E DREJTA E UNIONIT EUROPIAN

1.Qka jane vendimet e BE dhe ne cilin gr! te "rimeve jridike te #e drejte# "ejne
!je# $
Vendimet jane akte konkrete juridike me te cilat rregullohen te drejtat individuale dhe
obligimet ,nuk kane obligim te pergjithshem por zbatohen ndaj atyre te cileve ju adreohen
perkatsisht shteteve antare personave juridik dhe fizik rregullimi I qeshtjeve te ndryshme
ne sferen e veprimtarise se BE behet me miratimin e vendimeve te insitucioneve ,bejne
pjes ne grupin e burimeve sekondare.
%.Qka nenk!t&n kriteri !&litik I k&!enhage# $
e kriterin politik te kopenhages nenkuptojme qe shtetet te jene demokratike te
respektojne te drejtat e minoriteteve ,lirute dhe te drejtat e njeriut dhe te mos kene
probleme me shtetet fqinje.
'.Qe#hte !arimi I !r&!&rci&nalitetit$
Eshte parim themelore ne te drejten e BE sipas te cilit BE mund te veproj ne mase te
duhur qe te arrihen objektivat e saj , pra ky parim bazohet ne ate se niveli I ushtrimit te
pushtetit nuk duhet ti tejkaloj aksionete e duhura per arritjene qellimit te pushtetit eshte e
nevojshme qe te arrihet nje marrdhenje e balansuar midis objektivave dhe mjeteve qe do
te thote se parimi I proporcionalitetit percakton qellimin e veprimit.
(.Qe#hte !arimi I #"#idiaritetit $
!araqet parimin themelore organizativ I cili garanton se vendimet merren sa me afer
qytetareve , formalisht parimi I subsidiaritetit zbatohet ne ato sfera ku nuk ka kompetenca
te vetme ,ndersa ne menyre jo formale zbatohet ne diskutimet gjate percaktimit te asaj se
cilat kompetenca duhet ti jepen BE dhe cilat duhet ti mbajne shtet anetare .
Ek)i#t&jne di#a kritere !er )"atimin e keti !arimi $
"ksioni duhet te jete I domosdoshem pasi me veprimin e qeverive te shteteve anetare
nuk mund te arrihen objektivat.
"ksioni duhet te arrije vlerat e duhura .
Vendimet duhet te merren sa me afer qyteteareve .
"ksioni duhet te siguroje liri me te madhe per individet.
*+ !arim )"at&het vetem ne #,erat e k&m!etence# #e ndare midi# #hteteve anetare
dhe BE !&r j& ne #,erta k BE ka k&m!etencat e vetme.
-.Rregll&ret$
#ane akte me te rendesishme juridike te cilat miratohen nga insitucionet e BE dhe ato
posedojne nje fuqi detyruese dhe jane identike me ligjet e shteteve ,ato jane
drejtpersedrejti te zbatushme ne ter teritorin e BE dhe jane te obligushme per te gjitha
shtetet anetare personat juridik dhe fizik dhe pas hyrjes ne fuqi behen pjese e
..Direktivat $ legji#laci&nit naci&nal te #hteteve anetare.
#ane akte te insitucioneve te BE me karakter detyrues ,direktivat jane te obligueshme per
nga rezultati qe duhet te arrihet dhe obligojne vetem shtetet anetare por jo edhe
individet ,direktivat duhet ti implementojne legjislacionin e shteteve anetare .
/.0endimet $
#ane akte konkrete juridike me te cilat rregullohen te drejtat individuale ,vendimet nuk
kane obligime te pergjithshme por zbatohen ndaj atyre te cilave ju adresohen perkatsishte
shteteve anetare personave juridik dhe fizik dhe bejne pjese e grupin e burimeve
sekondare .
1.Q,ar marrve#hje#h nen#hkran BE me vendet j& anetare dhe me &rgani)atat tjera
nderk&m"etare $
arreveshjet e "socimit
arrveshjet e Bashkpunimit
arrveshjet e $regtise.
2.3ilat jane kater lirite themel&re 4e e !er"ejne !je#en e !ergjith#hme te tregt te
"rend#hem te "a#hkimit er&!ian$
%iria e qarkullimit te mallrave
%iria e qarkullimit te sherbimeve
%iria e qarkullimit te njerzve
%iria e levizjes se lire te kapitaleve.
15.Qka nenk!t&ni me "a#hkvend&#je #i !r&cedre e n6jerrje# #e vendimeve Brenda
BE dhe ne cilat ra#te #h,r+te)&het kj& !r&cedre$
!rocedura e bashkvendosjes eshte procedure legjislative e cila ka role qendror ne sistemin
e miratimit te vendimeve ne BE.&ipas kesaj procedure komisoni ben propozim kshillit te
ministrve dhe parlamentit europian diskutojne ate dhe madje munde te parashikojne edhe
ndryshime te propozimit dhe se fundi vendimi perfundimisht miratohet nga keshilli dhe
parlamenti.
*j& !r&cedre )"at&het$
'jate miatimit te vendimeve per raste te diskriminimit
%iris se levizjes se puntoreve
$e drejtene e banimit
$regun e perbashket
!unesimin dhe aftesimin professional
brojtjen e shendetit te njeriut
jedisin jetsore.
11.Brimet !rimare te #e drejte# #e UE$
$raktati I !arisit ()*(
$raktati I +omes ()*,
$raktati I astrihtit ())(
$raktati I "msterdamit ()),
$raktati I -ices.........../00(
$raktati I %isbones......./00,.
1%.Qka jane mendimet dhe re&mandimet e BE ne cilin gr! te "rimeve te #e
drejte# "ejne !je#e$
endimet dhe rekomandimet jane akte me karakter jo detyrues me ane te te cilave
organete BE japin rekomandime apo shprehin mendime per qeshtje te caktuara pandaj sit
e tilla nuk kane efekt apo nuk I obligojne shtetet anetare qe te marrin ndonje veprim per
implementimin e tyre mirepo edhe pse nuk kane fuqi juridike eshte e natyrshme qe te
merren parasysh nga ana e insitucioneve te BE bejne pjese ne grupin e burimeve
sekondare .
1'.3ili e#hte dallimi ne me# te direktivave dhe vendimeve te BE$
&i direktivat ashtu edhe vendimet qe te dyte kane karakter detyrues mirepo dallimi
qendron ne ate se direktivat obligojne vetem shtetet anetare por jo individet ,ndersa
vendimet jane te detyrueshme vetem ndaj atyre qe ju adresohet shteteve anetare
personave juridik dhe fizik per dallim nga direktivat vendimet nuk shpallen ne gazeten
zyrtare te BE por hyne ne fuqi me dorezimin e tyre tek te adresuarit.
1(.*riteri ek&n&mik I k&!enhage#$
*riteri I k&!enhage# e#hte k#hte 4e #htetet te "ehen anetare te UE ket& kritere
i#hin$
Ekzistimi I insitucioneve stabile qe garantojne demokracine sundimin e ligjit
$e drejtat e njeriut dhe mbrojtjen e te drejtave te pakicave
Ekzistimi I ekonomise funksionale te tregut
1onkurenca ne tregun e brendshem te 2E
"ftesia e vendit kandidat qe ti pranoj detyrimet politike, ekonomike te 2E.
1-.*riteri jridik I k&!enhage#$
e kriterin juridik te kopenhages kuptojme te gjitha shtetet te cilat deshirojne te jene
pjese e BE duhet qe legjislacionin e BE ta inkorporojne ne legjislacionin e vendit te vet
pra ligjet te cilat miratojne duhet te jene ne pajtim me legjislacionin e BE.
1..3ili e#hte dallimi ne me# re&mandimeve dhe vendimeve te BE$
Vendimet jane akte konkrete juridike nuk kane obligim te pergjithshem por zbatohen
vetem ndaj atyre te cilet ju adresohen ,dallimi me rekomandime qendron se keto nuk kane
karakter obligues nuk I obligojne shtetet anetare qe te marrin ndonje veprim per
implementimin e tyre.
1/.3ili e#hte dallimi ne me# te k&mnitetit er&!ian dhe "a#hkimit er&!ian$
3allimi eshte se komunitetit europian perbehet nga te gjitha shtetet e evropes ndersa
bashkimi europian e perbejne vetem shtetet anetare te ketij unioni.
11.3ili e#hte dallimi ne me# te "a#hkimit er&!ian dhe ke#hillit te er&!e#$
Bashkesia europiane eshte nje rend juridik I veqante ,eshte nje subject juridik I llojit te
veqante sui generis.-dersa keshilli I europes mund te perkufizohet si nje organizate me
funksion politik u themelua me 0*.0*.()4) dhe sherben si instrument per bashkpunimin
ndershtetrore te vendeve anetare.
12.3ili e#hte dallimi ne me# te !arlamentit dhe k#hillit er&!ian$
3allimi eshte se parlamenti perfaqson interesin e qytetareve te evropes ndersa kshilli
euopian perfaqson vetem interesat e shteteve te antarsuara ne BE.
%5.3ilat jane ll&jet e "rimeve te #e drejte# #e BE$
Ne !ergjith#i dall&jme "rime jridike $
$e shkruara dhe
$e pashkruara
Ne gr!in e "rimeve te #hkrara "ejne !je#e $
Burimet primare
Burimet sekondare
Ne gr!in e "rimeve te !a #hkrara "ejne !je#e$
+regulloret e pakodifikuara te krijuara nga praktika gjyqsore
!arimet e pergjithshme te se drejtes
$e drejtat dhe lirite e njeriut
+regullat zakonore.
%1.Brimet #ek&ndare te #e drejte# #e UE jane$
+regulloret
3irektivat
Vendimet
+ekomandimet.
%%.3ilat jaane kriteret !er antar#im ne BE$
1riteri politik
1riteri ekonomik
1riteri juridik
&ipas kriterit te madritit eshte edhe administrative.
%'.*e#hilli I mini#trave $
1eshilli I ministrave eshte organ kryesor vendimarres I BE,sikurse parlamenti europian
ehe keshilli eshte krijuar nga dispozitat e traktateve themeluse te BE gjate viteve *0
.1eshilli perbehte nga perfaqsuesi I shteteve anetare dhe ne takimet e tij merr pjese nje
minister nga secila qeveri te shteteve anetare te BE varsishte prej natyres se qeshtjeve qe
do te diskutohen ne takim.
*e#hilli #htr&n gja#hte ,nk#i&ne themel&re $
iraton normat juridike te BE.
1oordinon politikat e eprgjithshme ekonomike te shteteve anetare
%idhe marrveshje nderkombetare
"provon bu5hetin e BE sebashku me parlamentin europian
1ordinon bashkpunimin midis gjykatave dhe forcave policore te shteteve anetare ne
qeshtje penale.
%(.*&mi#i&ni er&!ian$
1omisioni eshte nje organ I pavarur politikisht I cili perfaqsoninteresat e BE propozon
akte normative ne parlament dhe ne keshill administron dhe zbaton politikat e BE si dhe
bu5hetin eshte mbrojtes I traktateve sebashku me gjykaten e drejtsise se BE ne
marrdheniet nderkombtare.
%-.7arrve#hja !er themelimin e BE !erm"an kater ,nk#i&ne themel&re te
k&mi#i&nit er&!ian$
!ropozon akte normative ne parlament dhe ne keshill
"dministron dhe zbaton politikat e BE si dhe bu5hetin
Eshte mbrojtes I traktateve
!erfaqson bashkimin europian ne marrdheniet nderkombtare.
%..3ili e#hte dallimi ne me# rregll&reve dhe direktivave te BE$
-ese nje marrdhenje rregullohet me rregullore atehere shtetet antare nuk duhet te
miratojne ligje pasi edhe rregulloret kane veprim te drejtperdrejte ne sistemin juridik te
shteteve anetare ,ndersa nese marrdhenja rregullohet me directive atehere shteti obligohet
ta implementoje ate permes mjeteve dhe formave qe do ti zgjidhe aji vete .!er dallim nga
rregulloret direktivat nuk krijojne te drejta dhe obligime per personat fizik rregulloret
kane veprim te drejtperdrejte ne rastet kur shteti anetar ka nerrmarr masat e nevojshme
per implementimin e tye.
%/.Pel4imi$
1jo procedure ishte sjelle me aktin unik europian dhe sipas kesaj keshilli duhet te siguroj
pelqimin e parlamentit europian perpara se te miratohen akte te caktuara te cilat kane te
bejne separi me pranimin e antareve te rinje dhe lidhjen e marrveshjeve per asocim.
*j& !r&cedre )"at&het !er marrve#hjet nderk&m"etare #i dhe ne$
3etyrat e posqme te bankes qendrore evropiane
-dryshimet ne statutin e sistemit evropian te bankave qendrore
6ondeve strukturore dhe te kohezionit
!rocedures se vetme zgjedhore per parlamentin evropian
7asjes se shteteve te reja anetare
Votimit te kryetarit dhe antareve te tjere te komisionit.
%1.3ilat jane ,nk#i&ne e !arlamentit er&!ian$
2shtrimi I pushtetit legjislativ ne bashkpunim me kshillin
2shtrimi I kontgrollit demokratik mbi te gjitha insitucionet e BE
2shtrimi I kontrollit te bu5hetit te BE
Edrejta qe te miratoj ose refuzoj miratimin e bu5hetit ne tersi.
%2.3ilat jane &rganet ndihm#e te "a#he#i#e evr&!iane$
1omiteti ekonomik dhe social
1omiteti I regjioneve
Banka evropiane per investime
Banka qendrore evropiane.
'5.3ilat jane !r&cedrat me te cilat mirat&hen vendimet ne BE$
1onsulltimi
Bashkepunimi
Bashkevendosja
!elqimi.
'1.3ilat jane !adite e BE$
!adite lidhur me hkeljen e kontrates themeluse
!adite lidhur me anulimin e akteve ligjore
!adite lidhur me mosveprimin e organeve te BE
!adite lidhur me pergjegjsine e bashksive.
'%.Parlameti evr&!ian$
1a ,8* anetare te cilet zgjidhen drejtperdrejte nga qytetaret e BE qe nga viti (),) dhe
eshte organi me I madh .!alamenti mund te amendoje dhe te bllokoj legjislacionin ne
fushat te cilat mbulohen nga procedura e bashkevendimarjes te cilat aktualisht perbejne 9
e akteve legjislative te BE.!arlamenti miraton gjithashtu edhe presidentin gjithashtu edhe
presidentin e komisionit zgjedhore nga keshilli europian edhe antaret e tjere te komisionit
qe emrohen nga presidenti.!arlamenti mund te miratoj nocionin e mosbesimit I gjithe
komisoni duhet te jape dorheqjen .
''.*&mi#i&ni er&!ian$
Eshte I vetmi ogan qe ka te drejtene iniciatives ligjvense ne fushat qe mbulohen
nga shtylla e pare ose komunitare ,
!er fushat qe mbulohen nga shtylla e dyte dhe shtylla e trete komisioni ndane
pushtetin e iniciatives ligjvense me keshillin evropiane
1eshilli I bashkimit evropjane ashtu edhe parlamenti evropian jane qe te dy ne
gjendje qe te kerkojne formalisht qe komisioni te inicioje per nje qeshtje te
caktuar
1onsiderohet si ruajtes I traktateve ,competence e cila perfshine pergjegjsine per
te filluar procedurat e shkeljes ne gjykaten evropjane te drejtsise kunder shteteve
anetare
1omisioni negocion edhe marrveshjet e tregtise dhe marreveshjet e tjera
nderkombetare ne emer te BE duke vepruar ne bashkpunim te ngushte me
keshillin e bashkimit evropian
1omisioni rregullon konkurencen e bashkimit evropian duke shqyrtuar dhe
nderrmarr procedura kunder kompanive qe shkelin legjislacionin e BE mbi
konkurencen
1omisioni monitoron perputhshmerine e veprimtarise se shteteve antare te
traktateve dhe legjislacionin e dyte te BE.
Vendimet ne komision merren kolektivisht.
'(.Tri !ariemt themel&re 4e !ercakt&hen me traktatin k#htete# jane$
1onferaliteti
&ubsidiariteti
!roporcionaliteti.
'-.In#itci&net kr+e#&re vendimarre#e #i!a# traktatit te ma#trihtit jane$
1eshilli evropian
1eshilli I ministrave
1omisioni evropian
!arlamenti evropian
'jykata e se drejtes
'jykata e auditoreve.
'..Traktati themel&re !er ni&nin ev&!ian !ercakt&n tak#ativi#ht ket& ll&je te
legji#laci&nit te d+te ket& jane$
+regullorja
3irektiva
Vendimi
+ekomandimi
endimi.
'/.*e#hilli I "a#hkimit evr&!ian$
Eshte nje organ qeverisje qe sebashku me parlamentin evropian formon pushtetin
legjislativ te BE,keshilli I bashkimit evopian perbehet nga ministrat e qeverive te qdo
vendi anetar te BE keshilli ka nje president dhe nje sekretar te pergjithshem presidenti I
keshillit eshte nje minister I shtetit qe mbane presidencen e radhes te keshillit ,sekretari I
pergjithshem eshte kreu I sekretariatit te keshillit I zgjedhur unanimisht nga shtetet antare
'1.*&m!etencat e !re#identit te ke#hillit evr&!ian $
$a kryesoj keshillin
$e siguroj vazhdimsine e punes se keshillit ne bashkpunim me kryetarin e
komisionit evropian dhe mbi bazen e punes se keshillit per qeshtje te
pergjithshme.
&iguron kohezionin dhe konsensusin Brenda keshillit evropian
!rezanton nje raport para parlamentit evropian pas secilit takim.
'2.Pr&cedra e !el4imit )"at&het !er marrve#hjet nderk&m"etare ne $
3etyrat e posaqme te bankes qendrore evropiane
-dryshimet ne statutin e sistemit evropian te bankes qendrore dhe
6ondeve struktuore dhe te kohezionit
!rocedures se vetme zgjedhore per palamentin evropian
7asjes se shteteve te reja anetare
Votimit te ryetarit dhe te anetareve te tjere te komisionit.
(5.8j+kata ev&!iane e drejte#i#e r&li dhe k&m!etecat !a# h+rje# #e traktatit te
li#"&ne# ne ,4i$
'jykata siguronzbatimin e plote dhe uniforme te se drejtes se 2E, deri ne traktain e e
lisbones gjykata kishte competence vetem per qeshtjet e shtylles se pare tani ka
competence edhe per disa qeshtje te shtylles se dyte dhe te trete ka juridiksion per
mosmarrveshjt ne mes te shteteve antare insitucioneve te 2E kompanive dhe
individeve .$raktati I lisbones rrite fuqine e gjykates me zbatimin dhe rishikimin e
vendimeve rritet juridiksioni I gjykates ne qeshtjet penale por ende gjykata mbetet pa
competence ne marrjen ne rastet e policies dhe sigurise se perbashket .
(1.Qka nenk!t&jme me !el4im #i !r&cedre e n6jerrje# #e vendimeve Brenda BE
dhe !er cilat ra#te reali)&het kj& !r&cedre$
1jo procedure zbatohet per marrveshje nderkombetare si dhe me detyrat e posaqme te
bankes qendrore evropiane ndryshimin ne statusin e sistemit evropian te bankes qendrore
fondeve strukturore dhe te kohezionit procedures se vetme zgjedhore per parlamentin
evropian qasjes se shteteve te reja antare votimit te kryetarit dhe te antareve te tjere te
komisionit.
(%.Qka nenk!t&ni me lirine e 4arkllimit te ka!italit #i njera nder lirite themel&re
te tregt te "rend#hem te BE$
%iria e qrkullimit te kapitalit perben nje perparsi per krijimin e nje tregu te madh evropian
eshte fjala per te vendosur transferim te lire kapitalesh per te zhdukur qdo dallim ne tregti
qka nenkupton rregullat per inevestim trajtim.
('.Qka e#hte mekani)mi !ercjelle# I !r&ce#it te #ta"ili)im a#&cimit$
!rocesi I stabilizim asocimit perben nje politike afrimi e cila reflekton rendesine politike
dhe strategjike te ballkanit per BE.!rocesi I stabilizim asocimit me ane te istrumenteve te
marrveshjes se stabilizim asocimit partneritetit evropian dhe programit te asistences cards
ndihmon secilin rend te plotsoje kriteret e kopenhages dhe te parapara sipas fitimit te te te
drejtes se antarsimit ne BE.!rocesi I stabilizim asocimit u formua me ())) qellimi I tij
eshte formimi I nje stabiliteti politik dhe rritja ekonomike ngjashem me procesin e
zgjerimit procesi I stabilizim asocimit eshte I nderlidhur ngushte me kushtet ekonomike
dhe politike .
((.3ili e#hte 4ellimi I krijimit te "a#hke#i#e ek&n&mike evr&!iane.
Ba#hk!nimi ek&n&mik&9evr&!ian krija me traktatin e r&me# 12-/ 4ellimet
kr+e#&re te ke#aj "a#hke#ie i#hin$
Integrimi me I fuqishem ekonomiko evropian
1rijimi I tregut te perbashket evropian
:hvillimi harmonic I akt shteteve ekonomike
;eqja e barierave doganore
"plikimi I doganave te perbashketa .
(-.Ra!&rti I te drejte# #e BE me te drejten e "rend#hme te vendeve antare $
-enkupton harmonizimin e ligjeve nocioneve rregulloreve te shteteve antare te BE me
vete te drejten e bashkesise evropiane.
(..Qka nenk!t&jme me te drejten e BE$
e te drejten e BE kuptohet tersia e te gjithe normave traktateve rregulloreve ,direktivave
te cilat hartohen ne kuader te BE.
(/.3ilat i#hin tri "a#hke#ite e !ara evr&!iane$
Bashkesia evropiane per thengjill dhe qelik
Bashkesia ekonomike evropiane
Euroatomi.
(1.:h!jeg&ni !r&cedren e "a#hkevend&#je$
Eshte procedure legjislative e cila ka rol te qendror ne sistemin e miratimit te vendimeve
ne BE sipas kesaj procedure komisioni bene propozimin keshilli I ministrave dhe
parlamenti evropian diskutojne edhe ndryshime te propozimin keshilli I ministraeve dhe
parlamenti evropian diskutojne ate dhe me te mund te parashikojne edhe ndryshime te
propozimit dhe se fundi vendimi perfundimisht nga keshilli dhe parlamenti.
(2.:i e #h!jeg&ni lirine e 4arkllimit te mallrave ne BE$
7arkullimi I mallrave eshte njera nder parimet themelore te BE se tregut te perbashket
dhe te qarkullimit te lire te shteteve antare qka nenkuptone levizjen e lire dhe te plote te
mallrave pa tarifa doganore dhe pa bariera Brenda treut te BE.
-5.Qe#htjet kr+e#&re 4e #htr&hen ne gj+katen evr&!iane te drejt#i#e jane$
!rocedura per shkelje te detyrimeve qe rrjedhin nga traktatet
!rocedura per anulimin e nje vendimi
!rocedura per mosveprim nga ana e organeve
!rocedura per shqyrtimin e qeshtjeve paraprake.
-1.Qka k!t&ni me te drejten e BE$
e te drejten e BE kuptohet tersia e te gjitha normave traktateve rregullave vendimeve
direktivave te cilat zbatohen ne kuader te BE.
-%.:h!jeg&ni dallimin ne me# te ke#hillit evr&!ian dhe ke#hillit te evr&!e#$
-e keshillin evropian bejne pjese vetem krytaret e shteteve qeverive te shteteve antare
varsishte prej rregullimit shtetror ndresa keshilli I evropes eshte organizate e tere shteteve
te evropes.
-'. 3ili e#hte 4ellimi I krijimit te er&at&mit$
-e konferencen nderqeveritare te mesines ne vitin ()** ishte arrirur marrveshja per te
shkuar drejt integrimit me te thelluar dhe me te gjere ekonomik si qellime kryesore te
ketij plani ishin percaktuar themelimi I bashkesise ekonomike si qellime kryesore te ketij
plani ishin percaktuar themelimi I bashkesise ekonomike integrimi me I fuqishem
ekonomik evropian ,krijimi ishte vene integrimi evropian e jo ai politik.
-(.7i#i&net e BE9#e ne Re!"liken e *&#&ve# $
(. instrumenti I asistences se para antarsimit.
/. binjakzimi I programeve ekonomike.
<. eule5 .
4. osebe.
*. zyra e nderlidhjes e komisionit evropian pran kuvendite te 1osoves.
=. perfaqsuesit civil.
--.Qka nenk!t&n me "a#hk!nim #i !r&cedre e n6jerrje# #e vendimeve "renda
BE9#e dhe !er te cilat ra#te #h,r+te)&het kj& !r&cedre$
Bashkpunimi perfshine konsulltimin e parlamentit deri ne momentin kur keshilli duhet ta
miratoj aktin pra vendimet merren ne bashkpunim te te gjitha insitucioneve te BE.se.1jo
procedure zbatohet me percaktimine modaliteteve te procedures se mbikqyrjes
multilaterale per shkak te realizimit te politikes ekonomike te shteteve antare ne perputhje
me objektivat e BE.se percaktimin e perkufizimeve per zbatimin e ndaleses se masave
per harmonizimin e sepecifikimeve teknike te parave te veta te parashikuara per
qarkullim .
-..Qka nenk!t&jme me lirine e 4arkllimit te #her"imeve #i njera nder lirite
themel&re te tregt te "rend#hem te BE9#e$
7e 4ellim 4e #her"imet te ki#hin mnde#i te merrnin !je#e ne krijimin e tregt te
madhe de#ht te krij&he#hin d+ liri themel&re$
(. liria e shitjes se sherbimeve d.m.th mundesi per te ofruar nje sherbim ne nje shtet
tjeter.
/. liria e vendosjes se sherbimeve d.m.th mundesi per nje shites sherbimesh qe te
vendoset jashte vendit te tij origjines .
*rijimi I ket+re d+ lirive #h!rehet me miratimin e #hme dhe)imeve te ve4anta te
lidhra !er trgn ,inancen me ind#trine me reklamen me k&mnikimin ;
ne sektorin e transporteve
hapja e tregjeve te energjise
ne fushen financiare
direktivat mbi sherbimet e investimit
per shoqerite e sigurimit.
-/.Qka k!t&jme me a4i# k&mnitare$
"kuis komunitare nenkuptojme tersine e rregullave normave te 2E.se qe ngerthen ne
vete burimet e se drejtes se 2E.se perfshire te gjitha traktatet dhe normat e 2E.se.
-1.3ili e#hte r&li I )+re# #e k&mi#i&nit evr&!ian ne Re!"liken e *&#&ve#$
#ep mbeshtetje dialogut te perhershem teknik e politik me atributet e 1osoves per ti
ofruar keshilla dhe udhzime mbi politika te shendosha , jep ndihme ne pjesmarrjen e
1osoves ne nismat rajonale dhe ato te gjera si marrveshjet te lira te evropes lindore dhe
qendrore dhe ato per energji dhe ne funksion te gjitha mjetet per zgjerim .
-2.Qka e#hte !lani I ve!rimit !er !artneritet evr&!ian$
!lani I veprimit per partneritet perdoret per komunikimin e brendshem per harmonizimin
e raporteve midis kryeministrit dhe bashkesise nderkombetare ne mes kryeministrit dhe
antareve te qeverise ne mes ministrave dhe personelit te tyre mardheniet ne mes trupave
qeveritare ne mes qeverise komunitetit te biznesit dhe partnereve social per komunikim
me media si dhe me publikun e gjere me gjithe qytetaret dhe komunikimi I jashtem ,
komunikimi me bashkesine nderkombtare.
