Sinjale Dhe Sisteme-Detyra Te Zgjidhura Te Provimeve PDF

Fakulteti i inxhinieris elektrike dhe kompjuterike
Prof. Dr. Ilir Limani

Prmbledhje e detyrave t zgjidhura (t paredaktuara) nga
provimet e lnds:

SINJALE DHE SISTEME

Prishtin, Korrik 2014
Sinjalet dhe sistemet Konceptet themelore.

1. Disa nga shprehjet q shpesh lajmrohen n trajtimin e sinjaleve jan edhe
kto
(a)
1
0
1
1
N N
n
n
a
a
a
(b)
0
1
, 1
1
n
n
a a
a
=
= <

(c) , 1
1
k
n
n k
a
a a
a
=
= <
(d)
( )
2
0
, 1
1
n
n
a
na a
a
=
= <

T provohet korrektsia e tyre.
Zgjidhje:
(a) Shuma mund t shnohet n trajt t zbrthyer
1
2 2 1
0
1
N
n N N
n
a a a a a

=
= + + + + +

Nse kjo shum shumzohet me termin a, kemi
1
2 1
0
N
n N N
n
a a a a a a
=
= + + + +

dhe kur kto dy shprehje zbriten, fitohet
( )
1 1 1
0 0 0
2 2 1
2 1
1
1
1
N N N
n n n
n n n
N N
N N N
a a a a a
a a a a
a a a a a

= = =

=
= + + + + +
=

Prej ktu drejtprsdrejti shihet se vlen
1
0
1
1
N N
n
n
a
a
a

I vetmi problem me kt shprehje sht rasti kur a=1, kur emruesi dhe numruesi
n ann e djatht t barazimit kan vler zero. Kjo situat zgjidhet p.sh. me
zbatimin e rregullit t LHopitalit pr shprehje t paprcaktuara t tipit 0/0. Por,
edhe pa t sht e qart se vlen
1
1 2 2 1
0
1 1 1 1 1 1 1
N
n N N
n
N N

=
= + + + + + = =

(b) Vrehet se shprehja
0
1
, 1
1
n
n
a a
a
=
= <

paraqet rastin e veant t asaj nn pikn (a), kur N. Prandaj,
1
0 0
1 1
lim lim , vetm kur 1
1 1
N N
n n
N N
n n
a
a a a
a a

= =
= = = <

Kuptohet, nse nuk plotsohet kushti i siprm shuma divergjon.
(c) Edhe kjo shprehje ndrlidhet me at parapraken, i vetmi dallim sht n kufirin
e poshtm t shums, prandaj me zvendsim m=n-k fitohet
0 0
, 1
1
k
n m k k m
n k m m
a
a a a a a
a

+
= = =
= = = <

(d) Vrtetimi i ktij relacioni bhet duke diferencuar shumn nn pikn (b)
2
1 1
0 0 0 0
n n n n
n n n n
d d
a a na a na
da da

= = = =
= = =

Nga ana tjetr, kjo duhet t jet e barabart me
( )
2
1 1
1
1
d
da a
a
| |
=
|
\ .

duke i barazuar derivatet e shprehjeve vrtetohet se vrtet vlen
( )
2
0
, 1
1
n
n
a
na a
a
=
= <

2. Prcaktoni se a jan periodike apo aperiodike sinjalet e poshtshnuara. Nse
sinjali sht periodik prcaktoni periodn dhe frekuencn fondamentale.
(a) ( )
2
cos
3 4
x t t
t t | |
=
|
\ .
, (b) ( )
2
cos
3
x t t
t | |
=
|
\ .
, (c) ( )
2
2t
x t e
=
(d)
| |
2
cos
3 4
x n n
t t | |
=
|
\ .
, (e)
| |
2
cos
3
x n n
t | |
=
|
\ .
, (f)
| |
2
2n
x n e
=
Zgjidhje:
(a) S pari rregullohet shprehja pr x(t) n trajt m t prshtatshme funksionale,
( )
2
1 1
cos cos 2
3 4 2 2 3 4
1 1 2
cos
2 2 3 2
x t t t
t
t t t t
t t
( | | | |
= = +
| | (
\ . \ .
| |
= +
|
\ .

Pastaj, nga kushti pr periodicitet t sinjalit, ( ) ( ) x t T x t + = , rrjedh barazimi,
( )
2 2
2
3 2 3 2
t T t k
t t t t
t
| |
+ = +
|
\ .
,
i cili knaqet, n qoft se
2
2 , 1, 2,
3
T k k
t
t = =
ose
3 , 1, 2, T k k = =
Perioda fondamentale sht vlera m e vogl e T-s, prandaj T=3. Nga kjo
zgjedhje rrjedh edhe vlera e frekuencs themelore,
0
2 2
3 T
t t
e = =
(b) Pr t qen sinjali periodik duhet t vlej barazimi
( ) ( )
2
2 2
2 2
3 3 3 3
t k t T t T t T
t t t t
t + = + = + +
ose
( ) 2 2
3
k T t T
t
t = +
Meq t sht variabl nuk mund t gjendet asnj vler konstante e T-s pr t ciln
plotsohet barazimi i siprm, prandaj prfundohet se ky sinjal nuk sht periodik.
(c) Nga
( )
2
2
2 2 t T t
e e
+
=
3
rrjedh ekuacioni
( )
2 2
2 2 2 2 T t T t t
e e e
+
=
ose
( ) 2 2 0 T t T + = .
Ngjashm si nn pikn (b) edhe ktu nuk mund t gjendet asnj T me vler
konstante pr t ciln vlen barazimi. Pra, edhe ky sinjal nuk sht periodik.
(d) Katrori i kosinusit zbrthehet
| |
2
1 1 2
cos cos
3 4 2 2 3 2
x n n n
t t t t | | | |
= = +
| |
\ . \ .

dhe n t zbatohet prova e periodicitetit
( )
2 2 2
cos cos , 2
3 2 3 2 3
n N n N k
t t t t t
t
( (
+ = =
( (

Prej ktu rrjedh 3 N k = q do t thot se perioda themelore e sinjalit sht N=3.
(e) Pr t qen ky sinjal diskret periodik duhet t vlej ekuacioni
( )
2
2
cos cos 2
3 3
n N n k
t t
t
( | |
+ = +
|
(
\ .

q ka pr rrjedhoj
2 2 2
2
2
3 3 3 3
n nN N n k
t t t t
t + + = +
ose
2
2
2
3 3
nN N k
t t
t + =
Nga ky ekuacion mund t prcaktohen vlerat e N si zgjidhje e ekuacionit
kuadratik. Kto zgjidhje jan n funksion t variablit t pavarur n. Pra nuk
ekziston asnj vler konstante e periods N pr t ciln knaqet barazimi, q ka
pr rrjedhoj konstatimin se sinjali nuk sht periodik.

3. Pr nj sinjal t vazhduar x(t) dihet se sht periodik me period themelore T.
Nga ky sinjal prodhohen dy sinjale t tjera, duke shkallzuar boshtin kohor.
Kto dy sinjale jan t prkufizuara si: q(t)=x(2t) dhe r(t)=x(t/2)
(a) Trego se a ka fakti q x(t) sht periodik pr rrjedhoj edhe faktin se q(t) dhe
r(t) jan gjithashtu periodike. Nse po, ather prcakto periodat e q(t) dhe
r(t).
(b) Vrteto se a vlen edhe e anasjella.
Zgjidhje:
(a) Nse x(t) sht periodik, ather vlen
( ) ( ) x t x t T = +
kjo ka pr rrjedhoj q
( ) ( ) ( ) 2 2 2 / 2 x t x t T x t T = + = + (

q mund t shkruhet edhe ndryshe
( ) ( ) / 2 q t q t T = +
Barazimi i siprm tregon se periodiciteti i x(t) implikon edhe periodicitetin e q(t)
me period T
1
=T/2.
Ngjashm vrtetohet edhe pr r(t),
( ) ( ) ( ) / 2 / 2 2 / 2 x t x t T x t T = + = + (

4
ose
( ) ( ) 2 r t r t T = +
Q do t thot se r(t) sht periodik me period themelore T
2
=2T.
(b) Ktu ska ka t vrtetohet, meqense pr kt mjafton q sinjalet x(t), q(t) dhe
r(t) i ndrrojn rolet.

4. Le t jen dhn dy sinjale periodike x
1
(t) dhe x
2
(t). Perioda themelore e x
1
(t)
sht T
1
, ndrsa perioda e x
2
(t) sht T
2
.
(a) T prcaktohet se a do t jet sinjal periodik shuma e ktyre dy sinjaleve. Nse
kjo shum e sinjaleve del periodike, le t caktohet perioda T e ktij sinjali.
(b) Prmes prfundimit t arritur nn pikn (a) le t caktohet se, a jan periodike
sinjalet e dhna n vijim dhe nse jan, sa e kan ato periodn themelore?
( ) ( ) ( ) cos 5 sin 12 x t t t t t = + dhe ( ) ( ) ( ) cos 5 sin 2 x t t t t = +
Zgjidhje:
(a) Meqense sinjalet x
1
(t) dhe x
2
(t) jan periodike me periodat prkatse, duhet t
vlej
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1 1 1 2 2 2 2 2
dhe x t x t T x t kT x t x t T x t lT = + = + = + = +
ku k dhe l jan numra natyror. Shuma e ktyre dy sinjaleve mund t jet periodike
nse plotsohet kushti
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2 1 2
x t x t x t x t T x t T x t T = + = + = + + +
Sinjali x
1
(t) sht periodik me period T
1
, prkatsisht me kT
1
, ndrsa ai x
2
(t) sht
periodik me period T
2
, prkatsisht me lT
2
. Nga barazimi i fundit rrjedh
prfundimi se pr t qen sinjali x(t) periodik, njkohsisht duhet t plotsohen
kto dy barazime
1 2
dhe T kT T lT = =
Kjo do t thot se shuma e dy sinjaleve periodike, me perioda t ndryshme, sht
periodike vetm n qoft se raporti i periodave t tyre sht numr racional.
1
2
T l
T k
=
Perioda themelore e sinjalit x(t) n kt rast prcaktohet me
1 2
T kT lT = =
(b) N qoft se shprehja pr funksion t sinjalit shtrohet si n vijim
( ) ( ) ( )
1 2
2 2
cos 5 sin 12 cos cos x t t t t t
T T
t t
t t
| | | |
= + = +
| |
\ . \ .

del se sinusoidat q e prbjn at kan perioda themelore t prsritjes
1 2
1 2
2 2 2 1
5 dhe 12
5 6
T T
T T
t t
t t = = = =
Raporti i periodave t sinjaleve prbrse sht numr racional
1
2
12
5
T
T
=
q ka pr rrjedhoj se ky sinjal sht periodik me period
1 2
5 12 2 T T T = = =
N rastin e sinjalit
5
( ) ( ) ( )
1 2
2 2
cos 5 sin 2 cos sin x t t t t t
T T
t t
t
| | | |
= + = +
| |
\ . \ .

periodat e termeve prbrse jan
1 2
1 2
2 2 2
5 dhe 2
5
T T
T T
t t
t t = = = =
Raporti i periodave do t jet
1
2
2
5
T
T t
=
q sht nj numr irracional. Kjo ka pr rrjedhoj prfundimin se nuk ekziston
asnj vler e periods T pr t ciln t dy komponentt e sinjalit bashkrisht jan
periodik, prandaj sinjali x(t) nuk mund t jet periodik edhe pse prbhet nga
shuma e dy sinjaleve periodike.

5. Verifikoni periodicitetin pr sinjalin vijues:
| | ( )
13
7
cos
j n
x n e n
t
t = +
Zgjidhje:
Ngjashm si n rastin e sinjaleve t vazhduara edhe pr sinjale diskrete periodike,
t formuara nga shuma e dy sinjaleve periodike, mund t caktohet kushti i
periodicitetit pr rastin e prgjithshm. Pra le t supozojm se sht i dhn sinjali
x[n]= x
1
[n]+ x
2
[n], ku sinjali i par sht periodik me period N
1
dhe i dyti me N
2
.
Pr t qen periodik sinjali x[n] me period N nevojitet plotsimi i kushtit
| | | | | | | |
1 2
x n x n N x n N x n N = + = + + +
Meqense periodat e sinjaleve x
1
[n] dhe x
2
[n] jan N
1
dhe N
2
, pr tu plotsuar
barazimi i siprm nevojitet t vlej
1 2
dhe , , 1, 2, N kN N lN k l = = =
q rezulton me kushtin e njjt si pr rastin e sinjaleve t vazhduara periodike.
Pra, pr t qen periodik shuma e dy sinjaleve diskrete periodike raporti i
periodave t jet numr racional
1
2
N l
N k
=
Me kt prfundim mund ti qasemi zgjidhjes s detyrs pr sinjalin konkret.
| | ( )
13
7
cos
j n
x n e n
t
t = +
Termi i par do t jet periodik kur t plotsohet kushti,
( )
1 1
13 13 14 14
2 , 13 14
7 7 13 13
n N n m N m
t t
t + = + = = =
kurse i dyti
( )
2 2
2 , 2 2 1 2 n N n m N m t t t + = + = = =
Meqense raporti i periodave t ktyre dy komponentve sht numr i plot
1
2
14
7
2
N
N
= =
prfundojm se sinjali x[n] sht periodik me period
2 1
7 14 N N N = = =
6
6. T tregohet se energjia e nj sinjali arbitrar t vazhduar x(t) sht e barabart
me shumn e energjive t komponentve prbrse ifte dhe teke t ktij
sinjali.
Zgjidhje:
Dihet se gjithmon nj sinjal mund t shprehet si
( ) ( ) ( )
s as
x t x t x t = +
Prandaj energjia e sinjalit x(t) mund t shtrohet si
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2
2
s as s as
E x t dt x t x t x t x t dt

( = = + +
} }

Nse kemi parasysh se
( )
( ) ( )
( )
( ) ( )
dhe
2 2
s as
x t x t x t x t
x t x t
+
= =
ather vlen
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
1 1 1
0
4 4 4
s as
x t x t dt x t x t dt x t dt x d

( = = =
} } } }

me kt vrtetohet se vrtet energjia e nj sinjali sht e barabart me shumn e
energjive t pjesve ifte dhe teke t tij.
( ) ( ) ( )
2 2 2
s as
E x t dt x t dt x t dt

= = +
} } }

7. M posht jan prshkruar disa sinjale t vazhduara dhe diskrete. Prcaktoni
se cilt nga kto jan sinjale t energjis, t fuqis apo nuk i takojn as llojit
par e as t dytit.
(a) ( ) ( ), 0
at
x t e u t a
= > (b) ( ) ( ) x t tu t =
(c) ( ) ( )
0
cos x t A t e = + (d)
| | ( ) | | 1/ 3
n
x n u n =
(e) | | | | x n u n = (f) | |
2
5
j n
x n e =
Zgjidhje:
(a) ( ) ( ), 0
at
x t e u t a
= >
( ) ( )
2
2 2
0
1 1
lim 1
2 2
at at
t
E x t dt e dt e
a a

= = = =
} }

N kt rast sinjali x(t) sht sinjal i energjis.
(b) ( ) ( ) x t tu t =
( )
2
2 3
0
1
lim
3
t
E x t dt t dt t

= = = =
} }

Sinjali x(t) nuk sht i energjis, mbetet t verifikohet se a sht ai sinjal i fuqis
( )
3
/ 2 / 2
2
2
/ 2 0
1 1 1
lim lim lim
3 2
T T
T T T
T
T
P x t dt t dt
T T T

| |
= = = =
|
\ .
} }

Prfundohet se sinjali x(t) nuk sht as i energjis e as i fuqis.
(c) Sinjalet periodike nuk mund t jen t energjis, prandaj sinjali provohet
vetm n kushtin q t jet i fuqis. Shprehja prkufizuese e fuqis pr sinjale
periodike reduktohet n integrim brenda nj periode t sinjalit. Perioda e ktij
sinjali sht
7
0
2
T
t
e
=
ndrsa fuqi llogaritet me shprehjen
( ) ( )
( )
0
0
0
0
/ / 2
2
2 2 0
0
/ 2 /
/
2
2 0
0
/
1
cos
2
1
cos 2 2
2 2 2
T
T
P x t dt A t dt
T
A
A t dt
e t
e t
e t
e t
e
e
t
e
e
t

= = + =
(
= + + = <
(

} }
}

Ky sinjal sht i fuqis.
(d)
| | ( ) | | 1/ 3
n
x n u n =

| |
2
2
0 0
1 1 1 9
3 9 1 1/ 9 8
n n
n n n
E x n

= = =
| | | |
= = = = =
| |

\ . \ .

Ky sht sinjal i energjis.
(e) Ky sinjal nuk mund t jet i energjis sepse po ta paramendojm kt sinjal si
at nga pika e mparshme, ku n vend t faktorit (1/3) lajmrohet faktori 1,
ather sht e qart se shprehja pr energji nuk konvergjon. Prandaj ky sinjal
mund t provohet n shprehjen pr fuqi
| |
2
2
0
1 1 1 1
lim lim 1 lim
2 1 2 1 2 1 2
N N
N N N
n N n
N
P x n
N N N

= =
+
= = = =
+ + +

Pra, ky sinjal sht i fuqis.
(e) | |
2
5
j n
x n e = . Ky sinjal ka kohzgjatje t pafundme, por nuk sht periodik (t
vrtetohet). Nse kihet parasysh se moduli i ktij sinjali sht
| |
2
5 5
j n
x n e = =
ather shihet se ky nuk mund t jet sinjal i energjis sepse shuma e pafundme e
katrorve t moduleve nuk konvergjon dhe rrjedhimisht sinjali nuk mund t jet i
energjis. Ky sinjal sht i fuqis sepse
| |
( ) 2
2
25 2 1
1 1
lim lim 5 lim 25
2 1 2 1 2 1
N N
N N N
n N n N
N
P x n
N N N

= =
+
= = = =
+ + +

8. Shprehni sinjalet x
1
(t), x
2
(t), x
3
(t), dhe x
4
(t) prmes sinjalit q(t).

Zgjidhje:
8
(a)
1 2 0
1
t
q(t+1)
1 2 0
1
t
q(t)
q(-t+1)
1 2 0
1
t
q(t-1)
1 2 0
1
t
1 2 0
1
t
x
1
(t)
-1
( ) ( ) ( )
1
1 1 x t q t q t = +
(b)
1 2 0
1
t
q(t+1)
1 2 0
1
t
q(t)
q(-t+1)
1 2 0
1
t
q(t+1)
1 2 0
1
t
1 2 0
1
t
x
2
(t)
-1
( ) ( ) ( )
2
1 1 x t q t q t = + +
(c)
1 2 0
1
t
q(t+0.5)
1 2 0
1
t
q(t)
q(-t+0.5)
1 2 0
1
t
1 2 0
1
t
1 2 0
1
t
x
3
(t)
-1
( ) ( ) ( )
3
0.5 0.5 x t q t q t = + +
q(t+0.5)

(d)

9

9. M posht sht paraqitur nj sinjal i vazhduar dhe nj diskret.

Skiconi trajtat dhe shnoni me kujdes vlerat karakteristike pr kto sinjale:
i. Pjesn shkaksore e x(t) dhe x[n].
ii. Pjesn kundrshkaksore e x(t)dhe x[n].
iii. Komponentt ift (simetrik) dhe tek (antisimetrik) t sinjaleve x(t) dhe x[n].
(a) ( ) 1 x t dhe | |
2 x n .
(b) ( ) 2 3 x t + dhe | | 3 x n .
(c) ( ) 3 / 2 x t dhe | |
2 1 x n + .
(d) ( ) ( ) ( ) 1 2 u t x t x t + (

dhe | | | | 1 x n u n .
(e) ( ) ( ) 2 3 1 x t t o + dhe | | | | 2 1 1 x n n o + .
(f) ( ) ( ) ( ) 3 1 / 2 1 1 x t x t u t + + + (

dhe
2
x n (

.
Zgjidhje:
(a)
( ) ( ) ( )
k
x t x t u t =

| | | | | |
k
x n x n u n =

(b)
( ) ( ) ( )
ak
x t x t u t =

0 1 2 -2 -3
1
2 2
x(t)
t
0 1 2 -2 -3
1
2
x[n]
-1 -4 3
n
10
| | | | | | 1
ak
x n x n u n =

(c)
( )
( ) ( )
2
s
x t x t
x t
+
=
( )
( ) ( )
2
as
x t x t
x t

=

| |
| | | |
2
s
x n x n
x n
+
=
| |
| | | |
2
as
x n x n
x n

=

(d) ( ) 1 x t dhe | |
2 x n .

(e) ( ) 2 3 x t + dhe | | 3 x n .

(f) ( ) 3 / 2 x t dhe | |
2 1 x n + .

11

(g) ( ) ( ) ( ) 1 2 u t x t x t ( +

dhe | | | | 1 x n u n .

12
10. Sinjali i skicuar n figur t shprehet matematikisht prmes sinjaleve shkall-
njsi.

Zgjidhje:

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
sin 2 2 1 2 1 2
2 3 4 3 4 1.5 5 6
x t t u t u t t u t u t u t u t
u t u t t u t u t u t u t
t = + + + ( ( (

+ + ( ( (

11. T vrtetohen kto veti t impulsit njsi
(a) ( ) ( )
1
at t
a
o o =
(b) Se delta impulsi sht funksion ift, ( ) ( ) t t o o =
Zgjidhje:
(a) Le t jet dhn nj sinjal arbitrar x(t) dhe nj konstant reale a. Llogarisim
integralin ktij sinjali me o(at), si n vijim
( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
1
, 0
1 1
0
1
, 0
x d a
a a
x t at dt x d x
a a a
x d a
a a
o o
| |
>
|
\ . | |
= = =
`
|
\ . | |

<
|

\ . )
}
} }
}

Nse kemi parasysh prkufizimin e o(t)
( ) ( ) ( ) 0 x t t dt x o
=
}

dhe e rishkruajm kt zbrthim duke e kombinuar me shprehjen e siprme
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1
0 0 x x t at dt x t t dt x
a a a
o o

= = =
} }

arrijm n prfundim se vrtet vlen
( ) ( )
1
at t
a
o o =
13
(b) iftsia e o(t) vrtetohet n mnyr triviale nga prfundimi nn pikn (b).
Nse marrim se a=-1, ather do t vlej
( ) ( ) ( )
1
1
t t t o o o = =

12. T tregohet se far ndrlidhje ka n mes t delta impulsit o(t) dhe sinjalit
shkall njsi u(t).
Zgjidhje:
Delta impulsi ka zbatim t rndsishm n prshkrimin e derivateve t
sinjaleve q jan pjes-pjes t vazhduara, me hope n numr t fundm t
pikave. Problemi me kto sinjale qndron n faktin se derivati i tyre n pikn e
hopit nuk sht i prcaktuar n kuptimin e zakonshm, q do t thot se ky
derivat ka vler t pafundme, negative apo pozitive. Pr ta qartsuar iden e
zbatimit le t kemi parasysh se pr integralin e o(t) vlen barazimi
( )
0, 0
1, 0
t t
d
t
o
<
=

>
}

N ann e djath t shprehjes s siprme leht njihet prkufizimi i sinjalit
shkall-njsi u(t), prandaj mund t shtrojm implikimin
( ) ( ) ( )
( )
t du t
d u t t
dt
o o
= =
}

Me kt jo vetm se u prfitua nj prkufizimi i ri pr o(t), por gjithashtu edhe
mundsia pr t shprehur derivatet e sinjaleve n pikat e hopeve. Padyshim,
sinjali m karakteristik q ka hop sht sinjali shkall-njsi. Sipas rezultatit t
fituar shohim se derivati i ktij sinjali sht gjithkund zero, prve n t=0 ku
ka vler pafundsisht t madhe, q shprehet mir prmes delta impulsit me
pesh njsh.
( ) ( )
t
u t d o
=
}
( )
( ) du t
t
dt
o =

13. T prcaktohet derivati i sinjalit t paraqitur grafikisht n vijim.

Zgjidhje:
14
S pari sinjali shprehet prmes sinjaleve shkall njsi, meq ai sht pjes-pjes i
vazhdueshm
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
3 2 2 3 2 2 3
2 7/ 2 3 4 4 5 2 5 5 6
t
x t u t u t e u t u t t u t u t u t u t
t u t u t u t u t t u t u t
= + + ( + + ( + ( + (

+ ( ( + (

Pastaj diferencohet, ku n do hop t sinjalit lajmrohet impulsi njsi o(t) me
pesh t prcaktuar me amplitudn e hopit dhe parashenj pozitive nse hopi sht
pozitiv dhe parashenj negative nse hopi sht negativ. Prcaktimi i derivatit
mund t bhet me inspektim t grafikut. Hopet si shihet jan n pikat t=-3, t=-2,
t=0, t=5. Rezultati i fituar sht treguar grafikisht ndrsa studentit i lihet ta vrtetoj
korrektsin e ksaj duke diferencuar shprehjen e siprme pr x(t).

14. A mund t prkufizohet derivati i o(t)? Nse po, prcaktoni se a mund t
gjendet ndonj relacion q e ndrlidh at me delta impulsin.
Zgjidhje:
sht m se e qart se ky derivat nuk mund t definohet n kuptimin e zakonshm
si pr sinjale t vazhduara. E vetmja qasje q e kemi n dispozicion pr ta
prcaktuar derivatin e delta impulsit sht q t zbrthejm shprehjen
( )
( )
( ) ( )
( )
( )
( )
( )
0
0
' 0
t
t
t
d t dx t dx t
x t dt x t t t dt x
dt dt dt
o
o o
=
=
=
= = =
} }

Nga kjo prfundojm se derivati i delta impulsit o(t) ka efekt n sinjalin x(t) ashtu
q ktij ia veon vlern e derivatit sipas relacionit
( ) ( ) ( ) ' ' 0 x t t dt x o
=
}

Le t marrim se kemi sinjalin x(t)=(-t) dhe kemi parasysh rezultatin e fundit. Do t
mund t shkruanim se
( ) ( ) ( ) ' 1 t t dt t dt o o

= =
} }

Duke i krahasuar shprehjet n integral n t dy ant e barazimit, prfundojm se
vlen
( ) ( ) ( ) ' t t t o o =

15. T zbrthehen shprehjet
(a) ( )
4
3 1 t t o
(b) ( ) 2 t t dt o

}

15
Zgjidhje:
(a)
( ) ( ) ( ) ( )
4 4
1
3 1 3 1 3 1
t
x t t t t t t o o o
=
= = =
(b)
( )
2
2 2
t
A t t dt t o
= = =
}

16. Nj sistem mund t jet:
- Me kujtes apo pa t.
- Shkaksor, kundrshkaksor apo joshkaksor.
- I pandryshueshm (invariant n zhvendosje) apo i ndryshueshm n koh.
- Linear apo jolinear.
- Stabil apo jostabil
Prcaktoni se cilat nga vetit e siprshnuara vlejn pr sistemet e mposhtme.
Prgjigjja duhet t jet e argumentuar n mnyr t qart.
(a) ( ) ( )
( ) dx t
y t S x t
dt
( = =

, (b) | | | | { } ( ) | | 1 1
n
y n S x n x n
(
= = +

(c) ( ) ( ) ( ) ( ) 1 3 y t S x t x t x t = = + (

, (d)
(e)
| | | | { } | | y n S x n x n = =
Zgjidhje:
(a) Jan disa prkufizime t derivatit t nj funksioni
( )
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
0
0
0
I lim
II lim
/ 2 / 2
III lim
t
t
t
dx t x t t x t
y t
dt t
dx t x t x t t
y t
dt t
dx t x t t x t t
y t
dt t
A
A
A
+ A
= =
A
A
= =
A
+ A A
= =
A

Shkaksia dhe kujtesa
N baz t prkufizimeve t siprme prfundohet se n t gjitha rastet, sistemi
sht me kujtes sepse vlerat aktuale t sinjalit n dalje varen qoft nga vlerat e
kaluara t sinjalit n hyrje, qoft nga vlerat e ardhshme dhe qoft nga t dyja.
Sistemi i prkufizuar sipas (I) sht kundrshkaksor sepse dalja varet nga koha e
ardhshme (t+At). Sistemi (II) sht shkaksor, sepse dalja varet nga koha e kaluar
(t-At). Sistemi (III) sht joshkaksor sepse dalja varet si nga koha e kaluar ashtu
edhe nga ajo e ardhshmja.
Pandryshueshmria n koh (invarianca n zhvendosje)
N sinjalin x(t) sistemi prgjigjet me
( )
( ) dx t
y t
dt
=
N x(t) t zhvendosur pr t
0
, prkatsisht n sinjalin x
1
(t)=x(t-t
0
), sistemi prgjigjet
me
( )
( ) ( )
1 0
1
dx t dx t t
y t
dt dt
= =
Prgjigja e zhvendosur e sistemit n x(t) pr t
0
, sipas shprehjes s par, do t jet
( ) ( ) ( )
2t
y t S x t x d
= = (
}
16
( )
( )
0
0
dx t t
y t t
dt
=
Meqense prgjigja e zhvendosur e sistemit pr t
0
sht e njjt me prgjigjen e
sistemit n hyrjen e zhvendosur pr t njjtn t
0
, prfundohet se sistemi sht, i
pandryshueshm n koh, prkatsisht invariant n zhvendosje.
Lineariteti
Prova e homogjenitetit:
Sistemi prgjigjet n hyrjen e shkallzuar me nj konstant c, me
( ) ( ) { } ( )
( )
( )
1
dx t
d
y t S cx t cx t c cy t
dt dt
= = = = (

shihet se kjo prgjigje sht e njjt me prgjigjen y(t) t shkallzuar me t njjtn
konstant, prandaj sistemi sht homogjen.
Prova e aditivitetit
Nse sistemi prgjigjet n nj x
1
(t) me y
1
(t) dhe n nj x
2
(t) me y
2
(t), sipas
shprehjeve
( )
( )
( )
( )
1 2
1 2
dhe
dx t dx t
y t y t
dt dt
= =
ather prgjigja e sistemit n x(t)= x
1
(t)+ x
2
(t) do t jet
( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
1 1
1 2 1 2
= +
dx t dx t
d
y t x t x t y t y t
dt dt dt
= + = + (

Pra sistemi n shumn e hyrjeve prgjigjet me shumn e daljeve prkatse. Nga
kjo prfundohet se ai sht aditiv. Meqense se sistemi ishte edhe homogjen,
rrjedh konkluzioni se ai sht linear.
Stabiliteti
Pr t provuar jostabilitetin e nj sistemi mjafton t gjendet nj rast i sinjalit hyrs
me vlera t fundme, pr t cilin sistemi prgjigjet me dalje t pakufizuar pr nga
vlera. N rastin konkret sinjali shkall njsi x(t)= u(t) sht sinjal i cili nuk e
tejkalon vlern 1, por sistemi n kt ngacmim prgjigjet me
( )
( ) ( )
( )
dx t du t
y t t
dt dt
o = = =
o(t) si dihet ka vler t pafundme n t=0, prandaj prfundojm se ky sistem sht
jostabil.
(b)
| | | | { } ( ) | | 1 1
n
y n S x n x n
(
= = +

Kujtesa dhe shkaksia
Sistemi nuk ka kujtes sepse dalje n astin n varet nga hyrja vetm n at ast.
Sistemi sht shkaksor sepse dalja n nj koh t caktuar nuk varet nga hyrja n
kohrat e ardhshme.
Pandryshueshmria n koh
N qoft se n hyrjen x[n] sistemi prgjigjet me
| | | | { } ( ) | | 1 1
n
y n S x n x n
(
= = +

ather n hyrjen e zhvendosur pr k do t prgjigjet me
| | | | { } ( ) | |
1
1 1
n
y n S x n k x n k
(
= = +

Nga ana tjetr, dalja e vonuar pr k pozita do t jet
17
| | ( ) | | 1 1
n k
y n k x n k
(
= +

prej ktu shihet se
| | | |
1
y n k y n =
Prandaj prfundojm se sistemi sht i ndryshueshm n koh (jo invariant n
zhvendosje).
Lineariteti
Prgjigja e sistemit n hyrjen e shkallzuar sht
| | { } ( ) | | | | 1 1
n
S cx n cx n cy n
(
= + =

Prfundimi: Sistemi sht homogjen.
Prgjigja e sistemit n shum t dy hyrjeve sht:
| | | | { } ( ) | | | | ( ) | | | |
1 2 1 2 1 2
1 1
n
S x n x n x n x n y n y n
(
+ = + + = +

Prfundimi: Sistemi sht edhe aditiv. Rrjedhimi: Homogjen dhe aditiv sht
ekuivalent me linear.
Stabiliteti
Supozojm se vlerat e hyrjes jan t kufizuara me nj prag B
x
,
| |
max
x
n
x n B
< <
s
ather pr daljen do t vlej
| | ( ) | | ( ) | | max max 1 1 max 1 1 max 2
n n
x
n n n n
y n x n x n B
< < < < < < < <
( (
= + s + =

Prfundimi: Sa her q dalja sht e kufizuar n vlera, e till do t jet edhe
prgjigja (dalja). Kjo do t thot se sistemi sht stabil.
(c)
( ) ( ) ( ) ( ) 1 3 y t S x t x t x t = = + (

Nse caktojm vlern e daljes n t=0, fitojm y(0)= y(-1)+ y(3). Pra, kjo dalje
varet si nga vlerat e kaluara ashtu edhe nga ato t ardhshme, prandaj prfundojm
se ky sistem sht me kujtes dhe joshkaksor.
Prgjigja e sistemit n sinjalin e zhvendosur x
1
(t)=x(t-t
0
) do t jet
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
1 0 1 1 1
0 0
1 3
1 3
y t S x t t S x t x t x t
x t t x t t
= = = + ( (

= +

Prgjigja e zhvendosur e sistemit pr t
0
sht
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
0 0 0
0 0
1 3
1 3
y t t x t t x t t
x t t x t t
= +
= + +

Prej ktu konstatohet se
( ) ( )
0 1
y t t y t =
me prfundim se ky sistem sht i ndryshueshm n koh.
Lineariteti
Prgjigja e sistemit n nj kombinim linear t hyrjeve x(t)=c
1
x
1
(t)+ c
2
x
2
(t) do t
jet
18
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
1 1 2 2 1 1 2 2 1 1 2 2
1 1 1 2 2 2
1 1 2 2
1 1 3 3
1 3 1 3
S c x t c x t c x t c x t c x t c x t
c x t x t c x t x t
c y t c y t
+ = + + + ( ( (

= + + + ( (

= +

q do t thot se sistemi n kombinimin linear t hyrjeve prgjigjet me kombinim
linear t daljeve (parimi i superponimit) me pesha t njjta. Prfundimi sistemi
sht linear.
Stabiliteti
Supozojm se vlerat e hyrjes jan t kufizuara me nj prag B
x
,
( ) max
x
n
x t B
< <
s
ather pr daljen do t vlej
( ) ( ) ( ) ( ) max max 1 3 2 max 2
x
n n n
y t x t x t x t B
< < < < < <
= + s =
prandaj sistemi sht stabil.
(d)
( ) ( ) { } ( )
2t
y t S x t x d
= =
}

Sistemi ka kujtes sepse, jo vetm se dalja aktuale varet nga vlerat e kaluara t
hyrjes por ajo varet edhe nga vlerat e ardhshme (kufiri i siprm i integralit 2t).
Gjithashtu, pa vshtirsi vrehet se ky sistem sht joshkaksor. Pr shembull n
prcaktimin e daljes pr momentin t=1, hyn edhe vlera e hyrjes n momentin t=2.
Dalja e zhvendosur pr t
0
do t jet
( ) ( )
( )
0
2
0
t t
y t t x d
=
}

ndrsa prgjigja e sistemit n hyrjen e zhvendosur sht
( ) ( ) { } ( ) ( )
0
2 2
1 0 0
t t t
y t S x t t x t d x d

= = =
} }

prej ktu
( ) ( )
0 1
y t t y t =
me prfundim se ky sistem sht i ndryshueshm n koh.
Lineariteti
Prgjigja e sistemit n nj kombinim linear t hyrjeve x(t)=c
1
x
1
(t)+ c
2
x
2
(t) do t
jet
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
2
1 1 2 2 1 1 2 2
2 2
1 1 2 2 1 1 2 2
t
t t
S c x t c x t c x c x d
c x d c x d c y t c y t

+ = + ( (

= + = +
}
} }

q do t thot se sistemi n kombinimin linear t hyrjeve prgjigjet me kombinim
linear t daljeve (parimi i superponimit) me pesha t njjta. Prfundimi: sistemi
sht linear.
Stabiliteti
Le t jet sinjali hyrs x(t)=u(t), prgjigja e sistemit n kt hyrje do t jet
19
( ) ( ) ( )
2 2
0
2
t t
y t x d d tu t
= = =
} }

Sinjali hyrs sht i kufizuar me vlern 1, ndrsa prgjigja e sistemit n kt sinjal
nuk kufizohet n vlera me rritjen variablit t pavarur t. Prandaj sistemi nuk mund
t jet stabil.
(e)
| | | | { } | | y n S x n x n = =
Sistemi ka kujtes sepse p.sh. y[1]=x[-1]. Gjithashtu ai nuk mund t jet shkaksor
sepse y[-1]=x[1]. Sistemi sht linear. Gjithashtu ky sht stabil, pr arsye se vlera
maksimale e modulit t daljes nuk e tejkalon at t hyrjes.
Sistemi sht i ndryshueshm n koh sepse n hyrjen e zhvendosur pr k pozita
prgjigjet me
| | | | { } | | { } | | | |
1 1 1
y n S x n S x n k x n x n k = = = =
ndrsa dalja e zhvendosur pr k pozita do t jet
| | ( ) | | y n k x n k x n k = = + (

dhe kto ty dyja nuk jan t njjta.

17. Prcaktoni se a jan apo sjan sistemet e poshtshnuara invertibile? Nse
konstatoni se sistemi sht invertibil, prcaktoni sistemin prkats invers. N
t kundrtn, jepni shembullin e dy sinjaleve n hyrje q japin prgjigje t
njjt t sistemit.
(a) ( ) ( ) { } ( )
2t
y t S x t x d
= =
}

(b) ( ) ( ) { } ( ) 3 2 y t S x t x t = = +
(c) ( ) ( ) { } ( )
k
y t S x t x t = =
(d) | | | | { } | | y n S x n nx n = =
(e)
| | | | { } | | | | 1 y n S x n x n x n = =

Zgjidhje:
(a)
( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
2
0
2 2 2
t
dy t dX t
d d d
x d X t X x t
dt dt dt dt dt

= = = =
}

Sistemi i kundrt sht n mnyr t njvlershme i prcaktuar me
( ) ( ) { }
( )
1
1
2
dy t
x t S y t
dt
= =
prandaj sistemi sht invertibil.
(b)
( ) ( ) { } ( ) 3 2 y t S x t x t = = +
Zvendsojm
2
3 2
3 3
u
u t t = + = dhe fitojm
( ) ( ) ( ) { }
1
2 2
ose
2 3 2 3
u t
x u y x t S y t y
| | | |
= = =
| |
\ . \ .

