1.

: 1960 (Ata Kitabevi)

2. : 1961 (Ata Kitabevi)
3. : 1964 (Dnem
4. : 1980 (Yazko
S. : 1981 (Yazko
6. : 1982 lYazko
7. : 1983 (Yazko
8. : 1985 (Say
9. : 1989 (Say
10. : 1990 (Say
1 JEAN- PAUL SARTRE
Bezirci 1 : SAY YAYlNLARI/
Onuncu 1990
Genel SAY DAITIM, LTD
Ankara Cad. No: 'l4 ANBUL
Tel: 512 21 58- 528 17 54
Teknografik
JEAN - PAUL SARTRE
VAROLUSCULUK
. . .
( existentialisme )
eviren
s m Bezirci
say
ASlM
EViRILERi
' Gustave Flaubert, 1955, 3. 1981
'Yer, Erskine Caldwell, 1954, 4. 1984
J. P. Sartre, 1961, 8. 1985
Sec;me P. Eluard, A. Kadir'le, 1961, 3. 1983
Ek.meti, B. Brecht, A. Kadir'le 1972, 6. 1985
Sosyalist Gzle Toplum Ve Sanat, G. Plehanov - 1. Frevil-
le, 1963, 3. 1974
Sosyalizmin BlUm Ve Din, M. Cachin, 1962, 2.
1965
Edebiyat stne Alain, 1965, 3. 1985
Pyrrbus Cineas, S.de Beauvoir, 1963, 3. 1982
zgrlk Sorunlan, R. Maublanc, V. Gnyol'la, 1968
Felsefesi, R. Maublanc, 1966, 2. 1974
Dnyada Georges Letranc, 1966
Yeni Roman, Alaln Robbe - Grillet, 1981
Diderot, Andre Cresson, 1965, 2. 1984
Semeler, Jean Jaures, 1966

JEAN - PAUL
VE ESERLERi

Bezirci
Gaetan Picon
Lotfont Bompiani
J. P. Sartre
(1905 - 198Q)
Jean Paul Sartre
N SZ
Bezirci
V TANIMI
nedir?
bir so-
rudur bu. Weil'e gre bir bu
Mounier'ye gre umutsuzluk, Hamelin'e gre
Banfi'ye gre ktmserlik, Wahl'a gre
Marcel'e gre zgrlk, Lukacs'a gre ide-
alizm Benda'ya gre (irrati-
onalisme), Foulquie'ye gre felsefesidir.
Bu ta-
mu bize? Eski mani,
cami bir (tarife) vanyor mu?
nk onlar, ok, belli
bir parmak Belli bir ya
da belirtisini ortaya koyuyorlar. , stelik abartarak,
byterek ...
Acaba btn temel zelliklerini ku-
7
caldayan bir Jean-Paul Sartre'a
bundan kolay bir yoktur:
okurlara ok ko-
lay bir bu!. Felsefe terimleriyle sylersek, her
nesnenin bir z, bir de z, srekli ni-
telikler demektir. (ya da ise
dnyada etkin (actif) olarak demektir.
kimseler zn nce, sonra
lar. bezelyeler bir bezelye gre
yerden biter, ancak
zne uyarak olurlar: Bu ii,} kklerini
dinden Bir ev kurmak isteyen kimsenin, ne bi-
im bir nesne yaratmak iyice bilmesi gere-
kir: Burada z, nce gelir. Tan-
inanan kimseler ise
ler: kendindeki insan g-
re var eder. te yandan, kimseler gele-
neksel Nesne, ancak zne uydu-
zaman var olur. Nitekim XVITI. hep
Btn insanlara zg (has) ortak bir z var-
bu zn insan
ise tam tersini ne srer bunun: in-
sanda -ama insanda- zden nce
lir. Bu demektir ki, insan nce sonra ya
da byle olur. nk o, zn kendi
Dnyaya orada ekerek,
rak kendini belirler. Bu belirlenme yolu
hi kapanmaz, her zaman ... (l).
gibi, gerekte, Sartre da yap-
Onun birka ana
lamakla Tmel bir
zden nce gelir ilkesi yorum-
lara Jaspers, Heidegger ve Sartre gibi
nde gelen ana konularda
O kadar ki, bu
dahi Heidegger derslerin-
den birinde ona Jaspers,
8
felsefesini ne
tr(3).
Peki, Heinemann
bu soruyu olumsuzca Var-
gerek bir nk var-
kucaklayan tek bir z, tek ve de-
tek bir felsefe yoktur. Bu szck,
derin bulunan felsefeleri
gsterir. Nitekim, Kierkegaard,
Heidegger, Marcel, Jaspers, Sartre, Nietzche gibi fi-
zerinde bir ilkeler yok-
tur. Hegel'cilerinkiyle iyi tamm-
bir yntemden de yoksundurlar. Ama yine de
belli bir topluluk olarak o-
olup ve glkleri
mak olmasa bile,
yne evriktir ve iten ie bir var-
bir belli bir
biimini, zel bir ruhsal bir
gstermektedir(4). Daha Jean deyi-
belli bir iklimi ve ortak bir havaya belirtmek-
tedir(5).
Bu ortak iklim ve temel
zetlenebilir: yer ver-
mek, sorununa byk ilgi gster-
mek ve herhangi bir okulundan olmamak,
herhangi bii- inanlar kmesini; zellikle sistemleri ye-
tersiz grmek; yok-
ileri srerek. geleneki felsefeyi k-
msememek- btn bunlar, Jaspers'
in, Heidegger'in gibi, Nietzche'nin de belli
ve
y
Elbette, bir yok
gstermez onun. Nitekim de ta-
9
ama yok da nk her
gn belirtileriyle
rnlerle gibi ...
Onun iin,
tansa, belirtileri, rnleri, ve
zellikleri zerinde durmak daha uygun olur.
Ritter'e gre, kklerinden
( ... ), temelini tarihe gvenini kay-
( ... ), toplumda (. .. ), mutsuz, hu-
zursuz insan dile getiren bir felsefedir. Bu
felsefe daha ok, toplum iinde bireyin teh-
dit altmda ( ... ), gnmzle gelenek
( ... ), bir
haline (. .. ), kendi kendini yitirmek tehlikesinin
yerde ortaya zellikle,
ve ertesi bu gze
dnemlerdir.
Tillich- bu kk-
lerini makinecilikte buluyorlar. Makinenin retimde
ters sonular Bir
yandan, insan gitgide makinenin
giriyor. zn, bilincini, gn-
den gne yitiriyor. Nerdeyse, dnen bir
haline geliyor, br yandah -Sosyalist-
lerin de gre- makinenin
sal retim dzeniyle bireysel mlkiyet dzeni aras:n
daki tedirgin ediyor. dzen
da bir gittike kendine
sama, ezici, gvensiz, bir
-hilikle zorunda
Bu durum, bireyin ol
toplumda
yol Giderek
nedensiz, zorunsuz, bir ha-
line giriyor. (L'Etre et le Neant, s. 713).
desteksiz, bir variLI{. (La Nauee, s. 102).
10
Tarih denen arabaya hayvanca ve
lm bir ...
ve Freud'clk gibi,
da bu bir Ne var ki, bu
(mahrelerinin)
yntemler ve sonular
birbirinden
geen durumu yerine gre hem
hem de ona tepki gsteren bir felsefedir.
Bundan tr, yazarlar
(kimine gre bu byk burjuva, kimine gre
i, kimine gre kk burjuva, kimine gre ise btn

belirtmekle yetinmezler.
Bu kendini ,zn ben-
da isterler.
ezen teknik dzene, silen top-
luma, ni en koyar, gere-
kirse Bu yzden ve
byk nem verirler. znellikten kalkarak
Szgelimi, Kierkegaard bireyi ana gerek sa-
yar, toplumu hor grr. Ona gre, bireyin ko-
iin toplumdan, kamudan,
gerekir. Bireycilik ancak H'
umutsuzluk iinde belirir, korunur ve
Jaspers, bireylerin her devlet makinesi-
nin Marcel, top-
fkelenir. Wahl, bugnk dzen-
de bireyin byk bir kumarda ne sr-
len para gibi tehlikede Tehlikeden
Sartre'a gre, yklenmesi-
ne. durumunu Mademki
dnyaya kendi y-
leyse sorumludur. Nitekim o, kendini
kurarsa yle ,semeleri-
ne, eylemlerine gre bir z
ll
Edimleriyle kendini
melidir ...
V
Emmanuel Mounier'ye gre (10),
kkleri Sokrates'e, St. Augustin ile
St. Bernard'a temeliilde
Blaise Pascal (1623-1662), onun stnde 1\.fain de .Bi-
rand (1766-1824), onun stnde de Sren Klerkegaard
(1813-1855) bulunur. Klerkegaarddan sonra
l u k iki d ala
1. Dinci (hristiyan) Danimarkah
Sren Kierkegaard, Karl Barth, Alman Karl
Jaspers, Max Scheler, Landsberg, Maurice
Biondel, Henri Bergson, Charles Peguy, Gabriel Mar-
eel, Le Senne, beyaz Rus Nicola Berdiaeff, Leon Ches-
tov, Soloviev vb ...
2. Dinci olmayan, Fri-
edrich Nietzche, Martin Heidegger, Jean Paul Sartre
vb ...
Henri Mougin, birinci dala Hameline'le Husserl'i,
Ro ger L. Shnin ise Reinhold Niebuhr, Paul Tillich ve
Martin Buber'i sokuyor. Emilio Anglisani dala:
Castelli, Lazzatini ve ekliyor.
Paul Foulquie ikinci dala Simone de Beauvoir, Merle-
au Ponty ve Albert Camus'y (ll). Gaetan Pi-
con ise -Mounier'nin tersine- Blondel ile Bergson'u
tutuyor, Dostoyevski'yi Solovi-
ev'den daha (12). M. Alberes varo-
yazarlar Malraux, Bernanos, Unamuno
gibi da (13). incelemeciler
daha da ileri gidiyorlar: Marks ile Dewey gibi bilgin-
lerde, Calvin ile Luther gibi din St. Augus-
tin ile Thomas d'Aquin gibi azizlerde ve Auden,
12
Beckett, Beethoven, Bataille, Baudelaire, Claudel, Fa-
ulkner, Frost, Van Gogh, Gide, Hemingway, Hlder-
Jin, Kafka, Poe, G. Patrix, Rimbaud, Rouault,
Valery, hatta Eliot ile Shakespeare gibi
da yanlar buluyorlar.
Henri Arvon
(anarchiste), bireyci Max Stirner'i gryor (14),
J. Beaufret ise ncs
(15). Gelgelelim, ve
lmnden ok sonra
XIX. -daha ok Almanya'da-
filizleniyor. Nietzche, Scheler gibi filozoflar
.. Bergson,
Blondel, Brunschving gibi -Hegel'in uscu
ve diyalektiki felsefesine bu
tiriyorlar. bu tohumlar, zellikle byk
ve sonra, birinci ve ikinci dnya
ertesinde iyice serpilip Nitekim,
Heidegger'in eserleri 1927'de, Chestov'un 1927'de, Mar-
celin 1928'de, Jaspers'm 1930'da, Lavelle'in 1933'te,
Berdiaeff'in 1936'da
da bu
lem (1936), stne Bir Kuram (1939),
(1940), (1938), Duvar (1939). nceleri
Russeri'den etkilenen bu eserlerinde
ve ruhbilimci Nitekim, eserle-
rinden ilk salt ruhbilimsel Sartre
bundan sonra Russeri'den
Reidegger'e, Nietzche'ye Son gnlerde de
Marks'a dzeltmeye
ve sylyor. Ama, kime yakla-
bir olmaktan kur-

okluk ruhbilime ilk eserlerinin
siyaset ve felsefeye eserler 1943'te ba-
Hilik byuk felsefe
birok oyunlar (Sinekler, Gizli Oturum, Say-
13
Kirli Eller, 0l.le1'), denemeler
(Descartes, Baudelaire, Durumlar), romanlar (zgr-
lk Yollan: Us Geciktinne, Ruhtaki lm), se-
naryolar (ark, Geti) Bu
lar byk grltler kopanyor,
yor. Bylece alevleniyor. Simone
de Beauvoir, Marleau Ponty ve Albert Camus -her-
biri bir ynden- kavgaya
sonucunda bir Avrupa so-
runu ve bir bilgilik konusu olmaktan bir dn-
ya sorunu ve bir ilgi konusu haline geli-
yor. Bunda byk var. nk o,
<:a bir felsefeci ya da bir denemeci
ya da ana
zmleyen ve bir r, gnmz
durumunu ortaya koyan bir yazar ve bu durumun
isteyen bir da ... top-
lumsal ve durumunu isteyenlerin
diyen ve bir ey-
lemci... her stnde tutan bir
...
V
sresince Sartre ve felsefe-
si Katolikler,
ve br Merleau
Ponty'nin deyimiyle, Sol dergiler tenkit ya-
doluyor, lanetler . (16).
Btn bu zetlenebilir:
1. ve bir
felsefedir. nk: Bu felsefede birbirine ne
bulabilirsiniz. Hani, her hem hem
de koruyan bir felsefe dense yeridir. yle ki, bir yan-
14
dan idealizmle maddeciJ.i#i iine br yandan her
ikisini de iter. Hem diyalektiiD. iine hem de ona
Bir yandan Husserl'i iine br yan-
dan onu rtmeye Hem Heldegger'i iine
bem de ona Bir yandan geleneksel
felsefeyi ktler, br yandan onu uygulamadan ede-
lllZ. bu felsefe Hegel'cil1kle olgu-
bilim, (pMnomenologie) ve bir
Bir semeciliktir (eclectisme), bob-
sistem (17) ...
2. eski ve bir fel-
sefedir. nk: Bilime, evrime,
(determinisme) evirir. Tarihle, toplum-
la, kitlelerle Toplumsal sorumluluk-
tan, siyasal eylemden kaar; daha us-
sal (akli) bir eyleme igdsel bir a-
insan, zgrlk, gereklik
somut Son zmde
bir (irrationalisme), ve
Yeni bir idealizmi.
(fideisme) ve (solipcisme) di-
Tiltmeye abalar. kurmak iin bireyselden
hareket eder. glgeye iterek
tarihi bireyler
Toplumun kitle bireysel abalarla
Toplumsal sorunlara bireysel -
zm arar. Daha da kts, Hegel'den
alarak stne o, yeniden
tepe taklak eder. tarihsel
yoksundur, bireyin gelece-
Hegel gibi o da kapitalist toplurnuri ya-
tarihsel bir olay olarak
bir serven olarak
Burjuvazinin bozgunu-
nu herkese, bu arada da a-
Felsefesini iine
bir blge gibi ne s-
15
rer (18). Ama onu
asalak bir felsefe olmaktan teye gtremez.
Szn Sartre, dinsiz grnen bir dinci ve bilime
gizli bir so ...
3. dinin ve
nk: Bu felsefe zgr
nceden grmez-
likten gelir, ahlak yol de
inanmaz. nsel geleneksel verileri
iinde,
tednyaya iin, tkenmez bir
tutsak eder. Zaten onun zgrlk
bireyin kendi iine
nun henz soyut bir zgrlk
iinde srkleni:?idir. Oysa,. ya da
nesnelin ve onlardan bireysel ya da salt
znel bir gibi kuma
gmmektir ...
SARTRE'IN SA VUNMASI
Sartre, L'existentialisme est un humanisme (Var-
Bir bu ve
benzeri
1946'da Nagel (19).
birlikte ilgi toplar, konu olur.
solculardan Jean Kanapa, L'existentialisme
n'est pas un humanisme De-
(20). Eski
ni yerden yere vurur. Kanapa'ya
bir burjuva felsefesidir. Burju-
vazi kme dnemine Tarihsel
yznden, gitgide kendisiyle ilke-.
leri Her
geen gn onu biraz daha bu-
gtrmektedir. bir yandan
16
bu (aresiz) durumu dile getirir ;br yan-
dan da, burjuvazinin sz edilen durumdan kurtulma-
bulunur. Bunun iin, onun umutsuzluk
ve btn mal
eder, nnde yol ne
srer. Bylece, smr dzeninin
Bundan tr, gerici, ktmser,
bir felsefe saymak yerinde olur.
tam tersine. ve zgrlk
bir

