T.C.

Mİ
LLİEĞİ
TİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKİEĞİTİ
M VE ÖĞRETİ
M Sİ
STEMİ
NİN
GÜÇLENDİRİ
LMESİPROJESİ)

RADYO-TELEVİ
ZYON

SENARYONUN TEMEL ÖGELERİ

ANKARA 2007
 Milli Eğ ğ
itim Bakanlııtarafı
ndan geliş
tirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Baş kanlığı
nı
n 02.06.2006 tarih ve 269 sayı lı
Kararıile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları nda kademeli olarak
yaygınlaştırı
lan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğ retim programları nda
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandı rmaya yönelik geliş tirilmişöğ retim
materyalleridir (Ders Notları
dır).

 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandı rmak ve bireysel öğ renmeye

rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazı ş
rlanmı, denenmek ve
geliş
tirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları nda
uygulanmaya baş ş
lanmıtır.

 Modüller teknolojik geliş melere paralel olarak, amaçlanan yeterliğ i

kazandı rmak koş ulu ile eğitim öğretim sı rasında geliş tirilebilir ve yapı
lması
önerilen değiş
iklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

 Örgün ve yaygın eğitim kurumları , iş

letmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
ı
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşlabilirler.

 Bası şmodüller, eğ
lmı itim kurumları ı
nda öğrencilere ücretsiz olarak dağtı
lı
r.

 Modüller hiçbir ş
ekilde ticari amaçla kullanı ı
lamaz ve ücret karş ğ
lıı
nda
satı
lamaz.
 İ
ÇİNDEKİ
LER

İ
ÇİNDEKİ
LER
İÇİ NDEKİ LER..............................................................................................................i
AÇIKLAMALAR .......................................................................................................iii
Gİ Rİ Ş...........................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİ YETİ –1 ........................................................................................3
1. SENARYO ...............................................................................................................3
1.1. Senaryo Kavramı ...............................................................................................3
1.1.1. Senaryonun Tanı mı....................................................................................3
1.1.2. Senaryo- Edebiyat İ liş kisi ..........................................................................4
1.1.3. Senaryonun Tarihçesi .................................................................................4
1.1.4. Senaryonun Evreleri ...................................................................................6
1.2. Senaryonun Bölümleri.......................................................................................9
1.2.1. Çekim (Shot) ..............................................................................................9
1.2.2. Sahne (Scene) .............................................................................................9
1.2.3. Ayrı m (Sequence) ....................................................................................10
1.2.4. Bölüm (Part) .............................................................................................10
UYGULAMA FAALİ YETİ ...................................................................................11
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME.........................................................................12
ÖĞRENME FAALİ YETİ –2 ......................................................................................13
2. SENARYO YAZARININ ÖZELLİ KLERİ...........................................................13
2.1. Senaryo YazarıOlma İ steği ............................................................................13
2.2. Öykü Anlatma İ steği .......................................................................................13
2.3. Öğrenim ve Kültür Düzeyi ..............................................................................14
2.4. Dünya Görüş ü .................................................................................................14
2.5. Hayat Deneyimi...............................................................................................14
2.6. Araş tırma ve Gözlem ......................................................................................15
2.7. Yaratı cıHayal Gücü ........................................................................................15
2.8. Görsel Düş ünme ve Yazma.............................................................................16
2.9. Ana Dili Bilme ve Kullanma ...........................................................................16
2.10. Sinema Teknolojisini Bilme ..........................................................................16
2.11. Zaman Kullanı mı(Etkili Bir Sı nı rlılık).........................................................16
2.12. Ekip Çalı şması na Yatkı nlı k...........................................................................17
2.13. Seyirci Merkezli Çalı şma ..............................................................................17
UYGULAMA FAALİ YETİ ...................................................................................18
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME.........................................................................19
ÖĞRENME FAALİ YETİ –3 ......................................................................................20
3. SENARYONUN KULLANIM ALANLARI.........................................................20
3.1. Sinema .............................................................................................................20
3.1.1. Konulu Filmler .........................................................................................20
3.1.2. Belgesel Sinemalar ...................................................................................21
i
 3.2. Televizyon .......................................................................................................23
3.2.1. Dizi Film ..................................................................................................23
3.2.2. TV Filmleri ...............................................................................................24
3.2.3. Skeçler ......................................................................................................24
3.2.4. Canlandı rmalar .........................................................................................25
3.2.5. Klip ...........................................................................................................25
3.3. Radyo ..............................................................................................................25
3.3.1. ArkasıYarı n .............................................................................................25
3.3.2. Radyo Tiyatrosu .......................................................................................25
UYGULAMA FAALİ YETİ ...................................................................................27
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME.........................................................................28
MODÜL DEĞERLENDİ RME ..................................................................................29
CEVAP ANAHTARLARI .........................................................................................30
ÖNERİ LEN KAYNAKLAR......................................................................................31
KAYNAKÇA .............................................................................................................32

ii
 AÇIKLAMALAR

AÇIKLAMALAR
KOD 321GM0001
ALAN Radyo-Televizyon
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Seneryonun Temel Ögeleri
Senaryo yazımıyla ilgili temel bilgi ve becerilerin
MODÜLÜN TANIMI
kazandırı ğıöğrenme materyalidir.
ldı
SÜRE 40/24
ÖN KOŞUL Ön koş
ul yoktur.
YETERLİ
K Senaryonun temel ögelerini incelemek.
Genel Amaç
 Gerekli ortam sağ landı ğında senaryonun ve senaryo
yazarı
nın temel özelliklerini analiz edebileceksiniz.

Amaçlar
Uygun ortam sağlandı ğı nda;
MODÜLÜN AMACI
1. Senaryo kavramı nı, senaryonun evrelerini ve
senaryonun bölümlerini analiz edebileceksiniz.
2. İ yi bir senaryo yazarıolmanı n koş ullarını
inceleyeceksiniz.
3. Senaryonun kullanı m alanları ile farklıtürde
senaryoları n özelliklerini karş ı laştırabileceksiniz.
Ortam: Bilgisayar ve projeksiyon cihazıbulunan tam
donanı mlıatölye ve laboratuvar ortamı , radyo, TV
stüdyoları , çekim platoları .
EĞİ
TİM ÖĞRETİ M
Donanı m: Radyo ve TV stüdyo temel donanı mlarıile
ORTAMLARI VE
diğer yardı mcıaraç ve gereçler, kitle iletiş im araçları ,
DONANIMLARI
kaynak yayı nlar, DVD ve VCD filmler, örnek
programlar, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar ve
donanı mları , senaryo metin örnekleri vb. sağ lanmalı dır.
Her faaliyet sonrası nda o faliyetle ilgili
değerlendirmesorularıile kendi kendinizi değ erlendire-
ceksiniz.
ÖLÇME VE
Öğ retmen modül sonunda size ölçme aracı(uygulama,
DEĞERLENDİ
RME
soru-cevap) uygulayarak modül uygulamaları ile
kazandı ğınız bilgi ve becerileri ölçerek değ erlen-
direcektir.

iii
iv
 Gİ
RİŞ

Gİ
RİŞ
Sevgili Öğrenci,

Bazımeslekler vardı r ki biraz sı ş

ra dıı
dı r. İ
şte senaryo yazı
mıda veya diğer bir deyiş le
senaristlik de bu sı ş
ra dıımesleklerden biridir. Komş umuzun bir avukat, bir ş
oför, bir doktor
olmasısı radandır da bir senarist olmasıpek sı radan sayılmaz. Gizliden gizliye bir de
hayranlı k duyulur bu meslek erbabları na.

Öyle ya nerden bulurlar o konuları , nası l yazarlar insanıekranı n baş ına çivileyen o
güzelim eserlerini. Hep ş öyle düş ünürüz; senaristlik çok yaratı cılı
k isteyen bir meslek.
Oysaki senaristlikte yaratıcı ğ
lıın ve yeteneğ in rolü düşünülenin aksine pek de fazla değ ildir.
Dahasıbizi ekran baş ı
na çakan eserler ortalama yeteneğe sahip fakat gerekli eğitimi almı ş
kişilerin disiplinli çalş
malarının sonucu oluş maktadı r. Elbette ki yeteneğin ve yaratı cılığın
rolünü inkâr etmiyoruz. Ancak baş arıda asıl rolün eğ itimin ve disiplinli çalış
manı n ürünü
olduğunun altı nıçizmeye çalışıyoruz.

Bir büyük senariste sormuş lar: “Nasıl bu kadar güzel eserler üretebiliyorsunuz?” diye.
O da ş u cevabıvermiş“Eserim bitene kadar pantolonumun sandalyeye gelen kı smınıordan
ayırmı yorum.” Yani kı saca, oturup çalışıyorum, demek istemiş . İşte biz de bu modülde
oturup çalı ş
ıp bir ş
eyler üretmek isteyenlerin ürünlerinin kalitelerini arttı rmak için gerekli
bilgiyi vermeye çalış
tık.

Bu modülü aldı ktan sonra senaryonun ve senaryo yazarı

edebilecek, senaryonun kullanı
karşı
laştırabileceksiniz.
nı
n temel özelliklerini analiz
m alanları ile farklıtürde senaryoları n özelliklerini

1
2
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1
AMAÇ
Senaryo kavramını, bölümlerini, senaryo yazarı
nın özelliklerini ve senaryonun
kullanı
m alanları
nıöğrenebileceksiniz.

ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanı
z gereken öncelikli araşrmalar ş
tı unlardı
r:

 TV’de izlediğiniz dizi ve sinema filmlerinin içinden, beğ endiklerinizin

senaryoları nı
, inceleyiniz.
 İzlediğ ndan, hangi ş
iniz dizi ve filmlerin kimler tarafı artlarda üretildiğini
araştırı
nız.

Araş tırma iş lemleri için internet ortamı , DVD ve VCD’lerin satı ldığımağ azaları
gezmeniz gerekmektedir. Beğ endiniz filmlerin senaristlerinin biyografilerini ve senaryo
yazı
mıyla ilgili kaynak kitapları
nıinceleyerek ön bilgi edininiz.

1. SENARYO
1.1. Senaryo Kavramı
1.1.1. Senaryonun Tanı
mı

Yapı m süreci içinde yazı lıbir metni olmayan bir film çekmek pek mümkün değ ildir.
Bu yüzden film çekimleri bir senaryo dâhilinde gerçekleş tirilir. En basit tanı
mıyla senaryo,
kelimelerle resim yaratma sanatı dı
r diyebiliriz. Daha kapsamlıbir senaryo tanı mıyapacak
olursak; belli bir teknik ve yeteneğ e dayanan, sinema sanatıkuralları nıve çağ ın tekniğ ini
dikkate alan, ilk satırı
ndan son satı rına dek sinema ve televizyona uygun olarak hazı rlanan
metindir, diye tanı mlayabiliriz. Diğer bir tanı mlamaysa senaryoyu, görüntü ve sese
dönüş ecek bir düş üncenin, bir olayı
n yazı ya dökülmüşhâlidir, diye anlatı r.