20
Prsri, sistemi sht i kthyeshm sepse nga dalja mund t prcaktohet, n mnyr
unike, hyrja.
(c)
( ) ( ) { } ( )
k
y t S x t x t = =
Nga prkufizimi i sistemit mund t shtrohet edhe sistemi i kundrt
( ) ( ) { } ( )
1
k
x t S y t y t
= =
Ky sistem sht invertibil pr k me vlera teke, ndrsa pr vlerat e k ifte nuk sht,
sepse nj dalje e caktuar y(t) mund t jet prodhuar nga x(t) apo -x(t).
(d)
| | | | { } | | y n S x n nx n = =
matematikisht mund t prcaktohet inversi i ktij funksionaliteti
| | | | { } | |
1
1
x n S y n y n
n
= =
Edhe pse mund t duket se ky sistem sht invertibil, ai nuk sht. Mund t
vrehet se pr n=0, cilido sinjal x[n] prodhon y[0]=0, ky fakt mjafton pr ta
klasifikuar kt sistem si jo t kthyeshm.
(e)
| | | | { } | | | | 1 y n S x n x n x n = =
N kt rast nuk shihet qart se si t prcaktohet relacioni i kundrt n mes t
hyrjes dhe daljes. Por, mund t vrehet se prgjigje t njjt y[n] shkakton si
ngacmimi x[n] ashtu edhe ai -x[n], q e klasifikon kt sistem n ato jo invertibile.

18. Nj sistem mund t jet:
- Me kujtes apo pa t.
- Shkaksor, kundrshkaksor apo joshkaksor.
- I pandryshueshm (invariant n zhvendosje) apo i ndryshueshm n koh.
- Linear apo jolinear.
- Stabil apo jostabil
Prcaktoni se cilat nga vetit e siprshnuara vlejn pr sistemet e mposhtme.
Prgjigjja duhet t jet e argumentuar n mnyr t qart.
(a) | | | | | | 3 1 2 2 y n y n x n + = +
(b) ( ) ( ) ( ) t x t y t
dt
dy
4 sin = +
(c) | | | | 2 y n nx n =
Zgjidhje:
(a) | | | | | | 3 1 2 2 y n y n x n + = + (*)
Invarinaca n koh:
Le t zbatohet n hyrje sinjali i vonuar pr k pozita | | | | v n x n k = , pr kt sinjal
do t vlej:
| | | | | | | | 3 1 2 2 2 2
v v
y n y n v n x n k + = + = + (**)
Nse n ekuacionin prcaktues t sistemit zvendsohet k n n = ' , fitohet:
| | | | | |
' 3 ' 1 2 ' 2 y n k y n k x n k + = +
21
Krahasohet ky ekuacion me at (**) dhe vrehet se
| | | |
v
y n y n k = . Prfundim:
N hyrjen e vonuar sistemi prgjigjet me daljen e vonuar, prandaj sistemi sht
invariant n koh (zhvendosje).
Lineariteti:
Homogjeniteti:
| | | | v n ax n =
| | | | | | | | 3 1 2 2 2 2
a a
y n y n v n ax n + = + = +
Ekuacioni (*) shumzohet me konstantn a,
| | | | | | 3 1 2 2 ay n ay n ax n + = +
Krahasohet ky ekuacion me at paraprak dhe vrehet se
| | | |
a
y n ay n = , d.m.th.
Sistemi n hyrjen e shumzuar me nj konstant prgjigjet me daljen e shumzuar
me po t njjtn konstant. Rrjedhim: Sistemi sht homogjen.
Le t zbatohen dy sinjale
| |
1
x n dhe
| |
2
x n n hyrje, sistemi n to do t prgjigjet
sipas ekuacioneve:
| | | | | |
| | | | | |
1 1 1
2 2 2
3 1 2 2
3 1 2 2
y n y n x n
y n y n x n
+ = +
+ = +

Mblidhen kto dy ekuacione,
| | | | | | | | | | | |
1 2 1 2 1 2
3 1 1 2 2 2 y n y n y n y n x n x n ( ( ( + + + = + + +

Prfundim: n shumn e ngacmimeve sistemi prgjigjet me shumn e prgjigjeve
t veanta, prandaj sistemi ka vetin e aditivitetit. Homogjen dhe aditiv, do t
thot se sistemi sht linear.
Shkaksia:
Dalja n momentin n varet nga hyrja n momentin n+2: Prfundim: sistemi nuk
mund t jet shkaksor.
Kujtesa:
Dalja n momentin n varet nga dalja n momentin paraprak. Prfundim: Sistemi
ka kujtes.
(b) ( ) ( ) ( ) sin 4
dy
t y t x t
dt
+ =
Invarianca n koh:
Ngjashm si te ekuacionet e diferencs, nse ( ) ( )
0
t t x t v =
( )
( ) ( ) ( ) ( )
0
4 4 sin t t x t v t y t
dt
t dy
v
v
= = +
Nse ekuacioni prcaktues i sistemit shkruhet pr kohn
0
' t t t =
( )
( ) ( ) ( )
0 0 0
0
' 4 ' ' sin
'
t t x t t y t t
dt
t t dy
= +

Krahasohet ky ekuacion me at paraprak, dhe meqense n rastin e prgjithshm
( ) ( ) t t t sin sin
0
= , rrjedh se ( ) ( )
0
t t y t y
v
= . Prfundim n hyrjen e vonuar
sistemi nuk prgjigjet me daljen e vonuar. Pra, sistemi sht i ndryshueshm (jo
invariant) n koh.
Lineariteti:
Le t jet n hyrje nj shum e peshuar e hyrjeve t veanta ( ) ( ) ( ) t bx t ax t x
2 1
+ = .
N kt ngacmim sistemi do t prgjigjet sipas ekuacionit:
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) | | t bx t ax t x t y t
dt
dy
2 1
4 4 sin + = = +
22
Ndrsa n hyrjet e veanta do t vlej:
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
1
1 1
2
2 2
sin 4
sin 4
dy
t y t x t
dt
dy
t y t x t
dt
+ =
+ =

Ekuacioni i par shumzohet me a, i dyti me b, dhe pastaj mblidhen. Fitohet
( ) ( ) ( ) t x t ay t
dt
dy
b
dt
dy
a
1 1
2 1
4 sin = + +
(c)
| | | | 2 y n nx n =
Kujtesa:
T merret p.sh. 1 = n ,
| | ( ) | | 1 1 2 y x = , dalja n momentin 1 = n varet nga
hyrja n momentin e kaluar 2 = n . Rrjedhim: Sistemi ka kujtes!
Lineariteti:
| |
1
x n dhe
| |
2
x n jan dy hyrje t ndryshme.
| | | |
1 1
2 y n nx n = dhe
| | | |
2 2
2 y n nx n =
jan prgjigjet e sistemit n kto dy hyrje. Prgjigjja e sistemit n shumn e
peshuar t ktyre dy hyrjeve
| | | | | |
1 2
v n ax n bx n = + do t jet
| | | | | | | | | | | |
1 2 1 2
2 2 2 y n nv n n ax n bx n ay n by n ( = = + = +

Pra, sistemi sht linear!
Invarianca n zhvendosje:
Pr nj
( ) x n t dhn sistemi prgjigjet me
| | | | 2 y n nx n = , ndrsa n ngacmimin
e vonuar
| | | | v n x n k = , sistemi prgjigjet me
| | | | | |
1
2 2 y n nv n nx n k = = , pra
| | ( ) ( ) | | | |
1
2 2 y n k n k x n k y n nx n k ( = = =

Sistemi sht i ndryshueshm (variant) n zhvendosje.

19. Jan dhn tri sisteme prmes relacioneve:
Sistemi S
1
: | |
| | / 2, , ift
0, tek
x n n
y n
n

Sistemi S
2
:
| | | | | | | |
1 1
1 2
2 4
y n x n x n x n = + +
Sistemi S
3
: | | | | 2 y n x n =

(a) Pr secilin sistem konstatoni se a i kan vetit e invariancs n zhvendosje
dhe t shkaksis.
(b) Prsritni pikn e siprme pr lidhjen serike si n figur t ktyre
sistemeve.
Zgjidhje:

| |
| |
| | | | | | | | | | | |
1 2 3
/ 2 , ift 1 1
: , : 1 2 , : 2
2 4 0, tek
x n n
S r n S q n r n r n r n S y n q n
n
= = + + =

(a) Prova e invariancs n zhvendosje.
23
S
1
: | |
( )
( )
, ift
2
0, tek
n k
x n k
r n k
n k
(

(
=

, | | | | z n x n k = ,
| |
, , ift , ift
2 2
0, tek 0, tek
z
n n
z n x k n
r n
n n
( (

( (
= =

, | | | |
z
r n k r n =
Prandaj sistemi nuk e ka vetin e invariancs n zhvendosje (sistemi sht i
ndryshueshm n koh).
Prova e shkaksis.
Vlen p.sh. | | | | 2 1 r x = vlera aktuale e daljes varet nga vlera e ardhshme e
hyrjes, prandaj sistemi nuk mund t jet shkaksor.

S
2
:
| | | | | | | |
1 1
1 2
2 4
q n k r n k r n k r n k = + + , | | | | z n r n k =
| | | | | | | | | | | | | |
1 1 1 1
1 2 1 2
2 4 2 4
z
q n z n z n z n r n k r n k r n k = + + = + +
| | | |
z
q n k q n = prandaj sistemi sht invariant n zhvendosje.
Sistemi sht shkaksor se vlerat aktuale t daljes varen vetm nga vlerat
paraprake t hyrjes.

S
3
: | | | | 2 y n q n = ,
| | ( ) | | 2 2 2 y n k q n k q n k = = (

, | | | | z n r n k =
| | | | | | 2 2
z
y n z n r n k = =
| | | |
z
y n k y n = prandaj sistemi sht i ndryshueshm n koh.
Vlen p.sh. | | | | 1 2 y q = vlera aktuale e daljes varet nga vlera e ardhshme e hyrjes,
prandaj sistemi nuk mund t jet shkaksor.

(b) Lidhja serike e ktyre tri sistemeve
| |
| |
/ 2, , ift
0, tek
x n n
r n
n
,
| | | | | | | |
( )
( )
( )
( )
1 1
1 2
2 4
1 2
, 1 ift , 2 ift , ift
1 1
2 2 2
2 4
0, 1 tek 0, 2 tek 0, tek
0, ift 2
, ift ,
1 1
2 2
1
, tek 2 4
0, tek 2
q n r n r n r n
n n n
x n x n x n
n n n
n n n
x n x n
n
x n
n
= + +
( ( (

( ( (
= + +

( (

( (
= + +
(
(

ift
0, tek n

| | | | 2 y n q n = - termet teke t | |
q n nuk paraqiten n dalje, prandaj
24
| | | | | |
2 1 2 2 1
1
2 4 2 4
n n
y n x x x n x n
( (
= + = +
( (

Ngjashm si n rastin e sistemit S
2
vrtetohet se sistemi i prbr, edhe pse i
prbr nga nnsistemet variante n koh dhe joshkaksore, shikuar n trsi del
shkaksor dhe invariant n zhvendosje.

20. Pr t dy sistemet e dhna m posht
(i) ( ) ( ) { } ( ) 15sin y t S x t x t ( = =

(ii)
| | { }
[ ] [2 ] y n S x n nx n = = , ku 0 n >
prcaktoni se a jan:
(a) Dinamik (me kujtes),
(b) T pandryshueshm n koh (inavriant n zhvendosje),
(c) Linear,
(d) Shkaksor,
(e) Stabil.

Zgjidhje:
i. Sistemi
| | ( ) 15sin ( ) y t x t =
(a) Kujtesa:
Dalja nn ast t caktuar kohor nuk varet nga kohrat e mparshme apo t
ardhshme, prandaj sistemi sht statik (nuk ka kujtes).
(b) Invarianca n koh:
Prgjigja n ngacmimin e vonuar pr t
0
,
0
( ) ( ) v t x t t = do t jet,
| | | |
0
( ) 15sin ( ) 15sin ( )
v
y t v t x t t = =

e gjithashtu edhe prgjigja y(t-t
0
) ka trajtn e njjt, prandaj thuhet se sistemi nuk i
ndryshon vetit prgjat kohs, apo se ai sht invariant n zhvendosje.
(c) Lineariteti:
N hyrjen e shkallzuar sistemi prgjigjet me ( ) ( ) 15sin
a
y t ax t = (

q nuk sht e
njjt me daljen e shkallzuar me t njjtn konstant, ( ) ( ) 15 sin
a
y t a x t = (

. kjo
do t thot se sistemi nuk sht homogjen dhe rrjedhimisht ai nuk mund t jet as
linear.
(d) Shkaksia:
Nga ekuacioni si dhe nga vetit e funksioneve trigonometrike shihet se dalja e
sistemit nuk varet nga hyrja n koht e ardhshme, prandaj sistemi sht shkaksor.
(e) Stabiliteti
Pavarsisht nga vlerat e hyrjes x(t) dalja nuk mund ta tejkaloj kur vlern absolute
t 15, prandaj sistemi sht stabil.

ii. Sistemi | | | | 2 y n nx n = , ku n0.
a) Kujtesa:
Dalja n nj moment t caktuar kohor varet si nga vlerat e ardhshme t hyrjes
ashtu edhe nga ato t mhershme, | | | | | | | | 1 2 , 1 2 y x y x = = , prandaj sistemi ka
kujtes, q do t thot se sht dinamik.
b) Invarianca n koh:
25
Hyrja e vonuar pr sht | | ( ) ( ) 2 y n k n k x n k ( =

, ndrsa prgjigja n hyrjen
e vonuar pr k sht | | ( ) 2
k
y n nx n k = (

, q do t thot se | | | |
k
y n k y n = . Nga
kjo rrjedh prfundimi se sistemi sht i ndryshueshm n koh.
c) Lineariteti:
Sistemi sht homogjen sepse n hyrjen e shkallzuar prgjigjet me
| | | | 2
a
y n anx n = q sht e njjt me daljen e shkallzuar me t njjtn konstant.
Sistemi sht edhe aditiv sepse, n shumn e hyrjeve ai prgjigjet me,
| | | | { } | | | |
1 2 1 2
2 2 S x n x n nx n nx n + = +

q sht e barabart me shumn e prgjigjeve t veanta. Prfundimi sht se
sistemi sht, si homogjen ashtu edhe aditiv dhe pr pasoj t kto t dyjave ai
sht edhe, linear.
d) Shaksia:
Sistemi nuk sht shkaksor. Pr t vrtetuar kt mjafton t veohet vetm vlera
e daljes n astin n=1. Pr kt rast fitohet se | | | | 1 2 y x = . Meqense vlera e daljes
varet nga vlerat e ardhshme e hyrjes sistemi nuk mund t jet shkaksor.
e) Stabiliteti:
Sistemi nuk sht stabil, meq pr vlera shum t mdha t n (n) dalja nuk do
t jet e kufizuar, edhe pse hyrja sht e kufizuar n vlera.

21. Duke arsyetuar qart prcaktoni vetit e sistemeve t prkufizuara m posht.
(kujtesa, pandryshueshmria n koh, lineariteti, shkaksia dhe stabiliteti).
(a) | | | | { } | | 1 y n S x n x n = =
(b) ( ) ( ) { } ( ) y t S x t tx t = =
(c)
| | | | { } | |
n
k
y n S x n x n k
=
= =

Zgjidhje:
(a) Kujtesa: y[0]=x[1]. Sistemi ka kujtes.
Pandryshueshmria n koh: Prgjigja n hyrjen e zhvendosur pr k sht
| | { } | | 1 S x n k x n k =

Prgjigja e vonuar pr k sht
| | ( ) | | 1 1 y n k x n k x n k = ( = +

Konstatohet se | | { } | | S x n k y n k = , q ka pr rrjedhoj pohimin: Sistemi sht i
ndryshueshm n koh.
Lineariteti: | | { } | | | | 1 S ax n ax n ay n = = . Sistemi sht homogjen.
| | | | { } | | | | | | | |
1 2 1 2 1 2
1 1 S x n x n x n x n y n y n + = + = + . Sistemi sht aditiv, pra edhe
linear.
Shkaksia: y[-1]=x[2]. Sistemi nuk sht shkaksor.
Stabiliteti: Nse hyrja sht e kufizuar n vlera, | |
1
x n B s < , e till do t jet
edhe dalja, | | | |
1
1 y n x n B = s < . Sistemi sht stabil.
(b) Kujtesa: Vlerat e daljes n nj ast t caktuar nuk varen nga vlerat e kaluara t
hyrjes e as nga vlerat e ardhshme. Sistemi sht pa kujtes (statik).
Pandryshueshmria n koh: Prgjigja n hyrjen e zhvendosur pr t
0
sht
( ) { } ( )
0 0
S x t t tx t t =

26
Prgjigja e vonuar pr t
0
sht
( ) ( ) ( )
0 0 0
y t t t t x t t =

Konstatohet se ( ) { } ( )
0 0
S x t t y t t = , q ka pr rrjedhoj pohimin: Sistemi sht
i ndryshueshm n koh.
Lineariteti: ( ) { } ( ) ( ) S ax t tax t ay t = = . Sistemi sht homogjen.
( ) ( ) { } ( ) ( ) ( ) ( )
1 2 1 2 1 2
S x t x t t x t x t y t y t ( + = + = +

. Sistemi sht aditiv, pra edhe
linear.
Shkaksia: Dalja e sistemit n cilindo ast nuk varet nga kohrat e ardhshme,
prandaj sistemi sht shkaksor.
Stabiliteti: Nse hyrja sht e kufizuar, ( )
1
x t B s < , pr daljen ( ) ( ) y t tx t = nuk
mund t garantohet nj gj e till pr t. Sistemi nuk sht stabil.
(c) Kujtesa:
| | | | { } | |
n
k
y n S x n x n k
=
= =

Sistemi ka kujtes sepse vlerat e daljes n nj moment t caktuar kohor varet nga
vlerat e ardhshme t hyrjes.
Pandryshueshmria n koh: Prgjigja n hyrjen e zhvendosur pr l sht
| | { } | |
n
k
S x n l x n l k
=
=

Prgjigja e vonuar pr l sht
| | | |
n l
k
y n l x n l k
=
=

Konstatohet se | | { } | | S x n l y n l = , q ka pr rrjedhoj pohimin: Sistemi sht i
ndryshueshm n koh.
Lineariteti:
| | { } | | | |
n
k
S ax n ax n k ay n
=
= =
. Sistemi sht homogjen.

| | | | { } | | | | { } | | | |
1 2 1 2 1 2
n
k
S x n x n x n k x n k y n y n
=
+ = + = +
. Sistemi sht aditiv,

pra edhe linear.
Shkaksia: Dalja e sistemit n cilindo ast varet nga kohrat e ardhshme, prandaj
sistemi sht kundrshkaksor.
| | | | | | | | 2 1 y n x n x n x n = + + + + +

Stabiliteti: Nse hyrja sht e kufizuar n vlera, | |
1
x n B s < , ather nuk mund
t garantohet q e till t jet edhe dalja, sepse vlen
| | | | | |
1
n n n
k k k
y n x n k x n k B
= = =
= s s

dhe vlera absolutet e daljes mund t mos ket fare kufi t siprm (k=-). Pra
sitemi nuk sht stabil.

22. N figur sht treguar skema e prgjithsuar e nj modulatori t amplituds.
Nse modulatori trajtohet si nj sistem, ku sinjali hyrs sht x(t) ndrsa ai
dals y(t), tregoni, duke arsyetuar qart, se a sht ky sistem:
(a) me kujtes?
(b) shkaksor?
(c) linear?
27
(d) i pandryshueshm n koh (invariant n zhvendosje)?
(e) stabil?
( ) x t
( )
0
sin t e
( ) ( ) ( )
0
sin y t x t t e =
Sistemi

Zgjidhje:
(a) Meqense nga
( ) ( ) ( ) ( )
0
sin y t S x t x t t e = = (

shihet se dalja n nj koh t caktuar varet vetm nga hyrja n at koh,
prfundojm se sistemi nuk ka kujtes.
(b) Meqense dalja n nj koh t caktuar nuk varet e ardhshme t sinjalit hyrs
prfundojm se sistemi sht shkaksor.
(c) Le t jet:
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1 0 2 2 2 0
sin dhe sin y t S x t x t t y t S x t x t t e e = = = = ( (

dhe le t formohet sinjali hyrs si
( ) ( ) ( )
1 1 2 2
x t a x t a x t = +

ather prgjigja e sistemit n kt sinjal do t jet:
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
1 1 2 2 1 1 2 2 0
1 1 0 2 2 0
1 1 2 2
sin
sin sin
y t S a x t a x t a x t a x t t
a x t t a x t t
a y t a y t
e
e e
= + = + ( (

= +
= +

q na shtyn t prfundojm se sistemi sht linear.
(d) Nse kemi parasysh se
( ) ( ) ( ) ( )
0
= sin y t S x t x t t e = (

dhe
( ) ( ) ( )
0 0 0 0
sin y t t x t t t t e = (

E provojm sistemin n hyrjen e vonuar pr t
0
,
( ) ( ) ( ) ( )
1 0 0 0
= sin y t S x t t x t t t e = (

duke konstatuar se
( ) ( ) ( )
1 0 0
y t S x t t y t t = = (

dhe prfunduar se sistemi sht i ndryshueshm n koh.
(d) Nga
( ) ( ) ( ) ( )
0
= sin y t S x t x t t e = (

vrehet se
( ) ( ) y t x t s

Nga kjo kuptojm se sa her q hyrja t jet e kufizuar n vlera edhe dalja do t
jet e till, prandaj prfundojm se sistemi sht stabil.

28
23. N qoft se n hyrje t nj sistemi diskret, linear dhe invariant n zhvendosje,
vepron sinjali x[n], sinjali n dalje t tij y[n] ndrlidhet me sinjalin hyrs
prmes relacionit:
| | | |
3 3 2
n
n k
k
y n x k
=
= +

Verifiko se a sht ky sistem shkaksor.
Zgjidhje:
| | | | | | | |
( )
| |
2 2
2 2
3 3 2 3 3 2 3 3 3 3
n n n n
n n k n k n l l
k k l l
h n k k l l o o o o
+ +
+
= = = =
= + = + = =

| | | |
2
0, 2
3 2
1, 2
n
l
l
n
l u n
n
o
+
=
<
= = +
`
>
)

| |
( )
| |
2
3 2
n
h n u n
+
= +

Sistemi sht joshkaksor sepse
| |
1 0 h = dhe
| |
2 0 h = .

24. sht fakt i njohur se kur dy sisteme diskrete, S
1
dhe S
2
, jan lineare dhe
invariante n zhvendosje dhe lidhen n seri si n figur, renditja e tyre nuk
sht e rndsishme. Kjo do t thot se vlen y[n]=y
1
[n].

Le t supozohet se sistemi S1 sht linear dhe invariant n zhvendosje i prcaktuar
me prgjigjen impulsive
| | ( ) | |
1 1
: 1/ 3
n
S h n u n = .
Duke prcaktuar prgjigjen impulsive t lidhjes serike t sistemeve pr t dy
renditjet, (i) dhe (ii), t verifikohet se a vlen ky pohim, kur sistemi i dyt S
2
sht i
prkufizuar si n vijim:
(a)
| | | | { } | |
2 2
: S y n S x n nx n = = ,
(b)
| | | | { } | | | |
2 2
: 1 S y n S x n x n n o = = + .
(c) N qoft se n rastet e analizuara nn pikat (a) dhe (b) nuk fitoni prgjigje t
njjta impulsive pr renditje t ndryshme t sistemeve, tregoni se ciln nga vetit:
at t linearitetit, invariancs n zhvendosje, apo t dyja; nuk i ka sistemi S
2
.

Zgjidhje:
(a) Krkohet prgjigja impulsive e lidhjes, prandaj sinjali n hyrje sht x[n]=o[n].
Pr renditjen (i) vlen,
| | | | { } | | ( ) | |
1 1
1/ 3
n
q n S n h n u n o = = =

| | | | { } | | ( ) | |
2
1/ 3
n
y n S q n nq n n u n = = =

derisa pr renditjen (ii) prgjigja impulsive e lidhjes do t jet
| | | | { } | |
2
0 r n S n n n o o = = =

| | | | { } | | ( ) | |
1 1
1/ 3 0
n
y n S r n r n u n = = - =

Prfundim: y[n]=y
1
[n], pr rrjedhoj pohimi nuk vlen.
(b) Renditja (i)
29
| | | | { } | | ( ) | |
1 1
1/ 3
n
q n S n h n u n o = = =

| | | | { } | | | | ( ) | | | |
1
2
1 1/ 3 1
n
y n S q n q n n u n n o o
= = + = +

renditja (ii)
| | | | { } | | | |
2
1 r n S n n n o o o = = +

| | | | { } | | ( ) | | ( ) | | ( ) | |
( ) | | | |
1
1 1
1
1/ 3 1/ 3 1 1/ 3
4
1/ 3 1
3
n n n
n
y n S r n r n u n u n u n
u n n o
= = - = +
= +

Prfundim: y[n]=y
1
[n], pr rrjedhoj, pohimi nuk vlen.
(c) Nn pikn (a) sistemi S
2
sht linear por i ndryshueshm n koh (joinvariant
n zhvendosje). Vrtetimi:
| | | | { } | | | | { } | | | |
2 1 2 1 2 1 2
S ax n bx n n ax n bx n ay n by n + = + = + =

| | { } | | | | ( ) | |
2
S x n k nx n k y n k n k x n k = = =

Nn pikn (b) S
2
nuk sht as linear e as invariant n zhvendosje. Vrtetimi
| | | | { } | | | | | |
| | | | { } | | | | { }
2 1 2 1 2
1 2
1 1
1 1
S ax n bx n ax n bx n n
a x n n b x n n
o
o o
+ = + +
= + + +

| | { } | | | | | | | |
2
1 1 S x n k x n k n x n k n k o o = + = +

25. Nj sistem diskret dhe linear S prshkruhet me relacionin hyrje-dalje si m
posht,
| | | | { } | | | |
2
k
y n S x n x k r n k
=
= =

ku | | | | | |
1 3 r n u n u n = .
(a) T prcaktohet sinjali n dalje t sistemit y[n] kur | | | | 1 x n n o = .
(b) T prcaktohet sinjali n dalje t sistemit y[n] kur | | | |
2 x n n o = .
(c) A sht sistemi S invariant n zhvendosje?
(d) T prcaktohet dhe t skicohet sinjali n dalje y[n] kur n hyrje vepron
| | | |
x n u n = .
Zgjidhje: (a) | | | |
1
1 x n n o = ,
| | | | | | | | | | | |
1
1 2 2 3 5
k
y n k r n k r n u n u n o
=
= = =

(b) | | | |
2
2 x n n o = ,
| | | | | | | | | | | |
2
2 2 4 5 7
k
y n k r n k r n u n u n o
=
= = =

(c) Nga pikat paraprake shihet se | | | |
2 1
1 x n x n = . Pr t qen sistemi S invariant
m zhvendosje duhet t vlej edhe | | | |
2 1
1 y n y n = , por
| | | | | | | | | | | |
2 1
1 , sepse: 5 7 4 6 y n y n u n u n u n u n = =

q do t thot se sistemi nuk sht invariant n zhvendosje.
(d) | | | | x n u n =
30

| | | | | | | | | | | | | |
| |
0
2 2 2 4
1
k k
y n u k r n k r n k r n r n r n
u n

= =
= = = + + +
=

Skica e y[n]

26. sht dhn nj sistem i vazhduar dhe nj diskret, t dyja kto lineare dhe t
pandryshueshme n koh.
(a) T vrtetohet se pr sistemin e vazhduar vlen,
{ }
rt rt
S e Ce =
(b) ndrsa pr sistemin diskret
{ }
n n
S r Cr =
ku C sht nj konstant e fardoshme, ndrsa r n rastin e prgjithshm mund t
jet edhe numr kompleks.
Zgjidhje:
(a) Le t marrim sinjalin x(t) si shum t dy sinjaleve t trajts s cekur
funksionale, por me vlera t ndryshme t parametrit r,
( ) ( ) ( )
1 2
1 2
r t r t
x t x t x t e e = + = +
Prgjigja e sistemit n kt sinjal le t jet
( ) ( ) { } ( ) ( ) { } { }
1 2
1 2
r t r t
y t S x t S x t x t S e e = = + = +
Supozojm se sistemi sht linear, pra edhe aditiv, prandaj
( ) ( ) { } { } { } ( ) ( )
1 2
1 2
r t r t
y t S x t S e S e y t y t = = + = +
Dihet se sistemi sht i pandryshueshm n koh, pr kt arsye do t vlej
( ) ( ) { }
0 0
y t t S x t t =
ose
( )
( )
{ }
( )
{ }
1 0 1 0
0
r t t r t t
y t t S e S e

= +
Pr ann e djatht t barazimit t siprm vlen
( )
{ } { } { } ( )
1 0 1 0 1 0 1 0 1 1
1
r t t r t r t r t r t r t
S e S e e e S e e y t

= = =
( )
{ } { } { } ( )
2 0 2 0 2 0 2 0 2 2
2
r t t r t r t r t r t r t
S e S e e e S e e y t

= = =
sepse sistemi sht edhe homogjen. N kt mnyr fitohet ekuacioni funksional
( ) ( ) ( )
1 0 2 0
0 1 2
r t r t
y t t e y t e y t

= +
Pr t=0, kemi
( ) ( ) ( )
1 0 2 0
0 1 2
0 0
r t r t
y t e y e y

= +
Shnojm y
1
(0)= C
1
, y
2
(0)= C
2
dhe n shprehjen e siprme zvendsojm t=-t
0
,
ather
( ) ( ) ( )
1 2
1 2 1 2
r t r t
y t y t y t C e C e = + = +
31
q e vrteton pohimin
{ }
rt rt
S e Ce =
(b) Me ecuri t njjt si nn pikn (a) vrtetohet edhe pohimi nn kt pik. Pra, le
t jet
| | | | | |
1 2 1 2
n n
x n x n x n r r = + = +
me tej,
| | | | { } | | | | { } { }
1 2 1 2
n n
y n S x n S x n x n S r r = = + = +
sistemi sht aditiv, prandaj
| | | | { } { } { } | | | |
1 2 1 2
n n
y n S x n S r S r y n y n = = + = +
Sistemi sht invariant n zhvendosje dhe homogjen, pra
| | { } { } { } { } | | | |
1 2 1 1 2 2 1 1 2 2
n k n k k n k n k k
y n k S r S r r S r r S r r y n r y n

= + = + = +
N vijim, pr n=0 shnojm
| | | | | |
1 1 2 2 1 1 2 2
0 0
k k k k
y k r y r y C r C r

= + = +
zvendsojm n=-k,
| | | | | |
1 1 2 2 1 2
n n
y n C r C r y n y n = + = +
q vrteton se vlen
{ }
n n
S r Cr =
T rikujtojm se sinjalet q nuk e ndryshojn trajtn e vet funksionale me kalim
npr nj sistem quhen sinjale karakteristike apo vetjake t sistemit.

Sinjalet dhe sistemet Ekuacionet diferenciale/t diferencs.

1. sht dhn nj sistem diskret prmes ekuacionit t diferencs:
| | | | | | | | 2 1 2 y n y n y n x n + =
Sinjali n hyrje t sistemit sht | | | |
2 x n u n = .
(a) Prcaktoni sinjalin n dalje t sistemit y[n], pr n0, n qoft se kushtet
fillestare jan y[-1]=1 dhe y[-2]=-1.
(b) far do t jet prgjigja e sistemit y
1
[n] n qoft se sistemi sht i relaksuar?
Zgjidhje:
(a) Ekuacioni karakteristik i sistemit sht:
( )
2
4
1,2
2
2 1 0, me zgjidhjet 1
2
j
r r r j e
t
+ = = =

Zgjidhja homogjene sht:
| |
4 4
1 2
j n j n
n
y n C e C e
t t
= +

Meqense sinjali sht real, ather patjetr duhet t vlej
*
2 1
C C = (Vrtetimi:
Konjugohet shprehja e siprme dhe barazohet me vetveten). Pra, mund t
shnohet se
1,2
C C e
|
= dhe si rrjedhoj e ksaj, edhe
| | 2 cos
4
n
y n C n
t
|
| |
= +
|
\ .

Vrehet se deri n kohn n=2, n sistem nuk vepron kurrfar sinjali (hyrja
ekuivalentohet me zero sinjal), prandaj pr kohrat n=0 dhe n=1 sistemi sht n
proces t relaksimit t prcaktuar nga shprehja e siprme dhe kushtet fillestare.
| | ( )
| |
1 1 2 cos 2 cos sin
4
2 1 2 cos 2 sin
2
n
n
y C C
y C C
t
| | |
t
| |
| |
= = + = +
|
\ .
| |
= = + =
|
\ .

Me zgjidhjen e ktij sistemi t ekuacioneve trigonometrike, fitohen kto vlera t
parametrave:
( )
1
1 1
tan , 1.3066
8 2sin / 8
1 2
C
t
|
t
| |
= = = =
|
+ \ .

Pr 0 1 n s s dalja do z jet e prcaktuar me
| | 2.6133cos , 0,1
4 8
y n n n
t t | |
= =
|
\ .

N momentin n=2 n hyrje paraqitet sinjali | | | |
2 x n u n = , n qoft se merret
2 m n = dhe zvendsohet n ekuacionin e sistemit, kemi
| | | | | | | | 2 2 1 , 0,1, y m y m y m u m m + + + = =

Ekuacioni karakteristik sht i njjt si ai i mparshmi por tani me kushte t reja
fillestare:
| | | | 1 1 2.6133cos 2.4144
4 8
y m y n
t t | |
= = = = =
|
\ .

33
| | | | 2 0 2.6133cos 2.4144
8
y m y n
t | |
= = = = =
|
\ .

Zgjidhja e veant e ekuacionit t diferencs supozohet n trajtn:
| | | |
p
y m Ku m =

Me zvendsim n ekuacionin e sistemit dhe barazim pr m fitohet:
1 1
1.2071
2
1 2
K = =

Zgjidhja e prgjithshme e ekuacionit pr 0 m > prkatsisht 2 n > sht
| | 2 cos 1.2071
4
y m B m
t
u
| |
= +
|
\ .

2. Nj sistem diskret shkaksor sht prshkruar prmes ekuacionit t diferencs,
ku x[n] paraqet hyrjen, ndrsa y[n] daljen e sistemit,
| | | | | |
1
2 2 1
2
y n y n x n =
Prcakto prgjigjen impulsive h[n] t ktij sistemi duke e zgjidhur ekuacionin n
domenin kohor.
Zgjidhje:
Ekuacioni i diferencs q duhet ta plotsoj prgjigja impulsive
| | | | | |
1
2 2 1
2
h n h n n o =
Ekuacioni karakteristik,
2
1
0
2
r =
Vlerat karakteristike,
1/2
1,2
2
2
2
r

= =
Zgjidhja homogjene
| | ( ) ( )
1/ 2 1/ 2
1 2
2 2 , 0
n n
h n C C n

= + >
Prcaktimi i konstanteve
| | | | | |
1
0 0, 1 2 1 2
2
h h h = = + =
1/ 2 1/ 2
1 2 1 2
0 dhe 2 2 2 C C C C

+ = =
1/ 2 1/ 2 1/ 2
2 1 1 1 2
, 2 2 2, 2 , 2 C C C C C

= = = =
| | ( ) ( )
( )
( )
( ) 1/ 2 1 1/ 2 1 1/ 2 1/ 2 1/ 2 1/ 2
2 2 2 2 2 1 2 , 0
n n
n
n n
h n n

= = >

3. Sistemi S sht prkufizuar me relacionin:
| | | | { } | | 1 y n S e n e n = =
Ky sistem vendoset n lidhje rivepruese si n figur.
x[n]
+
S
y[n]
+
-
e[n]

Duke supozuar se sistemi ka qen paraprakisht i relaksuar (y[n]=0, n<0), prcakto
sinjalin n dalje y[n] pr n0, pr kto dy raste t ngacmimit:
34
(a) x[n]=o[n].
(b) x[n]= u[n].
Zgjidhje:
(a) | | | | | | | | | | | | | | | |
, 1 ; 1 1 e n x n y n y n e n y n x n y n = = =
Pasi paraqitjes s sistemit me riveprim n trajt t ekuacionit t diferencs, sinjali
n dalje mund t prcaktohet n disa mnyra. Nga kto mnyra, ktu do t
prdoren dy. Sipas qasjes s par, detyra mund t zgjidhet me metodn standarde
t zgjidhjes s ekuacioneve t diferencs n domenin kohor.
Ekuacioni karakteristik do t jet 1 0 r + = . Kjo ka pr rrjedhoj q vlera
karakteristike t jet 1 r = . Pra, zgjidhja krkohet n trajtn:
| | ( ) 1 , 0
n
y n C n = >
Vrehet se | | | | | |
0 1 1 0 y y o = = , ashtu q konstanta C duhet t caktohet nga
vlera e daljes n astin e ardhshm n=1.
| | | | | | ( )
1
1 0 0 1 1 , 1 y y C C o = = = =
Prej ktu,
| | ( ) | | | | ( )
1 1
1 1 ose 1 1
n n
y n u n y n n

= = >
N qoft se detyra zgjidhet n domen t variablit z, ather nga ekuacioni
diferencs kemi kt rrjedhim,
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1
1 1
1 1
,
1 1
z z
Y z z X z z Y z Y z X z
z z

= = =
+ +

Kur kjo shprehje kthehet n domenin kohor, kemi
( ) ( ) | | | |
1
1
1
1 1
1
n z
Y z u n y n
z
= =
+

(b) N ket rast, zgjidhjes homogjene i shtohet edhe ajo partikulare
| | | |
p
y n Bu n = . Konstantja B caktohet nga ekuacioni
| | | | | |
1
1 1 , 1;
2
Bu n u n Bu n n B = > =
Sinjali n dalje krkohet n trajtn
| | ( )
1
1
1 , 0
2
n
y n C n = + >
C
1
prcaktohet nga ekuacioni
| | ( )
0
1 1
1 1
0 0 1 ,
2 2
y C C = = + =
Rezultati prfundimtar do t jet,
| | ( )
{ }
| |
1
1 1
2
n
y n u n =

4. Sistemi i vazhduar sht prshkruar prmes ekuacionit diferencial:

2
2
5 4
d y dy dx
y
dt dt dt
+ + =
N qoft se sinjali n hyrje sht ( ) ( ) sin x t u t = dhe kushtet fillestare jan:
y(0)=0,
0
1
t
dy
dt
=
= t prcaktohet:
(a) Prgjigja e natyrshme e sistemit,
35
(b) prgjigja e detyruar e sistemit dhe
(c) prgjigja e plot e sistemit.
Zgjidhje:
(a) Prgjigja e natyrshme prfitohet nga zgjidhja e ekuacionit

2
2
5 4 0
n n
n
d y dy
y
dt dt
+ + =

me kushtet e cekura fillestare. Ekuacioni karakteristik pr kt rast sht

2
5 4 0 r r + + =

vlerat karakteristike jan r
1
=-1 dhe r
2
=-4, q do t thot se trajta e prgjigjes s
natyrshme sht

4
1 2
, 0
t t
n
y c e c e t

= + >
Nga kushtet fillestare shtrohen ekuacionet q i prcaktojn vlerat e konstantave c1
dhe c2.

( )
( )
1 2
1 2
0
0 0
1 4
n
n
t
y c c
dy t
c c
dt
=
= = +
= =

Zgjidhja e ekuacioneve t siprme sht
1
1
3
c = dhe
2
1
3
c = , q do t thot se
prgjigja e natyrshme sht e prcaktuar me shprehjen

4
1 1
, 0
3 3
t t
n
y e e t

= >
(b) S pari prcaktohet zgjidhja e veant (partikulare) e ekuacionit diferencial
y
p
(t) nga ekuacioni

( ) ( ) ( ) ( )
2
2
5 4 sin cos
p p
p
d y dy
d
y t u t t u t
dt dt dt
+ + = = (

Zgjidhja e veant i prshtatet trajts funksionale t ans s djatht t ekuacionit.

