You are on page 1of 121

The Sanskrit Text of Buddha-carita

by

Avaghoa
edited by

Edward B. Cowell
(1893)
with supplementary material from

Avaghoas The Buddhacarita: Or, Acts of the Buddha


edited by

E. H. Johnston
(1935)

together with a metrical analysis and description of the metres by

nandajoti Bhikkhu
(2005/2549)

Table of Contents
Introduction to the Text.....3
Description of the Metres.....4
1. Upajti (475 verses).....6
2. Vaastha (124 verses).....7
3. loka (297 verses).....7
4. Aupacchandasaka (78 Verses).....8
5. Other Metres.....9

The Buddha-carita.....11
Book I [Bhagavatprasti].....11
Book II [Antapuravihro].....20
Book III [Savegotpatti].....26
Book IV [Strvightano].....33
Book V [Abhinikramao].....44
Book VI [Chadakanivartana].....53
Book VII [Tapovanapraveo].....60
Book VIII [Atapuravilpo].....66
Book IX [Kumrnveao].....75
Book X [reybhigamano].....84
Book XI [Kmavigarhao].....89
Book XII [Aradarano].....97
Book XIII [Mravijayo].....110
Book XIV.....118

Introduction to the Text


The text of Buddhacarita reproduced here is essentially that edited by Edward B.
Cowell, entitled:
The Buddha-carita or Life of Buddha by Avaghoa,
Indian poet of the early second century after Christ. Sanskrit
text, edited from a Devanagari and two Nepalese manuscripts with
variant readings, a preface, notes and in index of names.
which was originally published by the Oxford University Press in 1893, as Part VII of
its Anecdota Oxoniensia, Aryan Series. This was republished together with the
translation in India by Cosmo Publications, New Delhi, in 1997.
It has been partly supplemented by E. H. Johnstons edition of the same text entitled
The Buddhacarita: Or, Acts of the Buddha; which was published as No 31 of the
Panjab University Oriental Publications, in Calcutta in 1935.
The texts in both editions is printed in Devanagari script. The text in Roman script
presented here has been prepared using a database entitled Avaghoas Buddhacarita:
A machine readable transliteration, edited by Peter Schreiner, in February 1990,
which reproduced Johnsons edition in pausa form, along with Cowells variant
readings.
The original database has been converted to normal diacritical markings, subsequently
proof-read, and the metrical markings have been added in by the present writer. In
Cowells text all the nasals are written as anusvara (), and this has been followed
here, except at the end of the pdayuga, where I prefer to write labial -m, as is normal
in Sanskrit.1
The text also accompanies the translation by Cowell which appears elsewhere on this
website.2 Here however the text differs in some small respects to the edition printed
there, because it has been my purpose to analyse the work and arrive at a correct
understanding of Avaghoas prosody, which can only be done after making some
small adjustments to Cowells text.
For instance in Cowells edition certain verses were included which later proved to be
spurious. These have been printed here, but not analysed, as they throw no light on the
text. Also certain readings were adopted by Cowell which we can be sure go against

Johnsons edition (and Schreiner following him) interpreted anusvara as the relavant nasal
for the consonant group. But I think Cowell must have been following the writing in the
manuscripts in his edition, and I have therefore continued with that here.
2
Although Johnsons edition is definitely to be preferred, being based on better manuscripts, it
is not in the public domain as yet, therefore I have prepared Cowells edition here.

Description of the Metres

Avaghoas normal prosody, and are therefore incorrect. In a few cases therefore I
have preferred Johnsons readings, these are all noted in the appropriate place.1

Description of the Metres


In what follows these conventions are employed:

= a light syllable
= a heavy syllable
= the syllable may be light or heavy
= the syllable may be light or heavy, but as it occurs at the end of the line,
where there is a pause, it is always taken as heavy
indicates a rythmic division in the line, and indicates a break in the middle
of a pdayuga.
One of the more interesting aspects of Avaghoas prosody, at least for someone
coming from a background in Pi and Buddhist Hybrid Sanskrit, is its regularity, and
almost complete lack of license in regard to to the metre. It is necessary therefore at
the outset to point out that in the whole text as we have presented it here:

all syllables are counted at their natural weight


there are no svarabhakti vowels that have to be included and counted towards
the metre,
there is no resolution of one presumed heavy syllable into 2 lights
and similarly, there is no replacement of two presumed light syllables by one
heavy
even though there is an allowance in the Sanskrit prosodies for conjunct
consonants to sometimes fail to make position, here they always do, in fact,
make position.2
There are twelve metres employed by Avaghoa in the text, or at least in what
remains of it,3 there are 1010 verses in all which are listed here in descending order
according to the frequency of their occurrence:

Although I have adjusted Cowells text in the ways indicated above wherever necessary, there
has, of course, been no attempt to establish a new edition. I have simply examined Johnsons
text to see if we can provide better readings, where it is clear that the metre must be
incorrect, so as to more accurately reflect Avaghoas prosody.
2
In Cowells edition once or twice he took readings that would have required reading a double
consonant as not making position to satisfy the metre, but in each case Johnsons edition is to
be preffered.
3
In what follows it is as well to remember that out of an original 28 Chapters in Buddhacarita
only 14 remain for examination.
4

Description of the Metres

Upajti = 475 lines


loka = 297
Vaastha = 124
Aupacchandasaka = 78

Pupitgr = 26
Rucir = 3
Prahari = 3
Mlin = 2
ikhari = 1
Aparavaktra = 1

The first four of these metres are used in extensio, and therefore occur that more
often, the other metres are employed as a prosodic flourish to round off the Chapters.
We can further organise the metres according to their structure: the following are
Samavutta metres, having 4 similar lines to the verse (608 verses, 60%):

Upajti = (11 syllables)


Vaastha = (12 syllables)
Rucir = (13 syllables)
Prahari = (13 syllables)
Mlin = (15 syllables)
ikhari = (17 syllables)

These three are Addhasamavutta metres, having 2 dissimilar lines to the verse (105
verses, 10%):

Aupacchandasaka (mtr 16 + 18)


Pupitgr = (16 + 18)
Aparavaktra = (14 + 16)

and there is also the loka metre (accounting for 297 verses, 30%), which by this stage
in its develoment, doesnt easily fit into any of the categories of Classical Indian
prosody. 1
The main metres are described employed in Buddhacarita are described first, and then
the Classical metres that are used to conclude the various chapters.

The prosodic texts themselves differ one from the other in their classification of the metre. It
seems best therefore to treat it as being in a class of its own.
5

Description of the Metres

1. Upajti (475 verses)


The Upajti lines found in Buddhacarita are far in excess of any other metre, and
Avaghoas handling of the metre is faultless. The basic scheme of the Upajti in
Avaghoas prosody may be described as having 2 lines showing the following
structure:

This gives two basic lines of either , known as Indravajr, or


, known as Upendravajr. In the text that is printed here there are
1285 Indravajr lines; and 615 Upendravajr, which therefore shows a marked
preference for the former scheme.
These two different lines can occur in any position and any order in the two pdayuga-s
that make up a verse. There are therefore 16 different species of Upajti verse, which
have all been given individual names in the Classical prosodies.1 It is of some interest to
see how the lines are distributed here.
Indravajr IIII2 109
Sl IIUI 54
Bl IIIU 48
Krti UIII 43
V IUII 41
Ml UUII 29
My IUUI 22
Has UIUI 21
rdr UIIU 20
Bhadr IUIU 15
Rm IIUU 15
Chy UUUI 13
UIUU 13
Buddhi IUUU 11
Prem UUIU 10
Upendravajr UUUU 10
It is quite remarkable how the Indravajr lines dominate in the Upajti verses, with the
Indravajr lines far in excess of any other, and the verses containing 3 Indravajr lines
coming next. The Upendravajr are significantly least in occurrence.
The breaks, which vary widely in the earlier stages of Indian prosody are here always
found to be , and similarly there is no significance attached to the caesura, which
may occur anywhere in the line.

1
2

I have included these names in the analysis.


In the schemes given here I = Indravjr lines, U = Upendravajr lines. When there are 4
Indravajr lines in a verse, the whole verse is known by that name (similarly with
Upendravajr, of course).
6

Description of the Metres

We can see from the sandhi that the pda-s in the Upajti lines were taken together for
pronounciation, which therefore differs from the early Pi verses, where the pda is
the normal unit for purposes of pronunciation.1
Most of Chapters I, II, III, VII, IX, X, XI, and XIII are written in this metre.

2. Vaastha (124 verses)


Closely related to the Upajti meter is Vaastha, which is derived from the 12
syllable Jagat class of metres. The metre though is much more restricted that Upajti
or Jagat, having a very definite scheme to the metre that occurs in all four lines:

which is similar then to the Upendravajr metre () in the Upajti


class, with an extra light syllable in penultimate position. Here again the caesura is of
no significance.
Nearly the whole of Chapter VIII is written in this metre; and its Classical structure
also made it a favorite at the conclusion of Chapters in the work, so that a run of 16
verses in Vaastha metre is used to conclude Chapter XII, and there are 3 verses in
this metre at the conclusion of Chapter VI; besides these Vaastha is also used as a
run up to the concluding verse in a different metre in Chapters III, IV, IX, and XIII.

3. loka (297 verses)


I have elsewhere described the loka metre, as being an Addhasamavutta metre.2 This
holds true for the early stages of Indian prosody, but by Avaghoas time, the
Addhasamavutta metres had changed considerably, in that nearly all the syllables are
fixed in weight, and the loka, which has very variable quantities will no longer fit
into the category.
By far the most common form of the metre is the pathy, which in this text shows the
following form:

Similarly we may note that the syntax of the verses, which in the Pi period was the
pdayuga, is here the verse itself, sometimes extending to a group of verses.
2
See the Appendix on the Siloka and Tuhubha metres in my Outline of the Metres in the Pi
Canon.
7

Description of the Metres

in the 2nd and 3rd positions of each pda, two successive light syllables are not
allowed; and in the opening of the posterior half of the line the pattern is not
allowed.1
The pathy form of the metre occurs in the text presented here 529 times, which given
that there are 593 pdayuga-s in the loka metre, means that it occurs in 89% of the
lines, which is typical of the Classical period.
There are only 3 variations that occur in the prior line, which can be outlined here:
navipul (49 pdayugas, 9%)
bhavipul (7 pdayugas, 1.5%)
mavipul , (8 pdayugas, 1.5%)
Notice that in the navipul-s and bhavipuls-s a heavy syllable always occurs in 4th
position and at the end of the pda.2 In the mavipul the opening always
occurs, and there is normally a caesura after the 5th syllable.3 The bhavipul lines here
always show the same opening, so that both bhavipul and mavipul have fixed
quantities for most of the line.
The metre is employed as then main metre in Chapters IV, VI, XII, and what remains
of Chapter XIV.

4. Aupacchandasaka (78 Verses)


In the early prosody the Aupacchandasaka was very free in its opening, the important
thing being that it should have 6 mtr in the opening of the prior line, and 8 in the
posterior, with the cadence ; over time the most popular of the openings
became fixed as the only proper scheme for the metre, and in Avaghoas prosody it is
a true Addhasamavutta metre, with fixed quantities in both lines. The scheme for the
verse, which occurs in the first 78 verses of Chapter 5, is as follows:

As with Upajti the sandhi shows that the two lines were taken together in pronounciation,
without a pause at the end of the line.
2
In the early period the weight of the end syllable was assured by the pause occuring in
recitation.
3
12.92c shows an exception to this, as in both Cowells edition which reads -karma-, and
Johnsons which reads -ama-, the caesura is at the 6th.
8

Description of the Metres

5. Other Metres
We are left now with the 6 metres which are used to conclude the various Chapters.
They are all fixed in the schemes, and no variation is allowed in the lines except at the
end of the pdayuga, where the quantity is assured by the pause.
1. Pupitgr = (26 verses)
The Pupitgr metre, which is derived from Aupacchandasaka, with resolution of the
3rd syllable in both lines. It is employed to conclude Chapters I, V, and VIII.

2. Rucir = (3 verses)
The Rucir metre is derived from the Vaastha metre, with resolution of the 5th
syllable, which gives it 14 syllables to the pda. The scheme of the metre is as follows:
,
there is a definite caesura after the 4th syllable. The metre is only emplowed in 3
verses, twice at the conclusion of Chapter III, and again at the conclusion of Chapter
XII.
3. Prahari = (3 verses)
This metre concludes two Chapters, numbers IX (2 verses), and X, its scheme can be
given as:
,
and again there is a definite caesura in the line, this time at the 3rd after a run of
heavy syllables.
4. Mlin = (2 verses)
In contrast Mlin has a run of 5 light syllables in the opening. It is used as the
Classical metre which closes Chapters II and XIII;1 its scheme of 15 syllables can be
outlined like this:
,

In the text established by Cowell, another verse follows the Mlin conclusion, but this is
spurious.
9

Description of the Metres

5. ikhari = (1 verse)
This is a 17-syllable metre, which is used at the conclusion of Chapter IV, its scheme,
which has a definite caesura after the 6th syllable is as follows:
,
6. Aparavaktra = (1 verse)
This metre is similar to Pupitgr, but with the Vaitlya cadence, thereby having the
followng scheme:

It occurs as the final verse of Chapter VII.

10

Buddha-carita

The Buddha-carita
Book I [Bhagavatprasti]
nudannidgha jitacrucadram sa vadyate rhanniha yasya nopam || 1.1*1
sdvilonnatasnulakmy payodapaktyeva partaprvam |
udagradhiya gagae vagha pura mahare kapilasya vastu || 1.2*
bhramdupetn vahadabuvhn sabhvan v saphalcakra || 1.3*
ratnaprabhodbhsini yatra lebhe tamo na dridryamivvakam |
yadvediktoraasihakarairatnairdadhna prativeama obhm |
rmmukhedn paribhtapadmn yatrpayto pyavimanya bhnu |
satpayogdiva vri veu pactsamudrbhimukha pratasthe || 1.6*
iti dhvajaicrucalatpatkairyanmrumasykamivodayacchat || 1.7*
sauvaraharmyeu gatrkapdairdiv sarojadyutimlalabe || 1.8*
adhyayo v sphuapudarka purdhirja tadalacakra || 1.9*

bhujena yasybhihat patato dviaddvipedr samargaeu |


udvtamuktprakarai irobhirbhaktyeva pupjalibhi praemu || 1.11*
atipratpdavadhya atrnmahopargniva tigmabhnu |
udyotaymsa jana samattpradarayannrayayamrgn || 1.12*
dharmrthakm viaya mitho nya na veamcakramurasya nty |
vispardhamn iva tgrasiddhe sugocare dptatar babhvu || 1.13*

Verses marked with an asterick are omitted from Johnsons edition as being spurious, and
have not been analysed here.

