TS en Iso 5167-2

TRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS EN ISO 5167-2
Nisan 2006
ICS 17.120.10

BORULARDA AKIKAN AKIININ LLMES - SIVILAR
N - DOLU AKAN DARE KESTL BORULAR ERSNE
YERLETRLEN BASIN FARKI CHAZLARI LE -
BLM 2: ORFS PLKALARI

Measurement of fluid flow by means of pressure differential
devices inserted in circular cross-section conduits running
full - Part 2: Orifice plates

TRK STANDARDLARI ENSTTS
Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak
gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn
uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz.

Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini
bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn
kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi
malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas)
TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun
olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn
garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEK

Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas)
TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard
olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen
teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk
Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun
retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir
garanti sz konusu deildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.

TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 17.120.10 TRK STANDARDI TS EN ISO 5167-2/Nisan 2006

n sz

- Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN ISO 5167-2:2003 standard esas alnarak, TSE naat
htisas Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 20 Nisan 2006 tarihli toplantsnda Trk
Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.

- Bu standardn kabul ile TS 7253:1989 iptal edilmitir.

- EN ISO 5167 standard "Borularda akkan aknn llmesi - Svlar iin - Dolu akan daire kesitli
borular ierisine yerletirilen basn fark cihazlar ile bal altnda aada belirtilen blmlerden
olumaktadr:

Blm 1: Genel prensipler ve artlar
Blm 2: Orifis plkalar
Blm 3: Lleler ve Venturi lleleri
Blm 4: Venturi tpleri

- Bu standardda kullanlan baz kelime ve/veya ifadeler patent haklarna konu olabilir. Byle bir patent
hakknn belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.


indekiler

1 Kapsam.......................................................................................................................................................1
2 Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar .............................................................................................1
3 Terimler, tarifleri ve semboller.................................................................................................................1
4 lme ve hesaplama metodunun prensipleri.........................................................................................1
5 Orifis plkalar ...........................................................................................................................................2
5.1 Tanmlama .......................................................................................................................................... 2
5.2 Basn lme delikleri ......................................................................................................................... 5
5.3 Orifis plkalar ile ilgili belirsizlikler ve katsaylar................................................................................. 9
5.4 Basn kayb, ............................................................................................................................... 13
6 Kurulum artlar.......................................................................................................................................14
6.1 Genel ................................................................................................................................................. 14
6.2 Orifis plkasnn ak yukar ve ak aa tarafna yerletirilen eitli boru ekleme elemanlar ile
orifis plkas arasnda bulunmas gereken en kk dz boru uzunluklar ...................................... 15
6.3 Ak dzenleyiciler ............................................................................................................................ 20
6.4 Borunun dairesellii veya silindiriklii................................................................................................ 26
6.5 Orifis plkas ve tayc halka konumlar.......................................................................................... 27
6.6 Plkalarn ve contalarn sabitlenmesi ............................................................................................... 28
Ek A (Bilgi iin) Baaltm katsaylar ve genleme (genileme) faktrleri izelgeleri............................29
Ek B (Bilgi iin) Ak dzenleyicileri...........................................................................................................41
Ek ZA Bu standardda atf yaplan uluslararas standardlar ve bu standardlara karlk gelen Avrupa
standardlar .....................................................................................................................................................46
Kaynaklar.........................................................................................................................................................47


1
Borularda akkan aknn llmesi - Svlar iin - Dolu akan daire
kesitli borular ierisine yerletirilen basn fark cihazlar ile - Blm 2:
Orifis plkalar

1 Kapsam
Bu standard, akkan debisini belirlemek iin dolu akan boru ierisine yerletirilen orifis plkalarnn
geometrisini ve kullanma metodunu (kurulum ve alma artlar) kapsar.

Ayrca bu standard, debi hesaplamas iin temel bilgileri salar ve EN ISO 5167-1de verilen gerekler ile
birlikte uygulanr.

Bu standard, fln basn delikli, ke basn delikli veya D veya D/2 aplarnda delikleri olan orifis plkasna
sahip ana cihazlara uygulanabilir. Orifis delikleri ile birlikte kullanlan Venturi llesi veya Venturi tpnn
boaz (vena contracta) ve boru delikleri gibi dier basn delikleri bu standardn kapsam dndadr. Bu
standard sadece lme kesiti boyunca subsonik (ses hznn altnda) kalan akkana ve akkan akmnn tek
fazl kabul edilebildii yerlere uygulanr. Bu standard zamana bal olarak deien akn llmesinde
uygulanmaz. Bu standard ap 50 mmden kk veya 1000 mmden byk veya boru Reynold says
5000den kk olan borularda kullanlacak orifis plkalarn kapsamaz.

2 Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr.
Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste hlinde verilmitir. Tarih belirtilen
atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yaplan bu standardda da tadil veya revizyon
yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi hlinde en son
basks kullanlr.

EN, ISO, IEC
vb. No
Ad
(ngilizce)
TS No
1)
Ad
(Trke)
ISO 4006:
1991
Measurement of fluid flow in closed
conduits - Vocabulary and symbols
TS EN 24006* Kapal kanallarda akkan debisinin
llmesi - Terimler ve semboller
EN ISO 5167
- 1: 2003
Measurement of fluid flow by means
of pressure differential devices
inserted in circular cross-section
conduits running full - Part 1:
General principles and requirements
TS 7253-1
EN ISO 5167-1

Borularda akkan aknn llmesi -
Svlar iin - Dolu akan daire kesitli
borular ierisine yerletirilen basn
fark cihazlar ile - Blm 1: Genel
prensipler ve kurallar

3 Terimler, tarifleri ve semboller
Bu standardn amac bakmndan ISO 4006 ve EN ISO 5167-1de verilen terimler, tarifler ve semboller
kullanlr.

4 lme ve hesaplama metodunun prensipleri
lme metodu, orifis plkasnn dolu akan akkan borusu ierisine yerletirilmesini esas alr. Orifis
plkasnn varl, plkann ak yukar (memba) ve ak aa (mansap) ksmlar arasnda statik basn
farkna neden olur. Akn ktlece debisi q
m
Eitlik (1) ile tayin edilir:

1
2
4
m
p 2 d
4
1
C
q

= (1)

Belirsizlik snrlar, EN ISO 5167-1 Madde 8de verilen yntem kullanlarak hesaplanabilir.

Ktlece debi, tamamen aritmetik yntem olan Eitlik (1)in sa tarafndaki terimlerin, saysal deerlerinin
yerine konulmasyla elde edilir.

1)
TSE Notu: Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad 3. ve 4. kolonda verilmitir. * iaretli
olanlar bu standardn basld tarihte ngilizce metin olarak yaymlanm olan Trk Standardlardr.

2
Hacimce debisi q
v
deeri aada verilen eitlikten hesaplanr:

=
m
V
q
q (2)

Burada;
Akkann, belirtilen hacme karlk gelen scaklk ve basntaki younluudur.

Bu standardn daha sonraki maddelerinde verilen ekilde, boaltm katsays C, q
m
ye bal olan Reynold
says Reye baldr ve iterasyonla elde edilir (iterasyon yntemi ve ilk tahmin seimi ile ilgili yol gsterici
bilgi iin EN ISO 5167-1 Ek Aya baklmaldr).

Eitliklerde geen d ve D aplar alma artlarndaki ap deerleridir. alma artlar dnda herhangi
dier artlarda alnan lmeler, lme ilemi esnasnda akkann scaklk ve basncndan deerlerinden
dolay orifis plkasnn ve borunun muhtemel genileme ve daralmas nedeniyle dzeltilmelidir.

Akkann alma artlarndaki younluk ve viskozitesinin bilinmesi gereklidir. Sktrlabilir akkanlar iin
akkann alma artlarndaki izontropik ssnn de bilinmesi gereklidir.

5 Orifis plkalar

Not 1 - eitli tiplerdeki standard orifis plkalar benzer olup, birisi iin verilecek tarif dierleri iin de
kullanlabilir. Standard orifis plkas tipleri, basn deliklerinin yerleim biimiyle karakterize edilir.

Not 2 - Kullanm snrlar, Madde 5.3.1de verilmitir.

5.1 Tanmlama

5.1.1 Genel
Standard orifis plkasnn eksenel dzlem en kesiti ekil 1de grlmektedir.

Aadaki verilen harfler ekil 1de gsterilenlere karlk gelir.

5.1.2 Genel ekil

5.1.2.1 Plkann boru ierisinde kalan ksm dairesel olmal ve daire merkezi ile boru merkezi akmaldr.
Plkann yzleri daima dz ve birbirlerine paralel olmaldr.

5.1.2.2 Aksi belirtilmedike, plkann boru ierisine yerletirilmi ksm iin aada verilen artlar
uygulanmaldr.

5.1.2.3 Basn fark veya dier herhangi bir gerilme bykl nedeniyle orifis plkasnda oluan plstik
burkulma ve elastik ekil deitirmelerin Madde 5.1.3.1de tarif edilen dz hattn alma artlarnda % 1den
daha fazla eim meydana getirmeyecek seviyede kalmas iin plka tasarmnda ve kurulumda gerekli zen
gsterilmelidir.

Not - Daha detayl bilgiler, ISO/TR 9464 Madde 8.1.1.3te verilmitir.

5.1.3 Ak yukar yz, A

5.1.3.1 Plka, boru ierisine sfr basn fark ile kurulduunda plkann ak yukar yz, A dz olmaldr.
Montaj metodunun plka eklini bozmadnn gsterilebilmesi artyla, bu dzlk borudan karlan plkada
llebilir. Bu artlar altnda, plka yzeyi ile plkann herhangi bir ap boyunca (ekil 2) yerletirilen mastar
arasndaki aklk 0,005(D-d)/2den kk olduu taktirde, yani orifis plkasn lme hattna taklmadan
ncesi eimi % 0,5ten daha kk olduunda, plkann dz olduu kabul edilebilir. ekil 2de grlecei
gibi, kritik alanlar orifis deliinin etrafdr. Bu boyut iin belirsizlik gerekleri sentil (feeler gauges) kullanlarak
karlanabilir.

3

Aklamalar

1 Ak yukar yz A
2 Ak aa yz B

a
Ak yn

ekil 1 - Standard orifis plkas

Aklamalar

1 Orifis plkasnn d ap
2 Boru i ap (D)
3 Mastar
4 Orifis
5 Dzlkten sapma (orifis kenarndan llm)

ekil 2 - Orifis plkasnda dzlkten sapma lmesi


4
5.1.3.2 Orifis plkas ak yukar yznn, ap Dden kk olmayan ve orifis plkas merkezi ile emerkezli
dairesel alandaki przllk deeri, Ra 10
-4
d artn salamaldr. Btn durumlarda, orifis plkasnn ak
yukar yznn przll, kenar keskinlik lmelerini etkilemeyecek ekilde olmaldr. alma artlar
ierisinde, plka belirlenmi artlar salayamaz ise, en az D ap kadar ksm tekrar cillanmal veya
temizlenmelidir.

5.1.3.3 Orifis plkasnn ak yukar yznn ak dorultusunda kurulduunu gstermek iin orifis plkas
yerletirildiinde bile, grlebilen uygun yere, belirtici bir iaretin konulmas faydaldr.

5.1.4 Ak aa yz B

5.1.4.1 Ak aa yz B, dz ve ak yukar yzne paralel olmaldr (Madde 5.1.5.4).

5.1.4.2 Orifis plkasnn her iki yznn de ayn yzey kalitesinde imal edilmesi daha kolay ise de, ak
aa yzn, ak yukar yz kadar yksek yzey kalitesinde temin edilmesine gerek yoktur (Kaynak [1] ve
Madde 5.1.9).

5.1.4.3 Ak aa yzn dzlne ve yzey durumuna, gzle yaplan muayene ile karar verilebilir.

5.1.5 E ve e kalnlklar

5.1.5.1 Orifis kalnl e 0,005D ile 0,02D arasnda olmaldr.

5.1.5.2 Orifisin herhangi bir noktasnda llen e deerleri arasndaki fark, 0,001Dden daha byk
olmamaldr.

5.1.5.3 Plkann kalnl E, e ile 0,05D arasnda olmaldr.

Bununla birlikte, 50 mm D 64 mm olmas artyla, Enin 3,2 mmye kadar kalnlkta olmas kabul edilebilir.

E kalnl ayn zamanda, Madde 5.1.2.3teki artlar da salamaldr.

5.1.5.4 D 200 mm ise, plkann herhangi bir noktasnda llen E deerleri arasndaki fark, 0,001Dden
daha byk olmamaldr. D < 200 mm ise, plkann herhangi bir noktasnda llen E deerleri arasndaki
fark, 0,2 mmden daha byk olmamaldr.