( ) ( )
1 2
cos sin
p
y b t b t = +

N kt rast vlen

( ) ( ) ( ) ( )
2
1 2 1 2
2
sin cos dhe cos sin
p p
dy d y
b t b t b t b t
dt dt
= + =

Konstantet e panjohura b
1
dhe b
2
prcaktohen duke i zvendsuar shprehjet e
siprme n ekuacionin diferencial

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2 1 2 1 2
cos sin 5 sin cos 4 cos sin cos b t b t b t b t b t b t t + + + + = ( (

ose pas rregullimit

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2 1 2
3 5 cos 5 3 sin cos b b t b b t t + + + =

ekuacioni i siprm vlen kur plotsohen kushtet vijuese,

1 2
1 2
3 5 1
5 3 0
b b
b b
+ =
+ =

Kushtet plotsohen kur
1
3
34
b = dhe
2
5
34
b = , kshtu q zgjidhja e veant sht

( ) ( ) ( )
3 5
cos sin
34 34
p
y t t u t
(
= +
(

36
Prgjigja e detyruar prbhet nga zgjidhja e veant dhe nga termat vetjake t
prgjigjes s natyrshme, kur kushtet fillestare jan zero, pra trajta funksionale e yd
sht

( ) ( )
4
1 2
1
3cos 5sin , 0
34
t t
d
y c e c e t t t

= + + + > (

Konstantet c
1
dhe c
2
prcaktohen nga kushtet fillestare zero. Pra duhet t vlej

( )
1 2
1 2
0
3
0 0
34
5
4 0
34
d
d
t
y c c
dy
c c
dt
=
= + + =
= + =

Me zgjidhjen e ekuacioneve t siprme fitohen kto vlera t koeficienteve:
1
1
6
c = dhe
2
4
51
c = . Kshtu q prgjigja e detyruar sht

( ) ( )
4
1 4 1
3cos 5sin , 0
6 51 34
t t
d
y e e t t t

= + + + > (

(c) Prgjigja e plot e sistemit prfitohet si shum e prgjigjes s natyrshme dhe
asaj t detyruar,
( ) ( ) ( ) ( )
4
1 13 1
3cos 5sin , 0
6 51 34
t t
n d
y y t y t e e t t t

= + = + + > (

5. Nj qark elektrik mund t paraqes sisteme t ndryshme, varsisht nga ajo se
far madhsie merret si hyrje e far si dalje e sistemit. Kjo sht ilustruar me
qarkun e elektrik t paraqitur n figur. Ktu si sinjal hyrs, n t gjitha rastet,
sht zgjedhur rryma e gjeneratorit, ndrsa si sinjale dalse jan zgjedhur katr
madhsi (sinjale) t ndryshme n qark. N kt mnyr jan fituar 4 sisteme t
ndryshme. Prcaktoni prmes ekuacioneve prkatse diferenciale kto sisteme.

Zgjidhje:
Shtrohen ekuacionet themelore pr kt qark elektrik
C L
i x i i = = + dhe ( )
1 2
1
t
L
L C C
di
Ri L R i i d
dt C

+ = +
}

(a) Dalje sistemit sht tensioni n skajet e R
1
.
1
1 1
, ,
L L C L
y y
y R i i i x i x
R R
= = = =
( )
( )
2
1 1 1
1
t
y
d y y
y L R x x d
dt R R C R
| | | | | |
+ = +
| | |
\ . \ . \ .
}

diferencohet shprehja nga t dy ant
37
2
2
2 2
1 1 1
1 1 R dy L d y dx dy
R x y
dt R dt dt R dt C RC
+ = +
Pas rregullimit t shprehjes prcaktohet prkufizimi i sistemit t par prmes
ekuacionit diferencial.
2
1 2 1 2 1
2
1 R R R R R d y dy dx
y x
dt L dt LC L dt LC
+
+ + = +
(b) Dalje sistemit sht tensioni n skajet e induktivitetit L.
( ) ( )
1 1
, ,
t t
L
L C
di
y L i y d i x y d
dt L L

= = =
} }

Ekuacioni pr baraspeshn e tensioneve diferencohet dy her
2 2 3
1 2 2 3 2
1
C C L L
d i di d i d i
R L R
dt dt dt C dt
+ = +
dhe bhet zvendsimi
2 2
1
2 2 2
1 1 1 R dy d y d x dy dx
R y
L dt dt dt L dt C dt L
| |
| |
+ = +
| |
\ .
\ .

duke fituar shprehjen prfundimtare
2 2
1 2
2 2 2
1 1 R R d y dy d x dx
y R
dt L dt LC dt C dt
+
+ + = +
(c) Dalje sistemit sht rryma npr kapacitetin C.
,
C L
y i i x y = =
Diferencohet ekuacioni pr baraspeshn e tensioneve
2
1 2 2
1
C L L
C
di di d i
R L R i
dt dt dt C
+ = +
dhe zvendsohen vlerat
( ) ( )
2
1 2 2
1 d d dy
R x y L x y R y
dt dt dt C
+ = +
Pas rregullimit t shprehjes fitohet prshkrimi
2 2
1 2 1
2 2
1 R R R d y dy d x dx
y
dt L dt LC dt L dt
+
+ + = +
(d) Dalje sistemit sht tensioni n skajet e kapacitetit C.
( )
1
, ,
t
C C L
dy dy
y i d i C i x C
C dt dt

= = =
}

1 2
dy d dy dy
R x C L x C R C y
dt dt dt dt
| | | |
+ = +
| |
\ . \ .

Kjo rezulton me
2
1 2 1
2
1 1 R R R d y dy dx
y x
dt L dt LC L dt C
+
+ + = +
Duhet t vrehet se n t gjitha rastet koeficientet pran termeve t daljes y(t)
mbesin t njjta, ndrsa ndryshojn vetm koeficientet pran termave t hyrjes
x(t). Kjo do t thot se koeficientet pran y(t) prshkruajn strukturn e brendshme
t sistemit, ndrsa ato pran x(t) prcaktojn se cila madhsi n qark merret si
dalje. Ky prfundim vlen edhe n rastin e prgjithshm pr fardo sistemi, pra
koeficientet a
k
e prcaktojn parametrat dhe strukturn e brendshme t sistemit.

38
6. Jan dhn dy sisteme t vazhduara, t prkufizuara prmes ekuacioneve
diferenciale:
( )
( ) ( )
( )
( ) ( )
1
2
1
:
2
1
:
3
dy t
S y t x t
dt
dy t
S y t x t
dt
+ =
+ =

N prkufizimin e siprm t sistemeve, x(t) paraqet sinjalin hyrs pr sistemin
prkats dhe y(t) paraqet sinjalin dals. N figurn vijuese jan treguar 3 mnyra
themelore t ndrlidhjes t kto dy sistemeve. Prcaktoni sistemet ekuivalente,
prkatsisht ekuacionet diferenciale t cilat e ndrlidhin hyrjen x(t) dhe daljen y(t)
n t tri rastet.

Zgjidhje:
(a) Pr kt rast vlen ekuivalenca vijuese:

Shnojm variabl t ri q(t) n dalje t sistemit S
1
dhe shtrojm ekuacionin pr
dalje
( ) { } ( ) ( ) { }
1 2 1 2 e
y S S x t S S x t S x t = = = ( (

S pari prcaktojm relacionin n mes t y(t) dhe q(t)
( )
( ) ( )
1
3
dy t
y t q t
dt
+ =
pastaj at n mes t q(t) dhe x(t)
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
2
2
1 1 1 1
2 3 2 3
5 1
6 2
dq t dy t dy t
d
q t y t y t
dt dt dt dt
d y t dy t
y t x t
dt dt
( (
+ = + + +
( (

= + + =

kjo do t thot se sistemi ekuivalent sht prcaktuar me
( ) ( )
( ) ( )
2
1 2 2
5 1
:
6 2
e
d y t dy t
S S S y t x t
dt dt
= + + =
(b)

39
Shtrojm kto ekuacione q prshkruajn lidhjen me riveprim
1
2
dy
y e
dt
+ = ,
1
3
dq
q y
dt
+ = dhe ( ) ( ) ( ) e t x t q t =
nga ekuacioni i par dhe i tret, kemi
1 1
,
2 2
dy dy
y x q q x y
dt dt
+ = =
dhe kt e zvendsojm n ekuacionin e dyt
1 1 1
2 3 2
d dy dy
x y x y y
dt dt dt
( (
+ =
( (

Pas rregullimit t shprehjes fitohet prshkrimi i sistemit ekuivalent prmes
ekuacionit diferencial.
2
2
5 7 1
:
6 6 3
e
d y dy dx
S y x
dt dt dt
+ + = +

Sinjalet dhe sistemet Prshkrimi i sistemeve prmes thurjes.

1. Jan dhn dy sinjale x
1
[n] dhe x
2
[n] prmes shprehjeve:

| | | |
1 2
1, 0 1 , 0
dhe
0, t tjera 0, 0
n
n N a n
x n x n
n n
s s >
= =

<

Prcakto prmes thurjes n domen kohor sinjalin
| | | | | |
3 1 2
3 1 x n x n x n = + - +
Zgjidhje:
| | | | | | ( ) | |
3 1 2 1 2
3 1 3 1
k
x n x n x n x n k x k
=
= + - + = + + (

ku
| | | |
3
1 2
1, 2 1 , 3
3 dhe 1
0, t tjera 0, 3
n k
N k a k n
x n k x k
n k n
+
+ s s s +
+ = + =

> +

Sinjalet q thuren duken si n figur

Pr 3 2 n N + < + , prkatsisht pr 1 n N < t gjith termat e jan zero
prandaj x
3
[n]=0 pr kt brez t vlerave t kohs diskrete n. N intervalin
2 3 1 N n + s + s , prkatsisht 1 2 N n s s x
3
[n] prcaktohet nga shprehja

| | ( )
2 4 2 4 3 3
3 3 1 3 4
3
1
2 2
2
1 1
1
, 1 2
1
N n N n n n
k
n k n n n
k N k N
n N
a a a a
x n a a a a a
a a
a
N n
a
+ +
+ + + +
= + = +
+ +

= = = =

= s s

N intervalin 3 1 n + > ose 2 n > , x
3
[n] prcaktohet si

| | ( )
2 2 1 1
3 3 1 3 2
3
1
2 2
2
1
1 1
1
, 2
1
N N
k
n k n n n
k N k N
N
n
a a a
x n a a a a a
a a
a
a n
a

+ + + +
= + = +
+

= = = =

= < <

2. Dy sinjale t vazhduara x
1
(t) dhe x
2
(t), t paraqitura n figur, thuren pr t
formuar sinjalin y(t),
( ) ( ) ( )
1 2
y t x t x t = - .
2

(a) T prcaktohet dhe t vizatohet trajta funksionale e sinjalit y(t).
(b) T shprehet sinjali x
2
(t) si funksion i sinjalit x
1
(t), ( ) ( )
2 1
x t f x t = (

.
Zgjidhje:
(a) Detyra m s shpejti zgjidhet duke marr thurjen e trajtave bazike q i
formojn termat e thurjes dhe duke i shfrytzuar vetit e thurjes. Le t definohen
dy trajta bazike si n figur dhe thurja e tyre, sipas grafikut vijues.

Le t shnohet me
( ) ( ) ( )
1 a b
y t x t x t = - , ku
( ) ( ) ( )
1 a b
y t x x t d
=
}

Nga grafiku shihet se y
1
(t)=0 pr t<0 dhe t>3. M tej vlen

( )
( ) ( )
( ) ( ) ( )
1
0
1
1
2
1
1
0 1; 2 2
1 2; 2 2 1 2
2 3; 2 2 2 1 2 3
t
t
t
t
t y t d t
t y t d t t
t y t d t t
s < = =
s < = = + =
s s = = + =
}
}
}

Skica e sinjalit y
1
(t) sht treguar n figur

Tani nse merret parasysh se vlen

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2
1 3 dhe 1
a a b b
x t x t x t x t x t x t = = +
ather

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
1 2
1 1 1
3 3 1
a b a b
a b a b
x t x t x t x t x t x t
x t x t x t x t
- = - + -
+ - -

Duke marr parasysh vetin e invariancs s zhvendosjes pr termat e thurjes, do
vlej edhe

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2 1 1 1 1
1 2 3 4 y t x t x t y t y t y t y t = - = + +
3

(b) Me vzhgim t trajtave prfundohet lehtsisht se vlen
( ) ( )
2
1
2 1
2
x t x t = +

3. N hyrje t nj sistemi, linear dhe invariant n zhvendosje, me prgjigje
impulsive h(t) vepron sinjali hyrs x(t). Prmes thurjes t prcaktohet sinjali n
dalje t sistemit y(t) dhe t skicohet trajta valore e tij pr kto raste:
(a)
( ) ( ) ( ) 1 1 h t u t u t = + ,
( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 4 x t u t u t u t = +
(b)
( ) ( ) ( ) ( ) 2 1 1 h t u t u t u t = + ,
( ) ( ) ( ) ( ) 2 1 3 x t u t u t u t = +
Zgjidhje:
(a) Dalja e sistemit do t jet

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1 2 2 4
1 1 2 2 1 4
1 1 2 2 1 4
y t h t x t u t u t u t u t u t
u t u t u t u t u t u t
= - = + - + ( (

= + - + + - + -
- - + -

Nse me y
u
(t) shnohet thurja e u(t) me vetveten, u(t)-u(t), q definohet si
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
0
t
u
y t u t u t u u t d d t u t t t t t
= - = = =
} }

Ather duke shfrytzuar vetin e zhvendosjes q vlen pr thurje, e q shprehet
me

( ) ( ) ( )
1 2 1 2 u
u t u t y t t t t t - =
prfundohet se pr y(t) vlen

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1 2 3 1 3 2 5
1 1 3 3 3 2 5 5
u u u u u u
y t y t y t y t y t y t y t
t u t t u t t u t
= + + +
= + + +

Kur kjo shprehje zbrthehet pr intervale t pjesshme, fitohet

( )
( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
0; 1
1; 1 3
1 3 3 2 5 ; 3 5
1 3 3 2 5 0; 5
y t t
y t t t
y t t t t t
y t t t t t
= <
= + s <
= + = s s
= + + = s s

(b) Ngjashm zgjidhet edhe ky rast

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 1 1 2 1 3
2 1 1
4 1 2 1 1 2 1 1
2 3 1 3 1 3
y t h t x t u t u t u t u t u t u t
= - = + - + ( (

= - + - -
- + + - + -
+ - + - -

4

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
2 1 1 4 1 2 2 2
2 3 2 4
u u u u u u
u u u
y t y t y t
= + + +
+

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 4 5 1 2 2 3 4
1 1 4 5 1 1 2 2 2 3 3 4 4
u u u u u u
t u t tu t t u t t u t t u t t u t
= + + + +
= + + + + +

( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
0; 1
1 ; 1 0
1 4 3 1; 0 1
3 1 5 1 2 4; 1 2
2 4 2 2; 2 3
2 2 3 4; 3 4
y t t
y t t t
y t t t t t
y t t t t t
y t t t t t
y t t t t t
= <
= + s <
= + + = s <
= = + s <
= + + = + s <
= + + = s <

( ) ( ) 4 4 0; 4 y t t t t = = s <

Skicat e trajtave valore t sinjaleve jan treguar n figur.

4. Nj sistem i vazhduar S, linear dhe invariant n zhvendosje, sht prcaktuar
prmes relacionit hyrje-dalje, y(t)=S{x(t)}, si sht treguar n figur.

(a) T prcaktohet dhe t skicohet prgjigja impulsive e sistemit h(t).
(b) T prcaktohet dhe t skicohet prgjigja e sistemit y
u
(t) n sinjalin shkall njsi
u(t).
Zgjidhje:
(a) N qoft se sistemi S sht linear dhe invariant n zhvendosje ather sinjali n
dalje t tij mund t prcaktohet prmes thurjes si n vijim,
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) y t h t x t h x t d
= - =
}

Diferencimi i sinjalit hyrs e jep lidhjen n mes t tij dhe delta impulseve, sepse
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( ) ( ) 1 ' 1
dx t
x t u t u t x t t t
dt
o o = = =
5
Nga ana tjetr vrehet se pr derivatin e sinjalit dals vlen

( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ' '
dy t
d d
h x t d h x t d
dt dt dt
h x t d h t x t

= =
= = -
} }
}

Nse derivati i sinjalit hyrs zvendsohet n shprehjen e siprme, ather
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ' 1 1 y t h t t t h t h t o o = - = (

Trajtat e derivateve t sinjaleve jan skicuar n figur.
( ) t o
( ) 1 t o
( ) 1 h t
( ) h t

Nga ekuacionet dhe figura shihet qart se prgjigja impulsive e sistemit sht

( ) ( ) ( ) 1 h t u t u t =
(b) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 1
u
y t h t u t u u u t d
= - = (
}

( ) ( ) ( ) ( )
0 1
0, 0 0, 1
1
, 0 1, 1
t t
t t
u u t d u u t d
d t t d t t

< <

= =

= > = >

} }
} }

( )
0, 0
, 0 1
1 1
u
t
y t t t
t
<
= s s
>

5. Nj sistem diskret, linear dhe invariant n zhvendosje, formohet si lidhje
serike e tri nn-sistemeve si n figur. Brenda bllokut t secilit nn-sistem jan
shnuar prgjigjet prkatse impulsive, ku me a sht shnuar nj konstant
me vler reale, por t panjohur.
| |
x n
| |
1 n
a u n
| | 1 n o +
| |
n
a u n
| |
y n

(a) T prcaktohet prgjigja impulsive h[n] e ksaj lidhjeje t nn-sistemeve.
(b) Cili sht brezi i vlerave t konstants a q e siguron stabilitetin e sistemit?
6
(c) Pr rastin kur sistemi sht stabil t prcaktohet prgjigja e sistemit n sinjalin
x[n]=u[n].
(Detyra t zgjidhet n domen kohor!)
Zgjidhje:
(a) Prgjigja impulsive tr sistemit prcaktohet drejtprsdrejti nga skema

| | | | ( ) | | | |
1
1
n n
h n a u n n a u n o

= - + +

| |
( )
( ) | | | | | |
1 1
1 1
n n n n
h n a u n a u n a u n a u n
+
= + + = + (

| |
0,
,
0,
n
n
n
n a
h n a n
n a

<

= = < <
`
>

)

(b) Sistemi sht stabil kur prgjigja impulsive sht e mbledhshme pr nga vlera
absolute

| | | | | |
1
1 1
0 1 0
1
n n
n n n n
n n n n n n
h n a u n a u n a a a a

= = = = = =
= + = + = +

T dy shumat n shprehje konvergjojn kur |a
-1
|<1 ose |a|>1.
(c) Sinjali n dalje y[n] sht
| | | | | | | | | | | | | | 1
k k
k k k
y n h k u n k a u k u n k a u k u n k

= = =
= = +

Paraqitja grafike e termave t thurjes
| |
h k
| | 1
k
a u k
| |
k
a u k
| | u n k

Pr n<0 vlen
| |
0
1
0
1
1 1
n
k n l n l n n
l n k
k l l
a
y n a a a a a a
a a
=
= = =
= = = = =

Pr n0 vlen

| |
( )
( )
1
1
1 1
0 0 0
1 1
1 1 1
1 1
n n
n k k l k
k k l k
y n a a a a a
a a

+

= = = =
= + = + + = + +

| |
1 1
1 1
1 1 1
1 1 1 1
n n
a a a
y n a a
a a a a

+ +
= =

6. N hyrje t nj sistemi linear dhe invariant n zhvendosje me prgjigje
impulsive

| | | |
4
n
j
h n u n
| |
=
|
\ .

vepron sinjali
| | ( ) | | cos x n n u n t = .
(a) T prcaktohet shprehja e prgjithshme pr prgjigjen y[n].
(b) trajt analitike merr y[n] n gjendjen stacionare, kur n?
Zgjidhje:
(a) Prgjigja e sistemit n x[n] sht
7

| | | | | | ( ) | |( ) | |
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
1
0 0
cos / 4
1 / 4
1 / 4 1 1 / 4 1
1 / 4
k
k k
n
n n
n k k n k k n
k k
y n x n k h k n k u n k j u k
j
j j
j
t

= =
+

= =
= =

= = =

| | ( )
( )
1
1 / 4
1 , 0
1 / 4
n
n
j
y n n
j
+

= >
+

(b) N gjendjen stacionare, n, vlen

| | ( )
( )
( )
1
1 lim / 4
1
lim 1
1 / 4 1 / 4
n
n
n
n
n
j
y n
j j
+

= =
+ +

Pra sinjali n gjendje stacionare prshkruhet me shprehjen
| |
( ) ( ) 1 cos
1 / 4 1 / 4
n
n
y n
j j
t
= =
+ +

7. Jan dhn dy sisteme lineare dhe invarinate n zhvendosje, njri i vazhduar
dhe tjetri diskret. N qoft jan t njohura prgjigjet impulsive t sistemeve
dhe sinjalet n hyrje prcaktoni prmes thurjes sinjalet n daljet prkatse.
(a) Prgjigja impulsive:
( ) ( ) 2
t
h t e u t
= + , sinjali n hyrje:
( ) ( ) 1
t
x t e u t = .
(b) Prgjigja impulsive:
| | | | 1 h n u n = , sinjali n hyrje:
| | | |
2
2 2
n
x n u n
= .
Zgjidhje:
(a)
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
2
1 2
1 2
t
t
y t x h t d e u e u t d
e e u u t d

= = +
= +
} }
}

Jan dy situata pr prcaktimin e y(t).
( ) 1 u
( ) 2 u t +
2 t +

Kur 2 1, 1 t t + s s , vlen ( )
( )
2
2 2 2 4
1 1
2 2
t
t t t t
y t e e d e e e
+
+ +
= = =
}

kur 2 1, 1 t t + > > , vlen ( )
( )
1
2 2 2
1 1
2 2
t t t
y t e e d e e e
= = =
}

ose n trajt m t prmbyllur
( ) ( )
( )
( )
2 4
1 1
1 1
2 2
t t
y t e u t e u t
+
= + +
(b)
| | | | | | | |
( )
| |
| | | |
2
2
1 2 2
2 4 1 2
n k
k k
n k
k
y n h k x n k u k u n k
u k u n k

= =
=
= =
=

Jan dy breza t domenit kohor pr prcaktimin e y[n].
8
| | 1 u k
-1
k
| | 2 u n k
2 n

Kur 2 1, 1 n n < < , vlen
| | ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
{ }
( )
2 1
2 2 2
2 0 0
2
2 2
2 4 2 1/ 4 2 1/ 4 1/ 4
1
2 4 / 3 4 / 3 1 1/ 4 4 / 3 4 4
12
n n
k k k
n k n n
k k n k k
n
n n n
y n
+

= = + = =
+

= = =
`
)
(
= = =

kur 2 1, 1 n n > > , vlen
| | ( ) ( ) ( ) ( )
1
0
2
1 0
1 1
2 4 4 1/ 4 4 1/ 4 1/ 4 4 4 / 3 1
3 4
n
k k
n k n n n
k k k
y n

= = =
| |
= = = = = (
`
|
\ . )

ose

| | | | | |
1 1 1
1
12 3 4
n
y n u n u n
| |
= +
|
\ .

8. Nj sistem linear dhe invariant n zhvendosje ka prgjigje impulsive h(t), si n
figur.
( ) 2 t o

(a) T prcaktohet prmes thurjes dhe t skicohet sinjali n dalje t sistemit kur n
hyrje vepron sinjali x(t).
(b) T prcaktohet prmes thurjes dhe t skicohet sinjali n dalje t sistemit kur n
hyrje vepron sinjali x
1
(t)=x(2-t/2).
Zgjidhje: ( a)
( ) 2 o
( ) h t

( )
( )
( )
( ) ( ) ( )
2 1 , 1 0
2 2
2 1 , 0 1
a
x x

o o

+ < <

= + = +
`
< <

)

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 2 2
a a
y t x t h t x t h t t h t y t h t o = - = - + - = +

( ) 1 1, 0, 0
a
t t y t < < =
( ) ( )
1
2
1
1 1 0, 0 1, 2 1
t
a
t t y t d t
s < s < = + =
}

( ) ( ) ( ) ( )
0 1
2
1 0
0 1 1, 1 2, 2 1 2 1 2 2
t
a
t t y t d d t
s < s < = + + =
} }

9
( ) ( ) ( ) ( )
0 1
2
3 0
1 1 2, 2 3, 2 1 2 1 2 2
a
t
t t y t d d t
s < s < = + + =
} }

( ) ( ) ( )
1
2
3
2 1 3, 3 4, 2 1 4
a
t
t t y t d t
s < s < = =
}

( ) 3 1 4, 4 5, 0
a
t t y t s < s < =

(b)
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
1
1
2 / 2 2 / 2 / 2 2
1/ 2
o o o o o o = = = = = (

( )
( )
( )
( ) ( ) ( )
1
4 1/ 2 , 1/ 2 1
2 2
4 3 / 2 , 1 3 / 2
b
x x

o o

< <

= + = +
`
< <

)

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1
2
b b
y t x t h t x t h t t h t y t h t o = - = - + - = +
( ) 2o
x
1
( )
1
2
( ) h t
t-1
t-3
1/2 3/2

( ) 3 / 2, 0
b
t y t < =
( ) ( ) ( )
1
2
1/ 2
3 / 2 2, 4 1/ 2 2 3 / 2
t
b
t y t d t
< s = =
}

( ) ( ) ( ) ( )
1 1 2
1/ 2 1
2 5 / 2, 4 1/ 2 4 3 / 2 1 2 5 / 2
t
b
t y t d d t
< s = + = (
} }

( ) ( ) ( )
1 3/ 2
1/ 2 1
5 / 2 7 / 2, 4 1/ 2 4 3 / 2 1
b
t y t d d < s = + =
} }

( ) ( ) ( ) ( )
1 3/ 2 2
3 1
7 / 2 4, 4 1/ 2 4 3 / 2 1 2 7 / 2
b
t
t y t d d t
< s = + = (
} }

( ) ( ) ( )
3/ 2 2
3
4 9 / 2, 4 3 / 2 2 9 / 2
b
t
t y t d t
< s = = (
}

( ) 9 / 2, 0
b
t y t > =

10
9. Nj sistem diskret, linear dhe invariant n zhvendosje, ka prgjigje impulsive
| | ( ) | | sin / 2 h n n u n t = . Nse n hyrje t sistemit vepron sinjali
| | | | | | 4 x n u n u n = , t prcaktohet prmes shums thurse sinjali n dalje
t sistemit y[n].
Zgjidhje:
| | | | | | | | | | sin
2
k k
y n h k x n k k u k x n k
t

= =
| |
= =
|
\ .

| | 0, 0 n y n < =

| |
0
0 3, sin
2
n
k
n y n k
t
=
s s =
,
| |
3
4 , sin
2
n
k n
n y n k
t
=
s s =

| | ( )
/ 2 / 2
0 0 0
1 1
sin , ,
2 2 2
n n n
k
k j j
k k k
y n k j j e j e j
j j
t t
t

= = =
= = = =

( )
( )
( )
( ) 1
1
0 0
1
1
,
1 1
n
n
n n
k
k
k k
j
j
j j
j j
+
+
= =

= =
+

| |
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
{ }
( ) ( )
1
1
1 1
1 1
1
1 1 1
2
2 1 1 4
1 1
2 2 sin 1 2 cos 1 1 cos sin ; 0 3
4 2 2 2 2 2
n
n
n n
n n
j
j
y n j j j j j j
j j j j
j j n j n n n n
j
t t t t
+
+
+ +
+ +
(

( (
( = = +

+
(

( (
= + + = + s s
( (

| |
| | ( ) ( )
3
3 3
0 0
sin ; 3; 3
2
sin 3 cos
2 2
n
k n
l l
y n k l k n k l n
y n l n n l
t
t t
=
= =
= = + = +
= + = +

| | ( ) ( ) ( ) cos cos 1 cos 2 cos 3
2 2 2 2
cos sin cos sin 0 ; 3
2 2 2 2
y n n n n n
n n n n n
t t t t
t t t t
= + + + + + +
= + = >

11
10. sht dhn shprehja pr thurje t dyfisht si n vijim,

| | | | | | | | y n q n r n x n = - -
ku:
| | ( ) | | 1/ 4
n
q n u n = ,
| | | | 2 r n u n = + ,
| | | | | | 1 x n n n o o = .
Duke e zgjidhur detyrn n domenin kohor (prmes veprimit t thurjes) le t
prcaktohet shprehja pr y[n] n kto dy mnyra:
(a) S pari le t prcaktohet thurja
| | | | q n r n - , e pastaj rezultati t thuret me x[n].
(b) S pari le t prcaktohet thurja
| | | | r n x n - , e pastaj rezultati t thuret me q[n].
Zgjidhje:
(a) | | | | | | | | ( ) | | | | 1/ 4 2
k
k k
q n r n q k r n k u k u n k

= =
- = = +

| | | | 0, 2 q n r n n - = <

| | | | ( )
( )
( )
3
3
2
0
1 1/ 4
4 1
1/ 4 1 , 2
1 1/ 4 3 4
n
n
n
k
k
q n r n n
+
+
+
=
(
| |
- = = = >
(
|
\ .
(

Kjo mund t shkruhet edhe si
| | | | | |
3
4 1
1 2
3 4
n
q n r n u n
+
(
| |
- = +
(
|
\ .
(

| | | | | | | | | | | | | | { }
| | | | | |
3
3 2 2
4 1
1 2 1
3 4
4 1 4 1 1
1 2 1 1 2
3 4 3 4 4
n
n n n
y n q n r n x n u n n n
u n u n u n
o o
+
+ + +
(
| |
= - - = + -
(
|
\ .
(

( (
| | | | | |
= + + = +
( (
| | |
\ . \ . \ .
( (

(b)

| | | | | | | | | | | | | | | | 2 1 2 1 2 r n x n u n n n u n u n n o o o ( - = + - = + + = +

| | | | | | | | | |
2
1
2 2 2
4
n
y n q n n q n u n o
+
| |
= - + = + = +
|
\ .

11. Prgjigja impulsive e nj sistemi linear dhe invariant n zhvendosje sht
treguar n figur.
( ) h t
t 1 0 2
2

N hyrje t nj sistemi vepron sinjali ( ) ( ) ( ) ( ) 1 1
t
x t e u t u t t o
= + (

.
Prcakto prmes thurjes prgjigjen e sistemit n ngacmimin x(t).
Zgjidhje:
( ) x t
t
1 0
1
( ) 1 t o
( ) ( ) 1
t
e u t u t
(

12

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
1
1 1
1
t
y t x h t d x t e u t u t x t t
y t x t
o
= = - + - (

= +
}

t 0
1
1 t 2
2
1
( ) x
( ) t
e

( )
1
0 y t = pr 1 t < dhe 1 2 t > , ose 3 t > .
Pr 1 2 t s < , ( )
( )
( )
( )
( )
1
1
1
2 2 2 1
t
t t t t
y t e d e e e e

= = =
}

Pr 2 3 t s < ,
( )
( )
( )
( )
( )
2
2 2 1 1
1
1
2 2 2
t t t t
t
y t e d e e e e e
= = =
}

( )
( )
( )
( )
( )
1
2 1
0, 1
2 1 , 1 2
2 2 , 2 3
0, 3
t
t
t
e t
y t
e e t
t

<
s <
=

+ s <
>

t 0 2 1
( ) y t
3

12. Nj sistem linear dhe invariant n zhvendosje formohet si lidhje serike e tri
nn-sistemeve si n figur. Brenda bllokut t secilit nn-sistem jan shnuar
prgjigjet prkatse impulsive t tyre, ku me a sht shnuar nj konstant me
vler reale por t panjohur.
( )
t
e u t
( ) 1 t o ( )
at
e u t
( ) x t ( ) y t

(a) T prcaktohet prgjigja impulsive h(t) e ksaj lidhjeje t nn-sistemeve.
(b) Cili sht brezi i vlerave t konstants a q e bn sistemin t jet stabil?
Zgjidhje:
(a)

( ) ( ) ( ) ( ) 1
t at
h t e u t t e u t o
= - -
( ) ( ) ( )
( )
( )
1
1
1 1
t t
h t e u t t e u t o

= - =
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
1
1
1
t at at
h t h t e u t e u t e u t

= - = -
( )
( )
( )
( )
( )
1
1
a t
h t e u e u t d

=
}

13
( ) ( )
1, 1 dhe
1
0, t tjera
t
u u t

> s
=

Rrjedhim i inekuacionit t siprm

( ) 0, 1 y t t = <

( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
( )
1 1 1 1 1 1
1 1
1 1
1
1
1
, 1
1
t t
a t a a a t at at
a t t
h t e e d e e e d e e e e
a
e e t
a

+ + +

= = =
+
= >
+
} }

( )
( )
( )
( )
( )
1 1
1 1
1 1
1 1
a t t
h t e u t e u t
a a

=
+ +

(b)
Kushti i stabilitetit sht
( ) h t
<
}

Ky kusht plotsohet pr 0 a < .

13. sht dhn nj sistem linear dhe invariant n zhvendosje prmes prgjigjes s
tij impulsive h(t), si n figur.
( ) h t
t
1
1 -1

Prcakto sinjalin n dalje t sistemit y(t), pr kto raste t sinjalit n hyrje x(t):
(a)
( ) ( ) ( ) 2 2 2 x t t t o o = + +
(b) ( ) ( ) ( )
0
1 2
k
k
x t t k o
=
=

Zgjidhje:
(a) Prcaktimi i sinjalit dals bhet me thurje
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 2 2 2 2 y t h t t d h t h t o o
= + + = + + (
}

( ) y t
t

(b) N mnyr t ngjashme mund t shkruhet se vlen
14

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
0 0
0
1 2 1 2
1 2
k k
k k
k
k
y t h t k d h t k d
h t k
o o

= =

=
= =
=

} }

( ) y t

14. Prmes thurjes prcakto dhe skico sinjalin n dalje t sistemit linear dhe
invariant n zhvendosje n qoft se sinjali hyrs x[n] dhe prgjigja impulsive e
sistemit h[n] jan paraqitur n figur.

Zgjidhje:

| | | | | |
k
y n x k h n k
=
=

Pr 3 5 n + < dhe 4 1 n > , x[k] dhe h[n-k] nuk prputhen prandaj prfundohet
se vlen

| | 0; 8 dhe 5 y n n n = < >
Pr 3 5 n + > dhe 5 n s vlen: | | ( )
3
5
1 3 5 1 9
n
k
y n n n
+
=
= = + + = +

Pr 5 n > dhe 3 1 n + s vlen:
| |
3 1
5
1 1 4 5 1
n n
k n k
y n n n
+
= =
= = =

Pr 1 n > dhe 1 n s vlen: | |
1 1
4
1 1 2 4 2
n
k n k n
y n n n
= =
= = =

15
Pr 2 n > dhe 4 1 n s vlen | | ( )
1
4
1 6 6
k n
y n n n
=
= = =

15. Jan dhn dy sisteme lineare dhe invarinate n zhvendosje, njri i vazhduar
dhe tjetri diskret. N qoft jan t njohura prgjigjet impulsive t sistemeve
dhe sinjalet n hyrje prcaktoni prmes thurjes sinjalet n daljet prkatse.
a) Prgjigja impulsive:
( ) ( ) 1
t
h t e u t
= + , sinjali n hyrje:
( ) ( ) 1
t
x t e u t = .
b) Prgjigja impulsive:
| | | | 2 h n u n = , sinjali n hyrje:
| | | |
2
2 1
n
x n u n
= .
Zgjidhje:
(a)
a)

( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
1
2
2
1
2
1 1
, 0
1 1
, 0
t
t
t
t
t
y t h t x d e u t e u d
e e d t
e e u t u d
e e d t

= = +

s

= + =
`

>

)
} }
}
}
}

( )
2
2
, 0
2
, 0
2
t
t
e
e t
y t
e
e t
>

(b)
| | | | | | | |
( )
| |
| | | |
2
1
2 2
2 2
2
2 2
2 2 1
2 2 , 1
2 2 2 1
2 2 , 1
n k
k k
n
n k
k n k
k n k
k
y n h k x n k u k u n k
n
u k u n k
n

= =
=
=
= =
= =

>

( ) ( ) ( )
( )
1
2
1
2 2 2 2 2 2 2 2
2
1 0 0
2 2
1 2
4
2 2 2 2 2 2 2 2
3 1 2
4 1 1
2 1 1 2
3 4 3
n
n n
k k k
n k n n n
k k n k k
n n
+
= = + = =
(
(
= = =
(
(

| |
= + =
|
\ .

16

2 0
2 2 2 2 2 2
1 4 5 1
2 2 2 2 1 2 2
4 3 4 12
n k n k n n
k k

= =
| | | |
= = =
| |
\ . \ .

| |
2
1
, 1
3
1
2 , 1
12
n
n
y n
n
>

N figurn vijuese jan paraqitur zonat e integrimit (mbledhjes) n rrafshet (t,),
prkatsisht (k,n).
| | | |
( )
1, 2 & 1
2 1
0, pr ifte t tjera ,
k k n
u k u n k
n k
s s
=

2 k =
1
k
n
=
( ) ( )
( )
1, 1 & 1
1 1
0, pr ifte t tjera ,
t
u t u
t

s s +
+ =

1 t = +
1 =
( )
1 t
d
+

}
( )
1
d

}

16. Prgjigjja impulsive dhe sinjali n hyrje t nj sistemi diskret jan paraqitur
grafikisht m posht.

Prcaktoni dhe skiconi sinjalin n dalje t ktij sistemi.
Zgjidhje:
| | | | | | 7, 0, 0 n h k x n k y n < = =
| | | | | |
7
7 5, 1, 7 , 1 8
n
k
n h k x n k k n y n n
=
s s = s s = = +

| | | | | |
2
4 2, 1, 2 , 1 3
n
k n
n h k x n k n k n y n
=
s s = s s = =

| | | | | |
2
2
1 0, 1, 2 2, 1 1
k n
n h k x n k n k y n n
=
s s = s s = =

17
| | | | | | 1, 0, , 1 0 n h k x n k k y = = =
| | | | | |
2
2 4, 1, 2 , 1 1
n
k
n h k x n k k n y n n
=
s s = s s = =

| | | | | |
2
5 7, 1, 2 , 1 3
n
k n
n h k x n k n k n y n
=
s s = s s = =

| | | | | |
7
2
8 9, 1, 2 7, 1 10
k n
n h k x n k n k y n n
=
s s = s s = =

| | | | | | 10, 0, 0 n h k x n k k y n > = =

17. N hyrje t nj sistemi, linear dhe invariant n zhvendosje, me prgjigje
impulsive h(t), t treguar n figur, vepron sinjali hyrs x(t) i prbr nga
vargu periodik i delta impulseve, i dhn me shprehjen:
( ) ( )
n
x t t nT o
=
=

Prmes thurjes prcaktoni dhe skiconi sinjalin n dalje t sistemit, pr kto raste:
(a) T=2,
(b) T=4,
(c) T=3/2,
(d) T=1.
Zgjidhje:
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
n n
n
y t x t h t h t nT d h t nT d
h t nT
o o

= =
=
= - = =
=

} }

(a) T=2

18
(b) T=4

(c) T=3/2

(d) T=1

18. Nj sistem i vazhduar, linear dhe i pandryshueshm n koh, ka prgjigje
impulsive h(t), si n figurn vijuese.

(a) Prmes thurjes prcakto dhe skico sinjalin n dalje t sistemit y(t) n qoft se
n hyrje vepron sinjali x(t).
(b) Gjithashtu skiconi prgjigjen e sistemit n sinjalin x
1
(t). (Vrejte: Mund ta
shfrytzoni rezultatin nn pikn (a) pr tiu shmangur prdorimit t thurjes n
prcaktimin e y
1
(t))
Zgjidhje:
(a) Pr t<-0.5 y(t)=0
Pr -0.5st<0, figura nn (a), vlen
( ) ( ) ( )
0.5
1
2
t t
y t h x t d d t

= = =
} }

Pr 0st<0.5, figura nn (b), vlen
19
( ) ( ) ( )
0
0.5 0
1
2
t t
y t h x t d d d t

= = + = +
} } }

Pr 0.5st<1, figura nn (c), vlen
( ) ( ) ( )
0 0.5
1 0
1
2
t
t
y t h x t d d d t

= = + = +
} } }

Pr 1st<1.5, figura nn (d), vlen
( ) ( ) ( )
0.5
1
3
2
t
t
y t h x t d d t

= = =
} }

Pr t>0.5 y(t)=0

Prgjigja y(t) sht paraqitur grafikisht n figur.