Buddha-carita

samagradevnivahgradev babhva mypagateva my || 1.15*

na hdulekhmupagamya ubh1 nakta tath satamasatvameti || 1.17*


atdriyentmani dukuho ya may jano yojayitu na akya |
cyuto tha kyttuitt trilokmudyotayannuttamabodhisattva |
nadguhymiva ngarja || 1.19*
dndhivsitamukha dviradasya rpam |
uddhodanasya vasudhdhipatermahiy
kuki vivea sa jagadvyasanakayya || 1.20*
rakvidhna prati lokapl lokaikanthasya divo bhijagmu |
sarvatra bhto pi hi cadrapd bhajati kailsagirau vieam || 1.21*
maypi ta kukigata dadhn vidyudvilsa jaladvalva |
dnbhivarai parito jann dridryatpa amaycakra || 1.22*
sta purajan dev kadcidatha lubinm |
jagmnumate rja sabhtottamadohad || 1.23*
khmlabamny pupabhrvalabinm |
devy kuki vibhidyu bodhisattvo viniryayau || 1.24*
Upajti (Krti)

prvtsuto lokahitya jaje nirvedana caiva nirmaya ca || 1.25 (1.9)


sphuranmaykhairvihatdhakraicakra loka kanakvadtam || 1.26*

No doubt we should read bh here to correct the metre.


12

Buddha-carita

ta jtamtramatha kcanaypagaura
madrapupanikarai saha tasya mrdhni
khnnirmale ca vinipetaturabudhre || 1.27*
surapradhnai paridhryamo dehujlairanurajayastn |
sadhybhrajloparisanivia navourja vijigya lakmy || 1.28*
Upajti (Bl)

kakvatacaiva bhujsadettathvidha tasya babhva janma || 1.29 (1.10)


Upajti (Ml)

kalpevanekeviva bhvittm ya saprajnan suuve na mha || 1.30 (1.11)


1

Upajti (Rm)

dpty ca dhairyea ca yo rarja blo ravirbhmimivvatra |

tathtidpto pi nirkyamo jahra caki yath aka || 1.31 (1.12)


Upajti (Has)

sa hi svagtraprabhayojjvalaty dpaprabh bhskaravanmumoa |

mahrhajbnadacruvaro vidyotaymsa diaca sarv || 1.32 (1.13)


Upajti (Has)

ankulnyabjasamudgatni nipeavatyyatavikrami |

(1.14)

tat
Upajti (Sl)

bodhya jto smi jagaddhitrthamaty tathotpattiriya mameti |

caturdia sihagatirvilokya v ca bhavyrthakarmuvca || 1.34 (1.15)


Upajti (Rm)

khtprasrute cadramarciubhre dve vridhre iiroavrye |

arrasaukhyrthamanuttarasya nipetaturmrdhani tasya saumye || 1.35 (1.16)


Upajti (Indravajr)

rmadvitne kanakojjvalge vairyapde ayane aynam |

yadgauravtkcanapadmahast yakdhip saparivrya tasthu || 1.36 (1.17)

Cowells edition reads: dpty ca dhairyea riy, which would mean having to count r- in
riy as not making position to avoid a heavy 6th syllable, but this is not possible, given
Avaghoas prosody.
13

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

mytanjasya divaukasa khe yasya prabhvtpraatai irobhi |

dhrayan pdaramtapatra bodhya jepu paramiaca || 1.37 (1.18)


Upajti (Has)

mahorag dharmavieatardbuddhevatteu

yamavyajan bhaktiviianetr madrapupai samavkiraca || 1.38 (1.19)


Upajti (Krti)

tathgatotpdaguena tu uddhdhivsca viuddhasattv |

dev nanadurvigate pi rge magnasya dukhe jagato hitya || 1.39 (1.20)


Upajti (Rm)

yasmin praste girirjakl vthat nauriva bhcacla |

gadanabhrt || 1.40 (1.21)


Upajti (Indravajr)

vt vavu sparasukh manoj divyni vssyavaptayata |

srya sa evbhyadhika cake jajvla saumyrciranrito gni || 1.41 (1.22)


Upajti (Indrava)

prguttare cvasathapradee kpa svaya prdurabhtsitbu |

ata purygatavismayni yasmin kriystrtha iva pracakru || 1.42 (1.23)


Upajti (Bl)

dharmrthibhirbhtagaaica divyaistaddaranrtha balampa pra |

kauthalenaiva ca pdapaica prapjaymsa sagadhapupai || 1.43 (1.24)


pupadum sva kusuma pukullu sasraodrmitadiksugadhi |

sv calatkualabhitn virjita cobhayaprcatastat || 1.45*


Upajti (My)

(1.41)
Upajti (Bl)

(1.42)

14

Buddha-carita
Upajti (Sl)

vlmkindaca sasarja padya jagratha yanna cyavano mahri |

(1.43)

cikitsita yacc
Upajti (Indravajr)

yacca dvijatva kuiko na lebhe tadgdhana snuravpa rjan |

vel samudre sagaraca dadhre nekvkavo y prathama babadhu || 1.49 (1.44)

Upajti (Indravajr)

cryaka yogavidhau dvijnmaprptamanyairjanako jagma |

khytni karmi ca yni aurai rdayastevabal babhvu || 1.50 (1.45)


Upajti (Bl)

tasmtprama na vayo na kla kacitkvacicchraihyamupaiti loke |

(1.46)
Upajti (Bl)

akmani vijahau manasta praharamevdhikamruroha || 1.52 (1.47)


Upajti (Indravajr)

prtaca tebhyo dvijasattamebhya satkraprva pradadau dhanni |

bhydaya bhmipatiryathokto yyjjarmetya vanni ceti || 1.53 (1.48)


Upajti (Krti)

athau nimittaica tapobalcca tajjanma janmtakarasya buddhv |

kyevarasylayamjagma saddharmatardasito mahri || 1.54 (1.49)


Upajti (Bl)

ta brahmavidbrahmavid jvalata brhmy riy caiva tapariy ca |

rjo gururgauravasatkriybhy praveaymsa naredrasadma || 1.55 (1.50)


Upajti (Upendravajr)

sa prthivtapurasanikara kumrajanmgataharavegam |

vivea dhro balasajayaiva tapaprakarcca jarraycca || 1.56 (1.51)

nimatraymsa yathopacra pur vasiha sa ivtideva || 1.57 (1.52)

15

Buddha-carita
Upajti (Indrava)

jpyat ki karavi saumya iyo smi virabhitumarhasti || 1.58 (1.53)


Upajti (Sl)

peopanimatrita sansarvea bhvena muniryathvat |

(1.54)
Upajti (Ml)

mahtmani tvayyupapannametat priytithau tygini dharmakme |

sattvnvayajnavayo nurp snigdh yadeva mayi te mati syt || 1.60 (1.55)


Upajti (Bl)

nitya tyajato vidhivadbabhvustapobhirhy vibhavairdaridr || 1.61 (1.56)


Upajti (Krti)

divy may divyapathe rut vgbodhya jtastanayastaveti || 1.62 (1.57)


Upajti (Sl)

rutv vacastacca manaca yuktv jtv nimittaica tato smyupeta |

(1.58)
Upajti (V)

ityetadeva vacana niamya praharasabhrtagatirnaredra |

dya dhtryakagata kumra sadaraymsa tapodhanya || 1.64 (1.59)


Upajti (Bl)

cakrkapda sa tath mahrirjlvanaddhgulipipdam |

sorabhruva vraavastikoa savismaya rjasuta dadara || 1.65 (1.60)


Upajti (Sl)

dhtryakasaviamavekya caina devyakasaviamivgnisnum |

babhva pakmtarivcitrurnivasya caiva tridivonmukho bht || 1.66 (1.61)


Upajti (Sl)

sagadgada bpakayakaha papraccha ca prjalirnatga || 1.67 (1.62)

16

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

svalptara yasya vapurmune sydbahvadbhuta yasya ca janma dptam |

yasyottama bhvinamttha crtha ta prekya kasmttava dhra vpa || 1.68


(1.63)
Upajti (rdr)

api sthiryurbhagavan kumra kaccinna okya mama prasta |

labdha kathacit saliljalirme na khalvima ptumupaiti kla || 1.69 (1.64)


Upajti (Sl)

apyakaya me yaaso nidhna kacciddhruvo me kulahastasra |

api praysymi sukha paratra supte pi putre nimiaikacaku || 1.70 (1.65)

Upajti (V)

kaccinna me jtamaphullameva kulaprabla parioabhgi |

kipra vibho brhi na me sti ti sneha sute vetsi hi bdhavnm || 1.71 (1.66)

Upajti (Indravajr)

itygatvegamaniabuddhy buddhv naredra sa* munirbabhe |

(1.67)

Upajti (Indravajr)

nsynyathtva prati vikriy me sv vacan tu prati viklavo smi |

klo hi me ytumaya ca jto jtikayasysulabhasya boddh || 1.73 (1.68)

vihya rjya viayevansthastvrai prayatnairadhigamya tattvam |

jagatyaya mohatamo nihatu jvaliyati jnamayo hi srya || 1.74 (1.69)


Upajti (V)

dukhravdvydhivikraphenjjartaragnmaraogravegt |

uttrayiyatyayamuhyamnamrtta jagajjnamahplavena || 1.75 (1.70)


Upajti (V)

prajbuveg sthiralavapr samdhit vratacakravkm |

syati jvaloka || 1.76 (1.71)

17

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)
elipsis

khysyati hyea vimokamrga mrgapranaebhya ivdhvagebhya || 1.77 (1.72)


Upajti (Krti)

vidahyamnya janya loke rggninya viayedhanena |


elipsis

(1.73)
Upajti (Sl)

vipayiyatyayamuttamena saddharmatena dursadena || 1.79 (1.74)


Upajti (Bl)

svairmohapai pariveitasya dukhbhibhtasya nirrayasya |

lokasya sabudhya ca dharmarja kariyate badhanamokamea || 1.80 (1.75)


Upajti (Indravajr)

mohena v kmasukhairmaddv yo naihika royati nsya dharmam || 1.81 (1.76)


Upajti (Indravajr)

dharmasya tasyravadaha hi manye vipatti tridive pi vsam || 1.82 (1.77)


Upajti (Krti)

evavidho ya tanayo mameti mene sa hi svmapi sramattm || 1.83 (1.78)


Upajti (Sl)

na khalvasau na priyadharmapaka satnanttu bhaya dadara || 1.84 (1.79)


Pupitgr

atha munirasito nivedya tattva sutaniyata sutaviklavya rje |

sabahumatamudkyamarpa pavanapathena yathgata jagma || 1.85 (1.80)


Pupitgr

bahuvidhamanukapay sa sdhu priyasutavadviniyojaycakra || 1.86 (1.81)

18

Buddha-carita
Pupitgr

narapatirapi putrajanmatuo viayamatni vimucya badhanni |

(1.82)
Pupitgr

daasu pariatevahasu caiva prayataman paray mud parta |

akuruta japahomamagaldy paramatam sa sutasya devatejy || 1.88 (1.83)


Pupitgr

(1.84)

anupagatajar payasvi
Pupitgr

guavati divase ive muhrte matimakaronmudita purapravee || 1.90 (1.85)


Pupitgr

abhajata ivik ivya dev tanayavat praipatya devatbhya || 1.91 (1.86)


Pupitgr

puramatha purata praveya patn sthavirajannugatmapatyanthm |

(1.87)
Pupitgr

bhavanamatha vighya kyarjo bhava iva amukhajanman pratta |

idamidamiti harapravaktro bahuvidhapuiyaaskara vyadhatta || 1.93 (1.88)


Pupitgr

aya pura tat |

dhanadapuramivpsaro vakra muditamabhnnalakvaraprastau || 1.94 (1.89)


iti rbuddhacarite mahkvye bhagavatprastirnma prathama sarga || 1 ||

19

Buddha-carita

Book II [Antapuravihro]
Upajti (Sl)

janmano janmajartakasya tasytmajasytmajita sa rj |

Upajti (Upendravajr)

dhanasya ratnasya ca

tad hi naiktmanidhnavpi manorathasypyatibhrabhtn || 2.2


Upajti (Buddhi)

ye padmakalpairapi ca dvipedrairna maala akyamihbhinetum |

madotka haimavat gajste vinpi yatndupatasthurenam || 2.3


Upajti (Bhadr)

nnkacihnairnavahemabhairabhitairlabasaaistathnyai |

sacukubhe csya pura turagairbalena maitry ca dhanena cptai || 2.4


Upajti (Sl)

puca tuca tadsya rjye sdhvyo rajask guavatpayask |

udagravatsai sahit babhvurbahvyo bahukraduhaca gva || 2.5


Upajti (Sl)

vieato drhyamiyya mitra dvvasya pakvaparastu nam || 2.6


Upajti (Has)

tathsya madnilameghaabda saudminkualamaitga |

vinmavaraniptadoai kle ca dee pravavara deva || 2.7


Upajti (Ml)

ea |

t eva caivauadhayo rasena srea caivbhyadhik babhvu || 2.8


Upajti (rdr)

svasth sukha caiva nirmaya ca prajajire garbhadharca nrya || 2.9


Upajti (Bl)

yacca pratibhvo vibhave pi akye na prrthayati sma nar parebhya |

abhyarthita skmadhano pi cya tad na kacidvimukho babhva || 2.10

20

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

sttad kacana tasya rjye rjo yayteriva nhuasya || 2.11


Upajti (Indravajr)

udynadevyatanram kpaprappukarivannm |

cakru kriystatra ca dharmakm pratyakata svargamivopalabhya || 2.12


Upajti (Bl)

muktaca durbhikabhaymay

patn patirv mahi pati v paraspara na vyabhiceratuca || 2.13


Upajti (Indravajr)

kacitsieve rataye na kma kmrthamartha na jugopa kacit |

kaciddhanrtha na cacra dharma dharmya kacinna cakra hism || 2.14


Upajti (Bl)

steydibhicpyabhitaca naa svastha svacakra paracakramuktam |

kema subhika ca babhva tasya puryarayni yathaiva rre || 2.15


Upajti (Chy)

tad hi tajjanmani tasya rjo manorivdityasutasya rjye |

cacra hara praana ppm jajvla dharma kalua ama || 2.16


Upajti (Sl)

evavidh rjasutasya tasya sarvrthasiddhica yato babhva |

Upajti (Bl)

jta prahara na aka sohu tato vinya diva jagma || 2.18


Upajti (Krti)

tata kumra suragarbhakalpa snehena bhvena ca nirvieam |

Upajti (Chy)

tata sa blrka ivodayastha samrito vahnirivnilena |

21

Buddha-carita
Upajti (Has)

tato mahrhi ca candanni ratnvalcauadhibhi sagarbh |

layebhya || 2.21
Upajti (Chy)

rathca gvo vasanaprayukt gatrca cmkararpyacitr || 2.22


Upajti (V)

eva sa taistairviayopacrairvayo nurpairupacaryama |

Upajti (Krti)

