Hukuk

Kemal Gzler, Anayasa Hukukunun Metodolojisi, Bursa, Ekin Kitabevi Yaynlar, kinci Bask,
1999, XVI+320 s. (www.anayasa.gen.tr/metodoloji.htm) K.Gzler. Her hakk sakldr.

Blm 14
TRK ANAYASA HUKUKU
DOKTRNNN GELM

almamzn bu blmnde, Trk anayasa hukuku doktrininin
tarihsel geliimi aklanmaya allmtr. Bu blmde Trk anayasa
hukukularnn yazm olduklar anayasa hukuku kitaplar konular
ve metodolojileri bakmndan tek tek tantlmtr. Ancak bu blm
bir literatr tantmndan ibaret deildir. ncelenen kitaplar ayn za-
manda konu ve metot bakmndan eletirilmitir. Trk anayasa huku-
ku doktrininde birok yazar, metodolojik hatalar yapmtr. Yazarla-
rn nemli bir ksm, kendilerine dpedz yanl hedefler tespit et-
mitir. Kendisine doru hedef tespit eden birok yazar da bu hedefe
gtrecek doru yolu bulamamtr. Keza baz yazarlar da yukarda
yedinci blmde grdmz bilimsel yazma kurallarna uymam-
lardr. Trk yazarlarnn kitaplarndaki metodolojik eksiklikler aa-
da rnekleriyle gsterilmeye allmtr. Bu blmn sonunda,
Trk anayasa hukuku doktrininin genel bir deerlendirmesi yaplm
ve birtakm neriler dile getirilmitir.
Osmanl Devri.- Osmanl dneminde anayasa hukuku retimi-
nin ve doktrinin geliimi Tark Zafer Tunaya tarafndan etraflca in-
celenmitir
1
. Biz Tark Zafer Tunayadan aktararak sadece zet ola-
rak unlar sylemekle yetiniyoruz:
Tark Zafer Tunaya Osmanl devrinde anayasa hukuku retimi
iki ayr dneme ayrmaktadr.
1. Birinci Dnem (1880-1908).- Birinci dnem 1880den ikinci
merutiyete kadar geen dnemi kapsar. Bu dnemde anayasa huku-
ku dersi Hukuku Siyasiye-i Osmaniye-i Dahiliye yani Hukuku Esa-
siye ve Hukuku dare-i Mlkiye ad altnda ilk defa Mekteb-i Hu-

1. Tark Zafer Tunaya, Siyas Messeseler ve Anayasa Hukuku, stanbul, kinci
Bask, 1969, s.106-141.
198 ANAYASA HUKUKUNUN METODOLOJS
kukta 1883 ylnda okutulmutur
2
. Bu dersi ilk okutan hoca, asl ad
Emil olan Bohemyada domu Mehmed Emin Efendidir
3
. Daha
sonra bu dersi Kemalpaazade Sait Bey okutmutur
4
. 1890 ylnda
Sait Bey srgne gnderilmitir
5
.
2. kinci Dnem (1908-1922).- kinci Merutiyet ile birlikte, Da-
rlfnunun Hukuk ubesinde ve mparatorluun eitli ehirlerindeki
(Selanik, Konya, Beyrut, Badat) hukuk mekteplerinde, anayasa hu-
kuku dersi, hukuk- esasiye ismi altnda okutulmaya balanmtr
6
.
Darlfnunun Hukuk ubesinde bu ders Celaleddin Arif Bey,
Mekteb-i Mlkiyede ise Babanzade smail Hakk Bey tarafndan ve-
rilmitir
7
.
smail Hakknn 1909da eski harflerle baslan Hukuk- Esasye
(stanbul, 1909) isimli kitab ilk Trk anayasa hukuku kitaplarndan
biridir. Bundan sonra Celaleddin Arifin iki ciltlik Hukuk- Esas-
yesini (stanbul, 1909-1911) gryoruz. Yine Selanik Hukuk Mek-
tebi hocas olan Osman Sermetin 1909da Hukuk- Esasye (Selanik,
1909) isimli bir kitab yaynlanmtr. Konya Hukuk Mektebinde
hoca olan brahim inasinin Methal-i Hukuk- Esasye isimli bir
kitab Konyada 1910da baslmtr. Kemalpaazade Saitin Hukuk-
Siyasiye-i Osmaniyesi ise stanbulda 1913te kmtr. Sonra Veli
Beyin (Saltk) 1920de stanbulda baslan Hukuk- Esasye isimli
kitab gelmektedir. Osmanl dneminde son eser 1920 tarihli Feridun
Fikrinin Hukuk- Esasyesidir
8
.
Tunaya, kinci Merutiyetin anayasa hukuku dersini okutacak ki-
ileri hazrlksz yakaladn yazmaktadr
9
. Tunaya, bu yazarlarn
neticede aktarmaclk yoluna gittiklerini ve zellikle Fransz yazarlar
Esmein ve Duguitden nakilcilik yaptklarn not etmektedir
10
.

2. Ibid., s.106.
3. Ibid.
4. Ibid.
5. Ibid., s.113.
6. Ibid., s.132.
7. Ibid.
8. Ibid., s.107, 197-203; Esen, Anayasa Hukuku: Genel Esaslar, op. cit., s.33.
9. Tunaya, op. cit., 1969, s.133.
10. Ibid. Tunaya, Celaleddin Arif beyin kitabnn ilk satrlar ile Duguitnin kita-
bnn ilk satrlarnn ayn olduunu gzlemlemektedir (Ibid.).
BLM 14: TRK ANAYASA HUKUKU DOKTRNNN GELM 199
Tunaya Osmanl mparatorluundaki bu ikinci dneme Esmein ve
Duguit a ismini vermektedir
11
.
Mtarekeden sonra, stanbul Darlfnunundan Celaleddin Arif
Bey ve Veli Bey Ankaraya gemi ve Mill Mcadele hareketine
katlmlardr
12
. Celaleddin Arif Bey muhafazakr kanatta yer alm,
1876 Kanun- Esassini savunmutur
13
. Veli Bey ise bu tutumun ta-
mamen kart olmu, sava sonunda Ankara Hukuk Mektebine ge-
mitir
14
.
Cumhuriyetin lk Dnemi
15
.- Cumhuriyet devrinin ilk dnemi
ifadesiyle, Cumhuriyetin balangcndan Bagil, Kubal, Esen ve
Arsele kadar olan anayasa hukuku retimini kastediyoruz. Cumhu-
riyet devrinin bu ilk dnemini stanbul Hukuk Fakltesi ve Ankara
Hukuk Mektebi olarak ikiye ayrarak grmek uygun olacaktr.
stanbul Hukuk Fakltesi.- 1922de Celaleddin Arif Bey ve Veli
Beyin stanbuldan Ankaraya geiinden sonra bunlarn yerlerini
stanbulda Ahmet Mithat (Metya) ve Muammer Rait (Sevig) Bey-
ler almlardr
16
. stanbul Darlfnunu Hukuk Fakltesinde anayasa
hukuku dersleri 1933 niversite reformuna kadar Ahmet Mithat
(Metya) tarafndan verilmitir
17
. Reform ile birlikte Ahmet Mithatn
grevine son verilmi yerine Ali Fuat Bagil atanmtr
18
. Ali Fuat
Bagil aada ayrca incelenecektir.
Ankara Hukuk Mektebi.- stanbul Darlfnununun muhafazakr-
lna kar, devrimci hukukular yetitirmek amacyla bizzat Gazi
Mustafa Kemal tarafndan 5 Kasm 1925te Ankara Hukuk Mektebi
almtr. Bu amala bu Mektepte devrimci bir retici kadro olutu-
rulmutur. Bu kadro iinde anayasa hukuku (esasiye hukuku) dersi
ilk nce (1925-1926) Aaolu Ahmet Bey tarafndan verilmitir
19
.
Aaolunun Esasiye Hukuku isimli bir kitab vardr. Aaolundan

11. Ibid., s.132.
12. Ibid., s.139.
13. Ibid.
14. Ibid., s.139.
15. Tunaya, op. cit., 1969, s.141-187; Esen, Anayasa Hukuku: Genel Esaslar, op.
cit., s.34-37.
16. Tunaya, op. cit., 1969, s.140.
17. Ibid., s.146.
18. Ibid., s.147.
19. Ibid., s.143, 195
sonra bu dersi Mahmut Esat (Bozkurt) vermitir (1926)
20
. Bu ders,
bu okulda 1938 ylna kadar Yusuf Ziya zer tarafndan verilmi-
tir
21
. zerin Mukayaseli Hukuku Esasye Dersleri (Ankara, 1939)
isimli bir kitab vardr. Yusuf Ziya zerin yerini ksa srelerle Tah-
sin Bekir Balta, Ali Fuat Bagil almtr. 1944ten itibaren ise bu
Fakltede anayasa hukuku dersi Blent Nuri Esen ve lhan Arsel
tarafndan verilmitir
22
. Bu yazarlar aada ayrntlaryla incelene-
cektir.
I. BRNC DNEM: DRT BYKLER (BAGL,
KUBALI, ESEN, ARSEL)
Yukarda saydmz anayasa hukuku kitaplar yaynlanmsa da,
bu kitaplarn ada Trk anayasa hukukunun ynn tayin ettikleri
sylenemez. Trk anayasa hukuku doktrini, Bagil, Kubal, Esen ve
Arselin kitaplaryla olumu ve ynlendirilmitir. Bu anlamda bu
yazarlar hem Trk anayasa hukuku doktrinin kurucular, hem de u-
zun bir sre anayasa hukukunun klsik yazarlar olarak kalmlardr.
Bu nedenle, bu drt yazar ksaca drt bykler olarak isimlendir-
meyi uygun bulduk. Ali Fuat Bagil ve Hseyin Nail Kubal stanbul
niversitesi Hukuk Fakltesi, Blent Nuri Esen ve lhan Arsel de
Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi profesrdr. O nedenle, bun-
lar niversitelerine gre ikiye ayrp inceleyeceiz.
A. STANBUL NVERSTES HUKUK FAKLTESNDE
ANAYASA HUKUKU DOKTRN
1. Ali Fuat Bagil
Ali Fuat Bagil 1893te arambada dodu. Hukuk renimini
Grenoble Hukuk Fakltesinde yapmtr. 1930 ylnda Trkiyeye
dnmtr. 1931de Ankara Hukuk Mektebinde doent, 1932de de
profesr oldu. 1933 ylnda stanbul Hukuk Fakltesinde anayasa
hukuku profesrlne atand. Kasm 1937de, Hukuk Fakltesi de-
kan oldu. Mays 1942de Ankara Siyasal Bilgiler Okuluna mdr
tayin edildi. Ertesi yl bu grevinden ayrlarak stanbul Hukuk Fakl-
tesindeki grevine dnd. 1947de Hr Fikirleri Yayma Cemiyetini

20. Ibid, s.143, 195
21. Ibid., s.151, 195.
22. Ibid., s.195.
kurdu. ok partili dnemde, Demokrat Partiyi destekledi. Ekim
1960ta niversiteden uzaklatrld. DP lehine propaganda yapt
gerekesiyle yargland ama beraat etti. Ekim 1961de Adalet Parti-
sinden Samsun senatr seildi. Cumhurbakanl iin Cemal Gr-
sele kar adayln koyduysa da basklar sonucu senatrlkten e-
kilmek zorunda kald. Ekim 1965te Adalet Partisinden stanbul mil-
letvekili seildi. Bagil 17 Nisan 1967de stanbulda ld
23
.
Tark Zafer Tunaya, Ali Fuat Bagilin 1933te stanbul Hukuk
Fakltesindeki grevine baaryla baladn ve kendisinden bekle-
nen yenilikleri getirdiini yazmaktadr
24
. Tunaya, Bagilin ilk yl-
larda olduka baarl olduunu, pozitivist ay aarak, bugnn
sosyolojik ve siyaset ilimci asna yneldiini not etmektedir
25
.
Yine Tunayaya gre, Bagilin uygulad program, anayasa huku-
kunu, genel bir kltr btn iinde byk retici nitelie sahip
klmtr. Devrimci grn, amme hukuku alanna getirmi olduu
bir yenilik olduu da muhakkaktr
26
.
Yine bizzat Tark Zafer Tunayann gzlemledii gibi,
Prof. Bagil, Trkiyenin koullarna uygun, Trkiye iin yeni ve
baka reticilere de rnek olan metodunu ve programn devam et-
tirmemitir. Bir sre devam eden yeni basklarda, ders konusunun
kapsam, yava yava daralm ve tam bir deimeye doru gitmitir.
Prof. Bagilin fikirleri din ve devlet meselelerinde byk bir dei-
me gstermitir
27
.
Ali Fuat Bagil, 1933ten 1960 ylna kadar stanbul niversitesi
Hukuk Fakltesinde almtr. Bagil 1933ten 1942 ylna kadar
anayasa hukuku derslerini tek bana vermitir
28
. 1942 ylnda bu
greve Hseyin Nail Kubal da katlmtr.

23. Biyografisi AnaBritannicadan alnmtr (Cilt III, Bagil maddesi).
24. Tunaya, op. cit., 1969, s.147.
25. Ibid., s.149.
26. Ibid., s.149-150. Kanmzca, Tunayann bu yargsn ihtiyatla karlamak
gerekir. Zira bir nceki blmde akland gibi, Fransada anayasa hukuku
alannda siyasal bilim yaklam 1950lerden itibaren balamtr. 1934 ylnda
Bagilin byle bir yaklam iinde olmas bu yaklamn uzak bir habercisi
deilse mmkn deildir.
27. Tunaya, op. cit., 1969, s.151
28. Ibid., s.151.
Ali Fuat Bagil, 1934 ylndan 1960 ylna kadar deiik balklar
ile anayasa hukuku genel eseri niteliinde kitaplar yaynlamtr:
Esasye Hukuku Dersleri, stanbul, 1934.
Trkiye Esas Tekilt ve Siyas Rejimi, stanbul, 1939.
Esas Tekilt Hukuku Dersleri, stanbul, 1940.
Esas Tekilt Hukuku Dersleri (Cilt II: Demokrasi), stanbul, 1942.
Esas Tekilt Hukuku Dersleri (Cilt I, Fasikl I), stanbul, 1945.
Ana Hukuk Dersleri, stanbul, 1948.
Trkiye Siyas Rejimi ve Anayasa Prensipleri, stanbul, 1957.
Esas Tekilt Hukuku: Trkiye Siyas Rejimi ve Anayasa Prensipleri (Cilt I,
Fasikl I), stanbul, 1960.
Bagil, daha ziyade Fransz klsik teorisinin etkisi altndadr. n-
celeme konular btnyle klsik teorinin konulardr. Yani tm ko-
nular devlet ile ilgilidir. Son basks 1960ta yaplan Esas Tekilt
Hukuku kitabnda incelenen konular unlardr: Hukuk mefhumu, esas
tekilt hukuku, Trkiyede imparatorluk devri siyas tekilt, dev-
let, devlet teekkln vcuda getiren unsurlar, devletin lke unsuru,
devletin siyas unsuru: hkimiyet, devlet ekilleri, hkmet ekilleri,
demokrasi, mill hkimiyet, cumhuriyet ilkesi, dorudan hkmet,
temsil hkmet, yar dorudan demokrasi
29
. Ali Fuat Bagil klsik
dnemde yetimi bir hukukudur. Kariyerinin son yllarnda Fran-
sada siyasal bilim yaklam kmsa da, yazar ya bu yaklamdan
haberdar olmam ya da bu yaklama pek itibar etmemitir.
Ali Fuat Bagil, anayasa hukukunun genel esaslar ile Trk ana-
yasa hukukunu i ie ilemitir. Esas arlk genel esaslardadr. Yeri
geldiinde de Trk Anayasasnn kurduu dzenden yle bir bahse-
der.
Ali Fuat Bagilin Social Sciences Citation Index (1996-1999)te
ald atf says 0 (sfr) dr.
2. Hseyin Nail Kubal
Hseyin Nail Kubal (Nide 1903 - stanbul 1981) 1928de s-
tanbul niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun olmutur. Doktora-
sn Paris Hukuk Fakltesinde yapmtr. 1943te stanbul niversi-
tesi Hukuk Fakltesinde profesr olmutur. Hseyin Nail Kubal

29. Ali Fuat Bagil, Esas Tekilt Hukuku Dersleri: Trkiye Siyas Rejimi ve
Anayasa Prensipleri (Cilt I, Fasikl I), stanbul, Baha Matbaas, 1960.
Kubal, 1943ten 1971e kadar deiik balklar ile anayasa hukuku
kitaplar yaynlamtr:
Devlet Ana Hukuku Dersleri, stanbul, 1945.
Esas Tekilt Hukuku Dersleri (Demokrasi), stanbul, 1959.
Anayasa Hukukunun Genel Esaslar ve Siyas Rejimler, stanbul, 1964.
Anayasa Hukukunun Genel Esaslar ve Siyas Rejimler, stanbul, 1965.
Anayasa Hukuku Dersleri: Genel Esaslar ve Siyas Rejimler, stanbul, 1969.
Anayasa Hukuku Dersleri: Genel Esaslar ve Siyas Rejimler, stanbul, 1971.
Hseyin Nail Kubal daha ziyade Fransz klsik teorisinin etkisi
altndadr. 1971de yaynlanan son kitab esas alndnda inceledii
konular unlardr: Anayasa hukukunun metodu ve kaynaklar, siyas
iktidar, devlet (nitelii, unsurlar, kiilii, ekilleri), anayasa kavram,
anayasann stnl, siyas iktidarn snrlandrlmas, kii hak ve
hrriyetleri, siyas rejim kavram, klsik demokrasinin prensipleri,
klsik demokrasi ekilleri, temsil demokrasi, kuvvetler ayrl ve
hkmet sistemleri, siyas rejim rnekleri (ngiliz, Fransz, Alman,
talyan, svire, ABD siyas rejimleri)
30
. Kubalnn inceledii bu
konular, Fransz klsik teorisinin inceledii konulardr. Ancak
Kubalnn kitabnda sadece bu konular yoktur. Siyasal partiler, bask
gruplar, kamuoyu, seim sistemleri ile parti sistemleri arasndaki
ilikiler gibi
31
Fransz anayasa hukuku doktrininin ikinci dneminin,
yani siyasal bilim yaklam hkimiyeti dneminin konular da mev-
cuttur. Kitabn nsznden anladmz kadaryla, siyas partiler ve
seim sistemleri, Kubalnn asistanlar Blent Tanr ve Bakr a-
lar, bask gruplar ise Taner Beygo tarafndan hazrlanmtr.
Bu bakmdan Kubalnn kitab ilgintir. Klsik dnemde yeti-
mi olan yazar, akademik yaamnn sonlarnda siyasal bilim yakla-
mna duyarsz kalamamtr. Birka konuyla da olsa Kubalnn son
kitabna siyasal bilim yaklamnn girmesi anlamldr. Bu aslnda

30. Hseyin Nail Kubal, Anayasa Hukuku Dersleri: Genel Esaslar ve Siyas
Rejimler, stanbul, .. Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1971.
31. Ibid., s.295-349.
yazarn pek de bilinli bir yaklam biimine sahip olmadn gs-
termektedir. inde yaad dnemin Fransz doktrinini, biraz ge-
cikmeyle, asistanlarnn yardmyla da olsa, izlemektedir. Fransada
yaklam biimi deitiinden Kubalnn da son yllarnda yaklam
biimi deimitir. Belki, kitabn yeni basklar yaplabilseydi, Fran-
sadaki gelimeye paralel olarak, klsik teori konular tmden elene-
cek, yerlerini siyasal bilim konularna brakabilecekti.
Hseyin Nail Kubalnn Social Sciences Citation Index (1996-
1999)te ald atf says 0 (sfr) dr.
B. ANKARA NVERSTES HUKUK FAKLTESNDE
TRK ANAYASA HUKUKU DOKTRN
1. Blent Nuri Esen
Blent Nuri Esen (zmir, 1911 - Ankara 1975) 1935te stanbul
niversitesi Hukuk Fakltesini bitirmitir. 1937de Paris Hukuk Fa-
kltesinden doktora unvann almtr. 1939da Ankara Hukuk Fakl-
tesi profesr muavinliine atanmtr. Bu Fakltede nce meden
hukuk, sonra da 1944ten itibaren de anayasa hukuku dersleri ver-
mitir
32
.
Trk anayasa hukuku doktrininin geliimin etkileyen yazarlardan
biri olan Blent Nuri Esen, 1945ten 1971e kadar birok anayasa
hukuku kitab yaynlamtr
33
:
Anayasa Hukuku, Ankara, Alaeddin Kral Matbaas, 1945.
Anayasa Hukuku, Ankara, Mill Eitim Basmevi, kinci Bask, 1946.
Anayasa Hukuku, Ankara, Arbas Matbaas, nc Bask, 1948.
Anayasa Hukuku ve Siyas Hukuk, stanbul, Nebiolu Yaynevi, 1957.
Anayasa Hukuku: Genel Esaslar, Ankara, Resimli Posta Matbaas, 1963.
Trk Anayasa Hukuku, Birinci Fasikl, Ankara, Ayyldz Matbaas, 1968.
Anayasa Hukuku: Genel Esaslar, Ankara, Ayyldz Matbaas, 1970.
Trk Anayasa Hukuku, Birinci Fasikl, Ankara, Ayyldz Matbaas, 1971.
Blent Nuri Esenin kitaplarna bakldnda anayasa hukuku-
nun genel esaslar ile Trk anayasa hukuku arasnda bir ayrm
yapt grlmektedir.

32. Esenin biyografisi iin bkz. Prof. Dr. Blent Nuri Esene Armaan, Ankara,
Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1977, s.IX.
33. Yazarn yayn listesi iin bkz. Prof. Dr. Blent Nuri Esene Armaan, op.
cit., s.XI-XV. Yukardaki liste de buradan alnmtr.
Blent Nuri Esen de esas itibaryla Fransz klsik teorisinin etkisi
altndadr. 1970te son basks yaplan Anayasa Hukuku: Genel Esas-
lar kitabnda u konular inceledii grlmektedir: Anayasa hukuku-
nun nitelii, konusu, anayasa hukukunda kaynak problemi, anayasa-
lar teorisi, devlet, siyas iktidar, devlet biimleri, hkmet ekilleri,
hukukun stnl, demokrasi, komnist ve faist sistemler, kuvvet-
ler ayrl, hkmet sistemleri
34
. Grld gibi Blent Nuri
Esenin inceleme konular tamamyla klsik teorinin inceleme konu-
lardr.
Esenin anayasa hukukunun genel esaslarn inceledii kitabnn
dnda, bir de Trk anayasa dzenine hasredilmi Trk Anayasa
Hukuku isimli kitab vardr. Yazar bu kitabnda Trk anayasa dze-
nini inceleyeceini belirtmektedir. Ancak bu, kk bir kitaptr ve
1961 Anayasasna kadar olan dnemi ierir. Bu nedenle daha ziyade
Trk anayasa tarihini incelemektedir. nceledii balca konular un-
lardr: slmdan nceki dnem, slm devlet sistemi, Osmanl devlet
sistemi, Sened-i ttifak, Tanzimat Ferman, Kanun- Esas, yeni Tr-
kiyenin douu, meclis hkmeti sistemi, mill devlet, devletin da-
yand dnce sistemi, laiklik ilkesi, demokrasi denemesi, anayasal
dzeni korumak uruna ihtilal vs
35
.
Blent Nuri Esennin Social Sciences Citation Index (1996-
2. lhan Arsel
Klsik Trk anayasa hukukunun dier bir yazar ise lhan
Arseldir. 1921de stanbulda doan Arsel, doktorasn Cenevre Hu-
kuk Fakltesinde yapmtr. 1944 ylnda Ankara Hukuk Fakltesin-
de greve balamtr. Arsel, 1978 ylnda Ankara niversitesi Hu-
kuk Fakltesinden istifa etmitir. Yazar, 1955ten 1968 ylna kadar
deiik anayasa hukuku ders kitaplar yaynlamtr.
Anayasa Hukukunun Umum Esaslar, Ankara, 1955.
Anayasa Hukuku (Demokrasi), Ankara, 1964.
Trk Anayasa Hukukunun Umum Esaslar, Ankara, 1965.
Anayasa Hukuku (Demokrasi), Ankara, 1968.

34. Esen, Anayasa Hukuku: Genel Esaslar, op. cit.
35. Blent Nuri Esen, Trk Anayasa Hukuku, Ankara, Ayyldz Matbaas, 1971.
lhan Arsel, anayasa hukuku konusunu iki ayr kitap halinde i-
lemektedir: Birincisi, bir eit anayasa hukukunun genel teorisi nite-
liinde olan Anayasa Hukuku (Demokrasi) isimli eseri
36
; ikincisi ise,
Trk anayasa dzeninin incelendii Trk Anayasa Hukukunun Umu-
m Esaslardr
37
.
lhan Arselin, Anayasa Hukuku (Demokrasi) isimli eserinde in-
celedii konular unlardr: Hukuk mefhumu, devlet mefhumu, devlet
eitleri (Devletin yapsna gre: niter devlet-federal devlet; ege-
menliin kaynana gre: monari ve cumhuriyet), demokrasi mef-
humu, klsik demokrasinin mahiyeti, temsil sistemin ngilterede
gelimesi, klsik demokrasinin fikr kaynaklar, ngiliz, Amerikan ve
Fransz siyas rejimleri, millet hkimiyeti, temsil sistem, oy verme
ve seim sistemleri, kuvvetler ayrl esas, kuvvetler ayrlna gre
hkmet sistemleri, yazl anayasalar teorisi, ferd hak ve hrriyet-
ler
38
.
lhan Arsel, Trk Anayasa Hukukunun Umum Esaslarnda Trk
anayasa dzenini incelemektedir. lk nce Osmanl Devletinin ana-
yasa sistemini, sonra birinci Byk Millet Meclisi dnemini, ve 1924
Anayasas dnemini (Birinci Cumhuriyet) incelemektedir. Bundan
sonra 1961 Anayasas (kinci Cumhuriyet) dnemini ilemektedir.
Bu ksmda ilk nce 1961 anayasasnn kabul edili artlarn, anaya-
saya hkim olan umum esaslar, Trkiye Byk Millet Meclisinin
kuruluunu, almasn, grev ve yetkilerini, yrtme organnn ku-
ruluunu, grev ve yetkilerini, yarg organlarnn kurulu ve yetkile-
rini, keza anayasa mahkemesini incelemektedir
39
.
lhan Arsel de tamamyla klsik teoriye bal kalmaktadr. Mn-
hasran siyasal bilim yaklam ve siyasal bilim konular Arselde
yoktur.
lhan Arselin Social Sciences Citation Index (1996-1999)te al-
d atf says 0 (sfr) dr.

36. lhan Arsel, Anayasa Hukuku (Demokrasi), Ankara, Dou Matbaaclk, 1964.
37. lhan Arsel, Trk Anayasa Hukukunun Umum Esaslar, Ankara, Mars Matba-
as, 1965.
38. Arsel, Anayasa Hukuku: Demokrasi, op. cit., passim.
39. lhan Arsel, Trk Anayasa Hukukunun Umum Esaslar, op. cit., pasim.
C. ELETR
Bu drt yazar (Bagil, Kubal, Esen ve Arsel) Trk anayasa hu-
kukunun gerek anlamda kuruculardr. Keza bu drt yazar, anayasa
hukuku disiplinini, 1930lardan 1970lere tadar hkimiyetleri altnda
bulundurmulardr. Trk anayasa hukuku bu otuz-krk yllk dnem-
de bir bakma bu drt yazarn tekelindedir. Bu nedenle bu yazarlarn
Trk anayasa hukuku doktrini zerinde byk bir etkisi olmutur.
lk nce u tespiti yapalm: Bu drt yazar esas itibaryla Fransz
anayasa hukukunun klsik teorisini tanmlar, onu Trkiyeye ak-
tarmlardr. Kubalnn kitabnn son basksndaki bir iki konu bir
yana braklrsa, bu drt yazarn kitaplarnda siyasal bilim yaklam
ve konular yoktur. Bu nedenle 1950 sonras Fransz anayasa hukuku
doktrininde grlen panayr yeri havas Trk anayasa hukuku doktri-
nini daha az etkilememitir. Trk anayasa hukuku doktrini, Fransz
doktrinine nazaran her zaman daha hukuk kalm, siyasal bilim
yaklam daha az lde etkili olmutur. Bunun bir nedeni phesiz,
klsik teoriyi tanyan bu drt byklerin krk yllk hkimiyetidir.
Bununla birlikte, bu drt byklerin belirli bir yaklam tarzna
bilinli olarak sahip olduklarn ve bu nedenle bu yaklam tarzn
lnceye kadar srdrdklerini sylemek mmkn deildir. Kendile-
ri kinci Dnya Sava ncesi yetimi ve o dnemde hkim olan
doktrini renmiledir. 1950lerden sonra kan yeni yaklam muh-
temelen pek iyi izleyememiler veya daha nce oluturduklar kitap-
larn bu ynde deitirememilerdir. Ama her halkrda tam Trki-
yede siyasal bilim yaklamnn byk tahribatlar yapaca yllarda
bu drt byk yazar, doktrine hkim olmu, yeni yaklamlara pek de
msaade etmemitir. Bu husus, drt byklerin, pek de farknda ol-
madan Trk doktrinine yaptklar bir hizmettir.
Drt byklerin eletirilecek yanlar pek oktur. Bir kere, bu drt
yazar bilimsel yazma kurallarna genellikle uymaz. Hangi kaynaktan
yararlandklarn ounlukla belirtmezler. Hatta bunlardan bazlar,
Fransz yazarlardan sayfalar sren alntlar yapmalarna ramen, ya-
rarlandklar yazarlara ne dipnotu olarak, ne de baka trl bir atfta
bulunurlar. Bu konuda da stanbullu yazarlar ile Ankaral yazarlar
arasnda bir ayrm yapmak gerekir. stanbul Hukuk Fakltesindeki
yazarlarn, en ufak bir kaynak gsterme kaygs yoktur. rnein Ali
Fuat Bagilin kitabnn
40
sonunda bir bibliyografya bile yoktur. Bir
bilimsel eser yazmann minimum standartlarna dahi uyulmamtr.
Kubalnn kitabnda ise kk bir bibliyografya vardr. Ancak kita-
bn iinde tek bir atf, tek bir dipnotu dahi yoktur. Oysa yazdklarnn
aa yukar hepsi Fransz anayasa hukuku literatrnden alntdr.
Yazarlar yaptklar alntlarn kaynan gstermediklerine gre,
intihal (plagiat) yapmaktadrlar. Aslnda kaynak gstermi olsalar
bile deien bir ey olmayacaktr. nk 10 sayfalk blmler baka
yazarlarn kitaplarndan oluu gibi aktarlmaktadr. Bagil ve
Kubalnn kaynak gstermeden alnt yapmay ok sevdikleri Fran-
sz yazarlar Barthlemy ve Duez ile Laferriredir.
rnein Ali Fuat Bagilin kitabnn 244 il 266nc sayfalar
arasnda yer alan Yar Dorudan Hkmet balkl nc Ba-
hisi, Barthlemy ve Duezin kitabnn 112 ile 132inci sayfalar ara-
snda yer alan Le gouvernement semi-direct balkl Chapitre
III
41
ile Laferrirein kitabnn 431 il 446nc sayfalar arasnda
yer alan ksmlarn
42
zet olarak Trkeye evrilmesinden ibarettir.
Bagilin yapt teorik aklamalar ve verdii rnekler olduu gibi
Barthlemy ve Duez ile Laferrireden alnmadr. Okuyucu bir eline
Barthlemy ve Duezin ile Laferrirein kitaplarn, dier eline de Ali
Fuat Bagilin kitabn alp karlatrabilir. Ben srf rnek tekil et-
mesi iin byle kk bir karlatrmay paragraflarn ilk satrlarn
alarak aada yaptm:
Laferrire, op. cit., s.436: Bagil, op. cit., s.252:
1. Linitiative non formule.- Les
iniants indiquent simplement, en termes
gnraux, lobjet et le sens de la loi
quils dsirent et dont lassemble
laborera le texte...
2. Linitiative formule.- Les
initiants tablissent un projet de loi
complet, rdig en articles.
Gnralement, ce projet doit tre
soumis lassemble lgislative...
a) Tasarsz teklif: Muayyen sayda
vatandalar parlmentoya kanun yap-
masn teklif ettikleri kanunun sadece
neye dair ve ne manada olmasn iste-
diklerini bildirir, fakat kanunun kaleme
alma iini parlmentoya brakrlar...
b) Tasarl teklif: Bu nevi teklifte,
muayyen sayda vatandalar tam
manasiyle bir kanun tasars kaleme alr
ve bunu parlmentoya sunarlar...

40. Ali Fuat Bagil, Esas Tekilt Hukuku: Trkiye Siyas Rejimi ve Anayasa
Prensipleri (Cilt I, Fasikl I), stanbul, Baha Makbaas, 1960.
41. Barthlemy ve Duez, op. cit., s.112-132.
42. Laferrire, op. cit., s.431-446.
Ali Fuat Bagilin kitabnn 254 il 256nc sayfalarnda yer alan
svirede Referendum balkl ksm olduu gibi, Laferrirein
kitabnn 439 il 449uncu sayfalarndan alnmadr.
Ali Fuat Bagilin kitabnn 259-261inci sayfalarda yer alan
Amerikan aza devletlerinde referandum balkl ksm ise,
Barthlemy ve Duezin kitabnn 117 il 118 sayfalarndan olduu
gibi aktarmadr.
Bagilin kitabnn 261 il 266nc sayfalar arasnda yer alan
Yar dorudan hkmet sistemi zerinde dnceler balkl ksm
yine olduu gibi Barthlemy ve Duezin kitabnn 123 il 126nc
sayfalarndan alnmtr. Karlatrma yapmak amacyla her paragra-
fn ilk cmlelerini aada veriyoruz:
Barthlemy ve Duez, op. cit., s.123-126:
Bagil, op. cit., s.261-266:
A. Avantages
1. Au premier rang, des avantages
thoriques du referendum, apparat
son indisuable harmonie avec le
principe democratique...
2. Le referendum constitue un
obstacle au despotisme possible des
assemles...
3. Le referendum supprime le
doute possible sur la concordance
entre le majorite parlementaire et la
majorit du pays et, par l, assure un
plus grand respect des lois...
4. Le referendum, instrument de
pasification et de stabilit...
B. Objections
1. Le referendum remettrait la
decision un autorit incomptente...
2. Le referendum ne serait pas
clair par la discussion...
3. Le referendum entranerait la
satit et le dgout chez les
lecteurs...
4. Le referendum serait dun
maniement lourd, difficile et
coteux...
5. Le gouvernement semi-direct
au moins sous certains de ses formes:
veto, referendum facultatif serait un
A) Referandum uslnn faydalar:
a) Evvela prensip bakmndan, referan-
dum demokrasi mantna ok uygun bir
hkmet sistemidir...
b) te referandum uslnn ilk fayda-
s, demokrasilerin ebed bir yaras olan
partilerin memleket zararna iliyen bu
gibi manevralarna set ekmek ve bu
sayede halkn hakimiyeti prensipini fiilen
tatbik etmektir...
c) Referandum usl parlmento istib-
dadn nlemek iin kuvvetli bir tedbir-
dir...
d) Referandum parlmento ekseriyeti
ile memleket ekseriyeti arasnda uygunluk
bulunup bulunmad phesini de orta-
dan kaldrr ve bu sayede kanunlara daha
byk bir sayg temin eder...
e) Referandum parti mcadelelerini ya-
ttrr ve mme ilerinde emniyet ve
istikrar salar...
B) Mahzurlar
a) Referandum, devlet idaresinde son
sz ehliyetsizler kitlesine brakmakta-
dr...
b) Bir kanun tedbirinin yerindelii
hakknda halk yeter derecede aydnlan-
mamtr, binaenaleyh reyini bilerek kul-
lanamaz...
c) Referandum sk sk sandkba boru-
blme ladresse de lassemble
lgislative, dont il provoquerait ainsi
la dconsidration...
6. Enfin le referendum serait
prilleux pour la libert et dangereux
pour les finances publiques...
su alaca iin, halk bktrr ve kitlede
devlet ilerine kar bir alakaszlk dou-
rur...
d) Referandum yava ileyen bir usl,
g ve masrafl bir mekanizmadr...
e) Referandum ve halkn itiraz uslleri
parlmentoyu, milleti temsil eden bu
heyeti kltr halk nazarnda itibardan
drr.
Grld gibi Ali Fuat Bagil, referandumun yarar ve saknca-
lar konusunu olduu gibi Barthlemy ve Duezden aktarmaktadr.
Oysa bu aktarmalar yapt sayfalarda bu yazarlarn kitabna yapl-
m tek bir atf yoktur. Kaynan gstermeden yaplan alntya inti-
hal (plagiat) denir. Aslnda kaynan gsterse dahi deien bir ey
olmazd. Zira 6 sayfa sren bir alnt kaynak gsterilerek dahi yap-
lamaz.
Hseyin Nail Kubalda da bol bol intihal rneklerine rastlyoruz.
Kubal da Barthlemy ve Duezden kaynak gstermeden alntlar
yapmaktadr. rnein, Barthlemy ve Duezde klsik demokrasinin
zellikleri ksmnda u balklar vardr (Barthlemy ve Duez, op.
cit., s.62-65):
a) Elle est essentiellement dordre politique
b) Elle vise essentiellement la libert politique
c) Elle est essetiellement spritualiste
d) Elle est essentiellemet indiviualiste
e) Elle est essentiellement galitaire
Ayn konuda Hseyin Nail Kubalda ise u balklar gryoruz
(Kubal, op. cit., s.237-245):
Klsik Demokrasinin Felsef Eilimleri
A. Klsik Demokrasi Spiritalisttir
B. Klsik Demokrasi dealisttir
C. Klsik Demokrasi niversalisttir
Klsik Demokrasinin Hukuk ve Siyas Prensipleri
A. Ferdiyetilik Prensibi
B. Hrriyet Prensibi
C. Eitlik Prensibi
Hseyin Nail Kubalnn bu konular Barthlemy ve Duezden
ald anlalmaktadr. Ancak bu yazarlarn kitabna bu ksmlarda tek
bir atfta bulunmaktadr.
Keza dorudan demokrasi konusunu da Hseyin Nail Kubal
Barthlemy ve Duezden kaynak gstermeden aktarmaktadr. rne-
in Barthlemy ve Duezin kitabnn 84nc sayfas ile Kubalnn
kitabnn 274nc sayfalar karlatrlabilir. Biz sadeci bu sayfa-
larda yer alan bir rnei vereceiz.
Barthlemy ve Duez, op. cit., s.84: Kubal, op. cit., s.274:
A Uri, en 1911, une une longue
discussior a lieu au sujet de la libert de
danser le dimanche revendique par le
parti socialiste; mais la mme
Landsgemeinde vote, par contre, un
Code civil complet en une sance.
Uri kantonunda, 1911de sosyalist
partisi Pazar gnleri dans etme hrriye-
tinin verilmesini istedii zaman halk
heyetinde onun [hakknda] hararetli
tartmalar yapld halde, meden
kanun sadece bir tek oturumda mzake-
re ve kabul edilivermitir.
Grld gibi, metin iinde verilen rneklere kadar Kubal
Barthlemy ve Duezden alnt yapyor. Ama Barthlemy ve Dueze
tek bir atf dahi yapmyor.
Bilimsel yazma kurallarna uygunluk bakmndan Ankaral ya-
zarlar, stanbullu yazarlara gre daha cidddir. Gerek Esende, gerek
Arselde olmas gerektii sklkta olmasa bile dipnotlarda gsterilen
kaynaklara rastlyoruz. Ancak atf konusunda izledikleri usller ka-
bul grm usller deildir. Ama yine de yazarlarda kaynak gster-
me kaygs vardr.
Bu dnemde lkemizde sadece iki hukuk fakltesi vardr: stan-
bul niversitesi Hukuk Fakltesi ve Ankara niversitesi Hukuk Fa-
kltesi. Her iki fakltede alan anayasa hukukularnn says, asis-
tanlar dahil, iki elin parmaklarn gememektedir. Ve bunlarn iinde,
sadece profesr veya krs bakan olan drd ders kitab yazabil-
mitir. Trkiye gibi byk bir lkede bu drt kiinin egemenlii kay-
da deerdir. Bu haksz rekabet koullarnda haliyle bu drt kii, hi-
bir ekilde hak etmedikleri bir ne kavumutur. Dahas bu n, sade-
ce niversite evresiyle snrl kalmam, uzman olmayan kitlelere de
yaylmtr. Bu drt yazar, zellikle Bagil ve Kubal, Trk siyasal
hayatn da yakndan etkilemitir. 1950li ve 1960l yllarda bu drt
anayasa hukukusunun Trk siyasal hayatn ne derecede etkiledikle-
ri bal bana bir inceleme konusu olmaya deerdir.
Trk anayasa hukuku doktrini Bagil, Kubal, Esen ve Arsel ile
daha balangcndan itibaren objektif ve bilimsel olmaktan ok uzak
kalm, inceleme konusuyla kendisini kartrmtr. Bu yazarlar,
anayasay incelemekle kalmam, anayasann deitirilmesi veya
korunmas iin de almlardr. Kendilerinin de taraf olduklar bir
mcadelede, bilim adam sfatlarn ktye kullanarak, hakemlik
yapmaya almlardr. Bu ekilde Trk anayasa hukuku doktrininde
ok kt bir gelenein balatcs da olmulardr. Kendilerini izleyen
rencileri de, ilerinden bir ikisi istisna tutulursa, aa yukar onla-
rn yolunu izlemitir.
stanbul ve Ankara Ekollerinin Kkleri
Bu drt bykler arasnda bir yaklam fark var mdr? Konula-
rna yaklam tarz bakmndan bir stanbul ekol ile Ankara eko-
lnn varlndan bahsedilebilir mi?
Bu soruya kesin bir yant vermek olduka zor. Ancak unu gz-
lemlemek mmkn: stanbul Hukuk Fakltesi retim yeleri Bagil
ve Kubal konularn genel teori asnda inceliyor ve yeri geldike
Trk anayasa dzeninin sorunlarna yle bir deinip geiyorlard.
Trk pozitif anayasa hukuku dzeninin bal bana sistemli bir ince-
lenmesi bu yazarlarda yoktur. Buna karlk, Ankara Hukuk Fakltesi
retim yeleri Esen ve Arsel, anayasa hukukunda belirgin bir ayrm
yapm, anayasa hukuku genel esaslar ile Trk anayasa huku-
kunu birbirinden ayrm ve bunlar birbirinden ayr kitaplar halinde
incelemilerdir. Trk anayasa hukuku kitaplarnda, zellikle Arsel,
saf bir hukuku olarak davranm ve yrrlkteki anayasann kurdu-
u devlet sistemini, devletin temel organlarnn kuruluunu ve ileyi-
ini incelemitir.
Kanmca bir ekol farkllndan bahsedilebilirse, Ankara ekol-
nn ayrc zellii anayasa hukukunun genel esaslar ile Trk
anayasa hukuku arasnda bir ayrm yapmas ve zellikle Trk ana-
yasa hukuku ksmnda pozitif hukukun incelenmesine arlk vermesi
ile kendisini gsterir. Esen ve Arselden sonra gelen Ankara niver-
sitesi Hukuk Fakltesine mensup dier anayasa hukukular da, ders-
lerinde ayn eilimi srdrmlerdir. stanbul ekolnn Bagil ve
Kubal ile izilen yn daha sonra da devam etmitir. rnein Erdo-
an Teziin Anayasa Hukuku
43
, aada ayrca greceimiz gibi,
aslnda anayasa hukukunun genel esaslar niteliinde olan bir kitap-

