31.7.

2014 Prostownik Wikipedia, wolna encyklopedia

http://pl.wikipedia.org/wiki/Prostownik 1/6
Symbol prostownika mostkowego (po
lewej) i prostownika (po prawej) uywane
w schematach blokowych
Podwjna
prniowa dioda
prostownicza
AZ12
Prostownik rtciowy (ignitron)
Prostownik
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dwupowkowe (penookresowe)
Prostownik jest to element lub zestaw elementw
elektronicznych sucy do zamiany napicia przemiennego na
napicie jednego znaku, ktre po dalszym odfiltrowaniu moe
by zmienione na napicie stae.
Spis treci
1 Zastosowanie prostownikw
2 Rozwizania konstrukcyjne
3
3.1 Jednopowkowe (pokresowe)
3.2 Dwupowkowe (penookresowe)
4 Prostowniki trjfazowe
4.1 Jednopowkowe
4.2 Dwupowkowe
5 Prostowniki wielofazowe
6 Prostowniki sterowane
7 Prostowniki lampowe
8 Prostowniki specjalne (powielacze napicia)
9 Zobacz te
10 Bibliografia
Zastosowanie prostownikw
Prostowniki s stosowane w energetyce, zasilaniu maszyn i
urzdze (np. w lokomotywach elektrycznych), w
galwanotechnice oraz w wikszoci urzdze elektronicznych
zasilanych z sieci energetycznej lub jakimkolwiek napiciem
przemiennym (np. ukady elektryczne samochodw).
Prostownikiem jest rwnie detektor diodowy wykorzystywany
do detekcji sygnau radiowego zmodulowanego AM lub FM.
Nazwa prostownik jest uywana rwnie w jzyku potocznym
jako okrelenie adowarki akumulatorw samochodowych.
(Technicznie nie jest to jednak okrelenie poprawne, poniewa
adowarki takie skadaj si z: transformatora, prostownika
waciwego (czsto sterowanego - zobacz poniej), ukadu
regulujcego, itd.)
31.7.2014 Prostownik Wikipedia, wolna encyklopedia
http://pl.wikipedia.org/wiki/Prostownik 2/6
Schemat ignitronu: (1) anoda, (2) katoda,
(3) ignitor, (4) rt, (5) izolatory
ceramiczne, (6) ciecz chodzca
Rozwizania konstrukcyjne
Obecnie prostowniki s budowane niemal wycznie z diod
krzemowych, niemniej jednak stosuje si (lub stosowano)
rwnie nastpujce rozwizania:
ukady elektrochemiczne, w ktrych na jednej z elektrod
zanurzonych w elektrolicie wytwarzaa si warstwa
zaporowa, blokujca przepyw prdu w jednym kierunku
(przykadowy ukad ow-elektrolit alkaliczny-glin, niob
lub tantal)
prostownicze diody prniowe (bd gazowane),
popularnie zwane lampami, w ktrych przy
spolaryzowaniu w kierunku przewodzenia elektrony
emitowane przez podgrzewan elektrycznie katod
przemieszczaj si do spolaryzowanej dodatnio anody, a
w przypadku odwrcenia polaryzacji blokuj przepyw
prdu (obecnie bardzo rzadko stosowany z uwagi na
kopoty z doprowadzeniem arzenia)
ukady metal-pprzewodnik stosowane powszechnie
przed opracowaniem technologii diod
pprzewodnikowych. Stosowane najczciej zestawy to
prostownik kuprytowy (mied-tlenek miedzi) oraz
prostownik selenowy (metal-selen)
prostowniki rtciowe:
ignitrony - prostowniki rtciowe, wykonane jako lampy gazowane skadajce si z anody, ciekej
katody rtciowej oraz elektrody zaponowej (ignitora) sucej do wzniecania wyadowania.
Stosowane byy powszechnie w przemyle oraz w kolejowych i tramwajowych ukadach
trakcyjnych. Ich najpowaniejsz wad, ktra przyczynia si do ich likwidacji, bya ciga emisja
niewielkich iloci par rtci do rodowiska poprzez pompy prniowe. Poniewa na podstacjach
wyposaonych w prostowniki rtciowe konieczna bya 24 godzinna obsuga, warunki pracy byy
dla ludzi bardzo niekorzystne.
ekscitrony (ekscytrony) - gazowane lampy prostownicze skadajce si z katody rtciowej,
dwch anod: gwnej i pomocniczej oraz mechanicznego urzdzenia do wzniecania wyadowania
elektrycznego. Anoda pomocnicza suy do podtrzymywania wyadowania, gdy w obwodzie
anody gwnej nie ma przepywu prdu. Ekscitrony stosowane s w urzdzeniach bardzo wielkiej
mocy np. elektrolizerach hutniczych.
senditrony - lampy prostownicze rnice si od ignitronw oraz ekscitronw posiadaniem
rtciowej anody. Uywane do koca lat 60. XX w., kiedy to zostay wyparte przez tyrystory.
Jednopowkowe (pokresowe)
31.7.2014 Prostownik Wikipedia, wolna encyklopedia
http://pl.wikipedia.org/wiki/Prostownik 3/6
schemat