vayaca kaumramattya madhya saprpya bla sa hi rjasnu |

alpairahobhirbahuvaragamy jagrha vidy svakulnurp || 2.24


Upajti (Indrava)

naireyasa tasya tu bhavyamartha rutv purastdasitnmahre |

Upajti (Has)

kulttato smai sthiralayukttsdhv vapurhrvinayopapannm |

yaodhar nma yaovil tulybhidhna riyamjuhva || 2.26


Upajti (Ml)

athpara bhmipate priyo ya sanatkumrapratima kumra |

srdha tay kyanaredravadhv acy sahasrka ivbhireme || 2.27


Upajti (V)

kicinmanakobhakara pratpa kathaca payediti so nucitya |

Upajti (Krti)

tata arattoyadapareu bhmau vimneviva rajiteu |

harmyeu sarvartusukhrayeu strmudrairvijahra tryai || 2.29

Cowells edition reads: kulttato smai sthiralasayuttsdhv, which would give a


Vaastha line in the opening.
22

Buddha-carita
Upajti (Has)

gai |

Upajti (V)

vgbhi kalbhirlalitaica hrairmadai sakhelairmadhuraica hsai |

ta tatra nryo ramaybabhvurbhrvacitairardhanirkitaica || 2.31

karm || 2.32
Upajti (Has)

ame bhireme virarma ppdbheje dama savibabhja sdhn || 2.33


Upajti (V)

ndhravat kmasukhe sasaje na sararaje viama jananym |

Upajti (Indravajr)

ndhyaia dukhya parasya vidy jna iva yattu tadadhyaga |

svbhya prajbhyo hi yath tathaiva sarvaprajbhya ivamaase || 2.35


Upajti (Buddhi)

ta bhsura cgirasdhideva yathvadnarca tadyue sa |

Upajti (Indravajr)

sasnau arra pavitu manaca trthbubhicaiva gububhica |

vedopadia samamtmaja ca soma papau tisukha ca hrdam || 2.37

Upajti (Bhadr)

stva babhe na ca nrthavadyajjajalpa tattva na ca vipriya yat |

stva hyatatva parua ca tattva hriyakanntmana eva vaktum || 2.38


Upajti (My)

ievanieu ca kryavatsu na rgadorayat prapede |

iva sieve vyavahralabdha yaja hi mene na tath yathvat || 2.39

23

Buddha-carita
Upajti (Bl)

vate cbhigatya sadyo deybubhistaramacecchidia |

Upajti (Indravajr)

eka vininye sa jugopa sapta saptaiva tatyja raraka paca |

prpa trivarga bubudhe trivarga jaje dvivarga prajahau dvivargam || 2.41


Upajti (Has)

a|

Upajti (Rm)

yasi cpadguagadhavati rajsyahsnmalinkari || 2.43


Upajti (Upendravajr)

2.44
Upajti (Rm)

amtmake cetasi viprasanne prayuktayogasya yathedriyi || 2.45


Upajti (V)

kle tatacrupayodhary yaodhary suyaodharym |

auddhodanerhusapatnavaktro jaje suto rhula eva nmn || 2.46


Upajti (Upendravajr)

prati bhmipla |

yathaiva putraprasave nanada tathaiva pautraprasave nanada || 2.47


Upajti (Indravajr)

pautrasya me putragato mamaiva sneha katha syditi jtahara |

kle sa ta ta vidhimlalabe putrapriya svargamivrurukan || 2.48


Upajti (Indravajr)

sthitv pathi prthamakalpikn rjarabh yaasnvitnm |

uklnyamuktvpi tapsyatapta yaje ca hisrahitairayaa || 2.49

24

Buddha-carita
Upajti (Chy)

Upajti (Buddhi)

svyabhuva crcikamarcayitv jajpa putrasthitaye sthitar |

Upajti (Buddhi)

tatjyja astra vimamara stra ama sieve niyama viehe |

vava kacidviaya na bheje piteva sarvnviayn dadara || 2.52


Upajti (Krti)

babhra rjya sa hi putraheto putra kulrtha yaase kula tu |

svargya abda divamtmahetordharmrthamtmasthitimcakka || 2.53


Upajti (Bl)

eva sa dharma vividha cakra sadbhirnipta rutitaca siddham |

v katha putramukha suto me vana na yyditi nthamna || 2.54


Upajti (rdr)

rirakiata riyamtmasasth rakati putrn bhuvi bhmipl |

putra naredra sa tu dharmakmo raraka dharmdviayevamucat || 2.55


, Mlin

vanamanupamasattv bodhisattvstu sarve


,

viayasukharasaj jagmurutpannaputr |
,

ata upacitakarm rhamle pi hetau


,

sa ratimupasieve bodhimpannayvat || 2.56


iti rbuddhacarite mahkvye ntapuravihro nma dvitya sarga || 2 ||

25

Buddha-carita

Book III [Savegotpatti]


Upajti (Krti)

urva padmkaramaitni te nibaddhni sa knanni || 3.1


Upajti (My)

rutv tata strjanavallabhn manojabhva puraknannm |

|| 3.2
Upajti (Krti)

snehasya lakmy vayasaca yogym-jpaymsa vihraytrm || 3.3

Upajti (Krti)

m bhtkumra sukumracitta savignacet iva manyamna || 3.4


Upajti (Sl)

ca bhikn |

tata samutsrya parea smn obh par rjapathasya cakru || 3.5


Upajti (rdr)

prs
Upajti (Ml)

atho naredra sutamgatru irasyupghrya cira nirkya |

gaccheti cjpayati sma vc snehnna caina manas mumoca || 3.7


Upajti (rdr)

aklvavidhyucchuciramidhr hiramaya syadanamruroha || 3.8


Upajti (Ml)

tata prakrojjvalapupajla viaktamlya pracalatpatkam |

Upajti (Sl)

kauthaltsphtataraica netrairnlotpalbhairiva kryama |

anai anai rjapatha jaghe paurai samatdabhivkyama || 3.10

26

Buddha-carita
Upajti (V)

ta tuuvu saumyaguena kecidvavadire dptatay tathnye |

saumukhyatastu riyamasya kecidvaipulyamasiuryuaca || 3.11


Upajti (Indravajr)

nuynadhvajavat praemu || 3.12

Upajti (Indravajr)

t srastakcguavighnitca suptaprabuddhkulalocanca |

Upajti (Indravajr)

prsdasopnatalapradai kcravairnpuranisvanaica |

Upajti (Sl)

kscids tu vargann jtatvarmapi sotsuknm |

Upajti (Buddhi)

ghra samarthpi tu gatumany gati nijagrha yayau na tram |

hriy pragalbhni nighamn raha prayuktni vibhani || 3.17


Upajti (Krti)

parasparotpanapiitn samardasaobhitakualnm |

ts tad sasvanabhan vtyanevapraamo babhva || 3.18


Upajti (V)

str virejurmukhapakajni saktni harmyeviva pakajni || 3.19


Upajti (rdr)

tato vimnairyuvatkalpai kauthalodghitavtaynai |

rmatsamatnnagara babhse viyadvimnairiva spsarobhi || 3.20

27

Buddha-carita
Upajti (Sl)

vtyannmavilabhvdanyonyagarpitakualni |

mukhni reju pramadottamn baddh kalpa iva pakajnm || 3.21


Upajti (Bhadr)

tasmin kumra pathi vkam striyo babhurgmiva gatukm |

rdhvonmukhcainamudkam nar babhurdymiva gatukm || 3.22


Upajti (Indravajr)

dhanysya bhryeti anairavocauddhairmanobhi khalu nnyabhvt || 3.23


Upajti (Krti)

aya kila vyyatapnabh rpea skdiva pupaketu |

tyaktv riya dharmamupeyatti tasmin hit gauravameva cakru || 3.24


Upajti (Indravajr)

kra tath rjapatha kumra paurairvintai ucidhraveai |

tatprvamlokya jahara kicinmene punarbhvamivtmanaca || 3.25


Upajti (Krti)

ivs samavekya dev |

jra nara nirmamire praytu sacodanrtha kitiptmajasya || 3.26


Upajti (Has)

Upajti (Krti)

ka ea bho sta naro bhyupeta keai sitairyaiviaktahasta |

Upajti (V)

Upajti (Indravajr)

rpasya hartr vyasana balasya okasya yonirnidhana ratnm |

28

Buddha-carita
Upajti (Rm)

pta hyane

kramea bhtv ca yuv vapumn kramea tenaiva jarmupeta || 3.31


Upajti (Sl)

ityevamukte calita sa kicidrjtmaja stamida babhe |

kimea doo bhavit mamptyasmai tata srathirabhyuvca || 3.32


Upajti (Indravajr)

yumato pyea vayaprakarnnisaaya klavaena bhv |

eva jar rpavinayitr jnti caivecchati caia loka || 3.33


Upajti (rdr)

tata sa prvayauddhabuddhirvistrakalpcitapuyakarm |

rutv jar savivije mahtm mahanerghoamivtike gau || 3.34


Upajti (Indravajr)

nivasya drgha sa ira prakapya tasmica jre viniveya caku |

Upajti (My)

Upajti (Bl)

eva gate sta nivartayvn

udynabhmau hi kuto ratirme jarbhave cetasi vartamne || 3.37


Upajti (Chy)

tata kumro bhavana tadeva citvaa nyamiva prapede || 3.38


Upajti (Upendravajr)

yad tu tatraiva na arma lebhe jar jareti praparkama |

tato naredrnumata sa bhya kramea tenaiva bahirjagma || 3.39


Upajti (Ml)

29

Buddha-carita
Upajti (Bl)

abeti vca karua bruva para samliya nara ka ea || 3.41


Upajti (Krti)

tato bravtsrathir

Upajti (Indravajr)

itycivn rjasuta sa bhyasta snukapo naramkama |

Upajti (Prem)

tato babhe sa rathapraet kumra sdhraa ea doa |

eva hi rogai paripyamno rujturo haramupaiti loka || 3.44


Upajti (Has)

iti rutrtha sa viaacet prvepatbrmigata ava |

Upajti (rdr)

ida ca rogavyasana prajn payaca virabhamupaiti loka |

vistravijnamaho nar hasati ye rogabhayairamukt || 3.46

Upajti (Ml)

nivartyat sta vahipraynnaredrasadmaiva ratha praytu |

rutv ca me rogabhaya ratibhya pratyhata sakucatva ceta || 3.47


Upajti (Krti)

ravivea sadma |

Upajti (Indravajr)

rutv nimitta tu nivartanasya satyaktamtmnamanena mene |

Upajti (My)

bhyaca tasmai vidadhe sutya vieayukta viayaprakram |

caledriyatvdapi npi akto nsmnvijahyditi nthamna || 3.50

30

Buddha-carita

yad ca abddibhiridriyrthairatapure naiva suto sya reme |

tato vahirvydiati sma ytr rasntara syditi manyamna || 3.51


Upajti (Bl)

snehcca bhva tanayasya buddhv savegadonavicitya kcit |

yogy samjpayati sma tatra kalsvabhija iti vramukhy || 3.52


Upajti (Ml)

tato vieea nar

vyatysya sta ca ratha ca rj prasthpaymsa bahi kumram || 3.53


Upajti (Krti)

tatastath gacchati rjaputre taireva devairvihito gatsu |

Upajti (Ml)

athbravdrjasuta sa sta naraicaturbhirhriyate ka ea |

dnairmanuyairanugamyamno yo bhito vsyavarudyate ca || 3.55


Upajti (Has)

tata sa uddhtmabhireva devai uddhdhivsairabhibhtacet |

avcyamapyarthamima niyat pravyjahrrthavidvarya || 3.56


Upajti (Bl)

sabadhya sarakya ca yatnavadbhi priypriyaistyajyata ea ko pi || 3.57


Upajti (Krti)

iti praetu sa niamya vkya sacukubhe kiciduvca cainam |

Upajti (Krti)

tata praet vadati sma tasmai sarvaprajnmayamatakarm |

hnasya madhyasya mahtmano v sarvasya loke niyato vina || 3.59


Upajti (Krti)

asena saliya ca kbargra provca nihrdavat svarea || 3.60

31

Buddha-carita
Upajti (Chy)

iya ca nih niyata prajn pramdyati tyaktabhayaca loka |

stath hyadhvani vartamn || 3.61


Upajti (Bhadr)

tasmdratha sta nivartyat no vihrabhmau na hi deakla |

jnanvina kathamrttikle sacetana sydiha hi pramatta || 3.62

Vaastha

iti bruve pi nardhiptmaje nivartaymsa sa naiva ta ratham |

vieayukta tu naredrasantsa padmakhaa vanameva niryayau || 3.63


,, Rucir

tata iva kusumitablapdapa paribhramatpramuditamattakokilam |


,,

vipnavatsakamalacrudrghika dadara tadvanamiva nadana vanam || 3.64


,, Rucir

yate sma tat |


,,
1

navavrato muniriva vighnaktara || 3.65

Cowells edition reads:


- as not making position, to correct the metre.
32

, which would mean taking -ty- in -

Buddha-carita

Book IV [Strvightano]
pathy loka

tatastasmt purodynt kauthalacaleka |


navipul

abhigamya ca tstasmai vismayotphullalocan |

cakrire samudcra padmakoanibhai karai || 4.2

tasthuca parivryaina manmathkiptacetasa |


navipul

nicalai prtivikacai pibatya iva locanai || 4.3

ta hi t menire nrya kmo vigrahavniti |

obhita lakaairdptai sahajairbhaairiva || 4.4

saumyatvccaiva dhairycca kcidena prajajire |

avatro mah skd sudhucadram iva || 4.5

tasya t vapukipt nirgrah

navipul

na vyjahrurna jahasu prabhvesya yatrit || 4.7

purohitasuto dhmnudy vkyamabravt || 4.8

sarv sarvakalj stha bhvagrahaapait |

rpacturyasapann svaguairmukhyat gat || 4.9

The pathy form of the metre should be presumed in the loka verses unless otherwise
indicated.
2
-br- in abravt makes position here.
33

Buddha-carita

obhayeta guairebhirapi tnuttarn kurn |

kuverasypi ca kra prgeva vasudhmimm || 4.10

navipul

apsarobhica kalitn grahtu vibudhnapi || 4.11

bhvajnena hvena cturydrpasapad |

tsmevavidhn vo niyuktn svagocare |

iyamevavidh ce na tuo smyrjavena va || 4.13

ida navavadhn vo hrnikucitacakum |

yadyapi sydaya vra rprabhvnmahniti |

strmapi mahatteja iti kryo tra nicaya || 4.15

tito bht padanysddurdharo daivatairapi || 4.16

mathlagautamo bhikurjaghay blamukhyay |

pipruca tadarthrtha vyasn niraharat pur || 4.17

gautama drghatapasa mahri drghajvinam |

yoit satoaymsa varasthnvar sat || 4.18

Cowells edition reads: obhayata which has 2 light syllables in 2nd and 3rd positions, which
is normally avoided in the Classical Period.
34