.5.3ili e#hte 4ellimi I kijimit te "a#ke#i#e evr&!iane !er thengjill dhe 4elik$
Idete e para per krijimin e nje bashkesie evropiane I dha ministry I puneve te jashtme te
6rances +obert &human mirepo nisma e tyre filloi me krijimin e bahkesise per thengjill
e qelik me 0*maj ()*( dhe hyrjes ne fuqi ne prill ()*< qellimi kryesore ishte qe 6ranca
dhe 'jermania te lidhin marrveshje lidhur me shqyrtimin e ketyre pasurive natyrore te
cilat shpesh ishin burim I konflikteve politike.
.1.Qka e#hte ra!&rti I !&gre#it I k&mi#i&nit e&!ian$
#ane raporte qe n5jerren nga komisioni evropian per secilin vende te ballkanit perendimor
te kyqur ne procesin e stabilizim asocimit .7ellimi eshte qe permes raportit te progresit te
vlersoje gjendjen specifike ne fushen e integrimeve evropiane per secilin vende qofte
vend kandidat apo kandidat potencial per antarsim ne BE.
.%.Qka nenk!t&jme me k&n#lltim dhe !er cilat ra#te #h,r+te)&het kj& !r&cedre $
1onsulltimi eshte procedure e vendimarrjes ne insitucionet e BE.se ndodhe kur keshilli
miraton ligjislacionin duke u bazuar ne propozimin e komisionit pas konsulltimit te bere
ne parlamentin dhe insitucionet e tjera siq jane>
Komiteti ekonomiko social dhe
I rajoneve .
1jo procedure zbatohet vetem per vendimet qe kane te bejene me marrveshjet dhe
zgjerimin e BE.se rishikimin e traktateve , nenshkrimin e marrveshjeve te jashtme ,
diskriminimin ,civilizimin e unionit , vizat ,azilin migrimet , transportin , rregullat e
konkurences.
.'.Nmer&ni #im"&let e UE9#e$
6lamuri .
;ymni .
3ita e evropes.
.(.nmer&ni #ht+llat e BE9#e$
1omuniteti evropian
!olitika e jashtme dhe e sigurise se perbashket
Bashkpunimi gjyqesore dhe policore per qeshtje penale.
.-.3ili e#hte r&li I av&kateve te !ergjith#hem ne gj+katen evr&!iane te drejt#i#e$
1ane per detyre te japin mendimin e tyre per qeshtjet qe paraqiten per zgjidhje ne
gjykaten evropiane te drejtsise , gjyqtaret dhe avokatet e pergjitshem emrohen me
marrveshje te perbashket te te gjitha shteteve antare per nje mandate gjashte vjeqare I cili
mund te perseritet edhe per nje ose dy periudha te memtutjeshme tre vjeqare.
...3ili e#hte r&li I mi#i&nit te ele6it ne *&#&ve dhe cilat jane k&m!etencat e tij$
Eule5i llogaritet si zbatues dhe monitorues I zbatimit te ligjit ne kosove nga policia
prokuroria dhe gjykaktat . Eule5i ofron ndihme ne luftimin e krimeve ne procedurat
gjyqesore dhe zbatushmerine .
./.3ila e#hte !er"erja e gj+4tareve te gj+kate# evr&!iane te drejt#i#e $
Eshte e perbere nga nje gjyqtare prej secilit shtet anetare duke siguruar ne ket menyre
perfaqsimin e sistemeve ligjore te te gjitha shteteve antare te BE.se .
'jykata perbehet nga /, gjyqtare dhe 8 avokat ata emrohen me marrveshje te perbashket
te te gjitha shteteve antare per nje mandate = vjeqare I cili mund te perseritet per nje ose
dy periudha te metutjeshme tre vjeqare.
.1.Nmer&ni #htetet themel#e te k&mnitetit evr&!ian$
'jermania
6ranca
Italia
Belgjika
;olanda
%uksemburgu
.2.<a)at e antar#imit te !l&te $
&i mase e pare stimuluese politike eshte heqja e vizave per shtetasit e vendit qe eshte ne
proceduren e anetarsimit te plote.
/5.In#trmentet !er antar#im ne BE$
7e nga themelimi I BE.se e drei me sote ndaj vendve qe synonin te antarsoheshin ishin
aplikuar tri instrumente >
marrveshjet per asocim
marrveshjet europa
marrveshjet per stabilizim asocim.
/1.Qka e#hte card# $
-ga anglishtja community asistence for reconstruction development and stabilization
eshte programi I 2E.se per mbeshtetjen e vendeve te ballkanit perendimore ne
rindertimin zhvillimin dhe stabilizimin e ketyre vendeve dhe te rajonit ne tersi.
/%.Pakti I #ta"ilitetit !er evr&!en jglind&re $
!akti I stabilitetit vjen si project postkonfliktual apo si nje model I rikthimit te stabilitetit
paqes prosperitetit demokracise , pakti I stabilitetit eshte nje zyre kordinuese e ketyre
perpjekjeve nderkombetare me seli ne Bruksel dhe ka /8 nenpunes pakti I stabilitetit
eshte nje mekanizem me I gjere politik ekonomik dhe sigurise per te shpier perpara
qellimet kruciale per evropen juglindore si >
Zgjidhjet rajonale
Dinamiken sociale
Zhvillimin afatgjat rajonal
Iniciativat e reja te perbashkta rajonale.
/'.Taie6$
"sistenca teknike dhe shkembimi I informacionit taie5 eshte instrument I drejtoratit te
pergjithshem per zgjerim te komisionit evropian I ndihmon vendet e ballkanit lidhur me
perafrimin e legjislacionit aplikimin dhe perdorimin e legjislacionit te BE.se.
/(.Dallimi ne me# te "a#hkimit evr&!ian dhe ke#hillit te evr&!e# $
Bashkesia evropiane eshte nje rende juridik I veqante eshte nje subject juridik I llojit te
veqant sui generis , ndersa keshilli I evropes mund te perkufizohet si nje oganizate me
funksion politik u themelua me 0*.0*.()4) sherben si instrument per bashkpunim
ndershtetrore te vendeve antare.
/-.Qka !ara4et er&)&na $
Eurozona paraqet hapsiren e shteteve te cilat kane pranuar valuten euro ne kuader te BE.
se e kane pranuar te gjitha shtetet e BE.se me perjashtim &uedine dhe 3animarken por
nuk do te thote se nuk mund te pranoj edhe shtetet qe nuk jane antare te BE.se si p.sh
1?&?V".
/..=+ra e k&mi#i&nit evr&!ian $
-e +epubliken e 1osoves I ndihmon qe ti raportoj bashkimit evropian per rrjedhen qe
ndodhin ne +epubliken e 1osoves si politika ekonomike
//.3ilat jane k&m!etencat e gj+kate# evr&!iane te drejt#i#e #i!a# traktatit te li#"&ne#
$
3eri ne traktatin e lisbones gjykata kishte competence vetem per qeshtjet e shtylles se
pare e tani ka competence edhe per qeshtjet e shtylles se dyte dhe te trete ka juridiksion
per mosmarrveshjet ne mes shteteve antare insistucioneve te 2E.se kompanive dhe
individve e me kete traktat eshte rritur fuqia e gjykates ne zbatimin dhe rishikimin e
vendimeve rritet juridiksioni I gjykates ne qeshtjet penale por ende gjykata mbetet pa
competence ne marrjen me rastet e policies dhe sigurise se perbashket.
/1.Qka nenk!t&jme me n&ci&nin #!ernaci&nalitet $
e nocionin supernacionalitet nenkuptojme te drejten e nje organizate internacionale qe
ne menyre te pavarur nga vullneti I shteteve antare ne lemenjte te caktuar ne baze te
kompetencave perkatse te n5jerre norma juidike te detyrushme per shtetet antare qe do te
thote se BE.ja mund te n5jerre vendime detyruse edhe kunder vullnetit te nje shteti apo
disa shteteve antare .

/2. <nk#i&net e k#hillit te mini#trave$
miraton normat uridike te BE.se.
kordinon politikat e pergjithshme ekonomike te shteteve antare.
lidhe marrveshje nderkombtare ne emer te BE.se me shtete ose organizata
nderkombetare
aprovon bu5hetin e BE.se sebashku me parlamentin evropian .
zhvillon politiken e jashtme dhe te sigurise se perbashket te bashkimit
kordinon bashkpunimin midis gjykatave dhe forcave policore te shteteve antare.
(.@ilat jane lirite themelore te $regut te Brendshem te 2E.se A
$regu i brendshBm nB 2E paraqet njB hapsirB ose teritorr pa kufi, nB tB cilin sigurohen> e
drejta e lBvizjes sB lirB tB individBve, mallrave, kapitalit dhe shBrbimeve C D tB njohura me
emrin 4 %iritB nB 2E D, pa respektimin e tB cilave nuk ka treg tB brendshBm.
$raktati pBr 1EE.nB paraqet njB nga burimet mB tB rBndBsishme tB sB drejtBs sB
1omuniteteve dhe shpeshherB emBrohet si D$raktati i $regut tB !BrbashkBt D. 6ormimi i
tregut tB pBrbashkBt ishte kufizuar nga realizimii katBr lirive>
(. lBvizja e lirB e mallrave> parashikohet si bazB e 1omunitetit Ekonomik Evropian.
2nioni 3oganor pBrfshinB tregtinB e mallrave dhe parashikon eliminimin e tB dhBnave
doganore nB marrdhBniet midis shteteve anBtare si dhe pBrcaktimin e tarifBs sB pBrbashkBt
doganore nB marrdhBniet me vendet e treta.
/. lBvizja e lirB e kapitalit>
-Bnkupton detyrime pBr shtetet anBtare qB tB ndBrmarrin masa pBr tB eliminuar tB gjitha
kufizimet e lBvizjes sB kapitalit i cili u takon personave qB banojnB nB shtetet anBtare si
dhe EfarBdo diskriminimi qB bazohet nB pBrkatBsinB nacionale tB shtetit tB qBndrimit dhe
nB shtetin ku BshtB investuar kapitali.
<. lBvizja e lirB e shBrbimeve >
-Bnkupton lirinB e shpBrnguljes sB qytetarBve nga njBri shtet anBtar nB njB shtet tjetBr si
dhe lirinB e punBsimit , ushtrimit tB veprimtarisB profesionale.
4. lBvizja e lirB e fuqisB punBtore>
-Bnkupton eliminimin e EfarBdo diskriminimi tB punBtorBve nga shtetet anBtare
/.@ili eshte dallimi ne mes te rekomandimeve dhe udhBzimeve A
3allimi esencial i tyre eshte se udhBzimi ka karakter detyrues per shtetin te cilit i
adresohet ndersa rekomandimet nuk e kane kete efekt por paraqiten ne forme te nje
propozimi.
<.-ga cili organ i BE.se emerohen komisionet,sa eshte numri i tyre dhe fare interesash
perfaqesojne ate me faktin e te qenurit anetare te 1omisionit Evropian A
1omisioneret zgjidhen nga presidenti i komisionit evropian i cili ne bashkpunim me shtet
antare bejne zgjedhjen e komsionerve tjer dhe me pas ia dergojne parlamentit evropian
perberjen e komisionit ku aty aprovohet,dmth organi i BE qe i emeron komisioneret eshte
!arlamenti Europian.1omisioneret perfaqsojn dhe mbrojne intereset e perbashketa te
bashkesis evropiane dhe kan nje vend te posaqem ne menagjimin e aktiviteteve te
integrimit evropian.1omisioni evropian perbehet nga /, komisionerFcdo shtet antar ka (
komisionerG.!.s. !residentin e komisionit e zgjedhin qeverit e shteteve antare ku bihet
dakord per personin qe do ta udhheq komisionin me nje mandat * vjeqar.
4.@ila eshte procedura e votimit ne 1eshillin Evropian A
!rocedura e votimi>arrja e vendimeve ne keshill mund te behet ne < lloje procedura>me
shumice votash ,me shumice te kualifikuar dhe ne menyre unanime. !ropozimi I akteve
ne shumicen e rasteve behet nga ana komisiont, ku pas votimit te aktit ne keshille duhet
te kerkohet pelqimi nga ana e parlamentit evropian. $e drejten ne iniciativ keshilli e ka
vetem ne raste te ralla si p,sh ne qeshtjen e perdorimit te gjuheve
*.Bashkevendosja si procedure e n5jerrjes se vendimeve brenda 2E.se shfrytBzohet per
keto raste >
1jo procedurB zbatohet gjatB miratimit tB vendimit pBr>
(. rastevetB diskriminimit
/.lirisB sB lBvizjes
<.tB drejtBs sB banimit
4.tregut tB pBrbashkBt
*.mjedisin jetBsor.
-B procedurBn e bashkBvendosjes 1Bshilli vendos EdoherB mB shumicB tB kualifikuar
votash , !arlamenti vendos me shumicB tB thjeshtB votash ndBrsa nB 1omunitetin pBr
!Brafrim qB tB pranohet teksti i pBrbashkBt kBrkohet votimi i shumicBs sB anBtarBve.
=.@ka nBnkuptoni me kriterin juridik te 1openhages A
1riteri juridik>-enkuptojme kriterin te cilin duhet ta plotesoj ne shtet I cili kerkon te
behet anetare e BE.se,kriter I cili kerkon harmonizimin e legjislacionit kombetar me ate
te 2E.se.iratimi i tBrBsishBm i Dacquis communautaireH Flegjislacioni primar dhe
sekondar , aktvendimeve tB 'jykatBs Evropiane tB 3rejtBsisB , deklaratave dhe rezolutave
tB BE.sB, masave qB merren mbi politikBn e pBrbashkBt tB jashtme dhe tB sigurisB , masat
mbi drejtBsinB dhe punBt e brendshme, marrBveshjet ndBrkombBtare qB ka lidhur BE.ja si
dhe marrBveshjet e lidhura ndBrmjet shteteve anBtare nB fushBn e veprimit tB BE.sBGI
,.@fare te drejtash themelore pBrcakton 1arta e te 3rejtave $hemelore te 2E.se A
3injiteti njerBzor, E drejta e jetBs, E drejta pBr integritetin e njeriut, -dalimi i torturBs dhe
i trajtimit apo dBnimit EnjerBzor ose degradues, -dalimi i skllavBrisB dhe punBs sB
detyruar, E drejta e tubimit dhe e bashkimit, E drejta pBr liri dhe siguri ,E drejta pBr
arsimim ,E drejta e pronBs, E drejta pBr tB kBrkuar strehim,%iria pBr artin dhe shkencBn etj
8.@ka nBnkupton me 3ialogun e procesit te &tabilizim "socimit A
!rocesi i &tabilizim."sociimit F&"!G, i miratuar dhe vBnB nB fuqi mB ())), BshtB korniza
e politikave tB Bashkimit Europian pBr Ballkanin !erBndimor, nB kuadBr tB sB cilBs
zhvillohet procesi i integrimit tB kBtyre shteteve nB BE deri nB anBtarBsimin e tyre tB
plotB.
1y proces ka tri qBllime strategjike>
.&tabilizimin dhe tranzicionin drejt njB ekonomie tB lirB dhe konkurrente tB tregut.
.!romovimin e bashkBpunimit rajonal.
!erspektivBn Evropiane.
!Brmes kBtij procesi BE i ndihmon dhe i shBrben si udhBrrBfyes secilit vend nB procesin e
zhvillimit tB tyre, nB mBnyrB qB kur tB bBhen anBtarB tB plotB tB jenB nB gjendje tB vBnB nB
jetB standardet europiane, duke i mundBsuar secilit qB tB jetB nB gjendje tB luajB rolin e tij
si anBtar me tB drejta dhe obligime tB plota.
).+regullorja si akt juridik qe n5irret nga institucionet e BE.se ka keto karakteristika >
a. -uk ka efekt juridik te drejtperdrejte,eshte burim sekondar i te drejtes se 2E.se,ka fuqi
me te ulet se ligjet e vendeve anetare I
b. 1a fuqi juridike te njejte me ate te ligjeve te vendeve anetare,eshte burim primar i te
drejtes se 2E.seI
c.J 1a efekt juridik te pergjithshem,eshte akt i institucioneve te BE.se me efekt te
drejtpBrdrejt dhe bene pjese ne te drejten institucionale te BE.seI
(0.+oli kryesor ne mbikBqyrjen perkatesisht mbrojtjen e $raktateve te 2E.se i takon
institucionit ne vijim.
a.'jykates se 3rejtesise se BE.se
b.1eshillit te inistrave
c.!arlamentit
d.J1omisionit Evropian
e.$e gjithave te cekura me larte
(.1onsultimi si procedure e n5jerrjes se vendimeve brenda 2E.se shfrytBzohet per keto
raste>
. rishikimin e traktateve
. nBnshkrimin e marrBveshjeve tB jashtme
. asociacionin dhe zgjerimin e BE.sB
. policinB dhe bashkBpunimin juridik nB EBshtjet penale
. diskriminimin
. civilizimin e 2nionit
. bujqBsinB
. vizat , azilin migrimet dhe transportin
. rregullat e konkurencs
. politikBn ekonomike dhe tatimet.
/.@ka nBnkupton me DEfektin 3irektH te se drejtes se BE.se dhe cili ishte rasti tipik ne
praktiken gjyqesore te BE.se qe karakterizon kete >
Efekti direkt>!araqitet si doctrine e re e se drejtes supranacionale evropiane,u ngrit ne
baze te praktikes gjyqesore te gjykates se drejtesise. 1jo obligon te gjitha palet
nenshkruese te traktatit te +omes qe te respekton dhe zbatoj ne teritorin e tyre edhe qoftB
kur vendimi gjyqBsor BshtB kundBr shtetit ku,posaqerisht nenin (/ te tij.rasti tipik ishte
kompania holandeze ,,Van 'ennd en %oos.
<.@ilat jane komponentet kryesor te lirise se qarkullimit te njerBzve A
e lirine e qarrkullimit te njerzve nenkuptojme levizjen e lire te qytetarve te BE.se neper
shtetet antare te BE.se pa kurfare pengesash administrative.
1omponentet kryesore te tij jane >
aGqarkullimi I pumetorve dhe
bGlirija e vendosjes
4.@ilet jane funksionet kryesore te !arlamentit Evropian A
!arlamenti Evropian BshtB organi i vetBm i zgjedhur drejtpBrdrejtB qB pBrfaqBson interesat
e popujve tB shteteve anBtare tB BE.sB dhe pBrbBn kBshtu organin e vetBm legjitim tB BE.
sB. !arlamenti Evropian BshtB institucioni i vetBm i BE.sB , anBtarBt e tB cilit zgjidhen
drejtpBrdrejt nga shtetasit e tyre .!randaj !E.ja gBzon shkallBn mB tB lartB tB legjitimitetit
demokratik ndBr tB gjitha institucionet e BE.sB.
!arlamenti Evropian i zhvillon punimet e tij nB 6rancB, BelgjikB dhe %uksemburg.
6unksionet e !arlamentit Evropian>
. "i ushtron pushtetin legjislativ nB bashkBpunim me 1Bshillin e inistrave
. iraton bu5hetin e BE.sBI
. 2shtron kontroll demokratik mbi institucionet e tjera tB BE.sBI
. iraton marrBveshje tB rBndBsishme ndBrkombBtare.
*.@ka nBnkupton roli ndBrqeveritar i institucioneve te 2E.se A
+oli nderqeveritar !araqet bashkpunimin tradicional qeveritar ku strukturat
mbikombetare karakterizohen nga dorezimi substancial I autoritetit te shtetit ,por e cila
nuk kerkon heqjen e sovranitetit.
-je shembull tipik te bashkpunimit nderqeveritar paraqet kshilli evropian ,ndersa
organizata e pare mbikombetare evropiane ishete BE7@.ja
=.@ka kuptoni me kriterin ekonomik te 1openhages A
Ekonomike > ekszistimi i ekonomisB funksionale dhe efikase tB tregut , kapaciteti pBr tB
pBrballuar konkurrencBn dhe ligjet e tregut brenda BE.sB
,.@ilat jane karakteristikat te e +regulloreve te 2E.se A
1arakteristikB themelore e rregullores BshtB ajo se ajo BshtB obligative pBr tB gjitha shtetet
anBtare tB 2E.sB. 3he ajo paraqitet ne forme te nje akti te pergjithshem
8.@ilat jane te drejtat apo lirite tjera qe e bene 1arten e te 3rejtave $hemelore te 2E.se
qe te jene me avancuar se sa aktet tjera juridike nderkombetare te kBsaj natye >
#ane> e drejta ne jete, ndalimi I tortures dhe ndBshkimeve a trajtimeve EnjerBzore, e drejta
ne liri dhe siguri, e drejta ne gjykim te drejt dhe te paanshBm, lirija shprehjes, mendimit, e
ndBrgjegjes dhe e religjionit, e drejta ne arsim, e drejta ne shfytezimin te papenguar te
pasurise, e drejta ne zgjedhej te lira, e drejta ne pune, e drejta ne mbrojtje sociale ,
mbrojtja e te drejtave te pakicave kombetare etj.
).$raktati i %isbones ne mesin e institucioneve themelore te BE.se ka renditur Frrethoni
pergjigjen e sakteG
a.Bashkesine Ekonomike Evropiane
b.Banken 7endrore Evropiane
c.1omunitetin Evropian
d.2nionin Evropian
e.!arlamentin Evropian
f."snjeren nga keto
(0.!erfaqesimi aktual i +epublikes se 1osoves ne !rocesin e &tabilizim "socimit
realizohet permes >
a. !rocesit te &tabilizim "socimit
b.Jekanizmit !ercjelles te &tabilizim "socimit
c. 3ialogut te !rocesit te &tabilizim "socimit
d. %iberalizimit te Vizave
(.@ilat jane aktet juridike qe rradhiten ne te drejten dytesore apo institucionet te 2E.se A
2rdheresat,3irektivat,Vendimet,+ekomandimet
/.@ka nBnkupton parimi i &ubsidaritetit A
!arimi i subsidiaritetit paraqet parimin themelor organizativ i cili garanton se vendimet
merren sa mB afBr qytetarBve dhe i njBjti parim pBrdoret si instrument pBr pBrforcimin e
rolit tB qytetarBve nB proceset euro.integruese. !arimi i subsidiaritetit BshtB futur nB BE
pBrmes traktatit tB astrihit.
<.!ermendni kriteret formale, qe nje shtet duhet te plotBsoj per tKu anetarsuar ne 2E
Fshpjegoni njeren prej tyre me hollBsishtG
1riter formal jane >kriteri juridik,ekonomik,administrative dhe politik
e kriterin juridik nenkuptojme kriterin te cilin duhet ta plotesoj ne shtet I cili kerkon te
behet anetare e BE.se,kriter I cili kerkon harmonizimin e legjislacionit kombetar me ate
te 2E.se.me fjale te tjera duhet te jetesohet "qui @ommmnitaire.
4.&hpjegoni dallimin ndermjet vendimeve dhe direktivave te 2E.se A
3allimi ne mes te vendimeve dhe direktivave qendron ne ate se vendimet jane te
detyrueshme ne te gjitha elementet e veta, ndersa direktivat jane te detyrueshme vetem
lidhur me qBllimin qe duhet te realizoje adresati.
*.@ka nBnkupton liria e qarkullimit te mallrave A
%Bzivja e lire e mallrave realizohet nBpermjet tri momenteve kyqe qB janB>bashkimi
doganorFheqja e detyrimeve dhe e taksave me efekt tB njBjte nB tregun e pBrbashkBt dhe
vendosja e njB tarife tB pBrbashkBt doganore pBr shkBmbimet e mallrave me vendet e tjera
joanBtare te Be.sBG.-dalimi i masave fiskale tB brendshme diskriminuese pBr mallrat e
importuara.-dalimi i kufizimeve sasiore mes shkBmbimeve ndBrkomunitare dhe masave
me efekt ekuivalent.
=.!ermendni te pakten *FpeseG liri fundamentale te cilat i garanton 1arta e te 3rejtave
$hemelore te 2E.se Fnenet =.() te 1artesG A
E drejta pBr tLu martuar dhe pBr tB krijuar familje, %iria e mendimit, ndBrgjegjes dhe fesB,
%iria e shprehjes dhe e informimit, E drejta e tubimit dhe e bashkimit, %iria pBr artin dhe
shkencBn, E drejta pBr arsimim,
brojtja nB rast largimi, dBbimi apo ekstradimi, E drejta pBr tB kBrkuar strehim, E drejta e
pronBs.%iria e sipBrmarrjes dhe E drejta pBr tB zgjedhur profesionin dhe e drejta pBr
punBn
,.@ilat jane kompetencat themelore te 1eshillit Evropian dhe nga cili nivel i
perfaqesuesve te shteteve anetare perbehet A
6unksioni i 1Bshillit Evropian BshtB qB tB orientojB nB koahe , politikat e BE.sB.
1Bshilli Evropian sjellB vetBm vendime politike . "i nuk ka fuqi tB sjellB vendime
ligjvBnse sikurse 1Bshilli i BE.sB dhe !arlamentit Evropian.
1Bshillit Evropian mund ti vishen kBto funksione>
. ndBrtues kushtetuesI
. arbitrimi politikI
. vendos pBr kahet e pBrgjithshme mbi EBshtjet ekonomike dhe tB politikBs sociale si dhe
tB politikBs sB jashtme evropianeI
vendimet me rBndBsi qenBsore pBr BE.nB Dde factoH i sjell vetBm 1Bshilli Evropian
veEanBrisht pBr EBshtje kontestuese tB karakterit financiar dhe institucional
8.@ila nga institucionet ne vijim nuk merr pjese ne asnjeren nga procedurat e
vendimmarrjes ne kuadBr te 2E.se
a. 1eshilli i inistrave
b.J 'jykata e se 3rejtesise se 2E.se
c. 1omisioni Evropian
d. !arlamenti Evropian
e. "snjera prej tyre
).@ka nBnkupton bashkBpunimi si procedure legjislative ne kuadBr te BE.se dhe per cilat
raste zbatohet A
Bashkpunimi>Eshte procedure legjistlative I cili ka rol qendror ne sistemin e miratimit te
vendimeve ne BE.1omisioni e ben propozimin,keshilli I ministrave dhe parlamenti
diskutojne dhe madje mund te parashikojn nje ndryshim te propozimit dhe se
fundivendimi miret bashkarisht nga keshilli dhe parlamenti. :batohet ne keto raste> .raste
te diskriminimit,.punesimin dhe aftesimin professional ,lirise se levizjes se
punetorve,mbrojtjen e shendetit te njeriut ,te drejten e banimit,punen hulumtuese.
shkencor ,tregun e perbashket mjedisin jetesore etj
(0.-jeri nder parimet e mBposhtme bene pjese ne parimet e veEanta te se 3rejtes se 2E.
se Frrethoni pergjigjen e sakteG
a.J !arimi i !ropocionalitetit
b. !arimi i harmonizimit te legjislacionit me ate te BE.se
c. !arimi i Vetevendosjes
d. !arimi i unanimitetit ne marrjen e vendimeve
(.-ga cili organ i BE.se emerohen komisioneret dhe cfare interesash perfaqesojne ata me
faktin e te qenurit anetare te 1omisionit Evropian A
1omisioneret zgjidhen nga presidenti i komisionit evropian i cili ne bashkpunim me shtet
antare bejne zgjedhjen e komsionerve tjer dhe me pas ia dergojne parlamentit evropian
perberjen e komisionit ku aty aprovohet,dmth organi i BE qe i emeron komisioneret eshte
!arlamenti Europian.1omisioneret perfaqsojn dhe mbrojne intereset e perbashketa te
bashkesis evropiane dhe kan nje vend te posaqem ne menagjimin e aktiviteteve te
integrimit evropian.1omisioni evropian perbehet nga /, komisionerFcdo shtet antar ka (
komisionerG.!.s. !residentin e komisionit e zgjedhin qeverit e shteteve antare ku bihet
dakord per personin qe do ta udhheq komisionin me nje mandat * vjeqar.