Kendine özgü bir yazı m tekniği olan senaryo dediğ imiz metin, iki yönlü bir çalı şmayı
kapsar. Birinci yönünde, sinemanı n kurallarıve koş ullarıdikkate alı narak doğ açlama olarak
ya da baş ka sanat dalları ndan uygulanarak, ele alı nan konudan dramatik yapıkurulur. Bu
yapıiçinde düş ünceler, entrikalar verilerek bir olay anlatı lır, olayıyaratan kiş iler arasında
ilişkiler düzenlenir ve olay bir sonuca ulaş tı
rılır. Senaryo ikinci yönüyle teknik bir
çalış madı r: Görüntü, ses ve sahneleme yöntemleri gibi ögelerin ayrı ntı
larınıkapsayan; kı saca
yapı mı n içeriğini, biçimini, önemli bilgilerini kapsayacak ş ekilde düzenlenmesidir. Senaryo
yazı mı nda kullanı lan bazıkurallar, öncelikle senaryonun bu ş ekil yanıyla ilgili olanlardır.
Senaryo yazı mıaraş tırma, gözlem, genel kültür, yaratı cıhayal gücü ve yazma yeteneğiyle
doğrudan ilgili bir olaydı r. Kişilerin özelliklerinin farklıolmasınedeniyle bu konuda baş arı
için kesin bir formül vermek mümkün değ ildir. Bu konuda söylenebilecek en gerçekci söz,
senaryonun nası l yazı lacağ ıbiçim olarak öğrenilebilir; ancak yaratı cıçalışma zamanla olur.
3
1.1.2. Senaryo- Edebiyat İ
liş
kisi

Sinema dramaturjisi kavramları nı, dolayı sıyla terminolojisini büyük ölçüde

edebiyattan almı ş, deyim yerindeyse transfer etmişbulunmaktadı r. Doğ al olarak edebiyat
alanında kendini yetiş tirmemişbir kiş inin aydın, baş arılıve üretken bir senarist olması
imkânsı zdır. Önce edebi eserler ve edebî bilgilerle üretkenliği sağ layacak donanı m
oluşturulmalı dır. Bu üretme gücünü sağ layan donanı m, sinema kuralları nında öğ renilmesiyle
senaryo alanı nda sistemli ve baş
arılıbir üretimi beraberinde getirecektir. Edebiyatıtemelinde
epik, lirik ve dramatik olmak üzere üç ayrıtüre ayı rmak artı k gelenek hâline gelmiş tir.
Bunları n yanı sı
ra edebiyatın bu üç türü arası nda, birbiriyle kaynaş arak sinema dramaturjisi
alanında yeni oluş umlar meydana gelerek karş ılı
klıgeçiş lerde bulunmaktadı r.

Resim 1.1: Edebî eserler sinema ve televizyon dünyası

na her zaman ilham kaynağıolmuş
tur

1.1.3. Senaryonun Tarihçesi

1.1.3.1. Sessiz Sinema Döneminde Senaryo

Günümüzde yalnı zca insan sesleriyle yetinmeyip seyirci üzerindeki etkisini arttı
rmak
için ses efektlerini bilen, son teknoloji sistemleriyle veren sinema endüstrisi, ikinci dünya
savaş ı
nın baş ladığ ıyı llara kadar filmlerini sessiz çekmek zorundaydı . Çünkü filmleri sesli
olarak çekme teknolojisinden yoksundu. Sinema filmlerini sesli olarak çekme konusunda en
önemli adı mlarıThomas Edison’ı n firmasıattı . Ancak onlar da yaptı klarıişin önemini
kavrayamamı ş, sesli film çekmeyi geçeci bir heves olarak görmüş lerdi.

Sessiz sinema döneminde yazı lan film senaryolarında, oyuncuları

n diyaloglarıfazla
önem göstermiyordu; çünkü film gösterimi sırasında projeksiyon makinesinden çıkan sesin
dış
ında hiçbir ses yoktu. Bu yüzden oyuncular anlaş ı
lı
r olmak için, daha ziyade mimik ve
4
beden dillerini kullanı yorlardı. Ancak çok gerektiğ i durumlarda sahneler arasına diyalog
sahneleri eklenerek seyirciye gerekli açı klama yapı lmaya çalışılı
yordu. Filmde diyalog ve
diğ er ses unsurlarının olmaması , anlaş ı
lır olmak adı na hem senaristin, hem de oyuncunun
işini zorlaştırı
yor; abartılıoyunculuk ve sahnelerin çekimine zemin hazı rlı
yordu. Ancak
ilginçtir ki, sesli film çekimlerinin baş laması yla da bazısanatçı lar gerçek sesleriyle
izleyiciye hitap edince şöhretlerini yitirmişlerdir.

Resim 1.2: Sessiz sinema döneminin unutulmaz kahramanıŞarlo ‘yumurcak’ filminin bir
sahnesinde

1.1.3.2. Sesli Sinema Döneminde Senaryo

Sessiz sinema, kendi baş ına bir sanat, kendine özgü kurallarıolan, belli ilkelere
dayanan bir anlatı m olmuş tu ki, birdenbire ortaya ses öğ esi çı
ktı. Ses öğ
esinin sinemada her
ş eyden önce sözlendirme için kullanı lacağı, filmlere ara yazı lar konulmaya baş landığından
beri anlaş ılmıştı.İlk sessiz filmlerde ara yazıyoktu; daha sonralarıbir çekimden öbürüne
geçerken zaman bakı mı ndan ilerlemeyi göstermek, bulunulan yeri belirtmek, kiş ilerin
kimliğ ini ortaya koymak için ara yazı lar kullanı lmaya baş landı. Giderek bunlar yerini
''konuş ma”yıgösteren yazı lara bıraktı. 1920 yı llarına doğ ru senaryonun gelişmesi, görüntüler
kadar ara yazı lar, çekimler arası nda açı k kapatmak ihtiyacı nıduyan kurgucunun isteğ ine
göre değ il, senaryocunun isteğ ine göre hazı rlanı yordu. Sessiz sinemanı n son birkaç yı lı
içinde ''konuş ma''yla ilgili sözler o kadar önem kazandıki, herhangi bir oyuncu ağzı nıaçı p
söz söylemeye baş larken çekimi kesip bir arayazı yla bu sözü vermek alı şkanlık hâline geldi.
Sinemada sesin, daha doğ rusu sözün saltanatıbaş lamı ştı
.

Sesli film ortaya birtakı m önemli meseleler çı kardı: Sesleri elverişli olmayan sessiz
film çağı nı
n birçok önemli ünlü oyuncusu, birden kendilerini endüstrinin dı şında
buluverdiler. Yaklaş an iktisadi bunalım, sesli filmin çıkışısayesinde, sinema endüstrsini bu
sarsıntını n dışında bı raktı. Sinemanı n büyük ustalarısesli film karş ısı nda kararsı
zlığa
düş tüler. Sesli filmin ilk yıllarısanat bakımı ndan oldukça baş arısız geçti. Halk sesli filme
büyük ilgi gösterirken, Chaplin, Clair, Pudovkin, Eisenstein, Murnau gibi büyük sanatçı lar
sesli filme cephe aldı lar. Öbürlerinden ayrıolarak Eisenstein, Pudovkin ve Aleksandrov,

5
sessiz film çağı nın artı
k geçtiğini, ses öğ esinin filmde destekleyici bir rol oynayabiliceğini
kabul ediyorlar, fakat bir film sahnesine eklenecek konuş manı n sahnenin bütün değerini,
özellikle bir çekimden öbürüne geçiş teki özelliği yok edeceğini öne sürüyorlardı.

Sesin filmlere eklenmesi, sinemayısessiz bir hareketli resimler dizisinden çı karı p

hayatın bire bir kendisine dönüş mesini sağladı
. Seslerinin duyulması yla gerçek, canlıkiş ilere
dönüş en karakterler, karmaş ı
k ses efektleri ve görsel aksiyonlar sayesinde yapboz
tamamlanmı şoldu. Sinemaya yepyeni bir boyut getiren ve görüntüyü zenginleş tiren ses her
ne kadar mümkün olduğunca iyi kullanı lmaya ve geliş ş
tirilmeye çalıılı
yorsa da hakkı nda
daha öğ renilecek çok ş ey var.

Yazarları n, eski sisteme göre uyguladıklarıyaratıcı lı

klarınıartı k çok daha geniş lemiş
olan bu yeni sahada sürdürmeleri ve sinema dünyası na yepyeni ufuklar açan, görselliğ i
zenginleştiren sesi görsellikle en mükemmel ş ekilde birleş ş
tirebilicekleri çalımalarıortaya
koymalarıgerekiyordu. Yazarlar, ses eklenmeden önce filmlerde ortaya çı kan eksikliğin
başka yollardan giderilmeğe çalı ş
ılmasısonucu ortaya çı kan ve filmin akı cı ğ
lıını
, doğallığ
ını
bozan eksik ve kusurlu ara yazı lar yerine yeni alana en uygun ş ekilde anlamlıve güzel
diyaloglar yazmak zorundalardı .

1.1.4. Senaryonun Evreleri

1.1.4.1. Taslak Öykü (Sinopsis)

 Taslak öykü, tema seçilip konu belirlendikten sonra geliş tirerek, yazmaya karar
verdiğiniz film öyküsünün en kı sa yoldan 1-2 sayfa içinde özetlenmesidir.
 Taslak öykü, eserin konusu üzerinde ilgilileri (yapı mcı /yönetmen) aydı nlatan
metindir.
 Ticari sinemada ya da televizyonda bir filmin yapı lıp yapı lmaması na çoğ
u kez,
senaryo taslağ ıda denilen taslak öykü okunduktan sonra karar verilir. Bu nedenle
taslak öykü zaman ekonomisi açı dan önemlidir.

Taslak öyküyü kı
sa yazmak önemlidir. Öyküyü bir iki paragrafta ya da bir–iki sayfada
anlatabilmek, aynı
öyküyü fazla sayfada anlatabilmekten daha zordur.
Taslak öykü yazımı nda dikkat edilecek nokta, ilk aşamada verilen aş ırıayrı ntını
n,
sonradan öykünün önünde engel oluşturabileceğidir.

