Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. Buenos Ares, 6 de mayo de 2008 Vstos os autos: Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521". Consderando: 1) Oue la Sala Primera de la Cmara Federal de Apelaciones de La Plata, en lo que aqu interesa, rechaz el pedido de inconstitucionalidad de la ley 24!2" #ormulado por la $ni%ersidad &acional de La Plata con sustento en que #ue promul'ada en #orma parcial por el decreto 2()*+!, sin que el Con'reso hu,iera dado cumplimiento a lo pre%isto en el inc - del art ++ de la Constitucin &acional Asimismo, hizo lu'ar a las o,ser%aciones planteadas por el .inisterio de Cultura y /ducacin a di%ersas normas del /statuto de la $ni%ersidad demandada, por no adecuarse a la Ley de /ducacin Superior Contra ta pronuncamento dcha casa de estudos nterpuso e recurso extraordnaro que fue conceddo a fs. 203. 2) Oue en o sustanca, el recurrente impu'na el procedimiento se'uido para la sancin y promul'acin de la ley 24!2", a la que considera in%lida Asmsmo, crtca e pronuncamento por cuanto admt as mpugnacones de mnstero a os arts. 1; 6; 52, nc. 26; 113, nc. g; 144; 43; 82; 83; 89; 45; 71; 84, prrafo 71; 91, nc. b; 140, segundo prrafo; 90, tercer prrafo; 140, prmer prrafo de Estatuto de a Unversdad Nacona de La Pata por contrarar a menconada ey, decsn que, a su entender, vunera a autonoma unverstara. 3) Oue e recurso extraordnaro es formamente admsbe, toda vez que en autos se ha puesto en tea de |uco a vadez y e acance de una norma de carcter federa (ey 24.521) y a decsn recada ha sdo contrara a as pretensones de a apeante (art. 14, ncs. 1 y 3, ey 48). 4) Oue la primera cuestin a dilucidar es la relati%a a la promul'acin parcial de la ley 24!2" y a la in%alidez #ormal que a su respecto sostiene el apelante con sustento en que, a la 0poca de su promul'acin, no se ha,a constituido la Comisin 1icameral Permanente a la que se re2ere el art ++ inc - de la Constitucin &acional, la que se'3n lo dispuesto en el art "44 inc "- de la norma #undamental tiene la #acultad de considerar los decretos que promul'uen parcialmente leyes De acuerdo con e texto consttucona, y de conformdad con o dspuesto en e art. 80, s ben se mantene e prncpo genera segn e cua vetada parcamente una ey no podr ser aprobada a parte restante, e consttuyente reformador de 1994 dspuso a excepcn a dcho prncpo ,a5o la condicin de que la promul'acin parcial 6partes no o,ser%adas7 ten'a autonoma normati%a y su apro,acin parcial no altere el espritu ni la unidad del proyecto sancionado por el Con'reso y %etado parcialmente La norma dispone que para estos supuestos de e8cepcin ser de aplicacin el procedimiento de control pre%isto para los decretos de necesidad y ur'encia 6arts ++, inc - y "44, inc "- de la Constitucin &acional7. 5) Oue, a respecto, debe seaarse que esta Corte ha reconocido en #orma reiterada la constitucionalidad de la promul'acin parcial de las leyes En ta sentdo, ha consderado, en prmer trmno, que el %eto parcial y la promul'acin #ra'mentaria de un proyecto de ley no se e8cluyen recprocamente9 am,os son independientes y e prmero produce, por o menos, e efecto de suspender a promugacn de a ey en reacn a a parte vetada o sea, mpedr que tenga ugar a promugacn tcta (Faos: 189:156). Asmsmo, ha sostenido la constitucionalidad de la promul'acin parcial cuando la parte %etada #uera escindi,le y su separacin no pro%ocara detrimento en el con5unto del proyecto En ta sentdo, a reacn consttucona entre veto parca y promugacn parca de a parte no observada se funda en que as normas no promugadas se hayan poddo separar de texto tota sn afectar a undad de ste (Faos: 268:352). La re#orma constitucional de "++4 ha rati2cado en el art )4 de la norma #undamental la doctrina e8puesta 6) Oue, la o,5ecin del recurrente respecto de la in%alidez de la promul'acin parcial de la ley 24!2", por no ha,er estado constituida la Comisin 1icameral Permanente encar'ada de controlar si el %eto parcial del Poder /5ecuti%o a los arts 2+ inc c y (" de la ley, #ormalizado por el decreto 2()*+!, a#ecta el sistema 'eneral de la ley, no puede prosperar /n e#ecto, la omisin del Con'reso de la &acin de dictar la ley de creacin de la Comisin y del procedimiento aplica,le al control de los decretos de promul'acin parcial, al tiempo de dictarse la norma cuya %alidez se cuestiona, no puede cercenar la #acultad de cole'islador que la Constitucin &acional le otor'a al titular del Poder /5ecuti%o, rearmada por a reforma de 1994. Sn per|uco de eo, e Trbuna ha sostendo que a fata de sancn de una ey especa que regue e trmte y os acances de a ntervencn de Congreso en casos como e sub examne no enerva e contro de consttuconadad nherente a Poder |udca de a Nacn. 7) Oue no obstante que e apeante no formua agravo aguno contra o resueto por e a quo en punto a que las o,ser%aciones al art 2+, inc e9 y (" de la ley 24!2" no a#ectan la unidad y el espritu de la ley, en atencn a que e |uco de consttuconadad o nconsttuconadad de aqua presupone su exstenca como ta, esto es, su promugacn vda, corresponde sostener que la promul'acin parcial del te8to no %etado no ha a#ectado la autonoma normati%a y ha de5ado inalterado el o,5eto central de la ley, toda %ez que, en lo que interesa en el su, lite, los aspectos o,ser%ados han podido escindirse del te8to del proyecto total sancionado por el Con'reso, sin detrimento de aqu0l (Faos: 268:352; 318:445). 8) Oue, sentado ello, corresponde e8aminar las que5as del recurrente con respecto a cada una de las impu'naciones que a di%ersas normas del /statuto de la $ni%ersidad &acional de La Plata e#ectu el .inisterio de Cultura y /ducacin y que #ueron admitidas por el a quo 9) Oue e tratamento de as cuestones en debate requere efectuar con carcter prevo el anlisis del art :!, inc "+, de la Constitucin &acional, en cuanto mpone a Congreso a obgacn de dctar eyes de organzacn y de base de a educacn tenendo en mra e cumpmento de una sere de prncpos, entre os cuaes se encuentran e de garantzar a gratudad y equdad de a educacn pbca, reconocendo, a msmo tempo, la autonoma y autarqua de las uni%ersidades nacionales E acance de dchos prncpos se encuentra en |uego en e caso de autos. 10) Oue de debate evado a cabo en a Convencn Consttuyente en oportundad de tratarse e art. 75, nc. 19, surgen pautas para nterpretar e sentdo que e convencona consttuyente e asgn a trmno autonoma, consderando que se trata de un concepto |urdco vago e ndetermnado y que, en consecuenca, no es adecuado denro en abstracto. En ta sentdo, e convencona |ess Rodrguez, en su carcter de membro nformante de a cusua consttucona sub examne, sostuvo: Para que quede caro a qu estoy hacendo referenca cuando habo de autonoma tomo as paabras de Caros Snchez Vamonte, cuando dce >...consiste en que cada uni%ersidad nacional se d0 su propio estatuto, es decir sus propias instituciones internas o locales, se ri5a por ellas, eli5a sus autoridades, desi'ne sus pro#esores, 25e el sistema de nom,ramientos y de disciplina interna; <odo esto sin inter#erencia al'una de los poderes constituidos que #orman el 'o,ierno en el orden poltico, es decir, el Le'islati%o y el /5ecuti%o &o es posi,le decir lo mismo respecto del Poder =udicial, porque no escapa a su 5urisdiccin nin'uno de los pro,lemas 5urdicos institucionales que se puedan suscitar en la uni%ersidad La autonoma unverstara es e medo necesaro para que a Unversdad cuente con a bertad sucente que e permta e cumpmento de su nadad especca, a creacn medante a nvestgacn y a dstrbucn de conocmento en todas as ramas medante a docenca y a extensn..." (Convencn Nacona Consttuyente, 240 Reunn. 30. Sesn ordnara, 4 de agosto de 1994, pg. 3183). A su vez, e convencona Humberto Ouroga Lav, en su condcn de membro de a comsn redactora, manfest que: E texto haba de autonoma y utza esa soa paabra, que se puede desagregar, por supuesto. Se puede hacer re#erencia a la autonoma institucional, a la econmica, a la 2nanciera, a la administrati%a, a la acad0mica Pero si aqu se menciona solamente la autonoma, cada %ez que el 'o,ierno de la nacin quiera desconocerla, al menos yo %oy a sostener que est desconociendo cualquiera de esos ni%eles de autonoma citados, porque en esta pala,ra estarn incluidas las autonomas institucional, acad0mica, econmica y 2nanciera &o puede ser de otra #orma La autonoma nsttucona tambn, pero no e voy a negar a Congreso a posbdad de que dcte una ey unverstara y de base. Eso sera como negar a hstora de as atrbucones federatvas de a Repbca" (Convencn Nacona Consttuyente Daro de Sesones pg. 3263). Oue de lo transcripto en los prra#os anteriores sur'e que la autonoma uni%ersitaria est #uertemente li'ada a los o,5eti%os y 2nes que la institucin cumple en el desarrollo de la sociedad, cuyo nve mxmo se encuentra en e e|ercco de a bertad acadmca en e proceso de ensear y aprender. /n tal sentido, la autonoma y la autarqua 6en tanto independencia en la administracin y 'estin 2nanciera, traducida en la capacidad para mane5ar los #ondos propios7 de,en posi,ilitar que la uni%ersidad represente una institucin ,sica de la >ep3,lica. A msmo tempo ntegra a trama nsttucona, pertenece a sstema educatvo nacona y, por o tanto, est nmersa en e unverso de as nsttucones pbcas. 