/.!ermend karakteristikat e direktivave te 2E.se A
#anB akte individuale juridike tB cilat janB tB obligushme vetBm pBr sa i pBrket qBllimeve
dhe rezultateve qB duhet tB arrihen , ndBrsa forma dhe mjetet pBrmes tB cilave do
realizohet kjo u BshtB lBnB nB dorB autoriteteve kompetente tB shteteve tB cilave iu BshtB
adresuar.3mth direktivat janB tB obligushme pBr nga rezultati qB duhet tB arrihet dhe
obligojnB vetBm shtetet anBtare por jo individBt , pBr aq kohB sa ato nuk janB
implementuar nB legjislacionin nacional.
<.@ilat jane dallimet esenciale ne mes te 1artes se te 3rejtave $hemelore te BE.se dhe
1artes Evropiane per te 3rejtat dhe %irite $hemelore te -jeriut A
3allimi ne mes 1artes se te 3rejtave $hemelore te BE.se dhe 1onventes eshte se 1arten
e interpreton dhe zbaton 'jykata Evropiane e BE.se dhe ka fusheveprim brenda shteteve
anetare te BE.se, kurse 1onventa interpretohet dhe zbatohet nga 'jykata Evropiane per
te 3rejtat e -jeriut, qe eshte organ i vecante ne kuader te 1eshillit te Evropes.
4.@ka nenkuptojme me shumice te kualifikuar te marrjes se vendimeve ne 1eshillin e
inistrave te 2E.se A
e shumicen e kualifikur nenkuptojme ate menyre te marejes se vendimeve, ku fuqia
votuese e shteteve tek votimi me shumicB tB kualifikuar BshtB e pabarabartB pasi shtetet
janB tB kualifikuara sipas numrit tB popullsisB e jo sipas fuqisB ekonomike.
*.Bashkepunimi si procedure e n5jerrjes se vendimeve brenda 2E.se shfrytBzohet per
keto raste >
Bashkpunimi>Eshte procedure legjistlative I cili ka rol qendror ne sistemin e miratimit te
vendimeve ne BE.1omisioni e ben propozimin,keshilli I ministrave dhe parlamenti
diskutojne dhe madje mund te parashikojn nje ndryshim te propozimit dhe se
fundivendimi miret bashkarisht nga keshilli dhe parlamenti. :batohet ne keto raste> .raste
te diskriminimit,.punesimin dhe aftesimin professional ,lirise se levizjes se
punetorve,mbrojtjen e shendetit te njeriut ,te drejten e banimit,punen hulumtuese.
shkencor ,tregun e perbashket mjedisin jetesore etj
=.@ka nBnkuptoni me kriterin ekonomik te 1openhages A
Ekonomike > ekszistimi i ekonomisB funksionale dhe efikase tB tregut , kapaciteti pBr tB
pBrballuar konkurrencBn dhe ligjet e tregut brenda BE.sBI
,.@fare te drejtash themelore pBrcakton 1arta e te 3rejtave $hemelore te 2E.se A
3injiteti njerBzor, E drejta e jetBs, E drejta pBr integritetin e njeriut, -dalimi i torturBs dhe
i trajtimit apo dBnimit EnjerBzor ose degradues, -dalimi i skllavBrisB dhe punBs sB
detyruar, E drejta e tubimit dhe e bashkimit, E drejta pBr liri dhe siguri ,E drejta pBr
arsimim ,E drejta e pronBs, E drejta pBr tB kBrkuar strehim,%iria pBr artin dhe shkencBn etj
8.@ka nBnkupton me !lanin e Veprimit per !artneritet Evropian A
!Br tB jetBsuar !rocesin e &tabilizim."sociimit nB Ballkanin !erBndimor, pBrfshirB
edhe 1osovBn, nB qershor /004 1Bshilli Evropian miratoi !artneritetin Evropian pBr
1osovBn, si instrumentin e parB qB pBrcakton prioritetet kryesore afatshkurtra dhe
afatmesme pBr tu adresuar nga institucionet e 1osovBs drejt arritjes sB perspektivBs
evropiane. e qBllim tB zbatimit tB kBtyre prioriteteve, nB janar /004 7everia e
1osovBs miratoi !lanin e parB tB Veprimit pBr implementimin e !artneritetit
Evropian. 7B nga ai vit, ky dokument kryesor strategjik i +epublikBs sB 1osovBs pBr
integrim nB BE rishikohet Edo vit dhe implementimi i prioriteteve qB parasheh BshtB
baza kryesore nB rrugBn e 1osovBs drejt Bashkimit Evropian
).+regullorja si akt juridik qe n5irret nga institucionet e 2E.se ka keto karakteristika >
a. 1a efekt juridik te drejtpBrdrejt,eshte burim primar i te drejtes se 2E.se,ka fuqi te
njejte me ate te ligjeve te vendeve anetare te 2E.se
b.J1a fuqi juridike te njejte me ate te ligjeve te vendeve anetare,eshte burim sekondare i
te drejtes se 2E.se n5irret nga institucionet e 2E.se dhe ka efekt juridik te pergjithshem
c. -uk ka efekt juridik te pergjithshem,eshte akt i institucioneve te 2E.se me efekt jo te
drejtperdrejte dhe bene pjese ne te drejten institucionale te 2E.se
(0.!rocedurat e vendimmarrjes ne kuadBr te 2E.se realizohen pa pjesBmarrjen e
institucionit te 2E.se ne vijim >
a. 1eshillit te inistrave te 2E.se
b.J 'jykates se 3rejtesise se 2E.se
c. !arlamenti Evropian
d. 1omisionit Evropian
e. $e gjitheve te cekura me larte
(.@ilat jane burimet e se 3rejtes se 2E.se, roli dhe hierarkia e tyre juridike A
a.$raktati pBr themelimin e 1omunitetit Evropian pBr $hBngjill dhe celik FBE$;@G
b.$raktati pBr themelimin e 1omunitetit Ekonomik Evropian F1EEG
c.$raktati pBr themelimin e 1omunitetit Evropian pBr Energji BBrthamore FE2+?"$?G
d."kti 2nik Evropian
e.$raktati i astrihtit
f.$raktati i "msterdamit
g.$raktati i -icBs
h.$raktati i %isbonBs.
/.@ka nBnkupton parimi i supremacise se 3rejtes se 2E.se A
!arimi i supremacise nen kupton supremacine apo dominimin e akteve nderkombetare
ndaj ligjeve lokale dhe kushtetutave te shteteve europiane
si akte nderkombetare jane konventat , traktatet apo marreveshjet
qe dominojne mbi ligjet kombetare
<.@ka paraqet 1riteri !olitik i 1openhages A
!olitike> institucione stabile tB cilat garantojnB demokraci , sundimin e ligjit , respektimin
e tB drejtave tB njeriut dhe tB drejtat e pakicave si dhe pranimin e objektivave politike tB
BE.sBIkriteri politik>esht kriter formal per antarsim I cili kerkon funksinonimin e
demokracise parlamentare dhe egzistimin e stabilitetit politik,institucionet
stabile,sundimin e ligjit,luftes kunder korupsionit,gjyqesise se pavarur,respektimin e te
drejtave te njeriut dhe te pakicave
4.@ilat jane funksionet kryesore te 'jykates se 3rejtesise se 2E.se A
'jykata e 3rejtBsisB BshtB krijuar nB vitin ()*/ me $raktatin e 1omunitetit Evropian tB
7ymyrit dhe Melikut. 3etyre e saj BshtB tB sigurojB qB e drejta e BE.se tB interpretohet
dhe tB zbatohet nB mBnyre uniforme nB tB gjitha shtetet anBtare. 'jithashtu, 'jykata ka
pushtetin e zgjidhjes sB mosmarrBveshjeve gjyqBsore ndermjet shteteve anBtare,
institucioneve tB Bashkimit, personave fizike dhe juridike. 'jykata e ka selinB e saj nB
%uksemburg . !BrbBrja e gjykatBs sB drejtBsisB . :akonisht emBrohen aq gjyqtar sa shtete
anBtare janB nB 1omunitetet Evropiane pra /, gjykatBs. andati i gjykatBsve zgjat =
vjet , pBr Edo < vjet bBhet rizgjedhja e gjysmBs nga pBrbBrja e gjykatBsve. 'jykata
ndihmohet nga 8 avokatB tB pBrgjithshBm , tB cilBt kanB pBr detyrB tB japin mendimin e
tyre pBr EBshtjet qB shtrohen pBr zgjidhje pBrpara gjykatBs. endimet e tyre jepen
publikisht dhe duhet tB jenB tB paanshme. 'jyqtaret dhe avokatet e pBrgjithshBm
emBrohen me marrBveshje tB pBrbashkBt tB tB gjithB shteteve anBtare, pBr njB mandat
gjashte.vjeEar, i cili mund tB ripBrtBrihet me njB ose dy periudha tB mBtejshme tre.vjeEare.
1ompetencat
'jyakata BshtB kompetente tB diskutojB dhe vendosB pBr dy kategori lBndBsh>
lBndB pBr qBshtje paraprake nB kBrkesB tB gjykatave tB shteteve anBtare dhe lBndB qB janB
nB kompetencB tB drejtpBrdrejt.
!aditB tB cilat mund tB paraqiten para 'jykatBs janB>
. procedura pBr padi tB drejtpBrdrejta Fpadi pBr shkelje tB traktateveG
. padit pBr anulim
. paditB pBr mosveprim
. padi pBr kompensim tB dBmit
. paditB pBr shkelje tB kompetencave zyrtare
-B procedurat e tjera bBjnB pjesB edhe procedura e marrjes sB vendimeve pBr EBshtje
paraprake , procedura e ekspertizBs.
+oli i 'jykatBs
'jykata e 1E.sB pa dyshim paraqet njB nga institucionet mB tB rBndBsishme dhe mB me
ndikim tB komuniteteve . +oli i saj nB sigurimin e funksionimit normal tB proceseve
integruese dhe nB zgjidhjen e EBshtjeve parimore lidhur me zhvillimin e tyre BshtB tepBr i
rBndBsishBm .-B sistemin institucional tB 1omuniteteve , 'jykata paraqet mbrojtBsin
themelor tB sB drejtBs , shtyllB e integrimit nB tB cilBn njBkohsisht zhvillohet e drejta e
komuniteteve
*.@ka nBnkupton liria e qarkullimit te kapitalit si njera nder lirite themelore te $regut te
brendshem te 2E.se A
%Bvizja e lirB e kapitaleve Ctregu i pBrbashkBt nuk mund tB realizohej pa pBrmbushjen e
njB lirie themelore siq BshtB ajo e qarkullimit tB kapitaleve e cila lidhet drejtBpBrdrejtB me
realizimin e bashkimit ekonomik dhe monetar.&ipas nenit *= tB $BE janB tB ndaluara tB
gjitha kufizimet e qarkullimit tB kapitaleve ndBrmjet shteteve anBtare dhe ndBrmjet
shteteve tB BE.sB dhe shteteve tB treta.%iria e qarkullimit tB kapitalit pBrfshin >mobilitetin
e parasB dhe kapitaleve,liberalizimin e pagesave,liberalizimin e tregut tB
sigurimeve,krijimin e nje tregu tB pBrbashkBt pBr shBrbimet financiare.
=.$e drejtat e shtetasve,jane nje nga parimet esenciale te 1artes se te 3rejtave themelore
te 2E.se, pBrmendni disa nga keto te drejta qe shtetasit i gezojne A
$e drejtat e shtetasve,jane nje nga parimet esenciale te 1artes se te drejtave themelore te
2E.se.!ermendi disa nga to te drejta qe shtetasi I gezon>
(.e drejta per te zgjedhur dhe e drejta per tu zgjedhur ne parlamentin evropian
/. e drejta per te zgjedhur dhe e drejta per tu zgjedhur ne zgjedhjet vendore
<.e drejta e miradministrimit
,.@ka nBnkupton roli supranacional i institucioneve te 2E.se A
e supranacinalitet kuptojme te drejten e nje organizate internacionaleF2E.jaG qe ne
mrnyre te pavarur nga vullneti I shteteve anetare ne lemije te caktuar ne baze te
kompetencave perkatese te n5jer norma juridike te detyrueshem per shtetet anetare.
?rganet e 2E.se qe kan karakter supranacinal jane >!arlamenti Evropian ,1omisioni
Evropian,'jykata Evropiane e 3rejtBsisB dhe 'jykata e "uditorBve. +asti I pare ishte
rasti DV"- 'E-3 E- %?&&H
8.@ili ishte qellimi i miratimit te $raktatit 1ushtetues A
7ellimi i miratimit te traktit kushtetues ishte > afrimi i qytatrve europian sa me afer
institucioneve evropiane, zhvillimi i 2e si nje faktor stabilizues ne rendin boteror , qe
politika europiane te organizohet ne nje strukture unike , krijimi i nje kushtetue unike per
te gjitha shtetet antare te 2E , berja e nje rendi kushtetues evropian.
).@ili nga pareimet e mBposhtme bene pjese ne parimet e veEanta te se 3rejtes se 2E.se A
a. !arimi i harmonizimit te legjislacionit
b.J !arimi i subsidaritetit
c. !arimi i pBlqimit ne 2E
d. !arimi i bashkevendimit
e. !arimi i bashkBpunimit
(0.1arakteristika te perbashketa ne mes +regulloreve dhe $raktateve te 2E.se jane >
a. 1ane efekt juridik te ngjashem me kushtetutat e vendeve anetare
b.J 1ane efekt juridik te drejteperdrejte dhe te pergjithshem
c. -uk zbatohen drejteperdrejte ne te gjitha vendet anetare por vetem atyre qe ju
adresohen
d.#ane burime sekondare te se 3rejtes se 2E.se
(.!elqimi si procedure e njerrjes se vendimeve brenda 2E.se shfrytBzohet per keto raste>
!rocedura e pBlqimit ishte sjellB me "2E. nB dhe sipas saj 1Bshilli duhet tB sigurojB
pBlqimin e !arlamentit Evropian pBrpara se tB miratohen akte tB caktuara , tB cilat kanB tB
bBjnB sB pari me pranimin e anBtarBve tB rinj dhe lidhjen e marrBveshjeve pBr asociim.
1ategoria e marrBveshjeve ndaj tB cilave zbatohet ajo u rrit dukshBm me zgjerimin e BE.
sB dhe tani zbatohet nB shumB marrBveshje ndBrkombBtare si dhe nB>
(. detyrat e posaEme tB BankBs 7Bndrore Evropiane
/. ndryshimet nB &tatutin e sistemit Evropian tB Bankave 7Bndore
<. fondeve strukturore dhe tB kohezionit
4. procedurBs sB vetme zgjedhore pBr !arlamentin Evropian
*. qasjes sB shtetve tB reja nBtare
=. votimit tB 1ryetarit dhe tB anBtarBve tjerB tB 1omisionit.
&ipas kBsaj procedure 1Bshilli mund tB miratojB legjislacionin bazuar nB propozimin e
1omisionit Evropian pas marrjen sB pBlqimit nga !arlamenti Evropian FpBlqimi kBrkon
shumicB absolute tB votaveG. adje !arlamenti ka mundBsi juridike tB pranojB ose
refuzojB Edo propozim mirBpo nuk ekzistojnB mekanizma juridik pBr tB propozuar
ndryshime. !rocedura BshtB e ngjashme me konsultimin pBr dallim nga fakti se
!arlamenti nuk mund ta ndryshojB propozimin por duhet ose ta pranojB ose ta refuzojB
propozimin.
/.@ka nBnkupton me D Efektin 3irekt H te se drejtes se BE.se A
Efekti direkt>!araqitet si doctrine e re e se drejtes supranacionale evropiane,u ngrit ne
baze te praktikes gjyqesore te gjykates se drejtesise. 1jo obligon te gjitha palet
nenshkruese te traktatit te +omes qe te respekton dhe zbatoj ne teritorin e tyre edhe qoftB
kur vendimi gjyqBsor BshtB kundBr shtetit ku,posaqerisht nenin (/ te tij.rasti tipik ishte
kompania holandeze ,,Van 'ennd en %oos
<.@ilat jane risite qe ka sjelle $raktati i %isbones A
+isite qe ka sjell traktati i %isbones jane qe te kete me shume demokraci dhe
transparence,te kete me shume te drejta,te kete me teper efikasitet dhe te kete me shume
ndikim nderkombetare
4.@ilat jane funksionet kryesore te 1omisionit Evropian A
1omisioni Evropian ushtron katBr funksione themelore >
(. propozon aktet normative nB !arlament dhe nB 1Bshill I
/. pBrfaqBson 1omunitetin si brenda shteteve anBtare ashtu edhe nB arenBn
ndBrkombBtareI
<. mbikqyr zbatimin e traktateve dhe siguron funksionimin e tyre
4. si organ ekzekutiv mena5hon dhe zbaton politikat evropiane si dhe administron
bu5hetin.
1omisioni Evropian luan njB rol tB rBndBsishBm nB implementimin e politikave tB jashtme
si dhe politikave tB tjera.
&truktura organizative e 1omisionit Evropian
. politike > e pBrbBrB nga komisionerBt , ku secili prej tyre BshtB pBrgjegjBs pBr njB resorI
. administrative> e pBrbBrB nga stafi i 1omisionit Evropian qB BshtB i organizuar nB
departamente tB njohura ndryshe edhe si 3rejtori tB !Brgjithshme dhe nga shBrbime tB
specializuara.
*.@ilat jane dallimet Esenciale ne mes te direktivave dhe vendimeve te 2E.se A
3allimi ne mes te vendimeve dhe direktivave qendron ne ate se vendimet jane te
detyrueshme ne te gjitha elementet e veta, ndersa direktivat jane te detyrueshme vetem
lidhur me qBllimin qe duhet te realizoje adresati
=.@ka kuptoni me kriterin juridik te 1openhages A
1riteri juridik>-enkuptojme kriterin te cilin duhet ta plotesoj ne shtet I cili kerkon te
behet anetare e BE.se,kriter I cili kerkon harmonizimin e legjislacionit kombetar me ate
te 2E.se. iratimi i tBrBsishBm i Dacquis communautaireH Flegjislacioni primar dhe
sekondar , aktvendimeve tB 'jykatBs Evropiane tB 3rejtBsisB , deklaratave dhe rezolutave
tB BE.sB, masave qB merren mbi politikBn e pBrbashkBt tB jashtme dhe tB sigurisB , masat
mbi drejtBsinB dhe punBt e brendshme, marrBveshjet ndBrkombBtare qB ka lidhur BE.ja si
dhe marrBveshjet e lidhura ndBrmjet shteteve anBtare nB fushBn e veprimit tB BE.sBGI
,.@ilat jane karakteristikat e $raktateve te 2E.se A
karakterisitkat e traktatateve te 2E jane se permbjan dispoziatat themeltare te BE ,
permbajn aktet juridike qe i percaktojn te drejtat dhe detyrimet e shteteve antare ,
percaktojn politikat monetare dhe kompetencat e organeve te Be , percaktojn parimet e
2e ku p.sh parimi i proprcionaliteti eshte futur me traktatin e astritit , percaktojn
identifikimin e qytetarit europian etj
8.@ilat jane dallimet esenciale ne mes te 1artes se te 3rejtave $hemelore te 2E.se dhe
1artes Evropiane per te 3rejtat dhe %irite $hemelore te -jeriut A
3allimi ne mes 1artes se te 3rejtave $hemelore te BE.se dhe 1onventes eshte se 1arten
e interpreton dhe zbaton 'jykata Evropiane e BE.se dhe ka fusheveprim brenda shteteve
anetare te BE.se, kurse 1onventa interpretohet dhe zbatohet nga 'jykata Evropiane per
te 3rejtat e -jeriut, qe eshte organ i vecante ne kuader te 1eshillit te Evropes
).Bashkepunimi si procedure e Vendimmarrjes ne kuadBr te BE.se realizohet nga >
a. -ga bashkBpunimi i te gjitha institucioneve te BE.se
b. -ga bashkBpunimi i te gjitha vendeve anetare te BE.se
c. 1omisioni,1eshilli Evropian dhe !arlamenti Evropian
d.J 1omisioni Evropian, 1eshilli i inistrave te BE.se dhe !arlamenti Evropian
(0.3irektivat mund te kene efekt te drejteperdrejte atehere kur >
a. !ublikohen ne gazeten zyrtare
b.J -ga ana e shteteve qe u adresohen nuk permbushen brenda afatit ta parapare
c. 1ur arrihet qellimi i tyre
d. 1ur hyjne ne fuqi se bashku me rregulloret
(.@ilat jane burimet primare te se 3rejtes se 2E.se dhe pse konsiderohen si te tilla A
B2+IE$ !+I"+E $N 3+E#$N& &N BE.&N janB>
a.$raktati pBr themelimin e 1omunitetit Evropian pBr $hBngjill dhe celik FBE$;@G
b.$raktati pBr themelimin e 1omunitetit Ekonomik Evropian F1EEG
c.$raktati pBr themelimin e 1omunitetit Evropian pBr Energji BBrthamore FE2+?"$?G
d."kti 2nik Evropian
e.$raktati i astrihtit
f.$raktati i "msterdamit
g.$raktati i -icBs
h.$raktati i %isbonBs.
/.@ka nBnkupton parimi i !ropocionalitetit A
!arimi i proporcionalitetit BshtB parim themelor i sB drejtBs sB BE.sB sipas tB cilit BE.ja
mund tB veprojB nB masB tB dhur qB tB arrihen objektivat e saj.
?bjektiviteti kryesor BshtB qB ti jepet rBndBsi mbrojtjes sB lirive dhe tB drejtave themelore
tB individBve kur ato nuk respektohen nga ana e institucioneve tB 1omunitetit.
1y parim bazohet nB qBndrimin se niveli i ushtrimit tB pushtetit nuk duhet ti kalojB
aksionet e duhura pBr arritjen e qBllimit tB pushtetit.
&ipas kBtij parimi , shteti mund tiu urdhBroj masa qytetarBve nB atB pjesB qB BshtB e
nevojshme, qB nB interes publik tB arrihen objektivat , mirBpo nBse me masBn e dhBnB
dBshirohet qB tB arrihet objektiv tjetBr atBherB ajo do tB anulohet.
!roporcionaliteti BshtB me rBndBsi tB veqantB nB sferBn e ekonomisB dhe tregut tB
pBrbashkBt tB BE.sB.
<.@ka paraqet kapaciteti absorbues si kriter joformal per anetaresim ne 2E A
1eshilli evropian ne samitin e vitit /00= per kapacitetin absorbues te 2E.se qartesoj se>se
pari duhet te rifomulohet gjuha e kopenhages te vititi ())< dhe ne vend te emrit kapacitet
absorbues duhet te perdoret emertimi kapacitet intergrues. -e presidencen finladeze ne
gjysmen e dyte te vitit /00= kishte percaktuar se kapaciteti intergrues esht ma shum kriter
I mbrendshem per vete 2E sesa kriter I jashtem qe kishte te bente me shtetet aspirante
4.@ilat jane funksionet kryesore te Bankes 7endrore Evropiane A
6unksionet kryesore te Bankes 7endrore #ane>
aGveprimet kryesore te rifinancimit ,me ane te te cilave paraja futet ne sistemin banker me
ane te ankandit
bGlehtesira dispozitash>depotizimi nga bankat private
cGsherbime matzhinale te huadhenies> duke iu mundesuar bankave private hua
dG pregaditja pofesinale e unionit valuator evropian
eG krijimin e bshkpunimit ne mes te bankave qendrore nacinale
fGkrijimin e politike se ardhshme unike te kapitali te B7E.se etj
*.@fare lloje te kufizimeve ishin shfaqur fillimisht ne lirine e lBvizjes se mallrave dhe
qfare kufizimesh shfaqen tani A
%lojet e kufizimeve qe ishin shfaqur ma heret kane qene te karakterit sasior qe do te thote
qe nuk esht lejuar futja e pa kontrolluar te mallrave ne vend,ndersa sote malli mund te
kufizohet atehere kur ai mall nuk iplotesone kriteret apo standardet evropiane per futjen e
saj ne tregun evropian
=. " eshte pengese formale 1arta e te 3rejtave $hemelore te BE.se qe nje ceshtje te
dergohet ne 'jykaten Evropiane per te 3rejtat e -jeriut Fnese po pse A nese jo pse AG
-ese nje qeshtje dergohet ne 'jykaten Evropiane per te 3rejtat e -jeriut, 1arta nuk
paraqitet pengese pasiqe edhe vet ne !reambule te 1artes theksohet se, ne 1arten e te
3rejtave $hemelore te BE.se behet permbledhja e te drejtave dhe lirive themelore prej
traditave kushtetuese dhe detyrimeve nderkombetare qe jane te perbashketa per shtetet
anetare nga 1onventa Evropiane per te 3rejtat e -jeriut dhe per kete shkak nuk eshte
pengese.
,.@ili ka qene qellimi i miratimit te $raktatit 1ushtetues A
7ellimi i miratimit te traktit kushtetues ishte > afrimi i qytatrve europian sa me afer
institucioneve evropiane, zhvillimi i 2e si nje faktor stabilizues ne rendin boteror , qe
politika europiane te organizohet ne nje strukture unike , krijimi i nje kushtetue unike per
te gjitha shtetet antare te 2E , berja e nje rendi kushtetues evropian.
8.@ka nBnkupton roli i supranacional i institucioneve te 2E.se A
e supranacinalitet kuptojme te drejten e nje organizate internacionaleF2E.jaG qe ne
mrnyre te pavarur nga vullneti I shteteve anetare ne lemije te caktuar ne baze te
kompetencave perkatese te n5jer norma juridike te detyrueshem per shtetet anetare.
?rganet e 2E.se qe kan karakter supranacinal jane >!arlamenti Evropian ,1omisioni
Evropian,'jykata Evropiane e 3rejtBsisB dhe 'jykata e "uditorBve. +asti I pare ishte
rasti DV"- 'E-3 E- %?&&H
).-jeri nder parimet e mBposhtme bene pjese ne parimet e veEanta te se 3rejtes se 2E.se
a. !arimi i vendimmarrjes unanime
b. !arimi i &ubstituimit C :evendesimit
c. !arimi i validitetit ne 2E
d.J !arimi i !ropocionalitetit
(0.1arakteristika e perbashket ne mes +regulloreve dhe 3irektivave te 2E.se eshte >
a. 1ane efekt juridik te ngjashem me kushtetutat e vendeve anetare
b. 1ane efekt juridik te drejteperdrejte dhe te pergjithshem
c. -uk zbatohen drejteperdrejte ne te gjitha vendet anetare por vetem atyre qe ju
adresohen
d. #ane burime sekondare te se 3rejtes se 2E.se qe n5irren nga vendet anetare te BE.se
e.J Bejne pjese ne te drejten institucionale te BE.se
NO3IONI D>E *ARA*TERI:TI*AT T>E7E?ORE T@ :@ DREJT@: :@ BE9#A
E drejta e Bashkimit Evropian si nocion teorik pBrfshinB tBrBsinB e parimeve evropiane
dhe institutet themelore tB pBrbashkBta tB sB drejtBs, tB cilat karakterizojnB traditBn
juridike tB shteteve tB EvropBs !erBndimore. E drejta e BE.sB paraqet sistem tB pavarur
juridik. &istemi juridik i BE.sB karakterizohet me origjinalitetin e vet si pBr nga burimet
ashtu edhe pBr nga objektivat dhe instrumentet pBr realizimin e tyre. !Br nga pBrmbajtja
ajo BshtB e drejtB e pBrbashkBt pBr shtetet anBtare, e formuar rreth rregullave qB kanB tB
bBjnB me tregun e pBrbashkBt, i cili ka karakter tB tregut tB pBrbashkBt tB qdo shteti
anBtarB dhe ku zhduken tB gjitha dallimet rreth natyrBs, subjekteve ose lokacionit tB
marrdhBnieve juridike. -dBrsa e drejta qB i rregullon kBto marrdhBnie bBhet e drejtB e
brendshme e pBrbashkBt e kBtyre marrdhBnieve.