Taslak öykü ş u bilgileri kapsar:

 İ şlenecek tema kesin olarak ortaya çı kar.
 Olaylar dizisinin geçtiğ i zaman ve çevre (mekânlar) belirlenir.
 Olaylar dizisini oluş turan ana ve diğer önemli kiş iler ortaya konulur. Ana ve diğer
kişilerin tanımlamasıilk adı mda yaşve kiş iye iliş
kin bilgileri içerir.
 İ kinci adı m, taslak yapı yısomutlaş tırmaktı r; somutlaş tı
rma öyküyü birleş tiren,
bütünleş tiren omurganı n biçimlendirilmesiyle olur.
 Bu çalı şma, daha sonra bir senaryoya dönüş ecek olan öykünün geliş imini açı
klar.
 Taslak öykü, genişzaman kipiyle yazı lır.

6
Bir taslak (synopsis) öykü

Orta yaşıgeçkin, yalnı z ve evcimen bir erkek, kendisinden küçük bir

kadınla tanı
şır ve arkadaşolurlar. Ancak arkadaş larının dalga geçmesi
sonucu ne yapacağınıbilemez duruma gelince kı zdan ayrı lı
r. Daha sonra
erkek hayatı
nda kızın yerinin çok önemli olduğunu anlar ve onu arar…

1.1.4.2. Geliş
tirim Senaryosu (Treatment)
Taslak öyküye kı sa öykü denilirse, geliş tirim, bu kı sa öykünün daha ayrı ntılıolarak
kırk, elli sayfa geniş letilip işlenmesiyle elde edilir. Bu evrede, senaryo yazarı ndan, sanat
değ eri büyük bir uzun öykü ya da roman değ il, yalnızca baş arı lıbir film metni hazırlanması
beklenir. Geliş tirim bir sinema öyküsüdür, bu nedenle, her ş eyden önce sinemanı n
koş ullarına uygun olarak hazı rlanmasıgerekir. Öykü geliş tirilirken, sonuçta çekilecek filmin
akı ş
ı, her görüntüsü bu evrede tasarlanı r. Öyküdeki her çekim içeriğ i ve bunun ayrı m
içindeki yeri tam olarak belirtilerek tı pkıperdede görüntüleneceğ i biçimde yazılır. Film
öyküsünün çatı sıolan öyküleme (dramatik yapı ) geliştirim senaryosunda tamamen kurulur.
Ortaya çı kan metin, tamamlanan bir filmde yer alacak görüntülerin, sözcüklerle kâğ ıt
üzerinde anlatı mıve bu anlatı mı n sinemanı n gerektirdiğ i koş ullara uygunluğudur.

Senaryo yazarı ş
, bu çalımasınıyaparken, sinema özelliği olmayan durumlarda, diğer
sanatlar için geçerli olan kurallardan, tekniklerden yararlanı r. Geliş ağıyukarı
tirim, aş
kendine özgü teknikle yazı lan uzun bir öykü olduğ una göre, uzun öykü tekniği ve genel
olarak roman / öykü türünün tekniği burada senaryo yazarı
nın işine yarar.

tirimde dikkat edilecek noktalar ş

Geliş unlardı
r:

 Kişilerin özelliklerinin belirtilmesi (kişileş

tirme),
 Çevre özelliklerinin ortaya konulması ,
 Hareketlerin düzenlenmesi.

Kı
saca:
 Geliş tirimde dramatik yapıbelirlenir. Olgular sı ralanı
r. Olayları n bağ lantı
ları
sağ lanı r. Konunun geliş me ve çatı şma noktalarıbelli olur.
 Kiş iler özellikleriyle tanıtı
lır, kiş
iler ve onları
n ortaya koyduğ u olaylar irdelenir.
 Konuş ma örgüsünün (diyalog) en önemlileri yazı lı
r.
 Ele alı nan öykünün özetteki gibi yalnı zca ana hatlarıdeğ il, ikincil derecedeki
geliş meleri de belli olur.
 Her anlatı m, her cümle, filmdeki görüntülere uygun olacak biçimde yazı lı
r.
 Genişzaman kipiyle yazı lı
r. Edebî süslemeler yapı lmaz.

7
Bir geliş
tirim (tretmand) örneği

Ahmet Bey,İ stanbul’un orta hâlli bir semtinde yalnı z baş ına
oturmaktadı r. Yaş ı48 olup bir devlet dairesinde memur olarak
çalışmaktadı r. Evcimen bir yapı sıolup etliye sütlüye karı şmaz.
Daha sonra bir arkadaş ını n düğününde Pelin ile tanı ştı
rılı
r. Pelin
30 yaş ı
nda çağdaşaklıbaş ında ekonomik durumu iyi olmayan
bir ailenin kızıdı
r. Özgüveni fazla olan, işinde başarılı
, fazla güzel
olmayan ama sempatik bir kı zdır. Sanki ikisi de birbirleri için
yaratı lmıştı
r. Araları ndaki tek engel yaş farkı dır. Düğün
sonrası nda sık sık buluşmaya baş larlar. Durumun farkı na varan
Ahmet’in arkadaş ıİsmail, Ahmet’i uyarmak gereği hisseder.

1.1.4.3. Ayrı
mlama Senaryosu
Ayrı mlama senaryosu, senaryo yazarı nın bireysel çalı şmasıbittiğ i, her ş eyin
sonuçlandı ğıüçüncü aş amadı r. Ayrı mlama senaryosu, geliş tirim evresinde geniş letilen
öykünün, birçokş ekil öğesinin birleş mesiyle, sinema tekniğ ine ve gereklerine göre, dı ş
yapı sının (biçim) oluş turularak, çekim senaryosu olmaya hazı r metin durumuna
getirilmesidir. Yazarı n öngördüğü, belli bir sonuca giden olaylar dizisinin en küçük
ayrıntıları, tüm kiş iler, kişilerin kiş ilik özelliklerini gösteren iç ve dı şhareketleri, kiş ileri
birbirleriyle iliş kileri, konuş ma örgüsü ve sesler (doğ saca her ş
al sesler/müzik) ile, kı eyi ile
içerik ortaya konarak, geliş tirilen metin ayrı mlar (sequence) sahnelere, sahneler de çeş itli
açılardan, çeş itli ölçeklerden, çeş itli kamera hareketleri ile alı nacak bir dizi çekimden oluş an
birimlere bölünür.

1.1.4.4. Çekim Senaryosu

ş
Çekim senaryosu (Shoting Script), senaryo çalımasının son evresidir. Ayrı
mlamanı
n
hazırlanmasından sonra, yazar ile yönetmen ya da yalnı zca yönetmen çekim senaryosunu
oluşturmaya baş lar. Filme dönüş ecek metnin çekilmesine temel olacak tüm bilgiler bu
evrede, çekim senaryosunda yer alı
r.

Çekim senaryosunun en kı sa tanı mı: Henüz çekilmeyen filmin, bittiği zaman alacağ ı
biçimin, önceden en küçük ayrı ntılarına dek kâğı t üzerinde belirttiği metindir. Diğer bir
tanıma göre, çekimlere bölünen çevrim için gerekli tüm uygulama açı klamalarınıtaşıyan,
konuş malarıve sesle ilgili tüm bilgileri veren senaryo; senaryonun çevrime hazı r durumdaki
en son aşamasıve biçimidir.

Çekim senaryosu, geliş tirimde geniş letilen, ayrı

mlama evresinde bölüm, ayrı m,
sahnelere -ve hatta çekimlere- ayrı lan metnin; sinemanı n tekniğine göre (değ
işik kamera
konumları , çeş
itli açı
lardan, ölçeklenen çekimler) düzenlenmesidir. Tüm hareketler (oyuncu,
kamera: kameranı n çerçevelendiğ i görüntü, kamera hareketleri), kullanı lan sesler

8
(konuş malar ve doğ
al sesler/müzik), görüntü efektleri vb. Bu metinde ayrı
mlar (sequence),
sahne, çekim durumunda verilir.

Biçim özelliği olan çekim senaryosunun değ işik sunum biçimleri vardı r. Ama
hepsinde ortak olan, görüntülerin içeriğ i, oyuncuları n hareketleri, konuş maların diğer
seslerin yazılmasıdır. Bunlar arası
nda da kamera devinim ve çekim ölçeklerinin yer alması
gerekir. Senaryo sayfasında yer alan görsel bildirimler, yönetmeni ilgilendiren tüm bilgileri
kapsar. Bu bilgiler aynızamanda çekimde görevli olanları n, çekim anı nda yapacaklarıher
şeyi içerir.

Herhangi bir çekim senaryosuna bakı ldığ ında, önce kimi yatay çizgiler dikkati çeker.
Bu çizgilerin üstünde sırayla bir rakam, bazıyer adlarıyer alı r. Senaryoda görülen her yatay
çizginin üstünde yer alan rakamlar ve yazı lar, ilgili olduğ u çekimlerle ilgili derli toplu ve
özet bilgileri verir. Özellikle yapı m aş amasında hazı rlanacak çalı şma programıiçin bu
bilgiler büyük kolaylık sağlar.

1.2. Senaryonun Bölümleri

1.2.1. Çekim (Shot)

Çekim, filmi oluş turan dramatik yapı nı n en küçük birimidir. İ ki noktalama imi
(kesme, zincirleme vb.) arası nda kalan görüntü dizisine çekim adıverilir. Diğ er bir tanımla,
“çekim” , kameranı n hiç ara vermeksizin, durduruluncaya de ğ in, sürekli olarak bir görüntüyü
filme kaydetmesidir. Çekim, bir sahne içindeki belirli kiş i ya da nesneye odağı n değiştiğini
gösteren bildirimdir. Çekimlerin, kurguyla bir araya getirilmesiyle sahne oluş ur.