(b) Meqense vlen
( ) ( ) ( )
1
0.5 1 x t x t x t = + +
dhe sistemi sht linear dhe i pandryshueshm n koh, ky pohim ka pr rrjedhoj
edhe pohimin n vijim
( ) ( ) ( )
1
0.5 1 y t y t y t = + +
Rezultati mund t fitohet duke e mbledhur grafikisht shprehjen e siprme.
20
y(t+0.5)
t
-1
1
t
y(t-1)
0.5
2.5
-1
t 0.5
-0.5
1
2 2.5
y(t)
-1/2
1/2

19. Sistemi i vazhduar linear dhe i pandryshueshm n koh ka prgjigje
impulsive h(t), si n figur.
h(t)
0 t
2
1
x
1
(t)
0
t 2
1
1
x
2
(t)
0
t 2
1
1
(t-1)

Prmes thurjes prcakto dhe skico prgjigjet e ktij sistemi y
1
(t) dhe y
2
(t), kur n
hyrje t sistemit veprojn sinjalet: (a) x
1
(t) dhe (b) x
2
(t).
Zgjidhje:
(a)
( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1
, 1 dhe 4 0 y t h x t d t t y t
= < < < < =

}
(a)
( )
1
x
( ) h
( )
1
x t

( ) ( ) ( )
( )
1
0
2
1
1
0
1 1 2
1 2, sin cos sin
2
t
t
t
t y t d
t
t t
t t
< < = = =
}

( ) ( ) ( )
1
2
1
1
2
1 2 3
2 3, sin cos sin
2
t
t
t
t
t y t d t t t t
t t
( | |
< < = = =
| (
\ .
}

21
( ) ( ) ( )
( )
2
2
2
1
2
2
2 1 2
3 4, sin cos sin
2
t
t
t
t y t d
t
t t
t t
< < = = =
}

(b) Meqense x
2
(t) mund t shtrohet si,
( ) ( ) ( )
2 1
1 x t x t t o = +
ather,
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 1 1
1 1 y t h t x t h t x t h t t y t h t o = - = - + - = +
( )
( )
( )
2
2
1 2
1 2, sin sin 1
2
t
t y t t
t
t
t

< < = +
( ) ( )
2
2 3
2 3, sin sin 1
2
t y t t t t t
t
( | |
< < = +
| (
\ .

( )
( )
2
2
2 2
3 4, sin
2
t
t y t
t
t

< < =

Zbrthimi i sinjaleve periodike n seri Furie.

1. sht dhn sinjali periodik x(t) si n figur

(a) Prcakto zbrthimin e x(t) n seri Furie
(b) Prcakto zbrthimin e tij n seri trigonometrike Furie
Zgjidhje:
( )
( )
/2
0
1 1
1 1 ,
2 2 2
n
n
j
n
A A
c A e c
jn n
t
t t

(
= = =

( )
/2
/2
2 2 1
/2
, 0
0,
2 1 2 1 , 0
j
j
k k
j
e k A A
c c e
k k e k
t
t
t
t t

+
>
= = =

+ + <

Seria Furie
( )
( ) ( )
0 0
1
2 1 /2 2 1 /2
0
2 1 2 2 1
j k t j k t
k k
A A A
x t e e
k k
e t e t
t t

( ( + + +

= =
= + +
+ +

Seria trigonometrike
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
0 0
0 0
0 0 0
2 2
cos 2 1 / 2 sin 2 1
2 2 1 2 2 1
2 2 2
sin sin 3 sin 5
2 3 5
k k
A A A A
x t k k
k k
A A A A
t t t
e t e
t t
e e e
t t t

= =
( ( = + + = + +

+ +
= + + + +

0
e
0
/ 2 c A =
0
2e
0
3e
0
4e
0
5e
e 0
e
0
2e
0
3e
0
4e
0
5e
0
1
A
c
t
=
1
A
c
t
=
3
3
A
c
t
=
3
3
A
c
t
=
2
0
k
c =

Spektri fazor
0
e
0
2e
0
3e
0
4e
0
5e
e 0
e
0
2e
0
3e
0
4e
0
5e
0
/ 2 t
/ 2 t
n
u

2
2. sht dhn sinjali periodik x
1
(t) si n figur
T/4 0 T
A
-T/4 -T t
x
1
(t)
-T/2 T/2

(a) Prcakto zbrthimin e x
1
(t) n seri Furie
(b) Prcakto zbrthimin e x
1
(t) n seri trigonometrike Furie
Zgjidhje:
( ) ( )
1
/ 4 x t x t T = +
( )
0
1 0
2
,
jn t
n
n
x t d e
T
e
t
e
=
= =

( )
( )
( )
( )
0
0 0
/4 /2
1
,
/ 4
jn t
n
n
jn t T jn t jn
n n
n n
x t c e
x t T c e c e e x t
e
e e t
=

+
= =
=
+ = = =

( )
0
/2
1
,
jn t jn
n n n
n
x t d e d c e
e t
=
= =

( ) ( )
/2 /2 (1 ) /2
0
1 1 1 1
,
2 2 2
n n
j jn j n
n
A
d A e e A e c
n n
t t t
t t

= = =
( )
( )
( )
1 2 1 /2
2 2 1
1
, 0
0,
2 1 2 1
, 0
jk
j k
k k
j k
e k
A A
d d e
k k
e k
t
t
t
t t

+
+
>
= = =

+ +
<

Seria Furie
( )
( ) ( ) ( )
0 0
1
2 1 1 2 1
1
0
2 1 2 2 1
j k t k j k t k
k k
A A A
x t e e
k k
e t e t
t t

( ( + + + +

= =
= + +
+ +

( ) ( )
( )
( )
( ) ( ) ( )
1 0 0
0 0
0 0 0
2 1
2
cos 2 1 cos 2 1
2 2 1 2 2 1
2 2 2
cos cos 3 cos 5
2 3 5
k
k k
A
A A A
x t k k k
k k
A A A A
t t t
e t e
t t
e e e
t t t

= =
( ( = + + + = + +

+ +
= + + +

0
e
0
2e
0
3e
0
4e
0
5e
e
0
e
0
2e
0
3e
0
4e
0
5e
0
/ 2 t
t
n
u
2t
2t

3
Spektri amplitudor i sinjalit x
1
(t) mbetet i njjt me at t sinjalit x(t) nga detyra
paraprake, ndrsa ai fazor ndryshon (shiko figurn). Kjo ndodh pr shkak se
trajta kohore e sinjalit nuk ka ndryshuar, dhe se x
1
(t) sht version i shfazuar i
sinjalit x(t) pr t/2.

3. sht dhn sinjali periodik x
2
(t) si n figur

(a) Prcakto zbrthimin e x
2
(t) n seri Furie
(b) Prcakto zbrthimin e x
2
Zgjidhje:
Trajta dhe pozita e kohore e sinjalit x
2
(t) sht e njjt me at t x(t). Sinjali x
2
(t)
mund t shkruhet si,
( ) ( )
2
2 x t x t A =
Nse sinjalin e paraqesim x
2
(t) n seri Furie si
( )
0
2 0
2
,
jn t
n
n
x t f e
T
e
t
e
=
= =

Ather do t vlej,
( )
0 0
2
2
jn t jn t
n n
n n
x t f e c e A
e e

= =
= =

Prej ktu,

0 0
2 2 0
2
A
f c A A = = =
Dhe

( )
/2
1 1
2 2 , 0
2
n
j
n n
f c A e n
n
t
t

= = =
Q do t thot se vlen,
( )
( ) ( )
0 0
1
2 1 /2 2 1 /2
2
0
2 2
2 1 2 1
j k t j k t
k k
A A
x t e e
k k
e t e t
t t

( ( + + +

= =
= +
+ +

Ose n trajt t seris trigonometrike,

( ) ( )
( ) ( ) ( )
2 0
0
0 0 0
4
cos 2 1 / 2
2 1
4 4 4
sin sin 3 sin 5
3 5
k
A
x t k
k
A A A
t t t
e t
t
e e e
t t t
=
( = +

+
= + + +

Trajta e spektrit amplitudor shkallzohet pr faktorin 2 n vlera dhe mbetet e
njjt, prve q mungon komponenti njkahor f
0
. Spektri fazor sht identik me
at pr sinjalin x(t).

4
4. sht dhn vargu periodik, me period T, i delta impulseve prmes grafikut
dhe shprehjes prkatse
T 0 2T
1
-T
-2T t 3T
1
1 1 1
1
( )
T
t o

( ) ( )
T
k
t t kT o o
=
=

(a) Prcakto zbrthimin e o
T
(t) n seri Furie
(b) Prcakto zbrthimin e o
T
Zgjidhje:
Frekuenca themelore sht,
0
2 /T e t = , dhe seria Furie ka trajtn,
( )
0
jn t
T n
n
t c e
e
o

=
=

Ku,

( )
0 0
/2
0
/2
1 1 1
T
jn t jn
n
T
c t e dt e
T T T
e e
o

= = =
}

Konstatohet se spektri amplitudor prbhet nga t gjith komponentt sinusoidal
me amplituda t njjta. Ndrsa spektri fazor sht zero, ose shumfish i 2t.

1
, 0
n n
c
T
u = =
n
c
e
0
e
0
2e
0
3e
0
e
0
2e

Pra vlen relacioni
( ) ( )
0
1
jn t
T
k n
t t kT e
T
e
o o

= =
= =

Barazimi i siprm mund t shkruhet edhe n trajt t seris trigonometrike si

( ) ( )
0
1
1 2
cos
T
n
t n t
T T
o e
=
= +

5. sht dhn sinjali periodik x(t) si n figur

5
(a) Prcakto zbrthimin e x(t) n seri Furie
(b) Prcakto zbrthimin e tij n seri trigonometrike Furie
Zgjidhje:
Detyra mund t zgjidhet duke u ndihmuar me rezultatet paraprake. Nse sinjali
x(t) diferencohet fitohet nj sinjal i ri x
d
(t) periodik me period t njjt T,
( )
( )
( ) ( ) ,
d d
dx t
x t x t T x t
dt
= + =
Si i till edhe ky sinjal mund t zbrthehet n seri Furie,
( )
0
jn t
d n
n
x t d e
e
=
=

Trajta e sinjalit x
d
(t) sht paraqitur n figur,

Trajta kohore e sinjalit x
d
(t) sht e njjt me sinjalin x
2
(t) nga detyra 3, prve
dallimit q sht n vlera t amplitudave. Prandaj mund t shnohet se vlen,
( ) ( )
2
2
d
x t x t
T
=
Nse merret se
( )
( )
0
/2
2 0
1 1
, , 0, 0
n
jn t j
n n
n
x t f e f A e n f
n
e t
t
=

= = = =

Ather nga barazimi,
( ) ( )
0 0
2
2 2
jn t jn t
d n n
n n
x t d e x t f e
T T
e e

= =
= = =

Prfundohet se vlen

( )
/2
0
1 1
2 2
, 0, 0
n
j
n n
A
d f e n d
T T n
t
t

= = = =
Na ka mbetur t prcaktojm edhe relacionin n mes t koeficienteve c
n
dhe d
n
.
Kjo bhet duhet e diferencuar shprehjen e seris Furie pr x(t),
( ) ( )
0 0 0
0
jn t jn t jn t
d n n n
n n n
d
x t d e c e jn c e
dt
e e e
e

= = =
= = =

Prej ktu, kemi prfundimin se vlen
( )
0
0
ose , 0
n
n n n
d
d jn c c n
jn
e
e
= = =
Komponenti c
0
prcaktohet vemas, pr arsye se derivati i komponentit njkahor
nuk e ruan vlern e tij (t gjitha funksionet me vler konstante kan derivat zero).
Prandaj kt term t seris Furie e llogarisim vemas,

( )
0
0
1
2
T
A
c x t dt
T
= =
}

6
Pr vlerat t tjera termave c
n
mund t shnohet,

( )
( )
/2
2 2
0 0
1 1
1 1
1
, 0
2
n
n
j j n
n
A
d A
c e e n
jn jn T n n
t t
e e t t

(

= = = =
Nga shprehja shihet se komponentt ift bhen zero, ashtu q vlen

2
0
k
c =
Dhe se pr komponentt tek kemi

( )
2 1 2
2
2 1
k
A
c
k t
+
=
+

Me kt prfundimisht prcaktohet zbrthimi i ktij sinjali n seri Furie.
( )
( )
( )
0
2 1
2
2
2
2 1
j k t
k
A A
x t e
k
e
t
+
=
=
+

6. Sinjali periodik x(t) sht treguar n figur.

(a) T zbrthehet ky sinjal n seri Furie duke i prcaktuar koeficientet e zbrthimit
c
k
.
(b) T prcaktohet parametri A dhe raporti T
1
/T nse dihet se koeficienti i rendit
zero sht c
0
=1/2 dhe se koeficienti i rendit t tret sht tri her m i vogl se i
pari c
1
=3c
3
.
Zgjidhje:
(a) S pari prcaktojm koeficientin c
0
,
( ) ( )
1
1
1 1
0 1
0
1
1 ,
T T
T
T T A A
c dt dt T T A
T T T T T
o o o = + = + = + =
} }

pastaj edhe koeficientet e tjer

( ) ( )
1
0 0 0 1 0 0 1
1
0
0 0
1 1
1
T T
jk t jk t jk T jk T jk T
k
T
A j A j
c e dt e dt e e e
T T T k T k
e e e e e
e e

= + = +
} }

Shprehja mund t thjeshtohet duke pasur parasysh
0
2 /T e t = , pr rrjedhoj
vlejn kto relacione:

0 0 1 1
2 2
2 , T T T T
T T
t t
e t e to = = = = 2

( )
( )
2
1
1 , 0
2
jk
k
j A
c e k
k
to
t

= =
(a) Nga kushti i par, c
0
=1/2, kemi ekuacionin
( )
1
1
2
A o o + =
Nga kushti i dyt, c
1
=3c
3
, shtrohet

( )
( )
( )
( )
2 6
1 1
1 3 1
2 6
j j
j A j A
e e
to to
t t

=
q rezulton me ekuacionin

2 6 j j
e e
to to
=
7
Meqense 0sos1 ekuacioni i siprm ka zgjidhje t vetme o=1/2, kur
3 j j
e e
t t
= .
Kjo vler e o zvendsohet n ekuacionin e par

1 1 1
1
2 2 2
A
| |
+ =
|
\ .

pr t prfituar A=0.

7. J an dhn dy sinjale periodike x
1
(t) dhe x
2
(t) me period t njjt T. T dy
kto sinjale mund t zbrthehen n seri Furie si m posht
( ) ( )
0 0
1 2 0
2
, ,
jk t jk t
k k
k k
x t c e x t d e
T
e e
t
e

= =
= = =

Prodhimi i ktyre sinjaleve ( ) ( ) ( )
1 2
x t x t x t = sht srish sinjal periodik me
period t T dhe ka zbrthim n seri Furie

( )
0
jk t
k
k
x t e e
e
=
=

N qoft se dihen koeficientet e zbrthimit n seri Furie c
k
dhe d
k
prcakto
formuln q n baz t vlerave t tyre i llogarit vlerat e koeficienteve e
k
.
Zgjidhje:
( ) ( ) ( ) ( )
0 0 0 0
/ / /
1 2 2
/2 /2 /2
1 1 1
T a T a T a
jk t jk t jl t jk t
k l
T T T
l
e x t e dt x t x t e dt c e x t e dt
T T T
e e e e

=
| |
= = =
|
\ .
} } }

( )
( )
0
/2
2
/2
1
T
j k l t
k l l k l
T
l l
e c x t e dt c d
T
e

= =
= =

}

8. Prcaktoni koeficientet e zbrthimit n seri Furie pr sinjalet periodike:
(a)
( ) ( ) ( )
1
cos 2 sin 3 x t t t =
(b)
( ) ( ) ( )
2
cos 3 cos 5 x t t t = +
Zgjidhje:
(a) Prcaktimi i periods themelore
( ) ( ) ( )
1
1 1
sin 5 sin
2 2
x t t t = +
Perioda e termit t par sht
1
2 / 5 T t = , ndrsa t dytit
2
2 T t = . Pr t qen
sinjali periodik t dy komponentt duhet t jen periodike me period t njjt.
Kjo sht e mundur kur plotsohet kushti:
1 2
kT lT T = = . Kushti plotsohet pr
5 k = dhe 1 l = q do t thot se perioda themelore e ktij sinjali periodik sht
2 T t = , ndrsa frekuenca themelore
0
1 e = . Nse sinjali paraqitet n trajtn
komplekse, kemi
( )
5 5
1
1 1 1 1
4 4 4 4
j t j t jt jt
x t e e e e
j j j j

= +
Kjo shprehje krahasohet me trajtn e prgjithshme
( )
0
1
jn t jnt
n n
n n
x t c e c e
e

= =
= =

Prej ktu:
5 1 1 5
1 1 1 1
, , , ,
4 4 4 4
c c c c
j j j j

= = = = t gjitha koeficientet tjera
jan zero.
8
Detyra zgjidhet n mnyr identike duke shnuar se
( )
3 3 5 5
2
1 1 1 1
4 4 4 4
j t j t j t j t
x t e e e e

= + + +
1 2
2 2
,
3 5
T T
t t
= = . Pastaj
2 2
3 5
k l T
t t
= = . Srish 2 T t = me
0
1 e = , pr 3 k =
dhe 5 l = . Krahasohet kjo me serin
( )
2
jnt
n
n
x t d e
=
=

Dhe prfundohet se t gjith koeficientet jan zero, prve
3 3 5 5
1
4
d d d d

= = = = .

9. N hyrje t filtrit ult-lshues vepron sinjali periodik i dhn me
( ) ( ) sin 120 x t t t = . Filtri ult-lshues sht ideal, ndrsa prgjigja e tij
frekuencore sht e prcaktuar si n vijim.
( )
1, 500
0, 500
H
e t
e
e t
s
=

>

(a) T prcaktohet sinjali n dalje t filtrit y(t).
(b) T prcaktohet fuqia e sinjalit P n dalje t filtrit.
Zgjidhje:
(a) Sinjali x(t) zbrthehet n seri Furie
( )
0
jn t
n
n
x t c e
e
=
=

ku
( )
0
0
1
T
jn t
n
c x t e dt
T
e
=
}

Dihet se vlen
( ) sin sin sin o o o t = = + , kur kjo zbatohet n rastin konkret
kemi

( ) ( ) ( )
( ) ( )
sin120 sin120 sin 120 120
sin 120
x t t t T t T
x t T t
t t t t
t t
= = + = +
= + = +

perioda themelore e x(t) prfitohet nga barazimi 120 T t t = , duke rezultuar me
vlern T=1/120. Frekuenca themelore e x(t) do t jet

0
2
240
T
t
e t = =

pra sinjali n hyrje brenda dy periodave t para shprehet si
( )
( )
( )
0
0
sin 2 , 0
sin 2 , 2
t t T
x t
t T t T
e
e
s s
=

s s

Prcaktimi i koeficienteve t zbrthimit n seri Furie prcaktohen nga formula

( )
( ) ( )
0 0 0 0 0
0 0
/2 /2
0
0 0 0
1/2 1/2
0 0
1 1 1
sin 2
2 2
1 1
2 2
T T T
jn t j t jn t j t jn t
n
T T
j n t j n t
c t e dt e e dt e e dt
T jT jT
e dt e dt
jT jT
e e e e e
e e
e

+
= =
=
} } }
} }

m tutje
9

( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
( )
( )
0 0
1/2 1/2
0 0
1 1 1 1
1 1
2 1/ 2 2 1/ 2
j n T j n T
n
c e e
jT j n jT j n
e e
e e
+
=
+

Duke marr parasysh se
0
2 T e t = , j(-j)=1 dhe
( ) ( )
0
1/2 2 1/2
1
j n T j n
e e
e t
= = ,
fitohet

( ) ( )
( )
( ) ( )
2
2 2
1 1 1/ 2 1/ 2
2 1/ 2 2 1/ 2
2 1/ 4
1 2
2 1/ 4 4 1
n
n n
c
n n
n
n n
t t
t
t t
+
= + =
+

= =

ku komponenti njkahor ka vler

0
2
c
t
=

Spektri i sinjalit x(t) do t jet

( ) ( )
0
2
n
n
X c n e t o e e
=
=

Spektri i sinjalit n dalje caktohet nga relacioni
( ) ( ) ( ) Y H X e e e = , meqense
filtri ideal ult-lshues e ka brezin lshues t kufizuar n frekuencn 500t, n
dalje, pos komponentit njkahor, do t paraqiten edhe harmoniku i par dhe i dyt
q kan frekuenca e
0
=240t dhe 2e
0
=480t. Harmonikun e tret me frekuenc
3e
0
=720t e tutje, filtri nuk i lshon. Pra, spektri i sinjalit n dalje do t jet

( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2
0
2
0 1 0 1 0 2 0 2 0
2
2 2 2 2 2 2 2
n
n
Y c n
c c c c c
e t o e e
t o e t o e e t o e e t o e e t o e e
=

=
= + + + + + +

kur kjo shprehje nga domeni frekuencor pasqyrohet n domenin kohor fitohet
( )
0 0 0 0
2 2
0 1 1 2 2
j t j t j t j t
y t c c e c e c e c e
e e e e

= + + + +
Kur vendosen vlerat pr koeficientet e seris Furie

0 1 1 2 2
2 2 2
, ,
3 15
c c c c c
t t t

= = = = =
q rezulton me
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
0 1 0 2 0
2 4 4
2 cos 2 cos 2 cos 240 cos 480
3 15
y t c c t c t t t e e t t
t t t
= + + =
(b) Fuqia e sinjalit n dalje prcaktohet m s lehti n baz t teorems s
Parseval-it

2 2 2
0 1 2
2 2 2
4 8 8
2 2 0.4990
9 225
y
P c c c
t t t
= + + = + + =

10. N figur sht paraqitur bllok-skema e drejtuesit t vals s plot si lidhje
serike e dy sistemeve, n t ciln sistemi i par paraqet qarkun e Grec-it derisa
sistemi i dyt qarkun RC q shrben pr rrafshim t trajts valore t sinjalit.
( ) x t ( ) r t ( ) y t

Sistemi q paraqet lidhjen e Grec-it prkufizohet me relacionin ( ) ( ) r t x t = ,
derisa qarku RC qarku definohet prmes funksionit transmetues H(e),
10
( )
( )
( )
1 1
,
1 1
Y
H RC
R j RC j
e
e t
e e et
= = = =
+ +

Le t merret se sinjali n hyrje sht
( ) ( ) cos 100 x t t t = .
(a) T prcaktohet transformimi Furie i sinjalit x(t).
(b) T prcaktohet transformimi Furie i sinjalit y(t).
(c) T prcaktohet brezi i vlerave q mund t merr konstanta kohore t=RC ashtu
q amplituda e harmonikut t par n sinjalin dals y(t) mos t jet m e madhe se
2% e vlers mesatare t y(t).
Zgjidhje:
(a) Transformimi i prgjithsuar Furie prkufizohet prmes barazimit
( )
1
2
j t
e dt
e
o e
t

=
}

Le t shnohet me e
1
frekuenca e sinjalit hyrs, e
1
=100t (rad/s). Transformim
Furie i sinjalit x(t) do t jet

( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
1 1
1
1 1
1 1
cos
2 2
100 100
j t j t j t
X t e dt e dt e dt
e e e e e
e e
to e e to e e to e t to e t

+

= = +
= + + = + +
} } }

(b) Sinjali r(t)=|x(t)|=|cos(e
1
t)| sht gjithashtu periodik, q mund t shihet edhe
nga paraqitja grafike e ktij sinjali.

Pr dallim nga sinjali x(t) q ka period T
1
=2t/100t=0.02 (s)=20 (ms), sinjali r(t)
ka period prgjysm m t vogl T=T
1
/2=10 (ms). Pr pasoj frekuenca rrethore
e r(t) do t jet dyfish m e madhe se ajo e x(t), prkatsisht
e
0
=2t/T=2t/0.01=2e
1
=200t (rad/s). r(t) si sinjal periodik mund t zbrthehet n
seri Furie, pra vlen

( )
0
200 jn t jn t
n n
n n
r t c e c e
e t

= =
= =

ku:

( ) ( ) ( )
0
0
/2 /2 /4
0 0
/2 /2 /4
0
1 1 2
cos 100 cos 2 cos
T T T
T T T
c t dt t dt u du
T T T
e
e
t e
e

= = =
} } }

dhe pasi merret parasysh se e
0
T/4=t/2, fitohet

( ) ( )
/2 /2
0
/2 /2
1 1 2
cos sin
u
u
c u du u
t t
t t
t t t
=
=
= = =
}

Prndryshe, pr fardo rendi n koeficientet e zbrthimit n seri Furie prcaktohen
nga shprehja
11

( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
0
0
0
0
/2 /2
200
0
/2 /2
/2 /4
2
0
/2 /4
0
/2 /2
2 1 2 1
/2 /2
1 1
cos 100 cos 2
1 2
cos 2 cos
1 1
2 2
T T
jn t jn t
n
T T
T T
jn t j nu
T T
j n u j n u
c t e dt t e dt
T T
t e dt u e du
T T
e du e du
e t
e
e
e
t t
t t
t e
e
e
t t

+

= =
= =
= +
} }
} }
} }

( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
1
2
sin 2 1 / 2 sin 2 1 / 2 cos cos 2 1
2 1 2 1 2 1 2 1 4 1
n
n
n n n n
c
n n n n n
t t t t
t t t t t
+
+ ( (

= + = =
+ +

Meqense
( )
( )
( )
0 0
1
2
2 1
4 1
n
jn t jn t
n
n n
r t c e e
n
e e
t
+

= =
= =

Duke pasur parasysh barazimin e par, nga kjo shprehje drejtprsdrejti nxjerrt
edhe shprehja pr R(e)
( ) ( )
( )
( )
( )
1
0
2
4 1
2 200
4 1
n
n
n n
R c n n
n
e t o e e o e t
+

= =
= =

Prgjigja frekuencore (funksioni transmetues) i RC qarkut mund t shkruhet si
( )
( )
( )
( )
2
1 1
1
1
j
Y
H e
R j
et
e
e
e et
et

= = =
+
+

kshtu q spektri i sinjalit n dalje sht

( ) ( ) ( )
( )
( )
( )
( )
0
0
2
0
2
0
1
2
1
2
1
j
n
n
jn
n
n
Y H R e c n
c e n
n
et
e t
e e e t o e e
et
t
o e e
e t
=
= =
+
=
+

(c) Nga shprehja pr Y(e) shihet se sinjali y(t) mund t shprehet n trajt t seris
Furie
( )
( )
0 0 0
2
0
1
1
jn t jn jn t
n n
n n
y t d e c e e
n
e e t e
e t

= =
= =
+

Vlera mesatare e sinjalit n dalje do t jet

( )
0 0
2
0
1 2
1 0
d c
t
e t
= =
+

Amplituda e harmonikut t par sht

( ) ( )
( )
( )
( )
1 1
1 1
2
2 2 2
0 0 0
2 1 1 1 2
4 1 1
1 1 1 1 3 1
d c
t
e t e t t e t
+
= = =

+ + +

Kushti i shtruar plotsohet kur

( ) ( )
1
2 2
0
0 0
2 1
0.02
2
3 1 3 1
d
d
t
t e t e t
= = s
+ +

Pas rregullimit t inekuacionit fitohet
12

( )
2
0
1 1 1
1 16.6366 0.0265
200
9 0.02
t
e t
> = =

Pra konstanta kohore e RC qarkut nuk guxon t jet m e vogl se 26.5 (ms).

11. N hyrje t nj lidhjeje serike t dy sistemeve, lineare dhe invariante n
zhvendosje, vepron sinjali x(t) me trajt kohore t paraqitur n figur.
( ) 4
k
t k o

Prgjigja impulsive e sistemit t par sht shnuar n figur, derisa prgjigja
frekuencore e sistemit t dyt sht:
( )
( ) sin 2
3
H
e
e
e
=
T prcaktohet dhe t skicohet sinjali n dalje t lidhjes serike t sistemeve y(t).
Zgjidhje:
N dalje t sistemit t par sinjali do t jet

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
1
4 4
4
k k
k
y t x t k d x t k d
x t k
o o

= =
=
(
= =
(

=

} }

Sinjali y
1
(t) sht zgjerim periodik i sinjalit x(t) me period T=4 dhe frekuenc
themelore
2
2 0 T
t t
e = = , prandaj mund t zbrthehet n seri Furie,
( )
( )
0
/2
1
jn t jn t
n n
n n
y t c e c e
t e

= =
= =

ku koeficientet e seris prcaktohen nga shprehja
( )
( ) ( ) ( )
( )
4 2 4
/2 /2 /2
0 0 2
2
1 1 1
4 4 4
1 2 1 2 1 1
1 1 1 1
4 4
jn t jn t jn t
n
n
jn jn jn jn
c x t e dt e dt e dt
e e e e
jn jn jn jn
t t t
t t t t
t t t t

= = +
(
( ( ( = = =

} } }

Shihet se koeficientet me indekse ifte jan zero, meqense vlen edhe
( )
4
0
0
1
0
4
c x t dt = =
}

mund t shnohet

0, 0, 2, 4,
2
, 1, 3,
n
n
c
j
n
n t
=
=

=

Kur sinjali periodik kalon npr sistem linear dhe invariant n zhvendosje ai srish
sht periodik (pra i zbrthyeshm n seri Furie) por me koeficientet
13

( ) ( )
2 0 n n n
d c H n c H n
t
e = =
Funksioni transmetues n frekuencat e=ne
0
ka vlera

( )
( ) ( )
( )
( )
2
3
2
/2
, 0 sin 2 sin 2 / 2 sin
2
0, 0 3 3 / 2 3
n
n n n
H n
n n n
t
e t
e t t
e t t
=
=
= = = =

=

Prfundohet se t gjith koeficientet Furie t sinjalit n dalje kan vler zero,
0,
n
d n = < <
Pr rrjedhoj,

( )
( ) /2
0,
jn t
n
n
y t d e t
t
=
= = < <

12. Nj sistem linear dhe invariant n zhvendosje sht prkufizuar prmes
ekuacionit diferencial:

( )
( ) ( ) 2 4
dy t
y t x t
dt
+ =
T prcaktohet zbrthimi n seri Furie i sinjalit y(t), kur
(a)
( ) cos2 x t t t =
(b)
( ) ( ) sin4 cos 6 / 4 x t t t t t t = + +
Zgjidhje:
Prgjigja frekuencore e sistemit prfitohet duke zbatuar transformimin Furie n
ekuacionin diferencial.

( ) ( ) ( ) 2 4 j Y Y X e e e e + =
( )
( )
( )
4
2
Y
H
X j
e
e
e e
= =
+

Nse n hyrje t sistemit vepron sinjali periodik ather edhe n dalje do t fitohet
sinjali periodik. Pra, nse vlen
( ) ( ) ( )
0
0
2
jn t
n n
n n
x t c e X c n
e
e t o e e

= =
= =

ather do t vlej edhe
( ) ( ) ( )
0
0
2
jn t
n n
n n
y t d e Y d n
e
e t o e e

= =
= =

ku e
0
frekuenca themelore e sinjaleve.
Nga relacioni
( ) ( ) ( ) Y H X e e e = rrjedh se vlen

( )
0 n n
d H n c e =
(a) N kt rast vlen
0
2 e t = dhe zbrthimi
( )
2 2 2 2
1 1
1 1
2 2
j t j t j t j t
x t e e c e c e
t t t t
= + = + .
Sinjali n dalje shprehet si
( )
2 2
1 1
j t j t
y t d e d e
t t
= + ku
( ) ( )
1 0 1 1 0 1
4 1 1 1
,
2 2 2 1 1
d H c d H c
j j j
e e
t t t

= = = = =
+ +

(b) Srish vlen
0
2 e t = me zbrthimin
( )
4 4 /4 6 /4 6
1 1 1 1
2 2 2 2
j t j t j j t j j t
x t e e e e e e
j j j j
t t t t t t
= + +
14
Si shihet koeficientet e zbrthimit n seri Furie kan vlera

/4
2 2 3 3
1 1
,
2 2
j
c c c c e
j
t - -

= = = =

Prej ktu del

( ) ( )
( )
( ) ( )
/4 /4
2 0 2 3 0 3
1 1 1 1
2 4 , 3 6
2 1 2 2 1 3
j j
d H c H d H c H e e
j j j j
t t
e t e t
t t
= = = = = =
+ +

Transformimi Furie

1. Pr sinjalin real, jo-negativ, x(t) dhe spektrin e tij X(e) jan t njohura kto
fakte:
Energjia (E) e sinjalit x(t) ka vler 1.
Pr spektrin e sinjalit X(e) vlen ekuacioni:
( ) ( ) ( ) 2 2
j t t
j X e d C e u t
e
e e e t
+ =
}

(a) T prcaktohet vlera e konstants C dhe
(b) shprehja analitike pr sinjalin x(t).
Zgjidhje:
(a) Le t jet

( ) ( ) ( )
1
2 X j X e e e = +

Nga shprehja pr transformim t kundrt Furie
( ) ( )
1 1
1
2
j t
x t X e d
e
e e
t

=
}

dhe barazimi i dhn n detyr prfundohet se
( ) ( )
1
t
x t C e u t
=
Nga ana tjetr, transformimi Furie i x
1
(t) sht tabelor, pra vlen
( ) ( ) ( )
1
2
1
C
X j X
j
e e e
e
= = +
+

duke prfunduar se vlen
( )
( )( ) 1 2 1 2
C C C
X
j j j j
e
e e e e
= =
+ + + +

Prej ktu prfundohet se trajta e x(t) sht
( ) ( ) ( )
2 t t
x t Ce u t Ce u t

=
Energjia e sinjalit x(t) barazohet me njsh

( ) ( ) ( )
2
2
2 2 2 3 4
0 0 0
2
2
2
1 1 1
2 1
2 3 4 12
t t t t t
E x t dt C e e dt C e e e dt
C
C

= = = +
| |
= + = =
|
\ .
} } }

prej ktu prcaktohet
12 C =
.
(b) Shprehja analitike pr x(t) sht

( ) ( ) ( )
2
12 12
t t
x t e u t e u t

=

2. Sinjali x(t) kalon npr dy sisteme lineare q kryejn veprimin e diferencimit e
t lidhur n seri si n figur.
( )
d
dt
( )
d
a
dt

( ) x t ( ) y t

Nse sinjali n hyrje sht ( ) ( ) 2sinc 2 x t t = , sa duhet t jet vlera e parametrit a
(a0) ashtu q energjia e sinjalit n dalje t jet 2 her m e madhe se energjia e
sinjalit n hyrje.
2
Zgjidhje:
Nga skema e lidhjes shihet se n mes t sinjalit hyrs dhe atij dals vlen relacioni
( )
( )
2
2
d y t
y t a
dt
=
Sipas teorems s Parseval-it energjit e sinjaleve prcaktohen me shprehjet
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2 1 1
,
2 2
x y
E x t dt X d E y t dt Y d e e e e
t t

= = = =
} } } }

Nga teorema pr dualitetin e domenit kohor vlen iftimi
( ) sinc
AB Bt
x t
t t
| |
=
|
\ .
( ) X e
B B
e
A

Duke prshtatur trajtn e sinjalit hyrs ( ) ( ) 2sinc 2 x t t = me relacionet e siprme
2 dhe 2
Bt AB
t
t t
= =
fitohet
2 dhe 1 B A t = =
Energjia e sinjalit hyrs do t jet

2
2
1
1 2
2
x
E d
t
t
e
t

= =
}

Vetia e transformimit Furie pr diferencim n domen kohor shtrohet si n vijim
( ) ( )
( )
( ) ( )
1 1
2 2
j t j t
dx t
x t X e d j X e d
dt
e e
e e e e e
t t

= =
} }

Prej ktu, pasi t kaloj sinjali npr lidhjen serike t dy diferencuesve, spektri i tij
do t jet
( ) ( ) ( )
2
2
, 2
0, 2
a
Y a j X
e e t
e e e
e t
s
= =

>

Energjia e sinjalit n dalje sht
( ) ( )
2 2 2 2 2
2
5 4
2 4
2 0
1 2
2 2
2 5 5
y
a a a
E a d d
t t
t
e e e e t t
t t t
= = = =
} }

sipas kushtit t detyrs
( )
( )
4
2
4
2
2
2
1 2 10
2 2
2 5 5 4
y
x
E
a
a a
E
t
t
t
= = = =

3. Nj sistem i vazhduar, linear dhe invariant n zhvendosje, ka prgjigje
frekuencore q n trajtn e prgjithshme shprehet si
( ) ( ) ( )
R I
H H jH e e e = + . Dihet se sistemi sht shkaksor dhe se prgjigja
impulsive e tij, h(t)=0 pr t<0, sht funksion real i t. N qoft se komponenti
real i prgjigjes frekuencore H
R
(e) sht
( )
2
6
4
R
H e
e
=
+

t prcaktohet prgjigja impulsive e sistemit h(t).
3
Zgjidhje:
Nga vetit e simetris pr sinjale reale dihet se H
R
(e) sht funksion ift i e,
( ) ( )
R R
H H e e = dhe se paraqet transformimin Furie t komponentit simetrik
(ift) t h(t). Komponenti ift h
s
(t)= h
s
(-t) prcaktohet nga ekuacioni
( )
( ) ( )
2
s
h t h t
h t
+
=
Q shprehet edhe si

( ) ( )
( ) ( )
1
, 0
2
1
, 0
2
s
s
h t h t t
h t h t t
= >
= <

Kemi parasysh se s=je dhe kjo zvendsohet n shprehjen e dhn pr H
R
(e),
( ) ( )
( )
2 2
/
6 6 3 1 3 1
4 2 2 2 2
/ 4
R R
s j
H s H
s s s
s j
e
e
=
= = = =
+
+

Termi i par paraqet transformimin e pjess shkaksore t h
s
(t) dhe termi i dyt
transformimin e pjess kundr-shkaksore t h
s
(t). Pra vlen
( ) ( )
2
3 3 1
, 2
2 2 2
t
s
h t e u t s
s
= >
+