!Br nga pBrmbajtja e drejta e BE.sB pBrfshin traktatet themeluese tB komuniteteve,
pBrkatBsisht BE.sB, aktet juridike tB institucioneve tB BE.sB si dhe praktikB gjyqBsore tB
'jykatBs Evropiane tB 3rejtBsisB.
E drejta e Uni&nit Evr&!ian
E drejta e 2E eshte dege e re, dinamike dhe multidisiplinare. E drejta e 2E eshte nje
sistem i normave juridike. 1eto norma nuk i n5jerr nje shtet, por nje entitet i perbere prej
disa shteteve. E drejta e 2E merret me studimin e> normave qe i n5jerrin organet dhe
institucionet e 2E vendimeve te 'jykates Evropiane te se drejtes.
Nat+ra jridike e #e dretA #A UE9#A
E drejta e 2nionit Evropjan paraqet njB rregullator juridik tB marrBdhBnieve nB mes /,
shteteve anBtare. :batimi i kBsaj sB drejte zmadhohet me rritjen e 2E. $B drejtBn e
2nionit nB mBnyrB direkte e zbatojnB institucionet e 2nionit dhe shteteve anBtare. e tB
drejtBn e 2E.sB nB mBnyrB direkte rregullohen marrBdhBniet nB mes shteteve tB 2nionit,
nB mes tB shteteve dhe 2nionit si dhe marrBdhBniet e personave fizik dhe juridik me
institucionet e 2E.sB. 'jithashtu me tB drejtBn e 2E rregullohen marBdheniet e 2E me
shtetet e treta me tB cilat BshtB nBnshkruajtur marrBveshje pBr asociim dhe bashkBpunim
ekomomik. E drejta e 2E paraqet njB sistem tB veEantB juridik Osui generisD e cila me
karakteristikat e veta dallohet ose veEohet nga e drejat ndBrkombBtare dhe nga sistemet
juridike tB shteteve anBtare.
BURI7ET E DREJT@: :@ BE9:@
-B pBrgjithBsi ekzistojnB tre burime tB sB drejtBs sB BE.sB>
. arrBveshjet pBr themelimin e 1omuniteteve
. %egjislacioni sekondar
. !arimet e pBrgjithshme.
-B pBrgjithBsi dallojmB>
. Burime juridike tB shkruara ku bBjnB pjesB burimet primare
3he burimet e pashkruara siq janB> rregullat e pa kodifikuara tB krijuara nga praktika
gjyqBsore, parimet e pBrgjithshme tB sB drejtBs, tB drejtat dhe liritB themelore tB njeriut
dhe rregullat zakonore.
. Burimet sekondare.
Traktatet themeltare te UE B"rimi kr+e#&r i UEC
#ane pese traktate kryesore>
$raktati i !arisit mbi Bashkimin Evropian per thengjill dhe celik C ()*(
$raktati i Evropes mbi Bashkimin Ekonomik Evropian dhe mbi Euroatomin.()*,
$raktati i astrihtit mbi 2nionin Evropian. ())(
$raktati i "msterdamit C ()),
$raktati i -ices C /000.
!rej ketyre traktateve burojne dhe n5jerren akte te tjera juridike te 2E.
BURI7ET PRI7ARE T@ DREJT@: :@ BE9:@ janA$
a.$raktati pBr themelimin e 1omunitetit Evropian pBr $hBngjill dhe celik FBE$;@G
b.$raktati pBr themelimin e 1omunitetit Ekonomik Evropian F1EEG
c.$raktati pBr themelimin e 1omunitetit Evropian pBr Energji BBrthamore FE2+?"$?G
d."kti 2nik Evropian
e.$raktati i astrihtit
f.$raktati i "msterdamit
g.$raktati i -icBs
h.$raktati i %isbonBs.
aD Traktati themelimit tA *&mnitetit Evr&!ian !Ar thAngjill dhe Eelik BBET>EC
12-1
!araqet traktatin e parB tB komunitetit evropian i cili u lidh nga = vendet e EvropBs
perBndimore me (8 prill ()*( nB !aris F6ranca, +f e 'jermanisB, Italia, Belgjika,
;olanda, %uksemburguG. 1y traktat ishte rezultat i iniciativBs sB 7everisB 6ranceze,
drejtuar qeverisB 'jermane rreth propozimit pBr tB bashkuar prodhimin e thBngjillit dhe
Eelkut tB kBtyre dy vendeve, si mundBsi pBr tB vendosur bazamentin e krijimit tB njB
komuniteti ekonomik evropian qB mB pas do tB shtrihej edhe nB shtetet tjera. 1omuniteti i
themeluar me kBtB traktat kishte pBr qBllim krijimin e njB tregu tB pBrbashkBt tB thBngjillit
dhe Eelikut dhe lidhur me kBtB edhe krijimin e institucioneve tB pBrbashkBta pBr
realizimin e kBtij objektivi dhe garantimin e respektimit tB detyrimeve tB shteteve anBtare
qB dilnin nga traktati.
$raktati pBr realizimin e qBllimeve tB lartBpBrmendura parashikonte krijimin e njB
"utoriteti tB %artB, "samblesB sB !BrbashkBt, 1Bshillit tB inistrave dhe 'jykatBs sB
3rejtBsisB.
".Traktati !Ar themelimin e *&mnitetit Ek&n&mik Evr&!ian B*EEC
$raktati i 1EE. sB ishte nBnshkruar me /, mars ()*, nga pBrfaqBsuesit e lartB tB gjashtB
shteteve anBtare tB BE$;M. sB nB +omB. 1y traktat kishte pBr qBllim krijimin e njB tregu
tB pBrbashkBt duke pBrfshirB ekonominB nB tBrsi, tB gjitha degBt e industrisB, transportin,
bujqBsinB, tregtinB. 1y treg bazohej nB krijimin e njB 2nioni 3oganor duke eliminuar
taksat doganore mes shteteve anBtare dhe kufizimet nB eksportin dhe importin e mallrave
si dhe pBrcaktimin e tarifBs doganore tB pBrbashkBt dhe politikBs sB pBrbashkBt tregtare
ndaj shteteve tB treta.
1y traktat ka karakter tB Dtraktatit kornizBH dhe pBrmban mB tepBr parime tB pBrgjithshme
mbi politikat e tregut tB pBrbashkBt si dhe rregulla procedurale pBr kompetencat e
organeve tB pBrbashkBta.
Eka A#htA treg i "rend#hAm nA UEF
!azari i brendshBm nB 2E paraqet njB hapsirB ose teritorr pa kufi, nB tB cilin sigurohen> e
drejta e lBvizjes sB lirB tB individBve, mallrave, kapitalit dhe shBrbimeve C DtB njohura me
emrin 4 %iritB nB 2ED, pa respektimin e tB cilave nuk ka treg tB brendshBm.
$raktati pBr 1EE.nB paraqet njB nga burimet mB tB rBndBsishme tB sB drejtBs sB
1omuniteteve dhe shpeshherB emBrohet si D$raktati i $regut tB !BrbashkBtD.
6ormimi i tregut tB pBrbashkBt ishte kufizuar nga realizimii katBr lirive>
(. lvizja e lir e mallrave> parashikohet si bazB e 1omunitetit Ekonomik Evropian.
2nioni 3oganor pBrfshinB tregtinB e mallrave dhe parashikon eliminimin e tB
dhBnave doganore nB marrdhBniet midis shteteve anBtare si dhe pBrcaktimin e tarifBs
sB pBrbashkBt doganore nB marrdhBniet me vendet e treta.
/. lvizja e lir e kapitalit> nBnkupton detyrime pBr shtetet anBtare qB tB ndBrmarrin
masa pBr tB eliminuar tB gjitha kufizimet e lBvizjes sB kapitalit i cili u takon
personave qB banojnB nB shtetet anBtare si dhe EfarBdo diskriminimi qB bazohet nB
pBrkatBsinB nacionale tB shtetit tB qBndrimit dhe nB shtetin ku BshtB investuar kapitali.
<. lvizja e lir e shrbimeve > nBnkupton lirinB e shpBrnguljes sB qytetarBve nga njBri
shtet anBtar nB njB shtet tjetBr si dhe lirinB e punBsimit, ushtrimit tB veprimtarisB
profesionale.
4. lvizja e lir e fuqis puntore nBnkupton eliminimin e EfarBdo diskriminimi tB
punBtorBve nga shtetet anBtare.
QAllimet dhe det+rat e *&mnitetit BUni&nit CEk&n&mik Evr&!ian
3etyrat e 2nionit Ekonomik Evropian janB disa> nBpBrmjet krijimit tB njB pazari tB
pBrbashkBt dhe nBpBrmjet harmonizimit tB politikBs ekonomike tB shteteve anBtare tB
sigurojB njB zhvillim tB ekonomisB nB suaza tB krejt 2E, zhvillim permanent dhe tB
barabartB tB ekonomive, rritjen e stabilitetit tB 2E, rritjen e standardit jetBsor si dhe
zhvillimin e marrBdhBnieve ndBrmjet shteteve. -B nenin < tB kBsaj marrBveshje janB
pBrcaktuar instrumentet nBpBrmjet tB cilave realizohen kBto qBllime>
. ;eqja e doganave nB mes shteteve anBtare, dmth. heqja kuantitative dhe ndalesave tB
tjera gjatB importit
dhe eksportit tB mallraveI
. 1rijimin e njB politike tB pBrbashkBt nB fushBn e komunikacionit dhe bujqBsisBI
. Vendosjen e njB regjimi i cili do tB sigurojB konkurencB tB lirB nB tregun e pBrbashkBtI
. !Brshtatjen dhe barazimin e juridiksioneve tB brendhshme tB shteteve nB masB qB
BshtB e nevojshme pBr
funksionimin e pazarit tB pBrbashkBtI
. 1rijimi i njB 6ondi &ocial Evropian pBr pBrmirBsimin e EBshtjes sB punBsimit dhe
standardin jetBsorBI
. 1rijimi i njB Banke tB Investimeve me mjetet e sB cilBs do tB ndikohet nB rritjen e
fuqisB ekonomike tB
shteteve, d.m.th. shtetet marrin pBr detyrB tB sigurojnB dhe zbatojnB detyra qB dalin
nga kontratat .
c. Traktati !Ar themelimin e *&mnitetit Evr&!ian !Ar Energji BArtham&re
BEUROATO7C
E2+?"$?.i ishte themeluar njBkohBsisht me krijimin e 1EE.sB me qBllim qB tB
kontribonte nB ngritjen dhe zhvillimin e shpejtB tB industrive bBrthamore. -B preambulBn
e kBtij traktati ndBr tB tjerat theksohet se Denergjia bBrthamore paraqet burim tB
rBndBsishBm i cili do tB sigurojB zhvillim tB industrisB sB fuqishme bBrthamore do tB
stimulohet progresi teknologjik qB do tB EojB nB rritjen e mirBqenies sB qytetarBve.
d. Akti Unik Evr&!ian
"kti 2nik Evropian u nBnshkrua mB (, shkurt ()8= nB %uksemburg dhe me /8 shkurtB
()8= nB ;agB. e tB u bBnB ndryshime nB traktatet themeluse tB tre komuniteteve, pBr tB
kontribuar nB pBrparimin e integrimit evropian.-B prambulBn e "ktit ndBr tB tjera thuhet
se Dshtetet anBtare janB tB vendosura tB pBrmirBsojnB situatBn ekonomike dhe sociale me
zgjerimin e politikave tB pBrbashkBta, me parashtrimin e objektivave tB reja dhe me
funksionimin mB tB mirB tB tregut tB pBrbashkBt pBrmes krijimit tB kushteve pBr realizimin
e detyrimeve tB institucioneve tB komunitetit tB cilat mB sB miri do ti pBrgjigjen interesave
tB komunitetitH.
e. Traktati i 7a#trihtit
-B takimin e 1Bshillit Evropian tB datBs ) dhe (0 dhjetor ())( nB astriht, shefat e
shteteve dhe 7everive, inistrat e !unBve tB #ashtme dhe anBtarBt e 1omisionit Evropian
nga tB gjitha shtetet anBtare, u diskutua !ropozimP$raktati i cili kishte marrB pBrkrahjen e
duhur ndBrsa nBnshkrimi i tij ishte bBrB me datBn , shkurt ())/.BE sipas traktatit BshtB
union politik Dsui 'enerisH Fi llojit tB veqantBG.!Br nga struktura $raktati i astrihit
pBrbBhet nga , kapituj, tB shoqBruar nga (, protokolle dhe << deklarata. !Brveq 1Bshillit
Evropian qB nuk BshtB juridikisht njB institucion nB kuptimin e $raktatit, katBr
institucione janB tB pBrbashkBta pBr Bashkimin dhe pBr 1omunitetet>
!arlamenti Evropian, 1Bshilli, 1omisioni dhe 'jykata e 3rejtBsisB.
BE m"A#htetet nA tre #ht+llla$
(. komunitare C 1E, 1E7@, E2+?"$?
/. politika e jashtme dhe e sigurisB sB pBrbashkBt
<. bashkpunimi nB fushat e drejtBsisB dhe tB punBve tB brendshme.
(. &htyllBn e parB realizimi i funksioneve bBhet me pBrcaktimin e politikave dhe
miratimin e vendimeve nga institucionet e BE.sB , gjB kjo qB shpreh shenja tB
strukturBs federale tB bazuar nB bartjen e kompetencave nga vetB shtetet
anBtareFfunksionet ekonomike , politikBn e arsimit , kulturBs, etj.G
/. -B shtyllBn e dytB politikat e pBrbashkBta realizohen pBrmes bashkpunimit
ndBrqeveritar , qB do tB thotB se politika e pBrbashkBt e jashtme dhe e sigurisB
realizohen me njB bashkpunim sistematik tB shteteve anBtare e jo me delegimin e
kompetencave.
<. &htylla e tretB pBrfshinB bashkBpunim sistematik nB fushBn e jurisprudencBs dhe
punBve tB brendshme.
!rocedura e 1omunitetit nB shtyllBn e parB pBrdor instrumentet juridike tB detyrushme
dhe procedurat e bazuara ne traktatet e +omBs. -dBrsa dy shtyllat tjera janB zakonisht nB
kompetencB tB 1Bshillit Evropian dhe 1Bshillit tB BE.sB dhe kanB karakter ndBrqeveriat.
,. Traktati i Am#terdamit
:batimi i traktatit tB astrihit dBshmoi se ai nuk BshtB dokument i pBrsosur dhe se duhet
tB pBrshtatet dhe rishikohet dhe tB gjenden mBnyra tB reja pBr zgjidhjen e EBshtjeve kyqe
pBr tB cilat shtetet anBtare kishin qBndrime tB ndryshme.
Italia e cila ishte kryesuse e radhBs sB BE.sB qB ngritit procedurB pBrpara !arlamentit
Evropian dhe 1Bshillit pBr thirrjen e 1onferencBs -dBrqeveritare pBr tB rishqyrtuar
$raktatin e astrihit.
-jB 1onferencB e tillB ishte hapur me /< masrs ())= nB $orino.
$akimi solli rezulatat dhe u pranuan propozime nga shtetet anBtare, institucionet dhe
ekspertBt. VeqanBrisht u trajtuan kBto qBshtje>
. qytetari tB jetB nB qendBr tB vBmendjes sB 2nionit
. unioni tB sigurojB rol mB aktiv nB aktivitetet ndBrkombBtar edhe botBrore
. institucionet duhet ti pBrshtaten ambient pBr funksionim tB suksesshBm dhe pas
pranimit tB shteteve tB reja.
e / tetor ()), nB "msterdam ishte nBnshkruuar nga pBrfaqBsuesit e lartB tB shteteve
anBtare, i ashtuquajturi D$raktati i "msterdamit pBr ndryshime tB traktatit tB BE.sB,
traktatet me tB cilat janB themeluar komunitetet evropiane dhe njB sBr aktesh lidhur me
toH.
+isitB qB ai parashikon kanB tB bBjnB me>
. -dryshimet nB shtyllBn e tretB tB Be.sB
. -dryshimet nB shtyllBn e dytB
. -gritja e nivelit tB aktiviteteve lidhur me politikBn e punBsimit
. -dryshime nB kompetencat e institucioneve
. $B drejtat themelore dhe mos.diskriminimi
. %Bvizja e lirB e personave , siguria dhe drejtBsia
. !Brfshirja e marrBveshjeve D&hengen D nB kuadBr tB BE.sB.
esazhi i kBtij $raktati BshtB qB 1omuniteti nuk duhet tB bazohet mbi interesat
ekonomike tB shteteve anBtare dhe funksionimit nB bazB tB maredhBnieve ekonomike, por
pBrforcimi i dimensionit social dhe respektimi i tB drejtave tB njeriut e paraqesin BE.nB si
union te tB gjithB qytetarBve dhe nB kBtB mBnyrB bBhet realitet ideja pBr identitetin
evropian tB qytetarBve tB saj dhe shtetBsisB evropiane.
g. Traktati i NicA#
-B samitin e shefave tB shteteve dhe qeverive ne -icB /00( u nBnshkrua $raktati i -icBs
me tB cilin ishte rishikuar $raktati i "msterdamit ku u pBrforcua pozita e BE.sB dhe
kompetencat e institucioneve tB saj.
1y traktat hapi rrugBn pBr zgjerimin mB tB madh tB parashikuar ndonjBherB tB 2nionit,
nga aspekti i paqes sB qBndrushme, stabilitetit dhe prosperitetit tB tB gjitha shteteve
demokratike tB EvropBs. $raktati i -icBs shBnoi njB fazB tB re nB pBrgaditjen pBr zgjerimin
e BE.sB dhe pBrfshirjen e vendeve tB EvropBs 7Bndore dhe %indore. -dryshimet
rrBnjBsore qB bBri ky traktat kishin tB bBnin me>
. pBrbBrjen e 1omisionit
. shpBrndarjen e votave nB 1Bshill
. zgjerimin e votimit me shumicB tB kualifikuar
. pBrforcimi i rolit tB !arlamentit si bashkB.legjislativ
. ndarjen mB efektive tB detyrave tB gjyqBsorit
h. Traktati i ?i#"&nA#
$raktat i %isbonBs u nBnshkrua me (< 3hjetor /00,. e nBnshkrimin e D$raktatit tB
%isbonBsH shtetet anBtare tB BE.sB ranB dakord jo vetBm qB tB thjeshtBzonin procesin e
menagjimit dhe vendimarjes por hapen edhe rrugB pBr pranimin e anBtarBve tB rinj. e
$raktatin e %isbonBs i cili hyri nB fuqi pas ratifikimit nga shtetet anBtare me ( dhjetor
/00), BE.ja u bB me kryetar me njB mandat /.* vjeqarB. 1y dokument dallon nga ai i
mBparshmi pBr shkak tB risive qB parashikon>
. mB tepBr transparencB dhe demokraci
. mB tepBr efikasitet
. mB tepBr tB drejta
. mB tepBr ndikim ndBrkombBtar.
-jB risi tB pBrcaktuar nB $aktatin e %isbonBs paraqet edhe pBrfshirja e !arlamenteve
nacionale nB procesin e vendimmarrjes. 1jo nBnkupton rritjen e demokracisB nB BE.
$raktati i %isbonBs pBr herB tB parB parashikon dispozita mbi ndryshimet klimaterike dhe
politikBn energjetike. !o ashtu $raktati i %isbonBs pBrmban klauzolBn e solidaritetit sipas
sB cilBs 2nioni dhe shtetet anBtare do tB veprojnB bashkBrisht nB frymBn e solidaritetit
nBse ndonjB shtet anBtar bBhet DviktimeH e ndonjB sulmi terrorist ose fatkeqsive natyrore.
BURI7ET :E*ONDAR@ T@ BE9:@
a.UrdhAre#at
2rdhBresat janB akte mB tB rBndBsishme juridike tB cilat posedojnB fuqi detyruese dhe qB
miratohen nga institucionet e 1omuniteteve. "to kanB fuqi identike me ligjet e shteteve.
"to janB tB drejtpBrdrejta tB zbatushme nB tBrB territorin e BE.sB dhe janB tB obligushme
pBr tB gjitha shtetet anBtare, personat juridik dhe ata fizik.
".Direktivat
#anB akte individuale juridike tB cilat janB tB obligushme vetBm pBr sa i pBrket qBllimeve
dhe rezultateve qB duhet tB arrihen, ndBrsa forma dhe mjetet pBrmes tB cilave do
realizohet kjo u BshtB lBnB nB dorB autoriteteve kompetente tB shteteve tB cilave iu BshtB
adresuar. 3mth direktivat janB tB obligushme pBr nga rezultati qB duhet tB arrihet dhe
obligojnB vetBm shtetet anBtare por jo individBt, pBr aq kohB sa ato nuk janB
implementuar nB legjislacionin nacional. !Br dallim nga urdhBresat, direktivat duhet tB
implementohen nB legjislacionin nacional tB shteteve anBtare.
c. 0endimet
Vendimet janB akte konkrete juridike me tB cilat rregullohen tB drejtat individuale dhe
obligime. Vendimet janB akte juridike qB nuk kanB obligim tB pBrgjithshBm por zbatohen
vetBm ndaj atyre tB cilBve iu adresohen, pBrkatBsisht shteteve anBtare, kompanive ose
personave fizik.
Vendimet dallojnB nga urdhBresat pBr shkak se ato iu adresohen personave ose grupit tB
personave nB pBrgjithBsi. !Br dallim nga urdhBresat edhe direktivat, vendimet nuk
shpallen nB 'azetBn :yrtare tB BE.sB por hyjnB nB fuqi me dorBzimin e tyre deri tek tB
adresuarit.
d. Rek&mandimet dhe mendimet
#anB dy lloje burimesh jo.obliguese , me tB cilat institucionet e 1omuniteteve shprehin
opinionin e tyre ose rekomandojnB direktiva pBr zgjedhjen e EBshtjeve tB caktuara nB
shtetet anBtare. +ekomandimet nuk kanB fuqi juridike por vetBm fuqi bindBse.1Bto kanB
vetBm peshB politike.
+ekomandimet dhe mendimet edhe pse nuk kanB fuqi obliguese juridike janB mjete
efikase pBr realizimin e proceseve integruse.
7ARR@0E:>JET ND@R*O7B@TARE T@ BE9:@
arrBveshjet ndBrkombBtare janB burim i tretB i legjislacionit komunitar. Evropa BshtB e
pBrfshirB nB marrdhBniet ekonomike, sociale dhe politike me pjesBn te tBra tB botBs dhe
pBr kBtB arsye BE.ja nBnshkruan marrBveshje me vendet jo anBtare dhe me organizata tB
tjera ndBrkombBtare. 1jo mundBsi parashikohet nB vetB traktatet themeluese ku
sanksionohet shtrirja e bashkBpunimit nB fushBn e tregtisB ose industrisB, fushBn sociale,
etj.
EkzistojnB tre llojB marrveshjesh mes 1omunitetit dhe vendeve jo anBtare>
! "arrveshja e asociimit> janB tre lloje tB ndryshme tB marrveshjes pBr asocim>
(.marrBveshje qB pBrmban marrdhBnie tB veqanta mes disa anBtarBve dhe shteteve jo
anBtare
/.marrBveshje pBr pBrgaditjen pBr anBtarsim nB 1omunitet ose pBr krijimin e njB bashkimi
doganor
<.marrBveshja mbi zoneBn ekonomike evropiane.
9 "arrveshjet e bashkpunimit
! "arrveshjet e tragtis.
PARI7ET E P@R8JIT>:7E T@ :@ DREJT@: :@ BE9:@
Brimet e !arimeve tA !Argjith#hme tA #A drejtA# #A BE9#A janA$
. Interpretimet e 'jykatBs Evropiane tB 3rejtBsisB
. 3ispozitat e traktateve themeluse
. !arimet e sB drejtBs nacionale
. !arimet qB dalin nga traktatet e lidhura nga shtetet anBtare.
8j+kata Evr&!iane e DrejtA#i#A nA !raktikAn e #aj ndAr tA tjera !Arcakt&i di#a
PARI7E T@ P@R8JIT>:>7E jridike tA #A drejtA# #A BE9#A nga tA cilat
dall&jmA$
. !arimi i trajtimit tB njBjtB ose jodiskriminimi
. !arimi i !roporcionaliteit
. !arimi i &ubsidiaritetit
. !arimi i mbrojtjes sB tB drejtave themelore njerBzore etj.
. Parimi i trajtimit tA njAjtA Bj& di#kriminimiC
-B kuptimin e pBrgjithshBm tB tij nBnkupton se Dpersonat nB situata tB ngjashme nuk
duhet tB trajtohen ndrysheH pBrveq rasteve kur bBhet fjalB pBr dallime qB janB objektivisht
tB arsyeshme. 3ispozotat e $raktatit tB BE.sB qB ndalojnB diskriminimin jane>
a. nB bazB tB shtetBsisB
b. nB bazB tB gjinisB me theks tB pagave
c. midis proshuesve dhe konsumatorBve lidhur me bujqBsine.
. Pr&!&rci&naliteti
!arimi i proporcionalitetit BshtB parim themelor i sB drejtBs sB BE.sB sipas tB cilit BE.ja
mund tB veprojB nB masB tB duhur qB tB arrihen objektivat e saj. ?bjektiviteti kryesor
BshtB qB ti jepet rBndBsi mbrojtjes sB lirive dhe tB drejtave themelore tB individBve kur ato
nuk respektohen nga ana e institucioneve tB 1omunitetit. 1y parim bazohet nB qBndrimin
se niveli i ushtrimit tB pushtetit nuk duhet ti kalojB aksionet e duhura pBr arritjen e
qBllimit tB pushtetit. &ipas kBtij parimi, shteti mund tKiu urdhBroj masa qytetarBve nB atB
pjesB qB BshtB e nevojshme, qB nB interes publik tB arrihen objektivat, mirBpo nBse me
masBn e dhBnB dBshirohet qB tB arrihet objektive tjetBr atBherB ajo do tB
anulohet.!roporcionaliteti BshtB parashikur nB nBnin < ku theksohet se> Dmasat e BE.sB
nuk duhet ti kalojnB kornizat e asaj qB BshtB e nevojshme pBr arritjen e objektivave tB
kBtij traktati. 1y nen thekson gjithashtu se dy parime kanB efekt akumulativ>
subsidiariteti i cili pBrcakton kur duhet tB ndBrmerret veprimi i BE.sB dhe proporcinaliteti
i cili pBrcakton qBllimin e veprimit tB tillB.
!roporcionaliteti BshtB me rBndBsi tB veqantB nB sferBn e ekonomisB dhe tregut tB
pBrbashkBt tB BE.sB.