ertesinde, yurdu-
muzda da kendini gsterir. Dergilerde bu konuda e-
eviriler, Ter-
cme Dergisinde, Yeni var-
isteyen
Sabahattin Sartre <il'emps Modernesde
bir evirir. bir e-
virisi de 1.2.1946 gnl Dergisinde
Peltek ile Erol Gney Merlau Ponty'den, Simone
de Beauvoir'dan. D. Aury'den eviriler yaparlar.
ca, Sartre'dan <<Existentfalisme Bir ad-
zetleyerek Trkeye
1.5.1959'da A dergisi ve
uluk zel Behet Necatigil Rilke'-
den. Selahattin Hilav Heinemann'dan, Turan
lu Nietzche ve Heidegger'den, Bezirci Sartre'-
Demir zl Jaspers'den, Onat Kutlar Marcel'den,
nay Szer'le Sina Kierkegaard'dan, Refik Ca-
bi Berdiaeff'ten paralar evirirler.
Bu dergi \'e gaze-
telerde, zaman zaman tekil eiriler, inceleme ve
yer D. Aury'nin (21), J. Lac-
(22). M. (23), E. Weil'in (24), P.
F. 2/17
{25), W. Kaufmann'm {26), F. Hsrev T-
Jrin'in (2:/), Nurettin Nart'm (28), Peltek'in (29),
Mete (30), Seyfi zgen'in (31),
(32), Mehmet (33), Orhan Duru, nay Szer
ve Demir zl'nn (34)
ca Hilmi Ziya lken'in (35), Arslan (36),
Nusret (37) uzunca incelemeleri lle Joachim
Ritter'in (38) gzel bir En son ola-
rak Roger L. Shinn'in Egzistansiyalizmin Duromu (39)
ile Jean Wahl'm ExistentiaUsme'in Tarihi (40) ve Wal-
ter Dostoyevski'den Sartre'a
luk (41), Paul Foulquie'nin Felsefe (42), Jean
Wahl'in Bugnn Felsefe (43) ve Adam
Schaff ile Pyama P. Gaidenko'nun Marxizm,
Ve Birey'i (44) Bunlara Holthusen
(45) ile Anglisani'den (46) daha nce iki
eviriyi de eklemek yerinde olur.
Bu
de grlr Osman (47), Peyami Safa (48), Attila
{49), Huiusi (50), Sabuncu (51) var-
Muzaffer Er-
dost (52) Osman Ferit Edg (53) ile Fikret
rgp (54) Hulusi'nin cevap verir-
ler. Pulat Tacar
ruya savunmaya (55). Oktay Akbal ise
yneltilen Simone de Beavoir'dan
bir eviriyle (56). Demir
zl daha edebi-
ilgi ekici bir
(57).
da etkileri g-
rlr. Gen Demir Ozl ve
Soluma hikaye bu etkiyle kaleme
Ferit Edg'nn birka hikayesi de. etkiyi
Orhan Duru ve Bilge Karasu ile Adnan ve
Leyla Erbil'de de para para izlerine
halde,
18
(rnejin Edip Cansever, Turgut Uyar, Ahmet
Oktay) gi-
bi zg temlere yer verirler.
V VE SARTRE
ya da
Sartre'dan ve herhangi bir eserinden sz aan
da eksik olmaz. Hilmi Ziya lke n (58), Turgut
(59), zdemir Asaf (60), mer (61),
Zihni K men (62), Onat Kutlar (63), Hal k Akgl
(64), (65), Atilla Ycel (66), zdemir
Nutku (67), Mahmut S. (68), Giritli (69),
Erol Gngr (70), Topuz (71), Suat (72).
Kemal (73) zelliklerini
belirten Bunlara Claude Simon'-
un (74), lgnazio Silone'nin (75), MauriGe Nadeau'nun
(76), Bernard Pingaud'nun (77) ve Jean Grenier'nin
(78) eklenir.
te yandan mer Attila Sav (79), Okur (80).
Keskin (81), Ahmet Kksal (82), Azra Erhat
(83) ile Trker Ayperi Akalan ve Onat Kut-
lar (84} Sartre'in eserlerini, Hilmi Yavuz ile Meh-
met Bilen (85) Selahattin Hilav
(86) dnemlerini, Timuin (87) tm ki-
ve Ferit Edg (88) Trk edebiyatma etkisini
Son dilimize ev-
rilen drt nem1i kitap (89) bu tamamlar: Ro-
ger. Garaudy'den Jean-Paul Sartre ve Marxisme ile
iris Murdoch'tan Sartre, ve Felsefesi, Wat-
ter Biemel'den Jean-Paul Sartre, Georges Michel'den
Sartre Sartre'dan para-
lar (90) ve ile (91) dilimize ev-
rilir.
Trkede ilk eseri Gizli Oturum'-
dur (92). Onu Geti (93), Duvar (94),
19
(95), Kirli Eller (96), (97), Sinekler (98),
Siyaset (99), ller (100), Baudelaire
(101), Altona (102) eviriler izler. Ay-
Gerekleri altmda Sartre'dan
ve paralar dilimize evrilir (103).
cV
gibi, bu ilk evirilerin hemen hemen
hepsi de edebi eserlerdir. felsefe
kitaplan pek yoktur. Elinizdeki ExistentiaUsme est un
humanisme Bir evirisiyle
bu yolda ilk olduk (104). evirimiz, um-
bir ilgiyle Drt kez ba-
Bizden sonra Emin Trk Eliin, bu ese-
riyle birlikte iki byk Ve Dev-
rim Almancadan Trkeye evirdi 105). Daha
sonra Bertan Onaran ile Mahmut Garan Sartre'dan
paralar ile geen eseri E:ristentialisme Bir
(106) zetleyerek evirip sun-
dular.
Bunun Roger Garaudy, Jean
Orcel, Jean Hyppolite ve Jean Pierre Vigier ile Diya-
lektik zerine (107) Bunu Sartre-
Camus (108) izledi. Ferit Edg Sa-
nat, Felsefe Ve Politika stne (109),
Berton Onaran (110),
Yntem (lll)" dilimize kazan-

bu eserinde Sartre,
gstermekten
ok, ne ve savunmaya
Bundan tr, eseri diye evirmeyi da-
ha uygun bulduk. Nitekim, Sartre Zerine bir inceleme
yazan Alberes de pek yerinde grmyor
(112). Belki de bu yzden Amerika'da da Mairet'nin
20
evirisi existentialism

eviriyi yaparken Nagel (113)
temel Bu Bir
Pierre Naville ile
bir Biz bu da
evirdik. evirimizin daha iyi
Goetan Picon'un Sartre'a bir incelemesini ve
Laffont Bompiani'nin Bir
stne bir dilimize
kkenleri, ve Tr-
kiye'deki ilgili bir nsz ile
eserlerinin dkmn ve Trke evirilerinin
bir listesini de grdk.
21

Bezirci
TANIMI
VE
(1) Jean-Paul Sartre. Action. 27.12.1944.
(2) Regis Jolivet - Lcs doctrines existentialistes, Pa-
ris, 1949. p. 16.
( 3) Jean Wahl - Existentialisme'in Tarihi, ev. Ber-
tan Onaran, Elif Kitabevi, 1964, s. 7.
14 F. H. Helnemann - Existentialism and the ffi()-
dern predicament. ev. Selahattin Hilav, A der-
gisi, 1.5.1959.
(5) Jean Wahl- La pensec de l'existence, Paris, 1951,
p. 8.
(6) W. Kaufmann - Dostoyevski'den Sartre'a
uluk, ev. Gktrk, De 1964, s.
22, 6.
<7) Joachim Ritter - Felsefesi, ev. Hseyin
Batuhan, 1954, s. 4-10.
18l Paul J. Tillich - Toplumda
ev. Ayhan Tzer. Demir zl, Trk Dili dergisi,
1.3.1958.
23
(9' Henri Lefebvre - L'ExistentiaUsme, Paris, 1964,
p. 112.
V
(10) Esprit, Avril 1946, No. 4. p. 522 524.
(ll) Paul Foulquie - L'Existentialisme, Paris. 1948, p.
52 - 54.
(12) Gaetan Picon - Panorama des idees contempo-
raines, Paris. 1957 p. 76.
(13) M. Alberes - J. P. Sartre, Paris, 1953, p. 9 . lO
(14) Henri Arvon - Aux source!<
Max Paris. 1948.
(15) Confluences. Mars 1945. No 2. p. 194.

(16) Merleau Ponty - Existentialismr ev.
Peltek, Tercme dergisi, 15.9.1946.
(17} Henri Mougin - La sainte famille existentialisl-t',
Paris. 1946, p. 114.
08) J. P. Sartre - Critique d! la raison
Paris. 1960. p. 9. 207.
(19) J. P. Sartre- L'existentialhnu est un bumanLsmt,
Paris, 1946, p. 141.
(20) Jean Kanapa - L'<'xistentialisme n'est pas un hn-
manisme, Paris, 1947.

(21) D. Aury - Existentialisme Nedir? dergi-
si, 1.8.1946.
(22) J. Lacroix - J. J. Rousseau ve Eksistansiyalizm.
ev. A. Halil, 1952.
(23) Mikel Dufrenne - Existence Felsefesi ve Sosyolo-
24
Ji, ev. Sosyoloji dergisi, 4
- 5, 1949.
(24) Eric Weil - Existentialisme'in Kuvvet ve
ev. Muzaffer Dnya Gazetesi.
C25) Foulquie - ev. Vedat
retrk, Ata dergisi, 1964.
(26) W. Kau!mann - ve Kierkegaard,
ev. Karadeniz, dergisi, 15.6.1962.
(27) F. Hsrev Tkin - Heidegger ve Egzistansiyalizm,
Sanat ve Edebiyat Gazetesi, 15.2.1947.
(28) Nurettin Nart - Egzistanslyalizm Nedir? Konya,
1948.
C29) Peltek - Existentialisme zerine, Kltr
dergisi. 15.5.1954.
C 30 Mete - Pazar Posta
11.11.1956, 18.11.1956.
(31) Seyfi zgen - lm Heidegger ve
Sartre, A dergisi 1.11.1956.
(32) - Existentialisme zerine, Yelken
dergisi, 1.3.1959.
(33) Mehmet Seyda - zerine, Yeditepe
dergisi, 1.5.1964.
<34) Orhan Duru - zerine D
Yeni Ufuklar dergisi, 1964/Demir
zl - zerine Betikler, Yeni Ufuk-
lar, Ekim 1964/nay Szer Dostoyevski'den
Sartre'a, Yapraklar, Ekim 1964.
(35) Hilmi Ziya lken - Existentialisme'in Kkleri,
dergisi, 1.8.1946, 15.8.1946.
< 36) Arslan - Egzistansiyalizm, An-
siklopedi, 1.6.1948, 50.
(37) Nusret - Existence Felsefesi, Ycel dergisi,
1956
<38) Joachim Ritter - Felsefesi, ev. Hseyin
Batuhan, istanbul 1954.
(39) Roger L. Shinn- EgzlstansfyallzmJn Durumu, ev.
Tiner. Amerikan Bord Dairesi,
1963.
<40) Je,an Wahl - Ex'istentialisme'in Tarihi, ev. Ber-
tan Onaran, Elif 1964.
25
(41) Walter Kaurmann - Dostoyevskl'den Sartre'a Va-
ev. Gktrk, De 1964.
(42) Paul Foulqule - Felsefe, ev. Yakup
Sahan, 1976,
(43) Jean Wahl - Bugnn Felsefe, ev.
Ferit Edg, 1965, an
(44) Adam Schaff, Pyama P. Gaidenko -- M.arxizm,
Ve Birey, ev. Evin Diner. 1966.
De
(45) H. E. - Bugnk Edebiyatta
ev. Zahide Gkberk, Yeni Ufuklar dergisi. 1.5.1959.
1.6.1959.
(46) Emillo Anglisani
Yeni Ufuklar dergisi, 1.9.1960.
(47) Osman - Existentialisme. stne. Kaynak
dergisi, 1.2.1956.
(48) Peyami Safa - Existentialisme, Trk
dergisi, 1.2.1956, 1.1.1957.
(49) Atilla - Sahte bir peygamber, R. Gaurdy'.
den eviri, Mavi dergisi, 1.9.1954.
(50) Hulsi - Veba ve Eksistansiyalizma. Yedi-
tepe dergisi. Yeditepe, 15.3.1956
/Veba ve Eksistansiyalizma zerine Bir Mektup.
Yeditepe, 1.3.1956.
(51 Sabuncu - Marksizmin
uluk, dergisi, 15.6.1962.
(52) Muzaffer Erdost - Okul Pazar Pas-
4.3.1956.
(53) Ferit Edg - Gerek Ycel dergisi.
1.2.1956.
(54) Fikret rgp- zerine, Yeditepe, 1.6.1956
(55) Pulat Ta:car - Existentialisme'in Ml-
kiye dergisi, 1.2.1953.
(56) Simone de Beauvoir - EgzistansiyaUzmin Mda-
ev. Oktay Akbal, Byk gazetesi.
1956.
<57) Demir zl - Savunu, Yeni
Ufuklar, 1962.
26
V VE S lliTRE
(58)
(59)
(60)
(61)
f2)
(63)
(64)
<65)
(66)
(67)
(68)
(69)
(70)
(71)
(72)
(U)
(75)
(76)
Hilmi Ziya o;.Ken - Sartre
istanbul ' .rgisi, 15.9.1964.
ve Existentialisme,
'
Turgut - Existentialisme, Yeniden
dergisi 1.4.1949.
_mir Asaf - Sartre Ve Eksistansiyalizm, Ye-
aitepe, 15.12.1950.
mer - Sartre, Camus
Yeditepe, 15.15.1952.
Zihni Kmen - Sartre, Yeditepe, 5.7.1953.
Onat Szckleri, Ye-
ditepe, 1.6.1959.
Haluk Akgl -- J. P. Sartre, Yelken, 1.3.1960.
- Existentialisme'i zeri-
ne, Trk dergisi, 1.8.1956/Romantik Rasyo-
nalist Sartre; A. dergisi, 1.4.1960.
Atilla Ycel - stne
Yelken dergisi, Ocak 1962.
zdemir Nutku - Tiyatro Dzeyinde Sartre ve
Camus, dergisi, 15.7.1962.
Mahmut S. - J. P. Sartre, Tiyatro dergisi,
Ekim 1964.
GiritH - ve Sartre, Tiyatro dergi-
si, Ekim 1964.
Erol Gngr - Hisar.
1.4.1964/Nobel Ve Yeni Bir Propaganda
Yolu, Hlsar, Ocak 1965.
Topuz - J. P. Sartre Ve Cumhu-
riyet, 19.11.1964.
Suat - J. P. Sartre,
1.12.1965, 1.6.1966.
Kemal - Sev!,
Vt J. P. Sartre, Yelken, Ocak 1965.
Claude 3!mon Kimin iin yleyse Sartre?
).eni Dergi, Ekim 1964.
lgn, Silone - ev. Mu-
rat Be. Yeni . Ekim 1964.
Maurice ... - J. qartre, ev.
Tahsin Sara,_, Trk Dili 1.1.1964.
Z1
(77) Bemard Pingaud - Sartre'den Yana ve Bartre'a
ev. Yeni Dergi, 1964.
(78) Jean - Slbyller ev. Onat Kutlar,
A dergisi, Ocak 1964.
<79) mer Atila Sav - Geti, Yenilik, Hazi.
ran 1955. ,
(80) Okur - J: P. Sartre'dan eviri, Yenilik der-
gisi, 1.7.1955.
(81) Keskin- Gizli Otunun zerine
ler, Yeditepe, 1.2.1952. -
(82) Ahmet Kksal - Yeditepe,
31.8.1959.
<83) Azra Erhat - Szckler'i, der-
gisi, 15.10.1964.
Trker - J. P. Sartre ve Eserleri, Yedi-
tepe dergisi, 1964.
Akalin - J. P. Sartre ve Lale
Yn dergisi, 13.11.1964.
<84) Onat Kutlar - Szckler, Meydan, 30.3.1965.
<85) Hilmi Yavuz - Felsefe Ve Ulusal Kltr, 1975, s.
192202/Roman Ve Trk 1977,
s. 120-131.
Mehmet Bilen, 1980, s. 67-77.
<86) Hilav - Dnemleri
Ve Felsefesinin Ana izgisi, Milliyet Sanat,
20.6.1975.
(87) Timuin - Felsefede Ve Sanatta, Dnyada
Ve Bizde Milliyet Sanat Dergisi,
22.10.1976.
<88) Ferit Edg - ... , Milliyet Sa
nat, 22.10.1976.
(89) Roger Garaudy - Jean Paul Sartre ve Marxisme,
ev. Hllav, Sosyal 1962.
28
Iris Murdoch - Sartre, ve Felsefesi,
ev. S. HlUiv, De 1964 ..
Walter Sartre, ev. Veysel Atayman, 1984.
Alan
Georges Michel - Sartre Bir
yks, ev. Zlhni Kmen, Adam
1985.
(90) Bak: Hllav - Grrig, De-
dergisi, 15.1.1962.
Adnan Benk - Yazmak Nedir, 64 Yapraklar der-
gisi, 1964.
Selahattin Hilav - Yazmak Nedir, Trk Dili der-
gisi, 1.1.1961.
Orhan Suda - Kimin Dost dergisi,
1.6.1964.
Bertan Onaran - Sartoris, Yn, 9.10.1964.
Sevil - Sartre Nobele Neden De-
di? Yn/30.10.1964.
Selahattin Hilav - Kltr
ma, Ata dergisi, 15.9.1962.
i91) Sartre ile Bir ev. Sabahattin
lu - Vedat Gnyol, Ufuklar, 1.7.1964.
Kenenth Tynan - Sartre'la Bedia Turgay
Ahmet, 1.9.1970.
Simone de Beauvoir- Veda Treni ve J. P. Sartre'
la ev. Nesrin 1983,

(92) J. P. Sartre - Gizli Oturum, ev. Oktay Akbal,
1950.
(93) J. P. Sartre - Geti, ev. Zbeyr Ben.
san, 1955.
(94) J. P. Sartre - Duvar, ev. Vedat retrk, Ata
Kitabevi, 1959.
(95) J. P. Sartre - iki evirisi var-
1) Se1!Lhatt1n Demirkan, 1962, 2) Orhan Ve-
li Ata Kitabevi, 1961.
(96) J. P. Sartre - KlrU Eller, ev. Berrin Nadi. 1961.
(97) J. P. Sartre- ev. SelAhattin Hilav, Ata
Kitabevi, 1963.
{99) J. P. Sartre - Siyaset ev. Gzin Sayar,
Ata Kitabevi, 1963.
eserin bir evirtsi: ev. Tahsin
Sara, Raik Toplum
lan,. 1964.
(100) J. P. Sartre - ller, ev. Adalet Aia-
19M.
(101) J. P. Sartre - Baudelaire, ev. Bertan Onaran,
De 1964.
( 102) J. P. Sartre - Altona Mabpuslan, ev. Mahmut
S. Dnem 1964.
V