Pr t fituar
( ) ( ) ( )
2
2 3
t
s
h t h t e u t
= =

4. N figur sht paraqitur sinjali real x(t) i cili ka transformim Furie
X(e)=|X(e)|e
ju(e)
.
1 2 -1 -2 -3
1
2
( ) x t
t 0

(a) T prcaktohet vlera e integralit ( )
2sin
j
X e d
e
e
e e
e
}
.
(b) T prcaktohet vlera e integralit ( )
2
X d e e
}
.
(Koment: Detyra mund t zgjidhet duke u shrbyer me vetit e transformimit
Furie, pa pasur nevoj q shprehja pr X(e) t prcaktohet n mnyr eksplicite.)
Zgjidhje:
(a) Trajta e shprehjes brenda integralit shprehet si prodhim i dy transformimeve
Furie.
( ) ( ) ( )
2sin
j
X e X H
e
e
e e e
e
=
ku ( )
2
sin
2
j
H e
e
e
e
e
= . Leht detektohet se trajta 2sin / e e iftohet n domen
kohor me trajtn r(t) si n figur.
4
( ) r t
t
( )
sin
2 R
e
e
e
=

Kur r(t) zhvendoset pr 1 n t majt fitohet h(t)
( ) ( ) ( ) ( )
2sin
1
F j j
h t r t R e e H
e e
e
e e
e
= + = =
Nga vetia e thurjes s transformimit Furie dihet se
( ) ( ) ( ) ( )
1
2
j t
x t h t X H e d
e
e e e
t

- =
}

Pr t=0 kemi ekuacionin
( ) ( ) ( )
0
1 2sin
2
j
t
x t h t X e d
e
e
e e
t e
=
- =
}

Ana e majt e ekuacionit do t jet
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1
0 0
0
1
t
t
x t h t x h t d x h d d

=
=
- = = = =
} } }

Rezultati i thurjes pr t=0 sht ilustruar n figur.
1 2 -1 -2 -3
1
2
( ) x
0
( ) h

Pra rezultati i krkuar sht
( )
2sin
2
j
X e d
e
e
e e t
e
=
}

(b) Detyra zgjidhet me teoremn e Parseval-it
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2 1
2
2
x t dt X d X d x t dt e e e e t
t

= =
} } } }

( ) ( ) ( )
( )
2 1 0 1 2 2 2
3 2 1 0
40
2 2 3 1
3
x t dt dt t dt t dt dt
t
t t

= + + + + =
} } } } }

( )
2 40
3
X d
t
e e
=
}

5. Nj sistem shkaksor, linear dhe invariant n zhvendosje, ka prgjigje
frekuencore,
( )
2
2
3 4
j
H
j
e
e
e e
+
=
+

(a) T prcaktohet ekuacioni diferencial q ndrlidh hyrjen x(t) dhe daljen e ktij
sistemi y(t).
(b) T prcaktohet prgjigja impulsive e sistemit.
(c) T prcaktohet sinjali n dalje y(t) n qoft se n hyrje vepron sinjali
5
( ) ( ) ( )
2
1
t
x t t e u t
=
Zgjidhje:
(a) Nga vetia

( )
( )
F
dx t
j X
dt
e e

( )
( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2
2
2
, 3 4 2
3 4
Y
j
Y j Y j Y X j X
X j
e
e
e e e e e e e e
e e e
+
= + + = +
+

2
2
4 3 2
d y dy dx
y x
dt dt dt
+ + = +
(b) ( )
( )( )
2
2 2 1 1 1 1
1 3 2 1 2 3 3 4
j j
H
j j j j j
e e
e
e e e e e e
+ +
= = = +
+ + + + +

Nga
( )
1
F at
e u t
j a e
+

fitohet
( ) ( ) ( )
3
1
2
t t
h t e e u t

= +
(c) Sipas vetis s transformimit Furie vlen relacioni
( )
( )
F
dX
tx t j
d
e
e

n rastin konkret do t vlej

( )
( )
2
2
1 1
2
2
F t
d
te u t j
d j
j
e e
e
(
=
(
+
+

q do t thot se vlen
( ) ( )
( ) ( )
( )
2
2 2
1 1 1
1
2
2 2
F t
j
t e u t X
j
j j
e
e
e
e e
+
= =
+
+ +

Transformim Furie i sinjalit n dalje do t jet

( ) ( ) ( )
( )( )
( )
( )( )
( ) ( ) ( )
2
2 3
2 1 1
1 3 3 2
2
1 1
2 3
F t t
j j
Y H X
j j j j
j
e e u t y t
j j
e e
e e e
e e e e
e
e e

+ +
= = =
+ + + +
+
= =
+ +

6. Me grafikun X(e) n figur sht paraqitur spektri i sinjalit x(t). Pa e
prcaktuar sinjalin x(t) n mnyr eksplicite, prgjigjuni n pyetjet vijuese:
( ) X e
e

6
(a) A mund t ket sinjali x(t) vetm vlera reale? Pse po, apo pse jo?
(b) Prcakto vlern e sinjalit x(0).
(c) Prcakto energjin e sinjalit ( )
2
E x t dt =
}
.
Zgjidhje:
(a) N qoft se sinjali x(t) sht real, ather pr X(e) do t vlej,
( ) ( ) ( ) ( )
*
* j t j t
X x t e dt x t e dt X
e e
e e

| |
= = =
|
\ .
} }

Meqense X(e) sht funksion real i e, vlen ( ) ( )
*
X X e e = . Po t ishte x(t)
sinjal real do t duhej detyrimisht t vlej ( ) ( ) X X e e = . Meqense nga grafiku
shihet se ky nuk sht rasti, prfundohet se sinjali x(t) nuk mund t jet funksion
real i t-s.
(b) Nga transformimi i kundrt Furie kemi barazimin
( ) ( )
1
2
j t
x t X e d
e
e e
t

=
}

Prej ktu,
( ) ( ) ( )
0
1 1 1 2 2 1 2 7
0 2 2
2 2 2 2 2 2
j
x X e d X d
e
e e e e
t t t t

| |
= = = + + =
|
\ .
} }

(c) Teorema e Parsevalit jep ekuivalencn e energjive n domenet t dhe e.
( ) ( )
2 2 1
2
E x t dt X d e e
t

= =
} }

Pr rastin e detyrs vlen,
( ) ( ) ( )
2 1 0 2
2 2 2
2
3 2 1 0
1 0 1
2 2 2
0 1 0
1
2 3 2 1 2 1 2
2
2 2 1 6
2 3 2
3
E d d d d
d d d
e e e e e e e
t

t t t

( ( ( = + + + + + +
`

)

| |
= + + + = + =
`
|
\ .
)
} } } }
} } }

7. (a) sht dhn sinjali ( )
( )
( ) ( ) 1 1 1
t
x t e u t u t
= + (

. Prcakto
transformimin Furie t tij dhe trego se ky transformim sht funksion real dhe
ift i e.
(b) Prcakto transformim Furie pr sinjalin e paraqitur n figur.

Zgjidhje:
(a) ( )
( )
( ) ( ) 1 1 1
t
x t e u t u t
= + (

7
( ) ( )
( )
( ) ( )
1 1
1 1
1 0 1
1 1
1 1 0
1
t j t j t
j t j t j t
X x t e dt e e dt
e dt e dt e dt
e e
e e e
e

+

= =
=
} }
} } }

( )
( ) ( )
0 1
1
1 1
1
1 0
1 1 1
1 1
j t j t j t
X e e e
j j j
e e e
e
e e e

= +
+

( )
( )( ) ( )( )
( ) ( )
( )
1 1
1 1
2
1 1
2
1
2
1 1
1 1
1 1 1 1
2sin
1
2
2sin
1
2 2 cos sin
2sinc
1
j j j j
j j
j j j j
e e e e e e
X
j j j
j e e j e e
e e e j e e e
e
e e e e
e e
e e e e
e
e e e
e e
e
e e
e
e
e e
e e e
e
t e

= +
+
+ + + +
= +
+
+ + +
= +
+
+
| |
= +
|
+
\ .

Se X(e) sht real shihet nga shprehja. iftsia vrtetohet duke provuar
vlefshmrin e barazimit ( ) ( ) X X e e = . Nga shprehja pr X(e) vrehet se
"sinc" sht funksion ift i e, e gjithashtu edhe cose dhe sin e e, shuma e kto
dy t fundit pjestohen me funksionin ift (
2
1 e + ), q rezulton me prfundimin se
X(e) sht funksion ift i e-s.
(b) Nse marrim nj sinjal t ri r(t), si n figur

ather, ( ) ( ) 1 x t r t = . Nse marrim n konsiderat se

ather koeficientet e seris Furie jan
0 0
, 0 dhe 1
n n
c b n c b = = =
1
1
1
0
2
1 4 1
T
T
T
c dt
T T
= =
}

( )
1
1
0 0
1
1
1 1
0
1 2 1 2 2
2 2 sinc , 0
T
T
jn t jn t
n n
T
T
T T
c b e dt e n n
T T jn T T
e e
e

| |
= = = = =
|
\ .
}

( )
0
0
0
n
jn t
n
n
x t c c e
e
=
=
= +

Pr t prfunduar se vlen
( ) ( )
0 0
dhe
jn t jn t
n n
n n
x t c e r t b e
e e

= =
= =

8
( ) ( ) ( )
( ) ( )
0
0
0 0
1 1 1
0
2 2
4 2
2 4 1 2 sinc
n
n
n
n
n
X c c n
T T T
n n
T T T
e t o e t o e e
t o e t o e e
=
=
=
= +
| | | |
= +
| |
\ . \ .

8. Nj sistem sht prshkruar prmes ekuacionit diferencial:
( )
( ) ( ) 3
dy t
y t x t
dt
+ =
Prcakto transformimet Furie t prgjigjeve t sistemit n sinjalet hyrse:
(a) x(t)=e
-t
u(t)
(b) x(t)=u(t)
Zgjidhje:
( ) ( )
( )
( ) ( ) ( ) ( )
1 1
2 2
j t j t
dy t
y t y t e dt j y t e dt j Y
dt
e e
e e e
t t

= = =
} }

( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 3 3
dy t
y t x t j Y Y X
dt
e e e e + = + =
( ) ( )
1
3
Y X
j
e e
e
=
+

(a) ( ) ( )
0
1
1
t j t t j t
X e u t e dt e e dt
j
e e
e
e

= = =
+
} }

( )
( )( )
1
1 3
Y
j j
e
e e
=
+ +

(b)
( ) ( )
1 1
sgn
2 2
u t t = + , ( )
1, 0
sgn
1, 0
t
t
t
>
=

<
, ( ) ( ) sgn 2
d
t t
dt
o =
( ) ( ) ( )
2
1, sgn 2, sgn
F F F
d
t t t
dt j
o
e

( ) 1 2
F
to e
( ) ( ) ( ) ( )
1 1 2 1
2
2 2
X U
j j
e e to e to e
e e
= = + = + (

( ) ( ) ( )
( )
1 1 1
3 3 3
Y
j j j j j
t
e to e o e
e e e e e
(
= + = +
(
+ + +

Analiza e sistemeve n domenin frekuencor

1. N figur sht paraqitur skema e nj modulatori t amplituds.

Prgjigjet frekuencore t filtrave n skem jan prkufizuar me
( )
1
3, 2 5
0, jera
H
t
e
e
e
s s
=

dhe ( )
2
, 2
0, 2
j
e
H
e
e
e
e
>
=

s

Njehsoni dhe skiconi sinjalet hyrse dhe dalse, x(t) dhe y(t), pr kto raste:
(a) Kur n hyrje vepron ( ) ( ) sinc / x t t t = .
(b) Kur n hyrje vepron ( ) ( ) sinc / cos2 x t t t t = (

.
(c) Kur n hyrje vepron sinjali periodik i paraqitur n figur.

Zgjidhje:

(a) Spektri i sinc funksionit, sipas dualitetit t domeneve, ka trajtn e pulsit n
domenin frekuencor. Kjo trajta me parametra t prgjithshm sht treguar n
skic.

( ) ( )
( ) sin
2 1 1
sin sinc
2 2 2
B
j t jtB jtB
B
Bt
j A A A AB Bt
x t Ae d e e Bt B
jt jt Bt
e
e
t t t t t t
| |
( = = = = =
|

\ .
}

Krahasohet me ( ) ( ) t = / sinct t x dhe konkludohet se B=1, A=t.
Kalimi i x(t) npr H
1
(e), ( ) ( ) ( ) e e = e
1
H X R .
2

( ) ( ) ( ) ( ) 0 0 0 0 = = = = e t y t v t r R
(b) ( ) e t =
)
`
> e
s e t

|
.
|
\
|
t
2
1 , 0
1 ,
sinc P
t
F

( ) ( ) | | ( ) ( ) ( ) 2
2
2
2
2 cos / sinc
2 2
+ e
t
+ e
t
= e t = P P X t t t x
F

( ) ( ) ( ) e e = e
1
H X R

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 2
2
1
2
2
1
2 cos + e + e = R R t t r t v
F

( )
e
= e
j
e H 1
2

Vrejtje: prgjigja fazore e H
2
(e) nuk sht vizatuar vemas.
( ) ( ) ( ) e e = e
2
H V Y
( )
e
t
= e
j
e Y
4
3
( )
e
t
= e
j
e Y
4
3

3
( ) ( ) ( )
(
+ e
t
+ e
t
= e
e e j j
e P e P Y 5 . 4
2
3
5 . 4
2
3
2
1
1 1

( )
e
e
e t =
)
`
> e
s e t
|
.
|
\
|
t
j
j
F
e P
e
t
1
2 / 1 , 0
2 / 1 ,
2
1
sinc
( ) ( ) | | 1 5 . 4 cos
2
1
sinc
2
3
|
.
|
\
|
t
= t
t
t y
(c) Sinjali periodik zbrthehet n seri Furie
( )

=
e
=
n
t jn
n
e c t x
0

ku koeficientet njehsohen nga shprehja
( )
}
e
=
2 /
2 /
0
1
T
T
t jn
n
dt e t x
T
c
Perioda sht T=4, frekuenca themelore sht 2 / / 2
0
t = t = e T .
( )
( )
( )
2 2
2 2 2
2
0
2
2
0
2
2
sin
2
2
sin 2
1
1
1
1 2
2
1
2
4
1
t
t t
t
=
=
t
t
t
=
t
=
|
|
.
|
\
|
=
t
=
t
= =
}
jn jn
jn jn jn
jn
t
t
t jn t jn
n
e
n
n
e
n
j
jn
e e e
jn
e
jn
e
jn
dt e c

=
t
tek 1
cift 0
2
sin
n
n
n

1 2
2
1
2 /
2 /
2
0
0
= =
}
T
T
t j
dt e c
( )
5 5 3 3
2 2 2 2 2 2
3 3 5 5
2 2 2 2 2 2
2 2 2
5 3
1
2 2 2
3 5
j j t j j t j j t
j j t j j t j j t
x t e e e e e e
e e e e e e
t t t t t t
t t t t t t
t t t
t t t

= + + +
+
+ + + +

Spektri i sinjalit sht i dhn me
( )
( )
+ |
.
|
\
| t
e o
t
+ |
.
|
\
| t
e o
t
+ |
.
|
\
| t
e o
t
+
e o +
|
.
|
\
| t
+ e o
t
+ |
.
|
\
| t
+ e o
t
+ |
.
|
\
| t
+ e o
t
+ = e
t
t t t
2
5
5
2
2
3
3
2
2
2
2
2
2
3
3
2
2
5
5
2
2
5
2
3
2
2 2
3
2
5
j j j
j j j
e e e
e e e X

Npr sistemin e par kalon vetm komponenti me frekuenc 2 / 3 3
0
t = e = e ,
prandaj, sinjali n dalje t ktij sistemi spektri i sinjalit sht i prkufizuar me
( )
(
|
.
|
\
| t
e o
t
+ |
.
|
\
| t
+ e o
t
= e
t
t
2
3
3
2
2
3
3
2
3
2
3
2
3
j j
e e X
ose n domen kohor
( ) ( )
3 3 3 3
2 2 2 2
2 2 4 3
cos 1
2
j j t j j t
x t e e e e t
t t t t
t
t t t

(
= + =
(

4

2. N figur sht treguar nj lidhje e sistemeve lineare dhe invariante n
zhvendosje, t cilt jan prshkruar me
( )
1
sin
2
c
t d
h t
dt t
e
t
(
=
(

, ( )
2 /
2
c
j
H e
te e
e

= , ( )
3
sin3
c
t
h t
t
e
t
= , ( ) ( )
4
h t u t =
y(t)
h
1
(t)
H
2
( )
h
3
(t) h
4
(t) +
x(t) +
-

(a) Prcakto dhe skico trajtn e prgjigjes frekuencore H
1
(e).
(b) Cila sht prgjigja impulsive e tr sistemit h(t)?
(c) far do t jet prgjigja e sistemit y(t) n hyrjen ( ) ( ) sin2 cos / 2
c c
x t t t e e = +
Zgjidhje:
(a) Thirremi n vetin e dualitetit dhe at t diferencimit n koh t transformimit
Furie.
( ) ( ) ( ) ( ) 2 x t X X t x e t e
( )
( )
2
sin
2 2 sinc p t
t
et
et
t t
et t
| |
=
|
\ .
t
p
2
(t)
1
-
0
P
2 c
( )
1
c 0 -
c
( )
( )
2
sin
sinc
c
c c c c
c
t t
P
t
e
e e e e
e
t e t t
| |
=
|
\ .

( )
2
sin 1
2 2
c
c
t
P
t
e
e
e
t

( ) ( )
( )
( ) ( )
dx t
x t X j X
dt
e e e
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
( )
1
sgn
2
1 2 1 2 1
sin
2 2 2
c c
j
j
c
t d j
h t P H P e H e
dt t
t
e
e
e e
e e e
e e e e
t
O
(
= = = =
(

( ) ( ) ( )
1 2 1
/ 2, 0
,
/ 2, 0 2
c
H P
e
e t e
e e e
t e
>
= O =

<

(b) M shpejt zgjidhet detyra n domenin e frekuencs e. Prgjigja frekuencore e
sistemit t plot sht
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2 3 4
1 H H H H H e e e e e = + (

5
H
1
(e) e marrim nga pika nn (a). H
3
(e) ka trajt t diskutuar n pikn (a), nga kjo
shnojm drejtprsdrejti
( ) ( )
3 6
c
H P
e
e e =
H
4
(e) paraqet transformimin Furie t sinjalit shkall-njsi, prandaj shnojm
( ) ( )
4
1
H
j
e to e
e
= +
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
2 /
2 6
2 / 2 /
2 6 2 6
2 /
2 6
1
1
2
1
1 1
2 2
1
1
2
c
c c
c c
c c c c
c
c c
j
j j
j
j
H P e P
j
j
P e P P e P
P e P
te e
e e
te e te e
e e e e
te e
e e
e
e e e to e
e
e
to e e e e e
e e
(
( = + +
(

( ( = + + +

( = +

M sipr sht marr
( ) ( )
0
0
e
eo e e o e
=
= =
M tutje vlen
( ) ( ) ( )
2 2 6
c c c
P P P
e e e
e e e =
prandaj
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 / 2 /
2 6 2 2
1 1 1
1
2 2 2
c c
c c c c
j j
H P e P P P e
te e te e
e e e e
e e e e e

( = + = +

Kemi parasysh se
( ) ( ) h t H e
( )
2
sin 1
2 2
c
c
t
P
t
e
e
e
t

( ) ( )
( )
( )
( )
0
2 /
0 2
sin 2 /
1
2 2 2 /
c
c
c c j t j
c
t
x t t e X P e
t
e te e
e
e t e
e e
t t e

(

(

Dhe fitojm rezultatin:
( )
( )
( )
sin 2 /
sin
2 2 2 /
c c
c
c
t
t
h t
t t
e t e
e
t t t e
(

= +
(

(c) Prsri detyra zgjidhet n domen t frekuencs
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
( )
2 / / / /
2 2
/ ' /
2 2
1 1
1
2 2
cos cos
c c c c
c c
c c
c c
j j j j
j j
c c
H P e P e e e
P e P e
te e te e te e te e
e e
te e e te e
e e
e e e
te te
e e
e e

+O
( = + = +

| | | |
= =
| |
\ . \ .

Ku
( )
0, / 2
' , / 2
, / 2
c
c c
c c
e e
e t e e e
t e e e
<
O = s <
< s

Transformimi i sinjalit hyrs sht
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 / 2 / 2
c c c c
X e to e e to e e to e e to e e = + + + + +
Transformimi i sinjalit n dalje do t jet
( ) ( ) ( ) Y H X e e e =
6
Pr hir t qartsis, prfitimi i rezultatit t eprm sht prshkruar me ilustrim
prkats grafik.

Shihet se aty ku X(e) ka spektr, karakteristika amplitudore e sistemit ka zero,
prandaj fitohet:
( ) ( ) 0, 0 Y y t e = =

3. N figur sht treguar nj lidhje e sistemeve lineare dhe invariante n
zhvendosje,
( )
2
H e
t cilt jan prshkruar me relacionet,

( )
1
sin
2
c
t d
h t
dt t
e
t
(
=
(

, ( )
2 /
2
c
j
H e
te e
e

= , ( )
3
sin3
c
t
h t
t
e
t
= , ( ) ( )
4
h t u t =
(a) Prcakto dhe skico trajtn e prgjigjes frekuencore H
1
(e).
(b) Cila sht prgjigja impulsive e tr sistemit h(t)?
(c) far do t jet prgjigja e sistemit y(t) n hyrjen ( ) ( ) sin2 cos / 2
c c
x t t t e e = +
Zgjidhje:
(a) Thirremi n vetin e diferencimit dhe at t dualitetit t transformimit Furie.
( ) ( ) ( ) ( ) 2 x t X X t x e t e
( )
( )
2
sin
2 2 sinc p t
t
et et
t t
et t
| |
=
|
\ .
( )
( )
2
sin
sinc
c
c c c c
c
t t
P
t
e
e e e e
e
t e t t
| |
=
|
\ .
( )
2
p t
t
t t
c
e
c
e
e
( )
2
c
P
e
e

Nga sipr prfundohet se vlen iftimi,
7
( )
2
sin 1
2 2
c
c
t
P
t
e
e
e
t

Pr t caktuar H
1
() shrbehemi me vetin e diferencimit q e ka transformimi
Furie,
( ) ( )
( )
( ) ( )
dx t
x t X j X
dt
e e e
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
( )
1
sgn
2
1 2 1 2 1
sin
2 2 2
c c
j
j c
t j d
h t P H P e H e
dt t
t
e
e
e e
e e e
e e e e
t
O
(
= = = =
(

( ) ( ) ( )
1 2 1
/ 2, 0
,
/ 2, 0 2
c
H P
e
e t e
e e e
t e
>
= O =

<

c
e
c
e
e
c
e
/ 2
c
e
e
( )
1
H e
( )
1
e O
/ 2 t
/ 2 t

(b) M shpejt zgjidhet detyra n domenin e frekuencs . Prgjigja frekuencore e
sistemit t plot sht
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2 3 4
H H H H H e e e e e =
H
1
(e) e marrim nga pika nn (a). H
3
(e) ka trajt t diskutuar n pikn (a), nga kjo
shnojm drejtprsdrejti,
( ) ( )
3 6
c
H P
e
e e =
H
4
(e) paraqet transformimin Furie t sinjalit shkall-njsi, prandaj shnojm
( ) ( )
4
1
H
j
e to e
e
= +
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
2 /
2
2 / 2 /
2 6 2
2 / 2 / 2 /
2 2
0 sepse 0
1 1
2 2
1 1
2 2 2
c c
c c c
j
c
c
c c c
c c
j j
P e
j j j
j j
H P e P P e
j j
j
e P e P e
te e
e
te e te e
e e e
e
te e te e te e
e e
eo e
e e
e e e to e e to e
e e
e
to e e e

=
( (
= + = +
( (

= + =

( )
( )
( )
sin 2 /
2
sinc
2 2 / 2
c c c c
c c
t
h t t
t
e t e e e t
t t e t t e
( | |
= =
( |
(
\ .

(c)
( ) ( ) ( ) 2 2
2 2
c c
c c
X
e e
e to e to e to e e to e e
| | | |
= + + + + +
| |
\ . \ .

8
0
0
c
e
c
e e
c
e
1/ 2
e
( ) H e
( ) e O
2t
c
e
2t
e 0
( ) X e
2
c
e
2
c
e
2
c
e
2
c
e
( ) 2
c
to e e ( ) 2
c
to e e +

( ) ( ) ( )
2 / 2 /
2 2 2 2
c c
j j c c
Y H X e e
te e te e
e e t t
e e e o e o e

| | | |
= = + +
| |
\ . \ .

( )
1 1
cos cos
2 2 2 2
c c
t
y t t
e e
t
| |
= =
|
\ .

4. N figur sht paraqitur bllok- skema e nj sistemi t vazhduar.
( )
1
H e
( )
2
r t
( ) x t
( ) t o
( )
1
r t ( ) ( ) ( )
1 2
r t r t r t = ( ) y t
( )
3
H e
( ) q t
( )
2
h t

Pjest e sistemit dhe sinjali hyrs prkufizohen si n vijim,
( )
1
0.5 2
0 2
H
e t
e
e t
s
=

>
, ( ) ( )
2
sinc h t t = , ( ) ( ) 2sinc x t t =
( )
3
H e
e t t

Prcakto sinjalet dhe skico spektrat e sinjaleve n seciln pik t sistemit t
paraqitur.
Zgjidhje:
( ) X e
e

( )
( ) ( ) sin sin
sinc
Bt Bt
A AB AB Bt
x t
t Bt t t t t
| |
= = =
|
\ .

duke krahasuar ( ) ( ) 2sinc x t t = me shprehjen e prgjithshme m sipr, prfundohet
se spektri i sinjalit sht i kufizuar n B t = dhe ka amplitud A=2. Gjithashtu nga
9
shprehja e siprme prfundohet se prgjigja frekuencore e sistemit t dyt sht e
trajts s drejtkndshit me spektr t kufizuar n B
2
=t dhe amplitud A
2
=1, pra
( )
2
1
0
H
e t
e
e t
s
=

>

Spektri i sinjalit r
1
(t) prfitohet si ( ) ( ) ( ) ( )
1 1
0.5 R X H X e e e e = = dhe duket si n
figur,
( )
1
R e
e t
t

dhe i njjti sinjal shprehet n domenin kohor me ( ) ( )
1
sinc r t t = . Delta impulsi ka
spektr me vler njsh n tr brezin frekuencor e < < . Ky spektr kufizohet
me prgjigjen frekuencore t sistemit H
2
(e), kshtu q spektri i sinjalit r
2
(t) sht i
njjt me at t r
1
(t). Pra vlen,
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 1 2 1 2 2 1 2
, 1 , sinc h t r t H R R H R r t t e e e e e = = = = =

sinjali r(t) sht
( ) ( ) ( ) ( )
2
1 2
sinc r t r t r t t = =
Spektri i sinjalit r(t) prcaktohet si thurje e R
1
(e) dhe R
2
(e),
( ) ( ) ( )
1 2
1
2
R R R d e v e v v
t

=
}

( )
1
R v
e
t
t e t e t +
( )
2
R e v
e t +
e t

( ) ( )
1 1
2 , 2 0
2 2
R d
e t
t
e v e t t e
t t
+
= = + < s
}

( ) ( )
1 1
2 , 0 2
2 2
R d
t
e t
e v t e e t
t t
= = < s
}

( ) R e
e
2t 2t

( ) ( ) ( )
3
Q H R e e e =
( ) R e
e
2t 2t
( )
3
H e
e t t
( ) Q e
t t

Nga spektri prfitohet,
10
( ) ( ) sinc q t t =
N fund,
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2
sinc sinc 0, 0 y t q t r t t t Y e = = = =

5. N figur sht treguar bllok-skema e nj sistemi.

Prcakto zbrthimin n seri Furie t sinjalit y(t) n qoft se jan dhn:
(a) ( )
( ) sin 3 / 2
c
t
x t
t
e
t
= , ( ) ( ) ( ) cos 2 4cos 8
c c
p t t t e e = + dhe ( )
c
jk t
k
k
h t c e
e
=
=

(b) ( )
c
jk t
k
k
x t a e
e
=
=

, ( ) ( ) cos
c
p t t e = dhe ( )
( ) sin / 2
c
t
h t
t
e
t
=
Zgjidhje:
(a) Nga skema e sistemit shtrohen kto barazime
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) dhe q t x t p t Y Q H e e e = =
Sinjali x(t) ka spektr n trajt t drejtkndshit. N rastin e prgjithshm spektrit
X(e) si n figur

i prgjigjet sinjali:
( ) ( )
1
sin
2
B
j t
B
A
x t Ae d Bt
t
e
e
t t
= =
}
(*)
Duke krahasuar shprehjen e prgjithshme (*) me at t dhn, ( )
( ) sin 3 / 2
c
t
x t
t
e
t
= ,
konstatohet se A=1 dhe B=3e
c
/2.
Sinjali n dalje t modulatorit (shumzuesit) do t jet:
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) cos 2 4cos 8
c c
q t x t p t x t t t e e = = + (

ndrsa spektri del n trajtn:
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1
2 2 2 8 2 8
2 2
c c c c
Q X X X X e e e e e e e e e = + + + + +
Ky spektr sht skicuar n figur.

11
Prgjigja frekuencore e sistemit h(t) sht diskrete. Komponentt e tij jan t
prqendruar n shumfishin e frekuencs e
c
.
( ) ( ) ( ) 2
c
jk t
k k c
k k
h t c e H c k
e
e t o e e

= =
= =

Nse kemi parasysh se ( ) ( ) ( ) Y H X e e e = , ather spektri i sinjalit n dalje do t
duket si n figur.

Sinjali n dalje mund t shnohet si n vijim:
( )
7 1 3 9
9 3 1 7
1 1
2 2
2 2
c c c c
jk t jk t jk t jk t
k k k k
k k k k
y t c e c e c e c e
e e e e

= = = =
= + + +

(b) N kt rast kemi
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) cos
c
q t x t p t x t t e = =
( ) ( ) ( )
1 1
2 2
c c
Q X X e e e e e = + +
Sinjali n hyrje ka spektr diskret
( ) ( ) ( ) 2
c
jk t
k k c
k k
x t a e X a k
e
e t o e e

= =
= =

Spektr diskret ka edhe sinjali n dalje t modulatorit. Trajta e tij sht
( ) ( ) ( )
( ) ( ) | | ( )
1 1 1 1
1 1
k c k c
k k
l c l c l l c
l l l
Q a k a k
a l a l a a l
e t o e e t o e e
t o e e t o e e t o e e

= =

+ +
= = =
= + ( + (

= + = +

Prgjigja frekuencore e sistemit h(t) ka trajtn filtrit ideal ult-lshues me
frekuenc t prerjes e
c
/2, si n figur.

Nga t gjith komponentt spektral filtri lshon vetm at me frekuenc e=0 (l=0
ose komponenti njkahor). Sinjali n dalje do t jet:
( )
1 1
2
a a
y t

+
=

6. N figur sht paraqitur nj sistem i prbr nga shumzuesi dhe filtri ideal
me prgjigje frekuencore H(e). Sinjali x(t) paraqet sinjalin e informacionit
ndrsa sinjali p(t) sht bartsi.
12
( ) H e
( ) x t
( ) p t
( ) y t
( ) r t

Dihet se sinjali x(t) e ka spektrin me brez t kufizuar n intervalin 200 rad/s e t s .
Ndrsa filtri ideal ka prgjigje frekuencore ( ) 2, 1800 2200 rad/s H e t e t = s s
dhe zero pr frekuenca t tjera. Bartsi p(t) sht nj varg periodik i pulseve
drejtkndshe me amplitud njsh (1), period themelore t prsritjes 1 ms T =
dhe kohzgjatje t pulseve 0.25 ms c = .
(a) T prcaktohet sinjali n dalje t sistemit y(t), duke e shprehur at prmes x(t).
(b) Nse n hyrje t sistemit n vend t x(t) vepron sinjali ( ) ( ) ( )
1
cos 2000 x t x t t t = ,
far prgjigje frekuencore duhet t ket filtri ideal ashtu q n dalje t sistemit t
fitohet sinjali q sht n prpjestim me sinjalin e informacionit x(t)?
Zgjidhje:
(a)
( ) p t
0.25 ms c =
| | ms t
1 ms T =

Le t supozohet nj trajt arbitrare e spektrit t sinjalit x(t) q shrben pr ilustrim
grafik t rezultateve.
( ) X e
| | rad/s e
200t 200t
A

Nga shprehja e vargut periodik t pulseve p(t) n domenin kohor,
( ) ( ) ( )
1, / 2
, ku
0, t tjera
k
t
p t q t nT q t
t
c
=
<
= =

kalohet n paraqitje t tij n seri Furie
( )
0 0
/2
/2
1
,
jn t jn t
n n
n
e
p t c e c e dt
T
c
e e
=

= =
}

ku frekuenca themelore rrethore sht
| |
0
2
2000 rad/s
T
t
e t = =
Koeficientet e zbrthimit jan:
( )
( )
0
/2
0
0 /2
sin / 4
1 1 1
2 sin / 2
jn t
n
e
n
c e dt j n
T T jn n
c
e
t
e c
e t
= = =
}

Vargu i pulseve mund t shkruhet edhe si
( )
( ) ( )
0
2000
sin / 4 sin / 4
jn t jn t
n n
n n
p t e e
n n
e t
t t
t t

= =
= =

sinjali pas shumzuesit do t jet,
13
( ) ( ) ( )
( )
( )
2000
sin / 4
jn t
n
n
r t x t p t x t e
n
t
t
t
=
= =

Spektri i ktij sinjali sht
( )
( )
( )
( )
( )
2000
sin / 4 sin / 4
2000
jn t j t
n n
n n
R x t e e dt X n
n n
t e
t t
e e t
t t
= =
= =

}

ose kjo e shkruar pak m ndryshe,
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2 1 2 1
4000 2000 2000 4000
2 2 4 2 2
R X X X X X e e t e t e e t e t
t t t t
= + + + + + + + +

Skica e ktij spektri sht paraqitur n figurn e mposhtme.
( ) R e
| | rad/s e
200t 200t 2000t 2200t 1800t 4200t 4000t 3800t
/ 4 A
( ) 2/ 2 A t
( ) / 2 A t
2000t 2200t 1800t
( ) 2/ 2 A t

Nga ky spektr filtri e lshon t shumzuar me faktorin dy (2) vetm at pjes t
spektrit q gjendet n brezin 1800 2200 rad/s t e t s s . Nga kjo prfundohet se
spektri i sinjalit n dalje sht i dhn me,
( ) ( ) ( )
2 2
2000 2000
2 2
Y X X e e t e t
t t
= + +
Nse merret parasysh vetia e modulit t transformimit Furie,
( ) ( ) ( ) ( )
0 0 0
1 1
cos
2 2
x t t X X e e e e e + +
prfundohet se sinjali n dalje do t jet
( ) ( ) ( )
2
cos 2000 y t x t t t
t
=
(b) Pas modulatorit, sinjali r(t) sht
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2
1 1
cos 2000 cos 2000 cos 2000 cos 4000
2 2
r t x t t t x t t x t x t t t t t t = ( = = +

Spektri i sinjalit r(t) sht
( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1
4000 4000
2 4 4
R X X X e e e t e t = + + +
Nga shprehja shihet qart se vetm nga termi i par mund t nxjerrt sinjali q
sht n prpjestim me at informacionit x(t) me faktorin (1/2). Pr ta veuar kt
sinjali nevojitet nj filtr ideal ult-lshues me prgjigje frekuencore:
( )
2, 200 rad/s
0, 200 rad/s
H
e t
e
e t
s
=

>

7. J an dhn tri sinjale t informacionit x
1
(t), x
2
(t) dhe x
3
(t), me spektra t
paraqitur n figur.
( )
1
X e
| | rad/s e
2000t 2000t
( )
2
X e
| | rad/s e
3000t 3000t
( )
3
X e
| | rad/s e
4000t 4000t

14
Nevojitet q t tri sinjalet t transmetohen njkohsisht npr nj medium
transmetues si AM sinjale (sinjale me amplitud t moduluar). N qoft se dihet se
mediumi transmetues ka brez t lshimit n intervalin 20000 38000 t e t s s :
(a) Skico bllok-diagramin e sistemit q mundson kt lloj t transmetimit t
sinjaleve, duke shnuar qart vlerat e parametrave t rndsishm t sistemit.
(b) Skico spektrin e sinjalit t prbr i cili transmetohet npr mediumin
transmetues.
Zgjidhje:
(a) T tri sinjalet mund t transmetohen njkohsisht npr mediumin e njjt, n
qoft se ato palosen (multipleksohen) n frekuenc. Skema e ktij sistemi sht
paraqitur n figurn vijuese.
( ) cos 22000 t t
( )
1
x t
( )
2
x t
( )
3
x t
( ) cos 27000 t t
( ) cos 34000 t t
( ) H e
Mediumi transmetues
( )
1 20000 38000
0 pr vlera t tjera
H
t e t
e
e
s s
=

Bllok-skema e sistemit

(b) Duke shfrytzuar vetin e modulimit,
( ) ( ) ( ) ( )
0 0 0
1 1
cos
2 2
x t t X X e e e e e = + +
spektri i sinjalit q transmetohet npr mediumin transmetues do t duket si n
figurn vijuese (sht skicuar vetm spektri pr pjesn pozitive t boshtit
frekuencor).
34000t 22000t 27000t
| | rad/s e
38000t
20000t
( )
1
1
22000
2
X e t
( )
2
1
27000
2
X e t
( )
3
1
34000
2
X e t

8. Sinjali x(t), me spektr q ka brezin e kufizuar me frekuencn kufitare e
c
,
modulohet me sinjalin sinusoidal t bartsit ( )
0
cos b t t e = , ku
0 c
e e . Ky
sinjal, ( ) ( ) ( )
0
cos x t b t x t t e = , zbatohet n sistemin e paraqitur n figurn
vijuese.
( )
0
cos x t t e
( )
0
cos t e u +

ku me H(e) sht shnuar prgjigja frekuencore e filtrit ult-lshues, t prcaktuar
me shprehjen,
15
( )
2,
0,
c
c
H
e e
e
e e
s
=

>

Prcakto sinjalin n dalje t sistemit y(t), n qoft se:
(a) u=0,
(b) u=t/2,
(c) u=t,
Zgjidhje:
( )
0
cos x t t e
( )
0
cos t e u +

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
0 0 0
1 1
cos cos cos 2 cos
2 2
r t x t t t x t t x t e e u e u u = + = + +
( ) ( ) ( ) ( )
0 0
1 1 1
2 2 cos
4 4 2
j j
R X e X e X
u u
e e e e e u e
= + + +
Filtri ult-lshues lshon spektrin n frekuenca t ulta n brezin frekuencor
c
e e s . N kt brez frekuencor gjendet termi i tret nga shprehja e siprme,
prandaj mund t shkruhet se vlen:
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1
2 cos cos
2
Y H R X X e e e u e u e = = =
Nga kjo rrjedh,
( ) ( ) cos y t x t u =
Duke u mbshtetur n kt rezultat, llogaritet sinjali n dalje pr t tri rastet: 0 u =
, / 2 u t = dhe u t = ,
(a) ( ) ( ) 0 y t x t u = =
(b) ( ) / 2 0 y t u t = =
(c) ( ) ( ) y t x t u t = =

9. N figur sht paraqitur nj sistem i kombinuar me mostrues dhe modulator,
ku frekuenca e mostrimit sht e
m
=2t/T. Sinjali n hyrje sht i dhn me
shprehjen:
( )
( ) sin 1
c
t
x t
t
e
t
=
( ) ( )
T
n
t t nT o o
=
=
( ) ( ) cos
m
c t t e =

Ndrsa prgjigjet frekuencore t filtrit ideal ult-lshues H
ul
(e) dhe t atij brez-
lshues H
bl
(e) jan treguar n figur.
16
H
ul
( )
0
1
m
-
m
H
ll
( )
0
1
m
-
m
-
m+ c
-
m
-
c
1
m
+
c m
-
c

(a) Prcakto dhe skico spektrin e sinjalit hyrs X(e), si dhe kushtin q duhet t
plotsoj frekuenca e mostrimit e
m
.
(b) Pr nj vler t lejuar t frekuencs s mostrimit skico spektrat e sinjaleve q(t),
r(t), v(t) dhe w(t).
(c) Sa do t jet energjia e sinjalit t gabimi e(t)?
Zgjidhje:
(a) Shprehja e x(t) mund t rregullohet si n vijim
( )
( ) ( ) sin sin
1
sinc
c c c c c
c
t t t
x t
t t
e e e e e
t t e t t
| |
= = =
|
\ .

prej nga, n baz t teorems pr dualitet t transformimit Furie, prfundohet se
spektri i sinjalit ka trajtn e drejtkndshit si n figur

Se kjo sht e vrtet mund t provohet si n vijim:
( ) ( )
( ) sin
1 1 1 1
1
2 2
c
c c
c
c j t j t j t
t
x t e d e e
jt t
e
e e e
e
e
e
t t t
= = =
}

Pr tiu shmangur mbimbulimit t spektrave fqinje t shkaktuara nga mostrimi i
sinjalit t vazhduar, nevojitet q frekuenca e mostrimit t jet s paku sa dyfishi i
frekuencs kufitare, prandaj duhet t plotsohet kushti:
2
2
m c
T
t
e e = >
(b) Sinjali q(t)
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
T
n
q t x t t x t t nT o o
=
= =

Meqense o
T
(t) sht sinjal periodik, ai mund t zbrthehet n seri Furie
( ) ( )
2
,
m
jn t
T n m
n n
t t nT c e
T
e
t
o o e

= =
= = =

Kshtu q
( ) ( )
1
m
jn t
n
q t x t e
T
e
=
=

Duke shfrytzuar vetin e modulimit t transformimit Furie
( ) ( )
1
m
n
Q X
T
e e e
=
=

Kjo duket si n figur
17

Spektri i sinjalit n dalje t filtrit brez-lshues mund t prcaktohet grafikisht n
baz t relacionit
( ) ( ) ( )
bl
R TH Q e e e =
-
c c
Q( )
m
-
m m
+
c
1/T
1/T
1/T
m
-
c
-
m+ c
-
m
-
c
TH
bl
( )
m
-
m m
+
c
T T
m
-
c
-
m+ c
-
m
-
c
R( )
m
-
m m
+
c
1
1
m
-
c
-
m+ c
-
m
-
c

M tej
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1
cos
2 2
m m m
v t r t t V R R e e e e e e = = + +

dhe prfundimi se
( ) ( ) ( ) ( )
ul
W V H X e e e e = =
(c)
18
( )
2
E e t dt
=
}

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 0 e t x t t w t x t x t o = - = =
dhe prfundimisht
( )
2
0 E e t dt
= =
}

10. N figur sht paraqitur bllok skema e nj sistemi telekomunikues.
( ) cos 300t
( ) cos 120t
( ) cos 100t

N figurn vijuese jan paraqitur spektrat e sinjaleve hyrse dhe prgjigjet
frekuencore t filtrave .