11) Oue con e acance ndcado, los principios de autonoma y autarqua consa'rados en el art :!, inc "+, si ,ien constituyen un lmite a la #acultad re'lamentaria del /stado, no importan des%incular a las uni%ersidades de la potestad del Con'reso sancionar leyes de or'anizacin y de ,ase de la educacin? con su5ecin a una serie de presupuestos, principios y o,5eti%os que de,en ser interpretados armnicamente, no so para |uzgar e acance de a facutad regamentara en a matera sno tambn, en e caso de as unversdades, para compati,ilizar el principio de autonoma con el resto de los principios que enuncia la norma y con la #acultad re'lamentaria del Con'reso de la &acin En ta sentdo, e art. 75, nc. 18, mantene como prncpo genera a obgacn de Estado de proveer o conducente a a prosperdad de pas...dctando panes de nstruccn genera y unverstara", y en e nc. 19 dspone en forma especca respecto a a facutad de "sanconar eyes de organzacn y de base de a educacn que consoden a undad nacona respetando as partcuardades provncaes y ocaes; que aseguren a responsabdad ndeegabe de Estado, a partcpacn de a fama y a socedad, a promocn de os vaores democrtcos y a guadad de oportundades y posbdades sn dscrmnacn aguna; y que garantcen os prncpos de gratudad y equdad de a educacn pbca estata y a autonoma y autarqua de as unversdades naconaes...". E convencona Rodrguez, en oportundad de avanzar en e anss de artcuo consttucona ctado, uego de reaconar dcha norma con e art. 14, en cuanto reconoce e derecho de ensear y aprender, manfest que "La reforma que estamos proponendo, a decr que a egsacn sobre educacn debe garantzar a guadad de oportundades y posbdades sn dscrmnacn aguna, est obgando a Congreso de a Nacn a asegurar este derecho a todos os habtantes de pas, ratcando as os deaes de os consttuyentes de 53 y a ms cara tradcn democrtca de os argentnos. Estamos estabecendo expresamente en a Consttucn e derecho a recbr en condcones guataras una educacn de ata cadad en cuaquera de os nvees...". Asmsmo, y en reacn con a facutad y responsabdad ndeegabe de Estado en matera de educacn, hzo mencn expresa a que e servco educatvo comporta para aqu e cumpmento de una sere de prncpos, agunos de os cuaes sntetz de a sguente manera: E prmero es garantzar e acceso y a guadad de oportundades medante a gratudad. E segundo garantzar a guadad de posbdades educatvas a travs de aseguramento de os recursos necesaros para a prestacn de servco de gua cadad a todos os concurrentes a sstema educatvo oca. E tercero, garantzar e prncpo de equdad, estabecendo potcas soco educatvas que evten a dscrmnacn econmca soca en e acceso y permanenca en os dstntos nvees de sstema educatvo. E cuarto, brndar os recursos nanceros sucentes para que a prestacn de servco educatvo oca sea e de me|or nve de cadad...". 12) Oue en el marco constitucional indicado, la cuestin a dirimir en el caso su, e8amine conduce a ponderar el 'rado de adecuacin e8istente entre la ley 24!2" de /ducacin Superior, dictada por el Con'reso de la &acin, y el /statuto de la $ni%ersidad de La Plata respecto del te8to constitucional y entre s, a e#ectos de armonizar las atri,uciones otor'adas al r'ano le'islati%o con los principios de autonoma y autarqua uni%ersitaria Para eo, debe tenerse presente que e mandato de art. 75, nc. 19, vncua a egsador, respeto de os acances de a regamentacn en a matera, as como a as unversdades, en tanto y en cuanto e prncpo de autonoma no debe ndependzarse de resto de as condcones mpuestas en a norma y por as cuaes e Estado debe vear. 13) Oue, asmsmo, es doctrna reterada de esta Corte que a decaracn de nconsttuconadad de una norma de |erarqua ega consttuye a ms decada de as funcones susceptbes de encomendarse a un trbuna de |ustca y congura un acto de suma gravedad que debe ser consderado como utma rato de orden |urdco; por eo so cabe formuar ta decaracn cuando un acabado examen conduce a a convccn certa de que su apcacn concuca e derecho o a garanta consttucona nvocados (Faos: 302:1149; 303:1708; 315:923, entre muchos otros). En nea con ta razonamento, a cosn con os preceptos y garantas de a Consttucn Nacona debe surgr de a ey msma y no de a apcacn rrazonabe que de ea se haga en e caso concreto (Faos: 317:44). En consecuenca, deben extremarse os recaudos para efectuar una nterpretacn que, resguardando e mandato consttuyente, compatbce con aqu a norma nfra consttucona apcabe en e caso concreto. Asmsmo, y en atencn a prncpo de autonoma unverstara consagrado con |erarqua consttucona, corresponde hacer extensvo ta crtero de nterpretacn cuando se aega una eventua confrontacn entre a ey y un estatuto unverstaro. 14) Oue el .inisterio de Cultura y /ducacin o,ser% los arts "9 (9 !2, inc 2(9 ""-, inc '9 y "44 del /statuto de la $ni%ersidad &acional de La Plata por entender que 'arantiza,an la 'ratuidad en t0rminos a,solutos, omitiendo aludir a la equidad, impu'nacin que #ue aco'ida por el a quo La consagracn consttucona de os prncpos de gratudad y equdad para a educacn pbca estata obga a operador consttucona a preservar os crteros de armonzacn entre ambos, atendendo para eo a os nes y propstos que parecen haber guado su formazacn. Am,os principios no son e8cluyentes, y teniendo en cuenta los principios de solidaridad, desarrollo social 6art :!, incs ") y "+7 e i'ualdad de oportunidades en sentido material 6art :!, inc 2-7, la equidad asi'na sentido a la 'ratuidad Por ta razn, a bsqueda de ntegracn y coherenca entre ambos prncpos determna que e mandato consttucona deba ser vercado en e pexo normatvo que consttuye cada estatuto unverstaro, e cua de,e instrumentar un sistema que satis#a'a equili,radamente y sustanti%amente am,os presupuestos constitucionales, sin ser imprescindi,le que se consi'ne en #orma e8presa el t0rmino ?equidad? En ta sentdo, resuta ustratvo recordar que en a Convencn Consttuyente de 1994, e convencona Rodrguez, a referrse a este tema, sostuvo que "La gratudad y a equdad no son conceptos que puedan combnarse parcamente. Para su apcacn en a prctca deben ser sumados uno a otro; son conceptos que no admten contradccn entre eos por su naturaeza de prncpos...E prncpo de equdad, que se suma a a gratudad, cumpe una funcn que derva de su sgncado: a |ustca; y consste en una drectva, en aqueos casos en que a gratudad no acance por s soa a garantzar a guadad de oportundades se mpone a Estado a carga de proveer a os habtantes de os medos sucentes para acceder a a educacn gratuta". Es evdente que el principio de 'ratuidad, por imperio del t0rmino equidad, de,e ser razona,lemente inte'rado al principio de i'ualdad sustanti%a o #ctica, a los e#ectos de e%itar que una interpretacin a,soluta del primero conduzca en la prctica a una suerte de discriminacin en per5uicio de aquellos que e#ecti%amente no cuentan con las posi,ilidades mnimas para acceder al ser%icio educati%o Asmsmo, os prncpos enuncados tenen dverso mpacto segn se trate de a educacn prmara, secundara o unverstara. /n lnea con el razonamiento e8puesto, el Pacto @nternacional de Aerechos /conmicos, Sociales y Culturales, reconocdo con |erarqua consttucona en e art. 75, nc. 22, de a norma fundamenta, consagra e derecho a a educacn en e art. 13, dentro de cua os ncs. a, b y c, brndan guas nterpretatvas a os efectos de determnar e acance de as obgacones estaduaes en a matera. Por ta razn mentras que para a enseanza prmara dspone que debe ser obgatora y gratuta (nc. a, prncpo ratcado en e art. 14); para a enseanza secundara mantene e prncpo de ser generazada y accesbe a todos, por cuantos medos sean apropados y en partcuar por a mpantacn progresva de a enseanza gratuta (nc. b) y para la enseBanza superior mantiene el principio de ser accesi,le a todos so,re la ,ase de la capacidad de cada uno, por cuantos medios sean apropiados, y en particular por la implantacin pro'resi%a de la enseBanza 'ratuita 6inc c7 /n los t0rminos indicados, no parece sur'ir de los incs , y c la 'ratuidad en t0rminos a,solutos E Protocoo Adcona a a Convencn Amercana sobre os Derechos Humanos en Matera de Derechos Econmcos, Socaes y Cuturaes de San Savador, aprobado por a ey 21.658, consagra e derecho a a educacn en smares trmnos en e art. 13. A su vez, a Decaracn Amercana de Derechos y Deberes de Hombre (cuya |erarqua consttucona tambn recepta e art. 75, nc. 22) estabece e derecho a a educacn en e art. 12 y expresa que deber estar nsprada en os prncpos de bertad, moradad y sodardad humana. En e prrafo tercero dspone que E derecho de educacn comprende e de guadad de oportundades en todos os casos de acuerdo con as dotes naturaes, os mrtos y e deseo de aprovechar os recursos que puedan proporconar a comundad y e Estado", agregando en e tmo prrafo que Toda persona tene derecho a recbr gratutamente a educacn prmara, por o menos". En ese contexto normatvo, y en concordanca con e resto de os derechos fundamentaes, es que debe ponderarse a reacn entre gratudad y equdad especamente cuando nos encontramos en e mbto de a enseanza superor. 15) Oue, por tal razn, el art !+ de la ley 24!2", re#erido al sostenimiento y r0'imen econmico 2nanciero, dispone que las uni%ersidades tienen autarqua econmico 2nanciera y, en ese marco, el inc c esta,lece que podrn dictar normas relati%as a la 'eneracin de recursos adicionales a los aportes del <esoro &acional, medante a venta de benes, productos, derechos o servcos, subsdos, contrbucones, herencas, derechos o tasas por os servcos que presten, as como todo otro recurso que pudera corresponderes por cuaquer ttuo o actvdad. La decisin de dictar disposiciones al respecto queda en el m,ito de la autonoma de la institucin A su %ez, en el se'undo prra#o dispone que Los recursos adicionales que pro%inieran de contri,uciones o tasas por los estudios de 'rado, de,ern destinarse prioritariamente a ,ecas, pr0stamos su,sidios o cr0ditos y otro tipo de ayuda estudiantil y apoyo didctico, estos recursos adicionales no podrn utilizarse para 2nanciar 'astos corrientes?, por lo cual de,e entenderse que el le'islador no se est pronunciando acerca del concepto de 'ratuidad y su alcance sino que est esta,leciendo una limitacin al destino que de,e drseles a e%entuales recursos que pro%en'an de la #uente indicada Con e acance seaado en e estatuto, la $ni%ersidad de La Plata, en e5ercicio de su autonoma, ha considerado que disponer el principio de 'ratuidad para el 'rado se compati,iliza con el principio de equidad, toda %ez que su art ""- es concordante con el art !+ de la ley, ya que al e#ectuar la descripcin del patrimonio consi'na en el inc ' Cue 0ste estar inte'rado por los derechos, aranceles tasas por ser%icios a terceros, disposicin relacionada con el inc 2( del art !2 que re'lamenta la 25acin de aranceles de ser%icios o estudios de pos'rado, sin per5uicio de esta,lecer en am,os incisos que en nin'3n caso puedan re#erirse a ser%icios requeridos por estudiantes de 'rado? 6inc ', art ""-7 y que la enseBanza de pre'rado ser 'ratuita? 6inc 2(, art !27 Asimismo, el inc 2: del art !2 dispone que corresponde al conse5o superior esta,lecer un sistema de ,ecas uni%ersitarias, con o cua se prev su destno para aqueos estudantes que respondan adecuadamente a as exgencas acadmcas de a nsttucn y que por razones econmcas se vean mposbtados de cursar taes estudos. Los arts "" y (" del estatuto se adecuan a los principios y %alores 'enerales esta,lecidos en la norma constitucional, y respecto de los 2nes y o,5eti%os declarados en la 3ltima de las normas indicadas, el estatuto no hace ms que receptar el principio de no discriminacin, de con#ormidad con los arts "(9 :!, incs 22 y 2- de la Constitucin &acional Ca,e concluir que con#orme a la interpretacin de la clusula constitucional y de la disposicin le'al aludida no e8iste con#rontacin entre el /statuto de la $ni%ersidad &acional de La Plata y aqu0lla, de lo que resulta la %alidez de este 3ltimo /n tales condiciones, lo dispuesto por el a quo so,re el punto de,e ser de5ado sin e#ecto 16) Oue, en segundo ugar, el .inisterio de Cultura y /ducacin impu'n los arts 4-9 )29 )-9 )+9 4! y :" del estatuto por %iolentar el espritu del art !