Buddha-carita
navipul

upyairvividhai t jagrha ca jahra ca || 4.19

vivmitro maharica vigho pi mahattap |

da

navipul

tadeva sati virabdha prayatadhva tath yath |

navipul

ityudyivaca rutv t viddh iva yoita |

samruruhurtmna kumragrahaa prati || 4.24

t bhrbhi prekitairbhvairhasitairlalitairgatai |

cakrurkepikce bhtabht ivgan || 4.25

rjastu viniyogena kumrasya ca mrdavt |

jahru kipramavirabha madena madanena ca || 4.26


navipul
navipul

vsitythasahita karva himavadvanam || 4.27

sa tasmin knane ramye jajvla strpurasara |

35

Buddha-carita

madenvarjit nma ta kcittatra yoita |

kcit tmrdharohena mukhensavagadhin |

viniavsa kare sya rahasya ryatmiti || 4.31

kcidjpayatva provcrdrnulepan |

iha bhakti kuruveti hasta saliya lipsay || 4.32

muhurmuhurmadavyjasrastanlukpar |

lakyarasan reje sphuradvidyudiva kap || 4.33

kcitkanakakcbhirmukharbhiritastata |

babhramurdarayatyo sya rostanvau


navipul

suvarakalaaprakhyn darayatya payodharn || 4.35

kcitpadmavandetya sapadm padmalocan |

padmavaktrasya prve sya padmarriva tasthu || 4.36

madhura gtamanvartha kcitsbhinaya jagau |

ta svastha codayatva vacito styavekitai || 4.37

ubhena vadanenny bhrkrmukavikari |

36

Buddha-carita

pnavalgustan kcidvtghritakual |

uccairavajahsaina sampnotu bhavniti || 4.39

apaynta tathaivny babadhurmlyadmabhi |


navipul

ida pupa tu kasyeti papraccha madaviklav || 4.41

atha loleksa kcijjighrat nlamutpalam |

jamabhata || 4.43

paya bhartacita cta kusumairmadhugadhibhi |

hemapajararuddho v kokilo yatra kjati || 4.44

ruvati bhramar yatra dahyamn ivgnin || 4.45

navipul

uklavs iva nara striy ptgargay || 4.46

phulla kuruvaka paya nirmuktlaktakaprabham |

yo nakhaprabhay str nirbhartsita ivnata || 4.47


navipul

yo smka hastaobhbhirlajjamna iva sthita || 4.48

37

Buddha-carita

purukasavt ayn pramadmiva || 4.49

|| 4.50

mattasya parapuasya ruvata ryat dhvani |

apara kokilo nutka pratirutyeva kjati || 4.51

api nma vihagn vasatenhito mada |

na tu citayatacitta janasya prjamnina || 4.52


navipul

ityeva t yuvatayo manmathoddmacetasa |

kumra vividhaistaistairupacakramire nayai || 4.53

martavyamiti sodvego na jahara na sismiye || 4.54

sasavignena dhrea citaymsa cetas || 4.55

ki vin nvagacchati capala yauvana striya |

yato rpea sapanna jareya nayiyati || 4.56

nnamet na payati kasyacid rogasaplavam |

tath svasth nirudveg krati ca hasati ca || 4.58

38

Buddha-carita

svasthastihan nidedv supedv ki punarhaset || 4.59

svastho bhavati nodvigno yathcetstathaiva sa || 4.60


bhavipul

viyujyamne pi tarau pupairapi phalairapi |

patati cchidyamne v taruranyo na ocate || 4.61

h tubhya kama kila |

yasmttvayi vivak me tay praayavattay || 4.63

ahitt pratiedhaca hite cnupravartanam |

vyasane cparitygastrividha mitralakaam || 4.64

so ha maitr pratijya pururthtparmukham |

yadi tv samupekeya na bhavenmitrat mayi || 4.65

ida na pratirpa te strvadkiyam

tadvrparihrrthamtmaratyarthameva ca || 4.67

Cowells edition reads:


. For the metre to be correct here we would
have to understand vy- in vydhi as failing to make position. Either way we have pathy.
39

Buddha-carita

snehasya hi gu yonirmnakmca yoita || 4.68

rpasysynurpea dkiyennuvartitum || 4.69

dkiyamauadha str dkiya bhaa param |

dkiyarahita rpa nipupamiva knanam || 4.70

ki v dkiyamtrea bhvenstu parigraha |

viayn durlabhllabdhv na hyavajtumarhasi || 4.71

kma paramiti jtv devo pi hi puradara |

gautamasya mune patnmahaly cakame pur || 4.72

agastya prrthaymsa somabhry ca rohim |

autathyasya ca bhryy mamaty mahtap |

budha vibudhadharma janaymsa cadram || 4.75

klm caiva pur kany jalaprabhavasabhavm |

jagma yamuntre jtarga parara || 4.76

mtagymakamly garhity rirasay |


bhavipul

kapijalda tanaya vasiho janayanmuni || 4.77

40

Buddha-carita

yayticaiva rjarirvayasyapi vinirgate |

vivcypsaras srdha reme caitrarathe vane || 4.78

strsasarga vinta purjtvpi kaurava |

mdrrpagukipta sieve kmaja sukham || 4.79

avpa bhraam apyeva na tu tyajecca manmatham || 4.80

evamdy mahtmno viayn garhitnapi |


navipul

ratihetorbubhujire prgeva guasahitn || 4.81

tva punarnyyata prptn balavn rpavn yuv |

viaynavajnsi yatra saktamida jagat || 4.82

iti rutv vacastasya lakamgamasahitam |

meghastanitanirghoa kumra pratyabhata || 4.83

upapannamida vkya sauhrdavyajaka tvayi |

atra ca tvnuneymi yatra m duhu manyase || 4.84


navipul

nvajnmi viayjne loka tadtmakam |

anitya tu jaganmatv ntra me ramate mana || 4.85

mampi hi manojeu viayeu ratirbhavet || 4.86

nitya yadyapi hi strmetadeva vapurbhavet |

sasavitkasya kmeu tathpi na rati kam || 4.87

41

Buddha-carita

yad tu jaray pta rpams bhaviyati |

tmano pyanabhipreta mohttatra ratirbhavet || 4.88

yadapyttha mahtmnaste pi kmtmak iti |

savego tra na kartavyo yad temapi kaya || 4.90

mhtmya na ca tanmanye yatra smnyata kaya |

viayeu prasaktirv yuktirv ntmavattay || 4.91

na cnuvartana tanme rucita yatra nrjavam |

sarvabhvena saparko yadi nsti dhigastu tat || 4.93

ki hi vacayitavya syjjtargasya cetasa || 4.94

vacayati ca yadyeva jtarg parasparam |

nanu naiva k

tadeva sati dukhrtta jarmaraabhoginam |

na m kmevanryeu pratrayitumarhasi || 4.96


Vaastha

aho tidhra balavacca te manacaleu kmeu ca sradarina |

bhaye pi tvre viayeu sajjase nirkamo maradhvani praj || 4.97

42

Buddha-carita
Vaastha

aha punarbhruratvaviklavo jarvipadvydhibhaya vicitayan |

Vaastha

ayomay tasya paraimi cetan mahbhaye rakati yo na roditi || 4.99


Vaastha

athau kumraca vinicaytmik cakra kmrayaghtin kathm |

janasya cakurgamanyamaalo mahdhara cstamiyya bhskara || 4.100


Vaastha

Vaastha

anityat sarvagat vicitayan vivea dhiya kitiplaktmaja || 4.102


, ikhari

tata rutv rj viayavimukha tasya tu mano


,
,

atha rto matre bahuvividhamrge sasacivo


,

na so nyatkmebhyo niyamanamapayatsutamate || 4.103


iti rbuddhacarite mahkvye strvightano nma caturtha sarga || 4 ||

43

Buddha-carita

Book V [Abhinikramao]
Aupacchandasaka

sa tath viayairvilobhyamna paramohairapi kyarjasnu |

vtidigdhaviddha || 5.1
Aupacchandasaka

Aupacchandasaka

navarukmakhalnakikika pracalaccmaracruhemabham |

abhiruhya sa kahaka sadava prayayau ketumiva drumbjaketu || 5.3


Aupacchandasaka

mi vanalobhcca yayau mahguecchu |

Aupacchandasaka

halabhinnavikraapadarbh hataskmakrimikajatukrm |

Aupacchandasaka

vahanaklamaviklavca dhury
Aupacchandasaka

Aupacchandasaka

abhitralacruparavaty vijane mlamupeyivn sa jabv || 5.8


Aupacchandasaka

niasda ca patrakhoravaty bhuvi vaidryanikadvalym |

jagata prabhavavyayau vicitya manasaca sthitimrgamlalabe || 5.9


Aupacchandasaka

samavptamana sthitica sadyo viayecchdibhirdhibhica mukta |

savitarkavicrampa ta prathama dhynamanravaprakram || 5.10

44

Buddha-carita
Aupacchandasaka

adhigamya tato vivekaja tu paramaprtisukha [mana]1 samdhim |

idameva tata para pradadhyau manas lokagati niamya samyak || 5.11


Aupacchandasaka

|| 5.12
Aupacchandasaka

Aupacchandasaka

iti tasya vipayato yathvajjagato vydhijarvipattidon |

Aupacchandasaka

na jahara na cpi cnutepe vicikits na yayau na tadrinidre |

na ca kmagueu sararaje na ca didvea para na cvamene || 5.15


Aupacchandasaka

p
Aupacchandasaka

o smi mokaheto || 5.17


Aupacchandasaka

Aupacchandasaka

vicarmyaparigraho nira paramrthya yathopapannabhiku || 5.19

The metre is defective in Cowells version here, as he mentions in a footnote. Johnsons


