You are on page 1of 4

A

A
S
K
IT
U
#
6
5

J
u
n
io
, 2
0
0
9

C
E
N
D
A

A
v
. T
a
d
e
o
H
a
e
n
k
e
2
2
3
1

T
e
lf.: 4
2
4
3
4
1
2

F
a
x
:4
2
8
1
5
0
2

C
a
s
illa
: 3
2
2
6

E
-m
a
il: in
fo
@
c
e
n
d
a
.o
rg

C
o
c
h
a
b
a
m
b
a
- B
o
liv
ia
. (J
r)
Aaskituman apachimunku
Aaskituman apachimunku
CUIDANDO ARROZ
EN MI COMUNIDAD SAJTA PALMAR
Kay jinata
yachachiqninkuwan
llankarispa,
Aaskitu
panqapaq
apachimunku.
Qanpis Aaskitu
panqata
awirichkanki
chayqa apachimuy.
C
H
A
P
A
R
E
Q
U

I
JALLPASMANTA
Kayta apachimun: Eusebia
Jamachi Colque
Curso: 5
Yachachiq: Sergio Maita Q.
Unidad Educativa: Sajta Palmar
En mi comunidad
sembramos arroz.
Primero roseamos y
tumbamos a los rboles
grandes, despes
quemamos y
japuchamos y
sembramos arroz y
crece. Deshierbamos y
fumigamos, despus
cosechamos con
cuchillo y sacamos su
chala, nuestra mam
cocina y despus
comemos
Paykuna kanku wawakuna Yachay Wasi Saqta Palmarmanta,
Chapare-Cochabamba.
Kay kutipi qhawarisun
wawakuna SAQTA EL
PALMAR chiqamanta
apachimusqankuta.
KAY JINA YACHAY WASIYKU Saqta Palamarpi riqsiriychik
Is
k
a
y
GRIPE PORCINA-Influenza AH1N1
Unquykuna waykhachkawanchik
Imataq GRIPE PORCINA?
Uk unquy, sinchi resfro jinalla, chay ratutaq
ukmanta ukman chinpan. Resfro unquypi tiyan
may chhika VIRUS (khuritus) chaymanta uknin
virus A sutiyuq unquchikun.
Maymanta rikhurin chay GRIPE PORCINA?
Kay unquyqa khuchipi aswantaqa kan, khuchi
refrowan jinalla unqun, kunanqa wayrapi, samaypi, runaman
chinpay qallarin. Kay unquyqa aswanta chiri tiempopi rikhurin. 2007
watapia OMS (Organizacin Mundial de Salud) yachasqa runa Estados
Unidos, Espaa, Suecia, Italia, China, Japnpi ima unqusqankuta.
Imataq
GRIPE PORCINA
willarisqaykichik
U
N
Q
U
Y
K
U
N
A
M
A
N
T
A
7
Imaynata kay unquy chinpawanchik?
Unqusqa runamanta samayninpi,
qhuapi, thuqaypi, parlaypi
chinpawanchik, chuquptin, parlaptin,
llawarninpi, imatach japin, achhaypi
chinpawanchik. Kay gripeqa unqusqa
khuchimantapis runaman chinpay atin.
Imaynatataq kay unquywan
unqunchik?
Resfro jinalla
rikhurin, tukuy
ukhunchik tuna,
uma nanan, sinchi
kajay uk qanchis
punchayta jina
japikun, chaki, maki
muqu tajakun, kunka karan, chakita
chujunchik, qhualira, manchaytataq
achhinchik, awimanta waqay sururimun,
wisa nanay wawakunapi kan, wiquylla
chayakun. Wauyta atinchik
pulmoniaman unquy pasaqtin.
Imaynata janpikuna?
Unquy japiwaptinchikaqa: Samarikuna ruwaykunamanta, achkha
yaku tinpusqata ukyana, doctorman rina, kamachisqanta juntana,
Paracetamol pildora kajamanta, nanaykunamanta ima waliqyachikun,
AMAPUNI ASPIRINA pildorata rantinachu.
Imaynata chay gripe porcinamanta jarkakusunman?
Karunchakuna unqusqa runamanta, mana
makiswan saludopi qapinakunachu, nitaq
sinqata, awita, simita tuqpikunachu;
achhispa, chujuspa pauelowan simita
tapakuna, ama panpaman thuqarpanachu;
makita mayllakuna, wasitapis llinphuta
japina, picharakuna.
Khuchi aychata mikhuspa Gripe
Porcinawan unqusunmanchu?
Khuchi aychaqa mana Gripe Porcinata unquchikunchu, sumaqllata
tnpuchina, sumaq chayasqapi waun ninku chay millana khurus.
OMS nin: 36 jatuchis llaqtakunapi apis uk 10.000
aswan runaa Gripe Porcinawan unqusqa kanku, 79
runaa waunku.
Q
a
n
c
h
is
PACHI NIYKU
YACHACHIQTA!
2
Waka mirananpaq maakuq jamuni
Tata cruzman sapa watachu jamunki?
R.- Sapa watapuni jamuni .
Imata maakuptaq jamurinki?
R.- Tatalamanta wakasniy mirananpaq
maakuq jamuni.