5.1.6 Pah as

5.1.6.1 Plkann kalnl E, orifisin kalnl eden fazla ise, plkann ak aasna pah yaplmaldr. Pahl
yzey przsz olmaldr.

5.1.6.2 Pah as 45 15 olabilir.

5.1.7 G, H ve I kenarlar

5.1.7.1 Ak yukar G kenarnda apak veya eziklik olmamaldr.

5.1.7.2 Ak yukar kenar keskin olmaldr. Kenar yarap 0,0004dden daha kk olduu taktirde, keskin
kabul edilir.

d 25 mm ise, bu zellik genellikle plak gzle bakldnda kenardan yansyan k huzmesi yoksa gzle
muayene yeterli saylabilir.

d < 25 mm ise, gzle yaplan muayene yeterli deildir.

Bu artn yerine getirilip getirilmediine ilikin phe varsa, kenar yarap llmelidir.


5
5.1.7.3 Ak yukar kenar, orifis deliine dik olmaldr. Orifis delii ile orifis plkasnn ak yukar yz
arasndaki a 90 0,3 olduunda dik kabul edilir. Orifis delii orifis plkasnn G ile H kenarlar arasndaki
alandr.

5.1.7.4 Ak aa kenarlar H ve I, ayrlm akm blgesi iindedir, bu nedenle H ve I kenarlarnn nitelii ile
ilgili artlar G kenar iin aranlan artlardan daha esnektir. Bu durumda kk kusurlar (rnein tek bir kertik)
kabul edilebilir.

5.1.8 Orifis ap d

5.1.8.1 Orifisin ap d, btn durumlarda en az 12,5 mm olmaldr. ap oran = d/D, daima en az 0,10 ve
en fazla 0, 75 olmaldr.

Bu snrlar ierisinde olmak zere deeri kullanc tarafndan seilebilir.

5.1.8.2 Orifisin d ap, aralarndaki a yaklak olarak birbirine eit olan en az drt ap lmesinin
ortalamas olarak alnmaldr. lmelerde, kenar ve orifis deliinin hasar grmemesi iin zen gsterilmelidir.

5.1.8.3 Orifis, silindirik olmaldr.

Her hangi ap deeri, ortalamadan % 0,05ten daha fazla sapma gstermemelidir. llen herhangi ap
uzunluklar arasndaki farkn, bu ap lleri kullanlarak hesaplanan ortalamaya gre yzdesi verilen bu
deere uygun ise, verilen bu artn saland kabul edilir. Her durumda orifis delii silindirik ksmnn
przll, kenar keskinlik lmelerini etkilemeyecek ekilde olmaldr.

5.1.9 Simetrik plkalar

5.1.9.1 Orifis plkas iki ynl akmlar lmek iin kullanldnda, aadaki gerekler salanmaldr:

a) Plka pahl olmamaldr,
b) Plkann her iki yz, Madde 5.1.3te ak yukar yz iin verilen zelliklere sahip olmaldr,
c) Plkann E kalnl Madde 5.1.5te belirtilen orifis kalnl eye eit olmal; bu durumda, plkann
arplmasn nlemek iin basn farknn snrlanmas gerekli olabilir (Madde 5.1.2.3),
d) Orifisin her iki kenar, ak yukar kenar iin Madde 5.1.7de belirtilen zelliklere uygun olmaldr.

5.1.9.2 Bununla birlikte, D ve D/2 aplarndaki basn lme delikli orifis plkalar iin (Madde 5.2) ak
yukar ve ak aa ynnde iki basn lme delii almal ve bunlar ak ynne gre kullanlmaldr.

5.1.10 Malzeme ve imalt
Plkalar, debi lme ilemleri esnasnda, nceden tarif edilen ekilde olmas ve bu durumunu muhafaza
etmesi art ile, herhangi bir malzemeden ve herhangi bir imalt metodu kullanlarak yaplabilir.

5.2 Basn lme delikleri

5.2.1 Genel
Her bir orifis plkas iin standard yerleim yerlerinde olacak ekilde ak yukar ve ak aaya en az birer
adet basn lme delii yerletirilmelidir. Bunlar D ve D/2, fln veya ke basn lme delikleridir.

Bir orifis plkas, standard orifis plkalarnn farkl tiplerine uygun birka basn delik grubu ile kullanlabilir.
Ancak, karlkl giriimleri nlemek iin orifis plkasnn ayn yzeyindeki farkl delikler birbirinden en az 30
saptrlm olmaldr.

Basn lme deliklerinin yerleri, standard orifis plkalarnn tipini belirtir.

5.2.2 D ve D/2 basn lme delikli orifis plkalar ve fln basn lme delikleri

5.2.2.1 Basn lme deliinin l boyutu, basn lme delii merkezi ile orifis plkasnn tarif edilen yzey
dzlemi arasndaki mesafedir. Basn lme delikleri alrken, contalarn ve/veya yaltm malzemesinin
kalnl hesaba katlmaldr.


6
5.2.2.2 D ve D/2 apl basn lme delikleri olan orifis plkalar iin (ekil 3) ak yukar lme delikleri l
1

boyutunun anma deeri olarak Dye eit olmaldr. Ancak, boaltm katsays deimeksizin bu boyut 0,9D ile
1,1D arasnda olabilir.

Ak aa tarafndaki basn lme deliinin anma boyutu l
2
olarak 0,5Dye eit olmaldr. Ancak, boaltm
katsays deimeksizin bu boyut aadaki deerler arasnda olabilir:

- 0,6 iin 0,48D ile 0,52D aras,
- > 0,6 iin 0,49D ile 0,51D aras.

l
1
ve l
2
boyutlarnn her ikisi de orifis plkasnn ak yukar yznden llmelidir.

5.2.2.3 Flnl basn lme delikleri olan orifis plkalar iin (ekil 3) ak yukar lme deliklerinin l
1

boyutunun anma deeri 25,4 mm olmal ve orifis plkasnn ak yukar yznden llmelidir.

Ak aa basn lme deliinin l
2
boyutunun anma deeri 25,4 mm olmal ve orifis plkasnn ak aa
yznden itibaren llmelidir.

Ak aa ve ak yukar l
1
ve l
2
boyutlar, boaltm katsays deimeksizin aadaki deerler arasnda
olabilir:

- > 0,6 ve D < 150 mm iin 25,4 mm 0,5 mm,
- Dier btn durumlarda yani 0,6; veya > 0,6 ancak 150 mm D 1000 mm iin 25,4 mm 1 mm

5.2.2.4 Basn lme deliinin merkez ekseni ile boru merkez ekseni 90lik a ile akmaldr, ancak her
durumda 3lik sapmaya izin verilebilir.

5.2.2.5 Basn lme borusunun yerletirildii boruya girdii en kesit dairesel olmaldr. Kenarlar borunun i
yzeyinden tamayacak ekilde i yzeyi ile ayn seviyede olmal ve mmkn olduu kadar keskin olmaldr.
kenardaki btn bozukluklarn ve apaklarn giderilmesi iin keskin kenarlarn yuvarlatlmasna izin
verilmelidir. Ancak, bu yuvarlatma mmkn olduunca kk tutulmal ve llebildii hallerde yarap
basn lme delii apnn 1/10indan daha kk olmaldr. Balant borusunun ierisinde veya basn
deliine yakn alan, boru cidarnn ierisindeki veya zerindeki delik kenarlarnda hibir bozukluk
grlmemelidir.

5.2.2.6 Basn lme deliklerinin Madde 5.2.2.4 ve Madde 5.2.2.5te belirtilen gereklere uygunluuna, gz ile
muayene edilerek karar verilebilir.

5.2.2.7 Basn lme deliklerinin aplar 0,13D veya 13 mmden daha kk olmaldr.

En kk ap ile ilgili bir kstlama yoktur. En kk ap, uygulamada, kazara tkanmay nleme ihtiyac ve
tatminkr dinamik davran gstermesi gz nne alnarak belirlenmelidir. Ak yukar ve ak aa yzdeki
basn lme deliklerinin aplar ayn olmaldr.

5.2.2.8 Basn lme delikleri, dairesel kesitli ve borunun i yzeyinden itibaren, basn lme deliklerinin i
apnn en az 2,5 kat kadar uzunluk boyunca silindir eklinde olmaldr.

5.2.2.9 Basn lme deliklerinin merkez eksenleri, borunun herhangi bir eksen dzleminde yerletirilebilir.

5.2.2.10 Ak yukar ve ak aa lme deliklerinin eksenleri farkl eksenel dzlemlerde olabilir, fakat
normal olarak ayn eksenel dzlemde olmaldr.


7

Aklamalar

1 D ve D/2 basn lme delikleri
2 Fln delikleri

a
Ak yn
b
l
1
= D 0,1D
c
0, 6 iin l
2
= 0,5D 0,02D
> 0,6 iin 0,5D 0,01D
d
> 0,6 ve D < 150 mm iin l
1
= l
2
= (25,4 0,5) mm
0, 6 iin (25,4 1) mm
> 0,6 ve 150 mm < D < 1000 mm iin (25,4 1) mm

ekil 3 - D ve D/2 delikli veya fln basn lme delikli orifis plkalarnn basn lme delikleri arasndaki
mesafeler

5.2.3 Ke lme delikli orifis plkas (ekil 4)

5.2.3.1 lme deliklerinin merkez eksenleri ile plkann bulunduklar yzleri arasndaki mesafe, apn veya
lme delii geniliinin yarsna eit olmaldr. Bylece, boru kenarndaki deliklerin, plka yzeyinden knt
yapmamas salanm olur (ayrca, Madde 5.2.3.5).

5.2.3.2 Basn lme delikleri, tek delikler veya dairesel yarklar biiminde olabilir. Her iki tip lme delikleri,
ekil 4te grld gibi, borunun iine, flnlarna veya tayc halkalar ierisine yerletirilebilir.


8

Aklamalar

1 Dairesel yarkl tayc halka f = Yark kalnl
2 Tek delikler c = Ak yukar dairenin uzunluu
3 Basn lme delikleri c = Ak aa dairenin uzunluu
4 Tayc halka b = Tayc halka ap
5 Orifis plkas a = Dairesel yarn genilii veya tek deliinin ap
s = Ak yukar basamaktan tayc halkaya kadar mesafe
a
Ak yn g, h = Dairesel kapal boluk boyutu

j
= Kapal boluk delik ap

ekil 4 - Ke delikleri

5.2.3.3 Tek lme deliinin ap a ve dairesel yarn genilii a aada belirtilmitir. En kk ap,
uygulamada, kaza sonucu tkanmay nleme ve tatminkr dinamik davran gsterme gerei gz nne
alnarak belirlenmelidir.

Temiz akkanlar ve buhar iin:

- 0,65 iin 0,005D a 0,03D,
- > 0,65 iin 0,01D a 0,02D.


9
nn herhangi bir deeri iin D < 100 mm ise, ann 2 mmye kadar olan deeri kabul edilebilir.

Herhangi bir deeri iin;
- Temiz akkanlarda 1 mm a 10 mm,
- Yuvarlak boluklar kullanlmas durumunda buharda 1mm a 10 mm,
- Buhar ve svlatrlm gazlar iin tek lme delikleri olmas hlinde, 4 mm a 10 mm.
alnr.

5.2.3.4 Dairesel yarklar genellikle yarn evresi boyunca boru delinerek dik konumda alr. Aksi taktirde,
her kapal yuvarlak boluk, borunun i ksm ile en az drt giri delii ile birletirilir. Delikler birbirleri ile eit
a yapmal ve tek tek alanlar en az 12 mm
2
olmaldr.

5.2.3.5 ekil 4te grld gibi tekli basn lme delikleri kullanlyorsa, lme deliklerinin ekseni ile
borunun ekseni mmkn olduu kadar 90lik a ile kesimelidir.

Ayn ak yukar ve ak aa dzlemde bir ka lme delii bulunuyorsa, bunlarn eksenleri birbirleri ile eit
alar yapacak ekilde olmaldr. Tekli basn lme deliklerinin aplar, Madde 5.2.3.3te belirtilmitir.

Basn lme delikleri, dairesel ve boru hattnn i yzeyinden llmek zere delik i apnn en az 2,5 kat
kadar uzunluk boyunca silindir eklinde olmaldr.

Ak yukar ve ak aa basn lme delikleri ayn apa sahip olmaldr.

5.2.3.6 Tayc halkann boru hatt ierisinde knt yapmamas iin halka i ap b boru ap Dye eit veya
daha byk olmal fakat 1,04Dyi amamaldr. Ayrca aadaki art salanmaldr:

b D c 0,1
x x100
4
D D
0,1 2,3
<
+
(3)

Ak yukar ve ak aa halkalarn c ve c uzunluklar (ekil 4), 0,5Dden daha byk olmamaldr.

Yark kalnl f, daire biimli yark a geniliinin en az iki kat kadar, yuvarlak kapal boluklarn en kesitinin
alan gh, boru ierisindeki bu yuvarlak kapal bolua balanan akln toplam alannn en az yars kadar
olmaldr.

5.2.3.7 Halkann llen akkanlarla temas eden yzeylerinin tamam temiz ve dzgn olmaldr. Yzey,
boru przllk katsaysn salayacak dzgnlkte olmaldr (Madde 5.3.1).