reading of mana here fills the lacuna.
45

Buddha-carita
Aupacchandasaka

iti payata eva rjasnoridamuktv sa nabha samutpapta |

Aupacchandasaka

upalabhya tataca dharmasajmabhiniryavidhau mati cakra || 5.21


Aupacchandasaka

tata idrasamo jitedriyaca praviviku paramvamruroha |

parivartya jana tvavekamastata evbhimata vana na bheje || 5.22


Aupacchandasaka

pravivea puna pura na kmdvanabhmeriva maala dvipedra || 5.23


Aupacchandasaka

iti ta samudkya rjakany praviata pathi sjalirjagda || 5.24


Aupacchandasaka

atha ghoamima mahbhraghoa pariurva ama para ca lebhe |

Aupacchandasaka

a |

kayamakayadharmajtarga aisihnanavikrama prapede || 5.26


Aupacchandasaka

samitau marutmiva jvalata maghavata tridive sanatkumra || 5.27


Aupacchandasaka

praipatya ca sjalirbabhe dia mahya naradeva sdhvanujm |

parivivrajimi mokahetorniyato hyasya janasya viprayoga || 5.28


Aupacchandasaka

iti tasya vaco niamya rj karievbhihato drumacacla |

46

Buddha-carita
Aupacchandasaka

pratisahara tta buddhimet na hi klastava dharmasarayasya |

vayasi prathame matau caly bahudo hi vadati dharmacarym || 5.30


Aupacchandasaka

viayeu kuthaledriyasya vratakhedevasamarthanicayasya |

taruasya manacalatyaraydanabhijasya vieato vivekam || 5.31


Aupacchandasaka

sthiravikrama vikramea dharmastava hitv tu guru bhavedadharma || 5.32


Aupacchandasaka

puruasya vayasukhni bhuktv ramayo hi tapovanapravea || 5.33


Aupacchandasaka

iti vkyamida niamya rja kalavikasvara uttara babhe |

yadi me pratibhcaturu rjan bhavasi tva na tapovana rayiye || 5.34


Aupacchandasaka

na bhavenmaraya jvita me viharetsvsthyamida ca me na roga |

na ca yauvanamkipejjar me na ca sapattimapharedvipatti || 5.35


Aupacchandasaka

iti durlabhamarthamcivsa tanaya vkyamuvca kyarja |

Aupacchandasaka

atha merugururguru babhe yadi nsti krama ea nsti vrya |

arajjvalanena dahyamnnna hi nicikramiu kama grahtum || 5.37


Aupacchandasaka

jagataca yath dhruvo viyogo na tu dharmya vara tvaya viyoga |

avaa nanu vi
Aupacchandasaka

iti bhmipatirniamya tasya vyavasya tanayasya nirmumuko |

abhidhya na ysyatti bhyo vidadhe rakaamuttamca kmn || 5.39

47

Buddha-carita
Aupacchandasaka

sacivaistu nidarito yathvadbahumnt praaycca straprvam |

guru ca nivrito ruptai pravivevasatha tata sa ocan || 5.40


Aupacchandasaka

calakudalacubitnanbhirghananivsavikapitastanbhi |

Aupacchandasaka

nnm |

ravangavilocantmabhvn vacanasparavapurguairjahra || 5.42


Aupacchandasaka

vigate divase tato vimna vapu srya iva pradpyamna |

timira vijighsurtmabhs ravirudyanniva merumruroha || 5.43


Aupacchandasaka

adhiruhya sa vajrabhakticitra pravara kcanamsana sieve || 5.44


Aupacchandasaka

tata uttamamuttamca nryo nii tryairupatasthuridrakalpam |

himavacchirasva cadragaure draviedrtmajamapsarogaaugh || 5.45


Aupacchandasaka

paramairapi divyatryakalpai sa tu tairnaiva rati yayau na haram |

paramrthasukhya tasya sdhorabhinicikrami yato na reme || 5.46


Aupacchandasaka

atha tatra suraistapovarihairakanihairvyavasyamasya buddhv |

Aupacchandasaka

abhavacchayit hi tatra kcidviniveya pracale kare kapolam |

dayitmapi rukmapattracitr kupitevkagat vihya vm || 5.48


Aupacchandasaka

vibabhau karalagnaveurany stanavisrastasituk ayn |

5.49

48

Buddha-carita
Aupacchandasaka

navapukaragarbhakomalbhy tapanyojjvalasagatgadbhym |

Aupacchandasaka

navahakabhastathny vasana ptamanuttama vasn |

ava vata nidray nipeturgajabhagn iva karikrakh || 5.51


Aupacchandasaka

avalabya gavkaprvamany ayit cpavibhugnagtrayai |

virarja vilabicruhr racit toraalabhajikeva || 5.52


Aupacchandasaka

maikualadaapatralekha mukhapadma vinata tathparasy |

atapatramivrdhacakrana sthitakraavaghaita cake || 5.53


Aupacchandasaka

apar ayit yathopavi stanabhrairavamanyamnagtr |

upaguhya paraspara virejurbhujapaistapanyaprihryai || 5.54


Aupacchandasaka

mahat parivdin ca kcidvanitligya sakhmiva prasupt |

vijughra calatsuvarastr vadanenkulakarikojjvalena || 5.55


Aupacchandasaka

paava yuvatirbhujsadedavavisrasitacrupamany |

savilsarattattamrvorvivare ktamivbhinya iye || 5.56


Aupacchandasaka

apar na babhurnimlitkyo vipulkyo pi ubhabhruvo pi satya |

pratisakucitravidako savitaryastamite yath nalinya || 5.57


Aupacchandasaka

ithilkulamrdhaj tathny jaghanasrastavibhaukt |

aayia vikrakahastr gajabhagn pratiptitganeva || 5.58


Aupacchandasaka

49

Buddha-carita
Aupacchandasaka

animlitauklanicalkyo na vireju ayit gatsukalp || 5.60


Aupacchandasaka

Aupacchandasaka

iti sattvakulnurparpa vividha sa pramadjana ayna |

Aupacchandasaka

guavadvapuo pi valgubh
Aupacchandasaka

vasanbharaaistu vacyamna purua strviayeu rgameti || 5.64


Aupacchandasaka

dhruvamatra na vardhayetpramda guasakalpahatastu rgameti || 5.65


Aupacchandasaka

iti tasya tadatara viditv nii nicikrami samudbabhva |

Aupacchandasaka

Aupacchandasaka

turagvacara sa bodhayitv javina chadakamitthamityuvca |

hayamnaya kathaka
Aupacchandasaka

vijane pi ca nthavnivsmi dhruvamartho bhimukha sa me ya ia || 5.69

50

Buddha-carita
Aupacchandasaka

hriyameva ca sanati ca hitv ayit matpramukhe yath yuvatya |

Aupacchandasaka

manasva parea codyamnasturagasynayane mati cakra || 5.71


Aupacchandasaka

atha hemakhalnapravaktra laghuayy

balasattvajavatvaropapanna sa varva tamupninya bhartre || 5.72


Aupacchandasaka

Aupacchandasaka

upaguhya sa ta vilavak kamalbhena ca stvayan karea |

madhurkaray gir asa dhvajinmadhyamiva praveukma || 5.74


Aupacchandasaka

bahua kaliatravo nirast samare tvmadhiruhya prthivena |

Aupacchandasaka

sulabh khalu sayuge sahy viayvptasukhe dhanrjane v |

puruasya tu durlabh sahy patitasypadi dharmasaraye v || 5.76


Aupacchandasaka

iha caiva bhavati ye sahy kalue dharmai dharmasaraye v |

avagacchati me yathtartm niyata te pi janstadaabhja || 5.77


Aupacchandasaka

tadida parigamya dharmayukta mama niryamato jagaddhitya |

turagottama vegavikrambhy prayatasvtmahite jagaddhite ca || 5.78


Pupitgr

sitamasitagatidyutirvapumn raviriva radamabhramruroha || 5.79

51

Buddha-carita

Pupitgr

atha sa pariharannithacaa parijanabodhakara dhvani sadava |

vigatahanurava prataheacakitavimuktapadakram jagma || 5.80

Pupitgr

kanakavalayabhitaprakohai kamalanibhai kamalni ca pravidhya |

avanatatanavastato sya yakcakitagaterdadhire khurn kargrai || 5.81

Pupitgr

Pupitgr

pitaramabhimukha suta ca bla janamanuraktamanuttam ca lakmm |

Pupitgr

atha sa vikacapakajyatka puramavalokya nanda sihandam |

Pupitgr

iti vacanamida niamya tasya draviapate pariadga nanadu | 5.85

pramuditamanasaca devasagh vyavasitapraamaasire smai ||

Pupitgr

hutavahavapuo divaukaso nye vyavasitamasya dukara viditv |

Pupitgr

harituragaturagavatturaga sa tu vicaran manasva codyamna |

aruaparuabhramatarka sarasabahni jagma yojanni || 5.87


iti rbuddhacarite mahkvye bhinikramao nma pacama sarga || 5 ||

52

Buddha-carita

Book VI [Chadakanivartana]
bhavipul

tato muhrte bhyudite jagaccakui bhskare |


navipul

navipul

suptavivastaharia svasthasthitavihagamam |

pathy loka

tarat || 6.3

avatrya ca paspara nistramiti vjinam |

chadaka cbravt prta snpayanniva caku || 6.4


navipul

ima trkyopamajava turagamanugacchat |

darit saumya madbhaktirvikramacyamtmana || 6.5

asnigdho pi samartho sti nismarthyo pi bhaktimn |

bhaktimscaiva aktaca durlabhastvadvidho bhuvi || 6.7

tatprto smi tavnena mahbhgena karma |

ko janasya phalasthasya na sydabhimukho jana |

janbhavati bhyiha svajano pi viparyaye || 6.9

The pathy form of the metre should be presumed in the loka verses unless otherwise
indicated.
53

Buddha-carita

kulrtha dhryate putra portha sevyate pit |


navipul

ayliyati jagannsti nikrasvat || 6.10

nivartasvvamdya saprpto smpsita vanam || 6.11

ityuktv sa mahbhuranuasacikray |

bhanyavamucysmai sataptamanase dadau || 6.12

mukuoddptakarma maimdya bhsvaram |

bruvan vkyamida tasthau sditya iva madara || 6.13

jarmaraanrtha pravio smi tapovanam |

na khalu svargatarea nsnehena na manyun || 6.15

tadevamabhinikrta na m ocitumarhasi |

bhtvpi hi cira lea klena na bhaviyati || 6.16

dhruvo yasmcca vileastasmnmokya me mati |

viprayoga katha na sydbhyo pi svajandibhi || 6.17

okatygya nikrta na m ocitumarhasi |

okahetuu kmeu sakt ocystu rgia || 6.18

aya ca kila prvemasmka nicaya sthira |

iti dydabhtena na ocyo smi path vrajan || 6.19

54

Buddha-carita

bhavati hyarthadyd puruasya viparyaye |

navipul

yadapi sydasamaye yto vanamasviti |

aklo nsti dharmasya jvite cacale sati || 6.21

tasmdadyaiva me reyacetavyamiti nicaya |

evamdi tvay saumya vijpyo vasudhdhipa |

prayatethstath caiva yath m na smaredapi || 6.23

api nairguyamasmka vcya narapatau tvay |

nairguyttyajyate sneha snehatygnna ocyate || 6.24

iti vkyamida rutv chada satpaviklava |

anena tava bhvena bdhavysadyin |

bharta sdati me ceto nadpaka iva dvipa || 6.26

navipul

vimnaayanrha hi saukumryamida kva ca |


navipul

kharadarbhkuravat tapovanamah kva ca || 6.28

baltkrea tanntha daivenaivsmi krita || 6.29

55

Buddha-carita

katha hytmavao jnan vyavasyamima tava |


bhavipul

upnayeya turaga oka kapilavastuna || 6.30

tannrhasi mahbho vihtu putrallasam |

savardhanaparirt dvity t ca mtaram |

navipul

blaputr guavat kulalghy pativratm |

devmarhasi na tyaktu klva prptmiva riyam || 6.33

blamarhasi na tyaktu vyasanvottama yaa || 6.34

m nrhasi vibho tyaktu tvatpdau hi gatirmama || 6.35

nsmi ytu pura akto dahyamnena cetas |

tvmaraye parityajya sumitra iva rghavam || 6.36

gatam |

vakymyucitadaritvtki tavtapuri v || 6.37

yadapytthpi nairguya vcya narapatviti |

ki tadvakymyabhta te nirdoasya muneriva || 6.38

salajjena jihvay sajjamnay |

aha yadyapi v bry kastacchraddhtumarhati || 6.39

56

Buddha-carita

yo hi cadramasastaikya kathayecchraddadhta v |

sa dostava doaja kathayecchraddadhta v || 6.40


navipul

snukroasya satata nitya karuavedina |


navipul

iti okbhibhtasya rutv chadasya bhitam |

madviyoga prati cchada satpastyajyatmayam |


navipul

svajana yadyapi snehnna tyajeya mumukay |


navipul

tasy niphalayatny kvha mtu kva s mama || 6.45

niyata viprayogtastath bhtasamgama || 6.46

sametya ca yath bhyo vyapayti valhak |

sayogo viprayogaca tath me prin mata || 6.47

yasmdyti ca loko ya vipralabhya parasparam |

mamatva na kama tasmtsvapnabhte samgame || 6.48

sahajena viyujyate parargea pdap |

anyennyasya vilea ki punarna bhaviyati || 6.49

57

Buddha-carita

tadeva sati satpa m kr saumya gamyatm |

labate yadi tu sneho gatvpi punarvraja || 6.50

brycsmsvankepa jana kapilavastuni |

tyajyat tadgata sneha ryat csya nicaya || 6.51

iti tasya vaca rutv kathakasturagottama |

jihvay lilihe pdau vpamua mumoca ca || 6.53

jlin svastikkena vakramadhyena pin |

mamara kumrasta babhe ca vayasyavat || 6.54

muca kathaka m vpa dariteya sadavat |

Upajti (Prem)

kodasi kcanabhakticitra vildivviamudbabarha || 6.56


Upajti (Sl)

niksya ta cotpalapattranla ciccheda citra mukua sakeam |

vikryamukamatarke cikepa caina sarasva hasam || 6.57


Upajti (My)

yathvadena divi devasagh divyairvieairmahay ca cakru || 6.58


Upajti (Indravajr)

58

Buddha-carita
Upajti (Krti)

kyavastro bhiyayau sampa ta kyarjaprabhavo bhyuvca || 6.60


Upajti (Ml)

ramida dhanuca |

Upajti (V)

arthastu akropama yadyanena hata pratcchnaya uklametat || 6.62


Upajti (Krti)

parea harea tata sa vanya jagrha vso ukamutsasarja |

vydhastu divya vapureva bibhrat tacchuklamdya diva jagma || 6.63


Upajti (Krti)

tata kumraca sa cvagopastasmistath yti visismiyte |

rayake vsasi caiva bhyastasminnakr bahumnamu || 6.64


Upajti (Indravajr)

yenramastena yayau mahtm sadhybhrasavta ivdrirja || 6.65


Vaastha

tatastath bhartari rjyan

Vaastha

vilokya bhyaca ruroda sasvara haya bhujbhymupaguhya kathakam |

tato niro vilapanmuhurmuhuryayau arrea pura na cetas || 6.67


Vaastha

kvacitpradadhyau vilalpa ca kvacit kvacitpracaskhla papta ca kvacit |

ato vrajan bhaktivaena dukhitacacra bahvravaa pathi kriy || 6.68


iti rbuddhacarite mahkvye chadakanivartana nma aha sarga || 6 ||

59

Buddha-carita

Book VII [Tapovanapraveo]


Upajti (rdr)

chada vanacchadatay nirstha |

sarvrthasiddho vapubhibhya tamrama siddhamiva prapede || 7.1


Upajti (Ml)

lakmviyukto pi arralakmy caki sarvrami jahra || 7.2


Upajti (Has)

sthit hi hastasthayugstathaiva kauthalccakradhar sadr |

hury ivrdhvanatai irobhi || 7.3


Upajti (Sl)

viprca gatv bahiridhmaheto prpt samitpupapavitrahast |

Upajti (Bl)

Upajti (Buddhi)

ikvkukulapradpa jvalatamudyatamivumatam |

Upajti (Indravajr)

kacidvasnmayamaama sytsydavinoranyataracyuto tra |

ucceruruccairiti tatra vcastaddarandvismayaj munnm || 7.7


Upajti (Bl)

lekharabhasyeva vapurdvitya dhmeva lokasya carcarasya |

sa dyotaymsa vana
Upajti (rdr)

tata sa tairramibhiryathvadabhyarcitacopanimatritaca |

Upajti (Rm)

tamrama so nucacra dhrastapsi citri nirkama || 7.10

60

Buddha-carita
Upajti (Chy)

tapovikrca nirkya saumyastapovane tatra tapodhannm |

tapasvina kacidanuvrajata tattva vijijsurida babhe || 7.11


Upajti (Indravajr)

tatprvamadyramadarana me yasmdima dharmavidhi na jne |

tato dvijti sa tapovihra kyarabhyarabhavikramya |

kramena tasmai kathaycakra tapoviea tapasa phala ca || 7.13


Upajti (Sl)

agrmyamanna salilaprarha parni toya phalamlameva |

vikalp || 7.14
Upajti (V)

kecidbhujagai saha vartayati valmkabht iva mrutena || 7.15


Upajti (Indravajr)

Upajti (Bl)

kecijjalaklinnajakalp dvi pvaka juhvati matraprvam |

mnai sama kecidapo vighya vasati krmollikhitai arrai || 7.17


Upajti (V)

dukhena mrgea sukha kiyati dukha hi dharmasya vadati mlam || 7.18


Upajti (Rm)

ityevamdi dvipadedravatsa rutv vacastasya tapodhanasya |

toa anairida ctmagata jagda || 7.19


Upajti (Indravajr)

dukhtmaka naikavidha tapaca svargapradhna tapasa phala ca |

lokca sarve parimavata svalpe rama khalvayamramm || 7.20

61

Buddha-carita
Upajti (rdr)

riya ca badhn viayca hitv ye svargahetau niyama carati |

te viprayukt khalu gatukm mahattara sva vanameva bhya || 7.21


Upajti (V)

sasradonaparkamo dukhena so nvicchati dukhameva || 7.22


Upajti (Indravajr)

trsaca nitya maratprajn yatnena cecchati puna prastim |

ihrthameke praviati kheda svargrthamanye ramampnuvati |

Upajti (Krti)

prjai samnena pariramea krya tu tadyatra punarna kryam || 7.25


Upajti (Ml)

arrap tu yadha dharma sukha arrasya bhavatyadharma |

dharmea cpnoti sukha paratra tasmdadharma phalatha dharma || 7.26


Upajti (Ml)

yata arra manaso vaena pravartate vpi nivartate v |

Upajti (Indravajr)

ye cpi bhy puru phalebhyo bhgypardhena parmukhatvt || 7.28


Upajti (My)

dukhe bhisadhistvatha puyahetu sukhe pi kryo nanu so bhisadhi |

atha prama na sukhe bhisadhirdukhe prama nanu nbhisadhi || 7.29

62

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

tasmdguneva paraimi trthampastu nisaayampa eva || 7.31


Upajti (Upendravajr)

iti sma tattadbahuyuktiyukta jagda csta ca yayau vivasvn |

| 7.32
Upajti (V)

Upajti (V)

kcinnistatra nikarbha parkamaca tapsyuvsa |

sarva parikepya tapaca matv tasmttapaketrataljjagma || 7.34


Upajti (Bl)

anvavrajannramiastatasta tadrpamhtmyagatairmanobhi |

dedanryairabhibhyamnnmahrayo dharmamivpaytam || 7.35


Upajti (Chy)

tato javalkalacrakhelstapodhancaiva sa tndadara |

tapsi cai
Upajti (Prem)