(a) Duke skicuar me kujdes spektrat e t gjitha sinjaleve t shnuara n skemn e
sistemit, prcaktoni spektrin e sinjalit dals y(t).
(b) N baz t spektrit, prcaktoni varsin kohore t sinjali dals y(t).
Zgjidhje:
(a)
( ) ( ) ( )
1 1 1
1 1
300 300
2 2
R X X e e e = + + ( ) ( ) ( )
2 2 2
1 1
120 120
2 2
R X X e e e = + +
( )
1
1
300
2
X e
( )
2
1
120
2
X e
e
( ) ( ) ( )
2 1
R R R e e e = +

( ) ( ) ( )
2 1
Y H R e e e =
e
( )
2
R e
( )
1
R e
( )
1
H e
( )
2
Y e
e

19
( ) ( ) ( )
1 2 2
1 1
100 100
2 2
Y Y Y e e e = + +
( )
2
1
100
2
Y e +
( )
2
1
100
2
Y e
e
e
( )
1
Y e

( ) ( ) ( )
2 1
Y H Y e e e =
e
0
20 -20 60 -60
1/2
( )
1
Y e
1
( )
2
H e
e
0
20 -20
( ) Y e 1/2

(b) Detyra mund t zgjidhet edhe me vetin e dualitetit, por mundet edhe me
zbatimin e drejtprdrejt t transformimit t kundrt,
( ) ( ) ( )
20
20
20 20
20
20
1 1 1 1 1 1 10 20
sin 20 sinc
2 2 4 4 2
j t j t j t j t
t
y t e d e e e t
jt j t t
e e
e
t t t t t t
| |
= = = = =
|
\ .
}

11. N hyrje t sistemit t paraqitur n figur vepron sinjali x(t), i prcaktuar me
shprehjen:
( )
p
n
c
t t n
t
o o
e
=
| |
=
|
\ .
( ) ( )
0
cos c t t e =
( )
1
H e ( )
2
H e

( ) sinc
c c
t
x t
e e
t t
| |
=
|
\ .

Filtrat n prbrje t sistemit jan prkufizuar me shprehjet:
( )
1
1, 3 5
0, pr vlera t tjera
c c
H
e e e
e
s s
=

( )
2
, 1.5
0, pr vlera t tjera
c
A
H
e e
e
s
=

(a) Duke skicuar spektrat e sinjalit n pikat e shnuara t sistemit, t prcaktohet
sinjali n dalje y(t), pr rastin
0
6
c
e e = .
(b) T prsritet pika paraprake, pr rastin
0
4
c
e e = .
(c) Sa duhet t jet vlera e konstants (A) t filtrit t dyt ashtu q amplituda e
sinjalit n dalje y(t) t mos dalloj nga ajo e sinjalit hyrs x(t).

Zgjidhje:
Nga teorema e dualitetit pr transformimin Furie dihet se sinjali x(t) ka spektr n
trajt t drejtkndshit, si n figur.
20
e
c
e -
c
e
1
( ) X e

Vargu periodik i delta impulseve mund t zbrthehet n seri Furie.
( )
1
m m
jn t jn t c
p
n n n
c
t t n e e
T
e e
t e
o o
e t

= = =
| |
= = =
|
\ .

Ku e
m
paraqet frekuencn themelore t o
p
(t),
2 2
, ; 2
/
m m c
c c
T
T
t t t
e e e
e t e
= = = =
Sinjali q(t) do t jet prodhim i x(t) dhe o
p
(t). Kjo n domenin frekuencor do t
reflektohet si,
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
2
, 2
c
jn t
c c
p c
n n
q t x t t x t e Q X n
e
e e
o e e e
t t

= =
= = = (

e
( ) Q e
3
c
e
c
e 5
c
e -
c
e -3
c
e -5
c
e
/
c
e t
2
c
e 4
c
e -2
c
e

e
( )
1
H e
3
c
e 5
c
e -3
c
e -5
c
e 4
c
e -4
c
e

e
( ) R e
3
c
e 5
c
e -3
c
e -5
c
e 4
c
e -4
c
e
/
c
e t /
c
e t

(a)
0
6
c
e e =
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
0
1 1
cos cos 6 6 6
2 2
c c c
v t r t t r t t V R R e e e e e e e = = = + +
e
( ) V e
c
e 3
c
e -3
c
e -2
c
e 2
c
e -
c
e
/ 2
c
e t / 2
c
e t
9
c
e 10
c
e 11
c
e
/ 2
c
e t
-9
c
e -10
c
e -11
c
e
/ 2
c
e t

21
e
-1.5
c
e
( )
2
H e
1.5
c
e

( ) Y e
c
e
1.5
c
e
/ 2
c
e t
e c
e
1.5
c
e
/ 2
c
e t

(b)
/
c
e t
e
c
e -
c
e
( ) R e

Detyra t prfundohet!

12. N vijim sht treguar nj skem e sistemit q kryen modulimin amplitudor.
Sinjalit t informacionit x(t) i shtohet bartsi [cos(e
0
)t], duke formuar sinjalin
q(t)
( ) ( ) ( )
0
cos q t x t t e = +
Ky sinjal vepron n hyrje t nj sistemi jolinear dalja e t cilit sht r(t)
( )
( )
1
q t
r t e =
Pr t analizuar efektet e ktij jolineariteti mund t shrbehemi me zbrthimin e
njohur n seri t Tejlor-it

2 3
1 1
1
2 6
q
e q q q = + + + +
(a) Nse spektri i sinjalit x(t) sht i dhn si n figur dhe nse e
0
=100e
c
, skico
dhe shno vlerat e frekuencave t spektrit t sinjalit R(e), duke prdorur vetm
katr termat e par t zbrthimit t siprm.
(b) Nse filtri brez-lshues ka prgjigje frekuencore H(e) me parametra t treguar
n figur. Prcakto brezin e vlerave t frekuencave e
1
dhe e
2
ashtu q sinjali n
dalje t filtrit t jet pikrisht version me amplitud t moduluar i sinjalit x(t).

22

Zgjidhje:
(a)
( )
( )
( ) ( ) ( )
2 3
1 1
1
2 6
q t
r t e q t q t q t = = + +
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
0
2 2
0 0
3 3 2
0 0
0 0
cos ,
1 1 1 1
cos cos 2 ,
2 4 2 4
1 1 1 1 1
cos cos
6 4 6 8 2
1 1
cos 2 cos 3
4 24
q t x t t
q t x t x t t t
q t x t x t t x t t
x t t t
e
e e
e e
e e
= +
= + + +
= + + +
+ +

Trajtat e spektrave t sinjaleve x
2
(t) dhe x
3
(t) nuk na interesojn. Meqense
prodhimit n domenin kohor i prgjigjet thurja n domenin frekuencor,
prfundojm se spektri i x
2
(t) shtrihet deri n 2e
c
, ndrsa ai i x
3
(t) deri n 3e
c
. Le
t shnohen kto spektra me:
( ) ( ) ( ) ( )
2 3
2 3
dhe
j t j t
X x t e dt X x t e dt
e e
e e

= =
} }

Me kt simbolik shnojm se vlen:
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
( )
2 3
0 0 0 0 2 0 2 0
0 0 0 0
0
1 5 1 1
2 4 2 6
9 9 1 1 1 1
8 8 2 2 4 4
1 1 1 1
2 2 2 2
4 4 8 8
3
24
R X X X
X X X X
X X
e to e e e e
to e e to e e e e e e e e e e
to e e to e e e e e e
t
o e e
= + + +
+ + + + + + + + +
+ + + + + +
+

Kjo situat sht paraqitur, vetm pr frekuenca pozitive, n figurn vijuese
(spektrat nuk jan mbledh).
( )
1
2
to e
( )
5
4
X e
( )
2
1
2
X e
( )
3
1
6
X e
( )
0
9
8
to e e
( )
0
1
2
X e e
( )
2 0
1
4
X e e
( )
0
1
2
4
to e e
( )
0
1
2
8
X e e
( )
0
3
24
t
o e e

(b) I vetmi sinjal me modulim t pastr amplitudor sipas sinjalit x(t) sht n
frekuencn 2e
0
. Kushtet q duhet t plotsojn frekuencat kufitare t filtrit me
prgjigje frekuencore H(e), e
1
dhe e
2
, jan:
0 1 0
2 2
c c
e e e e e + < <
dhe
0 2 0
2 3
c
e e e e + < <

23

Sinjalet dhe sistemet Transformimi i Laplas-it

1. sht dhn funksioni transmetues i nj sistemi me shprehjen
( )
2
2
4 3
s
H s
s s
+
=
+ +

(a) Skico pozitn e poleve dhe t zerove t ktij funksioni n rrafshin kompleks s.
(b) Shno n diagram t gjitha zonat e mundshme t konvergjencs dhe trego sa
jan n numr.
(c) Pr secilin nga kto zona prcakto prgjigjen prkatse impulsive t sistemit.
(d) Pr seciln nga kto zona t konvergjencs prcakto se a sht sistemi stabil
dhe shkaksor.
Zgjidhje:
(a)
( )
( ) ( )
1
2
1 2
2
4 3
s z s
H s
s p s p s s
+
= =
+ +

1,2
4 1
16 12 2 1 1; 3
2 2
p = = =
Zeroja e H(s) sht n z
1
=-2 (at n nuk e llogarisim), ndrsa polet jan n p
1
=-
1 dhe p
2
=-3. Pozitat e poleve dhe zeros jan paraqitur n diagramin vijues.
(b)

Jan 3 zona t mundshme t konvergjencs.
(c)
( )
( ) ( )
1 2
2
1 3 1 3
C C s
H s
s s s s
+
= = +
+ + + +

( ) ( ) ( ) ( )
1 1
1 3
1 2 1 3 2 1
1 , 3
1 3 2 3 1 2
s s
C H s s C H s s
= =
+ +
= + = = = + = =
+ +

( )
1 1 1 1
2 1 2 3
H s
s s
= +
+ +

Zona 1 T dy polet gjenden n t djatht t zons, prandaj t dy polet gjenerojn
prgjigje kundrshkaksore.
( ) ( ) ( )
3
1 1
2 2
t t
h t e u t e u t

=
Zona 2 Poli n p
1
=-1 prodhon prgjigje kundrshkaksore, deri sa ai n p
2
=-3
jep prgjigje shkaksore.
( ) ( ) ( )
3
1 1
2 2
t t
h t e u t e u t

= +
Zona 3 T dy polet gjenden n t majt t zons, prandaj t dy polet gjenerojn
prgjigje shkaksore.

-3 -1
je
o 0 -2
Zona 1

-3 -1
je
o 0 -2
Zona 2

-3 -1
je
o 0 -2
Zona 3
2
( ) ( ) ( )
3
1 1
2 2
t t
h t e u t e u t

= +
(d) Stabiliteti varet nga ajo se a e prfshin zona e konvergjencs boshtin imagjinar
apo jo. Nse e prfshin ather sistemi sht stabil, prndryshe nuk sht.
Zona 1 Sistemi sht kundrshkaksor dhe jostabil.
Zona 2 Sistemi sht joshkaksor dhe jostabil.
Zona 3 Sistemi sht shkaksor dhe stabil.

2. N figure sht treguar bllok-skema e nj sistemi,
( )
1
1 s s +
1
2
s
s
+
+
1
2 s +

(a) Prmes metods s reduktimit t bllok-diagrameve prcaktoni funksionin
transmetues t ktij sistemi.
(b) N qoft se n hyrje t sistemit vepron sinjali ( ) ( )
t
x t te u t
= prcakto sinjalin
n dalje t sistemit n qoft se t gjitha kushtet fillestare jan zero.
Zgjidhje: (a)
( )
1
1 s s +
( ) 1 s s +
1
2
s
s
+
+
1
2 s +

( )
1
1 s s +
( )
2
1
2
s
s
+
+

( )
( )
( )
( ) ( )
( )
( )
( )( )
( )( )( )
2
2
1 1
1 1 2
1
1 3 1 1 1
1
1
2
2 1
2
1 2.618 0.3820
s s s s s
H s
s
s s s s
s s
s s s
s
s s s
+ + +
= = =
+
+ + + +
+
+
+
+ +
+
=
+ + +

3
(b)

( ) ( ) ( )
( )( )( )
( ) ( ) ( )( )
2 3
2 1 2
1 2.618 0.3820
1 1 2.618 0.3820
s s
Y s H s X s
s s s
s s s s
+ +
= = =
+ + +
+ + + +

( )
( ) ( )
3 1 1 2 2
2 3
0.3820 1 2.618
1 1
D C D D C
Y s
s s s
s s
= + + + +
+ + +
+ +

( )( )
1
0.3820
0.3820 3.0652
p
C X s s
=
= + =
,
( )( )
2
2.618
2.618 0.0652
p
C X s s
=
= + =

( ) ( )
2
3
1
2
1
1
1 3
2!
p
d
D X s s
ds
=
= + =
,
( )( )
3
2
1
1
1 2
1!
p
d
D X s s
ds
=
= + =
( )
( ) ( )
2 3
3.0652 3 2 1 0.0652
0.3820 1 2.618
1 1
Y s
s s s
s s
=
+ + +
+ +

( )
1
pt
e u t
s p
+
,
( )
( )
1
!
n pt
n
n
t e u t
s p
+

( )
0.3820 2 2.618
1
3.0652 3 2 0.0652 , 0
2
t t t t t
y t e e te t e e t

= >

3. Nj sistem i vazhduar sht paraqitur prmes bllok-diagramit si n figur.
1
1 s +
1
2 s +

(a) Prcakto funksionin transmetues H(s) t ktij sistemi prmes metods s
reduktimit t bllok-diagrameve.
(b) far vlere duhet t ket parametri a ashtu q prgjigja impulsive h(t) ktij
sistemit t ket vler fundore zero, h()=0?
(c) N qoft se n hyrje t ktij sistemi vepron sinjali x(t)=e
-3t
u(t), prcakto
sinjalin n dalje t tij y(t).
Zgjidhje: (a)
+
+
X(s) Y(s) 1
1 s +
1
2 s +
+
+
-
+
2
a
s +

( )( )
3
3
1
1 1
p
D X s s
=
= + =
4
1
1 s +
1
2 s +
1
2
a
s
+

1
2 s +
1
1
2 1
a
s s
| |
|
+ +
\ .

( )( )
2 3
1 2
s a
s s
+
+ +

(b) Rezultati fitohet nga teorema pr vlern fundore
( ) ( )
( )( )
0 0
2 3
lim lim 0
1 2
s s
s a
h sH s s
s s

+
= = =
+ +

h(t) shuhet n pafundsi pavarsisht nga vera e parametrit a.
(c)
( ) ( ) ( ) ( )
( )( )( )
1 2 3
,
3 1 2 3
s a
X s Y s H s X s
s s s s
+
= = =
+ + + +

( )
3 1 2
1 2 3
A A A
Y s
s s s
= + +
+ + +

( )
2 3
1 2 3
, 0
t t t
y t A e A e A e t

= + + >
( ) ( )
1
1
1
1
2
s
a
A s Y s
=

= + =
( ) ( )
1
2
2 1
s
A s Y s a
=
= + = +
( ) ( )
1
3
3
3
2
s
a
A s Y s
=
+
= + =

4. N figur prmes bllok-diagramit sht paraqitur nj sistem i vazhduar.
1
1 s +
1
1 s +
( ) x t ( ) y t
1/ s
1/ s

5
(a) Duke zbatuar rregullat e reduktimit t bllok-diagrameve prcakto funksionin
transmetues t sistemit H(s).
(b) Prcakto prgjigjen impulsive t sistemit h(t).
Zgjidhje:
(a) Bllok diagrami i sistemit, n rastin e prgjithshm, mund t reduktohet n
shum mnyra. Pr kt rast do t paraqiten grafikisht hap pas hapi dy mnyra.
Varianti A:
1
1 s +
1
1 s +
( ) x t ( ) y t
1/ s
1/ s

( ) x t
/ 4 s ( ) 1/ 1 s +
( ) 1/ 1 s +
1/ s
1/ s
( ) y t

( )
2 1
1
s
s s
+
+
( )
2
4
4 1
s s
s
+ +
+
1/ s
( ) x t ( ) y t
1/ 3

6
( )
2
4
4 1
s s
s
+ +
+
3
3 1 s +
( )
2 1
1
s
s s
+
+
( ) x t ( ) y t

( ) x t
( )( )
2
4 3 1 1
15 19 16
s s
s s
+ +
+ +
( )
2 1
1
s
s s
+
+
( ) y t

( )( )
( )
2
4 3 1 2 1
15 19 16
s s
s s s
+ +
+ +
( ) x t ( ) y t

Varianti B:
1
1 s +
1
1 s +
( ) x t ( ) y t
1/ s
1/ s

+
+ +
1/3
+
+
-
( ) x t
+
+
-
+
1
1 s
( ) 1/ 1 s +
+
+
( ) y t
( ) 1 / 4 s +
1/ s
s
( ) 1 / s s +

7
1/ s
( ) x t ( ) y t
1/ 3
2
4
4
s s + +
2 1 s
s
+
( ) 1/ 1 s +

3
3 1 s +
( ) x t ( ) y t
2
4
4
s s + +
( ) 1/ 1 s +
2 1 s
s
+

( ) x t
( )
2
4 3 1
15 19 16
s
s s
+
+ +
2 1 s
s
+
( ) y t
( )( )
( )
2
4 3 1 2 1
15 19 16
s s
s s s
+ +
+ +
( ) x t ( ) y t

(b)
( )
( )
2
2
4 6 5 1
15 19/15 16/15
s s
H s
s s s
+ +
=
( + +

( ) ( )
2 *
19 16
15 15
s s s p s p + + =
2
0
19 19 16
0.6333 0.8158
30 30 15
p j j o e
| |
= + = + = +
|
\ .

( )( )
2 *
0
* *
6 5 1 C s s C C
s s p s p s s p s p
+ +
= + +

0
15
, 2.5313 0.3716 , 2.5584, 0.1457
16
j
C C j C e C rad
= = = = =
0 0
*
*
,
j t j t j t j t
C C
C e e e C e e e
s p s p
e e o o

( ) ( )
*
0 *
2 cos 5.1168cos 0.8158 0.1457
t
C C
C e t t
s p s p
o
e
+ + =

( ) ( ) ( )
4 15
5.1168cos 0.8158 0.1457
15 16
h t t u t
(
= +
(

5. Nse transformimi i Laplasit pr sinjalin x(t) sht dhn me
( )
( )
2
3
1
X s
s s
=
+

prcakto transformimin e sinjalit ( ) 1 2 x t .
8
Zgjidhje:
Pr zgjidhjen e detyrs shfrytzohen vetit e transformimit, duke prcjell
renditjen e hapave t transformimit t sinjalit x(t) nga domeni kohor n at t
variablit s.
( )
( )
2
3
1
x t
s s
+

( ) ( ) ( )
( )
0
0 2
3
1
1
s
st
e
x t t e X s x t
s s
+
+

( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
2 2
3 3
1
1 1
s s
e e
x t X s x t
s s s s

+ =
+

( ) ( )
( ) ( ) ( )
( )
/2 /2
2 2
1 1 3
2 1 12
2
2 / 2 / 2 1
s s
s e e
x at X x t
a a
s s s s

| |
+ = =
|
\ .

6. Nj sistem linear dhe invariant n zhvendosje q mund t jet shkaksor,
joshkaksor apo kundrshkaksor, sht prkufizuar prmes ekuacionit
diferencial,
( ) ( )
( ) ( )
2
2
2 3
d y t dy t
y t x t
dt dt
=
(a) Prcakto t gjitha prgjigjet e mundshme impulsive q mund ti ket ky sistem,
duke cekur natyrn e tyre (shkaksore, joshkaksore apo kundrshkaksore).
(b) Cili sht funksioni transmetues i sistemit H(s).
(c) A mund ti prcaktohet prgjigja frekuencore H(e) e ktij sistemi? Nse po,
shnoni shprehjen e saj dhe tregoni se far duhet t jet sistemi q t ket
prgjigje frekuencore.
Zgjidhje:
(a) dhe (b) Kur n hyrje t sistemit vepron delta impulsi, n dalje t sistemit
lajmrohet prgjigja impulsive. Ekuacioni diferencial i cili duhet t zgjidhet sht:
( ) ( )
( ) ( )
2
2
2 3
d h t dh t
h t t
dt dt
o =
Zgjidhja e ekuacionit, pavarsisht nga natyra e sistemit mund t bhet n domenin
kohor, por m thjesht dhe m shpejt zgjidhja prfitohet prmes transformimit t
Laplasit. Nse ekuacioni diferencial pasqyrohet n domenin s, ai do t ket trajtn
vijuese,
( ) ( ) ( )
2
2 3 s H s sH s H s =
ku:
( ) ( )
st
H s h t e dt
=
}
dhe
( ) 1
st
t e dt o
=
}

M tej,
( )
( ) ( )
2
3 3 1 1
1 2 1 2 2
H s
s s s s s s
= = = +
+ +

H(s) mund t kt tri zona t konvergjencs. secils nga kto i prket prgjigja
impulsive me veti t shnuar n figur.
9
o
je
s j o e = +
o
je
o
je

Prgjigja kundshkaksore.
( ) ( ) ( )
2 t t
h t e u t e u t
=
Prgjigja joshkaksore.
( ) ( ) ( )
2 t t
h t e u t e u t
= +
Prgjigja shkaksore.
( ) ( ) ( )
2 t t
h t e u t e u t
= +
Funksioni transmetues i sistemit tashm u prcaktua,
( )
( ) ( )
3
1 2
H s
s s
=
+

(c) Prgjigja frekuencore e sistemit prcaktohet nga relacioni,
( ) ( )
( ) ( )
( )
2
3 3
1 2
2
s j
H j H s
j j
j
e
e
e e
e e
=
= = =
+
+ +

N dy rastet e tjera sistemi nuk ka prgjigje frekuencore, pr arsye se boshti je
nuk prfshihet n zonn e konvergjencs.

7. N figur sht paraqitur bllok diagrami i nj sistemi shkaksor.

(a) Prmes metods s reduktimit t bllok diagrameve t prcaktohet funksioni
transmetues H(s), i ktij sistemi.
(b) Pr cilin brez t vlerave t parametrit (a) sistemi do t jet stabil?
(c) N qoft se, pos stabilitetit, krkohet q n prgjigjen impulsive t sistemit t
mos lajmrohen oscilimet. Cili do t jet brezi i vlerave t parametrit (a) q e
siguron kt?
(d) Cila do t jet vlera fundore (n t) e prgjigjes s ktij sistemi n sinjalin
shkall njsi?
Zgjidhje:
(a)
10

( ) 1 2
s
s s a + ( )
4
1 2
s
s s a +

(b)
( )
( )( )
2
1 2
4 4
2 1
s s
H s
s as s p s p
= =
+

2 2
1 2
1, 1 p a a p a a = + =
Sistemi sht stabil kur t dy polet e funksionit transmetues gjenden n ann e
majt t rrafshit kompleks s. Kjo ndodh kur parametri a ka vlera negative, pra
kur (-<a<0).

(c) Prgjigja impulsive e sistemit nuk do t ket oscilime nse t dy polet gjenden
n boshtin real t rrafshit s. Kushti pr kt sht
2
1 a > . Ky kusht s bashku me
at pr stabilitet kan pr rrjedhoj prfundimin se prgjigja impulsive nuk do t
ket oscilime, n qoft se parametri a merr vlera nga intervali [-,-1].
(d) N rastin e ngacmimit me sinjalin shkall njsi, transformimi i sinjalit hyrs do
t jet
( ) 1/ X s s = . Transformimi i sinjalit n dalje do t jet
( ) ( ) ( )
2 2
4 1 4
2 1 2 1
s
Y s H s X s
s as s s as
= = =
+ +

Sipas teorems pr vlern fundore, kemi,
( ) ( )
2
0 0
4
lim lim 0
2 1
s s
s
y sY s
s as

= = =
+

8. N figur sht treguar nj sistem prmes bllok-diagramit t tij.
(a) Prmes metods s reduktimit t bllok-diagrameve prcaktoni funksionin
transmetues t ktij sistemi H(s).
(b) far kushti duhet t plotsoj parametri a ashtu q sistemi t jet stabil?
(c) far kushti duhet t plotsoj parametri a ashtu q n prgjigjen impulsive t
sistemit h(t) t mos ket fare oscilime?
(d) Duke zgjedhur sipas dshirs nj vler t parametrit a sipas kushteve t
prcaktuara n dy pikat e mparshme, prcaktoni prgjigjen e sistemit n qoft se
n hyrje t tij vepron sinjali shkall njsi x(t)=u(t).
2 + + s + a 2
4
s
-
+
+ +
- -
X(s)
Y(s)

11

Zgjidhje:
(a)
2 + + s + a
1/2 4
s
-
+
+ +
- -
X(s) Y(s)
2

2
1 2
a
a +
s +
2
2 +
X(s)
+
Y(s)
s
- -
+

2
1 2 4
as
a as + +
2
4
4 4 1 2
as
as as a + + +

(b)
( )
( ) ( )( )
2 2
1 2
4
4 4 1 2 1 2 / 4
as s s
H s
s p s p as as a s s a a
= = =
+ + + + + +

Pr t qen sistemi shkaksor stabil polet e tij duhet t gjenden gjysmrrafshin e
majt t rrafshit s. Polet prcaktohen nga shprehja,
2
1 2
1 1 1 2 1 1 1 1 1 1
, 1
2 2 4 2 4 4 2 2
a
p p j
a a a
+ | |
= = = +
|
\ .

Analiza e pozits s poleve t sistemit n varsi nga vlerat e parametrit a.:
Nse parametri a>0, polet jan komplekse dhe gjenden n ann e majt t rrafshit
s.
Nse a<-1, srish polet jan komplekse dhe gjenden n ann e majt t rrafshit s,
sepse 1 1/ 1 1/ 0 a a + = > .
N qoft se -1<a<0, ather t dy polet gjenden n boshtin real, sepse
1 1/ 0. a < Pr kt rast mund t rishkruhet shprehja pr pozitn e poleve n
trajtn,
1 2
1 1 1
, 1
2 2
p p
a
=
Tani, n qoft se
12
1 1 1
1 1, d.m.th. 1
2 2
a a
a
< > < <
t dy polet gjenden n pjesn e majt t boshtit real.
N rastin tjetr, kur
1 1 1
1 1, d.m.th. 0
2 2
a a
a
> < < <
poli m n t djatht kalon n pjesn pozitive t boshtit real.
Prfundim: Sistemi sht stabil pothuajse pr tr intervalin e vlerave t
parametrit a, prve pr vlerat n intervalin
1
0
2
a < <
kur sistemi nuk sht stabil.
(c) N qoft se polet jan komplekse ather n prgjigjen impulsive lajmrohen
oscilimet. Te sistemi shkaksor stabil kto oscilime shuhen me rritjen e kohs.
Osclimet nuk paraqiten vetm kur polet gjenden n boshtin real. Pr rastin e dhn
n detyr, prgjigja impulsive e sistemit stabil nuk ka natyr osciluese vetm ku
vlerat e parametrit a gjenden n intervalin
1
1
2
a < <
(d) Zgjedhim p.sh. a=-3/4, ashtu q funksioni transmetues t del n trajtn,
( )
( )
2
1/ 6
s
H s
s s
=
+ +

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( )( )
2 2
1 2
1 2 1 2
1 1
1/ 6 1/ 6
1
s
Y s H s X s
s s s s s
A A
s p s p s p s p
= = =
+ + + +
= = +

Nga kjo rrjedh se
( )
1 2
1 2
, 0
p t p t
y t Ae A e t = + >
ku:
1 2
1 1 1 1 3
, 1 1
2 2 2 3
p p
a
| |
= =
|
|
\ .

1 2
1 2 2 1
1 3 1 3
,
3 3
A A
p p p p
= = = =

9. N figur sht paraqitur bllok-skema e nj sistemi t vazhduar, ku a0.

13
(a) Me metodn e reduktimit t bllok diagrameve prcaktoni funksionin
transmetues H(s) t ktij sistemi.
(b) A sht apo ssht ky sistem stabil (Arsyeto)? A ekziston ndonj vler e
parametrit a q ia ndrron natyrn ktij sistemi nga aspekti i stabilitetit. Nse po,
ather prcaktoni vlern e parametrit a?
(c) Prcaktoni sinjalin n dalje t sistemit y(t) kur ky sistem sht i relaksuar, n
qoft se n hyrje vepron sinjali:

( ) cos , 0
t
x t e t t
= >
Zgjidhje:
(a)
+
1/s + 1/s
-2
a
X(s)
Y(s)
+ +
+
+
s
s-2 + 1/s
2
a
Y(s)
+
+
X(s)

( ) ( )
2
2 2
1/ 2
2
1 /
s s
H s s
a s s a
= =

(b)
( )
( )( )
2 s
H s
s a s a
=
+

Funksioni ka pol n 0 p a = > , pra n ann e djatht t rrafshit s, q e bn kt
sistem jostabil.
N qoft se 4 a = , ather anulohet termi
( ) 2 s n numrues me at
( )
s a
n emrues. Funksioni transmetues i sistemit pr kt rast sht
( )
1
2
H s
s
=
+

Tani sistemi ka vetm nj pol n pikn 2 p = (ana e majt e s). Me kt anulim
t zeros me pol n H(s), sistemi jostabil e ndryshon natyrn e vet dhe bhet stabil.
(c)

( ) cos , 0
t
x t e t t
= >
( )
( )
2
1
1 1
s
X s
s
+
=
+ +

( )
1
2
H s
s
=
+

14

( )
( )
( )( )( )
2
*
1 2 2
1 1 1
2 2 1 1
1 1
2 1 1
s s
Y s
s s s i s i
s
A A A
s s i s i
+ +
= =
+ + + + +
+ +
= + +
+ + + +

( )( )( )
( )
1
2
1 1
2
2 1 1 2
s
s
A s
s s i s i
=
+
= + =
+ + + +

( )( )( )
( ) ( )
*
4 4
2 2
1
1 1 2 2
1 1 ,
2 1 1 4 4 4
j j
s i
s
A s i i e A e
s s i s i
t t
= +
+
= + = = =
+ + + +

Transformimi i kundrt i Laplasit jep kt rezultat pr y(t):

( )
( ) ( ) 1 1 2
4 4
2
1 2 2
2 4 4
1 2
cos , 0
2 2 4
j j
j t j t t
t t
y t e e e e e
e e t t
t t
t
+

= + +
| |
= + >
|
\ .

10. Nj sensor mats i shtypjes mund t modelohet si sistem linear dhe invariant
n zhvendosje. Prgjigja impulsive e ktij sensori dihet dhe ajo sht:
( ) ( ) ( ) 1
t t
h t e te u t

=
Me rastin e matjeve n praktik sht incizuar sinjali n dalje t sensorit dhe sht
fituar ky sinjal:
( ) ( ) ( )
3
2 3
t t
y t e e u t

=
Prcakto sinjalin e mirfillt t shtypjes q sht zbatuar n hyrje t sensorit.
Zgjidhje:
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
2 2
1 1 1 1
1
1
1 1
t t
h t e te u t H s
s s
s s s

= = =
+
+ +

( ) ( ) ( ) ( )
( )( )
2
3
2 3 1 3
2 3 2
1 3 1 3
t t
s s
y t e e u t Y s
s s s s s s

+
= = =
+ + + +

( )
( )
( )
( )
( )
( ) ( )( )
( )
2 3 2
2 3 2 2 3
, 2 1 2
1 3 3
Y s Y s
s s s s s
H s X s s s
X s H s s s s s
+ +
= = = + =
+ + +

( )
3 2
1
2 2 2 3
3 3 3 3
s s s
X s
s s s s
(
= +
(
+ + + +

Kemi parasysh:
( )
3
1
3
L t
e u t
s
+

Dhe vetin e diferencimit:
( )
( )
n
L n
n
d x t
s X s
dt

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
3 2
3 3 3 3
3 2
3
2 4 4 6
12
t t t t
t
d d d
x t e u t e u t e u t e u t
dt dt dt
e u t

( ( ( = + +

=

15
11. N figur sht paraqitur bllok-skema e nj sistemi t vazhduar. Brenda
blloqeve jan shnuar prgjigjet impulsive prkatse, ku me b sht shnuar
parametri i panjohur i sistemit.
( )
t
e u t
( ) b t o
( ) u t

(a) Prcaktoni funksionin transmetues t sistemit t gjithmbarshm.
(b) far kushti duhet t plotsoj parametri b ashtu q ky sistem t jet stabil?
(c) Cila sht vlera e parametrit b ashtu q prgjigja impulsive e sistemit t jet
( ) ( )
2t
h t e u t
= .
Zgjidhje:
(a) Sistemi paraqitet prmes funksioneve transmetuese n domenin s.
b
1
s
1
1 s +

Pastaj funksioni transmetues i tij mund t prcaktohet me metodn e reduktimit t
blloqeve si n vijim.
+
( )
1
1 s s +
X(s)
1 bs +
Y(s)
-
+
+
+
X(s) Y(s)
+
+
-
+
s b
1
1 s
1
s

( )
2
1
1 1 s b s + + +

Funksioni transmetues i sistemit sht
( )
( )
2
1
1 1
H s
s b s
=
+ + +

(b) Sistemi sht shkaksor q mund t vrehet nga bllok skema e tij. Polet e H(s)
gjenden n pozitat,

( ) ( )
2
1,2
1 1 4
2
b b
p
+ +
=
Nse 1 2 b + < ose 3 1 b < < polet jan komplekse dhe lajmrohen n qifte t
konjuguara. N kt rast sistemi sht stabil nse pjesa reale e poleve ka
parashenj negative. Kjo ndodh nse vlen: 1 1 b < < .
N rastin tjetr, n qoft se vlen 1 2 b + > ose 3 b < dhe 1 b > polet gjenden n
boshtin real. Pr kushtin b>1 pozita e tyre do t jet ann e majt t boshti real.
16
Prfundojm kusht q sistemi t jet stabil sht q vlerat e parametrit b ta
plotsojn kushtin,
1 b < <
(c) Asnj vler e b nuk mund t jap prgjigjen e krkuar impulsive, ( ) ( )
2t
h t e u t
= .
Po t ishte kshtu, funksioni transmetues i sistemit do t duhej t ishte,
( )
1
2
H s
s
=
+

Nse krahasohet kjo me funksioni transmetues t sistemit,
( )
( )
2
1
1 1
H s
s b s
=
+ + +

shihet qart se asnj vler e parametrit b nuk mund ta shndrroj shprehjen e dyt
n at t parn dhe pr rrjedhoj kemi prfundimin e cekur n fillim.