003) J. P. Sartre - Gerekleri, ev. Saba
hattin Eyboglu - Vedat Gnyol, an
1961.
< 104) J. P. Sartre - ev. Bezirci,
Ata Kitabevi, 1960.
( 105} J. P. Sartre - Materyalizm ve Devrim, ev. Emin
Trk Eliin, 1962. :
Egzistansiyalizm Bir Hmanizma Materya-
lizm ve Devrim, Psikanalizi.
(106) Gaeton Picon Felsefe, ev. Bertan Ona-
ran - Mahmut Garan, 1966, s. 57-72,

(107) Sartre, Garaudy, Hyppolite, Vigier, Orcel - Diya-
lektik zerine Marksizm, Ekzistansi-
ev. Necati Engez, 1964, izlem
(108) Sartre, Camus, Jeanson - Sartre - Camus
1965, ev. Bertan Onaran, izlem
(109) .I. P. Sartre -Sanat, Felsefe ve-Politika stne
ev. Ferit Erg, 1968.
(110) J. P. Sartre - ev. Ber-
tan Onaran, 1965, De
(lll) J. P. Sartre -Yntem ev. Serdar
Rifat 1981, Yazko
(112) R. M. Alberes - 1. P. Sartre, Paris, 1953, s. 27.
(113) Jean Paul Sartre - L'Extsten&lallsme es& ha-
manlsme. Paris, 1958, Bd.ltiona Nagel
SARTRE'IN LMNDEN
SONRA YAZILANLAR
Engin Karadeniz Oyun J. P. Sartre, Cumhuri-
yet, 22.4.1980
Seluk - Sartre ld, Cumhuriyet, 22.4.1980.
Oktay Akbal - Sartre zerine Cumhuriyet.
25.4.1980
Ali Sefer - Sartre ld, Gerek, 21.4.1980
Timuin - J. P. Sartre ld, Felsefe Dergisi, 1980,.
ll
Melih Cevdet Anday - Sartre Cumhuriyet, 25.4.1980
nay Szer - Okumak, Satre'dan So-
mut Dergisi, Haziran 1980
Sevgi - Sartre ile Milliyet Sanat dergisi,
Haziran 1980
- Hilik Ya Da Diyalektik Usun
lm, Sartre, Dergisi, Ekim 1980
Ferit Edg - Sartre, Milliyet Sanat Dergisi,
1981
Demiralp - Sartre zerine, Papirs, 15.3.1981
Glnur Savran - Sartre ve Yazko
Felsefe II, 1982
Demir zl - Bir Yazko Felsefe II,
1982
Hilmi Yavuz - Sartre ve Freud, Yazko Felsefe
II, 1982
- ve J. P. Sartre,
Yazko Felsefe II, 1982
Simone de - J. P. Sartre'la ev. Sema
R. Yazko Felsefe II, 1982
Alaln Rabbe - Grillet - Bizlei"iz,
ev. Nilfer Yazko Felsefe U, 1982
Turgut- zmleylcl Bir Roman : Yazko
Somut, 25.2.1983
Cem Sofuotlu - Siyasal Portresl, Nisan
1983
31
Ali Sirmen - Sartre, Cumhuriyet, 17.4.1983
Behzat Ay - Sartre ve Veda Treni, Yazko Somut,
6.4.1948
Aziz - Eyll 1984
Ekrem Aksoy - Bir Sosyoloji Yak-
F.D.E., 1984, 14
3Z
SARTRE'IN ESERLERi VE TRKE EViRiLER
Bezirci
FELSEFE
1936 L'Imagination
1939 L'Esquisse d'une Theorle des Emotions
stne Bir Kurarn
1940 L'Imaginaire
1943 L'Etre et le Neant Hilik)
1946 L'Existentia}isme est un humanisme
Bir - eviren
Bezirci, 1960, Ata Kitabevi; 1964, Dnem Ya-
Yazko, 1980; 1985, Say 1 Ekzis-
tansiyalizm Bir Hmanizma Ma-
teryalizm Ve Devrim kitapta, 1962, S. 4-33, e-
viren Emin Eliin, 1964, Ata Ki-
tabevi)
1960 Critique de la raison dialectique <Diyalektik Usun

1960 Qestions de Methode (Yntem Sorunlan, cYntem
ev. Serdar Rifat
1981, Yazko
1965 La Transcendance de l'Ego (Ben'in
F. 3/33
OYUN
1943 Les Mouches (Sinekler, eviren Selahattin
1965, Dnem
1944 Huls-clos (Gizli Oturum, eviren Akbal, 1950,
Milli 1 eviren Bertan
Onaran, 1965, De
1946 La Putain respectueuse eviren
Orhan Veli 1961, Ata Kitabevilevtren Se-
Uihattin Demirkan, 1962)
1946 Morts sans Sepulture ller, eviren
Adalet 1964,
1948 Les Mains sales (Kirli Eller, eviren Berrin Nadi,
1961, izlem Semih
1965,
1951 Le Diable et le Bon Dieu Ve Yce Tann,
eviren Eray Canberk, 1964, Ata Kttabevi)
19!i4 Adaptation de Kean d'Alexandre Dumas <Kean,
Alexandre Dumas'dan Uyarlama)
1955 Nekrassov (Nekrassov)
1959 Les Sequestres d'Altone (Aitona Mahpuslan, evi-
ren Mahmut S. 1964, Dnem
ROMAN - HiKAYE
La Nausee eviren Hllav, 1961,
Ata Kitabevi/eviren Samih 1968,
Alkan; 1973; Al
Kitaplar)
1939 Le Mur <Duvar, eviren Vedat retrk 1961, Ata
Kitabevi 1 Gizlilik eviren Eray Canberk,
1967, Habora 1 Duvar, eviren Nihai nal,
1974, 1 cBir hi-
kayesi, eviren Eray Canberk, 1967, Habora Kitab-
evi 1 Duvar, eviren Alkan, 1973,
Kitaplar)
1945 Le Chemins de la liberte (zgrlk Yolla,n)
34
1. L'Age de la ralson eviren Glseren
Devrim, 1964, Nobel 1 eviren
Necmettin - Bngin Sunar, 1964, Ki-
taplar 1 evlreri Samih Ttryakiotlu, 1968,

2. Le sursis (Erteleme 1 Zaman e-
viren Gfllseren 1965, Nobel 1
eviren Nazan 1965,
Kitaplar 1 Bekleme, eviren Hayri Esen, Ak
Kitabevi)
3. La Mort dans l'Ame (Ruhun lm, eviren Hayri
esen, 1964, Ak Kitabevi 1 eviren Gfllseren
Devrim, 1965, Nobel 1 eviren
Nazan 1965, Kitaplar)
4. La Demiere Chance <Son
ANI
1964 Les Mots (Szckler, eviren Bertan Onaran, 1965,
De
SENARYO
1946 Les Jeux sont faits Geti, eviren Zbeyr
Bensan, 1955, 1 Oyunlar
eviren Ferdi Merter, 1968,
1949 L'Engrenage <Siyaset eviren Gzin Sayar,
1963. Ata Kitabevi 1 ark, eviren Tahsin Sara,
1964, Toplum
DENEME -
1946 Descartes (Descartes)
1947 Baudelaire <Baudelaire, eviren Bertan Onaran,
1964, De
1947 Qu'est-ce que la litterature? (Edebiyat Nedir? e-
viren Bertan Onaran, 1967, De
1947 Re!lexions sur la question Juive (Yahudi Sorunu
35
.1erine eviren Emin Eliin, Materya-
Ve Devrim kitapta, 1962, s. 109-199, D-
Yaymevi)
1947 I <DilniDllar I - Bu eserden bir
seme : eviren Bertan
Onaran, 1965, De
1948 Situations II (Durumlar
1949 Entretiens III <Durumlar DI)
1949 sur la politique (Siyaset stne
meler)
1952 Saint Genet, comedlen et martyr Genet,
Oyuncu Ve
1953 L'Affaire Henri Martin <Henri Martin
1964 Situations IV - Portraits (Durumlar IV - Portre-
ler)
1964 S!tuations V - Colonialisme et neocolonialisme
<Durumlar V - Smrgecilik ve Yeni Smrgeci-
li.k)
1965 Situation IV-Problemes du marxisme (Durumlar
VI -
1965 Situations VII -Problemes du marxisme <Durum-
lar VII
1971 Gustave Flaubert de 1821 a 1857, tome I-II 0821'-
den 1857'ye kadar Gus.tave Flaubert, c. 1-11)
1972 Gustave Flaubert. III (Gustave Flaubert, lll)
1972 Plaidoyer pour les lntellectuels Sa,un-
ma Sylevi)
36
JEAN-PAUL SARTRE *
Geetan Picon
VE
Jean Paul Sartre 1905'te Paris'te Ailesi or-
ta burjuvazidendi. geti hep: Ba-
kalorya Yksek Okulu'na fel-
sefe blmn Sonra, snk
lik Bu an yolculuklar. ..
Bu arada Sartre durmadan okur, gcn
dener. Alman olgubilimcilerini
Heidegger'i Fransa'da ilk okuyanlardan biri
olur. zerine Bir Kuram
imgesel gibi olduka zel felsefe incelemele-
ri kaleme yazar
Bu kendine zg bir tutum, bir arar.
Ama bunu bulmak kolay olmaz. bir
deneme karalar. bu dene-
(*) Geaton Picon - Panorama de la Nouvelle Littera-
ture Franaise, Paris, Callimard, 1949, s. 100 -
melerin neler oldugunu bilmiyoruz. hibir
zaman da bilemiyecetiz. nk eserleri dahi
bu n b h- ses getirmezler bize:
olarak, ama ustaca bir grnmle ve birdenbire kar-

' Bu eseriere yeni en yksek rnekleri de-
nebilir mi? Ne denirse dersin, bu rneklerin en
en gze yle ki, ikinci r-
neklerin bile yn verdikleri sylenebilir.
Nitekim 1920-1928 izleyen bir sr grlr.
Gelgelelim, 1938'de
hepsini Geri da-
ha ncekilere gre, ilk byk Ama, salt bu
olaya bakarak nn o gnden kestir-
rnek gtr. evrim izgisi bir
ykselir nk. ile Hilik -bu
olgu bilimsel (ontologie phenomenologi-
que)- Bergson'dan sonra en ok okunan felse-
fe eseri olur. (Sinekler, Gizli Oturum,
Yosma, Kirli Eller, ller) ba-
zgrlk ilk
ciltleri, birok Maurice Nade-
au'ya gre)
Sartre zamanda bir okul bir bilin
ynetmenidir. Les Temps dergisinde g-
nmzn btn dokunur. Her derin
ve tepkiler . Pek az ya da filo-
zofun onunki kadar
hemen hemen btn dergilerde grrsnz.
dinlemeye gelenleri alacak byklkte salon bu-
O kadar ok dinleyicisi Yresini
bir efsane evirir sanki: Bu efsanenin bir ucu
kahvelere -Cafe Flor'a, Bar du Pont Royal'a-
br ucu ise Sartre yeni
ilk ulu ncsdr. Bugn yer, Andre Gide'in
1920'de yerle birdir.
ya, bylesi bir n ve
38
hemen insan. ki, Sartre da yle bir
gcn kabul ettiren yazarlardan Her
nce, bu gcn belirtisi olacak bir uslup grl-
mez onda. Trncelerinde ( cmlelerinde) vergisi
en kk iz bile yoktur: Hani, uslubu olmayan ilk b-
yk yazar saysak yeridir onu. onun us-
lubunda ne gz ne
de filan okuru arpan ya da
kuvveti Bu uslubu iin
sylenenler iin de sylenebilir: Szlerin
hareketinde grlen bir
z dille iletmek zere kaleme bir us-
lubudur. ile filozof ancak bir ara olarak
ona.
Gzel ama, byk bir Sartre? Tek
roman yeter mi ona? Yorumlar, evre-
sindeki ek olmasa bu dnya bize kabul ettire-
bilir mi kendini? uydurulan olsun,
olsun, kendi iradelerinden ok buyru-
Byk romanlarda
gibi, zorunlu ve bir bir
izlenitni bizde?
Ya ulu
biri sayabilir miyiz n Bergson'-
un nne ya da onu, sezgi
bir yenilik iin midir bu? Hsserl olma-
Heidegger Satre'un haJi nice olur-
du? filozof olarak nemi, zel
ok, ve sergileme gelir.
gnlk iin de durum
peygamberce, okluk kesin ve belirli bir
bu. Yeni sorunlar ok,
ve didiklemekte
gsteren bir ... ter sz a-
isterse maddecilikle devrimin sz a-
Sartre, yeni sorunlar atmaz ortaya. so-
runlan zmler daha ok. stelik, bu da-
39
hi, bir olmaktan bir ne

yleyse nerden geliyor bu byk n?
kucaklayan birlik ve Sartre '-
nn besleyen birinci kaynak budur. Bilirsiniz, bir
fizik Bir sistemin toptan gc, onu
turan parasal glerin daha yksektir.
eserleri iin de durum Burada 'da
g ynnden bir grlmektedir: Sartre
az bir diyalektik gc olan bir filozof, keskin
ve yaman bir usta bir grn (tiyatro) ya-
ok yetenekli bir bir
dir. (Baudelaire stne inceleme ede-
biyatmm en gzel rneklerinden biri olarak kalacak-
Btn bu niteliklerin bir araya gl
ve yetkili bir ona. Bir Hippolyte Taine
ki roman-
lar hep, zamanda hem Taine, hem
de Zola olsun yani: duru-
mu budur.
Burada grlen bir durum da,