1.2.2. Sahne (Scene)

Tiyatrodan sinemaya aktarı lan sahnenin iki tanı mıvar. Birincisi, oyun alanı na bir
oyuncunun her bir giriş i yeni bir sahnenin baş langı cıve her bir çı kı şıo sahnenin sonudur.
Buna “Fransı z Sahnesi” denilir. İ
kincisi olayların gerçekleş eceği yeri (mekânı ) ya da dekoru
tanımlar. Bu nedenle tiyatro oyunları ; günlük hayattan farklıolay akı şı, seçilmişve
ayıklanmı şolaylar, bölünmüşçeş itli sahneler, değiş ik ortam ve zamanlardan oluş ur.
Sinemada sahne, film içinde, dekorun ve kamera açı larının değiştiği yerlerdeki tamamlanan
bir durumu belirtir. Buna “Çekim Sahnesi” denir. Baş ka bir deyişle sahne, aynıkiş iler ve
aynıdekor (mekân) içinde geçen, sürekli bir olayıgösteren bir ya da daha çok çekimden
oluşan görüntüler dizisidir. Kısaca sahne, aynıkiş ilerin aynıdekor (mekân) içinde, aynıanda
yer aldıklarıçekimler bütünüdür ve tamamlanan bir durumu belirtir. Sinemada sahne, yazarı
rahatlatan “vurgu” olarak adlandı rı lı
r. Sahne ya da vurgunun ölçüsü ne kadar olacak? Belki
20 saniye, belki 4 dakika (iki senaryo sayfası ), ama ender olarak, daha uzun da olabilir.
Sahne içinde olay örgüsünü ortaya koyan devinimin, birbirini izleyen çekimler boyunca
uyumlu olmasıgerekir. Öyle ki, olay / olgu, gerçek hayatdaki olgusal bir zaman akı şiçinde
anlatılı
r.

Tüm senaryo aş amaları, daktilo ya da bilgisayarla yazılır. Sayfa üzerinde gördüğ ünüz,
ayrımlama senaryosunun olamazsa olmaz biçimsel öğ eleri nelerdir, nasıl, ne zaman kullanı
lı
r
l gösterilir? Şimdi, sı
ve nası rayla bu öğ eleri görelim:
9
  Sahne baş ğı
lı
 Görsel anlatı
m (oyuncu hareketleri)
 Kişi adı
 Ayraç
 Konuş ma örgüsü (diyalog); ikili konuş
ma örgüsü (ikili diyalog)
 Geniş leme
 Çekim
 Geçiş ler

1.2.3. Ayrı
m (Sequence)

Bölümler içinde yer alan ayrım, öykülemeyi (dramatik yapı ) oluşturan, olayın içinde
geliş ip sonuçlandı ğıkendi içinde bir bütünlüğü olan sahneler dizisidir. Ayrı m tek ya da
değ iş ik yerlerde geçebilir. Örneğin, dışsahne ile başlayı p iç sahne ile sürebilir. Olağ an
uzunluktaki filmde ortalama 25-30 ayrı m bulunur. Kesinlikle sessiz ve durgun olmayan
ayrı mlar, tıpkıteleferiklerin yükseğe tı
rmanmaları nısağ layan dişli çarklar gibi, hareketleri
ileri taşır.

1.2.4. Bölüm (Part)

Bölüm, öykünün dramatik geliş iminin baş ıve sonu olan bölümlerin birleş mesiyle
öykünün tümü ortaya çı kar. Olağan uzunluktaki (90 dakika) bir filmde ortalama 7-8 bölüm
bulunur. Filmdeki her bir bölüm, bir romanı n, bir tiyatro oyununun bir bölümüne
(perdesine) eş
değerdir.

10
UYGULAMA
UYGULAMAFAALİYETİ
FAALİYETİ

İ
şlem Basamakları Öneriler

 Araş tırmaları nız için izleyeceğiniz

 Senaryo kavramı
nıanaliz ediniz
 Senaryo-edebiyat iliş
kisini inceleyiniz
 Senaryonun tarihçesini inceleyiniz
 Senaryo evrelerini karş
ılaş
tı
rı
nız
 Senaryonun bölümlerini inceleyiniz
filmlerin aile ortamı nda izlenebilecek,
yaş ını za uygun filmler olması na dikkat
ediniz.
 Senaryo edebiyat iliş kisini daha iyi
anlayabilmeniz için mümkünse edebi
eserlerinden iyi tanı dığ ı
nız bir yazarı n
yazmı ş olduğ u film senaryosunu
inceleyiniz.
İ zleyeceğ iniz filmlerin kaliteli, güncel,
türlerinin en iyi örnekleri arası ndan
seçilmişolması na dikkat ediniz.
 Senaryonun meydana geldiğ i bölümleri
izlediğ iniz bir film üzerinde saptamaya
çalışı nı z.
 Özellikle edebî eserlerden uyarlanmı ş
filmleri izleyerek, edebiyat-sinema
ilişkisini inceleyiniz.
 Televizyonda ve sinemada izlediğiniz
filmlere dikkat ederek, bir senaryonun
film için ne olduğunun analizini yapı nız.

11
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞERLENDİ
DEĞ RME
ERLENDİRME

A- OBJEKTİ F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Aşağ ıdakicümleleri doğru veya yanlışolarak değerlendiriniz.
1. Bir sinema filminin çekimi için yazı
lıbir senaryo metninin gereğ
i yoktur.

2. Edebiyat alanı
nda kendini yetiş
tirmişkiş
ilerin yazdı
klarısenaryoları
n baş
arı
oranları
oldukça yüksektir.

3. Sesli filmler, ilk yı

lları
nda, geçici bir heves olarak görülmüş
lerdir.

4. Sesli filmlerin ortaya çı

kış
ı li olmayan birçok ş
, sesleri elveriş öhretin yok oluş
una
zemin hazı rlamı ştır.

5. Taslak öykü (sinopsis) film öyküsünün ayrı

ntı
lıbir anlatı
mıdı
r.

6. Senaryoda kiş
ilerin özellikleri geliş
tirim (tretman) aş
aması
nda gerçekleş
tirilir.

7. Ayrı
mlama senaryosu yazarı ş
n bireysel çalıması
nın bittiğ
i üçüncü aş
amadı
r.

8. Sahne, filmi oluş

turan dramatik yapı
nı
n en küçük birimidir.

9. Ayrı
mlar (sekanslar) tek bir yerde geçmelidir.

10. Olağ
an uzunluktaki bir filmde (90 dakika) en az 20 bölüm vardı
r.

DEĞERLENDİ
RME

Cevapları nızıcevap anahtarıile karş ılaştı

rınız. Doğru cevap sayı nı
zıbelirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlı şcevap verdiğ iniz ya da cevap verirken tereddüt yaş
adığınız
sorularla ilgili konularıfaaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz

Tüm sorulara doğ

ru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

12
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2
AMAÇ
İyi bir senaryo yazarıolmanı
n koş
ulları
nıinceleyerek buna uygun birikim ve tutum
sahibi olacaksı nı
z.

ARAŞ
TIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanı
z gereken öncelikli araşrmalar ş
tı unlardı
r:
 Başarı lısinema televizyon senaristlerinin biyografilerini araş
tırı
nız.
 İ
yi bir senaryo yazmak için gerekenlerin neler olduğ unu araş tırı
nız.
 İ
yi yazı lmı şsenaryo örnekleri sı
nıf ortamı nda değerlendiriniz.
Araş tı
rma işlemleri için internet ortamı, kitap evleri, sinema salonlarıve CD satılan
ortamlarıaraş tı
rmanı
z gerekmektedir. Vizyona yeni giren filmlerin ve baş arı
lıyazarların
tanıtıldığıkültür yayı
nlarınıgörsel, sesli ve yazı lımedyadan takip ederek konular hakkı nda
bilgi edininiz.

2. SENARYO YAZARININ ÖZELLİ

KLERİ
2.1. Senaryo Yazarı
Olma İ
steğ
i
Bir senaryo yazarıöncelikle bu mesleğ i yapmaya hevesli olmalı dı
r. Her ne kadar
kimileri bunun dışında olsa da, ün ya da saygı
nlık kazanmak için senaryo yazarıolunmaz.
Filmin tanı tı
m yazıları
nda (jenerik) yazarın adıolsa da, filmin yönetmeni, oyuncularıile
birlikte anı
lmaz çoğu kez. Öncelikle bunu kulağ
a küpe yapmak gerek.
İ
stekli ve yaratı cıözelliğ
i olan deneyimsiz yazarı n önündeki tuzak, güçlü dramatik
deneyim gerektiren senaryolar yazma adı na, ortaya koyduklarıöykülerinde duygularındaki
yanı ş
lma ihtimalleridir. Uygun olan, çalımanı n en baş ı
ndan en sonuna dek yazı lan metnin
sinema için hazı
rlandı ğı ş
nıunutmadan, özenli bir çalıma yürütmektir.
Kuş kusuz, yazdı ğı
nız senaryoyu belki çok, belki az bir para karş ı ğısatacaksı
lı nız.
Ama satamayabilirsiniz de. Niye satılmadı ? Başarısızlığıdışarı
da değ il, önce kendinizde
arayınız. Gerçekten istekle, yukarı
da sıralanan özelliklere uygun, özgün bir ş ey yazmı ş
mı sı
nız?

2.2. Öykü Anlatma İ

steğ
i
Bu isteğiniz olsa bile, yalnı
zca istek tek başına yeterli değildir. Öykü anlatı
mı nda ve
yazı mı nda gerekli şeyleri de bilmek zorundası nı
z. Öykü anlatma isteği, sözcüklerle bir olayı
anlatmayıöğ renme anlamı na gelir. Nası l ki, nitelikli tamirci ya da marangoz olmak,
belirtilen işte yararlanı lan araç-gerecin kullanı mında ustalaş mayıgerektiriyorsa, senaryo
yazarıolmak da, sözcüklerle ilgi çekici görüntü tasvirleri ve güçlü konuş malar (diyaloglar)
yazmak için dil sanatı nıöğ renmeyi gerektirir.

13
 Kişinin, yazı
m sanatı ndaki bir yazarı
n özelliklerine, temel becerilerine, yeteneklerine
sahip olduğu kabul edilse de, sinemanı n özelliklerine ve gereklerine uyumlu mesleki bilgi
alması, bir kı sı
m yetenek ve becerileri örgün eğ itim yoluyla geliş tirmesi ya da
yönlendirmesi, başarı
lısenaryo yazımıiçin temeldir.

2.3. Öğ
renim ve Kültür Düzeyi
İş
bölümünün artmasıyla, birçok uzmanlı k alanıdoğdu günümüzde, dünya artı
k bir
uzmanlaş . Herkesin her ş
ma dünyası eyi bilmesine, öğrenmesine ihtiyaç yoktur.