37
Upajti (Bl)

tvayygate pra ivramo bhtsapadyate nya iva prayte |

tasmdima nrhasi tta htu jijviordehamiveamyu || 7.38


Upajti (Sl)

brahmarirjarisurarijua puya sampe himavn hi aila |

tapsi tnyeva tapodhann yatsanikardbahulbhavati || 7.39


Upajti (Indravajr)

trthni puynyabhitastathaiva sopnabhtni nabhastalasya |

juni dharmtmabhirtmavadbhirdevaribhicaiva mahribhica || 7.40

63

Buddha-carita

itaca bhya kamamuttaraiva diksevitu dharmavieaheto |

na hi kama dakiato budhena pada bhavedekamapi praytum || 7.41


Upajti (Krti)

tapovane sminnatha nikriyo v sakradharm patito ucirv |

to stu vsa || 7.42

ime hi vchati tapasahya taponidhnapratima bhavatam |

Upajti (My)

ityevamukte sa tapasvimadhye tapasvimukhyena manimukhya |

Upajti (Indravajr)

munnmitithitvtsvajanopamnam |

evavidhairm prati bhvajtai prti partm janitaca mrga || 7.45


Upajti (My)

ratica me dharmanavagrahasya vispadit saprati bhya eva || 7.46


Upajti (Bhadr)

ysymi hitveti mampi dukha yathaiva badhstyajatastathaiva || 7.47


Upajti (V)

svargya yumkamaya tu dharmo mambhilastvapunarbhavya |

.48
Upajti (V)

tannratirme na parpacro vandito yena parivrajmi |

dharme sthit prvayugnurpe sarve bhavato hi mahrikalp || 7.49


Upajti (rdr)

ta

rutv kumrasya tapasvinaste vieayukta bahumnamyu || 7.50

64

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

kaciddvijastatra tu bhasmay pru ikh dravacravs |

pigalkastanudrghaghoa kuodahasto giramityuvca || 7.51


Upajti (Indravajr)

svargpavargau hi vicrya samyagyasypavarge matirasti so sti || 7.52


Upajti (Indravajr)

yajaistapobhirniyamaica taistai svarga yiysati hi rgavata |

rgea srdha ripueva yuddhv moka parpsati tu sattvavata || 7.53


Upajti (Sl)

tadbuddhire yadi nicit te tra bhavn gacchatu vidhyakoham |

asau munistatra vasatyaro yo naihike reyasi labdhacaku || 7.54


Upajti (Sl)

tasmdbhavchroyati tattvamrga saty rucau sapratipatsyate ca |

yath tu paymi matistavai tasypi ysyatyavadhya buddhim || 7.55


Upajti (Sl)

puvaghoa vipulyatka tmrdharoha sitatkadaram |

Upajti (Indravajr)

gabhrat y bhavatastvagdh y dptat yni ca lakani |

Aparavaktra

vidhivadanuvidhya te pi ta praviviurramiastapovanam || 7.58


iti rbuddhacarite mahkvye tapovanapraveo nma saptama sarga || 7 ||

65

Buddha-carita

Book VIII [Atapuravilpo]


Vaastha

tatasturagvacara sa durmanstath vana bhartari nirmame gate |

cakra yatna pathi okavigrahe tathpi caivru na tasya cikipe || 8.1


Vaastha

yamekartrea tu bharturjay jagma mrga saha tena vjin |

iyya bharturviraha vicitayastameva pathnamahobhiraabhi || 8.2


Vaastha

hayaca saujasvi cacra kathakastatma bhvena babhva nirmada |

tathaiva bhaairabhdgatarriva tena varjita || 8.3


Vaastha

kudhnvito pyadhvani apamabu v yath pur nbhinanada ndade || 8.4


Vaastha

tato vihna kapilhvaya pura mahtman tena jagaddhittman |

Vaastha

tadeva tasyopavana vanopama gatapraharairna rarja ngarai || 8.6


Vaastha

tato bhramadbhirdii dnamnasairanujjvalairvpahatekaairnarai |

nivryamviva tvubhau pura anairajasntamivbhijagmatu || 8.7


Vaastha

niamya ca srastaarragminau vingatau kyakularabhea tau |

mumoca vpa pathi ngaro jana pur rathe daratherivgate || 8.8


Vaastha

atha bruvata samupetamanyavo jan pathi cchadakamgatrava |

kva rjaputra kular


Vaastha

tata sa tn bhaktimato bravjjannnaredraputra na parityajmyaham |

viti || 8.10

66

Buddha-carita
Vaastha

ida vacastasya niamya te jan sudukara khalviti nicaya yayu |

patadvijahru salila na netraja mano niniduca phalrthamtmana || 8.11


Vaastha

athocuradyaiva vima tadvana gata sa yatra dviparjavikrama |

jijvi nsti hi tena no vin yathedriy vigame arrim || 8.12


Vaastha

ida pura tena vivarjita vana vana ca tattena samanvita puram |

Vaastha

an |

Vaastha

praviadkastu sutopalabdhaye vratena okena ca khinnamnasa |

jajpa devyatane nardhipacakra tstca yathray kriy || 8.15


Vaastha

tata sa vpapratipralocanasturagamdya turagamnasa | 8.16

ueva bhartari ||
Vaastha

vighamnaca naredramadira vilokayannaruvahena caku |

svarea puena rurva kathako janya dukha prativedayanniva || 8.17


Vaastha

hayasya tasya pratisasvanu svana naredrasnorupaynaakit || 8.18


Vaastha

janca hartiayena vacit jandhiptapurasanikarag |

yath haya kathaka ea heate dhruva kumro viatti menire || 8.19


Vaastha

atiprahardatha okamrchit kumrasadaranalolalocan |

67

Buddha-carita
Vaastha

vilabaveyo malinukbar nirajanairvpahatekaairmukhai |


Vaastha

striyo na r
Vaastha

araktatmraicaraairanpurairakualairrjavakarikairmukhai |

svabhvapnairjaghanairamekhalairahrayoktrairmuitairiva stanai || 8.22


Vaastha

nirkit vpapartalocana nirraya chadakamavameva ca |

vivaravaktr rurudurvargan vantare gva ivarabhojjhit || 8.23


Vaastha

tata savp mahi mahpate pranaavats mahiva vatsal |

Vaastha

hatatvio ny ithiltmabhava striyo videna vicetan iva |

na cukruurnru jahurna avasurna cetan ullikhit iva sthit || 8.25


Vaastha

adhramany patiokamrchit vilocanaprasravaairmukhai striya |

siicire proitacadann stann dhardhara prasravaairivopaln || 8.26


Vaastha

mukhaica ts nayanbutitai rarja tadrjaniveana tad |

titai sravajjalaistmarasairyath sara || 8.27


Vaastha

ursi jaghnu kamalopamai karai svapallavairvtacal lat iva || 8.28


Vaastha

karaprahrapracalaica t babhuryathpi nrya sahitonnatai stanai |

vannilghritapadmakapitai rathganmn mithunairivpag || 8.29

Cowells edition reads:


, which would give a short syllable in
the opening of line c, against Avaghoaa normal prosody.
68

Buddha-carita
Vaastha

yath ca vaksi karairapayastathaiva vakobhirapayan karn |

akrayastatra paraspara vyath kargravaksyabal daylas || 8.30


Vaastha

tatastu roapraviraktalocan vidasabadhakayagadgadam |

uvca nivsacalatpayodhar vigdhaokrudhar yaodhar || 8.31


Vaastha

nii prasuptmava vihya m gata kva sa cchadaka manmanoratha |

upgate ca tvayi kathake ca me sama gateu triu kapate mana || 8.32


Vaastha

niyaccha vpa bhava tuamnaso na savadatyaru ca tacca karma te || 8.33


Vaastha

priyea vayena hitena sdhun tvay sahyena yathrthakri |

mastava || 8.34
Vaastha

vara manuyasya vicakao ripurna mitramaprjamayogapealam |

Vaastha

im hi ocy vyavamuktabha prasaktavpvilaraktalocan |

sthite pi patyau himavanmahsame pranaaobh vidhav iva striya || 8.36


Vaastha

imca vikiptaviakabhava prasaktaprvatadrghanisvan |

Vaastha

anarthakmo sya janasya sarvath turagamo pi dhruvamea kathaka |

jahra sarvasvamitastath hi me jane prasupte nii ratnacauravat || 8.38


Vaastha

yad samartha khalu sohumgatniuprahrnapi ki puna ka |

gata kap

69

Buddha-carita
Vaastha

yad tu nirvhayati sma me priya tad hi mkasturagdhamo bhavat || 8.40


Vaastha

yadi hyaheiyata bodhayajana khurai kitau vpyakariyata dhvanim |

Vaastha

itha devy paridevitraya niamya vpagrathitkara vaca |

Vaastha

vigarhitu nrhasi devi kathaka na cpi roa mayi kartumarhasi |

Vaastha

daivatairiva |

upnaya tramima turagama tathnvagaccha vigataramo dhvani || 8.44


Vaastha

Vaastha

tamaca naia ravieva pita tat


Vaastha

Vaastha

Vaastha

tadevamv naradevi doato na tatprayta pratigatumarhasi |

70

Buddha-carita
Vaastha

iti praya bahudhaivamadbhuta niamya tstasya mahtmana striya |

pranaaok iva vismaya yayurmanojvara pravrajanttu lebhire || 8.50


Vaastha

vidapriplavalocan tata pranaapot kurarva dukhit |

vihya dhairya virurva gautam tatma caivrumukh jagda ca || 8.51


Vaastha

praceritste bhuvi tasya mrdhaj naredramaulpariveanakam || 8.52


Vaastha

vilavak ghanadudubhisvanastathvidho pyramavsamarhati || 8.53


Vaastha

abhgin nnamiya vasudhar tamryakarmamanuttama prati |

Vaastha

vantabhmi kahin katha nu tau sacakramadhyau caraau gamiyata || 8.55


Vaastha

trgurucadanrcitam |

katha nu toajalgameu taccharramojasvi vane bhaviyati || 8.56


Vaastha

kulena sattvena balena varcas rutena lakmy vayas ca garvita |

pradtumevbhyudito na ycitu katha sa bhik paratacariyati || 8.57


Vaastha

ucau ayitv ayane hiramaye prabodhyamno nii tryanisvanai |

katha vata svapsyati so dya me vrat paaukadetarite mahtale || 8.58


Vaastha

ima vilpa karua niamya t bhujai parivajya paraspara striya |

vilocanebhya salilni tatyajurmadhni pupebhya iverit lat || 8.59

71

Buddha-carita
Vaastha

tato dharymapatadyaodhar vicakravkeva rathgashvay |

anaica tattadvilalpa viklav muhurmuhurgadgadaruddhay gir || 8.60


Vaastha

sa mmanth sahadharmacrimapsya dharma yadi kartumicchati |

kuto sya dharma sahadharmacri vin tapo ya paribhoktumicchati || 8.61


Vaastha

Vaastha

sama bubhuk parato pi tatphala tato sya jto mayi dharmamatsara || 8.63
Vaastha

dhruva sa jnan mama dharmavallabho mana priye pykalaha muhurmitha |

sukha
Vaastha

vane yadartha sa tapsi tapyate riya ca hitv mama bhaktimeva ca || 8.65


Vaastha

sa tu priyo mmiha v paratra v katha na jahyditi me manoratha || 8.66


Vaastha

abhgin yadyahamyatekaa ucismita bharturudkitu mukham |

na madabhgyo rhati rhulo pyaya kadcidake parivartitu pitu || 8.67


Vaastha

Vaastha

anthavacchrrahite sukhocite vana gate bhartari yanna dryate || 8.69

72

Buddha-carita
Vaastha

Vaastha

tatastath okavilpaviklav yaodhar prekya vasudhargatm |

airmukhai savpairvanit vicukruu || 8.71


Vaastha

janasya tenrttaravea chatacacla vajradhvanineva vraa || 8.72


Vaastha

nimya ca cchadakakathakvubhau sutasya sarutya ca nicaya sthiram |

Vaastha

tato muhrta sutaokamohito janena tulybhijanena dhrita |

Vaastha

guapriyo yena vane sa me priya priyo pi sannapriyavat pracerita || 8.75


Vaastha

tadadya m v naya tatra yatra sa vraja druta v punarenamnaya |

Vaastha

aha punardharmaratau sute gate mumukurtmnamantmavniva || 8.77


Vaastha

78
Vaastha

73

Buddha-carita
Vaastha

ime parpsati hi te pipsavo mamsava pretagati yiysava || 8.80


Pupitgr

a sahaja vihya dhairyam |

Pupitgr

rutavinayagunvitastatasta matisaciva pravay purohitaca |

Pupitgr

Pupitgr

na hi sa divi na cakravartirjye kaamapi vsayitu sukhena akya || 8.84


Pupitgr

bahuvidhamiha yuddhamastu tvattava tanayasya vidheca tasya tasya || 8.85


Pupitgr

narapatiratha tau asa tasmddrutamita eva yuvmabhipraytam |

Pupitgr

paramamiti naredrasanttau yayaturamtyapurohitau vana tat |

iti rbuddhacarite mahkvye tapuravilpo nmama sarga || 8 ||

74

Buddha-carita

Book IX [Kumrnveao]
Upajti (Krti)

viddhau sadavviva sarvayatntsauhrdaghra yayaturvana tat || 9.1


Upajti (Prem)

tamramam jtapariramau t

Upajti (Sl)

tau nyyatasta pratipjya vipra tenrcitau tvapi cnurpam |

Upajti (Rm)

uddhaujasa uddhavilakrterikvkuvaaprabhavasya rja |

ima jana vettu bhavnadhra rutagrahe matraparigrahe ca || 9.4


Upajti (Sl)

ihbhyupeta kila tasya hetorvmupetau bhagavnavaitu || 9.5


Upajti (Indravajr)

tau so bravdasti sa drghabhu prpta kumro na tu nvabuddha |

dharmo yamvartaka ityavetya ytastvarbhimukho mumuku || 9.6


Upajti (Bl)

tasmttatastvupalabhya tattva ta viprammattya tadaiva sadya |

khinnvakhinnviva rjaputra prasasratustena yata sa yta || 9.7


Upajti (My)

m|

Upajti (My)

yna vihyopayayau tatasta purohito matradharea srdham |

yath vanastha s
Upajti (Bhadr)

tvarcaymsaturarhatasta divva ukrgirasau mahedram |

pratyarcaymsa sa crhatastau divva ukrgirasau mahedra || 9.10

75

Buddha-carita
Upajti (Upendravajr)

virejatustasya ca sanikare punarvas yogagatvivedo || 9.11


Upajti (Buddhi)

Upajti (Sl)

muhrtam |

kumra rj nayanbuvaro yattvmavocattadida nibodha || 9.13


Upajti (My)

jnmi dharma prati nicaya te paraimi te cyvinametamartham |

aha tvakle vanasaraytte okgningnipratimena dahye || 9.14

tadehi dharmapriya matpriyrtha dharmrthameva tyaja buddhimetm |

ti || 9.15
Upajti (Bhadr)