dileklerini O kadar ki, onun ne sr-
merdiveninin bizim merdi-
ven sylenebilir. Birbirine
(doctrine) ya da kmesi, bir dn
yada usun iine
-btn bunlar- bir dzen ye
bir inan bizde. Bilmek iste-
riz: bizi evreni bir kavramak, lp
birnek elimizde midir, midir? Bylesi bir evren-
de miyiz, ne-
minin ikinci bu sorulara bir arama-
perekten de Sartre bir dnya ve insan g-.
koyar nmze. Bu bilincin
verilerini derleyip top ar lar, belli bir dzene sokar. s-
telik, bunu yerine getirirken efsanelik bir ka-
40
kimseler bu gr-
tn insan zg delerieri
lar. Oysa, tam tersine, Sartre ne-
denlerini bu
felsefe dzeni biri (ontolo-
gie), br de trebilim (ethique) olmak zere ikiye
.. . Ne var ki, nde giden hep
oldu. lle Hilik in
da bunu gsterir. da felsefe&i
gibidir: Romanlar nce bir sonra
da bir
acaba bir tablosunu yapmak de-
mektir? Elbette, yle demektir. rk bir te-
mel atmaktan ekiniriz: Descartes bozulmaz bir kesin-
varmak iin gsterir, ancak bu amala top-
stne getirirdi. Onun gibi Sartre da ya-
bir dayanak bulup
memiz iin btn umutsuzicle nedenlerini nmze se-
rer, hepsini inceden ineeye gzden geirir.
VE
Bu ynden birinci blmn
m az: Evreni gibi gstermekten teye gemez.
yle ama, yine de nemli bir Sartre yeni bir
denemeye onunla: Matefazik
ilk olarak bu eserde roman evrenini kendi l.okusuyla
besler. te yandan, bir biimi
getirir bize: Duru, bir
Bu dnyadaki durumunu belir-
tirken dahi gzden siler. Gelgelelim, tezli bir
roman sanmak da olur bir
tezi bir deneyi-
mi anlatmak da or.dan. Metafizik
roman burada bir tr olarak gr-
nr. Sartre ispatlamaz: Gsterir. ylesine bir
41
evren ve serer ki gzlerimizin nne, hayali-
mize hi yer kalmaz; ne gerekirlik biliriz ne de
zorunluluk. ()ysa, isterdik ki zorunlu bir
ye benzesin; bir heykelin, bir sanat eserinin
biimini ki yremizdeki .dnya usla
bir evren gibi duyursun kendini bize; var ol-
madan edemeyen, ama gibi de kalamayan bir
evren olsun, Sartre'da ise, bu iki
ma birbirinden iki yan
yana ve kendi kendine gryoruz: Dn-
ya da, insan da hi iin fazladan
devimiz, bildiriye gzlerimizi
kapamamak yleyse: isteyerek, bile bile kr-
ve Sartre namussuz kimsele-
rin en byk sutur.
Peki ama, bu sama, bu biimsiz, bu ahlak
bu gereklik gstere-
tek tiksinti mi olma-
te bir yapamaz Jardin
Public'teki . -o nl sah-
nenin boyunca- Antoine Raquentin'i saran i bu-
ve tiksintiden bir gelmez mi elimiz-
den? son sayfalarmda bir bir
umudu Ama ezginin (melodie) var
ve nesnelerin var Ez-
gi zorunluluk biiminde var olur. Ezginin kendisi zorun-
luluktur, gerekirliktir. Peki, insan da onun gibi varla-
Zorunsuzluktan, uzak -ki-
taplar, tablolar- yaratarak
Gelgelelim, bu estetik zlem uzun sre tutamaz
bulunmayan, ama sonraki eserleri
alan bir szck belirir: zgrlk
Denebilir ki eserleri
kalkar, Sinekler'den geerek zgrlk va-
Bylece, evrenden insana, nesneler
bilinci yol
kendine dner. Bilin sanki sanki
42
sanki gibi duyar kendini: zo-
runsuz ve olumsal bir dnyada mrunsuz ve olumsal
(contingent) bir veri olarak. Ama zgQrlQe giden yoJ-
bulmak iin bu zorunsuzlulu grmek, bu sapta-
madan (tespitten) dolan yeter.
bir nedeni (sebebi), bir temeli yoksa bu, kendi
kendinin nedeni, kendi kendinin temeli
Eier hibir ona bir deier vermiyorsa bu,
kendi kendinin deieri Eier
sa bu, zgr Nitekim, hareketleri-
ni ne bir buyuruya', ne de yahut ken-
dinde bulunan ussal bir ilkeye gre yapar. Geri z-
at$ uurum nnde bir dn-
mesi duyar; ama da bu zgrlkten
gelir. ancak bu zgrlkle bir anlam kaza-
zgrlk verimli ve bir szcktr. Bir
ye koyuyorsak onun verdiii koyuyoruz.
yleyse, Hayat
br (Sinekler).
Sinekler'de, Oreste'le Jupiter uzun ko-
zgrlinn dnya dzenine
temi ele Bundan byle
eserlerini hep bu tem ynetecektir. Oreste'in
srdren Mathieu Delarue '-zorlk kah-
kendi istemini belirtir. Her-
kes kendi Her kahraman bir
kayma, kendinden korkma iinde, nceden kestiTilerne-
yen bir gider. Hibir
lerini zorlamaz, ya da byle iin
maz: Ne ne ne
ne ne ne de toplum-
sal ya da bu biim bir olma-
ya iter. Geri havada yzen, soyut birer
dirler; belli bir gereklik iinde, belli bir tarihsel, top-
lumsal, ruhsal gereklik iinde bulunurlar;
ama bu durum bir (determinisme'e)
yol amaz hibir zaman, zgr bir semeye yol aar,
43
o kadar. Nitekim her an semek zorunda
iar. Bu yzden de kendilerinden sorumludurlar. Mathi-
eu acaba Marcelle'i seviyor mu, Marcelle
mi, Daniel mu, Mathieu
komnist olacak .. Bilemeyiz. nk hepsi de z-
grdr, ve desteksizdir. Zaten birbirin-
den da bu zellikleridir. Bu
ilerde ne kestirelemez. Brunet
komnizme da Mathieu Oysa iki-
si de lde zgrdr,
gibi da bir semedir
da. her an yeniden kendi semesini yap-
mak demektir. zgrlk son cildinde, Ruh
taki lm'den bir sahne Mathieu'nn daha
. yksek bir gsterir. G-
zel ama, zgrlkte de bir bir ykseklik
var acaba? Gerekte ve
lanma da birer zgrlktr. nk zgrlk
nun her an bir seme yapmaya iten yneltinin, bir
gereksinmenin gelir.
sa, zgrlk bu yneltinin, bu bu belir-
Ienmenin bir Bun-
dan tr kadar da zgrlktr.
zgrlk belli bir editn biimine tutsak z-
grlk, ortak
bir ne
z budur. bu bir bozgunu, bir
yenilgiyi zafer sokma kendi
sine srekli bir bir
z olmayan bir Bu durumundan tr se-
ve sorumluluk ona gerek,
ne uygun olarak grnrler. Giderek, varo-
bir olur burada; hayale dayanma-
yan, tek
yazar olarak de olarak ne-
mi de bundan gelir belki. Geri edebiyat \'e
kurgu (romandaki, tiyatrodaki) gc, b-
44
sz gtrmez. Ama edebi zerimi-
de etki, etkiye hi
benzemez. Bu roman
(yani dogmatik benimse-
ve dnya) arasmda bi{
Bu bizi zne gtrecektir.
Onun . iin biz, bir yana da eser-
ler zerinde .Sartre'm eserleri byk bir etki
zerimizde. Bu etki, bize kendini zorla kabul
ettiren ve bir trl bir evrenden
gelir: evreninden. Bizi onun
entrikalar
dir (V s konusu Marcelle acaba ocu-
mi?); birbirinden pek edileme-
yen nesnel olan
neden sonra beliren ve ilerde de
gibi, dnyaya
kuramsal (nazari) anlam da Bizi bu roman-
lara evrendir.
Geri Sartre'da byk bir gc, belirtme
var; ama bu yetenek daha az gze
zaman daha gerek, ze daha uygun Gr-
me duramaz nk, hemen siliniverir.
retici yorumlar ve
olan oranla. Gizli Oturum'un,
zgrlk de
gsterir bunu. Nitekim, bunlar ustaca uygulan-
birer nesnellik Szn
yapan, bir evreni
Elbette herhangi bir evren bu. Sart-
re'a zg bir evrendir. evrenidir. brleri
gibi bu evren de kurguyla (fiction) unutul-
maz bir sr belirtilir.
' ki bir Faulkner'in bir var-
sa, da bir Bizi onun gcne
da bu bu Sa-
ma ve bir evrenle ve serseri,
45
bir bilinle yz yze gelen bir bu.
halde bir dnya; her
halini bir dnya; btn
yollan bir dnya ... O kadar ki, bile
kendisiyle arlanmaz bir kitledir bura-
da: dahi zntr; bahar
bir deniz soluk ve kara bir dzey-
dir. zre, evrenden kopup kaan bu dn-
ya, iinde ka-
bir oda gibidir. hibir rzgar giremez.
san bedeninin kokusu, duman, ter, ve git-
tike artan bir hava orada. La Cham-
bre'daki Pierre'in her zaman rtk duran perde-
leri ve byle bir Mar-
celle'in ise, :ierden bir benzer. Gizli
Oturum'daki ve penceresiz odada Ines, Estelle,
Garcin bir arada hem de oldum bittim. Tut-
byle srp gitmesi, insanla dnya
o nlenemez Sahne hep bir
yerdir, hi bir kovuk: Bir kahve.
bir otel, ya da bir mahalle (Montparnasse Mahallesi
gibi): Sartre'm gerek Olypme'i budur.

hem kendilerini, hem de birbirle-
rini tedirgin ederler. Kendi tiksintileri,
bir bilmezler, grmez-
ler. bir bile bir
konusudur onlar iin. evre-
leriyle oldum
cehennemdir! (Gizli Oturum). Kendi-
lerine dnnce ise, Susamadan imek

eserlerinde kendi ken-
di znden her stne zalim,
bir tutulur. yle ki, yneten
bilincin zgrlln ya
da zn istemini- ele
geiremezsiniz. Bu hi mi tan-
istemezler? ya, asla byle- bir izie-
nim (intiba) vermezler bize. Onlann gze arpan
tiksintileridir daha ok, biyolojik
m benimsemekteki beceriksizlikleridir.
etinden, durumundan duyduklan rperti cinsi-
yetten kadar cinsel sim-
geler (yorgun
ve gsterilir. Gizlilik'te Lulu'nun cinsiyetin-
den kamak, kurtulmak iin aba dile getiri-
lir. bile hep kusmuk ve pislik kokar: Erteleme'-
deki o sahne, bu eserleri-
nin doruklarmdan biri (hatta en g-
l sahnelerinden biri) olarak gsterilebilir. Mat-
hieu ocuk istiyorsa,
ca zgr kalmak iin istemiyor bunu, cinsiyete
hmtan (bu, hayata da bir t-
r de istiyor. Sevgili kirli ve besinli yemek
dolabu: Marcelle'in iin Mathieu'nn d-
Eserde grlen (homosexuel) ki-
de bu tiksintinin bir belirtisidir. Kal-
ki Sartre duygusuna L'Etre et le Neant'm
en kuramsal paralannda bile
zellikle cinsini ortaya koyar. Bedence
ve o
tiksinme duygusu
gte bir sese onda.
Ama, rezaletten ve
sayinamak gerek bunu. Byle bir
sulamak olur Onun bu yoldaki direni-
ve derin gelir.
Sartre bu evrene bir trl aklm-
dan o (musallat fikir-
den) tr Elbette, beraberinde .srekli
47
bir anlrk getirmeseydi, biebir
bu Bu denebilir ki,
eserin z lde
artan- bir hayalidit. Maden gibi kuru, bozul-
maz, bir hayal, bir
Imda hristiyanca bir grlr: dn-
ya gerekte bir ilk srdren
kirli bir
Ama iin bir yol gerek: Hem Sartre bu-
gvenmeseydi sz aar ondan? Bir
olamaz bu, bir trajedi de olamaz. nk
ya da umutsuzluk ne ne de etkisi var-
Onun iin buradaki yolu olsa olsa zgrlk
olabilir. Nitekim Sartre da zgrlkten sz za-
man
ia Baudelaire incelemesinde- ve
bir inanla, tutkuyla Gelgelelim, ya-
da Sartre, ya-
gibi roman evreninde de
yol, yani tutku olarak zgrlk bu z-
g (cevr cefa) evreninin asla
Sartre gibi da zgr
Oysa, gerekte ,hi de yle grnmezler bize. Kurtulu-
getiren bir zgrlk iinde sanki. Geri
eser henz, zgrlk yaka-
ve titrek kahramanca bir zgr-
ama bu
bize onun iin o saplanh-
evreninden gerekir.
Sartre bir zarar vermeden bunu yapabi-
lir mi acaba? Kendi istemiyle yz yze gelince, usta-
bir elinde? ya,
derin de
olur. byk hibir yapamaz.
sa, en eserleri en az .Giz-
lilik, Oda, Gizli Oturum. br eserleri
ise, bunun tersine, hareketlere bir anlam yk-
leme istemidir. Bu yzden okur
kendini, bir yaratma ile gerek
bocalar durur.
nedir? Bu
gc dnyadan kamakta, kenr.linden kopmak-
ta, yapan yok et-
mekte grlr. Ama kopmak gerekte bir
olmak bir ki. Hem, kopup
bu dnyada yal-
hilik, zgrlk mu
bir
rulanabilir? bir olarak
iin bu ne ile bize
gstermesi gerekirdi; istememek ve inkar etmek z-
inanmak ve de ek-
lemesi gerekirdi. :ki Sartre bunu yapmaz. Nite-
kim, bir Kendi
zgrlklerinden ok Sevmek
ve hareket etmek iin semek iin seerler. Oy-
sa, yenmek iin yoksun bir zgrlk-
ten -szgelimi,
bulmak gerekir. Ama, bu o
evrende ortaya sarsahi-
lecek tutku nereden gelecek? bilmiyoruz. nk Sart-
ne renk ne gerek
zg bir zgrlk sesi, ne de bir zgrlk Bun-
o koca eser iin gze grnr tek tehli-
kedir geri; ama gitgide is-
tem ise gitgide da bir talihtir onun
iin. onun talihi kendine
Bir bildirisi (message) olmaktan ok, bir dn-
ya bilmek
ve ve
Yani, bize ileten o
ve ... Elbette, sonu kuram-
F. 4/49
ca varan ya da gerek
na bir kurguyu yamamaya yeltenen
bir iinde olamaz bu. (ya
da bir
varsa, bu roman eseriyle felsefe eseri
Yoksa, romana yerle-
onun bozmak ve gcn
derken, tersine, eseri sakatlamak tehlikesi
ni
50
BiR iNSANCIUKTIR
Lotfont Bompioni
Bir bu kitap, Fran-
yazar ve filozofu 1905 Jean-Paul Sartre'-
1946'da Club Maintenanbda bir konferan-
metnidir. Konferans, o
Fransa'da ve Avrupa'da byk bir ya-
olan ona
kin ve dzeltmek,
gtmekteydi. nk,
eylemsizlik ve znelcilikle,
kntolikler ise ktmserlik ve bireyeilikle suluyorlar-
stelik, herkes bir
anlamda Bundan tr.
kimseler iin gitgide
Gerekte her nce, bir felse-
(*) Laffont Bompia.ni-Dictlonnaire des Oeuvres Contem-
poraines de tous les pays, Paris, 1968, s. 258.
51
fi iki Karl Jaspers
ile Gabriel Mareel Hei-
degger ile Sartre temsil ederler.
Ama ikisinin de zden n-
ce gelir;. yani, insan stne znellikten
larak yrtlr. Bu XVII. yz-
klasik felsefesinden zere, klasi:k
felsefeye gre, yaratmazdan nce zn
ortaya : bir
kavrama gre bir gibi... zn
tan nce gelmesi XVIII. felsefesinde
de
ise, zden nce
kabul btn sonula-
stlenmektedir. Ona insan diye
bir yoktur; insan kendini yledir;
temel semesi olan bir nce kendi-
ni belirler ve sonra btn iinde ortaya
Bu insan, kendini seerken btn in-
da olur. nk, o
tirmesi gereken bir insan imgesi kurar. Onun iin se-
me bir Bylece, her insan her an
btn
zgrlk iinde bir belirtisi gibi grme-
leri gelip bir yerde sorumluluk duy-
gusuna yani eyleme ve ahlaka
bir nesnel zerine kkten
zgr olmaya mah-
kumdur.
Byle iin, ahlaksal bir boyun
me bir
ktmserlik de, kkl zgrlk duygu-
sudur. diye bir gre,
eylemlerimizi ancak bu duygu
liriz. bir ktmserlik varsa, gerekte
bunu bir iyimserlikte diye
52
gerekir. Bu iyimserlik, gerekilik insan-
eksiklerini, gren bir sorumlulu-
Onun gznde bir eylem ve
zgrlk
gelince. o da, ileri srdkleri gibi-
burjuva kkenli bir belirtisi
bir nesne gibi grmeyi bir n-
k, bu znelcilik, zneler kapsar; insa-
ancak olan gre
belirlenir, de znde ll
Her insan, durumunun somut br insan-
lara Bundan hem tek in-
san iin, hem de btn insanlar iin istenmesi gerekir.
Bylece. zgrlk ve temeli zerinde bir or-
Bu, bir her
gn yeniden Nedeni Bu
her gn yeniden elde edilmesi gereken bir insan zgr-
bir veri olarak grmyor onu.
Sartrem zetini budur.
Konferanstan sonra Sartre ile Naville bir tar-
Sartre bu ile
ortak ve sergile-

53

(L.Existentia.Ji.sme
est un humanisme)

Jean - Paul Sc:B1re
55

J. P. Sartre

YNELTiLEN
bir sr
savunmak istiyorum burada.
Bu ilkine gre, umut-
bir durgunluk, miskinlik iinde
kalmaya Ona kapa-
btn yollar, bu yzden eyleme hi yer
dnyada, hareket bu du-
rm, salt gzleyici bir felsefe olmaya
Oysa, tek gzleyicilik bir
. stelik, sonunda burjuva felsefesine s-

Bunlar, zellikle komnistlerin ne srdkleri
tirilerdir.
57

hep kt
hep
Kirli, hep.
Her yerde gzlerimizin nne. G-
len gzellikleri, insan umutlu
glgede O kadar ki, katalik
Mlle. Mercier'ye gre, glmse-
mesini bile
Her iki gre de (humain) daya-
bizde. tek ele
-bunu komnistler sylyor-, btnden
nk znellik (sublectivite)
olarak onu; nk Descartes'-
yleyse szne
nk tek kendini
gz nnde Bundan tr
de yremizdeki insanlarla
ve cogito (I) He
yan kimselere
KA
Katalikler ise bizi: Gya biz
ciddili-
inkar Oysa,
ve ortadan
gereksizlik ve bir ge-
ride. O zaman, herkes her istedi-
yapar, kimse de
kt edimlerini (actes)
(1) Cogito: (iyleyse
sznn <eviren>
58
Bu
Zaten bu kk
bir da bundan. Gri birok
kimseler burada sz
lirler. Olsun, biz gene de yolumuzdan
ne belirtmekten geri durma-

VE V
Her nce syleyelim:
deyince, yol veren ve her gere-
her eylemin bir evreyi, bir ku-
gsteren bir (doctrine)
gibi, bize en zorlu insan haya-
szm ona hep kt zerinde ol-
Geenlerde bir
sinirlenince uygunsuz bir sz Bu-
nun zerine zr Ben de
mu oluyorum ne! Gryorsunuz ki her irkin-
lik. her
DOGALCILIK VE V
Bize (naturaliste) denilmesi de bu yzden.
Hani yle
bugn ve korkudan
daha byk bir fke ve rperti grr
de yle ki, bir -sz-
gelimi (2)- okuyan kimseyi, var-.
bir okuyunca hafakanlar Ne
(2) Emile 1887'de Toprak (La Terre)
Trke evirilerh ev. H. Suha Gezgin,
1946/ev. Harndi 1946, 1973.
5!
denli znl olursa olsun. ya-
rarlanan biri, gene de bizi ondan daha znl (hzn-
l) bulurdu. Ama bu, nce can sonra canan ya da
iyilik eden ktlk bulur demekten midir?
ULUSLARIN
Burada bir beylik sz var ki
hepsi de kurulu
gelmeyiniz, iktidara kafa izmeden
uslu olunuz! nk bir
her ey1e,m romantikliktir. an-
bir denemeye dayanmayan her
bs}
da gste:riyor ki ktye insanlar! Onla-
bundan iin nlerine engeller dik-
mek gerek; yoksa, bir s arar
Bu adamlar buna benzer can (hik-
metleri) nmze srerler. Dilkrinden ger-
eki trkler eksik olmaz. yleyken, bir edimin
ren az buuk gsterdiniz mi. hemen kalkar
karamsar, znl, olmakla
sularlar. Kendi kendime hep: Bu baylar var-
mi, yoksa iyimser-
mi
tide korkutan, insana bir seme
yoksa? Bunu anlamak iin
tm felsefe gzden geirmek gerekiyor soru-
yu.
V MODASI
nedir?
Bu kullananlarm onu savunurken
olduka glk ekiyorlar nk bu szck
60
moda oldu O kadar ki. Clartes'nin dedikodu ya-
bile diye imza
yor, falanca ya da mzikinin bile
dem vuruluyor. Hem de byk bir sevin
duyuluyor bunun sylenmesinden. var-
ylesine ylesine
ki, hibir desek yeri-
dir. Grnrde (surrealisme) benzer
bir nc da iin olacak, ve
rezalete kimseler, drt elle sa-
Oysa, bu felsefe hibir getirmiyor onlara.
nk, rezalete en az bir o. Olduka
kuru ve bir Daha ok uzmanlara ve filozof
!ara zg bir ..
TRL V
OKUL VARDIR
yledir ama, yine de kolayca bu
reti. bunca iki bulun-
geliyor: Birinci hristiyan
Katalik mezhebinden Karl Jaspets'le
Gabriel Mareel
lar ise, Bunlar
Heidegger'i, ve beni sayabilir-
siniz. Bu iki kolu ortak yan, her ikisinin de
zden
nce gelir. buna, <<znellikten hareket et-
mek gerekir de diyebilirsiniz.
ZDEN NCE
Peki, ne demektir bu? Ne bu szden?
bir nesneyi, bir ya da bir ka-
ele Bu nesneyi bir kavramdan
61
esinlenen (ilham alan) bir zanaati Zanaat-
onu yaparken bir yandan
br yandan da bu kavramla bir retim tekni-
bir reetesine Bylece, ke-
hem belli bir biimde bir nesne, hem
de belli bir yarayan bir olur.
Neye bilmeden
kalkan bir kimse tasarlanamaz. Bu demektir ki,
z (yani onu ve
reetelerin, tekniklerin, niteliklerin hepsi)
onun nce gelir. bir
ya da byle bir n-
ceden Burada teknik grm
(vision) ile Bu grme bakarak,
nce gelir diyebiliriz.
bir bile zaman yksek bir
gibi benzetiriz.
hangisi olursa olsun, -ister
Descartes'inki, isterse Leibniz'inki gibi bir ol-
sun-, yine de biz iradenin az ok (mdrikeyi)
hi olmazsa onunla birlikte ka
bul ederiz.
"''VII. Y2YIL
TANRI VE
neyi ok iyi bilir di-
ye Bylece, ruhundaki insan kav-
kavra-
oluruz. Nasil ki bir teknik kav-
gre da bir
ve gre yapar. Yani bireysel
(individuel) insan, anlakta var olan belli bir

