Dolgu Barajlar Tasarım Rehberi

T.C.
ORMAN VE SU LER BAKANLII

DEVLET SU LER GENEL MDRL

DOLGU BARAJLAR
TASARIM REHBER

REBBER N0: uuS
REv. u1

UBAT 2014
ANKARA
DOLGUBARAJLAR i
NSZ
Birok medeniyetin kesime noktas olan Anadolu'da yaklak 4000 yldr sren hidrolik
mhendislii almalar, bilhassa Seluklu ve Osmanllarn yaptklar muhteem eserler,
Trkiye'yi tarihi su yaplar asndan en zengin ve en dikkat ekici ak hava mzelerinden
birisi haline getirmitir.
Bugn ise lkemiz, ina halindeki barajlarn says bakmndan Dnyadaki sralamada st
sralarda yer almaktadr. lkemizde her tipten barajlar ina edilmi ve edilmektedir. Ayrca; bu
barajlar dolgu hacmi, ykseklik, rezervuar kapasitesi, kret uzunluu gibi teknik karakteristikleri
ile de dnyadaki ina edilmi barajlar arasnda n sralarda yer almaktadr. Atatrk Baraj 84
milyon m
3
dolgu hacmi ile dnya sralamasnda beinci srada yer almakta, Deriner Baraj ise
249 m ykseklii ile lkemizin en yksek baraj, kendi snfnda ise Dnyann 6. yksek
baraj olma zelliini tamaktadr
naat devam eden Yusufeli Baraj 270 metre ykseklii ile tamamlandnda Trkiyenin en
yksek baraj olma zelliine sahip olacaktr.
lkemizin su yaplar sahasnda ulam olduu bu gzel seviye, bu sektrde alanlarn
fedakar almalar ve mesleklerine olan saygnn neticesinde olumutur. Yllardan beri
lkemizde ve yurt dnda barajlar ve su yaplar alanndan saysz eserler kazandran
mhendislerimizin ve mteahhitlerimizin almalarn hepimizin malumlardr. lkemizdeki
baraj ve dier su yaplarnn projelendirilmesi ve inas srecine olumlu katks olacan
dndm; Uluslararas Byk Barajlar Komisyonu (ICOLD) kriterlerini esas alarak
lkemiz ihtiyalar ve artlar dikkate alnarak uygulanmas konusunda proje ve uygulama
kriterleri ile ilgili olarak Devlet Su leri Genel Mdrlnn (DS) Uluslararas Byk
Barajlar Komisyonu Trk Milli Komitesi (TRCOLD) ve Trk Mavir Mhendisler ve Mimarlar
Birlii (TMMMB) ile balatm olduu almann neticesinde hazrlanan bu rehber
dokmanlarn bu sektrde alanlara byk fayda salayaca aikardr.
Bu gayeye hizmet etmek iin komitelerde grev alan, bata DS personeli olmak zere btn
mhendislik ve mavirlik firmalar temsilcilerine teekkr ederim.
Su gibi aziz olunuz.
Prof. Dr. Veysel EROLU
Orman ve Su leri Bakan

DOLGUBARAJLAR ii
GR
lkemizin su kaynaklarnn ynetiminden ve gelitirilmesinden sorumlu olan Devlet Su leri
Genel Mdrl gemiinden gnmze kadar stlenmi olduu grevleri baar ile
tamamlam ve insanmzn hizmetine sunarak kalknmamza ve refah dzeyimizin artmasna
byk katk salam ve salamaya devam etmektedir.
Bugn itibari ile, Genel Mdrlmz merkezde 15 Daire Bakanl, tarada 26 Blge
Mdrl ve bnyesinde bulunan takriben 20550 personel ile almalarna devam
etmektedir. Muhtelif yksekliklere ve deiik maksatlara hizmet eden yaklak 850 baraj
bugn iin iletmede olup, yenilerinin inas da devam etmektedir.
Genel Mdrlmzn vizyonu: Su kaynaklarmzn gelitirilmesi, korunmas ve ynetimi
konularnda dnya lideri olmaktadr.
Bu konuma gelmek iin yapacamz almalar; dier ilgili kurum ve kurulular,
mteahhitlerimiz, mhendislik ve mavirlik firmalarmz ve de akademisyenlerimizle
koordineli bir ekilde gerekletirmekteyiz.
lkemizdeki bu engin tecrbeye dayanarak, lkemizdeki barajlarn/su yaplarnn
projelendirilmesi ve uygulanmas srasnda kullanlacak kriterler, Uluslararas Byk Barajlar
Komisyonu (ICOLD) kriterlerini baz alarak lkemizin ihtiyalarna gre uygulanarak bu rehber
dokmanlar hazrlanmtr.
Baraj ve su yaplar ile ilgili almalarda byk fayda salayacana inandm bu rehber
dokmanlarn hazrlanmasnda emei geen tm ilgililere itenlikle teekkr eder bu ve
benzer almalarn devamn dilerim.

Akif ZKALDI
DS Genel Mdr

DOLGU

UBARAJLAR

BU RE
DEVLE
BARAJ
MHEN
TRKY
VER

EHBER DOK
ET SU L
JLAR KOM
NDSLER V
YE MTEA
EN SENDK
KMAN OR
LER GEN
SYONU T
VE MMAR
AHHTLER
KASI (NTE

RMAN VE S
NEL MD
TRK MLL
RLAR BRL
BRL (T
ES)NIN DES

SU LER
RL (D
L KOMTES
NN (TM
TMB) VE T
STEKLER
BAKANLI
DS), ULU
S (TRCOL
MMMB) OR
RKYE N
SONCUND

ININ KAT
USLARARAS
LD), TRK
RTAK ALI
AAT SAN
DA HAZIRLA

iii
KILARI LE
SI BYK
MAVR
MASI VE
NAYCLER
ANMITIR.
i
E
K
R
E

DOLGUBARAJLAR iv
AIKLAMA
Bu rehber dokman, barajlar, hidroelektrik santrallar ve hidrolik yaplarn
planlama, tasarm, proje hizmetlerini ve inaatn yapan firmalarn, bu konuda
grev ifa eden kamu kurum ve kurulularnn ve zel sektr yatrmclarnn
almalarna baz olmas gayesi ile Devlet Su leri Genel Mdrl,
Uluslararas Byk Barajlar Komisyonu Trk Milli Komitesi, Trk Mavir
Mhendisler ve Mimarlar Birlii ile akademisyenlerin almalar sonucunda
hazrlanmtr.
Bu dokman bu konuda alan, hizmet reten ve imalat yapan kii, firma, kurum
ve kurululara rehber olmas amac ile hazrlanm olmakla birlikte, tasarm,
imalat, montaj, inaat, su tutma, iletme ve baraj emniyeti ile ilgili her trl
sorumluluk tasarm, imalat, montaj ve inaat ilerini yapan yklenicilere aittir.

Telif Hakk
Devlet Su leri Genel Mdrlnn nceden izni alnmadan bu yaynn hi bir
blm mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt veya baka yollarla hi bir
surette oaltlamaz, muhafaza edilemez, baslamaz.
DOLGUBARAJLAR v
NDEKLER
1 GR .................................................................................................................. 1
2 TASARIM ANALZLER ...................................................................................... 2
2.1 ev Stabilitesi ..................................................................................................... 2
2.2 Gerilme - Deformasyon Analizleri ....................................................................... 3
2.3 Sktrlm Kaya Dolgunun Kesme Dayanm ................................................... 5
2.4 Kret Oturmasnn Analitik Yntemlerle Tahmini .................................................. 8
2.5 Szma Analizi .................................................................................................... 13
2.6 Jeolojik ve Jeoteknik almalar ....................................................................... 14
2.7 Enjeksiyon almalar ..................................................................................... 15
2.7.1 Perde ve Kapak Enjeksiyonu ............................................................................ 19
3 KL EKRDEKL DOLGU BARAJLAR ............................................................. 23
3.1 Genel ................................................................................................................ 23
3.2 Homojen Dolgu Barajlar .................................................................................... 25
3.3 Kum akl (Yar Geirimli Veya Geirimli) Dolgu Barajlar ................................ 26
3.3.1 Merkezi Kil ekirdekli Kum-akil Dolgu Barajlar .............................................. 26
3.3.2 Eik Kil ekirdekli Kum-akil Dolgu Barajlar .................................................... 27
3.4 Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar .................................................................... 27
3.4.1 Merkezi Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar ....................................................... 27
3.4.2 Eik Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar ............................................................ 28
3.5 Kark Zonlu (Kompozit) Dolgu Barajlar ........................................................... 28
3.6 Gvde Dolgu Zonlarnda Kullanlacak Malzeme zellikleri .............................. 29
3.6.1 Geirimsiz Dolgu Malzemesi ............................................................................. 31
3.6.2 Yar Geirimli-Geirimli Kum akl Kabuk Dolgu Malzemesi ............................ 33
3.6.3 Kaya Kabuk Dolgu Malzemesi .......................................................................... 34
3.6.4 Filtre Dolgular .................................................................................................. 36
3.6.5 Memba ev Korumas - Riprap ......................................................................... 39
3.6.6 Mansap evi Koruma rts ............................................................................ 40
3.7 Temel Tasarm ................................................................................................. 40
DOLGUBARAJLAR vi
3.7.1 Kil ekirdekli Dolgu Barajlarda Kapak Ve Perde Enjeksiyonu .......................... 41
3.8 lm Aletleri ................................................................................................... 42
3.8.1 Giri .................................................................................................................. 42
3.8.2 Harici kme Rperleri ..................................................................................... 42
3.8.3 Su Basn ler ................................................................................................ 42
3.8.4 Sznt lerler (V Azl) ................................................................................. 42
3.8.5 Su Kotu ler ................................................................................................... 42
3.8.6 vme ler ........................................................................................................ 42
3.8.7 Piyezometreler .................................................................................................. 43
3.8.8 Basn lerler ................................................................................................. 43
3.8.9 Manyetik Ekstansometreler............................................................................... 43
4 N YZ BETON KAPLI BARAJLAR .............................................................. 44
4.1 Analizler ............................................................................................................ 44
4.1.1 BKB Tasarm Prensipleri ................................................................................ 45
4.1.2 BKB Tasarm Analizleri .................................................................................. 45
4.1.3 Basitletirilmi Elastisite Modl Tahmini ......................................................... 46
4.1.4 Koruyucu Tasarm Kavramlar .......................................................................... 47
4.1.5 El Hesaplar le Davran Tahminleri ................................................................ 49
4.2 Temel Kazlar ve yiletirmeler ......................................................................... 57
4.2.1 Topuk Plann Temel yiletirmeleri ................................................................. 58
4.2.2 Dolgu Temeli yiletirmesi ................................................................................. 59
4.2.3 Kapak ve Perde Enjeksiyonu ............................................................................ 60
4.3 Topuk Pla ....................................................................................................... 61
4.3.1 Genel ................................................................................................................ 61
DOLGUBARAJLAR vii
4.3.2 Topuk Pla Boyutlandrlmas .......................................................................... 61
4.3.3 Topuk Pla Geniliinin Belirlenmesi............................................................... 62
4.3.4 Topuk Pla Mansabnn Geometrisi ................................................................. 64
4.3.5 Topuk Pla Geometrisi .................................................................................... 65
4.3.6 Topuk Pla Stabilitesi ...................................................................................... 67
4.3.7 Topuk Planda Donat, Su Tutucu Ve Ankrajlar .............................................. 69
4.4 evresel Derz Ve Su Tutucular ........................................................................ 70
4.4.1 Genel ................................................................................................................ 70
4.4.2 Tabandaki Metal Su Tutucular .......................................................................... 72
4.4.3 Kesit Ortasndaki PVC Su Tutucular ................................................................. 73
4.4.4 st Su Tutucularn Projelendirilmesi ................................................................. 74
4.5 n Yz Betonu ................................................................................................. 75
4.5.1 n Yz Betonunun Davran ........................................................................... 75
4.5.2 n Yz Betonunun Boyutlar ............................................................................ 76
4.5.3 Derzler Ve Genleme Derzlerinde Kullanlacak Malzemeler ............................ 78
4.5.4 naat Aamasnda n Yz Beton Kaplama Arkasnn Drenaj ........................ 80
4.5.5 n Yz Betonunun atlak Davran ................................................................ 80
4.5.6 atlaklarn Kontrol .......................................................................................... 81
4.5.7 Beton zellikleri ................................................................................................ 81
4.5.8 Donat ............................................................................................................... 82
4.5.9 n Yz Kaplama le Yerinde Dkme Beton Bordr Aras Balant Detay ....... 83
4.6 Parapet Duvar .................................................................................................. 83
4.6.1 Giri .................................................................................................................. 83
DOLGUBARAJLAR viii
4.6.2 Duvarn Ykseklii ............................................................................................ 84
4.6.3 Parapet Duvar le n Yz Beton Arasndaki Derz ............................................ 85
4.6.4 Enine Derzler .................................................................................................... 86
4.6.5 Yama Detaylar ............................................................................................... 86
4.6.6 Kret Genilii .................................................................................................... 86
4.7 n Yz Beton Kapl Baraj Zonlar ................................................................... 87
4.7.1 Zonlar ................................................................................................................ 87
4.8 1A Zonu (Kohezyonsuz Silt, nce Kum Zonu) ................................................... 87
4.8.1 Filtre (2A Blgesi) ............................................................................................. 92
4.8.2 n Yz Betonu Destek Malzemesi (2B Blgesi) ............................................... 96
4.8.3 naat Aamasnda Yzey Korumas .............................................................. 104
4.8.4 Gvde erisinde Batardo Kullanm ............................................................... 107
4.9 Baraj lm Aletleri ........................................................................................ 107
4.9.1 lm Sistemleri ............................................................................................. 107
4.9.2 Gemi rnekler ............................................................................................. 115
4.10 Yardmc Yaplar ............................................................................................. 117
4.10.1 Dipsavak ......................................................................................................... 117
4.10.2 Dolusavaa ve Su Alma Duvarlarna Balant ................................................ 119
5 GEOMEMBRAN UYGULAMALI DOLGU BARAJLAR .................................... 120
5.1 Genel .............................................................................................................. 121
5.1.1 Memba Sistemi ............................................................................................... 122
5.1.2 Ak Geomembran Szdrmazlk Sistemi ........................................................ 126
5.1.3 Kapal geomembran szdrmazlk sistemi ....................................................... 127
5.2 Merkezi Sistem ............................................................................................... 129
5.3 Ykleme .......................................................................................................... 132
DOLGUBARAJLAR ix
5.4 Memba Sistemi ............................................................................................... 135
5.5 Geomembran szdrmazlk tabakas ............................................................... 139
5.6 Destek Tabakas ............................................................................................. 141
5.7 Drenaj Tabakas ............................................................................................. 143
5.8 Gei (tranzisyon) zonu .................................................................................. 144
5.9 Yzey Ankraj .................................................................................................. 145
5.9.1 Genel .............................................................................................................. 145
5.9.2 Mekanik Ankraj ............................................................................................... 145
5.9.3 Ykleme ile Ankraj .......................................................................................... 147
5.9.4 Yaptrma (Tutkallama).................................................................................. 148
5.9.5 Balast Ankraj (Kaplanm Geomembran) ...................................................... 149
5.10 Yamalarda Ankraj Uygulamas...................................................................... 154
5.10.1 Mekanik Ankraj ............................................................................................... 155
5.10.2 Srme Tipi Ankraj ........................................................................................... 157
5.10.3 Balast Ankraj ................................................................................................... 157
5.10.4 Borular ve Girintilerin Etrafnn Ankrajlanmas ................................................ 158
5.11 Merkezi Sistem ............................................................................................... 159
5.12 Yerletirme ...................................................................................................... 160
5.12.1 Giri ................................................................................................................ 160
5.12.2 Destek tabakas .............................................................................................. 160
5.12.3 Geomembrann Serilmesi ............................................................................... 164
5.13 Tipik rnekler ................................................................................................. 166
5.13.1 Bitmen Geomembran ile Kapl Yeni naat ................................................... 166
5.13.2 Akta PVC Geomembran, Yeni naat ........................................................... 167
5.13.3 Kapl PVC Geomembran, Yeni naat ............................................................ 168
5.13.4 Kapl PVC Geomembran, Yeni naat ............................................................ 169
5.13.5 Ak PVC Geomembran, tadilat ...................................................................... 170
DOLGUBARAJLAR x
5.13.6 Kapl PVC Geomembran, Tadilat.................................................................... 171
6 ASFALT EKRDEKL BARAJLAR ................................................................ 172
6.1 Giri ................................................................................................................ 172
6.1.1 Kaya Dolgu Davran ..................................................................................... 173
6.1.2 Sonlu Eleman Yntemleri ile Deformasyon/Gerilme Analizleri ....................... 175
6.2 Temel Tasarm ............................................................................................... 178
6.2.1 Temel Kazlar ve Dolgu Temeli zellikleri ..................................................... 178
6.2.2 Topuk Pla Temel Kayas Konta ............................................................. 178
6.2.3 Enjeksiyonlar .................................................................................................. 180
6.3 Asfalt ekirdek ................................................................................................ 182
6.3.1 Asfalt ekirdek Bileenleri ve zellikleri ......................................................... 182
6.3.2 Asfalt ekirdek Deformasyonlar .................................................................... 183
6.3.3 Asfalt ekirdein Sahip Olmas Gereken Optimum Birleim .......................... 185
6.4 Gvde Blgeleri ve zellikleri ......................................................................... 187
6.4.1 Baraj Blgeleri ................................................................................................ 187
6.4.2 Asfalt ekirdek Filtre ve Destek Zonlar .......................................................... 188
6.5 lm Aletleri ................................................................................................. 189
6.5.1 Giri ................................................................................................................ 189
6.5.2 Harici kme Rperleri ................................................................................... 189
6.5.3 Su Basn ler .............................................................................................. 189
6.5.4 Sznt lerler (V Azl) ............................................................................... 189
6.5.5 Su Kotu ler ................................................................................................. 190
6.5.6 vme ler ...................................................................................................... 190
6.5.7 Piyezometreler ................................................................................................ 190
DOLGUBARAJLAR xi
6.5.8 Basn lerler ............................................................................................... 190
6.5.9 Manyetik Ekstansometreler............................................................................. 190
6.6 Tamamlanm ve naat Devam Eden Asfalt ekirdekli Barajlar, Tipleri Ve
zellikleri 190
7 YARARLANILAN YAYINLAR .......................................................................... 197

DOLGUBARAJLAR xii
EKLLSTES
EKL2.1:BYKEKSENLTESTLERDENIKANKAYADOLGUKESMEDAYANIMI(LEPS,1970)...............................................7
EKL2.2:MAKDS/SEEDUYGULAMASI(BUREAU,1997)...................................................................................................9
EKL2.3:BUREAU(1997)............................................................................................................................................9
EKL2.4:DEPREMSIRASINDAKAYADOLGUNUNPERFORMANSI.........................................................................................10
EKL2.5OTURMA(SWASGOOD,2003).......................................................................................................................10
EKL2.6SWASGOOD,2003......................................................................................................................................11
EKL2.7..................................................................................................................................................................12
EKL2.8..................................................................................................................................................................12
EKL2.9BARAJYKSEKLNEGREENJEKSYONPERDESDERNL(USBR,1953)............................................................16
EKL3.1:KLBLANKETLDOLGUBARAJTP...................................................................................................................24
EKL3.2:KLEKRDEKLHOMOJENDOLGUTP.............................................................................................................25
EKL3.3:KLEKRDEKLHOMOJENDOLGUTP(YKSEKL30MDENFAZLAOLANBARAJLARN)........................................25
EKL3.4:KLEKRDEKLYARIGERMLKUMAKILDOLGUTP.....................................................................................26
EKL3.5:KLEKRDEKLGERMLKUMAKILDOLGUTP.............................................................................................26
EKL3.6EKKLEKRDEKLKUMAKILDOLGUTP.....................................................................................................27
EKL3.7:KLEKRDEKLKAYADOLGUTP....................................................................................................................27
EKL3.8:EKKLEKRDEKLKAYADOLGU..................................................................................................................28
EKL3.9KARIIKZONLUDOLGUBARAJTP...................................................................................................................28
EKL4.1DEFORMASYONMODLVEBOLUKORANIARASINDAKLK(PNTOVEMARQUES,1998)....................................47
EKL4.2ENNEVEDEYMODLLERNORANININA/H
2
NNFONKSYONUOLARAKFADES..................................................54
EKL4.3MAKSMUMNYZBETONUSAPMASININH
2
/E
V
YEOLANORANI(PNTOVEMARQUES,1998)...............................54
EKL4.4:VADTOPUKPLAI,DEYGERMSZLKPERDEDUVARINAMESNETL................................................................59
EKL 4.5: TPK +DI TOPUK PLAI KEST (A HATTI DZLEMNE DK KEST) (MARULANDA VE PNTO 2000)......62
EKL4.6:TOPUKPLAITABANINDATPKBETONDOLGUKEST(AHATTIDZLEMNEDKKEST)..........................................65
EKL4.7:MAKSMUMKESTTEYATAYTOPUKPLAIGEOMETRS.......................................................................................66
EKL4.8:TOPUKPLAIVENYZBETONUNUNPLANI....................................................................................................66
EKL4.9:TOPUKPLAIAHATTINORMALNDEKKEST.................................................................................................67
EKL4.10:EVRESELDERZBOYUNCAFARKLIYNLERDEKYERDETRMELER...................................................................70
EKL4.11TPKEVRESELDERZDETAYI..........................................................................................................................71
EKL4.12:148M.YKSEKLNDEKSALVAJNABARAJINDAUYGULANANEVRESELDERZDETAYI...........................................72
EKL4.13:TABANDAKSUTUTUCUDETAYI...................................................................................................................73
EKL4.14:PVCSUTUTUCUDETAYI.............................................................................................................................74
EKL4.15:EVRESELDERZDENCETANELKOHEZYONSUZMALZEME(TPKKEST)...............................................................75
EKL4.16:VADEKLFAKTRLKS(PNTO2007)...................................................................................................75
EKL4.17:MERKEZDERZLERDESUTUTMANINNEDENOLDUUYATAYGERLMELERVESONULARI.......................................76
EKL4.18:HDROLKEMLEKAPLAMAKALINLIILKS(MATERON,2002)....................................................................77
DOLGUBARAJLAR xiii
EKL4.19EVRESELDERZDETAYI.................................................................................................................................78
EKL4.20:DEYGENLEMEDERZDETAYI....................................................................................................................78
EKL4.21:DEYBZLMEDERZDETAYI.....................................................................................................................79
EKL4.22:TPKYATAYNAATDERZDETAYI..................................................................................................................79
EKL4.23:BKBKAYADOLGUBLGELER...................................................................................................................91
EKL4.24:2ABLGESDAILIMI................................................................................................................................96
EKL4.25:YENDENDZENLENEN2BBLGESDAILIMI...............................................................................................101
EKL4.26:KEENLEYSDE,GERGENLKTESTDZENE.................................................................................................104
EKL4.27:BETONBORDRYAPIMIVEONUTAKPEDENTABAKANINSIKITIRILMASI...........................................................106
EKL4.28:TPKTTREMTELLPYEZOMETREYERLEM..............................................................................................108
EKL4.29:TPKOTURMALERYERLEM................................................................................................................109
EKL4.30:TPKBASINLERYERLEM..................................................................................................................110
EKL4.31:TPKDEFORMASYONLERYERLEM.......................................................................................................110
EKL4.32:TPKISILERYERLEM.........................................................................................................................111
EKL4.33:TPKELEKTROLEVELYERLEM.................................................................................................................111
EKL4.34:TPKTEKEKSENLDERZLERYERLEM....................................................................................................112
EKL4.35:TPKEKSENLDERZLERYERLEM.....................................................................................................112
EKL4.36:TPKHARCKMERPERYERLEM.......................................................................................................113
EKL4.37:TPKSIZINTILERSAVAKYERLEM.........................................................................................................113
EKL4.38:TPKSUKOTULERYERLEM................................................................................................................114
EKL4.39:KUMAKILDOLGUBARAJDALMALETYERLEM...................................................................................115
EKL4.40:MAKSMUMKESTKAYADOLGUBARAJDALMALETYERLEM..................................................................116
EKL4.41:DPSAVAKVENYZBETONUBALANTISI..................................................................................................117
EKL4.42:KONDVNYZBETONBRLEMDETAYI..................................................................................................118
EKL4.43KONDVLENYZBETONUBRLEMKEST..............................................................................................118
EKL5.1ULUSLARARASIGEOSENTETKSEMBOLLERVEZMSELKARAKTERSTKLER.............................................................120
EKL5.2ULUSLARARASIGEOSENTETKFONKSYONLARI...................................................................................................121
EKL5.3AMEMBASSTEMAIKGEOMEMBRANUYGULAMALARI.....................................................................................124
EKL5.4MEMBAKAPALI(RTLM)GEOMEMBRANUYGULAMALARI..............................................................................125
EKL5.5;KLEKRDEKLBARAJLARDADOLGUYKSELTLMESNMEMBAGEOMEMBRANUYGULAMALARI..............................125
EKL5.6A,BGEOMEMBRANMERKEZSSTEM..............................................................................................................129
EKL5.7KLEKRDEKLBARAJINYKSELTLMESNDEGEOMEMBRANKULLANIMI..................................................................131
EKL5.8GSSMEMBATARAFINDAKKUVVETLERNANALZ(KOERNER)..............................................................................133
EKL5.9GSSTABAKALARIUYGULAMALARI..................................................................................................................135
EKL5.10REHABLTASYONDURUMUNDAGSSTABAKALARI............................................................................................136
EKL5.11YENDOLGUBARAJ....................................................................................................................................137
EKL5.12YENKAYADOLGUBARAJ...........................................................................................................................138
DOLGUBARAJLAR xiv
EKL5.13REHABLTASYONKAYADOLGUBARAJ............................................................................................................139
EKL5.14VEEKL5.15..........................................................................................................................................142
EKL5.16SRMETPANKRAJ(MORAVKA,EKCUM.LECHSTAUSTUFE,ALMANYA,PAPPADA,TALYA,CXERR,TALYA)...........157
EKL5.17ANKRAJHENDENNGENELGRN........................................................................................................158
EKL5.18DOLGUYAGMLMWNGSLEGEOMEMBRANMONTAJI...............................................................................161
EKL5.19GEOMEMBRANINWNGSZERNEMONTAJI...................................................................................................162
EKL5.20..............................................................................................................................................................166
EKL5.21..............................................................................................................................................................167
EKL5.22..............................................................................................................................................................167
EKL5.23..............................................................................................................................................................168
EKL5.24..............................................................................................................................................................169
EKL5.25..............................................................................................................................................................169
EKL5.26..............................................................................................................................................................170
EKL5.27..............................................................................................................................................................170
EKL5.28..............................................................................................................................................................171
EKL6.1.ASFALTEKRDEKLBARAJTPKENKEST.......................................................................................................172
EKL6.2.LEPSERS..............................................................................................................................................174
EKL6.3.ASFALTEKRDEKTOPUKPLAIBRLEMDETAYI..........................................................................................179
EKL6.4.GALERZERNDEASFALTEKRDEKTOPUKPLAIBRLEMDETAYI................................................................180
EKL6.5.YERLETRMEVESIKITIRMADANSONRAASFALTEKRDEKENKEST...................................................................182
EKL6.6.ASFALTEKRDEKBTMORANILKS......................................................................................................186
EKL6.7.FULLERERS...........................................................................................................................................186
EKL6.8.HGHISLANDWATERSCHEMETPKENKEST..................................................................................................187
EKL6.9.HGHISLANDWATERSCHEMEASFALTEKRDEKKONTROLGALERS................................................................188
EKL6.10.MURWANBARAJITPKKEST...................................................................................................................194
EKL6.11.GROSSEDHNNBARAJITPKKEST...........................................................................................................194
EKL6.12.FNSTERTALBARAJITPKKEST..................................................................................................................195
EKL6.13.BRETENBACHBARAJITPKKEST...............................................................................................................195
EKL6.14.FESTRTZBACHBARAJITPKKEST..............................................................................................................196

DOLGUBARAJLAR xv

TABLOLSTES
TABLO2.1:ANALZLERDEYKLEMEDURUMLARIVEEMNYETKATSAYILARI.............................................................................2
TABLO2.2:KAYADOLGUBARAJLARDADEPREMNEDENYLEOLUANDEFORMASYONLAR..........................................................3
TABLO2.3SSMKYKLERALTINDADOLGUBARAJLARINHASARSINIFLANDIRMASI.................................................................11
TABLO3.1:RPRAPTANEDAILIMI...............................................................................................................................39
TABLO4.1:KAYADOLGUBARAJLARDABASTDEFORMASYONMODL...............................................................................47
TABLO4.2:TAHMNOTURMAHESABINFAKTRLER....................................................................................................51
TABLO4.3:BAZIBKBLERNNAATVEDAVRANIPARAMETRELERPNTOVEMARQUES(1998).........................................52
TABLO4.4:BRATLAKTANGEENDEBMKTARLARININTAHMN.....................................................................................56
TABLO4.5:ANAKAYANINDURUMUNAGREMAKSMUMHDROLKGRADYANDEERLER.....................................................63
TABLO4.6:TPKDONATIYZDELER.............................................................................................................................82
TABLO4.7:PARAPETDUVARYKSEKL........................................................................................................................85
TABLO4.8:FLTRELERNKISTASLAR(ICOLD,1994;USDASCS,1986;USBR,1987A;USCOE,1994)..............................94
TABLO4.9:AYRIMADANKORUNMAKND
10F
VED
90F
SINIRLARI(ICOLD,1994;USDASCS,1986;USBR,1987)................95
TABLO4.10:2ABLGESNBKBDAILIMLMTLER..................................................................................................96
TABLO4.11:2BBLGESNBLTEN70DAILIMLMTLER...........................................................................................97
TABLO4.12:2BBLGESNBKBDAILIMLMTLER................................................................................................100
TABLO4.13:SERT,SALAMBAZALTVEGRANT3ALTIKIRILMIMALZEMEDAILIMI.........................................................102
TABLO4.14:BREZLYABKBLER2BBLGESKARAKTERSTKLER(SOBRNHO,VD.,2000).................................................103
TABLO4.15:LMCHAZLARI.................................................................................................................................107
TABLO5.1GEOMEMBRANINKULLANILDIIBLDRLENDOLGUBARAJLAR.............................................................................122
TABLO5.2:MEMBASSTEMNNUYGULANDIIBARAJLAR*..............................................................................................126
TABLO5.3FARKLITABAKALARINGREVLERTPLER........................................................................................................137
TABLO5.4:DOLGUBARAJLARDAKGMTPLER*............................................................................................................140
TABLO5.5..............................................................................................................................................................141
TABLO6.1.LUJYONDEERLERLEGERMLLKARASINDAKLK...................................................................................181
TABLO6.2.ETLBARAJLARNASFALTEKRDEKKARIIMLARI....................................................................................183
TABLO6.3.2011YILITBARYLETAMAMLANMIVEYAPIMIDEVAMEDEN........................................................................191
TABLO6.4.BAZIASFALTEKRDEKLBARAJLARDALLENSIZMADEERLER...................................................................196
DOLGUBARAJLAR 1
1 GR
Bu rehber, dolgu barajlarn tasarmnda kullanlacak yntemleri sunmaktadr.
Rehberde dolgu barajlar drt kategoriye ayrlm olup bunlar kil dolgu barajlar, n
yz beton kapl barajlar, geomembran uygulamal dolgu barajlar ve asfalt ekirdekli
barajlardr.
Birinci blmde genel olarak tm dolgu barajlarn tasarm analizlerine ait esaslar
verilmektedir. kinci blmde tasarm analizleri, nc blmde kil dolgu barajlar,
drdnc blmde n yz beton kapl barajlar, beinci blmde geomembran
uygulamal dolgu barajlar altnc ve son blmde ise asfalt ekirdekli barajlarla ilgili
esaslar verilmektedir.
DOLGUBARAJLAR 2
2 TASARIM ANALZLER
2.1 ev Stabilitesi
Dolgu barajlarn evleri, statik ev stabilite analizi yaplarak projelendirilir. Analiz,
Error! Reference source not found.de verilen ykleme durumlar dikkate alnarak
gerekletirilir:
Tablo 2.1: Analizlerde Ykleme Durumlar ve Emniyet Katsaylar
Hal Emniyet Katsays Ykleme Durumu
naat Sonu 1, 3 Olaan d
naat Sonu Depremli (ED) > 1, 0 Ekstrem
letme 1, 5 Olaan
letme Depremli (ED) 1, 2 Olaan d
letme Depremli (EED) > 1, 0 Ekstrem
Ani Boalma* 1, 2 Olaan d
Ani Boalma Depremli (ED)** > 1, 0 Ekstrem
Bu tablo tasarm mhendislerine yol gsterici mahiyettedir.
* n yz kaplamal barajlarda dikkate alnmayacaktr.
** Sadece pompajl depolamalar iin uygulanacaktr.
Tm incelenecek durumlar iin ev stabilitesi analizleri kayma daireleri yntemi ile
yaplacaktr ve istenen emniyet katsaylarnn salanmas aranacaktr. Kullanlacak
yazlma deprem durumu sabit ivme olarak girilecekse K katsays kullanlmaldr.
Yatay edeer deprem katsays (K) seilirken aadaki eitliklerden
faydalanlabilir.
K=(0, 40~0, 60)a
max

a
max
: Seilen depremin pik ivmesi
DOLGUBARAJLAR 3
Towhata (2008)da ise Noda ve dierlerinin toplad datalar kullanlarak 0.22den
kk ivmeler iin PGA, 0.2gden byk yer ivmeleri iin ise ((PGA)
0.333
)/3 deerini
nermektedir
Bu deiken katsay olas depremin frekans zellikleri ile dorudan ilikilidir. Deprem
dalgalarnn uzun periyot bileenleri hakimse byk deer, kk periyot bileenleri
hakim ise kk deer dikkate alnabilir. Ancak yar-statik analizlerde kayan bir
ktleye sabit bir ivme uygulanarak sistem zldnden ev stabilitesi ile ilgili bilgi
vermekle birlikte kretteki oturmalar ile ilgili bilgi vermemektedir. Bu sebeple gerilme -
deformasyon analizleri ile hesaplanacak dey ve yatay deplasmanlar dikkate
alnarak ilgili zonlarn boyutlar kontrol edilmeli ve gvde geometrisine nihai hali
bundan sonra verilmelidir.
2.2 Gerilme - Deformasyon Analizleri
Tablo 2.2, kaya dolgu barajlarn, llen depremlerin neden olduu
deformasyonlarn gstermektedir. Veriler, Swaisgood tarafndan derlenmi ve
Mays 1995de Devlet Baraj Emniyeti alanlar Birlii Bat Blgesi Konferansnda
sunulmutur. Rlatif oturma, llen kret oturmasnn baraj ile onun altndaki
alvyonun toplam yksekliine blmnn yzde cinsinden tanmlanmasdr.
Deprem iddet Endeksi, baraj yerinde meydana gelen kaydedilmi ve tahmin edilen
pik zemin ivmeleri esas alnarak Swaisgoodun tablosuna eklenmitir.
Tablo 2.2: Kaya Dolgu Barajlarda Deprem Nedeniyle Oluan Deformasyonlar
Baraj Ad Yer
Baraj
Tipi
DH, m
AT,
m
Deprem Ad Yl Byklk
PGA,
g
Kret
Oturmas
cm
Rl.
Oturm.
%
ESI
Cogoti ili BKB 85.4 0.0 Illapei 1943 7.9 0.20 37.8 0.44 7.86
La Villita Meksika GKB 60.1 75.3 Mich.-Guerro 1985 8.1 0.13 32.9 0.24 6.07
Pantabangan Filipinler GKB 114.3 0.0 Filipinler 1990 7.7 0.58 27.7 0.24 19.01
Aya Filipinler GKB 102.1 0.0 Filipinler 1990 7.7 0.58 20.1 0.20 19.01
Los Angeles Kaliforniya GKB 47.3 0.0 Northridge 1994 6.7 0.43 8.8 0.19 4.58
Makio Japonya GKB 95.0 0.0 Naganoken 1984 6.8 0.57 15.0 0.16 6.94
Matahina Yeni Zellanda GKB 86.0 ? Edgecumbe 1987 6.3 0.33 11.9 0.14 1.92
Diayo Filipinler GKB 60.1 0.0 Filipinler 1990 7.7 0.38 6.7 0.11 12.45
Namioka Japonya GKB 52.1 0.0 Nihonkai-Chubu 1983 7.7 0.08 5.8 0.11 2.62
La Villita Meksika GKB 60.1 75.3 Playa Azul 1981 7.3 0.09 14.3 0.11 1.98
Minase Japonya BKB 67.1 ? Nigata 1964 7.5 0.08 6.1 0.09 2.16
La Villita Meksika GKB 60.1 75.3 n/a 1985 7.5 0.04 12.2 0.09 1.08
El Infiemillo Meksika GKB 146.0 0.0 n/a 1979 7.6 0.12 13.1 0.09 3.57
North Dike (LA) Kaliforniya GKB 35.7 0.0 Northridge 1994 6.7 0.42 3.0 0.09 4.47
El Infiemillo Meksika GKB 146.0 0.0 Mich-Guerro 1985 8.1 0.13 11.0 0.08 6.07
San Justo Kaliforniya GKB 39.9 14.0 Loma Prieta 1989 7.1 0.26 3.7 0.07 4.57
Canili Filipinler GKB 70.1 0.0 Filipinler 1990 7.7 0.38 4.3 0.06 12.45
Leroy Anderson Kaliforniya GKB 71.6 0.0 Loma Prieta 1989 7.1 0.26 4.3 0.06 4.57
Cogswell Kaliforniya BKB 81.1 0.0 Sierra Madre 1991 5.8 0.46 4.3 0.05 1.01
El Infiemillo Meksika GKB 146.0 0.0 Playa Azul 1981 7.3 0.05 6.4 0.04 1.10
Nagara Japonya GKB 52.1 ? Chiba-Toh 1987 6.9 0.27 2.1 0.04 3.73
Tsengwen Tayvan GKB 131.4 ? n/a 1976 5.3 0.16 4.0 0.03 0.08
Cogswell Kaliforniya BKB 81.1 0.0 Northridge 1994 6.7 0.10 2.1 0.03 1.06
Leroy Anderson Kaliforniya GKB 71.6 0.0 Morgan Hill 1984 6.2 0.41 1.5 0.02 2.01
Miboro Japonya GKB 129.9 0.0 Kitamino 1961 7.0 0.15 2.7 0.02 2.34
DOLGUBARAJLAR 4
Magat Filipinler GKB 100.0 0.0 Filipinler 1990 7.7 0.05 0.6 0.01 1.64
Oroville Kaliforniya GKB 234.8 0.0 Oroville 1975 5.9 0.10 0.9 0.00 0.27

Burada:
DH: Baraj ykseklii, m
AT: Barajn altndaki alvyon kalnl, m
GKB: Geirimsiz ekirdekli kaya dolgu baraj
BKB: n yz beton kapl kaya dolgu baraj
PGA: Pik zemin ivmesi
Rlatif Oturma: Kret oturmasnn baraj ykseklii ve alvyon yksekliinin toplamna
oran, %
ESI: Earthquake Severity Index: Deprem iddet endeksi: PGA*(Deprem Bykl-
4.5)
3
dir.
Dolgu barajlarda sonlu elemanlar yntemi ile zmleme yapan bir yazlm yardm
ile Tablo 2.1de belirtilen haller iin analizler yaplmaldr. Bu analizler oturma
paynn belirlenmesi ve baraja tasarm depreminin etkilerinin irdelenmesi amac ile
yaplacaktr.
- Baraj naatnn Kademeli Olarak Modellenmesi: Baraj gvdesindeki gerilme
dalmnn doru olarak alnabilmesi iin yazlmda kurulacak modelin, inaat
koullarn da yanstmas gerekmektedir. Baraj gvdesi inaatn da modele
ilave edebilmek iin gvde geometrisi kademeli olarak oluturulmaldr. Modelin
ka kademeden oluacana mhendis karar vermelidir. Eer sonular
beklenenden farkl kyorsa, mhendis kademe yksekliklerini azaltarak,
kademe saysn artrabilir.
- Gerilme - Deformasyon Analizleri in Temel Prensipler: Gerilme - deformasyon
analizleri inaat sonu hali iin baraj inaatnn kademeli olarak modellenmesi ve
yer ekimi ivmesi ile yklenmesi, inaat bittikten sonra inaat srasndaki
oturmalarn sfrlanarak barajn kret kotuna getirilmesini kapsar. Daha sonra
ayn modelde dinamik analizler de yaplabilir. letme hali iin inaattan sonra
depreme maruz kalmam olan modelde gl alan kademeli olarak
DOLGUBARAJLAR 5
doldurulmaldr ve gerekli grlen iletme koullar iin dinamik analizler
yaplmaldr.
- Dinamik Analizler in Temel Prensipler: Sonlu elemanlar metodu ile kurulan
saysal modelde, zaman dzleminde dinamik analizler yaplmaldr. Sismik risk
deerlendirme raporlarna dayanacak zaman-ivme grafiklerinin yazlma
fonksiyon olarak tanmlanmas ve baraj modelinin bu fonksiyona dayanan
deprem yklemesine hem inaat sonu hem de iletme hallerinde maruz
braklmas gerekmektedir. naat sonu ve iletme halleri ayr modellerde
incelenmeli ve deprem kayd bittikten sonraki kalc deplasmanlar esas
alnmaldr. Malzemenin depremi snmleme zelliklerini de dikkate alacak
malzeme yenilme kriterleri kullanlmaldr.
- Sonularn Yorumlanmas: Bulunan oturma paylar ve yatay deplasmanlarn
barajn ED depreminde ilevini srdrebilmesi ve EED depreminde ilevini
yitirse bile stabilitesini (entegrasyonunu) kaybetmemesi koullarn salayp
salamad yorumlanmaldr. Merkezi kil ekirdekli barajlarda toplam kalc
deplasman filtre geniliinin yarsn amamaldr. Kalc dey deplasman ise
baraj kret kotu ile normal su seviyesi arasndaki farktan dk olmal, deprem
sonras baraj su tutma kapasitesini devam ettirebilmelidir. Oturma payna gre
baraj kretinde yaplacak kamber dzenlemesine karar verirken deprem
oturmalar da dikkate alnmaldr. Ancak oturma deerleri baraj yksekliinin
%2sini ayorsa, hava pay da dikkate alnmaldr. Sonu olarak, inaat sonras
ve su tutma tamamlandktan sonra EED sonras normal su seviyesinin zerinde
100 yllk takn hacmini depolayabilecek yksekliin salanmas
gerekmektedir. Dinamik analizden kan sonularn mertebeleri Makdisi ve
Seed Metodu, Bureau Metodu, Swaisgood, Travasarou, Pells & Fell ve benzeri
ile kontrol edilmelidir.
2.3 Sktrlm Kaya Dolgunun Kesme Dayanm
Basit stabilite analizlerinde karmak malzeme modelleri yerine kohezyon ve kesme
dayanm ieren Mohr-Coulomb modelleri kullanlmaktadr. Leps (1970), sktrlm
kaya dolgunun ve akl dolgunun kesme dayanmn byk apl malzemenin
laboratuarda eksenli testlerinden faydalanp lmek suretiyle yeniden
incelemitir. sel srtnme asyla llen kesme dayanm, krlma dzlemi
zerinde normal gerilmeye kar izilmektedir. Kesme dayanmnn belli bir
kohezyonu iermediine dikkat edilmelidir. Veriler ak bir ekilde normal basnl
DOLGUBARAJLAR 6
kesme dayanmnn deiimini gstermektedir. Genel olarak Leps aadakileri
bulmutur:
- Yaklak 70 kPan (10 psi) altndaki normal gerilmelerde, isel srtnme as
dk younluklu, kt derecelendirilmi zayf paracklarda 45 civarnda,
yksek younluklu iyi derecelendirilmi salam paracklarda ise 60 kadar
yksek bir aralkta deimektedir.
- Srtnme alar, krlma dzlemindeki normal basncn her 10 kat artnda 6-
7 kadar dmektedir.
- yi derecelendirilmi malzeme kt derecelendirilmi malzemeye gre daha
yksek kesme dayanm gstermektedir.
- Yksek younluklu malzemeler dk younluklu malzemelere gre daha
yksek kesme dayanm gstermektedir.
- Keli malzemeler yuvarlak malzemelere gre daha yksek kesme dayanm
gstermektedir (dier faktrler eit olduunda).
- Kuru malzemeler doymu malzemelere gre daha yksek kesme dayanm
gstermektedir.
Dier kaya dolgu ve akl dolgu barajlardan elde edilen veriler, ICOLD Blten 92,
Kaya dolgu Barajlarn Kaya Malzemelerinde sunulduu gibi, genel olarak Lepsin
raporlad bulgular desteklemektedir.
DOLGUBARAJLAR 7

ekil 2.1: Byk Eksenli Testlerden kan Kaya Dolgu Kesme Dayanm (Leps, 1970)

Kaya dolgu kesme dayanmyla ilgili eitli almalar (Marsal 1973, Barton ve
Kjaernlsi 1981, Charles ve Watts 1980, ICOLD 1993, vd.) kaya dolgunun gerek
davrannn lineer olmadn dorulamaktadr. Kayma gerilmesi ile normal gerilme
arasndaki iliki:
=A*()
b
dir.
Burada, kayma dayanm, efektif normal gerilme A ve bde kaya tipine bal olan
ampirik katsaylar olarak basitletirilerek verilebilir. Grld zere barajn deiik
yerlerinde sarglama basncna gre kaya dolgunun davran deimekte, alt
blgelerde daha rijit, st blgelerde daha yumuak bir davrana rastlanmaktadr.
Dolays ile kaya dolgunun statik modellenmesinde iki teknik nerilir.
Error! Reference source not found. kullanlarak sarglama basncnn
deerlendirilmesi ile gvenli srtnme alar seilmesi ve basit Mohr-Coulomb
plastisite modeli kullanlmas (bu malzeme modeli ile sadece ev stabilitesi analizleri
gerekletirilebilir, deformasyon tahmini mmkn deildir).
70
65
60
55
50
45
40
35
30
F
r
i
c
t
i
o
n

a
n
g
l
e

,

i
n

d
e
g
r
e
e
s
|
Normal pressure , in pounds per square inch o
N
1 2 5 10 20 100 50 200 500
Infiernillo diorite 8 in. CFE 1965
Infiernillo conglom 8 in. CFE 1965
Malpaso conglom 8 in. CFE 1965
Pinzandaran gravel 8 in CFE 1965
Infiernillo basalt 7 in. CFE 1966
Infiernillo gness X 7 in. CFE 1966
Infiernillo gneiss Y 7 in. CFE 1966
Contreras gravel 7 in. CFE 1965
Santa Fe rock 7 in CFE 1965
Fort Peck sand No. 20 TML 1939
Scituate sand No. 8 TML 1941
Ottawa std. sand TML 1938
Isabella granite 4 in. USED 1948
Cachuma gravel 3/4 in. USBR 1953
Cachuma gravel 3 in. USBR 1953
Cachuma quarry 3 in. USBR 1955
Oroville tailings 3 in. USED 1963
Soledad gravel 4 in. CFE 1965
DOLGUBARAJLAR 8
2.4 Kret Oturmasnn Analitik Yntemlerle Tahmini
Barajn EEDye gsterdii tepki, deprem esnasnda barajlarn gerek performansna
dayanan ampirik analiz metotlarnn kullanlmasyla ve Makdisi ve Seed (1977) ile
Bureau (1997)nin nermi olduu prosedrlerin kullanld basitletirilmi analitik
metotlarla belirlenebilir.
Makdisi ve Seed Metodu: 1965de Rankine konferansnda, Newmark, ev
hareketlerinin potansiyel bir kayma ktlesindeki atalet kuvvetlerinin krlma yzeyi
snr boyunca mevcut verilen direnci amas durumunda balayacan esas alarak,
dolgu barajlarda deprem kaynakl yer deitirmelerin tahmini iin bir metot
nermitir. Newmark, kayan ktleye rijit bir madde olarak davranmtr. Makdisi ve
Seed (1977), Newmarkn yaklamn bir dolgu barajn esnek bir yap olarak tepki
gsterdiini kabul ederek gelitirmiler ve yer hareketinin iddetinin baraj kretine
olan etkisini tahmini iin bir metot nermilerdir. Analiz, o zaman verilmi bir yer
hareketi iin maksimum pik kret ivmesinin (
max
) tahminine gre temellendirilir ve
potansiyel kayan ktlenin maksimum ivmesi belirlenir (k
max
). Bu ivme istem olarak
deerlendirilir ve genellikle kret ya da yer ivmesinin bir fraksiyonu olarak kullanlr.
evin kaymasn salayan ivme olan k
y
ise emniyet katsaysnn 1.0 alnd
geleneksel ev analizlerinde ortalama yatay ivmenin bulunmas ile tahmin edilir. Bu
katsay, duraan olmayan bir yatay kuvvetin (bir deprem nedeniyle oluabilir) kayan
ktlenin arlna oran olarak tanmlanmaktadr. K
y
nin k
max
a oran baraj kretindeki
yer deitirmesinin tahmin edilmesinde kullanlabilmektedir. Tahmin edilen bu yer
deitirmenin hem yatay hem de dey bir bileeni olabilir. Bu deformasyonlar
sadece olas bir davran indeksi olarak deerlendirilmelidir.
Bureau (1997)den alnm Makdisi ve Seed tablolar ekil 2.2de gsterilmektedir.
Uygulamada nce kayan ktlenin zerindeki atalet ykn gsteren k
max
ekil
2.2den kayan ktlenin derinliine ve pik yer ivmesine gre seilir. Ardndan bu
ivmenin kayma ivmesi ile oran bulunarak K
y
/k
max
a deplasman tahmini yaplr.
DOLGUBARAJLAR 9

ekil 2.2: Makdisi/Seed Uygulamas (Bureau, 1997)

Bureau Metodu: Bureau (1997), dolgu malzemesi srtnme asnn baz deerleri
iin Rlatif Kret Oturmas ile Deprem iddet Endeksi (ESI) arasndaki ilikiyi bir
tabloda sunmutur (ekil 2.3). Tablo, tipik kaya dolgu barajlarn sonlu eleman
analizleri esas alnarak yaplmaktadr. Unutulmamaldr ki; oturma, tablodan okunan
deerle baraj yksekliinin arplmas ile elde edilmeli sonra 100e blnmelidir. Bu
metodun kullanlmas EED esnasnda, 40lik bir srtnme as kullanldnda,
yaklak 2 mlik bir oturmay iaret etmektedir. 50lik bir srtnme asnn
kullanlmas, 1 mlik bir kret oturmasn iaret edebilmektedir.

ekil 2.3: Bureau (1997)
0.0
-0.1
-0.2
-0.3
-0.4
-0.5
-0.6
-0.7
-0.8
-0.9
-1.0
S
l
i
d
i
n
g

M
a
s
s

D
e
p
t
h

R
a
t
i
o

(
-
y
/
h
)
Maximum Acceleration Ratio (kmax/u max)
2
0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
M = 6.50
M = 7.50
M = 8.25
10.0000
1.0000
0.1000
0.0100
0.0010
0.0001
N
o
r
m
a
l
i
z
e
d

D
i
s
p
l
a
c
e
m
e
n
t

(
u
/
k
m
a
x
g
T
o
)
Average Acceleration Ratio (ky/kmax)
0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
M = 6.50
M = 7.50
M = 8.25
100.00
10.00
1.00
0.10
0.01
0.001
R
e
l
.