Chaypaqchu wanunta lawrachichkanki?
R.- Ari, wanunta lawrachichkani,
maakuspa.
Imatawan runa maakuyta yachan?
R.- Waynuchukunaqa wawata
maakuq jamunku, wankinri allin wata
tarpuy kananpaq maakullankutaq.
Qanri wakasraykullachu jamunki?
R.- Kapullawantaq pilis, quwis, wallpas
tukuy ima, paykunapaq
maapullanitaq.
Takiriyta yachankichu?
R.- Joven kachkaspa sumaqta takiriq
kani, kunanqa manaa.
Ajinata willariwanchik mama Vicenta,
payqa pusaq chunka ukniyuq
watayuq kachkan. Cochabamba.
Santa
Vera
Cruz
Tatala
raym
i
u
y
w
a
ta
mirachinanpaq
RAYMIRIKUNACHIK
Nuqapis
Tata Cruzmanta
sumaq puquy
kananpaq
maarikuchkani
Y
a
ch
a
yn
in
ch
ik
3
d
e
m
a
y
o
2
0
09
- Valle Hermoso
Kay cosecha tiempo tukuyniqpi lakawusta,
angolasta uqharillankutaq, wasipiqa may
chhika wichurayan, wakinqa sapanmanta
chakipun mujupaq. Aaskitu tapuykacharirqa
Imaynat lakawmanta conserva ruwakun?:
1).- awpaqtaqa lakaw qaranta tiqwarpana.
2).- Chaymanta tuna
qallurpaytawan, yukuyuq
mankaman kachaykuna.
3.- Mankata ninaman
apana, mankaman
canelata, clavo de olorta
ima yapaykuna, chaytataq
timpuchina lakaw
qitayanankama.
4.- Lakaw sumaq
chayaptina qayantinkama
ilayachina, qayantintaq
ila, ilitata ukyana.
5.- Kay lakaw conservataqa
atinchik miskichayta
munasqanchisman jina.
LAKAWUQA WAKAPAQPIS
WALLIQLLATAQ:
Lakawqa mana chayllapaqchu waliq,
wakata manachay ima uywata unquy
japiptin, lakawta kutarpaspa, yakuwan
chaqruytawan ukyaykuchina, chaylla
waka unqusqata thaichin.
Chayrayku runa masi
lakawtaqa ama pisichiychu
wasiykimanta.
Nirisunki Aaskitu.
LAKAWMANTA CONSERVATA
RUWANAPAQ
K
im
s
a
3
UNQUYKUNAMANTA
M i s u k a
Misuka qhuraqa killuta tikan
sunchuman richakun, chiri
lugarespi rikhurin, jaqay
Vacas, Yaku Partiku
chiqakunapi tiyan.
awpa runasqa misukawan
janpikuq kanku miku
mikuwan khanichikuspa.
Mizque Vallemanta kaqkuna
Rodeo chhalakuman rispa,
khuskan yanpi camin
sayaptin juraykuytawan,
misuka ramitasta pakispa
apakamuq kanku, chaytataq
jallchakuq kanku, ima animal
venenosowan qhanichikuspa,
misuka qhurata timpuchispa
mayllarqukuq kanku,
manachay uchhikata yaku
timpusqaman kachaykuna,
chaytataq ratumanta ratu
ukyana, chaylla thaichin
miku mikuq qhanisqanta.
Miku mikuqa anchataq kay
maniy pallay tiempo, chaypaq
wauq mamay doa Marcelina
Maturano wasinmanta misukata
qhurata mana faltachikuqchu.
CONOCIMIENTO CAMPESINO
TAKIRIKUNA?
Santa Vera Cruz
tatala ancha
cuentestero kanki.
Chisi tunamusqaytapis
mamayman
willaykusqanki.
# #
Santa Vera cruz
tatala qhilla qhilla
nillawanki qanllama
chay qhilla kanki,
pirqapi chiparayaspa
puuchkanki.
Tataywan jamuni,
Tatalamanta
wakasniyku
mirananpaq
maakuchkani
Nuqapis Tata
Cruzman mamaywan
vela lawrachikuq
jamuni, uywakuna
mirananpaq.
Lakawta wawakuna pallanku, Santiago,
Mizque (10 de mayo 09)
Uywakuna wiras karichkanku
6
S
u
q
ta
Chaqras kay wata waliqlla
Orlando Silva, wawa 11 aos: Chaqras kay wata
waliqlla kachkan, papasuy tiempo qhawasqan
cumplikullan. Parapis pascua qayllata
tipimurqaqa. Saratapis tarpurqayku tawa
yunta puriyta jina, chaymanta uk 30 bolsas
jina tipikamunqach, tarpuyku Cordeco,
qillu, willkaparu sarasta. Trigopis
karichkallan, iskay yunta puriyllata
churarqayku, kantaq chhuqu trigo, mocho
trigopiwan. Papata recin churayku.
Musuq Mama Leypata tiyapun 411 rtculos.
PRIMERA PARTEPI parlan:
Bases Fundamentales del Estado
Derechos, Deberes y Garantas.
SEGUNDA PARTEPI parlan:
Estructura y Organizacin Funcional del Estado
TERCERA PARTEPI parlan:
Estructura y Organizacin
Territorial del Estado
CUARTA PARTEPI parlan:
Estructura y Organizacin Econmica
del Estado.
QUINTA PARTEPI parlan:
Jerarqua Normativa y Reforma
de la Constitucin
Tiyallantaq Disposiciones Transitorias.
Nueva Constitucin Poltica del Estado
Kunitan Mizquepi
maniy pallay
tiempo
Aaskitu mana jinachu kakun, escuelamanta wasinman
usqayta chayapuytawan, kachaykukun maniy
pallaqataq.
Aaskuqa escuela wawaswan khuchka chaqwapi
maniyta pallarisan, watantinta mikhunaypaq
qanakuchkani nispa apura apurata pallarichkan.
Maniy pallayqa mana tukuy tiempochu, kunitan maniy
pallay kachkan.
Sapa wata kunan jinata maniy pallay tiyan, maniy
pallayman tukuy vecinos rinku,
achkha runa chaqwalla pallarinku, dueopaq phichqa
canasta pallana, nuqanchispaqtaq
iksay canasta juntata pallakuna.
Sara tipiypiataq kunanqa
Maniy pallay pasaptin,
sara tipiypiataq
Aaskuqa
yanapakuchkan, mana
jinachu kakun, chisintaq
vela kanchaypi profesor
tarea qusqanta
ruwachkan,
panqataataq
awichkan, examenespi
mana aplazakunanpaq.
Phichqa
Wata tarpuymanta parlarina, imayna karqa?
Kunan tiempo maniy pallay
tiempo, watantinta mikhunaypaq
ganarqakamusaq, mayich
maniyta allachkanku chayman
risaq.
Kay tiempo
pallaysikunay
tiyan, aswan
qhipaniqta pi
maniyta quwanqa.
WAWA: Orlando Silva, Comunidad
Panpas, Provincia Campero
Aaskitu
parlarin kay
wawitawan, payqa
chunka ukniyuq
watayuq kaspa
sumaqta yachan jallpa
llankaymanta,
tarpuykunamanta,
cosechasmanta.
Viva la Nueva
Constitucin
Poltica del
Estado!
Viva la
tierra y el
territorio!
Viva la
organi-
zacin!
Constituicionpi DISPOSICIONES
TRANSITORIAS nin:
ARTCULO 19 (Padrn Electoral).
I. Para las elecciones del 6 de diciembre de 2009, 4 de abril de
2010, los dems procesos electorales y las consultas populares,
se dispone la conformacin de un nuevo padrn electoral,
mediante la inscripcin y registro de todos los ciudadanos
bolivianos habilitados para sufragar.
III. El registro biomtrico comprende huellas dactilares, fotografa
digital y firma, adems de los datos referidos a la identidad de la
persona.
ARTCULO 21 (Caractersticas de los Libros).
c. Para cada partida computarizada se registrarn como mnimo
los siguientes datos: apellidos y nombres, estado civil, sexo,
ocupacin, lugar y fecha de nacimiento, domicilio, nmero de
cdula de identidad, RUN o de Libreta de Servicio Militar, y
registro de la huella digital mediante lector ptico y fotografa.
Musuq Constitucin Poltica del Estadomanta
yacharinallapuni:
Primera. I. El Congreso de la Repblica en el plazo de 60
das desde la promulgacin de la presente Constitucin,
sancionar un nuevo rgimen electoral para la elccin de
la Asamblea Legislativa Plurinacional, Presidente y
Vicepresidente de la Repblica, la eleccin tendr lugar el
da 6 de diciembre de 2009.
III. Las elecciones de Autoridades Departamentales y
Municipales se realizar el 4 de abril de 2010.
Ley Transitoria Electoralpi nin:
5
4
T
a
w
a
Campopi wawakunaqa estudiaykutaq
jallpata llankaykutaq
Qillqachikunapaq
apana:
Cdula de
Identidad, Registro
nico Nacional
(RUN) o Libreta de
Servicio Militar
como documentos
vlidos
T
A
T
A
K
U
N
A
M
A
N
W
ILLARIN
A
P
A
Q
Constitucin
kamachisqanman
jina. APIS
LLUQSIMUNA
LEY TRANSITORIA
ELECTORAL
Tukuy runakuna 18
watayuqmantapacha
eleccionespaq watiqmanta
qillqachikamuna kasan.

You might also like