12. sht dhn sinjali:
( )
( )
( )
( )
( )
2 0.5 2
10 2 10 2
t t
x t e u t e u t

= +
(a) Prcakto transformimin e Laplasit pr kt sinjal si dhe zonn prkatse t
konvergjencs.
(b) Duke u mbshtetur n rezultatin e piks paraprake tregoni se a ka ky sinjal
transformim Furie.
Zgjidhje:
(a) Dihet se vlejn iftzimet

( ) ( )
( ) ( )
1
, Re
1
, Re
L at
L at
e u t a
s a
e u t a
s a
o
o
>
<

dhe vetia e zhvendosjes,

( )
( )
2
2
10 2 10 , 1
1
s
t L
e
e u t
s
o

>
+

( )
( )
( )
( )
2
0.5 2 0.5 2
10 2 10 2 10 , 0.5
0.5
s
t t L
e
e u t e u t
s
o

( = <

( )
2 2
10 10 , 1 0.5
1 0.5
s s
e e
X s
s s
o

= < <
+

(b) Transformimi Furie prkufizohet si
( ) ( )
s j
X X s
e
e
=
=
Meqense boshti je prfshihet n zonn e konvergjencs, transformimi Furie i
ktij sinjali ekziston dhe ka trajtn,
( )
2 2
10 10
1 0.5
j j
e e
X
j j
e e
e
e e

= +
+

13. Sistemi i vazhduar sht dhn prmes ekuacionit diferencial

( ) ( )
( ) ( )
2
2
2
d y t dy t
y t x t
dt dt
=
ku x(t) paraqet sinjalin n hyrje t sinjalit, ndrsa y(t) sinjalin n dalje t tij.
(a) Prcakto funksionin transmetues H(s) t ktij sistemi si dhe skico pozitn e
poleve t tij.
17
(b) Prcakto prgjigjen impulsive t sistemit h(t) nse kushti sht q sistemi t
jet stabil.
(c) Prcakto prgjigjen impulsive t sistemit h(t) nse kushti sht q sistemi t
jet shkaksor.
Zgjidhje:
(a) Zbatojm transformimin e Laplasit n ekuacionin diferencial,

( ) ( ) ( ) ( )
2
2 s Y s sY s Y s X s =
Funksioni transmetues H(s) fitohet si raport i transformimeve prkatse
( )
( )
( )
2
1
2
Y s
H s
X s s s
= =

Polet e H(s) gjenden n pikat

1,2
1 1 8
2, 1
2
p
+
= =
Pozita e poleve t H(s) sht paraqitur n figur.
o
je
s j o e = +

(b) Pr t qen sistemi stabil zona e konvergjencs duhet ta prfshij boshtin je.
Kjo ndodh kur 1 2 o < < . H(s) mund t paraqitet edhe n trajtn
( )
( )( )
1 1 1 1 1
2 1 3 2 3 1
H s
s s s s
= =
+ +

Poli n s=2 shkakton pjesn kundr-shkaksore t h(t), ndrsa ai n s=-1 pjesn
shkaksore. Pra pr kt rast vlen,
( ) ( ) ( )
2
1 1
3 3
t t
h t e u t e u t
=
(c) Pr sistem shkaksor zona e konvergjencs prcaktohet me 2 o > . Pr
rrjedhoj prgjigja impulsive merr trajtn
( ) ( ) ( )
2
1 1
3 3
t t
h t e u t e u t
=

14. Prmes metods s reduktimit t bllok-diagrameve prcakto funksionin
transmetues t sistemit t paraqitur n figur.
18
1/ s 1/ s
( ) X s
( ) Y s

Zgjidhje:
1/ s
( ) X s
( ) Y s
1/ 1
1 2 / 2
s
s s
=
+ +
1
2 s +
1/ s
( ) X s
( ) Y s
4
2 s +
( )
2
1/ 2
1 4 / 2 2 4
s s
s s s s
+
=
+ +

( )
2
2
2
2 4
s
H s
s s
+
=
+

15. Sistemi linear prbhet nga lidhja e tri nn-sistemeve shkaksore dhe
invariante n zhvendosje, S
1
, S
2
dhe S
3
, si n figur.
( ) t o ( ) h t

Nn-sistemet e lidhjes jan prshkruar prmes relacioneve hyrje/dalje si n vijim:
1 2 3
: ; : 2 ; : 2
dy dy
S y x S y x S y x
dt dt
+ = + = =
T prcaktohet prgjigja impulsive e sistemit h(t).
Zgjidhje:

( ) ( ) ( )
1 1 2 2 3
1 1
: ; : ; 2
1 2
S H s S H s H s
s s
= = =
+ +

( ) t o ( ) h t
( ) t o ( ) h t
( )
1
H s
( )
2
H s
( ) ( )
3 2
1 H s H s

19

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
1 3 2 2
2
1 2 1
1 1
1 2 2
1 1 2 1 2 1
1 2 2 1 2 3 2
H s H s H s H s H s
s s s
s s s
s s s s s s s
(
( = + = +
(
+ + +

+ +
= + = =
+ + + + + + +

( )
1 2
1 2
C C
H s
s s
= +
+ +

1 2
1 2
2 1 2 1
1, 3
2 1
s s
s s
C C
s s
= =
+ +
= = = =
+ +

( ) ( ) ( )
2
1 3
3
1 2
t t
H s h t e e u t
s s

( = + =

+ +

16. N figur sht paraqitur bllok-skema e nj sistemi shkaksor linear dhe
invariant n zhvendosje.
1/ s
( ) X s
( ) Y s
1/ s

(a) Prcakto ekuacionin diferencial q e ndrlidh y(t) me x(t).
(b) Diskuto stabilitetin e ktij sistemi.
Zgjidhje: Dega e mesme dyfishohet, duke e qartsuar strukturn e sistemit.
1/ s
1/ s
( ) X s
2
1
1/ s
1/ s
( ) Y s
1
6
( ) R s
1 2s
s
+
1 6s
s
+

( ) X s ( ) Y s ( ) R s
2
1 2s
s
+
2
1 6s
s
+
2
2
2 1
s
s s + +
2
2
6 s s
s

20
( )
( )
( )
2
2
6
2 1
Y s
s s
H s
X s s s

= =
+ +

(a) Nga funksioni transmetues nxjerrt ekuacioni diferencial q e prshkruan
sistemin

( ) ( ) ( ) ( )
2 2
2 2
2 2
2 1 6
2 6
s s Y s s s X s
d y dy d x dx
y x
dt dt dt dt
+ + =
+ + =

(b) T dy polet e funksionit transmetues gjenden n pikn s=-1. Meqense sistemi
sht shkaksor dhe zona e konvergjencs e prfshin boshtin imagjinar je
prfundohet se sistemi sht stabil.

17. Nj sistem linear dhe invariant n zhvendosje ka prgjigje impulsive h(t) q e
plotson ekuacionin diferencial

( )
( ) ( ) ( )
4
2
t
dh t
h t e u t au t
dt
+ = +
Kur n hyrje t sistemit vepron sinjali x(t)=e
2t
pr -<t< sistemi prgjigjet me
( )
2
1
,
6
t
y t e t = < <
T prcaktohet vlera e konstants a dhe funksioni transmetues H(s) i sistemit.
Zgjidhje:
Nga ekuacioni diferencial me zbatim t transformimit t Laplasit fitohet
( ) ( ) ( )
( )
( )( )
4
1
2
4 2 4
s a s
a
sH s H s H s
s s s s s
+ +
+ = + =
+ + +

Kur n hyrje vepron x(t)=e
2t
n dalje t sistemit fitohet
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2
2
t t
s
y t x t h d e h d e h e d x t H s

=
= = = =
} } }

Nga kushti i dhn kemi
( ) ( )
2 2
1 1
2 2
6 6
t t
e e H H = =
Kur kjo zvendsohet n shprehjen e prgjithshme pr H(s) fitohet
( )
( )
( )( )
2 2 4
1
2 1
6 2 2 2 2 4
a
H a
+ +
= = =
+ +

Me zvendsim t vlers s konstants a=1 n shprehjen pr H(s),
( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
4 2 2
2
2 4 2 4 4
s s s
H s
s s s s s s s s
+ + +
= = =
+ + + + +

18. Funksioni transmetues i nj sistemi linear dhe invariant n zhvendosje dhe
shkaksor, H(s), sht

( )
2
4
5 6
s
H s
s s
=
+ +

Prcakto prgjigjen e ktij sistemi n hyrjet:
(a)
( )
4
,
t
x t e t
= < <
(b) ( ) ( ) sin 2 , x t t t = < <
Zgjidhje:
21
(a) X(s) sht

( ) ( )
( )( )
0
4 4
0
1 1 8
, 4 4
4 4 4 4
st t st t st
X s x t e dt e e dt e e dt
s s s s
o

- - - -
- -
= = +
= - + = - - < <
- + - +

( ) ( ) ( )
( )( ) ( )( )( )
2
4 8 8
4 4 2 3 4
5 6
s
Y s H s X s
s s s s s
s s
-
= = - = -
- + + + +
+ +

Duhet t vrehet se n zhvillimin e Y(s) sht br anulimi i polit n s=4 me zero
n t po njjtn pik.
( )
4 8 4
, 2
4 3 2
Y s
s s s
o = - + - > -
+ + +

( ) ( ) ( ) ( )
4 3 2
4 8 4
t t t
y t e u t e u t e u t
- - -
= - + -
(b) Kjo pik e detyrs zgjidhet m s lehti n domenin frekuencor, duke
shfrytzuar vetit e transformimit Furie.
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) sin 2 2 2
F
x t t X j j e to e to e = = - - + +
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 2 2 Y H X j H j H e e e t o e t o e = = - - + - +
ku
( ) ( )
2
4
5 6
s j
j
H H s
j
e
e
e
e e
=
-
= =
- + +

( )
( ) ( )
1.3045
1.3045
4 2
2 0.1154 0.4231 0.4385
2 10
2 2 0.4385
j
j
j
H j e
j
H H e
* -
-
= - = + =
+
- = =

Spektri i sinjalit n dalje sht

( ) ( ) ( )
1.3045 1.3045
0.4385 2 0.4385 2
j j
Y j e j e e t o e t o e
-
= - - + +
( ) ( ) ( )
1
0.4385 sin 2 1.3045
2
j t
y t Y e d t
e
e e
t

-
= = +

19. Jan dhn dy sisteme t vazhduara, lineare dhe invariante n zhvendosje, t
prshkruara prmes funksioneve transmetuese H
1
(s) dhe H
2
(s), ku
( )
( ) ( )
( )
( ) ( )
2 2
1 2
2 2
3 2 2 3
,
1 2 10 3 2 5
s s s s
H s H s
s s s s s s
+ + +
= =
+ + + + + +

Pr kto dy sisteme duhet prcaktuar:
(a) Ekuacionet diferenciale q i prshkruajn sistemet.
(b) Se a mund t jen kto dy sisteme njkohsisht shkaksore dhe stabile?
(c) Prgjigjen impulsive t sistemit shkaksor H
2
(s)?
Zgjidhje:
(a) Kur numruesi i H
1
(s) faktorizohet
( )
( )
( )
( )( )
( )( )
( )( )
2
1
1
2 2 2
1 2
3 2 2
2 10
1 2 10 1 2 10
Y s s s
s s s
H s
X s s s
s s s s s s
+ +
+ + +
= = = =
+ +
+ + + + + +

vjen deri te anulimi i n poli me zeron n pikn prkatse, prandaj nga kjo fitohet

( ) ( ) ( ) ( )
2
1
2 10 2 s s Y s s X s + + = +
q prkthehet n domen kohor si ekuacion diferencial,
22
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1
2 10 2 y t y t y t x t x t + + = +
N mnyr t ngjashme pr sistemin e dyt nxjerrn kto shprehje
( )
( )
( )
( )( )
( )( )
( )( )
2
2
2
2 2 2
3 1
2 3 1
2 5
3 2 5 3 2 5
Y s s s
s s s
H s
X s s s
s s s s s s
+
+
= = = =
+ +
+ + + + + +

pr t prfituar,

( ) ( ) ( ) ( )
2
2
2 5 1 s s Y s s X s + + =
q prkthehet n domen kohor si ekuacion diferencial,
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2
2 5 y t y t y t x t x t + + =
(b) Polet e H
1
(s) prcaktohen nga
2
2 10 0 s s + + = ,

1.8925
1,2
2 4 40 2 6
1 3 10
2 2
j
j
s j e

= = = =
Shihet se polet e H
1
(s) gjenden n gjysmrrafshin e majt t s. Nse sistemi sht
shkaksor ather zona e konvergjencs prcaktohet me drejtzn Re(s)=-1 dhe
shtrihet n t djatht t ksaj drejtze, q do t thot se e prfshin boshtin je. Pr
rrjedhoj, sistemi H
1
(s) kur sht shkaksor sht edhe stabil dhe e anasjella.
Pr sistemi H
2
(s) polet prcaktohen nga
2
2 5 0 s s + + = ,

1,2
2 4 20 2 4
1 2
2 2
j
s j

= = =
Nga pozita e poleve shihet se i njjti konstatim vlen edhe pr sistemin H
2
(s).
(c) Zbrthimi i funksionit transmetues H
2
(s) sht

( )
( )( )
1 1 1 1
2
1 1
1
1 2 1 2 1 2 1 2
C C C C s
H s
s j s j s j s j s s s s
- -
-
= = + = +
+ + + + +

/4
1
1 2
2 1 1 2
1 2 2 2 2
j
s j
s
C j e
s j
t
= +
+
= = + =
+ +

n domen kohor fitohet
( ) ( ) ( ) { } ( ) ( )
1 1 1 1
/4
2 1 1 1
2
2Re 2Re
2
s t s t s t s t j
h t C e u t C e u t C e u t e e u t
t
-
-

= + = =
`

)

( ) ( ) ( )
2
2 cos 2 /4
t
h t e t u t t
= +

20. Jan dhn dy sisteme t vazhduara, lineare dhe invariante n zhvendosje, t
prshkruara prmes funksioneve transmetuese H
1
(s) dhe H
2
(s), ku
( )
( ) ( )
( )
( ) ( )
2 2
1 2
2 2 2
3 2 2
,
2 2 8 3 2 2
s s s s
H s H s
s s s s s s s
+ +
= =
+ + + + +

Pr kto dy sisteme duhet prcaktuar:
(a) Ekuacionet diferenciale q i prshkruajn sistemet.
(b) Se a mund t jen kto dy sisteme njkohsisht shkaksore dhe stabile?
(c) Prgjigjen impulsive t sistemit stabil H
1
(s).
Zgjidhje:
(a) Nga trajta e H
1
(s)
( )
( )
( ) ( ) ( )
2 2
1
1 3 2
3 2 3 2
4 16 2 2 8
Y s
s s s s
H s
X s s s s s s
+ +
= = =
+ + + +

23
drejtprsdrejti shtrohet ekuacioni diferencial
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1
4 16 3 2 y t y t y t x t x t x t + + = +
N mnyr t ngjashme pr sistemin e dyt nxjerrn kto shprehje
( )
( )
( )
( ) ( )
2 2
2
2 4 3 2 2 2
2 2
4 3 4 4 3 2 2
Y s
s s s s
H s
X s s s s s s s s s
+ +
= = =
+ + + + + +

pr t prfituar,
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2 2
4 3 4 4 2 y t y t y t y t y t x t x t + + + = +
(b) Njri pol i H
1
(s) sht n s
1
=-2 ndrsa dy t tjert prcaktohen nga
2
2 8 0 s s + = ,

2,3
2 4 32 2 2 7
1 7
2 2
j
s j

= = =
Polet s
2,3
gjenden n gjysmrrafshin e djatht t s, prandaj sistemi H
1
(s) nuk mund
t jet njkohsisht shkaksor dhe stabil. Sistemi H
1
(s) sht stabil kur polet n
gjysmrrafshin e djatht prodhojn pjesn kundrshkaksore t prgjigjes
impulsive dhe poli n gjysmrrafshin e majt e gjeneron pjesn shkaksore t
h
1
(t).
Pr sistemi H
2
(s) polet prcaktohen nga
2
3 2 0 s s + =
dhe
2
2 0 s s + + =
,

1,2
3 9 8
0.5616 dhe -3.5616
2
s
+
= =

3,4
1 1 8 1 7
2 2 2
s j

= =
Gjykuar nga pozita e poleve shihet se edhe pr H
2
(s) vlen i njjti konstatim si pr
sistemin e par, sepse njri nga polet gjendet n gjysmrrafshin e djatht t s dhe
pr kt sistemi nuk mund t jet shkaksor dhe stabil.
(c) Funksioni transmetues H
1
(s) zbrthehet si n vijim

( )
( )( )
2
1 2 2
1
2
2 2
3 2
2 2 2 8
C C C s s
H s
s s s s s s s s
-
-
+
= = + +
+ + +

ku
2
1 7 s j = + . Konstantat e zbrthimit prcaktohen prmes formulave

2
1 2
2
3 2 3
2 8 4
s
s s
C
s s
=
+
= =
+

( )
( ) ( )
( )
2
2
1 7
1.2094
3 2 7 7
14 6 7
2 1 7
1 2
1 7 0.1250 0.3307
8 4
s j
j
s s j
C
j
s s j
j j e
= +
+ +
= =
+
= + = + =

Si u cek nn pikn (b) poli n s
1
=-2 e gjeneron pjesn shkaksore t h
1
(t) derisa
ifti kompleks dhe i konjuguar i poleve e japin pjesn kundrshkaksore,

( ) ( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
1 7 1 7
2 1.2094 1.2094
1
2
3 2 2
4 4 4
0.75 0.7071 cos 7 1.2094
j t j t
t j j
t t
h t e u t e e u t e e u t
e u t e t u t
+

=
= +

24
21. Kur n hyrje t nj sistemi t vazhduar me funksion t panjohur transmetues
H(s) vepron sinjali kundrshkaksor x(t), x(t)=0 pr t>0, me transformim t
Laplasit
( )
2
2
s
X s
s
+
=

n dalje t sistemit fitohet sinjali ( ) ( ) ( )
2
2 1
3 3
t t
y t e u t e u t
= +
(a) T prcaktohet funksioni transmetues i sistemit H(s), si dhe zona prkatse e
konvergjencs.
(b) T prcaktohet prgjigja impulsive e sistemit h(t).
(c) Nse n hyrje t ktij sistemi vepron sinjali me zgjatje t pafundme nga t dy
ant e boshtit kohor, i dhn me shprehjen ( )
3
1
,
t
x t e t = < < , prcakto
sinjalin n dalje.
Zgjidhje:
(a) Poli i X(s) sht n s=2, duke marr parasysh se vlen x(t)=0 pr t>0, zona e
konvergjencs s X(s) sht e prcaktuar me Re(s)=o<2.
Transformimi i y(t) sht
( )
( )( )
2 1 1 1
, 1 2
3 2 3 1 1 2
s
Y s
s s s s
o = + = < <
+ +

Funksioni transmetues i sistemit prcaktohet nga relacioni
( )
( )
( ) ( )( ) ( )( )
2
, 1
1 2 2 1 2
Y s s s s
H s
X s s s s s s
o
= = = >
+ + + +

(b) Prcaktimi i prgjigjes impulsive h(t).
( ) ( ) ( ) ( )
2
1 2
2
1 2
t t
H s h t e u t e u t
s s

= + = +
+ +

(c) Sinjali n dalje t sistemit do t jet

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
3
3 3 3 3
3
3
,
20
t
t t t
s
y t h t x t h x t d h e d
e h e d e H s e t
t
t
t t t t t
t t

= - = =
= = = < <
} }
}

22. Nj sistem linear dhe invariant n zhvendosje ka prgjigje impulsive h(t) dhe
funksion transmetues H(s). Kur n hyrje t sistemit vepron sinjali
( ) ( )
t
x t e u t
=
n dalje t tij fitohet sinjali
( ) ( ) ( )
2 at t
y t e u t e u t
= +
ku a sht nj konstant e panjohur.
(a) Cili sht kushti i prgjithshm q duhet t plotsoj konstanta a pr t qen
sistemi stabil?
(b) T caktohet vlera e parametrit a si dhe prgjigja impulsive e sistemit ashtu q
t vlej
( )
3
2
h t dt
=
}

Zgjidhje:
25
(a) Termi i par n shprehjen pr y(t) sht kundr-shkaksor, prandaj pr t qen
term me vler t kufizuar si sht x(t), duhet t vlej lim 0
at
t
e
= . Kjo sht e
mundur n qoft se Re(a)>0. Me termin e dyt t y(t) nuk ka asnj problem sepse
lim 0
t
t
e
= . Pra kushti pr t qen sistemi stabil sht Re(a)>0.

(b) Transformimet e Laplasit pr sinjalin hyrs dhe dals jan
( )
1
, 1
1
X s
s
o = >
+

( )
( )( ) ( )( )
( )
1 1 2 2
, 2 Re
2 2 2
s s a a
Y s a
s a s s a s s a s
o
+ +
= + = = < <
+ + +

Funksioni transmetues mund t prcaktohet si raport
( )
( )
( )
( )( )
( )( )
( )
2 1
, 2 Re
2
Y s a s
H s a
X s s a s
o
+ +
= = < <
+

Kushti i dhn n detyr sht,
( ) ( ) ( ) ( )
0
0
2 1 1 3
0
2 2 2
st
s
s
a
h t dt h t e dt H s H
a a

=

=
+
= = = = = + =
} }

prej ktu fitohet a=2, ashtu q funksioni transmetues do t jet
( )
( )
( )
( )
( )( )
4 1
, 2 2
2 2
Y s s
H s
X s s s
o
+
= = < <
+

H(s) zbrthehet si
( )
3 1
, 2 2
2 2
H s
s s
o = < <
+

prej ktu
( ) ( ) ( )
2 2
3
t t
h t e u t e u t
=

23. Nj sistem sht paraqitur prmes bllok-diagramit t tij, si n figur.
1/ s

(a) Prcakto ekuacionin diferencial q e prshkruan kt sistem.
(b) Prcakto prgjigjen impulsive t sistemit h(t) nse kushti sht q sistemi t
jet stabil.
(c) Prcakto prgjigjen impulsive t sistemit h(t) nse kushti sht q sistemi t
jet shkaksor.
Zgjidhje:
(a) Nga skema mund t shtrohet drejtprsdrejti ekuacioni:
( ) ( ) ( ) ( )
1
3 Y s X s X s Y s
s
= + (

Pas rregullimit t shprehjes fitohet
( ) ( ) ( ) ( ) 3 sY s Y s sX s X s + = +
q pasqyrohet n domen kohor n trajt t ekuacionit diferencial
26

( )
( )
( )
( ) 3
dy t dx t
y t x t
dt dt
+ = +
(b) Prgjigja impulsive h(t) e sistemit prcaktohet kur n ekuacionin diferencial
zvendsohet x(t)=o(t) dhe sistemi sht i relaksuar (kushtet fillestare jan zero).
Ekuacioni diferencial mund t zgjidhet n domen kohor, por prcaktimi m i
drejtprdrejt i h(t) mund t bhet prmes funksionit transmetues H(s),
( )
( )
( )
3 1 2
3
1 1
Y s
s
H s
X s s s
+
= = =
+ +

Prgjigja impulsive h(t) prcaktohet si transformim i kundrt i H(s). Poli i H(s)
gjendet n gjysmrrafshin e majt t s, prkatsisht n s=-1. Pr t qen sistemi
stabil ai duhet t prfshij boshtin imagjinar s=je, e kjo sht e mundur vetn n
qoft se sistemi sht shkaksor. Prgjigja impulsive h(t) do t jet
( ) ( ) ( ) 3 2
t
h t t e u t o

=
(c) Prgjigja impulsive pr kt rasti sht e njjt me at n pikn (b), pra
( ) ( ) ( ) 3 2
t
h t t e u t o

=

24. N figur sht treguar bllok-skema e nj sistemi shkaksor.
1/ s

(a) T prcaktohet ekuacioni diferencial q ndrlidh sinjalet hyrje-dalje n kt
sistem.
(b) T caktohen vlera e konstantave a dhe b kur dihet se me ngacmimin e sistemi
me sinjalin ( ) ( )
2
2
t
x t e u t
= ai n dalje prgjigjet me sinjalin ( ) ( )

t
y t e u t
= .
Zgjidhje:
(a) Pr sinjalet n kt sistem vlejn kto ekuacione:

( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
1
E s X s aY s
Y s E s bX s
s
=
= +

Pas zvendsimit fitohet
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) , 1 sY s X s aY s bsX s s a Y s bs X s = + + = +
Ekuacioni i fundit pasqyrohet n domenin kohor si ekuacioni diferencial q
prshkruan sistemin

( )
( ) ( )
( ) dy t dx t
ay t x t b
dt dt
+ = +
(b) Funksioni transmetues i sistemit sht

( )
( )
( )
1 Y s bs
H s
X s s a
+
= =
+

Transformimi i daljes do t jet
27
( ) ( ) ( )
( )( )
1
1 2
2
2 2
bs s b
Y s H s X s b
s a s s a s
+ +
= = =
+ + + +

Kur shprehja e siprme barazohet me transformimin e daljes

( )( )
1
1
2
2 1
s b
b
s a s s
+
=
+ + +

shihet se ky barazim mund t plotsohet kur a=1 dhe b=1/2.

Transformimi Furie dhe z-transformimi

1. Le t jet h[n] prgjigja impulsive me kohzgjatje t fundme N e nj sistemi
diskret, pra e atill q e plotson kushtin
| |
0, pr 0 dhe h n n n N = < >
Pos ksaj, le t konsiderohet se N sht tek, se h[n] ka vlera reale dhe se trajta e
prgjithshme e prgjigjes frekuencore e sistemit shprehet si

( ) ( )
( ) j j j
H e H e e
u e e e
=
T prcaktohet prgjigja fazore u(e) e sistemit kur prgjigja impulsive e sistemit e
plotson kushtin:
(a) h[n]=h[N-1-n],
(b) h[n]=-h[N-1-n].
Zgjidhje: (a) Nse h[n] sht real, ather vlen h[n]=h
*
[n], pr pasoj vlen vetia
( ) ( )
* j j
H e H e
e e
= . Kur ky barazim zbrthehet n termat e vet ai do t duket si
n vijim

( )
( )
( )
( )
*
j j j j
H e e H e e
u e u e e e
=
Prgjigja amplitudore sht funksion real i e, prandaj vlejn barazimet

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
*
dhe
j j j
H e H e H e
e e e
u e u e

= = =
Vlen edhe iftimi
| | | | ( )
( )
( )
1
1
j N j j
h n h N n H e e H e
e e e
= =

( )
( )
( )
( ) ( ) 1 j j j N j j
H e e H e e e
u e u e e e e
=
Kur barazohen termat e prgjigjes fazore, fitohet
( ) ( ) ( ) ( )
1
1
2
N
N u e u e e u e

= =
(b) Barazimi
| | | |
1 h n h N n = prkthehet n domen frekuencor si

( )
( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( ) 1 1 j j j N j j N j j j j
H e e H e e e H e e e e
u e u e e u e e e e e t
= =
q n domen t prgjigjes fazore shndrrohet n ekuacionin
( ) ( ) ( ) ( )
1
1
2 2
N
N
t
u e u e e t u e

= + =

2. N hyrjet e modulatorit veprojn sinjalet diskrete x[n] dhe r[n] pr t prodhuar
sinjalin n dalje y[n], si sht treguar n figur.
| |
x n
| |
r n
| |
y n

(a) Nse n njrn hyrje vepron sinjali r[n]=(-1)
n
, -<n< dhe n dalje fitohet
sinjali y[n] me spektr Y(e
je
)=1+2cose, t prcaktohet sinjali x[n].
(b) T prcaktohet spektri X(e
je
).
Zgjidhje: (a) Duke pasur parasysh vetin e transformimit Furie pr shumzim t
dy sinjaleve n domen kohor i prgjigjet thurja n domen frekuencor
2

| | | | ( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
1
2
j z j j j j
r n x n R e X e R e X e d Y e
t
e e e e
t

t

- = =
}

Meqense vlen
| | | | | | ( ) | |
1
n
y n r n x n x n = = vlen edhe iftimi
( ) | | ( )
1 1 2cos 1
n
z j j j
x n Y e e e
e e e
e

= + = + +
Trajta e spektrit dals sht e till q inversi i transformimit t sinjalit dals do t
jet
| | ( )
( ) ( )
| | | | | |
1 1
1
1
2
1 1 1
2 2 2
1 1
j j j n
j n j n j n
y n e e e d
e d e d e d
n n n
t
e e e
t
t t t
e e e
t t t
e
t
e e e
t t t
o o o
+

= + +
= + +
= + + +
}
} } }

Kjo do t thot se n domen kohor vlen
( ) | | | | | | | | 1 1 1
n
x n n n n o o o = + + +
pr t prfunduar se x[n] i ka vetm tri mostra me vlera jo zero dhe at pr n=-1,0,1

( ) | | | | | | | | | |
( ) | | | | | | | | | |
( ) | | | | | | | | | |
1
0
1
1 1 1 1 0 2 1
1 0 0 0 1 1 1
1 1 1 1 1 0 1
x x
x x
x x
o o o
o o o
o o o
= = + + =
= = + + =
= = + + =

Pra, sinjali x[n] do t jet i prcaktuar me shprehjen
| | | | | | | |
1 1 x n n n n o o o = + +
(b) Spektri i x[n] prcaktohet drejtprsdrejti nga shprehja e siprme si

( ) | | | | | | { }
1 1 1 1 2cos
j j j
X e n n n e e
e e e
o o o e
= + + = + =

3. N figur sht paraqitur bllok-skema e nj sistemi shkaksor diskret, ku a dhe
b jan parametra me vlera t panjohura reale.

[n-1] +
| | x n
| |
y n
+
a
b
+
-
+
+
| | e n

(a) T prcaktohet prgjigja impulsive h[n] e ktij sistemi.
(b) Ky sistem mund t prfaqsoj edhe filtrin lshues t tr brezit frekuencor. Pr
cilat vlera t parametrave a dhe b ky sistem shndrrohet n lshues t tr brezit
frekuencor me kusht q prgjigja amplitudore e tij t jet |H(e
je
)|=2, tet.
Zgjidhje: (a) N domen kohor sistemi prcaktohet me ekuacionet e diferencs

| | | | | |
| | | | | | | | | | | |
1 1 1
e n x n ay n
y n e n bx n x n ay n bx n
=
= + = +

Prgjigja impulsive e sistemit h[n] fitohet kur n ekuacion zvendsohet x[n]=o[n]
dhe y[n]=h[n]. Pra, duhet zgjidhur ekuacioni i diferencs

| | | | | | | |
1 1 h n ah n b n n o o + = +
me kushte fillestare zero, h[-1]=0. M s lehti zgjidhja e ekuacionit fitohet n
domenin z, pra duke zbatuar transformimin n t dy ant e barazimit, fitohet
3

( ) ( ) ( )
1
1 1
1
1
b z
H z az H z b z H z
az
+
+ = + =
+

Meqense sistemi sht shkaksor transformimi i kundrt i H(z) e jep prgjigjen
impulsive n trajtn

| | ( ) | | ( ) | |
| | ( ) ( ) | | ( ) | |
| | ( ) ( ) | |
1
1 1
1
1
1 1
1 1
n n
n n
n
h n b a u n a u n
b n b a a u n a u n
b n ba a u n
o
o
= +
= + +
= +

(b) Prgjigja frekuencore e sistemit del n trajtn

( ) | | ( )
0
1
1
j
j j n
j
n
e
H e h n e b ba
ae
e
e e
e

=
= = +
+

Nga shprehja shihet qart se prgjigja frekuencore nuk do t varet nga frekuenca,
pra do t ket vler konstante b, vetm kur plotsohet kushti

1
1 0 ose ba a b
= =
Me kt kusht t plotsuar pr vlera t parametrave a dhe b, sistemi do ta lshoj
tr brezin frekuencor dhe prgjigja frekuencore do t prcaktohet me shprehjen

( )
,
j
H e b
e
t e t = s s
Pra prfundohet se b=2 dhe a=1/2.

4. Le t jen t prkufizuara dy sisteme diskrete dhe stabile me funksione
transmetuese H
1
(z) dhe H
2
(z) si n vijim:
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2
dhe 1 H z Q z z a H z Q z az = =
ku Q(z) sht nj funksion arbitrar dhe i panjohur, derisa konstanta a sht reale
dhe ka vlera t kufizuara, 0<a<1.
(a) T tregohet se kto dy sisteme kan prgjigje t njjta amplitudore,
( ) ( )
1 2
j j
H e H e
e e
= .
(b) T tregohet se ndrlidhja n mes t prgjigjeve impulsive t kto dy sistemeve
sht dhn me
| | | | | |
2 1
h n h n r n = - , ku transformimi i r[n] sht
( )
1
1
1
z a
R z
az

Zgjidhje: (a)

( ) ( ) ( )( ) ( )
1 1 j j
j j j
z e z e
H e H z Q z z a Q e e a
e e
e e e
= =
= = =

( ) ( ) ( )( ) ( )
2 2
1 1
j j
j j j
z e z e
H e H z Q z az Q e ae
e e
e e e
= =
= = =
prej ktu

( )
2
2
2 2 2 2
cos sin cos sin
sin cos 2 cos 1 2 cos
j
e a j a a
a a a a
e
e e e e
e e e e
= + = +
= + + = +

( )
( )
2
2 2
2 2 2 2
1 1 cos sin 1 cos sin
1 sin cos 2 cos 1 2 cos
j
ae a ja a a
a a a a
e
e e e e
e e e e
= = +
= + + = +

Meqense 1
j j
e a ae
e e
= ather vlen edhe
( ) ( )
1 2
j j
H e H e
e e
= .
(b)
4

( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
( )
( )
( )
1
1
2
1 1
1
1
1
1 1
z z a
H z Q z az
az z a
R z
H z Q z z a z a az z az

= = = = =

Nga barazimi ( ) ( ) ( )
2 1
H z R z H z = n kemi pasojn | | | | | |
2 1
h n h n r n = - .

5. Nj sistem diskret, linear dhe invariant n zhvendosje, ka prgjigje impulsive
| | ( ) | |
1
1/ 3
n
h n u n = . Kur ky sistem lidhet paralel me nj sistem tjetr me
prgjigje impulsive t panjohur h
2
[n] fitohet sistemi i prbr q ka prgjigje
frekuencore H(e
je
), e q prcaktohet me shprehjen,

( )
2
12 5
12 7
j
j
j j
e
H e
e e
e
e
e e

+
=
+

T prcaktohet prgjigja e panjohur impulsive h
2
[n] e nn-sistemit t dyt.
Zgjidhje: Meqense h
1
[n] dhe h
2
[n] jan n lidhje paralele ather vlen pohimi
implikues,

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2 2 1
j j j j j j
H e H e H e H e H e H e
e e e e e e
= + =

Zvendsohet shprehja tabelore pr H
1
(e
je
)

( )
( )
( )
( ) ( ) ( )
2 2 2
1 5 / 12
12 5 1 1
12 7 1 1/ 3 1 7 / 12 1/ 12 1 1/ 3
j
j
j
j j j j j j
e
e
H e
e e e e e e
e
e
e
e e e e e e

+
+
= =
+ +

Emruesi n termin e par mund t faktorizohet si n vijim
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2
1 7 / 12 1/ 12 1 1/ 3 1 1/ 4
j j j j
e e e e
e e e e
+ =
ashtu q pason

( )
( )
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
( )
2
1 5 / 12
1
1 1/ 3 1 1/ 3 1 1/ 4
1 5 / 12 1 1/ 4 2 1 1/ 3
1 1/ 3 1 1/ 4 1 1/ 3 1 1/ 4
2
1 1/ 4
j
j
j j j
j j j
j j j j
j
e
H e
e e e
e e e
e e e e
e
e
e
e e e
e e e
e e e e
e
+
=

+
= =

=

Nga ky rezultat del se nn-sistemi i dyt ka vetm nj pol t fundm n z=1/4 dhe
detyrimisht ai duhet t jet shkaksor, n t kundrtn nuk do t mund t kishte
prgjigje frekuencore. Prandaj prfundohet se prgjigja impulsive e nn-sistemit t
dyt sht
| | | |
2
1
2
4
n
h n u n
| |
=
|
\ .

6. Nj sistem diskret sht dhn prmes funksionit transmetues,
( )
1
1 1
,
1 0.5 2
H z z
z
= >

(a) Prcakto prgjigjen e sistemit n sinjalin | | | |
1
x n u n =
(b) Prcakto prgjigjen e sistemit n sinjalin | | ( ) | |
2
1/ 2
n
x n u n =
Zgjidhje: (a) z-transformimi i sinjalit shkall sht,
( )
1
0
1
, 1
1
n
n
X z z z
z
=
= = >

5
z-transformimi i daljes do t jet,
( ) ( ) ( )
1 1
1 1
, 1
1 0.5 1
Y z X z H z z
z z

= = >

( ) | | ( ) | | | |
1 2
1 2
1 1
0.5
1 0.5 1
n A A
Y z y n A u n A u n
z z

= + = +

1 2
1 1
0.5 1
1 1
1, 2
1 1 0.5
z z
A A
z z

= =
= = = =

| | ( ) | | | | 0.5 2
n
y n u n u n = +
(b) N rastin e dyt,
( ) ( )
1
0
1 1
0.5 ,
2 1 0.5
n
n
n
X z z z
z
=
= = >

( ) ( ) ( )
( )
2
1
1 1
,
2
1 0.5
Y z X z H z z
z
= = >

veti e z-transformimit
| |
( ) dX z
nx n z
dz

prej ktu,
( ) | |
( )
( )
1
1
1 2
1
1 0.5
0.5
1 0.5
1 0.5
n d z
n u n z Y z
dz z
z

(
= =
(

( )
( )
( ) ( ) | | ( ) | |
1 1
1 1
2
1
1
0.5 0.5 1
1 0.5
Y z zY z y n y n
z

= = = +

| | ( ) ( ) ( ) | | ( ) ( ) | |
1 1
0.5 1 0.5 1 1 0.5 1
n n
y n n u n n u n
+
= + + = + +

7. sht dhn nj sistem diskret prmes ekuacionit t diferencs
| | | | | | | |
1 2 y n x n x n y n = +
(a) Prcakto funksionin transmetues t sistemit.
(b) Prcakto prgjigjen impulsive t sistemit.
(c) A sht sistemi stabil? (Arsyeto.)
(d) Skico prgjigjen frekuencore t sistemit dhe trego se n cilin tip t filtrit ai bn
pjes.
Zgjidhje: (a)
( ) ( ) ( ) ( )
1 2
Y z X z z X z z Y z

= +

( )
( )
( )
1
2
1
1
Y z z
H z
X z z
= =

(b)
( )
( )( )
1 1
2 1 1 1
1 1 1
1 1 1 1
z z
H z
z z z z

= = =
+ +

( ) ( )
1
0
1
1 , 1
1
n
n
n
H z z z
z
=
= = >
+

prej ktu kemi rrjedhimin,
6
| | ( ) | | 1
n
h n u n =
(c) Sistemi nuk sht stabil sepse rrethi njsi nuk gjendet n zonn e
konvergjencs s H(z).
(d) Prgjigja frekuencore e sistemit prkufizohet si
( ) ( )
j
j
z e
H e H z
e
e
=
=
meqense H(z) nuk konvergjon n rrethi njsi, prfundohet se prgjigja
frekuencore e ktij sistemi nuk mund t prkufizohet. Pra, ky sistem nuk sht
fare filtr, por oscilator q mund t shihet nga shprehja pr prgjigje impulsive,
pika nn (b).

8. Bllok skema e sistemit diskret sht paraqitur n figur:
1
z

Duke supozuar se sistemi ka qen paraprakisht i relaksuar (y[n]=0, n<0), prcakto
sinjalin n dalje y[n] pr n0, pr kto dy raste t ngacmimit:
(a)
| | | | x n n o = .
(b)
| | | | x n u n = .
Zgjidhje:
1
z

(a) Nga bllok diagrami shkruhet ekuacioni i diferencs q e prshkruan sistemin
| | | | | | e n x n y n = dhe
| | | | 1 y n e n =
nga kto kemi rrjedhimin q i tr sistemi prkufizohet me ekuacionin e
diferencs,
| | | | | | 1 1 y n y n x n + =
Ngjashm si n detyrn e par, edhe ktu mund t krkohet z-transformimi i
ekuacionit,
( ) ( ) ( )
1 1
Y z z Y z z X z

+ =
Meqense ( ) 1 X z = n kt rast, kemi
( )
1
1
, 1
1
z
Y z z
z
= >
+

dhe nga kjo,
| | ( ) | |
1
1 1
n
y n u n
=
(b) N kt rast z-transformimi i x[n] sht
( )
1
1
1
X z
z

duke e futur kt shprehje n y-transformimin e ekuacionit t diferencs, fitohet,
( )
1
1 1 1 1
1 1 1 1 1
, 1
2 2 1 1 1 1
z
Y z z
z z z z

= = + >
+ +

Nga kjo shprehje, fitohet rezultati i krkuar,
7
| | ( )
{ }
| |
1
1 1
2
n
y n u n =
Kuptohet, t dy rezultatet mund t prfitohen duke i zgjedhur ekuacionet n
domen t kohs.