C
r
e
s
t

S
e
t
t
l
e
m
e
n
t

(
D
e
l
t
a
H
/
H
)

%
Earthquake Severity Index (ESI)
*Friction angle of the fill material
0.1 1.0 10.0 100.0
DOLGUBARAJLAR 10
ESI = PGA*(M 4.5)
3
(2.1)
Burada:
ESI = Deprem iddet endeksi
PGA = Baraj yerindeki pik yatay zemin ivmesi
M = Depremin bykl

ekil 2.4te gsterildii gibi, rlatif oturma ile deprem iddet endeksi arasnda
kabaca bir iliki vardr:
ekil 2.4: Deprem Srasnda Kaya Dolgunun Performans

Swaisgood: Swaisgood (2003) tarafndan deprem itkilerinin baraj dolgular
zerindeki etkileri incelenmi, ve ortaya konan amprik metodda oturma, dolgu
ykseklii ve temel kalnlnn yzdesi olarak ifade edilmitir. (ekil 2.5).

ekil 2.5 Oturma (Swaisgood, 2003)

ekil 2.6da gsterildii gibi (svlama olmad durumda) oturma, pik yer ivmesinin
(PGA) ve dalga bykl (Ms)nn bir fonksiyonu olarak verilir.
0,001
0,01
0,1
1
0,01 0,1 1 10 100
K
r
e
t
i
n

R
l
a
t
i
f

O
t
u
r
m
a
s

(
%
)
Deprem iddet Endeksi
DOLGU
UBARAJLAR
Bu ver
duruml
Fernan
veritaba
olmama
birinde
haricind
ierme
Pells ve
yaplan i
Ta
ritaban pik
arn ierme
ndo Baraj (
annda dikk
akla birlikte
heyelan
de, verita
mektedir.
e Fell (2003
incelemeler
ablo 2.3 Sis
yer ivmesi
ez. Ancak,
1971 ve 19
kate alnm
e; dolgu m
malzemesi
aban %1
) : 95i hasa
r sonucunda
smik Ykle
inin (PGA)
svlaman
994) ve Mas
tr. Austria
malzemesin
inin brakl
den daha
ekil 2.6 Sw
arl olmak
a Tablo 2.3
r Altnda D
0.7gyi at
n olduu H
siway Baraj
an Baraj (
nin yetersiz
mas sonu
a fazla
waisgood, 20

zere toplam
de verilen h
Dolgu Baraj
t ve %5t
Hebgen Bar
(1990) na
1989)nda
z sktrlm
uca etki e
normalize
003
m 305 dolgu
hasar snfla
jlarn Hasa
ten fazla o
raj (1959),
a ait datalar
ise svlam
mas ve ya
etmitir. Bu
oturma
u baraj zer
andrmas
ar Snfland
11
olan oturma
Upper San
da olduu
ma durumu
amalardan
u durumlar
durumunu

rinde
nerilmitir.
rmas

1
a
n
u
u
n
r
u

DOLGU
UBARAJLAR
ekil 2
deprem
Abakla
ilgili b
alnma
kullanl
.7 ve ekil
m bykl
r ve tablod
ir tahmin
mtr. yi
maldr.
2.8de veri
, B yer
dan yararla
yapmak m
skm d
ilen ve Pell
ekimi ivm
nlarak dep
mmkndr
dolgular iin
e
e
s ve Fell ta
esinin kes
prem ykler
r. Her iki
n ekil 2.8
ekil 2.7
ekil 2.8
arafndan ha
iri olarak d
ri altnda o
abakta d
8, dier do
azrlanan a
deprem ivm
oluabilecek
da svlam
olgular iin
12
abaklarda A
mesidir. Bu
k hasarlarla
ma dikkate
n ekil 2.7

2
A
u
a
e
7
DOLGUBARAJLAR 13
2.5 Szma Analizi
Barajlarda szma analizleri aadaki sebeplerle yaplr:
Dolguda Szma Kontrol: ev Stabilitesi analizleri ncesinde iletme ve ani boalma
durumlar iin freatik hattn belirlenmesi,
Temelde Szma Kontrol: Baraj temelinin szma durumunu incelenmesi,
Szma Tedbirlerinin Performansnn Deerlendirilmesi: Geirimsizlik perdeli ve
perdesiz model sonularnn karlatrlarak perdenin performansnn
deerlendirilmesi.
Szma analizleri genellikle sonlu elemanlar metodunu kullanan ve suyun ak
modellenebilen yazlmlar ile yaplr. Bu analizlerde Darcy forml temel alnr.
Q=A
x
k
x
i (Darcy foml) (2.2)
Burada:
Q: Szma Miktar
A: Szma Alan
i: Hidrolik eim
Analizde kullanlacak model safhada oluturulur;
Saysal a modelinin oluturulmas: Baz zel koullarda fiziksel model deneyleri
nerilebilir ama mhendis saysal modellerle sonulara daha hzl ular ve fiziksel
modellerin aksine pek ok farkl koulu kuraca saysal modelde yapaca birka
deiiklik ile kolayca inceleyebilir. Saysal modelin hazrlanmas sadece birka
geometrik eklin izilmesinden ibaret deildir. Modeli hazrlayan mhendisin proje
sahas ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmas beklenmektedir. Sonularn
irdelenebilmesi iin Darcy Kanunu ile elle yaplacak bir hesap faydal olacaktr. Eer
sonular beklenenden ok farkl karsa saysal modelde, snr koullarnn
kabulnde hatalar olabilir.
Malzeme parametrelerinin seimi: Mazleme parametreleri mhendis tarafndan,
malzeme deneylerine uygun olarak seilmelidir. Eer malzeme deneyleri yeterli
deilse kabul edilebilir uluslaras kaynaklar incelenmelidir.
DOLGUBARAJLAR 14
Snr koullarnn belirlenmesi: Szma akmnn oluma sebebi iki nokta arasndaki
su kotu fark ve sisteme giren ve sistemden kan aklardr. Snr koullar bu iki
parametreden biri veya her ikisine gre belirlenir. Model kurulurken tanmlanan su
kotlar ve debiler snr koullardr. zme ulamak iin en az bir noktada su kotu
snr koulu tanmlamak gerekir.

2.6 Jeolojik ve Jeoteknik almalar
Baraj yeri ve gl alannda ncelikle toporafik haritalarn araziye uygunluu kontrol
edilmeli ve yaplar haritaya ilenmelidir. Mevcut jeolojik birimlerin litolojisi, konumu,
yaylma genilikleri, rt birimlerin kalnl ve altndaki kayacn tr, tabakalanma,
istozite, eklem, fay, kvrm, heyelan, kaynaklar harita ve kesitlere ilenecek, llen
dorultu ve eim ynleri bata olmak zere btn bilgiler harita zerinde
gsterilmelidir.
Aks yerinde, tm jeolojik ve jeoteknik almalarda 1/1000 lekli harita
kullanlmaldr. Jeolojik adan sorunlu olan yerlerde ise daha byk lekli haritalar
kullanlmaldr. Hazrlanacak boy kesitlerde, vadi tabanndaki alvyonun kalnl ile
zellikle yeraltsuyu seviyesi ve enjeksiyon perdesi snr beraber yer almaldr.
Yaplacak temel aratrmalarnn yerleri (temel sondaj kuyusu ve aratrma
ukuru/yarmas vb) jeolojik ve jeoteknik haritalama sonunda kesin olarak
belirlenmeli ve rapor ekinde verilen haritalar zerinde gsterilmelidir. Alacak temel
sondaj kuyusu ve aratrma galerilerinde temellerinde tama gc ve oturma
deerlerinin hesaplanmasna ynelik arazi ve laboratuvar deneyleri planlanmaldr.
Proje alannda yer alan zemin ve kaya parametreleri ve yaplmas planlanan
yaplardan gelecek ykler gz nnde bulundurularak, baraj yapsnn oturaca
temel kayas/zemin birimlerinin tama gc hakknda arazi ve laboratuvar
deneylerinden elde edilen verilere gre deerlendirme yaplarak, gerekli iyiletirme
yntemleri nerilmelidir.
Temel ve yama kazlar srasnda evlerde alnmas gerekebilecek nlemler (geici
veya kalc destek sistemleri); kazlarn duraylla etkisi, yeraltsuyunun varl ve
bunun destekler zerindeki olabilecek srarj (rt) ykleri de dikkate alnarak,
alternatifli olarak verilmelidir.
DOLGUBARAJLAR 15
Temel Kayasnn kaya ktle snflamalar; Bieniawski (1989) tarafndan gelitirilen ve
destek sistemi Grimstad ve Barton (1993) tarafndan gncellenen RMR Snflama
Sistemi, Barton vd (1974) tarafndan gelitirilen Q=NGI (Norwegian Geotechnical
Institude) sistemi ve Hoek-Brown Grgl Yenilme lt (1999) kullanlarak
Yaplmaldr. Bu snflama sistemleri gncellemelere bal olarak yenilenmelidir.
Baraj yeri ve gl alanndaki yeraltsuyu seviyeleri nehrin eele bal seviyeleri ve
meteoroloji istasyonlarndan alnan ya verileri ile birlikte deerlendirilmelidir.
Mansap kaynaklarnn olmas durumunda, kaynaklardaki debi deiimleri ayn
koullarda irdelenmeli ve yal -kurak mevsimlerde numune alnarak kimyasal
analizleri yaplmaldr. Ayrca yap yerlerinde beton temas suyu olarak kullanlacak
su kaynaklarnn uygunluunu ortaya koymak iin de su kimyas analizleri
yaplmaldr.
Gl alannn boyutuna bal olarak 1/5000, 1/25000 ve/veya 1/50000 lekli jeoloji
ve jeoteknik harita alm yaplmaldr. Haritalar maksimum gl kotu seviyesi ile snrl
kalmayarak evre jeolojisini (zellikle dk kottaki yan vadiler varsa) kapsayacak
ekilde boyutlandrlmaldr. Proje alanndaki membamansap ve yan vadilere doru
olan yeraltsuyu hareketini ortaya karmak amacyla 1/25000 lekli hidrojeoloji
haritalar hazrlanmaldr. Gl alannda ve civarnda yzlek veren jeolojik birimlerin
cinsleri, yaylmlar, geirimlilik zellikleri, baka havzalara su kaa olup
olmayaca, ayrma durumlar, erime veya ime zellii, erozyona kar
dayankllklar eski ve potansiyel ktle hareketleri (heyelan, akma, krip, devrilme vb)
ve boyutlar, gl seviyesindeki deiimler sonucu ortaya kabilecek olumsuzluklar
incelenmelidir.
Baraj yeri ve evresinde yaplacak jeolojik-jeoteknik almalarda DS Jeoteknik Ett
artnamesi (2011) dikkate alnmaldr.
2.7 Enjeksiyon almalar
Gvde syrma kazlar srasnda rselenen temel kayann iyiletirilmesi ve su
yaplarnda memba - mansap ynnde ve gl alannda olabilecek su kaaklarn
nlemek ve/veya szma boyunu uzatmak amac ile perde ve kapak enjeksiyonlar
yaplmaldr.
Perde enjeksiyonu projelendirilmesi ve yapm yntemi baraj temeli-yama
konsolidasyonu enjeksiyonundan farkl nitelikte ve ok ynl parametreleri
iermektedir. Perde enjeksiyonu inasndaki amalar baraj temelindeki
DOLGUBARAJLAR 16
tabakalanma, eklem, atlak, makaslama ve fay gibi zayflk dzlemleri vastasyla
oluabilecek kaak miktarn azaltmak, kaaklarn neden olaca erozyonu kabul
edilebilir dzeye indirmek, alttan kaldrma basncn azaltmak, baraj temelindeki
oturmalara mani olmak olarak sralanabilir.
Baraj temelinde geirimsiz birim bulunmas durumunda enjeksiyon perdesi kabul
edilebilir derinlikteki geirimsiz birime balanr (5-10 m geirimsiz birimde ilerlenir).
Geirimsiz birimin ok derinde olmas halinde askda perde yaplabilir. U.S.B.R
pratiine gre, genel olarak enjeksiyon perdesi derinlii temel kayasnn
geirimliliine ve barajn yksekliine baldr (ekil 2.9).

Perde enjeksiyonlarnda enjeksiyondan nceki su kaaklar ile erbet allar
kyaslanr. Su kaaklaryla erbet allarnn uyumsuz olduu durumlarda
jeolojik/jeoteknik sebepler aratrlr ve deerlendirme sonularna gre o kademenin
enjeksiyon metodolojisi (erbet kvamlar, uygulanan basn vb) gzden geirilir.
ekil 2.9 Baraj Yksekliine Gre Enjeksiyon Perdesi Derinlii (USBR, 1953)
DOLGUBARAJLAR 17
Gerekli durumlarda zeminin yapsna, yknt yapma durumuna, imento al ve su
deneylerine gre kademe boylar deitirilebilir.
Temel kayasnn jeolojisi esas olarak perde derinliinin belirlenmesinde en nemli
faktrdr. Zemin koullarna gre geometrisine baklmakszn simetrik olmayan bir
perde projelendirilebilir. Karstik kiretanda karstlamann taban durumu ve dier
hidrojeolojik koullar gz nne alnarak perde derinlii belirlenmelidir. Planlama
aamasnda perde derinlii birimin geirimlilik zellii, yeraltsuyu seviyesi ve baraj
ykseklii dikkate alnarak hesaplanmal ve perde geometrisi kesin proje
aamasnda nihai eklini almaldr. Karstik kiretalarnn bulunduu blgelerde
enjeksiyon ile birlikte, beton, jeomembran veya kil kaplama alternatifleri
dnlmelidir.
Projede yer alan tm yerlerdeki perde ve kapak enjeksiyon delikleri, kuyu taban ap
minimum 56 mm olacak ekilde, her trl eimde, su sirklasyonlu rotari tip sondaj
makineleriyle delinmelidir. Ano ba enjeksiyon kuyular ve BST yaplacak sondaj
kuyularnn delgilerinde kapal matkap kullanlmamaldr.
Enjeksiyon yaplacak btn delikler enjeksiyondan nce basnl su ile ykanmaldr.
Tm enjeksiyonlar ano sistemine gre yaplmaldr.
Ano: Enjeksiyonu yaplan eksen nce 24 mlik paralara blnerek anolar tespit
edilir. Ano boylar proje karakteristikleri ve jeolojik/jeoteknik zelliklere bal olarak
azaltlabilir veya arttrlabilir. alma koullarna uygun birbirine yakn en az ano
ele alnarak enjeksiyonlara balanlr. Ele alnan anolarn ano ba delikleri (A
delikleri) alr ve enjeksiyonlar yaplr, sonra her anonun ortasna gelen (iki A
deliinin orta noktasndaki) B delikleri alr ve enjeksiyonlar yaplr. Daha sonra A
ve B deliklerinin ortasna gelen C delikleri alr ve enjeksiyonlar yaplr. En son A-
C, C-B, B-C, C-A deliklerinin ortasndaki D delikleri alr ve enjeksiyonlar yaplr.
Bylece, bu blmn daralan aralklar eklinde delgi ve enjeksiyon ilemleri bitirilmi
olur ve enjeksiyonlar yaplacak dier blme geilir.
Enjeksiyonlarda kullanlacak tm malzemeler ilgili TSE ve ASTM standartlarna
uygun olmaldr.
imento: Enjeksiyonda kullanlacak imentonun zgl yzeyi en az 3500 cm
2
/gr
olmaldr ve 200 mikron gz akl olan elek zerinde en ok % 1.90 mikron gz
akl olan elek zerinde ise en ok % 12 kalnt brakmaldr. Su kaaklarnn fazla
DOLGUBARAJLAR 18
olduu fakat allarn az olduu yerlerde zgl yzeyi daha fazla olan, kalnt miktar
daha az olan imentolar kullanlabilmektedir.
Enjeksiyon karmlarna giren imentoda, enjeksiyon karmlarnn zelliklerinin
tayini iin yklenici tarafndan TSE ve ASTM standartlarna uygun olarak deneyler
yaplmaldr.
Bentonit: btn erbet ve harl karmlarda imento miktarnn % 1'ine kadar
bentonit ilave edilerek kullanlmaldr. Kullanlacak bentonitin zellikleri, TSE EN ISO
13500 standardna uygun sodyum bentonit olmaldr. Buna gre;
1. Ya elek analizinde, 200 nolu (74 mikron aralkl) elekte kalan kalnt en ok
% 2.5 olmaldr.
2. Kuru elek analizinde, 149 mikron aralkl elekten geen miktar en az % 98
olmaldr.
3. Arlka en ok rutubet miktar % 10 olmaldr.
4. Direk viskozite len alette, 600 devir/dakikadaki viskozite deeri en az 30
olmaldr.
5. Likit limit deeri, % 400'den az olmamaldr.
Kum: Enjeksiyonlarda fazla al yapan kademelerde, imento arlnn % 25, 50,
100 kadar kum, imento erbetlerine ilave edilerek kullanlmaldr.
Kullanlacak kumun, arlka 16 nolu (1.19 mm aralkl) elekten % 95i, 50 nolu
(0.297 mm aralkl) elekten % 50si gemelidir. 200 nolu (74 mikron aralkl) elekten
ise %5ten fazlas gememelidir. zgl arl 2 gr/cm
3
ten byk olmaldr.
Kimyasal katk malzemeleri: Enjeksiyon ilerinde kullanlacak kimyasal katk
maddeleri (akkanlatrclar, priz hzlandrclar vb), cinsi, miktar ve ilave etme
zaman ile erbetlerin kullanm zamanlar ile ilgili laboratuvar deneyleri yapldktan
sonra kullanlmaldr. Bu deneyler, farkl firmalarn rnleri kullanlarak
karlatrmal olarak yaplmaldr.
zel olarak erbet cinsi ve karm oranlarnn belirtilmedii yerlerde, imento
enjeksiyonlarnda kullanlacak erbetlerin karm oranlar, arlka su/imento 1,0-
0,7 orannda erbetler kullanlmaldr. Enjeksiyon erbetlerine imento arlnn
%1-3 kadar akkanlatrc ilave edilmelidir.
DOLGUBARAJLAR 19
Enjeksiyon erbetlerinde bentonit, akkanlatrc ve priz hzlandrclarn oranlar,
gerekli laboratuvar deneyleri yapldktan sonra belirlenmelidir. Eer bentonit
kullanlacaksa bentonit 1/10 orannda su ile kartrlarak 24 saat dinlendirildikten
sonra kullanlmaldr. Enjeksiyon karmlarnda aadaki deneyler mutlaka
yaplmaldr.
Priz balangc ve bitim srelerinin tespiti: TS EN 196-3e uygun olarak priz
balang ve biti sresi tayin edilmelidir.
Basn dayanm deneyleri: imento ve slfata dayankl imentodan yaplm ve
su iinde kre tabi tutulan rnekler zerinde 7 ve 28 gnlk dayanm deneyleri
yaplmaldr (28 gnlk rnekler en az 10 kg/cm
2
basn dayanmn salamaldr).
Viskozite deneyi: Marsh hunisi ile her karm oranl erbet iin viskozite deneyi
yaplmaldr.
kelme deneyi: Kullanlacak her cins erbet iindeki kat maddelerin, zamana
gre kelme miktarnn karm hacmine yzde olarak orandr. 2 saatlik kelme
deeri % 5i gememelidir. Bu deney sonucuna gre uygun olmayan karmlar
kullanlmamaldr.
zgl arlk deneyi: Kullanlacak btn erbetlerin zgl arlklar belirlenmelidir.
2.7.1 Perde ve Kapak Enjeksiyonu
Dolgu barajlarda perde ve kapak enjeksiyonu delik derinlikleri, delikler aras
mesafeler projelerinde gsterildii ekilde olmaldr. Yzeyde yaplacak enjeksiyon
(perde ve kapak) balk betonu zerinden yaplmaldr. Balk betonu, 6 m
geniliinde, 30 cm kalnlkta olacak ve C16 dozlu betondan imal edilmelidir.
Perde enjeksiyonu, kapak enjeksiyonundan sonra veya karlkl en az 3 kapak
anosunun enjeksiyonu bitirildikten sonra yaplmaldr. ki sral perdede nce memba
sonra mansap srasnn enjeksiyonu yaplmaldr. Araya girilmesi durumunda, ara
kuyular iki srann ortasndan yaplmaldr.
Perde ve kapak enjeksiyonu deliklerinin stteki 0-5 m arasndaki ksmnn
enjeksiyonu, aadan yukarya doru kan metotla 2 kademede yaplmaldr.
Enjeksiyonu biten deliklerde st ksmda kalan boluklar kuyu azndan kaln
karmla doldurulmaldr.
DOLGUBARAJLAR 20
Btn karotlu kontrol ve aratrma deliklerinin ap, delik tabannda minimum 66 mm
olmaldr.
Kapak enjeksiyon kuyularnda uygulanacak basn; PT = 0.23 H forml ile, perde
enjeksiyon kuyularnda uygulanacak basn ise, PT = 0.33 H formlne gre
hesaplanarak bulunmaldr.
H = Metre cinsinden kademe ortas kuyu az arasndaki mesafedir.
PT = Efektif basn (kg/cm
2
).
Baraj ve gletlerdeki perde enjeksiyonuna talveg seviyesinden balanarak sa ve
sol sahilde yamalara doru klmaldr. Sa ve sol sahildeki perde enjeksiyonunun
dolgunun nnde gitmesine dikkat edilmeli ve enjeksiyon erbetinin dolguya
karmamas iin gerekli tedbirler alnmaldr.
Ref art: Gerek erbet gerekse kumlu karmlarla, istenen basn elde edilip 10
dakikalk zamanda kademe erbet veya kumlu karm yemedii zaman, balang
erbetine geilmeli ve enjeksiyona bu erbetle devam edilmelidir. Kademe 20 dakika
iinde 0.6 litre/metre/dakika veya daha az erbet yemise, ref elde edilmi
saylarak ve bu kademenin enjeksiyon ilemleri durdurulup dier kademe veya
baka bir deliin enjeksiyonuna geilmelidir.
Perde enjeksiyonlarnda enjeksiyondan nceki su kaaklar ile erbet allar
kyaslanmal, su kaaklaryla erbet allarnn uyumsuz olduu durumlarda
jeolojik/jeoteknik sebepler aratrlarak yaplacak deerlendirme sonularna gre o
kademenin enjeksiyon metodolojisi (erbet kvamlar, uygulanan basn vb) gzden
geirilmelidir.
Kontrol delikleri: Projelerine uygun olarak enjeksiyonlar bitmi ksmlarda veya
tm perde enjeksiyonu bitirildikten sonra kontrol delikleri almaldr. Bu delikler
karotlu veya karotsuz alarak, kademeler halinde ve btn delik boyunca BSTler
yaplmaldr. Bu kontrol delikleri, ok al yapan blgelerde dik ve/veya eimli olarak,
her anoda 1-2 adet alabilir.
Proje sahasnn jeolojik/jeoteknik zellikleri, proje karakteristikleri, reglasyon oran
vb kriterler gz nnde bulundurularak, her proje iin perde kapatma kriterine
ynelik kat madde al miktar (kg/m) belirlenmelidir.
DOLGUBARAJLAR 21
Enjeksiyon projesinin tamam veya bir blmnn projeli kuyular tamamlandktan
sonra, proje iin belirlenen kat madde al miktar ve alan kontrol kuyularnda elde
edilen veriler dorultusunda, enjeksiyon yapl sras da gz nnde bulundurularak
ok al yapan kademelerin 1 kademe altna inecek ekilde sana veya soluna (tek
tarafa), eimli ve/veya dik ara kuyular verilebilir.
Doldurulmas gereken aratrma kuyular ve enjeksiyon deliklerinde yaplacak tm
ilemler bitirildikten sonra kuyu kaln karmla doldurularak kapatlmaldr.
Basn drme drenaj kuyular: Enjeksiyon ve drenaj galerilerinde projelerine
uygun olarak drenaj kuyular almaldr. Perde enjeksiyonlarnda bu kuyularn boyu,
enjeksiyon perde boyunun en az 1/3, en fazla 2/3 kadar ve delikler mansaba doru
deyle en fazla 100 eimli olmaldr. Drenaj delik aralklar zeminin geirgenliine
bal olarak belirlenmelidir (6, 9, 12, 24 m). Bu kuyular btn enjeksiyon ilerinin
bitmesinden en az 7 gn sonra almaldr. Drenaj kuyular, kuyu tabanlarnda
minimum ap 76 mm olacak ekilde karotsuz olarak rotari tip sondaj makineleri ile
almal ve basnl su ile enjeksiyon kuyularndaki gibi ykanmaldr. Yknt yapan
kuyular projesinde belirtilen boru eidiyle (PVC veya dierleri), i ap eklem
paralar dahil en az 50 mm olan perfore borularla tehiz edilmelidir.
Drenaj kuyularna krnt vb yabanc maddelerle dolmasn nlemek iin delik
azlarna mutlaka deveboynu eklinde boru monte edilmelidir. Drenaj sular,
tneller ve galeriler iinden boru, kanal vb yaplar vastasyla uzaklatrlmaldr.
Enjeksiyon almalarna ait tm form, log ve grafikler DS Temel Sondaj ve
Enjeksiyon Teknik artnamesi ne uygun olarak hazrlanmaldr.
Enjeksiyon uygulamalar sonucunda yaplan tm almalar ierecek ekilde
enjeksiyon sonu raporu hazrlanmaldr.

DOLGUBARAJLAR 22

DOLGUBARAJLAR 23
3 KL EKRDEKL DOLGU BARAJLAR
3.1 Genel
Dolgu Barajlar, gvdelerini kaya, kum-akl ve kil gibi doal malzemelerin
oluturduu barajlardr. Geirimsizliin baraj gvdesinin merkezinde bulunan
geirimsiz kil dolgu zonu ile saland dolgu barajlar Merkezi Kil ekirdekli Dolgu
Barajlar olarak adlandrlr.
Gvde mansap eteini toparlamak iin dolgu evini dikletirmek, baraj aksndaki
jeolojik olumsuzluklardan kil ekirdek temelini karmak veya kil malzemenin
miktarn azaltmak iin kil ekirdein temelini membaya kaydrmak gerekebilir. Kil
ekirdei bu ekilde tasarlanan Barajlar Eik Kil ekirdekli Dolgu Barajlar olarak
adlandrlrlar.
Baraj yerinin topografyas, jeolojisi ve temel artlar (temeldeki alvyonun
granlometresi, kalnl ve tama gc vb.), baraj ykseklii, baraj dolgusunda
kullanlacak malzemenin fiziksel zellikleri, miktar, tam mesafesi, deprem durumu
vb. gz nne alnarak baraj kabuk dolgusunda kullanlmak zere seilen
malzemeye gre Kil ekirdekli Dolgu Barajlar aadaki ekilde snflandrlr:
a) Homojen gvdeli barajlar
b) Zonlu barajlar
- Kum akl dolgu (Yar geirimli veya geirimli)
- Kaya dolgu
- Kark zonlu dolgu
Kil ekirdekli Barajlarda gvde dolgusunda kullanlan malzemenin granlometresine
gre filtre tahkiki yaplarak filtre zonlar tasarlanmaktadr. Rezervuarn ani boalma
durumunda kilin memba kabuk dolgusuna ykanmasn nlemek iin kil ve kabuk
dolgu arasnda dey filtre tabakas tasarlanr. Kil ekirdek dolgusundan szan
sularn mansap evinden kmasn ve buna bal olarak da borulanma riskini yok
etmek ve szan sularn dolguya zarar vermeden tahliye edilmesini salamak
amacyla kil ekirdek mansabna dey filtre ve buna bal olarak da mansap dolgu
tabannda yatay filtre tasarlanr.
Gvde dolgusunun memba ve mansap dolgu evlerini korumak iin eitli nlemler
alnr. Gvdenin memba evindeki baraj dolgusunda rezervuardaki su dalgalarnn
DOLGUBARAJLAR 24
olumsuz etkisini nlemek iin riprap ve kabuk dolgu iindeki ince malzemenin
ykanmasn nlemek iin filtre tuvenan malzeme kullanlmas uygun olacaktr.
Baraj mansap dolgusunda kum akl veya kil malzeme kullanlmas halinde, mansap
evi yamur sularnn erozyonuna maruz kalacaktr. Bunu nlemek amac ile
mansap evinin zerinde koruyucu rt tabakas tasarlanr.
Kil ekirdekli Dolgu Barajlarda geirimsizlik gvde dolgusunda kil ekirdek ile,
gvde temelinde ise geirimsizlik perdesi (enjeksiyon, slurry trench, thinwall vb.) ile
salanmaktadr. Sz konusu geirimsizlik perdesi Gvde kil ekirdek tabanndan
balayarak temelde geirimsiz birime soketlenerek oluturulmaktadr. Gvdenin
oturduu aksta eer alvyon kalnl fazla deilse, alvyon uygun bir evle temel
kayasna kadar kazlarak kil dolgu temelinin ana kayaya oturmas salanr. Bu
uygulamaya pozitif katof denir. Ancak alvyon kalnlnn fazla olmas durumunda
kazlmas yatrm maliyetini arttraca iin alvyonun kaldrlmas yerine, temel
geirimsizliini yksek bir oranda salayabilecek bir zm olan alvyon yzeyinin
kil blanketle kaplanarak szma boyunun uzatlmas yoluna gidilir. Bu tr uygulamaya
yzer katof denilir. Ancak bu zmn uygulanabilmesi iin genel olarak Barajn
talvegden yksekliinin 30 mden az olmas, alvyonun uygun granlometrede
olmas ve kil blanket kaplamasnn oturma nedeni ile atlamamas iin gerek
alvyonun gerek kil kaplamann iyi sktrlmas gerekmektedir. Kil ile alvyon
arasna uygun granlometride filtre malzeme ile bir gei filtresi, blanket stne ise
uygun kalnlkta koruma amal tunenan filtre tasarlanmas uygun olacaktr. Blanket
kalnl ve uzunluu su yk ve alvyon geirimliliine bal olarak hesaplanr.
Ancak ilk yaklamda blanketin su yknn sekiz kat uzunluunda ve 1 metreden
az olmamak kaydyla su yknn onda biri kalnlnda tasarlanmas uygun
olacaktr.

ekil 3.1: Kil Blanketli Dolgu Baraj Tipi

DOLGUBARAJLAR 25
3.2 Homojen Dolgu Barajlar
Homojen gvdeli baraj, geirimsiz veya ok az geirimli, ayn zelliklere sahip tek bir
malzemeden olumu, geirimsizlik fonksiyonuna, ev korumalar hari btn
gvdenin katld bir Baraj tipidir. Rezervuar uzun sre dolu tutularak malzemenin
doygun hale gelmesinden sonra ani boalmalarda, evlerin kaymamas iin ok
yatk evli tertip edilmeleri gerekir. Barajn evlerini korumak amacyla memba
evinde Riprap ve mansap evinde koruyucu tabaka kullanlmaktadr. Riprap ve
kabuk dolgusu arasnda, kabuk dolgusunun ykanmamas amac ile tranzisyon zonu
olarak filtre tuvenan malzeme kullanlr. Ayrca kil ekirdekte oluabilecek szntlarn
baraj mansabna aktarlmas amacyla filtre zonlar tekil edilmektedir.

ekil 3.2: Kil ekirdekli Homojen Dolgu Tipi
Homojen dolgu baraj tipi, genelde ykseklii 30 metrenin altnda olan barajlarda
uygulanmaktadr. Ancak civardaki malzeme imkanlarndan dolay 30 metreden
yksek barajlarn homojen dolgu baraj tipinde tasarlanmasnn zorunlu olmas
durumunda, aadaki kesitten grlecei gibi gvde memba ve mansap kabuk
dolgusu ierisine uygun aralklarda, membada ani boalma halinde oluacak boluk
suyu basnlarnn azaltlmasna, mansapta ise freatik hattn drlmesine
yardmc olmak iin filtre tasarm yaplmas uygun olmaktadr.

ekil 3.3: Kil ekirdekli Homojen Dolgu Tipi (ykseklii 30mden fazla olan barajlar iin)
DOLGUBARAJLAR 26
3.3 Kum akl (Yar Geirimli Veya Geirimli) Dolgu Barajlar
Barajn kabuk zonlar, yar geirimli veya geirimli kum akl ve benzeri nispeten
ince daneli malzemelerden oluturulmutur. Baraj gvdesinin geirimsizlii merkezi
kil ekirdek veya eik kil ekirdek ile salanr. Kil ekirdein memba ve mansap
yzlerinde kabuk dolgularnn belirledii tipte filtreler ngrlr. ekirdein her iki
tarafnda ekirdei destekleyen kabuk dolgular yer almtr. Eer merkezi kil
ekirdek membaya doru eik veya ince olarak projelendirilmi ise, mansap evi
biraz daha dikletirilebilir. Barajn evlerini korumak amacyla memba ve mansap
evlerinde kabuk dolgu malzemesine gre gerekli zonlar tekil edilir.
3.3.1 Merkezi Kil ekirdekli Kum-akil Dolgu Barajlar

ekil 3.4: Kil ekirdekli Yar Geirimli-Kum akl Dolgu Tipi

ekil 3.5: Kil ekirdekli Geirimli Kum akl Dolgu Tipi

DOLGUBARAJLAR 27
3.3.2 Eik Kil ekirdekli Kum-akil Dolgu Barajlar

ekil 3.6 Eik Kil ekirdekli Kum akl Dolgu Tipi
3.4 Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar
Kaya dolgu tipi gvdelerde, barajn kabuk zonlar kaya malzemeden
oluturulmutur. Baraj gvdesinin geirimsizlii merkezi kil ekirdek veya eik kil
ekirdek ile salanr. Kil ekirdein memba ve mansap yzlerinde kabuk
dolgularnn belirledii tipte filtreler ngrlr. Kaya dolgu gvde tipinde kil
ekirdein mansabnda yer alan ince (Fk) ve kaln filtrelerden (F) sonra, filtrelerin
mansap kabuu kaya dolgusu ierisine ykanmamas iin bir gei tabakas tertip
edilir. Bu zon kaya ufandan oluturulur.
Barajn kabuk dolgusu kaya malzemeden tasarland iin, barajn evlerini korumak
amacyla memba ve mansap evlerinde herhangi bir zona gerek duyulmamaktadr.
3.4.1 Merkezi Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar

ekil 3.7: Kil ekirdekli Kaya Dolgu Tipi
DOLGUBARAJLAR 28
3.4.2 Eik Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar

ekil 3.8: Eik Kil ekirdekli Kaya Dolgu
3.5 Kark Zonlu (Kompozit) Dolgu Barajlar
Genellikle, baraj tesislerinde eitli yaplarn kazlarndan elde edilen uygun
malzemelerin de ekonomik nedenlerle gvde dolgusunda kullanlma durumu vardr.
Bundan dolay kark malzeme zonlarndan oluan gvde tiplerinin uygulama alan
genitir.
Bu tip gvdelerde, mevcut malzemelerin (ocaktan ve kazlardan) etd ile teknik ve
ekonomik ynden en uygun tasarm seilir. Mevcut malzeme durumuna gre gvde
memba ve mansap kabuk dolgular farkl malzemelerden oluturulabilir. Memba
kabuunda minimum su seviyesi stnde mmkn mertebe geirimli malzeme
kullanlmaldr. Gvde mansap kabuk dolgusunda dk kalitede ve az geirimli olan
malzeme, kil ekirdein bitiminden hemen sonra kullanlmal yanna iyi derecelenmi
salam malzeme zonu tekil edilmelidir.

ekil 3.9 Kark Zonlu Dolgu Baraj Tipi
DOLGUBARAJLAR 29
3.6 Gvde Dolgu Zonlarnda Kullanlacak Malzeme zellikleri
Suda zlebilir, organik ve likit limiti 80in zerinde olan bir malzeme veya
sktrma esnasnda dalabilen kaya malzeme dolguda kullanlmamaldr.
Su muhtevas optimumda olan bir malzeme ile dolgu yaplabilir. Ancak, ge drene
olabilen kil malzemeyi dolguda kullanmak sakncal olabilir. Optimum su
muhtevasndan %2 veya %4 fazla su muhtevasnda olan bir malzemenin
kullanlmas uygundur. Ancak yresel iklim artlarnn dikkate alnmas
gerekmektedir.
Toprak dolgu barajlarda kullanlan kil malzeme, kaya dolgu ve kum akl barajlarda
da geirimsiz zon dolgusu olarak kullanlabilir. Su kaybnn minimumda tutulmas
isteniyorsa geirimsiz ekirdekte kullanlan malzemenin dk permeabiliteli
olmasna zen gsterilmelidir.
Kaya dolgu barajlarda salam kaya malzemesinin kullanlmas tercih edilir. Zayf
kaya, tahallll veya zayf imentolu kum talar da kullanlabilir. Ancak kaz
esnasnda veya dolgu srasnda ok paralanan ve ezilen malzeme kaya malzeme
olarak vasflandrlmamaldr.
Souk iklimlerde don etkisine kar d kabuk dolgularnda daha salam malzeme
kullanlmaldr.
Dolguya Uygun Olmayan Malzeme ve Zeminler
- Bitkisel toprak,
- Aa, al, kk ve benzeri organik maddeler,
- Kmr, kmr tozu dahil iten yanmas sz konusu olan malzeme,
- Bataklk veya suyla doygun hale gelmi killi ve marnl zeminler,
- Sprnt, enkaz gibi artk maddeler,
- Suyla kolayca ufalanarak oturmalara sebep olacak malzeme,
- Karl, buzlu ve donmu topraklar,
Malzeme Deneyleri
- naat aamasnda, antiyede arazi laboratuvar tesis edilmeli ve dolguya
balamadan nce ve inaat sresince deneylerle ilgili gerekli btn almalar
yaplmaldr.
DOLGUBARAJLAR 30
- Dolguya yerletirilen malzemenin kalite kontrol iin aada belirtilen
deneyler yaplmaldr.
naata Balamadan nce Yaplacak Deneyler
Dolgu ilerine balamadan nce aadaki standartlar uygulanacak ve deneyler
yaplacaktr.
- Tane boyu dalm (ASTM D-422)
- zgl arlk (ASTM C-127, D-854)
- Los Angeles Deneyi (ASTM C-131) (Grading 4)
- Sodyum slfat dayankllk deneyi (ASTM C-88)
- Rlatif younluk (ASTM D-2049)
- Filtre deneyleri (belirtildii zere) TS 130
- Atterberg limiti TS 1900
- Hidrometri analizi TS 1900
- Doal nem muhtevas TS 1900
- Sktrma deneyi ASTM D 698
- Organik yabanc madde
naat Srasnda Yaplacak Deneyler
- Geirimli Malzemeler (Kum-akl ve Kaya Dolgu) zerinde Yaplacak
Deneyler
Tane boyu dalm
Sermeden nce (ASTM D-422)
Sktrmadan sonra (ASTM D-422)
Los Angeles Deneyi (ASTM C-131)
Dayankllk Deneyi (ASTM C-88)
Sktrmadan sonra yerinde younluk (ASTM 1556, 2167, 4914, 5030, 5080 ile
USBR 7220, 7295, 7221, 7206, 7230)
Arazide geirimlilik (Matsou Akai Permeabilite Metodu vb.)

DOLGUBARAJLAR 31
- Geirimsiz ekirdek Malzemesi zerinde Yaplacak Deneyler
Tane boyu dalm (ASTM D-422) (TS 130)
Hidrometri analizi (ASTM D-422)
Atterberg limitleri (ASTM D-423, D-424)
Organik yabanc madde (ASTM C-40)
Nem muhtevas (ASTM D-2216)
Sktrma Deneyi (ASTM D-698)
Sktrmadan sonra yerinde younluk (AASTM 1556, 2167, 4914, 5030, 5080 ile
USBR 7220, 7295, 7221, 7206, 7230)
Arazide geirimlilik
3.6.1 Geirimsiz Dolgu Malzemesi
3.6.1.1 Genel
Genel olarak dolgu barajlarda merkezi geirimsiz kil ekirdek dolgusu daha geirimli
kabuk dolgular ile desteklenirler. Memba kabuk dolgusu; inaat sonu, ani boalma,
deprem ve dier yklemelere kar stabilite dolgusu grevini grr. Mansap kabuk
dolgusu da stabilite grevinin yansra drenaj grevini grerek szmalar kontrol
eder. Kabuk dolgularn szma ve ani boalma esnasnda drenaj grevini yaparken
permeabilitenin kil ekirdekten memba ve mansap evlerine doru, iten da doru
artmaldr.
Geirimsiz ekirdek inaat iin kullanlacak malzeme zel teknik artnamede
belirtilen esaslara uygun olmaldr.
Tane boyu dalm TS 130 ile uyumlu olacak ekilde yaplacaktr.
Maksimum Tane Boyutu yaklak 75 mm.
No. 4 (4.76 mm.) elekten geen %70 - 100
No. 200 (0.074 mm.) elekten geen %40 - 90
Kil muhtevas (< 2 ) minimum %12
DOLGUBARAJLAR 32
Plastisite indisi (TS 1900) minimum %14
Malzeme zararl miktarda ot, im, kk veya dier arzu edilmeyen malzemeyi ihtiva
etmeyecektir. Uygun grlmeyen malzeme dolguya serilmeden dar atlmaldr.
ayet doal su muhtevas optimum su muhtevasndan %3den daha fazla sapma
gsterir ise, malzeme temin sahasndan veya depo sahasndan nem ayarlamas iin
gerekli ilemler yaplmaldr.
Proje alannda ekonomik mesafede yukarda verilen deerlerden daha dk
nitelikte malzeme bulunmas durumunda uygun tasarm yntemleri izlenerek bu
malzemeler de kullanlabilinir.
Memba kabuk dolgusunun tekilinde tabii drenajl malzeme bulunamad zaman
yatay drenaj tabakalar tekil edilmelidir.
Kil ekirdein genilii szma, borulanma ve sismik parametreler dikkate alnarak
tespit edilmelidir. Genel olarak kil ekirdein taban genilii, maksimum su seviyesi
ile kuyruksuyu seviye farknn %25ine eit veya daha fazla olmaldr. Kil ekirdein
kret seviyesindeki genilii en az 4.00 m olmaldr. Nihai boyutlara tasarm
mhendisi ile dare birlikte karar vermelidir.
3.6.1.2 Serme ve Sktrma
Malzeme, optimum rutubette, skm tabaka kalnl 20 cm olacak ekilde
serilecek ve baraj tipi kei aya silindirle sktrlacaktr. Malzemenin ekirdek
dolguda kullanlmas durumunda; kuru arazi kesafetinin laboratuvarda normal
proktor deneyi ile bulunan maksimum kuru kesafete oran %98in altna
dmeyecektir. Malzemenin kabuk dolguda kullanlmas durumunda; kuru arazi
kesafetinin laboratuvarda normal proktor deneyi ile bulunan maksimum kuru
kesafete oran %85in altna dmeyecektir.
Dolguda kullanlan kil malzemenin (PI) Plastisite ndisinin % 14n altnda
olmamasna zen gsterilmelidir. Nihai duruma tasarm mhendisi ile dare
tarafndan birlikte karar verilmelidir.
Silindirin gei dorultusu yaklak olarak gvde aksna paralel olacak ancak yama
eteklerinde, yama etei dorultusunda olmaldr.
DOLGUBARAJLAR 33
Malzemenin sktrldktan sonra yerindeki su muhtevas aada belirtildii gibi
olmaldr.
- llen su muhtevas deerlerinin %95i Standart Proktor optimum rutubet
muhtevas deerinden %3 farkl deerler iinde kalmaldr.
Yukarda belirtilen dolgunun skl ile ilgili artlar deneme dolgusu iin verilmi olup
nihai artlar gvde dolgusuna balanmadan nce darenin Teknik Personelinin
nezaretinde yaplacak deneme dolgusuna gre belirlenmelidir.
Kil dolgu zonu yapmna ara verilmesi halinde bir sonra ki sezon kile balamadan
nce syrlacak kil tabakas tespiti iin gerekli (proctor) deneyler yaplacak, uygun
art salayacak syrma tabakas kalnl tespit edilmelidir.
Kil ekirdek zonu tabakalarnn yama kayasna veya yaplarn beton bloklarna
kar gelen yerlerde dolgunun iyi bir ekilde skmasna zel dikkat gsterilmelidir.
Kaya ile ekirdek veya beton ile kil ekirdek dolgu kontann sk bir ekilde
kaynamas iin tabaka kalnlnn 10 cmye azaltlmal ve sktrmann buna gre
yaplmaldr. Sktrma ekipmannn yaklamasna imkan vermek iin ekirdek
malzemeye yama kayasna doru artan bir meyil verilmelidir. Kaya yzeyine dik 3
m mesafe iinde bulunan blgede zel sktrma nlemi alnmaldr.
3.6.2 Yar Geirimli-Geirimli Kum akl Kabuk Dolgu Malzemesi
3.6.2.1 Genel
Yar geirimli-geirimli kum-akl kabuk dolgu iin lzumlu olan malzeme, projesinde
gsterilen geirimli malzeme ocaklarndan temin edilmelidir.
3.6.2.2 Malzeme Nitelii
Yar geirimli malzeme, geirimlilik katsays K=10
-4
10
-6
cm/s arasnda ve iindeki
ince tane oran %10-20 arasnda olmaldr.
Geirimli malzeme, geirimlilik katsays K=10
-4
cm/sden az ve ince tane ieren
kum-akl ve blok olan malzemedir. nce malzeme miktar % 10dan fazla
olmamaldr.
Yar geirimli malzeme ve geirimli malzemenin yukarda belirtilen ince malzeme
oranlarna; tvenan malzeme iindeki ince malzemenin kil-silt olma zellii,
gradasyon zellikleri (akl ve blok oran), malzemenin maksimum tane ap
DOLGUBARAJLAR 34
bykl ve permeabilite zellikleri ile malzemenin ekonomik temin edilebilirlii
dikkate alnarak, dolguda stabilite sorunu yaratmayacak ekilde karar verilmelidir.
Yar geirimli malzemenin tane boyu kld ve iindeki kil miktarnn artmas
durumunda alt limitler, ince malzemenin silt olmas ve tane aplarnn artmas
durumunda ise st limitler darenin onay ile dolguda kullanlabilir.
3.6.2.3 Malzemenin Serilmesi ve Sktrlmas
Projelerde skm tabaka kalnl belirtilmemise, dolguya balamadan nce
testler yaplacak, sktrlmam-sktrlm tabaka kalnlklar tespit edilecektir.
Skm tabaka kalnlnn (2/3)den byk boyutta iri talar veya kaya paralar
tabaka iinde bulunmayacaktr.
Sulama, serilmeden hemen sonra veya sktrma esnasnda yaplacaktr.
Geirimli malzeme, skm tabaka kalnl 30 cm olacak ekilde serilecek, yeteri
kadar sulanmasndan sonra asgari 8 tonluk vibrasyonlu silindirle sktrlmaldr.
Dolgunun izafi sklk oran Dort =
min max
max
e e
e e
= % 85in altna dmemelidir.