Upajti (Sl)

aniabadhau kuru mpyupek sarveu bhteu day hi dharma || 9.17


Upajti (Prem)

na caia dharmo vana eva siddha pure pi siddhirniyat yatnm |

buddhica yatnaca nimittamatra vana ca liga ca hi bhrucihnam || 9.18


Upajti (Indravajr)

mauldharairasaviaktahrai keyraviabdhabhujairnaredrai1 |

Cowells edition reads: keyraviabdhasrajair, which means we would have to understand sr- as not making position, which goes against the Avaghoas normal prosody.
76

Buddha-carita
Upajti (Has)

dhruvnujau yau balivajrabh vaibhrjamhamathtidevam |

videharja janaka tathaiva pkadruma senajitaca rja || 9.20


Upajti (Sl)

9.21
Upajti (My)

Upajti (Indravajr)

ityabravdbhmipatirbhavata vkyena vpagrathitkarea |

rutv bhavnarhati tatpriyrtha snehena tatsnehamanupraytum || 9.23


Upajti (Bl)

okbhasi tvatprabhave hyagdhe dukhrave majjati kyarja |

tasmttamuttraya nthahna nirraya magnamivrave gm || 9.24


Upajti (Bl)

bhmea gagodarasabhavena rmea rmea ca bhrgavea |

Upajti (Buddhi)

savardhayitr ca samehi devmagastyaju diamapraytm |

pranaavatsmiva vatsal gmajasramrtt karua rudat 1 || 9.26


Upajti (Indravajr)

hasena hasmiva viprayukt tyakt gajeneva vane kareum |

rtt santhmapi nthahn trtu vadhmarhasi daranena || 9.27

Upajti (Indravajr)

eka suta blamanarhadukha satpamantargatamudvahantam 2 |

ta rhula mokaya badhuokd rhpasargdiva pracadram || 9.28

Cowells edition reads: kalitu na crhasi, which would give Vaastha. This is not
impossible in Upajti verses; but it goes against Avaghoas normal prosody.
2
Cowells edition is corrupt here, he reads: satpasatapta [.. .. .. .. ..].
77

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

okgnin tvadvirahedhanena nivsadhmena tamaikhena |

Upajti (Krti)

sa bodhisattva pariprasattva rutv vacastasya purohitasya |

dhytv muhrta guavadguaja pratyuttara praritamityuvca || 9.30


Upajti (Ml)

avaimi bhva tanayaprasakta vieato yo mayi bhmipasya |

jnannapi vydhijarvipadbhyo bhtastvagaty svajana tyajmi || 9.31


Upajti (Rm)

drau priya ka svajana hi necchennsau yadi sytpriyaviprayoga |

yad tu bhtvpi bhavedviyogastato guru snigdhamapi tyajmi || 9.32


Upajti (Indravajr)

maddhetuka yattu nardhipasya oka bhavnarhati na priya me |

yatsvapnabhteu samgameu satapyate bhvini viprayogai || 9.33


Upajti (Indravajr)

satpaheturna suto na badhurajnanaimittika ea tpa || 9.34


Upajti (Has)

yaddhvagnmiva sagatn kle viyogo niyata prajnm |

prjo jana ko nu bhajeta oka badhupriya sannapi badhuhna || 9.35


Upajti (Ml)

ihaiti hitv svajana paratra pralabhya cehpi puna prayti |

gatvpi tatrpyaparatra gacchetyeva jano yogini ko nurodha || 9.36


Upajti (Krti)

kasmdakle vanasaraya me putrapriyastatra bhavn avocat || 9.37

Cowells edition is corrupt here, he reads:


.
78

Buddha-carita
Upajti (Krti)

bhavatyaklo viaybhipattau klastathaivbhividhau pradia | 9.38

klo jagatkarati sarvaklnarcrhake reyasi sarvakla ||


Upajti (My)

pratigrahtu mama na kama tu lobhdapathynnamivturasya || 9.39


Upajti (Prem)

sodvegat yatra mada ramaca paropacrea ca dharmap || 9.40


Upajti (V)

jbnada harmyamiva pradpta viea sayuktamivottamnnam |

grhkula cmbviva sravinda rjya hi ramya vyasanraya ca 1 || 9.41


Upajti (Indravajr)

dr |

vayaprakare parihryadukhe rjyni muktv vanameva jagmu || 9.42


Upajti (Has)

sahoita
Upajti (rdr)

lghya hi rjyni vihya rj dharmbhilea vana praveum |

a praveum || 9.44
Upajti (Bl)

jta kule ko hi nara sasattvo dharmbhilea vana pravia |

Upajti (Indravajr)

lobhddhi mohdathav bhayena yo vtamanna punardadta |

lobhtsa mohdathav bhayena satyajya kmn punardadta || 9.46

Cowells edition is corrupt here, he reads: grhkula ca sthita [.. .. .. .. .. .. ..] ramya
vyasanraya ca. The following verses written in italics are missing in Cowells edition and
are supplied from Johnsons edition.
79

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

yaca pradptccharatkathacinnikramya bhya praviettadeva |

Upajti (My)

amapradhna kva ca mokadharmo daapradhna kva ca rjadharma || 9.48


Upajti (Has)

ame raticecchithila ca rjya rjye maticecchamaviplavaca |

amaca taikya ca hi nopapanna toayoraikyamivodakgnyo || 9.49


Upajti (Bl)

tannicaydv vasudhdhipste rjyni muktv amamptavata |

|| 9.50
Upajti (Indravajr)

te ca rjye stu amo yathvatprpto vana nhamanicayena |

Upajti (Indravajr)

rutv naredrtmajamuktavanta pratyuttara matradharo pyuvca || 9.42 (9.52)


Upajti (Indravajr)

yo nicayo matravarastavya nya na yukto na tu klayukta |

okya hitv pitara vayastha syddharmakmasya hi te na dharma || 9.43 (9.53)


Upajti (Indravajr)

nna ca buddhistava ntiskm dharmrthakmevavicaka v |

9.54)
Upajti (Krti)

punarbhavo stti ca kecidhurnstti kecinniyatapratij |

eva yad saayito yamarthastasmt kama bhoktumupasthit r || 9.45 (9.55)

80

Buddha-carita
Upajti (Sl)

arato na kcitsiddho prayatnjjagato sya moka || 9.46 (9.56)


Upajti (Indravajr)

astti kecitparalokamhurmokasya yoga na tu varayati |

9.57)
Upajti (Bhadr)

kecitsvabhvditi varayati ubhubha caiva bhavbhavau ca |

svbhvika sarvamida ca yasmdato pi mogho bhavati prayatna || 9.48 (9.58)


Upajti (Ml)

yadidriy niyata pracra priypriyatva viayeu caiva |

sayujyate yajjarayrttibhica kastatra yatno nanu sa svabhva || 9.49 (9.59)


Upajti (Indravajr)

adbhirhuta amamabhyupaiti tejsi cpo gamayati oam |

bhinnni bhtni arrasasthnyaikya ca dattv jagadudvahati || 9.50 (9.60)


Upajti (Sl)

nirvartate garbhagatasya bhva |

yadtmanastasya ca tena yoga svbhvika tatkathayati tajj || 9.51 (9.61)


Upajti (Buddhi)

9.62)
Upajti (Sl)

sarga vadatvaratastathnye tatra prayatne puruaya ko rtha |

9.63)
Upajti (Indravajr)

kecidvadatytmanimittameva prdurbhava caiva bhavakaya ca |

prdurbhava tu pravadatyayatndyatnena mokdhigama bruvati || 9.54 (9.64)

81

Buddha-carita
Upajti (Krti)

(9.65)
Upajti (Rm)

ityevametena vidhikramea moka sayatnasya vadati tajj |

prayatnavato pi hi vikramea mumukava khedamavpnuvati || 9.56 (9.66)


Upajti (Indravajr)

tatsaumya moke yadi bhaktirasti nyyena sevasva vidhi yathoktam |

eva bhaviyatyupapattirasya satpanaca nardhipasya || 9.57 (9.67)


Upajti (V)

abuddhistapovanebhyo bhavana praveum |

9.68)
Upajti (Upendravajr)

ramabara |

9.69)
Upajti (Ml)

tathaiva lvdhipatirdrumko vantsasnu svapura praviya |

9.70)
Upajti (Bhadr)

evavidh dharmayaapradpt vanni hitv bhavannyabhyu |

apovanddharmanimittameva || 9.61 (9.71)


Vaastha

9.62 (9.72)
Vaastha

ihsti nstti ya ea saaya parasya vkyairna mamtra nicaya |

avetya tattva tapas amena v svaya grahymi yadatra nicitam || 9.63 (9.73)
Vaastha

na me kama sagaata hi darana grahtumavyaktapara parhatam |

buddha parapratyayato hi ko vrajejjano dhakre dha ivdhadeita || 9.64 (9.74)

82

Buddha-carita
Vaastha

(9.75)
Vaastha

asthita yaduktamptaistadavehi sdhviti |

9.76)
Vaastha

anam |

na te prama na hi dharmanicayevala pramya parikatavrat || 9.67 (9.77)


Vaastha

tadevamapyeva ravirmah patedapi sthiratva himavn giristyajet |

9.78)
Vaastha

iti pratij sa cakra garvito yatheamutthya ca nirmamo yayau || 9.69 (9.79)


Vaastha

tata savpau sacivadvijvubhau niamya tasya sthirameva nicayam |

viaavaktrvanugamya dukhitau anairagaty purameva jagmatu || 9.70 (9.80)


, Prahari
,,

durdhara ravimiva dptamtmabhs ta drau na hi pathi ekaturna moktum ||


9.71 (9.81)
, Prahari

tau jtu paramagatergati tu tasya pracchanncarapuruchucn vidhya |


,,

rjna priyasutallasa nu gatv drakyva kathamiti jagmatu kathacit || 9.72


(9.82)
iti rbuddhacarite mahkvye kumrnveao nma navama sarga || 9 ||

83

Buddha-carita

Book X [reybhigamano]
Upajti (Krti)

uttrya gag praca


Upajti (V)

m || 10.2
Upajti (My)

gbhryamojaca nimya tasya vapuca dpta purunattya |

Upajti (Sl)

ta prekya yo nyena yayau sa tasthau yactra tasthau pathi so nvagacchat |

druta yayau ya sadaya sadhra ya kacidste sma sa cotpapta || 10.4


Upajti (Indravajr)

kacittamnarc

snigdhena kacidvacasbhyanadannaiva jagmpratipjya kacit || 10.5


Upajti (Bhadr)

ta jihriyu prekya vicitrave prakravca pathi maunamyu |

dharmasya skdiva sanikarnna kacidanyyamatirbabhva || 10.6


Upajti (Rm)

tadeva kalpa
Upajti (Upendravajr)

bhruvau lala mukhamkaa v vapu karau v caraau gati v |

yadeva yastasya dadara tatra tadeva tasynubabadha caku || 10.8


Upajti (V)

Upajti (Rm)

reyo tha bhart magadhjirasya vhydvimndvipula janaugham |

dadara papraccha ca tasya hetu tatastamasmai purua aasa || 10.10

84

Buddha-carita
Upajti (Rm)

hivriya v viprairya ukto dhigamiyatti |

sa eva kydhipatestanjo nirkyate pravrajito janena || 10.11


Upajti (rdr)

tata rutrtho manas gatrtho rj babhe purua tameva |

vijyat kva pratigacchatti tathetyathaina puruo nvagacchat || 10.12


Upajti (Upendravajr)

cacra bhik sa tu bhikuvaryo nidhya gtri cala ca ceta || 10.13


Upajti (Bhadr)

dya bhaika ca yathopapanna yayau gire prasravaa viviktam |

ha || 10.14
Upajti (Bhadr)

tasminvane lodhravanopaghe mayrandapratiprakuje |

Upajti (Indravajr)

Upajti (rdr)

sa pava pavatulyavrya ailottama ailasamnavarm |

paryakamsthya virocamna akamudyatamivbhrakt || 10.18


Upajti (Rm)

ta rpalakmy ca amena caiva dharmasya nirmamivopadiam |

savismaya prarayavn naredra svayabhuva akra ivopatasthe || 10.19


Upajti (Buddhi)

ta nyyato nyyavat variha sametya papraccha ca dhtusmyam |

85

Buddha-carita
Upajti (Chy)

tata ucau vraakaranle iltale sau niasda rj |

Upajti (V)

prti par me bhavata kulena kramgat caiva parkit ca |

jt vivak suta y yato me tasmdida snehavaco nibodha || 10.22


Upajti (V)

dityaprva vipula kula te nava vayo dptamida vapuca |

kasmdiya te matirakramea bhaikka evbhirat na rjye || 10.23


Upajti (Indravajr)

gtra hi te lohitacadanrha kyasaleamanarhametat |

hasta prajplanayogya ea bhoktu na crha paradattamannam || 10.24


Upajti (Sl)

na ca kama marayitu matiste bhuktvrdhamasmadviayasya ghram || 10.25


Upajti (Indravajr)

eva hi na sytsvajanvamarda klakramepi amaray r |

Upajti (rdr)

atha tvidn kulagarvitatvdasmsu virabhaguo na te sti |

vyhnyanekni vighya vairmay sahyena parjiga || 10.27


Upajti (Indravajr)

tadbuddhimatrnyat

vyatyasya rgdi ha hi trivarga pretyeha vibhraamavpnuvati || 10.28


Upajti (Indravajr)

yo hyarthadharmau paripya kma syddharmakmye paribhya crtha |

Upajti (Bl)

tasmttrivargasya nievaena tva rpametatsaphala kuruva |

86

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

tanniphalau nrhasi kartumetau pnau bhujau cpavikararhau |

i hi tri hi ki punargm || 10.31


Upajti (Sl)

snehena khalvetadaha bravmi naivaryargea na vismayena |

Upajti (Bl)

tadbhukva bhikramakma kmkle si kart priyadharma dharmam |

yvatsvavaapratirparpa na te jarbhyetyabhibhya bhya || 10.33


Upajti (Sl)

aknoti jra khalu dharmamptu kmopabhogevagatirjary |

ataca yna kathayati kmnmadhyasya vitta sthavirasya dharmam || 10.34


Upajti (Indravajr)

dharmasya crthasya ca jvaloke pratyarthibhtni hi yauvanni |

sarakyamnyapi durgrahi km yatastena yath harati || 10.35


Upajti (rdr)

vaysi jrni vimarayati dhryavasthnaparyani |

alpena yatnena amtmakni bhavatyagatyeva ca lajjay ca || 10.36


Upajti (Chy)

ataca lola viayapradhna pramattamaktamadrghadari |

bahucchala yauvanamabhyattya nistrya ktramivvasati || 10.37


Upajti (Bhadr)

tasmdadhra capalapramdi nava vayastvadida vyapaitu |

kmasya prva hi vaya aravya na akyate rakitumidriyebhya || 10.38


Upajti (Prem)

athau cikr tava dharma eva yajasva yaja kuladharma ea |

Vaastha

suvarakeyravidaabhavo maipradpojjvalacitramaulaya |

87

Buddha-carita
,[],

Prahari

ityeva magadhapatir[vaco]1 babhe ya samyagvalabhidiva dhruva babhe |


,,

tacchrutv na sa vicacra rjasnu kailso giririva naikacitrasnu || 10.41


10 ||

These 2 syllables, missing in Cowells edition (where he wrongly identifies the omission as
occurring in line c), are supplied from Johnsons edition.
88