-, inc c, de la ley 24!2", el cual, se'3n el criterio del ministerio, asimila al personal no docente a los dems estamentos uni%ersitarios, otor'ndoles representacin en los r'anos de 'o,ierno de la uni%ersidad A os efectos de drmr a cuestn corresponde determnar s e acance que e mnstero e asgna a a ey en este supuesto se corresponde no so con a etra de a norma sno tambn con a ntencn de egsador, para quen o dspuesto en e art. 75, nc. 19, no es dsponbe. /l art !-, inc c, de la ley 24!2" esta,leceD Los r'anos cole'iados de 'o,ierno estarn inte'rados de acuerdo a lo que determinen los estatutos de cada uni%ersidad, los que de,ern ase'urarD ECue el personal no docente ten'a representacin en dichos cuerpos con el alcance que determine cada institucin;? /n de#erencia con el principio de autonoma, el le'islador slo se ha limitado a mani#estar su %oluntad respecto de la participacin no docente, cuyos 2nes han sido ase'urar una presencia democrtica y pluralista, pero no la ha condicionado a modo al'uno de implementacin /l /statuto de la $ni%ersidad &acional de La Plata en e segundo prrafo de art. 43 (que se reere a os rganos de goberno y a su consttucn con a representacn de os tres estados que componen a comundad unverstara; docentes, graduados y estudantes), y e art. 82 (referdo a Cuerpo Eectora) estabecen que /l personal no docente participar con el alcance esta,lecido en el presente estatuto? A su vez e art. 53 de estatuto, a regamentar as sesones de conse|o superor y determnar su ntegracn, dspone que... Fa,r dos representantes del personal no docente? que lo inte'rarn con %oz solamente?, modo de ntegracn que a norma tambn ege para e presdente de a Comsn Centca y para os Drectores de Departamentos de Unversdad y de Insttutos o Escuea Superor. A su vez, e Conse|o Superor es uno de os rganos de goberno de a Unversdad y en ta condcn ntegra a asambea (arts. 43, 44 y 45 de estatuto). Prev adems que a ntegrarn todos os conse|os acadmcos. En dntco sentdo, e art. 71 de estatuto (Ttuo V de as Facutades, Cap. I de Goberno) consi'na que los conse5os acad0micos de los centros de estudios estarn inte'rados por doce miem,ros 6siete docentes 6seis pro#esores y un au8iliar docente79 cuatro estudiantes y un 'raduado7 y que ha,r un representante del personal no docente con %oz pero sin %oto En concordanca con e acance con que en e estatuto se ha consderado a representacn no docente, e art. 89 de a norma unverstara (Ttuo VI, Cap. III, Padrones) se reere a a confeccn por separado de os padrones de profesores, auxares docentes, graduados y estudantes. E art. 84 tmo prrafo prev que os representantes de persona no docente a Conse|o Superor y a os Conse|os Acadmcos y Drectvos sern eegdos en forma drecta por os empeados de a panta permanente de a Unversdad" y durarn dos aos en sus mandatos y podrn ser reeegdos (art. 85). /n consecuencia, tam,i0n en este punto de,e ser de5ado sin e#ecto el pronunciamiento del a quo ya que una interpretacin razona,le y armnica de la ley y del ple8o normati%o que con#orma el estatuto uni%ersitario permite concluir que no e8iste colisin entre am,os ni con los preceptos constitucionales en el caso concreto 17) Oue la impu'nacin a los arts )4, prra#o :9 +", inc ,9 y "44, prra#o 2 del estatuto de la uni%ersidad, #ormulada so,re la ,ase de que %iolentan la incompati,ilidad esta,lecida en el art !-, inc d, de la ley citada, se'3n la cual los 'raduados, en caso de ser incorporados a los cuerpos cole'iados, pueden ele'ir y ser ele'idos si no tienen relacin de dependencia con la institucin uni%ersitaria, tam,i0n de,en ser rechazados /n e#ecto, la aplicacin razona,le de la ley re'lamentaria del art :!, inc "+, %eda e#ectuar una eleccin selecti%a o parcial de las normas del estatuto cuando tal m0todo de interpretacin da por resultado la con#rontacin en lu'ar de la compati,ilizacin En ta sentdo, e art. 90 de estatuto, en su segundo prrafo, recepta en forma expresa o dspuesto en e art. 53, nc. d, mentras que as dsposcones mpugnadas por e mnstero regamentan stuacones de excepcn referdas a os graduados y su representacn, taes como e supuesto que no se presentara nnguna sta de graduados en cuyo caso e crtero de a unversdad es que a representacn recaga en e prmer supente de as stas de auxares docentes (art. 84, prrafo 71); a caducdad de a nscrpcn en os respectvos padrones de os graduados cuando ncurran en n|ustcadas omsones de os deberes eectoraes, ncumpmento de as respectvas regamentacones o cuando haya transcurrdo un ao de su desgnacn docente (art. 91, nc. b). Esta tma causa es consecuenca drecta de a ncompatbdad que recepta e estatuto que formua una cara dstncn entre a categora de auxar docente y docente a os efectos de a representacn subsdara en caso de ausenca de sta de graduados. Dstncn que se ratca en e segundo prrafo de art. 140, toda vez que a posbdad de os auxares docentes de ntegrarse como eectores para e caustro de graduados est condconada a aquos que no cumpan en a prmera eeccn con os requstos estabecdos en e estatuto que de acuerdo con e prmer prrafo es que sean ordnaros o, en su caso, nternos, con una antgedad superor a dos aos. 18) Oue el recurrente se a'ra%ia, asimismo, de la o,ser%acin al art +4, prra#o -", del estatuto 6re#erente a los padrones7 por contra%enir las normas so,re re'ularidad en los estudios contempladas en los arts !4, prra#o "", y !! prra#o 2" de la Ley de /ducacin Superior /l art !4 de la citada ley disponeD ?Cada institucin dictar normas so,re re'ularidad en los estudios, que esta,lezcan el rendimiento acad0mico mnimo e8i'i,le, de,iendo pre%erse que los alumnos aprue,en por lo menos dos 627 materias por aBo, sal%o cuando el plan de estudios pre%ea menos de cuatro 647 asi'naturas anuales, en cuyo caso de,en apro,ar una 6"7 como mnimo /n las uni%ersidades con ms de cincuenta mil 6!44447 estudiantes, el r0'imen de admisin, permanencia y promocin de los estudiantes ser de2nido a ni%el de cada #acultad o unidad acad0mica? De a ectura de a norma surge que el le'islador esta,leci un principio 'eneral acorde con la autonoma uni%ersitaria, sin per5uicio de enunciar un criterio com3n de presupuestos mnimos, pre%iendo la Ge8i,ilidad de aqu0llos de acuerdo con las peculiaridades de los planes de estudio y, en su caso, de la po,lacin estudiantil Supuesto este 3ltimo en el cual la de2nicin queda a criterio de cada #acultad, decisin que se sustenta en la descentralizacin y en la eleccin de aquellos sistemas ms adecuados para 'arantir la e8celencia en relacin con la especialidad acad0mica de cada centro de estudios Se trata de reforzar e prncpo de responsabdad nsttucona, en nea con e prncpo de autonoma y vncuado con os nes especcos que deberan cumpr en e desarroo de a socedad. E art. 55 de a ey, en reacn con este tema, se mta a remtr a o dspuesto en e art. 50 a efecto de acredtar e rendmento acadmco mnmo de os estudantes que partcparn en a eeccn de sus representantes. Rendmento acadmco que ta como surge de art. 50 est su|eto a ms de una varabe de ponderacn segn e caso pero que, en dentva, est drectamente gado a as caracterstcas propas de cada unversdad y, dentro de ta estructura, a as pecuardades de cada facutad y su respectvo pan de estudos. En e marco de a norma ndcada, y de a tcnca egsatva eegda, mporta un exceso rtua manesto, a eeccn de un mtodo nterpretatvo destnado a confrontar y no a armonzar, a dsposcn de estatuto que s ben estabece como rega genera que os padrones de os estudantes estarn ntegrados por os aumnos reguares, prev una excepcn respecto de os de prmer ao, a quenes es exge a aprobacn de traba|os prctcos de una asgnatura como mnmo (art. 90, tmo prrafo). Crtero este tambn receptado en e art. 50 en ntma reacn con a modadad que se adopte para os panes de estudo. /n consecuencia, teniendo en cuenta que el art !4 de la ley es una norma a,ierta que encuentra su razn de ser en el principio constitucional de autonoma uni%ersitaria, una interpretacin razona,le supedita el alcance del art !! de la norma le'al citada 6condiciones de re'ularidad de los estudiantes para ele'ir sus representantes7 a lo que dispon'a cada #acultad respecto de sus planes de estudio, sin per5uicio de la atri,ucin de la $ni%ersidad &acional de La Plata a esta,lecer en su estatuto que a los e#ectos de la inte'racin de los padrones y de la %otacin estudiantil corresponde esta,lecer el requisito de apro,acin como mnimo de una materia para los estudiantes de primer aBo, criterio de ponderacin que no contradice los t0rminos 'enerales de la ley Asmsmo, e art. 87 de estatuto unverstaro a dsponer as condcones de admsbdad para e e|ercco de a representacn estudant, segn e cua debern ser aumnos reguares, haber aprobado como mnmo e 30% de tota de asgnaturas de a carrera que cursan y tener una antgedad en a nscrpcn no mayor de doce aos, se adecua a o dspuesto en e art. 53, nc. b, de a Ley de Educacn Superor. Por las razones precedentes, tam,i0n en este punto de,e ser de5ado sin e#ecto el pronunciamiento apelado ya que una interpretacin razona,le y armnica de la ley y del estatuto uni%ersitario permite concluir que no e8iste colisin entre am,os ni con los preceptos constitucionales en el caso concreto 19) Oue, 2nalmente, el recurrente se a'ra%ia por la decisin del a quo respecto de la contradiccin entre el art "44, prr ", del estatuto, y los arts :) de la ley 24!2" y "( del decreto re'lamentario 4++*+! La resolucin en tal sentido de,e ser re%ocada, toda %ez que no e8iste contradiccin al'una entre las normas indicadas En efecto, e art. 78 de a ey (en e captuo de dsposcones transtoras) regua os pazos reconocdos a as nsttucones unverstaras para adecuar sus pantas docentes a o prevsto en e segundo prrafo de art. 51, que se reere a a exgenca de contar con un porcenta|e no nferor a 70% de docentes por concurso, dsponendo de un pazo de tres aos a partr de a promugacn de a ey y de dez aqueas nsttucones creadas a partr de 10 de dcembre de 1983. En estos casos, reza a norma, os docentes nternos con ms de dos aos de antgedad contnuados podrn e|ercer os derechos de eegr y ser eegdos (conf. art. 55 de a ey). En nea con ta dsposcn, e estatuto estabece en e art. 140, prrafo 11 (Ttuo XIII - Dsposcones Transtoras) que s ben os padrones de os auxares docentes para a prmera eeccn se confecconarn con os ordnaros, os que tuveran a condcn de nternos con una antgedad superor a dos aos a momento de a sancn de estatuto tambn podrn