62
XVIll.
VE DOGA
bu dinsizlik
da- ortadan Elbette, z va-
nce gelir sonucu bu.
nk bu biz, hemen hemen her yerde, Di-
derot'da, Voltaire'de, hatta Kant'ta bile gryoruz. On-
lara gre, bir insan Bu
insan bu kavram herkeste bulunur.
Herkes evrensel insan zel bir
Kant bu evrensellikten Orman
da bir burjuva ile temel nitelikleri
kavrama uyar. bir deyimle, her
ikisinde de zellikler gze arpar. Demek
ki burada dahi z, bu
tarihsel nce geliyor.
TANRIT ANIMAZ V
Gelgelelim, benim var-
daha Ona gre, yok-
sa, hi olmazsa zden nce geleD bir
Bu bir kavrama gre
belir1enmezden nce de Bu He-
idegger'in insan dir.
zden nce gelir. ama, ne demektir bu?
demektir: insan yani insan nce dn-
yaya gelir, var olur, ondan sonra belirlenir,
zn ortaya

KA VRA
gre insan daha nce
belirlenemez; hibir o zaman. Ancak son-
63
radan bir ve kendini yaparsa yle
Kavrayacak, tasariayacak bir olma-
insan diye bir de olmaz bu durumda.
kendini gibi olmak iste-
gibidir de.
NASll..
YAP ARSA YLE OLUR
var olduktan sonra kendini gibi-
dir, bu (hamle-
den) sonra olmak gibidir. Kendini yapar-
sa yledir yani. ilkesi de budur
te. Buna znellik verenler de var. Onlar bizi
znelellikle (subjectivisme) suluyorlar.
TASARI (PROJET)
Peki biz ne demek istiyoruz bununla-?
tan ya da masadan daha mu sylemek
istiyoruz yoksa? demek istiyoruz: varolur
nce. Bir ve bu bilinci-
ne varan bir olarak ortaya Bir yosun, bir
ya da bir nesne o, znel
olarak bir Bu n-
ce hibir yoktur. Gkyznde hibir
ondan nce.
sa eyle Olmak
yani. deyince bilinli bir an-
biz; iin kendi kendine
sonra gelir bu. Bir partiye girmek, bir kitap
yazmak, evlenmek istiyebilirim; ama btn bunlar ira-
de denen daha kkl, daha bir
semenin belirtisidir.
64
TEPEDEN
TIRNAGA SORUMLUDUR
Gelgelelim, gerekten de zden nce geli-
yorsa, insan ne sorumludur yleyse.
ilk de her kendi
omuzuna ykle-
mektir. Ne var ki biz, insan sorumludur derken, yal-
kendinden sorumludur demek istemiyoruz, b-
tn insanlardan sorumludur demek istiyoruz. Grl-
yor ki iki var 'znelcilik' Ba-
da, hep bu ifte
zerinde duruyorlar. Oysa znelcilik, bir yan-
dan bireysel znenin (sujet) kendi kendini semesi,
br yandan da
elinde demektir. derin anla-
bunlardan. ikincisinde gizlidir.

kendi kendini seen herbiri-
mizin kendi kendini semesini bundan. Ama
insan kendini seerken btn da seer. Ken-
dini semesi btn br da semesi demek-
tir zamanda. Olmak kimseyi
ken, herkesin de
Hipir edimimiz yok ki, zorunlu
bir insan (tasavvuru) bizde.
te yandan, btn seerken
kendini de olur. ya da byle se-
mek, bir be-
lirtmek demektir. nk, hibir zaman kty seme-
yiz. Hep iyiyi (iyi seeriz. Herkes iin iyi
olmayan bizim iin de iyi olamaz.
F. 5/65
BTN
SEERKEN KENDiNi DE SEER
zden nce gelince ve biz,
gre isteyince, bu tasan her:kes iin.
btn iin bir ve geerlik By-
lece, kadar by-
olur, giderek, sonunda btn kucaklar.
Bir sosyalist de, bir hristiyan
girmeyi seersem, bununla
olurum: te-
vekkldr, boyun nk bu dnyada salta-
nat yok insan iin!:.
Gelgelelim, bu hareketimle, bu
kendimi olmakla kalmam, herkes te-
vekkl vermekle btn da
olurum.

BTN BAGLAR
Daha bireysel bir rnek Diyelim ki ev1en-
mek, oluk ocuk istiyorum. Bu evlenme
benim durumumdan, tutkumdan
dan) ya da bile, yme de ben bununla
kendimi olmuyorum, btn
da tekli-evlenme '<monogamie) yoluna sokmaya,
lamaya oluyorum.
Demek ki kendimden herkesten de
sorumluyum. Kendime sorumlu olunca, herkese
da sorumlu oluyorum. belirli bir insan
kuruyorum, yani kendimi seerken gerekte
'insan seiyorum.
Bu durum umutsuzluk gibi
grkemli szcklerin
66
stelik, zere, yle zor falan da
bunu anlamak, hatta olduka
BUNALTI
nce deyince ne
yor? yrekten verirler:
derler. Bunun
ve olmak kimseyi bir yasa ko-
yucu olarak btn seen o derin ve t-
mel (klli) sorumluluk duygusundan kurtulamaz.
rusu, bu (bu i bu bun-
bu Ama biz yine de
nu ne Onlar, bu maskeleyerek
ondan kaarlar. Nitekim, kimseler
kendilerini kendilerini
sorumlu Bu yzden, <<Her koyun
kendi derler. da onlara, Ya
herkes de sizin gibi yaparsa, o zaman ne olur? diye
silkerek cevap verirler : <<Her-
kes de byle yapmaz ki!
Ne olursa olsun, biz yine de durmadan
kendi kendimize: Ya herkes de bizim gibi yaparsa
sonu nice olur?
BUNALTI VE Y ALANCILIK
bu ancak kendini
aldatarak kaabilir. Herkes byle yapmaz, diye ya-
lan syleyen ve zr uyduran kimsenin ii rahat de-
nk, yalan sylemek yalana
verilen evrensel de iine onu ta-
Bu zaman dahi kendi-
ni gsterir. Kierkegaard bunu
67
diye Hikayeyi bilirsiniz: Bir melek Haz-
reti e kurban etmesini buyurur.
Hani, gelip de Sen ada-
diyen gerekten bir melek
bilinse, y()lunda gidecek, sorulacak bir kal-
mayacak. yle iin, sorar: eBu sa-
hici bir melek mi acaba? Ben miyim?
(hallucine) bir deli
Szde kendisiyle telefonla ve buyruklar
veriliyordu! Hekim ona: Sizinle
kim Deli cevap Kendisinin
sylyor bana!
yle ama, gerekten kim ispat
edebilir ona? Bir melek onun gerekten bir
Ihelek kim is patiayabilir bana?
sesler duyarsam, cehennemden de gkten
ni, yahut bilin ya da durumundan
kim ispatlayabilir? Bu seslerin gerekten ba-
na kim ispatlayabilir?
Bu durumda kendi zel ve insan-
zorla kabul ettirmeye kim itebmr beni? Kim ben-
den byle bir bekleyebilir? Hi kimse! nk bu
sorulara hibir (delil), hibir
gsteremem. bana bir ses onun bir me-
lek sesi yine ben karar veririm. Bunun gibi,
ya da bu edimin iyi sylersem, onun kt
iyi bir edim yine ben karar veririm.
Onlardan herhangi birini yine ben seerim. Hibir
gerekten syleyemez bana;
yleyken her an onunkjlere benzeyen edirolerde bulun-
mak zorunda Sanki btn gzlerini
ona gre davranmakta, ona
gre kendini dzenlemektedir: stelik, bana
herkese de byle grnr bu.
68
BUNALTI
GTRMEZ
Onun iin her insan demelidir:
edirolerime bakarak kendini gre, byle
hareket etmekte mu?
byle demezse, bilin ki,
den demiyordur. Elbette.
gtren bir sz konusu b'.ll'a-
da. (basit) bir sz konusu. Sorumluluk-
olan herkes bilir bu Nitekirn, bir
yklenen bir komutan, nice
lme da olur. s:
telik, bu kendisi seer. Geri stlerinin
komutlar da ama pek bu ko-
mutlar, enine boyuna yorumlanmak ister. Bu yorumla-
ma on, on hatta y:i,rmi ilgilidir.
te bu yapmak, ona gre bir karar ver-
rnek komutana Bundan tr, verirken
ister istemez bir bir i B-
tn komutanlar bu Ama bu, yine de
hareketlerine engel olmaz Tam tersine, eylem-
lerinin olur.
BUNALTIVESORUMLULUh
nk bir sr olanakla yz yze getirir
Komutanlar bu olanaklardan birini seince, an-
cak. iin bir bilirler onun.
szn bu bir bu-.
n ancak sorumlulukla ancak
br insanlar beliren bir sorumlu-
lukla zere, bizi eylemden
bir perde ;. tersine, bizi ey lernle bir
tiren, harekete gtren bir eylernin bir para-

69
Heidegger'in pek bir deyim
Bu deyimden biz:
iin insan bir Elbetie,
bunu sylemekle bitmez. so-
nuna kadar izlemek gerekir bu deyimin. Bundan t-
r elden az
ortadan yeltenen belli bir laik ahlak anla-
bylesi bir

1880 profesrleri bir laik
ahlak kurmaya d-
ve bir
(faraziyedir). Geri bu iyi
lur; ama bir bir toplumun, uygar (medeni)
bir var iin, teden beri var
ve ciddiye nsel. yani deney ncesi ( a priori)
de var gerekir. nk an-
cak bunlara dvme-
mcsi, yalan sylememesi, ocuk drst ol-
Ancak, bunlara
zorlanabilir yahut ki,
olmasa da bu Nitekim,
kk bir yok da olsa- bu
var bir evrende gs-
terecektir.

trl da var bu konuda. Bunla-
ra kktenci (radicaliste) veriyorlar Fransa'da.
dinlerseniz, olsa da olmasa da bir de-
nk olsa ilerleme, drstlk, in-
dzglerini yine; ve
70
ilgili bir .. Geri
bu da zamanla sessizce ve lp
gidecek ,ama biz yine onu.
ise, tersine,
ok bir durum Tan-
ortadan evrendeki
leri bulmak da ortadan kalkar: Bizim
za iyiyi sonsuz ve yeterli bir bilin (yani
var iyi diye nsel bir de
var olamaz nk iyinin var ve
lunun drst yalan sylememesi hi-
bir yerde nk biz, ancak insan-
var bir ortamda
VE V
Dostoyevski, her mubah olur
du, diye bu sz,
Gerekten de, yok ise her
dir hibir yasak Bu demektir
ki insan, kendi Ne iinde d aya
na cak bir destek ne de tutanacak bir
dal. hibir zr, dayanak yap
zden nce gelince, ve don
bir insandan sz edilemez elbet. nceden belirlen-
bir nk. bir
gerekiretlik (determinisme), kadercilik yok
tur burada, zgrdr, insan zgrlktr.
ZGRLKTR
te yandan: olmazsa, gs-
terecek huyurular da olmaz Ne
nmzde, ne de
da- bizi susuz
71
ve ozursuz (mazeretsiz) Bu durumu,
san zgr olmaya mahkumdur, zorunludur, szyle
Zorunludur: nk z-
grdr, nk yeryzne geldi mi, dnyaya
bir kez, btn sorumludur.
tutkunun gcne inanmaz.
Gzel bir tutkunun, bir sel gibi, birta-
edirolere
Kt edimler iin bir zr saymaz tutkuyu.
Ancak bu konuda: kendi tutkusun-
dan sorumludur. yeryzn-
de kendisine yol gsterecek, nceden bir
ret de Bylesi bir ona
bir yatmaz da ondan. Her
bu gibi
bilir de ondan ....
iNSANI BULUR
Bilir ki, desteksizdir her an
bulmak Gzel bir ya-
, Francis
Ponge. ok yerinde bir sz. Gelgelelim, Gelecek gk-
yznde onu grr, ynetir , diye an-
lamak da bu sz. nk o zaman geen
gelecek, gerek bir gelecek olmaktan

Onun iin, bu sz, <<Ne olursa olsun, ya.
bir gelecek el bir onu
bekler, diye anlamak olur. Aina bu durumda
da insan kendi olur.
Bu daha iyi iin
cilerimden birinin geenleri Si-
72
ze: bir gn geldi.
iin annesi . .A!a
beyisi ise 1940'ta bir Alman Deli
biraz ilkel ama soylu bir duyguyla,
cn almak istiyordu. Gelgelelim, annesinin ondan
kimsesi yok. ihanetinden 've b
yk lmnden zgn. Tek
teseliisi kk tek o Gen adam
iin o anda seilecek iki yol var: Birincisi,
geerek .bzgr Kuvvetlerine yani
annesinden ikincisi, annesinin kala-
rak onun etmek, yani
kamak. biliyor ki, annesi ancak kendisine daya-
narak ve ondan ya da lrse
derin. bir yUvarlanacaktrr. Yine
biliyor ki, annesi iin hareketin somut (m-
belli bir sonu Onuri
mak. Ama, gidip iin hareketin
elle tutulur, belli bir sonu yoktur: Belki de suya
cektir emekleri, hibir Nitekim,
gitmek iin geerken yakala-
bir toplama kampmda sresiz kalabilir. Yahut
ya Cezayir'e da orada bir broda
bunun sonucu savasa
Bu durumda iki eylem
le Biri somut, ancak bir ki-
ilgili bir eylem; teki daha bir toplulukla,
bir ulusla ilgili, sonu bellisiz, belki de bir
eylem ...
tKi AHLAK
iki trl ahlak
zamanda: Bir yanda bireysel sevgi,
ve var; br yanda ise daha fa-
kat etkisi ve daha bir ahlak var. Bu n-
73
lardan birini semesi gerek. Ama bu
iin kim ederek ona? mi
edecek? nk ona
yrekli sevin, kendinizi
en etinini sein! der. ama,
en etin yol hangisidir? Nedir en ok olan? Bir
mi, yoksa bir
etmek mi? Yani, sonu belirsiz bir dav-
yoksa belirli bir Kim nceden
bildirebilir bunu? Hi kimse! Hangi ahlak n-
ceden belirtebilir bunu? Hibir ahlak! Kant
ara ara gibi kullan-
ama der. gzel sz!
Nitekim, annemin ara gibi
ama gibi olurum ona; ama o zaman da
evremde ara saymak ekincesiyle kar-
Tersine, ama say-
olurum ama bu sefer de annerne ara gibi
davranmak yz yze gelirim.
DEGER VE DUYGU
somut ve be-lirli du-
rumu iyice kesin bir yol gstermiyorsa, ge-
ve bellisizse yani, yapacak tek bize:
gdillerimize uymak, onlara gre davranmak. Delikan-
da byle yapmaya Kendisini
diyordu: Gerekte duygudur aslolan. Onun iin,
duyguya boyun Beni belli bir yne
iten duyguyu semeliyim. Annemi her ( al-
ma serven
zlemimden) ok duyarsam, onun
elbette. Ama, tam tersine, annerne olan sev-
gimin hi de yle derin, yeterli duyarsam
ekip giderim.
Peki ama, bir duygunun ney-
74
le belirlenir? Szgelimi, annesine gsterdi-
duyguyu nedir Cevap verelim: Anne-
sinin yanmda Bunun gibi;. ancak
na para harcarsam falan dostumu, yoluna bu
denli para dkecek kadar syleyebilirim. An-
cak annemi, dizinin dibinden
mayacak kadar syleyebilirim. Demek ki
bir duygunun ancak onu bir edim-
le belirliyen bir hareketle ta-
Gelgelelim, hareketimi
cak bir duyguyu istemekle de kendimi bir dng-
ye (fasit daireye) oluyorum.
te yandan, Gide'in de iyice zere,
nan bir duygu ile gibi gsterilen bir duygu-
yu birbirinden ok zordur. Bir duyar gibi
grnmekle gerekten duymak
karmak olduka gtr.
annemi karar vermek yahut
den annemin ne srmek ya
da annem iin belirten bir oyun oynamak,
hemen hemen
DUYGUYF MEYDANA
bir deyimle. duygu hareketlerle ol;..:-
Duygunun edimlerden sonra ortaya
yleyse, .duygunun yrmek ol-
maz. Duygu bana yolu gsteremez nk. Bu
demektir ki, kendimde ne beni harekete getirecek ger-
ek durumu arayabilirim, ne de hareketimi
cak bir ahlaktan bekleyebilirim. Buna
siz, Gitsin diyeceksiniz. Ama
bir istemek, o semek demektir
nk, o neler
nceden kestirebilir insan, n-
ceden tasarlayabilir.
75
VE
trl verecek kimseyi se-
mekle, insan kendini seer. Niteldm., hristiyan iseniz,
dersiniz: bir Gzel ama,
hangi Trl trl var:
var, eli bekleyen var, kav-
var... hangisini see-
ya da bir
de nceden ka-
demektir. Bu duruma gre, da
bana gelirken kendisine biliyordu.
Bu cevap ancak olabilirdi: zgrsnz, onun iin
kendiniz sein, yolunuzu kendiniz bulun! Hibir genel
ahlak size syleyemez. Buna ancak
siz karar vereceksiniz!
GENEL AHLAK YOKTUR
Genel bir ahlak yoktur; nk size yol gsterecek
bir yoktur dnyada. Gelgelelim, katolikler, Var-
diye ayak direrler. Hadi, ki var bylesi
var ama, yorumlayan, fa-
lanca seen de biziz yine. Esir gn-
lerdeydi. ekici bir Cizvit Papazlar
Bir sr
hayatta. Daha ocukken yok-
sul ve kimsesiz Bunun zerine bir din oku-
luna ki bu durumu durmadan
iin ieri
duyuruluyordu kendisine. Bu yzden, kklerin
o onur yceltici, hareketleri grmedi
hi. stelik, on sekizine gelince, biten
bir serveni geirdi. Yirmi ikisinde
nemsiz bir belki, ama onun
iin bir damla oldu bu.
76
RNEK
Gen adam Tam
bu bir Ama neyin
Koyu bir znt ya da
bile yleyken, enioe boyuna bir
gzel Evet, bir bu.
de gsteriyordu ki, dnya zaferler kazanacak
bir kimse o, bylesi iin
Dinin,
lar iin Ancak bu yolda zaferler kazanabi-
lirdi. Sonunda, bir bunu.
tarikata girdi, Cizvit oldu. zere, bir
tin zerine karar verirken tek insan.
Nitekim, bunca bir
karar da verebilirdi: Szgelimi, devrimci ya da
olmak isteyebilirdi. gre,
reti btn onundur,
ca onun
UMUTSUZLUK VE OLANAKLAR
Bir iin, biz ken-
dimiz seeriz. birlikte yrr.
gelince, pek basit bir bu
szn. O da Umutsuzluk, ira demize olan
ya da eylemimize yol aan (ihti-
mallere) gveomekle demektir. Gerek-
ten de, insan bir istemeye grsn, durmadan