43. Erdoan Tezi, Anayasa Hukuku, stanbul, Beta, Beinci Bask, 1998.
tr. Trk anayasa dzeni bu kitapta esas itibaryla yoktur. Olan yerler
de konuya yle bir deinmeden ibarettir.
Esen ve Arsel ile Bagil ve Kubal arasndaki dier bir fark ise,
birincilerin ikinciler gibi sadece Franszca literatr deil, yer yer
ngilizce literatr de kullanm olmalar noktasnda toplanmaktadr.
Ankara ve stanbul ekolleri arasndaki bu fark izleyen kuak anayasa
hukukularnda daha da belirginleecektir.
* * *
ktisad ve Ticar Bilimler Fakltelerinde Anayasa Hukuku
Doktrini.-Drt byklerle ayn kuaktan iki yazar daha vardr: Sadk
Tzel ve Orhan Melih Krker. Hukuk fakltesi retim yesi ol-
mayan ve yukardaki drt yazarn elde ettii n elde edemeyen bu
iki yazara da burada ksaca deinmek uygun olacaktr.
1. Sadk Tzel.- Ege niversitesi ktisad ve Ticar Bilimler Fa-
kltesi retim yesi Prof. Sadk Tzelin, Anayasa Hukuku isimli
kitab ilk basksn 1950, nc basksn 1969
44
ylnda yapmtr.
Tzelin kitab iki ksmdan olumaktadr. Birinci ksmda, anayasa,
devlet, devlet ekilleri, demokrasi gibi anayasa hukukunun genel
esaslar konular; ikinci ksmda ise Trk anayasa hukuku konular
incelenmektedir. Sadk Tzelin kitab tamamyla klsik teorinin et-
kisi altndadr. Siyasal bilim yaklam grlmez.
2. Orhan Melih Krker.- Ankara ktisad ve Ticar limler
Akademisi retim yesi olan Prof.Dr. Orhan Melih Krkerin ilk
basks 1963te
45
, nc basks 1966da yaplan kitabnn ismi E-
sas Tekilt Hukukudur
46
. Krkerin kitab ksmdan olumak-
tadr. Birinci ksm, bir eit hukuka giri kitab grnmndedir.
Sosyal dzen kavram, hukuk biliminin tasnifi, hukukun kaynaklar,
kanunlarn nitelikleri, mahkeme itihatlar, vs. incelenmektedir.
Devlet baln tayan ikinci ksm da ise, devletin menei, devle-
tin pozitif ve teorik gelimesi, devletin unsurlar ve ahsiyeti ince-
lenmektedir. Bu ksmdaki konular byk lde Recai Galip

44. Sadk Tzel, Anayasa Hukuku, zmir, Ege niversitesi ktisad ve Ticar Bi-
limler Fakltesi Yaynlar, nc Bask, 1969, 394 s.
45. Orhan Melih Krker, Esas Tekilt Hukuku, Ankara, Ankara ktisad ve
Ticar limler Akademisi Yaynlar, 1963.
46. Orhan Melih Krker, Esas Tekilt Hukuku, Ankara, Ankara ktisad ve
Ticar limler Akademisi Yaynlar, nc Bask, 1966, 240 s.
Okandann Umum Amme Hukuku
47
ndan alnmadr. Pln bakmn-
dan dahi Krker bu blmlerde Okandan adm adm izlemekte-
dir. Balklar dahi kelime kelime Okandandan alnmadr. kinci k-
smda, Krker, ayrca, devletin organlarn ve devlet ekillerini
incelemektedir. Kitabn nc ve son ksmnda ise Trk anayasa
hukuku konular vardr. Krker de tamamyla klsik teorinin etkisi
altndadr. Yazarda siyasal bilim yaklam grlmez.
II. KNC DNEM: DRT BYKLERDEN SONRA
1960l yllarn sonuna gelindiinde drt byklerin de sonuna
gelinmiti. Drt byklerin yerini kimler ald? Yine stanbul niver-
sitesi Hukuk Fakltesi ve Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi ara-
snda ayrm yapmak uygun olacaktr. Ancak, Ankara niversitesinde
sadece Hukuk Fakltesi deil, Siyasal Bilgiler Fakltesi retim ye-
leri de anayasa hukuku kitab yazmlardr. Keza Ankarada Gazi
niversitesi retim yesi Kemal Dal ve Hacettepe niversitesi -
retim yesi Mustafa Erdoann da anayasa hukuku kitaplar vardr.
Keza, zmirde bulunan Dokuz Eyll niversitesine mensup yazarlar
da anayasa hukuku kitab yaynlamlardr. Bu nedenle biz burada
ksaca niversiteler ve faklteler itibaryla bir ayrm deil, stanbul,
Ankara ve zmir eklinde ehirler itibaryla bir ayrm yapmay uygun
grdk.
A. STANBUL
1. A. Seluk zelik: Bir Tekrar
stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi anayasa hukuku profesr
A. Seluk zelik, 1961 ylnda Esas Tekilt Hukuku derslerini -
kard. Bu kitap son basksn 1982de yapmtr
48
. Bu son baskya
bakarak yazarn klsik Fransz anayasa hukuku teorisine bal kald-
n gzlemleyebiliriz. nceledii konular unlardr: Hukuk mefhu-
mu, devlet, devletin meneini izah eden nazariyeler, devletin unsurla-
r, devletin fonksiyonlar, devlet ekilleri, anayasa mefhumu, kanun-
larn anayasaya uygunluunun murakabesi sistemleri, 1961 Anaya-

47. Recai Galip Okandan, Umum Amme Hukuku, stanbul niversitesi Hukuk
Fakltesi Yaynlar, 1968.
48. A. Seluk zelik, Esas Tekilt Hukuku Dersleri, stanbul .. Hukuk Fakl-
tesi Yaynlar, 1982, 325 s.
samza gre Anayasa Mahkemesinin kuruluu, grev ve yetkileri,
kuvvetler ayrl prensibi ve buna gre hkmet ekilleri. Grld
gibi bu konular klsik teorinin konulardr.
zelikin Trk anayasa hukuku doktrinine getirdii bir yenilik,
yahut yapt bir katk yoktur. Bagil ve Kubal, kaynak gstermeden
Fransz anayasa hukuku kitaplarndan alntlar yaparken, zelik bu
zahmete de katlanmam, dorudan Bagil ve Kubaldan sayfalar
sren alntlar yapmtr. rnein hkimiyetin kayna bakmndan
devlet ekilleri konusu
49
, paragraf paragraf, hatta baz ksmlarda
cmle cmle Kubaldan
50
alnmadr. Yazar drt be sayfalk alntda
sadece bir kere Kubalya atf yapmaktadr.
in tuhaf yan yeni kan birtakm anayasa hukuku kitaplar da
zelikten sadece bir atf ile iki sayfa sren alntlar yapmakta-
drlar. rnein smet Giritli ve Jale Sarmakn Anayasa Hukuku
kitabnda sayfalk karma devletler konusu olduu gibi sadece
tek atf ile Seluk zelikten alnmtr
51
. Oysa zelik, Sarma-
kn alntlad konuyu olduu gibi Kubaldan almaktadr
52
. Oriji-
nallikten uzak yazarlarn hi olmazsa kaynaklarn aslndan nakilcilik
yapmalar arzu edilirdi.
A. Seluk zelikin Social Sciences Citation Index (1996-
2. Orhan Aldkat: Exgtique Yaklam
stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi anayasa hukuku profesr-
lerinden Orhan Aldkat (Samsun, 1924), 1964 ylnda Anayasa Hu-
kukumuzun Gelimesi ve 1961 Anayasas isimli kitabn yaymlam-
tr. Bu kitap grebildiimiz kadaryla son basksn 1982 ylnda
yapmtr
53
. Kitap incelendiinde, kitabn, bal gibi iki ksma ayr-
labilecei grlmektedir. Birinci ksmda balangcndan 1961 Ana-

49. zelik, op. cit., s.174-178.
50. Kubal, Anayasa Hukuku, op. cit., s.60-66. (zelik, op. cit., s.174-178 ile
Kubal, Anayasa Hukuku, op. cit., s.60-66, paragraf paragraf karlatrlabi-
lir).
51. smet Giritli ve Jale Sarmak, Anayasa Hukuku, stanbul, Der Yaynlar,
1998, s.28-30.
52. zelik, op. cit., s.160.
53. Orhan Aldkat, Anayasa Hukukumuzun Gelimesi ve 1961 Anayasas, stan-
bul, .. Hukuk Fakltesi Yayanlar, 1982.
yasasna kadar Trk anayasa tarihi incelenmektedir. Bu ksmda ya-
zarn inceledii konular unlardr: slmdan nce Trk Devletlerinde
anayasa hukukuna genel bir bak, slm anayasa hukukuna bir bak,
Osmanl mparatorluunun kuruluundan, Sened-i ttifaka kadar
olan devrede anayasa hukukuna bir bak, Sened-i ttifak, Glhane
Hatt Hmayunu, 1876 Kanun- Esassi, 1909 Kanun- Esassi, 1921
Tekilt Esasye Kanunu, 1924 Tekilt Esasye Kanunu. Bundan
sonra yazar 1961 Anayasasn daha yakndan incelemektedir. ncele-
yi ekli ve konularnn sras tamamyla anayasann sistematiine
baldr. ncelenen konular yledir: Balang ve genel esaslar, te-
mel haklar ve devler, Cumhuriyetin temel kuruluu, yasama kuvve-
ti, yrtme kuvveti, yarg kuvveti. Yazarn, birinci ksmda tarihi bir
yaklam vardr. Bu ksmn anayasa teorisine bir katkda bulunmas
zaten beklenemez. kinci ksmda ise yazar byk lde
exgtiquetir. Anayasay madde madde izlemekte, anayasa maddele-
rini tekrara varan ekilde ilemektedir. Aldkatnn da Trk anayasa
hukukuna nemli bir katk da bulunduunu sylemek abart olacak-
tr. Bu arada belirtelim ki, 1982 Anayasasn hazrlayan komisyonun
bakan Aldkatdr.
Orhan Aldkatnn Social Sciences Citation Index (1996-
3. Tark Zafer Tunaya: Trk Anayasa Hukukunda Siyasal
Bilim Yaklam
lerinden Tark Zafer Tunaya (stanbul, 1915 - stanbul 1991), 1966
ylnda Siyas Messeler ve Anayasa Hukuku isimli nl kitabn ya-
ymlad. Bu kitap geniletilerek 1969da ikinci basksn yapt.
1980de drdnc basksn yapan kitaptan yazar Trkiye ile ilgili
olan blmleri kartt. Bu blmleri Trkiyenin Siyasal Gelimeleri
isimli bir kitapta daha geni ve ayrntl olarak ele almay dnyor-
du. Ancak plnlanan bu kitabn daha sonra kmas grebildiimiz
kadaryla mmkn olmamtr. Yazarn bu deerli eseri beinci ve
son basksn Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku bal altnda
1982 ylnda yapmtr
54
.

54. Tark Zafer Tunaya, Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, stanbul, Aratr-
ma, Eitim, Ekin Yaynlar, Beinci Bask, 1982, 688 s. (Tunaya, op. cit., ek-
Tark Zafer Tunaya Trk anayasa hukuku doktrini tarihinde -
nemli bir yer igal etmektedir. lk kez bir Trk anayasa hukukusu,
anayasa hukukunda belirli bir yaklam biimini savunmaktadr. As-
lnda yazarn savunduu yaklam kendisine has bir yaklam deil-
dir. Dneminin Fransasnda hkim olan siyasal bilim yaklamdr.
Tunaya, Fransz siyasal bilim yaklamna mensup anayasa hukuku-
lar gibi ilk nce klsik teoriyi eletirmekte, daha sonra siyasal bilim
yaklamn savunmaktadr.
Yazar klsik teoriyi ie kapank bir teori olarak eletiriyor ve
bu teorinin Trkiyedeki temsilcisi olarak Kubal ve Bagili gr-
yordu
55
. Tunayaya gre anayasa hukuku artk iine kapanklktan
kurtulmalyd:
Anayasa Hukuku, diyordu yazar, sadece Anayasa ad verilen kanu-
nun ele ald kurumlar incelemekle yetinemez. Anayasa denilen
kanun, adn verdii hukuk dalnn bir parasdr. Tm deildir. A-
nayasa Hukuku, teknik hukuk cenderesine sktrlmaktan ve iine
kapank ve statik bir sosyal bilim kolu olmaktan kal hayli zaman
olmutur. Bugnn Anayasa Hukuku, siyasal ve sosyal gerei, tm
olarak ve her ynyle, incelemek zorundadr
56
.
Tark Zafer Tunaya hukuk pozitivizmi eletirmektedir. Yazara
gre bu metotla, gerei kavramak, doruya ulamak tamamen im-
knszdr.
Hukukunun alann daraltmak, iine kapank bir halde, onu hayat
izlemekten alkoyacaktr. Sadece sert ve kemiklemi kurallar sap-
tamakla ve karlatrmakla yetinmek Anayasa hukukusunu hayat-
tan koparacaktr. Bugnn koullar iinde, hukuk pozitivizm ile
anayasal gelimeleri anlamaya ve anlatmaya imkn yoktur
57
.
Tark Zafer Tunayaya gre, Anayasa Hukukunun kapsamnda,
ynteminde ve olutuu corafya snrlarnn dna taarak eitlen-
mesinde
58
aka bir gelime vardr. Bu genilemede Siyaset lmi,

lindeki atflar bu baskyadr. 1969 ylnda yaynlanan ikinci baskya atf yapt-
mzda bunu Tunaya, op. cit., 1969, s. eklinde belirtiyoruz).
55. Tunaya, op. cit., s.31.
56. Ibid., s.31-32.
57. Ibid., s.33.
58. Ibid., s.34.
Anayasa plnna byk yardmlarn getirmitir. Anayasa Hukuku,
bylece siyasal kurumlarn hukuku olma yolundadr
59
.
Tunaya, anayasa hukukunun siyasal bilim ile bir hsmlk kur-
duunu, bu hsmln nimetlerinden faydalanmas gerektiini be-
lirtmektedir. Bylece anayasa hukukunda hukuk yntemi ve siyasal
bilim yntemi birlikte kullanlacaktr
60
. Anayasa hukukusu, siyasal
bilimcilerin getirdii katklarla, gerei daha iyi anlayabilecek ve
belli bir olay, sosyo-ekonomik btn iinde deerlendirebilecektir
61
.
Byle bir bak asndan hareket ettii iin Tunayann inceledi-
i konular tamamen farkllamaktadr. Siyasal Kurumlar ve Anayasa
Hukukunun beinci ve son basksnda yazarn inceledii konular
unlardr: Siyasal hayat, siyasal iktidar, kamu hrriyetleri, siyasal
partiler, bask gruplar, siyasal muhalefet, siyasal rejimler, bat de-
mokrasisi, sosyalist rejimler, faist rejimler, nc dnyann siyasal
rejimleri.
Grld gibi Tunayann kitab, konular itibaryla, bir siyaset
bilimi kitabndan pek de farkl deildir.
Biz onbirinci blmde akladmz gibi anayasa hukukunda si-
yasal bilim yaklamna taraftar deiliz. Zaten yukarda onnc
blmde akladmz gibi Fransada da bu yaklam biimi geerli-
liini gnmzde yitirmitir. phesiz anayasal konulara siyasal bi-
lim yaklamyla da yaklalabilir ve yaklalmaldr da. Ancak siya-
sal bilim baka, anayasa hukuku baka eydir. Biz metot badatr-
macl (syncrtisme)na karyz. Siyasal bilim yaklam, anayasa
hukukunu ortadan kaldrmaz. Bu yaklam biimi baka derslerde ve
baka isimli kitaplarda kullanlmaldr. Anayasa hukuku eer bir
hukuk ise hukuk yaklam tarzn muhafaza etmelidir. Bu nedenle
Tunayann savunduu yaklam biimini yanl buluyoruz.
Tunayann kitab da byk lde bir sistemden yoksundur.
Fransz rnekleri gibi bir panayr yeri havasndadr. Ancak Tark
Zafer Tunayann yenilii olduka deerlidir. Kanmzca Tunaya
Trk anayasa hukuku doktrininde nemli bir yer igal etmektedir. lk
kez bir Trk anayasa hukukusu belli bir yaklam biimini ilkeli

59. Ibid.
60. Ibid., s.49.
61. Tunaya, op. cit., s.51.
olarak savunmaktadr. Dneminin Fransasnda hkim olan siyasal
bilim yaklamn Trkiyeye Tunayann Siyasal Kurumlar ve Ana-
yasa Hukuku kitab tantmtr.
Dier yandan Tark Zafer Tunaya, Trk anayasa hukukularnn
iinde, bilimsel yazma kurallarna uyan ilk yazardr. Siyasal Kurum-
lar ve Anayasa Hukukunun hemen hemen her sayfasnda birok atf
dipnotu bulunabilir. Tunayann yapt alntlarn kimden yapld
izlenebilmektedir. Ayrca her blmn sonunda da zengin bir kay-
naka vardr. Tunayann almas, Trk anayasa hukuku doktrinin-
de bir dnm noktasdr.
Tark Zafer Tunayann Social Sciences Citation Index (1996-
1999)te ald atf says 4 (drt) tr. Bu atflar yukarda inceledii-
miz Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku isimli almasna deil,
yazarn siyasal tarih alanndaki almalarnadr
62
.
4. Server Tanilli: deolojik Yaklam
stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi eski retim yelerinden
Server Tanilli, Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giri isimli
kitabnn ilk basksn 1981de yapt. Bu kitap ok ksa srede byk
bir ticar baar elde etmi, ilk drt ayda bask yapmtr
63
. stelik
yazar o tarihte niversiteden ayrdr. Yani kitap yazar tarafndan
okutulan bir ders kitab deildir. Buna ramen elde ettii ticar baa-
r, genel okuyucu dzeyinde ulat yaygnlk tamamen hayret veri-
cidir. Bu kitabn 1982de datm ile merkezlerine kadar yaplm
ve belirli bir ideolojiye mensup hukuku olmayan kiiler dahi bu
kitab okumutur
64
.
Yazarn bu baarsnn nedeni ulat yksek bilimsel dzey de-
ildir. Kitabn baarsnn altnda, kitabn ideolojik nitelii, hatta
angaje nitelii yatar. Kitap bilimsel ciddyetten btnyle uzak
olduu gibi, bir bilim adamnn korumas gereken asgar siyasal ta-

62. Aada Tablo 2ye bkz.
63. Server Tanilli, Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giri, stanbul, Say
Kitap Pazarlama, nc Bask, 1982, 648 s. Grebildiimiz kadaryla, kitap
son olarak sekizinci basksn 1996 ylnda yapmtr (Server Tanilli, Devlet ve
Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giri, stanbul, ada Yaynlar, 1996).
64. Burada unu belirtmek isterim ki, 1982de Bigada bir lise rencisi iken ben
de bu kitab alm ve byk bir hevesle okumutum. Burada atf yaptm -
nc bask da benim lise rencisi iken okuduum bu baskdr.
rafszlktan da tam anlamyla mahrumdur. Yazarn inceledii tm
konular Marksist bak asndan incelenmektedir. Kitapta, liberal
bat demokrasisi ktlenmekte
65
, Marksist demokrasi ise vlmekte-
dir
66
. Yazar kapitalist sistemin birok kurumunu ihtiyatszca faist
olarak nitelemektedir
67
. Keza Tanilli, birok hukuk dzenlemeleri
de faist olarak grmekte tereddt etmemektedir
68
. Yazarn kul-
land terminoloji genellikle Marksist terminolojidir. Tanillinin
kitabnn btnne ak siyasal deer yarglar hkimdir.
Server Tanilli, kitabnn nsznde, olduka iddial grnmekte-
dir:
Anayasa hukukunu, nce genel esaslar ve Trk anayasa hukuku
diye ayrp, sonra onu birka konuya indirgeyen ksrlatrc, giderek
yozlatrc bir retim biimi karsnda, ilk kez bu kitapla, anayasa
hukuku, kendine zg kurumlar evresinde ve btn boyutlaryla an-
latlyor
69
.
Her ne kadar yazar genel esaslarTrk anayasa hukuku ayr-
mn eletiriyorsa da, kendisi de, bu kkl ve yerinde ayrmn etkisi
altndadr. On iki ksmdan oluan kitabnn ilk drt ksm (demokra-
si, anayasa, kamu zgrlkleri, siyasal partiler), genel esaslar ko-
nulardr. Dier ksmlarda ise yasama, yrtme, yarglama, idare,
mill savunma, bte ve plnlama gibi Trk anayasa hukukunun kl-
sik konular ilenmektedir. Yazarn farkll genel esaslarTrk
anayasa hukuku ayrmn ykmasnda deil, konularna bak asn-
dadr. Yazar anayasa hukukunun genel esaslarn deta
Marksizmin temel esaslar haline getirmitir.
Tanillinin Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giri isimli
kitab, ulat ticar baarya ramen, Trk anayasa hukuku doktri-
nine herhangi bir katkda bulunmad gibi, bu doktrine nemli zarar-
lar da vermi, bu doktrinin saygnln da lekelemitir.
Server Tanillinin Social Sciences Citation Index (1996-1999)te
ald atf says 1 (bir) dir. Yazarn atf alan almas yukarda ince-

65. Ibid., s.23-39, 43-47.
66. Ibid., s.40-55.
67. Ibid., s.57-75.
68. rnein Ibid., s.194-197.
69. Ibid., nsz. talikler bize ait.
lediimiz Devlet ve Demokrasi deil, Krt sorunu zerine olan bir
almasdr.
5. Erdoan Tezi
lerinden Erdoan Tezi, 1986 ylnda Anayasa Hukuku isimli kitabn
yaymlad
70
. Bu kitap, 1991de ikinci, 1996da nc, 1997de dr-
dnc ve 1998de beinci basksn yapt
71
.
Profesr Teziin kitab Trk anayasa hukuku retiminde klsik
hale gelmi kitaplardan biridir. Kitabn vgye deer birok noktas
vardr. Bir kere inceledii konuyu bir Trk anayasa hukuku ders ki-
tabnda pek de rastlanlmayan lde derinlemesine ve cidd bir e-
kilde incelemektedir. Anlatm ak, anlalmas kolaydr. Dier yan-
dan kitabn nemli bir zellii, bilimsel yazma kurallarna uyulmu
olmasdr. Tm alntlarda kaynak gsterilmektedir. Aa yukar her
sayfada dipnotu vardr. Keza kitabn sonunda geni ve doyurucu bir
bibliyografya da yer almaktadr. Yazarn bu bir ders kitabdr de-
yip, bilimsel yazma kurallarn ihmal etmemesi ciddyetini gster-
mektedir.
Profesr Teziin kitabnn d kapanda sadece Anayasa Hu-
kuku yazmasna ramen, i kapanda , Anayasa Hukuku (Genel
Esaslar) bal vardr. Kitap esasen anayasa hukukunun genel e-
saslar eseri grnmndedir. Ancak birok yerde Trk pozitif ana-
yasa hukuku konularn da incelemektedir
72
.
Erdoan Teziin kitab Trk anayasa hukuku doktrininin temel
talarndan birisini oluturuyorsa da, kanmca, pln bakmndan ele-
tiriye aktr. Teziin kitab bir giri ve iki ksmdan olumaktadr.
Giri ksmnn ilk drt sayfasnda hukuk ve anayasa hukuku,
kamu hukuku olarak anayasa hukuku ve anayasa hukukunun ko-
nusu ve yntemi balklar grlmektedir
73
. Giri ksmnda incele-

70. Erdoan Tezi, Anayasa Hukuku, stanbul, Beta, 1986.
71. Erdoan Tezi, Anayasa Hukuku, stanbul, Beta, Beinci Bask, 1998, 452 s.
(Tezi, op. cit., eklindeki atflar bu son baskyadr).
72. rnein, anayasa hukuku kaynaklar (Tezi, op. cit., s.9-65), anayasay dei-
tirme usl (Ibid., s.163-165) anayasa uygunluk denetimi (Ibid., s.175-214),
seim ve seim sistemlerinde yer yer (Ibid., s.234-303) vb.
73. Ibid., s.1-4.
nen asl konu anayasa hukukunun kaynaklar konusudur. Bu konu
72 sayfalk bir yer igal etmektedir
74
. indekiler tablosu ile 4 ve
5inci sayfalardaki balk stillerine baklrsa, yazarn anayasa huku-
kunun kaynaklar konusunu anayasa hukukunun konusu ve ynte-
mi bal altnda tasnif ettii gibi yanl bir izlenim uyanmaktadr.
Bunun balkta kullanlan harflerin stilinden kaynaklanan bir hata
olduu dnlebilir. Ne var ki, kitabn be basksnda da ayn hata
yer almaktadr. Bu nedenle yazarn, anayasa hukukunun kaynaklar
konusunu, anayasa hukukunun konusu ve yntemi ile ilgili bir ko-
nu olarak grp grmedii sorusu hakl olarak akla gelmektedir. Ka-
nmzca, yazarn kaynaklar konusuna 70 ksur sayfa ayrmas ve bu-
nu giri ksmna yerletirmesi pln asndan isabetsiz olmutur.
blmden oluan birinci ksmn bal anayasa hukukunun
genel teorisidir. Bu ksmn birinci blmnde siyas iktidar (zellik-
leri, kayna ve meruluu), ikinci blmnde devlet kavram ve
biimleri (tek yapl ve karma yapl devletler), nc blmnde
anayasalar incelenmektedir.
Anayasa hukukunun temel kavramlar baln tayan ikinci
ksm ise iki blmden olumaktadr. Ynetilenler baln tayan
birinci blmnde, egemenliin kullanlmasna gre ynetim biim-
leri (temsil hkmet, yar temsil hkmet ve dorudan hkmet),
seim, seim sistemleri, siyas partiler konular ilenmektedir. Y-
netenler (devlet erklerinin yaps ve ilevi) baln tayan ikinci
blmde ise, yrtme erki, yasama erki, ve erkler arasndaki ilikiler
(kuvvetler birliine gre siyas rejimler, kuvvetlerin ibirlii: parl-
menter rejim, kuvvetlerin sert ayrl: bakanlk rejimi) konular
incelenmektedir.
Kanmzca yazarn birinci ksm (anayasa hukuku genel teorisi)
ile ikinci ksm (anayasa hukukunun temel kavramlar) arasnda yap-
t ayrm sundir. Siyas iktidar, devlet, anayasa gibi kavramlarn
neden anayasa hukukunun genel teorisi; seim, siyasal partiler,
yrtme ve yasama erki konular da neden anayasa hukukunun te-
mel kavramlar balklar altnda incelenmektedir? Ve niter dev-
let-federal devlet ayrm anayasa hukuku genel teorisine girerken,
temsil hkmet-dorudan hkmet ayrm, neden anayasa huku-
kunun temel kavramlarna girmektedir? Keza, parlmenter rejim-

74. Ibid., s.5-77.
bakanlk rejimi ayrm anayasa hukukunun genel teorisi iinde de-
il de, neden anayasa hukukunun temel kavramlar iinde incelen-
mektedir? Kanmzca, bu sorulara makul ve tutarl bir yant verilmesi
hayli gtr. Eer bir nedeni varsa bile, okuyucu bu nedeni anlaya-
mamaktadr. Zira okuyucuya bu neden hibir ekilde aklanmamak-
tadr. Yazar, 83nc sayfada birinci ksma balk olarak anayasa
hukuku genel teorisi baln atmaktadr. Ancak bunun ne olduu
konusunda tek bir satr bile aklama yapmamaktadr. Keza yazar,
215inci sayfada ikinci ksma balk olarak anayasa hukukunun te-
mel kavramlar baln atmakta, ama anayasa hukukunun temel
kavramlar, Bat toplumlarndaki tarihi geliimin bir rn olup, eski
bir siyaset ve hukuk geleneinden kaynaklanyorlar
75
cmlesinden
baka, bu balk hakknda bir aklama yapmamaktadr.
Erdoan Teziin inceledii konulara bakldnda, konularnn
arlnn anayasa hukukunun klsik teorisinin konular olduu g-
rlmektedir. Devlet, anayasa, devlet biimleri (niter devlet-federal
devlet), ynetim biimleri (temsil hkmet-yar temsil hkmet-
yar dorudan hkmet), kuvvetler ayrlna gre siyas rejimler
(parlmenter rejim-bakanlk rejimi) gibi konular anayasa hukuku-
nun klsik teorisinin konulardr. Buna karlk, Erdoan Tezite
siyasal bilim yaklamnn egemen olduu, siyas iktidar, siyas parti-
ler gibi konular da grlmektedir. Erdoan Teziin kendine has bir
yaklam olduunu sylemek olduka gtr. Tezite de bir yn-
tem badatrmacl (sycrtisme) gzlemlenmektedir.
Erdoan Teziin Social Sciences Citation Index (1996-1999)te
6. Yldzhan Yayla
stanbul niversitesi retim yesi Prof. Dr. Yldzhan Yay-
lann 1986da gzden geirilmi ve yenilenmi ikinci basksnn
yaynland kitabnn ismi Anayasa Hukuku Ders Notlardr
76
. Bu
kitap 183 sayfalk ksa bir kitaptr. smine baklrsa bir ders notu
olduu ve byk bir iddiasnn olmad grlr. Bu kitap her ne

75. Ibid., s.217.
76. Yldzhan Yayla, Anayasa Hukuku Ders Notlar, stanbul, Filiz Kitabevi,
1986, 183 s.
kadar ders notu baln tayorsa da, teksir olarak kalmayp, cidd
bir yaynevi tarafndan yaynland iin burada incelememize aldk.
Yazarn eseri iki kitaba ayrlmtr. Birinci kitapta, devlet, anaya-
sa ve hkmet ekilleri; ikinci kitapta ise, Trk anayasa dzeni (ba-
lang, genel esaslar, temel haklar ve devler, Cumhuriyetin temel
organlar) ilenmitir.
Yazarn yaklam biimi hukukdir. nceleme konular mnhas-
ran klsik teorinin konulardr. Keza kitapta anayasa hukukunun ge-
nel esaslar ile Trk anayasa hukuku arasnda bir ayrm yapt gz-
lemlenmektedir.
Yazarn kitabnn sonunda, 17 eserlik ksa bir bibliyografya bu-
lunmaktadr. Kitabn iinde dipnotu olarak veya bir baka uslle
kaynak gsterilmemitir. Bir kitab ders notu olarak nitelemenin
bir bilim adamnn kaynak gsterme ykmlln kaldrp kaldr-
mad phesiz tartlmaya deer bir eydir. Bu tartmaya aada-
ki sayfalarda gireceiz.
Yldzhan Yaylann Social Sciences Citation Index (1996-
7. Bakr alar
stanbul niversitesi Siyasal Bilimler Fakltesi retim yesi o-
lan Bakr alarn Anayasa Bilimi: Bir alma Tasla balkl
ilgin kitab 1989da km
77
ve grebildiimiz kadaryla ikinci bir
bask yapmamtr.
alarn kitab birka adan zerinde durulmaya deerdir.
Bir kere yazar kitabna anayasa hukuku deil, anayasa bilimi
ismini vermitir. Anayasa bilimi ifadesi kanmzca yanltr. Bu
konudaki aklamamz ve eletirilerimizi yukarda sekizinci blm-
de yapmtk
78
. Bu nedenle bu isimlendirme konusuna burada tekrar
girmiyoruz.
alarn gerek Anayasa Bilimi, gerek dier makaleleri, yazarn
yabanc literatr gn gnne ve hayli cidd bir ekilde izlediini
gstermektedir. Yazarn, tm yazlarnn geni okumalara dayal ol-

77. Bakr alar, Anayasa Bilimi, stanbul, BFS Yaynlar, 1989, 332 s.
78. Bkz. supra, s.137-140.
duu hemen gzlemlenmektedir. Kitabnn ve makalelerinin her pa-
ragrafnda birok kaynaa atf yaplmaktadr. Trk anayasa huku-
kunda her sayfann altnda ortalama drt be dipnotunun bulunduu,
dipnotlarn uzunluunun sayfann en az drtte birini kaplad ilk ve
tek genel eser Bakr alarn Anayasa Bilimidir. lk kez bir Trk
anayasa hukukusunun genel eserinde, yarm cmlelik dahi olsa,
yapt her alntnn kaynan gsterme titizliini Bakr alarda
gryoruz. Gsterdii kaynaklar alannn en cidd ve en yeni kaynak-
lardr. Kaynaklar her bakmdan zengin ve gnceldir. Kitab ve ma-
kalelerinde zikredilen kaynaklar, yazarn bu alanda harcad emei
gstermektedir. Bununla beraber belirtelim ki, bu kadar emek veril-
mi bir kitabn sonunda bir bibliyografyann bulunmas uygun olur-
du. Keza kitabn sonuna bir kavram ve yazar fihristinin eklenmesi de
okuyucu iin ok yararl olurdu.
Bakr alarn gerek Anayasa Bilimi kitab, gerek makaleleri,
ierdii konularn eitlilii ve kaynaklarnn zenginlii bakmndan
Trk anayasa hukuku doktrinine nemli bir hizmette bulunmutur.
Keza yabanc dil bilmeyen veya yabanc literatr izleyemeyen Trk
okuyucusu, anayasa hukuku alannda birok yeni kavram, kurum ve
kategorileri Bakr alardan renmitir. zetle Bakr alarn
Anayasa Bilimi ve makaleleri Trk anayasa hukuku doktrinine nem-
li bir katkda bulunmutur. alarn katks, kendi trnde Trk
anayasa hukuku doktrini tarihinde ilktir ve muhtemelen de uzun sre
tek olarak kalacaktr.
vgye deer yanlar yannda kanmzca Bakr alarn eleti-
riye ak birok yn vardr. Bir kere alar, anlalmas olduka
g bir yazardr. Glk okuyucudan deil, yazarn kendi slbun-
dan kaynaklanmaktadr. Trnak iinde yazlarak zel bir anlam atfe-
dilmeye allan, zellikle makalelerinde siyah yahut italik, hatta
byk harflerle dizilen kelimeler ve ifadeler nedeniyle yazlar oku-
namaz hale gelmektedir. phesiz bir yaznn slbu, niha tahlilde
yazarnn kiisel tercihine kalm bir sorundur. Ancak Bakr a-
larn kiisel tercihlerinin, onu anlalmaz kldn da belirtmek ge-
rekir.
Dier yandan, yazarn cmlelerinde bir eviri havas hkimdir.
Kulland ifadeler, cmlelerin kurulu tarzlar Franszca cmleleri
artrmaktadr. Bu nedenle yazlar akclktan uzaktr.
Nihayet yazara yneltilebilecek en byk eletiri, yazdklarnn
bir sistemden ve zgnlkten yoksun olduu noktasnda toplanmak-
tadr. Yazdklar birok yazardan alnm okuma notlar derlemesi
niteliindedir. alarn kitabnda ve makalelerinde kendine has bir
akl yrtmeye ve tartmaya rastlanmamaktadr. Belli bir konuda,
deiik yazarlardan karlan okuma notlarnn bir araya getirilme-
sinden dolay, alarn kitab ve keza makaleleri sanki bitmemi,
son ekli verilmemi bir kitap ve makaleler izlenimini uyandrmakta-
dr. Aslnda muhtemelen Bakr alar da, bu izlenimin farkndadr
ki, kitabna alt balk alarak Bir alma Tasla baln vermitir.
Yazarn makalelerinde de buna benzer mtevaz alt balklar grl-
mektedir
79
.
Bakr alarn kitabnda ve yazlarnda belirli bir iddia ortaya
atma ve onu ispatlama srecine, kantlarn ve kar kantlarn deer-
lendirilmesine rastlanmaz. Yazarn kendine has bir argmantasyonu
yoktur. Yazarda bakalarnn argmanlarndan yaplan derlemeler
vardr. Bakr alarn eserlerinde, bir akl yrtme sreci yoktur;
varsa bile bu sre fark edilip izlenememektedir. Bu sre yerine,
yazar o konuyla ilgili tarih verileri, eitli yazarlarn grlerini,
olaylar, mahkeme kararlarn vermektedir. Okuyucu bunlardan ha-
berdar olmakta; ancak argmantasyon eksikliinden, bunlar bir
teselsl iinde birletirememektedir. Bakr alarn kitabnda ve
makalelerinde, anayasa hukuku bilimi deil, tabiri caizse, anayasa
hukuku hikayeleri, anayasa hukuku haberleri vardr.
zetle, alarn Trk anayasa hukukuna yapt katk, yeni bir
sistem kurmasyla deil, anayasa hukukunun tarih hikayesini ve ak-
talitesini okuyucusuna aktarmasyla olmutur.