nezaretinde yerinde yaplacak deneme dolgusuna gre belirlenecektir.
Sktrmalarda birbirini takip eden geilerden nce sktrma vastalarnn
sktrma alannn her noktasndan gemesi temin edilmelidir.
3.6.3 Kaya Kabuk Dolgu Malzemesi
3.6.3.1 Genel
Kaya dolgu iin lzumlu olan malzeme, projesinde gsterilen kaya malzeme
ocaklarndan veya yeralt kazlarndan temin edilmelidir.
3.6.3.2 Malzeme Nitelii
zgl arlk 2.60 gr/cmden byk olmaldr.
Don sonu diren kayb en fazla %10 olmaldr.
DOLGUBARAJLAR 35
Basn dayanm en az 500 kg/cm olmaldr.
Los Angeles anma kayb 100 devirde en fazla %10, 500 devirde en fazla %40
olmaldr. Malzeme iyi gronlometreye sahip olmaldr. Kaya malzeme iinde silt-
kum-kil olmayacaktr.
Kaya malzeme iyi granlometreye sahip olacaktr. Kaya malzemede tane ap
maksimum 90 cm en byk tane hacmi 0.750 m olmaldr.
Kaya malzeme dolguda yaplan dkme-serme sktrma ilemleri esnasnda hi bir
ekilde ezilmeyecek ve ayrmayacak nitelikte olmaldr.
Kaba filtre zonuna bitiik olarak serilen malzeme yukarda belirtilen malzemenin ince
ksm olacak ve bu ksmdaki malzemenin maksimum boyutu yaklak olarak 30
cmyi amayacaktr.
Proje alannda ekonomik mesafede yukarda verilen deerlerden daha dk
nitelikte malzeme bulunmas durumunda uygun tasarm yntemleri izlenerek bu
malzemeler de kullanlabilinir.
Kaya ocann iletilmesi, malzemenin dolguya getirilmesi ve sktrlmas proje,
artname ve talimat esaslarna uygun ekilde yaplmaldr.
Kaya malzeme yatay tabakalar halinde dzgn bir ekilde serilmeli,
Serilme ve ykama srasnda ayn boyuttaki malzemelerin bir arada toplanmasna
izin verilmemelidir.
Kaya malzeme iinde ayrm, ksa srede ayrabilecek, basn altnda
dalabilecek malzeme olmamaldr.
Kaya dolgu zonlarnda uygun olmayan malzeme ykanarak veya el aletleriyle
uzaklatrlmaldr.
Ykama en az 50 mm azlktan 7 kg/cm
2
lik (7 Bar) basnta tazyikli su ile
yaplacaktr.
Ykamada sarfedilecek suyun miktar, kaya dolgunun bir m
3
iin asgari 0.3-0.5 m
3

olacaktr.
DOLGUBARAJLAR 36
Kaya dolguda serme ve ykama ilemleri, eksenden balayarak evlere doru
yaplacaktr.
Kaba filtre veya kaya ufa zonu ile temasta olan kaya dolgularda;
nce malzeme maks. ebad yaklak 30 cm, skm tabaka kalnl 40 cm
Orta malzeme maks. ebad yaklak 60 cm, skm tabaka kalnl 100 cm
ri malzeme maks. ebad yaklak 90 cm, skm tabaka kalnl 120 cm
olmaldr.
nce malzemede 6 pas (1 pas= 1 gidi 1 geli)
Orta malzemede 4 pas (1 pas= 1 gidi 1 geli)
ri malzemede 4 pas (1 pas= 1 gidi 1 geli) sktrma yaplmas nerilir.
nezaretinde yerinde yaplacak deneme dolgusuna gre belirlenmelidir.
3.6.4 Filtre Dolgular
3.6.4.1 Genel
Ana gvde ve filtre dolgular iin gerekli olan btn malzeme, projelerde gsterilen
malzeme sahalarndan veya dare tarafndan belirlenen gerekli kazlardan veya
malzeme depo sahalarndan temin edilecektir.
Geirimsiz ekirdek zonun memba ve mansap taraflarnda bulunan ince ve kaba
filtre zonlar ok iyi derecelenmi olacak ve aada belirtilen filtre kriterine
uymaldr.
Filtre zonlarnn grevi; baraj kil ekirdeinden szan sularn en ksa yoldan ve en
ksa srede baraj dolgusundan uzaklatrlmasdr. Bunun iin filtre zonlar yeterli
dearj kapasitesine sahip olmal, borulanmaya kar nleyici ve stabiliteye destek
olmaldr.
Filtre malzemesi, ariyet sahasndan artnameye uygun granlometride veya evsafta
temin edilebilirse tuvenan, aksi halde eleme ve ykama suretiyle temin edilmelidir.
DOLGUBARAJLAR 37
Bu halde filitre malzemesi, antiye almalarnn balamas ile beraber
granlometrisine gre tasnif edilmi depolar halinde antiyede dolgu ilerine hazr
halde depolanmaldr.
3.6.4.2 Filtre Kriterleri
Taban malzemesi iin : (TM)
Filtre malzemesi iin : (FM)
FM 15/TM 15 = 5 40
FM 15/TM 85 5
Filtre malzemesine ait tane dalm eri taban malzemesine ait tane dalm
erisine kabaca paralel olmaldr.
Filtre malzemelerinde 200 nolu elekten geen ince malzeme miktar (%5)den daha
fazla olmamaldr.
Taban malzemesi akl ihtiva ediyorsa ve iinde ayn zamanda ince malzemede
bulunuyorsa, filtre malzeme limitleri 4 nolu elekten geen malzemenin tane
dalmna gre yaplr, akl dikkate alnmaz.
ayet bu kriteryumlar verilen malzeme ile gereklemezse bu halde zonlu filtre
kullanlr. Bu taktirde ince zon malzemesi olarak dikkate alnr ve bunun yanndaki
daha kaba malzemeli zon filtre zonu olarak kabul edilerek kriterler buna gre
uygulanr.
Filtreler iin ayrca aadaki artlar yerine getirilmelidir.
Yerletirme esnasnda tanelerin ayrmasn ve boluk meydana gelmesini nlemek
veya asgari hadde tutmak iin filtre malzemesi (3")den gemelidir.
Filtre ve taban malzemesi tane dalm erileri ince ksmlarda mmkn olduu
kadar birbirlerine paralel olmaldr.
Drenaj borularna yakn ksmlardaki filtre malzemesi yeteri byklkte kaba
malzemeyi iermelidir. Drenaj borularndaki deliklerin veya aralklarn maks. ebad
(FM 85)in yars olacak ekilde seilmelidir.
Filtrelerin inaasnda aadaki hususlar dikkate alnmaldr.
DOLGUBARAJLAR 38
Filtreler yerletirildii zemin salam olmaldr. ayet gerekiyorsa sktrlmaldr.
Temiz filtre malzemesi yerletirme srasnda yeteri kadar nem iermelidir. (%3 10)
Filtreler serbest drenajl kum-akl dolgularnda aranan artlara uygun ekilde, rolatif
kesafeti (%85)den byk olacak ekilde sktrlrlar.
Kaln malzemeli (maksimum tane ebad 3") filtrelerin tabaka kalnlklar 20 cmden
aa olamaz. Daha ince malzemeli filtrelerin minimum tabaka kalnlklar da 15
cmden aa olamaz.
Filtre sistemi ile birlikte drenaj borusu kullanlan yerlerde bu borunun kapasitesi
szan suyu toplayacak ve sevkedecek kapasitede olmaldr.
Borular denirken, bu borularn aralklarnda tkanma olmamas iin uygun bir
geirimli malzeme ile kaplanmaldr. (Geotekstil vb.)
Filtre Tane Dalm;
Elek Numaras veya Arlk Olarak
Gz Akl Geen Yzde Miktar
nce filtre Kaba filtre
5" (127.00 mm.) 100 100
3" (76.2 mm.) 100 80-100
1 1/2" (38.1 mm.) 75-100 50-100
3/4" (19.1 mm.) 55-75 30-75
3/8" (9.53 mm.) 40-55 20-55
No. 8 (238 mm.) 15-30 5-30
No. 16 (1.18 mm.) 5-20 0-20
No. 30 (0.59 mm.) 0-15 0-15
No. 200 (0.074 mm.) < 2 < 2
nce ve kaba filtre dolgularnn malzemesi, ayrmaya meydan vermeyecek bir
tarzda dklp serilecektir. Sktrlm tabaka kalnl ince filtre zonu iin 40
DOLGUBARAJLAR 39
cmden ve kaba filtre zonu iin 60 cmden daha fazla olmayacak tabakalar halinde
serilecektir.
Sktrmadan nce malzeme, 10 tonluk vibrasyonlu silindirlerle 4 pas geerek
sktrldnda maksimum kuru younlua ulamasna yeterli olacak, niform nem
miktarna sahip olacaktr.
3.6.5 Memba ev Korumas - Riprap
3.6.5.1 Genel
Gvdenin memba evinde dolgunun su dalgalar etkisi ile ykanmasnn nlenmesi
amacyla konulan bir rt tabakasdr. Dalga yksekliine gre kayalarn ap ve
tabakann kalnl tayin edilirse de genelde 0, 5-1.0 m apnda kayalar 1.0 m
tabaka kalnlnda dzenlenir. Memba dolgusunun dalga etkisi ile riprap kayalarnn
arasndan dar srklenmesini nlemek iin riprapn altnda bir gei tabakas
(filtre) serilmelidir.
3.6.5.2 Riprap Tane Dalm
evler zerindeki riprap malzemenin riprap kalnlna bal olarak granlometresi
zel teknik artnamede belirtilen esaslara gre yaplmaldr.
Tablo 3.1: Riprap Tane Dalm
Riprap
tabakas
kalnl
(cm)
Maksimum
Tane
arl
(kg)
En az
%25
nisbeti
daha iri
(kg)
%45-75
nisbetinin
aral
(kg)
En ok %25nin
daha iri olaca
tane arl
(kg)
60 680 275 13, 5-275 13, 5
75 1140 455 22, 5-455 22, 5
90 2270 910 45, 5-910 45, 5

Kaya boyutu (D50) deerleri aada verilmitir:

DOLGUBARAJLAR 40
Riprap tabakas kalnl (cm) Ortalama tane boyu (D50) (cm)
60 38
75 45
90 53
3.6.5.3 Riprap Yerletirilmesi
Riprap dolgusu ile baraj dolgusu birlikte yrtlmelidir.
Riprap dolgusu ana gvde dolgusundan 1.0 m. aada olacak ekilde ilerlemelidir.
Riprap dolgu malzemesi, filtre dolgu malzemesi zerine dklmelidir.
Riprap malzeme dkldkten sonra el aletleri ve dier ekipmanla gerekli istifleme ve
yerletirme almalar yaplmaldr.
3.6.5.4 Riprap Altnda Filtre
Toprak dolgularda ve su ile temas eden yzeylerde dolgu malzemesinin su etkisi ile
srklenip gitmemesi iin riprap dolgu ile toprak dolgu arasna uygun grlecek
tuvenan malzeme konulmaldr.
3.6.6 Mansap evi Koruma rts
Geirimli-Yar Geirimli veya Homojen Dolgu tipinde ina edilen dolgu barajlarda
mansap evini yamur sularnn erozyonundan korumak iin (kullanlan malzemeye
bal olarak) 1 ila 0.50 m kalnlnda koruyucu rt malzemesi kaya oca
artndan veya elek st malzemelerden temin edilecektir.
Memba, mansap koruyucu rt inaatlar dier dolgularla birlikte yrtlmelidir.
Aamalar aras kot fark maksimum 1.00 m olmaldr.
3.7 Temel Tasarm
Baraj inaat ve iletmesi srasnda arazinin doal koullarnda olmayan pek ok
kuvvet oluur. Barajn arl, scaklk deiimleri, atlaklardan szacak sular ve gl
alannda depolanacak su gibi sebeplerle, temelde basn, ekme ve kesme
kuvvetleri oluur. Tm bu kuvvetler baraj temelinin stabilitesini etkilemektedir. Baraj
ve yaplarnn stabiliteleri kadar baraj temelinin stabilitesi de baraj emniyeti
asndan nemlidir.
DOLGUBARAJLAR 41
Baraj ve temel sistemi yksek dereceden hiperstatik bir sistemdir ve temel baraj,
baraj da temeli etkilemektedir. Bu sebeple tasarma gemeden nce baraj temelinin
geirimlilik ve kayma dayanm parametrelerinin ok iyi aratrlmas gerekmektedir.
Alnacak tm szdrmazlk tebdirlerine ramen yksek hidrostatik basnlar altnda
bir miktar su szacak ve bu durum ek gerilmelere sebep olacaktr.
Yaplacak temel sondajlar ve deneyler neticesinde temelin kayma dayanm ortaya
konmaldr. Gerekli kayma dayanm salanana kadar syrma kazs yaplmal ya
da daha ekonomik bir zmse temel iyiletirilmesi yaplmal ya da evler yatrlmal
ve gerekli kayma dayanm deeri salanmaldr.
Tasarmc kaya mekanii yntemleri ile temelin mukavemetini, deplasman zellikleri
ve yapya yansmalarn ve szma etkilerini ok iyi irdelemelidir. Temel slahnn sz
konusu olduu durumlarda ncelikle bir optimizasyon almas yaplmal, temelin
iyiletirilmesi maliyeti, kt malzemenin syrlmas maliyeti, sevlerin yatrlarak
temele aktarlacak ykn daha da yaylmasnn salanmasnn maliyeti gibi
maliyetleri karlartrmal ve optimum zme karar vermelidir. Kayma mukavemeti
deerleri almadan, stabilite sorunlarna izin verilmeden tasarm yaplmaldr.
Szdrmazlk perdesinin performansn ngrebilmek iin szma analizleri yaplmal
gerekirse perde uzatlmaldr. Toprak temellerde ana kayaya kadar, borulanmay
enegelleyecek ekilde temel malzemesi ile ayn deformasyon modlne sahip
malzeme ile geirimsizlik salanmaldr. Kaya birimlerde ise enjeksiyon ile
szdrmazlk salanr.
3.7.1 Kil ekirdekli Dolgu Barajlarda Kapak Ve Perde Enjeksiyonu
Kil ekirdekli dolgu barajlarda kapak ve perde enjeksiyonu, gvde katof kazs
tamamlanp temizlendikten ve 2.7. enjeksiyon blmnde anlatlan balk betonu
dkldkten sonra balk betonu zerinden yaplr. Bu tr barajlarda enjeksiyon
perdesi geirimsizlii salamak amacyla kil ekirdein altnda olacak ekilde dizayn
edilir.
Kil ekirdekli dolgu barajlarda perde enjeksiyonuna talveg seviyesinden balanarak
sa ve sol sahilde yamalara doru klmaldr. Sa ve sol sahildeki perde
enjeksiyonunun dolgudan nce gitmesine dikkat edilmeli ve enjeksiyon erbetinin
dolguya karmamas iin gerekli tedbirler alnmaldr.
DOLGUBARAJLAR 42
Enjeksiyon yaplrken Blm 2.7de yer alan kriterler gz nnde bulundurulmal
ayrca DS Temel Sondaj ve Enjeksiyon Teknik artnamesi nde ki dier hususlara
da uyulmaldr.
3.8 lm Aletleri
3.8.1 Giri
Barajlar, byk mhendislik yaplar olarak tadklar nem nedeniyle iletme sresi
boyunca eitli lmlerle izlenmelidir. Kil ekirdekli barajlarda lm ve izleme
faaliyetleri dier dolgu barajlara benzerdir. Yatay ve dey ynl hareketler baraj
gvdesi yaknnda belirlenen sabit referans noktalarna gre yaplabilir. Buna ek
olarak deformasyonlar, gerilmeler, temelde meydana gelecek szma ve yk
deiimleri zel donanmlarla llebilmektedir.
3.8.2 Harici kme Rperleri
Baraj gvdesi mansap evinde ve krette konumlandrlrlar. ynl olarak
deformasyon lmne imkan salarlar. Sabit bir noktaya gre meydana gelen
deformasyonun deeri ve dorultusu belirlenir.
3.8.3 Su Basn ler
Mansapta filtre zonunun tabanna yerletirilir. Bir nevi rasat kuyusu ilevi
grmektedir.
3.8.4 Sznt lerler (V Azl)
Mansaba szan sularn ve eer var ise drenaj galerilerindeki sznt sularn
llmesinde kullanlr.
3.8.5 Su Kotu ler
htiyaca ve barajn amacna gre minimum su seviyesine ve normal iletme
seviyesine yerletirilmektedir.
3.8.6 vme ler
Krette, sahillerde ve baraj topuunda deprem etkilerini lmek amacyla yerletirilen
ve e zamanl alan cihazlardr.
DOLGUBARAJLAR 43
3.8.7 Piyezometreler
Baraj temelinde meydana gelecek szmalar, YAS seviyesini, enjeksiyon perdesinin
efektifliini ve temeldeki boluk suyu basnlarn lmek amacyla kulanlan
cihazlardr.
3.8.8 Basn lerler
Dolgudaki oturmalarn ve basnlarn llmesi iin kullanlan cihazlardr.
3.8.9 Manyetik Ekstansometreler
Gvdede meydana gelecek dey deformasyonlarn lmnde kullanlr. Mansapta
maksimum enkesitte asfalt ekirdee yakn bir blgeye yerletirilir.

DOLGUBARAJLAR 44
4 N YZ BETON KAPLI BARAJLAR
4.1 Analizler
Birok BKB tasarm getiimiz yllarda az miktarda analizle gerekletirilmi,
yapsal analizler, projenin ina sreci, rezervuarn ilk defa dolmas ve normal proje
iletmesi boyunca barajn performans hakknda mhendise ve iverene bilgi
salamas amacyla nerilmitir. Bu genel rasyonel kk ve orta lekli birok
barajda szma problemleri dnda baar ile uygulanmtr. Bununla birlikte 120
mnin zerinde ve/veya ekil faktrnn (A/H) 3ten daha kk olduu yerlerde
barajlarn performanslarnda ciddi problemlere yol amtr. BKB davran gvde
ve beton plan etkileimini ieren kompleks bir davrantr, ve gvdenin dorusal
olmayan davran, zamana bal deien zellikleri ve bir ok deiik kaya tipinden
yaplmas, davran karmaklatrmaktadr. Son yllarda ska kullanlmaya
balayan kum-akl gvde dolgulu n yz beton kapl barajlar da BKB olarak
isimlendirilmektedir; bununla birlikte geirgenlik zelliklerinin son derece deiik
olmas nedeni ile bu barajlarn n yz beton kapl kaya dolgu barajlarla ayn
kategoride deerlendirilmemelerini gerektirmektedir.
Bu blmde BKBlerin alma prensiplerine gre son yllarda bu konuda yaplan
aratrmalara bal olarak gelitirilen tasarm prosedrleri ve koruyucu tasarm
nerileri sunulmaktadr. Ampirik yntemler ve snrl analizler ile elde edilen tecrbe
korunmakta, bununla birlikte byk barajlar iin (Temelden Ykseklik>120 m)
tasarmda daha gelimi bir pratik nerilmektedir. Son yllarda ciddi miktarda inaa
edilen byk BKBlerden ve analitik almalardan elde edilen bilgilerle bu
barajlarn plak ve gvde blgelerinin tasarm ve szmay azaltma odakl tasarm iin
bu dkmanda neriler sunulmaktadr.
Trkiye gibi bir deprem lkesinde baraj tasarm deprem yklerinden bamsz
dnlemez. Dolays ile BKBler iin de sismik ykler altnda kalc
deplasmanlarn tahmin edilmesi, ev eimlerinin stabilite gereksinimlerini salamas
ve evlerdeki yerel deplasmanlarn kabul edilebilir dzeyde olmas salanmaldr.
BKBler gvde odakl sismik tasarm ile birlikte plaka zerinde olabilecek atlama,
ayrlma, ezilme riskini de berarebinde getirmektedir. Bu blmde bu davranlarn
tahkiki ile ilgili yntemler ve nlenmesi ile ilgili koruyucu tasarm zmleri
verilmektedir.
DOLGUBARAJLAR 45
4.1.1 BKB Tasarm Prensipleri
n yz beton kapl barajlar, kayann yksek dayanmndan yararlanarak su tutucu
nyz betonunu desteklenmesi prensibi ile alr. Kayann yksek geirgenlii
szma durumunda bile borulanma tehlikesi yaanmamasn salar, dayanmn
yksek olmas da durayllk ve uzun sreli sehimleri engeller. Bu avantajlar yannda
bu tip barajlarn tasarmnda gze alnmas gereken yapsal sorunlar ksaca aada
zetlenmektedir.
BKB sistemlerinde szma olaandr. Kaya dolgu BKBler genelde ak bir szma
hatt salad iin isel su basncnn artmasna ve i erozyona tabi olmamaktadr,
dolays ile szma yapsal problem yaratmaz. Kum-akl dolgu barajlarda ise szma
hatt geirimsizlik nedeni ile ak deildir. Dolays ile bu barajlarda isel erozyon
riski (borulanma) mevcut olup buna gre zel filtre veya katman tasarm
gerekmektedir.
BKBler ykseldike (120 mden yksek barajlarda) dolum aamasnda n yz
plaklarnda ciddi atlaklara, ciddi szma artlarna rastlanm, hzl boaltma
yaplmak durumunda kalnmtr (Barra Grande, Campos Novos, Mohale). Dolays
ile yksek BKB sistemlerde basn ve ekme gerilmeleri betonun kritik snrlarna
ulamaktadr.
BKBlerden ciddi deprem ykne maruz kalan baraj says ok azdr. En ciddi
deprem ykne maruz kalan ZipingPu Barajnda ciddi hasar olumu ve
boaltlmak durumunda kalnmtr. Ksa ve orta yksekliklekteki BKBlerin kk-
orta dereceli depremlerde ufak szma artlar dnda davranlar mspet
grlmtr. Yksek deprem riski altnda yaplan yaplarda plak kalnl mevcut
pratikten daha kaln olarak alnmaya balanmtr.
4.1.2 BKB Tasarm Analizleri
BKBlerin tasarm analizleri;
Dolgunun gerilme deformasyon analizi
ev stabilitesi tahkiki szma tahkiki amaldr.
Bununla birlikte depremsellii yksek ve yksek risk potansiyeline sahip barajlarda
ilave analizler yaplabilir.
DOLGUBARAJLAR 46
n yz beton kapl barajlarda gerek n yzdeki atlan tahmininin zorluu,
gerekse de gvde geirimsizliindeki bilinmeyenler nedeni ile nadir olarak szma
analizi yaplr. Bununla birlikte iletme srasnda llen szmann baraj emniyetine
etkisini tespit etmek iin bu analizler gerekletirilebilir. Szma analizinin yaplmad
durumlarda bile yukardaki yapsal analizlerin asl amacnn barajn ciddi miktarda
szmaya yol aacak deplasmanlar geirmeyeceini kantlamak olduu
unutulmamaldr. Zira ciddi miktarda szma ile zellikle byk barajlarda mansapta
felaket riski yannda, baraj boaltlmas gereklilii ile oluacak maddi zarar da baraj
iletimini ciddi ekilde etkileyecektir.
4.1.3 Basitletirilmi Elastisite Modl Tahmini
Kaya dolgunun dorusal olmayan ve sarglama basncn gznne almadan
basitletirilmi ekilde btn dolgu iin elastisite modl hesaplanabilir.
Deformasyon modlleri, kaya dolgudaki boluk oranna ve kaya dolgu malzemenin
karakteristiine bal olarak geni bir aralkta deimektedir (25-400 MPa).
Genel hatlar ile:
niform olarak dalm kaya dolgu, Brezilyadaki Foz do Areia ve Segredo
Barajlarndaki gibi, dk deformasyon modlne sahiptir.
Sktrlm akl dolgu barajlar kaya dolgu barajlara gre nemli miktarda daha
yksek modle sahiptirler.
Gradasyon ve sktrma dolgunun modln nemli derecede etkiler: gradasyon ve
sktrma yaplmadan rastgele yerletirilen dolgularn elastisite modlleri dk elde
edilebilir.
naat esnasndaki dey oturma lmlerinden ve hesaplanm oturma lm
aletinin zerindeki dey kaya yknden elde edilen modl aada verilmektedir:
Ev = H *r * h / 1000 * s (4.1)
Burada E
v
dey deformasyon modl (MPa), H oturma lerin zerindeki kaya
dolgunun dey derinlii (m),
r
kaya dolgunun birim hacim arl (kN/m
3
), h
oturma lerin altndaki kaya dolgu stunu (ykseklii) (m) ve s lme aletinin
oturmas (m)dr. Saha lmleri nda hesaplanm modlleri (modl snrlar)
gsterilen baz projeler aada verilmektedir: (Tablo 4.1, ekil 4.1)
DOLGUBARAJLAR 47
Tablo 4.1: Kaya Dolgu Barajlarda Basit Deformasyon Modl
Proje Ad Kaya Tipi Deformasyon Modl
(MPa)
Foz do Areia Bazalt 32
Segredo Bazalt 45
Aguamilpa akl 190
Salvajina Temiz akl 390
Alto Anchicaya Hornblend-Diyorit 145
Golilas Kirli akl 210

ekil 4.1 Deformasyon Modl ve Boluk Oran Arasndaki liki (Pinto ve Marques, 1998)
4.1.4 Koruyucu Tasarm Kavramlar
4.1.4.1 Gvde
n yz betonunun ak gei imkan salayan yksek geirimlie sahip iyi dayanml
kaya tarafndan desteklenmesi BKBler iin ideal durumdur. nk n yz betonu,
barajn memba yzeyinde bulunduundan dolgu malzemeleri suya doygun
400
350
300
250
200
150
100
50
0
0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35 0.4
E
(
M
P
)
v
a
A - Cethana
B - Anchacaya
C - Foz do Arela
D Segredo
E Xingo
F Aguamilpa
G Salvajina
H Golillas
I Shiroro
J Lower Pieman
K Mackintosh
L Murcheson
M Bastyan
N Khao Laem
0 Kotmale
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-

2.3-G
c
DOLGUBARAJLAR 48
olmayacak ve bu nedenle BKBnin iinde bir deprem esnasnda veya sonrasnda
artm boluk suyu basncnn bir sonucu olarak herhangi bir deformasyon meydana
gelmeyecektir. Membadan mansaba doru geirgenlii artan bir kaya blgelenmesi
yaplmaldr.
Eer dolgu yar geirgen kumlardan veya akllardan olumaktaysa, ilemden
geirilmi alvyon veya krma kayadan oluan eik bir drenaj blgesi memba
blgelerini mansap kum, akl ve kaya dolgu blgelerinden ayrmak iin
salanmaldr. Bu drenaj blgesi barajn sa sahilinden sol sahiline ve tabanndan
kretine kadar devaml olmaldr. Debi miktarlarnn, deformasyonlarn ve derz
hareketlerinin llmesi, barajlarn deprem sonrasndaki kapsaml performanslarnn
deerlendirilmesi iin alnmaldr.
4.1.4.2 ev Eimi Seimi
50lik bir srtnme as ile 1.3Y:1Dlik bir eim kullanlarak basit bir sonsuz ev
stabilitesi analizi, iyi sktrlm kaya dolgu iin yeterli olan 1.55lik bir emniyet
katsaysn vermektedir. 1.2Y:1Dlik dik eimler, baz BKBnin mansap evlerinde,
ulam yollar arasndaki palyelerde kullanlmtr. nk modern sktrma
ekipmanlar kolayca ve rutin olarak youn yksek dayanml bir dolgu
yaratabilmektedir. BKBnin ev eimleri aadaki hususlar dikkate alnarak
seilmektedir:
Barajn ykseklii: Olduka yatk eimler 120 myi aan barajlar iin seilmektedir.
Kaya dolgunun kalitesi: Daha yatk eimler daha zayf kalitedeki kaya malzemesi
kullanldnda seilmektedir.
BKBnin ina edildii blgenin depremsellii: Daha yatk eimler, proje youn
depremselliin bulunduu bir blgede ina edildiinde seilmektedir.
Nispeten yksek statik emniyet katsaylar BKBlerin ev stabilitesi
gerekletirilirken tahmin edilebilir. Bu ksmen mevcut yksek srtnme kesme
dayanmnn, ksmen de doygunluun eksiklii ve boluk suyu basncnn
sonucudur. Ayrca depremli ve depremsiz snr denge stabilitesi analizlerinde, zayf
temel derzlerinde hem dolgu ve hem de temelden geen potansiyel kayma yzeyleri
kontrol edilmelidir (Casinader ve Stapledon, 1979, Gosschalk ve Kulasinghe, 1985).
DOLGUBARAJLAR 49
4.1.4.3 Plaka Kalnl
n yz plann kalnl son yllardaki tasarmlarda giderek kltlmektedir. Kk
ve orta byklkte barajlardan byk barajlara ekstrapole edilen bu davran bir ok
byk barajda grlen davran nedeni ile yeniden deerlendirilmektedir. Byk
barajlarda (Temelden Ykseklik>120 m) klasik kalnlk belirleme denklemi kati
tasarm iin kullanlmamaldr. Bu tip sistemlerde basn ezilmesi ve buna bal
byk krklar grld iin plak kalnlnn daha byk alnmas gerektii aktr.
Byk deprem riski tayan barajlarda plak kalnl tasarmn nemli bir parasdr.
Zira plaklarn birbirine vurarak ezilmesi, ekmede derz almasndan daha fazla
zarar vermektedir (Bkz. ZipingPu Baraj). Dolays ile deprem riski ciddi olan
barajlarda da plaka kalnllnn emniyetli tarafta seilmesi nerilir.
4.1.4.4 Plaka Donats
BKBlerde szmalar evresel derzlerden ve betonun iindeki atlaklardan dolay
olumaktadr. atlak kontrolnde nemli bir etken olan plan donats son yllardaki
tasarmlarda giderek kltlmektedir. Kk ve orta byklkte barajlardan byk
barajlara ekstrapole edilen bu davran bir ok byk barajda grlen davran
nedeni ile yeniden deerlendirilmektedir. 0.3% civarna kadar gerileyen donat ile
gerekletirilen bir ok barajda mspet davran grlse de, dier bir ok barajda da
ok ciddi szmalar olduu belirtilmitir. Szma kontrol iin zellikle dolgunun inaat
sonundaki deformasyon modlnn dk olduu durumlarda (E
eq
<=50 MPa)
donat oran en fazla 0.6% olarak seilebilir. Donat arttrlmas szmann kontrol
iin tasarmcnn elindeki en etkili yntemdir, zira paspaynn deitirilmesi, plaka
kalnlnn veya beton kalitesinin deitirilmesi atlama davrann donat
oranndaki deiim kadar etkilememektedir (Arici, 2011). Donatnn plaka ierisinde
tek veya ift hat stnde yerletirilmesinin plaka davranna ciddi bir etkisi
bulunmamtr.
4.1.5 El Hesaplar le Davran Tahminleri
El hesaplar ile davran tahminleri modelleme yoluyla elde edilen sonularn
kontrol iin basit ve yararl yntemlerdir. zellikle bilgisayar programlarnda isel
ngrlerin ciddi olarak artt dnlrse elde edilen sonularn tutarllnn tespiti
byk nem kazanmaktadr. Aada inaat skmas, oturmas, beton plakann
DOLGUBARAJLAR 50
hareketi ve szma tahmini ile ilgili literatrde yaynlanm el hesab yntemleri
sunulmaktadr.
4.1.5.1 Tahmini naat Oturmas
Dolgu iindeki herhangi bir yerde inaat esnasndaki oturma, deformasyon modl,
ilgilenilen ksmn aasndaki sktrlabilen malzemenin kalnl ve sktrlabilen
malzemenin zerindeki yke bal olarak deikenlik gsterir. Basit bir bant,
deformasyon modlnn (E
v
) gerilmenin (sktrlabilen malzemenin zerindeki yk)
ekil deitirmeye (en stteki tabakann oturmasn tabakann kalnlna oran)
oran, oturmay tahmin etmede kullanlabilmektedir. Ayrca inaat esnasnda oturma
lmlerinin nda bant deformasyon modlnn hesaplanmasnda
kullanlabilmektedir. Eer rnein, dolgu baraj ierisindeki bir stun 10 tabakaya
blnrse, en alttaki tabaka st ksmndaki oturma (0.1 H kalnlnda), bir tabakann
(0.1 H kalnlnda) ykyle meydana gelir ki, alt tabakann st tarafnda meydana
gelen oturma;
S = (
r
* H
2
)/(1000 * E
v
) eklindedir. (4.2)
Burada;
S = Oturma (m)

r
= Kaya dolgunun birim hacim arl (kN/m
3
)
H = Barajdaki stun ykseklii (m)
E
v
= Dey deformasyon modl (MPa)
rnein, 100 MPalk bir deformasyon modlne sahip 200 m yksekliindeki bir
BKBnin 20 m kalnlndaki en alt tabakasnn stndeki oturma, birim hacim
arl 22 kN/m
3
olan bir adet 20 m kalnla sahip kaya dolgu yk altnda 0.09
mdir. Dokuz tabaka kaya dolgu altnda (180 m) barajn tabanndaki 20 m
kalnlndaki tabakann en stnde 0,8 m olabilmektedir (0, 09 x 9). Barajdaki
maksimum oturma barajlarn ortalarnda meydana gelebilmektedir. Bu noktada, 5
adet sktrlm malzeme aada ve 5 adet sktrlm malzeme yukarda
bulunmaktadr. 200 m yksekliindeki bir baraj rneinde orta ykseklikteki oturma
2.2 m olabilir (0.09 x 5 x 5). En alttaki tabakann tabannn oturmadna dikkat
edilmelidir. nk analiz sktrlamayan bir temeli kabul etmektedir. Ayn zamanda,
DOLGUBARAJLAR 51
barajlarn tamamland anda, krette oturma meydana gelmemektedir. nk ilave
yk yoktur.
Yukardaki rnek her bir tabaka yzeyinin oturmasnn, o tabakann bulunduu kotun
zerinde ve altnda retilmi dolgu tabakalaryla orantl olacaktr. Dolgu rnekteki
gibi 10 tabakaya blnrse, her bir tabakann oturmas yaklak olarak Tablo 4.2de
gsterilen dalm faktryle orantl olacaktr. Maksimum oturmann barajn
ortalarnda olduu gz nne alndnda, dey oturmalarnn dalm kabaca
parabolik olduu grlebilir. Barajn bitirildii gn kretteki ve tabandaki oturma
sfrdr.
Tablo 4.2: Tahmini Oturma Hesab iin Faktrler
Tabaka Numaras Her Bir Tabaka zerinde
Bulunan Tabaka Saylar
Dalm Faktr
0 10 0
1 9 9
2 8 16
3 7 21
4 6 24
5 5 25
6 4 24
7 3 21
8 2 16
9 1 9
10 0 0
Bu basit teknikler, inaat esnasnda baraj ksmen tamamlandnda, deformasyon
modlnn salamasnn yaplmas amacyla kullanlabilir.
DOLGUBARAJLAR 52
Tablo 4.3: Baz BKBlerin naat ve Davran Parametreleri - Pinto ve Marques (1998)

DOLGUBARAJLAR 53
4.1.5.2 Tahmini naat Skmas
naat esnasnda, kaya dolgunun basksndan dolay oturmaya sebep olur.
Yukardaki verilerden tretilen oturma ifadeleri kullanlarak deerlendirilebilen bir
toplam skma tahmini yaplabilir. Barajdaki bir stunun yksekliinin (H) yzdesi
cinsinden sktrma, barajdaki her bir 10 tabakann oturmasnn toplamna eittir.
Buna gre aadaki bant tretilmektedir:
C = S x 100/H x (9+8+7+6+5+4+3+2+1+0) = 45 x r x H / E (4.3)
Bylece, Enin 100 MPaa ve
r
nin 0.022 kN/m
3
e eit olduu, rnekteki 200 m
yksekliindeki bir kaya dolgu stununun skmas (C) stun yksekliinin % 2sidir.
Bu basit uygulamalarn kullanlmas ile kaya dolgu barajn inaat esnasndaki
kapsaml skmas tahmin edilebilmektedir.
4.1.5.3 n Yz Betonu Deformasyonunun Tahmini
Pinto ve Marques (1998), rezervuar yk altnda, maksimum n yz betonu
deformasyonunun tahmini iin amprik bir yaklam sunmaktadrlar. Maksimum yzey
deformasyonu n yzn normalinde llmekte olup, baraj yksekliinin % 40 ile %
50si civarnda meydana gelmektedir. n yz hareketleri, inaat esnasndaki
oturmalarla beraber, H
2
/E
t
ile orantldr. E
t
, rezervuar yk altndaki hareket
ynnde llm deformasyonun enine modl olup, inaat esnasnda llen
deformasyon dey modlnden (E
v
) daha byktr. naat esnasnda meydana
gelen kaya dolgu skmas daha yksek bir deformasyon enine modl ile daha
youn bir dolgu oluturmaktadr. Pinto ve Marques tarafndan gelitirilmi veri taban
Tablo 4.3de sunulmaktadr.
nceden belirtildii gibi, vadi ekil faktr (A/H
2
) inaat deformasyon modln
etkilemektedir (E
v
). Dar vadilerde, daha dk ekil faktrleri ile kemerlenme vadi
boyunca etkili olup, maksimum yksek kesitte bir kaya dolgu dey stunundaki
yk azaltmaktadr. Bylece llen oturmada azalmaktadr. Daha az oturma daha
byk bir dey deformasyon modl ile sonulanmaktadr (E
v
). Bu durumda,
belirtilen enine modl hesaplanan E
v
den ok az byk olabilir. Tahmini E
t
ile E
v

arasndaki oran, Tablo 4.3deki formller kullanlarak, barajn n yznde llen
maksimum yer deitirme ve dey oturma deerine baldr. llm oranlar
daha sonra vadi ekil faktrne bal olarak, ekil 4.2de grld gibi, izilmitir.
ekilden grlebildii zere, E
t
/E
v
nin daha byk oranlar daha byk ekil
faktrne karlk gelmektedir (A/H
2
). Pinto ve Marques tarafndan yaplan analizler,
DOLGUBARAJLAR 54
ekil 4.3de gsterilmektedir. rnein inaat esnasndaki dey deformasyon
modl (E
v
) 100 MPaa ve barajn bulunduu vadinin ekil faktr 4e eit ise tam
dolu rezervuar yk altnda 200 m yksekliindeki bir barajdaki tahmini maksimum
n yz deformasyonu 0.4 m civarnda olabilmektedir.
Vadinin ekli, inaat esnasndaki deformasyon modl ve barajn maksimum
ykseklii arasndaki basit ilikiler rezervuarn ilk kez dolmas esnasndaki barajn
performansnn tahmininde kullanlabilmektedir.

ekil 4.2 Enine Ve Dey Modllerin Orannn A/H
2
nin Fonksiyonu Olarak fadesi
(Pinto ve Marques, 1998)

ekil 4.3 Maksimum n Yz Betonu Sapmasnn H
2
/Evye Olan Oran (Pinto ve Marques, 1998)

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9
A/H
2
A - Cethana
B - Anchacaya
C - Foz do Areia
D Segredo
E Xingo
F Aguamilpa
G Salvajina
H Golillas
-
-
-
-

I Shiroro
J Lower Pieman
K Mackintosh
L Murcheson
M Bastyan
N Khao Laem
0 Kotmale
-
-
-
-
-
-
-
E
/
E
T
V

E / E =
T V
H /E (m /MPa)
2 2
V
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
100 200 300 400 500 600 700 800 900
D

(
m
)
A - Cethana
B - Anchicaya
C - Foz do Areia
D Segredo
E Xingo
F Aguamilpa
G Salvajina
H Golillas
-
-
-
-

I Shiroro
J Lower Pieman
K Mackintosh
L Murcheson
M Bastyan
N Khao Laem
0 Kotmale
-
-
-
-
-
-
-
DOLGUBARAJLAR 55
4.1.5.4 Temelden Ve n Yz Betonundan Geen Szmann Tahmini
Szma, BKBnin btn performans ile ilgili anahtar bir parametredir. Byk szma
miktarlar, evresel derzde meydana gelmi bir hasarn ve/veya n yz betonunun
baz ksmlarnn atladnn bir gstergesidir. Temelden geen szmann ayn
zamanda byk szma oranlarna katks da bulunabilmektedir.
Szma, geirgen ortamlardaki akmlarn davranlaryla ya da enjeksiyon perdesinin
ve sreksizliklerin etkilerini iine alan daha karmak metotlarla tahmin edilebilir
(Giesecke vd., 1992).
BKBlerin temel tasarm konsepti, n yz destek malzemesi, filtreler, geiler,
drenaj alt ve baraj gvdesini ieren barajn baz dolgu blgelerinin byk szma
miktarlar meydana geldiinde bile durayl (stabil) kalmaldr. Kaya dolgunun byk
debileri kabul etme ve geirme yetenei literatrde iyi bir ekilde bilinmektedir. Bu
nedenle dolgu blgeleri ve temel davran uygun bir ekilde tasarlanm ve ina
edilmise byk szma miktarlar emniyetin tehlikede olduunu gsteren bir
gsterge olmaz ancak daha fazla iyiletirici yntemler szmay azaltmak iin
gerekebilir.
4.1.5.5 atlaklardan Geen Debi
Derzlerde, tasarm ve inaat aamasndaki uygun iyiletirmelerin nemi, evresel
derzdeki almalar veya n yz betonundaki atlaklardan, potansiyel aklklardan
szan miktarn tahminleri gelitirilerek araclyla gsterilmektedir. Bir atlaktan
geen debi miktar genellikle atlak geniliinin kpyle orantl olarak ifade
edilmektedir. C. Louis (1969), kbik denklem kullanarak ve deneysel almalar
nda, bir atlaktan geen debi iin aada verilen bir model gelitirmitir.
(
(
|
.
|
\
|
+
=
5 , 1
3
2
8 , 8 1 12
w
m
v
gw
q (4.4)
Burada:
q = birim debi miktar (m
3
/sn/atlak uzunluu miktar (m)
g = yer ekimi ivmesi = 9.81 m/sn
2

w = atlak genilii (m)
DOLGUBARAJLAR 56
i = hidrolik eim = h/d
h = atlaktan geen akma bal yk kayb (m)
d = yk kaybnn meydana geldii atlak derinlii
v = suyun kinematik viskozitesi ( 20
0
Cde 1 * 10
-6
m
2
/sndir)
m = przllk katsays, yaklak olarak atlak iindeki sokulumlarn boyutuna
eittir (m)
Eer przllk katsays (m), w atlak geniliinin baz kat ya da oranyla (a)
tanmlanrsa, yukardaki bant yle yazlabilir:
5 , 1
3
2
8 , 8 1
817500
|
.
|
\
|
+
=
a
i w
q (4.5)
Kayadaki przsz bir derz yzeyi veya betondaki n biimlendirilmi bir derz gibi
przsz kenarlara sahip bir atlak iin a deeri yaklak 0.1 (m = 0.1 w) olabilir.
Betondaki bir klcal atlak gibi przl kenarlara sahip bir atlak iin, ise a deeri
yaklak olarak 1.0 veya 2.0 olabilir (m = 1.0 w veya 2.0 w). Tablo 4.3, farkl
przllk katsaylarna ve geniliklerine sahip 1 m uzunluundaki atlaklarda
meydana gelebilecek akn bykl ile alakal bir alm salamaktadr.
Unutulmamaldr ki, yukardaki denklem trblansl akmlar iin kullanlamaz. Bu
nedenle yukardaki eitlik 0.2 l/sn/m civarn aan debi miktarlar iin uygulanabilir
deildir. Avustralyadaki birka barajda uygulanan C. Louis denkleminin kullanm ile
ilgili bir tartma Casinader ve Rome (1988) tarafndan hazrlanm bir bildiride
bulunabilmektedir.

Tablo 4.4: Bir atlaktan Geen Debi Miktarlarnn Tahmini
atlak
Genilii
(mm)
Przllk,
a
Yk
Kayb, h
(m)
atlak
Derinlii
(m)
Eim, h/d Debi
Miktar, q
(m
3
/sn/m)
Debi Miktar, q
(l/sn/m)
0.1 0.1 100 0.6 166.7 1.24E-04 0.12
0.3 0.1 100 0.6 166.7 3.35E-03 3.35
0.1 1 100 0.6 166.7 3.31E-05 0.03
0.3 1 100 0.6 166.7 8.95E-04 0.90
0.1 2 100 0.6 166.7 1.39E-05 0.01
0.3 2 100 0.6 166.7 3.75E-04 0.38
DOLGUBARAJLAR 57
Tabloda gsterilen rnekler iin, sabit bir atlak geniliinden geen sabit bir yk
kayb deeri klcal atlaklar ile hasar grm veya zayf yaplm derzlerde meydana
gelen tahmini debi miktarlarn gstermek iin kullanlmtr. Tablodan grld
zere takribi 0.1 mm geniliindeki klcal atlaklar, przl kenara sahip yksek bir
eim altnda bile, byk bir debi miktarnn gemesine izin vermeyecektir. Debi
miktarlar, atlak genilii 0.3 mm veya daha geni olmas ile atlak kenarlarnn
przsz olmas durumunda nemli bir ekilde artmaktadr. zellikle evresel
derzde, derz detaylarnn gelitirilmesi ve n yz betonu desteinin inaatnda byk
bir zen gsterilmesi aktr.
4.2 Temel Kazlar ve yiletirmeler
BKBde temel zemin almalar aadaki blmleri iermektedir:
Kazlar
Baraj gvdesinin ve topuk pla altndaki temel iin hazrlklar: Bu almalar, baraj
gvdesinde ve topuk plann altndaki stabil ve uygun olmayan zeminin kazlarak
kaldrlmasn iermektedir. Eer zeminin kazlarak kaldrlmas pratik bir zm
deilse, malzemenin borulanmas ve erozyonunu nleyecek tedbirler alnmaldr.
Topuk pla altnda yer alan delgi ve enjeksiyon ve/veya pozitif cut-offlar,
Topuk plann hem memba hem de mansap tarafndaki bozukluklarn ve atlaklarn
zel yntemlerle iyiletirilmesi,
Temel ve sahillerin (sa ve sol) drenaj,
Yukarda sz edilen tekniklerin kombinasyonlar,
zet olarak, temel iyiletirmeleri aada verilen temel hedefleri salamaldr.
Topuk plann altnda ve etrafnda szmann etkin bir ekilde kontrol,
Baraj gvdesi ve topuk plann altndaki zeminde bulunan stabil ve uygun olmayan
malzemenin kaldrlmas,
Temeli oluturan yzeyin beton dkmne, filtre ve kaya dolguya hazrlanmas,
Topuk plann, n yz betonunun ve evresel derzin farkl oturmalarnn
snrlandrlmas
DOLGUBARAJLAR 58
4.2.1 Topuk Plann Temel yiletirmeleri
Baraj gvdesinin memba evinin, barajn sa ve sol sahili kestii izgi boyunca,
kabul edilebilir bir derinlikte uygun bir temel zemini zerine oturtulan ve sreklilii
olan betonarme topuk pla (Sadece inaat derzi ve sreklilik arz eden donat ile),
kaya temel ile n yz beton pla arasnda geirimsizlii salayan uygun bir balant
eleman grevini grmektedir.
Topuk pla, kaya temele elik ankraj ubuklar ile balanarak kapak ve perde
enjeksiyonu iin balk betonu olarak da hizmet vermektedir.
Topuk pla genel olarak, salam, su basnc altnda srklenmeyecek ve
enjeksiyonla iyiletirilebilecek bir kayaya oturtulmaktadr.
Genel olarak, sert, uygun, anmayan kaya ktlelerinde, topuk pla kazlar iin
yzeyin temizlenmesi ve hazrlanmas aadaki hususlar iermektedir:
Zemin yzeyindeki krkl, atlakl, boluklu ve derzli blmlerden yumuak
malzemenin kazlmas,
naat kayd amacyla topuk pla temel yzeyinde detayl jeolojik haritann
hazrlanmas,
Kaya yzeyine zarar verilmeden yksek basnl hava ve su ile temizlenmesi zarar
oluacaksa hava ile temizlenmesi,
Zemin temizlendikten sonra krkl, atlakl, boluklu yerlerin betonla doldurulmasdr.
Bu ya topuk plann altndaki temel betonunun dkmnde ya da topuk pla
dkmnde e zamanl olarak yaplabilir.
ilide ki birok barajda olduu gibi Santa Juana ve Puclaroda da topuk pla
alvyon zemin zerine ina edilmitir. Alvyon zerine oturan barajlarn ykseklikleri
28 ile 106 metre arasnda deimektedir. lkemizde de Arkun Baraj yaklak 60 m
alvyon zerine oturmaktadr. Bu projelerde alvyon zemin iine dey szdrmazlk
perdeleri yaplarak bu perdeler mafsall topuk plaklarna balanmtr.
BKBler alvyon zemin zerine oturtulduunda, yerinde kalan zeminin tm statik
ve dinamik artlar altnda stabil kalmas ve n yz betonundaki atlaklar veya topuk
plandaki derzlerdeki hareketlenmelerin ar bir szmaya neden olmayacak ekilde
temel etrafndaki deformasyonlarn kk olmas nemlidir.
DOLGU
4.2.2
UBARAJLAR
Alvyo
Alvyo
Gerilme
edilebil
plana

2 Dolgu T
Barajn
memba
Alvyo
topuk p
koulu
jeotekn
kazsn
ile kaz
Ancak;
dayan
kaldrl
Bu dur
dikkate
zellik
mesafe
n zerine o
n skabilir
e olmaksz
diinden do
a balar. Bu
ekil 4.4
Temeli yile
n sa ve so
asnda sala
n zerine o
plandan i
ile alvyon
nik aratrm
nn mansap
z yzeyi a
yaplan d
m kaybna
p kaldrlma
rumda; day
e alnarak ka
le topuk pla
ede ince d
turan BKB
rlii dk v
zn alvyo
olay esnek
u balantn
: Vadi Topuk
tirmesi
l sahilinde,
am kayann
oturan baraj
itibaren bar
n malzeme
malar netice
evi, ny
arasnda ta
inamik ana
maruz ka
amasna ka
yanm kayb
aldrlmas g
andan itiba
daneli malz
Blerdaki tem
ve sismik y
n etrafnda
k bir yap ta
n tasarm d
Pla, Dey
topuk pla
n ortaya k
ajlarda topu
raj su yks
nin baraj g
esinde ms
z betonu
abandan iti
alizlerde, al
alyorsa, da
arar verilme
bnn ve bu
gereken al
aren projen
zemenin ka
mel tasarm
kler altnda
a oluabile
asarlanmal
detay ekil
y Geirimsizlik
nn hemen
mas iin s
k pla sa
sekliinin 1
gvdesi alt
saade edil
evinden da
baren geni
vyon mak
aha detayl
lidir.
unun emniy
vyonun mik
nin durumu d
aya dolgu
m dncele
a stabil olma
ecek defor
dr ve bu d
4.4de gst
k Perde Duva
n mansabn
yrma kazl
lam kayaya
/3 mesafe
nda kalmas
ebilir. Bu
aha yatk ol
ileyen bir
ksimum tas
bir analiz
yet katsay
ktar belirlen
da dikkate a
ierisine y
eri unlardr
aldr.
rmasyonlar
diyafram du
terilmektedi
arna Mesnetl
nda ve bara
ar yaplma
a oturtulma
feye kadar
sna yapla
durumda t
lmal ve n
zon olut
sarm depre
z yaplarak
snda yara
nmelidir.
alnarak se
ykanmasn
59
:
n absorbe
uvar topuk
r.

i
aj ekseninin
aldr.
ak istenirse,
kaldrlmak
cak detayl
topuk pla
yz betonu
urulmaldr.
emi altnda
alvyonun
ataca etki
ilen uygun
n nlemek
9
e
k
n
,
k

u
.
a
n
i
n
k
DOLGUBARAJLAR 60
amacyla kaldrlmayan srklenebilir malzemenin filtre malzemesi ile korunmas
gerekmektedir.
Stabilite salanmas amacyla gvde evlerinin lokal olarak yatrlmas gerektiinden
yerinde braklan malzeme ok zayf olmamaldr.
n yzdeki ar hareketleri nlemek amacyla, baraj aksnn memba tarafnda
yerinde braklan ve byk oranda su basncna maruz kalacak malzemenin
elastisite modl ile kaya dolgudan beklenen modl deerlerinin birbirine yakn
olmas salanmaldr.
Topuk plann en az 10 m mansab ile hidrolik ykn 1/3 mesafe ierisinde
kntlarn ve dey yzeylerin yumuatlmas nerilir.
ANCOLD Rehberinde 2 m den daha yksek kntlarn 0.5H:1V eime getirilmesi
nerilmektedir.
4.2.3 Kapak ve Perde Enjeksiyonu
n yz beton kapl barajlarda kapak ve perde enjeksiyonu, baraj gvdesi dnda
enjeksiyon balk betonu grevini gren ve ankrajlarla temel kayasna balanm
topuk pla zerinden yaplmaktadr. Bu tr barajlarda topuk pla gvde eteinde
olduu iin enjeksiyon perdesi de gvdenin etek ksmnda yer almaktadr.
n yz beton kapl barajlarda, barajda su tutulduktan sonra oluabilecek herhangi
bir problemde enjeksiyon perdesi yaplan blgeye tekrar ulaarak iyiletirme
yaplmas ok zordur. Dolaysyla zellikle n yz beton barajlarda enjeksiyon
perdesinin efektiflii ok iyi kontrol edilmeli, phelenilen blgeler ilave kuyularla
takviye edilerek iyiletirme tam manasyla salanmaldr.
n yz beton kapl barajlarda perde enjeksiyonuna talveg seviyesinden balanarak
sa ve sol sahilde yamalara doru klmaldr. Sa ve sol sahildeki perde
enjeksiyonunun dolgudan nce gitmesine dikkat edilmeli ve enjeksiyon erbetinin
ayrca DS Temel Sondaj ve Enjeksiyon Teknik artnamesindeki dier hususlara
da uyulmaldr.