ntegraros. No parece haber duda acerca de a ntencn de resguardar e derecho de os nternos a partcpar de a eeccn durante e pazo que a nsttucn tene para satsfacer e requsto de 70% de a panta con docentes por concurso. Cumpdo e pazo, a dsposcn de estatuto perdera vgenca toda vez que e prncpo genera es que voten so os docentes reguares por concurso. E art. 16 de decreto 499/95 debe ser entenddo con e acance expcado, ya que su redaccn parece apuntar a ratcar e derecho a sufragar de os docentes nternos sn que eo pueda entenderse como modcatoro de art. 78 de a ey en cuanto a cmputo de os dos aos de antgedad. Por eo, habendo dctamnado e seor Procurador Genera, se decara procedente e recurso extraordnaro y se revoca a sentenca apeada con e acance que surge de os consderandos precedentes. Con costas. Notfquese y, oportunamente, devuvase. RICARDO LUIS LORENZETTI - ELENA I. HIGHTON DE NOLASCO - CARLOS S. FAYT (segn su voto) - ENRIOUE SANTIAGO PETRACCHI (segn su voto) - |UAN CARLOS MAOUEDA - E. RAUL ZAFFARONI (segn su voto) - CARMEN M. ARGIBAY (segn su voto). VOTO DE LOS SENORES MINISTROS DOCTORES DON ENRIOUE SANTIAGO PETRACCHI Y DON E. RAL ZAFFARONI Consderando: 61) Oue con reacn a os arts. 1; 6; 52, nc. 26; 113, nc. g; y 144 de Estatuto Unverstaro de a Unversdad Nacona de La Pata Cque e a quo consder ncompatbes con a ey 24.521 por garantzar a gratudad en trmnos absoutos y omtr consagrar a equdadC a cuestn panteada resuta sustancamente anoga a a resueta en Faos: 322:875, 897 (dsdenca de os |ueces Beusco, Pe-tracch y Bossert), a a que corresponde remtr en razn de brevedad. En consecuenca, o resueto por e a quo en este punto debe ser de|ado sn efecto. 71) Oue, en segundo ugar, e Mnstero de Cutura y Educacn mpugn os arts. 43; 82; 83; 89; 45 y 71 de estatuto por voentar e esprtu de art. 53, nc. c, de a ey 24.521, e cua, segn e crtero de mnstero, asma a persona no docente a os dems estamentos unverstaros, otorgndoes representacn en os rganos de goberno de a unversdad. A os efectos de drmr a cuestn corresponde determnar s e acance que e mnstero e asgna a a ey en este supuesto se corresponde no so con a etra de a norma sno tambn con a ntencn de egsador, para quen o dspuesto en e art. 75, nc. 19, no es dsponbe. E art. 53, nc. c, de a ey 24.521 estabece: ALos rganos coegados de goberno estarn ntegrados de acuerdo a o que determnen os estatutos de cada unversdad, os que debern asegurar: >Oue e persona no docente tenga representacn en dchos cuerpos con e acance que determne cada nsttucn...'". En deferenca con e prncpo de M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -25- autonoma, e egsador so se ha mtado a manfestar su vountad respecto de a partcpacn no docente, cuyos nes han sdo asegurar una presenca democrtca y purasta, pero no a ha condconado a modo aguno de mpementacn. E Estatuto de a Unversdad Nacona de La Pata en e segundo prrafo de art. 43 Cque se reere a os rganos de goberno y a su consttucn con a representacn de os tres estados que componen a comundad unverstara; docentes, graduados y estudantesC, y e art. 82 Creferdo a Cuerpo EectoraC estabecen que AE persona no docente partcpar con e acance estabecdo en e presente estatuto". A su vez e art. 53 de estatuto, a regamentar as sesones de conse|o superor y determnar su ntegracn, dspone que A...Habr dos representantes de persona no docente..." que o ntegrarn Acon voz soamente", modo de ntegracn que a norma tambn ege para e presdente de a Comsn Centca y para os drectores de departamentos de unversdad y de nsttutos o escuea superor. A su vez, e conse|o superor es uno de os rganos de goberno de a unversdad y en ta condcn ntegra a asambea (arts. 43, 44 y 45 de estatuto). Prev adems que a ntegrarn todos os conse|os acadmcos. En dntco sentdo, e art. 71 de estatuto CTtuo V de as Facutades, cap. I de gobernoC consgna que os conse|os acadmcos de os centros de estudos estarn ntegrados por doce membros Csete docentes (ses profesores y un auxar docente); cuatro estudantes y un graduadoC y que habr un representante de persona no docente con voz pero sn voto. En concordanca con e acance con que en e estatuto se ha consderado a representacn no docente, e art. 89 de a norma unverstara CTtuo VI, cap. III, PadronesC -26- se reere a a confeccn por separado de os padrones de profesores, auxares docentes, graduados y estudantes. E art. 84 tmo prrafo prev que Aos representantes de persona no docente a Conse|o Superor y a os Conse|os Acadmcos y Drectvos sern eegdos en forma drecta por os empeados de a panta permanente de a Unversdad" y durarn dos aos en sus mandatos y podrn ser reeegdos (art. 85). En consecuenca, tambn en este punto debe ser de|ado sn efecto e pronuncamento de a quo ya que una nterpretacn razonabe y armnca de a ey y de pexo normatvo que conforma e estatuto unverstaro permte concur que no exste cosn entre ambos n con os preceptos consttuconaes en e caso concreto. 81) Oue a mpugnacn a os arts. 84, prrafo 71; 91, nc. b; y 140, prrafo 21 de estatuto de a unversdad, formuada sobre a base de que voentan a ncompatbdad estabecda en e art. 53, nc. d, de a ey ctada, segn a cua os graduados, en caso de ser ncorporados a os cuerpos coegados, pueden eegr y ser eegdos s no tenen reacn de dependenca con a nsttucn unverstara, tambn deben ser rechazados. En efecto, a apcacn razonabe de a ey regamentara de art. 75, nc. 19, veda efectuar una eeccn seectva o parca de as normas de estatuto cuando ta mtodo de nterpretacn da por resutado a confrontacn en ugar de a compatbzacn. En ta sentdo, e art. 90 de estatuto, en su segundo prrafo, recepta en forma expresa o dspuesto en e art. 53, nc. d, mentras que as dsposcones mpugnadas por e mnstero regamentan stuacones de excepcn referdas a os graduados y su representacn, taes como e supuesto que no se presentara nnguna sta de graduados en cuyo caso e crtero de a unversdad es que a M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -27- representacn recaga en e prmer supente de as stas de auxares docentes (art. 84, prrafo 71); a caducdad de a nscrpcn en os respectvos padrones de os graduados cuando ncurran en n|ustcadas omsones de os deberes eectoraes, ncumpmento de as respectvas regamentacones o cuando haya transcurrdo un ao de su desgnacn docente (art. 91, nc. b). Esta tma causa es consecuenca drecta de a ncompatbdad que recepta e estatuto que formua una cara dstncn entre a categora de auxar docente y docente a os efectos de a representacn subsdara en caso de ausenca de sta de graduados. Dstncn que se ratca en e segundo prrafo de art. 140, toda vez que a posbdad de os auxares docentes de ntegrarse como eectores para e caustro de graduados est condconada a aquos que no cumpan en a prmera eeccn con os requstos estabecdos en e estatuto que de acuerdo con e prmer prrafo es que sean ordnaros o, en su caso, nternos, con una antgedad superor a dos aos. 91) Oue e recurrente se agrava, asmsmo, de a observacn a art. 90, prrafo 31, de estatuto Creferente a os padronesC por contravenr os arts. 50, prrafo 11, y 55 prrafo 21 de a Ley de Educacn Superor. E art. 50 de a ctada ey dspone: ACada nsttucn dctar normas sobre reguardad en os estudos, que estabezcan e rendmento acadmco mnmo exgbe, debendo preverse que os aumnos aprueben por o menos dos (2) materas por ao, savo cuando e pan de estudos prevea menos de cuatro (4) asgnaturas anuaes, en cuyo caso deben aprobar una (1) como mnmo. En as unversdades con ms de cncuenta m (50.000) estudantes, e rgmen de admsn, permanenca y promocn de os estudantes ser dendo a nve de cada facutad o undad acadmca". -28- De a ectura de a norma surge que e egsador estabec un prncpo genera acorde con a autonoma unverstara, sn per|uco de enuncar un crtero comn de presupuestos mnmos, prevendo a exbdad de aquos de acuerdo con as pecuardades de os panes de estudo y, en su caso, de a pobacn estudant. Supuesto este tmo en e cua a dencn queda a crtero de cada facutad, decsn que se sustenta en a descentrazacn y en a eeccn de aqueos sstemas ms adecuados para garantr a exceenca en reacn con a especadad acadmca de cada centro de estudos. Se trata de reforzar e prncpo de responsabdad nsttucona, en nea con e prncpo de autonoma y vncuado con os nes especcos que deberan cumpr en e desarroo de a socedad. E art. 55 de a ey, en reacn con este tema, se mta a remtr a o dspuesto en e art. 50 a efecto de acredtar e rendmento acadmco mnmo de os estudantes que partcparn en a eeccn de sus representantes. Rendmento acadmco que ta como surge de art. 50 est su|eto a ms de una varabe de ponderacn segn e caso pero que, en dentva, est drectamente gado a as caracterstcas propas de cada unversdad y, dentro de ta estructura, a as pecuardades de cada facutad y su respectvo pan de estudos. En e marco de a norma ndcada, y de a tcnca egsatva eegda, mporta un exceso rtua manesto, a eeccn de un mtodo nterpretatvo destnado a confrontar y no a armonzar, a dsposcn de estatuto que s ben estabece como rega genera que os padrones de os estudantes estarn ntegrados por os aumnos reguares, prev una excepcn respecto de os de prmer ao, a quenes es exge a aprobacn de traba|os prctcos de una asgnatura como mnmo M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -29- (art. 90, tmo prrafo). Crtero este tambn receptado en e art. 50 en ntma reacn con a modadad que se adopte para os panes de estudo. En consecuenca, tenendo en cuenta que e art. 50 de a ey es una norma aberta que encuentra su razn de ser en e prncpo consttucona de autonoma unverstara, una nterpretacn razonabe supedta e acance de art. 55 de a norma ega ctada Ccondcones de reguardad de os estudantes para eegr sus representantesC a o que dsponga cada facutad respecto de sus panes de estudo, sn per|uco de a atrbucn de a Unversdad Nacona de La Pata a estabecer en su estatuto que a os efectos de a ntegracn de os padrones y de a votacn estudant corresponde estabecer e requsto de aprobacn como mnmo de una matera para os estudantes de prmer ao, crtero de ponderacn que no contradce os trmnos generaes de a ey. Asmsmo, e art. 87 de estatuto unverstaro a dsponer as condcones de admsbdad para e e|ercco de a representacn estudant, segn e cua debern ser aumnos reguares, haber aprobado como mnmo e 30% de tota de asgnaturas de a carrera que cursan y tener una antgedad en a nscrpcn no mayor de doce aos, se adecua a o dspuesto en e art. 53, nc. b, de a Ley de Educacn Superor. Por as razones precedentes, tambn en este punto debe ser de|ado sn efecto e pronuncamento apeado ya que una nterpretacn razonabe y armnca de a ey y de estatuto unverstaro permte concur que no exste cosn entre ambos n con os preceptos consttuconaes en e caso concreto. 