79. rnein bkz. Bakr alar, Parlmentolar ve Anayasa Mahkemeleri, Teori
ve Pratikte Anayasa Yargsnn Snrlar Problemi: Sentetik Bir Deneme in
Notlar, Anayasa Yargs, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yaynlar, 1987, Say
3, s.137-187 (Sentetik Bir Deneme in Notlar alt balna dikkat ediniz.
Ayn alt balk u teblide de kullanlmtr: Bakr alar, Anayasa Mahke-
mesi Kararlarnda Demokrasi: Sentetik Bir Deneme in Notlar, Anayasa
Yargs, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yaynlar, 1990, Say 7, s.57-127; Ba-
kr alar, Anayasa Yargs ve Normatif Devreler Karlatrmal Analizi:
lk Veriler, Anayasa Yargs, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yaynlar, 1989,
Say 6, s.117-158. lk Veriler alt balna dikkat ediniz. Zira ayn tebliin
sonu ksmnn bal udur: Sonu Yerine Bir Tespit, Bir Soru.
Bakr alarn Social Sciences Citation Index (1996-1999)te
***
stanbulda 1989dan 1997ye kadar yeni bir anayasa hukuku ki-
tab yazlmamtr. 1997de ise aada inceleyeceimiz Naz
avuolunun Anayasa Notlar balkl kk kitab yaynlanmtr.
1990l yllar kanmca, Trk anayasa hukuku doktrininde kuak dei-
imi yllardr.
8. Naz avuolu
stanbul niversitesi Siyasal Bilimler Fakltesi retim yesi
Naz avuolunun 1997de yaynlanan kk ama deerli kitab,
Anayasa Notlar baln tayor
80
. Kitabn balna bakarak bunun
iddiasz bir ders notu olduu kansna kaplmak mmknse de,
avuolunun kitab birok bakmdan orijinal ve kayda deerdir.
Kitabn zgnl bol bol rnek olaylara yer vermesindedir. Keza
birok konu Anayasa Mahkemesi kararlar nda incelenmitir. Bir
bakma avuolunun kitab bir jrisprdansiyel anayasa hukuku
denemesidir. Yazarn dier bir yenilii de anayasa hukukunun ulusla-
raras ve ulusal-st boyutunu vermeye almasndadr. Yazarn bu
kitabn, kanmca bir son olarak deil, bir balang olarak grmek ve
kendisinden bu kitabn ok daha gelitirilmi halini beklemek gere-
kir.
avuolunun kitab drt blmden olumaktadr. Anayasa ve
Anayasa Hukuku baln tayan birinci blmde, devlet biimleri,
anayasalarn yaplmas ve deitirilmesi, anayasa yargs konular
incelenmektedir. kinci blmde ise hak ve hrriyetler hukuku, -
nc blmde, anayasa hukukunda kurallar sistemi (normatif sis-
tem), drdnc blmde ise kurumlar rejimi incelenmektedir.
Naz avuolunun Social Sciences Citation Index (1996-
9. smet Giritli ve Lale Sarmak
stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi retim yelerinden
Prof.Dr. smet Giritli ve Marmara niversitesi letiim Fakltesi
retim yesi Do.Dr. Lale Sarmakn ortak eserlerinin ad Anaya-

80. Naz avuolu, Anayasa Notlar, stanbul, Beta, 1997, 231 s.
sa Hukukudur
81
. 1998de yaynlanan kitabn asl metni 157 sayfadr.
Kitap iki blmden olumaktadr. Genel Esaslar baln tayan
birinci blm, Lale Sarmak tarafndan, Trkiyede Anayasaclk
hareketleri baln tayan ikinci blm ise smet Giritli tarafndan
yazlmtr.
Birinci blmde, anayasa, devlet, demokrasi, hkmet gibi genel
esaslar konular incelenmektedir. Bu ksmn hibir orijinal yan yok-
tur. Sarmak, bu ksm, zelik, Tezi, Tunaya, Gzbyk gibi
yazarlardan almtr. Tek bir atfla sayfalar sren alntlar vardr
82
.
Giritlinin yazd ikinci blm ise Osmanl ve Trk anayasaclk
hareketlerinin incelenmesidir ve esas itibaryla bir siyasal tarih a-
lmasn andrmaktadr.
Kanmca Giritli ve Sarmakn Trk anayasa hukuku doktrinine
bir katkda bulunduklarn sylemek mmkn deildir.
smet Giritli ve Lale Sarmakn Social Sciences Citation Index
(1996-1999)te aldklar atf says 0 (sfr) dr.
B. ANKARA
Ankarada kurulu bulunan Ankara, Gazi ve Hacettepe niversi-
telerine mensup deiik retim yelerinin anayasa hukuku kitaplar
vardr. Biz bunlar faklte faklte ayrmayacaz. Bu yazarlar eserle-
rinin yayn srasna gre inceleyeceiz.
1. Mmtaz Soysal
lk nce Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi retim
yesi Prof. Dr. Mmtaz Soysaln 1969 ylnda yaynlanan Anayasa-
ya Giri kitabn
83
zikretmek gerekecektir.
Kanmzca, kitaba balk olarak, Anayasaya Giri isminin ve-
rilmesi tamamyla yanltr. Girilen ey anayasa deil, anayasa

81. smet Giritli ve Lale Sarmak, Anayasa Hukuku, stanbul, Der Yaynlar,
1998, 244 s.
82. rnein, Sarmak, karma devletler konusunu olduu gibi sadece tek atf ile
Seluk zelikten almtr (Ibid., s.28-39). Oysa zelik de bu ksm
Kubaldan almt (zelik, op. cit., s.160).
83. Mmtaz Soysal, Anayasaya Giri, Ankara, Ankara niversitesi Siyasal Bilgi-
ler Fakltesi Yaynlar, 1969.
hukuku; ve keza bilim olan ey anayasa deil, anayasa huku-
kudur. Anayasa, anayasa hukukunun kendisi deil, konusudur.
O halde bu disiplin iin yazlm bir ders kitabna anayasaya giri
ismi verilemez. Byle bir balk yazarn exgtique bir tarzda Anaya-
say madde madde inceledii izlenimini uyandrr ki, bu yazar iin
zaten doru deildir. Yazarn bu tavr bize, ben meden hukuk de-
il, Meden Kanun (Code napolon) okutuyorum diyen exgtique
ekole mensup Fransz profesrlerini hatrlatmaktadr ki, bu tavr g-
nmz iin addr.
Mmtaz Soysaln nl eseri 100 Soruda Anayasann Anlam
1969da birinci basksn yapmtr. Trk anayasa hukukunda klsik
bir eser haline gelen bu kitap 1997de 11inci basksn yapmtr
84
.
Kitap, bir genel esaslar eseri deil, bir Trk anayasa hukuku ese-
ridir. Onbe blmden oluan kitapta srasyla u konular ilenmitir:
Anayasa kavram, Osmanl Devletinde anayasa hareketleri, kurtulu
sava rejimi ve etkileri, 1924 Anayasas, 1961 Anayasas, 12 Eyll
Rejimi, 1982 Anayasasnn temel zellikleri, Atatrk milliyetiliine
bal devlet, insan haklarna saygl devlet, sosyal devlet, hukuk dev-
leti, lik devlet, demokratik devlet, anayasaya gre devlet sistemi
(yasama, yrtme, yarg), anayasann gelecei.
Kitabn sistemi, konularn ileyi ekli olduka gzeldir. Anla-
tm aktr. Yazarn baz konularda kendi deer yarglarn bir bilim-
sel gerekmi gibi ileri srmesi phesiz eletiriye ak bir noktadr.
Yazarn 1961 Anayasas ile 1982 Anayasas arasnda yapt kar-
latrmalarda her halkrda, 1961 Anayasasnn lehine ve 1982 Ana-
yasasnn ise aleyhine olan n yargl bir bak asna sahip olduu
hemen gzlemlenmektedir. Ancak, yazarn konulara bak asnn
Server Tanilli de olduu gibi mnhasran ideolojik nitelikte olduunu
sylemek mmkn deildir. Yazar kitabn genelinde yine de hukuk-
u olarak davranmaktadr. Metodu hukukdir. phesiz bu hukuk
metodu biimci hukuk anlaynn metodu deildir. Ama bu metot,
siyasal bilim yaklamnn, yahut siyaset felsefesi yaklamnn me-

84. Mmtaz Soysal, 100 Soruda Anayasann Anlam, stanbul, Gerek Yaynevi,
Onbirinci Bask, 1997, 281 s. Mmtaz Soysaln bu kitabnn ismi de
exgtique bir yaklama sahip olduu izlenimini yanl yere vermektedir.
Anayasann Anlam bal bize Anayasann erhi ifadesine artrmak-
tadr.
todu da deildir. Soysaln akl yrtmesi rahatlkla hukuk olarak
nitelendirilebilir.
Mmtaz Soysaln uzun yllar, gazete ke yazarl yapm ol-
mas, Trk siyasal hayatna dolayl veya dorudan katlmas, kanm-
ca kendisinin akademik dzeyini ve verimliliini olumsuz ynde
etkilemitir.
Soysaln kitabnda eletirilecek bir nokta da biimsel adan bi-
limsel yazma kurallarna pek uyulmam olmasdr. Yazar aa yu-
kar hi kaynak gstermemektedir. Keza kitabn sonunda bir bibli-
yografya da yoktur. Oysa yazar bir roman yazmadna gre, yazd
eserin batan sona orijinal olmas mmkn deildir. Mmtaz Soysal
da doal olarak, birok yerde baka yazarlardan dolayl da olsa alnt-
lar yapmakta, onlardan esinlenmektedir.
Bu eletiri karsnda, bir ders kitabnn yahut uzman olmayan
topluluk iin yazlm bir 100 Soruda dizisi kitabnn bilimsel bir
iddiasnn olmad savunmasnn arkasna snlabilir. Ancak ne
hikmetse Trkiyede yazlm anayasa hukuku kitaplarnn en az ya-
rs bu iddiasz kitaplardan olumaktadr. Bu iddiasz kitaplar bir
yana braklrsa, bilimsel yazma kurallarna uyulmu ders kitab say-
s e, drde dmektedir. Yazarlar, hem bu iddiasz kitaplar ya-
ynlamakta, bunlarla isim yapmakta, hem de eletirilerle karlatk-
larnda kitaplarnn zaten iddiasz bir kitap olduu mazeretinin ar-
kasna snmaktadrlar. Bu iddiasz kitaplar Trk anayasa hukuku
doktrininin geliimin nnde bir engeldir. Kitap olarak yaynlanm
her ey kanmzca eletirilmeyi hak etmektedir. Bu kitaplarn yazar-
lar da eletirileri stlenmek zorundadr.
Mmtaz Soysaln Social Sciences Citation Index (1996-1999)te
ald atf says 1 (bir) dr. Atf alan almas yukarda zikredilen
almalar deil, 1964 ylnda yaynlanan D Politika ve Parlmen-
to isimli almasdr
85
.
2. Kemal Dal
Gazi niversitesi ktisad ve dar Bilimler Fakltesi retim -
yesi Prof. Dr. Kemal Daln Trk Esas Tekilt Hukuku isimli kitab-

85. Bkz. infra, Tablo 2.
nn ilk basks 1984, ikinci basks ise 1986 ylnda yaplmtr
86
.
Kitap genel esaslar deil, Trk anayasa hukuku kitab niteliin-
dedir. Kitap nce iki ksma ayrlmtr: Birinci ksmda 1982 Anaya-
sasna kadar olan anayasal gelimeler; ikinci ksmda ise 1982 Ana-
yasas incelenmektedir.
Kemal Daln kitabnda siyasal bilim yaklam grlmez. Yakla-
m tarz tamamen hukukdir. stelik exgtique diyebileceimiz bir
yaklam tarz vardr. nceleme pln aa yukar 1982 Anayasasnn
plndr. Neredeyse Anayasa ksm ksm, blm blm izlenmekte-
dir. Yazarn yapt aklamalarn birou Anayasa maddelerinin
tekrar niteliindedir. rnein kiilerin haklar ve devleri bal
altndaki konular 1982 Anayasasnn 17nci ve devam maddelerinin
srasndadr
87
. Yazarn aklamalar madde metinlerinin erhi niteli-
indedir. Hatta baz yerlerde erhten de te dpedz madde metinle-
rinin tekrar vardr. rnek:
1982 Anayasas, m.27: Dal, op. cit., s.189:
IX. BLM VE SANAT
HRRYET
MADDE 27.- Herkes, bilim ve sa-
nat serbeste renme ve retme,
aklama, yayma ve bu alanlarda her
trl aratrma hakkna sahiptir.
Yayma hakk, Anayasann 1 inci, 2
inci ve 3 nc maddeleri hkmlerinin
deitirilmesini salamak amacyla
kullanlamaz.
Bu madde hkm yabanc yaynla-
rn lkeye girmesi ve datmnn ka-
nunla dzenlenmesine engel deildir.
XI - BLM VE SANAT
HRRYET
Herkes, bilim ve sanat serbeste
renebilir ve retebilir. Bilim ve
sanat aklama ve yayma hakkna sa-
hiptir. Bu alanlarda her trl aratrma
yapabilir. Anayasa bu haklarn Anaya-
sann 1. 2. ve 3. maddeleri hkmleri-
nin deitirilmesini salamak amacyla
kullanlamaz.
lkeye giren yabanc yaynlarn,
girme ve datlmasnn Kanunla d-
zenlenmesini, bu maddede yer alan
hkmler engel deildir der.
Grld gibi Kemal Daln bilim ve sanat hrriyetine ilikin
tm aklamas 1982 Anayasasnn 27nci maddesinin tekrar niteli-
indedir. stelik tekrarn anlatm bozuktur. Okuyucu, bilim ve sanat
hrriyetinin ne olduunu renmek iin, Kemal Daln kitabn oku-
mak yerine, dorudan Anayasann 27nci maddesini okusa ok daha
iyi yapm olacaktr.

86. Kemal Dal, Trk Esas Tekilt Hukuku, Ankara, Bilim Yaynlar, kinci Bas-
k, 1986, 304 s. (Atflar bu baskyadr).
87. Bkz. Dal, op. cit., s.169 vd.
Prof. Dr. Kemal Daln Trk anayasa hukuku doktrinine bir kat-
kda bulunduunu sylemek mmkn deildir.
Kemal Daln Social Sciences Citation Index (1996-1999)te al-
d atf says 0 (sfr) dr.
3. A. eref Gzbyk
Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi retim yesi
Prof. Dr. A. eref Gzbykn Anayasa Hukuku isimli kitab ilk
basksn 1986, yedinci basksn ise 1998 ylnda yapmtr
88
.
Yazarn nsznde belirttiine gre, bir elkitab niteliinde o-
lan bu eserde,
konularna yaklarken okuyucuyu kuramsal tartma ortamna s-
rklemekten zenle kanlm, konular ksa ve yaln bir biimde a-
klanmaya allmtr. Anayasa konularyla ilk kez karlaacak
kimseler iin yeterli saylabilecek lde genel bilgiler verilmekle
yetinilmi ve anayasal sorunlarn siyasal sistem ve daha genelde top-
lumsal sistemle olan ilikileri ksaca ortaya konulmaya allm-
tr
89
.
Dolaysyla bu kitap da iddiasz bir kitaptr. Kitaba yneltile-
cek birok eletiri karsnda yazar, bu iddiaszlk aklamasnn
arkasna snabilir.
eref Gzbykn kitabnda genel esaslar, Trk anayasa
hukuku ayrm vardr. Kitab blmden olumaktadr. Genel
Esaslar baln tayan birinci blmde, anayasa kavram, devlet
kavram, devlet biimleri, oulcu demokrasi, hkmet sistemleri,
Marksist demokrasi, Marksist devlet sistemleri, faizm, demokrasinin
temel ilkeleri, egemenliin kullanlmasna gre hkmet sistemleri,
gler ayrl, siyasal partiler, seimler, kamu zgrlkleri konular
ilenmektedir. Trkiyede Anayasaclk Hareketleri baln ta-
yan ikinci blmde, Osmanl dnemi, Kurtulu Sava dnemi ve
Cumhuriyet dnemi (1924 Anayasas ve 1961 Anayasas) incelen-
mektedir. 1982 Anayasasna Gre Devlet Sistemi baln tayan
nc blmde ise, 1982 Anayasasnn temel nitelikleri, yasama,

88. A.eref Gzbyk, Anayasa Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi, 1998 (Asl
metin 313 sayfa. Eklerle (11. Protokol ve 1982 Anayasas) birlikte 433 sayfa).
Atflar bu son baskyadr.
89. Gzbyk, Anayasa Hukuku, op. cit., s.VII (nsz).
yrtme ve yarg konular ile insan haklarnn uluslararas dzeyde
korunmas konular ilenmektedir.
Birinci blmde baz konularda (siyasal partiler, ideolojilerine
gre siyas rejim tasnifi, vb.) grlen siyasal bilim ve siyaset felsefe-
si yaklam dnda hukuk yaklam biimine sahip olduunu syle-
yebiliriz.
Yazarn pln birok bakmdan yapay ve yanltr. rnein
hkmet sistemlerini (parlmenter sistem, bakanlk sistemi, meclis
hkmeti sistemi) yazar, kuvvetler ayrl ilkesini inceledii ba-
lk altnda deil oulcu Demokrasinin Uyguland Rejimler ba-
l altnda vermektedir
90
. Bu tamamyla bir tasnif hatasdr. Meclis
hkmeti sisteminin oulcu demokrasinin uyguland bir sistem
olduunu sylemek mmkn deildir. Tm kuvvetlerin bir organda
topland bir sistem demokratik olamaz.
Gzbykn Anayasa Hukuku kitabnn Trk anayasa hukuku
doktrinine bir katkda bulunduunu sylemek byk bir abart ola-
caktr. Dahas, byle basit hatalarla dolu bir kitabn birok niversi-
tede ders kitab olarak kullanlmas ve yedi bask yapmas kanmca
Trkiyenin bilimsel dzeyi bakmndan fevkalde zcdr.
A. eref Gzbykn Social Sciences Citation Index (1996-
4. Ergun zbudun
Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi eski retim yelerinden
Prof. Dr. Ergun zbudunun Trk Anayasa Hukuku isimli nl kitab
ilk basksn 1986da, beinci basksn ise 1998de yapmtr
91
.
zbudunun eseri, isminden de anlalaca zere, bir genel e-
saslar kitab deil, Trk anayasa hukuku kitabdr. Ankara ni-
versitesi Hukuk Fakltesinde Blent Nuri Esen ve lhan Arsel ile
yerlemi genel esaslar ile Trk anayasa hukukunun ayr ayr
kitaplarda ilenmesi geleneinin, bu retim yelerinin halefi duru-
munda olan Ergun zbudun tarafndan da izlendiini gzlemleyebili-

90. Ibid., s.29-44.
91. Ergun zbudun, Trk Anayasa Hukuku, Ankara, Yetkin Yaynlar, Beinci
Bask, 1998, 408 s.
riz. Bu husus yukarda Ankara ekol olarak isimlendirdiimiz a-
kmn devam ettiini gstermektedir.
Yazarn nszde de belirttii gibi, kitaba pozitif hukuk yakla-
m tarz hkimdir. Kitapta anayasa kurum ve kurallarnn ekillen-
mesinde ve ileyiinde etkili olan siyasal faktrlerin tartlmasna
pek fazla girilmemitir
92
. Ayn ekilde, yine yazarn nszde belirt-
tiine gre, Trk anayasa hukukunun tarihsel geliimi de ancak ksa
bir zet halinde verilmitir
93
. Profesr zbudun, tarihsel ve siyasal
faktrleri kmsemediini, tersine bu faktrlerin pozitif anayasa
hukukunun anlalmas ve deerlendirilmesi asndan temel nem
tadn dndn yazmaktadr
94
. Yazar, Trk anayasa geli-
melerinin tarihsel ve siyasal dinamiklerini ileride ayr bir kitap halin-
de ele almay plnladn belirtmektedir
95
.
Ergun zbudun her ne kadar kitabnda tarihsel ve siyasal yakla-
m tarznn olmamasn pratik nedenlerle aklyorsa da, kanmzca,
bunun asl nedeni, yazarn pek de farknda olmayarak yntem ba-
datrmacl (syncrtisme)n sevmemesidir. Kanmzca yazar,
bunda da hakldr. Yukarda birinci blmde akladmz gibi, bi-
lim saf olmal ve onbirinci blmde akladmz gibi, anayasa hu-
kukunda mnhasran hukuk yaklam kullanlmaldr. Her nedense
lkemizde, bir konunun deiik alardan incelenmesi gerektii, ger-
ek bir bilimsel bilginin byle oluabilecei ynnde badatrmac
(syncrtiste) bir anlay vardr. Oysa birok yaklam ieren alma-
lar kanlmaz olarak s olmaktadr. te Ergun zbudunun deeri
bu noktada ortaya kmaktadr. Kendisi, hukuk alannda saf bir hu-
kuku olarak kalmtr. Eserlerinde yntem badatrmaclnn izi
yoktur. Buna ramen yazarn, yntem badatrmacln aka
reddetmemi olmas, lkemizde badatrmacln ne kadar kkl
bir gelenek olduunun bir gstergesidir.
Ergun zbudun kuann en deerli anayasa hukukusu ve ayn
zamanda en sekin siyasal bilimcilerinden biridir. Bununla birlikte,
alt bu iki alan birbirine kartrmamtr. Anayasa hukuku ala-

92. Ibid., s.V.
93. Ibid.
94. Ibid.
95. Ibid. (Ancak yazarn plnlad bu kitap, 1921 Anayasas (Ankara, Atatrk
Aratrma Merkezi Yaynlar, 1992) balkl almas bir yana braklrsa
grebildiimiz kadaryla bu gne kadar piyasaya kmamtr.
nnda yazdklarnda saf bir hukukudur. Siyaset bilimi alannda yaz-
dklarnda ise saf bir siyaset sosyoloudur. Trk siyasal biliminin
nclerinden biri odur. Siyasal bilim alanndaki almalarna birok
nl yabanc yazar tarafndan atf yaplmtr. Hukuk formasyonuna
sahip olmasna ramen, siyasal bilimin saysal yntemlerini alma-
larnda baaryla uygulamtr
96
. phesiz bu baar ancak yazarn
istisna kiisel yetenei ile aklanabilir. Yazarn siyasal bilim ala-
nndaki eserleri, konularnda gerek bir katk niteliindedir.
Prof. Dr. Ergun zbudun, Ankara niversitesi Hukuk Faklte-
sinde verdii anayasa hukuku derslerinin bir ksmnda her zaman
siyaset bilimi okutmutur. rnein kendisinin rencisi olduum
1983-1984 retim ylnda anayasa hukuku dersinin bir ksmnda
siyasal partiler, dier bir ksmnda da totaliter ve otoriter rejimler
konularn ilemitir. Siyasal partiler konusunda kendisinin nl eseri
Siyasal Partiler
97
i, Totaliter ve otoriter rejimler konusunda ise ken-
disinin Juan Linzden evirdii Totaliter ve Otoriter Rejimler
98
i
okutmutur. Ancak bu konular bitip, Trk anayasa hukuku ksmna
getiinde ise, pozitif Trk anayasa hukukunu saf bir hukuku olarak
ilemitir.
Ergun zbudun, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi 1-B sn-
fnda 1983-1984 retim ylnda anayasa hukuku dersinde balca
drt ana konu ilemitir. Birincisi klsik anayasa hukukunun genel
esaslar olarak isimlendirebileceimiz konulardr. Bu konular unlar-
dr: Pozitif bilimler-normatif bilimler tasnifi ve bu tasnif iinde ana-
yasa hukukunun yeri, Anayasa hukukunun kaynaklar, anayasaclk
hareketleri, kurucu iktidar, kuvvetler ayrl, kuvvetler ayrlna
gre hkmet ekilleri (meclis hkmeti, bakanlk rejimi, parlmen-
ter rejim), anayasa eitleri, anayasalarn deitirilmesi, kanunlarn
anayasaya uygunluunun denetimi, tek devlet, federalizm, kamu hak-
lar, normatif ve ampirik demokrasi teorisi, ounluku ve oulcu
demokrasi anlaylar, devlet iktidarnn kullanlmas bakmndan

96. rnein Ergun zbudun, 1973 Trk Seimleri zerine Bir nceleme, B-
lent N. Esene Armaan, Ankara, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Ya-
ynlar, 1977, s.265-311.
97. Ergun zbudun, Siyasal Partiler, Ankara, Ankara niversitesi Hukuk Fakl-
tesi Yaynlar, nc Bask, 1982.
98. Juan J. Linz, Totaliter ve Otoriter Rejimler (ev. Ergun zbudun), Ankara,
Siyas limler Trk Dernei Yaynlar, 1984.
demokrasi tipleri (dorudan demokrasi, yar-dorudan demokrasi,
temsil demokrasi).
Bu genel esaslar konular bittiinde kendisinin Siyasal Partiler
isimli kitabnn konularn; bu konular da bittiinde, Linzden evir-
dii Totaliter ve Otoriter Rejimler kitabnda yer alan konular ile-
mitir. Bu konular da bittiinde Trk anayasa hukuku konularn i-
lemitir. lenen konular daha sonra ilk basks 1986da yaplacak
olan kitabnda yer alan konulardr. Onun iin burada tekrarlamyo-
rum.
Kanmzca, Ergun zbudunun Trk Anayasa Hukuku isimli ki-
tab Trk anayasa hukuku doktrininin en nemli genel eseridir. lk
nce kitabn plnn grelim:
Eser 20 blmden olumaktadr. Bu blmler srasyla yledir:
Trkiyede anayasa gelimelerine genel bak, 1961 Anayasasnn
temel nitelikleri, Mill Gvenlik Konseyi dnemi ve 1982 Anayasa-
snn yaplmas, 1982 Anayasasnn balca zellikleri, devletin temel
nitelikleri, kurucu iktidar: anayasay deitirme sorunu, kuvvetler
ayrl, yasama fonksiyonu, yasama ilemleri, yrtme fonksiyonu
ve yrtme ilemleri, Trkiye Byk Millet Meclisinin kuruluu ve
milletvekillerinin seimi, Trkiye Byk Millet Meclisi yelerinin
hukuk stats, Trkiye Byk Millet Meclisinin i yaps ve alma
dzeni, Trkiye Byk Millet Meclisinin grev ve yetkileri, yrtme
organnn yaps ve Cumhurbakan, babakan ve bakanlar kurulu,
hkmet sisteminin nitelii, olaanst ynetim uslleri, yarg fonk-
siyonu, anayasa yargs.
Grld gibi tm konular pozitif anayasa hukuku konulardr.
zbudunun eseri her bakmdan mkemmeldir. Pln tutarl ve den-
gelidir. Kitap kark deildir; zihinleri bulandrmaz. Ancak benzerle-
rinde grlen basitlik veya slk zbudunda yoktur. O, her konuyu
cidd bir ekilde, derinlemesine tartr. Anlatm aktr. Yazarn
yapt tartmalar, yrtt akl yrtmeler, ulat sonular ko-
laylkla izlenir. Yazar deer yarglarndan uzak, objektif ve tarafsz-
dr. 1961 ve 1982 Anayasalar arasnda yaplan karlatrmalarda
birok yazarda grlen, 1961 Anayasasnn lehine, 1982 Anayasas
aleyhine olan nyarg zbudunda yoktur.
Ergun zbudunun kitab Trk anayasa hukuku doktrininin en
nemli genel eseri durumuna gelmitir. Kitabn yaynlanmasndan
sonra anayasa hukuku alannda yazlan genel eserler, monografiler ve
makaleler zbudunun kitabnda ileri srlen grler ve argmanla-
r grmezlikten gelememiler; hepsi zbudunun grlerini tart-
mlar; onlar rtmeye veya dorulamaya almlardr.
zbudunun kitab yaynlanmasndan bu yana geen 13 yl boyunca
be bask yapm, birok niversitede ders kitab olarak kullanlm,
ksaca Trk anayasa hukukunun standart ders kitab haline gelmitir.
zetle, Ergun zbudunun, Trk Anayasa Hukuku isimli kitab, Trk
anayasa hukuku doktrininin temel talarndan biridir.
Bu arada Ergun zbudunun anayasa hukuku ve siyasal bilim a-
lannda Trk okuyucusuna ok nemli eviriler kazandrdn da
belirtmek uygun olacaktr. Maurice Duvergernin Siyasal Parti-
lerini
99
o evirmitir. Juan J. Linzin Totaliter ve Otoriter Rejim-
lerini
100
, Samuel P. Huntigton ve Jorge I. Dominguezin Siyasal
Gelimesini
101
, Arend Lijphartn ada Demokrasilerini
102
,
Samuel P. Huntigtonun nc Dalgasn
103
, Giovonni Sartorinin
Karlatrmal Anayasa Mhendisliini
104
yine o evirmitir. evi-
riler mkemmeldir. Bu kitaplardan her biri alannn temel kitabdr.
Keza yine birok yabanc temel kitabn Trkeye evrilmesine ve
yaynlanmasna (Siyas limler Trk Dernei, Demokrasi Vakf ve
Yetkin Yaynlar erevesinde) o nayak olmutur. Sayesinde Trk
okuyucusu yabanc temel siyasal bilim kitaplarndan bazlarn ksa
bir gecikmeyle okuyabilmitir. Kendisinin evirdii veya evrilmesi-
ne vesile olduu kitaplar, birok Trk niversitesinde ders kitab
veya yardmc ders kitab olarak kullanlmaktadr.
Ergun zbudun, Trk anayasa hukukular arasnda Social
Sciences Citation Indexte en ok atf alan yazardr. 1996-1999 ylla-

99. Maurice Duverger, Siyasal Partiler (ev.: Ergun zbudun), Ankara, Bilgi
Yaynevi, 1976.
100. Linz, op. cit.,
101. Samuel P. Huntigton ve Jorge I. Dominguez, Siyasal Gelime (ev.: Ergun
zbudun), Ankara, Siyas limler Trk Dernei Yaynlar, Tarihsiz.
102. Arend Lijphart, ada Demokrasiler (ev.: Ergun zbudun), Ankara, Siyas
limler Trk Dernei Yaynlar ve Trk Demokrasi Vakf Ortak Yayn, Ta-
rihsiz (1988).
103. Samuel P. Huntigton, nc Dalgas (ev.: Ergun zbudun), Ankara, Yet-
kin Yaynlar, 1996.
104. Giovonni Sartori, Karlatrmal Anayasa Mhendislii (ev.: Ergun
zbudun), Ankara, Yetkin Yaynlar, 1997.
r arasnda 25 (yirmibe) atf almtr
105
. Kendisi dnda kalan btn
Trk anayasa hukukularnn hepsinin ayn dnemde ald atf top-
lam 9 (dokuz) olduu hatrlanrsa
106
, zbudunun bykl kendi-
liinden ortaya kar.
* * *
Ankarada 1986dan 1993e kadar yeni bir anayasa hukuku genel
eseri yazlmamtr. Hatrlanaca zere ayn eyi stanbul iin de
gzlemlemitik. Bu Trk doktrinin verimsizliinin bir iaretidir. Bel-
ki bu durum, Trk anayasa hukuku doktrininde kuak deiiminin
vakti geldiinin bir gstergesidir.
5. Cem Eroul
Prof. Dr. Cem Eroul, 1993 ylnda Anatzeye Giri isimli eserini
yaynlamtr. Bu kitabn ilk iki basks 1993te, nc basks
1995te, drdnc bass muhtemelen 1996da ve beinci basks
1997de yaplmtr
107
. Grld gibi Eroulun kitab, drt ylda
be bask yapmak gibi istisna bir baar elde etmitir.
ncelikle kitabn ismi zerinde duralm. Yazar anayasa huku-
ku yerine anatze terimini kullanmaktadr. Biz bu terimi yukarda
sekizinci blmde inceleyip eletirdiimiz iin burada buna tekrar
deinmiyoruz
108
.
Cem Eroul, kitabnda bir anayasa hukuku kitabnda alk ol-
madmz lde z Trke kelimeler kullanmaktadr. Yazar dil
konusunda titiz olunmas gerektiini savunmaktadr:
Dil, dncenin hem arac, hem de gerecidir. Dncede titizlik,
dilde de titizlii gerektirir. zellikle bilimadam, bu konuda ok du-
yarl olmak zorundadr. te bu gerekeyle bu notlarda elden geldi-
ince ar ve tutarl bir dil kullanlmaya allmtr
109
.

105. Hangi eserlerinin atf ald ve kimlerin zbuduna atf yapt konusunda
aada toblo 1 ve 2ye baknz.
106. Saylar iin aada tablo 1e bkz.
107. Cem Eroul, Anatzeye Giri, Ankara, maj Yaynclk, Beinci Bask, 1997,
s.316.
108. Bkz. supra, s.140.
109. Eroul, Anatzeye Giri, op. cit., nsz.
Kanmzca, bilim adamlar dille uramamal, iinde bulundukla-
r dnemin dilini gzel ya da irkin kullanp gemelidir. Ama dili
ilerletmek deil, bilim yapmaktr. Dil aratr; bizatihi ama konumu-
na ykseltilmemelidir. Keza dili ilerletmek iin yeni kelimeler kulla-
nldnda kitabn anlalmas glemektedir. Yeni kelimeler, Trk-
ede karl olmayan yabanc kelimeler iin retilmelidir. Trkede
yerlemi bir kelimenin deitirilmesi iin yeni kelime uydurulmas
kanmzca anlamszdr. Hukuk kelimesi varken tze kelimesinin
karlmasnn bir manas yoktur. Bu bakmdan Eroulun kitabnn
sadece balnda deil, metninde de eletiriye ak birok kelime
vardr: Aktre, devim, dirimsel, dizelge, dizge, doallayn, dzel,
geimbilim, genrgt, orun, zek, savsz, soykme, tzemen, stenci,
yordambilgisi, vs. Bu kelimeler okuyucunun kafasn kartrmaktan
baka bir ie yaramazlar; kitabn akln ve akcln yok ederler.
Dier yandan Cem Eroulda, anayasa hukukunun yerleik kav-
ramlarn da Trkeletirme abas vardr. Bu aba kanmzca hem
yararsz, hem de zararldr:
Yararszdr; nk bir bilim dalnn kulland kavramlar -
renmek iin, o bilim daln renmek gerekir. O nedenle birtakm
teknik terimlerin Trkeletirilmesi, onlar renmek zorunda olanla-
ra bir yarar salamaz. Trkeletirildi diye kavramn teknik olarak
renilmesi zorunluluu ortadan kalkmaz. rnein, sosyolojide kul-
lanlan alienasyon kavramnn ne olduunu bilmek iin sosyoloji
renmek gerekir. Bu kavram yerine Trke yabanclama kelime-
si kullanlnca bu kavram renilmi olmuyor. Bu nedenle anayasa
hukukunda olan baz yabanc kavramlarn Trkeletirilmesi, o kav-
ramlar renmekle ykml olan rencilere bir pratik yarar sala-
maz.
Zararldr; nk bilim standart terimlere ihtiya duyar. Bu te-
rimler teknik terimlerdir. Anlamlar sabittir. O alann uzmanlarnca
bilinirler. Anayasa hukuku kavramlarnn Trkeletirilmeye all-
mas, bizatihi anayasa hukukunun terminolojisini ykar. Bundan ise
en bata anayasa hukuku bilimi zarar zarar grr.
Bu nedenlerle, Eroulun kulland, federasyon anlamnda bir-
leik devlet, konfederasyon anlamnda devletler topluluu, dikta-
trlk anlamnda buyurganlk, laiklik anlamnda yercillik, adem-
i merkezletirme anlamnda zeksizletirme kavramlar eletiriye
aktr. Kald ki, eer dilde sadelemenin bir amac kolay anlalmay
salamak ise, yukardaki kavram iftlerinden kolay anlalanlar, her-
halde z Trke olan ikinciler deil, yabanc kkenli olan birinciler-
dir.
Eroulun kitabna geri dnelim: Kitap 13x19 cm boyutundadr.
Beinci basks 319 sayfadr. Kitabn 1995 basksnn i kapanda
Ders Notu ibaresi vardr. Kitabn gerek 1995, gerek 1997 basksn-
da bulunan nsz, bu kitabn bir ders notu olduu aka ve bir-
ok defa belirtilmektedir. Keza nszde, bu ders notunun snavla-
ra yetitirme kaygsyla dar bir zamanda kaleme alnd da vurgu-
lanmaktadr
110
.
Kitapta bilimsel yazma kurallarna uyulmamtr. Verilen bilgile-
rin yaplan alntlarn kayna gsterilmemitir. Dipnot, sonnot, yahut
bir baka uslle kaynak gsterilmemitir. Kitabn sonunda bir bibli-
yografya yoktur. Kitabn sonuna yedi eserden oluan bir Seme
Kaynaka konulmutur. Ancak bu kaynaka, kitabn hazrlanmasn-
da yararlanlan eserler anlamnda bir kaynaka deil, rencilerin
yararlanmas iin tavsiye edilen okuma listesi anlamnda bir kay-
nakadr. Kaynaka listesinde yazarlarn akademik unvanlarnn da
verilmesi Cem Eroulun ciddyetiyle badamayacak bir biim ha-
tasdr.
phesiz yazar, bu eletirilere kar, kitabnn bir ders notu ol-
duu savunmasn yapabilir. Ancak bu bir teksir deildir. Uslne
gre yaynlanm ve genel datm yaplm bir kitaptr. stelik drt
ylda be bask yapmak gibi istisna bir baarya ulam bir kitaptr.
Sadece A.. Siyasal Bilgiler Fakltesi kitap sat brosunda buluna-
bilecek bir ders malzemesi deildir. Yazar bu haliyle okuyucunun
karsna ktna gre, eletirileri gslemek zorundadr. Yukarda
da bir vesileyle belirttiimiz gibi Trk doktrini bu ders notlar tu-
zana dmtr. Yazarlar kitap yazmakta, stelik bu kitaplar birok
bask yapmakta, ancak yazarlar bu kitaplarda bilimsel yazma kuralla-
rna uymadklarndan, eletirilerden kurtulmak zere kitaplarn ders
notu olarak nitelendirmektedirler. Eer bu ders notlar bir yana
braklrsa Trkiyede yazlm anayasa hukuku kitab drd
gemeyecektir. Kanmca, bu ekilde ders notu ibaresinin kitaplara
eklenmesi, bu kitaplarn yazarlarn bilimsel yazma kurallarna uyma

110. Ibid.
ykmllnden kurtarmaz. Eer gerekten yazarn tek kaygs,
rencilerin snavlarda almalar iin ellerine bir ders notu sala-
mak ise, bu teksir biiminde olmal ve faklte iinde kalmal, genel
datm yaplmamaldr. Ders notu karmak, ders kitab
(manuel) yazmaya engel deildir ve bir ders kitabnda da bilimsel
yazma usllerine uyulmaldr.
imdi kitabn plnn inceleyelim. Kitap drt blmden olumak-
tadr. Kavramsal ereve baln tayan birinci blmde, siya-
set, devlet, siyasal dizge (sistem), siyasal dzen, anayasa ve anatze
(anayasa hukuku) gibi, daha ziyade anayasa hukukunun genel esasla-
r konular incelenmektedir. kinci blm ise rnek siyasal dzenlere
ayrlmtr. Bu blmde demokratik dzenler (ngiltere, Amerika,
Fransa), faist dzenler (talya, Almanya, spanya) incelenmektedir.
Bu blmde ayrca sosyalist dzenler ile azgelimi lke dzenleri de
aratrlmaktadr. nc blm, Osmanl-Trk anayasal gelimele-
rine tahsis edilmitir. Drdnc blmde ise yrrlkteki anayasal
dzen incelenmektedir. Kanmzca Eroulun pln olduka tutarldr
ve esas itibaryla, anayasa hukukunun genel esaslar - Trk anayasa
hukuku eklinde yaplan klsik ayrma uygundur. Pln bakmndan
Eroul da yukarda Ankara ekol olarak isimlendirdiimiz evre-
nin iinde kalmaktadr.
Son olarak da kitabn yaklam biimine deinelim. Yukarda e-
itli defalar eletirdiimiz yntem badatrmacl
(syncrtisme)nn Eroulda da grldn belirtmek gerekir. Ya-
zara gre,
tzel a ile yetinmemek, siyasal olaylara toplumbilim yntemleriy-
le de bakmak zorunludur. Toplum bilimlerinin konumuzu ilgilendi-
ren dal siyaset bilimidir. yleyse, tzel ann yan sra, siyasalbilim
asn da kullanmak gerekir. stelik, bunlar da yetmez. Her siyasal
ve tzel oluum, bir toplumsal geliimin rndr. Bu geliim izgi-
si, hi deilse kabaca bilinmeden, bugnk olgular ve kurumlar an-
lamak olanakszdr. Onun iindir ki, tzel ve siyasal alarn yannda
bir de tarihsel aya gereksinim vardr. te btn bu nedenlerden do-
lay, anatze dersinde, tzel, siyasal ve tarihsel alarn n de kul-
lanma zorunluluu ile kar karya kalrz
111
.