DOLGUBARAJLAR 61
4.3 Topuk Pla
4.3.1 Genel
Topuk pla, n yz betonu ile baraj temelindeki geirimsizlik perdesini birletiren bir
balant eleman olarak tariflenebilir.
Topuk pla boyutlar, baraj ykseklii ile baraj temelini oluturan formasyonlarn
mhendislik zelliklerine baldr.
Topuk pla altnda tama gc ynnden zayf zellikteki jeolojik birimlerin snrlar
proje aamasnda net olarak belirlenmelidir.
Topuk pla boykesiti boyunca kaznn derinletirilerek salam zemine oturtulmas
her zaman ekonomik olmayabilir. Bu tip durumlarda topuk pla tabannn salam
formasyona kadar syrlarak kaldrlmas ve yerine proje kotuna kadar beton ile
doldurulmas gerekebilir.
Her koulda topuk pla ve altnda yaplan beton dolgu yekpare bir yap olarak
kayma ve devrilmeye kar yeterli emniyette olmaldr.
Yukarda sralanan nedenlerden dolay topuk plann oturaca yzeylerde
yeterince jeolojik aratrma yaplmal, ana kayann farkl birimlerinin btn
parametreleri (tek ve eksenli basn dayanmlar, deformasyon modl, kayma
dayanm, atlak sistemi ve zellikleri, Q, RMR, vb.) elde edilmeli ve nihai
projelendirilmeye geilmelidir.
4.3.2 Topuk Pla Boyutlandrlmas
Topuk pla genilii kayann salamlna, enjeksiyon yaplabilir olmasna ve
iindeki ince ve paral ksmlarnn yksek su basnc altndaki davranna (su
basnc altnda srklenmemesine) gre 3-10 m arasnda deiecek ekilde
belirlenebilir.
Topuk pla altnda hidrolik gradyan deerleri genel olarak 15~20 arasnda
deiebilmektedir. Plak kalnl ise aadaki eitlik ile hesaplanabilmesine ramen;
minimum 0.30~0.40m. olarak tekil edilmekte ve genellikle inaat kolayl (donat
yerleimi ve sreklilii, topuk pla geometrisinin tekil edilmesi vb.) asndan
boykesit boyunca sabit bir deer almaktadr.
T=plinth kalnl (m) = 0.3 + 0.003H (4.6)
DOLGUBARAJLAR 62
(H=topuk pla A hatt ile maksimum su seviyesi arasndaki fark)
4.3.3 Topuk Pla Geniliinin Belirlenmesi
Topuk pla hem enjeksiyon perdesinin tekil edilmesi iin bir platform salamakta
hem de szma yolunu uzatarak istenen gradyan deerlerini salamaktadr. Ancak
topuk pla geniliinin A hatt dzleminde yamaca doru artrlmas, kaz
miktarnda ciddi artlar yaratacak, topuk pla tabannda eimin artmasna ve
stabilite glklerine sebebiyet verecek, ayrca palye yksekliinin artmas sebebiyle
kaz evlerinin yatklamas ve kaz hacminde ek bir art daha yaratacaktr. Bu
hususlarn tamamnn bertaraf edilebilmesi iin, sabit bir genilikte d topuk pla ile
bu plan hemen mansabnda bir i topuk pla tasarlanarak gerekli hidrolik gradyan
salanabilir (ekil 4.5).

ekil 4.5: Tipik +D Topuk Pla Kesiti (A Hatt Dzlemine Dik Kesit) (Marulanda ve Pinto 2000)
Bu husus ilk defa J.B. Cooke (Cooke, 1999) tarafndan i topuk pla olarak
nerilmi ve yksek barajlarda baar ile uygulanmtr. D topuk pla (A hatt
membasnda kalan ksm) sra enjeksiyona izin verecek ekilde en az 4~5 m.
olarak seilmelidir.
Topuk pla betonunun oturaca birimlerin zayf zellikte ve ince tanelerin
srklenebilir olmas durumunda topuk pla tabannda ek nlemler alnmaldr. En
genel uygulamalar, topuk pla mansabnda (i topuk pla) beton veya pskrtme
betonu ve bunlarn zerinde ve mansabnda filtre zonlarnn tekili ile szma
boyunun uzatlmas eklindedir. Ana kayann altere veya zayf zonlarnn yksek
basn altnda kaya dolgunun iine yrmesini engellemek iin filtre zonlar baraj
yksekliinin en az %40 bir mesafe kadar devam ettirilmelidir.
topuk pla minimum 20 cm. kalnlnda betonarme betonu (Donat oran % 0,2)
ile tekil edilmeli ve d topuk plana PVC su tutucu ile balanmaldr.
Kazdaki Muhtemel
T f Potential economy in excavation
External plinth
Face slab
Internal plinth
0.5
1
3
1
H / 15
D
n

DOLGUBARAJLAR 63
topuk pla pskrtme betonu ile tekil edilir ise kalnl en az 15 cm. olmal,
hasr elik ile desteklenmeli ve d topuk pla betonuna yine PVC su tutucu ile
balanmaldr.
topuk plann st ksmnda yine evresel derzde olduu gibi filtre malzemesi
tekil edilmeli ve bylelikle olas atlaklardan kaya dolgu ierisine malzemenin
srklenmesi engellenmelidir.
D topuk plann tabannda diyafram cut-off perde yaplmas da szma yolunu
uzatabilecek bir baka alternatiftir.
zerinde enjeksiyon ilemi yaplacak olan d topuk pla betonu, ana kayaya
ankrajlar ile balanmaldr.
topuk pla d topuk pla ile yekpare dkld rnekler mevcut olmakla birlikte,
olas eim deiimlerini ve ilk beton dkmnde ve enjeksiyon srasnda gerilme
younlamalarn deerlendirerek yekpare veya mafsall yapya karar verilmelidir.
Beton dkmne geilmeden nce ana kaya yzeyi basnl su ile ykanmal, btn
zayf paralar ortamdan uzaklatrlmal, gerekmesi halinde yzey przll
artrlmal ve yzeyde tam aderans salanmaldr.
Maksimum kabul edilebilir hidrolik gradyan deeri ana kayann durumuna gre
Tablo 4.5ten seilebilir. Ancak; ana kayann cinsi, ayrma derecesi, atlaklarn
hangi malzeme ile dolu olduu, gibi faktrlere bal olarak topuk pla geniliine
(d + i topuk pla) karar verilmelidir.
Tablo 4.5: Ana Kayann Durumuna Gre Maksimum Hidrolik Gradyan Deerleri
A B C D E F G H
I Srklenmeyen 1/18 >70 I ile II 1 ile 2 <1 1
II Az srklenebilir 1/12 50-70 II ile III 2 ile 3 1 ile 2 2
III Srklenebilir 1/6 30-50 III ile IV 3 ile 5 2 ile 4 3
IV ok srklenebilir 1/3 0-30 IV ile VI 5 ile 6 >4 4

A = Ana kayann snflandrlmas (I en iyi, IV en kt)
B = Ana kayann durumu
C = Minimum Oran: Topuk pla genilii/rezervuar su ykseklii
D = Kaya Kalitesi Snflandrmas, RQD, (%)
E = Ayrma Derecesi : I: salam ve masif kaya VI: kalnt zemin
DOLGUBARAJLAR 64
F = Sreklilik Derecesi : 1= ok salam kaya 6: krlgan kaya
G = Ayrm makro sreksizliklerin says, her 10 m. de bir
H = Kaz Klas:

1 = patlatma gerektiren
2 = ar krc ve bir miktar patlatma gerektiren
3 = hafif krc ile kazlabilir
4 = dozer ba ile kazlabilir

Ayrca maksimum hidrolik gradyan deerleri Bieniawsky kaya snflamasna gre
ICOLD tarafndan aadaki ekilde de nerilmitir. Bu, yukarda verilen tablo (Tablo
4.5) ile birlikte deerlendirilerek topuk pla geniliine karar verilmelidir.
Kaya Ktle Oran, RMR Maksimum Gradyan
> 80 20
60 80 16
40 60 12
20 40 6
< 20 2
RMR-Q ve RMR-GSI dnmleri iin aadaki eitlikler kullanlabilir (Snmez
ve Ulusay, 2007).
RMR = 9 lnQ + 44 (RMR<23 ) (4.7)
RMR = GSI + 5 (RMR>23 )
Ayrca; zellikle ok atlakl ve krkl birimler ile boluklar dolduran malzemenin
ince tane iermesi halinde topuk pla altnda hidrolik gradyann 1.5 deerine kadar
drlmesi gerekebilir.
4.3.4 Topuk Pla Mansabnn Geometrisi
Topuk plann hemen mansabndaki temel geometrisi, evresel derzin davranna
direkt olarak etki eder.
Bu sebeple topuk pla mansabnn geometrisinde ani deiikliklere izin verilmemeli
ve tedrici olarak gei yaplmaldr. Topuk pla taban ile evresel derzin
arkasndaki dolgu ykseklii (h
0
) 0.60~1.00 m. arasnda tekil edilmelidir. Kaz
sonras, salam birimlerin istenilen kotun daha altnda olmasndan dolay dolgu
betonu uygulamas yaplmas halinde, beton dolgu eimleri ekil 4.6da gsterildii
zere tedrici olarak projelendirilmelidir.
DOLGUBARAJLAR 65

ekil 4.6: Topuk pla Tabannda Tipik Beton Dolgu Kesiti (A hatt dzlemine dik kesit)
evresel derz altna yerletirilen 2A zonunun yeterli miktarda sktrlmas, derzin
davranndaki nemli parametrelerden biridir. Byk titreimli silindirlerin evresel
derze yaklaamamas bu zondaki skmann yetersiz olmasna ve dolaysyla
beklenenden yksek derz hareketlerine sebep olmaktadr. Bu nedenle 2A zonunun
sktrlmasna zel nem verilmelidir. Baz uygulamalarda i makinesinin ucuna
monte edilmi dikdrtgen kesitli sktrclar bu blgenin sktrlmasnda
kullanlmaktadr. Dar vadilerde, topuk pla eiminin yksek oluu evresel derzdeki
dolgu yksekliini artrmaktadr. Bu ise artan kemerleme itkileri sonucunda evresel
derzlerde ve balang anolar blgelerinde, beklenilenden ok daha yksek dey
ynde oturmalar meydana getirmektedir. D topuk pla kazya alnarak plak
eimleri azaltlabilir ancak bu durumda da kaz miktar olduka artacaktr. Kaya
dolgunun temin edilecei ocak nispeten uzak ve temel kayas dolguda
kullanlabilecek zellikte ise bu husus ekonomik bir zm olabilecektir. Bu durum
geerli deil ise, i topuk plann oturaca ksmlarda tedrici kesitte beton dolgular
tekil edilerek evresel derzde alma ve oturma deerleri azaltlabilir. Bu hususa
yine ekonomik mukayeseler sonucunda karar verilmelidir.
4.3.5 Topuk Pla Geometrisi
Topuk pla geometrisi genellikle, dzlem normalindeki yatay konturlarn tekili ile
salanr. Maksimum kesite denk gelen blgelerde topuk pla baraj aksna paralel
konumdadr. Bu durumda geometri aadaki ekilde ifade edilebilir (ekil 4.7).
DOLGUBARAJLAR 66

ekil 4.7: Maksimum Kesitte Yatay Topuk Pla Geometrisi
Bu halde AB dzlemi n yz betonuna dik konumdadr. Bu husus yama ksmlar
iin de geerlidir. Topuk plann X noktalarn takip eden izgisel doru A hatt
olarak ifade edilir.
A hatt parapet duvar taban kotundan balayp maksimum kesitte topuk pla
taban kotuna kadar istenilen eim deiim kotlarnda (bkz. ekil 4.8 Y1 noktas)
yatay konturlar halinde izilebilir. Bu eim deiim noktalarndan planda izilen
yaylar ile parapet duvar taban kotundan izilen yatay konturlarn kesiim noktalar
belirlenerek, topuk pla taban dzlemi geometrisi kartlr. h
o
deeri btn topuk
pla boyunca sabit bir deer seilmelidir (0.60 -1.00 m aralnda) Bu deer, 2A
zonunun skmas ve yerleimi iin yeterlidir.

ekil 4.8: Topuk pla ve n Yz Betonunun Plan

Bu durumda (EL1, EL2 eim deiim noktalar) aadaki eitlikler yazlabilir:
X
A
X1
Y
B
= arctg1/m
1
1
m
m
h
o
90
Y1
EL 1
EL 2
n

:

1
L
1 - 2
m:1
= 0 orizontal plinth for h
DOLGUBARAJLAR 67
( )
2 1
2 1
tan
=
L
m EL EL
u ,
n
m
= u sin (4.8)
Bu eitliklerde dey 1 birim olmak zere m n yz betonu eimini, n ise topuk
pla taban eimini gstermektedir. Aada, yama blgesindeki topuk pla A
hatt dzlemi normalindeki geometri tanmlanmtr. Burada dikkat edilmesi gerekli
husus AB dzleminin n yz betonuna dik olmas gerektiidir (ekil 4.9).

ekil 4.9: Topuk Pla A Hatt Normalindeki Kesit
h ykseklii ve as aadaki denklemler ile hesaplanabilir.
2
0 2
2
2
h
n
h
h = + (4.9)
h ykseklii eimli topuk pla blgelerinde azalmaktadr. Ancak her koulda 2A
zonu iin gerekli ykseklii salamaldr. Planda Y ve X noktalarnn koordinatlar
ayn olduundan ve aadaki eitlik ile topuk pla geometrisi hem planda hem de
topuk pla dzlemi normalinde tanmlanm olacaktr.
(4.10)
4.3.6 Topuk Pla Stabilitesi
Yukarda bahsedildii zere, topuk plann geometrik yerleiminin n yz plann
uzatlmas ve ilave kaz yaplarak salanmas hali ile topuk pla betonu altnda
yksek hacimli betonlarn tekil edilmesi hali ekonomik mukayese sonucunda
belirlenmelidir. Ancak ulam ve tama yollarnn topuk plan kesmesi durumu ve
Y
B
1
m
h
90
A
1 tan
1
1
sin
tan
2
2
2
2 2
2
+ |
.
|
\
|
+
+
=
u
u
o
m
m
m
DOLGUBARAJLAR 68
eimin ani deimesi hallerinde de topuk pla tabannda byk beton bloklarn
tekil edilmesi gerekebilir. Bu durumda, beton bloklarn kayma ve devrilmeye kar
her yndeki emniyet katsaylar hesaplanmaldr. Stabilite hesaplar yaplrken u
hususlara dikkat edilmesi tavsiye edilmektedir:
Alttan kaldrma kuvveti hesabnda, beton bloun memba topuk ucundaki su
basncnn rezervuar su basncna eit olduu, mansap ucunda ise su basnc
deerinin sfr olacak ekilde lineer deitii varsaylr. Ayrca, topuk pla hendek
kazs sonras mansapta bir kontrol kesiti var ise, topuk ucunda bu kot dikkate
alnmaldr. topuk pla uygulanmas halinde, i topuk pla ucundaki su basnc
deeri ile rezervuar su seviyesi arasnda lineer deiecek ekilde alttan kaldrma
kuvveti alnmaldr.
n yz betonunun, evresel derzden ayrlabilecei kabul edilerek, bu etki dikkate
alnmamaldr.
Enjeksiyon iin dikkate alnan ankrajlardan gelebilecek pasif kuvvetler, emniyetli
olmakla birlikte hesaplarda kullanlmamaldr.
Kaya dolgunun pasif itkisi, bu itkinin oluabilmesi iin greceli byk deplasmanlar
gerektirdiinden dolay hesaplarda dikkate alnmamaldr.
Temel kayasnda zayf ve kil dolgulu katmanlarn bulunmad durumlarda srtnme
katsays =0.60~0.70 deerinde seilebilir.
Ancak her projenin kendine zg koullar da hesaplarda dikkate alnmaldr. rnek
olarak;
- Beton dolgunun ok yksek olmas halinde en olumsuz jeolojik koullarn
dikkate alnmas,
- 0.50 m. gibi dk bir deer olmas halinde ngrmeli ankraj kullanlmas,
- Zayf birimlerin kaldrlmas sonras ortaya kacak geometrik koullara gre
kaydrmazlk (kesme veya kaymaya kar) dilerinin kullanlmas veya kaya
dolgunun basncnn hesaplarda dikkate alnabilmesi iin topuk oluturulmas
vb. yntemler bu tip uygulamalara rnek olarak gsterilebilir.
ICOLD hesaplarda aada verilen emniyet katsaylarnn her ikisinin de
salanmasn nermitir.
DOLGUBARAJLAR 69
- Hesaplarda ana kayann kohezyonu dikkate alndnda, kayma emniyet
says, F.S.=1.50
- Hesaplarda ana kayann kohezyonu dikkate alnmadnda, kayma emniyet
says, F.S.=1.00
1.S
(N-U)tan+c
.L
T
, c
=
c
2
(4.11)
1.u
(N-U)tan
T
(4.12)
Burada;
N = Kayma dzlemindeki normal kuvvetlerin toplam,
U = Kayma dzlemindeki kaldrma kuvveti,
| = Kayma Dzlemindeki isel srtnme as,
C = Kayma dzlemindeki kohezyon,
L = Kayma dzleminin uzunluu,
T = Kaydran kuvvetler toplam.
Devrilmeye kar emniyet katsaysnn en az 1.5 olmas nerilir ve tabanda ekme
blgeleri dndaki blgelerde yer alan ankrajlarn etkileri dikkate alnmamaldr.
4.3.7 Topuk Planda Donat, Su Tutucu Ve Ankrajlar
Topuk planda genellikle sadece st yzde her iki ynde % 0.3 pursantaja kar
gelen donat kullanlmaktadr. Bu blgede paspay deerinin 100 mm. olarak
seilmesi nerilmektedir. topuk planda ise donat oran % 0.2 seilmesi ve
donat merkeze yerletirilmelidir.
Su tutmadan nce, topuk pla ile n yz betonunun temas yzeyindeki gerilmelerin
karlanmas ve su tutucularn korunmas asndan bu blgelerde de donat
kullanlmaktadr.
Topuk pla ve donats srekli olmal ve inaat derzi dnda su tutucu ieren
derzler ve anolar oluturulmamaldr. Ancak inaat derzlerinde tam aderansn
olumas iin gereken her trl nlem alnmaldr.
DOLGUBARAJLAR 70
Tabanda ankrajlar hem enjeksiyon basncnn karlanmas hem de beton ile ana
kaya arasnda aderansn salanmas iin konstrktif olarak tekil edilir. Tipik olarak
26/2.00m/2.00m veya 24/1.50m./1.50m olarak donat tipleri ve karelajlar
kullanlmaktadr.

4.4 evresel Derz Ve Su Tutucular
4.4.1 Genel
evresel derz n yz betonu ile topuk pla betonunu plak boyunca birbirine
balayan ve geirimsizlii salayan en nemli derz elemandr. Barajn dolmas ile
birlikte topuk plandan ayrlmakta ve aadaki ekilde gsterildii zere 3 farkl
ynde deplase olmaktadr.

ekil 4.10 : evresel Derz Boyunca Farkl Ynlerdeki Yer Deitirmeler
Genel olarak evresel derz boyunca oturmalar; kaya dolgunun deformasyon
modlne, kaya dolgunun serilme koullarna (katman kalnl, sktrmada
yeterince su kullanm, sktrma enerjisi) ve bu blge ve evresindeki inaat
kalitesine bal olarak deikenlik gstermektedir.
evresel Derzin Projelendirilmesi:
evresel derz detaylar baraj yksekliine ve proje zelliklerine (toporafya vs) bal
olarak deimekle birlikte 150 mnin altnda olan projelerde kullanlan detaylar ekil
4.11de, 150 m den yksek olan barajlarda

DOLGUBARAJLAR 71

ekil 4.12'de verilen detayn kullanlmas tavsiye edilir.

ekil 4.12de grld zere, iki farkl nokta szdrmazlk nlemi alnmtr. Bunlar,
stte hipolan bant ve uucu kl dolgu ve tabanda bakr su tutucu eklindedir.

ekil 4.11 Tipik evresel derz detay
ekil 4.11'de grld zere, farkl nokta szdrmazlk nlemi alnmtr. Bunlar,
stte hipolan bant ve uucu kl dolgu, ortada PVC su tutucu ve tabanda bakr su
tutucu eklindedir. Bu noktada dikkat edilecek husus, btn detaylar tekil edildikten
sonra n yz betonu ile topuk plann dokanak yzeyinde yksek ezilme
gerilmesinin olumasn engelleyecek yeteri kadar mesafenin braklmasdr.

DOLGUBARAJLAR 72
Hypalon erit
Mastik dolgu malzemesi
Sktrlabilir ahap dolgu mal.
PVC su tutucular
Bakr su tutucu
Neopren silindir
Yapay kpk dolgu malzemesi
Kum asfalt karm
Filtre zonu
elik donat
Ezilme donats

ekil 4.12: 148 m. Yksekliindeki Salvajina Barajnda Uygulanan evresel Derz Detay
4.4.2 Tabandaki Metal Su Tutucular
evresel derzin tabannda tekil edilen su tutucular ounlukla bakr olmak zere
birka barajda paslanmaz elik ve PVC su tutucularda kullanlmtr. Sklkla
kullanlan bakr su tutucu geometrisi ekil 4.13de verilmitir.

Su tutucu taban genilii (250 mm~500 mm)
0.8 mm ile 1.2 mm arasnda deien et kalnlklar
Topuk pla betonu iine gmlm szma yolunu uzatan dey para
evresel derzin ortasndaki dey rib
1
1
2
3
3
4
6
6
8
9
10 11
11
10
7
5
10
1
2
3
4
5
6
Styro
Sand
Filter
Steel
Anti-s
esi
7
8
9
10
11
DOLGUBARAJLAR 73

ekil 4.13: Tabandaki Su Tutucu Detay
ekil 4.13de (3) ile gsterilen kntlar szma yolunu uzatmak iin dnlmtr ve
beton ve demirin yerletirilmesini engellemeyecek ykseklie kadar uzatlmal veya
bir miktar a ile tekil edilmelidir. ekil 4.13de (4) ile gsterilen dey para, su
tutucu yrtlmadan, evresel derz deformasyonlarn baar ile karlayacak
ykseklikte olmaldr. Su tutucu taban boyu kendi yerleimi iin yeterli boyda olmal
ve betonun sktrlmasna engel olmamaldr.
Metal su tutucunun tabannda hem altndaki malzemenin andrc etkisinden
korumak hem de yerleimi iin bir yzey oluturabilmek asndan, kum-asfalt veya
kum-imento karm tekil edilir. Bu sayede derzin almas halinde tabana bir
miktar sneklilik de kazandrlm olur. Yastk zerinde neopren veya bitml kee
veya bir PVC eritte su tutucunun yastklanmas iin kullanlr. Prizini almam
betonun veya su basncnn su tutucuyu ezmemesi iin merkezdeki dey rib
ekseninde neopren bir erit tekil edilmelidir. Ayrca inaat srasnda metal su
tutucunun zarar grmemesi iin zerinde ahap dolgu ile korunmas gereklidir.
Btn su tutucularn yerletirilirken bindirme noktalarna zen gsterilmeli ve bu
noktalarda kaynan tam nfuzu salanmaldr. Bu noktalarda kaaklarn olmad
gerekli testlerle teyit edilmelidir. Ayrca ahap payandalar ve destekler ile su
tutucular korunmaldr.
4.4.3 Kesit Ortasndaki PVC Su Tutucular
Bu blgede genellikle dambl veya yass (dz) eklindeki su tutucular (bkz. ekil
4.14) kullanlr.

DOLGUBARAJLAR 74

ekil 4.14: PVC Su Tutucu Detay
n yz betonu topuk plandan ayrlrken PVC orta su tutucular yrtmasn
engellemek iin genellikle su tutucularn st ve alt ksmlarnda neopren silindirler
tekil edilir.
Orta su tutucularn yksek evresel derz hareketleri sonras performanslar ve
betonun yerleimini ve skmasn engellemeleri hep bir soru iareti
oluturmaktadr. ayet orta su tutucular tekil edilecek ise, n yz betonu ile topuk
pla temas yzeyinin yeterli mesafede olmas salanmaldr.
4.4.4 st Su Tutucularn Projelendirilmesi
st su tutucularn projelendirilmesinde ince daneli kohezyonsuz malzeme (silt ve
uucu kl vb.) ncelikli olarak kullanlmas tavsiye edilmektedir. Kohezyonsuz
malzeme bulunmad durumlarda elastik zellikte mastik dolgu malzemesi de
uygulanabilir.
st su tutucu detay ekil 4.15de verilmektedir.

A B
C D
Center bulb waterstop with barbells
Center bulb waterstop with ribs
Flat waterstop with barbells
Flat waterstop with ribs
A
B
C
D
Orta yuvarlakl dambl eklinde
su tutucu
Nervrl orta yuvarlakl su
tutucu
1
8
4
7 6
2
9
5
3
Fine sand
Filter material
Filter material with 5% cement
Toe slab
Face slab
1
2
3
4
5
Sand-asphalt pad
Copper bottom waterstop
Silty fill
Normal transition material
6
7
8
9
Kum - asfalt koruyucu
yastk Bakr alt su
tutucu
Siltli dolgu
Gei malzemesi
nce kum ve
kohezyonsuz silt Filtre
malzemesi
% 5 imentolu filtre
malzemesi Topuk
DOLGU
4.5
4.5.1
UBARAJLAR
n Yz B
1 n Yz
n yz
deprem
tama
Kaya v
n yz
Baz v
kaplam
olumu
yz kap

Hasar d
vadi e
gz n
ekil 4.15
Betonu
Betonunun
z beton ka
m yklemele
k zere tasa
veya kum
beton kapla
vadi ekiller
masnda y
u ve olum
plamasnda
durumunun
ekil faktrn
ne alnara
: evresel De
n Davran
pl barajlar
erinden olu
arlanmakta
akl dolgun
amann da
rinde, kaya
ksek gerilm
mam bara
forml il
a hasar mey
ekil 4.1
n deerlend
ne bal de
k hazrlanm
erzde nce Ta

n geirimsi
an ekme
dr.
nun deforma
deformasyo
a dolgunun
meler olut
ajlar grafik
le belirlenm
ydana gelm
6: Vadi ekil
irilmesinde
iimi ile ile
mtr (ekil
aneli Kohezyo
izliini sala
ve basn
asyon ekli
on eklini g
vadiye do
turmaktadr
zerinde i
mitir. Bu s
itir (Pinto 2
Faktr likis

dier bir ya
etme aam
4.17)
onsuz Malzem
ayan bu ya
gerilmelerin
ayn zama
stermekted
oru deplas
r. n yz
aretlenmi
nrn altnd
2007) (eki
i (Pinto 2007)
aklam, de
asndaki ba
me (Tipik Kesi
p eleman,
ni emniyetli
anda dolguy
dir.
sman, n
kaplamas
ve bir em
da kalan ba
l 4.16).

)
eformasyon
arajlarn has
75
t)
, iletme ve
bir ekilde
ya mesnetli
yz beton
nda hasar
mniyet snr
arajlarn n
yzdesinin
sar durumu
5
e
e
i
n
r

n
n
u
DOLGUBARAJLAR 76

ekil 4.17: Merkezi Derzlerde Su Tutmann Neden Olduu Yatay Gerilmeler Ve Sonular
4.5.2 n Yz Betonunun Boyutlar
n yz kaplama plaklarnn genilii genellikle 12 ile 18 m arasnda deimekte olup
lkemizde genel olarak 15 m olarak uygulanmaktadr.
Vadi ekli ve toporafik koullarn tasarm dorudan etkilemesi, plaklarn 12 mden
daha dk genilikte seilmesine neden olmaktadr.
Plaklarn genilii ve plaklar aras yaplacak inaat, bzlme veya genleme
derzleri, vadi eklinin ve yama kazlarnn dikkate alnaca gerekmesi durumunda
3 boyutlu deformasyon analizi sonularna gre belirlenecektir.
Aadan yukar doru beton kaplama imalatna balamadan nce, dkm
ekipmannn imalata balayabilecei seviyeye kadar konvansiyonel yntemlerle
balang anolar imal edilmektedir. Ayn plak ierisinde souk derz
oluturulmamasna dikkat edilmelidir.
Kaplama kalnl 4.13 veya 4.14 formllerinde belirtildii zere seilmeli, detay
proje aamasnda gerekli olmas durumunda yaplacak 3 boyutlu deformasyon
analiz sonularna gre gerilmelerin limit durumlarna gre kalnlk tekrar
deerlendirilmelidir.
Formlde belirtilen k katsays 0.002 ile 0.0065 arasnda deimekte olup her
lkenin kendi tecrbesine gre belirlenmitir.
k = 0.0065 (Sktrlmam kaya dolgular iin)
DOLGUBARAJLAR 77
k = 0.0020 (Brezilyada ina edilen kaya dolgu barajlarda)
k = 0.0035 (inde ina edilen kaya dolgu barajlarda)
H = Topuk pla ile normal su seviyesi aras ykseklik
e
0
= 0.30m ~ 0.35m
e = eo + k* H H 1uu m (4.13)
e = 0.0050H H>100 m (4.14)
e
sabit
= 0.3~0.4 m H<60 m (4.15)
Kaplama kalnlnn seiminde dier bir etken hidrolik eimdir. ANCOLD hidrolik
eim iin st limiti 200 olarak nermitir (Casinader ve Rome, 1988). Fakat limit
deerin zerinde yaplm barajlar da bulunmaktadr (ekil 4.18).
G=
H
t
200 (16)
Burada:
G = hidrolik eim
t = Hesap yaplan kottaki kalnlk
H = hesap yaplan kot ile rezervuar su seviyesi aras kot fark

ekil 4.18: Hidrolik Eim le Kaplama Kalnl likisi (Materon, 2002)
DOLGUBARAJLAR 78
4.5.3 Derzler Ve Genleme Derzlerinde Kullanlacak Malzemeler
4.5.3.1 evresel Derz
evresel derz detay aadaki ekilde verilmektedir.

ekil 4.19 evresel derz detay

4.5.3.2 Dey Genleme Derzi
Tipik dey genleme derz detay ekil 4.20 verilmektedir.

ekil 4.20: Dey genleme derzi detay

DOLGUBARAJLAR 79
4.5.3.3 Dey Bzlme Derzi
Dey bzlme derz detay aadaki ekilde verilmektedir (ekil 4.21).

ekil 4.21: Dey bzlme derzi detay

4.5.3.4 Yatay naat Derzi
Yatay inaat derz detay aadaki ekilde verilmektedir.

ekil 4.22: Tipik yatay inaat derzi detay
4.5.3.5 Genleme Derz Malzemesi
Yapm tamamlanm n yz beton kapl dolgu barajlarn genleme derzlerinde
ounlukla skabilir ahap kullanlmasnn yan sra gnmzde kimyasal dolgu ve
DOLGUBARAJLAR 80
mantar gibi malzemeler de kullanlmaktadr. Kimyasal dolgu (likit poliretan)
seiminde dikkat edilmesi gereken nemli hususlar;
- malzemenin snek olmas
- s deiimlerine kar elastikiyetini kaybetmemesi
4.5.4 naat Aamasnda n Yz Beton Kaplama Arkasnn Drenaj
Topuk plann mansap temel kotundan daha derinde olmas durumunda temelden
szan sularn ve yamur sularnn kaplama mansabnda hidrostatik basn
oluturmasn engellemek iin inaat aamas boyunca drenaj kuyular veya drenaj
borular kullanlmaldr.
4.5.5 n Yz Betonunun atlak Davran
4.5.5.1 atlaklarn Snflandrlmas
4.5.5.1.1 Bzlme atla (TP A)
Betonarme kaplamann bzlmesi neticesinde oluan atlaklardr. Kaplama kalnl
boyunca devam eden bu tr atlaklar kanlmaz olup kabul edilebilir atlaklardr.
Tamirat ilemi gerektirmeyen atlaklardr.
4.5.5.1.2 Yapsal atlak (TP B)
Bu atlaklar, inaat aamas ve inaat sonu durumlarnda kaya dolguda meydana
gelen oturmalar neticesinde olumaktadr. Kaplama ile dolgu arasndaki rijitlik fark,
kaplamada gerilmelere ve atlak olumasna neden olmaktadr. Bu tr atlaklar
genellikle baraj yksekliinin te bir yksekliinde meydana gelir ve szmaya kar
herhangi bir problem tekil etmez. Bu tr atlaklar, imento erbeti veya kauuk
membran ile onarlabilir.
4.5.5.1.3 Yapsal atlak (TP C)
Bu atlaklar, dolgunun aamal imali, komu iki dolgu malzemenin farkl
deformasyon karakteristiinden veya kaz sonras temel topografyasnda
tmseklerin braklmas sonucu meydana gelir. n yz kaplamann mesnedini
oluturan zonun beton dkmnden nce iyiletirilmemesi sonucu su tutmadan
oluan deformasyondan tr oluan atlaklar da Tip-C tr atlak olarak
snflandrlr.
DOLGUBARAJLAR 81
4.5.6 atlaklarn Kontrol
Tip-A atlaklarnn kontrolu tamamen betonun karmna baldr. Puzolanl imento
kullanm ve krleme ile bu tr atlaklar nlenebilir.
Tip-B atlaklarnn kontrolu donatnn kesit merkezine deil memba yzne yakn
yerletirilmesi ile mmkndr.
Tip-C atlaklarnn kontrolu kaz sonras kaplama altnda temel kayasnda kalan
tmseklerin ortadan kaldrlmas ile kontrol edilebilir.
ICOLDun 141 Nolu blteninde, merkezi derzlerde aada belirtilen tasarm
unsurlarnn uygulanmas nerilmektedir.
- Kavlamaya kar donat uygulamas
- ift sra donat uygulamas
- Skabilir dolgu malzemesi kullanm
- Kaplama kalnlnn lokal olarak kalnlatrlmas
- Beton karm almalarnda uucu kl vs. katk malzemelerin kullanm
4.5.7 Beton zellikleri
4.5.7.1 Karm
Beton karm, bzlme atlaklarn azaltmaya ve durabiliteyi arttrmaya ynelik
olarak tasarlanmaldr.
Beton kaplamada 28 gnlk dayanm genellikle 20 MPa deeri uygulanmaktadr.
Ayrca baraj yerinin konumu, iinde bulunduu koullar, gl suyunun nitelii ve
benzeri etkiler dikkate alnarak 25 MPa alnmas nerilmektedir.
Daha yksek dayanml betonlar daha fazla imento gerektirdiinden bzlme
atlaklarnn artmasna da sebebiyet vermektedir. Bzlme atlaklarnn kontrolu
imento dozajnn azaltlmas ve uygun krleme teknii ile mmkndr. Gnmzde
karmlarda puzolanl imento kullanm ile beton dayanm azaltlmadan
hidratasyon ss drlmektedir. Sonu olarak, puzolanl karmlarda beton
dayanm zamana bal olarak artmakta, elastisite modl artmakta, ekme
dayanm artmakta buna kar bzlme atlaklar da azalmaktadr.
Su/imento orannn snrlandrlmas betonun geirimsizliini ve durabilitesini
arttrmaktadr.
DOLGUBARAJLAR 82
4.5.7.2 Agrega
Genellikle maksimum dane ap 38 mm kullanlmaktadr. Daha byk agrega
kullanlmas halinde dkm srasnda inaat derz blgelerinde ve su tutucu etrafnda
ilave zen gsterilmelidir.
4.5.8 Donat
Bir veya iki sra olmak zere dzgn aralklarla yerletirilen donatlar, evresel
derzlerde kesilmelerinin yannda inaat derzlerinde srekli olarak tekil edilmektedir.
Temel kazsnda, topografyadan tr meydana gelen tmsek veya kntlar,
kaplamada eilmeden tr gerilme artna neden olacandan bu tr geilerde
ilave donat gerekecektir.
4.5.8.1 Donat Oran
Literatrde genellikle evresel derze yakn 10mlik blgede her iki dorultuda donat
yzdesi 0.4% seilmektedir.
n yz beton kaplamasnda kullanlan tipik donat miktarlar aada verilmektedir
(Tablo 4.6).
Tablo 4.6: Tipik Donat Yzdeleri
Blge Yatay Donat Oran Dey Donat Oran
evresel Derz 0.40 % 0.40 %
evresel Derz Haricinde 0.30 % 0.35 %
Kaplama Alt
Topografyada Ani Deiim
Gsteren Blgeler
Yaplacak Deformasyon
Analiz Sonularna Gre
Belirlenmelidir.
Yaplacak
Deformasyon Analiz
Sonularna Gre
Belirlenmelidir.
Vadi ekline, dolgu karakteristikleri, temel koullar ve toporafik koullara bal
olarak deformasyon ekli deiiklik gsteren n yz beton kaplamasnda donat
yzdelerine, gerekmesi durumunda gerilme analizleri yaplarak deerlendirilmelidir.
DOLGUBARAJLAR 83
4.5.8.2 Donat Aral ve Paspay
Gerilme dalmna ve buna bal atlak geniliine gre donatnn yerletirilecei
blge nem tekil etmektedir. Bu tr gerilme ylmalarnn olmad blgelerde
eksene yerletirilen donat, gerilme ylmas olmas durumunda paspay dikkate
alnarak yzeylere yaklatrlmaldr. Paspaynn 100 mm ile 150 mm arasnda
seilmesi nerilmektedir.
4.5.8.3 Yzey atlamasna Kar Donat
Yksek BKBlerde, inaat ve su tutma aamalarnda evresel derzde yksek
basnlar olumaktadr. Yksek basnlar altnda betonda oluabilecek yzey
atlamasna kar ilgili blgelerde ve su tutucu etrafnda ilave donat
gerektirmektedir.
4.5.9 n Yz Kaplama le Yerinde Dkme Beton Bordr Aras Balant Detay
n yz beton kaplamada oluacak ekme gerilmelerini azaltmak iin kaplama ile
yerinde dkme beton bordr arasndaki ara yzeyin srtnmesinin azaltlmas
gerekmektedir.
Bunun iin bitm veya plastik rt olmak zere iki malzeme nerilmektedir. Bitm
alternatifinin seilmesi halinde, n yz kaplama donatsnn yerine
yerletirilmesinden nce yerinde dkme beton bordrn tm yzeyi pskrtme
yntemi ile bitm kaplanmaldr.
4.6 Parapet Duvar
4.6.1 Giri
4.6.1.1 Dolgu Hacminin Azaltlmas
Merkezi kil ekirdekli kaya dolgu barajlardan farkl olarak, BKBler baraj kretinin
hem memba hem de mansap tarafnda beton parapet duvar yapmna imkn
vermektedir.
Kret seviyesinde yer alan parapet duvarn ana amac, dolgu hacminin azaltlmasdr.
zellikle baraj mansabna doru vadi alyorsa azalan dolgu hacmi baraj ykseklii
ile birlikte artmaktadr.
DOLGUBARAJLAR 84
Genelde BKBlerde memba tarafna yakn tek bir parapet duvar tasarlanmaktadr.
Ancak biri kretin mansap tarafnda dieri de kretin memba tarafnda olmak zere iki
adet parapet duvar ile kaya dolgu hacminde ilave kazanmlar elde etmek mmkn
olmaktadr.
Genel olarak, mansap tarafndaki parapet duvarn ykseklii memba tarafndaki
parapet duvardan daha dk olmaktadr.
4.6.1.2 Krette Artan alma Mesafesi
n yz beton dkm inaat srasnda etkili inaat almas iin gerekli olan kayar
kalplar ve dier tehizatlar desteklemek amacyla krette vinlerin kullanm
gerekmektedir. Buna ilaveten personel, tehizatlarn tanmas ile beton, elik ve
dier malzemelerin gtrlmesi iin bir ulam yolu gereklidir. Bu almalar
yapmak iin 8 m veya daha fazla genilikte bir alma platformu istenmektedir.
Parapet duvarn kullanm, n yz beton dkm inaat iin parapet duvarn
temelinde yeterli bir alma platformu salar. Buna ek olarak parapet duvar dalga
sratma bariyeri olarak da hizmet vermektedir.
4.6.2 Duvarn Ykseklii
Parapet duvarn tasarm, BKBlerin ortaya kndan beri srekli
gncellenmektedir. Ykseklii yaklak 50 m olan ilk BKBde, parapet duvar
yaklak 1-1.5 m arasndayd. Gelitirilen sktrma makineleri ve inaat yapm
teknikleri ile beraber daha yksek yaplan BKBlerde 4 mden 8 mye deien
ykseklikte parapet duvarlar yapma imkn elde edilmitir. En uygun boyutlu parapet
duvar iin, kazanlacak kaya dolgu hacmine karlk yaplacak duvarn maliyeti ile
ilgili bir ekonomik analiz yaplmas gereklidir. Bu analiz ierisinde beton, donat, derz
iyiletirme ve parapet duvar arkasnda snrl bir aralkta kaya dolgunun yerletirme
maliyeti yer almaldr. Bir takm proje iin baraj ykseklikleri ve parapet duvar
ykseklikleri Tablo 4.7de verilmektedir.
Parapet duvarn en st noktas (Kret Kotu) muhtemel maksimum takn srasnda
sten amayacak ekilde seilmektedir.
n yz beton kapl barajlardaki kamber uygulamas parapet duvara verilecek
ykseklik fazlas ile yaplmaktadr.
Bu ykseklik fazlas verilirken,
DOLGUBARAJLAR 85
a) Barajn iletme srasndaki oturmas
b) Su tutma srasndaki dey deplasman
c) Deprem srasndaki dinamik kalc deformasyon
deerleri dikkate alnmaldr.
4.6.3 Parapet Duvar le n Yz Beton Arasndaki Derz
Parapet duvar ile n yz beton arasndaki derz, rezervuardan gelen szntlar kar
bir engel salamaldr. Parapet duvar ile beton kaplama arasndaki derz, normal su
seviyesinin en az 0.50 m zerinde yer almas nerilmektedir. Takn srasnda
duvar, rezervuar su ykne maruz kalmaktadr.
Tablo 4.7: Parapet Duvar Ykseklii
Baraj
Baraj Ykseklii
(m)
Parapet Duvar Ykseklii
(m)
El Pescador 43 5
Shiroro 125 4
Golilas 125 7
Khao Laem 130 5
Mohale 145 7.5
Salvajina 148 8
Areia 160 6
Aguamilpa 185 8
Shuibuya 233 9

Minimum derz uygulamas, derzin temelinde ya da ortasna yerletirilmi bir su
tutucudan ve destekleme salama amacyla derz temelindeki hartan ibarettir.
Gnmzde, n yz yzeyine dik derz yerine dey derzler kullanlmaktadr. Dey
derzler daha kolay ina edilmekte ve sarkk kalplara kar beton dkme
zorluundan da kurtarmaktadr. Derz tasarmnda derzin havayla temas eden
yzlerinde keskin ulardan saknlmas gerekmektedir.
DOLGUBARAJLAR 86
yi bir derz tasarmna ek olarak; duvarn, derzin ve ona komu destek dolgusunun
iyi kalitede yaplmas n yz betonu, n yz beton derzi ve parapet duvarn uygun
performans gstermesini salamada eit derecede nemlidir.
4.6.4 Enine Derzler
Enine derzler, n yz betonundaki dey derzlerle uyumlu olacak ekilde
yerletirilirler. Bu derzler, yaygn olarak 15 m aralkl ya da n yz betonu
geniliinin yarsna da yerletirilebilir.
Devaml bir su tutucu duvarn ortasnda ve memba topuunun temelinde
kullanlmaktadr. Su tutucu, parapet/n yz beton temelindeki su tutucuya balanr.
Bu yap, duvardaki enine derzden parapet/n yz betonu derzine su tutucunun
devamlln salar.
4.6.5 Yama Detaylar
Barajn kretindeki kaya dolgu kotu parapet duvarn st kotunun 1.5 2 m altna
kadar yerletirilmektedir.
Barajn kretindeki sa ve sol sahile kadar devam eder ve ulam yoluna balanr.
Bu da barajn kret seviyesinden kenardaki parapet duvarn en st noktasna kadar
en fazla %10 - 15lik bir eimle kademeli bir gei gerektirmektedir. Bu detayn
geometrisi topografyaya, barajn en st noktasndaki zemin artlarna ve dolusavak
gibi komu yaplarn konumuna baldr.
4.6.6 Kret Genilii
BKBlerde kret genilikleri, barajn kullanmna, yapm tehizatlarnn kullanm iin
gerekliliklerine ve barajn yksekliine gre deimektir.
Son yllarda yaplan uygulamalarda parapet duvar tabanndaki alma platformu
genilii 150 m ye kadar olan barajlarda 8-10 m, 150 m den yksek barajlarda 10-12
m nerilmektedir.
DOLGUBARAJLAR 87
4.7 n Yz Beton Kapl Baraj Zonlar
4.7.1 Zonlar
4.8 1A Zonu (Kohezyonsuz Silt, nce Kum Zonu)
inde 150 mmye kadar kaba akl malzemenin msaade edilecei bu zon, ince
gradasyona sahip kohezyonsuz silt ve ince kum malzemeden oluacaktr. Bu zon
malzemesinin kohezyonsuz olmasna zellikle nem verilecektir. Zon, 20-30 cmlik
tabakalar halinde serilerek ve dk sktrma enerjisi kullanlarak sktrlacaktr.
Bu zonun ilevi, n yzey beton kaplamasnda atlak olumas durumunda, ince
malzemenin su basnc altnda atlaklardan srklenerek atlaklar tkamasdr.
Bu zonun, topuk pla ile n yz betonarme kaplamann birleim derzinde
oluabilecek bir alma durumunda su basnc altnda srklenerek 2A zorunu
tkama fonksiyonu da bulunmaktadr.
Buna ilaveten, son zamanlarda yaplan projelerde, uucu kl veya kohezyonsuz silt
malzeme de evresel derzin hemen zerinde paketler halinde kullanlmaktadr.
1A zonunun hangi ykseklikte ve genilikte yaplacana, vadi ekli, dolgu
malzemesi zellikleri, minimum su seviyesi, baraj ykseklii ve barajn amac gibi
kriterler dikkate alnarak tasarmc tarafndan karar verilmelidir.
Yukarda tanmlanan zelliklerde malzemenin olmad durumlarda uucu kl
paketler halinde evresel derz boyunca 1 m
3
/m olacak ekilde 1A zonu tekil
edilebilir.
1B Zonu (Zayiat Dolgu Zonu)
1A zonunun duraylln salamas amacyla yerletirilecek bu zon, silt, kil, kum ve
akllarn rastgele karmndan oluabilir. 20-30 cmlik tabakalar halinde yerletirilip,
sktrlacak olan bu zonun tekilinde genel olarak kazlardan gelen malzemenin
kullanlmas uygun olmaktadr.
2A Zonu (evresel Derz Filtre Zonu)
evresel derzin arkasnda yaklak 1.5 m yksekliinde tekil edilen bu zon, kum-
akl malzemeden oluan filtre zonudur. evresel derzdeki su tutucularda bir sorun
olmas halinde sznt ile tanan silt paracklarn tutarak, szntya kar ikinci bir
DOLGUBARAJLAR 88
bariyer olarak hizmet edecektir. Bu zon, hemen hemen beton agregasnn kalitesine
yakn filtre malzemelerden olumakta olup projelerde gsterilen geirimli malzeme
ocandan temin edilerek gradasyona uygun olarak serilecektir.
2A zonu, 20-40 cmlik tabakalar halinde serilerek, i makinesi ucuna monte edilmi
dikdrtgen levha eklindeki sktrclarla yksek sktrma enerjisi ile
sktrlacaktr (2B zonu ile ayn sktrma enerjisi kullanlmasna dikkat edilmelidir).
Serilen 2A zonunun serilme aamasnda segregasyona uramamasna ve inaat
srasnda srklenmeye maruz kalmamasna dikkat edilmeli ve gerekli nlemler
alnmaldr.
2A Zonunun gradasyonu, 1A Zonunda kullanlan malzemeye filtre oluturacak
ekilde tekil edilecektir. Ayrca, malzemenin kendi isel stabilitesi de, malzeme
ierisinde borulanma olmamas iin tahkik edilecektir. Bu zonda kullanlan
malzemenin ince ksm kohezyonsuz olacaktr.
2A zonunda kullanlan malzemenin istenen gradasyonda hazrlanmas, tanmas,
yerletirilmesi, serilmesi veya sktrlmas aamalarnda gradasyonun
deimemesine ve segregasyona uramamasna dikkat edilmelidir.
2B Zonu (Yastk Zonu)
Bu zonun ilevi, n yz beton kaplamasna destek oluturmaktr. 40 cmlik katmanlar
halinde yerletirilecek olan bu zon titreimli silindirlerle yksek sktrma enerjisi ile
(Minimum 10 ton arlnda silindirlerle en az 4 pas olacak ekilde ) sktrlacaktr.
Baraj kretinde parapet duvarn hemen altnda balayan bu zon, barajn yksekliine
bal olarak 2-4 m genilikte olacak ekilde tekil edilecektir.
Bu zonda gsterilen malzeme, beton agrega malzemesi kalitesinde olacak ekilde,
hem krmata olarak kaya ocandan hem de geirimli gere alanndan kum-akl
dere yata malzemesi olarak alnarak eleme ve ykama ilemleri ile getirilerek
kullanlacaktr.
3A Zonu (Gei Zonu) Kaya Dolgu
3A zonu, 2B zonu ile herhangi bir ileme tabi tutulmadan serilip yerletirilecek olan
3B kaya dolgu zonu arasnda gei zonu olarak yerletirilmitir. Dolaysyla, bu
zonun gradasyonu, hem 2B zonuna filtre oluturacak, hem de kendi danelerinin 3B
DOLGUBARAJLAR 89
zonuna borulanmamas iin gerekli filtre kriterlerini salayacak ekilde
oluturulacaktr.
En byk dane ap 30 cm ve en fazla 45 cmlik katmanlar halinde yerletirilecek
olan bu zon, 10 ton veya daha ar titreimli silindirlerle en az 4 pas uygulanacak
ekilde sktrlacaktr.
3A Zonu (Gei Zonu) Kum-akl Dolgu
3A zonu, 2B zonu ile herhangi bir ileme tabi tutulmadan serilip yerletirilecek olan
3B kum-akl dolgu zonu arasnda gei zonu olarak yerletirilmitir. 2B ve 3B zonu
arasnda filtre kriterlerini (borulanma kriteri) salamas durumunda bu zon
kullanlmayacaktr.
En byk dane ap 20 cm ve en fazla 30 cmlik katmanlar halinde yerletirilecek
olan bu zon, 10 ton veya daha ar titreimli silindirlerle en az 4 pas uygulanacak
ekilde sktrlacaktr.
3B Zonu (Kaya Dolgu)
Baraj gvdesinde n yz beton kaplamann davrann nemli derecede etkileyen
bu zonda kullanlacak malzemenin kalitesine, sktrmada yeterince su
kullanlmasna (En az 300 l/m
3
ve su basnc 7 bar) ve yksek sktrma enerjisi ile
(rnein 6 pas ve 15 tonluk silindirlerle) sktrlmasna zel nem verilmelidir.
Kati projede gsterilen kaya gere alanndan alnacak olan kaya dolgu malzeme ile
oluturulacak bu zon, maksimum dane ap 60 cm ve maksimum katman kalnl 90
cmlik katmanlar halinde yerletirilerek titreimli silindirlerle iyi ekilde
sktrlacaktr.
3B Kumlu akl Dolgu Zonu
Baraj gvdesinde 3A gei zonunun hemen mansabnda olan bu zonda, kati projede
gsterilen geirimli gere alanndan alnacak olan kumlu akl malzeme, hibir
DOLGUBARAJLAR 90
ileme tabi tutulmadan kullanlacaktr. Maksimum 80 cmlik katmanlar halinde
yerletirilecek olan zon, titreimli silindirlerle yksek sktrma enerjisi ile
sktrlacaktr.
Bu zonda kullanlacak malzemede 200 Nolu elekten geen malzeme miktar da
dikkate alnarak dey ve yatay drenaj nlemleri alnmaldr.
3E Drenaj Zonu:
Gerek n yz plandan gerekse sahillerden szan sularn gvde ierisinden hzl bir
ekilde dearj edilmesini salamak amacyla dey ve yatay drenaj zonlar eklinde
oluturulan bu zonda akl filtre niteliinde malzeme kullanlacaktr.
Drenaj zonu dey veya membaya eimli (B/6) olarak projelendirilebilir.
Baca dren zonunun devam eklinde uzanan yatay drenaj zonu, talveg seviyesi
zerinde mansap ynnde eim verilecek ekilde projelendirilmelidir.
Drenaj zonu akl filtre niteliinde olacak ve kati projede gsterilen geirimli gere
alanndan istenen gradasyona getirilerek kullanlacaktr.
Bu zonun gerekliliine uygulama srasnda dolgunun geirimlilii ile ilgili tespitler
yapldktan sonra karar verilecektir.
Drenaj zonunda kullanlacak malzemenin maksimum dane ap 7.5 cm olmas
tavsiye edilmektedir.
3C Zonu ( Kaya Dolgu)
Baraj gvdesinde eksenin mansap tarafnda yer alan bu zonda, kati projede
gsterilen kaya gere alanndan alnacak kaya malzeme maksimum dane ap 90
cm ve maksimum katman kalnl 120 cmlik katmanlar halinde yerletirilmelidir.
Bu zonda kullanlacak malzemenin sktrlmasnda yeterince su kullanlmasna (en
az 300 l/m
3
ve su basnc 7 bar) ve orta seviyede sktrma enerjisi ile (rnein 4
pas ve 10 tonluk silindirlerle) sktrlmasna zel nem verilmelidir.
Kazlardan dolgu tekiline uygun malzeme kmas durumunda, bu malzeme, baraj
ekseninin mansabnda 3C ierisinde bir zon tekil edecek biimde uygulanacaktr.