5.2.3.8 Yuvarlak kapal boluklar yardmc cihazlara balayan basn lme delikleri boru cidarnda alm
basn lme delikleridir. Delikler, ald yerde dairesel olup, aplar j, 4 mm ile 10 mm arasndadr (Madde
5.2.2.5).

5.2.3.9 Ak yukar ve ak aa tayc halkalar birbirlerine gre simetrik olmak zorunda deildir fakat
daha nce verilen artlarla uygun olmaldr.

5.2.3.10 Borunun ap, tayc halkann, ana cihazn bir paras olduu kabul ile Madde 6.4.2de belirtildii
gibi llmelidir. Bu lme ilemi ayn zamanda, Madde 6.4.4te verilen uzaklk art iin de uygulanr. Bu
durumda, s mesafesi, tayc halka tarafndan oluturulan girintinin ak yukar kenarndan llmelidir.

5.3 Orifis plkalar ile ilgili belirsizlikler ve katsaylar

5.3.1 Kullanm snrlar
Standard orifis plkalar bu standarda uygun olarak sadece aadaki artlarda kullanlmaldr.


10
Ke basn lme delikli veya D ve D/2 basn lme delikli orifis plkalar iin:

- d 12, 5 mm,
- 50 mm D 1000 mm,
- 0,1 0,75,
- 0,1 0,56 iin Re
D
5000,
- > 0,56 iin Re
D
16000
2
.

Flnta basn lme delikli orifis plkalar iin:

- d 12, 5 mm,
- 50 mm D 1000 mm,
- 0,1 0,75,

Re
D
5000 ve Re
D
170
2
Ddir.

Burada, D mm olarak ifade edilmitir.

EN ISO 5167-1de, przllk profili Rann sapma deeri aritmetik ortalamas olan 10
4
Ra/D deerinin,
izelge 1de verilen en byk deerden kk ve izelge 2de verilen en kk deerden byk olma gerei
eklinde verilen, belirsizlik deerlerini salamas iin, borunun i przll aadaki artlar salamaldr.
Boaltm katsays eitlii (Madde 5.3.2.1), przll bilinen borular kullanlarak oluturulan veri
bankasndan belirlenir; Ra/D snrlar belirlenmitir; bylece farkl przlle sahip boru kullanmndan
dolay boaltm katsaysndaki sapma, Madde 5.3.3.1de belirtilen belirsizlik deeri karlanmayacak kadar
byk olmamaldr. Boru przll ile bilgiler, EN ISO 5167-1 Madde 7.1.5te verilmitir. izelge 1 ve
izelge 2nin hazrlanmasnda Kaynak [2] ve Kaynak [4] esas alnmtr.

izelge 1 - 10
4
Ra/Dnin en byk deerleri

Re
D

10
4
3 x 10
4
10
5
3 x 10
5
10
6
3 x 10
6
10
7
3 x 10
7
10
8

0,20 15 15 15 15 15 15 15 15 15
0,30 15 15 15 15 15 15 15 14 13
0,40 15 15 10 7,2 5,2 4,1 3,5 3,1 2,7
0,50 11 7,7 4,9 3,3 2,2 1,6 1,3 1,1 0,9
0,60 5,6 4,0 2,5 1,6 1,0 0,7 0,6 0,5 0,4
0,65 4,2 3,0 1,9 1,2 0,8 0,6 0,4 0,3 0,3

izelge 2 - 10
4
Ra/Dnin en kk deerleri (gerekli hllerde kullanlr)

Re
D

3 x 10
6
10
7
3 x 10
7
10
8

0,50 0,0 0,0 0,0 0,0
0,60 0,0 0,0 0,003 0,004
0,65 0,0 0,013 0,016 0,012

Orifis plkasndan ak yukar 10D uzunluktaki ksmda, izelge 1 ve izelge 2de verilen przllk artlar
salanmaldr. Przllk, orifis balant elemanlar ve ak yukar ksmdaki boru yzey kalitesi ile ilgilidir.
Ak aa przllk nemli deildir.

rnek olarak, bu Maddede verilen gerekler aada verilenlerden herhangi birisinin salanmas hlinde
karlanm olur:

- 1 m Ra 6 m, D 150 mm, 0,6 ve Re
D
5 x 10
7
,
- 1,5 m Ra 6 m, D 150 mm, > 0,6 ve Re
D
1,5 x 10
7

Burada;
D 150 mmden kk olup, en byk ve en kk Ra deerleri izelge 1 ve izelge 2 kullanlarak
hesaplanmaldr.


11
5.3.2 Katsaylar

5.3.2.1 Boaltm katsays, C

Boaltm katsays, C, Reader - Harris / Gallagher (1998) tarafndan verilen aadaki eitlik
|5|
kullanlarak
hesaplanr:

C = 0,5961 + 0,0261
2
- 0,261
8
+ 0,000521
7 , 0
D
6
Re
10
|
|
.
|
\
|

+ (0,0188 + 0,0063 A)
3,5

3 , 0
D
6
Re
10
|
|
.
|
\
|

+ (0,043 + 0,080 e
-10 L1
- 0,123 e
-7L1
) (1-0,11A )
4
4
1
- 0,031 ( M
2
- 0,8 M
2
1,1
)
1, 3
(4)
D < 71,12 mm (2,8 in) olmas hlinde, aadaki terim yukardaki Eitlik (4)e eklenmelidir:

+ 0,11 ( 0,75 - ) (2,8 -
4 , 25
D
)

Bu eitliklerde:
( = d/D) d ve Dnin mm olarak kullanld ap oran,

Re
D
Dye gre hesaplanm Reynold says,

L
1
( = l
1
/D) Ak yukar taraftaki basn lme deliinin, plkann ak yukar yznden olan uzaklnn,
boru apna oran,

L
2
( = l
2
/D) Ak aa taraftaki basn lme deliinin, plkann ak aa yznden olan uzaklnn boru
apna orandr (L
2
plkann ak aa yzn referans alan yerletirmeyi, L
2
ise, ak yukar
yzn referans alan yerletirmeyi ifade etmektedir),

=
1
' L 2
' M
2
2

A = (19000
Re
D
)
0, 8

Bu eitlikte kullanlan L
1
ve L
2
, mesafenin, Madde 5.2.2.2, Madde 5.2.2 veya Madde 5.2.3te verilenlere
uygun olmas artyla, aadaki deerler olarak alnmaldr.

- Ke basn lme delikleri iin;

L
1
= L
2
= 0

- D ve D/ 2 basn lme delikleri iin;

L
1
= 1

L

2
= 0,47

- Flnta basn lme delikleri iin:

L
1
= L

2
=
D
4 , 25

Burada;
D mm olarak ifade edilmitir.
Eitlik 4 olarak verilen Reader - Harris / Gallegher eitlii, Madde 5.2.2 veya Madde 5.2.3te tarif edilen
basn lme delii tanzimleri iin geerlidir. zellikle bu standarddaki basn lme tanzimlerinden birine
uymayan L
1
ve L
2
deerlerinin, eitlikte kullanlmasna izin verilmez.

12
Eitlik 4 ve Madde 5.3.3te verilen belirsizlikler ancak, lmenin Madde 5.3.1de verilen btn snrlara uygun
olmas ve Madde 6 ve EN ISO 5167-1de montaj ile ilgili verilen genel gereklerin karlanmas durumundan
geerlidir.

, Re
D
ve Dnin fonksiyonu olan C deerleri, izelge A.1den izelge A.11e kadar olan izelgelerde,
kolaylkla ulalabilmesi iin verilmitir. Bu deerler hassas enterpolasyon iin kullanlmamaldr.
Ekstrapolasyon yaplmasna msaade edilmez.

5.3.2.2 Genleme (genileme) faktr,
basn lme delii tanzimi iin, genleme (genileme) faktr un hesaplanmas amacyla kullanlacak
ampirik eitlik
[6]
aada verilmitir:

= 1 - ( 0,351 + 0,256
4
+ 0,93
8
)
(
(
|
|
.
|
\
|
/ 1
1
2
p
p
1 (5)

Eitlik 5 sadece Madde 5.3.1de belirtilen kullanma snrlar arasnda uygulanabilir.

deeri ile ilgili hesaplama sonular sadece hava, buhar ve doal gaz iin belirlenmitir. Bununla birlikte,
Eitlik 5in izontropik s deeri bilinen dier gazlar ve buharlar iin de kullanlmasnda bir saknca yoktur.

Buna ramen Eitlik 5 sadece (p
2
/ p
1
) 0,75 olduunda uygulanabilir.

zontropik ssn fonksiyonu olarak, genleme (genileme) faktr, basn oran ve ap oran deerleri
kolaylkla ulalabilmesi iin izelge A.12de verilmitir. Bu deerler hassas enterpolasyon iin
kullanlmamaldr. Ekstrapolasyon yaplmasna msaade edilmez.

5.3.3 Belirsizlikler

5.3.3.1 Boaltm katsays Cnin belirsizlii
Basn lme deliklerinin tipi iin de , D, Re
D
ve Ra/D deerlerinin hatasz olduu kabul edildiinde, C
deerinin greceli belirsizlii:

- 0,1 < 0,2 iin % (0,7 - )

- 0,2 0,6 iin % 0,5

- 0,6 < 0,75 iin % (1,667 - 0,5)
dr.

D < 71,12 mm (2,8 in) olmas hlinde, aadaki greceli belirsizlik yukardaki eitlie aritmetik olarak
eklenmelidir:

+ % [0,9 ( 0,75 - ) (2,8 -
4 , 25
D
) ]

> 0,5 ve Re
D
< 10 000 olmas hlinde, aadaki greceli belirsizlik yukardaki eitlie aritmetik olarak
eklenmelidir:

+ % 0,5

5.3.3.2 Genleme (genileme) faktr nin belirsizlii
, p/p
1
ve deerlerinin hatasz olduu kabul edildiinde, deerinin greceli belirsizlii aada verilen
deere eittir:

% (
1
p
p
5 , 3
)


13
5.4 Basn kayb,

5.4.1 Bu standardda belirtilen orifis plkalar iin, basn kayb ile basn fark p arasndaki yaklak
ilikiyi veren eitlik aadadr.

= p
C ) C 1 ( 1
C ) C 1 ( 1
2 2 4
2 2 4
+

(7)

Bu basn kayb, birisi plkann ak yukar boru cidarnda dieri ise, plkann ak aa tarafndan llen
iki statik basn arasndaki farktr. Plkann ak yukar tarafndaki statik basn, yaklama darbe basncnn
plka yaknnda ihmal edilebilir seviyeye dt kesitte (yaklak olarak orifis plkasnn ak yukar
ksmnda D mesafesindeki), plkann ak aa ksmndaki statik basn ise, ak aadaki jetin
genilemesinden dolay statik basn toparlanmasnn henz tamamland dnlen konumda llen
deerdir (yaklak olarak orifis plkasnn ak aa ksmnda 6D mesafesindeki). ekil 5 orifis lme sistemi
boyunca basn profilini gstermektedir.

5.4.2 /pnin yaklak dier deeri ise, aada verilmitir:

p

= 1 -
1, 9

5.4.3 Orifis plkalar iin basn kayb katsays K (Kaynak |7|):

K =
2
4 2
2
1 (1 C )
1
C
| |

|
|
\ .

Burada;
K aadaki eitlik ile ifade edilmitir:

K =
2
1
V
2
1


14

Aklamalar

1 Ak yukar basn lme delii dzlemi
2 Ak aa basn lme delii dzlemi
3 Venturi llesi veya Venturi tpnn boaz dzlemi (en yksek hzlar)
4 Scaklk probunun dzlemi
5 kincil ak blgeleri
6 Termometre cepleri veya yuvalar
7 Basn lme delikleri
8 Boru cidarndaki basn dalm
9 Ortalama scaklk dalm

ekil 5 - Orifis lme sistemindeki yaklak ak, basn ve scaklk profilleri

6 Kurulum artlar

6.1 Genel
Ksm basn lme cihazlar iin genel kurulum gerekleri EN ISO 5167-1 Madde 7de verilmitir. Bu artlar
orifis plkalar iin bu maddede verilen ilve belirsizlikler ile birlikte uygulanmaldr. Ana cihazdaki ak
artlar iin genel artlar EN ISO 5167-1 Madde 7.3te verilmitir. Ana cihazdaki ak dzenleyici kullanm
iin artlar EN ISO 5167-1 Madde 7.4te verilmitir. izelge 3te belirtilen baz genel balant elemanlar iin
borunun en kk dz uzunluklar kullanlabilir. Bu elemanlarla ilgili detayl artlar Madde 6.2de verilmitir.
Ancak, Madde 6.3te belirtilen ak dzenleyicisinin kullanlmas hlinde ak yukar ksmdaki boru uzunluu
ksaltlabilir. lveten, debi ler belirsizlik deerinin arzu edilen seviyede salanmas iin, ak dzenleyici,
orifis plkasnn ak yukar ksmna, yeterli dz mesafede yerletirilmelidir. Baln ak aa ksmna da,
ak dzenleyici yerletirilmesi nemle nerilmektedir. Madde 6.2de verilen uzunluklarn ou ve Madde
6.3.2de verilen uzunluklarn hepsi, Kaynak |8|de verilen veriye dayanmaktadr. Madde 6.2deki uzunluklara
katkda bulunabilecek ilve almalar, Kaynak |9| ve Kaynak |10|da verilmitir.