napicie wyjciowe
Najprostszym prostownikiem jest pojedyncza dioda prostownicza wpita w ukad napicia przemiennego.
Pomimo prostoty takiego ukadu jest on bardzo rzadko stosowany z uwagi na wystpowanie duego ttnienia
napicia wyjciowego. Dodatkowo, energia dostarczana przez rdo wykorzystywana jest tylko przez p
okresu - podczas drugiej poowy okresu napicie jest po prostu blokowane i prd w ukadzie nie pynie.
Wprowadza to niesymetri obcienia ukadu prdu przemiennego, co jest niekorzystne dla sieci prdu
przemiennego. Z powyszych powodw rozwizanie stosowane tylko w ukadach niewielkiej mocy.
Rozwizanie to jest powszechnie stosowane w zasilaczach impulsowych maych mocy.
Dwupowkowe (penookresowe)
mostkowy

dwudiodowy

napicie wyjciowe
31.7.2014 Prostownik Wikipedia, wolna encyklopedia
http://pl.wikipedia.org/wiki/Prostownik 4/6
Prostowniki dwupowkowe umoliwiaj wykorzystanie mocy rda napicia przemiennego przez cay okres.
Napicie wyjciowe takiego prostownika charakteryzuje si mniejszymi ttnieniami ni w przypadku
prostownikw jednopowkowych. Jedyn wad jest to, e ukad elektryczny jest nieznacznie bardziej
skomplikowany. Ukad mostkowy, tzw. mostek Graetza, wykorzystuje cztery diody prostownicze, i pozwala na
prostowanie napicia z dowolnego rda przemiennego. Istnieje rwnie konstrukcja oparta na dwch
diodach, jednak wymaga ona specjalnego zasilania - uzwojenie wtrne transformatora musi by podzielone na
dwie jednakowe czci. Obecnie ukady takie stosuje si niezwykle rzadko, poniewa koszt dzielonego
uzwojenia jest znacznie wikszy ni koszt diod uytych w ukadzie mostkowym.
Obecnie jednym z najczciej stosowanych prostownikw jednofazowych jest mostek Graetza. Proces
prostowania napicia przebiega w dwch etapach. W pierwszej powce okresu przewodz tylko dwie diody
tak jak to pokazano na rysunku obok (pozostae dwie diody s spolaryzowane zaporowo). W drugiej powce
okresu sytuacja ulega odwrceniu - przewodz dwie pozostae diody . Napicie wejciowe jest napiciem
przemiennym czyli zmienia swj kierunek na dodatni i ujemny, natomiast ukad mostka jest tak skonstruowany,
e napicie wyjciowe jest jednokierunkowe - pynie tylko w kierunku dodatnim (patrz rwnie rysunek
powyej). Pomimo faktu, e napicie wyjciowe prostownika jest jednokierukowe to jednak nie jest ono
napiciem staym i wykazuje znaczne ttnienie - dlatego te prostowniki najczciej stosuje si z odpowiednimi
filtrami dolnoprzepustowymi wygadzajcymi przebieg.
Prostowniki trjfazowe
Prostowniki trjfazowe wykorzystuje si tam, gdzie dostpne jest trjfazowe zasilanie. Generalnie
charakteryzuj si one znacznie mniejszym ttnieniem napicia wyjciowego ni prostowniki jednofazowe.
Jednopowkowe
trjdiodowy

napicie wyjciowe
Trjfazowy prostownik jednopowkowy moe dziaa tylko w ukadzie trjfazowym z przewodem
neutralnym.Oznacza to, e ukad rde napicia (lub uzwoje wtrnych transformatora) musi by poczony w
gwiazd (poczenie w trjkt nie ma przewodu zerowego). Rozrnia si ukad prostownika trjfazowego
jednopowkowego z gwiazd katodow lub gwiazd anodow.
Dwupowkowe
31.7.2014 Prostownik Wikipedia, wolna encyklopedia
http://pl.wikipedia.org/wiki/Prostownik 5/6
Przebieg napicia wyjciowego
prostownika sterowanego (niebieskim
kolorem oznaczono impulsy zaczajce
tyrystory)
szeciodiodowy