DOLGUBARAJLAR 91
3D Mansap Koruyucu Dolgu Zonu:
Mansap yzeyi koruyucu dolgu zonu olarak, kati projede gsterilen kaya gere
alanndan alnacak kaya malzeme ile tekil edilecek bu zonda kullanlacak malzeme
en az 1.00 m apnda olacaktr.
Bu zon i makinesi ile yerletirilecektir.

ekil 4.23: BKB Kaya Dolgu Blgeleri

Baraj Kesiti
1A: Kohezyonsuz nce Taneli Malzeme 3A: 0.4 m Tabakal Seilmi Kaya Dolgu
1B: Rastgele Dolgu 3B: 1 m Tabakal Ocak Ta Dolgusu
2A: evresel Derz Filtresi 3C: 2 m Tabakal Ocak Ta Dolgusu
2B: 75 mm elek Alt
n yz
betonu
Yer, baraj yksekliine, kaya
dalmna ve kalitesine baldr
Mansap yz byk
kayalar ile
ekillendirilir
Topuk Demesi Referans Hatt
Nehir Yata Enine Kesit
Blge Malzeme Dalm Tabaka
2A Filtre 36 mm alt 0.4 m
2B Krma Kaya 75 mm alt 0.4 m
3A Kaya Dolgu 0.4 m alt 0.4 m
Yama Plan Kesiti
Topuk Demesi
Kaya Dolgu Memba Yz
n yz betonu
DOLGUBARAJLAR 92
4.8.1 Filtre (2A Blgesi)

Filtre Gereksinimleri
Toprak ve toprak-kaya dolgu barajlarn tasarmlarnda, geirimsiz ekirdein
mansap evine ya da baca dren sistemi etrafna yerletirilen filtrelerin nemi
tanmlanmtr (ICOLD, 1994). Filtre dren sistemi, korumann en nemli ikinci hattn
meydana getirir. Eer evresel derzdeki su tutucular bozulursa derz arasndan
szma meydana gelir. 2A blgesi silt ve ince kum paracklarn tutmaldr. Byk
yk kayplar, tkal filtre ara yzlerinde ve/veya filtrenin memba yznde derzler
etrafnda kalan kum ve siltlerin ierisinde meydana gelir. Buna ilave olarak filtreler,
derzlerde skan malzemeden ya da tkal ara yzlerden daha fazla geirgendir. Bu
temel zellikleri aadaki kstaslar zetlemektedirler (ICOLD, 1994):
Filtre art: Klasik Terzaghi kstas D
15
/d
85
<4 bu gereksinimi gstermektedir. Bu
denklemde aadaki semboller kullanlmaktadr:
D
15
= Filtredeki parack boyutu (koruyucu ya da daha kaba malzeme), parack
arlnn %15i daha kk ve
d
85
= Temeldeki parack boyutu (korunan ya da daha ince malzeme) para
arlnn %85i daha kk
Drenaj art: Klasik Terzaghi kstas D
15
/d
15
>4 bu gereksinimi gstermektedir. Bu
kstas iin 2A ve 2B blgelerinde sk skya bal kalmak gerekli deildir.
Yukarda fonksiyonlar yerine getirmek iin 2A blgesi fitresi (ICOLD, 1994):
leme, yerletirme, datm ve sktrma srasnda, dalmda bir deiiklik veya
ayrma olmamal
Kohezyon zellii gstermemeli ya da kimyasal, fiziksel ya da biyolojik durum
sonucunda imentolamamal. Vaughan (1982), kohezyon iin kum kalesi testini
nermitir:
sel stabilitenin olmas iin, filtre ierisindeki kaba malzemenin ince malzemeye
oran, alkoyma (borulanma) kstasn karlamaldr.
Toprak ve Toprak-Kaya Barajlardaki Filtreler
DOLGUBARAJLAR 93
Toprak ve toprak-kaya barajlarnn projelerinde kullanlan kstaslar ve aratrmalar,
BKBlerin 2A blgesi tasarm kstaslar iinde geerlidir. 1980li yllarda Dr. Sherard
ve US Soil Conservation Service tarafndan yaplan aratrmalarn sonucunda
(Sherard vd, 1984a, 1984b, 1985, 1989) toprak ve toprak-kaya barajlarda filtre
malzemenin dalm seimine byk nem verilmitir.Tablo 4.8, Tablo 4.9 ve ICOLD
1994 verilen proje kstaslar, gnmzde US Soil Conservation Service, US Bureau
of Reclamation ve US Army Corps of Engineers (USDA SCS 1986; USBR, 1987;
USCOE, 1994) tarafndan kullanlmaktadr.

BKB 2A Blgesi Dalm
Aguamilpada 2A blgesi (2F Blgesi) iin kullanlan malzemenin dalm, ekil
4.24da gsterilmektedir. BKB iin 2A tipik blgesinin dalm ile geirimsiz
ekirdekli kaya dolgu barajlardaki tipik ince filtre dalm arasnda birok farkllklar
vardr:
inch malzeme st oran BKBler iin 2A blgesinde ok daha fazla olup (%20
40), geirimsiz ekirdekli barajlarda bu oran % 015 mertebesindedir.
Kum boyutundaki malzemelerin oran ise BKB iin 2A blgesinde dk olup
(%30-60), geirimsiz ekirdekli barajlarda ince taneli filtre iin bu oran %5580 veya
90 mertebesindedir.
200 nolu elek alt malzeme oran, BKB iin 2A blgesinde ok daha fazla olup
(%5-10 veya 12), geirimsiz ekirdekli barajlarda ince taneli filtre iin bu oran %05
mertebesindedir. nce malzemenin ok byk deerler almas (zellikle %10
yukars) geirgenlii %100 hatta daha fazla oranda drr ve kohezyon zellii
gsteren malzemeye neden olur. Aguamilpada 2F blgesi (2A blgesi) iin yaplan
testler, 7x10-5 cm/slik bir geirgenliin geirimsiz ekirdekli bir baraj iin tipik bir
ince filtreden %100den hatta ok daha fazla oranda dk olduunu gstermitir.
DOLGUBARAJLAR 94
Tablo 4.8: Filtreler iin Kstaslar (ICOLD, 1994; USDA SCS, 1986; USBR, 1987a; USCOE, 1994)
Temel Zemin Kategorisi
Temel Zemin Tanm ve
200 nolu elekten geen
oran (0.075 mm)
Not 1
Filtre Kstas
(Not 2)
1
%85den daha ince taneli
siltler ve killer
D
15
9xd
85
(Not 3)
2
%40-85den daha ince
taneli kumlar, siltler, killer,
siltli ve killi kumlar
D
15
0.7 mm
3
%15-39den daha ince siltli
ve killi kumlar ve akllar
mm mm xd
A
D 7 . 0 ) 7 . 0 ) 4 (
15 40
40
85 15
+
s
(Not 3)
4
%15den daha ince taneli
kumlar ve akllar
D
15
4xd
85
(Not 6)
4 nolu elekten (4.75 mm) daha byk paracklar ieren zeminlerin kategori
adlandrlmas, 4 nolu (4.75 mm) elekten geenlerin %100e dzeltilme esasna
dayal temel zemin granlometri erisi ile belirlenir.
Filtreler, maksimum 75 mm (3 in) dane boyutuna sahip olmal ve 200 nolu elekten
geenler maksimum %5 ve ince taneli malzemelerin plastisite indisi (PI) 0 olmaldr.
Tablo 4.9da verilen D
90
dan D
10
a ilgili kstas, filtre dalm tasarlamak iin
kullanlmaldr. Bu kstas yerletirme srasnda ayrmay nlemede yardmc olmak
amacyla niform filtre dalm kullanmak iin projeciyi zorlar. PI, ASTM-D-4318e
uyumlu 40 nolu (0.425 mm) elekten geen malzeme ile saptanr. Yeterli geirgenlii
salamak iin filtreler, 0.1 mmden kk olmamak artyla D
15
, 4xd
15
e eit veya
byk olmaldr.
9xd
85
, 0.2 mmden kk ise, 0.2 mm kullanlmaldr.
A= herhangi bir yeniden ileme sonrasnda 200 nolu (0, 075 mm) elekten geen
temel malzeme yzdesi
4xd
85
, 0.7 mmden kk ise, 0.7 mm kullanlmaldr.
4 nolu kategoride d
85
, 4.75 mmden byk daneler iin herhangi bir dzeltme
yaplmakszn temel zeminin asl granlometre erisinden saptanabilir.
DOLGUBARAJLAR 95
Tablo 4.9: Ayrmadan Korunmak iin D10f ve D90f Snrlar (ICOLD, 1994; USDA SCS, 1986; USBR, 1987)
Minimum D
10

(mm)
Maksimum D
90

(mm)
<0, 5 20
0, 5 1, 0 25
1, 0 2, 0 30
2, 0 5, 0 40
5, 0 10 50
10 50 60

BKBlerde, tipik 2A blgesinde ince taneli malzemelerin (200 nolu elek alt) ve iri
taneli paracklarn ( in st) daha yksek oranda olmasndan dolay, malzeme
geirimsiz ekirdekli barajlardaki ince filtreye nazaran yerletirme srasnda
ayrmaya kar daha duyarldr. Ayrma, blgenin d yzeylerinde daha kolay
oluur. nemli szdrmama kstas ayrma meydana gelmedike Aguamilpa Baraj
dalm tarafndan karlanr.
2A blgesi iin alternatif bir dalm, ekil 4.24 ve Tablo 4.10da Aguamilpa dalm
ile beraber gsterilmitir. Bu alternatif dalmda, in malzeme st oran % 0 -15
arasnda snrlanr, kum boyutlu parack oran % 50-75 olup, 200 nolu elekten
geen ince taneli malzeme oran % 0-5 olarak snrlandrlr. Buna ilave olarak,
alternatif dalm daha niformdur. Aguamilpa Barajndaki dalmn ortalama
niformluluk katsays, D
60
/D
10
, 10/0.13=77 iken; alternatif dalmn ortalama
niformluluk katsays 3.60/0.18=20dir. Lesothodaki 140 metrelik Mohale Barajnn
2A blgesi alternatif dalm yaplktan sonra modellenmitir.
Alternatif dalm, dkm srasnda ayrma meydana getirmez ve ince taneli
karm, dkm srasnda stabilite iin bir ba salar ve geirgenlik 10
-2
cm/sn
dzeyinde kalarak geirimsiz ekirdekli kaya dolgu barajn ince taneli filtre deerleri
ile ayn olur. Malzemenin D
15
boyutu, 0.15 mmden 0.6 mmye deien deerlere
sahiptir. Bu ince kum ve silt boyutundaki malzeme iin mkemmel bir filtre zellii
gsterecektir.
DOLGUBARAJLAR 96
10 mm civarndan 100 nolu elekten (0, 15 mm) zeri %2-10 oran snrna kadar
deien beton kumunun dalm, 2A blgesi kullanm iin kabul edilebilir bir
alternatifi oluturur.

ekil 4.24: 2A Blgesi Dalm

Tablo 4.10: 2A Blgesi iin BKB Dalm Limitleri
US Standart Elei
Boyut
(mm)
Alternatif Dalm
1 38.1 100
19.1 85-100
No.4 4.76 50-75
No.16 1.19 25-50
No.50 0.297 10-25
No.200 0.074 0-5

4.8.2 n Yz Betonu Destek Malzemesi (2B Blgesi)
Beton n yznn altnda bulunan malzemenin dalm (ekil 4.23deki 2B
Blgesi), inaat tecrbelerinin kazanlmas ve tasarmlarn gelime gstermesi ile
deiim gstermektedir. Bu deiim, daha az oranda iri taneli malzeme ve daha
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
1000 100 10 1.0 0.1 0.01 0.001
3 in 3/4 in No. 4 8 16 30 50 100 200
U.S. Standard Sieve
P
e
r
c
e
n
t

f
i
n
e
r

b
y

w
e
i
g
h
t
P
e
r
c
e
n
t

r
e
t
a
i
n
e
d
Grain size in millimeters
Gravel Sand
Silt Clay
Coarse Fine Coarse Medium Fine
DOLGUBARAJLAR 97
fazla oranda ince taneli malzeme kullanmn, zellikle de 0.074 mm ve 4.76 mmden
(No.4 ve 200 elekleri) geen ince taneli malzemenin daha fazla kullanld
karmlarn yolunu amtr.
250-330 mm maksimum boyutlu ve 50-75 mm minimum boyutlu dalmlar youn
ayrma sebebiyle tatmin edici sonular vermemitir. Yzey sktrmasndan sonra,
inaat almalarnn sonucu olarak yzey kayalar gevemitir. En d yzey dz bir
yzey haline gelmemi ve ar beton dklmesi yaygn bir durum halini almt.
ICOLD Blten 70 neriler, 1989
n yz betonunu destekleyen malzeme iin nerilen dalm (ICOLD Blten 70de
gsterildii gibi) Tablo 4.11de gsterilmektedir:
Tablo 4.11: 2B Blgesi iin Blten 70 Dalm Limitleri
US Standart Elekler
Boyut
(mm)
Geen yzde,
Arlkl
3 76.2 100
1 38.1 70-100
19.1 55-80
No.4 4.76 35-55
No.30 0.59 8-30
No.200 0.074 5-15

Blten 70 snflandrmasnn amac, maksimum dane boyutunu snrlamak, dkm
srasnda ayrma yapmayacak bir dalm salamak ve kabul edilebilir bir
geirimlilik deeri elde edilmesi iin yeterli miktarda ince taneli malzeme iermesi
iindir. 1x10
-4
cm/slik bir hedef geirgenlik deeri nerilebilir. Tipik olarak,
aadakiler snflandrlr: 200 nolu elekten geen %5-15 ve en az %40 orannda
kum boyutlu paracklara sahip ortalama bir malzeme elde etmek iin 38-76 mm
arasnda maksimum boyuta sahip, 4, 76 mmden daha ince taneli malzeme oran
%35-55 (4 nolu elek) olacak ekilde kullanlmas gerekir.
Bu dalm, dk geirgenlii ve biraz da kohezyonu temsil etmektedir.
Malzemenin krlgan doasndan dolay, inaat aamasnda kaya dolgu blgelerinin
DOLGUBARAJLAR 98
etrafnda deformasyonlar meydana geldii zaman ak atlaklar grnebilir.
Brezilyadaki Xingo Barajnda (Marulanda ve Pinto, 2000) ve indeki Tianshengqiao
Barajnda (TSQ1) (Mori, 1999) bu olay meydana gelmitir.
Xingo: Xingoda I Blgesi (2B Blgesi) dalm, %35-55 kum ve 200 elekten geen
malzeme %10-15 oran eklindedir. Dolgu srasnda I blgesindeki yzey atlaklar
sol yamaca yakn yerlerde gzlemlenmitir. atlaklarn ortalama genilii 20 mm ve
bazlar dikey ynde 56 mm geniliindeydi. Yaklak 15 mmlik sapmalar rapor
edildi. lk olarak, yzeydeki atlaklar mastik malzeme ile doldurularak dolguya
devam edildi. st kotlarda ayn blgelerde yeni atlaklar olutuu gibi eski
atlaklarn etrafnda da yeni atlaklar gzlemlendi. n yz beton imalatna
girilmeden nce, atlaklar kumla dolduruldu ve yzey tekrar derecelendirilerek
titreimli silindirle sktrlmtr. Xingodaki atlaklar, blgeler arasndaki
deformasyon karakteristiklerinin farkl olma nedeniyle aklanmtr. kme deerleri
ile hesaplanan deformasyon modl, III blgesinde (3B Blgesi) 68 MPa, IV
blgesinde ise (3C Blgesi) sadece 24 MPadr. naat aamasnda, vadi kesiti
etrafndaki kaya dolgu, stndeki kaya dolgu yk nedeniyle kt. Maksimum
kesitte meydana gelen bu aaya doru hareket, kaya dolgunun yama
blgelerinde ekme gerilmesi yaratarak vadi kesitine doru kmelere neden
olmutur. Taneli, kohezyonsuz, kaya dolgu blgeleri tehlike oluturmadan bu
deformasyonlar alrlar. Krlgan, yksek oranda ince taneli, beton yz destekleyen
malzeme I Blgesi (2B Blgesi) atlak oluturmadan bu deformasyonlar
alamamaktadr.
Xingoda meydana gelen deformasyonlar ve kmeler, su tutulduktan sonra kaya
blgeleri etrafnda devam etti. lk 1.5 yl esnasnda yaklak 110 l/snlik bir dzeyde
szma miktar normal davran olarak kabul edilmitir. Dolaysyla, 6 hafta boyunca
oturma oranlar nemli oranda artm olup, daha sonra arttan nceki oranlara
dnmtr. Szma oranlar 180 ile 200 l/sn deien oranlarda artmtr. naat
aamasnda, I Blgesindeki (2B Blgesi) atlaklarn meydana geldii yerde yaplan
su alt gzlemlerinde nemli derecede atlaklar bulunduu tespit edilmitir. Bir yerde
bu aklk 8 metre boyunda 15 mm geniliinde bulunmu olup, 300 mm civarnda
bir sapma iki deme arasnda gzlemlenmitir.
Devam eden kmeler ve artan szmalar birbiri ile yakn derecede balantldr
(Soussa, 1999). n yz betonunda meydana gelen ilk atlaklar, I Blgesindeki (2B
Blgesi) atlaklar iin aklanan benzer davrann sonucudur. nce taneli malzeme
DOLGUBARAJLAR 99
oran fazla olan kaya dolgu konseptinin olduu yerde, szmalar az geirimli
malzemeye sahip baraj dolgusuna doru hareket eder. Bu blgedeki szmann
sonucu olarak, kmelerin artan miktarda olmas slanmaya ve doygunlua bal
olduu dnlmektedir. Artan kmeler atlaklarn geniliinin daha fazla olmasna
yol amtr. Byk olaslkla, I Blgesinde (2B Blgesi) atlaklar tekrar alarak
artan miktarda szmalara izin verecektir. atlaklarn tekrar almas, kirli kum
dklmesinden sonra neden tam bir geirimsizlik salanmadn ayrca
aklamaktadr.
Tianshengqiao: inde bulunan 180 m yksekliindeki TSQ1 Barajnda n yz
beton destek malzemesinin, 2B Blgesi maksimum dane boyutu 80 mm ve ince
malzeme oran da % 10-15 arasndadr. Barajn mansap yznden kaya dolgular
yaplarak baraj 7 aamada ykseltilmitir. n yz betonu da 3 aamada yaplmtr.
Mori (1999), barajn mansap yzne takip eden aamalar ile ek dolgular yaplrken
2B Blgesinde 100 mm geniliinde 3 m derinliinde birok dikey atlaklar
gzlemlenildiini rapor etmitir. 30 mm geniliinde ve 3-4 m derinliindeki atlaklar
%10 imento ve %90 uucu kl karml enjeksiyonla doldurulmutur. 30 mmden
daha geni atlaklar ise %5 imento, %35 uucu kl ve %60 kumdan oluan bir
enjeksiyon karmyla doldurulmutur. atlaklarn gzlemlendii alanda ana
donatnn altna ilave bir donat konulmutur. n yz betonu donats, nc aama
beton dkmnde arttrlmtr.
Yeniden Dzenlenen ICOLD Blten 70 Dalm
na aamasnda atlayabilecek ve iletme srasnda tekrar alabilecek olan 2B
blgesinde fazla miktarda ince taneli malzeme ieren krlgan malzeme
konmasndan kanlmaldr. letme srasnda alan ya da tekrar alan atlaklar,
ilave deformasyonlarn olumas durumunda n yz betonunun atlamasna neden
olabilir. Bu atlaklar nlemek amacyla bu blge tamamyla kohezyonsuz olmaldr.
nk deformasyon meydana geldii zaman 2B blgesi malzemesi herhangi bir
atlak olumadan hareketlere uyum gstermelidir. Kohezyonsuz ince taneli
malzeme oran %5, 4 nolu elekten geen malzeme oran %40-50 ve maksimum
dane ap 80mm olan krlm ve ilemden gemi iyi kalitedeki (beton agrega
kalitesine yaklaan) malzeme nerilmektedir. n yz betonu destekleme malzemesi
iin yeniden dzenlenen Blten 70 dalm Tablo 4.12 ve ekil 4.25de
gsterilmektedir.
DOLGUBARAJLAR 100
Tm paracklarn temsil edildii iyi dalml bir malzeme elde etmek iin, malzeme
krlarak, ykanarak ve elekten geirilerek retilmelidir. Doal kum ile krlm
kayann kartrlmas ile retilen boluklu dalmdan kanlmaldr. Dikkatle
yapldnda bu malzeme dkm zamannda ayrmaya meydan vermeyecek ve 10-
tonluk titreimli silindir ile 4 pas yaplarak kolayca sktrlacaktr. Bu malzemenin
geirgenlii, sktrldnda normal olarak 10
-2
cm/sn aacaktr. Eer kohezyonlu
ince taneli malzeme kullanlrsa malzeme daha az geirgen olacak ve krlmalara
yatkn bir davran gsterebilecektir. Yeniden dzenlenen 2B blgesi dalm ve
Blten 70 dalm arasndaki ana farkllk 200 nolu elekten geen ince taneli
malzeme yzdesidir.
Tablo 4.12: 2B Blgesi iin BKB Dalm Limitleri
US Standart
Elekler
Boyut
(mm)
Yeniden
Dzenlenen
2B Blgesi
Snrlar
3 76.2 100
1 38.1 70-100
19.1 55-80
No.4 4.76 35-60
No.16 1.19 18-40
No.50 0.297 6-18
No.200 0.074
0-7
(kohezyonsuz)

R.J. Casinader (2002), aadaki dalmn kullanlmas halinde, 2B blgesinin
tutma fonksiyonunun salanabileceini ifade etmitir:
80 mm %100 geen
4.76 mm (4 nolu elek) %30-50 geen
0.074 mm (200 nolu elek) kohezyonsuz ince taneli %2-10 geen
Bu kabul edilen dalm, dkm srasnda ayrmaya meydan vermez ve kaya
dolgunun daha sonra oluabilecek deformasyonu srasnda atlak oluturmaz.
Vaughnin kum kalesi testi, nceden de alt izildii gibi malzemenin kohezyonsuz
DOLGUBARAJLAR 101
olup olmadn belirlemek iin kullanlr. ou zaman 200 nolu elekten geen
malzemenin %10dan fazlas kohezyon zellii gsterecek ve ak atlaklar
destekleyecektir.

ekil 4.25: Yeniden Dzenlenen 2B Blgesi Dalm
3 Alt Krlm Malzeme
3 alt krlm malzeme, birok BKBnin n yz betonunu destekleme malzemesi
iin kullanlmtr. Sert ve yeterli zellikteki bazalt ve granitler kullanldnda nihai
dalmlar, %5den daha az oranda ince taneli malzeme ve 4 nolu elekten %10 ile
%25 arasnda geen kum iermektedir. 145 m yksekliindeki Mohale BKBde ve
20 m yksekliindeki Keenleyside (ok sert granit) BKBde, 2B blgesi dalm
Tablo 4.13de gsterilmektedir.
Yukardaki malzemeler dkm srasnda bir miktar ayrma yapabilecek iri taneli bir
grnm gsterirler. Bunun nedeni ierisindeki kum boyutlu malzemenin dk
yzdesidir.
Keenleyside Barajnda malzeme, BKBnin beton n yz destekleme malzemesi
ve yaklam kanal beton kaplamasnn alt dreni olarak kullanlmtr.Tablo 4.13de
gsterildii gibi, test dalmnn geirgenlii, ekil 4.26de gsterilen test dzenei
kullanlarak sahada llmtr. Malzemenin hem n yze destek hem de yksek
kapasitede dren yapabilmesi amacyla testlere gerek duyulmutur. Test iin
kullanlan malzeme, sahada yaplan dkmle e zamanl olarak yatay tabakalar
halinde test dzeneine yerletirilmitir. Malzemenin llen geirgenlii 1-2
cm/sdir.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
1000 100 10 1.0 0.1 0.01 0.001
3 in 3/4 in No. 4 8 16 30 50 100 200
U.S. Standard Sieve Size
P
e
r
c
e
n
t

f
i
n
e
r

b
y

w
e
i
g
h
t
P
e
r
c
e
n
t

r
e
t
a
i
n
e
d
Grain size in millimeters
Gravel Sand
Silt Clay
Coarse Fine Coarse Medium Fine
DOLGUBARAJLAR 102
Materon (1998), dnyann birok yerinde ve birok barajnda 2B blgesi n yz betonu destekleme
malzemesinin karakteristiklerini zetlemitir. Brezilyalnn tecrbeleri

Tablo 4.14de zetlenmektedir:

Tablo 4.13: Sert, Salam Bazalt ve Granit 3 Alt Krlm Malzeme Dalm
US
Standart
Elei
Boyut
mm
Geen yzde,
Arlkl
Mohale
Lesotho
Keenleyside
British Columbia
llen Dalm Hedef Dalm
Ortalama
Dalm
Test Dalm
3 76.2 100 100 100 100
1 38.1 70-90 60-95 78 92
19.1 30-55 30-65 36 60
No.4 4.76 8-25 8-35 15 22
No.16 1.19 3-17 3-20 10 12
No.50 0.297 1-10 0-10 6 8
No.200 0.074 0-5 0-5 3 4

DOLGUBARAJLAR 103

Tablo 4.14: Brezilya BKBleri 2B Blgesi Karakteristikleri (Sobrinho, vd., 2000)
Baraj
Fox do
Areia
Segredo Ita Xingo Machadinho Itapebi
Dolgu Tipi
Krlm
Salam
Bazalt
Krlm
Salam
Bazalt
Krlm
Salam
Bazalt
Gri Salam
ve Anm
Granit/ Gnays
Krlm
Salam
Bazalt
lenmi
Gnays
Maks. 4
Temeldeki
genilik, m
13 8 10 12 10 12
Kretteki genilik,
m
4 5 3+4 4/6 3+4 3+4
Tabaka kalnl,
mm
400 400 400 400 400 400
Maks. Parack
boyutu
25.4 mm, %
geen
4 nolu elek, %
geen
100 nolu elek,
% geen
200 nolu elek,
% geen
100

50

12

1

0
75

45

20

2

0
75

60

25

5

1
100

70

44

10

7
75

50

15

7

2
100

80

45

11

7
Sktrma:
Yatay yzey
(paslar/silindir)
Yukar ev
(paslar/silindir)

4/10 ton
vibrasyonlu
6 pas

4/10 ton
vibrasyonlu
4 statik +
6/vibrasyonlu

4/9 ton
vibrasyonlu
Ekstrde
Duvar

6/9 ton
vibrasyonlu
4 statik +
6/vibrasyonlu

4/10 ton
vibrasyonlu
Ekstrde
Duvar

4/9 ton
vibrasyonlu
Ekstrde
Duvar
DOLGUBARAJLAR 104
Boluk Oran 0, 31 0, 21 0, 175 0, 31 0, 19
Younluk,
kN/m
3

21, 2 22, 7 21, 5 21, 2 19, 7 22
na
aamasndaki
performans
Yeterli Yeterli Yeterli
atlak ve
Oturma
na halinde na halinde

540 |
50mm screen
(typical each end)
Pipe filled with drain rock
90 weir
(150 deep)
As-built Test Setup - Longitudinal Section
Not to Scale
Dimensions in
Cross Section A-A
Not to Scale
Place and compact drain rock
in 100 mm horizontal lifts
5 mm steel plate
10 mm neoprene gasket
A
A

ekil 4.26: Keenleyside, Geirgenlik Test Dzenei

4.8.3 naat Aamasnda Yzey Korumas
naat aamasnda yzey korumas iin Bordr Metodu kullanlmaldr. Bu metot,
her tabakadan sonra memba tarafnda bir beton bordr yapm ve beton bordre
kar onu takip eden tabakann sktrlmasndan ibarettir. Bordr betonunda
kullanlacak beton karm aada verilmektedir.
imento : 70-75 kg/m
3

Agrega, : 1173 kg/m
3

Kum : 1173 kg/m
3

DOLGUBARAJLAR 105
Su : 125 l
Bu makinenin kalb, memba yznn eimi ile ayn olacak ekilde tesis edilir.
Bordr yapm aadaki aamalardan olumaktadr:
2B blgesinin sktrlm yzeyinin yatay bir yzeye sahip olacak ekilde
dzenlenmesi,
Memba yz eiminde ve 2B tabakas serim yksekliinde bordr yaplmas,
Belirtildii gibi kuru bir karm kullanlmas,
Arazi personeli tarafndan ya da topuk pla noktasnda sabitlenmi bir noktada
monte edilen bir alet ile makinenin dorultusunun kontrol edilmesi,
2B zonu malzemesi bordr uygulamasndan en az 1 saat sonra serilmelidir.
Topuk plann talveg kotuna kadar olan blmnde bordr ierisinde borular
braklarak bordr arkasndaki zonun ierisinde su basnc olumas nlenmelidir.
Katman halindeki bordrler, sktrma nedeniyle yanal basnlara kar dayankl
olmaldr. ki tabakada ya da daha aadaki bordre balanan bordr inaatnda,
2B blgesi destekleme malzemesinin iki tabakada sktrlmas muhtemelen bu
zorluunun stesinden gelme amaldr.
n yz beton ve bordr arasnda bir ba olumasn nlemek iin bordrn
yzeyinde bir yaltm malzemesi kullanlma uygulamalar bulunmaktadr.
DOLGUBARAJLAR 106

ekil 4.27: Beton Bordr Yapm ve Onu Takip Eden Tabakann Sktrlmas

Mhendislik parametreleri asndan zayf nitelikli malzemenin, n yz beton
kaplamann davrann nemli derecede etkileyen baraj taban geniliinin 2/3
uzunluundaki blgenin dnda kullanlmas nerilmektedir.

Truck mixer
Extruding curb
machine
Extruded face
protection
Plinth
Zone 2A
Tractor or grader
Transition, Zone 2B
Vibratory roller
1.4
1
1
8
Typical Extruded Curb
Dam slope
Stage I - Curb Extruded
Stage II - Transition Placing
Stage III - Compaction
DOLGUBARAJLAR 107
4.8.4 Gvde erisinde Batardo Kullanm
BKB barajlarda memba batardosunun gvde dnda ayr bir yap olarak
projelendirilmesi tercih edilmektedir.
Ancak zel durumlarda BKBlerde inaat srasnda nehir derivasyonuna bir
esneklik kazandrmas amacyla 50 yllk takn silme (hava paysz) geirebilecek
ekilde baraj ierisinde bulunan bir batardo projelendirilebilir. Bu durumda baraj
gvdesi dnda veya bitiik daha dk tekerrr debili (Q
2, 5, 10
gibi) takn
karlayacak ekilde bir n batardo yaps tasarlanmas gerekebilir.
Daha dk geirgenlie sahip 2B zonu veya d yzey zerindeki bordr beton
tabakas batardo ierisinden gelen akm kontrol etmek amacyla kullanlr.
4.9 Baraj lm Aletleri
4.9.1 lm Sistemleri
n yz beton kapl barajlarda kullanlan lm tesislerinin genel kullanm yerleri ve
lm zellikleri Tablo 4.15de verilmektedir.
Tablo 4.15: lm Cihazlar
lm zellii Yerletirilecei Blge Tipik lm Cihaz
Dorultu Krete yakn noktalar ve mansap
evi boyunca
Harici kme rperi
n yz beton plann
deformasyonu ve gvde
dolgusu ierisindeki oturma ve
toplam basnlar
n yz beton kaplamas, gvde
dolgusu, baraj temeli
Birim deformasyon ler,
inklinometre, oturma ler,
ekstensometre, elektro level
Derzlerdeki alma, kapanma
ve atlak
n yz beton kaplama ve
evresel derzleri
Derz ler, atlak ler
Su basnc Baraj temeli ve sahiller Piyezometre, rasat kuyusu
Szma miktar Galeriler, baraj mansap topuu V azl sznt ler
Deprem etkisi Kret, baraj topuu vme kaydedici, kuvvetl, yer
hareketi ler, mikro sismik
4.9.1.1 Piyezometre
Baraj temel kayas ve alvyon ii ile sa ve sol sahillerde enjeksiyon perdesinin
efektifliini lmek iin kullanlan piyezometreler, rasat borulu veya titreim telli
olmak zere iki tiptir (ekil 4.28).
DOLGUBARAJLAR 108

ekil 4.28: Tipik Titreim Telli Piyezometre Yerleimi

4.9.1.2 Oturma ler
naat aamas, su tutma ve iletme aamalarndaki oturmalar gzlemlemek iin
kullanlan cihaz hidrolik veya elektriklidir (ekil 4.29).

DOLGUBARAJLAR 109

ekil 4.29: Tipik Oturma ler Yerleimi

4.9.1.3 Basn ler
Gvde dolgusunda oturmalarn lmnn yannda basnlarn da llmesi, analiz
modelinin sahadaki imalat ile uyumluluunu teyit etmek iin nerilmektedir (ekil
4.30).

DOLGUBARAJLAR 110

ekil 4.30: Tipik Basn ler Yerleimi
4.9.1.4 Deformasyon ler

ekil 4.31: Tipik Deformasyon ler Yerleimi
4.9.1.5 Is ler
n yz beton kaplamasna mesnetlik edecek blgeye yerletirilen s lerler
genelde kaplamalarn birleim derzlerine denk getirilmektedir. Derz birleimlerinden
herhangi bir szma olmas halinde kaan yerinin belirlenmesine yardmc
olmaktadr. Fiberoptik ve s sensr olmak zere iki sistem bulunmaktadr.
Fiberoptik sistemin avantaj denen hat boyunca lm alnabilmesidir. Fakat
inaat aamasnda fiberoptik hattn zarar grmesi durumunda tekrar
kullanlamamaktadr (ekil 4.32).
DOLGUBARAJLAR 111

ekil 4.32: Tipik Is ler Yerleimi

4.9.1.6 Elektro-Level
nklinometreye ek olarak, n yz kaplamasnn su tutma aamasnda ve iletme
mr boyunca yapt sehimi gzlemlemek iin kullanlr (ekil 4.33).

ekil 4.33: Tipik Elektro-Level Yerleimi

4.9.1.7 Derz ler
Elektrikli veya mekanik olan bu cihazlar n yz kaplamasnda yer alan derzlerde
oluan alma ve kapanmalar gzlemlemek zere kullanlmaktadr. Derz hareketinin
DOLGUBARAJLAR 112
deerlendirilmesi durumuna gre bir, iki veya eksenli derz lerden biri seilmesi
uygun olmaktadr (ekil 4.34, ekil 4.35).

ekil 4.34: Tipik Tek Eksenli Derz ler Yerleimi

ekil 4.35: Tipik Eksenli Derz ler Yerleimi

4.9.1.8 vme ler
Baraj kret, temel ve sahillerde kuvvetli yer hareketi lm amacyla
kullanlmaktadr. Bu ivme lerlerin e zamanl olarak devreye girmesi nemlidir.
DOLGUBARAJLAR 113
4.9.1.9 Harici kme Rperi
Harici kme rperleri, dey ve yatay dorultuda oluacak yer deitirme
miktarlarn lmek amacyla krete yakn seviyelerde ve mansap ksmlarnda bir
sra halinde yerletirilebilir (ekil 4.36).

ekil 4.36: Tipik Harici kme Rperi Yerleimi

4.9.1.10 V Azl Sznt ler
Drenaj galerisinde veya baraj mansap topuunda toplanan sznt sularnn
llmesi, iin V azl savaklar kullanlmaktadr (V-Notch Weir) (ekil 4.37).

ekil 4.37: Tipik Sznt ler Savak Yerleimi

DOLGUBARAJLAR 114
4.9.1.11 Su Kotu ler

ekil 4.38: Tipik Su Kotu ler Yerleimi

DOLGUBARAJLAR 115
4.9.2 Gemi rnekler

ekil 4.39: Kum-akl Dolgu Barajda lm Aleti Yerleimi

DOLGUBARAJLAR 116

ekil 4.40: Maksimum Kesit Kaya Dolgu Barajda lm Aleti Yerleimi

DOLGU
4.10
4.10.
UBARAJLAR
Yardmc
Bu b
balant
.1 Dipsava
BKB
Yaplar
lm n y
tlarn ve ka
ak
barajlarda t
z beton
arlkl ilik
tipik balan
ekil 4.41:
L
o
Joint around
kapl bar
kilerini kaps
t detay e
: Dipsavak Ve
Low level
outlet tower
tower
Exis
water

rajlardaki b
amaktadr.
ekil 4.41de

e n Yz Bet

sting
rstop
beton pla

gsterilmek
onu Balant
Spit anchor
Rodflex fiber
membrane
Rodim
memb
0 0.25
n yardmc
ktedir.

s

rglass
mperm
brane
0.5 meters
117
c yaplarla
7
a
DOLGU
UBARAJLAR
ekil 4.42
ekil 4.43 K
2: Kondvi n
Kondvi le
n Yz Beton B

n Yz Beton
Birleim Detay
u Birleim Kes
y
siti
118

8
DOLGUBARAJLAR 119
4.10.2 Dolusavaa ve Su Alma Duvarlarna Balant
n yz betonuna bitiik duvarlara ok dik yama gibi davranlmaldr. Duvarn,
evresel derzin ve destekleyici filtrenin bir paras olan topuk plann tasarm
detaylarnda, verilen zel geometrik kstlamalara dikkat edilmelidir. Mmkn
olduunda, dolgu deformasyonlarnn bir sonucu olarak su tutucunun muhtemel
kopmasn ve n yz betonunun dik yapl duvardan veya doal yamatan ayrlma
eilimini nlemek iin bu duvarlarn ykseklii kstlanmaldr (ekil 4.44).

ekil 4.44 Dolusavak Ve n Yz Betonu Balants
Membrane
Concrete face
Vertical face
Protective cap
Lean concrete
Bituminous filler
4mm x 200mm or similar
Waterstop
Concrete face rockfill dam Concrete gravity dam
0 0.2 meters
DOLGU
5 G
UBARAJLAR
GEOMEMB
Geome
elde ed
detayl
edilece
geome
GSSni
zonlar
Geosen
fonksiy
BRAN UYG
embran Sz
dilen bilgiler
bilgiler me
ek hem de
mbran siste
n nerede k
nda kullanl
ntetiklerin
yonlar ekil
ekil 5.1
ULAMALI D
drmazlk S
r nda b
vcuttur. Bu
e rehabilite
emi anlatlm
kullanld
lmtr. Bu k
uluslararas
l 5.1ve ek
1 Uluslararas
DOLGU BA
Sistemi (GS
bu blm ha
blmde t
e edilecek
mtr.
bilinen 174
konu da bl
s grafiksel
il 5.2de sun
geosentetik
ARAJLAR
SS) ile ina
azrlanmt
tasarm ilke
projeler i
4 projenin 2
lm sonund
l sembolle
nulmutur.
sembolleri ve
edilmi 183
r. Bunlarda
leri ok ben
in memba
20 adedind
da ksaca an
eri, izimse
e izimsel kar
3 adet dolg
an 150 aded
nzeyen hem
a yznde
de bu sistem
nlatlmtr.
el karakter
rakteristikleri
120
gu barajdan
di hakknda
m yeni ina
kullanlan
m gvde i
ristikleri ile
0
n
a
a
n

e
DOLGU
5.1
UBARAJLAR
Genel
Dolgu
merkez
ise ge
Geome
olarak
bulunm
olduu
Geome
alttan k
ile tek
Geome
tekil e
tasarm
stabilite
Geome
Geir
barajlarda
zdeki geirim
irimsiz bir m
embranlar,
yeni ve a
mad, uygu
durumlarda
embran, ge
kaldrma, st
kil edilen gv
embranlara
edilecek tab
m, herhan
esi ve emniy
embran szd
imsiz memb
ekil 5.2
geirimsizli
msiz malze
memba yz
geokompo
alternatif bi
un olmad
a alternatif o
irimsizlik e
tabilite vb. k
vdeler iin d
zg olan
bakalardr.
gi bir geir
yeti dn
drmazlk sis
bran tabaka
2 Uluslararas
k, beton as
eme ile n y
ile salan
ositler gibi
r zm o
, temininin
olarak dee
elemann o
konularla ilg
de geerlidi
n ise geom
Her kould
rimsiz malz
lerek yaplm
stemi aa
asnn baraj
geosentetik
sfalt ekirde
yz beton
nmaktadr.
yapay ge
olup sadec
ekonomik o
erlendirilme
oluturur ve
gili tm proj
ir.
membrann
da GSS (G
zemede old
maldr.
daki teknik
n membas

fonksiyonlar
ekli veya ki
kapl veya
irimsizlik
e doal ge
olmad ve
ktedir.
e bu sistem
jelendirme
hemen alt
Geomebran
uu gibi, b
lerle uygula
snda yer ald

il ekirdekli
asfalt yzl
malzemele
eirimsiz m
eya kullanlm
min tasarm
kriterleri ge
nda ve/vey
szdrmaz
barajn gene
anabilir:
d, memb
121
i barajlarda
barajlarda
eri greceli
malzemenin
masnn zor
nda szma,
eomembran
ya stnde
lk sistemi)
el tasarm,
a sistemi,
1
a
a
i
n
r
,
n
e
)
,
DOLGUBARAJLAR 122
- Korumasz (Akta)
-Korumal
Geirimsiz membran tabakasnn barajn merkezinde yer ald , merkezi sistem
5.1.1 Memba Sistemi
Geomembran ya ak veya kapal, olarak dolgu barajn memba yzne yerletirildii
"memba sistemi" en yaygn uygulanan sistemdir.
Memba sisteminde dolgunun tamamnn zati arl hidrolik itkiye kar destek tekil
eder. Rezervuar su yk dolgunun memba ksmnda ev stabilitesini artrr. Baraj
kesitinin hibir blgesinde boluk suyu veya sznt suyu basnlarnn olumad
kabul edilmektedir. Dolays ile memba sistemi boluk suyu basnc olmadndan
stabiliteyi artrr.
Tablo 5.1 Geomembrann kullanld bildirilen dolgu barajlar
Toplam
Memba Sistemi
Gvde iinde
Memba
Akta
Memba
Kapal
Toplam
dolgu baraj
says
174 47** 106 20
Toplam yeni
ina edilen
baraj says
103 22 66 15
Toplam
rehabilite
edilen baraj
says
56 21 31 5
Yeni ina
edildii veya
rehabilite
edildii belli
olmayan
14 5 9 0
*Tabloda verilen saylar geomembrann kesitte nereye yerletirildii bilinen barajlar iindir.
Aratrlan dier 9 barajda (toplam 183 adet) geomembrann yeri bildirilmemitir. Tablodaki
barajlarn 43 tanesi indedir ve 5 tanesi atk barajdr.
**Geomembrann sadece blgesel uyguland bir baraj dhildir.
DOLGUBARAJLAR 123
Memba geomembran szdrmazlk sistemi inaat sresini nemli lde azaltabilir.
Uygulanmas sadece hava koullarndan etkilenir. Uygulama aamalar halinde
yaplabildii iin inaat programna gre ayarlanabilir ve ina hz artrlabilir.
st kotlarda gvde dolgusu devam ederken alt kotlarda geomembran uygulamas
yaplabilir. Tabi ki bunun iin ilave sabitleyici sistem gerekir ve st kotlardan kaya
dmelerine kar ok dikkatli olunmaldr. Alt kotlarda szdrmazln daha erken
tekil edilmesi geici derivasyon yaplarnn daha ekonomik tasarlanabilmesine
yardmc olur.
Daha az malzeme kullanlmasnn yannda rnek olarak n yz beton kapl kaya
dolgu barajlara kyasla daha ksa inaat sresi gerektirir.
Memba sistemine baz rnekler u ekilde sralanabilir; Bovilla (Arnavutluk), Figari
(Fransa), Jibiya (Nijerya), La Galaube (Fransa), Ospedale (Fransa), Contrada
Sabetta (talya).
letme srasnda ak memba sistemi pratik ve ekonomik tamir imkn salar.
Kapal memba sisteminde ise rtnn kaldrlmas halinde bu durum geerlidir.
Ak memba sisteminin dezavantaj memba yz alannn merkezi uygulamalardan
daha byk olmas, atmosfer koullarna ak olmas, ounlukla sabitlemek iin
ankraj veya arlk uygulamasnn gerekli olmasdr.
Memba sisteminin avantaj ise gerektiinde tamir veya deitirme iin kolay
ulalabilir olmasdr.
Memba sistemi iki szdrmazlk metodunu kapsar:
- Ak geomembran sistem
- Kapal geomembran sistem
Ak ve kapal sistemler iin geomembran sisteminin temel gereksinimleri yledir:
- Geomembran ile szdrmazlk salanmas,
- Geirimsiz geomembran sisteminin baraj temeline ve beton yaplara uygun
bir ekilde balanmas,
- Oturmalardan dolay gvde deformasyonlarna uyum salayabilecek zellikte
olmas
- Geomembran sabitlemek iin ankraj sistemi (ankraj veya arlk)
DOLGUBARAJLAR 124
- Alttan kaldrmay nlemek ve geomembrann szdrmazln lebilmek iin
geomembran mansabnda, olas kaaklar toplayacak, drenaj sistemi
yaplmas
Error! Reference source not found. ve ekil 5.3-A, B, Cde gsterildii gibi
Memba sistemi deiik biimlerde ve deiik koullarda uygulanmtr. Bu
uygulamalarn kombinasyonlar da mevcuttur.

ekil 5.3A Memba sistemi ak geomembran uygulamalar

1. Transizyon / Filtre / Drenaj zonu
2. Geomembran
3. Perde enjeksiyonu

a) Enjeksiyon perdesine balanm geomembran.
rnekler: Moravka (ek Cum.), Winscar (ngiltere), Bovilla (Arnavutluk)

ekil 5.3B Memba sistemi ak geomembran uygulamalar

1. Tranzisyon / Filtre / Drenaj zonu
2. Geomembran
3. Katof
4. Batardo

b) Dey geirimsizlik sistemine (Bulama hendekli perde duvar, pozitif kil katof vs)
balanm geomembran.
rnekler: Symvoulos (Beton katofa ankrajlanm GM, Kbrs), Jibiya (Kendiliinden
sertleen katofa ankrajlanm GM, Nijerya)
DOLGUBARAJLAR 125

ekil 5.3C Memba sistemi ak geomembran uygulamalar

c) Geomembran rezervuar altndan membaya doru uzatlm (Blanket vs) . rnekler:
Pian del Gorghiglio (talya), Kyjiche Ujezd (ek Cum.), Goronyo (Nijerya, ikincil baraj)
ekil 5.3deki btn sistemler ak ya da kapal geomembran uygulamas ile tesis
edilebilirler.

ekil 5.4 Memba kapal (rtlm) geomembran uygulamalar

2. Geomembran
3. Enjeksiyon
4. Ksmen kaplanan zon

2. Geomembran
3. Enjeksiyon
4. Tamamen kaplanan zon

Yukardakiler aamal inaat sistemleri (Gvde iinde kalacak batardo) iin veya
gvde ykseltme iin de uygundur. rnekler Cerro do Lobo (Portekiz), Cowarra
Creek and Cracow (Avustralya), Lindley Wood (ngiltere) .

2. Geomembran

ekil 5.5; Kil ekirdekli barajlarda dolgu ykseltilmesi iin memba geomembran uygulamalar
DOLGUBARAJLAR 126
Ak veya kapal geomembran sistemler deiik zelliklere sahiptir ve ak
uygulama daha fazla nitelik gerektirir.
5.1.2 Ak Geomembran Szdrmazlk Sistemi

Moravka, ek Cum. 1999. Asfalt n yz kaplama rehabilitasyonu, 25.400 m. Ak
2.5 mm kalnlkta PVC geokomposit, 500 yllk takna dayankl gergi hatlarna
ankrajlanm. Sznt miktar < 2 l/s.

Tablo 5.2: Memba sisteminin uyguland barajlar*
Sadece Memba
sistemi
TOPLAM
Ak + Kapal +
Merkezi
Ak Kapal
Uygulama says 174 47 106
Uygulama alan (m) 165000 30000** 165000***
En yksek Baraj (m)
101 (Salt Springs, USA),
btn baraj
101 (Salt
Springs, USA)
91 (Bovilla, Arnavutluk), btn
baraj
198 (Karahnjukar,
Iceland), topuk duvar ve
yatay derz
198 (Karahnjukar, Iceland),
topuk duvar ve yatay derz
En eski uygulama
1959 (Contrada Sabetta,
Italy
1973 (Banegon,
Fransa)
1959 (Contrada Sabetta,
talya)

* Sadece baraj iindeki miktardr. Geomembrann rezervuar altnda blanket olarak uzatld
uygulamada alan maksimum 120 000 m
2
artmtr.
*** Sadece baraj iindeki miktardr. Geomembrann rezervuar altnda blanket olarak
uzatld uygulamada alan maksimum 1 200 000 m
2
artmtr.
DOLGUBARAJLAR 127
Yeni ina edilecek barajlarda ak sistemin avantaj baraj gvdesinin daha hzl ina
edilmesi ve szdrmazlk uygulamasnn daha kolay yaplmas, yksek sznt sebebi
ile tamir gereinde kolay mdahale, geomembrann gzle muayene imkn ve
ekonomik inaat maliyetidir. yiletirmede ise ak sistemin avantaj tesisin daha ksa
sre servis d kalmasdr.
Ak sistemin dezavantaj, UV gibi evresel etkiler sebebi ile daha ksa geomembran
mrdr. Kt niyetli kiiler veya yama ve kreten den keskin objeler sisteme
zarar verilebilir. Doru tasarlanmadnda memba sistemi rzgr ve dalgalardan
dolay kaldrma kuvvetlerine maruz kalrlar.
Ak geomembran szdrmazlk sisteminde geomembran gvde yznde sabitlemek
iin onu yama etek izgisine ve gvde yzne ankrajlamak gerekir.