15
6.2 Orifis plkasnn ak yukar ve ak aa tarafna yerletirilen eitli boru
ekleme elemanlar ile orifis plkas arasnda bulunmas gereken en kk dz boru
uzunluklar

6.2.1 Orifis plkasnn ak dzenleyici kullanlmakszn yerletirilmesinde, orifis plkasnn ak yukarsnda
ve ak aasnda balant elemanlar iin kullanlmas gereken en kk dz boru uzunluklar, izelge 3te
verilmitir.

6.2.2 Ak dzenleyicisi kullanlmadnda, izelge 3te belirtilen uzunluklar, en kk deerler olarak kabul
edilmelidir. zellikle aratrma ve kalibrasyon iin izelge 3te verilen ak yukar dz boru uzunluu
deerlerinin, lme belirsizliini azaltmak amacyla 2den kk olmayan bir katsay ile arplarak artrlmas
tavsiye edilir.

6.2.3 Kullanlan dz uzunluklar, sfr ilve belirsizlik iin izelge 3 Kolon Ada belirtilen deerlere eit veya
daha byk olduunda, zel kurulum etkisini hesaba katmak iin boaltm katsays belirsizliini artrmaya
gerek yoktur.

6.2.4 Ak yukar veya ak aa dz uzunluklar Kolon Ada gsterilen sfr ilve belirsizlie kar gelen
deerden daha ksa ve verilen balant eleman iin izelge 3 Kolon Bde gsterilen % 0,5 ilve belirsizlie
eit veya byk olduunda, boaltm katsays belirsizliine aritmetik olarak % 0,5 ilve belirsizlik
eklenmelidir.

6.2.5 Aadaki durumlarda, herhangi bir ilve belirsizlik deerini tahmin iin bu standard kullanlamaz:

a) izelge 3 kolon Bde verilen % 0,5 ilve belirsizlik deerlerinden daha ksa dz uzunluklar
kullanldnda veya
b) Ak yukar ve ak aadaki dz uzunluklar, izelge 3 Kolon Ada belirtilen sfr ilve belirsizlik
deerinden daha ksa olduunda.

6.2.6 izelge 3te gsterilen vanalar, ak lme ilemi srasnda tam ak olmaldr. Debi kontrolnn orifis
plkasnn ak aasna yerletirilen vanalar ile yaplmas tavsiye edilir. Orifis plkasnn ak yukarsna
yerletirilen izolasyon vanalar lme esnasnda tam ak konumda bulunmal ve bu vanalar bu konumda
kesitte daralma oluturmamaldr. Vana ak konumda iken, kre ekilli kapatma elemannn su gei yolu
dnda tutulmasn salamak zere gerekli durdurma paralar bulunmaldr. izelge 3te verilen vana, ak
yukar boru ile ayn anma apnda olup, Madde 6.4.3te izin verilenden bir kademe daha byk apldr .

6.2.7 lme sisteminde, ak yukar vanalar birletirildii boruya tam uyan tipte ve tam ak artta Madde
6.4.3te msaade edilenden daha byk basamak oluturmayacak ekilde tasarlanmsa, boru lme
uzunluu ierisinde kabul edilirler ve debi, vanalarn tam ak olduu konumda llebiliyorsa, izelge 3te
verilen, uzunluklar aynen kullanlmaldr (uzunlua ilve yapmaya gerek yoktur).


16

izelge 3 - Ak dzenleyicisiz, orifis plkalar ile balant elemanlar arasnda gerekli dz boru uzunluklar

Deerler i ap Dnin katlar olarak belirtilmitir

Orifis plkasnn ak yukar (giri) tarafnda
Orifis
plkasnn
ak aa
(k)
tarafnda

ap
oran

90 lik tek
dirsek

Herhangi bir
dzlemde
90 lik iki
dirsek
(S>30D)
a
Ayn
dzlemde 90
lik iki dirsek:
S - konfiguras-
yonu
(30DS>10D)
a

Ayn
dzlemde 90
lik iki dirsek:
S- konfiguras-
yonu
(10DS)
a

Birbirine dik
dzlemlerde
90 lik iki
dirsek

(30DS5D)
a

Birbirine dik
dzlemlerde
90 lik iki
dirsek

(5D>S)
a, b

Genilemeli
veya
genilemesi
z 90 lik tek
T

Mitre 90 lik
dirsek

45 lik Tek
dirsek

Ayn
dzlemde 45
lik iki dirsek
S-konfiguras-
yonu

(S2D)
a

ap 2Dden
Dye, 1,5D
il 3D
mesafede
azaltan e
merkezli
drc
(redksiyon)
ap Dden
2Dye, 0,5D
il D
mesafede
artran e
merkezli
geniletici
Tam ak
kresel
vana veya
tam ak
srgl
vana
An simetrik
daralma
apn
termometre
cebi veya
yuvas
c

0,03D
d

Balant
elemanlar
(kolon 2den
11e kadar)
ve younluk
ler cebi
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
- A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f
A
e
B
f

0,20
6 3 10 g 10 g 19 18 34 17 3 g 7 g 5 g 6 g 12 6 30 15 5 3 4 2
0,40 16 3 10 g 10 g 44 18 50 25 9 3 30 9 5 g 12 8 12 6 30 15 5 3 6 3
0,50 22 9 18 10 22 10 44 18 75 34 19 9 30 18 8 5 20 9 12 6 30 15 5 3 6 3
0,60 42 13 30 18 42 18 44 18 65
h
25 29 18 30 18 9 5 26 11 14 7 30 15 5 3 7 3,5
0,67 44 20 44 18 44 20 44 20 60 18 36 18 44 18 12 6 28 14 18 9 30 15 5 3 7 3,5
0,75 44 20 44 18 44 22 44 20 75 18 44 18 44 18 13 8 36 18 24 12 30 15 5 3 8 4

Not 1 - Gerekli en kk dz uzunluklar, orifis plkas ile orifis plkasnn ak yukar veya ak aa tarafna yerletirilen eitli boru ekleme paralar arasndaki dz uzunluklardr. Dz uzunluklar, en
yakn (veya sadece) dirsein erisel blmnn ak aa ucundan veya t paradan veya eriselliin ak aa ucundan veya kesit daraltc veya genileticinin konik blmnn ucundan llmelidir.
Not 2 - Bu izelgedeki uzunluklarn dayand eriliklerin ou 1,5D erilik yarapna sahiptir.
a
S ak yukar ksmda bulunan dirsein erisel blmnn ak aa ucu ile, ak aa ksmda bulunan dirsein erisel blmnn ak yukar ucu arasnda llen iki dirsek arasndaki mesafedir.
b
Bu iyi bir ak yukar kurulum deildir; uygun yerlere ak dzenleyiciler kullanlmaldr.
c
Termometre cepleri veya yuvalarnn kurulumu, dier balant elemanlar iin gerekli en kk ak aa dz uzunluklar deitirmemelidir.
d
aplar 0,03D ile 0,13D arasnda olan termometre cepleri veya yuvalar, kolon Adaki deerler 20ye kolon Bdeki deerler ise, 10a artrlarak kurulabilirler. Fakat byle bir kurulum nerilmez.
e
Her balant eleman iin kolon A sfr ilve belirsizlik deerlerine karlk uzunluu vermektedir (Madde 6.2.3).
f
Her balant eleman iin kolon B % 0,5 ilve belirsizlik deerlerine karlk uzunluu vermektedir (Madde 6.2.3).
g
Kolon Adaki dz uzunluklar sfr ilve belirsizlii verir. Kolon Bde verilen gerekli dz uzunluklar salamak zere kullanlabilecek daha ksa dz uzunluklar iin veriler mevcut deildir.
h
S < 2D ise, Re
D
> 2*10
6
iin 95D gereklidir.


17
6.2.8 izelge 3te verilen deerler, deneye tbi tutulan balant elemann ak yukar ksmnda ok uzun dz
mesafe braklarak yaplan deney sonucunda belirlenmitir. Bu deneyde akn, balant elemannn hemen
ak yukar ksmnda tam olumu ve evrintisiz olduu kabul edilmitir. Uygulamada, bu artlarn
salanmas zor olduundan, normal kurulumda, aadaki bilgiler klavuz olarak kullanlabilir.

a) izelge 3te verilen 90lik dirseklerin birletirilmesiyle orifis plkasnn ak yukar ksmnda, seri
yerletirilmi tek balant eleman oluturulduunda, aadakiler uygulanmaldr.

1) Orifis plkasnn hemen ak yukarsndaki balant eleman (balant eleman 1) ile orifis plkasnn
kendisi arasnda, en az izelge 3te verilen en kk uzunluk kadar dz mesafe olmaldr. Bu dz
mesafe, balant eleman 1 ile orifis plkasnn zel ap oranna uygun olmaldr.

2) lave olarak, balant eleman 1 ile orifis plkasnn daha uzandaki bir sonraki balant eleman
(balant eleman 2) arasnda, balant eleman 1 ile balant eleman 2 arasndaki boru apnn en az
yars kadar dz uzunluk olmaldr. Balant eleman 2 ile birlikte kullanlmak zere ap oran 0,67 olan
orifis plkas iin izelge 3te verilen aplar, kullanlan orifis plkasnn gerek deerinden bamsz
olarak, balant eleman 1 ile balant eleman 2 arasna dhil edilmelidir. En kk dz uzunluklar
kolon Bden seilmise (yani izelge 3n balant eleman 1den 2ye kadar olan deerin yars
alnarak), boaltm katsays belirsizliine aritmetik olarak % 0,5 ilve belirsizlik eklenmelidir.

3) Ak yukar lme blmnde tam aklkl vanadan (izelge 3teki gibi) nce geniletici gibi bir
balant eleman bulunmas hlinde, vana, bu balant elemann hemen kna kurulabilir. Vana ile
balant eleman arasnda 2)ye gre gerekli uzunluk, izelge 3te belirtilen orifis plkas ile vana
arasndaki mesafeye eklenmelidir, ekil 6. Bu artn salanmasyla Madde 6.2.8.bde karlanm olur
(ekil 6daki gibi).

b) Art arda 90lik iki dirsei tek bir balant eleman olarak deerlendirmek amacyla a)da verilen kurallara
ilve olarak, ilgili balant eleman ile orifis plkas arasndaki balant elemanlarnn says ne kadar
olursa olsun, ilgili balant eleman, izelge 3te verilen ayn ap oranna sahip orifis plkas arasnda
olmas gerekli mesafenin, orifisin bulunduu boru ap ile arpm sonucu elde edilen deer kadar (en az),
bir mesafede konumlandrlmaldr. Orifis plkas ile balant eleman arasndaki mesafe, boru
ekseninden llmelidir. Bu mesafe art, ak yukarda bulunan herhangi bir balant eleman iin Kolon
Bdeki ap katsaylar kullanlarak salanyor fakat Kolon Adaki ap katsaylar kullanlarak
salanmyorsa, boaltm katsays belirsizliine aritmetik olarak % 0,5 ilve belirsizlik eklenmelidir ancak
bu ilve belirsizlik a) ve b)deki artlara gre bir kez ilve edilmelidir.

c) Ak dzenleyicisinin, (EN ISO 5167-1 Madde 7.4) lme sistemi balangcnn ak aasna kurulmas
nemle tavsiye edilir (rnein kesit alan, orifis plkalarnn yerletirildii en kesit alannn yaklak 1,5
katna eit ak dzenleyici gibi) nk ak profilinde her zaman dzensizlikler ve byk ihtimalle evrinti
olacaktr.

d) Orifisten itibaren ikinci sradaki (veya uzakta olan) balant eleman, dirseklerin birleiminden meydana
gelmise, izelge 3 uygulanrken, dirsekler arasndaki mesafe, dirseklerin kendi aplarnn arpm olarak
hesaplanmaldr.


18

Aklamalar

1 Geniletici
2 Tam ak kresel vana veya tam ak srgl vana
3 Orifis plkas

ekil 6 - = 0,6 iin tam ak vanay gsteren ekil

6.2.9 Madde 6.2.8.a) ve b)nin uygulamasna rnek olarak 3 uygulama durumu dikkate alnmtr. Her bir
durumda, orifis plkasndan itibaren ikinci balant eleman, birbirine dik dzlemde bulunan iki dirsektir
(dirsekler arasndaki mesafe, dirsek apnn 10 katdr) ve orifis plkasnn ap oran 0,4tr.