111. Ibid., s.26-27.
Grld gibi yazar aka anayasa hukukunda, hukuk, siyasal
bilim ve tarih alarnn birlikte kullanlmasn nermektedir. Kan-
mzca yazarn bu tavr yukarda akladmz nedenlerle yanltr
112
.
Profesr Eroulun anayasa hukuku ile ilgili bir kitab daha var-
dr: ada Devlet Dzenleri
113
. Yazar bu kitabn, Anatzeye Giri
isimli kitabnn birinci ana blmnde verilen temel ereveye otur-
tuyor. ada Devlet Dzenlerinde ngiltere, Amerika ve Fransa
rnekleri ileniyor. nszde bu kitabn da bir ders notu olduu
belirtiliyor. Kitapta bilimsel yazama usllerine uyulmamtr. Verilen
bilgilerin, yaplan alntlarn kayna, ne dipnot, ne sonnot, ne de bir
baka uslle gsterilmitir. Yabanc siyasal rejimlerin incelendii
180 sayfalk kitapta geni bir bibliyografya olmas beklenirken 10
eseri ieren bir yararlanlan kaynaklar listesi vardr.
Anatzeye Giri ve ada Devlet Dzenleri kitaplarnda Cem
Eroulun kendisinden beklenilen dzeyi tutturamadn zlerek
gzlemlemek gerekir. Yazar, 1974te Anayasay Deitirme Soru-
nu
114
isimli almasn yaynlamtr. Kanmzca bu alma Trk
anayasa hukuku doktrininde yazlan en iyi monografidir ve hl bu-
nun zerine klabilmi deildir. Eer bu monografi ngilizce veya
Franszca kaleme alnsayd, yeryznn belli bal dillerine evrilir,
birok bat niversitesinde o konuda temel kitap olarak kullanlrd.
1970li yllarda bylesine baarl olan bir yazarn, 1990l yllarda
sradan kitaplar yaynlamas Trk anayasa hukuku doktrini asndan
zcdr.
Cem Eroulun Social Sciences Citation Index (1996-1999)te
6. Yavuz Sabuncu
Prof. Dr. Yavuz Sabuncunun, Anayasaya Giri baln tayan bir
kitab vardr. Bu kitabn 1997 yl basknn geniletilmi beinci

112. Bkz. supra, s.159-162.
113. Cem Eroul, ada Devlet Dzenleri, Ankara, maj Yaynclk, 1996.
114. Cem Eroul, Anayasay Deitirme Sorunu: Bir Mukayeseli Hukuk nceleme-
si, Ankara, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Yaynlar, 1974.
bas olduu belirtilmitir
115
. lk basksnn ne zaman yapldn
tespit edemedik. Elimizde bu kitabn bir de 1995 basks vardr. Bu
basknn kitabn kanc basks olduu belirtilmemitir. O halde,
1995 basksnn birinci bask olduu dnlebilir.
Kanmzca, kitaba balk olarak, Anayasaya Giri deil, det
olduu zere Anayasa Hukukuna Giri ismi verilmeliydi. Yukarda
Mmtaz Soysala ilikin olarak anayasaya giri terimi hakkndaki
yaptmz eletiriyi burada da tekrarlarz. retilen ey, anayasa
deil, anayasa hukukudur. Anayasa, anayasa hukukunun ken-
disi deil, konusudur. O halde bu disiplin iin yazlm bir ders kita-
bna anayasaya giri ismi verilemez.
Kitap 13,5x19,5 cm boyutundadr ve asl metni 1997 basksnda
210 sayfadr. Kitabn 1995 basksnn i kapanda Ders Notlar
ibaresi vardr. Keza 1995 basksnn sunuunda da, elinizdeki ki-
tapk Siyasal Bilgiler Fakltesi birinci snfnda okutulan Anayasa
Hukukuna Giri dersi rencileri iin hazrlanm ders notlardr
denmektedir. Keza 1995 basksnn sunuunun her paragrafnda bu
almadan bir ders notu olarak bahsedilmitir.
Buna karlk kitabn 1997 basksnn sunuunda bu ders notu
ibaresi karlm, yerine alma ve kitap ibareleri kullanlm-
tr. Sabuncunun kitabnn beinci basksn artk bir ders notu olarak
grmek mmkn deildir.
Zaten, 1995 basksnda da, Yavuz Sabuncu, kitabn ders notu
olarak niteliyorsa da, dier ders notu yazarlarndan farkl olarak,
bilimsel yazma kurallarna uymakta, yapt alntlarda kaynak gs-
termekteydi. Yazarn kitabn, ders notu olarak niteleyip, kaynak
gsterme sorumluluundan kamadnn altn zenle izmek gere-
kir. Ayn husus, 1997 basksnda da devam etmitir. Yazar yapt
alntlarn kaynan uslne uygun olarak gstermektedir. Atflar
bala yntemi
116
(metin iinde parantez arasnda, yazarn soyad,
yayn yl, sayfa numarasnn verilmesi ve bibliyografyada tm kay-
naklarn yazarlarn soyad srasna gre gsterilmesi) ile verilmitir.
Kanmzca bu atf usl hukuk literatr iin uygun deildir. Bu hu-

115. Yavuz Sabuncu, Anayasaya Giri, Ankara, maj Yaynclk, Geniletilmi
Beinci Bask, 1997 (Asl metin 210 sayfa. Kitapta ek olarak 1982 Anayasa
verilmitir).
116. Dinler, op. cit., s.130-133; Seyidolu, op. cit., s.139-141.
susu yukarda yedinci blmde akladmz iin
117
, burada buna
tekrar deinmiyoruz.
Yavuz Sabuncunun kitabnn pln incelendiinde eserinin bir
Trk anayasa hukuku kitab niteliinde olduu grlmektedir. Kitab
iki blmden olumaktadr. Birinci blmde 1982 Anayasasna gre,
Trkiye Cumhuriyetinin ulusal devlet, hukuk devleti, demokratik
devlet, laik devlet, sosyal devlet gibi nitelikleri incelenmektedir. Ki-
tabn ikinci blmnde ise 1982 Anayasasna gre, devlet sistemi
(yasama, yrtme ve yarg) aklanmaktadr. Kitapta genel olarak
pozitif hukuk yaklam hkimdir.
Yavuz Sabuncunun Social Sciences Citation Index (1996-
7. Mustafa Erdoan
Hacettepe niversitesi ktisad ve dar Bilimler Fakltesi re-
tim yesi Mustafa Erdoann 1996da yaynlad kitab Anayasal
Demokrasi baln tayor
118
. Kitap her ne kadar bu bal tayor-
sa da bir anayasa hukuku kitabdr.
Birok farkl yn olmakla birlikte, pln itibaryla kitap bir kl-
sik anayasa hukuku kitabna byk lde benzemektedir. Be b-
lmden oluan kitapta srasyla u konular ilenmektedir: Anayasa ve
anayasaclk, anayasann stnl ve hukuk devleti, kuvvetler ayr-
l teorisi ve devletin rgtlenmesi (zellikle kuvvetler ayrl a-
sndan hkmet sistemleri), insan haklar retisi, demokrasi ve ele-
tirileri. Konular asndan Erdoann kitab bir anayasa hukukunun
genel esaslar kitab olarak grlebilir.
Konularna yaklam biimi itibaryla yukarda eletirdiimiz
yntem badatrmacl Mustafa Erdoanda da vardr.
Yazara gre, anayasa hukuku dersinin
bir hukuk fakltesinde okutulmas ile bir iktisad-idar bilimler fa-
kltesinde okutulmas arasnda hem yntem, hem bak as, hem de
ierik bakmndan nemli farkllklar olacaktr. Benim durumumda
olan hocalarn [iktisad ve idar bilimler fakltesinde anayasa hukuku

117. Bkz. supra, s.124.
118. Mustafa Erdoan, Anayasal Demokrasi, Ankara, Siyasal Kitabevi, 1996,
225 s.
dersi veren hocalar kastediyor] bu dersi hereyden nce, teknik hu-
kuk yntemine bal kalmaktan ok inter-disipliner bir biimde ile-
meleri gerekiyor. Bu phesiz anayasa hukuku dersinin hukuk for-
masyonunu gerektirmediini deil, aksine teknik hukukularn fonk-
siyonunun genel bir sosyal bilim nosyonuyla tamamlanmas gerekti-
ini ifade ediyor. Bu ekilde kavranan bir anayasa hukukunda h-
kim olmas gereken bak as, renciye ayn zamanda sosyal bilim
ve siyaset teorisi nosyonunu kazandrmaya da ynelik olmaldr
119
.
Yukardaki alntda iki iddia vardr. Bunlardan birincisi anayasa
hukuku dersinin hukuk fakltelerinde okutulmas ile iktisad ve idar
bilimler fakltelerinde okutulmas arasnda yntem, bak as ve
ierik farknn olmas gerektii iddiasdr. Bu iddia masum ve makul
bir iddia gibi grnyorsa da kanmca kabul edilmesine imkn yok-
tur. Bir bilim dalnn okutulduu faklteye gre yntem ve ierik
deitirmesi gerektii dnlemez. Dahas byle bir gereklilik olsa
dahi, z bozulmadka o bilim dalnn yntem ve ieriinin deiti-
rilmesi de mmkn deildir. phesiz iktisad ve idar bilimler fakl-
telerinde anayasa hukuku dersinin okutulmasnn gerekip gerekmedi-
i sorunu ayrca tartlabilir. Anayasa hukuku dersi gereksiz grl-
yor veya hukuk formasyonu olmayan rencilere anayasa hukuku
retilemiyorsa, bu ders bu fakltelerden kaldrlabilir. Ancak bu
ders, bu fakltelerde kald srece okutulmas gereken ey anayasa
hukukudur. Bu hukuk dalnn yntemi ise saf hukuk yntemidir.
Yazarn ikinci iddias ise teknik hukukularn fonksiyonunun ge-
nel bir sosyal bilim nosyonuyla tamamlanmas gerektii iddiasdr.
Yazara gre bu ekilde anlalan anayasa hukukunda hkim olma-
s gereken bak as, renciye ayn zamanda sosyal bilim ve siya-
set teorisi nosyonunu kazandrmaya da ynelik olmaldr
120
. phe-
siz ki gerek hukuk fakltesi, gerek iktisad ve idar bilimler fakltesi
rencilerinin sosyal bilim ve siyaset teorisi nosyonunu kazanmalar
arzu edilir. Ancak bunu salayacak olan ders anayasa hukuku dersi
deil, iktisad ve idar bilimler fakltelerinde okutulan sosyal bilim-
lerde yntem, siyasal bilim, siyasal dnceler tarihi dersleridir. Hu-
kuk fakltelerinde bu konuda ayr bir ders yoksa, bunun eksikliini
giderecek olan ders herhalde anayasa hukuku dersi deildir. Bu ko-
nuda belki hukuk fakltelerinde ayr bir dersin ihdas edilmesi veya

119. Ibid., nsz.
120. Ibid.
hukuka giri derslerinin bu fonksiyonu stlenmeleri gerektii d-
nlebilir. Ama her halkrda kendi tekniinden, kendi ynteminden,
kendi saflndan gnll fedakarlkta bulunacak olan ders, anaya-
sa hukuku dersi olmamaldr.
zetle Mustafa Erdoanda pragmatist ve pedagojik nedenlerle
de olsa mevcut olan syncrtiste yaklam reddediyoruz. Biz, gerek
hukuk faklteleri, gerekse iktisad ve idar bilimler faklteleri iin,
yukarda onbirinci blmde akladmz gibi saf bir anayasa hu-
kukundan yanayz.
Yaklam biimi ayrk tutulursa, Mustafa Erdoann kitabnn
birok bakmdan vgye deer, Trk anayasa hukuku literatrnde
kendine has bir yer edinen, Trk anayasa hukuku doktrinine nemli
bir katkda bulunan bir eser olduunu dnyoruz.
Erdoann kitabnda bir kere bilimsel yazma kurallarna uyul-
mutur. Yukarda eletirdiimiz yazarlarn aksine, Erdoan, elinizde
tuttuunuz kitap bir ders kitabdr, veya ders notudur deyip kay-
nak gsterme ykmlnden syrlmamtr. Dorudan ya da dolay-
l olarak yapt her alntnn kaynan gstermitir. Kulland usl,
dipnot veya sonnot usl deil, metin iinde, parantez arasnda kay-
nak gsterme usldr. Bu usl hakkndaki kiisel tercihimizi ve
eletirimizi yukarda yedinci blmde
121
belirtmitik. Onun iin tek-
rarlamyoruz. Zaten mhim olan kaynaklarn u ya da bu uslle gs-
terilmi olmasdr. Yazarn kaynaklar incelendiinde, kaynaklarn
say ve eitlilik bakmndan zengin olduu grlmektedir. Dier
yandan, kaynaklarn birounun ok yeni olduu ve yazarn yerli ve
yabanc siyasal teoriyi yakndan izledii anlalmaktadr.
Yazarn liberal bir bak asna sahip olduu bilinmektedir. Er-
doann zellikle Hayekin teorisinden yararland ve bu teoriyi
anayasa hukukunun birok temel sorununa baaryla uygulad gz-
lemlenmektedir.
Anayasal Demokrasi ve yazarn Liberal Toplum, Liberal Siyaset
isimli eseri
122
birlikte deerlendirildiinde, Mustafa Erdoann z-
grlk, adalet, insan haklar, demokrasi gibi anayasa hukukunu do-

121. Bkz. supra, s.124.
122. Mustafa Erdoan, Liberal Toplum, Liberal Siyaset, Ankara, Siyasal Kitabevi,
Yenilenmi kinci Bask, 1998.
rudan ve dolayl olarak ilgilendiren birok konuda Trk doktrininin
ounluundan hayli farkl dnd ortaya kmaktadr. Yazarn
yapt eletiriler ve kulland argmanlar kanmca Trk anayasa
hukuku doktrinine nemli bir yenilik getirmitir.
Mustafa Erdoann Liberal Toplum, Liberal Siyaset isimli kita-
bnda yer verdii insan haklar ve demokrasiyle ilgili birok konuyu
Anayasal Demokrasi balkl kitabna almasn ve nszde bir son
deil, bir balang
123
olduunu belirttii kitabn ok daha geni-
letmesini ve zellikle Trk anayasa dzeninin geliimini ve 1982
Anayasasna gre devlet sistemini de acilen kitabna ilave etmesini
diliyoruz.
Yaklam biimine ilikin ynelttiimiz eletiriler sakl kalmak
kaydyla, Mustafa Erdoann Trk anayasa hukukuna nemli ve
orijinal bir katkda bulunduunu dnyoruz. leride kendisinin ok
daha nemli eserler vereceini tahmin ediyoruz. Mustafa Erdoan
daha imdiden Trk anayasa hukuku doktrininde liberal olarak
isimlendirebileceimiz bir akmn ncln yapmaktadr. Kan-
mzca, bu akmn zerinde kk salabilecei ve yeerebilecei bir ze-
min Trkiyede olumaktadr. Mustafa Erdoan muhtemelen ileride
Trk anayasa hukuku doktrininde hkim olacak byk akmlardan
birinin en nemli temsilcisi olmaya adaydr.
Bu arada not edelim ki, Mustafa Erdoann gittike gncel siya-
setle daha yakndan ilgilendii ve gnlk politikayla ilgili yazlar
yazd grlmektedir. Yazarn gazete yazlarn toplad iki de kita-
b vardr
124
. Kanmzca, gncel siyas tartmalar bilimi bir ara ko-
numuna indirgemektedir. Bilimin yaplaca yer, gazeteler ve tele-
vizyon ekranlar deil, bilimsel dergilerdir. Bu konuya ayrca aada
genel olarak tekrar deineceiz.
Mustafa Erdoann Social Sciences Citation Index (1996-

123. Erdoan, Anayasal Demokrasi, op. cit., nsz.
124. Mustafa Erdoan, Demokrasi, Laiklik ve Resm deoloji, Ankara, Liberal
Dnce Topluluu, 1995; Mustafa Erdoan, Rejim Sorunu, Ankara, Vadi
Yaynlar, 1997.
C. ZMR
Ankarada bulunan niversitelerin retim yelerinin yazdklar
anayasa hukuku kitaplarn incelemi bulunuyoruz. imdi zmirde
bulunan retim yelerinin yazdklar kitaplar greceiz. nceleye-
ceimiz kitap vardr. de Dokuz Eyll niversitesi retim
yeleri tarafndan yazlmtr.
1. zkan Tikve
Dokuz Eyll niversitesi Hukuk Fakltesi retim yesi Prof.
Dr. zkan Tikvein 1982de yaynlanan kitab Teorik ve Pratik A-
nayasa Hukuku ismini tamaktadr
125
.
Kitabn ilk dikkati eken zellii hacmidir. Kitap 528 sayfa ol-
masna ramen kullanlan karakterler fevkalde kktr. 11 veya 12
punto times karakterleriyle dizilmi olsa kitabn 1000 ksur sayfa
tutaca rahatlkla sylenebilir. Kitabn sayfa dzeni ok ktdr.
Bask kalitesi bozuktur. Harfler yer yer ar derecede koyu, yer yer
siliktir. Birok yer okunamayacak derecede kt baslmtr. Keza
bizim elimizde bulunan nshann 2, 3, 6, 7, 10, 11, 14, 15inci sayfa-
lar botur.
Kitap korkun derecede ayrntldr. Kitapta sadece anayasa hu-
kukuna ilikin deil, birok hukuk dalna ilikin teferruatl bilgiler
vardr.
Kitap be ksmdan olumutur. Birinci ksmn ilk 72 sayfas ta-
mamyla bir hukuka giri kitab grnmndedir. Bu ksmda incele-
nen balca konular unlardr: Dzen kavram, hukuk kavram, top-
lumsal dzen kurallar eitleri, adalet, hukukun dallara ayrlmas ve
kitle haberleme hukuku ve kalknma hukukuna kadar varan bir hu-
kukun dallar ayrm, hukukun kayna konusunda teoriler, hukuk
evreleri, hukukun biimsel kaynaklar, kanunlatrma, kanunlarn
nitelikleri, kanunlarn yer ve zaman bakmndan uygulanmas, yorum
trleri, yorum yntemleri, rf ve det hukuku, yarg itihatlar, bilim-
sel itihatlar. Grld gibi bir hukuka giri dersinin tm konular
vardr ve dahas bu konular birok hukuka giri kitabndan daha ay-
rntl olarak ilenmitir. Aslnda Tikve de kitabnn hacminin ne

125. zkan Tikve, Teorik ve Pratik Anayasa Hukuku, zmir, Dokuz Eyll niver-
sitesi Hukuk Fakltesi Yayn, 1982, 528 s.
derece byk olduunun farkndadr ve bu nedenle kitabnn sunu
ksmnda, kitabnn amacnn rencilerin gerek anayasa hukukunu
ve gerekse teki hukuk derslerini izleyebilmelerine yardmc olmak
olduunu belirtmektedir
126
. Bylece Tikvein kitabnn sadece ana-
yasa hukuku iin deil, teki hukuk dersleri iin de yazlm bir
anayasa hukuku kitab olmak gibi benzeri grlmemi bir zellii
vardr.
Bu hukuka giri ksm bittiinde yazar, anayasa hukukunun
temel kavram ve kurumlarn incelemektedir. Bu ksmda inceledii
konular unlardr: Devlet ve hkmet ekilleri, hukuk devleti, siyas
iktidar ve egemenlik, haklar ve hrriyetler, parlmento, siyasal parti-
ler, bask gruplar, kamuoyu, kitle haberlemesi vb. Grld gibi
bu ksmda yazarn iledii konularn ounluu, anayasa hukukunun
genel esaslar konulardr. Yazarn sadece hukuk konularna deil,
siyasal partiler, bask gruplar, kamuoyu gibi siyasal bilim konularn
da ilediini eklemek gerekir.
Trk anayasa hukukunun geliimi baln tayan ikinci k-
smda zkan Tikve, Orta Asyadan 11 Eyll 1980 tarihine kadar
Trk devletlerinin anayasal sistemini incelemitir. Profesr Tikve
nc ksmda Trkiyenin anayasal gelimesini tekrar ve ayrntl
olarak incelemektedir. Anayasa messeseleri ile ilgili bilimsel g-
rler baln tayan drdnc ksmda Sofistlerden bni Hal-
duna, Machivelliden Rousseauya, Wilhelm von Humboldttan
John Stuart Mille kadar deiik filozoflarn siyas dncelerini in-
celemitir. Bu blm bal bana bir siyasal dnceler tarihi kita-
b, yahut bir umum amme hukuku kitab olmaya adaydr. Nihayet
beinci blmde yazar, anayasa yargsn incelemitir. Bu ksm da
olduka mufassaldr. Anayasa yargs kavramnn tarih geliimini,
eitli lkelerdeki anayasa yargs kavramnn geliimini ve mukaye-
seli hukukta anayasa mahkemelerini incelemitir. Yazar Almanyada
federe devletlerdeki anayasa mahkemelerini de ilemeyi ihmal et-
memitir. Trkiyede anayasa yargsn ise Anayasa Mahkemesinde
alacak iptal davalarnda kullanlacak dileke rneklerine kadar in-
celemitir. Keza bu blmde yazar siyas partilerin Anayasa Mahke-
mesi tarafndan denetimini de ilemektedir. Bu haliyle Tikvein ki-

126. Ibid., sunu. talikler bize ait.
tabndaki bu ksm, hl Trk doktrininde anayasa yargs zerine en
ayrntl almalardan biri durumundadr.
zkan Tikvein kitab bilimsel yazma kurallarna uygundur.
Yazar alntlarnn kaynan dipnotlarda gstermektedir. Ayrca ki-
tapta geni bibliyografyalar vardr. Bir kere kitabn banda dokuz
sayfalk bir genel bibliyografya vardr. Burada ortalama 300 ksur
kaynak vardr. Keza kitabn ksmlarnn ve blmlerinin sonunda da
olduka zengin zel bibliyografyalar vardr. Yazarn bibliyografya
konusunda gsterdii emek takdire ayandr. Keza yazarn bu byk-
lkteki bir eseri meydana getirmesinde gsterdii azmin ve disiplinin
altn izmek gerekir. zkan Tikvein eseri Trk anayasa hukuku
doktrininde yazlm en kapsaml eserdir ve muhtemelen daha uzun
sre de yle kalacaktr. Aranlan birok konu hakknda bilgi buluna-
bilir. Keza zerinde allan konu hakkndaki kaynaklarn bibliyog-
rafik knyelerine de Tikvein kitabndan ulalabilir. Bu alardan
zkan Tikvein Trk anayasa hukuku doktrinine yapt katk orta-
dadr.
Ancak, yazarn kendine has bir sistem kurduunu, doktrine oriji-
nal bir katkda bulunduunu sylemek mmkn deildir. ledii her
konu, o konuda klsik bilgilerin aktarlmasndan ibarettir. Keza ya-
zarda, kendine has bir akl yrtme, tartma genellikle yoktur.
Trk anayasa hukuku literatrnde pek atf almayan, biraz da
grmezden gelinen Tikvein kitab, kanmzca n kazanm birok
anayasa hukuku kitabndan, okuyucular ve aratrmaclar iin daha
yararldr. erdii zengin bibliyografik malzeme, her konu hakknda
bilgi bulunabilmesi gibi zellikleri dikkate alndnda Tikvein
Teorik ve Pratik Anayasa Hukukunun deeri kendiliinden ortaya
kmaktadr.
2. Fevzi Demir
Dokuz Eyll niversitesi ktisad ve dar Bilimler Fakltesi -
retim yesi Prof. Dr. Fevzi Demirin ilk basks 1984te, beinci ve
son basks ise 1998de yaplan kitab, Anayasa Hukukuna Giri:
Genel Esaslar ve Trk Anayasa Hukuku baln tamaktadr
127
.
Kitabn pln Ankara ekol tarafndan yaplan anayasa hukuku-
nun genel esaslar ve Trk anayasa hukuku eklindeki ayrma uygun-
dur. Kitabn anayasa hukukunun genel esaslar olarak nitelendirilebi-
lecek ksmnda yazar, anayasa, devlet, demokrasi, hkmet sistemle-
ri, siyasal partiler, seim sistemleri gibi konular ilemektedir. Trk
anayasa hukuku ksm olarak nitelendirilebilecek dier ksmda ise
Trk anayasa hukukunun tarihsel geliimini ve 1982 Anayasasna
gre anayasa dzenini incelemektedir.
Siyasal partilerin incelendii blm bir yana braklrsa yazarn
klsik teorinin hukuk yaklam tarzn benimsedii sylenebilir.
Fevzi Demir de, nszde kitabn bir ders notu olarak nitelen-
dirmektedir. Yukarda da eitli defalar belirttiimiz gibi, be bask
yapan genel datm yaplan bir kitabn ders notu olarak nitelendi-
rilmesi mmkn deildir. Ders notu teksir eklinde olur ve kullan-
lan fakltenin snrlar iinde kalr. Yazarlar genellikle bilimsel yaz-
ma kurallarna uymadklar iin bir mazeret olarak kitaplarnn bir
ders notu olarak takdim etmektedirler. Fevzi Demirin kitabnda da
bilimsel yazma kurallarna uyulmamtr. Yaplan alntlarn kayna
ne dipnot, ne sonnot ne de bir baka uslle gsterilmektedir. Oysa
yazarn kitab batan sona baka yazarlardan yaplm alntlarla do-
ludur. zellikle kitabn anayasa, devlet, demokrasi balkl birinci
blmnn aa yukar tamam lhan Arsel, Hseyin Nail Kubal
gibi yazarlardan aktarlmtr. rnein
128
monari konusunda Fevzi
Demir, lhan Arseli kaynak gstermeden adm adm kopyalamakta-
dr
129
. Aaya kk bir rnek alnmtr:

127. Fevzi Demir, Anayasa Hukukuna Giri: Genel Esaslar ve Trk Anayasa Hu-
kuku, zmir, Bar Yaynlar, Feklteler Kitabevi, Beinci Basm, 1998, 363 s.
(Demir, op. cit., eklindeki atflar bu baskyadr).
128. Aslnda burada ayrntl rnek vermeye bile gerek yoktur. Okuyucu bir eline
Demirin kitabn alp birinci sayfasn aar, dier eline de lhan Arselin Ana-
yasa Hukuku: Demokrasi (op. cit.) kitabn alp birinci sayfasn aar; ilk nce
Demiri, sonra Arseli okursa, Demirin Arseli kaynak gstermeden nasl sa-
tr satr kopyalad hemen grlecektir.
129. Demir, op. cit., s.31-37 ile Arsel, Anayasa Hukuku, op. cit., s.37-43de yer
alan paragraflar karlatrlabilir.
Arsel, Anayasa Hukuku, op. cit., s.39: Demir, op. cit., s.35:
Seimli Monari, ender grlen bir
monari nevidir ve umumyetle rs
monariden doar ve rs Monariyle
inklp eder. Seimli Monari nevine,
ya tahta irsen kacak bir kimsenin
bulunmamas, veya tahta muayyen
artlar haiz bir hanedann getirilmek
istenmesi, veyahut tahta geecek mte-
addit kimselerin bulunmas hallerinde
rastlanr.
Mesel ngilterede, 1689 tarihinde
Orange Prensi, William III olarak tahta
getirilmitir. 1701 tarihli kanunla,
Marienin ocuk brakmamas halinde
tahta Annen getirilecei tespit edilmi
ve filhakika Anne 1702 tarihinde tahta
kmt.
Berlin andlamasndan sonra Bulga-
ristan, Osmanl hkimiyetinden kurtul-
makla, kendisine bir kral semitir.
Keza Romanyada da ayn ey olmu-
tur.
Seimli monari, ender grlen bir
monari biimidir ve genellikle rs
monariden doar veya rs monari-
nin yerine geer. Seimli monariye
ya tahta rsen kacak bir kimsenin
bulunmamas veya tahta belirli koul-
lar tayan bir hanedann getirilmek
istenmesi ya da tahta geecek birden
ok adayn bulunmas durumunda
rastlanr. rnein, ngilterede, 1689
tarihinde Orange Prensi, William III
adyla tahta getirilmitir. 1701 tarihli
bir yasayla, Marienin ocuk brak-
mamas halinde tahta Annen getiri-
lecei belirtilmi; gerekten Anne
1702 tarihinde tahta kmtr. Berlin
Anlamasndan sonra Bulgaristan,
Osmanl egemenliinden ayrlnca
kendisine bir kral semitir. Roman-
yada da byle olmutur.

Grld gibi Demir bu alnty Arselden aynen yapmaktadr.
Alntlarda sadece baz kelimeler gnmz Trkesine aktarlmakta-
dr. Dier baz kelimelerde ise yanllklar yaplmaktadr. rnein
Arselin doru olarak kulland irs kelimesini Demir yanl ola-
rak rs olarak aktarmaktadr. Arsel, Kralie Marynin adn Fran-
szca olarak Marie eklinde yazmaktadr. Ayn yanln Fevzi De-
mirde de bulunmas ilgintir. Demirin yapt alntlar, trnak iinde
veya girinti olarak verilmesini gerektirecek derece dorudandr. Bu
usle uyulmamas bir yana, Demir, Arsele tek bir atf dahi yapma-
maktadr. Demir, Arseli ne alntlanan paragraflarn sonunda, ne
sayfann altnda, ne de blmn sonunda kaynak olarak gstermek-
tedir. Demirin Arselden yapt aktarmalar intihal (plagiat) dze-
yindedir.
Bu husus gstermektedir ki, modern anayasaclarmzdan bir
ksm, braknz Trk anayasa hukuku doktrine orijinal katkda bu-
lunmay, zaten dzeyi yetersiz olan Trk klsik doktrininden nakil-
cilik yapmakla yetinmektedir. stelik bu nakilcilik yaplrken kay-
nak gsterme usllerine de uyulmamaktadr. Bagil, Kubal, Arsel ve
Esen gibi, klsik anayasa hukukular, Fransz doktrininden nakilci-
lik yapyordu. Onlarn ounluu da atf kurallarna uymuyordu.
Modern Trk doktrininin bir ksm, bu ii daha da ileri gtrm du-
rumda. Artk yabanc kitaplara bakmak zahmetine de girmiyor;
Trke eski kitaplara bakp onlardan naklediyor ve bunu yaparken de
en ufak bir bilimsel drstlk kaygs tamyorlar. stelik sadece
bir-iki paragraf deil, sayfalar sren konular olduu gibi bir baka
kitaptan alnyor. Bu yaplrken de, ne nakledilen cmlenin sonunda,
ne paragrafn sonunda, ne sayfann altnda, ne de blmn sonunda
kaynak gsteriliyor!
3. Zafer Gren
Dokuz Eyll niversitesi Hukuk Fakltesi retim yesi Prof.
Dr. Zafer Grenin Anayasa Hukukuna Giri isimli kitab 1997 yln-
da yaynlanmtr
130
.
Profesr Grenin kitabnda alkn olmadmz bir sayfa dzeni
vardr. Paragraflarn balangcnda sol marjdan verilmesi det olan
satr ba aral verilmemitir. Bu, kitabn okunuunu gletirmek-
tedir. Kitabn 220-345 sayfalar arasnda numaralandrma hatas var-
dr. Tek numaralar sa, ift numaralar sol sayfalarda bulunmas gere-
kirken, anlan sayfalar arasnda bunun tam tersi yaplmtr. Keza her
blmn sonunda verilen literatr bal altndaki kaynaklar liste-
sinin bulunduu sayfalar numaralandrlmamtr. rnein ikinci
blm 24nc sayfada bitmekte, izleyen numarasz 25inci sayfada
literatr yer almakta, onun arkasnda numarasz ve bo 26nc say-
fa yer almaktadr. O halde nc blm 27nci sayfadan balamal-
dr. Oysa nc blm kitapta 25inci sayfadan balamaktadr. Bu
ekilde 14 ayr yerde numaralandrma hatas yaplmakta ve neticede
gerek sayfa says ile numaralandrlan sayfa says arasnda 40 say-
fa kadar farkllk olumaktadr. Kitabn dizgisinin amatr kiilerce
yapld ve yazarnn da dizginin son kontroln yapmadan basla
verdii tahmin edilebilir.
Zafer Grenin kitabnda bilimsel yazma kurallarna uyulmutur.
Yaplan her alntnn dipnotunda kayna gsterilmitir. Bununla
birlikte yazar dipnotu numarasn her sayfada birden balatmaktadr.
Keza, yazar, her sayfann dipnotlarnda daha nceden atf yapm

130. Zafer Gren, Anayasa Hukukuna Giri, zmir, Bar Yaynlar-Faklteler
Kitabevi, 1997 (Asl metin 494 s. + 1982 Anayasas metni).
olduu kitaba atf yaparken de, a.g.e., op. cit., Ibid. gibi ksaltmalar
yapmamakta, tekrar kitabn tam knyesini vermektedir. Keza sayfa
numaras ksaltmasn da, alld zere kk s. eklinde deil,
byk S. eklinde yapmaktadr. phesiz tm bu hususlar, niha
tahlilde yazarn tercihine kalm hususlardr. Ancak, kanmzca, Trk
hukuk literatrndeki yerlemi atf usllerine olabildiince uymak,
hatta elverdii lde bu konuda standartlamaya gitmekte yarar
vardr. Yazarn kulland usl, yerleik kurallara aykrdr. Yerleik
atf uslne gre, byk S., sayfann deil, saynn ksaltmas-
dr
131
.
Yazarn yararland kaynaklar incelendiinde bunlarn sayca
zengin ve nitelikli kaynaklar olduu grlmektedir. Kulland kay-
naklarn byk lde yeni kaynaklar olduu gzlemlenmektedir.
Yazarn Almanca anayasa hukuku literatrn izledii ve bu literat-
re hkim olduu anlalmaktadr. Trk anayasa hukuku doktrininde
Alman literatrn izleyen yazarlarn pek nadir olduu hatrlanrsa,
yazarn Alman literatrn Trk okuyucusuna tantmasnn deeri
kendiliinden ortaya kar. Yazar inceledii konular genellikle de-
rinlemesine ve ayrntlaryla incelemektedir.
Kitabn pln incelendiinde, yukarda Ankara ekol olarak isim-
lendirdiimiz yaklama sadk kalnd gzlemlenmektedir. Kitap,
bir anayasa hukukunun genel esaslar kitab deil, bir Trk anayasa
hukuku kitabdr. Alt sayfalk birinci blmn dnda incelenen
konular tamamen Trk anayasa hukuku konulardr. Bu nedenle G-
ren, kitabna Anayasa Hukukuna Giri deil de, Trk Anayasa
Hukukuna Giri ismini verseydi, daha yerinde olurdu. Yazar ilk
nce Trk anayasa hukukunun tarihsel geliimini incelemekte, 1982
Anayasas ve Trk anayasa dzenini incelemektedir. Yaklam bii-
mi pozitif hukuk yaklamdr. Kitapta, anayasa yargs ve temel hak-
lar konularna zel bir arlk verildii gzlemlenmektedir. Anayasa
hukukunun gnmzdeki seyri bakmndan bu konulara arlk ve-
rilmesi yerinde grlebilir.
Zafer Grenin lhan Arselin Trk Anayasa Hukukunun Umum
Esaslar ve Ergun zbudunun Trk Anayasa Hukuku isimli kitapla-

131. Seyidolu, op. cit., s.151; Dinler, op. cit., s.106. Keza Trk Dil Kurumunun
ml Klavuzu (Ankara, TDK Yaynlar, 1996)na gre de byk S sa-
ynn ksaltmasdr (s.82).
rndan byk lde etkilendii grlmektedir. Ancak yazar yapt
dorudan ya da dolayl her alntda veya esinlendii her yerde bu
yazarlar kaynak olarak gstermektedir. Dolaysyla yazarn bu ya-
zarlardan etkilenmesi tamamen bilimsel drstlk ilkeleri ereve-
sinde kalmaktadr.
* * *
Bylece bir anayasa hukuku genel eseri yazm bulunan tm
Trk yazarlarn ksaca grm bulunuyoruz. Bunlar stanbul, Anka-
ra ve zmir olarak e ayrdk. Bunlarn yannda bir Alman hukuku-
sunun yazd bir Trk anayasa hukuku kitab da vardr.
Bir Alman Trk Anayasa Hukukusu: Christian Rumpf
Trkeyi ve Trk hukuk sistemini yakndan tand anlalan
Christian Rumpfun 1995te Ankarada yaynlanan kitabn ad Trk
Anayasa Hukukuna Giritir
132
. Kitabn Almanca asl, Alman okuyu-
cusuna Trk anayasa hukuku sistemini tantmak amacyla yazlm-
tr. Dilimize Burak Oder tarafndan evrilmitir. Yabanc bir hukuk-
unun bir Trk anayasa hukuku kitab yazmas birok bakmndan
kayda deerdir. Bir yabanc hukuku gzyle Trk anayasaclarnn
kendi disiplinlerine bakmas tek kelimeyle heyecan vericidir. rne-
in Trk yazarlarnda genellikle, Trkiyede demokrasi deneyimimi-
zin az olduu, anayasaclk hareketlerimizin yeni olduu konusunda
yerleik bir kan vardr. Bu kannn yklmas iin maalesef bir Al-
man hukukudan u satrlar okumay bekledik:
Anayasa tarihinin ayrntl olarak incelenmesi, Osmanl mparator-
luundaki makropolitik demokrasi kurumlarnn, Avrupada ortaya
kan benzerlerini sadece birka yl gecikmeyle izlediini gsterir.
Bu adan bakldnda, Trkiyenin Almanyadan daha fazla de-
mokrasi deneyimi vardr
133
.
Rumpfun kitab bilimsel yazma kurallarna tamamyla uygun
rnek bir kitaptr. Trk yazarlarnn yapt alntlarda kaynak gs-
termeye endikleri bir ortamda yabanc bir yazarn Trkeyi re-

132. Christian Rumpf, Trk Anayasa Hukukuna Giri, eviren: Burak Oder, Anka-
ra, 1995. Kitabn ISBN numaras 0975-7218-03-0dr. Kitapta varsa hangi ya-
ynevi tarafndan yaynland ve keza hangi matbaada basld belirtilme-
mitir. Ben Ankarada Turhan Kitabevi (Yksel Caddesi, Kzlay)nden aldm.
Kitap birinci hamur kada basldr. Dizgisi ve basks kalitelidir.
133. Ibid., s.5.
nip Trk yazarlarnn eserlerini dikkatle okuyup, onlardan alntlad
her cmlenin kaynan dipnotlarda gstermesi takdire ayandr. Ki-
tabn aa yukar her sayfasnda en az drt dipnotu vardr. Kita-
bn sonunda 500 civarnda kaynak ieren 22 sayfalk geni bir bibli-
yografya vardr
134
. Ana metni 168 sayfa olan bir kitapta 500 civarn-
da kaynaktan yararlanlmas Trk anayasa hukukunda grlmemi
bir eydir. stelik bu kaynaklar okuyan, onlara atf yapan da ana dili
Trke olmayan bir yazardr. Trk anayasa hukuku alannda yazlm
tm kitaplar ve belli bal makaleler bibliyografyada zikredilmekte-
dir. Sadece yabanclar iin deil, Trk anayasa hukukular iin dahi
yazarn bibliyografyas kendisinden yararlanlabilecek niteliktedir.
Kitap pln bakmndan incelendiinde klsik bir Trk anayasa
hukuku kitabna benzemektedir. Kitap blmden olumaktadr.
Giri baln tayan birinci blmde ksaca anayasa kavram
incelenmektedir. Anayasa tarihine ksa bir bak baln tayan
ikinci blmde 1808den 1980e kadar olan anayasal gelimeler in-
celenmektedir. Kitabn ana blmn oluturan nc ve son b-
lmde ise 1982 Anayasas incelenmektedir. Bu blmde srasyla,
anayasann oluumu, anayasann temelleri, devlet tekilt (yasama,
yrtme, yarg) anayasal sistem iinde vatandan konumu, olaans-
t hal ve skynetim dzeni, ekonomik dzen, kltrel dzen, ana-
yasa ve uluslararas hukuk, ve anayasa deiiklii konular incelen-
mektedir. Yazarn pln tutarldr. Ayrca yazarn inceledii, ekono-
mik dzen, kltrel dzen gibi konular genellikle Trk anayasa hu-
kuku kitaplarnda hi incelenmeyen konulardr. Bu bakmdan bu ko-
nular Christian Rumpfun Trk anayasa hukukuna yapt orijinal
katklardr.
Kanmzca, Christian Rumpfun kitab birok Trk yazarnn
yazd Trk anayasa hukuku kitabndan ok daha cidd ve dzeyli-
dir. Keza yazarn Trk anayasa hukuku doktrinine yapt pek ok
orijinal katk vardr. Hatta kanmca, kitabn Trk niversitelerinde
anayasa hukuku derslerinde ders kitab olarak kullanlmasnda da
byk yarar olacaktr.
* * *
Yukarda bir anayasa hukuku genel eseri yazm olan yazarlar
verilmitir. Bu yazarlarn dnda lkemizde anayasa hukuku dersi

134. Ibid., s.169-191.
veren ve vermekte olan daha birok retim yesi vardr
135
. stelik
bunlarn bir ksm, st dzeyde doktora, doentlik ve profesrlk
takdim tezleri
136
sunmulardr. Bunlarn arasnda Tuner
Karamustafaolu
137
, Fazl Salam
138
, Oya Arasl
139
, Erdal Onar
140
,
Mehmet Turhan
141
gibi anayasa hukukular saylabilir. Yazarlarn
aada dipnotlarda zikredilen almalar konularnda yazlm bae-
serlerdir. Sz konusu kitaplar batl rnekleriyle her bakmdan boy
lebilecek kitaplardr. Bu yazarlar her nedense bir genel eser
yazmamlar, belki de bu ie itibar etmemilerdir. phesiz her ana-
yasa hukukusundan bir genel eser vermesi beklenemez. Ancak ken-
dilerini ok iyi yetitirmi, akademik ciddyete sahip, yeterli bilgi ve
deneyimle donanm bu retim yelerinin de bir genel eser yazma-
lar Trk anayasa hukukuna nemli katklar salard. Mehmet Turhan
istisna tutulursa, dier yazarlarn nicelik bakmndan verimsiz kaldk-
lar da gzlemlenebilir.