5.1.3 Kapal geomembran szdrmazlk sistemi
Geomembran mrndeki art rt maliyetini dengeledii zaman veya yukarda
bahsedilen hasar sebeplerinden kayg duyulursa kapal geomembran szdrmazlk
sistemi seilebilir.
DOLGUBARAJLAR 128
Tablo 5.2: Memba geomembran sistemlerinin kyaslanmas
Memba Ak Memba Kapal
naat srasnda hasar riski Dk Yksek
letme srasnda buzdan dolay hasar riski Dk orta aras,
geomembrann
salamlna bal
Yok
letme srasnda takn ile tanan malzemeden
dolay risk (buz ktleleri dhil)
Dk* Yok
letme srasnda dolgudan den maddeden dolay
risk
Dk Yok
rtnn zarar grme riski Uygulanamaz Orta
Vandalizm (kt niyetli kii) riski Yksek Minimum
Grsel inceleme imkn Mmkn Mmkn deil
nceleme maliyeti ok dk Ortadan yksee
Kuruda tadilat imkn Kolay Karmak
Tadilat maliyeti Dk Ortadan yksee
Su altnda tadilat imkn Kolay Karmak
Durabilite (Uzun mr) Yksek Olduka yksek
GSS yerletirme ve btn inaat program zerindeki
etki
Dk Yksek
Maliyet (kaplama zonu dhil) Dk Yksek

* Toulnustouc YBK Barajnda (2004), buzla uzun sreli temas ile anma durumu iin test
yaplmtr.
Buza dayankllk ile ilgili rnekler: Moravka (ek Cum. 1999), Midtbotnvatn (Norve 2004),
Salt Springs (USA 2004).

Kapal geomembran szdrmazlk sisteminin avantaj zerindeki rt yk sayesinde
geomembrann yerinde sabitlenebilmesi ve d etkilere kar korunmasdr.

DOLGUBARAJLAR 129

Moravka, ek Cum.: 1999 ylnda yerletirilmi ak geomembrana buz hasar
vermemitir.
Kapal geomembran szdrmazlk sistemin dezavantaj rtnn serimi ile ilgili riskler,
gzlem veya tamir gereinde geomembrana ulalamamas, rt tabakas sebebi ile
artan ina maliyetidir.
Baz zel durumlarda krette rt gerektii zaman yar kapal geomembran
szdrmazlk sistemi de deerlendirilebilir.
Tamamlanm barajlar deerlendirilerek, akta ve kapal szdrmazlk sistemlerinin
avantaj ve dezavantajlar kyaslanm ve Tablo 3te zetlenmitir.
5.2 Merkezi Sistem
Yeni ina edilecek barajlar geomembran szdrmazlk sisteminin gvde iinde
inasna imkn verir. Geomembran sisteminin merkezi olarak kullanlmas sadece
dolgunun yar geirimli veya ok az geirimli olduu durumlarda uygulanabilir.

ekil 5.6-A,B Geomembran merkezi sistem

DOLGUBARAJLAR 130

2. Geomembran
3. Enjeksiyon

A. Geomembran al konumda. rnek: Valence dAlbi (Fransa)
B. Geomembran dey konumda. rnek: Atbashinsk (Krgzistan)

ekil 5.6-C,D ; Geomembran merkezi sistem

2. Geomembran
3. Enjeksiyon
C. Geomembran zig-zagl
D. Geomembran zig-zagl
ki konfigrasyon konsept olarak ayn olmakla birlikte aralarndaki fark zig-zag
aralklarn farkl olmasdr. rnek: Fencheng ve Wantuzhou (in)

ekil 5.6-E ; Geomembran merkezi sistem

2. Geomembran
3. Enjeksiyon
4. Gzlem sistemli ve gerekirse enjeksiyon
uygulanabilir drenaj dolgusu

DOLGUBARAJLAR 131
E. Gelecekte ina edilecek barajlarda muhtemel gelime: drenaj gzlem tabakas ve
enjeksiyon uygulanabilir orta tabaka ile duble geomembran.
Dhili (i) geomembran sistemi snrl sayda uygulamada kullanlmtr
(geomembrann konumu bilinen 174 uygulamann 20 tanesi, toplam geomembran
uygulama says ise 183).Yksek barajlar iin; zellikle enjeksiyon perdesi ile
balant, zig-zaglarn (c) dolgu ile balants ve geomembranda oluacak ar
gerilme noktalarna dikkat edilmesi gerekmektedir.
Yeni yaplacak merkezi ekirdekli barajlarda geomembranlar, kil ve asfalt ekirdekli
barajlara gvenilir bir alternatif oluturmaktadr.
sistemlerin en byk avantaj geomembrann d mekanik, fiziksel, biyolojik ve
kimyasal ykler ve etkilerden korunmasdr. Geomembran dolgu ile yerinde
tutulmaktadr. Memba uygulamasna gre yerletirilen geomembran miktar daha
dktr. Dezavantajlarn ise mansap ve memba dolgusunun yerletirilmesi
durumu oluturmaktadr. Yeni teknikler geomembrann, zellikle hemen
mansabndaki geirgen tabakalar ile inaat srasndaki veriminin gzlenmesine
imkn salamaktadr.
sistem birok farkl konfigrasyonlarda ve inaat alternatiflerinde ekil 5.6-
A,B,C,D,Ede konsept olarak gsterilen ekilde uygulanmaktadr.
Geomembrann merkezde olduu detayl tasarmlarda yamalardaki enjeksiyonlar
ile zig zaglarn yamalara balanmas noktasnda baz geometrik zorluklar
gzlenmektedir. Ayrca geomembrann kvrmlarndaki ar gerilmelerden de
kanlmaldr.
sistem mevcut bir barajn yksekliinin arttrlmas iin de uygulanabilir.

ekil 5.7 Kil ekirdekli barajn ykseltilmesinde geomembran kullanm

2. Geomembran
DOLGUBARAJLAR 132
5.3 Ykleme
Geomembran sistemin yerleimi ve sistemdeki malzemelerin seimi, bu sistemlere
has, baraj memba yzndeki veya dolgu iindeki ykler ve gereklilikler dikkate
alnarak yaplmaldr.
Kapal (rtlm) geomembran szdrmazlk sistemi en azndan dolgu memba
yznde ince bir geomembran tabakas ierir. Geomembranla balantl veya
balantsz geomembrann altnda veya stnde geotekstil, geonet veya geogrid
tabakas veya drenaj tabakas olarak geospacer gibi ilave tabakalar da
olabilmektedir.
Bu tabakalar iki boyutlu gei (interface) eleman olarak deerlendirilir ve aadaki
karakteristikleri dikkate alnr:
Tabaka dzleminde gerilme deformasyon zellikleri, genellikle lineer
olmayan, anizotrop ve zamana baldr.
Her bir arayzde (malzeme deiim yzeyleri) aadaki faktrler tarafndan
kontrol edilen bir gerilme deformasyon bants,
Birbiri ile temas halindeki malzemeler arasndaki srtnme
Dolgunun su muhtevas,
Su basnc
Eilmeye kar ihmal edilebilir bir dayanm
ki komu tabaka arasnda, yastk tabakas veya gvde dolgusu ile geomembran
arasnda, geomembran ile rt tabakas arasndaki geiler iin kaymaya kar
stabilite tahkikleri yaplmaldr. rt tabakasnn stabilitesi (rt tabakas ile
geotekstil koruma tabakas aras, veya rt tabakalar arasnda) mutlaka dikkatli bir
ekilde deerlendirilmelidir. Eer herhangi bir tabakada kayma olursa
geomembrann yksek ekme gerilmesine maruz kalmas ve yrtlmas riski ortaya
kabilir. 3Y / 1D eimden dik durumlarda baz Fransz tecrbeleri yksek srtnme
deerine sahip przl dili geomembran malzemelere ihtiya duyulduunu
gstermitir.
DOLGUBARAJLAR 133
Dolgu barajlarda memba yz bir rt ierdii zaman genellikle bu rtnn ekme
mukavemeti ihmal edilerek memba yz deformasyon analizleri yaplr, dolgu ile
rt arasndaki srtnme sistemin toplam performansn etkileyebilir. nk ince
tabakalar zayf kayma yzeyi gibi alr ve kritik kayma yzeyi olabilir. Gei
yzlerinde srtnme art ve gerekli ankraj salanmaldr. rtdeki
deformasyonlarn (sktrmalar ve i makinelerinin hareketleri) rt arlnn
tanjant bileeninin geomembran tabakasnda ilave ekme gerilmesi oluturmamas
iin geomembran memba yz ile geomembran zerindeki geosentetik tabaka
(genel uygulama) arasndaki srtnmenin sistemde bulunan tm geiler arasnda
en dk srtnme deeri olmas gerekir. Geomembrann dk srtnmeye sahip
yzeyinin memba ynne konulmas nerilir. Fazla srtnme deerine sahip yzey
alt tabaka veya destek dolgusu tarafna gelecektir. rnek olarak bitml
geomembran iin kumlu yz alt yzey, geotekstil ile balanm PVC geomembran
iin alt yzey geotekstilin olduu yz olacaktr. Kapal sistem iin bu durum
aadaki rneklerde detaylandrlmtr:

ekil 5.8 GSS memba tarafndaki kuvvetlerin analizi (Koerner)

1. Destek tabakas
2. Geomembran
3. Geotekstil
4. Kaplama tabakas

Basit bir ekilde; farkl geosentetik GSSler iin ekme kuvvetlerinin hesabndaki
temel parametreler i yzeylerin srtnme alardr; iki malzeme arasndaki
DOLGUBARAJLAR 134
srtnme as bize iki yzey arasndaki kesme dayanmn hesaplama imkn
vermektedir:
=(Q u) tan , (u=ara yzeydeki su basnc; u=0 bu durumda)
rnek olarak (ekil 6) verilen GSS kuvvetleri;
- Srkleyen kuvvet, eve paralel, W sin , W kaplama arl ve ev eimi
- Bu kuvvet geosentetikteki ekme kuvvetlerini etkileyebilir
- F1-F2=Geotekstildeki ekme kuvveti
- F3-F4=Geomembrandaki ekme kuvveti
le;
- F1=N tan
CL/GTX

- F2=N tan
GTX/GMB
ve F3 F2 ye denk ve ters kuvvet
- F4=N tan
GMB/SL
ve F5 F4 ye denk ve ters kuvvet
-
CL/GTX
= kaplama tabakas / geokstil yzeyi srtnme as
-
GTX/GMB
= Geotekstil / geomembran arasndaki srtnme as
-
GMB/SL
= Geomembran / destek tabakas arasndaki srtnme as
Eer F4>F3 durumu varsa bu
GMB/SL
>
GTX/GMB
ile eittir ve daha az dayanml ara
yzey yerletirilmitir; geomembranda ekme olumamaktadr. Her durumda btn
srtnme alar > olmaldr.
Bu rnekte deformasyonlar ve deplasmanlar dikkate alnmamtr. Srtnme
sistemin stabilitesi iin yeterli olmaz ise ankraj ya da destek sistemleri devreye
girmelidir.
Kaplama tabakasnda bulunan dk normal gerilmeler altndaki srtnmenin
belirlenmesi amac ile al plaka testi (Standart EN ISO 12957-2, 2004) uygun
olacaktr; bu testler yksek gerilmeli durumlarda uygulanan kesme kutusu testi iin
tamamlaycdr.

DOLGUBARAJLAR 135
5.4 Memba Sistemi
Memba yz geirimsizlik sistemi iin aadaki temel ilkeler deerlendirilmelidir:
- Geomembran temas edebilecei przl tabakalar tarafndan oluabilecek
delinmelere kar korunmaldr. Koruyucu geotekstil ile bu koruma
salanabilir.
- Bir sznt durumunda oluabilecek szmalar azaltabilecek uygun geirimsiz
karakterde geomembran altnda yastk (destek) tabakas salanmaldr.
- Bir sznt durumunda geomembran altnda alttan kaldrma kuvvetlerini
(uplift) nleyecek uygun serbest drenaj salanmaldr.

Tm dolgu barajlarda prensip ayndr. Geomembran szdrmaz tabaka ile gvde
dolgusu arasnda:
- Alttan kaldrma (uplift) nleyecek geirimlilik karakteri
- Filtre kriterlerini salayacak dane apl (granlometri) malzeme
Geomembran szdrmazlk sistemi detaylar uygulama tipine baldr.

ekil 5.9 GSS tabakalar uygulamalar
G Geomembran (opsiyonlu olarak koruyucu geotekstile lamine)
SL Destek Tabakas
DZ/GZ Drenaj Zonu/Gei Zonu

DZ/GZ baraj tipine gre deikendir. Kaya dolgu barajlarda gei zonu szdrmazlk
sistemi iin bir drenaj tekil ederken, dk geirimlilie sahip dolgu barajlarda ve
yar geirimli kum akl barajlarda bir drenaj tabakas gereklidir.
DOLGUBARAJLAR 136
Memba yz kapl barajlarn rehabilitasyonunda (orijinali beton veya asfalt yzl
olan) balangta geirimsiz olan memba kaplamas sonradan szdrmazln
kaybetmise ve memba kaplamas uygun drenaj salayabilecek kadar bozulmu ve
geirimli hale gelmise memba kaplamas zerine geomembran uygulanr. Eski
kaplama zerine uygulanan geomembran iin drenaj tabakas ihtiyac eski
kaplamann ne kadar bozulmu olduu ile ilgilidir. Eski kaplama szdrmazlk
asndan yetersiz olduundan geomembran uygulanmsa bu durumda eski
kaplama filtre grevi yapabilir.

ekil 5.10 Rehabilitasyon durumunda GSS tabakalar
G Geomembran (opsiyonlu olarak koruyucu geotekstile lamine)
SL Destek Tabakas
DR Drenaj Tabakas
S Mevcut Yzey
DR geodrain veya geospacer gibi sentetik bir malzeme olabilir.
Geomembrann memba yz uygulanmasnda geomembran eimi iin teorik olarak
bir eim limiti yoktur, buradaki limit segregasyona mahal vermeden destek
dolgusunun seriminin yaplabilmesidir. Kapal geomembran szdrmazlk sistemi rt
arl ile yerinde kalrken, harici GSS ankrajlar ile sabitlenir.
GSSlerinin daha iyi anlalabilmesi iin, aadaki rnekler hem harici hem de
kapal sistemler iin geerli olup her bir tabakadaki malzeme ve grevi hakknda
detaylar gstermektedir. Uygun malzemeler Tablo 5.3te listelenmitir (C2 ve C3
beton kaplama ile deitirilebilir, S1 veya S2 gerekli olmayabilir).
rnek 1: Yeni dolgu baraj. Tabakalarn tipi ve grevi iin Tablo 5.3e baknz.
DOLGUBARAJLAR 137

ekil 5.11 Yeni dolgu baraj
D: Baraj gvdesi

Tablo 5.3 Farkl tabakalarn grevleri tipleri
No Grevi Malzeme
C3 Mekanik koruma Riprap veya beton
C2 Gei Granle (0/25)
C1 Delinme nlemi Kaln geotekstil
G Szdrmazlk Geomembran
S3 Delinme nlemi Kaln geotekstil
S2 Drenaj Kum dren veya geospacer
S1 Drenaj, destek Granle (0/25)
B1 Filtreleme Geotekstil
Recommandations pour lutilisation des gosynthtiques dans les centres de
stockage de dchets (CFG) (Fasikl No. 11 CFG 1195) ve Designing with
DOLGUBARAJLAR 138
Geosynthetics (R.M. Koerner 2005) isimli kitaplar fonksiyona gre tasarm iin
gzel rnekler iermektedir.
ekil 5.11 sadece fonksiyona ynelik tasarma bir rnektir (C2 ve C3 beton kaplama
ile deitirilebilir, S1 veya S2 gerekli olmayabilir).
rnek 2: Kapal geomembran sistemli yeni kaya dolgu baraj

ekil 5.12 Yeni Kaya dolgu Baraj

C2: Beton deme
C1: Geotekstil
G: Geomembran
S2: Geotekstil (opsiyonlu)
S1: Asfalt beton (opsiyonlu)
B1, B2: Granller gei tabakas

DOLGUBARAJLAR 139
rnek 3: BK barajn GSS ile rehabilitasyonu

ekil 5.13 Rehabilitasyon kaya dolgu baraj
C2: Beton
C1: Geotekstil
G: Geomembran
S2: Geotekstil
S1: Geo-grid
D1: Mevcut beton yzeyi
D2: Baraj Gvdesi

ekil 5.13deki rnekte delinmeye kar koruma ihtiyac az olduundan daha az
tabaka gsterilmitir. rnek1 de olduu gibi geomembran altnda drenaj tabakas
gereklidir. Rehabilitasyon durumunda eski tabakada kaaklar olduu dnlerek bu
tabakann yeterince drenaj salad kabul edilebilir. Eer byle deilse ilave drenaj
tabakas yerletirilmelidir.

5.5 Geomembran szdrmazlk tabakas
Geomembran szdrmalk tabakas tek kat geomembran tabakadan oluur.
Geomembran retime bal olarak deiik kalnlklarda olabilir. Geomembran
tabakalar birbirine dikilerek memba yznde geirimsiz bir dzlem oluturur.
Dnyada tamamlanm barajlarda, dolgu barajlar iin en ok kullanlan geomembran
tipi termoplastik polimerlerdir. Bunlarn dalm ise PVC (%49), ve LLDPE dir
(%16). Fakat elastomerik Geomembranlar da kullanlabilir. Bitml geomembranlar
DOLGUBARAJLAR 140
ounlukla Fransa da kullanlmtr. PVC geomembranlar genellikle ak sistemlerde
kullanlmtr (yaklak %56).
Tablo 5.4: Dolgu barajlardaki GM tipleri*

GM tipi Barajlar % Akta Kapal ** Bilinmeyen
PVC 83 48,5 23 57 3
LLDPE 27 15,8 0 26 1
Prefabrik
bitml
20 11,7 7 13 0
HDPE 15 8,8 3 11 1
Elastomerik
(EPDM)
11 6,4 5 4 2
CSPE 7 4,1 3 4 0
PP 6 3,5 3 3 0
CPE 2 1,2 0 2 0
Toplam Bilinen 171 100 44 120 7

* Eski projelerdeki yerinde uygulamalar uyarlanmtr, 9 baraj polimerik tipi, 3 baraj
bitml
** Merkezi GM uygulamalar dhil

Termal genleme katsays yksek olan geomembranlar ak uygulamada
nerilmemektedir.
Her 3 eksensel ynde de yksek elastisite ve yksek akma dayanm Geomembran
iin ok nemli zelliklerdir. Aslnda bu parametreler geomembrann temele
adaptasyonu ve deprem durumundaki deformasyonlara adaptasyonu belirmektedir.
Parametreler hakknda baz bilgiler vermek iin aada ikisi olduka yksek ( 40m,
90m) barajda uygulanm PVC ve bitml geomembran karakteristikleri
listelenmitir.

DOLGUBARAJLAR 141
Tablo 5.5

Baraj Yk.
(m)
Destek
Tabakas
Kaplama GM Karakteristik Deerler* Test Yntemi
Bovilla (yeni
ina)
91 imento ile
tutturulmu
akl
Yerinde
dkm
beton
kaplamalar
PVC-P Kalnlk 3 mm ASTM D 1593-UNI8202/ 6
Spesifik Gravite 1.30 g/cm ASTM D 792 -UNI 7092
ekme dayanm 27 kN/m UNI 8202/8 -DIN 16726
Kopmada uzama 230 % ASTM D882
Yrtlma dayanm 380 N DIN 53363
Delinme
dayanm
1550 mm DIN 16726
Vinscar
(yiletirme)
52 Beton asfalt Yok PVC-P Kalnlk 2.5 mm ASTM D 1593-UNI8202/ 6
Spesifik Gravite 1.30 g/cm ASTM D 792 -UNI 7092
ekme dayanm 25 kN/m UNI 8202/8 -DIN 16726
par5.6.1.
Kopmada uzama 230 % Tablo1-A-VII
Yrtlma dayanm 350 N DIN 53363
Delinme
dayanm
1500 mm DIN 16726
La Galaube
(Yeni ina)
43 Souk Beton
asfalt
Yerinde
dkm
beton
kaplamalar
Bitm Kalnlk 4.8 mm NF P 84.512/1
MPUA 5.5 kg/m NF P 84.514
ekme dayanm 25 kN/m NF P 84.501
Kopmada uzama 60 % NF P 84.501
Delinme
dayanm
500 N NF P 84.507
* Toleranslar listelenmemitir.

5.6 Destek Tabakas
Destek tabakasnn amac szdrmazlk sistemi iin dzgn ve stabil bir temel
oluturmaktr. Destek tabakas yeterli stabilite ve tama gcn salamaldr.
Destek tabakasnn gradasyonu kaaklarn olduu bir geomembrandaki su akn
kontrol edebilecek ekilde olmaldr. Ksaca geomembrandaki kaaklardan,
DOLGUBARAJLAR 142
Geomembran ile destek tabakas arasndaki gaz ve su basncndan kaynaklanacak
alttan kaldrma kuvvetini nleyebilecek kadar geirimli olmaldr.
Destek tabakas dolgu zerinde stabil olmal, destek tabakas st yz ile
geomembran arasndaki srtnme kuvveti akta veya kapal olabilecek
geomembran iin yeterli stabiliteyi salamaldr.
Ayrca destek tabakas geomembrann yerletirilmesine uygun yzey salamaldr.
Bu amala belirli testlerle rezervuar ve iletme srasndaki ykler altnda dahi destek
tabakasnn geomembrana zarar vermeyecei ispatlanmaldr. Bu hesaplar iin 1.5
emniyet says nerilir.
Destek tabakasnn seimi geomembran tipine, alttaki tabakalarn zelliklerine ve
memba eimine baldr. Yeni ina edilecek barajlarda destek tabakas, gerekiyorsa
imento veya bitm ile tutturulmu, kum akl olabilir. nerilen malzeme 5 ve 25 mm
arasnda gradasyona sahip yuvarlak taneli malzemedir. Geomembrann delinme
riskini azaltmak iin geomembrana tutturulmu geotekstil seenei de
deerlendirilebilir.
Ancak; geotekstil seenei tercih edilecekse proje mrnn en az 25 sene olaca
kabulyle, geotekstilinde en az 25 yl sreyle dayankl olmas istenmelidir. TS EN
13254 (Jeotekstiller ve Jeotekstille lgili Mamuller Su Tutucu Yaplarn (Glet Ve
Barajlar) Yapmnda Kullanm in Gerekli zellikler) de konu ile ilgili olarak bu
ilerde kullanlacak geotekstilin geri dnm malzemelerinden deil %100 sentetik
malzemelerden imal edilmesi art mutlaka proje ve teknik artnamelerde
belirtilmelidir.

ekil 5.14 ve ekil 5.15
PVC Geokomposit iin destek tabakas, Bovilla (Arnavutluk 1996, 91 m ykseklik)
imento ile stabilize edilmi akl
DOLGUBARAJLAR 143
Kum ve akln tipik kaya dolgu baraj eimi 2Y:1D veya daha dik eimlere
yerletirilmesi stabil olmayan bir tabaka oluturabilir. Dk imento karml,
yaklak 15 ila 40 cm kalnlndaki akl tabakas dzgn ve yar geirimli bir destek
tabaks olarak kullanlabilir. Geomembrann delinme riskini azaltmak iin destek
tabakasnda yuvarlak daneli malzemelerin kullanlmas dikkatle deerlendirilmelidir,
nk bu tr malzemeler daha dk isel srtnme as deerlerine sahiptir.
Bunun eer tahkik edilmez ise GSS stabilitesini bozabilecei aktr. Bitmen ile
stabil destek tabakalar da uygulanabilir.
Memba yz kapl dolgu barajlarn rehabilitasyonunda mevcut eski memba
kaplamas salam ve dzgn bir destek salad iin destek tabakas geotekstil
geonet veya geospacer olabilir, bazen bu tabakalar geomembranla tutturulmu da
olabilir. lave olarak yeni szdrmazlk siteminin drenaj tabakas yzeydeki
dengesizlikleri ve przleri dzeltebilir.
5.7 Drenaj Tabakas
nsan eli ile yaplm hibir yap tamamen szdrmaz olmayaca gibi en iyi
uygulanm GSSnde dahi kaaklarn olabilecei deerlendirilmek zorundadr.
Dolays ile yeterli drenaj kapasitesi GSS tasarmnn nemli bir parasdr. Baraj
dolgusu geirimsiz karakterde ise destek tabakasnn yar geirimli olduu durumda
destek tabakas altnda bir drenaj tabakas gereklidir.
Drenaj gerekliliklerini salamak iin tabaka aadaki grevleri yapmaldr:
- Geomembran szdrmazlk tabakasnda oluabilecek beklenmeyen kaaklar
toplamak ve dearj etmek ve hzl boalma durumunda bile szdrmazlk sistemi
arakasnda oluabilecek hidrostatik basnlar nlemek,
- Baraj mansabndan gelecek nemin szdrmazlk sistemi altnda gne ss ile
oluturaca gaz tahliye etmek
- Hzl atmosferik basn deiikliklerinde szdrmazlk sistemi arkasndaki hava
basncn dengelemek
Drenaj kapasitesi geirgenlik deerine baldr, bu da tabakann kalnl ve
permeabilitesi ile belirlenir. Geirimliliin hesaplanmas iin kriter drenaj tabakasnn
beklenen en yksek kaa dearj edebilecek ve geomembran altnda kaldrma
basncn nleyecek kapasitede olmasdr.
Sistemin verimli olmas iin drenaj tabakas ardndan, dolgu dearj k noktasna
srekli ve serbest drenajl bir balant gereklidir.
DOLGUBARAJLAR 144
Drenaj tabakas asl olarak dolgu geirimliliinin destek tabakas geirimliliinden az
olduu barajlarda gereklidir. Destek tabakasndan daha geirimli dolgu zelliini
sahip kaya dolgu barajlarda drenaj tabakas gerekli deildir.
Drenaj tabakas yksek permeabilite deerine sahip olmaldr.
Rehabilitasyon durumunda (beton veya beton asfalt kaplamalar) drenaj tabakas
geonet veya geospacerlar ile tekil edilir. zerindeki su yk ile kalnln
yitirmeyecek kadar salam olmas gereken, zgara eklinde ve formunu koruyabilen,
geni aklkl ve yksek geirimlilie sahip, geonetler birbiri zerinden dikine geen
ve birbirine yapm polimerik sentetik ubuklardan oluur. Sentetik drenaj
tabakasnn bileimi szdrmazlk sisteminin ekonomik mr boyunca temel olarak
geirimlilik andan fiziksel ve mekanik zellikleri byk lde deimeyecek
nitelikte olmaldr.
Dk geirimlilie sahip dolgu barajlar iin drenaj tabakas en alt noktasndan
sznty baraj mansabna tayacak serbest drenajl bir drenaj sistemine
balanmaldr. Yeni ina edilecek barajlarda drenaj tabakas tabanda blanket
eklinde yaplan bir drenaj sistemine balanr. Rehabilitasyon durumunda eer
mevcut barajda tabanda drenaj salayacak zon yok ise drenaj tabakasnda toplanan
sznt hendek ierisindeki bir perfore boru ile toplanarak mansaba bal bir boru ile
savaklanabilir.
Sznt sularnn dearj noktas gzlem iin dearj debilerini lecek ekilde
tasarlanmaldr.
5.8 Gei (tranzisyon) zonu
Gei zonu drenaj tabakas ve destek tabakas arasnda ve drenaj tabakas ve baraj
dolgusu arasnda filtre kriterlerinin salanmas iindir. Dolgu barajlarda kullanlacak
her trl geirimsizlik eleman iin bu tabaka ortak olup baraj tasarm ile ilgili bir
konudur. Bu zonun tasarm GSS konusu dnda kalmaktadr.
DOLGUBARAJLAR 145
5.9 Yzey Ankraj
5.9.1 Genel
Birok geokomposit uygulamasnda eer yzey eimi ok dik deil ise geotekstil
yzeyi srtnme as barajn memba yznde stabilitenin salanmas iin yeterlidir.
Teorik olarak ilave ankraj gerekli olmayabilir. Yine de eer aktaki geomembran
srekli olarak rezervuar su yk altnda kalmayacak ise sadece srtnme deerine
gvenilmesi nerilmez ayrca su yk olmayan inaat srasnda da geomembrann
stabilitesinin korunmas gerekecektir. Rzgrn emme veya dalgalarn kaldrma
kuvvetlerine kar dayanm ve bunlardan dolay oluabilecek gevemi, dalgal veya
katlanm yzeyleri nlemek iin ankraj veya arlk gereklidir, ayrca bu yerler
geomembrann zarar grmesi, eskimesi veya gerilme ylmalar olumas
durumlarnda kaak oluumunu kolaylatrr. Ankraj boyutlandrmada rezervuarn
bo olduu hal de deerlendirilmelidir.
Ankrajn sadece krette uygulanmas ksa evlerde mmkndr, aksi halde ar
gerilme ve kopma oluabilir. Eim limiti yukarda verilen hesap yntemi ile tahkik
edilebilir. Geomembrann tm yzeye ankrajlanmas standart uygulamadr.
Yzeyden ankrajlama mekanik ekipmanlar, yaptrma (akta uygulama iin) veya
arlk (kapal uygulama iin) ile yaplabilir. Akta uygulamada ksmi arlk
uygulanmas da ngrlebilir.
5.9.2 Mekanik Ankraj
Sadece ak uygulamada kullanlabilecek olan mekanik ankraj destek tabakasnn
ankraja gelen yklere kar yeterli dayanma sahip olmasn gerektirir.
Mekanik ankraj inaat srasnda geomembrann geici olarak sabitlenmesi iin veya
ak uygulamada GSSnin memba yznde rijit temele (BKB betonu veya bitml
beton veya elik kaplama) sabitlenmesi iin kullanlr. Rzgr ve dalgalarla oluan
kaldrma kuvvetlerinin srtnmeyi azalttnn ve tm yk ankrajlarn aldnn
anlalmas ok nemlidir.
Mekanik yzey ankraj karelaj aadaki ekillerde olabilir:
- ev yznde noktalarda: Eer ykler fazla byk deil ise bu tip ankraj
uygulamas yeterince dar bir karelaj ile uygundur. Aksi halde bu tip ankraj
karelaj, ankraj noktalarnda geomembrana gelen ar ykler sebebi ile sistemi
yerinde tutmak iin yeterli olmayacaktr. Ankrajlarn aral destek tabakas ile
DOLGUBARAJLAR 146
geomembran arasndaki srtnme kuvveti ve geomembran mukavemetine
baldr. Yksek srtnme ve mukavemet deerleri ile ankrajlarn aral daha
geni seilebilir;
- Dorusal hat boyunca: Dorusal ankraj hatlar (eim ynnde) baraj yzne
yerletirilir. Hatlar arasndaki mesafe ve ankrajlama sistemi, ankraj hatlar
arasnda geomembrann yerinde sabit kalmasn salayacak, rzgr ve
rezervuar su kotu dmesi durumunda alttan kaldrmadan kaynaklanacak
gerilme kuvvetlerini en aza indirecek ekilde tasarlanmaldr. Eer ankrajlar
mevcut bir destek tabakas zerinde yaplacak ise tasarm mevcut tabakann
stabilitesi ve dayanmna baldr. Destek tabakas yeni ina edilecek ise
ankrajlar yeni tabaka iine gmlebilir.
Noktalarda uygulanacak mekanik ankrajlar geomembran destek tabakasna
balayacak basit elik ankrajlar ile yaplabilir. elik ankrajlar destek tabaksna
sabitlenir. Noktalarda uygulanacak mekanik ankrajlar, geomembrana gelecek ykler
sadece ankrajn yapld bir delik evresinden alt tabakaya aktarlaca iin
nerilmemektedir. Geomembrandaki gerilme ylmas ar derecede fazladr. Eer
ankraj noktas tama gcn yitirirse yandaki ankrajlara daha fazla yk aktarlacak
ve kademeli olarak ankraj sisteminin bozulmasna neden olabilecektir. Noktalarda
uygulanacak ankraj sistemi yk aktarm iin geomembranda daha geni bir balant
alan salanabilirse kabul edilebilir. Hat boyunca ankrajlama daha dzgn gerilme
dalm salad iin tercih edilir.
Dorusal hat boyunca mekanik ankraj ak geomembran uygulamalar iin
uygundur. Yeni ina edilecek barajda basit ve etkili olan yntem, destek tabakas
ierisine yakn aralklarla ayn geomembran malzemeden paralar yerletirmektir.
Paralar paralel srekli hatlar oluturacak ekilde yerletirilir, szdrmazlk iin
kullanlacak geomembran bu paralara s ile dikilir. Bu diki hesaplanan yklere
(rzgr, dalga vb.) kar tahkik edilmelidir. Bu sistemde szdrmazlk geomembran
ve ankraj paralar esnek sentetik malzemelerden olutuu iin baraj
deformasyonlarna kolaylkla uyum salayabilir. Dorusal hat boyunca mekanik
ankraj iin dier alternatifler dey kk hendek kazs olabilir.
n yz beton kapl barajlarn rehabilitasyonunda (BKB), mekanik ankrajlarn
beton demeye balanmas mmkndr. Konsept olarak bu beton barajlardaki ile
ayn ilemdir.
Asfalt nyz kaplamal barajlarda snme nedeni ile geomembran mekanik
ankrajlarnn asfalt yze balanmas noktasnda problemler kabilir. Bu gibi
durumlarda yaplabilecek etkili bir yntem derin ankrajdr ki bu uygulamada derine
DOLGUBARAJLAR 147
inen elik ankrajlarn etraf imento erbeti ile doldurulur ve ankrajlar asfalt
kaplamada ya da altndaki zonda uzanrlar. Bu yntem ayrca etkili bir zm
oluturmaktadr: asfalt tabakada yuva oluturulur, geomembran ierisine yerletirilir
ve visko-elastik reine ile geri dolgu yaplr.
Birok BK Baraj yda asfalt n yzl barajda ankrajlar, beton barajlarn tamirinde
kullanlan gergili sistemler kullanlarak etkili bir ekilde uygulanmtr (Bulletin 78).

Winscar, ngiltere 2001. 2.5 mm PVC geotekstil ile nyz beton kapl baraj
rehabilitasyonu. PVC tabakalar ankrajlamak iin gerekli olan germeli profiller asfalt
yze 200 mm uzunluunda ve 12 mm elik barlar ile reine iine gmlerek
yerletirilmitir. Bu patentli germeli sistem beton barajlar iin uygulanan ile ayndr.
Ankraj tipi ve araln ekme testleri dorulayabilir. Ankrajlar mekanik (paslanmaz
elik barlar ya da bulonlar) ya da kimyasal (eposki reine ile sabitlenmi bulonlar)
olabilir. Mekanik ya da kimyasal ankrajn seimi, uzun sreli dayanm asndan
tartmal bir konudur. Misal mekanik ankrajlar Fransa da kullanlmakta iken
kimyasal ankrajlar Almanya, talya ve Amerika da daha ok kullanlmaktadr.
Ankrajlar ekip karlmaya ve normal ve tanjant kuvvetlere gre tasarlanmaldr.
Eer ankraj sistemi bir ngerilme oluturuyor ise bu gerilme kuvveti ankraj temas
yerinde hesaba dhil edilmelidir.
5.9.3 Ykleme ile Ankraj
Kk barajlarda geomembran zerine yerletirilecek arlklar kret ve topuk
ankrajlarnn etkisini de elde edebilecek ankraj etkisi yerine kullanlabilinir.
Arlklar memba yznde travers, prekast beton kiri ya da benzeri ekillerde tesis
edilebilir. Bu elemanlar eve paralel olarak ya da palyede yatay olarak
DOLGUBARAJLAR 148
yerletirilebilir. Yk transferinin en dk seviyede tutulmas amac ile bu
elemanlarn GSS ile direkt temas engellenmeli, ankraj ile alt zonlara balanmalar
salanmaldr.
Arlklar memba yznde yatay ya da dikey oluklara yerletirilmek sureti ile
gmlebilirler. Bu durumda geomembran oluklar ierisinde uygun kaynaklar
yaplarak ya da direkt oluk ierisine yerletirilip zerine arlk konarak denebilir.
Bu durumda su geirmezlik oluk zerine geomembran yerletirilip asl
geomembrana kaynak yaplarak blgesel olarak da salanr. Burada uygulanacak
kaynak, maruz kanlacak etkilere (rzgr, dalgalar, vb.) dayankl olmaldr. Bu tr
ankraj sistemi spanyada kk barajlarda oka kullanlmaktadr.
Yerletirme srasnda geomembran yerinde sabitlemek amac ile btn yzeyde
kum torbalar kullanlr ve bu uygun ankraj sistemi uygulanana kadar bu ekilde
korunur.
5.9.4 Yaptrma (Tutkallama)
Geomembran szdrmazlk sistemi, geotekstil (geokompozitin alt eleman) baraj
yzeyine sentetik malzeme ile tutkallayarak da ankrajlanabilir. Bu sadece n yz
beton kapl barajlarda uygulanabilir. Geomembran arkasndaki drenajn salanmas
ve de buharlama ile oluacak basncn destek sistemlerine fazladan zarar
vermesinin nne geilmesi amac ile geomembran btn yzey boyunca
tutkallanmamaldr. Bunun tesinde geomembran ile tutkal ve tutkal ile beton
deme arasndaki ban salaml da ayr bir soru iaretidir. Tutkal yerletirilmesi
atmosfer koullarndan bamszdr (hava veya destein nem oran, hava scakl,
vb.) ve kalitesinin pozitif bir ekilde etkilenmesi de pek mmkn deildir. Genel
olarak tutkal oka kullanlmamakla beraber birka rnei mevcuttur (Pappadia
Italya, Bois de Cure ve Les Marquisades Fransa).
Beton ya da bitmen yzeylerin rehabilitasyonunda btn yzeye geomembrann
tutkallanmas nerilen bir uygulama deildir. Tersine byle uygulamalarda yzey
altnda su kabarcklarnn olutuu tecrbe edilmitir. Bu imi ksmlar zayf
noktalardr ve dalga gibi etkilere duyarl olmakla birlikte buralarn dolup boalmas
geomembranda krlmalara neden olabilir.
DOLGUBARAJLAR 149
5.9.5 Balast Ankraj (Kaplanm Geomembran)
Dolgu barajlardaki bir dier alternatif geomembrann balast yk ile kaplanmasdr.
Bu kaplama tabakan ayrca Vandalizm, UV etkisi ya da evresel koullarla
oluabilecek ar etkilere kar da koruma tabakas oluturmaktadr.
Tasarm aamasnda geomembran ve kaplama ciddi bir karar tekil etmektedir. 25
yldan uzun bir sre birok evresel istenmeyen etki altnda (UV nlar, yksek
scaklklar, yksek rakm, buz, rzgr, vb.) baarl bir ekilde almakta olan
kaplamasz geomembran uygulamalar mevcuttur.
Kaplama geomembrann memba tarafndan zerini kaplayarak istenmeyen
etkilerden korumasnn yannda kendi arl ile de geomembran alt yzeylere
ankrajlam olmaktadr. Kaplama tabakasnn geomembrana kendi l arl ile
etkiyecei kesme kuvveti her koulda olduka dikkatli hesaplanmaldr ve
geomembrann zellikleri dikkate alnarak uzun sreli dayanm zerindeki etkileri
deerlendirilmelidir.
Geomembran ile kaplama tabakasnn birbirinden bamsz yani geomembran ile
kaplama tabakas arasna geotekstil serilmesi eklinde uygulanmas nerilmektedir.
Ayrca kaplama tabakasnn yerletirilmesi srasnda oluabilecek olas etkiler de
dikkate alnmaldr; yani kaplama seriminde geomembranda oluabilecek ezilmeler
ya da yrtlmalar da gz nnde tutulmaldr. Koruma tabakas (sentetik ya da doal)
geomembran ile kaplama tabakas arasnda genel olarak ihtiya duyulan bir
tabakadr. Uygun geosentetik tabaka temel de tekil edecektir (srtnme ve
balanma asndan). Kaplama tabakasndaki derzlerin hareketi veya dnmesi
sonucu geomembranda hasara sebep olmamas hususunda gerekli zen
gsterilmelidir.
Tasarmc kaplama tabakas iin birok seenekten birisini seebilir. Her halkarda
geomembran ile kaplama arasnda kaldrma etkisini bertaraf etmek amac ile bir
drenaj tabakas gereklidir. Kaplama tabakas farkl tiplerde olabilir:
Ar kaplamalar:
- Dolgu Kaplama Tabakas: dolgu malzemesinden tekil edilecek kaplama
tabakas, deforme olabilir baraj gvdeleri iin daha uygundur. Kaplamann
memba taraf dalga etkisine dayanabilmelidir. Dolays ile kaplama dolgusunda
kaya dolgu ya da riprap kullanlmaktadr. Kaplamann geomembrana zarar
vermemesi iin bir gei tabakas yerletirilmelidir. Bu zon kuvvetli bir geotekstil
DOLGUBARAJLAR 150
ve kum akl karmndan tesis edilebilir. Kaplama tabakas stabilitesi de kontrol
edilmelidir. Kaldrma etkisi geomembrana zarar verebileceinden geirgenliin
de yksek olmas nemli bir kriterdir.
- Beton Deme: Tecrbeler beton demelerin altlarndaki tabakann esneklii ile
kyaslandklar zaman olduka sert kalmalar nedeni ile birtakm sorunlar
beraberinde getirdiini gstermektedir. Dalga etkisine kar koyabilmek amac ile
genelde yerinde dkme ya da prekast beton demeler yerletirilmektedir.
Deme 5x5 m lsnde ve 300 mm kadar kalnlkta olabilir. Rouchain (Fransa
1999) bu uygulamaya bir rnektir. Bovilla Barajnda (Arnavutluk, 1996) donatsz
6x6 m ve 300 ile 200 mm kalnlklar arasnda beton deme kullanlmtr.
Ayrca geomembran ve deme arasnda skacak suyun dearj iin bir nlem
dnlmemesi durumunda deplasman riski de vardr. Beton dkm srasnda
geomembrana zarar vermemek iin gerekli nlemler alnmaldr. Prekast beton
demeler, sadece deme altnda kalacak tabaka dzgn bir ekilde
uzanyorsa kullanlabilir zira beton demeye yerel temaslar olmas durumunda
gerilme younlamalar meydana gelebilir.
Statik ve bilhassa dinamik ykler altnda beton demelerin keskin kenar ve
kelerinin geomembrana zarar vermemesi iin tasarm ve uygulama esnasnda
dikkat edilmesi gereken eyler.

1- Geomembran serilen yzey azami hassasiyette niform olmal, alttaki destek
ve drenaj tabakalarnda sktrmaya azami dikkat edilmelidir. Destek tabakas
olarak kum-akl kullanlmas durumunda bitm veya imento ile glendirme
yaplmaldr.

zel tasarlanm ekipman ile evde sktrma ilemi. ( La Galaube Baraj,
Fransa, 43 m, 2000)

2- Beton 3 m x 6 m olan anolar halinde dklmeli, dey derzler devaml, yatay
derzler artmal, yatay derzler evre kiriine dik olmaldr.(Bovilla Baraj-91 m-
ARNAVUTLUK.)

DOLGUBARAJLAR 151

3- Beton demelerin derzleri yatay ve dey
hareketlerine engel olmak iin yandaki ekilde
grld gibi gemeli olarak ina edilmelidir.

Suyun alttan kaldrmasna ve geomembrann zarar
grme riskine kar uygun geotekstil ile drenaj ve
koruma yaplmaldr.

4- Keskin kelerin geomembrana zarar vermesini
engellemek iin polisteren eritlerle koruma
yaplmaldr.

- Geomembrann zerine Geocell Serilerek inin Beton Doldurulmasyla
Korumaya Alnmas

nerilen baka bir zm ise, geosentetik zmdr. Bu geosentetik zm ise
geomembran stnde koruma amal geotekstil ve beton dolgulu geocell (geohcre)
koruyucu kaplamas iermektedir (The Mud Lake Baraj, ABD, 2000).
DOLGUBARAJLAR 152

Bu zm bu konuda gelinen son noktadr. Geohcre blmelerinin esneklii inaat
iilerinin hcreler zerinde yrmelerine ve beton dolguyu yayarken eim
yzeyinde kolaylkla hareket etmelerine imkn vermitir. Beton deme zmnde
istenen teknik gerekliliklerin hibirisi burada gerekli deildir.

Geleneksel kazklar ile ankraj mmkn olmadndan burada olduu gibi entegre
tendonlar/balar ve yk-transfer kenetleyicileri geocell/geohcre sisteminin
geomembran zerine onun btnln tehlikeye atmadan, aslmasn mmkn
klmakta ve hasar grmesini engellemekte olumsuz hava artlarna kar
korumaktadr.

DOLGUBARAJLAR 153

- Gabyon Kutular: (ar galvanizli, iki tur sarlm elik hasrdan yaplm kare
ekilli kaya ktleleri). Bu kaplama geomembrana zarar vermemek iin olduka
dikkatli bir ekilde yerletirilmelidir.
Hafif Kaplamalar:
- nce Demeler: ince deme nerildiinde yerinde dkme ya da prekast
kullanlabilir. Deme alan genelde kktr ve 5 ile 20 m
2
arasnda deiir.
Deme kalnl 60 ile 150 mm arasndadr.

Bovilla Barajnn tek szdrmazlk zonu olan 3.0 mm kalnlndaki PVC
geomembrannn zerine donatsz beton deme yerletirilmitir. Demeler
geokompoziti koruyan 700 g/m
2
geotekstil zerine yerinde dklmtr.

- Prekast Beton Bloklar: Hidrolik yaplar ve yol ilerinde kullanlan ile ayn
malzemeler gibidir ve yzeyi kaplamakta kullanlr. Fakat bu kaplamalar ar
momentler oluturabilir ve sonuta yerinden oynayabilirler (Ospedale, Fransa
1978).
- Pskrtme Beton: Pskrtme beton ile devamll olan bir tabaka elde edilebilir.
40 ile 80 mm aras bir kalnlk genel uygulamadr. Gerekli olmas durumunda
geotekstil, geogrid ya da elik hasr, pskrtme beton iin donat olarak
kullanlabilir. Hafif kaplama, btn kaplamann krette ankrajlanmasna imkn
salar ve ara destek kirilerine gerek kalmaz. Bu kaplamann grnm daha
krlgandr ve beton demeye nazaran daha sk atlaklar oluturabilir ama bu
durum kaplama grevine fazlaca olumsuz etki yapmaz. Pskrtme beton arkas
(mansab) serbest drenajldr, fakat altnda oluacak basncn azaltlmas
noktasnda dearj borular (barbakan) gerekli olabilir. Bu tr hafif kaplama
baarl olmutur (Mucone rezervuar, talya 1986).
- Bitmen premiks Tabaka: Dalga etkisi ve d yklere dayanabilecek kalnlkta
bitmen ile agrega karm kaplama tabakas olarak kullanlabilir. n koul
DOLGUBARAJLAR 154
geomembrann bitmen ile uyumlu olmasdr ki aksi takdirde geomembran
zerindeki geotekstil ile arasndaki ban bozulmas gibi bir ba kopmas olabilir.
Pre-miksin scaklnn geomembran etkilemeyecek dzeyde olduuna dikkat
edilmelidir.
Kaplama szdrmazlk tabakas zerinde kaymamaldr. Kayma stabilitesi
malzemenin kendi arl ve topuk ksmnda destekler (beton deme benzeri ar
kaplama) ile salanabilir. Kayma stabilitesi kaplama ile geomembran arasnda ara
gei tabakas ile de tabaka olmadan da salanabilir. Kayma stabilitesi ayrca
kretten ankraj ile de tesis edilebilir (sentetik malzeme ile donatlandrlm pskrtme
beton hafif kaplama gibi).
Blgesel kaplama korunmas istenen blgelerde uygulanr. Kaplamann uzanaca
blge rezervuar iletmesine baldr. Blgesel kaplama donatsz hafif beton
demeler, ya da kretten ankrajl sentetik malzeme ve pskrtme beton karm ile
salanabilir.
Eer beton deme kullanlr ise beton blok arlnn tanjant bileeni aadaki
yollar ile desteklenebilir:
- Kretten ankrajl elik donat
- Korunacak alana bal olarak, memba yznde ve gerekli kotta ina edilecek
olan baraj aksna paralel kiri
- Korunacak alana bal olarak yatayda yerletirilecek H elik kiri. Kiri parapet
duvar ya da krete elik kablolar ile sabitlenmeli.
Geomembran kaplama uygulamas dnldnde ekmeden doacak etkiler,
grsel gzlem ve kontroln zorluu ve tadilatn malzeme syrlmadan yaplmasnn
zorluu gibi problemlerin de dikkate alnmas gerekmektedir.
5.10 Yamalarda Ankraj Uygulamas
Barajn temeli, sa ve sol sahili ile yardmc yaplarla geomembran arasndan su
szntlarnn nlenmesi iin ankraj yaplmaldr. Ayrca bu geomembran yerinde
tutmak iin de gereklidir.
Kenar ve snr ksmlarndaki ankrajn birincil gereksinimi, baraj dolgusu ile beton
yaplarn farkl oturmalarndan dolay geomembranda ar ekmelerin olumasna
mahal vermeyecek ekilde yerletirilmesidir.
DOLGUBARAJLAR 155
Dolays ile metal ya da beton yaplara balanan geomembranlarn ok dikkatli bir
ekilde tasarlanmas gerekmektedir. Bunun tipik bir rnei, baraj nyzne serilen
geomembrann topuk pla ya da dolusavak ile olan balantsdr.

Rouchain (Fransa, 1999). Baraj dolgusu ile enerji su alma kulesi arasndaki balant
yaplrken yaplar arasndaki farkl oturma deerleri dikkate alnmtr.
Tasarm oturmalar, deformasyonlar, ve dier gerilmeler gibi fenomenlerin
stesinden gelecek ekilde oluturulmaldr. Kaplamal geomembran sistemlerinde,
dk srtnmeli plakalar ve kum kullanlmas, geomembrann deplasmanlar ve
rotasyonlardan doacak deformasyonlarn engellenmesi iin nerilmektedir.
Balant yerlerinde ekstra geomembran boyu braklmas deformasyonlar asndan
nem arz etmektedir.
Bu noktada 3-D modellemeye gereksinim duyulmaktadr.
Snr ve kenarlardaki ankraj mekanik olaca gibi soketleme eklinde de olabilir.
5.10.1 Mekanik Ankraj
Beton yap zerindeki GSS kenarlarnn ankrajlanmasnda kullanlmaktadr
(dolusavak vb.) Genellikle geomembran dk elastisite modlne sahip
malzemeler ile beraber preslenir (neopren veya rubber gibi) ve alt temel ile elik
plaka arasnda sktrlr ve beton yapya ankrajlanr.
Geirimsizlik, geomembrann alt yzeye mkemmel ekilde adapte olmasn ve
suyun szabilecei her noktay kapatmasn gerektirmektedir. Alt yzeyin mikro
przll nedeni ile geomembran ile mkemmel uyumun salanabilmesi
asndan conta ya da reine alt tabakalara ihtiya duyulabilir. Geomembrana uygun
basncn uygulanarak altndaki balayc tabaka ile arasnda boluk kalmadndan
DOLGUBARAJLAR 156
emin olunmas nem arz etmektedir. Takoz lleri, ankrajlar aras mesafeye ve
llerine baldr. Btn uygulama geomembran ile alt yzey arasn tamamyla
dolduracak ekilde tekil edilmelidir. Snrlarda hidrolik eimin yksek olduu
dnlrse, szabilecek su sistemde kaldrma kuvveti oluturabilir. Hidrolik basn
dayanm >50 m olan yerlerde takozlar 60x6 mm ve kaya filizi aral ise 150 mm
olabilir. Yamur ve kar haricinde hidrolik basnca maruz kalmayan evrelerde takoz
genilii 30-50 mm arasnda ve kalnl ise 3 mm den az olmayacak ekilde tekil
edilir. Ankraj aral arttrlabilir. Takozlar, geomembran ve balayc ara contann
toplam rijitlii dikkate alnmaldr.