Bir dostun bize gveniyorum, diyelim.
Bu dost ya trenle ya da tramvayla gelecektir. Elbette,
bunun iin trenin tam saatinde ise
devrilmemesi gerekir. Yani ben, burada olanaklar (im-
k8.nlar) Ama, onlara, ancak eylemimin
btn bu olanaklara tm lde gve-
77
mnm. Gz nnde olanaklar ey-
lemime pek ilgilenmem,
ilgilenmemek Hibir hibir
(kader) ve benim istemime uy-
duramaz da ondan.
UMUTSUZLUK VE EYLEM
Descartes da, Dnyadan ok kendinizi yenin!
derken anlatmak istiyordu: Yani umuda ka-

bana: olan
eyleminizde bel
niz. Bu; bir yandan, lkelerde
in'de, Rusya'da-size etmek iin yapa-
gvenmek; bir yandan da, siz ldkten
sonra dahi eyleminizi yrtmek ve giderek devrimi
iin gvenmek de-
mektir. stelik, siz buna gvenmek da.
Yoksa,
Onlara ilkin Kavgada ar-
her zaman gvenirim; yeter ki bu arka-
benimle birlikte somut ve
ve bir olsunlar, az ok de-
bir parti ya da topluluk iinde
. olsunlar. yle bir parti ya da topluluk ki, iinde
diye benim de her an onun
girdisini bileyim. Bu
durumda, bir partinin ve buyrultusuna g-
venmek, trenin raydan ya da
tam vaktinde gvenmek gibidir.
kimselere gvenemem elbette; toplumun
iyilik ve
inanamam. nk zgrdr ve ze-
rine yaslana bir insan da yoktur. Szge-
limi, Rus devriminin ilerde nereye bilemem.
78
Bu devrim ille de zaferini diye-
mem. Ancak grdklerimle
kendimi. Ben ldkten sonra, kavga
ele onu en yksek
kestiremem, onlara bu konuda bel
mam .
. zgrdr nk; ne
zgrce kendileri karar verirler. Olur ya,
ben gp gittikten sona kurmaya bile
steli'k, dleli: ve kimseler de
buna gz yumarlar. Bizim iin bunca olan fa-
o zaman bir gereklik haline gelir
VE iNSANIN
Demek ki gerekte insan olma-
yle Peki, bu byle diye,
yan gelip yatmam gerek benim? Hibir eyleme
gerek? nce bir
gerek, sonra da eski kurala uymak: Bir
iin umutlanmak gerekmez! Elbette, eliibir
partiye girmemeliyim, demek bu; Hayal
ancak elimden geleni de-
mektir. Hani, kendi kendime sorsam: Acaba
(collectivisme) mih Hi bile-
mem! bir varsa bu konuda, o da Onu
iin elimden ne gelirse Bu-
nun hibir gvenemem.
V

Eylemsizlik, yangeldimcilik, Ben yapmazsam, el-
bet bir yapan Benim
yapabilir! diyen kimselerin Size anlat-
79
jreti tam tersidir bunun:
nk o, cAncak eylem iinde, iinde gereklik var-
dU' der. Hatta daha da ileri gider: kendi tasa-
bir kendini ger-
lde yani edimleri-
nin (fllerinin) ! diye ekler. im-
di, kimseleri neden
siz de anlayabilirsiniz.
ALDATMA;, DZl\1E
Onlar, katlanmamn, yenilgilerini
benimsemenin bir yolunu bulurlar yine de. Drt elle
bu biricik yol <<Neyleyeyim,
lar yar bana; oysa da-
ha byk bir benim. yle derin
geirmedim, kkl dostluklar sevgime
bir ve uyar bir erkekle
bunun iin vakti ve el-
de edernedim de ondan. ve-
birlikte kura-
birini da ondan. Gryorsunuz
ki beni, bir dilek, ve ola-
nak taptaze iimde Bir
basit edim nledi.
OLMASI
GEREKEN
Gelgelelim, bulmazlar bylesi
bir rk iin gerekten
ve bu griilen olanaktan
olanak yoktur. Kendini sanq.t eserlerinde gste-
ren dehadan deha yoktur. rnekse, Proust'un
eserlerinin btndr; Ra cine'in
80
bir sr trajedidir, bunun hibir yoktur.
yle ya, yeni bir trajedi ne diye Racine'
e onu yazmak haya-
tma orada kendi resmini izer, bu resmin
bir yoktur. Elbette, bunu hayatta
kimselere bir sert
grnebilir; ama br da, gz
nnde onlara: Hayaller,
umutlar, bir ancak yerine
bir hayal olarak, suya bir umut olarak,
bir olarak yarar. Yani.
olumlu ca olumsuzca
Bununla birlikte, ikendi
bir derken, Bir salt eserlerine
gre demek istemiyoruz. nk, daha
ka binlerce onu eder,
lamada yer Bununla demek istiyoruz:
san bir zinciridir. bu ya,
ra tan ve btndr.

YA DA
Bu iinde, bizim
miz iyimser oluyor gerekte. Roman-
korkak, hatta kt
olarak iin bize, o insan-
korkak ya da kt olma-
gelmiyor bu: Nitekim, Emile Zola gibi, biz de
onlara, byle soyaekimden (irsiyet-
ten), evreden yahut insanlar de-
de byle ruhsal ya da bedensel bir ge-
rekircilikten (determinisme'den) tr
deseydik hemen szmze. Sevinle,- Ba-
biz de onun iin byleyiz. Ne
trl ki! derlerdi. Bylece, kendilerini gya
F. 6/81
temize 'Oysa bir anla-
Bu adam sorumludur! der.
Bilir ki beyni korkak iin kor-
kak o; beden gelmez onun korkak-
kendini o duruma gelir. Edimleriy-
le kendini bir korkak olarak gelir.
iNSANIN SORUMLULUGU
Korkak yoktur nk. Sinirli
yoksul ya da zengin var-
ama korkak yapan bu
bir vaz geme ya da bir oluruna
eylemidir. edim demek Oysa kor-
kak ancak edimle, Bu
ynden bal
gibi sulanabilir: ve
de bu Sulanma olgusudur. Bundan tr onlar,
dlek ya da gzpek isterler.
ki. bylelikle, sululuktan olsunlar!
zgrlk iin ne s-
rlen biri de Gzel ama,. bunca
titrek, olur da sonradan kahra-
ykseltirsiniz! ya, olsa olsa, byle-
si bir glnr ancak. Bu yapanlar
samyarlar ki korkak ya da -kahraman olarak dnyaya
gelir insan; yle hi
Neden byle dersiniz? Neden
byle geliyor da ondan: y-
le ya, korkak su sizin mi? Bu durumda
kim ne diyebilir size? Kim kurtarabilir
sizi? Hi kimse! Onun iin zlmeyin, ba
te yandan, kahraman yine kimse
sulayamaz sizi, stnze toz konduramaz. ra-
hat etsin. lnceye kahraman olarak kalacak-
Kahraman gibi yiyecek, kahraman gibi ieceksi-
niz.
82
V ise der bu konuda: Korkak kendi
kendini korkak yapar, kahraman ise kendi kendini
kahraman. Korkak ya da kahraman olmak
elindedir. Nitekim, korkak her zaman
kurtulabilir, kahraman her zaman
kabilir. Genel bir burada nemli olan; yok-
sa, sizi toptan zel bir durum ya da zel bir
eylem


yneltilen bylece
olduk, Siz de gryorsunuz kL
bir miskinlik, eylemsizlik felsefesi
nk insam, eylemle dav-
k-
tmser bir de sylenemez:
uluktan daha iyimser bir olamaz da ondan
gre (kaderi) kendinde
dir. Geri umudun ancak eylemde bulun-
tek ediroleri
ne srer; ama buna dayanarak
cesaretini ve hareketten yeltenen
bir felsefe saymak nk biz bir eylem ve
kuruyoruz. yleyken, birka veriden
yararlanarak, bireysel iine
sylyorlar, bizi. Yaz!k ki.
bu noktada da

yerimiz bireyin geri; ama bunun
nedenleri felsefidir. Burjuva
iin yaslanan bir iin
83
byle Gzel, umutlu, ama temelsiz ku-
(nazariyeleri) iin
dayanan bir iin byle

YLEYSE VARIM (COGITO)
Biz burada olarak gr-
(cogito'sunu) benimsiyor, ondan gerek
olamaz, diyoruz: yleyse bi-
lincin mutlak gerek (hakikat)
budur. kendini bu
ele alan her kuram, ortadan bir ku-
nk cogito'su her
( ihtimalidir). stelik, bir ynelmeyen
her hilik iinde yok olup gider. Ola-
iin ele geirmek gerekir, Ya-
ni, bir var iin, ortada mut-
lak bir gerekir. Bu mutlak gerek
ise basit, kolay, herkese kavranabilir bir
gerektir: bir kendini
anlam zn bilmesi ..
ki bu k.uram, insana veren, gs-
teren tek ona nesne gzyle bakmayan bi-
ricik kuram ...
V VE
Her maddecilik birer
nesne olarak yani, bir bir iskem-
leyi ya da bir meydana getiren ve nitelikler
btnnden belirli tepkilerin topla-
olarak ele almak ...
Bize gelince, bir maddenin
84
bir btn olarak kur-
mak istiyoruz. Elbette, burada gerek diye drt elle
znellik, bireysel bir zrellik
nk, nce de zere, cogito>da insan
kendini da bulur.
DESCARTES'I

Gelgelelim biz, deyince, -Descar-
tes'la felsefesine olarak-, kendimizi
kendimizle birlikte
da oluyoruz. Giderek, da
bizim kadar kesinlik Bylece, cogito ile
kendini kavrayan insan zamanda
da oluyor; ken-
di nedeni, olarak gryor.
ki, kendini zeki, kt,
gerekten zeki, kt, ama
da yle oluyor. Yani, kendisiyle ilgili bir ger-
iin gemesi gerekiyor.
VARLIGI
Demek ki hem hem de ken-
dimi iin gerekli. Nitekim,
ierimin ortaya da
beni bana ya da benim iin bir
isteyen bir zgrlk olarak onun da ortaya
yol Bundan sonra, zneler -
bir evren buluyoruz
bu evren iindedir ki insan kendinin ve
ne
85
DURUMU
insan bir evren-
sel z yok geri, ama bir evrensellik hali var.
Gnmz insan bir
yana daha ok durumundan istek-
le sz stelik onlar durum
deyince, evrendeki temel kabatas
lak gsteren nsel (deney ncesi) tmn
bundan.
DURUM
VE DURUMU
Tarihsel durumlar Putatapar bir toplum-
da insan kle, derebeyi ya da olarak Bu
insan iin bir zorunluk varsa, o da
Dnyada bir grmek,
bulunmak, lml olmak ... ne zneldir, ne de
nesnel; daha hem znel. hem de nesnel bir
yzleri Nesneldirler, nk her yerde grle-
bilir ve zneldirler. nk
hibir yani in
onlara bakarak kE-ndini
zgrce hibir Geri
olabilir; ama yine de hibiri t-
myle gelmez bana; nk hepsi de benim bu
geriye itmem, inkar etmem ya da
onlara uymam iin birer deneme olarak ortaya ill.ar-
lar. Bylece her ne denli bireysel olursa olsua,
sonta evrensel bir
BiREYSEL TASARININ
Bir her bir inlinin. bir Hintli
nin hatta bir zencinin dahi anlayabilir. Bu
86
demektir ki, 1945'te bir durumunu
sonra, kendi
giderek, geen inlinin, Hintlinin, tasa-
yeniden kurabilir. yleyse, her herkese
gre de her bir
Ama, bunun Bu in-
sonsuza belirler, demek ye-
niden bulunabilir, demektir. Bir bir bir
yabaniyi ya da her zaman bir yo-
l u elverir ki onlar zerinde
nun yeterli bilgileri olsun.
Bu anlamda bir sy-
leyebiliriz. Ne var ki, nceden verilmez
bu evrensellik; her gn kurula kurula Szgeli-
mi ben, kendimi seerek bu evrenseli Hangi
her aniaya-
rak yeniden onu. Ama, bu
hibir (relativite) ortadan
BAGI-ANMA
gstermek zgrce
(engagement) mutlak burada, bu zel-
Bu dayanarak her
insan, bir tipi kendi ken-
dini olur. nk hangi
dR ve kim olursa olsun, her zaman
labilir. kltr (izafili
de buna benzer bir sonu Onun iin,
mutlak de gz
nnde tutmak gerekir. isterseniz, bu yolda da
syleyebilirsiniz: Her birimiz solurken, yerken, uyur-
ken. ya da bu biimde yapa-
zgrce var olmak ile mutlak varolmak
hibir yoktur. stelik, zaman iine
yani tarih iinde yer bir muak olmak ile evren-
87
selce olmak da hibir ayrun
tur.
VE
Gelgelelim, btn btne
de nleyemez bu. nk, gerekte, trl gi-
rer bu itiraz. bunlardan yleyse her ne
isterseniz yapabilirsiniz, derler bize. Bunu da
biimlerde sylerler. nce yaratmakla sular-
lar bizi. Sonra da, zerine vere-
mezsiniz!>> diye <<Cnk bir bir
ka stn tutmak iin bir yok.
yleyken, birini brne tutmaya ne hak-
var? Daha sonra de <<:Gryor-
sunuz ki kksz; bir elinizle br
elinizle skyorsunuz!
Bu her de pek grnmyor
bize. nceleyin, birinci itiraza Bir kere.
<<Her ne isterseniz seebilirsiniz)) sz Bir
anlamda semek elimizdedir, ne isterse k seebiliriz;
elimizde olmayan semernektir. Geri her zaman see-
biliriz, ama sememenin de bir seme ol-
bilmek ki, byle bir
ne denli biimsel (formel) grnrse grnsn. kapri-
si ve ranteziyi olduka nemli-
dir yine de.
DURUM
Bir durum cinsten bir
cinsel olabilen. oluk ola-
bilen bir durum
da da) ise bu, o zaman bir semem
gerekiyor, demektir. Beni btn
88
da bir ykleniyorum,
demektir. yle ki, seimimi hibir nsel belirle-
de olsa, durum nk kap-
risle bir yoktur.
VE
GEREKESiZ
Burada Andre Gide'in gerekesiz edim
la Bizim
timizle onunki bulunan o byk gz-
den olursunuz. nk Gide bilmez bu duru-
rnun ne Onun kaprisine
Bize gre ise, tam tersine, insan kurulu bir
durum iinde bulunur. Bu durum iinde hem kendisi
mr, hem de seimiyle btn s-
telik, semekten de bir trl. Ya hi evlen-
meyecektir; ya evlenecek, ya
da hem evlenecek, hem de
her ne yaparsa bu sorun tmel
bir sorumluluk edemeyecektir. Geri,
seecektir ,ama by-
le diye kq.prislilikle sulamak olur
onu.
AHLAK VE ESTETiK
ahlaksal bir sanat eserinin kuru-
daha uygun olur. Ama, Bir es-.
tetik ahlak sz konusu burada, demek iin
acele edelim, yoksa bununla da sula-
maya kalkarlar bizi;. ylesine kt niyetli, kara
kimselerdir nk! Oysa, rnek bir
Bu anlatmak is-
tiyorum: Bir tablo yapan ressam,
B9
kurallara kulak diye yerilir mi hi? Yapaca-
tablonun ne hi sylenir mi ona?
bir tablo denir mi? Denmez elbet-
te! tablo nceden belirlenemez de ondan. Sa-
kendini tablosunun verir, bu iin-
de ykmlenir. ki, tablo da
olan tablodan
bir deyimle, nsel (deney ncesi) estetik yok-
tur. Ancak, eser bitince tablonun birlik ve
yaratma istemiyle sonu grlen
Kimse resmin ne
syleyemez. Ancak nne resimler
zerine verebilir, yani
resimler zerine ... Bunun ne ilgisi
var ahiakla? Hem biz de durum iinde
bulunmuyor muyuz? bundan tr, bir sanat ese
rinin sz hi.
Picasso'nun bir resminden onun da gerek
esiz 9ne srmyoruz. ok iyi biliyoruz ki,
resmini izerken kendi kendini de
eserinin btn
V AHLAK
Ahlak da durum sanatla ah
lak bir ortak yan varsa. o da Her ikisin
de de ve (icad) bulunuyor. iin,
zerinde nsel (apriori) bir karar vere-
meyiz. gelen duru
mullJ.l bunu yeterince
rum: Bu btn ahiaklara ya da
ama hibirinde de yol gs-
terici bir Bu yzden, kendi
gene kendi bulmak Ama bununla demek
istemiyorum ki bu gerekesiz bir seme yap-
bunu demek istemiyorum! Annesinin
90
da seerken bireysel eylemi ve
somut temel yapma'kla ya da
tere 'ye gitmeyi seer k en grmekle bo-
bir semede nk gerekesiz, neden-
siz bir bu.
AHLAKINI SE,ER
kendi kendini kurar. nceden ta-
sona seerken
kendi kendini de olur. stelik, bir ahlak se-
meden de edemez. ister iste-
mez. bir ahlak semek zorunda onu. Gryor;-
sunuz ki ancak bir gre in-
Bu ynden bizi
ile sulamak
NEDENSiZ
olarak. stne veremez-
siniz, deniyor bize. Bu sz bir bir
ma da nk: insan
ve iyice bilerek, isteyerek
ona, da daha iyilerini se! diyemeyiz.
nk: ilerlemeye (terakkiye)
yoruz biz. bir dzeltmedir (islah). ise,
bir durum nnde hep Seme
ise bir durum iinde semedir hep. Szgelimi,
te Amerika i tutanlarla tutmayan-
lar seme ne ise, M.R.P. (3) ile ko-
(3) 1\i.R.P.: Mouvement Republicaine Populaire (Cumhu-
riyeti Halk Hareketi) tutucu parti.
ci Dnya sonra Fransa'da ve
sola (ev.)
91
mnistler seme Ah-
lak sorunu o gnden bu gne kadar