Kiş i kendini ne kadar iyi yetiştirirse yetiştirsin, örgün eğitim verdiğ ine, kendiliğ inden
ulaşmasımümkün değildir. Bu açı dan senaryo yazarı nın kendisini geliş tirecek eğitim –
öğretimi görmesi birinci ş arttı
r. Öngörülen, beyni ansiklopedik bilgi deposu durumuna
getiren ezberci eğitim – öğretim değil. Bir eylem ve deney olarak bilgileri iş leme / kullanma
yollarınıöğreten ve özendiren, düş ünme sistemini çalı ştırı
cı, yeni bilgiler üreten yaratı cı
beyinler oluş turacak eğ itim – öğretimdir. Okul dı şında sürdürüldüğ ünde daha da değ er
kazanacak bir eğ itim ve öğretim… Senaryo yazarı nın eğileceğ i ya da eğilmesi istenen
konular ayrı mlar göstereceğinden, özellikle toplum bilimlerinin çeş itli konuları nda eğitim
görmesi, en azı ndan değiş ik konularda nası l bilgi sahibi olacağı nıbilmesine yol açar.

Senaryo yazacak kiş inin gelişen bilim ve teknolojiye bağ lıolarak yeni bilgilerle
kendini sürekli yenilemesi ya da bu bilgilere nası l ulaşacağınıbilmesi, içinde yaş
adığıevreni
ve toplumu öğ renmesi, derinliğine boyut kazandı rarak kafa yormasıgerekir. Kafa yormak
terimi çok okumak, çok çalı şmak, yüzeysel olmamak, göstermelikten kaçı nmak, bilimde ve
sanatta yaratı
cıolmak, gözlemci olmak, bildiğ ini söylemek anlamı ndadı r.

2.4. Dünya Görüş

ü
Bir dünya görüş ünüz ve buna bağlıolarak siyasal görüş ünüz ve inançlarınız olabilir.
Fakat, “Ben yazarı m, hayat hakkı nda her ş eyi söyleyebilirim.” ama, “her ş eyi
söyleyebilirim” diyerek seyircinin sahip olduğ u dinî, ahlakî, toplumsal ya da herhangi bir
görüşve inanç noktası na doğrudan saldı rmak olmamalı dır. Bir yanda geçmiş i, toplumsal–
kültürel değ erleri ile izleyicinin düş ündüğ ü, hissettiği dünya görüş ü ve diğer yanda yazar
olarak sizin inandı ğı
nı z dünya görüş ü… Bu durumda seyircilerle yazar arası nda kültür
çatışmasımeydana gelir. Bu da filmin amacı naulaşamamasıdemektir. Yazar kendi görüş ünü
yansıtmak yerine, yazı lacak eğ lendirici, ilgi çekici bir öykü çerçevesinde, tüm boyutları
yansıtmalıdı r.

2.5. Hayat Deneyimi

Baş arılısenaryolar yazabilmek için, kiş inin, genel kültürünü ve hayat deneyimlerini
artı
rması nın ilk yolu, sürekli bilgisini yenilemesini; günlük gazete, dergi, roman, öykü, şiir…
okuması nı; toplumsal çalı ş malara katı lmasını; radyo, tiyatro, televizyon, sinema yayı
nlarını
sürekli izlemesini gerektirir. Yapı lacak çalışmanı n sonucu, entelektüel bir eylemdir çünkü.
Ülke ve dünya ş iirlerinde, edebiyatı ndan, tarihinden, en son buluş lara dek merak duyan,
araştı
ran, gözlemleyen, içinde yaş adığ ıçağıanlayı p çözümlemeye çabalayan; toplumu ve
14
ülkenin koş ulları
nıbilen kiş
inin üstesinden gelebileceği bir iş
tir senaryo yazmak. Bilinen bir
söyleyişle, senaryo yazarı nın bilgisini genişletmesi için antenleri dı ş
a dönük, günlük
hayattan kopuk olmamalı dır. Bu, bilim adamıkadar, genelde sanatçı yı, özelde senaryo
yazarınıdeğerlendirmede bir ölçüttür.

2.6. Araş
tı
rma ve Gözlem
Yazı lacak senaryo için ilk adım, araştırma ve gözlem yapmaktı r. Araştı
rmanı n nasıl
yapı lacağı nıbilmeyen, bilgi sahibi olmayan kiş i, doğal olarak konuya nasıl yaklaş acağını,
neresinden ele alacağ ınıda bilemez. Araş tı
rmaya nası l, hangi kaynaklardan baş lanacağ ını
ı
bilirseniz, herhangi bir zorlukla karşlaş
mazsı nız.

Sözgelimi, senaryo içinde herhangi bir yerin tanı tı

mızorunluysa, o yöreye iliş kin
araş
tırma yapmak, yerel sanatçı ları
yla, çeş
itli kesimden insanlarla konuş
mak, ilginç anıve
öyküleri derlemek yazılacak senaryonun yararına olur.

İyi bir gözlemci de olmalıyazar. Çevrenize bakan gözlerle değ il, gören gözlerle
bakmayı ; duyan kulaklarla dinlemeyi öğ renmelisiniz. Diğer bir anlatı
mla, çevrenizde olup
bitenleri, ileride kullanabileceğiniz bir/birkaç film konusu ya da bir parçasıolarak görmeli,
duymalı sını z. Beklenmedik bir olay, bir durum sizin için ilginç bir öykü oluşturabilir ya da
size herhangi bir tema verildiğinde yol gösterici olabilir.

Araştı
rmayıbilmeyen, çevreye gözlemci olarak bakmayan kiş
inin, senaryo yazarı
olabileceğini söylemek mümkün değildir.

2.7. Yaratı
cıHayal Gücü
Hayal gücünden yoksun, sı nırlıbir bilgi ile senaryo yazmak pek parlak sonuç vermez.
Oysa ki sanat hayal gücünden gerçeğe gider. Film senaryosunda da durum böyledir.

Günlük hayattaki yalı n ve sıradan izlenimler sanat eserinde, otantiklik adı na son
derece tutucu, yapay izlenimlere dönüş ür. Bunun yanı nda filmde amaçsı z görüntü bolluğ u
izleyicinin hayal gücüne ulaş ılması
nıengeller. Görüntülerin, kimi zaman hayal gücünü
öldürdüğ ü gibi paradoksal bir durum ortaya çıkar. Hayatı n temel güzelliklerinin başka türlü
hiçbir biçimde algı lanmayacağıgerçeğ i ortadayken, yine de sinemanı n hayata olabildiğince
yakı n olması nıistemekten vazgeçmek gerekir. İ şte yaratı cıhayal gücünün devreye giriş i
buradadı r. Kimi eserler, hayata öykünmekten baş ka bir ş ey yapabildikleri, doğanı n /
toplumun ikinci kopyasıolmaktan uzaklaş abildikleri için izleyicinin yaratıcıhayal gücünü
biraz harekete geçirebildiklerinden bu iş levi yerine getirir. Bellekte yeni, taze bir hayat
yaratmak, ona taze bir hı z vermek, eski değerleri yenileş tirmek, hayal gücünün doğ ası,
görevi ve hatta kaderidir.

Teknik araçları n sayı

sı
, geliş
imi ne olursa olsun, bunlar yaratı
cıhayal gücünüzü ortaya
koymaktan alı koymamalısizi. Geliş en teknolojiye ayak uydurduğ unuz sürece yaratma
gücünüzde o denli artar.

15
2.8. Görsel Düş
ünme ve Yazma
Senaryonun özelliklerinden biri, sözlü anlatı
ma çok fazla yer vermemesidir. “…
sinema için yaz. Çok göster, az ş
ey söyle…” senaryo yazarlığının ana ilkesidir. Nedeni çok
açık, çünkü sinema görsel iletiş im ve anlatım aracı. Senaryo yazarı , sözcükler kadar,
görüntüleri de düşünmek zorunda. Film öyküsü yazmanı n anahtarı, iş
te bu yaklaş ı
mdadır..

Öyleyse yazar, baş ından sonuna değin söyleyeceğ i sözü anlatmak ve duyurmak yerine
öncelikle göstermeyi ön planda tutmalı ; anlatımdaki ağ ı
rlık, imkânlar ölçüsünde sözden çok,
görüntüde olmalı , yazar adayından beklenen yazarken “ simgelerle, yüzen renklerle, gölgeli
biçimlerle ” düş ünmesidir. Görüntüler, iletiyi tek başlarına veya uygun ses efektleriyle ya da
müzikle birleş erek kendini daha etkili anlatmakta yeterli duruma gelebilir. Unutmayı nız ki,
kamera, kiş inin duyguları nın önemli ayrı ntılarınıyakı ndan görüntülemede; bir üretim
işleminde çalı şmakta olan makinenin hareketlerini izlemede, önemli yerlere ve vurgulara
dikkati yoğunlaş tırmada, önemsiz ayrıntılardan kaçı nmada önemli bir yeteneğe sahiptir.
ğ
Gösterilen varlııve nesneyi, sözle tekrarlamak gibi bir anlatı
mdan kaçı
nmak gerekir.
Burada yapılacak en iyi şey sahnenin içeriğ ine uygun doğal sesler ya da fona verilecek
uygun bir müziktir.

2.9. Ana Dili Bilme ve Kullanma

Her ülkenin, gelişen teknolojiye paralel olarak kendisini sürekli yenileyen bir ana dili
vardı r. Bu hareketliliğ
in ötesinde, ülkemizde bir dil karmaş asının yaşandı ğıda bir gerçektir.
Aynıanlamıveren, eski ya da yeni sözcüklerin hangisinin kullanı lacağıyazara zorluk
yaratı r. Anlaşılı
r olmak ya da olamamak… Bu nedenle en iyisi – titiz bir seçimle – kitlenin
bilgi dağarcı ğına uygun sözcüklerin kullanılması dır. Yeni sözcük kullanma durumunda, yine
kitlenin bilgi dağarcığındaki sözcüklerle açı
klanmasıgerekir.

2.10. Sinema Teknolojisini Bilme

Sinemanı n özelliklerinden biri, teknikle sürekli olarak içli – dı şlıolması . Bu ilişki,
yazara bir yandan büyük imkânlar sağ larken, diğ er yandan teknikle bağı mlıkılar. Sinemada
ki bu bağı mlılık diğ er sanat dallarında olmayan bir özelliktir. Senaryo yazarı , sinemanı n
bütün teknik özelliklerini, geliş
en teknolojisini izleyen biri olmak zorundadı r. Sinemada, o
denli karmaş ık ve ilginç görüntü var ki senaryo yazarıkendini bir baş ka teknik ayrı mı nda
bulur. Kiş i, yazım yeteneği yanı nda, sinema teknolojisi ve bu teknoloji kullanı mı nı
yönlendiren tekniklerin temel bilgilerine de sahip olmalı dır. Önemli olan düş üncenin /
öykünün aracı n teknolojisine uygun olarak nası l verileceğinin bilinmesidir.