9 :"#idiariteti
!arimi i subsidiaritetit paraqet parimin themelor organizativ i cili garanton se vendimet
merren sa mB afBr qytetarBve dhe i njBjti parim pBrdoret si instrument pBr pBrforcimin e
rolit tB qytetarBve nB proceset euro.integruese. !arimi i subsidiaritetit BshtB futur nB BE
pBrmes traktatit tB astrihit. &ipas parimit tB subsidiaritetit nB sferat qB nuk bBjnB pjesB
nB kompetencB tB vetme tB 2nionit, mund tB veprohet vetBm atBherB kur objektivat nuk
mund tB realizohen nB mBnyrB tB suksesshme me aksionet e ndBrmarra tB shteteve anBtare
nB nivel qBndror ose lokal, gjatB tB cilave efekti mB i mirB mund tB arrihet me veprimin e
2nionit. 6ormalisht parimi i subsidiaritetit zbatohet nB ato sfera ku BE.ja nuk ka
kompetenca tB vetme ndBrsa nB mBnyrB joformale zbatohet nB diskutimet gjatB
pBrcaktimit tB asaj se cilat kompetenca duhen ti jepen BE.sB dhe cilat duhet tB mbajnB
shtetet anBtare.
1oncepti i subsidiaritetit ka dimensioninet e vet politik dhe juridik.
1riteret e kBtij parimi janB>
a.Fkriteri i mjaftushmBrisBG aksioni duhet tB jetB i domosdoshBm pasi me veprimin e
qeverive tB shteteve nuk mund tB arrihen objektivat
b. Fkriteri i pBrfitimitG aksioni duhet tB arrijB vlerat e duhura
c.Fkriteri i afBrsisB me qytetarBtG vendimet duhet tB merren sa mB afBr qytetarBve
d. Fkriterii autonomiseG aksioni duhet tB sigurojB liri mB tB madhe pBr individBt.
1y parim zbatohet vetBm nB sferat e kompetencBs sB ndarB midis shteteve anBtare dhe
BE.sB , por jo nB sferat ku BE.ja ka kompetenca tB vetme.
9 7"r&jtja e tA drejtave themel&re tA njerit
Mdo shtet anBtar BshtB nBnshkrues i 1onventBs Evropiane pBr tB 3rejtat e -jeriut.
?bligimet e 2nionit mbi tB 3rejtat e -jeriut pBrfshihen nB nenin = tB $raktatit tB
"msterdamit.
$B drejtat qB janB pranuar nga 'jykata Evropiane e 3rejtBsisB pBrfshijnB>
a. tB drejtBn e pronBsisB
b. tB drejtBn religjioze
c. tB drejtBn e privatBisB jurisr.klient
d. gjykimin e drejtB etj.
RAPORTI 7E: T@ DREJT@: :@ BE9:@ D>E A:AJ NA3IONA?E
&htetet anBtare veprojnB sipas tB njBjtave rregullave dhe e drejta e BE.sB duhet tB ketB tB
njBjtBn rBndBsi dhe efekt tek tB gjitha shtetet anBtare.
arrdhBnia midis legjislacionit tB komuniteteve dhe atij nacional karakterizohet me
mundBsinB e ndeshjes sB tyre ose konfliktit potencial. -jB situatB e tillB krijohet EdoherB
kur dispozitat e drejtBs sB BE.sB krijojnB tB drejta dhe pBrcaktojnB obligime tB
drejtpBrdrejta pBr qytetarBt e BE.sB, ndBrkohB qB pBrmbajtja e tyre bie ndesh me rregullat
e sB drejtBs nacionale. 3uket se pas kBsa ndeshje tB thjeshtB fshihen dy EBshtje kryesore>
:batimi i drejtpBrdrejtB i tB drejtBs sB BE.sB mbi tB drejtBn nacionale me tB cilBn gjendet
nB konflikt dhe supremacioni i sB drejtBs sB BE.se.
E drejta e BE.sB mund tB ekzistojB vetBm nBse ka efekt tB drejtpBrdrejtB dhe supremacion
mbo tB drejtBn e shteteve anBtare.
="atimi i drejt!ArdrejtA i drejtA# #A BE9#A
:batimi i drejtpBrdrejtB nBnkupton se legjislacioni i BE.sB krijon tB drejta dhe pBrcakton
obligime tB drejtpBrdrejta jo vetBm pBr institucionet e BE.sB dhe pBr shtet anBtare, por
edhe pBr qytetarBt e tyre. Efekti i drejtpBrdrejtB i tB drejtBs sB BE.sB ishte krijuar nga
'jykata Evropiane e 3rejtBsisB.
'jykata pBrcaktoi se traktatet jo vetBm qB krijonB obligime pBr individBt nB shtetet
anBtare por mbron edhe tB drejtat e tyre pBrpara gjykatave nacionale. 1jo nBnkupton se
BE.ja sipas kushteve tB caktuara mund tB krijojB tB drejta pBr individBt nB shtetet anBtare
qB do tB mbrohen nga gjykatat nacionale.
-jB nga rezolutat e dukshme tB 'jykatBs Evropiane tB 3rejtBsisB BshtB se pBrmes rasteve
gjyqBsore, legjislacioni i BE.sB vihet nB zbatim tB drejtpBrdrejtB pa marrB parasysh
rezistencBn e disa shteteve anBtare, madje garanton ekzistencBn e sistemit juridik tB BE.
sB.Vlen tB pBrmendet vendimi i 'jykatBs Evropiane tB 3rejtBsisB lidhur me rastin e parB
pBr efektin e drejtpBrdrejtB tB sB drejtBs sB BE.sB mbi tB drejtBn e shteteve anBtare# $an
%end en &oos '()=<G. -dBrmarrja Van 'end Q loos kBrkoi nB procedurat pBrpara
organeve doganore nB ;olandB tB mos zbatohej legjislacioni nacional qB BshtB nB
kundBrshtim me tB drejtBn e BE.sB. 'jykata vlerBsoi se kBrkesa BshtB e bazuar dhe se
kontesti duhet zgjidhur me zbatimin e drejtpBrdrejtB tB sB drejtBs sB Be.sB. -B analizat e
veta 'jykata theksoi se lidhur me arritjen e objektivave tB BE.sB, dispozitat e BE.sB janB
tB drejtpBrdrejtB tB zbatushme pavarsisht legjislacionit tB qdo shteti anBtar. 'jykata
vBrtetoi qBndrimin nB rastin Van 'end en %oos se $raktati pBr 1%ee.nB krijoi rendin e vet
juridik, union e vetBm i cili shkon mB larg se organizatat e tjera ndBrkombBtare. &htetet
anBtare e kanB pranuar sistemin juridik tB 1omunitetit dhe prandaj duhet tKiu pBrmbahen
rregullave.+BndBsia praktike e efektit tB drejtpBrdrejtB tB legjislacionit tB BE.sB nB formBn
qB zhvillohej dhe zbatohej nga 'jykata Evropiane e 3rejtBsisB, mund tB thuhet se BshtB e
madhe dhe efekti i drejtpBrdrejtB i sB drejtBs sB BE paraqet njB nga shtyllat e sistemit
juridik tB BE.sB.
:UPRE7A3IONI i T@ DREJT@: :@ BE9:@
E drejta e BE.sB nuk pBrfshin dispozita tB posaqme qB do tB pBrkufizonin supremacionin
dhe as nuk pBrmban zgjidhje tB qarta lidhur me qBshtjen e ndeshjes sB tB drejtBs sB BE.sB
me tB drejtBn e shteteve anBtare.1onflikti midis tB drejtBs nacionale dhe tB drejtBs sB BE.
sB nuk mund tB zgjidhet vetBm nBse e para i jep pBrparBsi tB dytBs. -dBrkohB prioriteti i tB
drejtBs sB BE.sB BshtB i patjetBrsushBm edhe pBrshkak tB vazhdimit tB proceseve tB
integrimit dhe BE.se. egjithatB parimi i supremacionit BshtB rregull e pashkruar e BE.sB
dhe zbatohet nB shtyllBn e dytB dhe tB tretB tB BE.sB.
NshtB evidente se ka pasur dhe do tB ketB pBrplasje tB sB drejtBs sB BE.sB dhe tB drejtBs
nacionale dhe pBr kBtB duhet tB vendosen rregulla qB tregojnB se cilat dispozita juridike
duhet tB kenB pBrparsi nB rast tB ndeshjes sB mundshme. 'jyakta Evropiane e 3rejtBsisB
krijoi njB sistem nB tB cilin e drejta e BE.sB merr pBrparesi mbi tB drejtBn shteti anBtar dhe
si rezultat i kBsaj gjykatat nacionale obligohen qB tB sigurojnB efikasitet praktik tB
supremacionit nB shtetet anBtare.(astet )osta v.*nel dhe Internationale
+andelsgellschaft, qartBsojnB mB tepBr EBshtje qB kanB tB bejnB me marrdhBniet midis tB
drejtBs nacionale tB shteteve anBtare dhe tB drejtBs sB BE.sB. $asti )osta v.*,*& vendos
nB bazBn e doktrinBs pBr supremacion, thekson se e drejta e BE.sB duhet tB ketB pBrparsi
mbi tB drejtBn nacionale. -dBrsa nB rastin Internationale +andelsgellschaft, 'jykata
Evropiane e 3rejtBsisB thekson se e drejta e BE.sB ka pBrparsi mbi tB drejtBn nacionale pa
marrB parsysh a bBhet fjalB pBr disozitB kushtetuese apo ligjore, dhe pBrshkak tB kBsaj
dispozitat kushtetuese themelore nuk mund tB vihen mbi tB drejtBn e 1E.sB.E drejta e Be.
sB duhet tB ketB fuqi mbi tB drejtBn nacionale nB rast konflikti. -Bse nuk do tB ishte ashtu,
shtetet anBtare mund ta anashkalojnB zbatimin e sB drejtBs sB BE.sB e cila nuk BshtB ne
favor tB interesave tB tyre.-B pajtim me doktrinBn e supremacionit masat e BE.sB me
hyrjen e tyre nB fuqi automatikisht i shtypin dispozitat qB janB nB kundBrshtim me to. e
fjalB tB tjera duhet tB anashkalohet Edo dispozitB nacionale qB bie ndesh me dispozitat e
BE.sB, ne qoftB se edhe nBse BshtB miratuar pBrpara ose prapa tB drejtBs sB BE.
sB.1ushtetuta e BE.sB pBrherB tB parB theksoi qartB se e drejta e BE.sB ka supremacion
mbi tB drejtBn nacionale, qB nBnkupton pBrparsi praktike tB sB drejtBs sB BE.sB, tB cilBn
'jykata Evropiane e 3rejtBsisB e ka krijuar nga praktika e saj.
PRO3EDURAT E 0ENDI7ARRJE: N@ BE
Institucionet e vendimarrjes janB > 1omisioni Evropian , !arlamenti Evropian dhe
1Bshilli. -B pBrgjithBsi 1omisioni BshtB ai qB propozon legjislacionin e ri, 1Bshilli dhe
!arlamenti e miratojnB ndBrsa institucionet e tjera dhe organet kanB rolin e vet specifik nB
kBtB proces.
!rocedurat pBr miratimin e vendimeve nB BE. janB>
1onsultimi, BashkBpunimi, Bashke.vendosja, !Blqim.
*ON:U?TI7I
!rocedura e konsultimit pBrpara miratimit tB "2E F"ktit 2nik EvropianG ishte procedura
mB e pBrdorur legjislative.&ipas kBsaj procedure 1Bshilli mund tB miratojB legjislacionin
duke u bazuar nB propozimin e 1omisionit Evropian pas konsultimit tB bBrB me
!arlamentin Evropian dhe institucionet e tjera siE janB> 1omiteti Ekonomiko.&ocial dhe
1omiteti i +ajoneve.
1omisioni Evropian i dBrgon propozim 1Bshillit qB mB pas tB njBjtin propozim tKia
dorBzoj !arlamentit. !ropozimi sB pari shqyrtohet nB disa 1omitete !arlamentare , tB cilat
pBrgatisin raport dhe mB pas e dorBzojnB atB nB seancBn e !arlamentit ku jepet mendimi
pozitiv ose negativ ose propozohen ndryshime. 1omisioni nB bazB tB mendimit nga
!arlamenti mund ta ndryshojB propozimin e tij mirBpo as 1omisioni Evropian dhe as
1Bshilli nuk janB tB obliguar qB tB pranojnB mendimin e !arlamentit evropian.1jo
procedurB tani gjen pBrdorim vetBm pBr vendimet qB kanB tB bBjnB me marrBveshjet dhe
zgjerimin e BE.sB si dhe pBr kBto qBshtje qB kanB tB bBjnB me>
. rishikimin e traktateve
. nBnshkrimin e marrBveshjeve tB jashtme
. asociacionin dhe zgjerimin e BE.sB
. policinB dhe bashkBpunimin juridik nB EBshtjet penale
. diskriminimin
. civilizimin e 2nionit
. bujqBsinB
. vizat , azilin migrimet dhe transportin
. rregullat e konkurencs
. politikBn ekonomike dhe tatimet.
BA:>*@PUNI7I
1jo procedurB gjatB miratimit tB vendimeve BshtB e njBjtB me procedurBn themelore
pBrfshi edhe konsultimin e !arlamentit deri nB momentin kur 1Bshilli duhet ta miratojB
aktin.irBpo nB vend qB tB miratojB aktin , 1Bshilli duke vendosur me shumicB tB
kualifikuar merr qBndrim tB pBrbashkBt , i cili sB bashku me arsyet qB e kanB shtyrB
1Bshillin ta miratojB atB, si dhe qBndrimin e 1omisionit i drejtohen !arlamentit
Evropian.!astaj !arlamenti nB afat prej tre muajsh mund ta pranojB , refuzojB ose tB
sugjerojB ndryshime tB qBndrimit tB pBrbashkBt. -Bse !arlamenti Evropian e pranon
qBndrimin e pBrbashkBt ose nuk sjell vendim nB afatin e caktuar , atBherB 1Bshilli e
miraton aktin nB pBrputhje me qBndrimin e pBrbashkBt .-dBrsa nBse !arlamenti Evropian
e refuzon qBndrimin e pBrbashkBt atBherB 1Bshilli mund ta miratojB aktin vetBm
unanimisht FnjBzBriG.
-Bse !arlamenti propozon ndonjB ndryshim atBherB 1omisioni Evropian duhet ta
rishqyrtojB propozimin e vet me ndryshimet e sjella nga !arlamenti Evropian nB afat prej
njB muaji . 1omisioni Evropian mund ti miratojB ndryshimet e propozuara nga
!arlamenti Evropian ose tB mos i pranojB ndryshimet e propozuara nga !arlamenti
Evropianose tB mos i pranojB dhe duhet tB sqarojB pse ka vendosur ashtu dhe sB bashku
me sqarimet , ndryshimet e propozuara tia parashtrojB 1Bshillit. -B kBtB fazB 1Bshilli
mund tB pranojB propozimin e ndryshuar nga 1omisioni Evropian ose tB ndryshojB
amandamentet qB !arlamenti Evropian ka propozuar ndBrsa 1omisioni i ka refuzuar FkBtB
mund ta bBjB vetBm njBzBshBm nB afat prej < muajsh.
BA:>*@90ENDO:JA
BashkB.vendosja BshtB procedura kryesore ligjvBnBse me tB cilBn miratohet legjislacioni i
BE.sB.
:akonisht procedura sipas tB cilBs merren vendimet quhet bashkBvendose. &ipas kBsaj
procedure 1omisioni bBn propozimin , 1Bshilli i inistrave dhe !arlamenti Evropian e
diskutojnB atB dhe madje mund tB parashikojnB edhe ndryshime tB propozimit dhe sB
fundi vendimi pBrfunsimisht miratohet bashkBrisht nga 1Bshilli dhe !arlamenti.1jo
procedurB nB fazBn fillestare BshtB e njBjtB sikurse edhe procedura e bashkBpunimit ,
ndBrsa kur !arlamenti njihet me qBndrimin e pBrbashkBt ai duhet tB vendosB nB afat prej
tre muajve.-Bse !arlamenti e pranon qBndrimin e pBrbashkBt 1Bshilli mund ta miratojB
aktin nB pBrputhje me qBndrimin e pBrbashkBt.-Bse !arlamenti nB afatin e caktuar nuk
sjell asnjB vendim , atBherB 1Bshilli po ashtu mund ta miratojB aktin nB pajtim me
qBndrimin e pBrbashkBt.-Bse !arlamenti e refuzon qBndrimin e pBrbashkBt pBr kBtB
njoftohet 1Bshilli i cili mund ta thBrrasB
Komitetin pr -rafrim.
-Bse kjo nuk sjell rezultate dhe nBse !arlamenti me shumicB absolute tB anBtarBve tB tij e
refuzon sBrish qBndrimin e pBrbashkBt atBherB akti i propozuar llogaritet i pamiratuar.
!arlamenti mund tB propozojB edhe ndryshime tB qBndrimit tB pBrbashkBt tB cilat
miratohen me shumicB votsh. $eksti i ndryshuar i drejtohet 1Bshillit dhe 1omisionit
evropian i cili jep mendim pBr ndryshimet . 1Bshilli nB afat prej tre muajsh mund tB
pranojB ndryshimet FtB miratoje aktn e ndryshuarG ose nuk i pranon ndryshimet.1omiteti
pBr !Brafrim themelohet atBherB kur 1Bshilli nB afat prej tre muajsh nuk pranon nuk
pranon ndryshimet e !arlamentit Evropian.&ipas kBsaj nBse 1Bshilli dBshiron ti pranojB
ndryshimet e !arlamentit Evropian tB cilat 1omisioni Evropian i ka refuzuar , duhet tB
presB tre muaj qB tB mblidhet FthirretG 1omiteti i cili nuk mund tB pranojB ndryshimet me
shumicB tB kualifikuar ."tBherB ndryshimet mund tB miratohen nga 1Bshilli Evropian me
shumicB tB kualifikuar, ndBrsa 1omisioni Evropian vetBm mund ta shtyjB miratimin e
masave.
1jo procedurB zbatohet gjatB miratimit tB vendimit pBr>
rastevetB diskriminimit
lirisB sB lBvizjes
tB drejtBs sB banimit
tregut tB pBrbashkBt
mjedisin jetBsor.
-B procedurBn e bashkBvendosjes 1Bshilli vendos EdoherB mB shumicB tB kualifikuar
votash , !arlamenti vendos me shumicB tB thjeshtB votash ndBrsa nB 1omunitetin pBr
!Brafrim qB tB pranohet teksti i pBrbashkBt kBrkohet votimi i shumicBs sB anBtarBve.
P@?QI7I
!rocedura e pBlqimit ishte sjellB me "2E. nB dhe sipas saj 1Bshilli duhet tB sigurojB
pBlqimin e !arlamentit Evropian pBrpara se tB miratohen akte tB caktuara , tB cilat kanB tB
bBjnB sB pari me pranimin e anBtarBve tB rinj dhe lidhjen e marrBveshjeve pBr asociim.
1ategoria e marrBveshjeve ndaj tB cilave zbatohet ajo u rrit dukshBm me zgjerimin e BE.
sB dhe tani zbatohet nB shumB marrBveshje ndBrkombBtare si dhe nB>
detyrat e posaEme tB BankBs 7Bndrore Evropiane
ndryshimet nB &tatutin e sistemit Evropian tB Bankave 7Bndore
fondeve strukturore dhe tB kohezionit
procedurBs sB vetme zgjedhore pBr !arlamentin Evropian
qasjes sB shtetve tB reja nBtare
votimit tB 1ryetarit dhe tB anBtarBve tjerB tB 1omisionit.
&ipas kBsaj procedure 1Bshilli mund tB miratojB legjislacionin bazuar nB propozimin e
1omisionit Evropian pas marrjen sB pBlqimit nga !arlamenti Evropian FpBlqimi kBrkon
shumicB absolute tB votaveG. adje !arlamenti ka mundBsi juridike tB pranojB ose
refuzojB Edo propozim mirBpo nuk ekzistojnB mekanizma juridik pBr tB propozuar
ndryshime. !rocedura BshtB e ngjashme me konsultimin pBr dallim nga fakti se
!arlamenti nuk mund ta ndryshojB propozimin por duhet ose ta pranojB ose ta refuzojB
propozimin.
A3QUI: 3O77UNAUTAIRE E BE9:@
"cquis communautaire BshtB term francez qB nB thelb nBnkupton BE.ja ashtu siq BshtB
.&ipas kBtij termi D tB pranuarit e acquisH nBnkupton pranimin e BE.sB ashtu siq BshtB nB
momentin kur anBtarBsohet njB anBtar i ri nB tB. &htetet anBtare duhet ta pranojnB DacquisH
pBrpara se ti bashkohen BE.sB dhe ta pranojnB tB drejtBn e BE.sB si pjesB tB legjislacionit
nacional. -B DacquisH bBjnB pjesB tB gjitha traktatet e BE.sB , aktet juridike , deklaratat ,
rezolutat , marrBveshjet e lidhura midis shteteve anBtare mes veti nB fushBn e aktiviteteve
tB BE.sB si dhe vendimet e 'jykatBs Evropiane tB 3rejtBsisB , pastaj edhe aktivitetet e
qeverive tB shteteve anBtare nB sferBn e DdrejtBsisB dhe punBve tB brendshmeH si dhe ato
nB aferBn e DplotikBs sB pBrbashkBt tB jashtme dhe tB sigurisBH.
P@RA<RI7I i ?E8JI:?A3IONIT T@ :>TETE0E AN@TARE 7E AT@ T@ BE9
:@
+.("/,IZI"I >!BrshtatshmBria e sB drejtBs nacionale me atB tB BE.sB , qB bBhet
pBrmes ndonjB norme me tB cilBn duhet tB pBrshtaten ligjet nacionale. e nocionin
DharmonizimH nBnkuptojmB pBrshtatshmBrinB e tB drejtBs nacionale me acquis
communautaire qB pBrfshijnB > tB drejtat dhe detyrimet e shteteve anBtare , parimet dhe
objektivat politike tB pBrcaktuara me traktatet themeluese , e drejta sekondare e miratuar
nga institucionet , marrBveshjet ndBrkombBtare tB lidhura midis shteteve anBtare nB suaza
tB kompetencave tB BE.sB , praktika gjyqBsore e 'jykatBs Evropiane tB 3rejtBsisB ,
vendimet kornizB dhe aktet e tjera tB miratuara nB kuadBr tB shtyllBs sB dytB dhe tB tretB tB
BE.sB.
!Br nga aspekti juridik , nocioni DharmonizimH pBrfshinB>
miratimin e tB drejtBs sB BE.sB dhe harmonizimin e ndBrsjelltB tB legjislacionit tB shteteve
anBtare tB BE.sB harmonizimin e tB drejtBs e tB drejtBs sB shteteve kandidate ose aspiratat
pBr antarsim , me tB drejtBn e BE.sB dhe atB tB shteteve anBtare. !rocesi i harmonizimit
kalon nBpBr disa faza> identifikimi i akteve qB duhet harmonizuar me aktet e BE.sB ,
pBrcaktimi i shkallBs sB harmonizimit , pBrcaktimi i organeve kompetente dhe pBrgaditja e
aktit tB harmonizuar .
7et&dat e >arm&ni)imit tA ?egji#laci&nit me atA tA BE9#A$
;armonizimi pBrmes pBrcaktimit tB normave nB nivel tB 1omunitetit
;armonizimi i plotB
;armonizimi opsional
;armonizim i pjesshBm Fzbatohet nB shkBmbimet ndBrkufitareG
;armonizimi minimal Frealizohen vetBm disa objektiva tB pBrcaktuara me aktin e
BE.sBG
;armonizimi alternative Fakti i Be.sB jep liri shteteve pBr mBnyrBn e zbatimit tB
atij aktiG
;armonizimi pBrmes pranimit tB ndBrsjelltB tB akteve nacionale
;armonizimi pBrmes metodBs sB hapur tB bashkpunimit .
IN:TITU3IONET D>E OR8ANET TJERA T@ BA:>*I7IT E0ROPIAN
BE9ja #&t nmAr&n %/ #htete anAtare.At& janA$
<ranca D 8jermania D Italia D >&landaD Belgjika D?k#em"rg D 3animarkaD IrlandaD
Britania e adhe ,'reqia ,!ortugalia , &panja , "ustria ,6inlanda ,&uedia , 7iproja ,
Mekia, Estonia , %ituania , %etonia , ;ungaria , alta , !olonia , &llovakia, &llovenia,
+umania , Bullgaria.
<lamri i Evr&!A#, zyrtarisht flamuri i Bashkimit Evropian dhe 1Bshillit Evropian,
pBrbBhet nga njB rreth me dymbBdhjetB yje ngjyrB ari nB njB fushB tB kaltBr. "i u krijua mB
()** nga 1Bshilli i EvropBs dhe mB vonB u adoptua nga BE.ja dhe 1omuniteti Evropian,
nB vitet e ()80ta.
In#titci&net e BE9#A janA$
-arlamenti *vropian
Kshilli *vropian
Kshilli i "inistrave
Komisioni *vropian
%j0akta e Drejtsis s 1*!s dhe %j0kata e (evizorve
2i dhe organet ndihmse.
1anka 3ndrore *vropiane
1anka *vropinae e Investimeve
Komiteti *konomik e 2ocial
Komiteti i (ajoneve
?rganet e Bashkimit Evropian janB>
Themelimi i Ba#hkimit Evr&!ian
'uri i themelit pBr krijimin e Bashkimit Evropian u vendos nga inistri i #ashtBm
6rancez, +obert &chuman, nB deklaratBn e tij tB ) majit tB vitit()*0, nB tB cilBn ai
parashtroi idenB e pBrpunuar mB parB me #ean onnet pBr bashkimin e industrive
evropiane tB qymyrit dhe Eelikut. &ipas tij, kjo do tB pBrbBnte njB nismB historike pBr
ndBrtimin e njB DEvrope tB organizuar dhe vitaleH, pa tB cilBn paqja nB botB do tB ishte e
pamundur. !lani &chuman u bB realitet me nBnshkrimin nB !aris tB $raktatit $hemelues tB
1omunitetit Evropian tB 7ymyrit dhe Melikut mB (8 prill tB vitit()*(. -B nBnshkrimin e
traktatit merrnin pjesB' jermania,6ranca,Belgjika,Italia,;olanda dhe%uks emburgu. -jB
tjetBr zhvillim i rBndBsishBm erdhi disa vjet mB vonB me $raktatet e +omBs, tB /* marsit
tB vitit()*,, tB cilat krijuan 1omunitetin Ekonomik Evropiandhe 1omunitetin Evropian
tB EnergjisB "tomike FE2+?"$?
:ht+lla e !arA
1omunitetet Evropiane&htylla e parB pBrbBhet nga tri 1omunitetet Evropiane
F1omuniteti Evropian, 1omuniteti Evropian i 7ymyrit dhe Melikut dhe EuroatomiG. -B
momentin e themelimit tB BE.sB, 1omuniteti Ekonomik Evropian mori emrin 1omuniteti
Evropian. -jB ndryshim i tillB synon tB shprehB kalimin nga njB komunitet tBrBsisht
ekonomik nB njB bashkim politik. !Brfshirja e tB trija komuniteteve nB njB shtyllB tB
vetme nuk nBnkupton ndonjB unifikim tB tyre. &htylla e parB pBrfaqBson juridiksionin
komunitar nB formBn e tij mB tB lartB. Brenda kuadrit tB 1omunitetit Evropian,
institucionet komunitare mund tB hartojnB normat komunitare nB fushat pBrkatBse tB
veprimtarisB sB tyre, tB cilat zbatohen direkt mbi shtetet anBtare dhe kanB epBrsi ndaj sB
drejtBs sB brendshme. -B zemBr tB 1E.sB qBndron tregu i pBrbashkBt me katBr liritB e tij
themelore Fliria e lBvizjes sB personave, mallrave, shBrbimeve dhe kapitalitG si dhe
rregullat mbi konkurrencBn.