Sol: Bovilla, Arnavutluktaki beton topuk pla zerindeki mekanik alt evresel
szdrmazlk eleman
Sa: evresel szdrmazlk eleman testi. Takoz kesiti, ankraj aral, conta tr,
uygulanan basn etkili szdrmazlk inas iin yeterli
Mekanik ankraj elemanlar (kaya filizi, ankraj, plakalar, vidalar ve btn elemanlar)
uzun sreli kullanm mrn garanti etmek amac ile paslanmaz elik olmaldr.
Bu elemanlar betondan ya da rezervuar suyundan kopup gelecek kimyasal
maddelere kar dayankl olmaldrlar. Korozyona kar ek koruma amac ile ankraj
balklar geomembran ile kaplanm attaki geomembrana yakya yaplabilir ve
bylece geomembranda deliklerin nne geilir. Genelde elik aksamn kalitesine
gvenerek geomembrann st ste gelmesi tercih edilmez.
Kullanlan elastik altlklar; plastik ya da kpk plastik, neopren vb. ve su tutucular
ankraj sistemi ve beton ile temasnda ve baraj malzemesi ve UV nlarna kar
dayankl olmaldr. Ayn zellikler (mekanik ve kimyasal) ve aralklar evresel
ankrajlar iin de gereklidir.
DOLGUBARAJLAR 157
5.10.2 Srme Tipi Ankraj
Srtnme kuvvetine bal alan ankrajlara srme tipi evresel ankraj denilir. Genel
olarak etek ankrajnda uygulanmaktadr; oyuk kazlr, szdrmaz geomembran
buraya soketlenir ve uygun tutkal ve mastik ile deforme olabilir szdrmazlk eleman
elde edilir. Bu tr evresel szdrmazlk, yapsal derzleri geebilir, atlakl yzeylerde
kullanlabilir ve alt yzeyin mukavemeti mekanik ankraj iin uygun olmayan
dolgularda kullanlabilir. Uygulamas, alt temel zelliklerine ve uygulama
esnasndaki scakla bal olmas nedeni ile zordur.

ekil 5.16 Srme tipi ankraj (Moravka, ek Cum. Lechstaustufe, Almanya, Pappadia, talya,
Cixerri, talya)
5.10.3 Balast Ankraj
Hesap metodu ncelikle, geomembran ara yznde, GSSnin dier malzemeler ile
arasndaki srtnme acnn kk olmasndan dolay, st balanma tabakasn
gerektirmektedir. GSSnin kendi srtnme deerleri zerindeki malzeme ile stabil
olmasna imkn vermemesi durumunda srtnmeyi arttracak ve oluacak
gerilmeleri emebilecek bir balanma tabakas gerekli olmaktadr. Bu hesap
geomembran ankraj iin de dnlebilir fakat hendek ankraj limiti, ar gerilmelere
neden olmamak iin snrlandrlmaldr.
Yapnn zel konumuna gre ankrajlama farkl ekillerde yaplabilir; tek bir hat
hendek yannda (geomembran yatayda uzatlr ve zeri balast ile kaplanr) farkl
geometrilerde hendekler kullanlabilir.
DOLGUBARAJLAR 158

ekil 5.17 Ankraj hendeinin genel grn
ev banda GSS sabitlemek iin birok metot mevcuttur. Ska kullanlan 3 tanesi
u ekildedir (ekil 17):
- Fazlalk boyu L,
- Ksmi ankrajlama ya da dey gmme (L+D)
- Tam ankrajlama (L+D+B)
Baraj memba topuunun ve evresinin geirimlilii dk salam kaya zerine
oturduu durumlarda, kaya ierisine hendek kazlp geomembran buraya soketlenir,
etraf killi malzeme ile doldurularak GSS ile temel arasndaki szdrmaz gei blgesi
tesis edilir. Hendeklerin trapez kesitli duvarlar tatan arndrlmal ve killi malzeme
ile kaplanmaldr. Geomembrana zarar verebilecek keskin keli talardan ve
malzemelerden arndrlmasna dikkat edilmelidir. Bu tr anjkrajlamada rezervuardan
hendee geen sznt kontrol edilmelidir.
Ak geomembranlarn evresel derzlerde hendek iine soketlendii durum kstl
alanda kullanlabilir. Boyut, l ykn ar gerilmelere neden olmamas iin
geomembrann srtnme ile yerinde kalabilmesi ile belirlenir. Byk alanlar ve uzun
evlerde rzgr ve dalgalar ile kaldrma etkisi dikkate alnmaldr.
5.10.4 Borular ve Girintilerin Etrafnn Ankrajlanmas
Geomembrann ierisinden sistematik olarak boru knn olduu durumlarda
Resim11de grld gibi boru sonu ile kaynaklanmaldr.
Geomembrandan metal bir borunun gemesi durumunda ise yine Resim 12de
gsterildii ekilde klape kullanlarak su geirmezlik salanmaldr.
DOLGUBARAJLAR 159

Sentetik ve meral boru etrafnn szdrmazl

5.11 Merkezi Sistem
Geomembrann memba taraf ile ilgili sylenenler ve temel ile geirimsiz tranzisyon
blgesi tesisi yannda, drenaj, filtre kriterlerine gre farkl tabakalarn
gradasyonunun ayarlanmas da ayrca merkezi sistemin bir parasdr. Dolays ile
uygulanm sistemler hususunda ilerleyen ksmda bilgiler verilmektedir. Ama
tasarm prensiplerini belirtmek deildir. Baz durumlarda geomembran ekirdekteki
kil malzemenin memba tarafna yerletirilir ki bu durumda ek bir drenaj nlemine
gerek kalmaz.
Merkez ekirdek zerindeki geomembran baraj kabuu ile stabilize olacandan
dolay ek bir uygulamaya gerek kalmamaktadr.
Geomembran szdrmazlk tabakas, reticinin rnne bal olarak farkl
kalnlklarda tek ya da daha fazla kattan oluan ve hep birlikte birleerek tek bir
szdrmazlk tabakas oluturan plakalardan teekkl edilir. Barajn konumuna gre
geomembran dz bir ekilde uygulanabilecei gibi (Zhushou Cin de baraj memba
yznde olduu gibi) seilen pozisyon dike yaknda zig zag eklinde (Fencheng ve
Wanfuzou Cin) de olabilir. Mevcut bilgi bankasna gre en ok kullanlan merkezi
geomembranlar polimerik termoplastik; rnek PVC (toplam 12 tane, maksimum
ykseklik 60.2 m) ve LLDPE (toplam 4 tane ve maksimum ykseklik 53 m).
Fransadaki Valence dAlbi de bitmen geomembran kullanlmtr.
Baraj iindeki konumu sebebiyle geomembran d yklerden, fiziksel, biyolojik ve
kimyasal bozumalardan korunmaktadr. Genel olarak ieriye yerletirilen
geomembran kalnl yze yerletirilenden daha byktr ki bunun nedeni dolgu
DOLGUBARAJLAR 160
serilmesi srasnda hasar grme riskinin azaltlmas ve baraj alt srece
maksimum dayanrlk (durabilite) salanmasdr.
Geomembran delinmeye kar genel olarak yanndaki malzemeler tarafndan
korunur. Birok uygulamada koruma tabakas geotekstil ara sra da kum
tabakasndan olumaktadr. nce dolgu malzemesi kullanlan barajlarda ekstra
korumaya gerek olmamasna ramen dolgudan geomembrana gerilme transferi
salayaca iin kullanlmas nerilir. Hibir durumda szdrmazlk sisteminin baraj
stabilitesine katks yoktur.
5.12 Yerletirme
5.12.1 Giri
Genel olarak yeni baraja ve rehabilitasyon amac ile eski baraja geomembran
serilmesi ayn prosedrleri gerektirir ve alt tabakadaki malzeme cinsi ile dorudan
alakaldr. Her iki durumda da geomembran tamamlanm nyze serilmektedir.
GSS kretten balayarak btn yze serilebilir. Bu teknik genel olarak
rehabilitasyonda kullanlmaktadr.
Serme baraj inasna paralel olarak, merkezi szdrmazlk sistemi ile alan
barajlardaki gibi de gerekletirilebilir. Dolgu bir seviyeye ulatktan sonra
geomembran yzeye serilir. Memba szdrmalk tabakal yeni barajlarda dey
kademeleme, erken su tutma imkn salad ve baraj inasna mteakip ykseldii
iin takn asndan da avantajldr. Rehabilitasyon uygulamalarnda iletmeye
minimum aksama yaratmak iin dey kademelendirme serimi ayr fazlar halinde
dzenlenir.
Geomembrann yatay tabakalar halinde serilmesi ayrca hafif eimlerde ve dar
geomembran plakalar kullanlarak uygulanmaktadr. Bu metot sayesinde dolgu
ykselirken szdrmazlk tabakasnn serilmesi, minimum kaynak uzunluu
kullanlmas, l kaynaktan kanlmas, rzgrn kaldrmasndan kanlmas,
yatayda ar gerilmelerden uzak durulmas ve gerekli grlmesi halinde kaplamann
hemen serilmesi gibi faydalar vardr. Jibiya Baraj (Nijerya) buna bir rnektir.
5.12.2 Destek tabakas
Yeni inaatlarda n yz szdrmazlk sisteminde alt tabaka genel olarak dier
dolgular ile birlikte yatayda serilir ve sktrlr. Alt tabakann ev izgisi tesinde
serilere sktrlmas iyi skm bir tabaka elde etmek asnda tavsiye edilebilir.
DOLGUBARAJLAR 161
Destek tabakas serilmeden nce alt tabaka gerekli eimde kesilmeli ve tekrar
sktrlmaldr.
Destek/drenaj tabakas kk vibratrlerle sktrlr. Destek tabakas nihai yzeyi
iyi sktrlmal, dz ve kntsz olmaldr. Sktrma hayatidir; 29 m yksekliindeki
toprak dolgu kontrol rezervuar (USA 1996), zayf sktrma nedeni ile CSPE
kaplamas bozulmutur. 0.3 m zerinde baraj malzemesi oturmalar rapor edilmitir.
Olduka sk kullanlan bir metot, Ita metodudur ki burada dk imento oranl (60
ile 70 kg/m
3
) bordrler ina edilir ve bunlar dolguyu snrlamak iin kullanlr. Bordr
genel olarak yksek zgeirgenlik salayan tekil granl yapl malzemeden retilir.
Bordr geomembrann yerletirilmesi ve ankrajlanmas iin salam bir altlk teekkl
eder. Baz durumlarda bordr ara yzeyinde ofset olumasna neden olan kaymalar
gzlenmitir. Bu ofsetler fazla stres olumasn, zellikle dolgunun devam ettii ve
yksek kotlarda devam eden dolgudan dolay btn oturmalarn olumad
durumlarda etkilidir. Bordr karakteri geni dolgulardan sonra oluan oturmalardan
dolay atlaklar olumasnda etkilidir. Tecrbeler gstermektedir ki imento oran
yksek bordrler daha geni atlaklara neden olmaktadr dolays ile dk imento
oranl bordr kullanm olduka nemlidir.
Bordr tabakas zellikle wings mekanik ankrajlar ile geomembrann serilmesini
olduka kolaylatrmaktadr. Patentli bir sistem olan wings geomembrann
balanabilecei dey sralar oluturur ve geomembran buraya vidalanr.

ekil 5.18 Dolguya gmlm wings ile geomembran montaj
Yatay kaynak ile geomembranlarn birletirilmesi, gerilmelerin ekil 18de
gsterildii ekilde dey ankrajla alnd durumlarda mmkndr.
DOLGUBARAJLAR 162

ekil 5.19 Geomembrann wings zerine montaj
Destek/drenaj tabakasnda potansiyel szmalarn gzlenmesi iin gzler
(kompartmanlar) oluturulmas mmkndr.
sistemli yeni ina edilen barajlarda, geomembran tabaka szdrmazlk asndan
bir btn olarak deerlendirilse dahi, geomembrann hazrlanm baraj i yzne
serilmesi gerekmektedir. Bu tek para halinde serim ile salanabilecei gibi zig
zaglar ile de salanabilir. Geomembran her halkarda etkiye maruz yzeye
serilecektir. Dolays ile ilem nyz kaplamas ile benzerdir. Geomembran st
ksmnn yerletirilmesi kaplama tabakas yerletirilmesi ile ayndr. Geomembrana
komu tabakalarn skma deerleri gerilme transferlerinden kanlmas iin dikkatli
belirtilmelidir.
Beton nyz kaplamal ya da asfalt kaplamal barajlarn rehabilitasyonunda
geomembran direkt olarak, drenaj ya da ara tabaka kullanlmadan yzeye serilebilir.
GSS serilecek yzey temizlenmeli, yabanc maddeler uzaklatrlmal, oyuklar krk
ksmlar temizlenmelidir. Genel olarak geomembran altna drenaj ve dayanm
salamas amac ile sentetik bir tabaka serilmektedir. Genel olarak bu tabaka
geomembrana lamine edilir bylece geometriden dolay mukavemet artar. Derzler
ve atlaklar, sentetik rt ile kapanaca iin ayrca doldurulmasna gerek yoktur.
Tek para ve przsz bir yzey hazrlamak nihai art deildir zira geotekstil
geomembrana koruma oluturacaktr. Fakat keskin keler ve kntlar gerilme
birikmelerine neden olmamak asndan dzeltilecektir (Banegon, Fransa 1973
inaat ve 1983 rehabilitasyon).
DOLGUBARAJLAR 163
Asfalt kaplamal barajlarn rehabilitasyonunda ilk gerekli uygulama asfalt betonu alt
temelin stabil hale getirilmesidir. Asfalt beton arkasndaki boluklarn tespit edilip
doldurulmas, alt temelin krlmas ve bel vermesinin engellenmesi iin nemlidir.
Suyun yzeyden szarak gelmesi, baka kaynaklardan geldii durumlar iin bu
suyun drenaj aft, drenaj kuyusu vb. ile uzaklatrlmas nemlidir. Asfaltn arasnda
drenaj tabakas olan birden ok katman olarak bulunduu durumlarda tabakalarn
birbiri zerinden kayma riskinin bertaraf edilmesi amac ile st tabakann
andrlarak homojen bir katman oluturulmas gerekebilir. Daha nceden
gerekletirilmi tadilatlarn olduu durumlarda da tadilat yaplan ksmn
ksmen/tamamen kaldrlmas durumu sz konusu olabilir. Ar anmalar
doldurulmaldr. Yzey hazrl geomembrana da baldr: yksek plastisiteli
geomembranlar tercih sebebidir zira alt yzeye daha iyi adapte olur, yrtlma riskini
azaltr ve boluklardan dolay yzey hazrl aamasn kolaylatrr.
Geomembran yerletirilmeden nce kretteki, evredeki ve baraj topuundaki ankraj
hendekleri hazrlanmaldr. Kretin beton yapl olmas durumunda evredeki ve
topuktaki hendekler hazrlanmaldr.
Btn baraj yz iin yzey ankraj dnlm ise, ankraj geomembrann yzeye
yaptrlmas iin kullanlr. Ankrajn baraj evine deyde serilmesi gerilmeleri
azaltt iin tercih edilir. Dey ankraj izgileri arasndaki mesafe maksimum rzgr
hz, geomembran mukavemeti, ankrajn tipi ve sklme dayanm ile alt temel
durumuna baldr. n germeli ankraj ile PVC geomembran kullanld durumlarda
6 m aralk genel olarak kullanlmaktadr ki bylece deplasmanlar, dalgalanmalar,
kabarck olumalar ve kabarma engellene bilir. n germe olmaz ise mesafe
ksaltlmaldr.

Moravka, ek Cum. 1999, PVC geokompozit sergi 6 m aralkl ankrajl
DOLGUBARAJLAR 164
Ankraj delikleri alt tabakaya gerekli ankraj uzunluunu salayacak derinlikte
delinmelidir. Paslanmaz elik kaya filizleri bu deliklere yerletirilmelidir. Kaya filizini
balamak iin kimyasal bileenler ya da epoksi reine kullanlr. Ayrca mekanik
ankraj da kullanlr. Temelin klape aleti iin hazrlanmas amac ile epoksi har ya da
dier altlk malzemeleri ile kaplanmas olasdr. Ankraj sistemi kapanmadan nce
tam lekli ekme testi tavsiye edilir. Asfalt akkan bir malzeme olduu iin memba
tarafnda karlalacak en scak kouldaki ankraj davran kontrol edilmelidir.
Homojen dolgu barajlarn ya da merkezi szdrmazlk tabakal barajlarn
rehabilitasyonu aamasnda n yze stabilite salayacak bir tabaka yerletirilmelidir.
Alt tabaka genel olarak yatay serilip sktrlrken destek tabakas dey allr.
5.12.3 Geomembrann Serilmesi
Baraj yzeyi ile geomembran arasnda iyi balantnn salanmas ve kabarma, yrtk
ve gerilmelerden kanlmas iin geomembrann +35 C zerinde ve +5 C altnda
serilmesinden kanlmas gerekmektedir. Serme scakl geomembrann cinsi ile
yakndan alakaldr.
Farkl geomembranlarn farkl kaynak scaklklar vardr. ok kat kaynak scakl
snrlamalar olan bir geomembrann serme program zerinde ciddi etkileri olabilir.
Gelen olarak geomembran balyalar kretten topua doru serilir. Baraj ev eimine
bal olarak vin kullanlmasna gerek olmayabilir, eer ev eimi < 1D 1.6Y ise
gerek yoktur. evre ve topuktaki ankrajlar iiler tarafndan bu izgide yrnerek
yaplr.
Serme srasnda rzgr tarafndan kaldrlm geomembran vakalar mevcuttur.
Rzgr hz arttka geici arlk (balast) olarak kullanlan kum torbalarnn says
gereinden fazla artabilmektedir. Kolay bir zm olmad dnlr ise, rzgrla
deplase olan geomembranlarn tasarm aamasnda deerlendirilmesi gerekebilir:
rnek olarak geotekstil ve geomembrann ayr kullanlmas yerine bu ikisinin
fabrikada lamine edilmi olarak kullanlabilir, bylece geotekstil zerindeki
geomembrann kalkmas durumunun nne geilebilir. Serme aamasnda bu
durum, geomembran inasna balanmadan btn taraflarca tartlmaldr. Uygun
zaman inaat ncesi toplantsnda btn taraflarla konuulmaldr. Ayrca bir ekilde
hasar grm malzemenin deitirilmesi gerektiinde sahada mevcut malzeme ile
deitirilebilir ve muhtemelen projede gecikmeler olur. Ayrca geomembran
seriminin deme koullar da dikkatlice konuulmaldr, zira rzgrdan doacak
DOLGUBARAJLAR 165
problemler elemine edilemez ama dzenlenebilir. Dolays ile risklerin minimum
edilerek maliyet/zaman asndan uygun bir orta yol bulunmaldr. Aktaki
geomembranlarda ise rzgr, serim sonrasnda da dikkate alnmaldr ki bu Blm
3te tartlmtr.
Serme sras gerilmeleri ve ilgili deformasyonlar ayrca nemlidir. Scaklk farkndan
tr boyda deimeler ve gne etkisi ayn zamanda malzemenin l arl etkili
olacaktr. %2 den fazla boyca uzama, serim ve kaynan doru uygulanmasn
engelleyecektir. Gerilmelerin ve uzamalarn minimum tutulmas nemlidir.
Dk termal katsayl geomembran kullanlmas tercih sebebidir.
lk sergi tam yerini aldktan sonra dier sergiler ona kaynaklanacaktr. Mmkn
mertebe kaynak double track otomatik kaynak makinesi ile yaplmaldr. Single track
manel kaynak sadece kelerde uygulanr. Kaynak yamursuz havada ya da
korunakl ortamda yaplmaldr.
Geomembran serilirken ve yzeye ankrajlanrken kretten kalc balants
yaplmadan tutulur. Daha sonra geomembran kretten ve evrelerden basit klapelerle
ya da glm ankraj ukurlar ile balanr. Fakat kalc evre ankrajlar, yzey
ankrajlar tamamlanp oturtulmadan yaplmamaldr.
Geomembrann kapland sistemlerde st ksmna kaln geotesktil yerletirilir.
Geotekstil btn yzeye olduu gibi bir ksma da serilebilir.

Bovilla Baraj, Arnavutluk, 1996, yeni inaat: PVC geokompoziti koruyan geotekstil
zerine yerinde dkme donatsz beton bloklar serilmektedir.
DOLGUBARAJLAR 166
5.13 Tipik rnekler
5.13.1 Bitmen Geomembran ile Kapl Yeni naat
Ek 1: La Galaube Baraj (Fransa)
Yeni kaya dolgu baraj bitmen geomembran ile kaplanmtr.

Szdrmazlk sistemi inas srasnda barajdan bir fotoraf

ekil 5.20
DOLGUBARAJLAR 167
5.13.2 Akta PVC Geomembran, Yeni naat
Ek 1: Alento Baraj (talya)

ekil 5.21
Ek 1: Sar Cheshmeh Baraj (ran)

ekil 5.22

DOLGUBARAJLAR 168
5.13.3 Kapl PVC Geomembran, Yeni naat
Ek 1: Bovilla Baraj (Arnavutluk)

ekil 5.23
DOLGUBARAJLAR 169
5.13.4 Kapl PVC Geomembran, Yeni naat
Ek 1: Jibiya Baraj ve Rezervuar (Nijerya)

ekil 5.24

ekil 5.25
DOLGUBARAJLAR 170
5.13.5 Ak PVC Geomembran, tadilat
Ek1: Moravka Baraj (ek Cum.)

ekil 5.26

ekil 5.27
DOLGUBARAJLAR 171
5.13.6 Kapl PVC Geomembran, Tadilat
Ek 1: Mafeteng Baraj (Lesoto)

ekil 5.28

DOLGUBARAJLAR 172
6 ASFALT EKRDEKL BARAJLAR
6.1 Giri
Asfalt ekirdekli kaya dolgu barajlar, geirimsizliin kil ekirdekli barajlarda olduu
gibi merkezde temin edildii barajlardr. Geirimsizlii salayacak malzemenin hem
nitelik hem de nicelik olarak uygun olmad veya tama mesafesinin kabul edilebilir
snrlar dnda kald durumlarda seilebilecek en uygun baraj tipleri arasndadr.
Kayann yksek geirgenlii szma meydana gelse bile borulanma tehlikesi
yaanmasn engeller. Asfalt ekirdek serme ve sktrma ilemleri kil ekirdekli
dolgu barajlarda olduu gibi olumsuz hava artlarna ok baml olmadan
yrtlebilmektedir. Yksek dayanml dolgu kayas baraj gvdesinde durayll
salar ve deformasyonlar engeller.
Geirimsizlik merkezde bulunan asfalt ekirdek ile salandndan, asfalt ekirdek
imalatna zel itina gsterilmesi zorunludur. zellikle dnyada imdiye kadar ok
yksek asfalt ekirdekli bir baraj imalat henz gereklemediinden, asfalt
ekirdein olas szntlara veya kendisini destekleyen dolgu malzemeleri ile birlikte
sergileyecei davrana dikkat edilmelidir. Bu amala proje aamasnda saysal
yntemler kullanlarak gerekli ve yeterli analizler yaplmal, imalat safhasnda
antiyede kontrollk hizmetleri ise zenle yrtlmelidir.
Asfalt ekirdekten kabuklara doru, ince malzemeden daha kalna doru giden bir
zonlama yer almaktadr. Aada tipik bir asfalt ekirdekli kaya dolgu baraj kesiti
verilmektedir.

ekil 6.1. Asfalt ekirdekli Baraj Tipik Enkesiti

DOLGUBARAJLAR 173

1: Asfalt ekirdek
2: Filtre/Gei zonu
3: Gei zonu
4A 4B: Kaya dolgu
5: Riprap Koruyucu zon (Gerekmesi halinde)
6.1.1 Kaya Dolgu Davran
Gvde dolgusunda kullanlacak kaya dolgunun nitelii ve dolaysyla sahip olaca
isel srtnme as, ev stabilite analizlerini ve dolgu evlerini belirleyen esas
faktrdr. Kaya dolgu parametreleri temel olarak aada sralanan kriterleri
salamaldr veya sralanan limitlerin dnda deerler varsa btn kriterler beraber
deerlendirilerek kayann kullanlabilirliine karar verilmelidir.
- Don sonras diren kayb %10u amamaldr.
- zgl arl 2.6 t/mden az olmamaldr.
- Los Angeles anma kayb 100 devirde en fazla %10, 500 devirde en fazla
%40 olmaldr.
- erisinde kilta, eyl vs. gibi balaycs az olan kayalar bulunmamaldr.
- Dane ap 100 cmi gememelidir.
- Sahip olaca gradasyon ile, filtre ve destek zonlar ierisine giriimde
bulunmamaldr.
- Sodyum slfat don kayb %10u amamaldr.
Bilindii zere kaya dolgunun davran elastik ve lineer deildir. Kaya dolgu
zerinde bulunan basn kayma dayanmn ve hacimsel uzamalar artrmaktadr.
Ayrca kaya dolgu davran younlua, ekle ve gradasyona baldr.
Dolgu imalat yaplrken serme ve sktrma ilemleri srasnda, deneme dolgular
yaplarak kayann projede ngrlen ve artnamelerde yazlan zellikleri salayp
salamad kontrol edilmelidir. Kaya dolgu iin dane apna gre ince, orta ve kaba
olarak snflandrma yaplrsa srasyla maksimum dane ap ve skm tabaka
kalnlklar ince malzemede 30 cm 40 cm, orta malzemede 60 cm 100 cm, iri
malzemede 100 cm 120 cm olmaldr.
DOLGUBARAJLAR 174
Deformasyon modlleri, dolgudaki boluk oran ve dolgu malzemenin
karakteristiine bal olarak 25-400 MPa aralndadr. Genelde niform bir dalma
sahip kaya dolgu rnein ok iyi sktrlm akl dolguya gre daha dk
deformasyon modllerine sahiptir. Dolaysyla bu noktada kaya dolgu gradasyonu
yksek elastik modl temini iin nemli bir parametre olmaktadr.
Dolguda kullanlan kayann isel srtnme as dorudan kayann kesme
dayanmn belirlemektedir. Gnmze kadar kaya dolgulardan elde edilen isel
srtnme as deerleri Leps tarafndan verilen eriler ile de uyum ierisindedir.

ekil 6.2. Leps Erisi
Leps erisinden grlecei zere, normal basn isel srtnme as deerinde asl
belirleyicilerdendir. Kayma gerilmesi ile normal gerilme basitletirilmi ekilde:
=A*()b forml ile birbiriyle ilikilidir.
70
65
60
55
50
45
40
35
30
F
r
i
c
t
i
o
n

a
n
g
l
e

,

i
n

d
e
g
r
e
e
s
|
Normal pressure , in pounds per square inch o
N
1 2 5 10 20 100 50 200 500
Infiernillo diorite 8 in. CFE 1965
Infiernillo conglom 8 in. CFE 1965
Malpaso conglom 8 in. CFE 1965
Pinzandaran gravel 8 in CFE 1965
Infiernillo basalt 7 in. CFE 1966
Infiernillo gness X 7 in. CFE 1966
Infiernillo gneiss Y 7 in. CFE 1966
Contreras gravel 7 in. CFE 1965
Santa Fe rock 7 in CFE 1965
Fort Peck sand No. 20 TML 1939
Scituate sand No. 8 TML 1941
Ottawa std. sand TML 1938
Isabella granite 4 in. USED 1948
Cachuma gravel 3/4 in. USBR 1953
Cachuma gravel 3 in. USBR 1953
Cachuma quarry 3 in. USBR 1955
Oroville tailings 3 in. USED 1963
Soledad gravel 4 in. CFE 1965
DOLGUBARAJLAR 175
: Kayma dayanm
: efektif normal gerilme
A ve b : kaya tipine bal ampirik katsaylar
Forml ve eri birlikte deerlendirildiinde, kaya dolgunun normal gerilmenin dk
olduu kabuk blgelerine doru daha yksek isel srtnme asna, normal
gerilmenin fazla olduu dolgunun i blgelerinde ise daha dk isel srtnme
asna sahip olduu sonucu ortaya kmaktadr.
6.1.2 Sonlu Eleman Yntemleri ile Deformasyon/Gerilme Analizleri
6.1.2.1 Limit Denge Analizleri (Yar Statik Metod)
Sonlu elemanlar metodlar ile yatay ykle limit denge analizleri gerekletirilebilir.
Artmsal dinamik analiz olarak bilinen bu tip analizlerde deprem yk faktrlerle
arttrlarak ev ya da dolgunun gme yzeyi ve gmenin olutuu ykleme
durumu belirlenir. Bu yklemenin kmax deerine oran da dolgunun emniyet faktr
olarak deerlendirilebilir. Basit Mohr-Coulomb kohezyon ve srtnme as deerleri
ile yaplabilecek bu analizden elde edilen deformasyon deerleri sadece gme
yzeylerini gsterme asndan nemlidir. Bu analizlerden elde edilen gerilmeler ve
deformasyonlar barajn sismik performans iin bir gsterge olarak kullanlamaz;
sadece gme kamasn belirlemek iin kullanlmaldr. Analizler sonucunda emniyet
saysnn 1in altna dt durumlarda boyutlu analizlerden elde edilecek kalc
deformasyon ve gerilme deerlerine baklmaldr. boyutlu sonlu elemanlar
modelleri ile yaplacak snr stabilite analizlerinin daha yksek emniyet faktr
salamas beklenebilir.
6.1.2.2 Statik Analizler
Statik analizler deformasyon tahmini iin kullanlmaldr. Bu analizlerde kret ve
gvde deformasyonun gereki tahmini iin:
- Yapm aamalarnn modellenmesi gerek deformasyonlarn elde edilmesi
ve plak-gvde etkileiminin modele doru yanstlmas iin gerekmektedir.
- Gvde elemanlar iin basit dorusal olmayan elastik modeller ya da
karmak plastisite modelleri gerekmektedir.
DOLGUBARAJLAR 176
- Rezervuar yklemesi asfalt ekirdein davrann ve ortaya kan
gerilmeleri deerlendirmek asndan nemlidir.
Analizler girdileri deneylere dayanmayp bir takm tahminleri ve ngrleri ieriyorsa,
her mhendislik hesab gibi bu hesaplardan elde edilen sonular da bir davran
indeksi olarak kabul edilmeli, parametrik analizlerle tasarm seimlerinin davrana
etkisi aratrlmaldr.
6.1.2.3 Zamana Baml Dinamik Analizler
Zamana baml analizler asfalt ekirdek ve ekirdei evreleyen dolgularn birbiriyle
olan etkileimini modellemek iin kullanlan olduka kark bir yntemdir. ki ve
boyutlu sonlu elemanlar yntemi bu metod iin geerlidir. Analizlerde;
- Sismik riskin zm yaplan baraja uygun olarak yer hareketi ile
modele yanstlmas,
- Snmlemedeki artn dolguya yanstlmas,
- Seilen zaman aralnn zm yapan bilgisayar kapasitesine bal olarak
mmkn olduunca kk seilmesi,
sonularn sal asndan nemlidir.
6.1.2.4 Boyutlu Analizler
boyutlu analizler baraj davran hakknda detayl bilgi edinmeyi
salayabilmektedir. Fakat model oluturma ve malzeme modellemede yaanacak
problemler ile sonlu eleman modelinin sahip olabilecei boyutlar zm olduka
zor ve karmak bir hale sokmaktadr. Dolaysyla boyutlu analizlerin deprem riski
ve barajn sahip olduu riskin yksek olduu yerlerde yaplmas nerilmektedir.
boyutlu analizlerde;
- Asfalt ekirdek ve gvde dolgusunun aamal ve birlikte yrtlen imalat
modellenmeli ve asfalt ekirdek ile asfalt ekirdei evreleyen destek
zonlar etkileimi modele uygun bir ekilde yanstlmal.
- Malzemelerin lineer olmayan davranlar modelde kullanlmal.
- Rezervuar yklemesi statik analizlerde belirtildii gibi modelde kullanlmal.
DOLGUBARAJLAR 177
6.1.2.5 Gvde ev Eimleri
Asfalt ekirdekli barajlar, geirimsizliin ekirdekte saland kaya dolgu barajlar
olduundan pratikte mansap dolgusunda su etkileri hi bir koulda hesaplarda
gznne alnmamaktadr. Memba tarafnda ise iletme durumunda su etkileri
gznne alnmaldr. Gvde ev eimlerini asl belirleyen faktrler, dier kaya
dolgu barajlara benzer olarak baraj ykseklii, barajn ina edildii blgenin
depremsellii ve dolguda kullanlan kayann kalitesidir.
Stabilite analizlerinde, eer gvde altnda nispeten daha zayf blgeler var ise,
kayma dairelerinin temelden gemedii kontrol edilmelidir. Dolguda kullanlan
kayann kalitesi ve sahip olduu isel srtnme asnn gvde evlerini belirleyen
asl faktr olduundan emin olunmaldr.
6.1.2.6 Tasarm Depremi
letme Esasl Deprem (ED) : ED, baraj yerinde sadece kk ve kabul edilebilir
seviyede hasar seviyesi ile sonulanabilecek yer hareketlerinin dzeyini
gstermektedir. ED 100 yllk periyodu amayan % 50 ihtimalli yer hareket seviyesi
olarak tanmlanr. Barajlar, yardmc yaplar ve ekipmanlar fonksiyonel olarak
yerinde kalmal ve EDyi amayan deprem hareketlerinin meydana gelmesiyle
oluabilecek hasarlar kolayca tamir edilebilmelidir.
Emniyet Esasl Deprem (EED) : EED tasarlanan veya analiz edilen baraj iin,
maksimum yer hareketini meydana getirecektir. EED yklenmesine maruz
kalndnda barajn su tutma kapasitesini srdrebilmesi gereklidir.
Maksimum Gvenilir Deprem (MCE) : MCE, tahmini tektonik erevede ya da u
an bilinenlerle corafik olarak tanmlanan tektonik artlarla ya da tanml bir fay
boyunca grlen makul derecede olas en byk depremdir. MCE, tahmin edilen
bykln st snrdr.
Fay geometrisinin ve aktivitesinin iyi bilindii yerlerde, MCEnin tahmininde
deterministik metot kullanlmaldr. Olaslksal yntem ile elde edilen MCE deeri
deterministik yntemle bulunan deer ile uyum iinde olmaldr. Yksek risk
orannda snflandrlan projeler iin, tasarmda 10 000 yllk tasarm periyodu
nerilmektedir.
DOLGUBARAJLAR 178
6.2 Temel Tasarm
6.2.1 Temel Kazlar ve Dolgu Temeli zellikleri
Asfalt ekirdekli bir barajn temel tasarmnda kazlar, gvde dolgusu ve asfalt
ekirdek temel kayas kontanda imal edilen topuk betonu, topuk betonu
zerinden veya bu beton altnda braklacak galeriden yaplacak enjeksiyonlar ve
gvde boyunca drenajn salanmas konular incelenmelidir.
Gvde dolgusu altnda yaplacak gerekli kazlardan sonra, yaplmas ngrlen
iyiletirmeler ile olas szmalar kontrol edilebilmeli, gvde ev stabilitesini skntya
sokabilecek ve uygun olmayan btn malzeme kaldrlmal, btn temel boyunca
destek zonlar, filtreler ve kaya dolgu iin uygun dolgu zemini hazrlanmaldr. Asfalt
ekirdek destek zonlar ve kaya dolgu blgesinde farkl oturmalar
snrlandrlmaldr.
Sa ve sol sahilde, topuk pla altnda ve gvde dolgular altnda salam kaya
ortaya karlmaldr. Alvyon, yama molozu ve benzeri malzeme gvde altnda tm
kesit boyunca ortadan kaldrlmaldr. Eer temelde braklmas ngrlen bir
malzeme varsa bu malzeme ok iyi tariflenmeli, malzemenin elastik modl ile kaya
dolgunn elastik modl birbirine yakn deerlerde olmaldr.
6.2.2 Topuk Pla Temel Kayas Konta
Topuk pla, kaya temel ile asfalt ekirdek arasnda geirimsiz bir yzey oluturarak
asfalt ekirdein uygun bir ekilde yerletirilmesi iin balant eleman olarak grev
almaktadr. Dier taraftan topuk pla imalat ile hem enjeksiyon perdesi iin uygun
bir platform elde edilmekte hem de enjeksiyon iin balk betonu ihtiyac ortadan
kalkmaktadr.
Enjeksiyon iin dier bir seenek ise baraj ekseni boyunca (sa sahil sol sahil
boyunca), salam kayada alacak bir enjeksiyon galerisi kullanlarak enjeksiyonun
galeri ierisinden yaplmas seeneidir. Galeri almasnn dier bir faydas da
iletme dnemi boyunca meydana gelebilecek olas kaaklara kar enjeksiyon
yapabilme olanann srekli salanabilmesidir.
Topuk pla altnda temizleme ve yzeyin hazrlanmas ilemleri;
- Zemin yzeyindeki krkl, atlakl, boluklu ve derzli blmlerden yumuak
malzemenin kazlmasn,
DOLGUBARAJLAR 179
- Topuk pla temel yzeyinde detayl jeolojik haritann hazrlanmasn,
- Kaya yzeyine zarar verilmeden yksek basnl hava ve su ile
temizlenmesi, zarar oluacaksa hava ile temizlenmesini,
- Zemin temizlendikten sonra krkl, atlakl, boluklu yerlerin betonla
doldurulmasn iermektedir.
Topuk pla ile asfalt ekirdek birleiminde en az 10 mm kalnlnda bir mastik
tabaka oluturulmaldr. Beton yzey temizlenmeli ve scakl yaklak 150 Cye
getirilmelidir. Mastik dolgu genilii tabandaki asfalt ekirdek kalnlndan her iki
yanda en az 50 cm daha geni bir yzeye uygulanmaldr. naat derzlerinde
kullanlacak su tutucular da en az 150 Cye dayanabilecek nitelikte olmaldr.
Aadaki ekilde tipik bir birleim detay rnek olarak verilmektedir.

1: Asfalt ekirdek
2 3: Filtre gei zonlar
4a: Kaya Dolgu (nce)

ekil 6.3. Asfalt ekirdek - Topuk Pla Birleim Detay
Enjeksiyon galerisi ile asfalt ekirdek birleimini gsteren ve uygulanm olan baka
bir rnek ise aada verilmitir.

DOLGUBARAJLAR 180

1: Asfalt ekirdek
T: Filtre gei zonu
3: Geirimli malzeme

ekil 6.4. Galeri zerinde Asfalt ekirdek Topuk Pla Birleim Detay

6.2.3 Enjeksiyonlar
Asfalt ekirdekli barajlarda kapak ve perde enjeksiyonu, gvde katof kazs
tamamlanp temizlendikten ve eksende topuk pla dkldkten sonra topuk pla
zerinden yaplr.
Asfalt ekirdekli barajlarda perde enjeksiyonuna talveg seviyesinden balanarak sa
ve sol sahilde yamalara doru klmaldr. Sa ve sol sahildeki perde
enjeksiyonunun dolgunun nnde gitmesine dikkat edilmeli ve enjeksiyon erbetinin
ayrca DS Temel Sondaj ve Enjeksiyon Teknik artnamesi ndeki dier hususlara da
uyulmaldr.

DOLGUBARAJLAR 181
Tablo 6.1. Lujyon Deerleri le Geirimlilik Arasndaki liki
Lujyon Deerleri Geirimlilik Deeri (cm/s) Kaya Snflamas
>25
10
2

ok Geirimli
25
10
3

5-25
10
4

Geirimli
5
10
5

1-5 Az Geirimli
1
10
6

Geirimsiz
<1
Enjeksiyon perdesi kalnl karstik kaya temellerde ve atlakl kayalarda aln fazla
ve geni apl olmas nedeniyle olduka kaln olabilecektir. Delik aralklar proje
aamasnda yaplan deerlendirmelerden sonra, arazide yaplacak uygulama
sonrasnda ortaya kan al deerlerine bal olarak artrlabilir veya azaltlabilir.
Enjeksiyon karmnn imento ile zenginletirilmi olmasna yani imento/su>1.5
olmasna dikkat edilmelidir.
Asfalt ekirdekli barajlarda enjeksiyon perdesi boyutlar iin aada verilen
maddeler uygulanmaldr:
- Hidrolik ykseklik H/3 + c forml ile bulunabilir (c katsays temel kayann
geirimlilii ve kritikliine bal olarak 7.5 - 23 arasnda deimektedir),
- Yaplan basnl su tecrbeleri sonularna gre Lugeon deerinin 1e
yaklat seviyelere kadar inilmesi(pratikte 1 deeri geirimsizlik snrdr),
- Yer alt su seviyesinin gzetilmesi,
Uygulamada topuk pla zerinde 3 sra enjeksiyon delii yeri braklmakta, bu
deliin orta delgisi derin perde enjeksiyonu iin kullanlmakta ve bu deliklerin memba
ve mansabndaki delikler ksa kapak enjeksiyonlar iin ayrlmaktadr. Kapak
enjeksiyonlar delgi derinlikleri genelde zeminin geirimliliine bal olarak 5 10 m
arasnda uygulanmaldr. Kapak enjeksiyonlar ve perde enjeksiyonu arasndaki
mesafe en fazla 3 m olmaldr. Enjeksiyon basnlar ile enjeksiyon erbeti
karmlarna uygulama aamasnda yaplacak enjeksiyon artnamesine gre karar
verilmelidir.
DOLGUBARAJLAR 182
6.3 Asfalt ekirdek
6.3.1 Asfalt ekirdek Bileenleri ve zellikleri
Asfalt ekirdek, gei zonu ve filtre zonu genel olarak 0.20 mlik kademeler halinde
birlikte sktrlarak imal edilmektedir. 0.20 mden daha yksek uygulamalar son
yllarda gelien serme sktrma teknolojisi ile artmaktadr.

ekil 6.5. Yerletirme ve Sktrmadan Sonra Asfalt ekirdek Enkesiti
30 mden daha yksek barajlarda asfalt ekirdek kalnl 50 cm ile 150 cm arasnda
olmaldr. Dier taraftan artan su ykne gre yani baraj yksekliinin artmas
durumunda bu kalnln 10 ile 20 cm arasnda artrld da grlmektedir. Pratikte
asfalt ekirdein baraj temelinde maksimum kalnl, baraj yksekliinin %1i kadar
alnabilir. Son yllarda yapm tamamlanan barajlarda, gelien teknoloji ile birlikte
asfalt ekirdek kalnl baraj temelinden krete doru azalarak imal edilebilmektedir.
Kalnlk azaltmas ekirdein memba yznde uygulanan bir eimle salanmaktadr.
Buna karn ekirdein mansap yz diktir. Memba yznde uygulanan bu eim,
memba ve mansap tarafnda bulunan dolgularn farkl oturmalarna ekirdein uyum
gstermesini salamak amacyla yaplmaktadr.
Asfalt ekirdek iinde kullanlacak dolgunun (filler), kum ve akl dane ap aral 0
18 mm arasnda olmaldr. lenebilirlii ve sktrmay artrmak iin yuvarlak
keli doal kum ilavesi genellikle kullanlan bir yntemdir. Asfalt ekirdekteki bitm
oran genellikle arln %6s orannda kullanlmaldr. Bu oran %5.5 ile %6.5
arasnda deimektedir. Bu deiimin nedeni kullanlan agregann sahip olduu
zelliklerdir. Boluk oran ise hacmen %3den daha az olmaldr. letme
koullarnda dey gerilme (1) ve yatay gerilme (3) gerilme arasndaki fark
nedeniyle ortaya kan kayma gerilmesi boluklarn artmasna neden olmaktadr. Bu
nedenle kaya dolgunun, asfalt ekirdein ve asfalt ekirdek yanlarnda bulunan
destek zonlarnn profesyonel bir ekilde sktrlmas byk nem tamaktadr.
DOLGUBARAJLAR 183
Asfalt ekirdek genellikle tam baraj ekseninde yerletirilmektedir. Fakat barajn
efektif enkesit alannn artrlmas gerekli bir ihtiya ise asfalt ekirdek daha
membaya yakn bir ekilde konumlandrlabilir. ok yksek olmayan barajlarda
imdiye kadar yaplan uygulamalarda da gzlenebildii gibi mansaba doru asfalt
ekirdee ok keskin olmayan bir eim verilmekte, baraj tabanndan krete doru
asfalt ekirdek kalnl azaltlmaktadr.

Tablo 6.2. eitli Barajlar in Asfalt ekirdek Karmlar
Uygun karmlar ile imal edilmi asfalt ekirdeklerde geirimlilik katsays K
s
10
9

m/s mertebesinde olmaktadr. Aadaki tabloda eitli barajlar iin asfalt ekirdek
karm oranlar verilmektedir.
Asfalt ekirdek sktrma srasnda 140 155 C arasnda bir scakla sahip
olmaldr. Eer scaklk 155 Cyi aarsa soutma ilemine bavurulmaldr.
6.3.2 Asfalt ekirdek Deformasyonlar
Asfalt ekirdek elasto plastik bir malzeme davran sergilemelidir. Bylece dolgu
yk, su yk ve deprem gibi yklemeler nedeniyle ortaya kacak farkl oturmalara
uyum salayabilmelidir. Bu amala ekirdek ve ekirdein hemen memba ve
mansabnda yer alan gei zonlarnn iyi bir ekilde kenetlenmesi, deformasyon
Baraj
Ykseklik
(m)
ekirdek
kalnl (m)
(Kret/Temel)
Agrega Dolgu malzemesi
Bitm
Tip Dane boyutu
Toplam
ierik
(%)
Agregadan
krlarak
retilen (%)
Eklenen
erik
(%)
Tip
(%)
Storglomvatn 125 0.5/0.9
Doal akl + %50
krmata 0-18 mm
13
maksimum
6.5
minimum 6.5
krmata
kireta
6.3 B180
Storvatn 90 0.5/0.8 Krmata gnay 0-16 mm 12 4 5
7 - 8 krmata
kireta
6.2 B60
Berdalsvatn 62 0.5
Doal akl + %20
krmata 0-20 mm
11 6 8
4 - 6 krmata
kireta
6.1 B60
Styggevatn 52 0.5 Krmata gnay 0-16 mm 12 5 7
5 - 7 krmata
kireta
6.3 B60
Riskallvatn 45 0.5
Doal akl + %20
krmata 0-20 mm
11 1 5
6 - 10
krmata
kireta
6.3 B60
Katlavatn 35 0.5 Doal akl 0-16 mm 12.5 6.5
6 krmata
kireta
6.3 B65
Vestredalstjern 32 0.5 Doal akl 0-16 mm 12.5 6.5
6 krmata
kireta
6.3 B65
Langavatn 26 0.5 Doal akl 0-16 mm 12.5 6.5
6 krmata
kireta
6.3 B65
DOLGUBARAJLAR 184
modllerinin de birbirine yakn olmas gereklidir. Asfalt ekirdek kendi kendini tamir
edebilme (self healing) yetenei sayesinde, zellikle depremler nedeniyle
oluabilecek ar deformasyonlarda szdrmazlk zelliini kaybetmemelidir.
Asfalt ekirdein elastiklii eitli nedenlere baldr. zellikle serme sktrma
srasnda meydana gelen ilk oturmalar bile asfalt ekirdein ieriinde bulunan
malzemelerin granlometrisinden ve bitm malzemesi zelliklerinden direk olarak
etkilenmektedir. imdiye kadar asfalt ekirdekler zerinde yaplan eksenli
deneylerden alnan sonulara gre 0.1MN/mlik bir yk altnda bile asfalt ekirdek
herhangi bir ilev kaybna uramamaktadr.
Kil ekirdekli barajlarda olaan bir tartma konusu olan hidrolik krlma (hydraulic
fracture) konusu asfalt ekirdekli barajlar iin de bir tartma konusu olarak
deerlendirilmelidir. Bilindii gibi hidrolik krlma ekirdek iindeki boluk suyu
basncnn toplam dey gerilmeyi atnda ortaya kmaktadr. Baraj enkesitinde
olduka kk bir blm kapsayan dar asfalt ekirdein elastik modl kendisini
evreleyen destek zonlarnn veya kaya dolgunun sahip olduu elastik modlden
ok daha dktr. Bu nedenle asfalt ekirdek zerine gelecek dey gerilmeler
destek zonlar ve kaya dolgu zerine gelecek dey gerilmelerden ok daha az
olacak ve bu durum aslma etkisi (hanging effect) ortaya karabilecektir. Destek
zonlarnn sahip olaca elastik modl asfalt ekirdek ile kaya dolgu arasnda
sspansiyon grevini yerine getirebilecek nitelikte olmaldr.
Dier taraftan, daha rijit bir asfalt ekirdek yaplmas seenei daha az esnek ve
daha az geirgen bir asflat ekirdek ortaya kmasna neden olacaktr. Bu durum
asfalt ekirdekte kendiliinden iyileebilme zelliinin kayb anlamna gelecektir.
Aslma etkisinin minimize edilebilmesinin en iyi yolu, kaya dolgudan asfalt ekirdee
doru elastik modllerin tm ykleme koullarna uygun olarak seilebilmesinden
gemektedir.
Asfalt ekirdekli bir baraj projelendirirken, asfalt ekirdek ve dier baraj blgelerinin
farkl yklemeler altndaki deformasyonlarn grebilmenin tek yolu sonlu elemanlar
veya sonlu farklar metodunu kullanarak modelin kurulmas, gerekirse parametrik
almalar yaparak kullanlacak malzemelerin mhendislik parametrelerinin
belirlenmesi gereklidir.
Asfalt ekirdein deprem ykleri gibi tekrarl ykler altndaki davranna ynelik
literatrde ok fazla aratrmaya rastlanmamaktadr. Yaplan bir ka aratrmada
DOLGUBARAJLAR 185
alnan sonular ise asfalt ekirdein tekrarl yklere dayanabileceini, herhangi bir
atlama veya geirgenlikte bir kayp olmadan grevini devam ettirebileceini
gstermektedir. Deprem ykleri altndaki davran etkileyen faktrler baraj
gvdesindeki zonlamann uygunluu, temel koullar ve barajn bulunduu yerin
sismik aktifliidir.
Asfalt ekirdein deprem ykleri altnda sahip olaca elastik modl ve poisson oran
yerletirme scakl ve uygun asfalt ekirdek karm elde edilmesine baldr.
Gnmze kadar yaplan aratrmalarda snm orannn 0.05 ile 0.3 arasnda geni
bir bantta yer ald grlmtr. Scaklk art ile birlikte daha akkan bir yapya
kavuan asfalt ekirdek daha dk elastik modllere sahip olmaktadr.
6.3.3 Asfalt ekirdein Sahip Olmas Gereken Optimum Birleim
Asfalt ekirdekte aada verilen karakteristikler bir arada bulunmaldr:
- Su ykne kar geirimsizlik,
- Deformasyonlarn belli limitlerde tutulmas ve hidrolik krlmaya kar stabil
kalmak,
- Kayma gerilmelerine kar dayanm,
- lenebilirlik
Aadaki ekilde gsterildii gibi, karm iindeki bitm oranna gre asfalt
ekirdekte baz karakteristikler ortaya kmaktadr. Bu karakteristikleri ortaya karan
durum asfalt ekirdein karm olmaktadr.
Bitm orannn asfalt ekirdein fiziksel zellikleri zerindeki etkisi aadaki ekil ile
tariflenebilmektedir. Optimum eriden uzaklaldka asfalt ekirdein sahip olaca
zellikler 1den 6ya kadar numaralandrlmtr.
DOLGUBARAJLAR 186

1. Rijit
2. Mineral birleim fazlal
3. Younluk
4. Yerletirilebilirlik
5. Akkan bileenler
6. Yumuak
7. Bitm

ekil 6.6. Asfalt ekirdek Bitm Oran likisi
Asfalt ekirdekte agrega kompozisyonu Fullerin gradasyon erisi ile uyumlu
olmaldr. Eri aada gsterilmektedir.

ekil 6.7. Fuller Erisi
Dane boyutu eride gsterildii gibi minimum 0.075 mm ile maksimum 16 18 mm
arasndadr.
Asfalt ekirdek karmnda kullanlan agregalar bir beton karmnda kullanlan
agregalarn sahip olmas gereken tm koullar salamaldr. Dier taraftan asfalt
ekirdek karmnn kalitesi asndan agregalar zerinde aratrlmas gereken iki
nemli parametre bulunmaktadr. Bunlar yasslk indisi (flakiness index) ve darbe
deeri (impact value) parametreleridir. Eer agregann sahip olduu yasslk indisi
limitler dnda ise yass agregalarn okluu nedeniyle adhezyon sorunu ortaya
DOLGUBARAJLAR 187
kmakta ve optimum sktrma yaplamamaktadr. Darbe deerinin yksek olmas
ise gevrek ve abuk krlabilen bir agregaya iaret etmektedir. Bu durum asfalt
ekirdek durabilitesini etkileyen olumsuz bir faktrdr.
6.4 Gvde Blgeleri ve zellikleri
6.4.1 Baraj Blgeleri
Asfalt ekirdekli bir baraj enkesiti kil ekirdekli kaya dolguya benzer zellikler
tamaktadr. Genellikle merkezde asfalt ekirdek, hemen bitiiinde memba ve
mansapta destek filtre zonlar, destek ve filtre zonlarndan sonra ise farkl
gradasyonlara sahip kaya dolgu kabuk zonlar bulunmaktadr.
Asfalt ekirdek kesintisiz olarak temelden krete kadar tek bir hatta uzanabilecei
gibi, temelde iki sra halinde ykselmeye balayarak bir tanesi baraj yksekliinin
hemen hemen yarsna kadar dieri ise krete kadar uzanacak ekilde de
tasarlanabilmektedir. Bu ekilde Hong Kongda tasarlanm olan High Island Water
Scheme projesine ait tipik enkesit ve baraja ait zonlar aada gsterilmektedir.