2.11. Zaman Kullanı

mı(Etkili Bir Sı
nırlı
lı
k)
Sinema filmi olsun, televizyon izlencesi olsun, her ikisinde de zaman çok önemlidir.
Zaman kullanı mıkonusunda senaryo yazarıiçin iki sı nırlı
lık var. Birinci sı
nı
rlama –özellikle
televizyonda– senaryo yazı mıiçin yazara verilen belirli zaman. Zaman baskı sıaltı nda
çalışmak etkili ve nitelikli bir senaryo yazmak gerçek bir profesyonelin iş idir. Belirlenen
süre içinde yazılamayan senaryo, iş lerin aksamasına, hem de, en önemlisi para kaybı na sebep
olur. Bu sebeple, yazarının yazım için verilen zamana kesin olarak uymasıgerekir.
16
 Zaman kullanı mı nda, yazarı n dikkat etmesi geren ikinci sı nırlı
lık, yazı lacak
senaryonun süresi ile ilgili. Bir sinema filmi ortalama 80–120 dakikadı
r. Televizyonda bu
durum daha kesindir. Bu nedenle yazar, senaryosunu yazarken, anlatacağ ını, göstereceğini
tavanıve tabanıbelirlenen bir süre içinde vermelidir.

2.12. Ekip Çalı

şması
na Yatkı
nlı
k
Senaryo genellikle bir kiş i tarafı ndan yazı lır gibi görünse de, filmin ortaya
çıkması nda, senaryo yazarı nın bir baş ına bilgi ve becerisi yeterli değ ildir. Diğer bir
anlatı
mla, düş ünce aş amasından yapım aş amasına, senaryo yazarı , ortak bir çizgide birleş en
(yönetmen, görüntü yönetmeni, oyuncular, kurgucu, ı ş ı
kçılar, laboratuvar çalı şanlarıgibi)
çok sayı da kişiyle doğ rudan ya da dolaylıolarak iliş ki içindedir. Birinin baş arısı ğı
zlı ,
kolektif ürün olan filmin başarı
sı ğı
zlı dır. Senaryo yazarının anılan kiş ilerle ilişkilerinin iyi ve
uyumlu bir biçimde sürdürmesi, filmin en iyi biçimde gerçekleş mesi için zorunludur. Takı m
çalışması na yatkın olmayan, her ş eyi zorla kabul ettirmeye çalı şan bir yazarı n bu sanat
dalında baş arı
lıolacağ ı
nısöylemek çok güçtür.

2.13. Seyirci Merkezli Çalı

şma
Filmler çocuk, yetiş kin, eğitimli, temel eğ
itimden yoksun… ülkenin tüm köş elerindeki
kişilerce izlenir. Verilmek istenen iletinin daha etkili olmasıiçin, izleyici kitlesini gelenek –
görenek, kültür kalı pları
yla olabildiğince tanı mak, sorunları nıgörmek, bunlara nası l
yaklaş acağı nıçok iyi bilmek gerekir.

İyi bir yazar vermek istediğ i iletide “kültür, eğitim, haber, eğlence” dörtlü uyumunu
ve her şeyi ile birliktelik göstermeyen izleyici kitlesinin gereksinimlerini göz önüne alarak
bir denge kurar. Ayrı ca film izleyicisi, bütün içinde –tiyatro izleyicisi gibi– belli öğeleri
seçemez, ancak kendisine gösterileni tüm olarak görür. Bu nedenle senaryodaki her sözcük,
yapımdaki her görüntü ve hareket, dikkati dağı tmama ve ilgiyi kopartmama amacı na
yöneliktir.

Amaca olumlu bir sonuçla varabilmek için, gerçek hedef izleyicidir. Öykü, kiş iler,
öykü içinde yer alacak bilgiler ve bunları n düzeyinin ne olacağ ı, izleyicinin yaş ı, bilgi
düzeyi, ilgi deneyim alanları … kısaca, izleyicinin özelliklerine uygun nelerin verileceği,
nelerin verilmeyeceğ inin saptanması, yazı
mda önemli ipuçları nıoluş turur. Belirli bir izleyici
kitlesi için hazı rlanan film bile, aynıözellikteki izleyiciler tarafı ndan aynıbiçimde
algılanmayabilir.

17
UYGULAMA
UYGULAMAFAALİYETİ
FAALİYETİ

İ
şlem Basamakları Öneriler

 Senaryo yazarı
olma isteğ
ini analiz ediniz  Araş racağı
tı nız senaryo yazarları nın
başarı
lıve incelemeye değ er kiş
ilerden
 Öykü anlatma isteğini analiz ediniz oluşmasına dikkat ediniz.

 Öğ
renim ve kültür düzeyini analiz ediniz  Başarılıfilmlerin senaristlerinin ortak
yanları ş
nısaptamaya çalıını z.
 Dünya görüş
ünü analiz ediniz
 Saptadı
ğınız bu ortak yönlerin
 Hayat deneyimini analiz ediniz başarı
daki katkı
sınıtartışını
z.

 Araş
tı
rma ve gözlemi analiz ediniz  Yakı n çevrenizdeki insanlarıinceleyerek
bu vası flara sahip olanları
n, başarı
lıbir
 Yaratı
cıhayâl gücünü analiz ediniz senaryo yazarıolup olamayacakları nı
ş
tartıınız.
 Görsel düş
ünme ve yazmayıanaliz ediniz
İyi bir senaryo yazarı olmak için
 Anadili bilme ve kullanmayıanaliz ediniz gereken bu niteliklerin nası
l
kazanılabileceğ ini araş tı
rınız.
 10-Sinema teknolojisini bilmeyi analiz
ediniz

 Zaman kullanı
mınıanaliz ediniz

 Ekip çalı
şması
na yatkı ğı
nlı analiz ediniz

ş
 Seyirci merkezli çalımayıanaliz ediniz

18
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞERLENDİ
DEĞ RME
ERLENDİRME

A- OBJEKTİ
F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Aş
ağı şolarak değ
daki cümleleri doğru veya yanlı erlendiriniz.
1. Günümüzde birçok meslek dalı nda olduğ ğı
u gibi senaryo yazarlı nda da baş
arı
nı
n
temel ş
artları
ndan biri eğ
itimdir.
2. İyi bir senaryo yazarıizleyicinin kafası
ndaki dünya görüş
üne saldı
rarak onu yerle bir
etmelidir.
3. İyi senaryolar yazabilmek için yazarın sürekli olarak günlük, gazete, dergi, roman ve
öyküleri okuması , radyo, TV, sinema yayınlarınıizlemesi gerekir.
4. Yazı
lacak senaryo için ilk adı
m araş
tı
rma ve gözlem yapmaktı
r.
5. Sanat hayal gücünden gerçeğ
e giden yoldur.
6. Özellikle sinema senaryoları
nda sözlü anlatı
ma çok yer verilmelidir.
7. Yazarlar senaryoları ıbir dil yerine üst düzey kültüre
nda genişkitlelerin anlayacağ
yönelik bir dili tercih etmelidirler.
8. Bir senaristin geliş
en sinema teknolojisini bilme sorumluluğ
u yoktur.
9. TV senaryoları
nda süre kı
sı
tlamasıdaha kesindir.
10. Senaryo yazarı
nı ıbir sorumluluğu yoktur, onlardan tamamen
n film ekibine karş
bağı
msı ş
z çalıı
r.

DEĞERLENDİ
RME

Cevapları nızıcevap anahtarıile karş ılaştı

rınız. Doğru cevap sayı nızıbelirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlı şcevap verdiğ iniz ya da cevap verirken tereddüt yaş
adığınız
sorularla ilgili konularıfaaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz

Tüm sorulara doğ

ru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

19
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–3

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–3
AMAÇ
Uygun ortam sağ landığında senaryonun kullanı
m alanlarıile farklıtürde senaryoları
n
ı
özelliklerini karşlaş
tı
rabileceksiniz.

ARAŞ
TIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanı
z gereken öncelikli araşrmalar ş
tı unlardı
r:

 Senaryonun kullanım alanları

nıaraştı
rınız.
 Bulduğ ş
unuz alanlarda senaryonun görevini tartıı
nız.

Araş tı
rma iş , prodiksiyon ş
lemleri için televizyon ve radyo kanalları irketleri ve reklam
şirketlerini gezmeniz, internet ortamı na girmeniz gerekmektedir. Sözü edilen yerlerde çalı şan
kişilerden konuyla ilgili yazılıdokümanlar toplayarak ön bilgi edininiz.

3. SENARYONUN KULLANIM ALANLARI

3.1. Sinema

3.1.1. Konulu Filmler

Yetenek ve tekniğin en gerektiğ

i senaryo türü konulu film senaryoları
dır. Çünkü artık
başta ABD olmak üzere geliş mişülkelerde sinema çok geniş lemişve adeta dev bir sektör
olmuş tur. Bu yüzden sinema sanayisinin en önemli hammaddesi olan senaryo da giderek
önem kazanmı ştı
r.

Sinemada senaryo konusunun önemini kavratmak adı na söylenecek en güzel söz

şudur; iyi bir senaryo yeteneksiz ellerde belki kötü bir film olabilir, ama kötü bir senaryo ne
yaparsanı z yapı n hiçbir zaman iyi bir film olamaz.

Genellikle doksan dakikalık bir süreyi kapsayan konulu film senaryolarıortalama yüz
yirmi sayfa civarı nda olurlar. Günümüzde konulu film senaryoları nda tam sayfa format,
yarım sayfa format veya Amerikan format ş eklinde bazış ekil farklılı
klarıolabilir. Bunlar
tamamen sayfanı n kullanımı yla ilgili önemsiz ayrı ntı
lar olup ileriki konuları mı zda söz
edilecektir.

Konulu film senaryoları yla ilgili unutulmamasıgereken gerçek, bir filmin başarı
lı
olabilmesinin temel koş ulu içeriğiyle, biçimiyle iyi bir senaryosunun olması
dır. İ
yi bir
senaryo, iyi bir film için temel olacaktı r.

20
 Resim 3.1: Halk edebiyatıeserleri sinema sektörü için her dönem önemli bir senaryo kaynağı
olmuş tur.

3.1.2. Belgesel Sinemalar

İlk belgesel film denemeleri sessiz sinema döneminde gerçekleş tirilmiş

tir. Konusunu
ve malzemesini hayattan alan, oyuncuları nıotantik hayattan seçen belgesel film türünün
ortaya çı kması yla sinema gerçeğe yakı nlaşmıştır. Günümüzde gerçek olaylardan
derinlemesine bilgi edinilmesi belgesel filmler aracı lı ğıyla olmaktadı
r. Belgesel filmlerin
çekiciliği hayata çok yakı n olması ndan, kameranı n gerçek hayat hikâyelerinin önüne
konulması ndan kaynaklanmaktadı r. Kitle iletiş
im araçları ndan sinema ile baş layan bu tür
daha sonraki yıllarda etkinliğini televizyona kaptı rmıştı r.