6.2.9.1 Birinci balant eleman tamamen ak kresel vana ise, (ekil 7.a), vana ile orifis plkasnn
arasndaki mesafe en az 12D (izelge 3) olmaldr ve bylece birbirine dik dzlemdeki iki dirsek ve vana
arasndaki mesafe en az 22D (Madde 6.2.8.a)) olmaldr. Birbirine dik dzlemlerdeki iki dirsek ve orifis
plkas arasndaki mesafe en az 44D (Madde 6.2.8.b)) olmaldr. Vana uzunluu 1D ise, vanann ak yukar
veya ak aasnda veya ksmen ak yukarsnda ve ksmen ak aasnda, ilve olarak toplam 9D
uzunlua gerek vardr. Birbirine dik dzlemdeki iki dirsek ile orifis plkas (ekil 7.b) arasndaki mesafe en az
44D olmak zere, vanay dik dzlemdeki iki dirsein yanna tamak iin de, Madde 6.2.8.a).3 kullanlabilir.

6.2.9.2 Birinci balant elemannn, boru apn, 2D mesafe boyunca 2Dden 1Dye dren zellikte
drc eleman olmas hlinde (ekil 7.c), drc eleman ile orifis plkas arasndaki mesafe en az 5D
kadar olmal (izelge 3) ve birbirine dik dzlemlerdeki iki dirsek ile drc eleman arasndaki mesafe de
en az 22 x 2D (Madde 6.2.8.a)) kadar olmaldr. Birbirine dik dzlemlerdeki iki dirsek ile orifis plkas
arasndaki mesafe en az 44D kadar olmaldr (Madde 6.2.8.b)). Bu nedenle, Madde 6.2.8.b)de verilen ilve
uzunluun dikkate alnmasna gerek duyulmaz.

6.2.9.3 Birinci balant elemannn, boru apn, 2D mesafe boyunca 0,5Dden Dye geniletici eleman
olmas hlinde (ekil 7.d), geniletici eleman ile orifis plkas arasndaki mesafe en az 12D kadar olmal
(izelge 3) ve birbirine dik dzlemlerdeki iki dirsek ile geniletici eleman arasndaki mesafe de en az
22 x 0,5D (Madde 6.2.8.a)) olmaldr. Birbirine dik dzlemlerdeki iki dirsek ile orifis plkas arasndaki mesafe
en az 44D kadar olmaldr (Madde 6.2.8.b)). Sonu olarak, geniletici elemann ak yukar veya ak aa
ksmnda ilve olarak toplam 19D kadar uzunlua ihtiya duyulur. lave bu toplam uzunluun bir ksm ak
yukar ksmda, bir ksm ise ak aa ksmda da olabilir.


19

ekil 7 - Kabul edilebilir kurulum rnekleri (Madde 6.2.9)


20

6.3 Ak dzenleyiciler

6.3.1 Genel
Ak dzenleyicisi, herhangi bir ak yukar balant elemannn ak aasnda, EN ISO 5167-1 Madde
7.4.1de verilen uygunluk deneyleri yaplarak veya uygunluk deneyleri dnda ilve imknlar veren EN ISO
5167-1 Madde 7.4.2deki artlar karlanarak ak yukar dz uzunluklar ksaltmak iin kullanlabilir. Her iki
durumda da orifis plkas kullanlarak deneyler yaplmaldr.

EN ISO 5167-1nin uygunluk deneylerini salayan patentsiz ak dzenleyicisi 19 tp demetli ak
dorultucusu (1998) ve Zanker ak dzenleyici plkasdr. Ek Bde, uygunluk deneylerini karlayan patentli
ak dzenleyicileri tarif edilmitir. Madde 6.3.2 ve Madde 6.3.3, 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) ve
Zanker ak dzenleyicisinin orifis plkasnn ak yukarsnda kullanlabilecei durumlar vermektedir:
Madde 6.3.2.2 ve Madde 6.3.3.2de hangi durumda 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) ve Zanker ak
dzenleyicisinin, herhangi bir balant elemannn ak aasnda kullanabilecei aklanmtr. Madde
6.3.2.3te 19 tp demetli ak dorultucusunun (1998) gerekli ak yukar uzunluunu drmek amacyla
kullanlabilecei baz ilve durumlar aklanmtr. Ek Bde, orifis plkalarnn ak yukarsnda
kullanlabilecek baz ak dzenleyicileri ve bu ak dzenleyicilerle ilgili dz uzunluk artlar aklanmtr.
Ek Bde, aklanan ak dzenleyicilerine ilve olarak, deneye tbi tutulan ve boaltm katsaylarn yeterince
kk sapmalarla salad ispatlanan dier ak dzenleyici tasarmlar da kullanlabilir.

6.3.2 19 tp demetli ak dorultucusu (1998)

6.3.2.1 Tanm

6.3.2.1.1 Tasarm
19 tp demetli ak dorultucusu (1998), ekil 8de gsterildii gibi silindirik dzende ayarlanm 19 tpten
olumaktadr.

19 tp demetli ak dorultucusu (1998) tplerinin en dtaki sras ile borunun i yzeyi arasndaki evrintiyi
azaltmak iin ak dorultucusunun en byk d ap D
f
aadaki eitsizlii salamaldr:

0,95D D
f
D

Tplerin uzunluklar L, 2D ile 3D arasnda ve tercihan 2Dye mmkn olduunca yakn olmaldr.

6.3.2.1.2 19 tp demetli ak dorultucusunun (1998) tp
Tp demetini oluturan btn tpler niform dzgnlkte, d aplar ve et kalnlklar ayn olmaldr. 19 tp
demetli ak dorultucusunun (1998) her bir tpnn et kalnl dk olmaldr. Btn tplerin her iki
ucunun i kenarlar pahl olmaldr.

Her bir tpn et kalnl 0,025Dden kk olmaldr. Bu deer, bu standarda kullanlan verilerin elde edildii
tplerinin et kalnldr.

6.3.2.1.3 19 tp demetli ak dorultucusunun (1998) imalt
19 tp demetli ak dorultucusu (1998) dayankl olarak imal edilmelidir. Her bir tp temas noktalarndan
veya en azndan tp demetinin her iki ucundan kaynaklanmaldr. Tplerin birbirine ve boru eksenine paralel
olmas ok nemlidir, bu art karlanmadnda, dorultucunun kendisi akta evrinti oluturabilir. Tp
demetini, boru iine merkez olarak yerletirmek iin demetin d kenarlarna merkezleme ayar paralar
konabilir. Bunlar, kk cier ekilli veya boru eksenine paralel kk ubuk ekilli olabilir. Boru iine
yerletirilen tp demeti yerine skca sabitlenmelidir. Ancak, bu ekilde sabitleme esnasnda, tp demetinin
boruya gre simetrisi bozulmamaldr.


21

Aklamalar

1 En kk aralk
2 Boru et kalnl
3 Tp et kalnl (0,025Dden kk)
4 Merkezleme aralk ayarlama paras: Tipik olarak 4 yere konulur

a
D
f
Ak dorultucusu d apdr

ekil 8 - 19 tp demetli ak dorultucusu (1998)

6.3.2.1.4 Basn kayb
19 tp demetli ak dorultucusu (1998) iin basn kayb katsays K yaklak olarak 0,75e eittir ve
aadaki eitlik ile verilir:

2
c
V
2
1
p
K
=

Burada;
p
c
19 tp demetli ak dorultucusu (1998) boyunca basn kayb,
Borudaki akkann younluu,
V Borudaki akkann ortalama eksenel hz
dr.

6.3.2.2 Herhangi bir balant elemannn ak aasna kurulum

6.3.2.2.1 ekil 8de gsterilen 19 tp demetli ak dorultucusu (1998), ap oran en fazla 0,67 olan orifis
plkas ile herhangi bir ak yukar balant elemannn ak aasna yerletirilmesi, Madde 6.3.2.1de
belirtilen imalt artn salamas ve Madde 6.3.2.2.2ye gre kurulmas artyla kullanlabilir.

6.3.2.2.2 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) orifis plkas ile herhangi bir ak yukar balant eleman
arasnda en az 30D olacak ekilde kurulmaldr. 19 tp demetli ak dorultucusu (1998), bu dorultucunun
ak aa ucu ile orifis plkas arasndaki mesafe 13D 0,25D olacak ekilde kurulmaldr.

6.3.2.3 lave seenekler

6.3.2.3.1 19 tp demetli ak dorultucusu (1998), Madde 6.3.2.2de verilenlerin dnda gerekli ak yukar
dz uzunluunu azaltmak iin de kullanlabilir. 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) Madde 6.3.2.1de
tanmland gibi olmaldr.

22

19 tp demetli ak dorultucusu (1998) iin msaade edilen konumlar, orifis plkasndan en yakn ak
yukar balant elemanna olan mesafeye, L
f
ye baldr. Bu mesafe en yakn (veya sadece) dirsein veya T
nin erilik ksmnn ak aa ucundan veya drc veya genileticinin eri veya konik ksmnn ak
aa ucundan itibaren llr.

izelge 4te, 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) iin msaade edilen konum blgesi ve tavsiye edilen
konumlar L
f
ye ait iki aralk iin verilmektedir:

30D > L
f
18D,
L
f
30D

L
f
en kk 18D olmaldr. 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) iin izelge 4te verilen konumlar, 19 tp
demetli ak dorultucusunun (1998) ak aa ucu ile orifis plkas arasndaki dz uzunluklar cinsinden
tanmlanmtr.

Belirlenmi ak yukar balant elemannn konumu izelge 4te orifis plkasnn ap oran ve L
f
deeri
olarak 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) iin gsterilmemi ise, bu balant elemannn izelgede
verilen ve L
f
deerleri kullanlarak kurulumu tavsiye edilmez. Bu durumda L
f
de bir art ve/veya da bir
d gereklidir.

Orifis plkasnn ak aasnda salanmas gerekli uzunluklar izelge 3te verilmitir.

izelge 4n kullanma ait rnek Madde 6.3.2.4te verilmitir.

6.3.2.3.2 Orifis plkas ile 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) arasndaki dz uzunluk, izelge 4 Kolon
Ada belirtilen deerlere ve ak aa dz uzunluklar izelge 3 Kolon Ada sfr ilve belirsizlik iin verilen
deere uygun olduunda, zel kurulumun etkisini hesaba katmak amacyla boaltm katsaysndaki
belirsizlii artrmak gerekli deildir.

6.3.2.3.3 Aritmetik olarak boaltm katsays belirsizliine aadakilerin gereklemesi artyla % 0,5 ilve
belirsizlik eklenebilir:

a) Orifis plkas ile 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) arasndaki dz uzunluklarn, izelge 4 Kolon
Ada gsterilen sfr ilve belirsizlike tekabl eden deerlere uygun olmamas ancak izelge 4 Kolon
Bde gsterilen % 0,5 ilve belirsizlike tekabl eden deerlere uygun olmas, veya
b) Ak aa dz uzunluun izelge 3 Kolon Ada gsterilen sfr ilve belirsizlike tekabl eden deerden
daha kk ancak verilen bir balant eleman iin izelge 3 Kolon Bde gsterilen % 0,5 ilve belirsizlik
deerine eit veya daha byk olmas.

6.2.2.3.4 Aadakilerin gereklemesi durumunda, bu standard herhangi bir ilve belirsizlik deerini tahmin
iin kullanlamaz:

a) Orifis plkas ile 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) arasndaki dz uzunluklarn, izelge 4 Kolon
Bde gsterilen % 0,5 ilve belirsizlike tekabl eden deere uygun olmamas,
b) Ak aa dz uzunluun izelge 3 Kolon Bde gsterilen % 0,5 ilve belirsizlike tekabl eden
deerden daha kk olmas,
c) Orifis plkas ile 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) arasndaki ak yular ve ak aa dz
uzunluklarn izelge 4 Kolon Ada gsterilen sfr ilve belirsizlike tekabl eden deere uygun olmamas
ve ak aa dz uzunluun izelge 3 Kolon Ada belirtilen sfr ilve belirsizlike tekabl eden deerden
daha kk olmas.