135. Balangcndan 1969 ylna kadar anayasa hukuku dersi okutmu retim
yelerinin bir listesi Tark Zafer Tunaya tarafndan yaplmtr (Bkz. Tunaya,
op. cit., 1969, s.194-195). 1969 bu yana byle bir listeyi oluturmak phesiz
ok yararl olacaktr. Biz byle bir listeyi oluturmay baaramadk. 20 civa-
rnda hukuk fakltesi 60-70 civarnda iktisad ve idar bilimler fakltesi, siya-
sal bilgiler faklteleri, iletiim faklteleri, vb. vardr. Bunlar ile balant kur-
mann gl ortadadr. Bunlardan birounun adresini bile bulmak mm-
kn deildir. Bunlarn bazlarnn internette web sayfas olmasna ramen ders
programlar, hangi dersin kim tarafndan verildii yoktur. Faklte web sayfa-
larnn bir ou sadece anasayfadan ibarettir. Fakltelerin web sayfalarna hi
olmazsa ders programlarn ve retim yesi listesini koymalar uygun olur.
136. Doentlik ve profesrlk takdim tezleri YK ncesi dnemde mevcut idi.
137. Tuner Karamustafaolu, Yasama Meclisinde Komisyonlar, Ankara, Ankara
niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1965; Tuner Karamustafaolu, Se-
me Hakknn Demokratik lkeleri, Ankara, Ankara niversitesi Hukuk Fakl-
tesi Yaynlar, 1970; Tuner Karamustafaolu, Yasama Meclislerini Fesih
Hakk, Ankara, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Adalet Yksek Okulu
Yaynlar, 1982.
138. Fazl Salam, Temel Haklarn Snrlanmas ve z, Ankara, Ankara niversi-
tesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Yaynlar, 1982.
139. Oya Arasl, Adaylk Kavram ve Trkiyede Milletvekili Adayl, Ankara,
Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1972.
140. Erdal Onar, Meclis Aratrmas, Ankara, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi
Yaynlar, 1977; Erdal Onar, 1982 Anayasasnda Anayasay Deitirme Soru-
nu, Ankara, 1993.
141. Mehmet Turhan, Hkmet Sistemleri ve 1982 Anayasas, Diyarbakr, Dicle
niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1989.
Yukarda anayasa hukuku genel eserleri erevesinde Trk ana-
yasa hukuku doktrininin bir incelemesini yaptk. phesiz ayn ince-
lemenin, monografiler ve makaleler dzeyinde de yaplmas gerekir.
Bizim bu almamz, bu alanda bir balang saylmaldr.
III. TRK ANAYASA HUKUKU DOKTRNNN GENEL
DEERLENDRMES
imdi Trk anayasa hukuku doktrininin genel bir deerlendirme-
sini yapmaya alacaz. Bu amala ilk nce bu doktrine birtakm
eletiriler ynelteceiz. Sonra da birtakm neriler dile getirmeye
alacaz.
Ama her eyden nce Trk anayasa hukuku doktrininde bir e-
kolleme sz konusu olup olmadn aratralm.
Ankara Ekol stanbul Ekol
Kanmzca, Trk anayasa hukuku doktrininde Ankara ekol ve
stanbul ekol olarak isimlendirebileceimiz iki eilimden bahse-
dilebilir. phesiz burada kullandmz, ekol kelimesini, kemik-
lemi retiler anlamnda deil, daha ziyade genel olarak gzlemle-
nen eilimler anlamnda kullanyoruz. Bu iki ekol arasnda u farkl-
lklar gzlemlenebilir.
a) Pln Bakmndan.- Bu iki ekol arasnda farkllk esas itibaryla
anayasa hukukunun blmleri ve kitaplarn plnlar bakmndan or-
taya kmaktadr. Ankara ekolne mensup yazarlar, anayasa huku-
kunun genel esaslar ile Trk anayasa hukuku arasnda kesin bir
ayrm yapmaktadr. Ankara ekolne mensup anayasa hukukular, ya
bu iki alan ayr ayr kitaplarda incelemekte, ya da ayn kitapta birbi-
rinden kesin izgilerle ayrlan iki ayr ksmda incelemektedirler.
Buna karlk, stanbul ekolnde byle bir ayrm yoktur. stanbul
ekolne mensup yazarlar, genelde anayasa hukukunun genel esaslar
olarak nitelendirilebilecek kitaplar yazmakta, bu iledii konular ara-
snda yeri geldike, Trk anayasa hukuku konularna yle bir de-
inmektedirler. zmirli yazarlar da plnlar bakmndan Ankara eko-
lne daha yakndrlar.
Kanmzca, Ankara ekolnn benimsedii pln yerindedir. Bir
kere pedagojik olarak byle bir ayrmn yarar ortadadr. Dier yan-
dan byle bir ayrmn yaplmas, konularn ileni yntemi arasnda
da tutarl bir farkllk kurulmasna imkn verir. Aksi takdirde kitap
bir panayr yerine dnebilir.
b) Siyasal Bilim Yaklam Asndan.- Hatrlanaca zere yuka-
rda Fransz anayasa hukuku doktrininde klsik teori, siyasal bilim ve
yeni anayasa hukuku yaklamlar arasnda bir ayrm yapmtk. An-
kara ekol genel eserler dzeyinde siyasal bilim yaklamna itibar
etmemitir
142
. stanbul ekolnde ise, Tunaya gibi siyasal bilim yakla-
mn btnyle benimseyen yazarlar olduu gibi, bu yaklam bi-
imini Tezi gibi yer yer kullanan yazarlar da vardr. Bu nedenle,
stanbul ekol mensuplarnca yazlan genel eserlerde aranlan her ey
bulanabilmektedir. Bu eserlerin tutarl bir sistemleri ve yntemleri
yoktur. Birbiriyle alakasz konular (hkmet sistemleri ile siyasal
partiler, anayasa yargs ile kamuoyu) ayn kitapta ilenebilmitir.
c) Yntem Bakmndan.- Ankara ekol, stanbul ekolne nazaran
daha pozitivisttir. nceleme konusu olarak genelde pozitif anayasa
kurallarn ele almaktadr. stanbul ekolnde pozitif hukukun ince-
lenmesi daha az yer kaplar. Dier yandan, stanbul ekolnde, balan-
gcndan itibaren (Bagil, Kubal), bir tabi hukuk eilimi kendini
gstermitir. Bu anlay, daha sonralar da, deiik grnmler altn-
da, az ok devam etmitir. Ankara ekolnde ise, bilinli bir pozitivist
tercih olmasa da, tabi hukuk yaklamndan yazarlarn pek hazzet-
medii gzlemlenebilmektedir. Yrrlkteki anayasa kurallarn
eletiren Ankara ekol yazarlar dahi, bu eletirilerinde bir pozitif
hukuku olarak davranmakta, genellikle tabi hukuk argmanlarnn
yardmna bavurmamaktadrlar.
d) zledikleri Yabanc Literatr Bakmndan.- Kanmca stanbul
ekol ile Ankara ekol arasnda yazarlarn yararlandklar yabanc
literatr bakmndan da bir farkllk gzlemlenebilir. stanbul ekolne
mensup yazarlarn hemen hemen hepsi mnhasran Fransz literat-
rn izlemekte, Franszca anayasa hukuku kitaplarna atfta bulun-
maktadrlar. Hatta Anglo-Sakson yazarlarndan dahi Fransz yazarlar
zerinden alnt yaplmaktadr
143
. zetle stanbul ekolnde, izlenen

142. Ankara ekolne mensup yazarlar da anayasa hukuku derslerinde siyasal bilim
okutmu, ancak bu konularn anayasa hukuku olduunu iddia etmemi ve bu
konular iledikleri kitaplara anayasa hukuku ismini vermemilerdir.
143. rnein Erdoan Tezi, David Eastonun sistem analizini Schwartzenberg,
Duverger ve Leclercq gibi Fransz yazarlardan izlemektedir (Tezi, op.
cit., s.103-106).
yabanc dil olarak Franszcann tekel durumunda olduu sylenebi-
lir.
Ankara ekol yazarlar tarafndan da Fransz literatr sklkla
kullanlmaktadr. zellikle bu ekolnn ilk temsilcileri olan Esen ve
Arselde yabanc kaynaklar daha ziyade Franszcadr. Ancak, za-
manla Ankara ekol yazarlarnda Franszca aznla dmtr. G-
nmzde bu ekole mensup yazarlarn ounluu birinci yabanc dil
olarak ngilizceyi bilmektedirler. Belki Ankara ekolne, Fransz
siyasal bilim yaklamnn girmemi olmas bu nedenledir. Ankara
ekolnde Fransz literatr yer yer kullanlmtr. Ancak hibir za-
man tek bana bu ekole hkim olamamtr. Birinci yabanc dilleri
Franszca olan Esen ve Arselin dahi, eserleri incelendiinde, azm-
sanamayacak lde ngilizce kaynak kullanld gzlemlenir. Do-
laysyla Ankara ekol balangcndan itibaren Franszca tekeline
girmemitir.
Anayasa hukukunda ekollerden bahsedildiinde genelde
doktriner ekoller anlalr. rnein Fransada Bordeaux, Toulouse ve
Strasbourg ekollerinin her birinin kendine has doktrinleri vardr. Di-
er bir ifadeyle, doktrinlerinin farkll nedeniyle, bunlar birer e-
kol olarak isimlendirilmektedir. Oysa Ankara ekol ile stanbul
ekol arasnda bu anlamda bir doktrin farkllnn olduunu syle-
mek olduka gtr. Ankara ve stanbul ekolleri arasndaki farkllk
doktrinden ziyade, pln, yntem ve slp bakmndandr. O nedenle,
bu ekoller ayrmna byk bir nem atfetmemek uygun olacaktr.
Zaten bu ekollere mensup yazarlar da hibir zaman kendilerinin bir
ekoln temsilcisi olduklar, yahut bir ekole mensup olduklar yolunda
bir iddiada bulunmamlardr.
A. ELETRLER
Yukarda her yazar tek tek inceledik, tek tek eletirdik. Burada
bu eletiriler birletirilecek bir sistem dahilinde sralanmaya alla-
caktr. Ancak, her eyden nce, Trk anayasa hukukularnn ulusla-
raras alandaki bilimsel dzeyinin tespit etmekle ie balayalm.
1. Trk Anayasa Hukukularnn Uluslararas Bilim Dnya-
sna Katklar
Trk Anayasa Hukukularnn Aldklar Atf Says.- Bir yazar
deerlendirmenin en objektif lt, baka yazarlardan ald atf
saysdr. Atf saylarn lmek iin yaplm Social Sciences
Citation Index vardr. Trkiyede de buna benzer bir atf endeksinin
olmas arzu edilirdi. Eer byle bir atf endeksi Trkiyede olsayd
her yazarn dierine gre lke iindeki deerini objektif olarak le-
bilirdik. Trkiyede byle bir atf endeksi olmad iin, kanlmaz
olarak Social Sciences Citation Indexin verilerine bavurmak zorun-
dayz. SSCIye bavurmann bir avantaj da vardr. Bylece Trk
anayasa hukukularnn uluslararas alanda bilimsel dzeyini de l-
m oluruz.
Social Sciences Citation Index sosyal bilimler alannda kan en
nemli 1700 dergiyi taramaktadr. Bu dergilerde yaynlanan makale-
lerde kendilerine atf yaplan yazarlar saymaktadr. Her hafta orta-
lama 2800 yeni makale taranmakta ve bunlarn atflar endekslen-
mektedir. Ortalama her hafta 50 000 yeni atf Indexe ilve edilmek-
tedir. imdiye kadar 2,8 milyondan fazla makale taranmtr.
Biz ilk nce Trk anayasa hukukularn bir listesini kardk. Bu
listeyi kritere gre oluturduk. Bir kere, anayasa hukuku genel
eseri yazm ve dolaysyla yukarda incelenmi, unvan ve alt
akademik birim ne olursa olsun, her yazar bu listeye girmitir. kinci
olarak, genel eser yazmam ve dolaysyla yukarda incelenmemi
olan anayasa hukukularndan ise sadece profesr unvann alm
olanlarn listemize dahil ettik. nc olarak Bagilden daha eskiye
de gitmedik.
Listemizi bu ekilde oluturduktan sonra her yazar iin Social
Sciences Citation Indexte atf taramas yaptk ve her yazarn ald
atf saysn ve bu atflar hangi yazarlardan aldn tespit ettik
144
.
Neticede elde ettiimiz verilerden Tablo 1 ve Tablo 2yi olutur-
duk.

144. Teknik Aklama: Ulakbim, Haziran 1999da Vedes projesi erevesinde 3 ay sreyle
ISI (Institute for Scientific Information) tarafndan hazrlanan Web of Science: Citation
Databases internet araclyla niversitelerin kullanma amtr. Adresi:
http://atlas.ulakbim.gov.tr/cgi-isi/CIW.cgi. Bu adreste iken, Uluda niversitesi K-
tphane ve Dokmantasyon Daire Bakanlndan elde ettiimiz username ve logini
yazarak, ISI (Institute for Scientific Information) tarafndan hazrlanan Web of Science:
Citation Databasesa girdik. Burada Social Sciences Citation Indexi seerek tarama
yaptk. Taramamz 27 ve 28 Haziran 1999 tarihinde gerekletirdik. Taradmz
Social Sciences Citation Indexler sadece 1996-1999 yllarn kapsamaktadr. Daha es-
ki yllar bakma imkanmz olmad. mkan olanlarn bu aratrmay eski yllara ilikin
olarak yapmalar arzu edilir.
Tablo 1
TRK ANAYASA HUKUKULARININ SOCIAL SCIENCES CITATION
INDEXE GRE 1996-1999 YILLARINDA ALDIKLARI ATIF SAYILARI
Yazarn Soyad Ad Atf Says
1 AKSOY (Muammer) 0
2 ALDIKATI (Orhan) 0
3 ARASLI (Oya) 0
4 ARMAAN (Servet) 0
5 ARSEL (lhan) 0
6 BAGL (Ali Fuat) 0
7 BATUM (Sheyl) 0
8 ALAR (Bakr) 0
9 AVUOLU (Naz) 0
10 DAL (Kemal) 0
11 DEMR (Fevzi) 0
12 ERDOAN (Mustafa) 0
13 EROUL (Cem) 0
14 ESEN (Blent Nuri) 0
15 GRTL (smet) 0
16 GREN (Zafer) 0
17 GZBYK (A. eref) 0
18 KABOLU (. brahim) 1
19 KARAMUSTAFAOLU (Tuner) 0
20 KUBALI (Hseyin Nail) 0
21 KUZU (Burhan) 0
22 KRKER (Orhan Melih) 0
23 ZBUDUN (Ergun) 25
24 ZELK (Seluk) 0
25 SABUNCU (Yavuz) 0
26 SALAM (Fazl) 0
27 SAN (Cokun) 0
28 SARMAIK (Lale) 0
29 SAVCI (Bahri) 0
30 SOYSAL (Mmtaz) 1
31 TANLL (Server) 1
32 TANR (Blent) 1
33 TEZ (Erdoan) 0
34 TKVE (zkan) 0
35 TUNAYA (Tark Zafer) 4
36 TZEL (Sadk) 0
37 SKL (Zafer) 0
38 YAYLA (Yldzhan) 0
39 YZBAIOLU (Necmi) 0
Toplam 33
Kaynak: ISI (Institute for Scientific Information) Citation Databases
(http://atlas.ulakbim.gov.tr/cgi-isi/CIW.cgi ile 28 Haziran 1999 tarihinde tarama
yaplmtr).
Tablo 2
SOCIAL SCIENCES CITATION INDEXE GRE ATIF ALAN TRK ANAYASA HUKUK-
ULARININ ALIMALARI VE BUNLARA ATIF YAPAN YAZARLAR (1996-1999)
brahim Kabolu (Ald atf says: 1)
Hits Cited Author Cited Work Volume Page Year
1 KABOGLU I ANAYASA YARGISI 1994
Kaboluna atf yapan yazar:
Hazama Yorum
Constitutional review and the parliamentary opposition in Turkey
DEV ECON 34: (3) 316-338 SEP 1996
Ergun zbudun (Ald atf says: 25)
1 OZBUDUN E ATATURK FOUNDER MODE 1981
1 OZBUDUN E COMPETITIVE ELECT DE 107 1987
1 OZBUDUN E COMPETITIVE ELECTION 1987
1 OZBUDUN E DEMOCRACY DEV COUNTR 3 187 1988
1 OZBUDUN E ELECT POLITICS MIDDL 129 1980
1 OZBUDUN E IMPERIAL LEGACY OTTO 133 1996
1 OZBUDUN E INT J MIDDLE E STUD 6460 1975
1 OZBUDUN E ISLAMIC IMPULSE 146 1988
1 OZBUDUN E ISLAMIC IMPULSE 143 1987
2 OZBUDUN E J DEMOCR 7 123 1996
1 OZBUDUN E J DEMOCR 7 129 1996
2 OZBUDUN E MIDDLE E STUDIES 17 228 1981
1 OZBUDUN E PARTY COHESION W DEM 303 1970
1 OZBUDUN E PERSPECTIVES DEMOCRA 1988
1 OZBUDUN E PERSPECTIVES DEMOCRA 21 1988
2 OZBUDUN E PERSPECTIVES DEMOCRA 76 1988
1 OZBUDUN E POLITICAL CHANGE POL 52 1976
1 OZBUDUN E POLITICAL CLIENTELIS 252 1981
2 OZBUDUN E POLITICAL EC INCOME 1980
1 OZBUDUN E ROLE TURKISH MILITAR 1966
1 OZBUDUN E SOCIAL CHANGE POLITI 1976
1 OZBUDUN E STATE DEMOCRACY MILI 37 1988
2 OZBUDUN E STRONG STATE EC INTE 41 1991
1 OZBUDUN E TURK ANAYASA HUKUKU 1993
1 OZBUDUN E TURKEY POLITICS CLIE 249 1981
zbuduna atf yapan yazarlar
Erdentug A, Burcak B
Political tuning in Ankara, a capital, as reflected in its urban symbols and images
INT J URBAN REGIONAL 22: (4) 589 DEC 1998
Sundhaussen U
The military: A threat to democracy?
AUST J POLIT HIST 44: (3) 329-349 SEP 1998
Carkoglu A
The Turkish party system in transition: Party performance and agenda change
POLIT STUD-LONDON 46: (3) 544-571 Sp. Iss. SI 1998
Onis Z
The political economy of Islamic resurgence in Turkey: the rise of the Welfare Party in
perspective
THIRD WORLD Q 18: (4) 743-766 SEP 1997
Alvarez M, Cheibub JA, Limongi F, et al.
Classifying political regimes
STUD COMP INT DEV 31: (2) 3-36 SUM 1996
Ruhl JM
Unlikely candidates for democracy: The role of structural context in democratic consolidation
STUD COMP INT DEV 31: (1) 3-23 SPR 1996
Ozbudun E
Turkey: How far from consolidation?
J DEMOCR 7: (3) 123-138 JUL 1996
Sakallioglu UC
Parameters and strategies of Islam-state interaction in Republican Turkey
INT J MIDDLE E STUD 28: (2) 231-251 MAY 1996
Ayata S
Patronage, party, and state: The politicization of Islam in Turkey
MIDDLE EAST J 50: (1) 40-56 WIN 1996
Muftuler-Bac M
The never-ending story: Turkey and the European Union
MIDDLE EASTERN STUD 34: (4) 240-258 OCT 1998
Heper M, Keyman EF
Double-faced state: Political patronage and the consolidation of democracy in Turkey
Tosun C
Roots of unsustainable tourism development at the local level: the case of Urgup in Turkey
TOURISM MANAGE 19: (6) 595-610 DEC 1998
Janda K, Colman T
Effects of party organization on performance during the 'golden age' of parties
POLIT STUD-LONDON 46: (3) 611-632 Sp. Iss. SI 1998
Yavuz MH
Turkish-Israeli relations through the lens of the Turkish identity debate
J PALESTINE STUD 27: (1) 22-37 FAL 1997
Sanjian A
The formulation of the Baghdad Pact
MIDDLE EASTERN STUD 33: (2) 226-266 APR 1997
Warner CM
Political parties and the opportunity costs of patronage
PARTY POLIT 3: (4) 533-548 OCT 1997
Mmtaz Soysal (Ald atf says: 1)
1 SOYSAL M DIS POLITIKA VE PARL 1964
Soysala atf yapan yazar:
Mufti M
Daring and caution in Turkish foreign policy
MIDDLE EAST J 52 : (1) 32-50 WIN 1998
Server Tanilli (Ald atf says: 1)
1 TANILLI S K SORUNU AYDINLARIMI 262 1992
Tanilliye atf yapan yazar:
Mutlu S
Ethnic Kurds in Turkey: A demographic study
INT J MIDDLE E STUD 28: (4) 517-541 NOV 1996
Blent Tanr (Ald atf says: 1)
1 TANOR B YENI YUZYIL 0623 1995
Tanre atf yapan yazar:
Helvacioglu B
'Allahu Ekber', we are Turks: Yearning for a different homecoming at the periphery of Europe
THIRD WORLD Q 17: (3) 503-523 SEP 1996
Tark Zafer Tunaya (Ald atf says: 4)
1 TUNAYA T ISLAMCIK AKIMI 1991
1 TUNAYA TZ DEVRIM HAREKETLERI I 120 1964
1 TUNAYA TZ ISLAMCILIK CEREYANI 1962
1 TUNAYA TZ TURKIYE SIYASI PARTI 180 1952
Tunayaya atf yapan yazarlar
Brockett GD
Collective action and the Turkish Revolution: Towards a framework for the social history of the
Ataturk era, 1923-38
Atasoy Y
Islamic revivalism and the nation-state project: Competing claims for modernity
SOC COMPASS 44: (1) 83-99 MAR 1997
Gokay B
Turkish settlement and the Caucasus, 1918-20
Tekelioglu O
The rise of a spontaneous synthesis: The historical background of Turkish popular music
Kaynak: ISI (Institute for Scientific Information) Citation Databases
(http://atlas.ulakbim.gov.tr/cgi-isi/CIW.cgi ile 28 Haziran 1999 tarihinde tarama yaplm-
tr).
Yukardaki tablolardan grlecei zere, Trk anayasa hukuku-
larnn ald atf says fevkalade dktr. 39 yazarn ald atf
toplam 33tr. Bu 33 atfn 25ini de Ergun zbudun tek bana al-
mtr. Tark Zafer Tunaya 4, brahim Kabolu 1, Mmtaz Soysal 1,
Server Tanilli 1, Blent Tanr 1 atf almtr. Tunaya, Kabolu, Soy-
sal, Tanilli ve Tanrn atf alan almalar Trke almalardr.
Ergun zbudunun atf alan almalarndan sadece birisi (Trk
Anayasa Hukuku, Ankara, Yetkin Yaynlar, 1993) anayasa hukuku-
na ilikindir. Dierleri siyasal bilime ilikindir. Tunayann atf alan
almalar siyasal tarihle ilgilidir. Kabolunun atf alan almas
anayasa yargs, Soysaln atf alan almas ise d politika zerine-
dir. Tanillinin almas Krt sorununa ilikindir. Tanrn atf alan
almas ise bir gazete yazsdr.
Yazarlarn uluslararas bilim dnyasna yaptklar katky lme-
nin dier bir yolu da, Social Sciences Abstractsta ka makale zetle-
rinin yer alddr. Social Sciences Abstracts sosyal bilimler alannda
kan en saygn 500 civarnda dergiyi tarar. Bunlarda yaynlanan
makalelerin zetlerini yaynlar. Social Sciences Abstractsn tarad
dergilerde makale yaynlatmak, o bilim adam iin uluslararas d-
zeyde nemli bir baardr. Biz yukarda listesini verdiimiz Trk
anayasa hukukularn Social Sciences Abstracts (1983-1999)ta ta-
radk
145
. Ve sadece Ergun zbudunun adna 9 (dokuz) kayt bulduk.

145. Teknik Aklama: Ulakbim Haziran 1999da Vedes projesi erevesinde 3 ay sreyle
SilverPlatter Information tarafndan hazrlanan WebSPIRSi internet araclyla ni-
versitelerin kullanma amtr. Adresi: http://atlas.ulakbim.gov.tr/8590. Bu adrese gi-
rip Uluda niversetesi Ktphane ve Dokmantasyon Daire Bakanlndan elde et-
tiimiz username ve logini girdikten sonra, Social Sciences Abstractsta tarama yap-
Bunlarn hepsi yazarn siyasal bilim alanndaki almalarna ilikin-
dir. Bu dokuz kayttan sadece bir tanesi bir makale zetidir (Ergun
zbudun, Turkey: how far from consolidation?, Journal of
Democracy, vol 7, July 1996, s.123-38). Dier kaytlar kitap incele-
melerine ilikindir.
Buradan u sonu kmaktadr: Trk anayasa hukuku literatr,
Dnya anayasa hukuku literatrne bir katkda bulunamamaktadr.
Keza Trk anayasa hukuku literatr Dnya anayasa hukuku literat-
r tarafndan zikredilmemektedir. Dier bir ifadeyle, Trk anayasa
hukukular uluslararas bilim dnyasnn saygn dergilerinde makale
yaynlatmay baaramamaktadrlar. Keza, Trk anayasa hukukular-
nn almalarna cidd dergilerde yaz yazan yazarlar tarafndan ok
istisna olarak atf yaplmaktadr. Ksacas, Ergun zbudun bir yana
braklrsa ki onun bu tr yaynlar da siyasal bilim alanna ilikin-
dir, Trk anayasa hukukularnn arasnda uluslararas dzeyde ya-
yn yapan bir bilim adam yoktur. Trk anayasa hukukularnn dn-
ya bilim alemine bir katkda bulunduklarn sylemek ok zordur.
Trk anayasa hukukular, fen bilimleri alannda alan Trk mes-
lektalarndan defalarca geridir. Trk anayasa hukukular, keza
komular Trk siyasal bilimcilerinden de olduka geri bir dzeyde
bulunmaktadrlar.
Bu duruma ramen, baz mehur anayasa hukukularmzn, -
rencileri ve hatta genel okuyucu nezdinde kendilerinin uluslararas
apta bir bilim adam olduklar izlenimini yarattklarn gzlemle-
mek ilgintir. Yukarda grld gibi, Social Sciences Citation
Indexte bu mehur anayasa hukukularmzn isminin izine bile rast-
lanmamaktadr.
2. Bilimsel Yazma Kurallarna Uymama
imdi uluslararas bilimsel dzeyi bir yana brakp, kendi iimiz-
deki bilimsel dzeyi inceleyeceiz.
Trk anayasa hukuku doktrinine yneltilebilecek en temel eleti-
ri, bu doktrinin bilimsel dzeyinin olduka dk olduu noktasnda
toplamaktadr. phesiz, bir eserin ierik bakmndan bilimsel dze-
yini deerlendirmek ok gtr. Birok eserden oluan bir doktrinin

tk. Taramamz 27 ve 28 Haziran 1999 tarihinde gerekletirdik. Taradmz Social
Sciences Abstractslar 1983-1999 yllarn kapsamaktadr.
ierik bakmndan bilimsel dzeyini deerlendirmek ise hepten g-
tr. Ancak bilimsel dzey biim bakmndan da deerlendirilebilir.
Biz aada daha ziyade byle bir biimsel yaklamdan hareket et-
tik.
Bilimsel dzeyi deerlendirmenin biimsel kriteri, o almada
bilimsel yazma kurallar denen kurallara uyulup uyulmadnn
saptanmasndan ibarettir. Biz bu bilimsel yazma kurallarn yukarda
yedinci blmde grdk. Bu kurallar eitli olmakla birlikte en -
nemlileri alntlarn uslne uygun olarak yaplmas ve her alntnn
kaynann uslne uygun olarak gsterilmesidir.
Trk anayasa hukuku genel eserleri incelendiinde, bu eserlerin
ezici ounluunda alnt yapma ve kaynak gsterme kurallarna ye-
terince uyulmad gzlemlenmektedir. Bir roman olmadna gre,
her bilimsel eserde birok alnt bulunmaktadr. Oysa, Trk anayasa
hukuku genel eserlerinin bir ksmnda alntlarn kayna hi gste-
rilmemekte, dier bir ksmnda ise tek bir kaynaa atf ile birka say-
fa sren alntlar yaplmaktadr. Birok yazarda intihal (plagiat)
oluturacak derecede aktarmalar vardr.
Trk anayasa hukuku doktrininin ilk yazarlar, Fransz yazarlar-
dan aktarmaclk yapmlar ve bunu yaparken pek de uslne uygun
bir ekilde kaynak gstermemilerdir. Sonraki kuak yazarlardan,
zelik, Demir ve Giritli-Sarmak gibi bir ksm ise, yabanc yazar-
lardan aktarmaclk yapma zahmetine de katlanmam ve dorudan
kendilerinden nceki Trk yazarlarndan aktarmaclk yapm ve
bunun kaynan ya hi (Demir), ya da uslne uygun olarak gster-
memitir (zelik, Giritli-Sarmak).
Trk anayasa hukuku genel eserlerinin ounluunun bibliyog-
rafyalar yetersizdir. Kimilerinde ise bibliyografya yoktur. Kimile-
rinde ise 5-10 eserlik bibliyografyalar vardr. Bunlarn rnekleri yu-
karda her yazarda gsterilmitir.
3. Nakilcilik ve Orijinallikten Yoksunluk
phesiz bilimde uslne uygun olarak nakilcilik yapmak kural-
lara aykr deildir. Bir bakma nakilcilik kanlmaz ve hatta gerek-
lidir de. Ancak, Trk anayasa hukuku doktrini genel eserlerinin bir-
ou sadece nakilcilikten ibaret kalmaktadr. Yukarda rnekleriyle
gsterildii zere, Bagil, Kubal, Esen ve Arsel gibi yazarlar Fransz
yazarlardan nakilcilik yapmlardr. Sonraki kuak yazarlarda, ya-
banc yazarlardan nakilcilik yoluna gitmilerdir. Hatta yukarda r-
nekleriyle gsterildii gibi bu yazarlardan bir ksm, yabanc yazar-
lardan nakilcilik yapma zahmetine de katlanmam ve Bagil, Kubal,
Arsel gibi eski kuak yazarlardan nakilcilik yapmay yelemilerdir.
Trk anayasa hukuku doktrininde genel eserler dzeyinde, nakil-
cilii ap, zgn tartmalar iine giren, kendine has akl yrtmeler
yapan, orijinal argmanlar ileri sren yazarlar, yok deilse de pek
azdr. Bunlarn banda Ergun zbudunu zikretmek gerekir.
4. Bulanklk
Trk anayasa hukuku doktrini genel eserlerinin birounun anla-
tm bulanktr. Yazarlarn anlattklar eyler kolayca anlalmaz. Ya-
zarlarn kafasnda deta bir sis perdesi vardr. Aslnda bu byk l-
de yukarda bahsettiimiz nakilcilikten kaynaklanmaktadr. Dei-
ik yazarlardan alntlar yapldndan, bu alntlar belirli bir sistem
dahilinde de verilemediinden, alntlar arasnda bir ba kurulama-
maktadr. Oysa yazarlar kendileri bir tartma, bir akl yrtme, bir
argmantasyon iine girseler, dil bakmndan baarsz bile olsalar,
anlam bakmndan izlenebilirlerdi. Bulanklk bakmndan en tipik
rnek, Bakr alarn Anayasa Bilimi isimli eseridir. Eser birok
yazardan yaplan alntlar derlemesi olduundan ve bir akl yrtme
zinciriyle de bu alntlar balanmadndan okuyucu tarafndan anla-
lamamaktadr.
5. Ders Notu kmaz
Trk anayasa hukuku genel eserleri incelendiinde bunlarn -
nemli bir ksmnn ders notu olarak nitelendirildii grlmektedir.
Kitaplarn ders notu olarak niteleyenler arasnda, Yldzhan Yayla,
smet Giritli-Lale Sarmak, Naz avuolu, eref Gzbyk, Cem
Eroul, Yavuz Sabuncu (1995 basks) ve Fevzi Demir saylabilir
146
.
Bu yazarlar, kitaplarnn nszlerinde, amalarnn rencilerinin
ders malzemesi ihtiyacn karlamak olduunu vs. belirtilmekte ve
dolaysyla kitaplarnn iddiasz bir kitap olduunu daha batan
itiraf etmektedirler.

146. Bunlarn arasna Mmtaz Soysaln 100 Soruda dizisinden kan Anayasa-
nn Anlam da katlabilir.
Bu ders notu tabirini iyi tanmlamak gerekir. Kanmzca, ders
notu rencilerin ders malzemesi ihtiyacn karlamak zere hazr-
lanan, ilgili fakltede kullanlan, lke dzeyinde genel datm ya-
plmayan ve biim bakmndan da kitap eklinde olmayan ve oun-
lukla da baslmayan, ama deiik usllerle oaltlan malzemeler-
dir
147
. Eskiden bunlara ders takriri veya ksaca teksir denilirdi.
Mumlu kat zerine daktilo edilip, teksir makinesiyle oaltlrd.
imdi bilgisayar dneminde bu usle artk bavurulmamaktadr. An-
cak, dizgi ve bask teknikleri ilerlemi olsa da teksir eklinin korun-
masnda byk yarar vardr. A4 (21x29.7 cm) kad boyutunda bil-
gisayar ktlar da modern usllerle oaltlp teksir olarak, ders
takriri olarak kullanlabilir. Gnmzde Fransz niversitelerinde de
byle yaplmaktadr. Bu tr ders malzemelerine cours polycopis
veya ksaca polycopi denmektedir. Bilgisayarla dizilmi ve mo-
dern tekniklerle oaltlyor da olsa, bunlar A4 boyutunda olup biim
bakmndan eski teksirler gibidir. Ve genellikle toplu ve ciltli halde
deil, hoca dersi anlattka, hafta hafta kp renciye ulamaktadr.
Bunlarn grnm kesinlikle kitap eklinde deildir. Keza bunlar
ISBN numaras almazlar. Genel datmlar yaplmaz. Sadece ilgili
fakltenin rencilerinin ulaabilecei yerde bulunurlar. phesiz
Fransadaki cours policopis ve bizdeki eski teksirler birer ders
notudur ve bilimsel dzeyleri bakmndan eletiriye tbi tutulmama-
lar gerekir. nk bunlar zaten iddiasz eserlerdir ve bu nedenle de
yazar bunlar kitap haline getirmemektedir.
Oysa Trkiyede yazlm ve yazarnn ders notu ismi verdii
kitaplar yukardaki anlamda bir ders notu deildir. Bunlar her ba-
kmdan bir kitap eklindedir. Dahas, cidd bir yaynevi tarafndan
yaynlanmakta ve yurt dzeyinde genel datm yaplmaktadr. Keza
bu ders notlar, ISBN numaras da almaktadrlar. stelik, bu iddia-
sz olduu sunularnda aklanan ders notlarndan bazlar g-
rlmemi bir ticar baar elde etmekte, ok ksa bir srede birok

147. rnein, Oya Araslnn Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi rencilerinin
ders notu ihtiyacn karlamak iin karm Anayasa Hukuku balkl bir tek-
siri vardr. Biz bunu bir genel eser olarak kabul edip, eletiri kapsamna alma-
dk. Zira, yllardr imkn olmasna ramen, profesr Arasl bunu bir kitap ha-
line getirip yaymlatmamtr. Bu nedenle, kitap haline getirilmemi bu teksir
dolaysyla da yazar eletirilmemelidir. Ancak, bu teksir niteliindeki notlarla
yetinmeyip bunlar kitap olarak yaynlayan yazarlar da eletirileri gsleme-
lidirler.
bask yapmakta, bu kitaplar baka fakltelerde de ders kitab olarak
okutulmakta ve hatta yazar niversiteden ayrlm olsa bile yeni
basklar yaplabilmektedir. O halde bunlarn bir ders notu olarak
deil, bir ders kitab olarak kabul edilmesi gerekir.
Madem bu byleyse, yazarlar neden bunlar bir ders notu ola-
rak nitelendirmektedir? Bunun basit bir sebebi vardr: nk bu ki-
taplar incelendiinde, bunlarn bilimsel kalitesinin fevkalde dk
olduu, hatta en basit bilimsel yazma kurallarna uyulmad, yaplan
alntlarn kaynann gsterilmedii ve hatta bu kitaplarn bazlarn-
da bir bibliyografya dahi bulunmad gzlemlenmektedir. Dahas,
bu eserlerden bazlarnn ayn konuda kendisinden nce yazlm
eserlerle byk lde benzetii grlmekte ve muhtemelen yazarn
benzer konuda yazlm bir iki genel esere bakarak kitab yazd
anlalmaktadr. Aslnda yazar da eserindeki bilimsel dzey dkl-
nn farkndadr. Muhtemel eletirilerden kurtulmak iin de kitab-
n ders notu olarak nitelemektedir. Bir eletiri gelirse yazar, kitab-
nn iddiasz bir kitap olduu ve rencilerinin ders malzemesi ihti-
yacn karlamak zere hazrland savunmasnn arkasna sn-
maktadr. Ancak bu arada kitaplar birok bask yapmakta, yazar da
telif creti almaya devam etmektedir. Mademki yazar, eserini kitap
eklinde sunuyor, genel datmn yaptryor, birden fazla bask
yapmasn salyor, bu eseriyle prestij sahibi oluyor, telif creti al-
yorsa, bu eletirileri gslemek zorundadr.
phesiz, bu ders notlar bir iki tane olsayd, bu hususu gereksiz
yere abarttmz, bu eletiride arya katmz dnlebilirdi.
Ancak, Trk anayasa hukuku doktrininde yazlan genel eserlerin -
nemli bir ksm bu tr ders notlarndan oluturmaktadr. Bu kitap-
lar ders notu olarak kabul edilip saf d braklrsa, Trk anayasa
hukuku doktrininde yazlan eser says bir elin parmak saysn ge-
memektedir.
6. Deer Yarglar
Trk anayasa hukuku doktrini tam anlamyla deer yarglaryla
kirlenmitir. Ergun zbudun gibi bir iki yazar istisna tutulursa, ya-
zarlar byk bir zevkle deer yarglarn okuyucuya sunmakta, hatta
bazlar bunlar benimsetmek iin zel abalar sarf etmektedirler.
Oysa birinci blmde grld gibi, deer yarglar objektif olarak
tannabilir eyler deildir. Bunlarn doruluu veya yanll ispat-
lanamaz. Deer yarglar alannda grecelilik ilkesi geerlidir. Bu
ilkenin geerli olduu yerde bilim yaplamaz.
Deer yarglaryla i-ielik Trk anayasa hukuku doktrinin ba-
langcndan itibaren vardr: Ali Fuat Bagil, kitabnn giri ksmnda,
her byk mesele ve messese hakknda kendi dnceleri(ni) bil-
dirdiini ve bir kymet hkm verdiini aka itiraf etmektedir
148
.
Hatta Trk anayasa hukuku doktrininin bir ksmnda, bir misyoner-
lik hkim olmutur. Bagil, kitabnda genliin fikr terbiye-
sine
149
altn aka belirtmekte bir saknca grmemektedir. Bu
misyoner tavrn altn zenle izmek gerekir. Baz anayasa hukuku-
lar, bilim yapmak ve ulat bilgileri rencilere retmekle yetin-
memekte; kitaplaryla memleket irfanna ve Trk demokrasisine,
naiz de olsa bir hizmet ifa
150
etmeyi amalamaktadrlar.
Deer yarglarn ne karmakta Bagil yalnz kalmamtr. An-
kara niversitesi Hukuk Fakltesi retim yesi Blent Nuri E-
sende de deer yarglarn ne kartan ayn misyoner tavr vardr.
Profesr Esen kitabnn nsznde kendisinden yle bahsediyor:
Her inan adam gibi, onun da sarslmayan inanlar vardr. Ona g-
re, insann en st deer olduu, devletin bunu tantma ve salama va-
stas tekil ettii, idare edenlerin kurulu ana dzene gre hareketle
mkellef ve siyas topluluun iradesine tbi hizmet adamlar oldukla-
r, siyas topluluun ounluk ve aznlk olarak bir arada bir btn
tekil ettii, hogrrl yok etmeye ynelen dnceden gayri her
eit fikrin hogrlmesi gerektii, hertrl iktidarn hukuka uygun
surette kullanlmasnn zaruri olduu, ferde insan haysiyetinden fay-
dalanma imknlarnn ve keyfi hkmet otoritesine kar korunmas
tedbirlerinin mutlaka salanmas icap ettii hakikatleri, siyas, iktisa-
d ve sosyal artlar ne olursa olsun, daima masun tutulacak deimez
gereklerdir
151
.
Blent Nuri Esen, kitabnn sunuunda, asl amacnn yaanma-
ya deer bir devlet hayat iin, siyasal toplum insanlarnn devlet

148. Bagil, Esas Tekilt Hukuku, op. cit., s.1.
149. Ibid.
150. Ibid., s.2.
151. Esen, Anayasa Hukuku: Genel Esaslar, op. cit., s.1. (1963te yaynlanan Ana-
yasa Hukuku kitabnn lk Sz).
ynetiminde haysiyet iinde etkili olabilmeleri olduunu belirtmek-
tedir
152
.
7. Trk Anayasa Hukuku Doktrini Kendisiyle nceleme Ko-
nusunu Kartrmaktadr
Yukarda birinci blmde gsterdiimiz gibi, bilim ile bilimin
konusu farkl eylerdir
153
. Bilim konusunu kendisinden nce olu-
mu halde bulur. Her bilim dalnda konu, bizatihi bu bilimin dnda
yer alr. Bu, bilginin znesi ile konusu arasnda kartezyen ayrmn
basit sonucudur
154
. Anayasa hukuku ile anayasa hukuku bilimi de
birbirinden farkl eylerdir. Birincisi ikincisinin inceleme konusudur.
Anayasa hukuku biliminin konusu olan anayasa normlar kurucu
iktidar tarafndan konulur ve yetkili organlar (rnein anayasa mah-
kemeleri) tarafndan yorumlanr. Anayasa hukukularnn grevi
anayasa hukuku kurallarn koymak deildir. Anayasa hukukusu bu
kurallar kendisinin dnda konulmu halde bulur. Anayasa hukuk-
usu, inceleme konusu olan bu kurallar tasvir etmelidir. Anayasa
hukukusunun grevi, anayasa kural yapmak, yahut mevcut olan
kural deitirmeye almak deildir. Kelsenin belirttii gibi, hu-
kuk biliminin tek amac, hukuk yapmak deil, hukuku tanmaktr
155
.
Yazara gre,
bir bilim, inceleme konusunu olduu gibi tasvir etmelidir; birtakm
deer yarglar asndan onun ne olmas veya ne olmamas gerekti-
ine hkmetmemelidir. Byle bir hkm siyasi bir problemdir; ve
hkmet sanatn ilgilendirdii lde deerlere ynelik bir faaliyet-
tir. Byle bir faaliyet realiteye dnk olan bilimin konusunu olutu-
ramaz
156
.
Oysa Trk anayasa hukukularnn ezici ounluu inceleme ko-
nusu olan anayasa kurallarn tasvir ekmekle yetinmemi, onlar de-
itirmeye de yeltenmilerdir. Bu konuda en ileri giden yazar Zafer

152. Esen, Anayasa Hukuku: Genel Esaslar, op. cit., s.IV.
153. Bkz. supra, s.16.
154. Bu konuda bkz. Grzegorczyk, Le positivisme comme mthodologie
juridique, op. cit., s.176, 179 ; Grzegorczyk, La dimension positiviste des
grands courants de la philosophie du droit, op. cit., s.56-58; Troper, Pour une
thorie juridique de l'Etat, op. cit., s.122.
155. Kelsen, General Theory of Law and State, op. cit.,preface, s.xiv. talikler bize
ait.
156. Ibid. talikler bize ait.
skl olmutur. Profesr skl, 1982 Anayasasn incelemek yerine,
bu anayasay eletirerek
157
, bu anayasaya alternatif bir anayasa
nermitir
158
. phesiz, nerdii anayasa, belirli bir siyasal ideoloji
asndan bir deer tayabilir. Ancak bu nerilerinin bilimsel nitelik-
te olduunu ve anayasa yapma faaliyetinin de bilimsel bir faaliyet
olduunu iddia etmek mmkn deildir.
8. Metot Badatrmacl (Synrtisme)
Trk anayasa hukuku doktrininin iine dt kmazlardan biri
de metot badatrmacl (sycrtisme) olarak isimlendirebilece-
imiz tutumdur.
Yukarda rnekleriyle gsterdiimiz gibi, Trk anayasa hukuku
doktrininin istisnasz tm genel eserlerinde anayasal konularn sade-
ce hukuk bilimi asndan deil, ayn zamanda tarih, siyasal bilim ve
hatta felsefe alarndan da incelenmesi gerektii ynnde yerleik
bir kan vardr. Yntem badatrmaclna bulamam bir yazar
olan Ergun zbudun bile, yukarda grdmz gibi, kitabnn ns-
znde bunun gerekli olduunu, ancak pratik nedenlerle bunu yapa-
madn itiraf etmektedir. zbudunun bu tavr, metot badatrma-
clnn, Trk doktrininde ne derece kklemi olduunun bir gs-
tergesidir.
Kanmzca, anayasal konulara phesiz tarih, siyasal bilim, siya-
sal felsefe alarndan da yaklalabilir ve yaklalmaldr da. Ancak
bu deiik yaklam biimleri, anayasa hukuku ad altnda yaplma-
maldr. Her bilim dalnn kendine has yntemleri vardr. Bir kitapta,
bu yntemlerin bir karmasnn yaplmasnn bir yarar yoktur. Dahas
metodolojik bakmdan fevkalde sakncaldr da. Kald ki, tarih, siya-
sal bilim ve felsefe formasyonundan mahrum olan bir hukukunun
anayasa hukukunda yntem badatrmaclna gitmesi, onu kt bir
tarihi, kt bir siyasal bilimci, kt bir felsefeci yapmaktan teye
gtrmez. Anayasa hukukularnn grevi, amatr tarihiler, ikinci
snf siyasal bilimciler, vasat felsefeciler olmak deil, birinci snf
anayasa hukukusu olmaktr. Bunun iin de kendi ilerine kapanma-
l, kendi uzmanlk alanlaryla yetinmelidirler.