GRE SEER
Bununla birlikte, bir verilebilir. nk, de
gibi, semesini insan
yapar ve kendini seer. Bu
bakl.J1ldan, kimi semelerin kimilerinin ise
(stelik, bu
bir de bir olabilir.)
Su adam biridir! denilere k
onun zerinde yrtlebilir. durumu zr
ve yer vermeyen zgr bir
byle edimlerinin sorumunu
ykleyen, tutkusal bir gerekircilik uy-
durarak iinden kimse bal gibi
kt niyetiilikle sulanabilir.
DZENBAZLIK YA DA KT NiYET
Gzel ama, insan niye da semesin?
diye buna. Onlara verece-
Ben, ahlak ynnden bu
kt niyetini bir olarak
gerek
burada. Kt niyet, bir yalan-
nk tmel gzden saklar.
benden nce var
sylersem, yine bir kt niyet sz konusudur. te yan-
dan, bu hem ister, hem de bana ken-
dilerini zorla kabul ettirdiklerini sylersem, yine bir
kt niyet sz konusudur. te _yandan, bu
92
hem ister, hem de bana kendilerini zorla kabul
ettirdiklerini sylersem, olurum. Ama
da bana, c:Ya ben dzenbaz olmak
diye sizi Geri d-
zenbaz iin hibir sebep yok, ama siz yine de
yle iseniz, o zaman, drste dav-
bildiririm.
ZGRLK
bir ahlak da verebilirim. Her somut
isternekten olamaz.
iinde insan, ortaya
bir kez bir tek dileyebilir: Bu da,
btn temellik eden zgrlktr. Gelgelelim,
insan soyut olarak ister, demek
bu. iyi niyetli, drst edimlerinde zgr ol-
demektir. Devrimci bir sendikaya giren kim-
se, somut amalara varmak ister. Geri bu
soyut bir zgrlk istemini de kapsar, ama zgrlk
somut iinde bulunmak ister. Bize gelince, her zel du-
rumda biz de 'zgrlk iin zgrlk' isteriz.
ZGRLG
Ama isteyince, onun tmyle
ise bizim-
kine Geri ola-
rak zgrlk, ma, ortada
bir olunca O zaman kendi zgr-
birlikte da isternek
zorunda gzetmez-
sem, kendi de gzetemem.
93
ZE UYGUNLUK YA DA
Bundan sonu Tmel bir uyar-
gz nnde tutarak, znden nce
gelen bir iinde
istemeden zgr bir derken,
bir z-
grlk de oluyorum. By-
lece, bu zgrlk istemi
ile tmel gizle-
rneye yeltenenler zerinde yrtebilirim. Ba-
ciddilik tasiayarak ya da gerekirci bahaneler ne
srerek tmel zgrlklerini saklarlar: k.or-
kaklar diye ise, yer-
yznde dahi zorunsuz, olumsal (contingent)
iken-, zorunlu gstermeye bun-
da ,<<alaklar diye Korkaklar olsun,
alaklar olsun ancak zeuygunluk, zgllk (authen-
ticite) Ama,
ne denli olursa olsun, biimi her
zaman evrenseldir. da gibi zgrlk
kendinin, hem de gerek-
tirir.
SOYUT AHLAK, SOMUT AHLAK
Ne var ki Kant biimsel olan ile evrensel bir
ahlak kurmaya Biz ise tam tersini
Cok soyut ilkeler eylemi belirleyemez,
bir daha gznzn n-
ne getirin: annesini ya da
kalmak zere, gnl karar vermek iin ne-
ye, hangi ulu ahlak dayanabilirdi? Hi! n-
k bu konuda bir varmak iin hibir yol yok-
tur. oldum somuttur; bu yzden de nce-
94
den grlemez; ancak Burada nemli olan,
bu zgrlk
iki incelerseniz, ne l-
de birbiriyle ve grrsnz.

nceleyin, George Floss'-
taki (Moulin sur la Floss)
inceleyelim. Eserde bir gen gryoruz: Maggie
Tulliver. Bir seviyor. Hem de
tutkuyla. Tutkusunun etinde duyuyor, onun de-
biliyor, bilincine Stephan'a gelince, o
bir bir ... yleyken Tul-
liver kendini Kendi semesi
gerekirken bir gs-
teriyor: erkekten vazgeiyor. Tutkusunu
yerek kendini feda ediyor.
MANASTffib
Parma (4) ise Sansev-
rina tam tersini Tutkunun gerekteh
byk bir sevginin fedakar-
Bylesi bir sevgiyi,
Stephan ile gen olan o evlen-
roeye tutuyor, tutmak Ev-
lenmemek gsteriyor ve ger
(4) 1839'da Parma (La
Chartreuse de Parme) Trke evirileri:
ev. Hsamettin Arslanz, 1943/ev. Harndi
lu, 1949, 1962/ev. Hayri Esen, 1968/ev. Samih Tir-
1969, 1975.
95
seiyor. Stendhal'in de gibi.
tutkusu gerekirse kendini dahi feda etmeyi g-
ze tutkusunun yolunda gidiyor.
Burada birbirine iki ahiakla
Ama ben, yine de (equivalent) sy-
Her iki durumda da ama olarak
gzetilen zgrlktr nk. Sonulara gelince, birbiri-
ne Pk benzeyen iki bura-
da: Birinci vazgemeyi seiyor, buna kat-
gze ikinci ise, cinsel istekleri dola-
daha nceki (ni-
hie Geri bu iki eylem, yukarda
eylemlerle Ama, ne de
olsa, btnyle birbirinden yine de. Sanse-
bir daha ok,
Tulliver'in
Gryorsunuz ki ikinci sulama hem hem
de nk zgr bir insan
her seebilir.
V DEGERLER
Bize yneltilen nc itiraz da Bir elinizle
br elinizle Yani, salt sizin
semenize gre, ciddiye
nacak ler bunlar!
Bu : Byle
ben de zlyorum, ama elden ne gelir? yok
seip ortaya biri-
nin gerekiyor. Onun iin her
gibi kabul edelim. ki, biz
ruz, demek de, nsel bir yoktur,
demektir. Evet bu demektir. Siz
nce hayat bir ona bir anlam
mak ancak size vergidir. Onu sizsiniz.
isterseniz, denilen de,
96
bu anlamdan bir yleyse, siz de
gryorsunuz :ki, bir bir kamu ya-
rntabilir pekala ...
C ILIK
(humanisme) olup olma-
tr de beni.
bana: Siz ki,
belli bir
trn alarak onunla; olur da
yeniden ona dnersiniz?
Grekte, birbirinden ok
iki var. ama ve stn bir
olarak ele alan bir kurarn (nazari ye), diye
lir Bu anlamda bir Cocteau'da
Szgelimi, onun Seksen Saatte Dnya Ge-
zisi (Le tour du monde en 80 heures) hikayesinde,
uakla zerinden geen bir yolcu, Ne yaman
diye Bu demektir ki,
ben da olsam, yine de
bu zel Hatta, ben
de bir insan iin, zel edim-
lerinden kendimi sorumlu tutabilirim, gerekirse onlar-
dan kendime bir onur
KLASiK
durum, kimi yce edimlerine yaslana-
rak, insana bir bize.
Oysa, bu bir nk insan
stne ancak bir at ya da kpek bylesi genel
lar verebilir, Ne tuhaf bir diye
Ama bir insanlar zerine bu yol-
da yrtmesi kabul edilemez. bu
F.
bir onu. in-
bir son, bir ama olarak ele almaz, bilir ki her
zaman yapacak bir onun, asla son bulma-

Biz, Auguste Comte gibi, kendisine bir mezhep su-
bir
inanmamak mezhebi, sonunda
Comte'un kendine daha
Bu da, bizim hi is-
bir
V
Neyse ki bir daha var.
Bu z kendi
kendi var olur. Yani, ancak
rak, kendini yitirerek (transcen-
dant) kovalayarak var olabilir. Bu ynden
insan ilerlemenin,
Nesneleri dahi bu
bu gre yakalar. Demek ki bir ev-
renden, znellik evreninden evren yok-
tur.

tr
kendini bu
veriyoruz.
ca, tr de, kendi
iine hep bir ev-
ren, bir evre iinde bu
diye
diyoruz, nk bununla, ken-
dinden yasa koyucu
98
oluyoruz. Ona ki: bu tek
na iinde, ancak kendisi verecek-
tir. diyoruz, nk bununla,
kendi iine kapanarak ve koparak de-
ancak bir amaca ynelerek ger-
oluyoruz. Ona gsteriyoruz
ki: Ancak ya da bu iin ya-
ni eylemle kendini bir olarak kuracak-

V
VE TANRITANIMAZLI.K
siz de ki, bize gsterilen
bu tepkilerden daha ne srlen bu itirazlar-
dan daha yersiz bir olamaz.
bir konumdan (position) btn
b]r abadan bir
asla
Ye Gelgelelim, gibi, bir
umutsuzluk, ona.
bu.
uluk, ispata Bylesi
bir abayla kendini yormaz. O bakar daha ok :
var yine de bir :
bizim ana budur. Elbette sorunun, Tan-
ya da sorunu geli-
yor bu. Bizim sorunumuz bu diye
den geliyor.
SONULAR
kendini zn elde etmeli ve
da Hibir gs-
teren en (delil) dahi-, ken-
99
dinden, kurtaramaz. bir e-
iyimserliktir bu anlamda, bir eylem,
Bundan tr, ancak kendi umutsuzlukla-
bizimkiyle kara kot niyetli
hristiyanlar Umutsuz:. basabilirler
za!
100
T R T I M
(Discussion)
101
1. P. t r t r e

J. P. Sortre - P. Naville
V

Soru (Naville) : Bu bir an.latma so-
ruyu daha iyi, yoksa daha kt kavramamza
bilemem, ama Actiondaki
sizi hi de iyi syleyebilirim .. ,Umut-
suzluk, szcklerinin bir 'me-
tindeki metinlerdekinden daha gl
oluyor belki, fakat bana yle geliyor ki,
ya da duyan ve karar vermeye
kimsenin karardan ok daha kkl.ii bir
sizin iin. Oysa, insan durumunun bilincine pek
seyrek Evet, insan her zaman seer, ama umut-
suzluk ve her zaman grlmez.
Sartre : Elbette, katmerli brek.le kaymakb pasta
bir seme yaparken, bunu iinde yap-
103
sylemek istemiyorum. srekli
ilk halinin srmesine Gerekte
bence, edimlerin tam gelen ve
herkese duyUlan bir sorumluluktur.
Soru : Ben, Action'daki dzeltme sz
amak Orada biraz
gibi geldi bana.
Sartre : syleyeyim, Action'daki tezle-
rim az ok olabilir. nk, bu
olmayan kimseler gelip sorular soruyorlar ba-
na. O zaman, tutulacak iki yol Ya hi
cevap vermemek ya da halk dzeyine inerek,
(vulgarisation)
VE BAGLAN.MA
Ben, bu yollardan ikincisini seiyorum. Neden der-
seniz, ders verirken bir felsefe
de yapar da ondan: (nazariyeleri)
bir iyi anlatmak iin
onu, hafifletir. stelik pek kt bir de sa-
bir kez ele
sonuna dek gtrmelidir. felsefe gerekten
zden nce gelir, diyen felsefe ise, itenlikli
(samimi) iin, olarak
da, kendini bu adamakla olur, onu
kitaplarda Bu felsefenin gerekten
bir onu ahlak ya da si-
yaset ver-
melisiniz.

yorsunuz beni, ama ne sorunun byle konul-
gerektiriyor bunu.
104
FELSEFE VE
Ya salt felsefe gtrmek ve bir
etkisi iin tesadfe bel ya da -ma-
demki insanlar ondan bekliyorlar, ma-
demki o da bir olmak istiyor-, onu halka
bu

Soru : yle ama, sizi anlamak isteyenler anlaya-
istemeyenlerse zaten
SEME OLAYI
Sartre : Siz, felsefenin roln
geride bir biimde gibi
geliyor bana. Eskiden filozoflara, filozoflar
Halktan bir felse-
feden, bu yzden de onu.
felsefe kamu indiriliyor. Marks bi-
le geri Bildiri:.
(Manifesto) bir halka halk-

Soru : Gzel ama, semesi kkte dev-
rimci bir seme miydi?
Sartre : kendini nce de-vrimci, sonra fi-
lozof olarak yoksa nce filozof, sonra de-vrimci ola-
rak syleyebilene Marks hem
filozof, hem de de-vrimcidir; bir btndr yani,
paralanamaz. Bundan tr, 0, kendisini ilkin dev-
rimci olarak seti1> denilince. ne isteniyor
bu szle,
105
Soru : Bildiri bir de bir
kavga gibi grnyor bana. Bu yzden, bir
lanma edimi inanannyorum onun. Filozof
Marks devrimin sonucuna ,ilk si-
yasal bir edirnde bulunmak oldu: Bildiri yi Bil-
diri, felsefesi ile sosyalizm
bir Gelgelelim, ahlak tutumunuz ne olursa ol-
sun, bu ahiakla felsefeniz byle bir man-
yok sizin.
Sartre : Bir zgrlk burada sz edilen.
Bu ahlak ile felsefemiz bir yoksa,
istenecek bir de yok demektir.
treleri gre devrim
yapmak bir Bildiri'yi yazmak
gerekiyordu.
BAGLANMANIN
ANLAMI
partiler var. Hepsi de devrim-
den yana grnyor. yleyken, gnmzde
bu partilerden birine girmek gelmiyor. n
k bir yandan durumu ortaya koymak, bir
yandan da devrimci partileri etkilemek zere kavram-
ya

VE
Naville : ne ba-
ilerde kktenci (radikal) sosyaliz- .
min bir haline gelip sorulabilir.
Tuhaf da kasa, soruyu bugn byle gereki-
106
yor. ki, siz de her trl
bulunuyorsunuz. Nitekim
bir nokta aransa, bunun libe-
:ralizmin Felse-
feniz gnmzn zel tarih iinde kktenci
sosyalizm ile liberalizmin zn yeniden can-
Ana de dnyadaki
toplumsal eski liberalizme
bir liberalizm istiyor.