23

izelge 4 - Orifis plkasndan L
f
mesafesine yerletirilen balant elemannn ak aasnda, orifis plkas ile 19 tp demetli ak dorultucusu (1998)
arasndaki dz uzunluklar iin izin verilen deer aralklar
Deerler i ap Dnin katlar olarak belirtilmitir.

ap
oran
90 lik tek dirsek
b Dik dzlemlerde 90 lik iki dirsek
b

(2D S)
a

90 lik tek T Herhangi bir balant eleman
30 > L
f
18 L
f
30 30 > L
f
18 L
f
30 30 > L
f
18 L
f
30 30 > L
f
18 L
f
30
1 2 3 4 5 6 7 8 9
- A
c
B
d
A
c
B
d
A
c
B
d
A
c
B
d
A
c
B
d
A
c
B
d
A
c
B
d
A
c
B
d
0,2
5 il
14,5
1 il n
e
5 il 25 1 il n
e 5 il
14,5
1 il n
e
5 il 25 1 il n
e 5 il
14,5
1 il n
e
1 il 25 1 il n
e
5 il 11 1 il n
e
5 il 13 1 il n
e
0,4
5 il
14,5
1 il n
e
5 il 25 1 il n
e

5 il
14,5
1 il n
e
5 il 25 1 il n
e

5 il
14,5
1 il n
e
1 il 25 1 il n
e
5 il 11 1 il n
e
5 il 13 1 il n
e

0,5
11,5 il
14,5
3 il n
e

11,5 il
25
3 il n
e

9,5 il
14,5
1 il n
e
9 il 25 1 il n
e
11 il 13 1 il n
e
9 il 23 1 il n
e

fg
3 il n
e

11,5 il
14,5
3 il n
e

0,6 12 il 13 5 il n
e
12 il 25 5 il n
e

13,5 il
14,5
6 il n
e
9 il 25 1 il n
e

fh
7 il n
e
11 il 16 1 il n
e

f
7 il n
e
12 il 16 6 il n
e

0,67 13 7 il n
e

13 il
16,5
7 il n
e

13 il
14,5
7 il n
e
10 il 16 5 il n
e

f
8 il n
e
11 il 13 6 il n
e

f
8 il n
e
13
7 il
n-1,5
e

0,75 14 8 il n
e

14 il
16,5
8 il n
e

f
9,5 il n
e

12 il
12,5
8 il n
e

f
9 il n
e
12 il 14 7 il n
e

f
9,5
f
8 il 22
Tavsiye
0,67
iin 13
0,75
iin 13
0,75
iin 14
il 16,5
0,75
iin 14
il 16,5
0,67
iin 13,5
il 14,5
0,75
iin 13,5
il 14,5
0,75
iin 12
il 12,5
0,75
iin 12
il 12,5
0,54
iin 13
0,75
iin 13
0,75
iin 12
il 13
0,75
iin 12
il 13
0,46
iin 9,5
0,75
iin 9,5
0,67
iin 13
0,75
iin 13

Not - izelgede verilen dz uzunluklar, 19 tp demetli ak dorultucusunun (1998) ak aa ucu ile orifis plakas aras iin izin verilen dz uzunluklardr. Bu dz uzunluklar, orifis plakasndan L
f

mesafede ve dorultucunun ak yukarsna yerletirilen zel balant eleman iin verilmitir. Orifis plkasndan L
f
mesafesi, en yakn (veya sadece) dirsein veya Tnin veya kesit drc veya
genileticinin eri veya konik ksmnn ak aa ucundan llr. Tp demeti konumu iin tavsiye edilen deerler, nn belirlenen deer aralnn dnda uygulanabilen konumlarn vermektedir.
a
S ak yukar ksmda bulunan dirsein erisel blmnn ak aa ucu ile, ak aa ksmda bulunan dirsein erisel blmnn ak yukar ucu arasnda llen iki dirsek arasndaki mesafedir.
b
Dirseklerin erilik yarap 1,5Dye eit olmaldr.
c
Kolon A her balant eleman iin sfr ilve belirsizlike tekabl eden uzunluk deerlerini verir (Madde 6.3.2.3.2).
d
Kolon B her balant eleman iin % 0,5 ilve belirsizlike tekabl eden uzunluk deerlerini verir (Madde 6.3.2.3.3).
e
n, en yakn balant elemannn eri veya konik ksmnn ak aa ucundan 1D mesafede yerletirilen 19 tp demetli ak dorultucunun (1998) ak yukar ucunda bulunan ap adedidir. Bunun, orifis
plkas ile 19 tp demetli ak dorultucunun (1998) ak aa ucu arasndaki mesafe iin kabul edilebilir bir deer vermemesi dnda, 19 tp demetli ak dorultucusunun (1998) ak yukar ucu ile
en yakn balant elemannn eri veya konik ksmnn ak aa ucu arasndaki uzunluun en az 2,5D olmas istenir.
f
Yukardaki kolonlardan ilgili olanna ait btn L
f
deerleri iin zel balant elemanlarnn ak aasnda 19 tp demetli ak dorultucusunun (1998) yerletirilebilecei uygun konum yoktur.
g
= 0,46 iin bu deer 9,5 olarak kullanlanabilir.
h
= 0,54 iin bu deer 13olarak kullanlanabilir.


24

6.3.2.3.5 izelge 4te verilen deerler, deneye tbi tutulan balant elemannn ak yukarsna monte edilen
olduka uzun dz ak boyu kullanlarak yaplan deneylerle belirlenmitir. Bylece, balant elemannn
hemen ak yukarsndaki ak tam olumu durumdadr ve bu akm evrintisizdir. Gerekte bu artlarn
salanmas olduka ok zor olduundan, izelge 4te verilen balant eleman ile bundan sonraki en yakn
balant eleman arasndaki dz boru uzunluu, izelgede ilgili kolonlarda verilen deerin kullanlmamas
durumunda,en az 15 D kadar olmal

6.3.2.4rnek
ap oran 0,6 olan orifis plkasnn ak yukarsna bir adet dirsek yerletirilmesi gerekli ise, ak
dzenleyicinin kullanlmamas durumunda, gerekli olan 42D (izelge 3) mesafesinin drlmesi amacyla
19 tp demetli ak dorultucusunun (1998) kullanmnda iki tercih kullanlabilir. Bunlardan birincisi, Madde
6.3.2.2.2de tarif edilen kurulumun uygulanmasdr [ekil 9.a]. Bu durumda herhangi bir balant eleman tek
dirsein ak yukar ksmna herhangi bir mesafede yerletirilebilir. Dier tercih ise, izelge 4n
uygulanmasdr [ekil 9.b]. Bu durumda ise, dirsein ak aa ksmnda daha az dz mesafeye ihtiya
duyulmakla birlikte, dirsein ak yukar ksmnda da dz mesafe braklmas gerekir. Orifis plkasndan
dirsee kadar olan ak yukar dz mesafenin en az 30D kadar olmas hlinde,,tp demetli ak
dorultucunun yerletirilecei konum iin daha serbest davranlabilir. Ancak bu konumlar, cihazn
yerletirilmesi ile ilgili tasarmda nadiren ihtiya duyulmas nedeniyle ekil 9da gsterilmemitir.

a) Madde 6.3.2.2.2 kullanlarak kurulum

b) izelge 4 kullanlarak kurulum

Aklamalar

1 Tek dirsein ak yukarsnda herhangi bir mesafeye yerletirilen herhangi bir balant elemannn
konumu
2 Tek dirsein ak yukarsnda dz uzunluk ncesi yerletirilen ilk balant elemannn konumu

ekil 9 - Tek dirsek ak aasna yerletirilen 19 tp demetli ak dorultucusunun (1998) kurulum rnekleri

25
6.3.3 Zanker ak dzenleyici plkas

6.3.3.1 Tanmlama
Burada tanmlanan Zanker ak dzenleyici plkas EN ISO 5167-1 Madde C.3.2.5te tanmlanan Zanker
ak dzenleyicinin gelitirilmi hlidir. Burada tanmlanan,plka zerindeki deliklerin dalm, EN ISO 5167-
1 Madde C.3.2.5te tanmlanan plka ile ayn olmakla birlikte, plkaya ekli olan yumurta kutusu bal petei
biimli para burada yoktur. Bu para ilvesi yerine plka kalnl D/8e karlmtr. Burada tanmlanan
plka patentli deildir.

ekil 10da gsterilen Zanker ak dzenleyici plkas
|11|
EN ISO 5167-1 Madde 7.4.1.2 il Madde 7.4.1.6da
verilen uygunluk deney gereklerini karlamaktadr. Madde 6.3.3.2de verilen imalt gereklerini salayan ve
Madde 6.3.3.3e gre yerletirilen Zanker ak dzenleyici plkas, bu standard gereklerini salar.

6.3.3.2 Tasarm
Zanker ak dzenleyici plkas ekil 10da gsterilmitir ve simetrik dairesel yerleim eklinde dzenlenmi,
delinerek alm 32 adet delikten meydana gelir. Delik boyutlar boru i ap Dnin fonksiyonudur. Bunlar:

a) ap 0,25D 0,0025D olan ember evresine yerletirilen ve ap 0,141D 0,001D olan 4 adet merkez
delik,
b) ap 0,56D 0,0056D olan ember evresine yerletirilen ve ap 0,139D 0,001D olan 8 adet merkez
delik,
c) ap 0,75D 0,0075D olan ember evresine yerletirilen ve ap 0,1365D 0,001D olan 4 adet merkez
delik,
d) ap 0,85D 0,0085D olan ember evresine yerletirilen ve ap 0,110D 0,001D olan 8 adet merkez
delik,
e) ap 0,90D 0,009D olan ember evresine yerletirilen ve ap 0,077D 0,001D olan 8 adet merkez
delik.

Her bir deliin ap tolerans, D<100 mm iin 0,1 mmdir.

Delikli plkann kalnl t
c
, 0,12D t
c
0,15D olmaldr. Fln kalnl uygulamaya baldr. D ap ve fln
n yznn yzeyi, fln tipine ve uygulamaya baldr.

ekil 10 - Zanker ak dzenleyici plkasnn gsterimi


26

Zanker ak dzenleyicisi plkasnn basn kayb katsays K yaklak olarak 3e eittir ve aadaki eitlik ile
hesaplanr:

2
c
V
2
1
p
K
=

Burada;
p
c
Zanker ak dzenleyici plkas boyunca basn kayb,
dr.

6.3.3.3 Kurulum
Orifis plkas ile ak yukardaki en yakn balant eleman arasndaki mesafe L
f
en az 17D olmaldr. Zanker
ak dzenleyici plkas, dzenleyici plkann ak yukar yz ile orifis plkas arasndaki L
s
mesafesi
aadaki banty salayacak ekilde kurulmaldr:

7,5D L
s
L
f
- 8,5D

Zanker ak dzenleyici plkas 0,67 iin kullanlabilir.

Bir dirsee (veya dirsek birleimine) veya Tye olan mesafe, en yakn (veya sadece) dirsek veya Tnin eri
ksmnn ak aa ucundan itibaren llmelidir. Drc veya genileticiye olan mesafe, drc veya
genileticinin eik veya konik ksmnn ak aa ucundan itibaren llmelidir.

Bu maddede verilen konumlar herhangi bir balant elemannn ak aas iin geerlidir. Ak yukar
balant elemanlarnn yerletirilecei konum kstlanr veya ak yukar balant eleman ile orifis plkas
arasndaki toplam uzunluk artrlr veya orifis plkasnn ap oran drlr ise, Zanker ak dzenleyici
konumunda daha fazla serbestlik kabul edilebilir. Bu konumlar burada tanmlanmamtr.

6.4 Borunun dairesellii veya silindiriklii

6.4.1 Ak yukar ksmdaki borunun orifis plkasna (veya eer varsa tayc halkaya) bitiik 2D
uzunluundaki blm zel itina ile imal edilmeli ve bu blmdaki herhangi bir kesit ap, Madde 6.4.2de
belirtilen lmelerden elde edilen ortalama D deerinden % 0,3ten fazla sapma gstermemelidir.

6.4.2 Boru ap D, ak yukar ksmdaki basn deliinin, ak yukar ksmndaki 0,5 D mesafede alnan i
ap deerlerinin ortalamas alnarak bulunmaldr. Ortalama i ap en az 12 adet ap lmnn aritmetik
ortalamas olmaldr. ap lmleri, her bir kesitte drt adet olmak zere, ayr kesitte yaplmaldr. ap
lmlerinin alnd ap konumlar arasndaki alar birbirine yaklak olarak eit olmaldr. ap lmlerinin
alnd kesitler, ak yukar ksmda bulunan basn deliinden itibaren , 0 D, 0,5 D mesafelerde ve bunlarn
ortasndaki konumda olmaldr. Kaynakl boyun yaps (weld-neck contsruction) uygulanmsa, ap lmesi
yaplan kesitlerden birisi kaynak dzleminde seilmelidir. Tama halkas bulunmas durumunda (ekil 4),
0,5D mesafesi, tama halkasnn ak yukar kenarndan itibaren llmelidir.

6.4.3 Orifis plkasndan ak yukar 2D mesafeden balayan ve ilk ak yukar balant eleman veya
dzensizlie kadar olan boru blm, bir veya birka paradan meydana gelebilir.

Orifis plkasndan itibaren 2D ile 10D mesafeler arasndaki blmde, herhangi iki kesit arasndaki ap
kademelenmesinin(aplar arasndaki fark), Madde 6.4.2ye gre yaplan lme yoluyla tayin edilen ortalama
ap, D deerinin % 0,3n amamas artyla, boaltm katsaysna ilve belirsizlik eklenmemelidir. Ayn
zamanda dorultu sapmas ve/veya boru i apndaki deiim nedeniyle, boru i evresinin herhangi bir
noktasnda oluan gerek kademe % 0,3 Dyi amamaldr. Birleim yerlerinde boru i yzeyinde kademe
olumamas iin birbirine uyan flanlar kullanlmal ve yerletirme esnasnda flanl birleim yeri dorultusu
ayarlanmaldr. Bu amala vida veya kendiliinden merkezlenen conta kullanlabilir.