157. skl, op. cit.
158. Ibid., s.118-129.
O halde anayasa hukuku doktrini, kendisini yabanc unsurlardan
arndrmaldr. Buna hukukun genel teorisinde saflk (puret)
159

denmektedir. Anayasa hukuku kendisine yabanc tm unsurlardan
kurtulmal, saf (pure) olmaldr. Tekrar edelim: Anayasa hukuku-
nun saf teorisi, anayasal konularn siyasal bilim ile, tarih ile, felsefe
ile ilgisini inkr etmez; ama kendi zn belirsizletiren bu metot
badatrmaclna (syncrtisme) kardr
160
.
Anayasa hukukunun saf teorisi, ne anayasa koyucunun amala-
rndan, ne de toplumsal gruplarn karlarndan etkilenmelidir. zet-
le, anayasa hukukunun saf teorisi, pozitif anayasa hukukunun yaps-
n tahlil etmeli; ama bu hukukun oluumunda rol oynayan toplumsal,
ekonomik ve siyasal koullar dikkate almamaldr
161
.
9. Televizyon Tartmalar, Gazete Yazlar
Anayasa hukukularmzdan nemli bir ksm, televizyonlara ve
gazetelere sk sk beyanatlar vermektedirler. Baz anayasa hukuku-
larmz, televizyonlarn dzenledikleri ak oturumlara, tartma
programlarna katlmakta, hatta bazlar, baz tartmalara telefonla
mdahale etmektedirler. Kanmca bunlarn hepsi yanltr. stelik bu
kiiler, bu tartmalarda akademik unvanlaryla takdim edilmekte,
sanki o tartmann bir taraf deil de, hakemi rolne soyunmaktadr-
lar. Bu bilim ahlakyla badamaz. Kald ki, bu bilim adamlarnn
unvanlarnn o tartmaya pek bir katks da yoktur. Dier yandan,
anayasa hukukularnn sk sk medyada grnmesi anayasa hukuku
biliminin saygnln zedelemektedir.
Yukarda eletirdiimiz, beyanatlar ve tartmalar dnda baz
anayasa hukukular da baz gazetelerde ara sra yazlar yazmaktadr-
lar. Bu yazlar, gazetelerin dnenlerin dnceleri gibi sayfala-
rnda yaynlanmaktadr. lerinden birisi, Mmtaz Soysal ise her gn
yaz yazan bir ke yazardr. Trkiyede anayasa hukukuluu ile
gazetecilik, aralarnda yakn ilikiler iinde olan mesleklerdir. lgin-

159. Troperin iaret ettii gibi Kelsen bu kavram Max Weberden dn almtr
(Troper, Un systme pur du droit, op. cit., s.123; Troper, Pour une thorie
juridique de l'Etat, op. cit., s.35).
160. Kelsen, Thorie pure du droit, op. cit., s.1-2.
161. Kelsen, General Theory of Law and State, op. cit.,preface, s.xiii. Bu konuda
bkz. Troper, Un systme pur du droit, op. cit., s.123; Troper, Pour une
thorie juridique de l'Etat, op. cit., s.35.
tir ki, 1880lerde Mekteb-i Hukukta anayasa hukuku dersini ilk oku-
tan kiilerden biri olan Kemalpaazade Sait Bey bir gazetecidir.
Kendisi Vakit gazetesi sermuharriridir
162
.
Kanmca, anayasa hukukularnn gazetelerde yaz yazmas yan-
ltr. lk nce birka gzlemde bulunalm: Bir kere, bu yazlar, aka-
demik bir yayn organnda deil, gnlk genel bir yayn organnda
yaynlanmaktadr. kinci olarak, akademik olmayan yayn organla-
rnda yaynlanyor olmalarna ramen, bu yazlarda akademik bir dil
kullanlmaktadr. nc olarak bu yazlarn muhatab uzman hu-
kukular deil, genel okuyucudur. Bu gzlem bir araya getirildi-
inde, bu yazlarn amacnn, siyasal bir konuda kamuoyunu etkile-
mek ve ynlendirmek olduu sonucu kmaktadr. Bu etkinin baa-
ryla icra edilebilmesinin art, bu yaznn tarafsz, objektif bir
bilim adamnn kaleminden km olmasdr. Bunun iinde, yaza-
rnn isminin nne akademik unvanlar, isminin altna da mensubu
olduu niversite yazlmaktadr. Dolaysyla, yazdaki akademik dil,
yazarnn akademik unvanlar ve kurumu, yaznn bilimsel bir yaz
olduu izlenimini uyandrmak iin kullanlmaktadr. Bu izlenim u-
yandrlrsa, kamuoyu daha kolay bir ekilde ynlendirilebilecektir.
Eer yazarn kamuoyunu, ynlendirmek gibi bir amac yok, saf bi-
limsel bir amac varsa, niin bu yazsn, akademik bir dergide deil
de, gnlk bir gazetede yaynlatmaktadr? O halde, gazete sayfala-
rndaki bilimin fonksiyonunun, kamuoyunu ynlendirmek olduu
ortadadr. zetle, bu gazete yazlar, bilimsel bir yaz kisvesi altnda,
siyasal bir tartmann taraflarndan birine hizmet etmektedir. Bu ise
bilimin grevi deildir.
10. Anayasa Hukukularnn Trk Siyasal Hayat zerindeki
Etkisi
Anayasa hukukular, Bagil ve Kubaldan bu yana, sadece hu-
kukular nezdinde deil, Trk kamuoyu nezdinde byk bir prestij
salamlardr. Anayasa hukukular sadece akademik evreleri etki-
lemekle kalmam, Trk siyasal hayatn da yakndan etkilemitir.
1950li ve 60l yllarda Trk siyasal hayat zerinde zellikle Bagil
ve Kubalnn derin etkileri vardr. Bu yllarda iki anayasacnn Trk
siyasal yaam zerinde icra ettikleri etki bal bana bir inceleme

162. Tunaya, op. cit., 1969, s.123.
konusu olmaya layktr. 1950li yllarda birok kamu hukukusu ve
zellikle ilerinde Kubal ve Esen gibi anayasa hukukular Demok-
rat Parti iktidarna kar ak cephe almlar
163
, bu iktidarn devril-
mesini yazlar ve beyanatlar ile desteklemilerdir. 27 Mays 1960
asker darbesi olduunda, daha o sabah, stanbul niversitesinden bir
grup retim yesi, Sddk Sami Onar, Hfz Veldet Velidedeolu,
Hseyin Nail Kubal, Ragp Sarca, Naci ensoy, Tark Zafer Tunaya
ve smet Giritli, asker bir uakla Ankaraya gitmiler
164
ve 27 Mays
darbesinin bir hkmet darbesi deil, ama meru bir hareket ol-
duu yolunda fetva vermilerdir. stanbul niversitesinden gelen
bu yedi retim yesinin yanna Ankara niversitesinden de re-
tim yesi (lhan Arsel, Bahri Savc ve Muammer Aksoy) katlm-
tr
165
. Bunlar bir komisyon tekil etmilerdir. Grld gibi komis-
yonun btn yeleri hukukudur. ounluunu ise anayasa hukuku-
lar oluturmaktadr. Trk anayasa hukukular, artk, anayasay
incelemekle kalmyor; tarihte ilk defa onu bizzat yapmaya da teeb-
bs ediyorlard. Artk bilimin znesi ile konusu zdeleiyordu!
Trk anayasa hukukularnn ezici ounluunda, demokrat parti
iktidarnn meruluunu yitirdii ve 27 Mays 1960 hkmet darbe-
sinin meru olduu yolunda yerleik bir kan vardr. Sa kanatta yer
alan anayasa hukukular bile bu kanya tam cepheden saldramam-
lardr. Bir de, 1961 Anayasasnn Giriinden Trk milletinin Ana-
yasa ve hukuk d tutum ve davranlaryla meruluunu kaybetmi
bir iktidara kar direnme hakkn kullanarak 27 Mays 1960 Devri-
mini yaptndan bahsedilmektedir. Anayasaclarmz da genellikle
bu kandadrlar
166
.

163. Esen ve Kubal ile Demokrat Parti Hkmeti arasndaki atma konusunda
bkz. Tunaya, , op. cit., 1969, s.166-174.
164. Soysal, Anayasann Anlam, op. cit., s.44; Aldkat, op. cit., s.138.
165. Aldkat, op. cit., s.138; Arsel, Trk Anayasa Hukukunun Umum Esaslar,
op. cit., s.137.
166. rnein Blent Tanre gre 27 Mays darbesi, siyasal demokrasiyi kurum-
sallatrmak isteyen bir sivil toplum canll zerine oturmutu. ... Askeri
mdahale baarl olmu ve meruluk sorunu da yaratmamt. lkenin sivil
demokratik gleri ve kamuoyu byk apta ondan yana tutum almt (B-
lent Tanr, Osmanl-Trk Anayasal Gelimeleri: 1789-1980, stanbul, Afa,
1996, s.278). Mustafa Erdoann isabetle gsterdii gibi, bu yarg bsbtn
temelsizdir. nk (1) darbecilerin amac siyasal demokrasi kurumsalla-
trmak olmayp, devlete yurtta iradesinden bamsz olarak tepeden-inme bi-
Trk anayasa hukuku doktrinin ideolojik bir mayas vardr. Ana-
yasa hukuku doktrini Bagil, Kubal, Esen ve Arsel ile daha balan-
gcndan itibaren objektif ve bilimsel olmaktan ok uzak kalm, bir-
ok bakmndan ideolojik davranm, siyasal yarglarnn aklamakta
tereddt etmemilerdir. Bu ekilde, bu yazarlar, Trk anayasa huku-
ku doktrininde ok kt bir gelenein balatcs da olmulardr.
Kendilerini izleyen rencileri de, ilerinden bir ikisi ayrk tutulursa,
aa be yukar onlarn yolunda gitmi, birou gnlk politikay-
la ili dl olmutur. Yukarda anayasaclarmzn nasl basn ve ya-
yn organlarna sk sk ktklarn belirtip eletirmitik. Dier yan-
dan, anayasa hukukularmzdan bir ksm, kitaplarnda, anayasay
incelemekle kalmam, anayasann deitirilmesi veya korunmas
iin de almlardr. Baz anayasa hukukularnn kitaplarnda, ana-
yasalarmzdan bazlarna (rnein 1961 Anayasasna) vgler, baz-
larna ise (rnein 1982 Anayasas) yergiler vardr. Baz anayasacla-
rmz szl ortamlarda (derslerde, sempozyumlarda) daha da ileri
giderek, 1982 Anayasasndan bahsederken, ona anayasa bile de-
memekte 82 Belgesi demektedirler. Keza bu yazarlar, 1982 Ana-
yasasndan bahsedilirken Anayasamz ifadesini kullananlar ile de
alay etmektedirler.
Yine anayasa hukukularmzn iinden, Mmtaz Soysal, Oya
Arasl gibi milletvekili olup aktif siyasete girenler de olmutur. An-
cak bu anayasaclarn, birer profesyonel politikac olarak, pek de
baarl olamadklar veya en azndan kendilerinden beklenilen per-
formans gsteremediklerini gzlemlemek zorundayz. Bu arada not
edelim ki, bunlar tekrar milletvekili seilmeyi de baaramamlardr.
Hatta bir bakma denebilir ki, aktif politikaya atlan anayasaclarm-
zn siyasal hayat zerinde yaptklar etki, birer niversite hocas ola-
rak yaptklar siyasal etkiden nedense daha dk olmutur. Aslnda
siyasal inanlar gl olan anayasa hukukularmzn, niversiteden
istifa edip aktif siyasete girmeleri uygun olur. Taraf olduklar siyasal

imde yeniden yn vermek idi. Bu hangi adan bakarsanz bakn, antidemok-
ratik bir zihniyet ve tutumun ifadesidir. (2) Darbeye yardmc olan ortam, si-
vil toplum canll deil, sadece CHP sempatizan bir grup niversite hocas
ve ok az saydaki niversite rencisi ile, onlarla ayn ideolojik bak payla-
an basn camias idi. Bu nedenle, bu kesimler arasnda mdahalenin meru-
luk sorunu olmamas normaldi, ama meruluk eer sivil-toplumsal temelli bir
ey ise halkn byk ounluunun sahnede olmad apak ortadayd (Er-
doan, Liberal Toplum, Liberal Siyaset, op. cit., s.396-397).
kavga iin daha drste mcadele edebilirler. Bunu yapmyorlarsa,
bu siyasal kavgadan uzak durmalar gerekir. Bu iki seenein arasn-
da orta bir yol yoktur.
Son olarak not edelim ki, Trk anayasa hukukularndan bazlar
Osmanl dneminden bu yana hkmet ile mcadele iinde bulun-
mulardr. Anayasa hukukularmzn iinde grevinden alnan, sr-
len, hatta hapse atlan kiiler vardr. lk anayasa hukukularmzdan
biri olan Kemalpaazade Sait Bey 1890da Yemene srgne gnde-
rilmitir
167
. stanbul Hukuk Fakltesinde anayasa hukuku derslerini
veren Ahmet Mithat 1933te grevinden atlmtr
168
. 1954te Blent
Nuri Esen, dnemin rejimini demokrasi olarak deil, kakokrasi
olarak nitelendirmi ve bunun zerine Demokrat Parti iktidar 6435
sayl Kanunu karm ve Eseni bakanlk emrine almtr
169
. Ankara
niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi anayasa hukuku profesrlerin-
den Turhan Feyziolu 1956-1957 ders yln a konumasnda H-
kmeti eletirmi ve neticede Bakanlk emrine alnmtr. Bunun ze-
rine Feyziolu istifa etmitir. Ayn Faklteden ayn sebeple Doent
Muammer Aksoyda istifa etmitir
170
. Hseyin Nail Kubal 1958
ylnda meclis itz ile ilgili Cumhuriyet gazetesinde birka ma-
kale yaynlam, Demokrat Parti Hkmeti tepki olarak Kubaly
ubat 1958de Bakanlk emrine almtr
171
. 27 Maystan sonra Ali
Fuat Bagil, Anayasa Komisyonuyla polemie girince tutuklanmtr.
Bagil, 1961de AP listesinde milletvekili seilmi ve Cumhurbaka-
n aday gsterilmitir
172
. 12 Mart 1971den sonra Ankara niversi-
tesi Hukuk Fakltesi anayasa hukuku retim yesi Blent Nuri Esen
ve Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi anayasa hukuku
retim yesi Mmtaz Soysal tutuklanmlardr. 1970lerin sonlarn-
da terr ortamnda Server Tanilli siyas nedenlerle kurunlanm ve
sakat kalmtr. 12 Eyll dneminde, bildiimiz kadaryla, Ankara
niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi retim yesi Cem Eroul ve
stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi retim yesi Blent Tanr

167. Tunaya, op. cit., 1969, s.113.
168. Ibid., s.147.
169. Ibid., s.166-167.
170. Ibid., s.171.
171. Ibid., s.175.
172. Ibid., s.183.
1402 sayl Skynetim Kanununa dayanlarak skynetim komu-
tanlar tarafndan grevlerinden uzaklatrlmtr.
* * *
1980lerde, YKn kurulmas ve yeni niversitelerin almas-
na kadar, Trkiyede saylar iki elin parmaklarn gemeyen anayasa
hukukular bu etkilerini bir tekel olarak srdrmlerdir. lgintir
1980lere gelindiinde 45 milyonluk bir lkede iki hukuk fakltesi
vard. Ve bunlardan ylda toplam bin civarnda renci mezun olu-
yordu
173
. lkede sadece ylda iki- kii hukuk doktoru olabilmek-
teydi
174
. Anayasa hukuku alannda doktora unvann almak ise nere-
deyse, on ylda bir kiiye nasip olmaktayd. Bylesine ksr bir or-
tamda, bylesine dar bir evrede, zaten canl ve kaliteli bir anayasa
hukuku doktrinin olumas beklenemezdi.
lgintir ki, anayasa hukukular bu durumlarndan pek ikayeti
olmam, tersine say azlnn kendilerine salad haksz prestijden
istifade etmilerdir. Byle bir ortamda anayasa hukukularnn nem-
li bir ksm, yeni niversitelerin kurulmasna kar kabilmilerdir.
Anayasa hukukularn nemli bir ksm, stanbul ve Ankara dnda
tara niversitelerinde (zmir dahil) anayasa hukuku dersinin oku-
tulmasn bir trl ilerine sindirememilerdir.
B. NERLER
Yeni Trk Anayasa Hukuku Doktrini Kurulurken.- Ne var
ki, Trkiyenin iinde bulunduu bu ksr dng YK sonras d-
nemde byk lde krlmtr. rnein 1979-1980 retim ylnda
toplam 4 kii hukuk doktoru olabilmiken
175
, on yl sonra 1990-1991
retim ylnda 66 kii hukuk doktoru olmutur
176

173. 1979-80 retim ylnda stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinden 661 ve
Ankara niversitesi Hukuk Fakltesinden 340 renci mezun olmutur
(Karayaln, op. cit., 1981, s.8).
174. rnein stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinde 1977-78 retim ylnda 3,
1978-79 retim ylnda 2, 1979-80 retim ylnda 1; Ankara niversitesi
Hukuk Fakltesinde ise 1977-78 retim ylnda 1, 1978-79 retim ylnda 4,
1979-80 retim ylnda 3 kii hukuk doktoru olmutur (Karayaln, op.
cit., 1981, s.10).
175. Karayaln, op. cit., 1981, s.10
176. Karayaln, op. cit., 1994, s.29.
YK sonras dnemde, yeni niversiteler kurulmu, u ya da bu
ekilde anayasa hukukularnn says artmtr. Bugn 20 ksur hu-
kuk fakltesinde ve 70ten fazla dier fakltede (iktisad ve idar
bilimler faklteleri, siyasal bilgiler faklteleri, iletiim faklteleri,
vb.) anayasa hukuku dersi okutulmaktadr. Artk 1980 ncesinde
olduu gibi bu dersi verenlerin says 10dan az deildir. Trk anaya-
sa hukukularnn says konusunda salkl bir bilgiye sahip deiliz.
Ancak bugn Trk niversitelerinde anayasa hukuku dersini okutan,
anayasa hukuku ile urasan, retim elemanlarnn saysnn yze
yaklam olduunu tahmin ediyoruz. Kanmca retim yesi says-
nn artmas ok nemli bir gelimedir. 10 kiinin faaliyet gsterdii
bir bilim dalnda canllk olabileceini dnmek gereki deildir.
100 kiinin bulunmad bir bilim dalnda akademik bir derginin -
karlmas, akademik monografilerin yaynlanmas zaten fizik olarak
mmkn deildir. Trkiyede bir anayasa hukuku dergisi karla-
bilmi de deildir. Keza bir kamu hukuku dergisi de yoktur. Bunun
eitli sebepleri olmakla birlikte, bunlardan biri, bu bilim dallarnn
imdiye kadar be on kiilik bilim dallar olarak kalm olmasdr.
Gnmzde her olumsuzlua ramen, daha birok alanda olduu
gibi anayasa hukuku alannda da Trk niversitelerinin iine dt
bu ksr dng bir lde de olsa krlmtr. Artk, 1980 ncesinde
olduu gibi, anayasa hukuku alannda bir tekelden sz edilemez.
Mevcut olan tekel ksmen krlm, geri kalan ksm da krlmak ze-
redir. Anayasa hukuku alannda alan retim elemanlar, sayca
artm, sosyal kken itibaryla eitlenmitir. Artk toplumun her
kesiminden gelen anayasa hukukular vardr. Yeni anayasa hukuk-
ularnn arasnda hkim bir siyasal eilimin olduu sylenemez.
Toplumda yaygn olan her siyasal eilime mensup anayasa hukuku-
su vardr. Bu Trkiye iin yeni bir eydir. Dier yandan, kanmca
yeni kuak anayasa hukukular, eskilerine oranla daha az anga-
jedir.
Yeni kuak anayasa hukukular lkenin her yerine, kk ehir-
lere, ile merkezlerine kadar dalmtr. Bunlarn zaten birounun
siyasal evreler ile ili-dl olmas fizik olarak mmkn deildir.
Bunlarn bir ksm, ad san duyulmam, kendi kesinde kalm
kiilerdir. Bu trden olanlarna zaten medya ve siyasal aktrler itibar
etmemektedir. Bu nedenle, bunlar zaten zamanlarn ve heveslerini
gazete yazlaryla, beyanatlarla, televizyon tartmalaryla harcama-
maktadrlar. Yeni Trk anayasa hukukunun dou koullar nihayet,
yirminci yzyln sonlarnda hazrlanmtr. Yirmi birinci yzyln
banda cidd ve yeni bir Trk anayasa hukuku doktrinin domas
mitle beklenmektedir.
Yeni anayasa hukuku doktrini kurulurken baz tespitler yapp,
baz nerilerde bulunmak uygun olur. Bu nerilerin bir ksm doktri-
nin ieriine ilikin olduu gibi, bir ksm da akademik rgtleniine
ilikindir.
1. Doktrinin Dkm
Her eyden nce mevcut doktrinin ne durumda olduunun ayrn-
tl bir dkm yaplmal, bu doktrin kyasya bir eletiriden geiril-
melidir. Bir kere, tek tek her genel eserin deerlendirilmesi yaplma-
l, bu konuda zamanla genel kanlar olumal, baz genel eserler stan-
dart bavuru kitab haline getirilmelidir. Deersiz bulunanlar ise unu-
tulmal, atf almamaldr. Keza Trk anayasa hukuku doktrininin te-
mel monografileri tespit edilmelidir. O konu bir genel eserde ilenir-
ken o temel monografi izlenmeli, ona atf yaplmaldr. Bu temel
monografilere rnek olarak, Fazl Salamn Temel Haklarn Snr-
landrlmas ve z
177
, Cem Eroulun Anayasay Deitirme Soru-
nu
178
, Mehmet Turhann Hkmet Sistemleri
179
zikredilebilir.
2. Metodoloji
Belirli bir metodolojiye sahip olmadan, byk eserlerin ortaya
kmas mmkn deildir. Bu nedenle, yeni Trk anayasa hukuku
kurulurken, metodoloji ve genel teori tartmalar yaplmal, bu
sorun halledildikten sonra, daha dorusu herkes, kendi teorisini se-
tikten, kendi metodolojisini kurduktan sonra, ileri aamalara geme-
lidir. Her yeni doktrinin emekleme dnemi, metodolojik tartmalar
dnemidir. Bu emekleme dneminden geilmeden, bu tartmalar
atlanarak yeni bir doktrinin kurulmas mmkn deildir.

177. Fazl Salam, Temel Haklarn Snrlandrlmas ve z, Ankara, Ankara ni-
versitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Yaynlar, 1982.
178. Cem Eroul, Anayasay Deitirme Sorunu, Ankara, Ankara niversitesi
Siyasal Bilgiler Fakltesi, Yaynlar, 1974.
179. Mehmet Turhan, Hkmet Sistemleri ve 1982 Anayasas, Diyarbakr, Dicle
3. Trk Anayasa Hukuku Dergisi
Trk anayasa hukuku doktrininin en byk eksikliklerinden biri-
si kendisine has bir akademik dergiye sahip olmamasdr. Yani bir
Trk Anayasa Hukuku Dergisi yoktur. Anayasa hukukular maka-
lelerini deiik faklte dergilerinde
180
yaynlamaktadrlar. Bu dergi-
ler ya genel hukuk, ya iktisat, ya siyasal bilim dergileridir; ilerinde
hukukun dier dallarna, siyasal bilime ve hatta ekonomi bilimine
ilikin makaleler mevcuttur. Bir anayasa hukuku makalesi bulunmas
ihtimali iin ilgilenmediiniz birok hukuk, iktisat, siyasal bilim ma-
kalesinin bulunduu bir dergiyi izlemenin pek ekonomik olmad
ortadadr. Dier yandan faklte dergileri, ylda drt say olarak k-
malar ngrlm olmasna ramen, ylda sadece bir say olarak
kabilmekte, hatta, bazen iki ylda bir kmaktadr. Bunlardan baz-
larnn drt-be ylda bir kt da grlmtr
181
. Haliyle ne zaman
kaca pheli olan bir dergiye cidd anayasa hukukularnn maka-
le vermekten ekinmeleri doaldr.
Aslnda lkemizde, sosyal bilimler alannda, dzenli olarak kan
akademik dergi says ok azdr. Bunlarn arasnda Amme daresi
Dergisini anmak gerekir. Bir hukuk dergisi olmamasna ramen,
TODAE tarafndan karlan bu Dergide birok anayasa hukuku
makalesinin yaynland grlebilir. lkemizde sosyal bilimler ala-
nnda zel kii ve gruplar tarafndan karlan Toplum ve Bilim, Tr-
kiye Gnl, Yeni Trkiye, Liberal Dnce gibi dergilerde de za-
man zaman anayasa hukuku makalelerinin yaynland grlmekte-
dir. Her ne kadar bu dergiler, Trk fikir hayatna nemli bir hizmet
yapyor olsalar da, nitelik bakmndan saf akademik dergiler olma-
dklar, gncel siyasetle ok yakndan ilgili olduklar, ve her birinin
kendine has siyas bir misyonunun olduu ortadadr.
Trk anayasa hukuku doktrinin dzenli olarak kan ve saf aka-
demik nitelikte bir Trk Anayasa Hukuku Dergisine ihtiyac var-
dr. Bu derginin birok yarar olacaktr. Her eyden nce anayasa
hukukular kaynaklarn dank halde bulunan birok dergiyi tara-

180. Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, stanbul niversitesi Hukuk
Fakltesi Mecmuas, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi
gibi.
181. rnein, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi 1982-1987 yllarnda
tek say olarak kabilmitir.
yarak bulmak zorunda kalmayacaklar; sadece bir dergi izleyecekler-
dir. kinci olarak anayasa hukukular yazdklar makaleleri yayn-
latmak iin deiik deiik dergiler aramayacaklardr. Byle bir der-
gi, kanmca Trk anayasa hukuku doktrininde retimi arttracaktr.
Keza, bu dergi, anayasa hukuku doktrini iindeki iletiimi de sala-
yacaktr. zetle, yeni anayasa hukuku doktrini bu dergi etrafnda
oluacaktr.
Byle bir derginin dzenli olarak kmasna olanak salayacak
koullar lkemizde artk olumaktadr. Bir kere artk 1980 ncesi
gibi anayasa hukukularnn says iki elin parmaklar kadar deildir.
Yukarda da belirtildii gibi bu ders yirmi kusur hukuk fakltesinde
ve 60-70 civarnda iktisad ve idar bilimler fakltesinde okutulmak-
tadr. letiim faklteleri gibi fakltelerde de bu ders okutulmaktadr.
Bu alanda alanlarn says artmtr. Dahas bu alanda yksek li-
sans ve doktora yapan rencilerin says da artmaktadr. Bu sayd-
mz kiiler byle bir derginin hem okuyucusu, hem de yazar ola-
caklardr. Kanmca, akademik deerlendirmede kabul edilen yeni
puanlama sistemi gen anayasa hukukularn birok makale yazma-
ya itecektir. Bu da bu derginin yayn malzemesini oluturacaktr.
Byle bir dergiyi karacak ve dzenli olarak srdrebilecek kii
veya kiiler Trk anayasa hukuku doktrinine byk bir hizmet yap-
m olacaktr. Ayn zamanda bu kii veya kiiler doal olarak byk
bir prestij salayacak, yayn politikas sayesinde anayasa hukuku
doktrinini ynlendirecektir. Bu derginin yayn kurulunun ksa za-
manda Trk anayasa hukuku doktrinin hakemi durumuna gelecei
tahmin edilebilir.
Byle bir dergiyi eski kuak anayasa hukukularnn karmas
ihtimal dahilinde deildir. Zaten bu yetenek ve alma disipline sa-
hip olsalard, imdiye kadar byle bir dergi karrlard. Bu nedenle
bu derginin karlmas grevi yeni anayasa hukukularna dmek-
tedir. Eski kuak anayasa hukukularndan, byle bir abay km-
semeleri deil, tam tersine ona destek vermeleri beklenir.
Byle bir dergi, haliyle gncellik kaygsndan uzak, cidd aka-
demik bir dergi olmaldr. Kendi bilimsel yazma kurallar konusun-
daki standartlarn nceden tespit edip duyurmal, bu kurallara uyma-
yan yazlar kabul etmemelidir. Keza bu dergi hakemli dergi stat-
snde kmaldr. Her makalenin bir Trke ve ngilizce zeti bu-
lunmal, atf indexleri tarafndan taranlan bir dergi olmaya alma-
ldr. Keza derginin kat zerine baslp dzenli datm yapld
gibi, on line dergi olarak da yaynlanmaldr. Her says ayn zaman-
da internet zerinden de yaynlanmaldr.
4. Trk Anayasa Hukukular Dernei
Mevcut anayasa hukukularnn birbiriyle pek balantlar yok-
tur. Hatta deiik niversitelerde alan gen kuak anayasa hukuk-
ular birbirini hi tanmamaktadrlar. phesiz ayn bilim dalnda
alan kiilerin birbiriyle iletiim iinde olmalarnda birok bakm-
dan yarar vardr. Yeni anayasa hukuku doktrininin mensuplarnn
birbiriyle iletiimi iin bir rgte ihtiyalar vardr. Bu nedenle bir
Trk Anayasa Hukukular Derneinin kurulmas uygun olacaktr.
Bu dernee niversitelerde anayasa hukuku alannda alan istisna-
sz her retim eleman (aratrma grevlileri dahil) isterse ye ola-
bilmelidir. niversite mensubu olmayan, ama anayasa hukuku ala-
nnda yksek lisans veya doktora yapm kiilere de dernekanun ye-
lii ak olmaldr.
Yukarda bahsettiimiz Trk Anayasa Hukuku Dergisi byle bir
dernek erevesinde karlabilir. Keza byle bir dernek, ylda bir
defa bir Trk anayasa hukuku sempozyumu dzenleyerek her yl
anayasa hukukularn bir araya getirip, karlkl tartmalarn, bir-
biriyle iletiim iinde olmalarn salayabilir. Keza bu sempozyumda
sunulan bildiriler de her yl dzenli olarak yaynlanarak, Trk anaya-
sa hukuku literatrne nemli kaynak oluturabilir.
5. Yabanc Literatr
Dier yandan, yeni doktrin kurulu aamasnda, yabanc literatr
konusunda da bir tercihte bulunmaldr. Kanmca eski kuak anayasa
hukukularnn birou, aslnda yabanc kaynaklar pek de izleme-
mesine ramen, yabanc kaynaklara gereinden fazla nem vermi,
hatta birtakm yabanc yazarlarn bykl karsnda ezilmilerdir.
Bu husus, Trk doktrininin psrk kalmasnn ve orijinallikten uzak
olmasnn nedenlerinden biridir.
Trk anayasa hukukularnn ounluu (zellikle stanbul eko-
lne mensup olanlar) yabanc dil olarak Franszcay kullanmaktadr-
lar. kinci bir grup yazar ise, ngilizce literatr, nihayet aznlkta bir
grup ise Almanca literatr izlemektedir. phesiz tek yabanc litera-
tre bal kalnmamas ve deiik lkelerin literatrnn izlenmesin-
de, zenginlik ve eitlilik bakmndan byk yarar vardr. Ancak bu-
nun birtakm sakncalar da vardr. niversite ktphanelerinin ayn
anda yabanc dilden anayasa hukuku kitaplarn ve dergilerini iz-
lemeleri mal bakmdan pek klfetli olmakta ve bu nedenle de genel-
likle ktphaneler yabanc yaynlarn izlenmesinde yetersiz kalmak-
tadrlar. Oysa tek yabanc dile inilirse, ktphanelerin yabanc yayn-
lar izleme imkn daha artacaktr.
Kanmca tercih edilecek dil bir kere Almanca olamaz. Bu dil za-
ten uluslararas geerlilii olan bir dil deildir. O halde Franszca ile
ngilizce arasnda bir tercih yaplmaldr. Anglo-Sakson hukuk sis-
temi bizim hukuk sistemimize benzemedii iin genelde anayasa
hukuku dahil, hukuk alannda ngilizce literatrn izlenmesinin pek
yararl olmad konusunda hukuk evrelerinde yaygn bir kan var-
dr. Geriye Franszca kalmaktadr. Ancak bu dil de, bir kere gn-
mzde uluslararas alanda ikinci plna itilmitir. Dahas, Fransz a-
nayasa hukuku da Trk anayasa hukukuna pek benzememektedir.
Trk anayasa yargs ile Fransz anayasa yargs arasnda pek az ben-
zerlik vardr. Dier yandan hkmet sistemleri, seim sistemleri ba-
kmndan da nemli farkllklar vardr. Bu gibi teknik sorunlar bir
yana, asl nemlisi, gnmz Fransz anayasa hukuku doktrini pek
verimli ve kaliteli bir doktrin deildir. Maalesef, gnmz Fransz
doktrini bu yzyln bandaki Fransz doktrininden olduka geridir.
Gnmz Fransasndaki anayasa hukuku kitaplarnn birounun
bilimsel dzeyi fevkalde zayftr. Bilimsel yazma kurallarna uygun-
luk bakmndan yukarda Trk yazarlarna ynelttiimiz eletirilerin
birou, birok Fransz yazarna da yneltilebilir. Dahas, geirdii
siyasal bilim yaklam dnemi nedeniyle Fransz doktrinini hl bir
panayr yeri havasndadr. Uzmanlam, teknik mkemmelliine
erimi bir doktrin havasna hl sahip deildir.
Aslnda Franszca literatrn izlenmesi konusunda yneltilebile-
cek en byk eletiri bu literatrn verimlilik bakmndan fevkalde
zayf olmasdr. Bu lkede yazlm genel eserlerin says 10-15 civa-
rndadr. Nicelik bakmndan Trk literatrnden pek de zengin de-
ildir. Monografik eserlerin says da ok fazla deildir. Bu lkede
kabul edilmi doktora tezlerini pek az yaynlanma ansna kavu-
maktadr. Dier yandan anayasa hukuku alannda makale retimi de
nicelik bakmndan yetersizdir. Bu alanda belli bal iki dergi vardr:
Revue du droit public ve Revue franaise de droit constitutionnel.
Birincisi, bir anayasa hukuku dergisi deil, genel bir kamu hukuku
dergisidir. Kamu hukukunun btn dallarna ait makaleler bulunmak-
tadr. kincisi mnhasran anayasa hukuku alannda kmaktadr. An-
cak bir kere bu dergi olduka yeni saylabilir (1990dan beri kyor).
kinci olarak, bu derginin aa yukar yars, Trk okuyucusunu pek
de yakndan ilgilendirmeyen kroniklerden olumaktadr. Fransada
cidd dergilerde yaynlanan anayasa hukukuna ilikin makale says-
nn ylda yirmi otuzu gemediini sylemek byk bir abart olma-
yacaktr. zetle Fransz literatrnn izlenmesi, Trk anayasa huku-
ku doktrinine byk bir fayda salamayacaktr.
Aslnda artk Dnyamz bilim dili konusunda tercihini yapmtr.
Bu dil ngilizcedir. Her lkenin en sekin bilim adamlarnn rnle-
rini ngilizceden izlemek mmkndr. Bu anayasa hukuku alan
iinde byk lde dorudur. Yeni anayasa hukukular da bu ko-
nuda zaman yitirmemeli, ngilizce literatrde younlamaldrlar.
7. Yabanc Dil
Yabanc dil bilme zorunluluu genelde yeni yetien bilim adam-
larnn ve zelde yeni anayasa hukukularnn nnde bir engel ol-
maktan karlmaldr. Aratrma grevlilii, yksek lisans ve dokto-
ra giri snavlarnda yabanc dil aranmamaldr. Zaten lkemizde
fevkalde gzel ve standart halde yaplan bir yabanc dil snav olan
KPDS, yardmc doentlik ve doentlik bavurusu iin aranmaktadr.
Bu yeterlidir. Meslein balangcnda olanlara yabanc dil artn
koulmas, lkemizdeki orta eitim sisteminin yaps nedeniyle, bu
alan alt sosyal tabakalardan gelen zeki genlere kapatmaktadr. Bir
bilim dalnn iyi mensuplar devirmek iin, orta zekal yabanc dil
bilen insanlara deil, yabanc dil bilmese de zeki ve alkan genlere
ihtiyac vardr. Meslein banda, yabanc dil bilmeyen zeki genle-
rin izleyen yllarda bu eksikliklerini giderebilecei
182
, ama yabanc

182. Bu vesileyle, 1988de aratrma grevliliimin banda Franszca dzeyim
yetersiz olmasna ramen, 1992de Franszca KPDSden 97/100, 1996da
Franszca Doentlik Dil Snavndan 100/100 aldm ve 1997de ngilizce
KPDSden 82/100 aldm belirtmek isterim. 1988de bilmediim bir dilde,
1996da kitap ve makale yaynladm da belirtmek sanyorum yukardaki
grlerimi desteklemek iin yerinde olacaktr.
dil bilen orta zekal genlerin bu zeka kusurlarn gideremeyecekleri
ortadadr. Baz yal hocalarmzda grlen yabanc dil taassubunu
anlamak mmkn deildir.
Kald ki yabanc dil unsuru gereinden fazla abartlmaktadr.
Trk pozitif anayasa hukukunun, yabanc dil bilgisine ihtiya gs-
termeyen kendine has konular vardr. Dier yandan, Trk pozitif
anayasa hukuku konusunda az ok zengin bir Trke literatrn g-
nmzde olutuunu da grmezlikten gelemeyiz. Byle bir alanda
yabanc dil bilmeden, yabanc kaynak kullanmadan da mkemmel
eserler verilebilir
183
.
8. retim Elemanlarnn Seilmesi
Her bilim dalnn kalitesi kanlmaz olarak o bilim dalnda al-
an retim elemanlarnn kalitesiyle doru orantldr. Kk adam-
larla byk iler yaplamaz. O nedenle, anayasa hukuku
anabilimdallar kendilerine kaliteli aratrma grevlileri bulmaldr.
Aratrma grevlisi alm snavlar, yksek lisans ve doktora giri
snavlar mevcut haliyle objektif deildir. Objektif olmayan snavlar-
la kaliteli insanlarn seilebilecei dnlemez. Bu snavlar drst-
lk bakmndan eletiriye aktr
184
. Trkiye, niversiteye giri snav-
larnda karlat kayrmaclk sorununu SYMnin yapt merke-
z test snavlaryla zmtr. Bu zm artk sadece niversiteye
giri snavnda deil, tpta uzmanlk snavnda (TUS) kaymakamlk
snavnda, hkimlik snavnda ve daha birok nemli mesleklere giri
snavnda baaryla uygulanmaktadr. Kanmca, bu dalgann iine
aratrma grevlilii, yksek lisans ve doktora snavlarn da dahil
etmek gerekir
185
. Bu snavlarn TUS benzeri merkez bir ekilde ve