10) Oue, namente, e recurrente se agrava por a decsn de a quo respecto de a contradccn entre e art. -30- 140, prrafo 11, de estatuto, y os arts. 78 de a ey 24.521 y 16 de decreto regamentaro 499/95. La resoucn en ta sentdo debe ser revocada, toda vez que no exste contradccn aguna entre as normas ndcadas. En efecto, e art. 78 de a ey Cen e captuo de dsposcones transtorasC regua os pazos reconocdos a as nsttucones unverstaras para adecuar sus pantas docentes a o prevsto en e segundo prrafo de art. 51, que se reere a a exgenca de contar con un porcenta|e no nferor a 70% de docentes por concurso, dsponendo de un pazo de tres aos a partr de a promugacn de a ey y de dez aqueas nsttucones creadas a partr de 10 de dcembre de 1983. En estos casos, reza a norma, os docentes nternos con ms de dos aos de antgedad contnuados podrn e|ercer os derechos de eegr y ser eegdos (conf. art. 55 de a ey). En nea con ta dsposcn, e estatuto estabece en e art. 140, prrafo 11 CTtuo XIII - Dsposcones TranstorasC que s ben os padrones de os auxares docentes para a prmera eeccn se confecconarn con os ordnaros, os que tuveran a condcn de nternos con una antgedad superor a dos aos a momento de a sancn de estatuto tambn podrn ntegraros. No parece haber duda acerca de a ntencn de resguardar e derecho de os nternos a partcpar de a eeccn durante e pazo que a nsttucn tene para satsfacer e requsto de 70% de a panta con docentes por concurso. Cumpdo e pazo, a dsposcn de estatuto perdera vgenca toda vez que e prncpo genera es que voten so os docentes reguares por concurso. E art. 16 de decreto 499/95 debe ser entenddo con e acance expcado, ya que su redaccn parece apuntar a ratcar e M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -31- derecho a sufragar de os docentes nternos sn que eo pueda entenderse como modcatoro de art. 78 de a ey en cuanto a cmputo de os dos aos de antgedad. Por eo, habendo dctamnado e seor Procurador Genera, se decara procedente e recurso extraordnaro y se revoca a sentenca apeada con e acance que surge de os consderandos precedentes. Con costas. Notfquese y, oportunamente, devuvase. ENRIOUE SANTIAGO PETRACCHI - E. RAUL ZAFFARONI. ES COPIA VO -//- -32- M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -33- -//-TO DEL SENOR MINISTRO DOCTOR DON CARLOS S. FAYT Consderando: 11) Oue as crcunstancas reevantes de a causa han sdo adecuadamente expuestas en e dctamen que antecede Ccaptuos I y IIC a cuyas consderacones se remte para evtar repetcones nnecesaras. 21) Oue e recurso extraordnaro es formamente admsbe, toda vez que en autos se ha puesto en tea de |uco a vadez y e acance de una norma de carcter federa Ccomo o es a ey 25.421C y a decsn recada ha sdo contrara a as pretensones de a apeante (art. 14, nc. 31, ey 48). 31) Oue a prmera cuestn a ducdar es a reatva a a promugacn parca de a ey menconada y a a nvadez que a su respecto predca e apeante en base a que no se haba formado a Comsn Bcamera Permanente prevsta en e art. 99, nc. 31, de a Consttucn Nacona Cencargada de mpusar e contro de congreso para determnar s e veto parca dspuesto por e Poder E|ecutvo afecta e sstema genera de a eyC. A respecto, debe seaarse mnarmente que esta Corte ha reconocdo en forma reterada a consttuconadad de veto parca, supedtando a vadez de ta promugacn a que permanecese naterado e ob|eto centra de a norma, de forma que as partes observadas pudesen escndrse de texto de proyecto sanconado por e congreso sn detrmento de aqu, doctrna que se ha vsto conrmada por e texto consttucona sanconado en 1994 (ver Faos: 318:445, voto de a mayora y dsdenca de |uez Fayt; 319:1479 y 323:2256). Y, por o dems, e Trbuna ha sostendo que a fata de sancn de una ey especa que regue e trmte y os acances de a ntervencn de congreso en casos como e sub examne no hace sno reforzar a -34- responsabdad por e contro de consttuconadad que es nherente a Poder |udca de a Nacn (conf. doctrna de Faos: 322:1726). En consecuenca, os agravos reatvos a este punto no pueden prosperar, toda vez que Cms a de que e recurrente no formua un agravo concreto contra o resueto por e a quo en este aspectoC debe seaarse que as normas de a Ley de Educacn Superor observadas por e Poder E|ecutvo no han quebrado a autonoma normatva n aterado e esprtu y a undad de texto sanconado por e congreso. 41) Oue, sentado eo, corresponde examnar as que|as de recurrente con respecto a cada una de as mpugnacones que a dversas normas de Estatuto de a Unversdad Nacona de La Pata efectu e Mnstero de Cutura y Educacn y que fueron admtdas por e a quo. Como se sostuvo en Faos: 319:3148, dsdenca de |uez Fayt, Acuando e texto consttucona e mpone a egsador como un mandato sanconar eyes...que garantcen... a autonoma y autarqua de as unversdades naconaes (art. 75, nc. 19), ha de|ado fuera de a arena potca a dscusn acerca de modeo de pancacn bsca de a educacn superor, esquema que no puede ser desconocdo por e poder consttudo so pretexto de regamentacn. La esenca de nuestro sstema de goberno radca en a mtacn de os poderes de os dstntos rganos y en a supremaca de a Consttucn Nacona. Nngn departamento de goberno puede e|ercer ctamente otras facutades que as que e han sdo acordadas (Faos: 316:2940)". Ae all que la armonizacin de las pre%isiones contenidas en los considerandos ") y "+ del art :! de la Constitucin &acional e8i'e reconocer Ccomo lmite de la competencia del Con'reso para le'islar en materia de planes de instruccin uni%ersitariaC la no a#ectacin de la M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -35- teleolo'a de la autonoma uni%ersitaria 51) Oue, en prmer trmno, e Mnstero de Cutura y Educacn observ os arts. 1; 6; 52, nc. 26; 113, nc. g; y 144 de estatuto, en tanto garantzan a gratudad en trmnos absoutos, omtendo audr a a equdad, mpugnacn que fue acogda por e a quo. Como ha seaado esta Corte (conf. doctrna de Faos: 322:875, dsdenca de |uez Fayt), uego de a reforma de 1994, e art. 75, nc. 19, de a Consttucn Nacona facuta a congreso a sanconar eyes de organzacn de base de a educacn que garantcen os prncpos de gratudad y de equdad de a educacn pbca estata y a autonoma y autarqua de as unversdades naconaes. A su turno, e art. 59 de a ey 24.521 dspone que as unversdades podrn dctar normas reatvas a a generacn de recursos adconaes a os aportes de Tesoro Nacona, medante derechos o tasas por os servcos que presente, os que debern destnarse prortaramente a becas, prstamos, subsdos o crdtos u otro tpo de ayuda estudant y apoyo ddctco y no a nancar gastos correntes. Los sstemas de becas y de ayuda estarn fundamentamente destnados a aquos estudantes que respondan adecuadamente a as exgencas acadmcas de a nsttucn y que por razones econmcas se vean mposbtados de cursar taes estudos. De a nterpretacn de a cusua consttucona y a dsposcn ega auddas, resuta sn ugar a dudas a vadez de a norma estatutara cuestonada; en taes condcones, o resueto por e a quo sobre e punto debe ser de|ado sn efecto. 61) Oue, en segundo ugar, e Mnstero de Cutura y Educacn mpugn Cpor un adoC os arts. 43, 82, 83, 89, 45 y 71 de estatuto por voentar e esprtu de art. 53, nc. c, -36- de a ey 24.521, e cua asma a persona no docente a os dems estamentos unverstaros otorgndoes representacn en os rganos de goberno de a unversdad; y Cpor e otroC os arts. 84, prrafos 71; 91, nc. b; y 140, prrafo 21, sobre a base de que voentan a ncompatbdad estabecda en e art. 53, nc. d, de a ey ctada, segn e cua os graduados, en caso de ser ncorporados a os cuerpos coegados, pueden eegr y ser eegdos s no tenen reacn de dependenca con a nsttucn unverstara. A respecto, y ms a de que as prevsones de a ey puedan responder a nobes ob|etvos Casegurar a transparenca de sstema y a ntegracn democrtca y pura de os rganos de goberno en un rgmen de autonomaC a reguacn de estos aspectos es competenca de ente autnomo, sn per|uco de su cuestonamento por a va y forma correspondentes. Desde esta perspectva, debe recordarse que as races hstrcas de a autonoma de as unversdades argentnas, que hoy garantza a Consttucn Nacona, converten en nvabe toda mtacn efectuada por e Congreso de a Nacn, pues las uni%ersidades tienen por destino ser la conciencia intelectual de la sociedad. De ah a necesdad de garantzar su absouta autonoma, de a que es condcn esenca que as propas unversdades autorreguen Centre otras cosasC sus funcones y su organzacn (conf. doctrna de Faos: 322:842 y 919, dsdencas parcaes de |uez Fayt). Es as que as prevsones egaes que estabecen detaadamente a forma en que os estatutos deben dsponer a composcn de os rganos de goberno y contro nterno deben ser decaradas nconsttuconaes y que Cen este punto de pronuncamentoC e recurso debe prosperar. 71) Oue e recurrente se agrava, asmsmo, de a M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -37- observacn a art. 90, prrafo 31, de estatuto Creferente a os padronesC por contravenr as normas sobre reguardad en os estudos contempada en e arts. 50, prrafo 11, y 55, prrafo 21 de a Ley de Educacn Superor. Sobre esta cuestn, as que|as de a unversdad tambn deben prosperar, toda vez que e art. 50 ctado estabec mtacones a a autonoma unverstara en transgresn a o dspuesto en e art. 75, nc. 19, de a Consttucn Nacona, que congura un marco |urdco nsttucona nquebrantabe que hace posbe a bertad de enseanza y de nvestgacn. En efecto, e texto consttucona vgente detra|o a Congreso de a Nacn a potestad de reguar e estatuto de as unversdades naconaes, atrbucn que ste haba materamente deegado con a sancn de normas que tendan a asegurar a autonoma unverstara. Es necesaro reconocer que a a postre de a reforma consttucona, ya no se trata de una smpe deegacn, sempre dscrecona para e rgano deegante, sno de una verdadera asgnacn de competencas en favor de as unversdades. De esta manera, e art. 50 de a ey 24.521 no encuentra sustento en os propstos de consttuyente, pues stos no proyectaron a creacn de una Aconfederacn" de facutades, sno a exstenca de una nsttucn vgorosa, ndependente y a a vez pofactca, con vocacn de fundar su fuerza en e debate que debe pantear a actvdad acadmca (Faos: 319:3148, dsdenca de |uez Fayt, y 322:919, dsdenca parca de |uez Fayt). 