9. Nj sistem diskret shkaksor ka funksion transmetues t dhn me shprehjen:
( )
( )( )
1 2
1 1
0.4 0.5
1 0.5 1 0.8
z z
H z
z z

=

Prcakto prgjigjen impulsive h[n] t ktij sistemi.
Zgjidhje:
( )
( ) ( )
1
1 1 1 2
1 1 1 1
0.4 0.5
1 0.5 1 0.8 1 0.5 1 0.8
C C z
H z z z
z z z z

| |
= = +
|
\ .

1
1
1
0.5
0.4 0.5 0.4 0.5 2
2.333
1 0.8 2 1 0.8
z
z
C
z
=

= = =

1
1
1
0.8
0.4 0.5 0.4 0.5 / 0.8
2.733
1 0.5 / 0.8 1 0.5
z
z
C
z
=

= = =

| | ( ) | | ( ) | |
1 1
2.33 0.5 1 2.733 0.8 1
n n
h n u n u n

=

10. Nj sistem diskret, linear dhe invariant n zhvendosje, formohet si lidhje
serike e tri nn-sistemeve si n figur. Brenda bllokut t secilit nn-sistem jan
shnuar prgjigjet prkatse impulsive, ku me a sht shnuar nj konstant
me vler reale, por t panjohur.

| | x n
| |
1 n
a u n
| | 1 n o +
| |
y n
| | 2 1 n o

(a) T prcaktohet prgjigja impulsive h[n] e ksaj lidhjeje t nn-sistemeve.
(b) Cili sht brezi i vlerave t konstants a q e siguron stabilitetin e sistemit?
(c) Pr rastin kur sistemi sht stabil t prcaktohet prgjigja e sistemit n sinjalin
x[n]=u[n].
Zgjidhje: (a) Prgjigja impulsive e degs paravajtse t sistemit prcaktohet si
thurje e prgjigjeve impulsive t sistemeve t lidhura n seri
| | | | { } | |
( )
( ) | |
1 1 1
* 1 1 1
n n n
p
h n a u n n a u n a u n o
+
= + = + = (

Funksioni transmetues i ksaj dege do t jet

( )
1
1
,
1
p
H z z a
az
= <

Funksioni transmetues i degs rivepruese sht H
r
(z)=2z
-1
. Funksioni transmetues
i tr sistemit prcaktohet nga shprehja

( )
( )
( ) ( )
( )
( )
( )
1
1 1 1
1 1
1
, 2
1 1 2 1 2 / 1
p
r p
az
H z
H z z a
H z H z a z z az

= = = < +
+ +

Sistemi sht kundr-shkaksor prandaj prgjigja impulsive tij do t jet
8

| | ( ) | | 2 1
n
h n a u n = +

(b) Kushti pr stabilitet krkon q rrethi |z|=1 t prfshihet n zon t
konvergjencs, q do t thot se duhet t vlej

2 1 a + >

Pra sistemi sht stabil pr a>-1 dhe a<-3.
(c) Kur n hyrje vepron sinjali x[n]=u[n], prkatsissht kur

( )
1
1
, 1
1
X z z
z
= >

transformimi i sinjalit dals do t jet

( ) ( ) ( )
( ) ( )
1 1
1
, 1 2
1 2 1
Y z H z X z z a
a z z

= = < < +
( +

( )
( )
1 2
1 1
1 2 1
A A
Y z
a z z

= +
+

ku

( )
1 2
1 1
2
1
1 2 1 1
dhe
1 1 1 2 1
z a
z
a
A A
z a a z a

= +
=
+
= = = =
+ + +

Prgjigja e sistemit n sinjalin shkall-njsi sht

| | ( ) | | | |
2 1
2 1
1 1
n a
y n a u n u n
a a
+
= + +
+ +

11. Sistemi linear dhe invariant n zhvendosje me funksion transmetues H(z)
prgjigjet n sinjalin shkall njsi, u[n], me

| | | |
2
1
2
2
n
s n u n
| |
= +
|
\ .

(a) Prcakto funksionin transmetues H(z) dhe skico pozitat e poleve dhe zerove t
tij.
(b) Prcakto prgjigjen impulsive t sistemit.
(c) T verifikohet se a sht ky sistem shkaksor dhe stabil.
Zgjidhje: (a) Funksioni transmetues caktohet si

( )
( )
( )
| | ( )
| | ( )
s n
Y z
H z
X z u n
= =

ku

| | ( ) | |
( )
| | ( )
4 2
2
4
1 1
1 1 1
2 2 ,
2 2 1 1/ 2 1
n
z
s n u n s n
z z
+

| |
| | | |
= + = =
|
| |
|

\ . \ .
\ .

Pra vlen
( )
( )
( )
2 1
1
1
1
16 ,
1 1/ 2 2
z z
H z z
z
= >

(b) Prgjigja impulsive prcaktohet drejtprsdrejti nga H(z)

| | | | | | | | | | | |
2 1
1 1 1
16 2 16 1 16 2 8 1 4
2 2 2
n n n
h n u n u n n n u n o o
+ +
| | | | | |
= + + = + +
| | |
\ . \ . \ .

(c) Sistemi nuk sht shkaksor sepse n prgjigje impulsive ekzistojn termat
o[n+2] dhe o[n+1].
9
Sistemi sht stabil sepse
( )
0
1/ 2
n
n
=
<

12. Sistemi diskret sht prshkruar prmes ekuacionit t diferencs

| | | | | |
1 4 2 y n y n x n + =
(a) Prcakto prgjigjen e natyrshme t ktij sistemi nse y[-1]=2.
(b) Prcakto prgjigjen e sistemit pr n0 kur
| | ( ) | |
1/ 2
n
x n u n = dhe y[-1]=2.
Zgjidhja: (a) Pr prcaktimin e prgjigjes s natyrshme zbatohet z-transformimi
njansor n ekuacionin homogjen, (x[n]=0),
| | | |
1
1 0
4
n n
y n y n + =
( ) ( ) ( ) | | { } ( )
| |
( ) ( )
1
1
4
1 1
1 1
4 4
1 1 1 1
1 0
4 1 2 1
n n n
y
Y z z Y z y z Y z
z z
+ + +

+ + = = =
+ +

Prej ktu

| | ( )
1 1
2 4
, 0
n
n
y n n = >
(b) Kur zbatohet z-transformimi n ekuacionin e diferencs,
| | | | ( ) | |
1
2
1
1 2
4
n
y n y n u n + =
( ) ( ) ( ) | | { }
( )
1
1
4
1
1
2
2
1
1
Y z z Y z y z
z
+ +
+ + =

( ) ( ) ( ) ( )
( )
1
1 1
4 4
1
1
2
2
1 2
1
z Y z
z
+
+ + =

( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1
1 1 1
4 4 2
1 1 1
1 1 1
4 4 2
1 1 2
2 1 1 1
1 1 2 1 4 1
2 1 3 1 3 1
Y z
z z z
z z z
+

= +
+ +
= + +
+ +

( )
( ) ( ) ( )
1 1
1 1
4 2
1 1 4 1
61 3 1
Y z
z z
+

= +
+

z-transformimi i kundrt i shprehjes s siprme e jep prgjigjen e sistemit,

| | ( ) | | ( ) | |
1 1 4 1
6 4 3 2
n n
y n u n u n = +

13. sht dhn z-transformimi i sinjalit shkaksor x[n],
( )
1
1
, 0.8
1 0.8
z
X z z
z
= >
+

Prcakto z-transformimet dhe zonat e konvergjencs t sinjaleve vijuese:
(a)
| | | | | |
2 y n x n x n = -
(b)
| | ( ) | |
1 1 y n n x n = +
Zgjidhje: (a) Sipas vetis s thurjes vlen
( ) | | { } | | { }
2 Y z x n x n =
10
| | { } ( ) ( )
2
1
1
2 , 0.8
1 0.8
z
x n X z z X z z
z
+ = = = >
+

| | { } ( )
1
1 1
1
2 , 0.8
1 0.8
z
x n X z z
z

= = <
+

( )
( )( )
1 1 3
1 1 1
1.25
, 0.8 1.25
1 0.8 1 0.8 1 0.8 1 1.25
z z z
Y z z
z z z z

= = < <
+ + + +

(b) Sinjali y[n] mund t shkruhet si

| | | | | |
1 1 y n nx n x n = +
Pr termin e par shfrytzohet vetia
| | { } ( ) ( )
2
1
1
1
1 , 0.8
1 0.8
z
x n X z z X z z
z
= = = >
+

pastaj
| | { }
( )
( ) ( )
3 4 1
1 2
2 2
1 1
2 0.8 2 0.8
1 , 0.8
1 0.8 1 0.8
dX z z z z
nx n z z z z
dz
z z

+
= = = >
+ +

( )
( ) ( ) ( )
1 2 1 1 1
2 2 2
2 2 2 1
1 1 1
2 0.8 2 0.8 1 0.8 3 1.6
, 0.8
1 0.8
1 0.8 1 0.8 1 0.8
z z z z z
Y z z z z z
z
z z z

+ + + + +
= + = = >
+
+ + +

14. sht dhn ifti transformues | | ( )
2
2
z n
n u n X z , duke prdor vetit e
transformimit duhet t prcaktohet sinjali y[n] q i ka kto z-transformime:
(a) ( ) ( ) 3 Y z X z =
(b)
( ) ( )
1
Y z X z
=
Zgjidhje: (a) Nga vetia e z-transformimit pr shkallzim t domenit z,

| | | | ( )
z n
z
y n a x n X Y z
a
| |
= =
|
\ .

Pr a=1/3 vlen

| | | | ( ) ( )
2
1
2 3
3
n
z n
y n n u n X z Y z
| |
= =
|
\ .

| | | |
2
2
3
n
y n n u n
| |
=
|
\ .

(b) N kt rast zbatohet vetia pr sinjalin e pasqyruar

| | | | ( ) ( )
1 z
y n x n X z Y z
= =
Drejtprsdrejti fitohet

| | ( ) | | | |
2
2
2 2
n n
y n n u n n u n

= =

15. sht dhn ifti transformues
| | ( )
2
2
z n
n u n X z , duke prdor vetit e
transformimit duhet t prcaktohet sinjali y[n] q i ka kto z-transformime:
(a) ( ) ( ) ( )
2 2
1
2
Y z z z X z
=
(b)
( ) ( )
2
Y z X z =
Zgjidhje: (a) Nga vetia pr zhvendosje n domen kohor
11

| | ( )
z k
x n k z X z

( ) ( ) ( ) ( ) | | ( ) | | | |
2 2
2 2 2 2
1 1 1
2 2 2 2 2 2
2 2 2
z n n
Y z z z X z n u n n u n y n
+
= + + =
(b) Nga vetia pr z-transformim t thurjes
| | | | | | ( ) ( ) ( )
z
y n x n x n X z X z Y z = - =
| | | | | | ( ) | | ( ) | |
2 2
2 2
0 0
2 2 2
n n
k n k n
k k
y n x n x n k n k u n k n k u n
= =
| | | |
= - = =
| |
\ . \ .

16. Jan dhn dy sisteme diskrete prmes funksioneve transmetuese:
( )
( )
( ) ( ) ( )
( )
1
2
1 2 2 1 1
2 3 / 2
5
dhe
6 1 2 1 1/ 2
z
z
H z H z
z z z z
= =
+

T prcaktohen prgjigjet e tyre impulsive n qoft se:
(a) sistemi sht stabil,
(b) sistemi sht shkaksor.
Zgjidhje: a) Nse sistemi sht stabil |z|=1 duhet t prshihet n zonn e
konvergjencs. Vlen
( )
( )
1 2
1 1 1
1
, 2
1 2 1 1/ 2 2
C C
H z z
z z

= + < <
+

ku
( )
( )
1
1 1
2
2 3 / 2
1
1 1/ 2
z
z
C
z
= =
+
dhe
( )
1
2 1
1/2
2 3 / 2
1
1 2
z
z
C
z
= =

Q rezulton me
( )
( )
1 1 1
1 1
1 2 1 1/ 2
H z
z z

= +
+

Pr t qen sistemi stabil termi i par duhet t jet z-transformim i pjess kundr-
shkaksore dhe termi i dyt asaj shkaksore, prandaj

| | | | ( ) | |
1
2 1 1/ 2
n
n
h n u n u n = +
Pr sistemin e dyt vlen

( )
( ) ( )
2 1 2
5
3 2 3 2
H z C C z
z z z z z
= = +
+ +

ku
1
3
5
3
2
z
z
C
z
=
= =
+
dhe
2
2
5
2
3
z
z
C
z
=
= =

( )
2
3 2
, 2
3 2
z z
H z z
z z
= + <
+

T dy termat duhet t jen kundr-shkaksore, prandaj
| | | | | |
2
3 3 1 2 2 1
n n
h n u n u n =
(b) Pr t qen sistemi shkaksor zona e konvergjencs duhet t shtrihet jasht
rrethit me rreze q prcaktohet nga poli m i largt nga origjina. Pr sistemin e
par kjo zon prcaktohet me |z|>2 dhe pr sistemin e dy |z|>3. Fitohen kto
rezultate:

| | | | ( ) | |
1
2 1/ 2
n
n
h n u n u n = +
| | | | | |
2
3 3 2 2
n n
h n u n u n = +

12
17. Kur hyrja n nj sistem linear dhe invariant n zhvendosje sht:
| | ( ) | | ( ) | | 3 / 5 5 / 3 1
n n
x n u n u n = +
dalja do t jet,
| | ( ) | | ( ) | | 2 3 / 5 2 1/ 5
n n
y n u n u n =
(a) T prcaktohet prgjigja impulsive e sistemit h[n].
(b) T prcaktohet ekuacioni i diferencs q e prshkruan kt sistem.
(c) A duhet t jet ky sistem shkaksor dhe stabil? Arsyeto.
Zgjidhje: (a) Vlen

( )
( ) ( ) ( ) ( )
1
1 1 1 1
1 1 16
15
1 3 / 5 1 5 / 3 1 3 / 5 1 5 / 3
z
X z
z z z z
-
- - - -
= - = -

- - - -

( )
( ) ( ) ( ) ( )
1
1 1 1 1
2 2 4 3
,
5 5
1 3 / 5 1 1 / 5 1 3 / 5 1 1 / 5
z
Y z z
z z z z
-
- - - -
= - = >

- - - -

Funksioni transmetues i sistemit sht

( )
( )
( )
( )
( )
1
1
1 5 / 3
3 1
,
4 5
1 1 / 5
Y z z
H z z
X z
z
-
-
-
= = - >
-

prej ktu drejtprsdrejti fitohet

1 1
3 1 5 1 3 11 1
1 1
4 5 4 5 4 10 5
n n n
h n u n u n n u n o
- -

= - + - = - + -

(b) Nga definicioni i funksionit transmetues fitohet
( ) ( ) ( ) ( )
1 1
1 3 5
5 4 4
Y z z Y z X z z X z
- -
- = - +
kur shprehja pasqyrohet n domen kohor, fitohet

1 3 5
1 1
5 4 4
y n y n x n x n

- - = - + -

(c) Meqense sinjali n dalje y[n] sht shkaksor sht e qart nga veprimi i
thurjes se edhe h[n] duhet t jet shkaksor. N kt rast pozita e polit m t largt
nga origjina t H(z) e prcakton stabilitetin. Meqense H(z) ka vetm nj pol,
z=1/5, dhe ai sht brenda rrethit |z|=1, prfundohet se sistemi sht stabil.
Stabilitetin e sistemit kishte mundur ta pezulloj vetm ndonj zero e fundme e
X(z) jasht rrethit njsi, q nuk sht rasti n detyr.

18. sht dhn funksioni transmetues i sistemit shkaksor prmes shprehjes
vijuese
( )
( )
( ) ( )
1 2
1 2
1/ 6
1 1/ 6 1/ 6
z z
H z
z z

=

(a) Prcakto prgjigjen impulsive t sistemit.
(b) N qoft se kushtet fillestare t sinjalit n dalje jan y[-1]=1 dhe y[-2]=2 t
prcaktohet prgjigja e sistemit n sinjalin x[n]=o[n].
Zgjidhje: (a) Rrnjt e polinomit n emrues t H(z) jan polet e funksionit
transmetues, pozita e t cilve prcaktohet pas zgjidhjes s ekuacionit kuadratik
duke fituar kto vlera: p
1
=1/2 dhe p
1
=-1/3. Pastaj H(z) zbrthehet si n vijim,
13

( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
1 2 1
1 2 1 1
1 1
1/ 6 1 7 / 6
1
1 1/ 6 1/ 6 1 1/ 2 1 1/ 3
4 1 9 1 1
1 ,
5 1 1/ 2 5 2 1 1/ 3
z z z
H z
z z z z
z
z z

= = =
( ( +

= + >
( +

Nga trajta e siprme drejtprsdrejti prfitohet
| | | | | | | |
4 1 9 1
5 2 5 3
n n
h n n u n u n o
| | | |
= +
| |
\ . \ .

(b) Ekuacioni i diferencs q e prshkruan sistemin sht

| | | | | | | | | |
1 1 1
1 2 1 2
6 6 6
y n y n y n x n x n + =
N t dy ant e ekuacionit zbatohet z-transformimi njansor duke marr se
x[n]=o[n],
( ) ( ) | | ( ) | | | | ( ) ( )
1 2 2 1 2
1 1 1
1 1 2
6 6 6
Y z z Y z y z z Y z y z y z z X z z X z
+ + + + +
+ + + = ( (

Pas zvendsimit t kushteve fillestare dhe rregullimit t shprehjes fitohet,
( ) ( ) ( )
1
1 2 1 1 2
1 1 1 1 2 1
1
6 6 6 6 6 6
z z Y z z z X z z X z

+ + +
| |
=
|
\ .

( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( )
1 1 2
1 2 1 2
1 1/ 3 1/ 6
1
2 1 1/ 6 1/ 6 1 1/ 6 1/ 6
n f
z z z
Y z X z
z z z z
Y z Y z

+ +

+
= +

= +

Termi i dyt Y
f
(z) paraqet prgjigjen e detyruar. Duke pasur parasysh se x[n]=o[n]
dhe X
+
(z)=1 sht e qart se Y
f
(z)=H(z), pr rrjedhoj edhe y
f
[n]=h[n]. Mbetet t
prcaktohet vetm prgjigja e natyrshme y
n
[n] nga shprehja
( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
1 1
1 2 1 1 1
1 1/ 3 1 1/ 3
1 1 1 1
2 1 1/ 6 1/ 6 2 2 1 1/ 2 1 1/ 2 1 1/ 3
n
z z
Y z
z z z z z

+ +
= = =
( ( +

Kur rezultati i fundit prkthehet n domenin kohor, fitohet
| | | |
1 1
2 2
n
n
y n u n
| |
=
|
\ .

Prgjigja e prgjithshme e sistemit do t jet

| | | | | | | | | | | | | |
| | | | | |
1 1 4 1 9 1
2 2 5 2 5 3
13 1 9 1
10 2 5 3
n n n
n f
n n
y n y n y n u n n u n u n
n u n u n
o
o
| | | | | |
= + = + +
| | |
\ . \ . \ .
| | | |
= +
| |
\ . \ .

19. Pr nj sinjal arbitrar x[n] me z-transformim X(z) dihet se ka simetri teke, x[-
n]=-x[n]. T prcaktohet vlera e z-transformimit X(z) n pikn z=1.
Zgjidhje: Nse x[n] sht tek ather z-transformimi i tij do t jet
( ) | | | | | | | |( ) ( )
1 1
m
n n m
n n m m
X z x n z x n z x m z x m z X z

= = = =
= = = = =

14
N pikn z=1 duhet t plotsohet kushti ( ) ( )
1
1
1
z
z
X z X z
=
=
= ose
( ) ( ) 1 1 X X = . E vetmja vler pr t ciln plotsohet ekuacioni i fundit sht
X(1)=0.

20. Nj sistem diskret S, linear dhe invariant n zhvendosje, kur n hyrje t tij
vepron sinjali x[n] n dalje prgjigjet me sinjalin y[n], ku:
| | | | | | | |
3 3
,
4 4
n n
x n u n y n n u n
| | | |
= =
| |
\ . \ .

(a) T prcaktohet prgjigja frekuencore e ktij sistemi H(e
je
).
(b) T prcaktohet ekuacioni i diferencs q ndrlidh daljen y[n] me hyrjen x[n] e
ktij sistemi.
Zgjidhje: (a) Pr spektr t sinjalit hyrs vlen shprehja

( ) ( )
( )
0
1
3 / 4
1 3 / 4
n
j j n
j
n
X e e
e
e e
e
=
= =

Nga vetia e TFKD pr spektrin e y[n] fitohet

| | ( ) | |
( )
( )
( )
( )
2
3 / 4
1
3 / 4
1 3 / 4
1 3 / 4
j
n
F j
j
j
e
d
y n n u n j Y e
d e
e
e
e
e
e
e

(
= = =
(
(

Prgjigja frekuencore e sistemit fitohet si raport i spektrave t sinjalit dals dhe t
atij hyrs,

( )
( )
( )
( )
( )
3 / 4
1 3 / 4
j
j
j
j j
Y e
e
H e
e X e
e
e
e
e e
= =

(b) Nga shprehja e siprme kemi

( ) ( ) ( )
3 3
4 4
j j j j j
Y e e Y e e X e
e e e e e
=
Nga vetia pr zhvendosje n koh

| | ( )
F j k j
x n k e X e
e e

Fitohet edhe ekuacioni i diferencs q e prshkruan sistemin

| | | | | |
3 3
1 1
4 4
y n y n x n =

21. Nj sistem shkaksor diskret, linear dhe invariant n zhvendosje sht
prshkruar me ekuacionin e diferencs

| | | | | | | |
5
1 2 1
2
y n y n y n x n = +
(a) T prcaktohet funksioni transmetues H(z) i ktij sistemi, pozita e poleve dhe
zerove t H(z) si dhe zona prkatse e konvergjencs.
(b) Nse nuk insistohet n shkaksin e sistemit ktij ekuacioni t diferencs
mund ti i prgjigjet edhe sistemi stabil. Prcakto prgjigjen impulsive h[n] t
sistemit stabil.
Zgjidhje: (a) Zbatohet z-transformimi n ekuacionin e diferencs pr t prfituar
( ) ( ) ( ) ( )
1 2 1
5
2
Y z z Y z z Y z z X z

+ =
Pastaj H(z) prcaktohet si raport i transformimit dals ndaj atij hyrs,
15
( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
1 1
1 2 1 1
, 2
1 5 / 2 1 0.5 1 2
Y z
z z
H z z
X z z z z z

= = = >
+

Polet e H(z) jan n pikat p
1
=0.5 dhe p
2
=2, deri sa zeroja sht n pikn z=0.
Meqense sistemi sht shkaksor zona e konvergjencs prcaktohet me pozitn e
polit m l largt nga origjina e rrafshit z. Pra kjo zon sht e prcaktuar me
2 z > . Ky sistem sht qartazi jostabil.
(b) Pr t qen sistemi stabil zona e konvergjencs duhet t jet 0.5 2 z < < . H(z)
mund t zbrthehet si

( )
1 1
2 1 2 1
3 1 2 3 1 0.5
H z
z z

=

Prej ktu prcaktohet prgjigja impulsive e sistemit stabil

| | | | | |
2 2 1 2 1
2 1
3 3 2 3 2
n n
n
h n u n u n
| | | |
= =
| |
\ . \ .

22. Pr nj sistem diskret linear dhe invariant n zhvendosje i cili n hyrjen x[n]
prgjigjet me sinjalin y[n] dihen kto fakte:
(i) N qoft se sinjali hyrs sht
| | ( ) 2 ,
n
x n n = < < ather sinjali n
dalje do t jet
| |
0, y n n = < < .
(ii) N qoft se sinjali hyrs sht
| | ( ) | |
1/ 2
n
x n u n = ather sinjali n dalje do t
jet,

| | | | | |
1
4
n
y n n a u n o
| |
= +
|
\ .

(a) Prcakto vlern e konstants a.
(b) Prcakto prgjigjen e sistemit y[n] n qoft se n hyrje vepron sinjali
| |
1, x n n = < < .
Zgjidhje: Pohimi i par ka kt rrjedhoj:
| | | | | | | |( ) ( ) | |( )
| | ( )
2
2 2 2
0,
n k n k
n n n
z
y n h k x n k h k h k
x n H z n

= = =
=
= = =
= = < <

Nga barazimi i siprm nxjerrt kushti H(-2)=0.
Nga pohimi i dyt nxjerrt shprehja e prgjithshme pr funksionin transmetues t
sistemit.

( )
( )
( )
( )
( )
( )
1
1
1 1
1 1
,
1 1/ 2 2
1 1/ 4
1 1
1 ,
1 1/ 4 1 1/ 4 4
X z z
z
a z
Y z a z
z z

= >
+
= + = >

( )
( )
( )
( ) ( )
( )
1 1
1
1 1/ 4 1 1/ 2
1
,
1 1/ 4 4
a z z
Y z
H z z
X z z

( ( +

= = >

(a) Nga kushti H(-2)=0 kemi

1 1 9
1 0,
4 2 8
a a + + = =
16
(b) Duke marr se
| |
1 ,
n
x n n = < < dhe duke prcjell qasjen e njjt si n
fillim t zgjidhjes, fitohet
| | | | | | | |( ) | |( )
| | ( )
( ) ( ) ( )
( )
1
1 1 1
1 9 / 8 1/ 4 1 1/ 2
1
,
1 1/ 4 4
n k k
n
n n n
z
y n h k x n k h k h k
x n H z n

= = =
=
= = =
( (

= = = < <

23. Dihet se nj sistem linear dhe invariant n zhvendosje e ka funksion
transmetues H(z), t prcaktuar me shprehjen:
( )
1
1 2
1 2
1 10 / 9
z
H z
z z
=
+

Zona e konvergjencs s H(z) nuk dihet, por sht e njohur se ky sistem sht
stabil.
(a) Prcaktoni prgjigjen impulsive h[n] t ktij sistemi.
(b) A mund t jet ky sistem shkaksor?
Zgjidhje: (a)
( )
( ) ( )
1 1
1 2 1 1
1 2
1 2 1 2
1 10 / 9 1 1
z z
H z
z z p z p z

= =
+

0.3125
1,2
10 / 9 100 / 81 4 5 2
14 0.5556 0, 8315 1
2 9 9
j
p j j e
t

= = = =
( )
0.3337 0.3337
0.3125 1 0.3125 1
1.0022 1.0022
1 1
j j
j j
e e
H z
e z e z
t t
t t

= +

Polet e H(z) gjenden n rrethin njsi n pozita t konjuguara. Sistemi sht n kufi
t stabilietit.

| |
( )
0.3337 0.3125 0.3337 0.3125
1.0022 1.0022
2.0045cos 0.3337 0.3125 , 0
j j n j j n
h n e e e e
n n
t t t t
t t

= +
= + >

(b) Sistemi mund t jet si shkaksor ashtu edhe joshkaksor, meqense sht n
kufi t stabilietit. N kt rast edhe prgjigja kundr-shkaksore do t ket trajt t
njjt funksionale.

| | ( ) 2.0045cos 0.3337 0.3125 , 0 h n n n t t = + <

24. N figur sht paraqitur lidhja serike e dy sistemeve me prgjigjet prkatse
impulsive, ku
| | ( ) | |
1
1/ 3
n
h n u n = dhe
| | ( ) | |
2
1/ 4
n
h n u n = .
| |
x n
| |
1
3 h n +
| |
2
2 h n
| |
y n

(a) Duke shfrytzuar vetit e z-transformimit t prcaktohet funksioni transmetues
H(z) i lidhjes serike t ktyre dy sistemeve.
(b) T prcaktohet prgjigja impulsive e ksaj lidhjeje h[n].
Zgjidhje: (a) Shfrytzohen vetit e z-transformimit

| | ( )
Z k
x n k z X z +

| | ( ) 1/
Z
x n X z
17
( )
( )
( )
( )
1 2 1 1
1 1 1 1
, ; ,
1 1/ 3 3 1 1/ 4 4
H z z H z z
z z

= > = >

| |
( )
3
1 1
1
3 ,
1 1/ 3 3
Z
z
h n z
z
+ >

| |
( )
2
1
2 , 4
1 1/ 4
Z
z
h n z
z
<

Funksioni transmetues i lidhjes serike do t jet
( )
( ) ( ) ( ) ( )
1
1
, 4
4
1 1/ 3 1 1/ 4
z
H z z
z z
= < <

(b) Pr prcaktimin e prgjigjes impulsive shprehja pr H(z) rregullohet
( )
( ) ( )( ) ( ) ( ) ( )( )
1 1 1 1
4 1
, 4
4
1 1/ 3 1/ 4 1 4 1 1/ 3 1 4
z
H z z
z z z z z

= = < <

( )
( )
1 1
1
, 4
1 1/ 3 1 4 4
A B
H z z
z z

= + < <

ku:

( )
1 1
1
4
3
4 4 4 48
,
1 4 11 1 1/ 3 11
z
z
A B
z z

=
=
= = = =

prej ktu

| | | | | |
4 1 48
4 1
11 3 11
n
n
h n u n u n
| |
= +
|
\ .

25. sht dhn funksioni transmetues i nj sistemi diskret si m posht

( )
2
4
1
4 16
z
H z
z
z
=

(a) Prcakto prgjigjen impulsive t sistemit stabil.
(b) Prcakto prgjigjen impulsive t sistemit shkaksor.
Zgjidhje:

1,2
1/ 4 1/ 16 1/ 4 1 5
2 8
p
+
= =

( )
( )( )
1 2
1 2 1 2
4
H z
C C
z z p z p z p z p
= = +

1 2
1 2 2 1
4 16 4 16
;
5 5
C C
p p p p
= = = =

(a) Sistemi sht stabil kur 1 z = prfshihet n zonn e konvergjencs. N kt
rast
1,2
1 p < , prandaj prgjigja impulsive prcaktohet me

| | | | | |
16 1 5 16 1 5
8 8
5 5
n n
h n u n u n
| | | |
+
=
| |
| |
\ . \ .

(b) Prgjigja impulsive e sistemit shkaksor sht e njjt me at t sistemit stabil
nn pikn (a).
18

26. z-transformimi i sinjalit x[n] sht

( )
( )
3
3
; 0.5
0.5
z
X z z
z
= <

Prcakto z-transformimin e sinjalit
| | | |
1
x n x n = .
Zgjidhje: Shprehja prkufizuese e z-transformimit t x
1
[n] sht
( ) | | | | | | | |( ) ( )
1 1
1 1
n
n n m
n n m n
X z x n z x n z x m z x n z X z

= = = =
= = = = =

N rastin konkret mund t shkruhet se vlen,

( )
( )
( ) ( )
( ) ( ) ( )
3
3
1 3 3 3 3 3
1/
1 8
; 2
1 0.5 0.5 2 2 1/ 0.5
z
z
X z z
z z z z
z
= = = = >
| |
|
\ .

N qoft se X(z) konvergjon pr 0.5 z < , ather X
1
(z) do t konvergjoj n
1
0.5 z
< ose pr 2 z > .

27. Nj sistem stabil diskret sht prshkruar prmes funksionit t tij transmetues

( )
2
2
2
0.5
z z
H z
z z
+
=
+ +

Prcakto dhe skico pozitn e poleve tij si dhe zonn prkatse t konvergjencs. A
sht ky sistem shkaksor?
Zgjidhje: Pozita e poleve fitohet nga ekuacioni
2
0.5 0 z z + + = .

3
4
1,2
1 1 4 0.5 1 2
2 2 2
j
j
z e
t

= = =
( ) Re z
( ) Im z
1
z
2
z
1 z =

Sistemi sht shkaksor sepse duhet ta prfshij rrethin njsi 1 z = pr t qen
stabil.

28. Nj sistem shkaksor i rendit t par sht prshkruar me ekuacion t
diferencs,

| | | | | | | | 2 4 1 2 3 1 y n y n x n x n + = +
Prcakto prgjigjen e sistemit nse n hyrje t sistemit vepron sinjali x[n]=u[n].
Zgjidhje:
19

( ) ( ) ( ) ( )
1 1
2 4 2 3 Y z z Y z X z z X z

+ = +
( ) ( )
1 1
1 1 1
1 1.5 1 1.5 1
1 2 1 2 1
z z
Y z X z
z z z

+ +
= =
+ +

( )
1 2
1 1
1 2 1
C C
Y z
z z

= +
+

1
1 1
2
1 1.5 1 0.75 1
1 1 0.5 6
z
z
C
z
=
+
= = =
+

1
2 1
1
1 1.5 1 1.5 5
1 2 1 2 6
z
z
C
z
=
+ +
= = =
+ +

( )
1 1
1 1 5 1
6 1 2 6 1
Y z
z z

= +
+

| | ( ) | | | |
1 5
2
6 6
n
y n u n u n = +

29. Nj sistem shkaksor i rendit t dyt sht prshkruar me ekuacion t
diferencs,

| | | | | | | | | |
3 1 2 1 2 y n y n y n x n x n + + = +
(a) Prcakto prgjigjen impulsive h[n] t sistemit.
(b) Si mund t caktohet prgjigja e sistemit n sinjalin shkall njsi
| | | |
x n u n =
duke u mbshtetur ekskluzivisht n rezultatin e piks paraprake?
Zgjidhje: (a) Zgjidhja m leht gjendet n domenin kompleks z.

( )
( ) ( ) ( )
1 2 1 2
1 3z z Y z z z X z

+ + = +
Funksioni transmetues sht
( )
( ) ( )
1 2
1 2 2
1 2
1 1
1 3 3 1
z z z z
H z
z p z p z z z z

+ + +
= = =
+ + + +

5
6
1,2
3 3 4 3 1
2 2 2
j
p j e
t

= = =
( )
1 1
1 2
1 2
z z
H z C z C z
z p z p

= +

Prcaktimi i konstanteve C
1
dhe C
2
,

5
5
5
6
12 2 1 12 12
1 5 5
1 2
6 6
5
2cos
1 1 5 5 12
2cos 2cos
5 12 12
2 sin
6
j
j
j j
j j
p e
C e e e
p p
j
e e
t
t t
t t
t t
t
t t
t
| |
|
\ .
| |
|
+ + | | | |
\ .
= = = = =
| |
| |
\ . \ .
|
\ .

Meqense vlen
*
2 1
p p = dhe koeficientet e H(z) jan reale, do t vlej edhe
*
2 1
C C = .
Prgjigja impulsive ka trajt,

| |
( )
| |
( )
| |
5 5
1 1
6 6 12 12
5 5
2cos 1 2cos 1
12 12
j n j n j j
h n e e u n e e u n
t t t t
t t

| | | |
= +
| |
\ . \ .

| |
( )
| |
( )
| |
( ) | |
5 5
1 1
6 12 6 12
5 5
2cos 1 2cos 1
12 12
5 5
4cos cos 1 1
12 6 12
j n j n
h n e u n e u n
n u n
t t t t
t t
t t t
( (

( (

| | | |
= +
| |
\ . \ .
| | (
=
|
(
\ .

20
(b) Prgjigja n sinjalin shkall njsi do t jet,
| | | | | | | | ( )
1 1 1
5 5
4cos cos 1 , 1
12 6 12
n n
k k k
s n h k u n k h k k n
t t t
= = =
| | (
= = = >
|
(
\ .

Koment: Edhe pse n detyr nuk krkohet, kuptohet se edhe shprehja pr s[n]
mund t prcaktohet n mnyr t prmbyllur matematikore si n vijim. Pr t
shkurtuar mnyrn e shnimit, le t llogaritet s pari shuma me vlera t
prgjithshme t parametrave,
( ) ( )
1 1 1
1 0 0 0
1 1
cos 1 cos
2 2
n n n n
j j k j j k
k k k k
S k k e e e e
o o
o o

= = = =
( = = = +

( ) ( ) 1 1
2 2
2 sin 2 sin
1 1 1 1 1 1 2 2
2 1 2 1 2 2
2 sin 2 sin
2 2
j n j n
j n j n
j j j j
j j
j n j n
e e
S e e e e e e
e e
j j
o o o o

o o
o o
o o
| | | |
| |

\ . \ .
= + = +
| | | |
| |
\ . \ .

( )
1 1 1
sin cos 1 sin sin
2 2 2 2
sin 2sin
2 2
S n n n
o o o
o
o o
( | | ( | | | |
= = + +
`
| | | (
(
| | | |
\ . \ . \ .
)
| |
\ . \ .

Nse n shprehjen e siprme zvendsohen parametrat
5
6
t
o = dhe
12
t
= , si dhe
ksaj i shtohet termi tjetr, fitohet shprehja pr prgjigjen e sistemit n sinjalin
shkall njsi,
| | | |
5 5 1
2cot 1 sin 1
12 6 2 12
s n n u n
t t t

( | | | |
= +
`
| | (
\ . \ .
)

30. N figur sht paraqitur nj lidhje sistemeve diskrete q jan linear dhe
invariant n zhvendosje.
| | n o

Sistemet jan prshkruar prmes prgjigjeve prkatse impulsive, ku sht e
panjohur vetm prgjigja impulsive e sistemit t dyt h
2
[n]. Prgjigja impulsive e
sistemit t par sht dhn me shprehjen,

| | | | | | { }
1
1
1
2
n
h n u n u n
| |
= +
|
\ .

ndrsa prgjigja impulsive e sistemit t tret sht shnuar n figur (-o[n]).
(a) T prcaktohet h
2
[n] n qoft se dihet se
| |
0, y n n = < < .
(b) A do t jet sistemi i dyt (h
2
[n]) stabil? Arsyeto shkurt prgjigjen.
Zgjidhje: (a) Detyra zgjidhet leht n domenin z. Le t paraqitet sistemi prmes
funksioneve transmetuese si n figurn vijuese.
1

ku
21
( ) | | | |
1
1 1
1
1 1 1
1 1 1 1 0.5 1 0.5 1
1 ,
2 2 2 2 1 0.5 1 0.5 1 0.5
n n
z z
H z Z u n Z u n z
z z z

+ | | | |
= + = + = >
` `
| |

\ . \ .

) )

Transformimi i sinjalit n dalje t sistemit do t jet i prcaktuar me ekuacionin,
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 2 1 2
1 Y z H z H z X z X z H z H z X z = = (

Me supozimin q X(z) mund t jet fardo sinjali, pra edhe jo zero, Y(z)=0 vetm
kur,
( ) ( ) ( )
( )
1 2 2
1
1
1, ose H z H z H z
H z
= =
q rezulton me
( )
1
2
1
1 0.5
1 0.5
z
H z
z
=
+

dhe q ka prgjigjen impulsive

| | | | | | | | | | { }
1
2
1 1 1 1
1 1
2 2 2 2
n n n
h n u n u n u n u n
| | | | | |
= = +
| | |
\ . \ . \ .

(b) Sistemi sht stabil. Nga prgjigja impulsive shihet q ai e plotson kushtin e
stabilitetit n domenin kohor,

| |
2
0 n
h n
=
<

Gjithashtu stabiliteti vrtetohet me faktin se zona e konvergjencs s H
2
(z) e
prfshin rrethin njsi, sepse 0.5 z > .

Sinjale Dhe Sisteme-Detyra Te Zgjidhura Te Provimeve PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sinjale Dhe Sisteme-Detyra Te Zgjidhura Te Provimeve PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Fakulteti i inxhinieris elektrike dhe kompjuterike

Prof. Dr. Ilir Limani

. Sistemi sht homogjen.

. Sistemi sht aditiv,

= < < < < =

t cilt jan prshkruar me relacionet,

= . Pra kushti pr t qen sistemi stabil sht Re(a)>0.

= ai n dalje prgjigjet me sinjalin ( ) ( )

< ose pr 2 z > .

You might also like