Belgesel sinemada senaryo yazı mı

na, film için yapılacak ön araştırma tamamlandı ktan
sonra geçilmelidir. Bazıbelgeselciler, özellikle gözleme dayalıbelgesel yapanlar genellikle
senaryosuz çalı şmaktadı rlar. Günümüz belgesellerinin bazılarıbaş ından sonuna kadar tek bir
konuş ma, anlatı m ve yazı lıbir senaryo olmaksı zın çekilmektedir. Çünkü dı şdünyada
olanlar, bir senaryo yazarı nın kapalıbir mekânda yazacakları ndan çok daha ilginç, daha
heyecanlı , daha büyüleyicidir. Bütün bunlara rağmen belgesel çekiminden önce veya sonra
bir senaryo beraberinde çalı ş
manın pek çok yararıbulunmaktadı r. Burada akla gelen soru
şudur; belgesel için ne yazılacaktı
r?

21
 Resim 3.2: Vahş
i doğa belgeselleri türlerinin en beğenilen örnekleridir.

Belgesel sinema için yazma; çekim öncesi aş amadan çekim sonrasıaş amalara kadar
yayı labilir. Belgesel senaryo yazma eylemi bazıdurumlarda yönetmen tarafı ndan bazı
hâllerde de özel metin yazarlarıtarafından hatta bazen de yapı mcıtarafından gerçekleş tirilir.
Buna göre senaryo yazarıbelgeselde ne yapar? Cevap belgeselin türüne göre değ işir. Eğ er
tarihî, biyografik ya da dramatize edilmişbir belgesel ise yazarı n iş
i klasik sinema için
yazmaya benzer. Yazar bilgileri toplar, arş ivlerden yararlanır çekilmişgörüntüleri izler ve
buna göre bir senaryo metni oluş turur. Ancak belgesel sık rastlanmayacak eş siz bir olay ya
da davranı şbiçimlerine dayalıolacaksa, olayları n nası l gelişeceğini önceden kimse
kestiremez. Bu tür anı nda geliş en olaylara bağ lıbelgesellerde diyaloglara ve dı şsesli
anlatı mlara değ il, görselliğin düzenlenmesine ağ ı
rlı
k verilmelidir. Bu türe “sözcükler
olmaksı zın görüntüyle yazma” adıda verilmektedir.

Klasik belgesel senaryosunun iş levini başta yönetmen ve kameraman olmak üzere

yapı
mda çalı şan herkese yön gösteren, sponsorlara film hakkı
nda bilgi veren bir araç olarak
tanı
mlayabiliriz.

Tüm sanat dalları nda olduğu gibi belgesel senaryolarda da yaratı cılık sonucu olumlu
anlamda etkileyecektir. Müzikle, renkle, ı ş
ıkla desteklenen daha sanatsal bir anlatı
m belgesel
filmleri daha genişkitlelere ulaş
tı
racaktır.

22
3.2. Televizyon
3.2.1. Dizi Film
Televizyon dizi senaryolarıiçin söylenebilecek en önemli ş eylerden birisi dizi
karakterlerinin sempatik, sevecen, içimizden biri olmasıgereğidir. Gerçekten de bu nokta
televizyon ile sinema kahramanlarıarası ndaki farklılıkların belki de en önemlilerinden
birisidir. Çünkü televizyon dizisi kahramanlarıneredeyse hemen her gün evimizi ziyaret
etmekte, aileden biri olma durumundadı rlar. İ
tici, sı
kıcı, asık yüzlü birini de hiç bir aile
evinde görmek istemeyecektir.
Televizyon dizileri ortalama kı rbeş -elli dakika civarı
nda bir süreyi kapsar. Bu her
bölümün senaryosunun yaklaş ık altmış -yetmişsayfa civarı nda olmasıdemektir. Yazar
senaryosunun tretmanı nıoluş turduktan sonra eserinin yaklaş ık kaç bölüm olacağ ının
hesabı nıyapmalı r. Kaç bölüm olacağıbelli olduktan sonra her bölümün senaryosu teslim
dı
tarihlerine aksatı
lmadan yetiştirilmelidir.
Ülkemizde televizyon dizilerinin en az onüç bölüm olmasıgeleneği benimsenmiş tir.
Beğ enilen diziler, tabii ki bu sayı
nın çok üstünde olabilirler. Burada dikkat edilmesi gereken
önemli bir diğ er noktada ekonomik kaygı lardan dolayı , dramaturji tekniğine göre bitmesi
gereken bir diziyi sı rf para kazanmak amacı yla gereksiz yere uzatı lmamasıgereğ idir.
Özellikle beğenilen dizilerde baş vurulan bu yöntem izleyicinin diziye olan sempatisini
yitirmesine yol açmaktadı r.
Dizi senaryolarında yazarlar bireysel olduğu kadar ekip hâlinde de çalışabilirler.
Özellikle teknik, bilimsel konuları
n ve yöresel ağı
zları
n iş
lenmişolduğ u dramalarda ekibe
bir alan uzmanının alınmasıda yerinde olacaktı
r.
Özellikle ülkemizde dizi patlaması nın yaş
andı ğıdönemlerde senaryoları n teslim
tarihinde teslim edilmişolmasıda oldukça önemlidir. Televizyon dizi senaryolarıperiyodik
olarak yayı na girdiğ ş
i için mümkünse stoklu çalımak ekibi rahatlatacaktı
r.
Özellikle sitcom tarzıdiziler baş ta olmak üzere tüm dizilerde çekim mekânları
mümkün olduğ u kadar az olmalı
, tüm dizi çekimleri bir kaç mekânda gerçekleş
tirilmelidir.

Resim 3.3: Televizyon dizileri ve kahramanlarısevimli, sempatik ve içimizden biri olmalı

dır.
Çünkü sı k sı
k evimize konuk olmaktadırlar.

23
3.2.2. TV Filmleri

Televizyon filmleri tek bölüm hâlinde yayı nlanan drama eserlerdir. Süre olarak
sinema filmlerinden kısa ancak dizi filmlerin bir bölümünden daha uzundurlar. Ortalama bir
ş
televizyon filmi altmı-yetmişdakika civarı ndadı r.

Ekonomik anlamda fazla bir ş ey ifade etmediği için yapı mcış irketler tarafı ndan pek
de tercih edilmeyen bir yöntemdir. Bu yüzden gerek TRT kanalları nda, gerekse özel
kanallarda televizyon filmi örneklerine pek sık rastlayamamaktayı z.
Bu tarz ile ilgili söylenebilecek en önemli ş ey konusunun toplumun büyük kı smını
ilgilendiren sosyal bir olaydan alı narak eğ lendirdiği kadar aydı nlatı cıve eğ itici olması
gereğidir.
Yine karakter seçiminde de sinemadan farklıolarak fazla iddialı , gösterişli karakterler
yerine daha sıradan, daha içimizden tiplerin tercih edilmesi gereğidir.

3.2.3. Skeçler

Olaylarıuzun uzun geliş tirmeden en can alı cıcizgiler içinde veren, çoğu kez günlük
olaylara ve aile sorunları
na değ inen, komik kı sa süreli dramalardı r.
Komik senaryo yazmak yazı m türleri içinde en zor olan tarzdı r. Dolayısı
yla herkesin
yapabileceğ i bir işdeğ ildir. En büyük sakı ncasıgüldüreceğ im derken, gülünç duruma
düşmektir. Bu yüzden komedi yazarları nın gerçekten iş in ustasıolmalarıve yazdı kları
nın da
gerçekten komik olmasıgereklidir.

Star komedyenler için yazı lan skeçlerin özel olarak yazı lmasıgereklidir. Burada
dikkat edilmesi gereken nokta bir sanatçıiçin uygun olan malzemenin bir baş kasıiçin
bütünüyle uygunsuz olabileceğidir. Yazılan skeçler sanatçı
nı
n güçlü yanları
nıortaya çıkartı
p
zayıf yönlerini gözden saklayacak türde olmalı dır. Bunun için de sanatçıların önceki
ş
çalı malarıyakından takip edilmelidir.

Skeç yazarken dikkat edilecek önemli noktalarış

öyle sı
ralayabiliriz:

 Skeçlerin gelişim çizgisindeki gerilim yumuş ak olmalı dır.

 Skeçler seyirciyi heyecanlandırmaktan çok meraklandı rmalıdır.
 Skeçler çoğu kez toplumsal ölçütlere, çarpıklı klara törelere ve eğilimlere bir tepki
olduğundan içinde bulunduğ u çağ a ve topluma göre değiş melidir. Yani belli bir
dönemde gülünç olan bir skeç çağı n ve toplumun değiş mesiyle hiç de gülünç
olmayabilir. Yazar buna özellikle dikkat etmelidir.
 Skeçler istenildiği kadar uzatı lıp kısaltılabilir ancak bu, konu bütünlüğ ü
bozulmadan yapı lmalı
dır.

24
3.2.4. Canlandı
rmalar

Elde fazla görüntünün olmadı ğıtelevizyon programları nda izleyicinin olaylarıdaha iyi
anlayabilmesi için yapı lan temsili hareketlerdir.
Görgü tanı klarını n veya olayıyaş ayan kiş ilerin verdikleri bilgiler doğ rultusunda
yazılan basit senaryoları n olaydaki insanları n benzerleri tarafı ndan canlandı rı
lmasıyla
gerçekleştirilirler.
Yapı larıgereğ i süre olarak kı sa ve tahmini ş eyler olduklarıiçin fazla kapsamlıbir
senaryoya ihtiyaç duyulmaz.
3.2.5. Klip
Klipler müzik parçalarıiçin yapı lan canlandı rmalardı r. Burada senaryonun parçada
anlatılan olaylara uygun biçimde yazı lmasıgereklidir.
Televizyon ve sinema için senaryo yazmanı n temel kuralları ndan belki de en
önemlilerinden biri, sesin görüntüyü desteklemesi, gerekmiyorsa sesin kullanı lmaması
ilkesidir. Ancak bu ilke doğ asıgereği müzik klipleri için geçerli değildir. Tıpkısessiz sinema
döneminde olduğ u gibi müzik kliplerinde parça ve sözleri ön planda olduğ u için
canlandı rmayla yapı lacak görüntülerin ş arkıda anlatı lanlarıdesteklemesi ve ona uyumlu
olmasış arttı
r. Yani neyi görselleş
tireceğimizin belirleyicisi parçanı n türü, sözleri ve içeriğ
i
olmalı dır.