:ht+lla e d+tA
!olitika e #ashtme dhe e &igurisB sB !BrbashkBt .!Brpara hyrjes nB fuqi tB $raktatit tB
Bashkimit Evropian, bashkBpunimi politik ndBrmjet shteteve rregullohej nga
marrBveshjet e vitit (),0 Dmbi BashkBpunimin !olitik EvropianH si dhe nga "kti i
!BrbashkBt Evropian. 1Bto marrBveshje parashikonin konsultime tB rregullta ndBrmjet
ministrave tB jashtBm dhe kontakte tB vazhdueshme ndBrmjet departamenteve qeveritare.
egjithatB, tB gjitha vendimet merreshin me unanimitet. !Brsa u pBrket EBshtjeve tB
sigurisB, bashkBpunimi kufizohej vetBm nB aspektet politike dhe financiarB. egjithatB,
krizat ndBrkombBtare tB viteve L)0 F%ufta e 'jirit, lufta civile nB ish.#ugosllaviG treguan
se instrumente tB tilla tB politikBs sB jashtme nuk ishin nB gjendje tKi siguronin Bashkimit
Evropian ndikimin e merituar nB arenBn ndBrkombBtare.e $raktatin e Bashkimit
Evropian, 1ryetarBt &hteteve dhe 7everive ranB dakord tB zhvillonin njB politikB tB
jashtme dhe sigurie tB pBrbashkBt. !jesa mB e madhe e vendimeve, nB kuadBr tB kBsaj
politike, merren ende nBpBrmjet bashkBpunimit tB shteteve. egjithatB, janB parashikuar
njB sBrB mjetesh tB reja si, pBr shembull, pozicionet e pBrbashkBta, masat dhe veprimet e
pBrbashkBta si dhe vendimet kuadBr.
:ht+lla e trete
BashkBpunimi nB fushat e 3rejtBsisB dhe tB !unBve tB Brendshme.BashkBpunimi
ndBrmjet autoriteteve gjyqBsore dhe policore tB shteteve anBtare synon tKu ofrojB
qytetarBve evropiane liri, siguri dhe drejtBsi, duke parandaluar dhe luftuar bashkBrisht
krimin, racizmin dhe ksenofobinB. BashkBpunimi gjyqBsor ka tB bBjB gjithashtu me
lehtBsimin dhe pBrshpejtimin e bashkBpunimit nB fushBn e zbatimit tB vendimeve penale,
lehtBsimin e ekstradimit ndBrmjet shteteve anBtare, vendosjen e normave penale uniforme
nB luftBn ndaj krimit tB organizuar, terrorizmit dhe trafikut tB drogBs. -jBlloj si nB fushBn
e politikBs e jashtme dhe sigurisB sB pBrbashkBt, bashkBpunimi nB fushBn e drejtBsisB dhe
tB punBve tB brendshme zhvillohet jashtB kuadrit vendimmarrBs tB 1omunitetit Evropian.
Ba#hkimi Evr&!ian 'shkurtesa shqip 1*# z0rtarisht *45 BshtB njB bashkBsi e disa
shteteve Evropiane e themeluar me qBllim tB lirisB sB qarkullimit tB mallrave.
Ba#hkimi Evr&!ian A#htA iniciar .5 vjet mA !arA.
3eklarata e &chumanit, e bBrB mB ) aj ()*0, krijoi bazat mbi tB cilat = shtetet
themeluese ndBrtuan BashkBsinB Evropiane tB $hBngjillit dhe Melikut, e cila
mB vonB u shndBrrua nB Bashkim, dhe tani vazhdon tB paraqesB projektin mB unik dhe
mB tB suksesshBm tB integrimit rajonal nB botB. 1y projekt, qB kishte pBr qBllim sigurimin
e paqes nB kontinentin e shkatBrruar nga dy luftBrat botBrore, ka pBrcjellB
shtetet anBtare nBpBr etapa tB ndryshme drejt pBrafrimit politik dhe ekonomik.
PAR?A7ENTI E0ROPIAN
!arlamenti Evropian BshtB organi i vetBm i zgjedhur drejtpBrdrejtB qB pBrfaqBson interesat
e popujve tB shteteve anBtare tB BE.sB dhe pBrbBn kBshtu organin e vetBm legjitim tB BE.
sB. !arlamenti Evropian BshtB institucioni i vetBm i BE.sB , anBtarBt e tB cilit zgjidhen
drejtpBrdrejt nga shtetasit e tyre .!randaj !E.ja gBzon shkallBn mB tB lartB tB legjitimitetit
demokratik ndBr tB gjitha institucionet e BE.sB.
!arlamenti Evropian i zhvillon punimet e tij nB 6rancB, BelgjikB dhe %uksemburg.
*&m!etencat e Parlamentit Evr&!ian$
. "i ushtron pushtetin legjislativ nB bashkBpunim me 1Bshillin e inistrave
. iraton bu5hetin e BE.sBI
. 2shtron kontroll demokratik mbi institucionet e tjera tB BE.sBI
. iraton marrBveshje tB rBndBsishme ndBrkombBtare.
PAr"Arja e Parlamentit Evr&!ian sipas $raktatit tB %isbonBs BshtB >
!arlamenti Evropian pBrbBhet nga ,*0 deputete, tB cilBt zgjidhen me votim tB
drejtpBrdrejte nga qytetarBt e shteteve anBtare si dhe ku asnjBri nga anBtarBt nuk mund tB
ketB mB pak se = dhe mB shumB se )= deputetB.
3eputetBt radhitBn nB sallBn e !arlamentit sipas pBrkatBsiB partiake e jo sipas shtetit, dhe
ata votojnB sipas bindjes sB tyre personale.
*O7I:IONI E0ROPIAN
1omisioni BshtB njB organ i pavarur politikisht i cili pBrfaqBson dhe mbron interesat e
BE.sB dhe paraqet njBrin nga institucionet qB ka vend dhe rol tB posaqBm nB menagjimin
e aktiviteteve tB integrimit evropian. "i njihet edhe si DburokraciaH e 1omunitetit. !ra
mbron interesat e BE.sB e jo interesat e vendeve nga tB cilat vijnB komisarBt.
PAr"Arja
1omisioni Evropian pBrbBhet nga /, anBtarB tB cilBt emBrohen njB herB nB pesB vjet ,
brenda = muajve nga data e zgjedhjeve pBr !arlamentin Evropian.
andati i komisionerve BshtB * vjet .
Pr&cedra e emArimit tA anAtarAve tA *&mi#i&nit zhvillohet kBshtu >
. 7everitB e shteteve anBtare bien dakord mbi emrin e personit qB do tB drejtojB
1omisionin pBr pesB vjetBt e ardhshBm.
. !residenti i 1omisionit zgjedh, nB bashkBpunim me qeveritB e shteteve anBtare, anBtaret e
tjerB tB 1omisionit.
. !arlamenti Evropian aprovon pBrbBrjen e 1omisionit tB ri, nB tBrBsi. -B rast se aprovohet,
1omisioni fillon nga puna janarin e ardhshBm.
"nBtarBt e 1omisionit mbajnB pBrgjegjBsi politike Findividuale dhe kolegjialeG ku pBr
punBn e tij i raportojnB !arlamentit Evropian si dhe pBrgjegjsi ligjore qB duhet tB japin
llogari para 'jykatBs sB %artB Evropiane tB 3rejtBsisB. &elia e
1omisionit Evropian BshtB ne Bruksel, por ai ka njB numBr zyrash nB %uksemburgu,
pBrfaqBsi nB tB gjitha shtetet anBtare tB BE.se si dhe delegacione nB disa prej kryeqyteteve
tB botBs.
*&m!etencat e *&mi#i&nit Evr&!ian
1omisioni Evropian ushtron katBr funksione themelore >
(. propozon aktet normative nB !arlament dhe nB 1Bshill I
/. pBrfaqBson 1omunitetin si brenda shteteve anBtare ashtu edhe nB arenBn
ndBrkombBtareI
<. mbikqyr zbatimin e traktateve dhe siguron funksionimin e tyre
4. si organ ekzekutiv mena5hon dhe zbaton politikat evropiane si dhe administron
bu5hetin.
1omisioni Evropian luan njB rol tB rBndBsishBm nB implementimin e politikave tB jashtme
si dhe politikave tB tjera.
&truktura organizative e 1omisionit Evropian
. politike > e pBrbBrB nga komisionerBt , ku secili prej tyre BshtB pBrgjegjBs pBr njB resorI
. administrative> e pBrbBrB nga stafi i 1omisionit Evropian qB BshtB i organizuar nB
departamente tB njohura ndryshe edhe si 3rejtori tB !Brgjithshme dhe nga shBrbime tB
specializuara.
*@:>I??I i 7INI:TRA0E i BE9:@
1Bshilli i inistrave BshtB institucioni kryesor vendimmarrBs nB BE.
1y kBshill sot pBrbBhet prej /, anBtarve jo tB pBrhershBm me mandat tB pakufizuar dhe
pBrfaqson shtetet anBtare ku nB mbledhjet e tij merr pjesB nga njB ministBr prej qdo
qeverie nacionale.
P#htetet e *A#hillit tA BE9#A
!Br dallim nga pushtetet normative qB iu takojnB institucioneve tB tjera , 1Bshilli i BE.sB
ka pushtet vendimmarrBs tB mirBfillt i cili nuk BshtB i pakufizuar.1Bshilli mund tB n5jerrB
akte normative ose akte me karakter detyrues vetBm nB rastet kur traktatet ia njohin
shprehimisht njB pushtet tB tillB.-B qoftB se nB dispozitat e traktateve ka zbraztira atBherB
u lejohet institucioneve tB marrin vendime nB procedura tB veqanta edhe kur nuk u janB
njohur shprehimisht pushtete nB fusha tB caktuara.
!Br sa i pBrket pBrgjegjBsisB sB 1Bshillit duhet theksuar se ministrat kanB pBrgjegjBsi
kolektive dhe askush nuk mund ti votojB mosbesim 1Bshillit F as edhe parlamentet
nacionaeG.
*&m!etencat e *A#hillit janA$
. tB miratojB ligjet evropianeI
. tB koordinojB politikBn ekonomike tB shteteve anBtareI
. tB lidhB marrveshje ndBrkombBtare nB emBr tB BE.sB me njB ose mB shumB shtete ose
organizata ndBrkombBtare I
. tB aprovojB bu5hetin e BE.sB sB bashku me !arlamentin EvropinaI
. tB zhvillojB politikBn e pBrbashkBt pBr punB tB jashtme dhe politikBn e sigurisB sB BE.
sB duke u bazuar nB parimet udhBzuese tB 1Bshillit EvropianI
. tB koordinojB bashkBpunimin mes gjykatave nacionale dhe forcave policore lidhur me
EBshtjet penale , lirinB , sigurinB dhe drejtBsinB.
Organi)imi i !nA# nA *A#hillin e BE9#A
. prgaditja e mbledhjeve t Kshillit kjo bBhet nga dy organet e pBrhershme nB
strukturBn organizative tB tij F1omiteti i pBrfaqBsuesve tB pBrhershBm dhe &ekretari i
pBrgjthshBmG.
. "bledhja e Kshillit bledhjet e 1Bshillit tB BE.sB zhvillohen nB Bruksel.
. $endimmarrja Vendimet e 1Bshillit sillen nB formB rregulloresh , direktivash,
vendimesh , aksionesh tB qBndrimeve tB pBrbashkBta, rekomandimeve dhe mendimeve.
!rocedura mB e zakonshme e votimit nB 1Bshill BshtB Dvotimi i shumicBs sB
kualifikuarH.1jo nBnkupton se pBr tu miratuar njB propozim duhet tB mbBshtetet nga njB
numBr i caktuar votsh. e shumicB tB thjeshtB votohet vetBm pBr qBshtje procedurale.
'jatB kBtij lloj votimi anBtarBt janB tB barabartB , ndBrsa duqia votuese e shteteve tek
votimi me shumicB tB kualifikuar BshtB e pabarabartB pasi shtetet janB tB kualifikuara
sipas numrit tB popullsisB e jo sipas fuqisB ekonomike.
*@:>I??I E0ROPIAN
1Bshilli Evropian lindi nga &amitet e 1ryetarBve tB &hteteve dhe tB 7everive tB
vendeve anBtare. -B &amitin e !arisit tB mbajtur nB dhjetor(),4, u vendos qB kBto takime
tB mbaheshin tri herB nB vit dhe tB merrnin emrin 1Bshill Evropian. -B vitin()8,, "kti i
!BrbashkBt Evropian e bBri 1Bshillin Evropian pjesB tB strukturBs institucionale tB
1omunitetit. $ashmB ai BshtB pjesB e Bashkimit Evropian. 1ryetarBt e &hteteve dhe tB
7everive si dhe !residenti i 1omisionit takohen rregullisht tB paktBn dy herB nB vit. "ta
shoqBrohen nga inistri i #ashtBm si dhe njB "nBtar i 1omisionit.
<nk#i&net e *A#hillit Evr&!ian
6unksioni i 1Bshillit Evropian BshtB qB tB orientojB nB koahe , politikat e BE.sB.
1Bshilli Evropian sjellB vetBm vendime politike . "i nuk ka fuqi tB sjellB vendime
ligjvBnse sikurse 1Bshilli i BE.sB dhe !arlamentit Evropian.
*A#hillit Evr&!ian mnd ti vi#hen kAt& ,nk#i&ne$
. ndBrtues kushtetuesI
. arbitrimi politikI
. vendos pBr kahet e pBrgjithshme mbi EBshtjet ekonomike dhe tB politikBs sociale si dhe
tB politikBs sB jashtme evropianeI
. vendimet me rBndBsi qenBsore pBr BE.nB Dde factoH i sjell vetBm 1Bshilli Evropian
veEanBrisht pBr EBshtje kontestuese tB karakterit financiar dhe institucional.
*r+etari i *A#hillit Evr&!ian
!una kryesore e tij do tB jetB pBrgaditja e punBs sB 1Bshillit dhe sigurimi i
vazhdueshmBrisB sB punBs pBrmes konsensusit tB vendeve anBtare . "i do tB ndihmojB
vazhdimBsinB politike , do tB rrisB ndikimin e BE.sB nB arenBn botBrore , do tB adresojB
shqetBsimet mbi temat financiare dhe personlein.
1" mB tepBr koherencB dhe konsistencB nB mena5himin e prioriteteve tB 1Bshillit
Evropian , qasjet straktegjike dhe drejtimet e tij.
1ryetari po ashtu do tB sigurojB pBrfaqsim tB jashtBm tB 2nionit mbi MBshtjet e !olitikBs
sB #ashtme dhe &igurisB , pa ndikuar nB rolin e !BrfaqBsuesit tB %artB.
PAr,a4A#e#i i di!l&maci#A #A BE9#A BPAr,a4A#e#i i lartA i BE9#A !Ar EA#htjet e
P&litikA# #A Ja#htme dhe :igri#AC
3o tB rrisB shtrirjen ndBrkombBtare tB BE.sB. !BrfaqBsuesi i lartB do tB duhet tB drejtojB
politikBn e pBrbashkBt tB jashtme dhe tB sigurisB sB 2nionit , tB kontribuojB nB zhvillimin
e kBsaj politike dhe ta zbatojB atB gjatB mandatit tB kBshillave. 1ompetencat e tij po ashtu
janB zgjeruar nB politikBn e pBrbashkBt tB sigurisB dhe tB mbrojtjes , pBr tB cilBn do tB ketB
pBrkrahjen e DshBrbimit pBr veprim tB jashtBm D i pBrgaditur nga shBrbimet e 1omisionit
Evropian dhe shtetet anBtare.
DA??I7ET 7IDI: *@:>I??IT E0ROPIAN D>E *@:>I??IT T@ BE9:@
1Bshilli Evropian dallon nga 1Bshilli i BE.sB nB shumB aspekte pBr shkak tB>
. pBrbBrjesI
. numrit tB takimeve I
. kohBzgjatja e mbledhjeve dhe mBnyra e punBsI
. forma dhe natyra e vendimeve.
8JG*ATA E DREJT@:I:@ E *E9:@
'jykata e 3rejtBsisB BshtB krijuar nB vitin ()*/ me $raktatin e 1omunitetit Evropian tB
7ymyrit dhe Melikut. 3etyre e saj BshtB tB sigurojB qB e drejta e BE.se tB interpretohet
dhe tB zbatohet nB mBnyre uniforme nB tB gjitha shtetet anBtare. 'jithashtu, 'jykata ka
pushtetin e zgjidhjes sB mosmarrBveshjeve gjyqBsore ndermjet shteteve anBtare,
institucioneve tB Bashkimit, personave fizike dhe juridike.'jykata e ka selinB e saj nB
%uksemburg
PAr"Arja e gj+katA# #A drejtA#i#A
:akonisht emBrohen aq gjyqtar sa shtete anBtare janB nB 1omunitetet Evropiane pra /,
gjykatBs. andati i gjykatBsve zgjat = vjet , pBr Edo < vjet bBhet rizgjedhja e gjysmBs nga
pBrbBrja e gjykatBsve.'jykata ndihmohet nga 8 avokatB tB pBrgjithshBm , tB cilBt kanB pBr
detyrB tB japin mendimin e tyre pBr EBshtjet qB shtrohen pBr zgjidhje pBrpara gjykatBs.
endimet e tyre jepen publikisht dhe duhet tB jenB tB paanshme. 'jyqtaret dhe avokatet e
pBrgjithshBm emBrohen me marrBveshje tB pBrbashkBt tB tB gjithB shteteve anBtare, pBr njB
mandat gjashte.vjeEar, i cili mund tB ripBrtBrihet me njB ose dy periudha tB mBtejshme tre.
vjeEare.
*&m!etencat
'jyakata BshtB kompetente tB diskutojB dhe vendosB pBr dy kategori lBndBsh> lBndB pBr
qBshtje paraprake nB kBrkesB tB gjykatave tB shteteve anBtare dhe lBndB qB janB nB
kompetencB tB drejtpBrdrejt.
PaditA tA cilat mnd tA !ara4iten !ara 8j+katA# janA$
. procedura pBr padi tB drejtpBrdrejta Fpadi pBr shkelje tB traktateveG
. padit pBr anulim
. paditB pBr mosveprim
. padi pBr kompensim tB dBmit
. paditB pBr shkelje tB kompetencave zyrtare
-B procedurat e tjera bBjnB pjesB edhe procedura e marrjes sB vendimeve pBr EBshtje
paraprake , procedura e ekspertizBs.
R&li i 8j+katA#
'jykata e 1E.sB pa dyshim paraqet njB nga institucionet mB tB rBndBsishme dhe mB me
ndikim tB komuniteteve . +oli i saj nB sigurimin e funksionimit normal tB proceseve
integruese dhe nB zgjidhjen e EBshtjeve parimore lidhur me zhvillimin e tyre BshtB tepBr i
rBndBsishBm .-B sistemin institucional tB 1omuniteteve , 'jykata paraqet mbrojtBsin
themelor tB sB drejtBs , shtyllB e integrimit nB tB cilBn njBkohsisht zhvillohet e drejta e
komuniteteve.
8j+kata e #hkallA# #A !arA
!Br ta ndihmuar 'jykatBn e 3rejtBsisB pBr tB zgjidhur numrin e madh tB EBshtjeve qe
shtrohen pBrpara saj, si dhe pBr tRu siguruar njB mbrojtje me tB mire ligjore qytetareve tB
Bashkimit, nB vitin ()8) u krijua S'jykata e &hkalles se !areS. 1jo gjykate BshtB
pBrgjegjBse pBr zgjidhjen e njB numri tB caktuar heshtjesh, nB mBnyre tB veEante tB atyre
qe paraqiten nga individBt dhe EBshtjet qe kane tB bBjnB me raste tB konkurrencBs se
pandershme midis ndBrmarrjeve.
'#T1"$" 6I-"-@I"+E F E +EVI:?+NVEG
*@:>I??I i E0ROP@:
1Bshilli i EvropBs BshtB njB organiztaB e shteteve evropiane e themeluar me * maj ()4),
pBr tB arritur njB bashkim mB tB madh midis vendeve anBtare mbi bazBn e traditave tB tyre
tB pBrbashkta tB lirisB politike. 7Bllimi i 1Bshillit tB EvropBs BshtB tB arijB njB unitet mB tB
madh midis anBtarBve tB tijB , me qellim te ruajtjes dhe realizimit te me tejme te drejtave
dhe lirive te njeriut.
Qellimet e *E jane$
(.$e mbrojne te drejtat e njeriut, demokracine dhe sundimin e ligjitI
/.$e gjeje zgjidhje me te cilat ballafaqohet shoqeria Evropiane lidhur me diskriminimin e
minoriteteve, jotolerancen, siden, drogen, krimin e organizuar.
Veprimtaria e 1E ka te beje me mbojtjen e te drejtave civile dhe politikeI te drejtave
ekonomike dhe socialeI mbrojtjen e personave te privuar nga liriaI mbrojtjen e
minoriteteveI barazimin ne mes gruas dhe -B kuadBr tB 1Bshillit tB EvropBs janB
ratifikuar shumB kontrata , marrBveshje , konventa , tB cilat i kanB kontribuar integrimit tB
shteteve anBtare.%idhur me kBtB BshtB posaqBrisht pBr tu pBrmendur 1onventa Evropiane
pBr mbrojtjen e tB drejtave dhe lirive themelore tB njeriut , si dhe 1artsa &ociale
Evropiane.7endra e kBsaj organizate BshtB nB &trasburg tB 6rancBs.
3allimi i 1Bshillit tB EvropBs nga 1Bshilli Evropian.1Bshilli evropian nB bazB tB
1ontratBs pBr themelimin e BashkBsisB Evropiane BshtB organ i bashkBsisB Evropiane.
Organet e *A#hillit tA Evr&!A# janA$
A#am"leja dhe *A#hilli i 7ini#trave
"sambleja e 1Bshillit tB EvropBs e ka pBr detyrB qB nB seancat e veta ti diskutojB
EBshtjety tB cilat i gBrshetojnB interesat e pBrbashkBta tB shteteve anBtare dhe
konkluzionet e n5jerrura nga kBtu tia prezentojB dhe propozojB pBr miratim 1Bshillit tB
inistrave.
1Btu kemi tB bBjmB kBtu nB radhB tB parB me EBshtjet qB i pBrfshjnB lBmitB kulturor ,
ekonomik , social , administrativ, judikaticdhe posaqBrisht EBshtjet e zhvillimit tB
mBtutjeshBm tB drejtave dhe lirive tB njeriut.
3hjetB anBtarBt e tij origjinalB janB Belgjika, 3animarka, 6ranca, breteria e Bashkuar,
Irlanda, Italia, %uksemburgu, ;olanda, -orvegjia, dhe &uedia.
*A#hilli i 7ini#trave
1Bshilli i inistrave tB 1Bshillit tB EvropBs BshtB nB tB kundBrtBn organ ekzekutiv i cili
merr masa dhe vendime lidhur me EBshtjet e lartBpBrmendura tB cilat janB tB
domosdoshme pBr pBrmbushjen e detyrave dhe obligimeve tB 1Bshillit Evropian.
Vendimet e 1Bshillit tB inistrave merren nB tri mBnyra>
-jB zBrit , me /P< e votave dhe me shumicBn e votave.
Organet e *E9#e jane> komiteti i ministrave i cili perbehet nga ministrat e jashtem te 4<
shteteve ametare. 1y komitet siguron qe konventat dhe mareveshjet midis shteteve
anetare te zbatohen perveq komitetit te ministrave. ?rganet tjera jane> asamblea
parlamentare qe eshte organ keshill dhenes. 3he organi i trete eshte kongresi i
autoriteteve rajonale dhe lokale te Evropes.
OR8ANET *ON:U?TATI0E T@ BE9:@
1.*&miteti ek&n&mik& H #&cial u formua nB vitin ()*, me $raktatin e +omBs pBr tB
pBrfaqBsuar kategoritB e ndryshme qB merren me aktivitete ekonomike dhe sociale si dhe
tB pBrfshijB interesat ekonomike dhe sociale nB tregun unik.1y organ kBshillon tre
institucionet kryesore tB BE.sB 1Bshillin , 1omisionin Evropian dhe !arlamentin.-B tB
pBrfaqBsohen punBdhBnBsit , sindikatat , fermerBt , konsumatorBt dhe grupet e tjera tB
interesit qB bashkBrisht paraqesin DshoqBrinB e organizuar civileH.1omiteti BshtB organ
jopolitik i cili shpreh zBrin e grupeve qB pBrfaqBsojnB interesat sociale dhe
profesionale."i paraqet vendin pBr shprehjen e qBndrimeve rreth politikave tB BE.sB.
%.*&miteti i raj&neve !Brveq komitetit Ekonomiko C&ocial , $raktati i BE.sB themeloi
edhe 1omitetin e +ajoneve si njB organ tjetBr kBshilldhBnBs me ndikim tB caktuar mbi
krijimin e politikBs rajonale tB BE.sB , qB pBrfaqBson autoritetet rajonale dhe lokale.
+oli i 1omitetit tB rajoneve BshtB qB tB pBrfaqBsoj autoritetet rajonale dhe lokale e
rajonale ti inkuadrojB nB legjislacionin e BE.sB . 1BtB e bBn duke shprehur mendime
lidhur me propozimet e 1omisionit.e hyrjen nB fuqi tB $raktatit tB "msterdamit ishin
futut edhe pesB sfera tB tjera pBr tB cilat mendimi apo konsultimi i 1omiteti +ajonal BshtB
i detyrushBmI politika e punBsimit , politika sociale , mbrojtja e mjedisit , komunikacionit
, trajnimi profesional.
OR8ANET <INAN3IARE T@ BE9:@
1. Banka evr&!iane e Inve#timeve
%. Banka Qendr&re Evr&!iane.
(.Banka Evr&!iane e Inve#timeve FBEIG BshtB njB nga dy institucionet financiare tB BE.
sB me seli nB %uksemburg. "jo u formua nB vitin ()*8 me $raktatin e +omBs si BankB e
1omunitetit e cila iu jep hua afatgjatB sektorBve publik dhe privat pBr projekte qB janB nB
pajtim me objektivat ekonomiko. politike tB BE.sB e qB kanB tB bBjnB me>
a. pBrkrahjen pBr ndBrtimin e infrastrukturBs , komunikacionit dhe telekomunikacionit
dhe telekomunikacionitI
b. ngritjen e konkurrencBs ndBrkombBtare tB indsurtisB evropianeI
c. sigurimin e furnizimit me energji elektrikeI
d. pBrkrahjen e ndBrmarrjeve tB vogla dhe tB mesmeI
e. mbrojtjen e mjedisit jetBsorI
f. pBrmirsimin e shBndetit dhe arsimimit.
<nk#i&net e BEI9#A
3etyra themelore e BEI.t BshtB qB tB kontribuojB nB zhvillimin e harmonizuar tB tregut tB
pBrbashkBt nB interes tB 1omunitetit duke shfytBzuar fonde tB tregut kapital dhe fonde tB
veta. !Br kBtB qBllim Banka ndihmon me dhBniene huave dhe garanci nB bazB
jofitimprurBse nB financimin e projekteve nB tB gjitha sektorBt e ekonomiksB. &i
institucion jofitimprurBs dhe i pavarur i BE.sB , Banka Evropiane e Investimeve dallon
nga Banka qBndrore pasi huazon para nB tregjet e kapitalit dhe pastaj i jep ato nB hua Fpa
e ngarkuar bu5hetin e BE.seG.
%.Banka QAndr&re Evr&!iane
B7E u formua nB vitin ())8 me $raktatin e BE.sB pBr strukturimin dhe implementimin e
politikBs ekonomike dhe monetare tB BE.sB , pBr tB promovuar dhe menagjuar valutB tB re
, duke kryer operacione kBmbimi tB parave dhe duke siguruar funksionim tB rrjedhshBm
tB sistemeve tB pagesBs.&elia e saj BshtB nB 6rankfurt. !una e B7E.sB BshtB pBr tB
mena5huar euron , monedhBn e vetme tB BE.sB dhe pBr tB siguruar stabilitetin e Emimeve
pBr qytetarBt e BE.sB qB pBrdorin euron.