81) Oue, namente, a recurrente cuestona a decsn de a quo respecto de a contradccn entre e art. 140, prrafo 11, de estatuto, y os arts. 78 de a ey 24.521 y 16 de decreto regamentaro 499/95. En este aspecto sus agravos encuentran adecuada respuesta en os fundamentos -38- vertdos en e consderando 61 de esta sentenca, por o que debe decararse a nconsttuconadad de art. 78 ctado. Por eo, habendo dctamnado e seor Procurador Genera, se decara procedente e recurso extraordnaro y se revoca a sentenca apeada con e acance que surge de os consderandos 51 a 81 de a presente. Con costas. Notfquese y, oportunamente, devuvase. CARLOS S. FAYT. ES COPIA VO -//- M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -39- -//-TO DE LA SENORA MINISTRA DOCTORA DONA CARMEN M. ARGIBAY Consderando: 11) Oue a Saa Prmera de a Cmara Federa de Apeacones de La Pata, en o que aqu nteresa, rechaz e peddo de nconsttuconadad de a ey 24.521 formuado por a Unversdad Nacona de La Pata con sustento en que fue promugada en forma parca por e decreto 268/95, sn que e congreso hubera dado cumpmento a o prevsto en e nc. 31 de art. 99 de a Consttucn Nacona. Asmsmo, hzo ugar a as observacones panteadas por e Mnstero de Cutura y Educacn a dversas normas de estatuto de a unversdad demandada, por no adecuarse a a Ley de Educacn Superor. Contra ta pronuncamento dcha casa de estudos nterpuso e recurso extraordnaro que fue conceddo a fs. 203. 21) Oue en o sustanca, e recurrente mpugna e procedmento segudo para a sancn y promugacn de a ey 24.521, a a que Cpor ta raznC consdera nvda. Asmsmo, crtca e pronuncamento por cuanto admt as mpugnacones de mnstero a os arts. 1; 6; 52, nc. 26; 113, nc. g; 144; 43; 82; 83; 89; 45; 71; 84, prrafo 71; 91, nc. b; 140, segundo prrafo; 90, tercer prrafo; 140, prmer prrafo de Estatuto de a Unversdad Nacona de La Pata por contrarar a menconada ey, decsn que, a su entender, vunera a autonoma unverstara. 31) Oue e recurso extraordnaro es formamente admsbe, toda vez que en autos se ha puesto en tea de |uco a vadez y e acance de una norma de carcter federa Cey 24.521C y a decsn recada ha sdo contrara a as pretensones de a apeante (art. 14, ncs. 11 y 31, ey 48). 41) Oue a prmera cuestn a ducdar es a reatva a a promugacn parca de a ey 24.521 y a a nvadez forma que a su respecto sostene e apeante con sus- 40- tento en que, a a poca de su promugacn, no se haba consttudo a Comsn Bcamera Permanente a a que se reere e art. 99, nc. 3 de a Consttucn Nacona, a que segn o dspuesto en e art. 100, nc. 13 de a norma fundamenta tene a facutad de consderar os decretos que promuguen parcamente eyes. De acuerdo con e texto consttucona, y de conformdad con o dspuesto en e art. 80, s ben se mantene e prncpo genera segn e cua vetada parcamente una ey no podr ser aprobada a parte restante, e consttuyente reformador de 1994 dspuso a excepcn a dcho prncpo ba|o a condcn de que a promugacn parca Cpartes no observadasC tenga autonoma normatva y su aprobacn parca no atere e esprtu n a undad de proyecto sanconado por e congreso y vetado parcamente. La norma dspone que para estos supuestos de excepcn ser de apcacn e procedmento de contro prevsto para os decretos de necesdad y urgenca (arts. 99, nc. 3 y 100, nc. 13 de a Consttucn Nacona). 51) Oue e prmer agravo federa de a apeante consste en seaar que e decreto 268/95 produ|o un veto parca de a ey 24.521 que puesto que a momento no exsta Comsn Bcamera Permanente n a ey especa mentadas en e art. 99, nc. 31, tmo prrafo, de a Consttucn Nacona. Eo determnara a nconsttuconadad, por ncumpmento de menconado procedmento (conf. fs. 192 vta.). S ben a expuesta es una cuestn federa que fue debdamente ntroducda por a recurrente (fs. 49 vta. y 191/192 vta.), debe recordarse que, por mpero de art. 15 de a ey 48, a cuestn federa debe tener reacn drecta e nmedata con e fao apeado para a procedenca de a apeacn extraordnara. Es decr, que a reacn drecta M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -41- exste so cuando a soucn de a causa requere necesaramente de a nterpretacn de precepto consttucona aducdo (Faos: 314:1081, entre otros). Por e contraro, cuando a cuestn federa propuesta es a|ena a os puntos decddos en a sentenca, y obvamente necaz para modcara, vene a fatar entre ambas e requsto apuntado (Faos: 318:2611, 2636 y sus ctas, dsdenca de |uez Petracch). Esto tmo es o que sucede en e sub examne. En efecto, se adverte fcmente que, aun en a hptess de que se concuyera Ccomo o pretende e apeanteC que e veto parca no sgu e curso prevsto en as normas consttuconaes ctadas, eo so podra traer apare|ada a eventua nudad de dcho veto parca. En consecuenca, a ey 24.521, sanconada por e congreso, debera ser consderada vgente sn as dos observacones formuadas en dcho decreto que, careceran de toda vrtuadad. Ouedara en pe CentoncesC a ey que e decreto 268/95 promug expresamente, pero sn as observacones formuadas por e Poder E|ecutvo Nacona. Ahora ben, as formuadas en e decreto 268/95 son dos: una concerne a una frase de art. 29, nc. e de a ey y a otra a una frase de art. 61 de msmo cuerpo ega. Nnguna de esas observacones tene reacn aguna con os temas tratados en os restantes agravos de a recurrente n con as normas egaes o estatutaras que sta nvoca en su recurso extraordnaro. Estn o no vgentes, no pertenecen a grupo de normas de estatuto unverstaro que e a quo consder ncompatbes con a ey 24.521 y que a apeante ntenta defender en este recurso. En consecuenca, expedrse sobre eas so persegura un nters meramente acadmco, sn repercusones sobre e thema decdendum, o que sera manestamente mpropo de un pronuncamento |udca. En -42- suma, son rreevantes para e caso. 61) Oue, sentado eo, corresponde examnar as que|as de recurrente con respecto a cada una de as mpugnacones que a dversas normas de Estatuto de a Unversdad Nacona de La Pata efectu e Mnstero de Cutura y Educacn y que fueron admtdas por e a quo. 71) Oue e tratamento de as cuestones en debate requere efectuar con carcter prevo e anss de art. 75, nc. 19, de a Consttucn Nacona, en cuanto mpone a congreso a obgacn de dctar eyes de organzacn y de base de a educacn tenendo en mra e cumpmento de una sere de prncpos, entre os cuaes se encuentran e de garantzar a gratudad y equdad de a educacn pbca, reconocendo, a msmo tempo, a autonoma y autarqua de as unversdades naconaes. E acance de dchos prncpos se encuentra en |uego en e caso de autos. 8) Oue de debate evado a cabo en a Convencn Consttuyente en oportundad de tratarse e art. 75, nc. 19, surgen pautas para nterpretar e sentdo que e convencona consttuyente e asgn a trmno autonoma, consderando que se trata de un concepto |urdco vago e ndetermnado y que, en consecuenca, no es adecuado denro en abstracto. En ta sentdo, e convencona |ess Rodrguez, en su carcter de membro nformante de a cusua consttucona sub examne, sostuvo: APara que quede caro a qu estoy hacendo referenca cuando habo de autonoma tomo as paabras de Caros Snchez Vamonte, cuando dce >...consste en que cada unversdad nacona se d su propo estatuto, es decr sus propas nsttucones nternas o ocaes, se r|a por eas, e|a sus autordades, desgne sus profesores, |e e sstema de nombramentos y de dscpna nterna...'. Todo esto sn nterferenca aguna de os poderes consttudos que M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -43- forman e goberno en e orden potco, es decr, e Legsatvo y e E|ecutvo. No es posbe decr o msmo respecto de Poder |udca, porque no escapa a su |ursdccn nnguno de os probemas |urdcos nsttuconaes que se puedan susctar en a unversdad. La autonoma unverstara es e medo necesaro para que a Unversdad cuente con a bertad sucente que e permta e cumpmento de su nadad especca, a creacn medante a nvestgacn y a dstrbucn de conocmento en todas as ramas medante a docenca y a extensn..." (Convencn Nacona Consttuyente, 240 Reunn. 30. Sesn ordnara, 4 de agosto de 1994, pg. 3183). A su vez, e convencona Humberto Ouroga Lav, en su condcn de membro de a comsn redactora, manfest que: AE texto haba de autonoma y utza esa soa paabra, que se puede desagregar, por supuesto. Se puede hacer referenca a a autonoma nsttucona, a a econmca, a a nancera, a a admnstratva, a a acadmca. Pero s aqu se mencona soamente a autonoma, cada vez que e goberno de a nacn quera desconocera, a menos yo voy a sostener que est desconocendo cuaquera de esos nvees de autonoma ctados, porque en esta paabra estarn ncudas as autonomas nsttucona, acadmca, econmca y nancera. No puede ser de otra forma. La autonoma nsttucona tambn, pero no e voy a negar a Congreso a posbdad de que dcte una ey unverstara y de base. Eso sera como negar a hstora de as atrbucones federatvas de a Repbca" (Convencn Nacona Consttuyente Daro de Sesones pg. 3263). Oue de o transcrpto en os prrafos anterores surge que a autonoma unverstara est fuertemente gada a os ob|etvos y nes que a nsttucn cumpe en e desa- 44- rroo de a socedad, cuyo nve mxmo se encuentra en e e|ercco de a bertad acadmca en e proceso de ensear y aprender. En ta sentdo, a autonoma y a autarqua Cen tanto ndependenca en a admnstracn y gestn nancera, traducda en a capacdad para mane|ar os fondos proposC deben posbtar que a unversdad represente una nsttucn bsca de a Repbca. A msmo tempo ntegra a trama nsttucona, pertenece a sstema educatvo nacona y, por o tanto, est nmersa en e unverso de as nsttucones pbcas. 9) Oue con e acance ndcado, os prncpos de autonoma y autarqua consagrados en e art. 75, nc. 19, s ben consttuyen un mte a a facutad regamentara de Estado, no mportan desvncuar a as unversdades de a potestad de congreso Asanconar eyes de organzacn y de base de a educacn" con su|ecn a una sere de presupuestos, prncpos y ob|etvos que deben ser nterpretados armncamente, no so para |uzgar e acance de a facutad regamentara en a matera sno tambn, en e caso de as unversdades, para compatbzar e prncpo de autonoma con e resto de os prncpos que enunca a norma y con a facutad regamentara de Congreso de a Nacn. En ta sentdo, e art. 75, nc. 18, mantene como prncpo genera a obgacn de Estado de AProveer o conducente a a prosperdad de pas...dctando panes de nstruccn genera y unverstara", y en e nc. 19 dspone en forma especca respecto a a facutad de Asanconar eyes de organzacn y de base de a educacn que consoden a undad nacona respetando as partcuardades provncaes y ocaes; que aseguren a responsabdad ndeegabe de Estado, a partcpacn de a fama y a socedad, a promocn de os vaores democrtcos y a guadad de oporM. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -45- tundades y posbdades sn dscrmnacn aguna; y que garantcen os prncpos de gratudad y equdad de a educacn pbca estata y a autonoma y autarqua de as unversdades naconaes...". E convencona Rodrguez, en oportundad de avanzar en e anss de artcuo consttucona ctado, uego de reaconar dcha norma con e art. 14, en cuanto reconoce e derecho de ensear y aprender, manfest que ALa reforma que estamos proponendo, a decr que a egsacn sobre educacn debe garantzar a guadad de oportundades y posbdades sn dscrmnacn aguna, est obgando a Congreso de a Nacn a asegurar este derecho a todos os habtantes de pas, ratcando as os deaes de os consttuyentes de 53 y a ms cara tradcn democrtca de os argentnos. Estamos estabecendo expresamente en a Consttucn e derecho a recbr en condcones guataras una educacn de ata cadad en cuaquera de os nvees...". Asmsmo, y en reacn con a facutad y responsabdad ndeegabe de Estado en matera de educacn, hzo mencn expresa a que e servco educatvo comporta para aqu e cumpmento de una sere de prncpos, agunos de oso cuaes sntetz de a sguente manera: AE prmero es garantzar e acceso y a guadad de oportundades medante a gratudad. E segundo garantzar a guadad de posbdades educatvas a travs de aseguramento de os recursos necesaros para a prestacn de servco de gua cadad a todos os concurrentes a sstema educatvo oca. E tercero, garantzar e prncpo de equdad, estabecendo potcas soco educatvas que evten a dscrmnacn econmca soca en e acceso y permanenca en os dstntos nvees de sstema educatvo. E cuarto, brndar os recursos nanceros sucentes para que a prestacn de servco educatvo -46- oca sea e de me|or nve de cadad...". 10) Oue en e marco consttucona ndcado, a cuestn a drmr en e caso sub examne conduce a ponderar e grado de adecuacn exstente entre a ey 24.521 de Educacn Superor, dctada por e Congreso de a Nacn, y e Estatuto de a Unversdad de La Pata respecto de texto consttucona y entre s, a efectos de armonzar as atrbucones otorgadas a rgano egsatvo con os prncpos de autonoma y autarqua unverstara. Para eo, debe tenerse presente que e mandato de art. 75, nc. 19, vncua a egsador, respeto de os acances de a regamentacn en a matera, as como a as unversdades, en tanto y en cuanto e prncpo de autonoma no debe ndependzarse de resto de as condcones mpuestas en a norma y por as cuaes e Estado debe vear. 11) Oue, asmsmo, es doctrna reterada de esta Corte que a decaracn de nconsttuconadad de una norma de |erarqua ega consttuye a ms decada de as funcones susceptbes de encomendarse a un trbuna de |ustca y congura un acto de suma gravedad que debe ser consderado como utma rato de orden |urdco; por eo so cabe formuar ta decaracn cuando un acabado examen conduce a a convccn certa de que su apcacn concuca e derecho o a garanta consttucona nvocados (Faos: 302:1149; 303:1708; 315:923, entre muchos otros). En nea con ta razonamento, a cosn con os preceptos y garantas de a Consttucn Nacona debe surgr de a ey msma y no de a apcacn rrazonabe que de ea se haga en e caso concreto (Faos: 317:44). En consecuenca, deben extremarse os recaudos para efectuar una nterpretacn que, resguardando e mandato consttuyente, compatbce con aqu a norma nfra consttucona apcabe en e caso concreto. M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -47- Asmsmo, y en atencn a prncpo de autonoma unverstara consagrado con |erarqua consttucona, corresponde hacer extensvo ta crtero de nterpretacn cuando se aega una eventua confrontacn entre a ey y un estatuto unverstaro. 12) Oue e Mnstero de Cutura y Educacn observ os arts. 1; 6; 52, nc. 26; 113, nc. g; y 144 de estatuto de a Unversdad Nacona de La Pata por entender que garantzaban a gratudad en trmnos absoutos, omtendo audr a a equdad, mpugnacn que fue acogda por e a quo. La consagracn consttucona de os prncpos de gratudad y equdad para a educacn pbca estata obga a operador consttucona a preservar os crteros de armonzacn entre ambos, atendendo para eo a os nes y propstos que parecen haber guado su formazacn. Ambos prncpos no son excuyentes, y tenendo en cuenta os prncpos de sodardad, desarroo soca (art. 75, ncs. 18 y 19) e guadad de oportundades en sentdo matera (art. 75, nc. 23), a equdad asgna sentdo a a gratudad. Por ta razn, a bsqueda de ntegracn y coherenca entre ambos prncpos determna que e mandato consttucona deba ser vercado en e pexo normatvo que consttuye cada estatuto unverstaro, e cua debe nstrumentar un sstema que satsfaga equbradamente y sustantvamente ambos presupuestos consttuconaes, sn ser mprescndbe que se consgne en forma expresa e trmno "equdad". En ta sentdo, resuta ustratvo recordar que en a Convencn Consttuyente de 1994, e convencona Rodrguez, a referrse a este tema, sostuvo que ALa gratudad y a equdad no son conceptos que puedan combnarse parcamente. Para su apcacn en a prctca deben ser sumados uno a -48- otro; son conceptos que no admten contradccn entre eos por su naturaeza de prncpos...E prncpo de equdad, que se suma a a gratudad, cumpe una funcn que derva de su sgncado: a |ustca; y consste en una drectva, en aqueos casos en que a gratudad no acance por s soa a garantzar a guadad de oportundades se mpone a Estado a carga de proveer a os habtantes de os medos sucentes para acceder a a educacn gratuta". Es evdente que e prncpo de gratudad, por mpero de trmno equdad, debe ser razonabemente ntegrado a prncpo de guadad sustantva o fctca, a os efectos de evtar que una nterpretacn absouta de prmero conduzca en a prctca a una suerte de dscrmnacn en per|uco de aqueos que efectvamente no cuentan con as posbdades mnmas para acceder a servco educatvo. Asmsmo, os prncpos enuncados tenen dverso mpacto segn se trate de a educacn prmara, secundara o unverstara. En nea con e razonamento expuesto, e Pacto Internacona de Derechos Econmcos, Socaes y Cuturaes, reconocdo con |erarqua consttucona en e art. 75, nc. 22, de a norma fundamenta, consagra e derecho a a educacn en e art. 13, dentro de cua os ncs. a, b y c, brndan guas nterpretatvas a os efectos de determnar e acance de as obgacones estaduaes en a matera. Por ta razn mentras que para a enseanza prmara dspone que debe ser obgatora y gratuta (nc. a, prncpo ratcado en e art. 14); para a enseanza secundara mantene e prncpo de ser generazada y accesbe a todos, por cuantos medos sean apropados y en partcuar por a mpantacn progresva de a enseanza gratuta (nc. b) y para a enseanza superor mantene e prncpo de ser accesbe a todos sobre a base de a capacdad de cada uno, por cuantos medos sean M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -49- apropados, y en partcuar por a mpantacn progresva de a enseanza gratuta (nc. c). En os trmnos ndcados, no parece surgr de os ncs. b y c a gratudad en trmnos absoutos. E Protocoo Adcona a a Convencn Amercana sobre os Derechos Humanos en Matera de Derechos Econmcos, Socaes y Cuturaes de San Savador, aprobado por a ey 24.658, consagra e derecho a a educacn en smares trmnos en e art. 13. A su vez, a Decaracn Amercana de Derechos y Deberes de Hombre Ccuya |erarqua consttucona tambn recepta e art. 75, nc. 22C estabece e derecho a a educacn en e art. 12 y expresa que deber estar nsprada en os prncpos de bertad, moradad y sodardad humana. En e prrafo tercero dspone que AE derecho de educacn comprende e de guadad de oportundades en todos os casos de acuerdo con as dotes naturaes, os mrtos y e deseo de aprovechar os recursos que puedan proporconar a comundad y e Estado", agregando en e tmo prrafo que AGoda persona tene derecho a recbr gratutamente a educacn prmara, por o menos". En ese contexto normatvo, y en concordanca con e resto de os derechos fundamentaes, es que debe ponderarse a reacn entre gratudad y equdad especamente cuando nos encontramos en e mbto de a enseanza superor. 13) Oue, por ta razn, e art. 59 de a ey 24.521, referdo a sostenmento y rgmen econmco nancero, dspone que as unversdades tenen autarqua econmco nancera y, en ese marco, e nc. c estabece que podrn dctar normas reatvas a a generacn de recursos adconaes a os aportes de Tesoro Nacona, medante a venta de benes, productos, derechos o servcos, subsdos, contrbucones, herencas, derechos o tasas por os servcos que -50- presten, as como todo otro recurso que pudera corresponderes por cuaquer ttuo o actvdad. La decsn de dctar dsposcones a respecto queda en e mbto de a autonoma de a nsttucn. A su vez, en e segundo prrafo dspone que ALos recursos adconaes que provneran de contrbucones o tasas por os estudos de grado , debern destnarse prortaramente a becas, prstamos subsdos o crdtos y otro tpo de ayuda estudant y apoyo ddctco, estos recursos adconaes no podrn utzarse para nancar gastos correntes", por o cua debe entenderse que e egsador no se est pronuncando acerca de concepto de gratudad y su acance sno que est estabecendo una mtacn a destno que debe drsees a eventuaes recursos que provengan de a fuente ndcada. Con e acance seaado en e estatuto, a Unversdad de La Pata, en e|ercco de su autonoma, ha consderado que dsponer e prncpo de gratudad para e grado se compatbza con e prncpo de equdad, toda vez que su art. 113 es concordante con e art. 59 de a ey, ya que a efectuar a descrpcn de patrmono consgna en e nc. g que ste estar ntegrado por os derechos, arancees tasas por servcos a terceros, dsposcn reaconada con e nc. 26 de art. 52 que regamenta a |acn de arancees de servcos o estudos de posgrado, sn per|uco de estabecer en ambos ncsos que Aen nngn caso puedan referrse a servcos requerdos por estudantes de grado" (nc. g, art. 113) y que Aa enseanza de pregrado ser gratuta" (nc. 26, art. 52). Asmsmo, e nc. 27 de art. 52 dspone que corresponde a conse|o superor estabecer un sstema de becas unverstaras, con o cua se prev su destno para aqueos M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -51- estudantes que respondan adecuadamente a as exgencas acadmcas de a nsttucn y que por razones econmcas se vean mposbtados de cursar taes estudos. Los arts. 11 y 61 de estatuto se adecuan a os prncpos y vaores generaes estabecdos en a norma consttucona, y respecto de os nes y ob|etvos decarados en a tma de as normas ndcadas, e Estatuto no hace ms que receptar e prncpo de no dscrmnacn, de conformdad con e arts. 16; 75, ncs. 22 y 23 de a Consttucn Nacona. Cabe concur que conforme a a nterpretacn de a cusua consttucona y de a dsposcn ega audda no exste confrontacn entre e Estatuto de a Unversdad Nacona de La Pata y aqua, de o que resuta a vadez de este tmo. En taes condcones, o dspuesto por e a quo sobre e punto debe ser de|ado sn efecto. 