Orifis plkasndan itibaren 10D mesafeden (Kaynak [12]), sonraki blmde, herhangi iki kesit arasndaki ap
kademelenmesinin (aplar arasndaki fark), Madde 6.4.2ye gre yaplan lme yoluyla tayin edilen ortalama
ap Dnin % 2sinden fazla olmamas artyla, boaltma katsaysna ilve belirsizlik eklenmemelidir. ap

27
kademesinin ak yukar ksmndaki apn, ak aa ksmndaki aptan daha byk olmas halinde, ap
kademesi iin izin verilen % 2 oran %6ya kartlabilir. Kademenin her iki tarafndaki boru ap, 0,98 D il
1,06 D olmaldr.

Orifis plkasndan itibaren 10 D mesafeden sonraki blmde boru birleimlerinde conta kullanlmas, conta
kalnlnn 3,2 mmden fazla olmamas ve akn bulunduu boru i tarafna doru knt yapmamas
artyla yukarda verilen geree aykr dmez.

Orifis plkasndan itibaren 10D mesafeden (Kaynak [12]), sonraki ve izelge 3, 10 A stununda verilen
artlarda yerletirilecek ilk genileyicinin konumunun tesindeki blmde, herhangi iki kesit arasndaki ap
kademelenmesinin (aplar arasndaki fark), Madde 6.4.2ye gre yaplan lme yoluyla tayin edilen ortalama
ap Dnin % 6sndan fazla olmamas artyla, boaltma katsaysna ilve belirsizlik eklenmemelidir. Ayn
zamanda dorultu sapmas ve/veya boru i apndaki deiim nedeniyle, boru i evresinin herhangi bir
noktasnda oluan gerek kademe % 0,3 Dyi amamaldr. Kademenin her iki tarafndaki boru ap, 0,94 D
il 1,06 D olmaldr. izelge 3, stun 10 Ada verilen artlarda yerletirilecek ilk genileyicinin konumu, orifis
plkasnn ap oranna baldr. rnek olarak =0,6 ise genileyici, orifis plkasndan 26 D mesafede
olmaldr.

Orifis plkasndan itibaren 10 D mesafeden sonraki blmde boru birleimlerinde conta kullanlmas, conta
kalnlnn 3,2 mmden fazla olmamas ve akn bulunduu boru i tarafna doru knt yapmamas
artyla yukarda verilen geree aykr dmez.

6.4.4 Herhangi iki kesit arasndaK ap basama (D) Madde 6.4.3te verilen snrlar ayor, ancak
aadaki eitlii salyorsa, boaltm katsaysna aritmetik olarak % 0,2 ilve belirsizlik eklenmelidir:

|
|
|
|
.
|
\
|
+
+
<
4
3 , 2 1 , 0
4 , 0
D
s
002 , 0
D
D

ve

05 , 0
D
D
<

Burada;
S Ak yukar basn deliinden itibaren basamaa kadar olan mesafe veya tayc halka kullanldnda
tayc halka nn oluturduu ukur ksmn kenar ile basamak arasndaki mesafedir.
dir.

6.4.5 Basamak, yukarda verilen eitlik snrlarnn herhangi birisinden daha byk ise veya Madde 6.4.3te
verilen snrlarn dnda birden fazla kademe varsa, kurulum standarda uygun deildir. .

6.4.6 Orifis plkasnn ak yukar yznden itibaren en az 2 D mesafe boyunca, ak aa dz uzunluk
ksmndaki hibir ap, ak yukar dz uzunluk ksmndaki ortalama boru apnn % 3nden fazla sapma
gstermemelidir. Bu artn salandna, ak aa ksmdaki tek bir ap kontrol edilerek karar verilebilir..
Birleim yerlerinde boru i yzeyinde kademe olumamas iin birbirine uyan flanlar kullanlmal ve
yerletirme esnasnda flanl birleim yeri dorultusu ayarlanmaldr. Bu amala vida veya kendiliinden
merkezlenen conta kullanlabilir.

6.5 Orifis plkas ve tayc halka konumlar

6.5.1 Orifis plkas boru ierisine, akkann plka ak yukar yzeyinden, ak aa yzeyine doru
akaca konumda yerletirilmelidir.

6.5.2 Orifis plkas boru eksenine , 1 fazla sapma olmayacak tarzda dik konumda yerletirilmelidir.


28

6.5.3 Orifis plkas boru ierisine merkez konumda yerletirilmelidir. Orifis plkasnn merkez ekseni ile
borunun ak yukar ve ak aa ksmlarndaki merkez aksenleri arasndaki mesafeler, e
c
, llmelidir. Her
bir basn lme delii iin, orifis plkasnn merkez ekseni ile plkann yerletirildii boru kesiti merkez
ekseni arasndaki mesafenin, basn delii eksenine dik ve paralel dorultulardaki bileenleri belirlenmelidir.

Her bir basn lme delii iin, basn lme deliine paralel dorultudaki mesafe bileeni, e
cl
, aada
verilen banty salamaldr

4
cl
3 , 2 1 , 0
D 0025 , 0
e
+

Her bir basn lme delii iin, basn lme deliine dik dorultudaki mesafe bileeni, e
cn
, aada verilen
banty salamaldr

4
cn
3 , 2 1 , 0
D 005 , 0
e
+

Bir veya daha fazla basn lme delii iin aada verilen bantnn salanmas durumunda, % 0,3 ilve
belirsizlik, boaltma katsays C belirsizliine aritmetik olarak eklenmelidir.

4
cl
4
3 , 2 1 , 0
D 005 , 0
e
3 , 2 1 , 0
D 0025 , 0
+
<
+

Herhangi bir basn lme delii iin aada verilen bantnn olumas halinde, emerkezlikten sapma
nedeniyle ilve edilecek belirsizliin hesaplanmas iin gerekli bilgi bu standarda verilmemitir.

cl
e veya
4
3 , 2 1 , 0
005 , 0
+
D
e
cn

6.5.4 Tayc halkalarn kullanlmas halinde, bu halkalar, herhangi bir noktadan boru ierisine doru
knt oluturmayacak tarzda merkezi konuma yerletirilmelidir. ,

6.6 Plkalarn ve contalarn sabitlenmesi

6.6.1 Orifis plkas boru ierisine uygun konumda yerletirildikten sonra, bu konunda kalmas salanacak
tarzda sabitlenmeli ve sktrlmaldr..

Flanlar arasna yerletirilen orifis plkalarnda sl genleme serbestisi salanmal ve burkulma ve
arplmann nlenmsi iin de gerekli pay braklmaldr.

6.6.2 Contalar veya yaltm halkalar, boru i yzeyinde herhangi bir noktadan knt oluturmayacak veya
ke basn deliklerinin kullanlmas halinde, basn lme delikleri veya yarklar boyunca knt
yapmayacak tarzda imal edilmeli ve yerletirilmelidir. Conta veya yaltm halkalar, Madde 5.2de ytarif edilen
banty salayacak ekilde mmkn olduunca ince olmaldr.

6.6.3 Orifis plkas ve dairesel kapal boluk az arasnda conta kullanlmas halinde conta, dairesel kapal
boluk iine doru knt yapmamaldr.


29
Ek A
(Bilgi iin)

Baaltm katsaylar ve genleme (genileme) faktrleri izelgeleri

izelge A.1 - Ke basn lme delikli orifis plkalar - D 71,12 mm iin boaltm katsays, C

R
eD
nin bir alt satrda verilen deerlere eit olduu durumlarda boaltm katsays C deerleri
Not - Bu izelge, hesaplamalarda kolaylk salamas amacyla verilmitir. izelgedeki deerler hassas enterpolasyon iin kullanlmamaldr.
Ekstrapolasyon yaplmasna msaade edilmez

30

izelge A.2 - D ve D/2 basn lme delikli orifis plkalar - D 71,12 mm iin boaltm katsays, C

R
eD

31

izelge A.3 - Fln basn lme delikli orifis plkalar - D = 50 mm iin boaltm katsays, C

R
eD

32


R
eD

33

R
eD

34


R
eD

35


R
eD

36


R
eD

37

R
eD

38


R
eD

39


R
eD

40

izelge A.12 - Orifis plkalar - Genleme (genileme) faktrleri,

ap oran
p
2
/p
1
nin bir alt satrda verilen deerlere eit olduu durumlarda genleme
(genileme) faktr deerleri

4
0,98 0,96 0,94 0,92 0,90 0,85 0,80 0,75
= 1,2 iin
0,1000 0,0001 0,9941 0,9883 0,9824 0,9764 0,9705 0,9555 0,9404 0,9252
0,5623 0,1000 0,9936 0,9871 0,9806 0,9741 0,9676 0,9511 0,9345 0,9177
0,6687 0,2000 0,9927 0,9853 0,9779 0,9705 0,9631 0,9443 0,9254 0,9063
0,7401 0,3000 0,9915 0,9829 0,9743 0,9657 0,9570 0,9352 0,9132 0,8910
0,7500 0,3164 0,9912 0,9824 0,9736 0,9648 0,9559 0,9335 0,9109 0,8881
= 1,3 iin
0,1000 0,0001 0,9946 0,9891 0,9837 0,9782 0,9727 0,9587 0,9446 0,9303
0,5623 0,1000 0,9940 0,9881 0,9821 0,9760 9700 0,9547 0,9391 0,9234
0,6687 0,2000 0,9932 0,9864 0,9796 0,9727 0,9658 0,9484 0,9307 0,9128
0,7401 0,3000 0,9921 0,9842 0,9762 0,9682 0,9602 0,9399 0,9193 0,8985
0,7500 0,3164 0,9919 0,9838 0,9756 0,9674 0,9591 0,9383 0,9172 0,8958
= 1,4 iin
0,1000 0,0001 0,9950 0,9899 0,9848 0,9797 0,9746 0,9615 0,9483 0,9348
0,5623 0,1000 0,9945 0,9889 0,9833 0,9777 0,9720 0,9577 0,9431 0,9283
0,6687 0,2000 0,9937 0,9874 0,9810 0,9746 0,9681 0,9518 0,9353 0,9184
0,7401 0,3000 0,9927 0,9853 0,9779 0,9704 0,9629 0,9439 0,9246 0,9050
0,7500 0,3164 0,9927 0,9849 0,9773 0,9696 0,9619 0,9424 0,9226 0,9025
= 1,66 iin
0,1000 0,0001 0,9958 0,9915 0,9872 0,9828 0,9784 0,9673 0,9558 0,9441
0,5623 0,1000 0,9953 0,9906 0,9859 0,9811 0,9763 0,9640 0,9515 0,9386
0,6687 0,2000 0,9947 0,9893 0,9839 0,9785 0,9730 0,9590 0,9447 0,9301
0,7401 0,3000 0,9938 0,9876 0,9813 0,9749 0,9685 0,9523 0,9357 0,9186
0,7500 0,3164 0,9936 0,9872 0,9808 0,9743 0,9677 0,9510 0,9340 0,9164
Not - Bu izelge, hesaplamalarda kolaylk salanmas amacyla verilmitir. izelgedeki deerler
hassas enterpolasyon iin kullanlmamaldr. Ekstrapolasyon yaplmasna msaade edilmez


41
Ek B
(Bilgi iin)

Ak dzenleyicileri

B.1 Genel
Bu Ekte, orifis plkasnn ak yukarsnda kullanlabilecek birka patentli ak dzenleyici tipi ve bu ak
dzenleyiciler iin dz uzunluklarla ilgili iin artlar tarif edilmitir. Bu Ekte Gallagher ak dzenleyicisi ve
delikli plkadan K-Lb tasarml NOVA ak dzenleyicisi tarif edilmektedir. Ak dzenleyicilerinin hangi
durumda uygunluk deneylerinde yeterli bulunduu ve hangi ak yukar balant elemannn ak aasnda
kullanlabilecei bu ekte verilmitir.. Bu Ekte baz ak dzenleyicilerin tarif edilmesi, deneye tbi tutularak
boaltma katsaysndaki sapmann yeterli derecede kk olduu ispatlanan dier ak dzsenleyici
tasarmlarnn kullanlmasn engellemez. Ticar olarak mevcut bu ak dzenleyiciler, uygunluk deneylerinde
vyeterli bulunmu olan cihazlara rnek olarak verilmitir. Bu bilgi, bu standard kullananlara yardmc
olumas iin verilmi olup burada verilen ak dzenleyicilerin . ISO tarafndan onaylanarak nerildii
anlamna gelmez.

B.2 Gallagher ak dzenleyicisi - Uygunluk deneyi

B.2.1 EN ISO 5167-1 Madde 7.4.1.2 il Madde 7.4.1.7de verilen uygunluk deneylerini karlayan
(uygunluk deneylerinin nemli ksmlar Kaynaklar |8| ve |13|te bulunabilir) ve gerekli imalt (patent
sahibinden elde edilebilecek) artnamesini salayan herhangi bir balant elemannn ak aasnda
kullanlabilen ve Madde B.2.3e gre kurulan Gallagher ak dzenleyicisi ekil B.1de gsterilmitir.