Er&)&na$NshtB hapsira tB cilBn e pBrbejnB shtetet anBtare tB BE.sB qB e kanB pranuar
Euron si valutB nacionale.3eri mB sot nga /, shtete anBtare tB BE.sB vetBm (= shtete janB
nB EurozonB.
BA:>*@PUNI7 N@ :<ER@N E DERJT@:I:@ D>E PUN@0E T@ BREND:>7E
N@ BE
%Bvizja e lirB e qytetarBve tB BE.sB dhe heqja e kontrolleve kufitare , pBrveq pBrparBsive
ka krijuar edhe probleme dhe ka ndikuar nB rritjene kriminaliteit ndBrkufitarB.Iniciativat e
BE.sB nB kBtB fushB kanB pBr qBllim lehtBsimin e procedurave tB bashkpunimit tB
autoriteteve tB drejtBsisB , nB drejtim tB rritjes sB efikasitetit , nB luftBn kundBr
kriminaliteit. 1jo BshtB arritur pBrmes bashkpunimit policorB dhe gjyqBsorB pBr EBshtjet
penale .B konkretisht ky bashkpunim ka pBr qBllim luftBn kundBr krimit tB organizuar
dhe nB veqanti terrorizmit, luftBn kundBr tB gjitha llojeve tB trafiqeve dhe krmet kundBr
fBmijve , korrupsionit dhe kontrabandBs.
e (4 qershor ()8* qeveritB e 'jermanisB , 6rancBs , BelgjikBs , %uksemburgut dhe
;olandBs nBnshkruan 7arrAve#hjen :hengen FnB %uksemburgG pBr tB krijuar njB territor
pa kufij tB brendshBm. 7Bllimi kryesor ishte lehtBsimi i kontrolleve nB kufijtB e
brendshBm dhe kalimi i lirB i tB gjithB qytetarBve qB posedonin nBnshtetBsinB e shteteve
nBnshkruese tB marrBveshjes . arrBveshja nBnkuptonte njB fokus mB tB madh nB
kontrollin e kufijBve tB jashtBm dhe njB bashkpunim mB tB koordinuar nB lidhje me
politikBn e vizave , azilit dhe bashkBpunimit gjyqBsorB dhe policorB. !o ashtu tB njBjtat
shtete kishin nBnshkruar edhe 1onventBn e &hengenit mB () qershor ())0 edhe pse ajo
hyri nB fuqi * vjet mB vonB. 1jo konventB pBrcakton rregullat dhe garancitB pBr zbatimin
e lirisB sB lBvizjes dhe sB bashku me arrBveshjen , formojnB tB ashtuquajturBn Dacquis
pBr shengenH.
3rejtBsia dhe punBt e brendshme pBrdoret si nocion pBr tB kuptuar rregullat e BE.sB qB
kanB tB bBjnB me politikat e pBrbashkBta tB azilit , migracionit , luftBs kundBr krimit tB
organizuar , terrorizmit , drogBs , kontrollit tB kufijve , bashkBpunimit gjyqBsor pBr
EBshtjet civile dhe ato penale , bashkBpunimit policor , mbrojtjes sB tB dhBnave etj.
PO?ITI*A E P@RBA:>*@T E JA:>T7E D>E E :I8URI:@ N@ BE
1omunitetet Evropiane nuk kanB pasur bazB legjislative pBr tB vepruar nB fushBn e
politikBs sB jashtme deri nB vitin ())( kur me $raktatin e astrihit u krijua baza juridike
dhe korniza organizative pBr !!#&.nB.
QAllimet !Ar krijimin e !&litikA# #A !Ar"a#hkAt tA ja#htme dhe tA #igri#A janA$
(.+ruajtja e vlerave tB pBrbashkBta, intersave themelore dhe pavarBsinB e 2nionitUI
/.!Brorcimin e sigurisB tB 2nionit dhe shteteve anBtareI
<.6orcimin e paqBs dhe sigurinB ndBrkombBtareI
4."vancimin e bashkBpunimit ndBrkombBtarI
*.:hvillimin dhe forcimin e demokracisB dhe shtetit juridik, respektimin e tB drejtave tB
njeriut dhe lirive themelore etj.
!!#&.ja realizohet pBrmes instrumenteve specifike , tB ndryshme nga instrumentet e
politikave tB shtyllBs sB parB>
. &trategjitB e pBrbashkBta
. 7Bndrimet e pBrbashkBta
. Veprimet e pBrbashkBta
. 3eklaratat me tB cilat shpallen publikisht pikBpamjet e BE.sB mbi incidentet e
ndodhura nB qdo pjesB tB botBs.
R&li i !Ar,a4A#e#it tA lartA
1ryesuesi i 1Bshillit Evropian luan njB rol tB rBndBsishBm nB !!#& , duke qenB pBrgjegjBs
pBr pBrgaditjen dhe zbatimin e kBsaj politike dhe duke pBrfaqBsuar BE.nB nB kBtB fushB
Frole kBto qB i takojnB 1omisionit pBr politikat e BE.sB nB shtyllBn e parBG dhe zakonisht
paraqet qBndrimet e BE.sB nB organizatat ndBrkombBtare de nB konferencat
ndBrkombBtare. -B suhtrimin e misioneve tB tij 1ryesuesi ndihmohet nga &ekretari i
!BrgjithshBm i 1Bshillit i cili ka rolin e !BrfaqBsuesit tB %artB pBr !!#&.nB. +oli i
!BrfaqBsuesit tB %artB vihet nB dukje gjithnjB e mB shumB nB negociatat ndBrkombBtare
ose gjatB kBrkimit tB zgjidhjeve pBr rajonet nB konflikt.
=8JERI7I D>E PRO3E:I i AN@TAR:I7IT N@ BE
!rocesi i zgjerimit tB BE.sB bazohet nB disa parime tB cilat respektohen gjatB mbajtjes sB
negociatave nga BE.ja>
. plotBsimi i kritereve politike dhe ekonomike pBr anBtarsim nB BEI
. kushtBzimi i rreptBI
. pBr asgjB nuk bihet dakord pBrderisa pBrfundmisht nuk kemi marrBveshjeI
. pBrshtatja e shtetit kandidat.
<a)at e anAtar#imit nA BE
6illimisht shteti i cili ka shprehur dBshirB tB anBtarsohet nB BE bBn kBrkesB pBr
anBtarsim . BBhet fjalB pBr njB letBr tB shkurtBr tB cilBn e firmos presidenti ose kryetari i
qeverisB sB atij shteti nB tB cilBn theksohe>
. pBrkatBsia evropiane qB i parashtron kBrkesBn
. pBrfshirja nB BE si objektiv i politikBs sB shtetit qB parashtron kBrkesBnI
. gatishmBria qB tB pranojB tB gjitha objektivat dhe detyrimet e BE.sB qB dalin nga
nBtarsimi.
1Brkesa i drejtohet 1Bshillit tB BE.sB 1BrkesBn e parashtruar 1Bshilli i BE.sB e dorBzon
pBr shqyrtim pranB 1Bshillit Evropian dhe thBrret 1omisionin Evropian qB tB pBrgadisB
mendimin mbi kBrkesBn pBr asociim.!rocedura e dhBnies sB mendimit zgjat pBrafBrsisht
njB vit ndonjBherB edhe mB shumB.1omisioni Evropian i dBrgon shtetit qB ka dorBzuar
kBrkesBn njB pyetsor qB duhet plotBsuar brenda njB afati kohor.!yetsori zakonisht ka afro
(*0 faqe ndBrsa afati pBr pBrgaditjen e pBrgjigjeve zgjaB < muaj.!Brgjigjet e pyetjeve tB
parashtruara shteti qB ka dorBzuar kBrkesBn pBr anBtarsim ia drejton 1omisonit Evropian
brenda afatit tB parshikuar.-Bse mendimi mbi kBrkesBn BshtB pozitiv atBher shteti merr
statusin kandidat pBr anBtarsim nB BE. endimin e vet dhe rekomandimin 1omisioni
Evropian ia dBrgon 1Bshillit Evropian qB merr vendimin pBrfundimtar mbi dhBnien e
statusit kandidat , shtetit qB ka parashtruar kBrkesBn. !astaj 1Bshilli Evropian thBrret
konferencB ndBrkombBtare bilaterale mes BE.sB dhe shtetit qB ka parashtruar kBrkesBn
pBr asociim dhe nB kBtB formB fiton statusin shtet. kandidat.
e marrjen e statusit shtet.kandidat , shteti fiton mundBsinB e shfrytBzimit tB fondeve
para.qasBse tB BE.sB tB cilat duhet ti sigurojnB zhvillim tB shpejtB dhe pBrkrahje pBr
reformat qB duhen realizuar nB fushat kyEe. !asi merr zyrtarisht statusin e kandidatit
pritet hapja e negociatave pBr hyrje nB BE, ku pBrcaktohen kushtet e anBtarsimit tB shtetit
nB BE qB kanB tB bBjnB parimisht me miratimin , zbatimin dhe realizimin e akteve tB BE.
sB.
Pr&ce#i i #ta"ili)im a#&ciimit paraqet kornizB tB politikBs afatgjate ndaj shteteve tB
Ballkanit !erBndimor me qBllim tB shoqBrimit tB shteteve tB kBtij rajoni tB BE.sB ,
njBkohsisht duke bBrB stabilizimin e plotB dhe prosperitetin ekonomik tB tyre dhe rajoni
nB tBrBsi.
Pr&ce#i i #ta"ili)im a#&ciimit !Ar,#hinA $
. lidhjen e marBveshjes pBr stabilizim dhe asociimI
. pBrfitimet tregtare asimetrik Fimport tB pa.doganuar tB proshimeve nga kkBto shtete nB
BE ndBrsa doganat pBr import nga BE.ja nB kBto vende , gradualisht eliminohen nB plan
afatgjate G dhe marrdhBnie tB tjera ekonomikeI
. ndihmB ekonomke dhe financiare I
. ndihma humanitare pBr refugjatBtI
. bashkBpunimi nB sferBn e drejtBsisB dhe punBve tB brendshme I
. zhvillimi i dialogut politik.
*riteret e *&!enhagA# janA$
(. !olitike> institucione stabile tB cilat garantojnB demokraci , sundimin e ligjit ,
respektimin e tB drejtave tB njeriut dhe tB drejtat e pakicave si dhe pranimin e objektivave
politike tB BE.sBI
/. Ekonomike > ekszistimi i ekonomisB funksionale dhe efikase tB tregut , kapaciteti
pBr tB pBrballuar konkurrencBn dhe ligjet e tregut brenda BE.sBI
<. #uridike > miratimi i tBrBsishBm i Dacquis communautaireH Flegjislacioni primar
dhe sekondar , aktvendimeve tB 'jykatBs Evropiane tB 3rejtBsisB , deklaratave dhe
rezolutave tB BE.sB, masave qB merren mbi politikBn e pBrbashkBt tB jashtme dhe tB
sigurisB , masat mbi drejtBsinB dhe punBt e brendshme, marrBveshjet ndBrkombBtare qB ka
lidhur BE.ja si dhe marrBveshjet e lidhura ndBrmjet shteteve anBtare nB fushBn e veprimit
tB BE.sBGI
4. "dministrative> pBrshtatja e strukturBs administrative me objektivat pBr integrim
tB harmonizuar dhe gradual F siE janB> pBrforcimi i kapacitetit administrativ , krijimi i
administratBs efikase e cila do tB sigurojB pranimin dhe zbatimin e legjislacionit tB BE.
sB.
*riteret e k&nvergjencA#
!araqesin kushte ekonomike tB pBrcaktuara me $raktatin e astrihit tB cilat shBrbejnB pBr
vlerBsimin e gatishmBrisB sB vendeve tB BE.sB pBr pBrfshirjen e tyre nB fazBn e tretB tB
2nionit Ekonomik dhe onetar fazB kjo qB karakterizohej me vBnien e valutBs sB
pBrbashkBt.
(. nivel i qBndrueshBm i stabilitetit tB Emimeve ku norma mesatare nuk duhet tB jetB mB e
madhe se (.*V nB raport me nivelin e inflacionit nB tre shtetet anBtare tB E2.sB qB kanB
qmime mB stabile
/. deficiti bu5hetor nuk duhet tB kalojB <V tB prodhimit tB pBrgjithshBm bruto,ndBrsa
bor5hi publik nuk duhet tB kalojB =0V tB !!B.sB
<. pjesBmarrje nB E2 pBr tB paktBn dy vjet
4. norma afatgjate e interesit nuk duhet tB kalojB /V nB raport me normBn e interesit ne
tre shtetet e BE.sB me shkalle mB tB ulBt tB inflacionit.1riteret e konvergjencBs synojnB tB
sigurojnB qB zhvillimi ekonomik branda E2.sB tB jetB i ekuilibruar dhe tB mos n5isB
tensione mes shteteve anBtare.
8 Peridhat e )gjerimit tA UE9#A.
. ?rganizata e themeluar nB vitin ()*,, e quajtur BashkBsitB Europiane,e cila tani njihet
si 2nioni Europian,fillimisht kishte gjashtB anBtarB> Belgjika, 6ranca, 'jermania, Italia,
%uksemburgu dhe ;ollanda.
. -B vitin (),<, u anBtarBsuan 3animarka,Irlanda dhe Britania e adhe.
. 'reqia u anBtarBsua nB vitin ()8(, kurse !ortugaliadhe &panja pasuan nB vitin ()8=.
"ustria,6inlanda dhe &uedia u anBtarBsuan nB vitin ())*.
. -B vitin /004, gjatB zgjerimit mB tB madh tB 2E.sB, &htete "nBtare u bBnB 7ipro,
+epublika Meke, Estonia, ;ungaria, %etonia, %ituania, alta, !olonia, &llovakia dhe
&llovenia.
. -B janar tB vitit /00,, u anBtarBsuan Bullgaria dhe +umania dhe numri i anBtarBv tB
2E.sB u rrit nB /,.
Neg&ciatat !Ar anAtar#im nA BE
-egociatat happen nBse shteti plotBson kriteret politike dhe ekonomike tB 1openhagBs.
!as vlersimit se shteti i ka plotBsuar kriteret e 1openhagBs, 1omisioni Evropian
rekomandon qB shtetit ti jepet statusi i kandidatit dhe ti caktohet datB pBr fillimin e
negociatave. !as marrjes sB datBs konkrete pBr fillimin e negociatave , vijon formimi i
1onferencBs -dBrqeveritare nB tB cilBn marrin pjesB nga njBra anB shtetet anBtare tB BE.
sB ndBrsa nga ana tjetBr shteti kandidat pBr anBtarsim. 1onferenca -dBrqeveritare
kryesohet nga shteti anBtar qB kryeson edhe BE.nB.-egociatat pBr anBtarsim kalojnB
nBpBr dy faza>
&krining > paraqet fazBn e parB tB negociatave ku bBhet shqyrtimi analitik dhe vlerBsimi i
harmonizimit tB legjislacionit nacional me acquis communautaire tB BE.sB.
-egociatat faktike > negociatat pBr anBtarsim qB zhvillon 1omisioni Evropian zakonisht
janB tB unifikuara dhe pBr tB gjitha shtetet zhvillohen njBsoj.
VetBm kur negociatat pBr tB gjitha kaptinat do tB mbyllen pBrkohsisht atBherB 1Bshilli i
inistrave konkluzione pBr mbylljen e negociatave pBr mbylljen negociatave me shtetin.
kandidat pBr anBtarsim. +ezultatet e konkluzioneve nga negociatat , implementohen nB
!ropozimP arrBveshjen pBr "nBtarsim tB shtetit. kandidat nB BE. !asi tB arrihet pBlqimi
pBr propozimPmarrBveshjen dhe teksti precozohet Wvazhdon.
8JG*ATA E ??O8ARI0EBE *ONTRO??ITC9
3etyra kryesore qB e ushtron gjykata e llogarive BshtB analiza dhe kontrolli I tB hyrave
dhe I tB dalave tB pBrgjithshme te BE.se dhe institucioneve tB saj. 'jykata numBron
gjithsej (* anBtarBFfjala BshtB pBr (* persona evropianBG, e mandate = vjeqare qe
nBnkupton se Edo shtet anBtar I BE.sB e delegon nganjB pBrfaqBsues tB vet."nBtarBt nga
radhBt e veta zgjedhin kryetarin e gjykatBs sB llogarive,mandate I tB cilit BshtB <
vjet.'jykata e llogarive harton edhe bilancin e mjeteve bu5hetore, I cili publikohet ne
DgazetBn zyrtareH tB bashkBsise evropiane.
'jykata e llogarive ka pBr detyrB tB ushtrojB kontrollin e llogarive.'jykata e llogarive I
raporton parlamentit evropian dhe kBshillit lidhur me veprimine saj dhe raporton pBr tB
gjitha tB hyrat dhe tB dalurat ose shpenzimet tB institucioneve tB themeluara nga
BashkBsia Evropiane derisa kjo nuk pBrjashtohet shprehimisht nga dispozitat e 1ontratBs
mbi themelimin e BashkBsisB Evropiane.
ADERI7
"derim nBnkupton mundBsinB e shteteve tB cilat nuk kanB marrB pjesB nB bisedime pBr
lidhjen e marrBveshjes , tB mund tB ftohen nga palBt kontraktuse qB ti bashkohen
marrBveshjes pas nBnshkrimit tB saj.-B ketB mBnyrB shteti me njB akt juridik hyn nB njB
regjim kontraktues i cili BshtB nB fuqi dhe iu nBnshtrohet rregullave tB formuluara mB parB
nga nBnshkruesit e marrBveshjes.
undBsia e aderimit mund tB jetB e pakufiquar p.sh. !akti Brian.1ellong pBr heqjen dorB
nga lufta ose e kufizuar pBr disa shtete tB rajonit apo kontinentit."derimi BshtB akt i lirB
dhe ka efekte tB njBjta si nBnshkrimi dhe ratifikimi bashkBrisht.
"derimi i shteteve tB reja anBtare nB BE parashikohet nB nenin 4) tB $raktatit tB BE.sB.
1Bshilli duhet tB jetB dakord me unanimitet pBr hapjen e negociatave , pasi tB jetB
kBshilluar me 1omisionin dhe pasi tB ketB marrB pBlqimin e !arlamentit Evropian .
1ushtet e pranimit , periushat kalimtare dhe rregullimet nB $raktatin mbi tB cilBn BshtB
themeluar BE.ja , duhet tB jenB pjesB e marrBveshjes mes shtetit anBtar dhe vendit
aplikues. arrBveshja pBrpara se tB hyjB nB fuqi duhet tB ratifikohet nga tB gjitha shtetet
anBtare , nB pBrputhje me kBrkesat pBrkatBse kushtetuese.
Pre#idenca *A#hillit tA 7ini#trave
Mdo shtet anBtar i BE.sB ka tB drejtBn tB jetB president i 1Bshillit pBr gjashtB muaj nB bazB
tB
njB sistemi rotacioni, gjB qB do tB thotB se ai vend ka pBrgjegjBsinB tB organizojB tB gjithB
punBn e 1Bshillit tB inistrave dhe 1Bshillit tB EuropBs> kryesimin e afBrsisht /00
takimeve,
arritjen e marrBveshjeve, fillimin e iniciativave tB politikave strategjike, tB qBnurit
zBdhBnBs i
BE.sB, pBrfaqBsimin e BE.sB nB arenBn ndBrkombtare, administrimin e veprimtarive tB
BE.sB
lidhur me !olitikat e !BrbashkBta tB #ashtme dhe mbi &igurinB, si dhe lidhur me MBshtjet
e
Brendshme dhe tB 3rejtBsisB.
PRO3E:I I :TABI?I=I7 A:O3II7IT
!rocesi i &tabilizim."sociimit F&"!G, i miratuar dhe vBnB nB fuqi mB ())), BshtB korniza
e politikave tB Bashkimit Europian pBr Ballkanin !erBndimor, nB kuadBr tB sB cilBs
zhvillohet procesi i integrimit tB kBtyre shteteve nB BE deri nB anBtarBsimin e tyre tB
plotB. 1y proces ka tri qBllime strategjike>
.&tabilizimin dhe tranzicionin drejt njB ekonomie tB lirB dhe konkurrente tB tregut.
.!romovimin e bashkBpunimit rajonal.
!erspektivBn Evropiane.
!Brmes kBtij procesi BE i ndihmon dhe i shBrben si udhBrrBfyes secilit vend nB procesin e
zhvillimit tB tyre, nB mBnyrB qB kur tB bBhen anBtarB tB plotB tB jenB nB gjendje tB vBnB nB
jetB standardet europiane, duke i mundBsuar secilit qB tB jetB nB gjendje tB luajB rolin e tij
si anBtar me tB drejta dhe obligime tB plota.
-B kuadBr tB negociatave tB !&".sB, BE u ofron kBtyre vendeve lehtBsira tregtare,
ndihma ekonomike, teknike e financiare, dhe marrBdhBnie kontraktuale. -B kuadBr tB
kBtij procesi, pBrgatitja e secilit vend pBr anBtarBsim matet duke u bazuar nB pBrmbushjen
e obligimeve tB vendosura nB kuadBr tB Lkritereve tB 1openhagBsK F())<G dhe atyre tB
adridit F())*G.
*At& kritere kArk&jnA 4A #ecili vend tA ketA$
Institucione stabile tB cilat garantojnB demokracinB, sundimin e ligjit, tB drejtat e
njeriut, dhe respektimin e mbrojtjen e minoriteteve Fkriteret politikeG
-jB ekonomi funksionale tB tregut, e cila tB jetB nB gjendje tB pBrballet me
presionin e konkurrencBs dhe forcave tB tregut brenda tregut tB BE.sB Fkriteret ekonomike
1apacitetet pBr tB marrB pBrsipBr detyrimet e anBtarBsimit, nB pBrputhje tB veEantB
pBr objektivat e bashkimit politik, ekonomik dhe monetar. 1jo nB veEanti kBrkon qB
secili vend tB ketB krijuar kushtet pBr integrimin e tij nBpBrmjet zhvillimit tB strukturave
tB tij administrative dhe gjyqBsore deri nB atB nivel sa ato tB sigurojnB jo vetBm integrimin
e "cquis.sB nB legjislacionin kombBtar FtransponimiG, por, cka BshtB mB e rBndBsishmja,
vBnien e tij nB zbatim nB mBnyrB efektive Fstandardet europianeG.
!Brparimi i secilit vend drejt pBrmbushjes sB kBtyre kritereve monitorohet rregullisht dhe
prezantohet nB +aportet vjetore tB !rogresit pBr secilin vend, tB cilat vlerBsojnB se sa janB
tB gatshme ato tB afrohen me BE.nB. Instrumentet e tij janB formuluar nB &amitin e
:agrebit F/000G, dhe janB avancuar mB tej nB &amitin e &elanikut F/00<G, i cili futi nB
veprim njB varg instrumentesh tB reja pBr tB mbBshtetur procesin e reformave nB vendet e
Ballkanit !erBndimor pBr tKi shpBnB ato mB shpejt drejt BE.sB. Instrumenti kryesor i !&".
sB janB !artneritetet Europiane, tB cilat BE ia ofron secilit vend tB Ballkanit !erBndimor
qB nga viti /004, dhe ku identifikohen prioritetet afatshkurta dhe afatmesme qB duhet
pBrmbushur me qBllim tB implementimit tB reformave dhe tB pBrgatitjes sB tyre pBr
anBtarBsim nBBE. 3eri mB tani, 1roacia, Islanda dhe aqedonia kanB arritur statusin e
vendeve kandidate, kurse &hqipBria, Bosnja dhe ;ercegovina, 1osova, ali i :i dhe
&erbia janB vende tB mundshme kandidate.
7E*ANI=7I P@R3JE??@: I :TABI?I=I79A:O3II7IT B7P:AC
-B mars /00<, BE ka vBnB nB fuqi dhe institucionalizuar ekanizmin !BrcjellBs tB
&tabilizim."sociimit F!&"G, si mekanizimin kryesor tB dialogut nB mes tB 7everisB sB
+epublikBs sB 1osovBs dhe 1omisionit Europian nB kuadBr tB !rocesit tB &tabilizim.
"sociimit. 1y mekanizBm ka funksionuar nB dy nivele>
3ialogu politik, nB kuadBr tB tB cilit janB zhvilluar bledhjet !lenare tB !&".sB
Fdy C tri herB nB vitG. -B kBto mbledhje, tB bashkB.kryesuara nga autoritetet mB tB larta tB
7everisB sB 1osovBs dhe 1omisioni Europian, tB dy partnerBt diskutojnB arritjet nB
pBrmbushjen e !artneritetit Europian dhe kryerjen e reformave tB parapara, dhe
dakordohen mbi prioritetet pBr periudhBn nB vijim. -ga marsi /00< deri nB qershor /00)
janB mbajtur gjithsej (= mbledhje tB tilla.
3ialogu teknik, nB kuadBr tB tB cilit janB zhvilluar bledhjet &ektoriale tB !&".
sB FnjB C dy herB nB vitG nB gjashtB sektorB> qeverisja e mirB, ekonomia, tregu i
brendshBm, inovacioni dhe kohezioni social, infrastruktura dhe bujqBsia e peshkataria. -B
kuadBr tB mbledhjeve sektoriale, shBrbyesit civilB tB institucioneve tB 1osovBs dhe ata tB
1omisionit Europian diskutojnB nB hollBsi mbi prioritetet dhe aktivitetet konkrete nB
kuadBr tB secilit sektor, gjB qB gjithashtu mundBson qB 1E tKi ofrojB administratBs
kosovare kBshilla e udhBzime mbi reformat strukturore qB janB nB pBrputhje me normat
dhe standardet e BE.sB.
7Bllimi kryesor i mbledhjeve politike dhe teknike BshtB qB 1omisioni Europian tB
pBrcjellB dhe monitorojB reformat e 1osovBs dhe procesin e pBrafrimit me BE.nB, nB
veEanti lidhur me prioritetet e parapara nB !artneritetin Europian. 3ialogu politik dhe
teknik vazhdon edhe gjatB kohBs nB mes tB mbledhjeve, gjatB sB cilBs tB dyja palBt
punojnB nB zbatimin e prioriteteve dhe aktiviteteve konkrete tB dakorduara nB kuadBr tB
!artneritetit Europian pBr 1osovBn.
7N%%IE$ $;EE%?+E $N 2-I?-I$ EV+?!I"-
. n5itja e zhvillimit ekonomik dhe shoqBror
. krijimi i njB hapsire pa kufij tB brendshBm
. forcimi i kohezionit ekonomik dhe shoqBror
. vendosja e 2nionit Ekonomik dhe onetar me valutBn unike
. udhBheqja e politikBs sB pBrbashkBt me jashtB dhe tB sigurisB
. politika e pBrbashkBt e mbrojtjes qB mund tB shndBrrohet nB mbrojtje tB pBrbashkBt
. mbrojtja e tB drejtave dhe interesit tB qytetarBve tB shteteve anBtare
. zhvillimi i bashkBpunimit mes punBve tB jurisprodencBs dhe punBve tB brendshme
. ruajtja dhe zhvillimi i tB arriturave tB 2nionit
. 2nioni Evropian respekton identitetin nacional tB vendeve anBtare si dhe tB drejtat dhe
liritB e
njeriut
. 2nioni siguron mjetet e domosdoshme pBr realizimin e qBllimeve tB veta
. 7Bllimet e politikBs strukturale dhe kohezioni
RAPORTI I PRO8RE:IT
+aportet e !rogresit janB raporte qB n5jerren nga 1omisioni Evropian pBr secilin vend te
Ballkanit !erBndimor tB kyEur nB !&". :akonisht kBto raporte 1omisioni Evropian i
publikon nB vjeshtB tB Edo viti dhe tregon pBrparimet e kBtyre vendeve drejt Bashkimit
Evropian ne kuadBr tB !&".sB. 7Bllimi BshtB qB pBrmes +aporteve tB !rogresit tB
vlerBsojB gjendjen specifike nB fushBn e integrimeve Evropiane pBr secilin vend, qoftB
vend kandidat apo kandidat potencial pBr anBtarBsim nB BE.