napicie wyjciowe
Trjfazowy prostownik dwupowkowy moe by stosowany w dowolnym ukadzie napicia trjfazowego -
zarwno z przewodem neutralnym jak i bez niego. Napicie wyjciowe wykazuje bardzo mae ttnienie (w
porwnaniu do prostownikw opisanych powyej). Energia rde zasilania jest wykorzystywana w
najwikszym zakresie, co jest szczeglnie istotne w przypadku urzdze duej mocy, jak np. spawarki
transformatorowe. Czsto prostowniki w tego typu urzdzeniach posiadaj moliwo sterowania wartoci
prdu wyjciowego - zobacz poniej opis prostownikw sterowanych.
Prostowniki wielofazowe
Ukady wielofazowe analogicznie do ukadw jednofazowych,
stosowane s w impulsowych konwerterach napicia staego na
napicie stae o innej i stabilizowanej wartoci, liczba pulsw,
powek napicia wyprostowanego determinuje nazw.
Wystpuj ukady trjpulsowe (najprostrze wielofazowe),
szeciopulsowe, dwunastopulsowe, itd. bdce zoeniem ukadu
szeciopulsowego. Ukady wielofazowe zapewniaj
zdecydowanie mniejsze ttnienia napicia wyprostowanego w
porwnaniu z prostownikami jednofazowymi. Nazwa
okrelajca liczb pulsw napicia wyprostowanego okrela
rwnie liczb uytych elementw prostownikowych. Na
przykad ukady trjpulsowe zawieraj w swej topologii po trzy
diody, tyrystory lub tranzystory(w najnowszych rozwizaniach).
Prostowniki sterowane
Wszystkie prostowniki opisane powyej mog by uywane rwnie w postaci prostownikw sterowanych.
W prostownikach takich diody prostownicze zastpuje si tyrystorami, ktre sterowane s za pomoc
odpowiednich ukadw analogowych lub cyfrowych. Prostowniki sterowane s stosowane wszdzie tam, gdzie
wymagana jest pynna regulacja mocy wyjciowej urzdzenia - takie rozwizanie jest szeroko stosowane np. w
spawarkach transformatorowych lub automatycznych adowarkach akumulatorw samochodowych (popularnie
zwanych po prostu prostownikami).
Prostowniki lampowe
31.7.2014 Prostownik Wikipedia, wolna encyklopedia
http://pl.wikipedia.org/wiki/Prostownik 6/6
Schemat lampowego prostownika
penookresowego z duodiod bezporednio
arzon i dzielonym uzwojeniem
transformatora
Schemat czterokrotnego powielacza
napicia
Prostowniki z uyciem lamp elektronowych (zazwyczaj diod)
podobnie jak inne byy budowane jako pokresowe lub
penookresowe. W prostownikach lampowych istnieje
dodatkowo konieczno zasilania wkna arzenia. Najprostsze
prniowe diody prostownicze budowane byy jako
bezporednio arzone czyli bez galwanicznego oddzielenia
wkna arzenia od katody. Inaczej mwic, wkno arzenia
miao potencja katody, co powodowao pewne utrudnienia w
budowie urzdze z uyciem takich lamp (wkno arzenia
musiao by zasilane z innego rda, ni pozostae lampy i miao
zazwyczaj wysoki potencja dodatni wzgldem elektrycznej
masy urzdzenia), ale znacznie upraszczao konstrukcj samej
diody. Znacznie wygodniejsze w zastosowaniu s lampy
porednio arzone, ze wzgldu na galwaniczne oddzielenie
wkna arzenia od katody. Istniej rwnie lampowe gazowane
diody prostownicze, zwane gazotronami.
Prostowniki specjalne (powielacze
napicia)
Istnieje rwnie specjalna odmiana prostownikw zwanych
powielaczami napicia, ktre pozwalaj na zwielokrotnienie
wejciowego napicia przemiennego bez wykorzystania
transformatora.
Zobacz te
mostek (elektronika)
falownik
Bibliografia
Zenon Mendygra: 1000 sw o radiu i elektronice. Warszawa: MON, 1985.
K. Lewiski, A.Lewiska: Prostowniki. Warszawa: WK, 1971.
rdo http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prostownik&oldid=39161814
Kategorie: Obwody elektroniczne Urzdzenia elektryczne
T stron ostatnio zmodyfikowano o 16:42, 31 mar 2014. Tekst udostpniany na licencji Creative
Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach (http:https://creativecommons.org/licenses/by-
sa/3.0/deed.pl), z moliwoci obowizywania dodatkowych ogranicze. Zobacz szczegowe
informacje o warunkach korzystania (http:https://wikimediafoundation.org/wiki/Warunki_korzystania).