3.3. Radyo
3.3.1. Arkası
Yarı
n
Radyo yayı nlarının devlet tekelinde olduğ u ve televizyonun geliş memişolduğu
yıllarda özellikle ev kadı nları
nın en büyük eğ lencelerinden birisi arkasıyarı n dizileriydi.
Genellikle bir veya iki hafta cumartesi pazar hariç, sabah saatlerinde yaklaş ık yirmi dakika
süreyle yayı na girerlerdi. Önce bir anlatan tarafından önceki bölümlerin kı sa bir özeti verilir
ve yine yirmi dakikanı n sonunda program heyecanlıbir yerinden kesilirdi. Program
seslendirmeleri radyo stüdyoları nda devlet tiyatrosu ve radyo tiyatrosu sanatçı ları
nca banda
yapı lırdı
. Daha sonra yayı na giren bu bant daha etkileyici olmasıiçin efekt ve müzikle
desteklenirdi.
Arkasıyarı n dizilerindeki oyunlar genellikle tanı nmışyazarları n edebî eserlerinden
yapı lan uyarlamalar olduğu kadar, özgün eserler de olurdu.

3.3.2. Radyo Tiyatrosu

Arkasıyarı n programları na benzer yönleri olduğ u kadar farklıyönleri de olan bir
radyo programı dır. Benzer taraflarıyine yayı nlandığıve popüler olduğ u dönem itibariyle
radyo yayı ncı lığı
nı n devlet tekelinde, televizyonun gelişmemişolduğu yı llara ait bir program
türü olması dır. Bir başka benzer tarafıda yine radyo sanatçı larıve devlet tiyatrosu çalı ş
anları
tarafından radyo stüdyoları nda seslendirilip bant olarak yayı
na girmeleriydi.
Farklıtarafıise yayı n günü ve saatiydi. Genellikle pazar günleri gece saatlerinde
yayı na girer ve altmı şdakika kadar sürerdi.

25
 Yayı nlanan eserler özgün olduğ u kadar sevilen edebî eserlerden yapı lan
uyarlamalardan da olurdu. Senaryo yazarısöz, efekt ve müzik gibi radyo unsurları nıgöz
ı
önüne alarak oyununu yazar ve karş ğı
lı nda günün ş
artları
na göre belirli bir telif ücreti alı
rdı.

3.4. Reklamcı
lı
k Sektörü
Reklam yazarı nın etkili, orjinal, çarpı
cıbir senaryo ortaya çı
karabilmesi için hem
yaratı cı, hem film dilini bilen, hem de kullandı ğ ıdile egemen olan psikoloji, sosyoloji
bilgileri olan bir yapı da olmasıgereklidir. Çünkü reklam yazarıçok kı sa bir zaman dilimi
içinde hem insanlarıetkilemeyi, hem tasarlanan mesajlarıverebilmeyi ve bunlarısı kıcı
olmadan gerçekleş tirmeyi baş armak durumundadı r.

Reklam film senaryosu, reklamda yer alan tüm görsel ve sesli malzemenin yazı lı
olduğu bir dokümandı r. Bu doküman çekimden önce ve çekim sırası
nda prodüksiyon ekibine
ve yönetmene kılavuzluk görevi görür.
Televizyon için reklam yazan bir kiş
inin mutlaka göz önünde bulundurmasıgereken
noktalar ş
unlardır;

 Reklam metnindeki mesaj tek yönlüdür, yani üreticiden tüketiciye dönüktür.

 Kiş
ilerden ziyade gruplara yöneliktir.
 Reklam mesajı nı
n iletilmesinde hem sözel hem de görsel semboller
kullanı
lmalı
dı
r.
 Her reklam tüketicisi için en gerekli olan bilgileri içermelidir.
 Reklam film senaryosunda kullanı
lan dil günlük konuş
ma dili olmalı
dır.
 Reklam senaryosu yazı lırken binlerce kiş
iye değil de sadece tek bir kiş
iyle
konuşuyormuşcasına yazılmalıdır.
 Reklam film senaryosunun baş langı
ç kı
smıçok ilginç olmalı
dı
r, hedef kitlenin
ilgisi hemen reklama çekilmelidir.

26
UYGULAMA
UYGULAMAFAALİYETİ
FAALİYETİ

İ
şlemler İ
şlemler Öneriler
 Konulu bir sinema filmini izleyiniz ve  Bu iş lemler sırası
nda izleyeceğ iniz tüm
senaryonun bu film için ne ölçüde materyallerin kaliteli, konumunuza,
gerektiğ ini saptamaya çalı şı
nı z. yaş ı
nıza uygun ayrı ca aile ortamı nda
 Belgesel bir film izledikten sonra izlenebilecek türden olması na dikkat
senaryonun bu film için ne ölçüde ediniz.
gerektiğ ini saptamaya çalı şı
nı z.  Söz konusu materyalleri birkaç kez
 Konulu bir sinema filmi senaryosu ile izlemeniz gerekebilir, bu yüzden
belgesel bir filmin senaryosunu seçimlerinizi CD ortamı nda sahip
karş ı
laş tırarak ortak ve farklıyönlerini olduğ unuz materyallerden yapmanı z
karş ı
laş tırınız. daha doğ ru olacaktır.
 Çekilmiştelevizyon dizi senaryoları ndan  Konuları n daha anlaş ılı
r olmasıve daha
temin ederek nası l oldukları nı inceleyiniz. kapsamlıtartı şmalara zemin hazı rlaması
 Tek bölümlük televizyon filmleriyle açısından mümkünse ürünlerin yerli
televizyon dizilerini senaryolarıaçı sı
ndan yapı mlardan oluş ması na dikkat ediniz.
karş ı
laş tırınız.
 Baş arılı skeçlerdeki komik unsurun
senaryodan mı yoksa sanatçının
baş arı
sı ndan mıolduğ unu tartı şınız.
 Bir klip için senaryonun ne anlama
geldiğ ini saptamaya çalı şınız.
 Çevrenizdeki yetiş kinlerden “Arkası
Yarı n” ve “Radyo Tiyatrosu” yayı nları
hakkı nda bilgi alı nız.
 Baş arılıbir reklamda senaryonun katkı sını
saptamaya çalı şı
nız.

27
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞERLENDİ
DEĞ RME
ERLENDİRME
A- OBJEKTİ
F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Aş
ağı şolarak değ
daki cümleleri doğru veya yanlı erlendiriniz.

1. Konulu sinema filmi senaryoları

nda birbirinden farklı
formatlar vardı
r.
2. Belgesel sinemada senaryo yazı
mına filmin çekiminden önce baş
lanı
lmalı
dı
r.
3. Televizyon dizi senaryoları nda dikkat edilecek en önemli noktalardan birisi
kahramanları
n sempatik ve içimizden birisi olmasıgereğidir.
4. Televizyon dizilerinde mümkün olduğunca çok mekân ve karakter kullanı
lmalı
dır.
5. Televizyon dizi senaryoları
nda yazarlar tek baş
ları ş
na çalıı
rlar.
6. Komik skeçler izleyiciyi heyecanlandı
rmaktan çok meraklandı
rı
r.
7. Klipler müzik parçaları
na dramatik boyut katmak amacı
yla oluş
turulmuş
canlandırmalardı
r.
8. Radyolarda yayı
nlanan ArkasıYarı
n programlarıgenellikle otuz dakikalı
k süreyi
kapsar.
9. Radyo Tiyatrolarıgenellikle radyo spikerleri tarafı
ndan seslendirilen programlardı
r.
10. Reklam senaryoları
ndan mümkün olduğunca akademik düzeyde dil kullanı
lmalı
dı
r.

DEĞERLENDİ
RME

Cevapları nızıcevap anahtarıile karş ılaştı

rınız. Doğru cevap sayı nı
zıbelirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlı şcevap verdiğ iniz ya da cevap verirken tereddüt yaş
adığınız
sorularla ilgili konularıfaaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz

Tüm sorulara doğ

ru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

28
 MODÜL DEĞERLENDİ
RME

MODÜL DEĞERLENDİ
RME
PERFORMANS TESTİ(YETERLİ
K ÖLÇME)

ğ
Modül ile kazandıı
nız yeterliğ
i aş
ağı
daki kriterlere göre değ
erlendiriniz

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayı

r
Senaryoyu kavramak
A)Senaryo- edebiyat iliş
kisini kurabildiniz mi?
B)Senaryonun evrelerini anlayabildiniz mi?
Senaryonun bölümleri
A)Senaryonun bölümlerini kavrayabildiniz mi?
B)Senaryoyu bölümlere ayırmanın gereğini kavrayabildiniz mi?
Senaryo yazarının özellikleri
A)İyi bir senaryo yazarı olabilmek için gereken özellikleri
kavrayabildiniz mi?
Senaryonun kullanı m alanları
A)Sinema filmleri için senaryonun önemini anladı
nız mı
?
B)Televizyon dizilerinin senaryoları nda dikkat edilecek noktaları
kavradı
nız mı?

DEĞERLENDİ
RME

ğı
Yaptı nı
z değ
erlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğ
renme faaliyetlerini
tekrarlayı
nız.

Modülü tamamladı nız, tebrik ederiz. Öğ retmeniniz size çeş

itli ölçme araçları
uygulayacaktı
r. Öğretmeninizle iletiş
ime geçiniz.

29
 CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-1'İ
N CEVAP ANAHTARI

1 Y
2 D
3 D
4 D
5 Y
6 D
7 D
8 Y
9 Y
10- Y

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-2'Nİ
N CEVAP ANAHTARI

1 D
2 Y
3 D
4 D
5 D
6 Y
7 Y
8 Y
9 D
10 Y

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-3'ÜN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 Y
3 D
4 Y
5 Y
6 D
7 D
8 Y
9 Y
10 Y

Cevapları
nızıcevap anahtarlarıile karş
ılaş
tırarak kendinizi değerlendiriniz.

30
 ÖNERİ
LEN KAYNAKLAR

ÖNERİ
LEN KAYNAKLAR
 AKYÜREK Feridun, Senaryo YazarıOlmak, İ
stanbul, 2004.

31
 KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
 AKYÜREK Feridun, Senaryo YazarıOlmak, İ
stanbul, 2004.

 EGRİLajos, Piyes Yazma Sanatı

, Ankara, 1970.

 GÜNEYSU Abdullah, Yayı

nlanmamı
şDers Notları
, Ankara, 2006.

32