1omisioni Evropian rregullisht raporton para 1Bshillit dhe !arlamentit mbi pBrparimet e
arritura tB vendeve tB Ballkanit !erBndimor qB janB tB kyEura na procesin e &tabilizim
"sociimit dhe ngBrthen nB vete progresin e arritur pBr periudhBn dymbBdhjetB.muajshe tB
secilit vend. +aportet e !rogresit shkruhen pBr secilin vend tB Ballkanit perBndimor veE e
veE, dhe kane tB njBjtBn strukturB.
1Bto +aporte pBrshkruajnB marrBdhBniet nB mes tB vendeve tB Ballkanit !erBndimor dhe
Bashkimit Evropian.
+aportet analizojnB situatBn politike tB kBtyre vendeve pBr sa i pBrket fushave siE janB>
demokracia, sundimi i ligjit, tB drejtat e njeriut, mbrojtja e pakicave dhe EBshtjeve
rajonale. 'jithashtu pBrmes kBtyre raporteve tB progresit analizohet edhe situata
ekonomike e secilit vend tB Ballkanit !erBndimor veE e veE, duke bBrB njB shqyrtim tB
kapaciteteve tB kBtyre vendeve pBr zbatimin e standardeve evropiane qe do te thotB
pBrafrimin e legjislacionit dhe politikave tB saja me ato "cquis @omunitare tB BE.sB.
7ekani)mi !ArcjellA# i !r&ce#it tA #ta"ili)im #&ciimit
-ga marsi /00< deri nB tetor /00), instrumenti kryesor pBr dialog politik midis 7everisB
sB 1osovBs dhe 1omisionit Evropian nB kuadBr tB !rocesit tB &tabilizim."sociimit BshtB
quajtur Dekanizmi !BrcjellBs i &tabilizim."sociimit.&$H. 1omunikata D1osova C
!Brmbushja e !erspektivBs EvropianeH, e miratuar nga 1omisioni nB nBntor /00) filloi
njB dialog politik tB intensifikuar, 3ialogun e !rocesit tB &tabilizim."sociimit.
7Bllimi kryesor i mbledhjeve politike dhe teknike nB 3ialogun e !rocesit tB &tabilizim.
"sociimit BshtB pBr tB pBrcjellur dhe monitoruar reformat e 1osovBs dhe procesin e
pBrafrimit me BE.nB, nB veEanti lidhur me prioritetet e pBrkufizuara nB !artneritetin
Evropian i miratuar nga 1Bshilli i EvropBs mB (8 shkurt /008.
O:BE
?rganizata pBr &iguri dhe BashkBpunim nB EvropB BshtB organizatBinternacionale qB
shBrben si forum pBr dialogje politike. O:BE themela nAvitin 12/- me "ktin e
;elsinkut me <* shtete pjesBmarrBse. -B vitin ())*nB 1onferencBn e Budapestit
riorganizohet nB organizatB ndBrkombBtare me*= vende pjesBmarrBse nga Evropa, "zia e
esme dhe "merika Veriore.3etyrat e ?&@E.sB janB stabiliteti dhe siguria politike nB
EvropB, zhvillimi ibashkBpunimit ekonomik, shtetBror, kulturor e ekologjik.
O:BE
bazohet nBpraktikat demokratike dhe qeverisje tB pBrmirBsuar. &humica e stafit
qBpBrbehet nga mB shumB se <*00 punojnB jashtB FnB terenG pBrderisa vetBm(0 V
punojnB nB zyrat qendrore. -B gjuhBn e pBrditshme fjala DsiguriHnBnkupton mungesBn
relative tB kBrcBnimit. -B sferBn e marBdhBnievendBrkombBtare termi siguri mund tB
indentifikohet me mungesBn relative tBkBrcBnimit ose tB konfliktit tB armatosur p.sh
luftBs. 1Bshtu pBrpjekjet pBr tBforcuar sigurinB evropiane kanB tB bBjnB nB radhB tB parB
me zvogBlimin errezikut tB luftBs ose tB konflikteve tB armatosura nB EvropB. &iguria
mbBshtetet nB stabilitetin politikB dhe ushtarakB. &tabiliteti politikBnBnkupton
mosekzistencBn e konfliktit tB armatosur nB nivel politik, sepseose nuk ekzistojnB
tensione madhore, tB cilat mund tB kBrkojnB zgjidhjeushtarake ose zgjidhja paqBsore e
konflikteve BshtB kthyer nB njB shembulltB rregullt dhe tB pranueshBm nB marBdhBniet
ndBrkombBtare. &i stabilitetipolitikB edhe aj ushtarakB janB plotBsues tB njBri tjetrit. e
stabilitetushtarak nBnkuptojmB faktin se asnjB shtet nuk mund tB shpresojB pBrrezultate tB
arsyeshme nBpBrmjet pBrdorimit tB forcBs ushtarake. &iguria evropiane BshtB e garantuar
nBqoftBse ka stabilitet politikB dhe ushtarakB,siguria evropiane do tB ishte nB rrezik
nBqoftBse stabiliteti politik dheushtarak BshtB nB nivel tB ulBt
O:BE
?rganizata pBr &iguri dhe BashkBpunim nB EvropB F?&BEG BshtB organizata mB e madhe
e sigurisB tB orientuar nB botB ndBrqeveritare. andati i saj pBrfshin EBshtje tB tilla si
kontrolli i armBve, tB drejtat e njeriut, liria e shtypit dhe zgjedhje tB drejta. &humica e
stafit tB saj <*00.plus janB tB angazhuar nB operacione nB terren, me vetBm rreth (0V nB
selinB e saj.
?&BE.ja BshtB njB organizatB ad hoc, sipas 1artBs sB 1ombeve tB Bashkuara F@hap.
VIIIG, dhe ka tB bBjB me paralajmBrimin e hershBm, parandalimin e konflikteve,
mena5himin e krizave dhe rehabilitimin pas konfliktit. *= shtete marrin pjesB e saj janB
nB EvropB, 1aukazi, "zia 7endrore dhe "merika e Veriut dhe tB mbulojB pjesBn mB tB
hemisferBs veriore. "jo u krijua gjatB periudhBs sB %uftBs sB 6tohtB si njB forum %indje.
!erBndim.
In#titci&net e O:BE9#A janA$
. 1Bshilli i inistrave
. 1Bshilli i pBrhershBm
. 6orumi pBr siguri dhe bashkpunim
. &ekretari i pBrgjithshBm
. "sambleja parlamentare
. :yra pBr institucione demokratike dhe tB drejtat e njerit F?3I;+G
. :yra e !BrfaqBsuesit tB ?&BE.sB pBr lirinB e media
. 1omisioneri i lartB pBr pakicat kombBtare
. &ekretariati.
E2%EX
Bashkimit Evropian pBr &undimin e %igjit nB 1osovB, E2%EX nB 1osovB, BshtB njB
vendosje e Bashkimit Evropian FBEG dhe tB burimeve tB policisB civile tB 1osovBs. 1jo
&iguri dhe brojtje misioni !olitika e pranisB civile ndBrkombBtare nB 1osovB qB vepron
nBn ombrellBn e 1ombeve tB Bashkuara "dministratBs sB !Brkohshme nB 1osovB
F2-I1G, i themeluar nga 1Bshilli i &igurimit tB 1ombeve tB Bashkuara +ezolutBs (/44.
&erbia dhe njB numBr tB vendeve tB kishte fillimisht e kundBrshtoi rreptBsisht e misionit
dhe pBrkrahur 2-I1.ut, duke kBrkuar miratimin e 1Bshillit tB &igurimit tB 1ombeve tB
Bashkuara, e cila BshtB dhBnB nB fund tB vitit /008. Ycitim i duhurZ !as nBnshkrimit tB njB
plani *.pikB nB mes tB &erbisB dhe tB ?1B.sB, 1& i ?1B miratoi shtimin e E2%EX.it si
njB mision ndihmB nBnshtruar 2-I1.ut, nB vend se tB drejta tB plota e zBvendBsuar atB,
e cila do tB ishte e teknike nB thelb dhe nuk e adresuar EBshtjen e statusit tB 1osovBs,
gjithashtu hodhi poshtB planin e "htisaarit i cili i E2%EX.it e kishte mbBshtetur
fillimisht.
isioni pBrfshin rreth <,/00 policB dhe personel gjyqBsor F()*0 ndBrkombBtar, (/*0
lokaleG Y(Z, dhe filloi njB proces vendosjen katBr muaj mB (= shkurt /008. Y/Z Y<Z isioni
ka pBr qBllim tB mbetet nB 1osovB sB paku deri nB qershor /0(/ . Y4Z E2%EX.i ka qenB
qB tB ashpBr kritikoi si njB institucion i paaftB Y*Z.

PAr"Arja dhe vend&#jen
-jB (800 me ()00 misioni i fortB BshtB miratuar nga 1Bshilli Evropian mB (4 dhjetor
/00,. . 1jo ishte rritur mB vonB nB /000 personelit pBr shkak tB njB rritje tB jostabilitetit
pritet pBr shkak tB mungesBs sB njB marrBveshje me &erbinB Y/Z "i pBrbBhet nga oficerB tB
policisB Fduke pBrfshirB edhe katBr kundBr trazirave njBsi Y=ZG, prokurorBve dhe
gjyqtarBve . kBshtu duke u fokusuar mbi EBshtjet nB sundimin e ligjit, duke pBrfshirB edhe
standardet demokratike. adhBsia e misionit do tB thotB 1osova BshtB shtBpi pBr numrin
mB tB madh tB nBpunBsve civil tB BE.jashtB e Brukselit. &hefit Y,Z i misionit BshtB
gjenerali francez Xavier Bout de arnhac, i cili zBvendBsoi Tves de 1ermabon mB (*
tetor /0(0. "i BshtB pBrgjegjBs pBr shtetet anBtare tB Bashkimit Europian.
Vendimi pBrfundimtar mbi misionin e ishte planifikuar qB do tB merren mB /8 janar /008.
Y8Z 1jo u shty pBr shkak tB shqetBsimeve mbi efektet e mundshme negative nB raundin e
dytB tB zgjedhjeve presidenciale nB &erbi mB < shkurt /008 dhe nBnshkrimit tB mundshme
tB arrBveshjes sB &tabilizim "sociimit me &erbinB nB atB datB. Y)Z "rsyeja shprehur
zyrtarisht pBr shtyrjen BshtB mungesa e njB baze ligjore FnBpBrmjet njB rezolute tB 1& tB
?1B apo diEka tB ngjashmeG pBr misionin. Y(0Z -jB Veprimit tB !BrbashkBt tB miratuar
mB 4 shkurt /008 dhe vendimi pBrfundimtar u bB mB (= shkurt /008. Y((Z Y(/Z
&panja nuk do tB marrin pjesB nB misionin e E2%EX.it, pasi EBshtje ligjore rreth asaj se si
ajo zBvendBson administrimin e ?1B.sB nuk kanB marrB pBrgjigje. -B qershor /008,
inistri i #ashtBm spanjoll iguel [ngel oratinos tha nB njB takim tB inistrave tB
Bashkimit Evropian tB #ashtme nB &lloveni se &panja nuk do tB dBrgojB kontigjent e saj
nB misionin e E2%EX.it derisa nuk ka qenB njB transferim formal tB kompetencave nga
1ombet e Bashkuara. Y(<Z
!BrveE anBtarBve tB BE.sB, palBt e treta 1roaci, $urqi, :vicBr, -orvegji, 1anada dhe
&htetet e Bashkuara tB marrin pjesB. Y(4Z
:itata !&litike
-jB hartB e vendeve anBtare tB BE.sB dhe qBndrimin e tyre nB njohjen e pavarBsisB sB
1osovBs
1ryesore>
njeh 1osovBn
nuk e njeh 1osovBn
"rtikulli kryesor> !rocesi i statusit tB 1osovBs
BE.ja ka qenB e ndarB nB se do tB njohB njB 1osovB tB pavarur FpBr qBndrimet e shteteve
tB veEanta anBtare pBr njohjen e 1osovBs, shih hartBn nB tB djathtBG pa miratim
ndBrkombBtar dhe serbe. arrBveshja u pa si tB siguruar unitetin e BE.sB nB pyetjen, por
1ryesia njoftoi se nuk do tB shkonte pBr njohjen e njB 1osove tB pavarur. Y(*ZBE.ja ka
deklaruar misionin e vet do tB bazohet ligjBrisht nB +ezolutBn e 1Bshillit tB &igurimit
(/44, e cila prezantoi sundimit ndBrkombBtar nB 1osovB nB vitin ())). Y(*Z egjithatB,
forca e BE.sB, e cila ishte planifikuar mB parB tB jetB convered me miratimin e 1Bshillit tB
&igurimit tB "htisarit propozim, nuk ka marrB njB mandat tB ri tB 1Bshillit tB &igurimit tB
?1B pBr shkak tB kundBrshtimit nga +usia. +usia nB mBnyrB specifike bllokoi
transferimin e ?1B.sB objektit tB misionit tB BE. Y(=Z Y(,Z &erbia edhe pikBpamjet e
misionit tB BE.sB si njB njohje e njB 1osove tB pavarur. Y(8Z-B nBntor /008, BE.ja pranoi
kBrkesBn e &erbisB qB tB mos zbatojB planin e "htisaarit nBpBrmjet E2%EX.i dhe tB jetB
neutral nB lidhje me statusin e 1osovBs. -ga ana tjetBr E2%EX.i do tB pranohet nga
&erbia dhe tB &igurimit tB ?1B.sB. Y()ZY+edaktoniZ protestaB /* gusht /00), misioni i
E2%EX.i BshtB nBnshtruar protestat e dhunshme, duke rezultuar nB dBmtimin e /8
automjeteve tB BE.sB, nga tB shqiptarBve tB 1osovBs kundBr pranisB ndBrkombBtare nB
1osovB. $re policBt e 1osovBs u plagosBn nB pBrleshjet e cila rezultoi nB /( arrestime nga
policia e 1osovBs. &e sulmi ishte organizuar nga grupi FVetBvendosjaG VetBvendosjes si
reagim ndaj bashkBpunimit tB E2%EX.it policor me &erbinB dhe veprimet e saj nB
1osovB. Y/0Z -uk BshtB pakBnaqBsi ndaj misionit tB BE.sB pBr ushtrimin e pushtetit tB saj
mbi 1osovBn, ndBrsa ndBrmjetBsues nB mes tB shtetit dhe tB &erbisB . !olitikat e
pBrqBndruar nB mena5himin e krizave, nB vend se zgjidhjen, si dhe ndjekjen e autonomisB
etnike dhe mandatin e tij tepBr tB gjerB mbi qeverisjen e 1osovBs BshtB nB tB rrjedhin e
pakBnaqBsisB me misionin e BE.sB. Y/(Z
P9'. Traktatet themeltare te UE B"rimi kr+e#&r i UEC
#ane pese traktate kryesore>
$raktati i !arisit mbi Bashkimin Evropian per thengjill dhe celik C ()*(
$raktati i Evropes mbi Bashkimin Ekonomik Evropian dhe mbi Euroatomin.()*,
$raktati i astrihtit mbi 2nionin Evropian. ())(
$raktati i "msterdamit C ()),
$raktati i -ices C /000.
!rej ketyre traktateve burojne dhe n5jerren akte te tjera juridike te 2E.
1- komponentet kryesore te lirise se levizjes se kapitalit ,
Levizja e lir e kapitaleve lidhet drejtperdrejt me realizimin e bashkimit ekonomik dhe
monetar.Liria e qarkullimit te kapitaleve perfshin : mobilitetin e paras dhe
kapitaleve,liberalizimin e pagesave,krijimin e nje tregu te perbashket per sherbimet
fnanciare etj
2- Funksionet themelore te Komisionit Evropian ?
2-.!"#$%&"'( ' #&)%$%&"%( '*+&,%-". a/propozon aktet normative ne parlament
dhe ne keshill: b/administron dhe zbaton politikat e 0'-se si dhe bu1hetin: c/eshte
mbrojtes % traktateve 2se bashku me gj3katen e drejtesise/ d/perfaqeson bashkimin
evropian ne mardheniet nderkombetare.
.K!"#E!E# $E! %&'#"(") E $'!"("# #E *+&*","'!"#E#"#? a/aksioni duhet te
jete % domosdoshem pasi ne veprimin e qeverive te shteteve anetare nuk mund te
arrihen objektivat2kriteri % mjaftueshmerise/ b/aksioni duhet te arrije vlerat e
duhura2kriteri % perftimit/ c/vendimet duhet te merren sa me afer q3tetareve2kriteri %
afersise me q3tetaret/ d/aksioni duhet te siguroje liri me te madhe per
individet2kriteri % autonomise/
--&llo.et kryesore te liberalizimit te vizave jane?
%. $iguria e dokumenteve4
%%. )igracioni i paligjsh5m dhe ripranimi4
%%%. +endi dhe siguria publike4
%*. )arr5dh5niet me jasht5 dhe t5 drejtat themelore.
/-)0a cili or0an " +E-se emerohen komisioneret, sa eshte numri "
tyre, dhe .1ar interesash per1a.esojne ate me 1aktin e te .enit
anetar te komisionit europian?
6. emerohen nga parlamenti evropian.perbehet prej 27
komisionerve.perfaqesojn dhe mbrojn interesat e perbashketa te
bashkesis evropiane dhe kan nje vend te posacem ne mengjimin e
aktiviteteve te integrimit evropian
/-procedure le0jislative ne kuader te unionit europian eshte edhe
bashkpunimi,ne mes te cilave institucione realizohet bashkpunimi
dhe per cilat raste sh1rytezohet?
institucionet-#omisioni,#eshilli i ministrave,parlamenti
rastet-raste te diskriminimit, punesimin dhe aftesimin profesional,liris se levizjes se
puntoreve,mbrojtjen e shendetit te njeriut,te drejten e banimit,punen
hulumtuese,tregun e perbashket mjedisin jetesore etj
2-karta e te drejtave themelore te +E-se percakton te drejta me te
z0jeruara ne raport me konventen europiane per te drejtat dhe lirit
themelore te njeriut. e0ziston nje 0rup " te drejtave .e permban
karta e te drejtave themelore te +E-se dhe ndryshe .yhen te te
drejta te 330jenerates se tret33 .e jane4
8. (5 drejtat civile dhe politike
2. (5 drejtat ekonomike dhe shoq5rore
6. (5 drejtat e mjedisit, kulturore dhe t5 zhvillimit
8. (5 drejtat civile dhe politike jan5 quajtur ndr3she edhe t5 drejta t5
orientuara drejt liris5 ose t5 drejtat e gjenerat5s s5 par5. #5to t5 drejta
p5rfshijn5 lirin5 e mendimit dhe t5 informacionit, lirin5 e veprimit, lirin5 p5r
t9u bashkuar n5 jet5n politike t5 bashk5sis5 dhe t5 shoq5ris5 ku jeton.
2. (5 drejtat ekonomike dhe shoq5rore quhen edhe t5 drejta t5 orientuara
drejt siguris5 ose t5 drejta t5 gjenerat5s s5 d3t5, sepse ato s3nojn5 sigurin5
sociale dhe ekonomike. #5to t5 drejta p5rfshijn5 t5 drejtat p5r t5 pasur
ushqim, streh5, kujdes sh5ndet5sor etj.
6. (5 drejtat e mjedisit, t5 drejtat kulturore dhe t5 drejtat e zhvillimit quhen
ndr3she edhe t5 drejtat e gjenerat5s s5 tret5 dhe pranojn5 t5 drejt5n e
njer5zve p5r t5 jetuar n5 nj5 mjedis t5 past5r e t5 sh5ndetsh5m, t5 mbrojtur
nga shkat5rrimet. ,o k5shtu ato njohin t5 drejtat e njer5zve p5r zhvillim
kulturor, politik dhe ekonomik.
#a pasur dhe ende ka debate se cila nga kategorit5 e t5 drejtave 5sht5 m5 e
r5nd5sishme dhe duhet t5 ket5 p5rpar5si n5 politikat q5 s3nojn5 realizimin e
t5 drejtave t5 njeriut.
5-cka nenkupton me liberalizimin e vizave dhe cilat shtete te rajonit
ton aktualisht kan per6tuar n0a liberalizimi i vizvave?
me liberalizim te vizave kuptojm levizjen e lire te q3tetareve neper gjith zonen
shengen ,shtetet qe kan perftuar jan shqiperia ,maqedonia ,serbia ,mali i zi
7--cilet jan lideret aktual ky.82911:ne bashkimin evropjan?
.lideret aktual k3q jan pad3shim gjermanija ,franca .
!re0ullorja si akt juridik .e n;irret n0a institucionet e &E-se ka keto
karakteristika 4
a. "uk ka efekt juridik te drejtperdrejte,eshte burim sekondar i te drejtes se !'-se,ka
fuqi me te ulet se ligjet e vendeve anetare 4
b. #a fuqi juridike te njejte me ate te ligjeve te vendeve anetare,eshte burim primar i
te drejtes se !'-se4
c.: #a efekt juridik te pergjithshem,eshte akt i institucioneve te 0'-se me efekt te
drejtp5rdrejt dhe bene pjese ne te drejten institucionale te 0'-se4
2..!oli kryesor ne mbik<.yrjen perkatesisht mbrojtjen e #raktateve te +E-se
i takon institucionit ne vijim.
a.;j3kates se <rejtesise se 0'-se
b.#eshillit te )inistrave
c.,arlamentit
d.:#omisionit 'vropian
e.(e gjithave te cekura me larte
.#raktati i =isbones ne mesin e institucioneve themelore te &E-se ka
renditur 8rrethoni per0ji0jen e sakte/
a.0ashkesine 'konomike 'vropiane
b.0anken =endrore 'vropiane
c.#omunitetin 'vropian
d.!nionin 'vropian
e.,arlamentin 'vropian
f.-snjeren nga keto
-..$er1a.esimi aktual i !epublikes se Kosoves ne $rocesin e *tabilizim
'socimit realizohet permes 4
a. ,rocesit te $tabilizim -socimit
b.:)ekanizmit ,ercjelles te $tabilizim -socimit
c. <ialogut te ,rocesit te $tabilizim -socimit
d. Liberalizimit te *izave
/.>ila n0a institucionet ne vijim nuk merr pjese ne asnjeren n0a procedurat
e vendimmarrjes ne kuad<r te +E-se
a. #eshilli i )inistrave
b.: ;j3kata e se <rejtesise se !'-se
c. #omisioni 'vropian
d. ,arlamenti 'vropian
e. -snjera prej t3re
2.)jeri nder parimet e m<poshtme bene pjese ne parimet e ve?anta te se
,rejtes se +E-se 8rrethoni per0ji0jen e sakte:
a.: ,arimi i ,ropocionalitetit
b. ,arimi i harmonizimit te legjislacionit me ate te 0'-se
c. ,arimi i *etevendosjes
d. ,arimi i unanimitetit ne marrjen e vendimeve
5..!re0ullorja si akt juridik .e n;irret n0a institucionet e +E-se ka keto
karakteristika 4
a. #a efekt juridik te drejtp5rdrejt,eshte burim primar i te drejtes se !'-se,ka fuqi te
njejte me ate te ligjeve te vendeve anetare te !'-se
b.:#a fuqi juridike te njejte me ate te ligjeve te vendeve anetare,eshte burim
sekondare i te drejtes se !'-se n1irret nga institucionet e !'-se dhe ka efekt juridik
te pergjithshem
c. "uk ka efekt juridik te pergjithshem,eshte akt i institucioneve te !'-se me efekt jo
te drejtperdrejte dhe bene pjese ne te drejten institucionale te !'-se
7.$rocedurat e vendimmarrjes ne kuad<r te +E-se realizohen pa
pjes<marrjen e institucionit te +E-se ne vijim 4
a. #eshillit te )inistrave te !'-se
b.: ;j3kates se <rejtesise se !'-se
c. ,arlamenti 'vropian
d. #omisionit 'vropian
e. (e gjitheve te cekura me larte
@.>ilat jane burimet e se ,rejtes se +E-se, roli dhe hierarkia e tyre juridike ?
a.(raktati p5r themelimin e #omunitetit 'vropian p5r (h5ngjill dhe celik 20'(>?/
b.(raktati p5r themelimin e #omunitetit 'konomik 'vropian 2#''/
c.(raktati p5r themelimin e #omunitetit 'vropian p5r 'nergji 05rthamore 2'!+&-(&)/
d.-kti !nik 'vropian
e.(raktati i )astrihtit
f.(raktati i -msterdamit
g.(raktati i "ic5s
h.(raktati i Lisbon5s.
19.>ili n0a pareimet e m<poshtme bene pjese ne parimet e ve?anta te se
,rejtes se +E-se .
a. ,arimi i harmonizimit te legjislacionit
b.: ,arimi i subsidaritetit
c. ,arimi i p5lqimit ne !'
d. ,arimi i bashkevendimit
e. ,arimi i bashk5punimit
11.Karakteristika te perbashketa ne mes !re0ulloreve dhe #raktateve te
+E-se jane 4
a. #ane efekt juridik te ngjashem me kushtetutat e vendeve anetare
b.: #ane efekt juridik te drejteperdrejte dhe te pergjithshem
c. "uk zbatohen drejteperdrejte ne te gjitha vendet anetare por vetem at3re qe ju
adresohen
d.@ane burime sekondare te se <rejtes se !'-se
12.&ashkepunimi si procedure e Aendimmarrjes ne kuad<r te &E-se
realizohet n0a 4
a. "ga bashk5punimi i te gjitha institucioneve te 0'-se
b. "ga bashk5punimi i te gjitha vendeve anetare te 0'-se
c. #omisioni,#eshilli 'vropian dhe ,arlamenti 'vropian
d.: #omisioni 'vropian, #eshilli i )inistrave te 0'-se dhe ,arlamenti 'vropian
1.,irektivat mund te kene e1ekt te drejteperdrejte atehere kur 4
a. ,ublikohen ne gazeten z3rtare
b.: "ga ana e shteteve qe u adresohen nuk permbushen brenda afatit ta parapare
c. #ur arrihet qellimi i t3re
d. #ur h3jne ne fuqi se bashku me rregulloret
1-.)jeri nder parimet e m<poshtme bene pjese ne parimet e ve?anta te se
,rejtes se +E-se
a. ,arimi i vendimmarrjes unanime
b. ,arimi i $ubstituimit A Bevendesimit
c. ,arimi i validitetit ne !'
d.: ,arimi i ,ropocionalitetit
1/.Karakteristika e perbashket ne mes !re0ulloreve dhe ,irektivave te +E-
se eshte 4
a. #ane efekt juridik te ngjashem me kushtetutat e vendeve anetare
b. #ane efekt juridik te drejteperdrejte dhe te pergjithshem
c. "uk zbatohen drejteperdrejte ne te gjitha vendet anetare por vetem at3re qe ju
adresohen
d. @ane burime sekondare te se <rejtes se !'-se qe n1irren nga vendet anetare te 0'-
se
e.: 0ejne pjese ne te drejten institucionale te 0'-se