14) Oue, en segundo ugar, e Mnstero de Cutura y Educacn mpugn os arts. 43; 82; 83; 89; 45 y 71 de estatuto por voentar e esprtu de art. 53, nc. c, de a ey 24.521, e cua, segn e crtero de mnstero, asma a persona no docente a os dems estamentos unverstaros, otorgndoes representacn en os rganos de goberno de a unversdad. A os efectos de drmr a cuestn corresponde determnar s e acance que e mnstero e asgna a a ey en este supuesto se corresponde no so con a etra de a norma sno tambn con a ntencn de egsador, para quen o dspuesto en e art. 75, nc. 19, no es dsponbe. E art. 53, nc. c, de a ey 24.521 estabece: ALos rganos coegados de goberno estarn ntegrados de acuerdo a o que determnen os estatutos de cada unversdad, os que debern asegurar: >Oue e persona no docente tenga representacn en dchos cuerpos con e acance que determne -52- cada nsttucn..'". En deferenca con e prncpo de autonoma, e egsador so se ha mtado a manfestar su vountad respecto de a partcpacn no docente, cuyos nes han sdo asegurar una presenca democrtca y purasta, pero no a ha condconado a modo aguno de mpementacn. E Estatuto de a Unversdad Nacona de La Pata en e segundo prrafo de art. 43 Cque se reere a os rganos de goberno y a su consttucn con a representacn de os tres estados que componen a comundad unverstara; docentes, graduados y estudantesC, y e art. 82 Creferdo a Cuerpo EectoraC estabecen que AE persona no docente partcpar con e acance estabecdo en e presente estatuto". A su vez e art. 53 de estatuto, a regamentar as sesones de Conse|o Superor y determnar su ntegracn, dspone que A...Habr dos representantes de persona no docente..." que o ntegrarn Acon voz soamente", modo de ntegracn que a norma tambn ege para e presdente de a Comsn Centca y para os drectores de departamentos de unversdad y de nsttutos o escuea superor. A su vez, e Conse|o Superor es uno de os rganos de goberno de a Unversdad y en ta condcn ntegra a asambea (arts. 43, 44 y 45 de estatuto). Prev adems que a ntegrarn todos os conse|os acadmcos. En dntco sentdo, e art. 71 de estatuto CTtuo V de as Facutades, cap. I de GobernoC consgna que os conse|os acadmcos de os centros de estudos estarn ntegrados por doce membros Csete docentes (ses profesores y un auxar docente); cuatro estudantes y un graduadoC y que habr un representante de persona no docente con voz pero sn voto. En concordanca con e acance con que en e estatuto se ha consderado a representacn no docente, e art. M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -53- 89 de a norma unverstara CTtuo VI, Cap. III, PadronesC se reere a a confeccn por separado de os padrones de profesores, auxares docentes, graduados y estudantes. E art. 84 tmo prrafo prev que Aos representantes de persona no docente a Conse|o Superor y a os Conse|os Acadmcos y Drectvos sern eegdos en forma drecta por os empeados de a panta permanente de a Unversdad" y durarn dos aos en sus mandatos y podrn ser reeegdos (art. 85). En consecuenca, tambn en este punto debe ser de|ado sn efecto e pronuncamento de a quo ya que una nterpretacn razonabe y armnca de a ey y de pexo normatvo que conforma e estatuto unverstaro permte concur que no exste cosn entre ambos n con os preceptos consttuconaes en e caso concreto. 15) Oue a mpugnacn a os arts. 84, prrafo 71; 91, nc. b; y 140, prrafo 21 de estatuto de a unversdad, formuada sobre a base de que voentan a ncompatbdad estabecda en e art. 53, nc. d, de a ey ctada, segn e cua os graduados, en caso de ser ncorporados a os cuerpos coegados, pueden eegr y ser eegdos s no tene reacn de dependenca con a nsttucn unverstara, tambn deben ser rechazados. En efecto, a apcacn razonabe de a ey regamentara de art. 75, nc. 19, veda efectuar una eeccn seectva o parca de as normas de estatuto cuando ta mtodo de nterpretacn da por resutado a confrontacn en ugar de a compatbzacn. En ta sentdo, e art. 90 de estatuto, en su segundo prrafo, recepta en forma expresa o dspuesto en e art. 53, nc. d, mentras que as dsposcones mpugnadas por e mnstero regamentan stuacones de excepcn referdas a os graduados y su representacn, taes como e supuesto que no se presentara nnguna sta de -54- graduados en cuyo caso e crtero de a unversdad es que a representacn recaga en e prmer supente de as stas de auxares docentes (art. 84, prrafo 71); a caducdad de a nscrpcn en os respectvos padrones de os graduados cuando ncurran en n|ustcadas omsones de os deberes eectoraes, ncumpmento de as respectvas regamentacones o cuando haya transcurrdo un ao de su desgnacn docente (art. 91, nc. b). Esta tma causa es consecuenca drecta de a ncompatbdad que recepta e estatuto que formua una cara dstncn entre a categora de auxar docente y docente a os efectos de a representacn subsdara en caso de ausenca de sta de graduados. Dstncn que se ratca en e segundo prrafo de art. 140, toda vez que a posbdad de os auxares docentes de ntegrarse como eectores para e caustro de graduados est condconada a aquos que no cumpan en a prmera eeccn con os requstos estabecdos en e estatuto que de acuerdo con e prmer prrafo es que sean ordnaros o, en su caso, nternos, con una antgedad superor a dos aos. 16) Oue e recurrente se agrava, asmsmo, de a observacn a art. 90, prrafo 31, de estatuto Creferente a os padronesC por contravenr as normas sobre reguardad en os estudos contempadas en os arts. 50, prrafo 11, y 55 prrafo 21 de a ey de Educacn Superor. E art. 50 de a ctada ey dspone: ACada nsttucn dctar normas sobre reguardad en os estudos, que estabezcan e rendmento acadmco mnmo exgbe, debendo preverse que os aumnos aprueben por o menos dos (2) materas por ao, savo cuando e pan de estudos prevea menos de cuatro (4) asgnaturas anuaes, en cuyo caso deben aprobar una (1) como mnmo. En as unversdades con ms de cncuenta m (50.000) estudantes, e rgmen de admsn, M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -55- permanenca y promocn de os estudantes ser dendo a nve de cada facutad o undad acadmca". De a ectura de a norma surge que e egsador estabec un prncpo genera acorde con a autonoma unverstara, sn per|uco de enuncar un crtero comn de presupuestos mnmos, prevendo a exbdad de aquos de acuerdo con as pecuardades de os panes de estudo y, en su caso, de a pobacn estudant. Supuesto este tmo en e cua a dencn queda a crtero de cada facutad, decsn que se sustenta en a descentrazacn y en a eeccn de aqueos sstemas ms adecuados para garantr a exceenca en reacn con a especadad acadmca de cada centro de estudos. Se trata de reforzar e prncpo de responsabdad nsttucona, en nea con e prncpo de autonoma y vncuado con os nes especcos que deberan cumpr en e desarroo de a socedad. E art. 55 de a ey, en reacn con este tema, se mta a remtr a o dspuesto en e art. 50 a efecto de acredtar e rendmento acadmco mnmo de os estudantes que partcparn en a eeccn de sus representantes. Rendmento acadmco que ta como surge de art. 50 est su|eto a ms de una varabe de ponderacn segn e caso pero que, en dentva, est drectamente gado a as caracterstcas propas de cada unversdad y, dentro de ta estructura, a as pecuardades de cada facutad y su respectvo pan de estudos. En e marco de a norma ndcada, y de a tcnca egsatva eegda, mporta un excesos rtua manesto, a eeccn de un mtodo nterpretatvo destnado a confrontar y no a armonzar, a dsposcn de estatuto que s ben estabece como rega genera que os padrones de os estudantes estarn ntegrados por os aumnos reguares, prev una ex- 56- cepcn respecto de os de prmer ao, a quenes es exge a aprobacn de traba|os prctcos de una asgnatura como mnmo (art. 90, tmo prrafo). Crtero este tambn receptado en e art. 50 en ntma reacn con a modadad que se adopte para os panes de estudo. En consecuenca, tenendo en cuenta que e art. 50 de a ey es una norma aberta que encuentra su razn de ser en e prncpo consttucona de autonoma unverstara, una nterpretacn razonabe supedta e acance de art. 55 de a norma ega ctada Ccondcones de reguardad de os estudantes para eegr sus representantesC a o que dsponga cada facutad respecto de sus panes de estudo, sn per|uco de a atrbucn de a Unversdad Nacona de La Pata a estabecer en su estatuto que a os efectos de a ntegracn de os padrones y de a votacn estudant corresponde estabecer e requsto de aprobacn como mnmo de una matera para os estudantes de prmer ao, crtero de ponderacn que no contradce os trmnos generaes de a ey. Asmsmo, e art. 87 de estatuto unverstaro a dsponer as condcones de admsbdad para e e|ercco de a representacn estudant, segn e cua debern ser aumnos reguares, haber aprobado como mnmo e 30% de tota de asgnaturas de a carrera que cursan y tener una antgedad en a nscrpcn no mayor de doce aos, se adecua a os dspuesto en e art. 53, nc. b, de a Ley de Educacn Superor. Por as razones precedentes, tambn en este punto debe ser de|ado sn efecto e pronuncamento apeado ya que una nterpretacn razonabe y armnca de a ey y de estatuto unverstaro permte concur que no exste cosn entre ambos n con os preceptos consttuconaes en e caso concreto. M. 976. XXXV. Mnstero de Cutura y Educacn - Estado Nacona s/ art. 34 de a ey 24.521. -57- 17) Oue, namente, e recurrente se agrava por a decsn de a quo respecto de a contradccn entre e art. 140, prrafo 11, de estatuto, y os arts. 78 de a ey 24.521 y 16 de decreto regamentaro 499/95. La resoucn en ta sentdo debe ser revocada, toda vez que no exste contradccn aguna entre as normas ndcadas. En efecto, e art. 78 de a ey Cen e captuo de dsposcones transtorasC regua os pazos reconocdos a as nsttucones unverstaras para adecuar sus pantas docentes a o prevsto en e segundo prrafo de art. 51, que se reere a a exgenca de contar con un porcenta|e no nferor a 70% de docentes por concurso, dsponendo de un pazo de tres aos a partr de a promugacn de a ey y de dez aqueas nsttucones creadas a partr de 10 de dcembre de 1983. En estos casos, reza a norma, os docentes nternos con ms de dos aos de antgedad contnuados podrn e|ercer os derechos de eegr y ser eegdos (conf. art. 55 de a ey). En nea con ta dsposcn, e estatuto estabece en e art. 140, prrafo 11 CTtuo XIII - Dsposcones TranstorasC que s ben os padrones de os auxares docentes para a prmera eeccn se confecconarn con os ordnaros, os que tuveran a condcn de nternos con una antgedad superor a dos aos a momento de a sancn de estatuto tambn podrn ntegraros. No parece haber duda acerca de a ntencn de resguardar e derecho de os nternos a partcpar de a eeccn durante e pazo que a nsttucn tene para satsfacer e requsto de 70% de a panta con docentes por concurso. Cumpdo e pazo, a dsposcn de estatuto perdera vgenca toda vez que e prncpo genera es que voten so os docentes reguares por concurso. E art. -58- 16 de decreto 499/95 debe ser entenddo con e acance expcado, ya que su redaccn parece apuntar a ratcar e derecho a sufragar de os docentes nternos sn que eo pueda entenderse como modcatoro de art. 78 de a ey en cuanto a cmputo de os dos aos de antgedad. Por eo, habendo dctamnado e seor Procurador Genera, se decara procedente e recurso extraordnaro y se revoca a sentenca apeada con e acance que surge de os consderandos precedentes. Con costas. Notfquese y, oportunamente, devuvase. CARMEN M. ARGIBAY