B.2.2 Gallagher ak dzenleyicisi mevcut patentli bir cihazdr. ekil B.1.ada gsterildii gibi, evrinti
nleyici bir cihaz, dinlendirici oda ve son olarak bir profil cihazndan oluur.

Gallagher ak dzenleyicisi iin basn kayb katsays, K dzenleyicinin imalt artnamesine baldr.
Yaklak olarak 2ye eit alnan K, aadaki eitlik yardmyla hesaplanr.

2
c
V
2
1
p
K
=

Burada;
p
c
Gallagher ak dzenleyicisi (1998) boyunca basn kayb,
dr.

B.2.3 Orifis plkas ile en yakn ak yukar balant eleman arasndaki mesafe L
f
en az 17Dye eit
olmaldr. Gallagher ak dzenleyicisi, Gallagher ak dzenleyicisinin ak aa ucu ile orifis plkas
arasndaki L
s
mesafesi aadaki bant salanacak ekilde kurulmaldr:

5D L
s
L
f
- 8D

Bu konumda, Gallagher ak dzenleyicisi 0,67 iin kullanlabilir.

0,67 < 0,75 ise, Gallagher ak dzenleyicisinin konumu daha ok kstlanmtr ve L
s
aada verilen
bant yardmyla hesaplanr.;

L
s
= 7D D

Bu konumda, Gallagher ak dzenleyicisi, = 0,75 iin EN ISO 5167-1 Madde 7.4.1.7de verilen art
salam olur.


42

Dirsee (veya dirsek birleimine) veya T ye olan mesafe, en yakn (veya sadece) dirsek veya T nin eri
ksmnn ak aa ucundan llr. Drc veya genileyiciye olan mesafe, drc veya genileyicinin
eri veya konik ksmnn ak aa ucundan itibaren llr.

a) Tipik dzenleme

Aklamalar

1 evrinti nleme cihaz
2 Profil cihaz

a
D
nom
= Boru anma ap

b
Ykseltilmi yzn apna eit uzunluk

c
D
nom
= 50 mm il 75 mm tp ekli iin 3,2 mm,
D
nom
D
nom
D
nom
= 50 mm il 300 mm vana ekli iin 12,7 mm,
D
nom
= 350 mm il 600 mm vana ekli iin 17,1 mm,

d
D
nom
= 50 mm il 75 mm iin 3,2 mm,
D
nom
= 100 mm il 450 mm iin 6,4 mm,
D
nom
= 500 mm il 600 mm iin 12,7 mm,

e
Ak yn


43

b) Tipik bileenler (nden grnler)

Aklamalar

1 evrinti nleme cihaz - tp ekli seenei: 19 tpl uniform e merkezli demet (pin balantl olabilir),
2 evrinti nleme cihaz - vana ekli seenei: uzunluklar 0,125Dden 0,25Dye kadar olan 8 vana, boru
ile e merkezli (cihaz kullanlan lme cihaznn giriine yerletirilebilir),
3 Profil cihaz, 3-8-16 delik yerletirilmi (Not).

Not - 3-8-16 deliin yerletirilme biimi aadaki gibi olmaldr:
- aplar 0,15D il 0,155D olan emberin evresine 3 delik; bu deliklerin ap, delik alanlarnn toplam
boru en kesit alannn % 3 il % 5i,
boru en kesit alannn % 19 il % 21i,
boru en kesit alannn % 25 il % 29u.

ekil B.1 - Gallagher ak dzenleyicisi


44

Bu maddede verilen konumlar herhangi bir balant elemannn ak aasnda yerletirme iin kabul
edilebilir. Gallagher ak dzenleyicisi iin, ak yukar balant elemannn yeriyle ilgili sk artlar belirtilmi
veya ak yukar balant eleman ile orifis plkas arasndaki toplam uzunluk artrlm veya orifis plkasnn
ap oran drlm ise, ak dzenleyici konumundaki snrlamann geniletilmesine izin verilir. Bu
konumlar burada aklanmamtr.

B.3 Delikli plkadan K-Lb tasarml NOVAnn ak dzenleyicisi - Uygunluk
deneyleri

B.3.1 ekil B.2de gsterilen, delikli plkadan K-Lb tasarml NOVAnn ak dzenleyicisi, K-Lb NOVA
ak dzenleyicisi olarak bilinir. EN ISO 5167-1 Madde 7.4.1.2 il Madde 7.4.1.7de verilen uygunluk
deneylerini karlayan (uygunluk deneyleri Kaynaklar |8|, |14| ve |15|te bulunabilir) ve Madde B.3.2 ve
B.3.3te verilen imalt artnamesini salayan ve Madde B.3.4e gre kurulan ak dzenleyici, herhangi bir
balant elemannn ak aasnda kullanlabilir.

B.3.2 K-Lb NOVA ak dzenleyicisi, ekil B.2de gsterildii gibi, dairesel biimde simetrik yerletirilmi
25 delikli bir plkadan olumaktadr. Deliklerin boyutlar boru i ap Dnin fonksiyonudur ve boru Reynold
saysna baldr. Re
D
10
5
iin delik konumlar Madde B.3.3te verilmitir.

Delikli plka kalnl t
c
, 0,125D t
c
0,15D olmaldr. Fln kalnl uygulamaya baldr; d ap ve fln
yzey alan fln tipine ve uygulamaya baldr.

K-Lb NOVA ak dzenleyicisi basn kayb katsays K yaklak olarak 2ye eittir ve aadaki eitlik ile
verilmektedir:

2
c
V
2
1
p
K
=

Burada;
c
p K-Lb NOVA ak dzenleyicisi boyunca basn kayb,
dr.

B.3.3 Deliklerin konumu

B.3.3.1 Re
D
8x10
5
olmak artyla aadakiler salanmaldr:

- ap 0,18629D 0,00077D olan merkezi delik,
- ap 0,5D 0,5 mm olan emberin evresine, ap 0,163D 0,00077D olan 8 adet delik,

B.3.3.2 8x10
5
> Re
D
10
5
olmak artyla aadakiler salanmaldr:

- ap 0,22664D 0,00077D olan merkezi delik,
- ap 0,85D 0,5 mm olan emberin evresine, ap 0,12422D 0,00077D olan 16 adet delik.

B.3.4 Orifis plkas ile en yakn ak yukar balant eleman arasndaki mesafe L
f
en az 17Dye eit
olmaldr. K-Lb NOVA ak dzenleyicisi, K-Lb NOVA dzenleyicisinin ak aa ucu ile orifis plkas
arasndaki L
s
mesafesi aadaki eitlik salanacak ekilde kurulmaldr:

8,5D L
s
L
f
- 7,5D

Bu konumda, K-Lb NOVA ak dzenleyicisi 0,67 iin kullanlabilir.


45
Dirsee (veya dirsek birleimine) veya T ye olan mesafe, en yakn (veya sadece) dirsek veya T nin eri
ksmnn ak aa ucundan llr. Drc veya genileyiciye olan mesafe, drc veya genileyicinin
eri veya konik ksmnn ak aa ucundan itibaren llr.

Bu maddede verilen konumlar herhangi bir balant elemannn ak aasnda yerletirme iin kabul
edilebilir. K-lb NOVA ak dzenleyicisi iin, ak yukar balant elemannn yeriyle ilgili sk artlar
belirtilmi veya ak yukar balant eleman ile orifis plkas arasndaki toplam uzunluk artrlm veya orifis
plkasnn ap oran drlm ise, ak dzenleyici konumundaki snrlamann geniletilmesine izin verilir.
Bu konumlar burada aklanmamtr.

ekil B.2 - K-Lb NOVA ak dzenleyicisi


46

Ek ZA

Bu standardda atf yaplan uluslararas standardlar ve bu standardlara
karlk gelen Avrupa standardlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr.
Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste hlinde verilmitir. Tarih belirtilen
atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yaplan bu standardda da tadil veya revizyon
yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi hlinde en son
basks kullanlr.

Not - Mod. ifadesi ile gsterilen ve genel deiiklikler ile deitirilen uluslararas yaynlarda, ilgili EN/HD
uygulanr.

Yayn Yl Ad EN Yl
ISO 4006 1991 Measurement of fluid flow in closed conduits -
Vocabulary and symbols
EN 24006 1993
ISO 5167-1 2003 Measurement of fluid flow by means of pressure
differential devices inserted in circular cross-
section conduits running full - Part 1: General
principles and requirements
EN ISO 5167-1 2003


47
Kaynaklar

1. HOBBS, J.M. and HUMPHREYS, J.S. The effect of orifice plate geometry upon discharge coefficient.
Flow Measurement and Instrumentation, 1, April 1990, pp 133-140.

2. READER-HARRIS, M.J. Pipe roughness and Reynolds number limits for the orifice plate discharge
coefficient equation. In Proc. of 2nd Symp. On Fluid Flow Measurements, Calgary, Canada, Arlington,
Virginia: American Gas Association, June 1990, pp. 29-43.

3. READER-HARRIS, M.J., SATTARY, J.A. and SPEARMAN, E.P. The orifice plate discharge coefficient
equation. Progress Report No PR14: EUEC/17 (EEC005). East Kilbridge, Glasgow: National
Engineering Laboratory Executive Agency, May 1992.

4. MORROW, T.B. and MORRISON, G.L. Effect of meter tube roughness on orifice C
d
. In proc. Of 4th Int.
Symp. On Fluid Flow Measurement, Denver, Colorado, June 1999.

5. READER-HARRIS, M.J., SATTARY, J.A. The orifice plate discharge coefficient equation - the equation
for ISO 5167-1. In Proc. Of 14th North Sea Flow Measurement Workshop, Peebles, Scotland, East
Kilbride, Glasgow, National Engineering Laboratory, October 1996, p. 24.

6. READER-HARRIS, M.J. The equation for the expansibility factor for orifice plates. In Proc. Of
FLOMEKO 98, Lund, Sweden, June 1998, pp. 209-214.

7. URNER, G. Pressure loss of orifice plates according to ISO 5167. Flow Measurement and
Instrumentation, 8, March 1997, pp. 39-41.

8. STUDZINSKI, W., KARNIK, U., LANASA, P., MORROW, T., GOODSON, D., HUSAIN, Z. and
GALLAGHER, J. White Paper on Orifice Meter Installation Configuration with and without Flow
Conditioners, Washington D.C., American Petroleum Institute, 1997.

9. STUDZINSKI, W., WEISS, M., ATTIA, J. And GEERLIGS, J. Effect of reducers, expanders, a gate
valve, and two elbows in perpendicular planes on orifice meter performance. In Proc. of Flow
Measurement 2001 International Conference, Peebles, Scotland, May 2001, ppr. 3.1, East Kilbride,
Glasgow, National Engineering Laboratory.

10. WEISS, M., STUDZINSKI, W., ATTIA, J. Performance evaluation of orifice meter standards for selected
T-junction and elbow installations. In proc. 5th Int. Symp. on Fluid Flow Measurement, Washington,
D.C., April 2002.

11. ZANKER, K.J. and GOODSON, D. Qualification of a flow conditioning device according to the new API
14.3 procedure. Flow Measurement and Instrumentation, 11, June 2000, pp. 79-87.

12. READER-HARRIS, M.J. and BRUNTON, W.C. The effect of diameter steps in upstream pipework on
orifice plate discharge coefficients. In Proc. 5th Int. Symp. on Fluid Flow Measurements, Washington,
D.C., April 2002.

13. MORROW, T.B. Metering Research Facility Program Orifice Meter Installation Effects: Ten-inch sliding
flow conditioner tests. Technical Memorandum GRI Report No. GRI-96/0391. San Antonio, Texas:
Southwest Research Institute, November 1996.

14. KARNIK, U. A compact orifice meter/flow conditioner package. In Proc. of 3rd Int. Symp. on Fluid Flow
Measurement, San Antonio, Texas, March 1995.

15. KARNIK, U., STUDZINSKI, W., GEERLINGS, J. And KOWCH, R. Scale up tests on the NOVA Flow
Conditioner for orifice meter application. In Proc. of 4th Int. Symp. on Fluid Flow Measurement, Denver,
Colorado, June 1999.


48

16. ISO/TR 3313: 1998, Measurement of fluid flow in closed conduits - Guidelines on the effects of flow
pulsations on flow-measurement instruments.

17. ISO 4288: 1996, Geometrical Product Specification (GPS) - Surface texture: Profile method - Rules and
procedures for the assessment of surface texture.

18. ISO/TR 5168: 1998: Measurement of fluid flow - Evaluation of uncertainties.

19. ISO/TR 9464: 1998, Guidelines for the use of ISO 5167-1: 1991.

TS en Iso 5167-2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en Iso 5167-2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRK STANDARDI

You might also like