183. rnein Necmi Yzbaolunun Trkiyede Kanun Hkmnde Kararnameler
Rejimi (stanbul, Beta, 1996) isimli eseri batan sona Trke kaynaklar kulla-
nlarak yazlmtr. Keza nsznden doentlik almas olarak hazrlan-
d belirtilen Trk Anayasa Yargsnda Anayasallk Bloku (stanbul, .. Hu-
kuk Fakltesi Yaynlar, 1993) isimli kitabnda yabanc dilde bir kaynaa tek
bir atf yoktur. Oysa yazarn kitabnn 25 il 80inci sayfalar arasnda incele-
dii konularn (Avrupa insan haklar hukuku ve Avrupa Topluluu hukuku)
asl kaynaklar yabanc dildedir. Yazar bu konular da Trk yazarlara atf ya-
parak ilemitir.
184. Kemal Gzler, TUS Tm Alanlara Yaygnlatrlmal, Cumhuriyet Bilim-
Teknik, 10 Eyll 1998, s.1-2.
185. Bu ynde ilk neri, 1988de benden gelmitir: Gzler, TUS Tm Alanlara
Yaygnlatrlmal, op. cit.
test uslyle SYM tarafndan yaplmas dnlebilir. TUS bu ba-
kmdan olumlu bir rnektir. TUS Tp Fakltelerinde akademik kast-
lar byk lde krmtr. Kayrmacln olmad ve yarma ko-
ullarnn objektif olarak belli olduu bir rekabet ortamnda kalitenin
de artaca beklenebilir. YK ve niversiteleraras Kurulun da, ara-
trma grevlilii, yksek lisans ve doktora giri snavlarnn SYM
tarafndan merkez bir ekilde test uslyle yaplmas fikrine kar
olmad gzlemlenebilir. lk bata doentlik dil snavnn merkez-
letirilip SYMye verilmesi, daha sonra doentlik dil snav yerine
KPDS sonularnn kabul edilmesi ve LES snavlar, YK ve ni-
versiteleraras Kurulun bu eilimini gstermektedir. Bu eilim ka-
nmca fevkalde olumludur. Yaygnlamas ve tam olarak uygulan-
mas arz edilir.
9. retim Elemanlarnn Mesleklerinde lerlemeleri
Keza retim elemanlarnn akademik deerlendirilmesi ve mes-
leklerinde ilerlemeleri, akas yardmc doentlie, doentlie ve
profesrle atanmalar da objektif kriterlere balanmaldr. phe-
siz bylesine yksek dzeylerin objektif ve niceliksel deerlendiril-
mesi imknsz deilse de, ok zordur. Ve birok bakmndan, ka-
nlmaz olarak, bu unvanlarn tevcihi bireysel kararlara bal kalacak-
tr. Bylesine unvanlarn verilmesinde bireysel drst karar vermenin
ahlak sorumluluunu kaldracak bir matematiksel forml henz bu-
lunmamtr ve muhtemelen de bulunamayacaktr.
Ancak buna ramen, bu unvanlarn verilmesi konusunda yaplan
deerlendirmede de niceliksel yntemlerin kullanlmas bu deerlen-
dirmeyi bir lde de olsa objektifletirecektir. Bu ynde, YKn,
niversiteleraras Kurulun ve tek tek niversitelerin olumlu alma-
lar olduu gzlemlenmektedir. Yardmc doentlie, doentlie ve
profesrle ykseltilme ilkeleri konusunda YKn tavsiye ettii
ve birok niversitenin 1999 yl bandan itibaren uygulamaya ba-
lad puanlama sistemi kanmca fevkalde olumludur ve Trk ni-
versitelerindeki bilimsel retimi hi deilse niceliksel olarak arttra-
ca beklenebilir. Zira artk bir unvan alabilmenin niceliksel olarak
llebilir koullar vardr. rnein, yardmc doent olabilmek iin
50, doent olabilmek iin 150, profesr olabilmek iin 300 puan top-
lamak gerekmektedir. Bu puanlar elde etmek iin ise birok kitap ve
makale yaynlam olmak gerekmektedir. Genelde bir makale be, bir
kitap yirmi puan deerindedir. Hakemli dergilerde ve yabanc dergi-
lerde yaynlanan makalelere daha yksek puanlar verilmektedir.
Genelde Trk biliminin ve zelde Trk anayasa hukuku doktri-
ninin zayf kalmasnn sebeplerinden biri de YK ncesi akademik
terfi sistemidir. YK ncesi sistemde profesrlk dzeyine gelmi
bir retim yesinin genelde monografisi olurdu. Bunlardan ilki
onun doktora tezi, ikincisi doentlik tezi, ncs ise profesrlk
takdim teziydi. Bylece mr boyunca kitap yazan bir, retim
yesi profesr olabiliyordu
186
. Bu doktora ve doentlik ve hatta pro-
fesrlk takdim tezlerinin birou da yaynlanmadan kalyordu. Baz
hevesli hocalar, bu kitaplarnn dnda, bir de ders kitab yaz-
yorlard. YK ncesi akademik verim standard budur: monogra-
fi + (varsa) bir ders kitab. phesiz, baz sekin anayasaclarmz,
bununla yetinmemi, daha birok kitaplar yazm, birok makaleler
yaynlamtr. Ancak anayasa hukukularmzn nemli bir ksmnn
yukardaki modele uygun kaldklar rahatlkla gzlemlenebilir. Bir
bilim adamnn ortalama 40 yllk akademik hayat iinde bu retimin
fevkalde yetersiz olduunu sylemeye bile gerek yoktur.
YK, bu durumu kabul etmemi, Trk bilimini ksrlatran bu
sistemi hakl olarak ykmaya almtr. rnein Doentlik Snav
Ynetmeliini deitirmi, doentlik tezini kaldrm, doent olmay
bir monografiye balamaktan karm, onun yerine adayn eserleri-
nin btnnn deerlendirilmesini ngrmtr. Buna ramen il-
gintir ki, doentlik snav jrileri, yrrlkten kaldrlm olmasna
ramen adaylardan doentlik tezi aramtr. Bu arada hukuk ve
zellikle anayasa hukuku anabilimdalnda oluturulan jriler de do-
entlik tezini de facto art komulardr. Byle bir tez hazrlamadan,
ya adaylar bavurmaya cesaret edememi, ya da bavuranlar ok sa-
yda makalesi olmasna ramen u ya da bu ekilde doent olama-
mlardr. Buna karlk bir yada iki makalesi ancak olup, bir do-
entlik almas hazrlayanlar doent olabilmilerdir. Deitirilme-
sinden 15 yl gemesine ramen jrilerin, stelik hukuk profesrle-
rinden olumu jrilerin mlga bir ynetmeliin hkmlerini uygu-
lamaya devam etmeleri hayret vericidir. Bu husus, lkemizde hukuk

186. Yeni puanlama sistemine gre ise en az, 8-10 kitap ve 20-30 makale yazmak
gerekecektir.
profesrlerinde dahi, hukuk kurallaryla ballk duygusunun ne ka-
dar zayf olduunun bir gstergesidir.
Bu arada niversiteleraras Kurulun doentlik jrilerini merkez-
letirmesi ve jri yelerinin tm niversitelerde o bilim dalna men-
sup profesrler arasndan kur'a ile seilmesi uygulamas kanmca
objektiflik bakmndan isabetli olmutur.
10. Tam Gn alma Esas
zellikle stanbul, Ankara gibi byk ehirlerimizde bulunan
hukuk fakltelerindeki retim yelerinin nemli bir ksm, akade-
mik grevlerinin dnda, avukatlk, danmanlk gibi baka iler de
yapmakta, kamu veya zel kurumlarda eitli grevler almaktadrlar.
Bu durumda olan retim yelerinden bir ou, faklteye sadece
ders vermek iin gelir. Bir hafta iinde faklteye uradklar saat
says da 4-5 saati pek gemez. Dier saatlerde dardaki ileriyle
megul olurlar. Bu husus, retim yesini bilimden tamamyla uzak-
latrd gibi, ahlk olarak da dejenerasyona itmektedir. retim
yelerinin niversitede tam gn almalar salanamadka Trk
doktrinin bilimsel dzeyinin ilerleyebileceini dnmek mmkn
deildir. Darda alan retim yeleri, akademik unvanlar ve
mensubu olduklar fakltenin ad sayesinde haksz rekabetten yarar-
lanmaktadrlar. Bu sistemin iinde yllarn geirmi kiilerin ou,
bilim adamlndan ve hocalktan tamamen uzaklamakta, darda
icra ettii meslekten biri konumuna dnmektedir. Neticede yle bir
manzara ortaya kmaktadr ki, bu manzara, zaman avukatlk yapan
bir profesrn manzaras deil, ama zaman zaman niversiteye gidip
ders veren bir avukatn manzarasdr. niversiteler retim yeleri-
nin darda almasna izin vermemeli, darda alan retim
yelerinden bir an nce kurtulmaya almaldr.

SONU

Metodoloji bir hedefe varmak iin takip edilecek yollarn tm-
nn incelenmesidir. Anayasa hukukusunun ikili bir hedefi vardr.
Bir bilim adam olarak anayasal normlarn neden ibaret olduu konu-
sunda bilgiye ulamak ve bir yazar olarak elde ettii bilgiyi okuyucu-
larna aktarmaktr. Anayasa hukukusunun bu ikili hedefine ulamak
iin takip etmesi gereken yollarn neler olduu bu almamzda ara-
trlmtr.
1. Anayasa hukukunun hedefi, her eyden nce sahip olunan hu-
kuk anlayna gre deimektedir. Bu nedenle, almamzn birinci
blmnde, tabi hukuk anlay eletirilmi, bu anlayn karsnda
pozitivist teori savunulmutur. Pozitivist teoriye gre, anayasa huku-
ku, ancak objektif olarak bilinebilir bir eyi incelemeyi hedefleyebi-
lir. Deerler anayasa hukuku tarafndan incelenemez; zira, deerler
objektif olarak bilinebilir eyler deildir. nk, deerler ya yoktur,
ya da grecelidirler. Olmayan, yahut olsa bile kiiden kiiye, top-
lumdan topluma veya zamandan zamana deien eyler bilimin ince-
leme konusu olamazlar. Anayasa hukuku eer bir bilim olmak isti-
yorsa, deerleri deil, devlet tarafndan konulmu (pozitif) olan ana-
yasal normlar incelemeyi hedeflemelidir. O halde anayasa hukuku-
nun konusunu pozitif anayasa normlar oluturur. Bu normlar, anaya-
sa hukukular tarafndan deil, kurucu iktidar tarafndan konulur.
Anayasa hukukunun hedefi, kurucu iktidar tarafndan konan bu
normlar incelemek tasvir etmekten ibarettir; anayasa hukuku bu
normlar eletirmeye, onlar deitirmeye yeltenmemelidir. Zira pozi-
tivist teoriye gre bilimin grevi konusunu sadece tanmaktr. Niha-
yet anayasa hukuku bu hedefine ancak uygun bir yolla ulaabilir. Bu
yol da saf hukuk yoldur. Anayasa hukuku kendisine yabanc olan,
tarih, felsef, siyas unsurlardan arnmal, saf olmaldr. Pozitivist
teori hedefe ancak tek bir yolla ulalabileceini dnr; yntem
badatrmacln (syncrtisme) reddeder. Bu nedenle, pozitivist
teori hedefe ulatrmak iddiasnda bulunan tarih, felsef ve sosyolo-
jik yntemleri reddeder. Hedefe varmann yolunun hukukun saf
pozitivist teorisi olduunu dnr.
2. Anayasalar, Anayasa Mahkemesi kararlar ve anayasa hukuku
doktrini yazlar cmlelerden oluur. Cmleler mantk bakmndan
bir nermedir. Bu nermelerin doru veya geerli olmalar gerekir.
Bu ise nermeler mantnn konusuna girer. O halde anayasa huku-
kunda hedefe varmann artlarndan biri mantk doruluktur. Bu
nedenle, almamzn ikinci blm manta adanmtr. Bu blm-
de, nermelerin ne olduu, ka eit nerme bulunduu, anayasala-
rn, anayasa mahkemesi kararlarnn ve anayasa hukuku doktrinin
hangi tr nermeler kulland incelenmitir. Anayasalar, anayasa
mahkemesi kararlar yaptrmal; anayasa hukuku doktrini ise bildir-
meli nermeler kullanrlar. Yaptrmal nermeler ile bildirmeli ner-
melerin geerlilik kriterleri farkldr. Bildirmeli nermeler doru ve-
ya yanl olabilirler. O halde anayasa hukuku doktrininin yazlarnn
doruluu veya yanll tartlabilir. Oysa yaptrmal nermeler
doru veya yanl deil; ancak geerli veya geersiz olabilirler. Bir
anayasa normu geerliliini kurucu iktidarn iradesinden; bir anayasa
mahkemesi karar da geerliliini anayasann bir normundan alr. Bir
anayasa normunun ve keza bir anayasa mahkemesi kararnn doru
veya yanlln tartmann bir anlam yoktur. Buradan u metodo-
lojik sonu kmaktadr: Anayasa hukuku, kendisine hedef olarak
anayasay ve anayasa mahkemesi kararlarn eletirmek gibi bir ama
belirleyemez. Doru veya yanl olmas sz konusu olamayan bir
eyi eletirmenin anlam yoktur.
3. nc blmde bir anayasal meselenin nasl zlecei ara-
trlmtr. Bir anayasal meseleyi zmeyi hedefleyen anayasa hu-
kukusu u sorudan oluan yolu takip etmesi gerekir.
a) Mesele hakknda anayasada kural var m?
b) Mesele hakknda Anayasa Mahkemesi karar var m?
c) Mesele hakknda doktrinde ileri srlen grler nelerdir?
Eer zm hedeflenen mesele hakknda anayasada kural var
ise, meselenin zmnn o kurala gre olacan syleyebiliriz.
Eer o mesele hakknda anayasada kural yok, ama Anayasa Mahke-
mesi karar varsa, mesele Anayasa Mahkemesinin daha nceki kara-
rna gre zmlenecektir. Nihayet, mesele hakknda anayasada ku-
ral yok ve Anayasa Mahkemesi karar da yoksa, zm hedeflenen
SONU 293
mesele hakknda doktrinde ileri srlen grlerin neler olduunu
bakmak gerekir.
4. Yukardaki soruyu cevaplamay hedefleyen anayasa hukuk-
usu u soruyu srasyla sormas ve onlar cevaplamaya almas
gerekir:
a) Mesele hakknda anayasada kural olup olmadn nereden ve
nasl renebilirim?
b) Mesele hakknda Anayasa Mahkemesi karar olup olmadn ne-
reden ve nasl renebilirim?
c) Mesele hakknda doktrinde ileri srlen grleri nereden ve na-
sl renebilirim?
Bu sorular cevaplamay hedefleyen anayasa hukukusunun
bakmas gereken yerler vardr. Biz bu yerlere, anayasa hukukunun
bilgi kaynaklar deriz. te drdnc blmde anayasa hukukunun
bilgi kaynaklar aratrlmtr. Anayasalarn bilgi kaynaklar resm
ve zel olmak zere ikiye ayrlr. Resm kaynaklar, Resm Gazete ve
Dsturdur. zel kaynaklar ise anayasa derlemeleridir. Anayasa Mah-
kemesi kararlarnn bilgi kaynaklar da resm ve zel olmak zere
ikiye ayrlabilir. Resm kaynak, Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergi-
sidir. zel kaynaklar ise zel kiiler tarafndan yaplan Anayasa
Mahkemesi kararlar derlemeleridir. Bilgi kaynaklarn nc grubu
bilimsel eserlerdir. Bilimsel eserlerin balca trleri sistematik eser-
ler, monografiler ve makalelerdir.
5. Anayasa hukuku alannda bilgi kaynaklarnn eitlerini bilen
anayasa hukukusu, bu bilgi kaynaklarna ulama hedefine varmas
iin, ilknce bu kaynaklar taramas, sonra da tarama sonucunda tes-
pit ettii kaynaklar bilfiil temin etmesi gerekmektedir. te alma-
mzn beinci blmnde bilgi kaynaklarn tarama ve temin etme
yollar aklanmtr. Kaynak taramann en bilinen yolu, ktphaneye
giderek, ktphane kataloglarndan tarama yapmaktr. Kataloglarda
iki eittir. ekmeceli kataloglar ve bilgisayarl kataloglar. Birinci-
lerde tarama, filerin sral bulunduu ekmecelerden yaplr, ikinci-
lerde ise bilgisayar ile yaplr. Gnmzde ktphanelere gitmeden
de ktphanenin bilgisayar ortamnda hazrlanm olan katalouna
internet araclyla girip kaynak taramas yapmak birok ktphane
iin mmkndr. Kaynak taramann dier bir yolu, bibliyografyalar-
dan kaynak taramasdr. ULAKBM araclyla kaynak taramas
yapmak da mmkndr. Nihayet gnmzde internet araclyla da
kaynak taramas da yaplabilir. Taranlan konu bir arama motoruna
yazlarak tarama yaplr. Tarama sonucunda tespit edilen kaynaklara
bizzat ulamak gerekir. Bunun bir yolu piyasadan kitab satn aln-
masdr. Ancak kitaplar ktphanelerden temin etmek eitli neden-
lerden dolay kanlmazdr. Ktphaneler, mill ktphane, halk
ktphaneleri ve niversite ktphaneleri olarak e ayrlr. Gn-
mzde birok kayna da internet araclyla temin etmek mmkn-
dr.
6. Kaynaklar temin eden aratrmacnn anayasa hukuku bilgisi-
ne ulamas iin temin ettii kaynaklar okumas gerekir. almam-
zn altnc blmnde anayasa hukuku kaynaklarnn nasl okunaca
gsterilmitir. Anayasa hukukunun deiik kaynaklarn okumann
deiik teknikleri vardr. Dier yandan yazar tarafndan kandrlma-
mak iin okuyucunun mantk bakmndan dikkat etmesi gereken bir
takm hususlar vardr. Dilin bildirme, belirtme, yaptrma gibi ayr
grevi vardr. Bu grev iinde ayr dil kullanlr: Bilim dili,
sanat dili ve normatif dil. Birincisi bildirmeli nermeler, ikincisi be-
lirtmeli nermeler, ncs ise yaptrmal nermelerden oluur.
Okuyucularn kandrmak isteyen yazarlar, dilin bu ok grevliliini
ktye kullanrlar. Gerei bulmay hedefleyen okuyucunun, dilin
ok grevliliinin ve etkileme gcnn ktye kullanlmasna kar
uyank olmas gerekir. Bir yazy okurken okuyucunun u drt soru-
yu sormasnda yarar vardr:
a) Bu yazy daha ntr, yani duygusal etkiden arnm bir hale nasl
evirebilirim?
b) Yazar bu yazy ne maksatla yazmtr?
c) ne srd iddialar nelerdir? Bunlar ispatlanm m?
d) Yazarn ana iddias ispatlanm m?
7. Nihayet bilgi kaynaklarn okuyup bilgiye ulaan anayasa hu-
kukusunun ikinci hedefi, ulat bu bilgileri bakalarna aktarmak-
tr. Bilgileri bakalarna aktarmann bilim alanndaki yolu ise yazma-
dr. Ulat bilgileri bakalarna doru bir ekilde aktarmay hedef-
leyen anayasa hukukusunun izleyecei bir takm yollar vardr. Bu
yollara ksaca bilimsel yazma kurallar denir. Bu kurallar ayrnt-
laryla incelemek phesiz konumuzu aard. Biz sadece anayasa
hukuku alannda izlenmesini uygun grdmz uslleri inceledik.
Bu arada atf uslleri bakmndan kendi tercihlerimizi rnekleriyle
SONU 295
gstermeye altk. Her halkarda, bilimsel yazma kurallarna u-
yulmal ve kurallar olabildii lde standartlatrlmaldr.
8. Sekizinci blmde constitution, anayasa, esas tekilt
kanunu, kanun- esas, droit constitutionnel, anayasa hukuku,
esasiye hukuku (hukuk- esasiye), esas tekilt hukuku, devlet
ana hukuku, ana hukuk, anayasa bilimi, anatze gibi terimler
zerinde durulmutur.
9. Dokuzuncu blm anayasa hukukunun tanm sorununa adan-
mtr. eitli yazarlardan deiik anayasa hukuku tanmlar alnm
ve u ortak anayasa hukuku tanmna ulalmtr: Anayasa hukuku,
yasama, yrtme ve yarg gibi devletin temel organlarnn kuruluu-
nu, ileyiini ve bu organlar arasndaki karlkl ilikileri ve devlet
karsnda vatandalarn temel hak ve zgrlklerini dzenleyen hu-
kuk kurallarn inceleyen bir bilimdir.
10. almamzn onuncu blm anayasa hukukunun konusu
sorununa tahsis edilmitir. Fransz anayasa hukuku doktrini ve Trk
anayasa hukuku doktrininin inceledii konular olabildiince kapsay-
c bir liste halinde verilmitir.
11. almamzn onbirinci blmnde anayasa hukukunda yak-
lam sorunu incelenmektedir. Anayasa hukukunda tarih, felsef,
sosyolojik ve hukuk olmak zere balca drt deiik yaklam kul-
lanlmaktadr. Kanmzca, anayasa hukukuna tarih, felsef, sosyolo-
jik alardan deil, sadece hukuk adan yaklalmaldr. Hukuk
yaklam da kendi iinde, genel teori ve dogmatik a olmak zere
ikiye ayrlmaktadr. Anayasa hukukunun genel esaslarnn yaklam
genel teori yaklam, Trk anayasa hukukunun yaklam ise hukuk
dogmatii yaklamdr.
12. Anayasa hukuku ile dier hukuk dallar arasndaki ayrm so-
runu, almamzn onikinci blmnn konusunu oluturmutur.
Anayasa hukukunun kendi alan ile komu bilimdallarnn alan ara-
sndaki snr izgisi yer yer belirsizdir. Bir yandan anayasa hukuku
ile genel kamu hukuku, dier yandan da anayasa hukuku ile idare
hukuku arasnda konu tedahlleri ve snr uyumazlklar vardr. Bu
snr sorununu zmek ok kolay deildir.
13. almamzn son iki blmnde anayasa hukuku doktrininin
geliimi incelenmitir. Onnc blmde Fransz anayasa hukuku
doktrininin balangcndan bu gne kadar izledii seyir, ayr d-
neme ayrlarak aklanmtr. Balangtan 1950li yllara kadar s-
ren birinci dneme klasik teori ismi verilmektedir. Bu dnemin en
nemli zellii anayasal metinlerin incelenmesine byk nem ver-
mesidir. Bu dnemde Fransz anayasa hukuku doktrini en st dze-
yine ulamtr. Carre de Malberg, Duguit, Hauriou gibi nemli ya-
zarlar bu dnemin yazarlardr. 1950li yllardan 1980lere kadar
devam eden ikinci dnemin ayrc zellii siyasal bilim yaklam-
nn anayasa hukukuna egemen olmasdr. Bu dnemin ncln
Maurice Duverger yapmtr. 1980lerden itibaren Fransada temsil-
ciliini Louis Favoreunn yapt nc dnem balamtr. Bu
dneme yeni anayasa hukuku dnemi ismi verilmektedir. Bu yeni
anayasa hukuku siyasal bilim yaklamna kardr. Anayasal metin-
lerin incelenmesine verdii nem bakmndan klasik teoriye daha
yakn grnr. Ancak klasik teoriden farkldr. Zira yeni anayasa
hukukunun inceledii anayasal normlar, anlam anayasa yargs or-
ganlar tarafndan tespit edilmi, yani yorumlanm anayasal norm-
lardr. Yeni anayasa hukuku, anayasa yargs organlarnn kararlar-
nn incelenmesine byk nem verir. Yeni anayasa hukukuna gre
anayasa hukukunun bir kayna anayasa metinleri ise, ikinci kayna
anayasa mahkemesi kararlardr. Bu nedenle yeni anayasa hukukuna
itihad anayasa hukuku da denmektedir. Yeni anayasa hukukuyla,
anayasa hukukunun uygulama alan da genilemi, anayasa hukuku
dier hukuk dallar karsndaki stnln kabul ettirmi, dier
hukuk dallarnn temel ilkeleri belirli lde anayasallamtr.
14. almamzn ondrdnc ve son blmnde Trk anayasa
hukuku doktrininin tarihsel geliimi aklanmaya allmtr. Bu
blmde ilk nce kendilerine drt bykler ismini verdiimiz
Bagil, Kubal, Esen ve Arsel srasyla incelenmi ve eletirilmitir.
Bu yazarlardan sonra gelen yazarlar ise stanbul, Ankara ve zmir
eklinde gruplara ayrlarak incelenmi ve eletirilmitir. Trk anaya-
sa hukuku doktrinine ynelttiimiz eletiriler arasnda bu doktrinin
bilimsel dzey dkl, ders notu kmaz iinde bulunuu, na-
kilcilii, bulankl, deer yarglaryla i ie oluu, inceleme konu-
suyla kendisini kartrmas, metot badatrmacl, gazete yazlar-
na saplanml, siyasal hayat zerinde anayasa hukukularnn etki
yapmalar veya yapmak istemeleri saylabilir. Bu blmde Trk ana-
yasa hukuku doktrini dzeyini ykseltmek verimini artrmak iin bir
SONU 297
takm neriler gelitirilmeye allmtr. Bunlar arasnda, bir Trk
Anayasa Hukuku Dergisinin karlmas, bir Trk Anayasa Hu-
kukular Derneinin kurulmas, yabanc literatr olarak ngilizceye
arlk verilmesi, yabanc dile gereinden fazla nem verilmemesi ve
zellikle meslee yeni balayan aratrma grevlileri iin yabanc dil
bilme artnn aranmamas, aratrma grevlilerinin kayrmacla
imkan vermeyen TUS benzeri merkezi bir test snavyla alnmalar,
retim elemanlarnn meslek ilerlemelerinde yayn says gibi ob-
jektif ve niceliksel llere baklmas saylabilir.