A. Rezervuar su kotu
1. Asfalt ekirdek
2. Ana ekirdek
3. kincil ekirdek
4. Gei blgeleri
5. Riprap
6. Kontrol ve galerisi
7. Talveg
8. Kaya dolgu
9. Temel demeleri
10. Enjeksiyon perdesi
11. Ana kaya

ekil 6.8. High Island Water Scheme Tipik Enkesiti
DOLGUBARAJLAR 188
Kesit ortasnda bulunan kontrol galerisi ile asfalt ekirdek ve filtre zonlarnn birleim
detay ise aadadr.

ekil 6.9. High Island Water Scheme Asfalt ekirdek Kontrol Galerisi
Birleim Detay
Klasik ekilde ina edilen asfalt ekirdekli bir barajda 1 ile gsterilen asfalt ekirdek
temelden krete kadar uzanmaktadr. Ayrca yine son dnemde ina edilen ve
projelendirilen asfalt ekirdekli barajlarda, asfalt ekirdek tekil bir zon olarak
geirimsizlii salamaktadr.
6.4.2 Asfalt ekirdek Filtre ve Destek Zonlar
Asfalt ekirdek memba ve mansap yzlerinde uygulanan gei blgesi kalnl 1.00
m ile 2.00 m arasnda olmaldr.
Asfalt ekirdek mansabnda bulunan gei blgesi dey bir filtre olarak
almaktadr. Bu nedenle dier baraj trlerinde olduu gibi szmas muhtemel sular
drene edebilme kapasitesi yksek ve uygun gradasyonda olmaldr. Dier taraftan
barajn yerletirildii vadi ekseni boyunca da meydana gelecek szmann toplanarak
mansaba drene edilmesi gerekmektedir.
Filtre/gei blgelerinde pratik olarak malzemelerin maksimum dane apnn 60 mm
olmas,
10
50
> d
mm ve
10
15
< d
mm koullarnn salanmas tavsiye edilmektedir.
Keli krmata genellikle yuvarlak doal akllardan daha duraan bir destek
blgesi oluturmaktadr. Asfalt ekirdek, filtre/gei zonlar ve kabuk zonlar
arasndaki dane boyutu farklar ok fazla olmamaldr. ICOLD (1992) ye gre dane
boyutu sralamas aadaki gibi olmaldr:
gei filtre ekirdek
d d
/ 10 100
>
ve
kabuk gei filtre
d d
100 / 100
) 4 / 1 ( >

DOLGUBARAJLAR 189
iddetli bir deprem durumunda, asfalt ekirdekte meydana gelebilecek bir yrtlma
durumunda filtre zonlarndaki ince malzeme asfalt ekirdekte meydana gelen yrt
mmkn olduunca tkayarak szmay azaltabilir. Fakat bu durumda asfalt
ekirdein sahip olduu karm ve geirimsizlik zellikleri zarar grebilecektir.
Filtre zonlar ile kaya dolgu arasnda bulunan destek zonlarnn niformluu ve
sktrlma derecesi tm baraj gvdesinin deformasyonunu ve gvde ev eimlerini
belirlemektedir. Destek zonlarnda dane aplar genellikle 0 200 mm arasndadr.
Sktrma srasnda daha nce de belirtildii gibi asfalt ekirdek ve filtre/gei
blgesi 0.20 mlik tabakalar halinde ve beraber iamal edilmektedir. Destek zonu ise
genellikle daha yksek tabaka kalnlklarna (0.40 m gibi) sahip olarak imal
edilmektedir.
6.5 lm Aletleri
6.5.1 Giri
Barajlar, byk mhendislik yaplar olarak tadklar nem nedeniyle iletme sresi
boyunca eitli lmlerle izlenmelidir. Asfalt ekirdekli kaya dolgu barajlarda lm
ve izleme faaliyetleri dier dolgu barajlara benzerdir. Yatay ve dey ynl
hareketler baraj gvdesi yaknnda belirlenen sabit referans noktalarna gre
yaplabilir. Buna ek olarak deformasyonlar, gerilmeler, temelde meydana gelecek
szma ve yk deiimleri zel donanmlarla llebilmektedir.
6.5.2 Harici kme Rperleri
Baraj gvdesi mansap evinde ve krette konumlandrlrlar. ynl olarak
deformasyon lmne imkan salarlar. Sabit bir noktaya gre meydana gelen
deformasyonun deeri ve dorultusu belirlenir.
6.5.3 Su Basn ler
Mansapta filtre zonunun tabanna yerletirilir. Bir nevi rasat kuyusu ilevi
grmektedir.
6.5.4 Sznt lerler (V Azl)
Mansaba szan sularn ve eer var ise drenaj galerilerindeki sznt sularn
llmesinde kullanlr.
DOLGUBARAJLAR 190
6.5.5 Su Kotu ler
htiyaca ve barajn amacna gre minimum su seviyesine ve normal iletme
seviyesine yerletirilmektedir.
6.5.6 vme ler
Krette, sahillerde ve baraj topuunda deprem etkilerini lmek amacyla yerletirilen
ve e zamanl alan cihazlardr.
6.5.7 Piyezometreler
Baraj temelinde meydana gelecek szmalar, YAS seviyesini, enjeksiyon perdesinin
efektifliini ve temeldeki boluk suyu basnlarn lmek amacyla kulanlan
cihazlardr.
6.5.8 Basn lerler
Dolgudaki oturmalarn ve basnlarn llmesi iin kullanlan cihazlardr.
6.5.9 Manyetik Ekstansometreler
Gvdede meydana gelecek dey deformasyonlarn lmnde kullanlr. Mansapta
maksimum enkesitte asfalt ekirdee yakn bir blgeye yerletirilir.
6.6 Tamamlanm ve naat Devam Eden Asfalt ekirdekli Barajlar, Tipleri Ve
zellikleri
Hydropower and Dams, World Atlas, 2011e gre 2011 yl itibariyle 55 tanesi yapm
aamasnda olmak zere dnya zerinde yaklak 150 adet asfalt ekirdekli baraj
bulunmaktadr. Bu barajlarn ou Almanya, Norve ve inde bulunmaktadr.
imdiye kadar tamamlanan en yksek asfalt ekirdekli baraj 1997 ylnda iletmeye
alan ve 128 m ykseklie sahip Storglomvatn barajdr. Yapm aamasnda olan
en yksek baraj ise inde bulunan ve tamamlandnda 198 m ykseklie sahip
olacak Houziyan Barajdr.

DOLGU

UBARAJLAR

Ta ablo 6.3. 2011
Asfa
1 Yl tibariyle
alt ekirdek

Tamamlanm
kli Barajlar
m ve Yapm Devam Ede
191
en

1
DOLGU

UBARAJLAR

1922

DOLGU
UBARAJLAR 193

3
DOLGUBARAJLAR 194
Tamamlanm baz projelere ait tipik kesitler aada verilmektedir.
Murwani Baraj, Suudi Arabistan

A: Rezervuar su kotu 3: Geirimli malzeme
1: Asfalt ekirdek 4: Kaya dolgu
T: Gei zonu 5: Kontrol ve enjeksiyon galerisi
2: Yar geirimli malzeme 6: Enjeksiyon perdesi

ekil 6.10. Murwani Baraj Tipik Kesiti
Grosse Dhnn Baraj, Almanya

A: Rezervuar su kotu 4: ri boyutlu kaya dolgu
1: Asfalt ekirdek 5: Snflanmam kaya dolgu
2: Gei zonu 6: Kontrol ve enjeksiyon galerisi
3: Kk boyutlu kaya dolgu

ekil 6.11. Grosse Dhnn Baraj Tipik Kesiti
DOLGUBARAJLAR 195
Finstertal Baraj, Avusturya

A: Rezervuar su kotu 3a: Snflanm kaya dolgu
1: Asfalt ekirdek 3b: Kaya dolgu buzulta
2a: Gei zonu buzulta 4: Riprap
2b: Gei zonu snflanm krmata 5: Yatak malzemesi buzulta ierikli

ekil 6.12. Finstertal Baraj Tipik Kesiti
Breitenbach Baraj, Almanya

A: Rezervuar su kotu 4: Kontrol galerisi
1: Kaya dolgu 5: Enjeksiyon perdesi
2: Kil ekirdek 6: Asfalt ekirdek ile ayn zellikte blanket
3: Gei zonu 6: Asfalt ekirdek

ekil 6.13. Breitenbach Baraj Tipik Kesiti

DOLGUBARAJLAR 196
Feistritzbach Baraj, Avusturya

A: Rezervuar su kotu
1: Asfalt ekirdek
2: Asfalt ekirdek kanal
3: Destek zonu, maksimum dane ap 60 mm
4: Filtre zonu, tabaka kalnl 20 cm, dane ap 0 60 mm
5: Filtre zonu, tabaka kalnl 20 cm, dane ap 0 60 mm
6: Kontrol galerisi
7: Enjeksiyon perdesi
8: Kaya dolgu, tabaka kalnl 60 cm, maksimum dane ap 40 cm
9: Kaya dolgu, tabaka kalnl 130 cm, maksimum dane ap 100 cm
10: Riprap, maksimum dane ap 70 cm

ekil 6.14. Feistritzbach Baraj Tipik Kesiti
Asfalt ekirdekli tip iin, gnmze kadar baz barajlarda llen szma deerleri u
ekildedir;
Tablo 6.4. Baz Asfalt ekirdekli Barajlarda llen Szma Deerleri
Baraj Ad Yeri
Asfalt ekirdek Alan
(m)
Szma Miktar
(l/s)
Megget skoya 20 000 1.6
Finstertal Almanya 37 000 2.5
Berdalsvatn Norve - 2.5
Styggevatn Norve - 20
Storvatn Norve 79 000 10
Lastioulles Nord Fransa - 75
Lastioulles Sud Fransa - 4.2
Szma deerlerinden grlecei zere, szma asndan asfalt ekirdekli barajlarn
deformasyonu olduka iyidir.
DOLGUBARAJLAR 197
7 YARARLANILAN YAYINLAR
- Referans EM-1110-2-2300 BLM 7 ve ICOLD BULLETIN 91
- Referans: EM 1110-2-2300 Blm 5, USBR Design Standarts No:13 Blm
3.11~3.17, ICOLD Bulletin 129 Blm 4
- Referans: EM 1110-2-2300 Blm 10
- AMAYA, F., and MARULANDA, A., Golillas Dam-Design, Construction and
Performance, Concrete Face Rockfill Dams-Design, Construction and
Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE, Detroit, October
1985.
- AMAYA, F., MARULANDA, A., Colombian Experience in the Design and
Construction of Concrete Face Rockfill Dams, J.Barry Cooke Volume,
Concrete Face Rockfill Dams, ICOLD, 20th Congress, Beijing, China,
September 2000.
- ANGUITA, P., ALVAREZ, L. And VIDAL, L., Two Chilean CFRDs Designed
on Riverbed Alluviums, Proceedings, International Symposium on High Earth-
Rockfill Dams- Especially CFRD, L Eding, (China) Chairman, Beijing, China,
October 26-29, 1993.
- ANTHINIAC P., CARRERE, A., DEVELAY, D., ANDRZEJEWSKI, R. H., The
Contribution of Numerical Analysis to the Design of CFRDs, Hydropower &
Dams, Issue Four, 2002.
- APPENDIX, M, Deformation Analysis, San Roque Multipurpose Project,
Feasibility Study, March 1999.
- ARRAU, L., IBARRA, I., and NOGUERA, G., Performance of Cogoti Dam
under Seismic Loading, Proceedings, Concrete Face Rockfill Dams, Design,
Construction, and Performance, ASCE, October 1985.
- ASCE, Task Committee on Instrumentation and Dam Monitoring Performance,
Guidelines for Instrumentation and Measurements for Monitoring Dam
Performance, ASCE American Society of Civil Engineers, Reston, Virginia,
2000.
- ASTENEH, A., et al., Preliminary Report on the Seismological and
Engineering Aspects of the October 17, 1989 Santa Cruz (Loma Prieta)
Earthquake, Report No. UCB/EERC-89/14, Earthquake Engineering
Research Center, University of California at Berkeley, October 1989.
- BARTHOLOMEW, C.L., MURRAY, B.C. and GOINS, D.L., Embankment Dam
Instrumentation Manual, A Water Resources Technical Publication, United
States Department of the Interior (Bureau of Reclamation), January 1987.

- BARTON, N., KJAERNSLI, B., Shear Strength of Rockfill, Journal
Geotechnical Engineering, ASCE, Vol.107 N.7.
- BRACOLD (ed), II Symposium on CFRD dams, Bracold-Engevix-Cope,
Florianopolis, Brazil, October 1999.
- BUDWEG, F.M.G., Steel Fiber Reinforced Concrete for the Face Slab of
Rockfill Dams, Proceedings International Symposium on Concrete Faced
Rockfill Dams, International Committee on Large Dams, China, September
2000.
DOLGUBARAJLAR 198
- BUREAU, G., Evaluation Methods and Acceptability of Seismic Deformations
in Embankment Dams, Proceedings, 19th Congress on Large Dams,
Florence, Italy, May 1997.
- BUREAU, G., et al, Effects on Dams of the Loma Prieta Earthquake of
October 17, 1989, Newsletter, US Committee on Large Dams, Issue No. 90,
November 1989.
- BUREAU, G., et al, Seismic Analysis of Concrete Face Rockfill Dams,
Proceedings, Concrete Face Rockfill Dams, Design, Construction, and
Performance, ASCE, October 1985.
- BUREAU, G., SNAN, I., Seismic Response of Los Angeles Dam, CA, during
the 1994 Northridge Earthquake, 16th USCOLD Annual Lecture, Seismic
Design and Performance of Dams, San Diego, CA, July 1996,
- CARTER, T.G, AMAYA F., JEFFERIES, M.G., and ELDRIDGE, T.L., Curtain
Grouting For the Antamina Dam, Peru-Part 1-Design and Performance.
Grouting and Ground Treatment.Proceedings of the Third International
Conference, ASCE, Vol. 2 No. 120, February 2003.
- CASINADER, R.J. and STAPLEDON, D.H., The Effect of Geology on the
Treatment of the Dam- Foundation Interface of Sugarloaf Dam, Proceedings,
13th ICOLD Congress on Large Dams, Vol. 1, Q.48-R.32, 1979.
- CASINADER, R.J. and WATT, R.E., Concrete Face Rockfill Dams of the
Winneke Project, Concrete Face Rockfill Dams Design, Construction, and
Performance, J.B Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE, Detroit, October
1985.
- CASINADER, R.J., ROME G., Estimation of Leakage Through Upstream
Concrete Facing of Rockfill Dams, Proceedings, 16th ICOLD Congress on
Large Dams, Q.61, R.17, San Francisco 1988.
- CASINADER, R.J., STAPLEDON, D.H., The Effect of Geology on the
Treatment of the Dam-Foundation Interface of Sugarloaf Dam, Proceedings,
13th Congress on Large Dams, Q.48, R.32, New Delhi, 1979.
- CASINADER, R.J., ROME G., Cracking of upstream concrete membranes on
rockfill dams with special reference to Winneke dam, Proceedings, 15th
Congress on Large Dams, Lausanne, 1985.
- CASINADER, R.J.Comments on draft ICOLD Bulletin on the CFRD, 2002.

- CASTRO, J., LI LIU X., MACEDO G., Caracoles dam-Analysis of the behavior
of the combined plinth-cutoff wall, Proceedings, Second Symposium on
Concrete Face Rockfill Dams, Brazilian Committee on Dams, Florianopolis,
Brazil, October 1999.
- CHARLES, J. A., WATTS, K.S., The Influence of Confining Pressure on the
Shear Strength of Compacted Rockfill Dams, Geotechnique, Vol.29, No.4,
1980.
- CHEN, M., LI, Y., LI, W. and CAO, S., Researches on Crack Prevention
Techniques of Face Slab Concrete in Wuluwati High Concrete Faced Sandy
Gravel Rockfill Dam, Proceedings International Symposium on Concrete
Faced Rockfill Dams, International Committee on Large Dams, China,
September 2000.
DOLGUBARAJLAR 199
- CLEMENTS, R.P., Post-Construction Deformation of Rockfill Dams, Journal
of Geotechnical Engineering, Vol.110, No.7, July 1984.
- COOKE, J.B. , Progress in Rockfill Dams ( 18th Terzaghi Lecture ), Journal
of Geotechnical Engineering, ASCE, v.110, No. 10, 1984.
- COOKE, J.B. , Design of Width of Plinth for the CFRD, Memo No.142,
January 1997.
- COOKE, J.B. and SHERARD, J. L., Concrete Face Rockfill Dam: II.Design,
Journal of Geotechnical Engineering, Volume 113, No.10.American Society of
Civil Engineers, October 1987.
- COOKE, J.B. and SHERARD, J. L., Editors, Concrete Face Rockfill Dams-
Design, Construction and Performance , Proceedings, Symposium sponsored
by the Geotechnical Engineering Division, ASCE, Detroit, Michigan, 1985.

- COOKE, J.B. and SUNDARAM, A.V. Section 16, Concrete Face Rockfill
Dams, Davis Handbook of Applied Hydraulics, 4th edition, Zipparro, V.J. and
Hasen, H. Editors, McGraw-Hill, New York, 1992.
- COOKE, J.B., Cogswell Dam, History and Seismic Performance,
Unpublished Memo No.131, August 1995.
- COOKE, J.B., Memo No. 178, Khao Laem Dam Performance, 1984-2000,
June 2001.
- COOKE, J.B., Progress in Rockfill Dams, Discussions and Closure,
Discussions by: R. Casinader, W.L. Chadwick, C.A. Fetzer, M.D. Fitzpatrick,
E.M. Fucik, Jorge E. Hacelas and Carlo A. Ramirez, A.C. Houslby, A.
Maralunda and C.S. Ospina, Bayardo Materon, A. H. Merritt, N. G. K. Murti,
Ivor L. Pinkerton, Pietro De Porcellinis, C.F. Ripley, James L. Sherard, Arthur
G. Strassburger, William F.Swinger, H.Taylor, and author closure, Journal of
Geotechnical Engineering, ASCE, v.112, No.2, 1986
- COOKE, J.B., Wishon and Courtright Concrete Face Dams, by J. Barry
Cooke, Symposium on Rockfill Dams, Transactions ASCE, Vol.125, Part II,
1960.
- COOKE, J.B., Khao Laem Dam Performance, 1984-2000, Memo No. 178,
June 2001.
- COOKE, J.B., Progress in Rockfill Dams, The Eighteenth Terzaghi Lecture
presented at the American Society of Civil Engineers, 1982 Annual
Convention Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, Vol.110, No. 10,
October 1984
- COOKE, J.B., The Concrete-faced Rockfill Dam, Water Power & Dam
Construction, January 1991.
- COOKE, J.B., The Plinth of the CFRD Dam, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, ICOLD, 20th Congress, Bijing,
China, September2000.
- COOKE, J.B., CFRD Perimeter Joint Waterstops , Memo No.143, 1997.

- COOKE, J.B., CFRD Plinth Layout, Memo No.90, Revision, July1COOKE
J.B., Shiroro Leakage and Repair, Memo No.81, with Addendum, October
2000.
DOLGUBARAJLAR 200
- COOKE, J.B., CFRD Vertical Joint Waterstops , Memo No.147, 1997.
- COOKE, J.B., The Concrete Face Rockfill Dam, Non-Soil Water Barriers for
Embankment Dams, 17th Annual USCOLD Lecture Series, San Diego, CA,
April1997.
- COOKE, J.B., Memo No.130, Turimiquire Dam 1980-1995 Performance,
October 1995, Revised, May2000.
- COOKE, J.B., Memo No.161, CFRD Time/Settlement Curves, August 1998.
- COOKE, J.B., Memo No.178, Khao Laem Dam Performance, 1984-2000,
June 2001.
- COOKE, J.B., Table of CFRD Experience Memo No.134, 1997.
- COOKE, J.B., The Development of Todays CFRD Dam, Concrete Face
Rockfill Dams, Proceedings, Second Symposium on CFRD, Florianopolis,
- COOKE, J.B., CFRD-Zone Designation and Zone 2Memo No.97, 1988.
- COOKE, J.B., CFRD-Zone Under Face-Designation and Grading Memo
No.74, 1985.
- COOKE, J.B., Editor, Symposium on Rockfill Dams, Transactions, ASCE,
Vol.104, 1960.
- DEERE, D.U., Cement Bentonite Grouting for Dams, Grouting in
Geotechnical Engineering, Wallace Hayward Baker, Editor, ASCE, New York,
NY, 1982,
- DING, L., ZHOU, X., YANG, K., CHAO, H., CUI, Y., Research on the Siltation
Self-Healing Watertight Structure for Super High CFRD Proceedings,
International Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, International
Committee on Large Dams, China, September 2000.
- EERI, Northridge Earthquake, January 17, 1994, Preliminary
Reconnaissance Report, Earthquake Engineering Research Institute, March
1994.
- EERI, Southern Peru Earthquake of 23 June 2001, Reconnaissance Report,
Earthquake Engineering Research Institute, Vol.19. January 2003.pp.57-71.

- EIGENHEER, L.P., DE QUEIROS, T., BARBOSA DE SOUZA, R.J., Xingo
Concrete Face Rockfill Dam, Proceedings, Second Symposium on Concrete
Face Rockfill Dams, Brazilian Committee on Dams, Florianopolis, Brazil,
October1999.
- FITZPATRICK, M.D., COLE, B.A., KINSTLER, F.L. and KNOOP, B.P. ,
Design of Concrete-faced Rockfill Dams, Concrete Face Rockfill Dams,
Design, Construction, and Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Eds.,
American Society of civil Engineers, Detroit, October 1985.
- FITZPATRICK, M. D., LIGGINS, T. B., LACK, L. J., KNOOP, B.P.,
Instrumentation and Performance of Cethana Dam, Proceedings, 11th
Congress on Large Dams, Q42, R9, Madrid, 1973.
- FITZPATRICK, M. D., LIGGINS, T.B., BARNETT, R.H.W., Ten years
Surveillance of Cethana Dam, Proceedings, 14th Congress on Large Dams,
Q52, r51, Rio de Janeiro, 1982.
DOLGUBARAJLAR 201
- FITZPATRICK, M.D, Design of Concrete-faced Rockfill Dams, Concrete
Face Rockfill Dams, Design, Construction, and Performance, J.B. Cooke and
J.L. Sherard, Eds., American Society of civil Engineers, Detroit, October 1985.

- FITZPATRICK, M.D., COLE, B.A., KINSTLER, F.L., and KNOOP, B.P.,
Design of Concrete-faced Rockfill Dams, Concrete Face Rockfill Dams,
Design, Construction, and Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Eds.,
American Society of Civil Engineers, Detroit, October 1985.
- GIESECKE J., ROMMEL M., SOYEAUX R. 1991, Seepage flow under dams
with jointed rock foundation, Proceedings, 17th Congress on Large Dams,
Vienna, 1991.
- GIESECKE J., ROMMEL M., SOYEAUX R., 1991, Seepage flow under dams
with jointed rock foundation, Proceedings, 17th Congress on Large
Dams.Vienna, 1991.
- GOMEZ, G.M., Concrete Face Behavior of Aguamilpa Dam, Concrete Face
Rockfill Dams, Proceedings, Second Symposium on CFRD, Florianopolis,
- GONZALEZ-VALENCIA, F., MENA-SANDOVAL, E., Aguamilpa Dam
Behavior, Proceedings, 17th Annual USCOLD Lecture Series, Non-Soil
Water Barriers for Embankment Dams, San Diego, CA, April 1997.
- GONZALEZ-VALENCIA, F. and MENA-SANDOVAL, E., Aguamilpa Dam
Behavior, Seventeenth Annual USCOLD Lecture Series, Non-Soil Water
Barrier for Embankment Dams, United States Society on Dams, San Diego,
California, April 1997.
- GOOD, R.J., BAIN, D.L.W. and PARSONS, A.M., Weak Rock in Two Rockfill
Dams, Concrete Face Rockfill Dams-Design, Construction and Performance,
J.B. Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE, Detroit, October 1985.
- GOOD, R.J., Kangaroo Creek Dam, Use of a Weak Schist as Rockfill for a
Concrete Faced Rockfill Dam, Proceedings, 12th Congress on Large Dams,
Q44, R33, Mexico City, 1976.
- GOSSCHALK, E.M., KULASINGHE, A.N.S., Kotmale and Observations on
CFRD, Concrete Face Rockfill Dams-Design, Construction, and Performance,
J.B. Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE, Detroit, October 1985.
- GRATWICK, C., JOHANESSON, P., TOHLANG, S., TENTE, T. and
MONAPATHI, N., Mohale Dam, Lesotho, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, International Committee on
Large Dams, China, September 2000.
- GUOCHENG, J. and ZENGKAI, Z, .High Concrete Face Rockfill Dams in
China, Proceedings, International Symposium on Concrete Faced Rockfill
Dams, Beijing, China, September 2000.
- HACELAS, J.E., and RAMIREZ, C.A., Salvajina: A Concrete-Faced Dam on a
Difficult Foundation, Water Power and Dam Construction, Vol.38, No.6,
June1986.
- HACELAS, J.E., RAMIREZ, C.A., AND REGALADO, G., Construction and
Performance of Salvajina Dam, Concrete Face Rockfill Dams Design,
Construction, and Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE,
Detroit, October 1985.
DOLGUBARAJLAR 202
- HACELAS, J.E., RAMIREZ, C.A. , Salvajina Concrete Face Gravel/Rockfill
Dam-Measurement of some Significant Features, Proceedings, 15th ICOLD
Congress, Vol.5, Q.56, R.8, 1985.
- HACELAS, J.E., RAMIREZ, C.A. and REGALADO, G., Construction and
Performance of Salvajina Dam, Concrete Face Rockfill Dams-Design,
Construction and Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE,
Detroit, October 1985.
- HE. G. Technical Study on CrestOverflow of Concrete Faced Rockfill Dams
Proceedings, International Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams,
ICOLD, 20th Congress, Beijing, China, September 2000.
- HUNTER, G., FELL, R., The Deformation Behavior of Rockfill, UNICIV
Report No.405, The University of New South Wales, Sydney, Australia,
January 2002.
- HUNTER, G., GLASTONBURY, J., ANG, D., FELL, R., The Performance of
Concrete Face Rockfill Dams, UNICIV Report No.413, The University of New
South Wales, Sydney, Australia, January 2003.
- Hydropower & Dams, Progress at Current Major CFRD Projects, Issue Four,
2003.
- ICOLD, Rock Materials of Rockfill Dams, International Commission on Large
Dams, Bulletin 92, 1993.
- ICOLD, Rockfill Dams with Concrete Facing-State of the Art, International
Commission on Large Dams, Bulletin 70, 1989.
- ICOLD, Selecting Seismic Parameters for Large Dams- Guidelines,
International Commission on Large Dams, Bulletin 72, 1989.
- ICOLD, Proceedings, International Symposium on Concrete Faced Rockfill
Dams, International Committee on Large Dams, China, September 2000.

- ICOLD, Use of granular Filters and Drains in Embankment Dams,
International Commission on Large Dams, Bulletin 95, 1994.
- JANSEN, R.B., Estimation of Embankment Dam Settlement caused by
Earthquake, Water Power & Dam Construction, December1990,
- JIA, J., HAO, J., LU, X., QU, Y., XU, L., and CHEN, X.New Surface Water
Stop System Suitable to 100M-234M CFRD Perimeter Joint, Proceedings,
- JIANG, G. and ZHAO, Z. , High Concrete Face Rockfill Dams in China,
International Committee on Large Dams, China, September 2000.
- JIANPING, T., Integral Model Test and Research on SR Anti-seepage and
Watertight Structures of Perimetric Joint for 230m High Concrete Faced Dam,
- KASHIWAYANAGI, M., KOIZUMI, S., ISHIMURA, Y. and KAKIAGE, H., A
Fundamental Study on the Face Slab Joint Behavior of the CFRD,
DOLGUBARAJLAR 203
- KOLLGAARD, E.B., and CHADWICK, W.L., editors, Development of Dam
Engineering in the United States, prepared in commemoration of the 16th
ICOLD Congress, United States Committee on Large Dams, New York,
Pergamon Press, 1988.
- LARSON, E., Plugging Leaks with Concrete and Plastic, Hydro Review,
p.52, May2003.
- LEPS, T.M., Review of Shearing Strength of Rockfill, Journal of the Soil
Mechanics Foundations Division, ASCE, v.96, SM4, 1970.
- LI EDING (China) Chairman, International Symposium on High Earth-Rockfill
Dams-Especially CFRDs, Proceedings, Beijing, China, 3 Volumes (English),
October 26-29, 1993.
- LI, S.Y., A Concrete-Faced Rockfill Dam Constructed on a Deeply Weathered
Foundation (Reece, formerly Lower Pieman Dam), Proceedings, 17th ICOLD
Congress. Vienna, Q.66, R.85, 1991.
- LI, NENGHUI, MA, GUICANG, GUO, DIHUAN, HE, GUOLIAN, Large
Leakage and its Treatment of Zhushuqiao Dam, Proceedings, Workshop on
Dam Safety Problems and Solutions-Sharing Experience, International
Committee on Large Dams, Seoul, Korea, May2004.
- LIAO, R., XIONG, Z., ZHANG, Y., Design of Water Stops at Peripheral Joint
of Shuibuya Concrete Face Rockfill Dam in China, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, International Committee on
Large Dams, China, September 2000.
- LOMBARDI, G. and DEERE, D.U.;Grouting Design and Control using the GIN
Principle, Water Power and Dam Construction, Vol.45, June 1993,
- LOUIS, C., A Study of Groundwater Flow in Jointed Rock and its Influence
on the Stability of Rock Masses, Rock Mechanics Progress Report No. 10,
Imperial College, London, September 1969.
- MACEDO-GOMEZ, G., CASTRO-ABONCE, J. and MONTANEZ-CARTAXO,
L., Behavior of Aguamilpa Dam, J. Barry Cooke Volume, Concrete Face
Rockfill Dams, Beijing, 2000
- MACEDO-GOMEZ, G., Concrete Face Behavior of Aguamilpa Dam,
Proceedings, Second Symposium on Concrete Face Rockfill Dams, Brazilian
Committee on Dams, Florianopolis, Brazil, October1999.
- MACHADO, B.P, Pichi Picun Leufu The First Modern CFRD in Argentina,
Proceedings, International Symposium on High Earth-Rockfill Dams, Chinese
Society of Hydroelectric Engineering and ICOLD, Beijing, 1993.
- MACKENZIE, P.R. and MCDONALD, L.A., Mangrove Creek Dam: Use of Soft
Rock for Rockfill, Concrete Face Rockfill Dams, Design, Construction and
Performance, J.B. Cooke and J.L. Sharard, Eds., American Society of Civil
Engineers, Detroit, October 1985.
- MACKENZIE, P.R., MCDONALD, L.A., Use of soft Rock in Mangrove Creek
Dam, 20th ANCOLD General Meeting, 1980.
- MAKDISI, F. I., SEED, H. B., A Simplified Procedure for Estimating
Earthquake induced Deformations in Dams and Embankments, Report No.
UCB/EERC-77/19, Earthquake Engineering Research Center,
University of California at Berkeley, August 1977.
DOLGUBARAJLAR 204
- MARQUES Filho, P.L., MACHADO, B.P., CALCINA, A.M., MATERON, B.,
PIERINI A., Pichi-Picun-Leifu a CFRD of Compacted Gravel, Proceedings,
Second Symposium on Concrete Face Rockfill Dams, Brazilian Committee on
Dams, Florianopolis, Brazil, October 1999.
- MARSAL, R.J., Mechanical Properties of Rockfill, in Embankment Dam
Engineering Casagranda Volume, John Wiley, 1976.
- MARULANDA, A., PINTO, N.L. de S., Recent Experience on Design,
Construction, and Performance of CFRD Dams, J. Barry Cooke Volume,
Concrete Face Rockfill Dams, ICOLD, 20th Congress, Beijing, China,
September 2000.
- MARULANDA, A.PINTO, N.DES. (ed.), J.Barry Cooke Volume, Concrete
Faced Rockfill Dams ICOLD, 20th Congress, Beijing, China, September 2000.

- MARULANDA, A., AMAYA, F., MILLAN, M., Antamina Tailings Dam,
Beijing, China, September 2000.
- MATERON, B., Alto Anchicaya Dam-Ten Years Performance, Proceedings,
Concrete Face Rockfill Dams-Design, Construction and Performance,
COOKE, J.B. and Sherard J.L. editors, ASCE, 1985.
- MATERON, B., Responding to the Demands of EPC Contracts, Water Power
and Dam Construction, August2002.
- MATERON, B., Transition Material in the Highest CFRDS, Hydropower &
Dams, Issue6, 1998.
- MATERON, B., MORI, R.T., Construction Features of CFRD Dams, J.Barry
Cooke Volume, Concrete Face Rockfill Dams, Beijing, 2000.
- MATSUMOTO, N., KADONATSU, T., TAKASU, S., YOSHIDA, H.,
TANIGUCHI, M., Performance of Dams to the Tottori Earthquake of 6
October 2000, Proceedings, Workshop, Modern Techniques for Dams-
Financing, Construction, Operation, Risk Assessment, ICOLD, German
Committee on Large Dams, p.341, September 2001.
- MATSUMOTO, N., TAKAHASHI, M., SATO, F., Repairing the Concrete
Facing of Minase Rockfill DamProceedings, 15th International Congress on
Large Dams, Q59, R13, Lusanne, 1985.
- MAURO, V., HUMES, C., LUZ, P.A. de C. and ALVES, A.J., Machadinho
HPP-Main Dam Design, Concrete Face Rockfill Dams, Proceedings, Second
Symposium on CFRD, Florianopolis, Brazil, October 1999.
- MONTANEZ-CARTAXO, L.E., HACELAS, J.E. and CASTRO-ABONCE, J.,
Design of Aguamilpa Dam, Proceedings, International Symposium on High
Earth-Rockfill Dams (Especially CFRD), Volume I, Beijing, China, October
1993.
- MORI, R.T. and SOBRINHO, J.A., Application of a New Waterstop on the
Concrete Face Slabs of Ita CFRD, Concrete Face Rockfill Dams,
Proceedings, Second Symposium on CFRD, Florianopolis, Brazil, October
1999.
- MORI, R.T., Deformations and Cracks in Concrete Face Rockfill Dams,
Concrete Face Rockfill Dams, Proceedings, Second Symposium on CFRD,
DOLGUBARAJLAR 205
- MORRIS, M.M., Design and Construction of Terror Lake Dam, Concrete
Face Rockfill Dams, Design, Construction, and Performance, J.B. Cooke and
J.L. Sherard, Eds., American Society of Civil Engineers, Detroit, October
1985.
- NEWMARK, N. M., Effects of Earthquakes on Dams and Embankments,
Rankine Lecture, Geotechnique 15, No.2, pp. 139-160, 1965.
- NOGUERA, G. and VIDAL, L., Design and Construction of Chiles Puclaro
Dam, International Water Power & Dam Construction, September 1999
- PEARCE, C.E., Discussion of Galloway, The Design of Rockfill Dams ASCE
Transactions,
- PENG, Z., Analysis of Deformation of Xibeikou CFRD in Eight Years of
Operation, Proceedings, International Symposium on Concrete Faced Rockfill
Dams, Beijing, China, September 2000.
- PENMAN, A. D. M., The Behavior of Concrete Faced Rockfill Dams,
Hydropower & Dams, p85, Issue 2, 1998.
- PENMAN, A. and FILHO, P.R., Instrumentation for CFRD Dams, J. Barry
Cooke Volume, Concrete Face Rockfill Dams, Beijing, 2000.
- PINTO, N. L., MARQUES, P.L., Estimating the Maximum Face Deflection in
CFRDs, Hydropower and Dams, Issue 6, 1998,
- PINTO, N.L.DE S., Questions to Ponder on Designing Very High CFRDs,
Hydropower & Dams, Volume 8, Issue 5, 2001.
- PINTO, N.L. de S and MORI, R.T., 1A New Concept of a Perimetric Joint for
Concrete Face Rockfill Dam, Proceedings of the 16th Congress of the
International Commission on Large Dams, San Francisco, 1988
- PINTO, N.L. de S., FILHO, P.L.M., and MAURER, E., Foz do Areia Dam
Desing, Construction, and Behavior, Concrete Face Rockfill Dams, Desing,
Constroction, and Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Eds.American
Society of Civil Engineers, Detroit, October 1985.
- PINTO, N.L.DE S., Questions to Ponder on Designing Very High CFRDs,
Hydropower & Dams, Volume 8, Issue 5, 2001.
- PINTO, N.L.DE S., MATERON, B., MARQUES FILHO, P.L., Design and
Performance of Foz do Areia Concrete Membrane as Related to Basalt
Properties, Proceedings, 14th Congress on Large Dams, Q55, R51, Rio de
Janeiro, 1982.
- PRUSZE, Z., DE FRIES, K., and LUQUE, F., The Desing of Macagua
Concrete Face Rockfill Dam, Concrete Face Rockfill Dams, Desing,
Construction, and Performance, J.B.Cooke and J.L. Sherard, Eds.American
Society of Civil Engineers, Detroit, Octeber 1985
- REGALADO, G., MATERON, B., ORTEGA, J.W., VARGAS, J.Alto Anchicaya
Concrete Face Rockfill Dam-Behavior of the Concrete Face Membrane,
Proceedings, 14th Congress on Large Dams, Q55, R30, Rio de Janeiro, 1982.
- RESENDE F., MATERON, B., Ita Method-New Construction Technology for
the Transition Zone of CFRDs, CFRD 2000, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, 18th September 2000, Beijing,
China.
DOLGUBARAJLAR 206
- RITCHIE, D.G, GARCIA, J.P, AMAYA, F., and JEFFERIES, M.G., Curtain
Grouting For the Antamina Dam, Peru-Part 2-Implementation and Field
Modifications, Grouting and Ground Treatment. Proceedings of the Third
International Conference, ASCE, Vol.2. No.120., February 2003.
- ROGERS, R. L., Boondooma Dam, Concrete Face Rockfill Dams, Desing,
Construction, and Performance, , J.B.Cooke and J.L. Sherard, Eds.American
Society of Civil Engineers, Detroit, Octeber 1985
- SEED, H.B., MAKDISI, F.I., DEALBA, P., The Performance of Earth Dams
during Earthquakes, Water Power & Dam Construction, August 1980,
- SHERARD, J. L., Concrete-face rockfill dam (CFRD), Special Memorial
Issue, Journal of Geotechnical Engineerings, ASCE, v. 113, No.10, p.1095-
1201, 1987. Assessment Paper No:21852, Sherard, J. L. And Cooke, J.B.
Design Paper No: 21853, Cooke, J. B. and Sherard, J.L. Discussions on
1985 Symposium papers. Closure by Cooke, J.B. Journal of Geotechnical
Engineering, ASCE, v 115, No.3, 1989.
- SHERARD, J.L., discussion of Design Features of Salvajina Dam, by J.M.
Sierra, J.E. Hacelas and C.A. Ramirez, Concrete Face Rockfill Dams,
Brazilian Committee on Dams, Florianopolis, Brazil, October 1999.
- SHERARD, J.L., Embankment Dam Cracking, chapter in Embankment Dam
Engineering-Casagrande Volume, John Wiley&Sons, New York, 1973.
- SHERARD, J.L., Hydraulic Fracturing in Embankment Dams, Proceedings,
Symposium on Seepage and Leakage from Dams and Impoundments, ASCE,
May1985.
- SHERARD, J.L., Sinkholes in Dams of Coarse, Broadly-graded Soils,
ICOLD, 13th Congress on Large Dams, Q.49, R.2, New Delhi, 1979.
- SHERARD, J.L., DUNNIGAN, L.P. and Talbot, J.R., Basic Properties of Sand
and Gravel Filters, Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, June1984a.
- SHERARD, J.L., DUNNIGAN, L.P. and Talbot, J.R., Filters for Silts and
Clays, Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, June1984b.
- SHERARD, J.L., DUNNIGAN, L.P., Critical Filters for Impervious Soils,
Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, July1989.
- SHERARD, J.L., DUNNIGAN, L.P., Filters and Leakage Control in
Embankment Dams, Symposium on Seepage and Leakage from Dams and
Impoundments, ASCE, May1985.
- SHI, J., ZHU, B., LIANG, C., Characteristic and Experience of the Design,
Construction and Performance of TSQ-1 Concrete Face Rockfill Dam,
Beijing, China, September2000.
- SIERRA J.O., RAMIREZ, C. A., and HACELAS, J. E. Desing Features of
Salvajina Dam, Concrete Face Rockfill Dams, Desing, Construction, and
Performance, , J.B.Cooke and J.L. Sherard, Eds.American Society of Civil
Engineers, Detroit, Octeber 1985.
- SIERRA, J.M., Concrete Face Dam Foundations, De Mello Volume, Editor,
Edgard Bluchter, Sao Paulo, 1989.
- SIERRA, J.M.RAMIREZ , C.A., and HACELAS, J.E., Design Features of
Salvajina Dam, Concrete Face Rockfill Dams Design, Construction, and
DOLGUBARAJLAR 207
Performance, J.B.Cooke and J.L.Sherard, Editors, ASCE, Detroit,
October1985.
- SOBRINHO, J.A., SARDINA, A.E., and FERNANDEZ, A.M., Barragem de Ita-
Projeto e Construcao, II. Symposium on CFRD dams, Bracold-Engevix-
Copel, Florianopolis, Brazil, October1999.
- SOBRINHO, J.A., SARDINHA, A.E., ALBERTONI, S.C., DIJKSTRA, H.H.,
Development Aspects of CFRD in Brazil, J. Barry Cooke Volume, Concrete
Face Rockfill Dams, ICOLD, 20th Congress, Beijing, China, September 2000.
- SOUZA, R.J.B., CAVALCANTI, A.J.C.T., SILVA, S.A., and SILVEIRA, J.F.,
Xingo Concrete Face Rockfill Dam-Behavior of the Dam on the Left Abutment
, Concrete Face Rockfill Dams, Proceedings, Second Symposium on CFRD,
- STEELE, I.C. and COOKE J. B., Section 19, Concrete Face Rockfill Dams,
Davis Handbook of Applied Hydraulics, 3rd edition, Davis, CV. and
Sorenson, K.E. editors, McGraw-Hill, New York, 1969.
- STEVEN, S.. et al., Desing of Crotty Dam Spillway, Proceedings
Int.Symposium on High Eart Rockfill Dams, Chinese Committee on Large
Dams, 1993.
- STEWART, J. P., et al., Northridge Earthquake-Geotechnical Structures,
Geotechnical News, June 1994.
- SWAISGOOD, J.R., Estimating Deformation of Embankment Dams Caused
by Earthquakes, Presented at Association of Dam Safety Officials (ASDSO)
Western Regional Conference, Red Lodge, Montana, May 1995.
- TAN, JIANPING, Integral Model Test and Research on SR Anti-seepage and
Watertight Structures of Perimetric Joint for 230 m High Conctere Faced
DamProceedings, International Symposium on Concrete Faced Rockfill
Dams, International Committee on Large Dams, China, September2000.
- TEPEL, R.E., et al, Seismic Response of Eleven Embankment Dams, Santa
Clara County, California, as Measured by Crest Monument Surveys, 16th
USCOLD Annual Lecture, Seismic Design and Performance of Dams, Los
Angeles, CA, July 1996.
- TERZAGHI, K., Discussion on Wishon and Courtright Concrete Face Dams,
by J. Barry Cooke, Symposium on Rockfill Dams, Transactions ASCE,
Vol.125, Part II, 1960.
- Terzaghi Lectures, 1974-1982, Geotech Special Publication No.1.
- THONGSIRE, T., SUTTIWONG, P., Safety Surveillance and Remedial Works
for Khao Laem Dam, Proceedings, International Symposium on High Earth-
Rockfill Dams, Beijing, 1993.
- United States Army Corps of Engineeers, Waterstop and Other Preformed
Joint Materials for Civil Works Structures, EM 1110-2-2102, September 1995.

- US Department of Agriculture, Soil Conservation Service, Soil Mechanics
Note No.1, Guide for Determining the Gradation of Sand and Gravel Filters,
January1986.
DOLGUBARAJLAR 208
- US Department of the Army Corps of Engineers, Earth and Rock-Fill Dams-
General Design and Construction Considerations, EM-1110-2-2300, July
1994.
- US Department of the Army Corps of Engineers, Engineering and Design-
Seepage Analysis and Control for Dams, EM 1110-2-1901 September1986.
- US Department of the Interior, Bureau of Reclamation, Design Standards
No.13-Embankment Dams , 1987.
- USCOLD, Observed Performance of Dams during Earthquakes, US
Committee on Large Dams, July 1992.
- USCOLD, Guidelines for Selection of Seismic Parameters for Dam Projects,
US Committee on Large Dams, May 1996.
- VITHALANI, J., BEENE, R.R. , The Use of Soft Rock for R.D. Bailey Dam,
Proceedings, 12th ICOLD Congress, Vol.1, Q.44, R.15, 1976.
- WANGXIJIONG, D.L., Key Technical Study forShuibuya CFRD,
International Committee on Large Dams, China, September2000.
- WATAKEEKUL, S. and COLES, A. J., Cutoff Treatment Method in Karstic
Limestone-Khao Laem Dam, Proceedings, 15th ICOLD Congress on Large
Dams, Q.58, R.2, Lausanne, 1985.
- Water Power & Dam Construction, Volume 43, Number 1, January 1991;
Volume 44, Number 4, April 1992; Volume 45, Number 2, February 1993;
Volume 51, Number 3, March 1999.
- WU, G. Y., FREITAS, M.S.JR., ARAYA, J.A.M., HUANG, Z.Y. and MORI,
R.T., Tianshengqiao-1 CFRD-Monitoring & Performance Lessons & New
Trends for Future CFRDs (China), CFRD 2000, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, 18 September 2000, Beijing,
China.
- WU, G.Y., FREITAS, M.S. Jr., ARAYA, J.A.M. and HUANG, Z.Y., Planning
and Construction of Tianshengqiao 1 CFRD (China), Proceedings,
- WU, G.Y., FREITAS, M.S.Jr., ARAYA, J.A.M. and HUANG, Z.Y., Planning
and Construction of Tianshengqiao 1 CFRD (China), Proceedings,
- WU, HONGYI., WU, J., WANG, S., WU, Q., CAO, K., Ten Years Surveillance
of Chengbing Concrete Face Rockfill Dam, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, Beijing, China, September
2000.
- ZUYU, C., Breaching of the Gouhou Concrete Face Sand and Gravel Dam,
Proceedings, International Symposium on High Earth-Rockfill Dams, Beijing,
1993.
- ICOLD, Geomembrane Sealing Systems for Dams, International
Commission on Large Dams, Bulletin 135, 2010.
- BEHROOZ GHAHREMAN NEJAD, PHILLIP SODEN, HOSSEN TAEBAT
and STEVE MURPHY, Seismic Deformation Analysis of a Rockfill Dam with a
DOLGUBARAJLAR 209
Bituminous Concrete Core Materials, 2010 Science and Engineering 10
(2010) 012106.
- ICOLD(1982) Bituminous Cores For Earth And Rockfill Dams, International
Commission on Large Dams, Bulletin 42, Paris.
- ICOLD(1992) Bituminous Cores For Fill Dams, International Commission on
Large Dams, Bulletin 84, Paris.
- KAARE HEG (1993), Asphaltic concrete cores for embankment dams,
Statkraft, Veidekke, Norwegian Geotechnical Institute.
- PATRCK J. CREEGAN and CARL L. MONISMITH, Asphalt-concrete water
barries for embankment dams, ASCE Press, New York.
- WANG WEBAO, K.HEG, Developments n The Design And Construction
Of Asphalt Core Dams, Hydropower and Dams Issue Three, 2010.

Dolgu Barajlar Tasarım Rehberi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dolgu Barajlar Tasarım Rehberi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ORMAN VE SU LER BAKANLII

ekil 2.4: Deprem Srasnda Kaya Dolgunun Performans

= % 85in altna dmemelidir.

You might also like