VE
Bu zere olduka derin bir-
nedenler hatta bunun iin sizin
terimierinizle
bir i ve zgrlk
felsefesi biiminde gsteriyor. zgrlk fel-
sefesi, ama bir dayanan ve be-
bir olmaktan kurtulamayan bir fel-
sefe ... gibi siz de onurunu,
-ski liberal ternalara hi de uzak
yen ediyorsunuz. Bu hak-
iin de, ifte
durumU>>nun ifte iyice
terimierin ifte soku-
yorsunuz. Oysa. btn bu terimierin ilgiye bir
tarihi var ve iki Felsefe
ilgili btn zel sorulan -benim iih ne
denli ilgin ve nemli olurlarsa olsunlar-'- bir yana
terimlerden ama-
bir temel noktaya dokunmak istiyorum:
iki siz, ger-
ekte bunlardan eskisine
107
ooGASI
gereken bii seimclir,:. diyorsu-
nuz. ok gzel. her nce, andaki var-
bir
zn nceden belirleyemez, onu bireysel
levi iinde -Bunun stnde bir linsan
yoktur, ancak belli bir anda zgr bir
Kendime soruyorum: Acaba, bu anlamda bir
insan bir biimidir
de, tarihsel nedenlerle mi yeni bir
Acaba, orada, ilk daha ok bir
benzerlik da, XVIII. in-
san ile sizinki
Acaba, <insan (insan
durumu) deyiminin lde
insan yle ki,
insan yerine insan koyu-
yorsunuz siz; yerine kamusal (genel) ya
da bilimsel gibi ...
ANLA DOGASI
ALIYOR
bir X ile ve zneyi
gsteren olarak -ama bunu yapar-
ken, gre de olumlu
gre insan bir
ka biimiyle isterseniz, buna
da diyebilirsiniz. soyut bir tr
de, tarihsel nedenler ok da-
ha g olan bir kendini belli eden bir ...
SARSILMASI
Gnmzde insan
iinde belirlenip
108
ereveler
genel bir
uayan toplumsal dzenlerin,
ereveleri iinde, birbirine
ereveler iinde ... Bundan da zere, za-
tekbiimli, bir da-
hi XVII. yani
srekli bir ilerleme temeli stnde kehdini
benzer bir evrensellik biimine brnemi-
yor. Bugn insan deyimini, bu konuda
yrten ya da ene alan kimseler cinsan ko-
Dilerseniz,
dramatik bir grnmle
yorlar da diyebilirsiniz. Oysa, szn byle
genel bir deyim olmaktan onu gerek
nnde gerekirci bir gzle <in-
san gibi o da soyut bir deyim, soyut bir
olmaktan
DOGA
Bylece, yine
sine oluyor. stelik, bu onurlu bir do-
da Korkak, bir
Nitekim, insan sz
aarken, tasara dedikleri henz
gerekten bir sz yani
bir Demek ki bir bura-
da sz konusu olan, gerek bir ya da ger-
ek bir ...
N BAGLANMA
yleyse, bu her nce
gre say-
Zaten, insan sz edil-
genellikle bir kosuldan ok, bir ta-
109
nk bir -belli bir l-
de-, bir fazla bir olarak
insan insan gelen bir
zellik Bu yzden, yerine
(naturalisme) szn kullanmak daha uygun bence.
daha genel bir gerek-
likler var, -hi teriminin
sizin anlama gre bu byle. Diyece-
bir gereklikle yz yze bulunuyoruz. Onun
iin, insan ilgili bu
araya tarihsel de sokmak gerekiyor. gerek-
lik gerekliktir, gereklik onun bir
vidir (fonction) ancak. Bundan tr, tarihsel gerek-
de yer vermek .. yleyken
ne tarihsel ne de insan ve genellikle
tarihinin kabul ediyorlar! Oysa, bireyleri
bu tarihtir! Dl gnden
bireyler, kendilerine soyut bir
bir dnyada bymezler, bir
dan tr kendilerini ve
bizzat kendilerinin de somut bir dn-
yada byrler. bir
ve da gebelikten sonra ko-
gibi. bu bile ilk gerek,
temel gerek olarak bir sz ama-
Bu ilk bir insan-
de bir
sylemek daha yerinde olur. Geri, ve bilinen
ama
de
soyut bir insan
ve ondan nce gelen bir z olma-
genellikle bir insan da
yle ki, sznden somut
da sonu nk, bun-
lar da gznzde seik bir
gelince, bu konuda o bir d-
no
n ce Ona gre insandaki ile do-
tadaki insan bireysel bir zorla ta-
mmlanamaz.

Bu demektir ki, bilim iin gibi, insan
de Bunlar,
tam onun meydana getirirler. Bu
pek yle olgubilim
Ama, kamu ya da filozof-
szm ona kamu
grgl (ernpirique) bir (idrak)
de Bu anlamda, XVIII. insan do-
. ok
ya-


VE
ne ki, felsefe hem
de ikisini n, drdn,
birden ok bir terirn b-
rnd bugn. Sonunda kendini klasik usu olarak gs-
teren kimi Marksilar dahi, geen yzyildan kalma li-
beral stelik, gnmzdeki
iyice bir liberalizmden bir
iinde kesildiler. Marksilar oldukla-
ne srerler de, dinler, hristiyanlar, Hintli-
ler ve hi dururlar Onlar da ol-
sylerneye
ve genel olarak btn felsefeler yolu tut-
tular. siyasal ya-
lll
na. Btn bunlar, belli bir felsefenin ynn-
de ortak bir gsteriyor belki, ama
Dn tersine, bu felsefe dahi hallanmaktan ger-
ekte, hem siyasal ve toplumsal de-
derin felsefi da
maktan syle-
mesi geliyor; nk,
o, yani ilerici kuvvetlerin
lamaz, devtim gerici tutumunu
mez. Szde ile liberallerin ncelik
duru-
munun gerekleri gerilemelerinden, yan iz-
melerindendir. da -liberaller gibi- ge-
nellikle insana ynelmeleri
gsterememelerindendir ( ... )
VE EVRE
bir seme bununla
edimlerine bir . anlam bu anlam
edimin de sylemek z-
grlk bilmeden de
zgrlk sylemek yetmez.
O zaman, bu demektir ki, tam
kendilerini s-
rkleyen bir lk iin yani kendilerini
bir ereve iinde hareket edebilirler. nk bir
insan niin, ve ne yolda iyice bilme-
den zgrlk kalkarsa, edimlerinin
kestiremez, bu kucak-
layan sebeplerin rgsn kavrayamaz. Ay-
bu rgnn kendi eylemini evreleyen ve ona
hareketine gre anlam veren ilmikieri ze-
mez; yalmzca br insanlara iinde ha-
reket evre;ve de yleyken,
sizce bu bir cn-seme:.dir. DUrmadan, bu .cn:r
112
ekine araya hep byle bir giriyor
nk. nsemede bir nilgisizlik, z-
var Sipn ve zgrlk
nesnelerin belli bir Onun
iin, bu nesneler stnde de gere-
kiyor: Nerdeyse, her bu nesneler
cesinden, nesnellikten

sreksiz bakarak, sreksiz
bir nesneler tablosu iziyorsunuz. yle bir
tablo ki, iinde nedenseilikten (illiyet = eser
yok; o tuhaf nedenler bir tr var ancak:
Edilgin, nesnellik tr.
dolu bir dnyada sendeliyor;
acaip bir kaygusuyla birbirine
fakat kendini salt olarak gsteren lkcle-
rio gznde ikiyzllk birbirine
zincir li pis engeller le dolu bir evrende tkezliyor.
VE
ki bu nesnesel gerekircilik de
Herkesin keyfine gre ve bilimsel
verilerle bir trl bu dnya nerde
nerde biter? Bize ne bir yerde
lar, ne de biter. nk, ya da
durumuna bakarak onda yapmak is-
btnden gerek

F. 8/113
DNYA
Oysa, bir dnya var gzmzde, bir tek dnya.
Bu dnya tmyle, insanlar ve bir arada b-
lnmez bir btn. de blmeye ynelirseniz,
o, yine de nesnellik belirtisi-
ni srdrebilir. fkenin ve de mi
sz konusu yoksa? diyeceksiniz. Bunun s-
tnde sizin zn,
nesneleri hor grmeniz-
den ne Oysa nesneler sizin gs-
ok Nesnelerin kendine
zg bir kabul etmeniz bir ba-
ama salt yoksunluk bildiren bir
bu, durmayan bir ... Biyolojik ve fizik evren
sizin iin asla bir asla bir kullanma de-
nk bu szck de sizce ve (pra-
tique) anlamda- neden (sebep) daha
ok gereklik Bundan tr, nesnel evren
iin hayal yol aan, elde
edilemeyen, ilgisiz, srekli (ihtimaliyet) iinde
bir yani
tam tersi...
V BAGLANMA
Gerek bu nedenler, gerekse daha nedenler
siz, felsefenin -keyfi bir
karara zgrlk diye nitelendiriyor-
sunuz. Bylece, tarihini bile, bir
felsefe syleyerek- olu-
yorsuquz .Oysa, daha toplumsal
ve siyasal etkinlik (faaliyet)
genel bir belirleyicisidir.
denemeler, iinde ve ka-
Bana yle geliyor ki, Marks'ta felsefi d-
114
bilinli olarak siyasal ya da top
lumsal birlikte ki, da-
ha nceki filozoflar iin de byledir bu.
bir filozof olarak tamnan dahi, kendi-
ni her siyasal hareketin olsa bile,
belli bir siyasal rol bilinmektedir. Rei-
ne 'nin ona Alman Robespierre 'i demesi de bundan
Felsefenin Descartes'm
gibi, siyasal bir rol
kabul edilse bile-, geen beri bsbtn ola-
Gnmzde, hangi brnrse
brnsn, ncesi bir tutumu kktenci sos-
yalizm diye
V VE
ilk devrimci isterolerin
na yol lde, kendini
Nedir ki, bunu isteyerek ama
biliyorum. Hi olmazsa,
bir diyalektik bir buna-
yaratmak iin gerekirdi bunu. Bylece,
belli bir anlamda, kimi
li belirirdi.
HANGi
TOPLULUGUN
kimselerin uzucu.
gerici sonulara bunun gerekli da-
ha bir Nitekim, onlardan biri, bir
zmlemeden sonucu Olgubilim (phe-
nomenologie) toplumsal ve devrimsel alanda bugn
pek yeter ki kk burjuvaziyi
115
devrim hareketinin ncs bir fel-
sefeyle Bylece, bilin dil-
melerinin kilk burju-
vazinin eline, uygun ve evrensel
devrim hareketinin nderi bir fel-
sefe
V VE ASET
Bu ve buna benzer br rnekler gsteriyor:
yana
temleri benimseyince, nce de gibi, sonun-
da bir yeni liberalizme ya da yeni kktenci sosyalizme
yaslanan siyasal (nazariyeleri)
yneliyorlar. Besbelli bir tehlike bu! Ama burada bizi
en ok ilgilendiren, btn
alanlar diyalektik bir aramak
te ml erin grmektir.
V
Bu temler, kendini koruma gdsyle
ve bir bir kurma, bir iinde
bir herhalde:
benzeyen bir Elbette, sizin pek belirli
bu sekincilik (quietisme), eylemsizlik,
dinginlik nk sekincilikten
sz amak hem hem de ola-
Belki de bireysel
malara ama bir zel-
likle bir ay-
yle buy-
ruklar vermesi gerekmez miydi? Neden vermedi, z-
mi? Peki ama, o
anlamda bir felsefe ise, buyruklar
116
vermelidir. Szgelimi, 1945'te U.D.R.S.'ye mi (1), sos-
yalist partiye mi, komnist partiye mi, yoksa
bir partiye mi girmek sylemelidir; szge-
limi, partisini ya da kk burjuva partisini tutu-
yorsa, bunu sylemelidir.
*
Sartre : Size tam bir cevap vermek g, ok
den sz nk .Ancak, not birka nok-
belirte-
yim: bir tutumunuz var. ncesi
bir geriye
sylyorsunuz. Bence, bir
ayak uydurmaya sylemeniz gerekir-
di. Geri bu konuda istemiyorum, ama ne-
nden byle bir is-
tiyorum.
Mutlak
rilerinizi kesinlikle da burdan geliyor. Ama
size, gibi, btn insanlar nesne
(konu) ise, bu bir
insana nesne muamelesi yapmaya
onurun\ln bir dediniz. Bence, yan-
nk bu, felsefe ve dzeninin bir
dir: salt bir nesneler evreni ger-
eklik gzden silinir. Nesne
(1) U.D.R.S. : Union Democratique et Socialiste de le
Resistance (Demokratik ve Sosyalist
Alman iin dire-
bulunanlardan bir kesiminin Dnya Sa-
ertesinde sol bir rgt.
Daha ok Sosyalist Parti'ye
(ev.)
117
Siz de kabul edersiniz ki, ister bilimsel, ister fel
sefi olsun, her kurarn
MA.RKSI

Neden derseniz, bilimsel ya da tarihsel tezler de-
ve hep (!araziye) . ortaya
kar da ondan. Nesne
tek dnya kabul edersek, elimizde bir
dnya kalmaz. Bu du-
rumda, gerekliklere
gre, kesinlik nerden gelebilir? Belki znel-
kesinlikler e Bunlardan ge-
erek sizinle bir uzun
fakat anla-
hak verebiliriz_ Ama ger-
kavrayabi-
lirsiniz? Onu; ve len bir kuram-
dan
kurallar ne srmeden tariilin
ortaya Bu
ccogitosunda buluyoruz. Zaten ancak znellik
bulabiliyoruz. Biz, insan iin
bir nesne istemiyoruz, ama byle
bir nesneyi kavramak iin znenin de zne olarak yine
kendine kendine sa-

te yandan siz, arada bir
bir nbelirlenmeden. ndurum
dan sz yleyk;en gzden
sunuz: Biz, birok
ruz. Onun iin, XVIII. bilmeyen ay
gibi bizi. Sizin
118
nceden belirlenme stne syledikleriDizi biz oktan
bliyoruz. Bizim iin sorun, hangi ko-
var ortaya Ma-
dem ki insan diye bir yoktur, yleyse, a-
iin pek kk bir -szgelimi
Spartacus yorumlamak zere durmadan de-
bir tarihe evrensel ilkeler sokulabilir? Evet,
noktada diye bir yok,
bir her diyalektik yasalara gre ge-
ve insanlar, insan
lar.
Naville : Yorumlamaya belli
bir duruma diyorsunuz. Biz ise sz edi-
len aradaki benzerlik ya
da stnde duruyoruz. Bunu da,
soyuta zmlerneye hibir so-
nuca ki, durumu zm-
lernek iin, 2000 bir srede genellikle var-
ilgili tezler elde ettik, peki
daha gerideki zmlernek iin bir ya-
pabilir miydik? ...
Sartre : Biz zmlenecek insan ve bi-
reysel var hi illu-
rum sznden maddi, hatta ruhzmlk (psychana-
litique) tmn Bu belli
bir tam bir btnlk

Navill.e : Bu uy-
Bundan sonu yine :
Sizin 'durum' arasmda
uzak yakm hibir yok. nk, n edensellik (il-
119
liyet) ilkesini inkar ediyorsunuz. stelik,
da ok kez bir konumdan ustaca tekine ka-
Ve hibirini de yeterince belirtmiyorsunuz. Bize
gre, 'durum' kurulu bir btndr, bir sr belirleme-
nin, sonucudur. Bu ihtiyalar nedensel
trde olup, statistik trdeki de kucaklar.
Sartre : Statistik trde bir nedenseliikten sz edi-
yorsunuz. Byle bir nedensellik hibir ey sylemiyor
bana. Acaba, nedenseilikten ne
syleyemez misiniz? Ancak bir bana bunu
gn, z-
grlkten diyorsunuz:
bizi, nk nedensellik var. Bunun tesinde bir
diyemiyoruz. Hegel'de bir anlam kazanan bu
gizli nedensellik stne gelir bir sylemiyor-
sunuz. nedensellik diye bir kuruntuya
gidiyorsunuz.
DOGRULUK
Naville : Bilimsel bir (hakikat)
musunuz? Hibir yer vermeyen
alanlar olabilir belki, ama nesneler -buna
bilimlerin bir dnya
Gelgelelim, size bu dnya bir
tan Hem de
mayan bir Nesneler bilimin
gre mutlak bir olsa ol
sa grece bir (izafi hakikati) yley-
ken, siz bu bilimlerin nedensellik
ne sryorsunuz.
Sartre : Hi de Soyuttur bilimler, stelik
soyut etmenlerin
lerini gzden geirirler, gerek incelemez-
ler. bir alan zerindeki
120
evrensel (etmenler) sz konusudur burada.
ise tek bir incelenmesi sz
konusudur, ancak bu btnlk iinde bir nedenillik
Elbette, bilimsel nedenseilikle
maz bu,
Naville : Bunun olduka bir de,
gelen genci siz
verdiniz.
Sartre : O gen zgr miydi?
Naville : Evet, gence cevap vermeniz gerekiyordu.
Ama, sizin yerinizde gencin gcn,
maddi
Belki bir
ama hi belirli bir ortaya koy-
maya bylece bir yapmaya g-
olurdum.
Sartre : Size o, zaten
bulunuyordu. Pratik
ona pekala bir verebilirdim, fakat o,
iin, kendisinin vermesini istedim. As-
onun ne biliyordum. Nitekim, o da
onu
121
ICiNDEKiLER
VE J.P. SARTRE
nsz Bezirci) :
- . . . . . . . . . . .. 7
- Kkeni . . . . . . . . . . . . 9
- . . . . . . . . . . . . 12
- . . . . . . . . . . .. 14
- ... ... ... ... ... 16
-Trkiye'de ... ... ... ... 17
- ve Sartre . .. . . . . . . . . . ... ... ... 19
- 20
Kaynaka Bezirc:i> . . . . . . 23
Eserleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Jean Paul Sartre (Gaetan Picon)
- ve ... ... ... ... 37
- Eserleri ve ...... ... . . . . . . . . . 41
- .. : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Bir
(Laffont Bom plani) . .. . . . . . . . ..
(J. P. Sartre) .. : ...
(J. P. Sartre P. Navllle)
51
57
101
123
{ }
962