BBLYOGRAFYA

AARNO (Aulis), Le rationnel comme raisonnable: la justification en
droit, Trad. par Genevive Warland, Bruxelles et Paris, E. Story-
Scientia, L.G.D.J., 1992.
ABADAN (Yavuz), Amme Hukukunun Konusu ve retim Metodu,
Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, Cilt XX, 1965, Say 3-4, s.399-
417.
ABADAN (Yavuz), Siyasette Nazariye ve Tatbikat Mnasebeti ve Trk
Anayasa Sistemi, ncelemeler, Ankara, Ankara niversitesi Siya-
sal Bilgiler Fakltesi Yaynlar, 1960.
ABADAN (Yavuz), Amme Hukuku ve Devlet Nazariyeleri, Ankara, Ankara
niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Yaynlar, 1952.
AKAD (Mehmed) ve DNKOL (Abdullah) (der.), 1982 Anayasas: Mad-
de gerekeleri ve Maddelerle lgili Anayasa Mahkemesi Kararlar,
stanbul, Alkm Yaynlar, Tarihsiz (1998 ?).
AKAD (Mehmed), Genel Kamu Hukukunun Alan ve Metodu zerine Bir
Aratrma, Marmara niversitesi Hukuk Fakltesi Onuncu Yl
Armaan, stanbul, Marmara niversitesi Hukuk Fakltesi Yayn-
lar, 1993, s.63.
AKAD (Mehmed), Genel Kamu Hukuku, stanbul, Filiz Kitabevi, 1997.
AKBAY (Muvaffak), Umumi Amme Hukuku, Ankara, Ankara niversitesi
Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1961.
AKIN (lhan), Kamu Hukuku, stanbul, Beta Yaynlar, Beinci Bas, 1987.
ALDIKATI (Orhan), Anayasa Hukukumuzun Gelimesi ve 1961 Anaya-
sas, stanbul, stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar,
1982.
ARAL (Vecdi), Hukuk ve Hukuk Bilimi zerine, stanbul, stanbul niver-
sitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, kinci Bask 1975.
ARASLI (Oya), Adaylk Kavram ve Trkiyede Milletvekili Adayl, An-
kara, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1972.
ARDANT (Philippe), Institutions politiques et droit constitutionnel, Paris,
L.G.D.J., 6e dition, 1994.
ARMAAN (Servet), Trk Esas Tekilt Hukuku, stanbul, 1979.
ARSEL (lhan), Anayasa Hukuku: Demokrasi, Ankara, Dou Matbaaclk,
1964.
ARSEL (lhan), Trk Anayasa Hukukunun Umumi Esaslar (Birinci Kitap:
Cumhuriyetin temel kuruluu), Ankara, Mars Matbaas, 1965.
ATAAY (Aytekin), Medeni Hukukun Genel Teorisi, stanbul, stanbul -
ATAV (Trkkaya), Bilimsel Aratrma El Kitab, Ankara, Sava Yaynla-
r, 1989.
ATAY (Cevdet), Karlatrmal Trk Anayasalar, Bursa, Ekin Kitabevi
Yaynlar, 1996.
AUBERT (Jean-Franois), Trait de droit constitutionnel suisse,
Neuchtel, Editions Ides et Calendes, 1967.
AVRIL (Pierre) ve Jean Gicquel, Lexique: Droit constitutionnel, Paris,
P.U.F., 5e dition, 1994.
AVRIL (Pierre), Une revanche du droit constitutionnel, Pouvoirs, no 49,
1989, s.5-14.
AYKONU (Mustafa S.), ve ZKUL (E.Aydn), Anayasa Yargs, Ankara,
Anayasa Mahkemesi Yayn, 1981, Cilt.
BALOLU (Burhan), Sosyal Bilimlerde Aratrma Yntemi, stanbul, Der
Yaynlar, 1997.
BARTHLEMY (Joseph) ve Duez (Paul), Trait de droit constitutionnel,
Paris, Dalloz, 1933, (Rimpression : Economica, 1985).
BASTID (P.) ve BELIA (G.) (sous la direction de-), Corpus
constitutionnel: Recueil universel des Constitutions en vigueur,
Leiden, E. J. Brill, 1968-1974 (dernire fascicule: Tome II,
Fascicule 1
BASTID (Paul), Lide de constitution, Paris, Economica, Coll.
Classique, 1985.
BAGL (Ali Fuat), Esas Tekilat Hukuku: Trkiye Siyas Rejimi ve Ana-
yasa Prensipleri (Cilt I, Fasikl I), stanbul, Baha Matbaas, 1960.
BATUHAN (Hseyin) ve GRNBERG (Teo), Modern Mantk, Ankara,
Orta Dou Teknik niversitesi, nc Bask, 1984.
BATUM (Sheyl) ve YZBAIOLU (Necmi), Anayasa Hukukunun
Temel Metinleri, stanbul, Beta Yaynlar, kinci Bask, 1997.
BLGE (Necip), Hukuk Balangc: Hukukun temel Kavram ve Kurumlar,
Ankara, Turhan Kitabevi. Dokuzuncu Bask, 1994.
BLAUSTEN (A.P.) ve FLANZ (G.H.) (Ed.), Constitutions of the Countries
of the World, New York, Oceana Publications, ne Dobbs Ferry,
1971 (Permanent Editions).
BOBBIO (Norberto), Quelques arguments contre le droit naturel, in
Annales de philosophie politique, III, Paris, P.U.F., 1959, s.181-
182.
BBLYOGRAFYA 301
BRDEL (Marcel) ve MOORE (Pierre), Observations sur la hirarchie des
rgles constitutionnelles, Revue du droit suisse (= Zeitschrift fr
Schweizerisches Recht), Vol. 87, 1968, I, s.411.
BURDEAU (Georges), Une survivance: la notion de constitution, Etudes
en lhonneur dAchielle Mestre, Paris, Sirey, 1956, s.53-62.
BURDEAU (Georges), Droit constitutionnel, 21e dition par Francis
Hamon ve Michel Troper, Paris, L.G.D.J., 1988.
BURDEAU (Georges), HAMON (Francis) ve TROPER (Michel), Droit
constitutionnel, Paris, L.G.D.J., 23e dition, 1993.
BURNS (Edward McNall), ada Siyasal Dnceler: 1850-1950, ev.
Alaeddin enel, Ankara, Birey ve Toplum Yaynlar, 1984.
CADART (Jacques), Institutions politiques et droit constitutionnel, Paris
Economica, 3e d., 1990, t.I.
CADOUX (Charles), Droit constitutionnel et institutions politiques, (tome
I : Thorie gnrale des institutions politiques), Paris, Cujas, 3e
dition, 1988.
CAPITANT (Henri), La thse de doctorat en droit, Paris, 1951.
CAPPELLETTI (Mauro) ve COHEN (William), Comparative
Constitutional Law, Indianapolis, New York, The Bobbs-Merril
Company, 1979.
CARR DE MALBERG (Raymond), Contribution la thorie gnrale de
l'Etat, Paris, Sirey, 1922 (rimpression par CNRS, 1962) (2 tomes).
CHANTEBOUT (Bernard), Droit constitutionnel et science politique, Pa-
ris, Armand Colin, 11e dition, 1994.
ALAR (Bakr), Anayasa Bilimi: Bir alma Tasla, stanbul, BFS
Yaynlar, 1989.
AVUOLU (Naz), Anayasa Notlar, stanbul, Beta Yaynlar, 1997.
DAL (Kemal), Trk Esas Tekilat Hukuku, Ankara, Bilim Yaynlar, kinci
Bask, 1986.
DARESTE (F.R.), Avrupa - Amerika - Afrika - Asya - Okyanusya Devletle-
rinin Esas Tekilat Kanunlar, ev. E. Menemenciolu, Ankara,
Trk Hukuk Kurumu Yayn, 1944, 5 Cilt.
DARESTE (F.R.), Les constitutions modernes, Paris, Recueil Sirey, 1931-
33; 6 Cilt.
DAY (Robert A.), Bilimsel Bir Makale Nasl Yazlr ve Yaynlanr, Ankara,
Tbitak Yaynlar, Drdnc Bask, 1988.
DE SMITH (S.A.) ve BRAZER (Rodney), Constitutional and
Administrative Law, London, Penguin Books, 6
th
Edition, 1989.
DEBBASCH (Charles), PONTIER (Jean-Marie), BOURDON (Jacques) ve
RICCI (Jean-Claude), Droit constitutionnel et institutions
politiques, Paris, Economica, 3e dition, 1990.
DELPRE (Francis), Droit constitutionnel (Tome I : Les donnes
constitutionnelles), Bruxelles, Larcier, 2e dition, 1987.
DELPRE (Francis), VERDUSSEN (Marc) ve BVER (Karine), Recueil
des Constitutions europennes, Bruxelles, Bruylant, 1994.
DEMR (Fevzi), Anayasa Hukukuna Giri, zmir, Bar Yaynlar - Fakl-
teler Kitabevi, Beinci Bask, 1998.
DEVELLOLU (Ferit), Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lugat, Ankara,
Aydn Kitabevi, 1984.
DNLER (Zeynel), Bilimsel Aratrma ve nternete Bal Bilgi Merkezleri
El Kitab, Bursa, Ekin Kitabevi, 1998.
DOWLNG (Noel T.), Cases on Constitutional Law, Brooklyn, The
Foundation Press, 5
th
Edition, 1954.
DREYFUS (Simone), La thse et le mmoire de doctorat, Paris, Editions
Cujas, kinci Bask, 1983.
DUGUIT (Lon), Manuel de droit constitutionel, Paris, Anciennes maisons
Thorin et Fontemoing, 1923.
DUGUIT (Lon), Trait de droit constitutionnel, Paris, Ancienne librairie
fontemoing, 3e dition, 1927-1930 (5 Cilt).
DUHAMEL (Olivier) ve Yves Meny, Dictionnaire constitutionnel, Paris,
PUF, 1992.
DUHAMEL (Olivier), Droit constitutionnel, in Olivier Duhamel ve Yves
Meny, Dictionnaire constitutionnel, Paris, PUF, 1992.
DUHAMEL (Olivier), Le pouvoir politique en France, Paris, P.U.F., 1991.
DUVERGER (Maurice), Contribution l'tude de la lgitimit des
gouvernements de faits, Revue du droit public, 1945, s.73-100.
DUVERGER (Maurice), Constitutions et documents politiques, Paris,
P.U.F., 1993.
DUVERGER (Maurice), Droit constitutionnel et institutions politiques,
Paris, PUF, 1962, Cilt I.
DUVERGER (Maurice), Le systme politique franais, Paris, P.U.F., 20e
dition, 1990.
DUVERGER (Maurice), Manuel de droit constitutionnel et de science
politique, Paris, P.U.F., 5e dition, 1948.
DUVERGER (Maurice), Siyasal Partiler (ev.: Ergun zbudun), Ankara,
Bilgi Yaynevi, 1976.
ERDOAN (Mustafa), Liberal Toplum, Liberal Siyaset, Ankara, Siyasal
Kitabevi, 1998.
ERDOAN (Mustafa), Anayasal Demokrasi, Ankara, Siyasal Kitabevi,
1996.
ERDOAN (Mustafa), Demokrasi, Laiklik ve Resm deoloji, Ankara, Li-
beral Dnce Topluluu, 1995.
ERDOAN (Mustafa), Rejim Sorunu, Ankara, Vadi Yaynlar, 1997.
BBLYOGRAFYA 303
EROUL (Cem), Anatzeye Giri (Anayasa Hukukuna Giri), Ankara,
maj Yaynclk, Beinci Bask, 1997.
EROUL (Cem), Anayasay Deitirme Sorunu: Bir Mukayeseli Hukuk
ncelemesi, Ankara, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi
Yaynlar, 1974.
EROUL (Cem), ada Devlet Dzenleri, Ankara, maj Yaynclk,
1996.
ESEN (Blent Nuri), Anayasa Hukuku: Genel Esaslar, Ankara, Ayyldz
Matbaas, 1970.
ESEN (Blent Nuri), Trk Anayasa Hukuku, Ankara, Ayyldz Matbaas,
1971.
ESMEN (Adhmar), Elments de droit constitutionnel franais et
compar, 8e dition revue par Henry Nzard, Paris, Sirey, tome I,
1927, tome II, 1928.
FABRE (Michel Henry), Principes rpublicains de droit constitutionnel, 4e
dition, Paris, L.G.D.J., 1984.
FAVOREU (Louis) ve PHLP (Loc), Les grandes dcisions du Conseil
constitutionnel, Paris, Sirey, 7e dition, 1993.
FAVOREU (Louis), Le droit constitutionnel, droit de la constitution et
constitution de droit, Revue franaise de droit constitutionnel, no
1, 1990, s.71-89.
FAVOREU (Louis), Propos dun no-constitutionnaliste, in Jean Louis
Seurin (sous la direction de-), La constitutionnalisme aujourdhui,
Paris, Economica, 1984, s.23-24.
FAVOREU (Louis), La politique saisie par le droit, Paris, Economica,
1988.
FRANCK (Claude), Les grandes dcisions de la jurisprudence: droit
constitutionnel, Paris, P.U.F., Thmis, 1978.
FRANKENA (W.K.), Ethics, Prentice Hall, Englowood Cliffs, 1963.
FRIEDMANN (W.), Legal Theory, London, Stevens & Sons Limited,
1960.
GICQUEL (Jean), Droit constitutionnel et institutions politiques, Paris,
Montchrestien, 12e dition, 1993.
GRTL (smet) ve SARMAIK (Jale), Anayasa Hukuku, stanbul, Derle-
me Yaynlar, 1998.
GKE (Birsen), Toplumsal Bilimlerde Aratrma, Ankara, Sava Yayn-
lar, 1988.
GREN (Zafer), Anayasa Hukukuna Giri, zmir, Bar Yaynlar - Fakl-
teler Kitabevi, 1997.
GZE (Ayferi), Siyasal Dnceler ve Ynetimler, stanbul, Beta, 1986.
GZLER (Kemal), Hukuka Giri, Bursa, Ekin Kitabevi Yaynlar, 1998.
GZLER (Kemal), Hukukun Genel Teorisine Giri: Hukuk Normlarnn
Geerlilii ve Yorumu Sorunu, Ankara, US-A Yaynclk, 1998.
GZLER (Kemal), Realist Yorum Teorisi ve Mekanist Anayasa Anlay-
, Anayasa Yargs: Anayasa Mahkemesinin 36nc Kurulu Yl-
dnm Nedeniyle Dzenlenen Sempozyumunda Sunulan Bildiriler,
Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayn, 1998, no 15, s.207-250.
GZLER (Kemal), Trk Anayasalar, Bursa, Ekin Kitabevi, 1999.
GZLER (Kemal), Fransz Anayasa Konseyi Kararlar Kronii: 1994,
Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, Cilt 44, 1995, Say
1-4, s.809-819.
GZLER (Kemal), TUS Tm Alanlara Yaygnlatrlmal, Cumhuriyet
Bilim-Teknik, 10 Eyll 1988, s.1-2.
GZBYK (A. eref), Anayasa Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi,
Altnc Bask, 1998.
GRZEGORCZYK (Christophe), La dimension positiviste des grands
courants de la philosophie du droit, in Christophe Grzegorczyk,
Franoise Michaut et Michel Troper (sous la direction de-), Le
positivisme juridique, Paris, Bruxelles, L.G.D.J., Story-Scientia,
1992, s.33-69.
GRZEGORCZYK (Christophe), Le positivisme comme mthodologie
juridique, in Christophe Grzegorczyk, Franoise Michaut et
Michel Troper (sous la direction de-), Le positivisme juridique, Pa-
ris, Bruxelles, L.G.D.J., Story-Scientia, 1992, s.171-195.
GRZEGORCZYK (Christophe), MCHAUT (Franoise) ve MCHAUT
Michel Troper (sous la direction de-), Le positivisme juridique, Pa-
ris, Bruxelles, L.G.D.J., Story-Scientia, 1992.
GLMEZ (Mesut), nsan Haklar Eitimi Hakk, Ankara, TODAE nsan
Haklar Aratrma ve Derleme Merkezi Yayn, 1996.
GNE (Turhan), Devlet Bakan - Meclis atmas, Ankara niversi-
tesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, Cilt XXIX, Haziran 1964,
Say 2, s.175-192.
GRBZ (Yaar), Anayasalar, stanbul, Filiz Kitabevi, 1981.
HAFIZOULLARI (Zeki), Hukuk ve Ceza Hukuku Biliminin Konusu ve
Snrlar Sorunu, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi,
Cilt XXXV, 1978, say 1-4, s.235-279.
HAFIZOULLARI (Zeki), Ceza Normu: Normatif Bir Yap Olarak Ceza
Hukuku Dzeni, Ankara, US-A Yaynclk, 1996.
HAURIOU (Andr), GCQUEL (Jean) ve GLARD (Patrice), Droit
constitutionnel et institutions politiques, Paris, Montchrestien, 6e
dition, 1975.
HAURIOU (Maurice), Prcis de droit constitutionnel, Paris, Sirey, 2e
dition, 1929, (reprint par C.N.R.S., Paris, 1965).
BBLYOGRAFYA 305
HUNTIGTON (Samuel P.) ve DOMINGUEZ (Jorge I.), Siyasal Gelime
(ev.: Ergun zbudun), Ankara, Siyas limler Trk Dernei Ya-
ynlar, Tarihsiz.
HUNTIGTON (Samuel P.), nc Dalgas (ev.: Ergun zbudun), An-
kara, Yetkin Yaynlar, 1996.
JEANNEAU (Benot), Droit constitutionnel et institutions politiques, Paris,
Dalloz, 8e dition, 1991.
KALPSZ (Turgut), AKINTRK (Turgut), KUNTALP (Erden), Trk
Hususi Hukukunda Atf Usulleri ve Ksaltmalar, Ankara, Banka ve
Ticaret Hukuku Aratrma Enstits Yaynlar, 1964;
KARAMUSTAFAOLU (Tuner), Seme Hakknn Demokratik lkeleri,
Ankara, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1970.
KARAMUSTAFAOLU (Tuner), Yasama Meclisinde Komisyonlar, An-
kara, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1965.
KARAMUSTAFAOLU (Tuner), Yasama Meclislerini Fesih Hakk,
Ankara, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Adalet Yksek Oku-
lu Yaynlar, 1982.
KARAMUSTAFAOLU (Tuner) ve TURHAN (Mehmet), 1961-1982
T.C. Anayasalar: Karlkl Metinler, Ankara, Sava Yaynlar,
1993.
KARASAR (Niyasi), Aratrmalarda Rapor Hazrlama, Ankara, 1994.
KARAYALIN (Yaar), Hukukda retim-Kaynaklar-Metod: Problem
zme, Ankara, Olga Matbaas, 1981.
KARAYALIN (Yaar), Hukukda retim-Kaynaklar-Metod: Problem
zme, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Aratrma Enstits Ya-
ynlar. Geniletilmi Drdnc Bask, 1994 (Karayaln, op.
cit., s. eklindeki atflar bu baskyadr).
KAUPER (Paul G.), Constitutional Law : Cases and Materials, Boston,
Toronto, Little, Brown and Company, 2
th
Edition, 1960.
KELE (Ruen), Toplum Bilimlerde Aratrma ve Yntem, Ankara,
TODAE Yaynlar, 1976.
KELSEN (Hans), La justice et droit naturel, Trad. par Etienne Mazingu,
in Le Droit naturel, Annales de philosophie politique, t.III, (Institut
international de philosophie politique), Paris, P.U.F., 1959.
KELSEN (Hans), Essays in Legal and Moral Philosophy: Selected and
Introduced by Otta Weinberger, D. Reidel Publ. Comp.,
Dordrecht/Boston, 1973. In in Christophe Grzegorczyk, Franoise
Michaut et Michel Troper (sous la direction de-), Le positivisme
juridique, Paris, Bruxelles, L.G.D.J., Story-Scientia, 1992, s.237.
KELSEN (Hans), General Theory of Law and State, Translated by par
Anders Wedberg, Cambridge, Massachusetts, Harvard University
Press, 1946.
KELSEN (Hans), Thorie pure du droit, Traduction franaise de la 2e
dition de la Reine Rechtslehre par Charles Eisenmann, Paris,
Dalloz, 1962.
KL (Suna) ve GZBYK (eref), Trk Anayasa Metinleri, Ankara,
Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, 1985.
KOCAHANOLU (Osman Selim), Gerekeli ve Aklamal Anayasa, s-
tanbul, Temel Yaynlar, 1993.
KUBALI (Hseyin Nail), Anayasa Hukuku Dersleri, stanbul, stanbul
KRKER (Orhan Melih), Esas Tekilt Hukuku, Ankara, Ankara kti-
sad ve Ticar limler Akademisi Yaynlar, nc Bask, 1966.
LAFERRRE (Julien), Manuel de droit constitutionnel, Paris, Editions
Domat-Montchrestien, 2e dition, 1947.
LAVROFF (Dmitri Georges) ve PESER (G.), Les constitutions africaines,
Paris, Editions A. Pdone, (Tome I : L'Afrique noire
francophone , 1964 ; Tome II, Etats anglophones , 1964).
LAVROFF (Dmitri Georges), Le droit constitutionnel de la Ve Rpublique,
Paris, Dalloz, 1995.
LAVROFF (Dmitri Georges), Le systme politique franais : Constitution
ve pratique politique de la Ve Rpublique, Paris, Dalloz, 5e dition,
1991, 985 p.
LECLERCQ (Claude), Droit constitutionnel et institutions politiques, Paris,
Litec, 8e dition, 1992.
LIET-VEAUX (Georges), Droit constitutionnel, Paris, Editions Rousseau,
1949.
LIJPHART (Arend) ada Demokrasiler (ev.: Ergun zbudun), Anka-
ra, Siyas limler Trk Dernei Yaynlar ve Trk Demokrasi Vakf
Ortak Yayn, Tarihsiz (1988).
LINZ (Juan J), Totaliter ve Otoriter Rejimler, (ev. Ergun zbudun), An-
kara, Siyas limler Trk Dernei Yaynlar, 1984.
LUCHAIRE (Franois), De la mthode en droit constitutionnel, Revue du
droit public, 1981, s.275-329.
LTEM (lhan), Yeni Anayasalar, Ankara, Trk Hukuk Kurumu Yayn,
1953, 4 Cilt.
MASON (Alpheus Thomas) ve BEANEY (William M.), American
Constitutionnal Law : Introductory Essays and Selected Cases,
New Jersey, Prentice-Hall, 3
th
Edition 1964.
MENY (Yves), Textes constitutionnels et documents politiques, Paris,
Montchrestien, 1989.
MIALLE (Michel), Le droit constitutionnel et les sciences sociales,
Revue du droit public, 1984, s.263 vd.
BBLYOGRAFYA 307
MIRKINE-GUETZVITCH (Boris), Les constitutions europennes, Paris,
P.U.F., 1951, 2 tomes.
OBERDORFF (Henri) (textes rassembls et prsents par), Les
Constitutions de l'Europe des Douze, Paris, La Documentation
franaise, 2e dition, 1994.
OKANDAN (Recai Galip), Amme Hukukumuzn Ana Hatlar, stanbul, s-
tanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1971.
OKANDAN (Recai Galip), Umumi Amme Hukuku, stanbul niversitesi
Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1968.
ONAR (Erdal), 1982 Anayasasnda Milletvekilliinin Dmesi, Anayasa
Yargs: Anayasa Mahkemesinin 35inci Kurulu Yldnm Nede-
niyle Dzenlenen Sempozyumunda Sunulan Bildiriler, Ankara, A-
nayasa Mahkemesi Yayn, 1997, no 14, s.382-465.
ONAR (Erdal), 1982 Anayasasnda Anayasay Deitirme Sorunu, Ankara,
1993.
ONAR (Erdal), Meclis Aratrmas, Ankara, Ankara niversitesi Hukuk
ONAR (Sddk Sami), dare Hukukunun Umum Esaslar, stanbul, Hak
Kitabevi Yaynlar, nc Bask, 1966, 3 Cilt.
OST (Franois) ve Michel Van de Kerchove, Jalons pour une thorie
critique du droit, Bruxelles, Publications des Facults universitaires
Saint-Louis, 1987.
OST (Franois), Validit, in Andr-Jean Arnaud (sous la direction de-),
Dictionnaire encyclopdique de thorie et de sociologie du droit,
Paris, L.G.D.J., Deuxime dition, 1993.
ZBUDUN (Ergun) Seim Sistemleri ve Trkiye, Ankara niversitesi
Hukuk Fakltesi Dergisi, Cilt 44, 1995, Say 1-4
(http://www.ankara.edu.tr/law/ dergi/10ergun.html, 12 Mart 1999).
ZBUDUN (Ergun), 1973 Trk Seimleri zerine Bir nceleme, Blent
N. Esene Armaan, Ankara, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi
Yaynlar, 1977, s.265-311.
ZBUDUN (Ergun), Parlmenter Rejimde Parlmentonun Hkmeti Mu-
rakabe Vastalar, Ankara, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi
Yaynlar, 1962.
ZBUDUN (Ergun), Trk Anayasa Hukuku, Ankara, Yetkin Yaynlar,
Beinci Bask, 1998.
ZELK (Seluk), Esas Tekilat Hukuku Dersleri, stanbul, stanbul ni-
versitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1982.
ZTRK (Kazm), Trkiye Cumhuriyeti Anayasas, Ankara, Ajans Trk
Matbaas, 1966 (2 cilt, 16.5x24 cm).
PACTET (Pierre), Institutions politiques - Droit constitutionnel, Paris,
Masson, 13e dition, 1994.
PACTET (Pierre), Textes de droit constitutionnel, Paris, LGDJ, 1992.
PEASLEE (Amos J.), Constitutions of Nations, The Hague, Martinus
Nijhoff, Dorothy Peaslee Xydis tarafndan hazrlanan nc bask,
(Cilt I : Africa , 1965 ; Cilt II : Asia, Australia and Oceania ,
1966 ; Cilt III : Europe , 1968 ; Cilt IV : Americas , 1970).
PETEV (Valentin), Hans Kelsen et le Cercle de Vienne: quelle point la
thorie du droit est-elle scientifique?, in Paul Amselek (sous la
direction de-), Thorie du droit et science, Paris, P.U.F., Coll.
Lviathan , 1992, s.237-238;
PRLOT (Marcel) ve BOULOUS (Jean), Institutions politiques et droit
constitutionnel, Paris, Dalloz, 11e dition, 1990.
QUERMONNE (Jean-Louis) ve CHAGNOLLAUD (Dominique), Le
gouvernement de la France sous la Ve Rpublique, Paris, Dalloz,
4e dition, 1991.
QUINE (WVO), Logique lmentaire, Paris, Hermann, 1976.
REYNTJENS (F.) (rdacteur gnral), CONAC (G.), DU BOS DE
GAUDUSSON (J.), READ (J. S.), SLNN (P. E.),
VANDERLNDEN (J.). (rdacteurs associs), Constitutiones
Africae, Bruxelles - Paris, Bruylant - Pdone, (Publication sur
feuilles mobiles), (vol.I, 1988 ; vol.II, 1989 ; vol.III, 1990 ; vol.IV,
1992).
ROBERT (Paul), Dictionnaire de la langue franaise, (Rdaction dirige
par A. Rey et J.Rey-Debove), Paris, Le Robert, 1991.
RUMPF (Christian), Trk Anayasa Hukukuna Giri, Ankara, 1995.
SABUNCU (Yavuz), Anayasaya Giri, Ankara, maj Yaynclk, Genile-
tilmi Beinci bask, 1997.
SALAM (Fazl), Temel Haklarn Snrlandrlmas ve z, Ankara, An-
kara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Yaynlar, 1982.
SALEM (Jean), Introduction la logique formelle et symbolique, Paris,
Nathan, 1987.
SARA (Tahsin), Byk Franszca-Trke Szlk, stanbul, Adam Yayn-
lar, 1990.
SARTORI (Giovonni), Karlatrmal Anayasa Mhendislii (ev.: Ergun
zbudun), Ankara, Yetkin Yaynlar, 1997.
SAVA (Vural Fuat), Anayasa Mahkemesi ve zelletirme: ktisad Yak-
lam, Anayasa Yargs: Anayasa Mahkemesinin 36nc Kuruluu
yldnm Nedeniyle Dzenlenen Sempozyumda Sunulan Bildiriler,
Ankara, Anayasa Mahkemesi Yaynlar, 1998, No 15, s.79-99.
SEYDOLU (Halil), Bilimsel Aratrma ve Yazma El Kitab, stanbul,
Gzem Yaynlar, Yedinci Bask, 1997.
SOYSAL (Mmtaz), 100 Soruda Anayasann Anlam, stanbul, Gerek
Yaynevi, 11inci Bask, 1997.
BBLYOGRAFYA 309
SOYSAL (Mmtaz), Anayasaya Giri, Ankara, Ankara niversitesi Siya-
sal Bilgiler Fakltesi Yaynlar, 1969.
STRONG (Frank R), American Constitutional Law, Buffalo, New York,
Dennis & Co. Inc., 1950.
SZABO (Nick), Commentaires on Hermeunetics, http.//www.best.com/
~szabo/ hermeneutics.html, 10 Mays 1998.
TANLL (Server), Anayasalar ve Siyasal Belgeler, stanbul, Cem Yayne-
vi, 1976.
TANLL (Server), Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giri, stan-
bul, Say Kitap Pazarlama, nc Bask, 1982.
TANR (Blent), Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, stanbul, May Ya-
ynlar, 1978.
TANR (Blent), ki Anayasa: 1961-1982, stanbul, Beta, nc Bask,
1994.
TANR (Blent), Osmanl-Trk Anayasal Gelimeleri, stanbul, Afa Ya-
ynlar, nc Bask, 1996.
TEZ (Erdoan), Anayasa Hukuku, stanbul, Beta, Beinci Bask, 1998.
TKVE (zkan), Teorik ve Pratik Anayasa Hukuku, zmir, Dokuz Eyll
niversitesi Hukuk Fakltesi Yayn, 1982.
TROPER (Michel), Un systme pur du droit: le positivisme de Kelsen, in
Pierre Bouretz (sous la direction de-), La force du droit : panorama
des dbats contemporains, Paris, Editions Esprit, 1991, s.117-137.
TROPER (Michel), Pour une thorie juridique de l'Etat, Paris, P.U.F.,
Coll. Lviathan, 1994.
TUNAYA (Tark Zafer), Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, stanbul,
Aratrma, Eitim, Ekin Yaynlar, Beinci Bask, 1982 (Bu bask-
ya Tunaya, op. cit., s. eklinde atf yaplmtr) .
TUNAYA (TarkZafer), Siyas Messeseler ve Anayasa Hukuku, stanbul,
kinci Bask, 1969 (Bu baskya Tunaya, op. cit., 1969, s... eklin-
de atf yaplmtr).
TURGUT (Nkhet), Trkiyede Siyasal Muhalefet Olgusu ve Anlay,
in Ersin Kalaycolu ve Ali Yaar Sarbay (der.), Trk Siyasal Ha-
yatnn Geliimi, stanbul, Beta, 1986, s.413-480.
TURHAN (Mehmet), Anayasaya Aykr Anayasa Deiiklikleri, Ankara
niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, Cilt XXXIII, 1976, Say 1-4,
s.63-104.
TURHAN (Mehmet), Anayasaya Aykr Anayasa Deiiklikleri, Ankara
niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, Cilt XXXIII, 1976, Say 1-4,
s.63-104.
TURHAN (Mehmet), Hkmet Sistemleri ve 1982 Anayasas, Diyarbakr,
Dicle niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1989.
TURPIN (Dominique), Droit constitutionnel, Paris, P.U.F., 2e dition,
1994.
TRK (Hikmet Sami), Sosyal Hukuk Devleti, Halkevleri Dergisi, Say
91, Mays 1974, s.5-13.
TRK HUKUK KURUMU, Trk Hukuk Lgat, Ankara, Trk Hukuk
Kurumu Yaynlar, 1944.
TRK DL KURUMU, ml Klavuzu, Ankara, TDK Yaynlar, 1996.
TTENGL (Orhan), Sosyal Bilimlerde Aratrma ve Metod, Ankara, Ayko
Yaynlar, 1981.
TZEL (Sadk), Anayasa Hukuku, zmir, Ege niversitesi ktisadi ve Tica-
ri Bilimler Fakltesi Yaynlar, nc Bask, 1969.
UMAR (Bilge), Hukuk Balangc, zmir, Dokuz Eyll niversitesi Hukuk
SKL (Zafer), Trkiyenin Anayasa Sorunu, stanbul, Afa Yaynlar,
1991.
VEDEL (Georges), Droit constitutionnel, Paris, Sirey, 1949, (rimpression,
1989).
VILLA (Vittoria), La science du droit, Trad. par Odile et Patrick Nerhot,
Bruxelles, Paris, Story-Scientia, L.G.D.J., 1991.
WIGNY (Pierre), Droit constitutionnel: principes et droit positif,
Bruxelles, Bruylant, 1952, (2 tomes).
YAYLA (Yldzhan), Anayasa Hukuku Ders Notlar, stanbul, Filiz
Kitabevi, 1985.
YILDIRIM (Cemal), Mantk: Doru Dnme Yntemi, Ankara, V Yayn-
lar, 1987.
YILMAZ (Misket), Trk Hukukunda Kanun Hkmnde Kararname,
Prof.Dr. Blent N. Esene Armaan, Ankara, Ankara niversitesi
Hukuk Fakltesi Yaynlar, 1977, s.505-561.
YZBAIOLU (Necmi), Trkiyede Kanun Hkmnde Kararnameler
Rejimi, stanbul, Beta Yaynlar, 1996.
ZABUNOLU (Yahya Kazm), Kamu Hukukuna Giri, Ankara, Ankara

DZN

1876 Kanun- Esassi, 31
1921 Tekilt- Esasiye Kanunu, 32
1924 Tekilt- Esasiye Kanunu, 32
1945 Anayasas, 32
1961 Anayasas, 33
1982 Anayasas, 34
1982 Anayasasnn Balang
Blm, 87
A.B.D., 50
Ak Raf, 63
Adalet, 8
Afrika Anayasalar Derlemeleri, 39
Aaolu, 134
AJDA, 53
Akad, 42
Akbay, 164
Aldkat, 215
Alfabetik Kataloglar, 55
Alman Federal Anayasa Mahkemesi, 45
Amayasa, 105
Amerikan Bamszlk Bildirisi, 84
Amerikan Federal Yksek Mahkemesi
Kararlar, 44
AMKD, 121
Ampirik Tutarllk, 161
Ana Hukuk, 136
Ana ddia, 115
Anatze, 140
Anayasa Bilimi, 137, 225
Anayasa Derlemeleri, 34
Anayasa Hukukularnn Trk Siyasal
Hayat zerindeki Etkisi, 275
Anayasa Hukuku - Ceza Hukuku, 175
Anayasa Hukuku - Genel Kamu
Hukuku, 164
Anayasa Hukuku - dare Hukuku
Ayrm, 170
Anayasa Hukuku - Mal Hukuk, 175
Anayasa Hukuku - Muhakeme
Hukuklar, 176
Anayasa Hukuku - zel Hukuk Dallar,
176
Anayasa Hukuku Bilimi nermelerinin
Geerlilik Kriteri, 23
Anayasa Hukuku Dergileri Nerede
Bulunur, 65
Anayasa Hukuku Dogmatii, 160
Anayasa Hukuku Terimi, 134
Anayasa Hukukunda Siyasal Bilim
Yaklam, 187
Anayasa Hukukunda Yaklam
Biimleri, 157
Anayasa Hukukunun Saf Teorisi, 162
Anayasa Hukukunun Dier Hukuk
Dallar Karsnda stnl, 194
Anayasa Hukukunun Genel Esaslar,
151
Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, 161
Anayasa Hukukunun Konusu, 147
Anayasa Hukukunun Niteliinde
Deime, 192
Anayasa Hukukunun Tanm, 141
Anayasa Hukukunun Uygulama
Alannda Genileme, 193
Anayasa Maddelerine Atf, 119
Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi,
41, 121
Anayasa Mahkemesi Kararlar, 40, 74
Anayasa Mahkemesi Kararlarna Atf
Usul, 120
Anayasa Mahkemesi Kararlarnn Dili,
21
Anayasa Mahkemesi Kararlarnn
Okunmas, 89
Anayasa Mahkemesi Kararlarnn
nemi, 40
Anayasa Metinleri Nasl Okunmal, 70,
87
Anayasa Metinlerinin nemi, 28
Anayasa Yargs, 53, 102
Anayasa Terimi, 131
Anayasal Meseleler, 25
Anayasal Meselelerin zm, 25
Anayasalar, 28
Anayasalarn Dili, 21
Ankara Ekol, 258
Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi
Ktphanesi, 57, 62
Annuaire international de justice
constitutionnelle, 45
Aral, 164
Arama Motorlar, 59
Arsel, 143, 173, 205
Asl Gereke, 75
Asl Maksad, 111
Association franaise de science
politique, 188
Association franaise des
constitutionnalistes, 196
Atay, 35
Atf Usulleri, 119
Avrupa Anayasalar Derlemeleri, 38
Aykonu, 42
Ayn Kaynaa Tekrar Atf, 127
Ayrm, 163
Bala Yntemi, 123
Basit Idar Makamlar, 171
Bastid, 38
Bagil, 137, 142, 172, 200
Batuhan ve Grnberg, 85, 98
Batum, 35
Belika, 49
Bent, 71
Bentham, 10
Bibliyografya, 129
Bibliyografyalardan Kaynak Tarama, 57
Bildirmeli nermeler, 22
Bilgi Kaynaklar, 27
Bilgi Kaynaklarnn Taranmas, 55
Bilgisayarla Tarama, 56
Bilim Dili, 21
Bilim ile Bilimin Konusu, 16
Bilimde Saflk, 17
Bilimin Grevi, 16
Bilimin Konusu, 14
Bilimsel Eserler Nasl Okunmal, 78
Bilimsel Eserler, 46
Bilimsel Eserlere Atf Usulleri, 123
Bilimsel Eserlerin eitleri, 46
Bilimsel Eserlerin Dili, 21
Bilimsel Eserlerin Okunmas, 96
Bilimsel Yazma Kurallar, 117
Blausten, 39
Bobbio, 11
Bordeaux Hukuk Fakltesi, 182
Bordeaux Okulu, 186
Bulanklk, 268
Bulletin de jurisprudence
constitutionnelle, 45
Bundesverfassungsgericht, 45
Bhler, 20
Carnap, 7
Carr de Malberg, 181
Celaleddin Arif, 198
Cercle de Vienne, 7
Chicago Manuel of Style, 124
Conseil Constitutionnel, 43, 191
Conseil dEtat, 121
Constituer, 131
Constitutio, 131
Constitution, 131
Cumhuriyet Devri, 199
ada Uygarln Gerekleri, 90
ada Uygarln Oluum Ve Geliim
Sreci, 90
alar, 140, 224
avuolu, 227
ekmecelerden Tarama, 55
Dabin, 194
Dal, 137, 231
Danma Meclisi Tutanak Dergisi, 30
Dantay Dergisi, 42
Dareste, 38
Deer Yarglar, 11, 270
Deerler Alannda Yokluk Tezi, 11
Deerlerin Bilinemezlii lkesi, 11
Delpre, 38
Demir, 250
Dergiler, 51
Derlemedeki Bir almaya Atf, 125
Ders Notu kmaz, 268
Devlet Ana Hukuku, 136
Devletin Yksek Organizasyonu, 142
Devletin Yksek Organlar, 141, 171
Dictionnaire constitutionnel, 54
Dier Hukuk Dallarnn
Anayasallamas, 194
Dilin Belirtme Grevi, 20, 82
DZN 313
Dilin Bildirme Grevi, 20, 82
Dilin Etkileme Amacyla Kullanlmas,
103
Dilin Grevleri, 20
Dilin Yaptrma Grevi, 20, 82
Dinkol, 42
Din Eilim, 112
Dizin, 129
Doentlik Tezi, 128
Doktora Tezlerine Atf Usl, 126
Doktrin, 26
Doktrinin Dkm, 281
Drt Bykler, 200
Drt Byklerden Sonra, 214
Drt Soru, 111
Droit constitutionnel, 131
Droit imparfait, 194
Duez, 184
Duguit, 141, 182
Duhamel, 54
Duverger, 39, 187
Duvergercilik, 188
Duvergerismo, 188
Duygusal Yk, 98
Dnya Anayasalar Derlemeleri, 38
Dstur, 29
Eksik Hukuk, 194
Eletiriler, 260
Emotive Charge, 98
Emotive Impact, 98
Erdoan, 139, 244
Eroul, 140, 238
Esas Tekilt Hukuku, 134
Esen, 133, 143, 204
Esmein, 141, 181
Etnik Grup, 113
Existence matrielle, 28
Favoreu, 191
Felsef A, 158
Felsef Yaklam, 158
Ferrare niversitesi, 179
Fkra, 71
Fihrist, 129
Fieki, 65
Flanz, 39
Fonksiyonel A, 147
Frank, 7
Frankena, 12
Fransa'da Anayasa Hukuku Eserleri, 48
Fransz Anayasa Hukuku Dergileri, 53
Fransz Anayasa Hukuku Doktrini
Konular, 148
Fransz Anayasa Hukuku, 179
Fransz Anayasa Konseyi Kararlar, 43
Fransz Anayasa Konseyi, 43
Fransz Doktrininde Anayasa Hukuku
Tanm, 141
Gazete Yazlar, 274
Genel Kamu Hukuku, 164
Gerek Szc, 104
Giritli, 228
Gren, 253
Gzler, 36, 44
Gzbyk, 36, 144, 232
Grands pouvoirs publics, 171
Grnberg, 85, 103
Guizot, 180
Grbz, 38
Hafzoullar, 10
Hahn, 7
Hakimler Ve Savclar Yksek Kurulu,
101
Hauriou, 183
Heraclite, 14
Hir, 2
Hukuk Devleti, 100
Hukuk Dogmatiini, 160
Hukuk Genel Teorisi, 160
Hukuk- Essiyye, 134
Hukuki Pozitivizm, 12
Hukuk Yaklam, 159
Hume Kanunu, 8
Hkmet ile dare Arasndaki Fark, 171
Hkmet Etmek, 172
Mantki Tutarllk, 161
tihad Anayasa Hukuku, 192
dare Etmek, 172
dare Hukuku, 170
dar ler, 172
deolojik Yaklam, 219
kinci Dnem, 187
kinci Dnemin Konular, 150
ndeksleme, 81
Index, 129
ngiltere, 50
nsan Haklar Kavram, 100
Institutions politiques, 188
Instrumentum, 29
nternet ile Kaynak Tarama, 59
nternet Kaynaklarna Atf Usl:, 126
nternet, 66
nternetle Kaynak Tarama, 57
nternette Anayasalar, 37
nternette Araclyla Mevzuatn Temin
Edilmesi, 67
nternette Yabanc Anayasalar, 39
stanbul Ekol, 258
svire, 50
talyan Anayasa Mahkemesi Kararlar,
45
Jefferson, 84
Joseph-Barthlemy, 184
Jugements de fait, 11
Jugements de valeur, 11
Jrisprdansiyel, 192
Kan, 116
Kanun- Ess, 132
Kapal Raf, 63
Karamustafaolu, 36
Kararlarn simlendirilmesi Sorunu, 121
Karayaln, 1, 2
Kar Oy Yazlar, 78
Kaynak Taramas, 55
Kaynak Temin Etme, 60
Kelime Oyunlar, 105
Kelimelerin Duygusal Etkisine Kar
Dikkatli Olunmal, 98
Kelsen, 10, 13, 14, 17
Kenar Balklar, 70
Kesinlik Bildiren Deyimlere Kar
Dikkatli Olunmal, 107
Keyman, 3
Ksaltmalar, 118
Kili, 36
Kitaplara Atf Usl:, 125
Klasik Doktrininin Konular, 149
Klasik Dnem, 148
Klasik Teorisi, 180
Kocahanolu, 37
Kubal, 140, 173, 202
Kurban, 105
Kurumsal Anayasa Hukuku, 193
Kutsal Trk Devleti, 87
Krker, 143, 137, 213
Ktphane Kataloglarndan Kaynak
Taramas, 55
Ktphaneler Aras dn Servisi, 65
Ktphaneler, 61
L. Ed.: United States Supreme Court
Reports, Lawyers Edition, 44
Laferrire, 141, 171, 184
Lavroff, 39, 189, 196
Lex imperfecta, 194
Logical Positivism, 7
Ltem, 38
Madde, 71
Madd Anayasa Hukuku, 194
Maden Kanunu, 93
Madencilik Sektr, 93
Makaleler, 51
Makalelere Atf Usl, 125
Mal Hukuk, 175
Mantk, 19
Mantk Pozitivizm, 7
Meny, 39
Meta-Etik Grecelilik, 12
Methodos, 1
Metin Sapknlar Zaman, 180
Metod Badatrmacl, 17, 162, 273,
274
Metod, 1
Metodoloji, 1
Mezhep, 113
Mirkine-Guetzvitch, 38
Milli Ktphane, 57, 61
Monografiler, 50
Moore, 12
Mutlak Deerler, 10
Mnhasran Hukuk Yaklam, 162
Nakilcilik, 267
Naturalistic Fallacy, 12
Neurath, 7
Normatif Anayasa Hukuku, 193
Normatif Dil, 21
Normatif Grecelilik, 12
Notes et Etudes Documentaires, 53
Oberdorff, 38
Obiter dictum, 74, 75
DZN 315
Okandan, 164
Okuma Teknii, 69
Okuma, 69
Okumada Mantk Bakmndan Dikkat
Edilecek Hususlar, 82
Olgusal Yarglar, 11
Opalek, 13
Organes Suprieurs De lEtat, 141
Organik A, 147
Osman Sermet, 198
Osmanl Devri, 197
retim Elemanlarnn Seilmesi, 287
retim Elemanlarnn Terfileri, 288
l Norm, 75
ller, 116
neriler, 279
nerme, 19
zbudun, 233-238
zelik, 137, 144, 214
zden, 96, 106
zel Kaynaklar, 34
zer, 134
zkul, 42
ztrk, 36
Pactet, 39
Pazarc Taktii, 114
Peaslee, 39
Peiser, 39
Petit Robert, 132
Pouvoirs, 53
Pozitivist Teori, 7
Pozitivist Teorinin Temel zellii, 7
Proposition, 19
Puret, 162
Ratio decidendi, 74, 75
Recueil Dalloz-Sirey, 53
Recueil des dcisions du conseil
constitutionnel, 43
Referans Norm, 76
Reichenbach, 7
Resm Gazete, 29
Resm Kaynaklar, 29
Retorik, 103
Revue du droit public, 53
Revue franaise de droit administratif,
53
Revue franaise de droit constitutionnel,
53
Revue franaise de science politique, 53
Reyntjens, 39
RG, 121
Rossi, 180
Rumpf, 255
Russell (Bertrand), 7
S. Ct.: Supreme Court Reporters, 45
Sabuncu, 243
Saflk, 17, 162
Sammlung der Entscheidungen des
Bundesverfas-Sungsgerichts, 45
Sarmak, 228
Sava, 92
Savc, 105
Schlick, 7
Simples autorits administratives, 171
Sistematik Eserler, 46
Sistematik Kataloglar, 56
Siyasal Eilim, 111
Siyasal Kurumlar, 188
Siyas ler, 172
Social Sciences Abstracts, 58, 264
Social Sciences Citation Index, 58, 262-
265
Sosyolojik Yaklam, 159
Soysal, 229
Szlkler, 54
Strasbourg Okulu, 186
Sreli Yaynlar, 51
Syncrtisme, 17, 162, 274
Tabi Hukuk Doktrini, 10
Tabi Hukuk, 8
Tabi Hukukun Reddi, 7
Tabii Safsata, 12
Tali Gereke, 75
Tanilli, 37, 86, 97, 104, 115, 219
Tanr, 9
Tarih A, 157
Tarih Deerlendirmeler, 94
Tarih Yaklam, 157
Tartmay Gerektirmeyecek Derecede
Ak, 108
Tasviri Grecelilik, 12
TBMM Tutanak Dergisi, 30
TEKin zelletirilmesi, 91
Temsilciler Meclisi Tutanak Dergisi, 30
Terminoloji, 131
Tekilt- Essiyye Kanunu, 132, 133
Tekilt- Essiyye, 133
Tezi, 144, 221
Tikve, 144, 248
Toulouse Hukuk Fakltesi, 183
Toulouse Okulu, 186
Tunaya, 144, 216
Turhan, 36, 45
Turpin, 180
Tutanak Dergisi, 30
Trk Anayasa Hukukular Dernei,
284
Trk Anayasa Hukuku Dergisi, 282
Trk Anayasa Hukuku Doktrininin
Genel Deerlendirmesi, 258
Trk Anayasa Hukuku Doktrininin
Konular, 151
Trk Anayasa Hukuku, 152, 197
Trk Anayasa Mahkemesi Kararlar, 41
Trk Anayasalar, 29
Trk Dergileri, 51
Trk Doktrininde Anayasa Hukuku
Tanm, 142
Trk Hukuk Siteleri, 66
Trk Ktphanelerinin Fakirlii, 64
Trkiye'de Anayasa Hukuku Eserleri,
46
Tzel, 143, 213
U. S.: United States Reports, 44
ULAKBM, 59
Uman, 133
Umumi Amme Hukuku, 164
United States Supreme Court, 44
Soru, 27
nc Dnem, 190
niversite Ktphaneleri, 62
skl, 105, 142, 172, 185
Vrification empirique, 11
Viyana evresi, 7
Wiener Kreiss, 7
Wroblewski, 13
Yabanc Anayasa Yargs Organlarnn
Kararlarnn Bilgi Kaynaklar, 43
Yabanc Anayasalar, 37
Yabanc Dil, 286
Yabanc Hukuk Siteleri, 67
Yabanc Literatr, 284
Yaklam Alar, 157
Yaklamlarn Eit Deeri, 161
Yaptrmal nermeler, 22
Yarg Bamszl, 100
Yaynevleri, 60
Yaynlanmam almalar, 128
Yaynlanmam Yksek Lisans Ve
Doktora Tezlerine Atf Usl, 126
Yaynlanm Teblie Atf:, 125
Yayla, 223
Yazma, 117
Yeni Anayasa Hukuku, 190
Yeni Anayasa Hukukunun Konular,
150
Yeni Trk Anayasa Hukuku Doktrini
Kurulurken, 279
Yksek Tekilt, 171
Yzbaolu, 35
Zabt Ceridesi, 30

EK:
KEMAL GZLERN ZGEM VE YAYIN LSTES
KEMAL GZLERN ZGEM VE YAYIN LSTES
I. ZGEM
Biga, 31.03.1966.
1. renim:
1983-1987 Lisans: Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi
1998-1990 Yksek Lisans (Kamu Hukuku): Ankara niversitesi Sosyal Bi-
limler Enstits Kamu Hukuku Anabilimdal
1990-1992 Yksek Lisans (DEA) (Kamu Hukuku): Bordeaux niversitesi
Hukuk Fakltesi (Fransa)
1992-1995 Doktora (Kamu Hukuku): Bordeaux niversitesi Hukuk Faklte-
si (Fransa)
2. Meslek alma:
1988-1997 Aratrma Grevlisi: Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Genel
Kamu Hukuku Anabilimdal
1997- Yardmc Doent: Uluda niversitesi ktisad ve dar Bilimler
Fakltesi Kamu Ynetimi Blm Hukuk Bilimleri Anabilimdal
Yabanc Dil: Franszca: Doentlik Dil Snav, 100/100; KPDS (A, 97/100)
ngilizce: KPDS, B (82/100)
II. TEZLER
A. YKSEK LSANS TEZLER
1. Kurucu ktidar, Yksek Lisans Tezi, Danman: Prof. Dr. Yahya K. Zabunolu,
Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Kamu Hukuku
Anabilimdal, 1990, VIII+219 s.
2. Le pouvoir constituant originaire, Mmoire du D.E.A. de Droit public, Directeur
de recherches : Prof. Dmitri Georges Lavroff, Universit de Bordeaux I,
Facult de droit, des sciences sociales et politiques, 1992, 93 s.
B. DOKTORA TEZ
Le pouvoir de rvision constitutionnelle, Thse pour le doctorat en droit, Directeur
de recherches: Prof. Dmitri Georges Lavroff, Universit Montesquieu -
Bordeaux IV, Facult de droit, des sciences sociales et politiques, 1995,
774 s.
(Trs honarable avec flicitations du jury derecesi ile kabul edilmitir).
(Atelier national de reproduction des thses, ISSN 0294-1767, Numro de code:
3840.20688/96, 95/BOR4/0027, A.N.R.T. Universit de Lille, 1996).
III. YAYINLAR
A. KTAPLAR
1. Le pouvoir de rvision constitutionnelle, Villeneuve d'Ascq, Presses
universitaires du Septentrion, 1997, 2 cilt, 774 s.
(Trkiye Bilimler Akademisinin 13.10.1997 tarih ve TBA/1052 sayl kararyla Trkiye
Bilimler Akademisi Sosyal Bilimler Alannda Uluslararas Bilimsel Yaynlar zendirme
Program erevesinde tevik primi almtr).
2. Hukukun Genel Teorisine Giri: Hukuk Normlarnn Geerlilii ve Yorumu
Sorunu, Ankara, US-A Yaynclk, 1988, IV+245 s. (Trk Sosyal Bilimler
Dernei Gen Sosyal Bilimciler Birincilik dln almtr).
3. Hukuka Giri, Bursa, Ekin Kitabevi Yaynlar, 1998, XVI+384 s.
4. Kurucu ktidar, Bursa, Ekin Kitabevi Yaynlar, 1998, XVI+191 s.
ZGEM VE YAYIN LSTES 319
5. Trk Anayasalar, Bursa, Ekin Kitabevi Yaynlar, 1999, 359 s.
6. Anayasa Hukukunun Metodolojisi, Bursa, Ekin Kitabevi Yaynlar, 1999,
VIII+303 s.
7. Pouvoir constituant, Bursa, Ekin Kitabevi Yaynlar, 1999, VIII+120 s.
8. Anayasa Normlarnn Geerlilii Sorunu, Bursa, Ekin Kitabevi Yaynlar, 1999,
VIII+320 s.

B. MAKALELER
1. Halkoylamasnn Deeri, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, Cilt
XL, 1988, Say 1-4, s.97-113.
2. Sigara me zgrl ve Snrlar: zgrlklerin Snrlandrlmas Problemi
Asndan Sigara Yasa, Ankara Barosu Dergisi, Yl 47, Say 1, Ocak
1990, s.31-67.
3. Olaanst Hal Rejimlerinde zgrlklerin Snrlandrlmas Sistemi ve Ola-
anst Hal Kanun Hkmnde Kararnamelerin Hukuki Rejimi, Ankara
Barosu Dergisi, Yl 47, Say 4, Austos 1990, s.561-590.
4. Bireysel Bavuru ve Kbrs Sorunu, nsan Haklar Yll, Cilt 15, 1993, s.165-
174.
5. ' ',
, x 2 1993, s.11-13.
6. Fransz Anayasa Konseyi Kararlar Kronii: 1994, Ankara niversitesi Hukuk
Fakltesi Dergisi, Cilt 44, 1995, Say 1-4, s.809-819.
7. La question de la supriorit des normes de droit international sur la
constitution, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, Cilt 45, 1996,
Say 1-4, s.195-211.
8. Sur la validit des limites de la rvision constitutionnelle dduites de lesprit de
la constitution, Annales de la Facult de droit dstanbul, Vol.XXXI, mai
1997, s.109-121.
9. Realist Yorum Teorisi ve Mekanist Anayasa Anlay, Anayasa Yargs, Anka-
ra, Anayasa Mahkemesi Yayn, 1998, Cilt 15, s.205-249.
10. Dzenleyici lemlerde Dava Ama Sresinin Balangc Konusunda nc
Bir htimal, Ankara Barosu Dergisi, 1998, Say 3, s.27-32.
11. Cumhuriyet ve Monari, Trkiye Gnl, Say 53, Kasm-Aralk 1998,
s.27-34.
12. Hukuk Asndan Monari ve Cumhuriyet Kavramlarnn Tanm Sorunu,
Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, Cilt 54, 1999, Sa-
y 1, s.51-62.
13. nsan Haklar Normlarnn Anayasastl Sorunu, Trkiyede nsan Hak-
lar, Ankara, TODAE Yayn, 1999, (kacak) (6-7 Aralk 1998 tarihinde
TODAEde dzenlenen Trkiyede nsan Haklar Konferansnda sunulan
tebli).
Yard.Do.Dr. Kemal GZLER
Uluda niversitesi
ktisad ve dar Bilimler Fakltesi
Kamu Ynetimi Blm
16059 Grkle BURSA
Tel: (0224) 442 87 37
E-Mail: gozler@uludag.edu.tr
http://www20.uludag.edu.tr/gozler
http://www.geocities.com/CollegePark/
Classroom/5921

Hukuk

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hukuk

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kemal Gzler, Anayasa Hukukunun Metodolojisi, Bursa, Ekin Kitabevi Yaynlar, kinci Bask,

1999, XVI+320 s. (www.anayasa.gen.tr/metodoloji.htm) K.Gzler. Her hakk sakldr.

You might also like