Buddha-carita

Book XI [Kmavigarhao]
Upajti (Ml)

svastho vikra kulaaucauddha auddhodanirvkyamida jagda || 11.1


Upajti (Indravajr)

ncaryametadbhavato bhidhtu jtasya haryakakule vile |

Upajti (Ml)

asatsu maitr svakulnurp na tihati rriva viklaveu |

Upajti (V)

mitri tnti para


Upajti (Sl)

eva ca ye dravyamavpya loke mitreu dharme ca niyojayati |

avptasri dhanni te bhrani nte janayati tpam || 11.5


Upajti (Ml)

Upajti (Ml)

aha

badhnpriynarumukhn vihya prgeva kmnaubhasya hetn || 11.7


Upajti (Rm)

nviebhyo pi tath bibhemi naivanibhyo gaganccyutebhya |

na pvakebhyo nilasahitebhyo yath bhaya me viayebhya ebhya || 11.8


Upajti (Indravajr)

Upajti (Bhadr)

kmbhibht hi na yti arma tripiape ki vata martyaloke |

irvtasakhasya vahne || 11.10

89

Buddha-carita
Upajti (Krti)

jagatyanartho na samo sti kmairmohcca teveva jana prasakta |

tattva viditvaivamanarthabhru prja svaya ko bhilaedanartham || 11.11


Upajti (rdr)

samudravastrmapi gmavpya pra jigati mahravasya |

Upajti (Indravajr)

Upajti (V)

haytpranae |

Upajti (Bl)

aiaca rj tridiva vighya ntvpi dev vaamurva tm |

Upajti (Krti)

balermahedra nahua mahedrdidra punarye nahudupeyu |

svarge kitau v viayeu teu ko vivasedbhgyakulkuleu || 11.16


Upajti (V)

crbar mlaphalbubhak ja vahato pi bhujagadrgh |

Upajti (Indravajr)

Upajti (Indravajr)

svdamalpa viay

sadbhyaca garh niyata ca ppa ka kmasaja viamsasda || 11.19


Upajti (Indravajr)

svsthya ca kmevakuthaln kmn vihtu kamamtmavadbhi || 11.20

90

Buddha-carita
Upajti (Sl)

jey vipatkmini kmasapatsiddheu kmeu mada hyupaiti |

maddakrya kurute na krya yena kato durgatimabhyupaiti || 11.21


Upajti (Indravajr)

yatnena labdh parirakitca ye vipralabhya pratiyti bhya |

tevtmavn ycitakopameu kmeu vidvniha ko rameta || 11.22


Upajti (Indravajr)

anviya cdya ca jtatar ynatyajata pariyti dukham |

Upajti (Ml)

kruddhaugrasarpapratimeu teu kmeu kasytmavato rati syt || 11.24


Upajti (Indravajr)

asthi kudhrtt iva sramey

jrsthikaklasameu teu kmeu kasytmavato rati syt || 11.25


Upajti (Indravajr)

ye rjacaurodakapvakebhya sdhraatvjjanayati dukham |

teu praviddhmiasanibheu kmeu kasytmavato rati syt || 11.26


Upajti (Indravajr)

yatra sthitnmabhito vipatti atro sakdapi bdhavebhya |

hisreu tevyatanopameu kmeu kasytmavato rati syt || 11.27


Upajti (Krti)

girau vane cpsu ca sgare ca yadbhraamarchatyabhilaghamn |

teu drumaprgraphalopameu kmeu kasytmavato rati syt || 11.28


Upajti (V)

trthai prayatnairvividhairavpt kaena ye namiha prayti | 11.29

svapnopabhogapratimeu teu kmeu kasytmavato rati syt |


Upajti (V)

ynarcayitvpi na yti arma vivardhayitv pariplayitv |

agrakarapratimeu teu kmeu kasytmavato rati syt || 11.30

91

Buddha-carita
Upajti (Krti)

hiladaakca |

lsikhapratimeu teu kmeu kasytmavato rati syt || 11.31


Upajti (Indravajr)

sauhrdavileakareu teu kmeu kasytmavato rati syt || 11.32


Upajti (Sl)

sapatnabhtevaiveu teu kmeu kasytmavato rati syt || 11.33


Upajti (Indravajr)

Upajti (Indravajr)

matsyo giratyyasammirth tasmdanartha viay phalati || 11.35


Upajti (Indravajr)

kmstu bhog iti yanmata sydbhogy na kecitparigayamn |

vastrdayo dravyagu hi loke dukhapratkra iti pradhry || 11.36


Upajti (Indravajr)

ia hi tarapraamya toya kunnahetoraana tathaiva |

vttapbvvaraya vema kaupnatvaraya vsa || 11.37


Upajti (Sl)

nidrvightya tathaiva ayy yna tathdhvaramananya |

tathsana sthnavi
Upajti (Indravajr)

dukhapratkranimittabhtstasmtprajn viay na bhogy |

| 11.39
Upajti (Indravajr)

ya pittadhena vidahyamna takriy bhoga iti vyavasyet |

92

Buddha-carita
Upajti (My)

kmevanaiktikat ca yasmdato pi me teu na bhogasaj |

ya eva bhv hi sukha diati ta eva dukha punarvahati || 11.41


Upajti (Prem)

guri vssyaguri caiva sukhya te hyasukhya gharme |

cadravacadanameva coe sukhya dukhya bhavati te || 11.42


Upajti (My)

ato pi naiktasukho sti kacinnaiktadukha purua prhivym || 11.43


Upajti (Bl)

nitya hasatyeva hi naiva rj na cpi satapyata eva dsa || 11.44


Upajti (V)

sagakhapratimo hi rj lokasya heto parikhedameti || 11.45


Upajti (Sl)

athpi virabhamupaiti neha ki nma saukhya cakitasya rja || 11.46


Upajti (rdr)

tatrpi caika bhavana nievya rama parrthe nanu rjabhva || 11.47


Upajti (Indravajr)

rjyo pi vse yugamekameva kutsanirodhya tathnnamtr |

Upajti (V)

tuau ca saty puruasya loke sarve vie nanu nirvie || 11.49


Upajti (Indravajr)

tannsti kmn prati sapratrya keme iva mrgamanuprapanna |

i pratij khalu playati || 11.50

93

Buddha-carita
Upajti (My)

na hyasmyamarea vanapravio na atrubairavadhtamauli |

Upajti (Indravajr)

yo dadaka kupita bhujaga muktv vyavasyeddhi punargrahtum |

Upajti (Bl)

Upajti (Buddhi)

Upajti (Bl)

Upajti (Sl)

Upajti (Prem)

neccheyamptu tridive pi rjya nirmaya ki vata mnueu || 11.57


Vaastha

anartha ityttha mamrthadarana kay trivargo hi na cpi tarpaka || 11.58


Vaastha

pade tu yasminna jar na bhrut na janma naivoparamo na vdhaya |

tameva manye pururthamuttama na vidyate yatra puna puna kriy || 11.59


Vaastha

yadapyavoca pariplyat jar nava vayo gacchati vikriymiti |

94

Buddha-carita
Vaastha

svakarmadakaca yad tu ko jagadvayasu sarveu ca savikarati |

vinakle kathamavyavasthite jar pratky vidu amepsun || 11.61


Vaastha

jaryudho vydhivikrasyako yadtako vydha ivrita sthita |

vanritstudan vayaprakara prati ko manoratha || 11.62


Vaastha

suto yuv v sthaviro thav iustath tvarvniha kartumarhati |

Vaastha

yadttha v dptaphal kulocit kuruva dharmya makhakriymiti |

namo makhebhyo na hi kmaye sukha parasya dukhakriyaypadiyate || 11.64


Vaastha

para hi hatu vivaa phalepsay na yuktarpa karutmana sata |

Vaastha

bhavecca dharmo yadi nparo vidhirvratena lena manaamena v |

tathpi naivrhati sevitu kratu viasya yasmin paramucyate phalam || 11.66


Vaastha

ihpi tvatpuruasya tihata pravartate yatparahisay sukham |

Vaastha

Vaastha

va vaca kameth amatattvanihuram || 11.69


Vaastha

athedravaddivyava avadarkavadguairava reya ihva gmava |

avyurryairava satsutn ava riyaca rjannava dharmamtmana || 11.70

95

Buddha-carita

Vaastha

himriketdbhavasaplavtare yath dvijo yti vimokayastanum |

himriatru kayaatrughtinastathtare yhi vimocayanmana || 11.71


Vaastha

Vaastha

sthira pratijya tatheti prthive tata sa vaivataramrama yayau |

96

Buddha-carita

Book XII [Aradarano]

pathy loka

tata amavihrasya munerikvkucadram |

arasyrama bheje vapu prayanniva || 12.1

sa klmasagotrea tenlokyaiva drata |

uccai svgatamityukta sampamupajagmivn || 12.2

navipul

bahumnavilbhy daranbhy pibanniva2 || 12.4

vidita me yath saumya nikrto bhavandasi |

accaiva prja caiva manastava |

yastva prpta riya tyaktv lat viaphalmiva || 12.6


navipul

ncarya jravayaso yajjagmu prthiv vanam |

apatyebhya riya dattv bhuktocchimiva srajam || 12.7

ida me matamcarya nave vayasi yadbhavn |

abhuktveva riya prpta sthito viayagocare || 12.8

tadvijtumima dharma parama bhjana bhavn |

jnaprvamadhihya ghra dukhrava tara || 12.9

The pathy form of the metre should be presumed in the loka verses unless otherwise
indicated.
2
Written pivanniva in the text, which must be a misprint.
97

Buddha-carita

iye yadyapi vijte stra klena vartate |

gbhrydvyavasycca suparkyo bhavn mama || 12.10

iti vkyamarasya vijya sa nardhipa |

babhva paramaprta provcottarameva ca || 12.11


navipul

viraktasypi yadida saumukhya bhavata param |

tvaddarandaha manye titruriva ca plavam || 12.13

tasmdarhasi tadvaktu vaktavya yadi manyase |

jarmaraarogebhyo yathya parimucyate || 12.14

ityara kumrasya mhtmydeva codita |

sakipta kathay cakre svasya strasya nicayam || 12.15

yath bhavati sasro yath vai parivartate || 12.16

tattvatsattvamityukta sthirasattva parehi na || 12.17

paca bhtnyahakra buddhimavyaktameva ca || 12.18

vikra iti buddhi tu viaynidriyi ca |

pipda ca vda ca pypastha tath mana || 12.19

98

Buddha-carita

asya ketrasya vijnt ketraja iti saji ca |

ketraja iti ctmna kathayatytmacitak || 12.20

saputra pratibuddhaca prajpatirihocyate || 12.21

jyate jryate caiva budhyate mriyate ca yat |

tadvyaktamiti vijeyamavyakta tu viparyayt || 12.22

sthito smistritaye yastu tatsattva nbhivartate || 12.23

vipratyaydahakrtsadehdabhisaplavt |

avienupybhy sagdabhyavaptata || 12.24

tatra vipratyayo nma viparta pravartate |

anyath kurute krya matavya manyate nyath || 12.25

bravmyahamaha vedmi gacchmyahamaha sthita |

ithaivamahakrastvanahakra vartate || 12.26

yastu bhvena sadigdhnekbhvena payati |

ya evha sa eveda mano buddhica karma ca |

yacaiva sa gaa so hamiti ya so bhisaplava || 12.28

aviea vieaja pratibuddhprabuddhayo |

99

Buddha-carita

namaskravaakrau prokabhyukadaya |

anupya iti prjairupyaja pravedita || 12.30

sajjate yena durmedh manovkkarmabuddhibhi |

mamedamahamasyeti yaddukhamabhimanyate |

vijeyo bhyavapta sa sasre yena ptyate || 12.32

ityavidy hi vidvsa pacaparv samhate |

tamo moha mahmoha tmisradvayameva ca || 12.33

mahmohastvasamoha kma ityavagamyatm || 12.34

yasmdatra ca bhtni pramuhyati mahtyapi |

tmisramiti ckrodha krodhamevdhikurvate |

vida cdhatmisramavida pracakate || 12.36

anayvidyay bla sayukta pacaparvay |

sasre dukhabhyihe janmasvabhiniicyate || 12.37

dra rot ca mat ca krya karaameva ca |

ahamityevamgamya sasre parivartate || 12.38

ityebhirhetubhirdhman tamasrota pravartate |

hetvabhve phalbhva iti vijtumarhasi || 12.39

100

Buddha-carita

tatra samyagmatirvidynmokakma catuayam |

pratibuddhprabuddhau ca vyaktamavyaktameva ca || 12.40


mavipul

yathvadetadvijya ketrajo hi catuayam |

rjava javat hitv prpnoti padamakaram || 12.41

ityartha brhma loke paramabrahmavdina |

brahmacarya caratha brhman vsayati ca || 12.42

abhyupya ca papraccha padameva ca naihikam || 12.43

brahmacaryamida carya yath yvacca yatra ca |

dharmasysya ca paryata bhavn vykhytumarhati || 12.44

ityaro yathstra vispartha samsata |

tamevnyena kalpena dharmamasmai vyabhata || 12.45

samudcravistra lamdya vartate || 12.46

satoa paramsthya yena tena yatastata |

12.48
mavipul

atho vivikta kmebhyo vypddibhya eva ca |

vivekajamavpnoti prvadhyna vitarkavat || 12.49

101

Buddha-carita

tacca dhyna sukha prpya tattadeva vitarkayan |

aprvasukhalbhena hriyate blio jana || 12.50

amenaivavidhenya kmadveavigarhi |

brahmalokamavpnoti paritoea vacita || 12.51

jtv vidvn vitarkstu manasakobhakrakn |

tadviyuktamavpnoti dhyna prtisukhnvitam || 12.52

hriyamastay prty yo viea na payati |

sthna bhsvarampnoti devevbhsurevapi || 12.53

yastu prtisukhttasmdvivecayati mnasam |

tatra kecidvyavasyati moka ityapi mnina |

sukhadukhaparitygdavyprcca cetasa || 12.55 (57)

yastu tasminsukhe magno na vieya yatnavn |

(55)

caturtha dhynampnoti sukhadukhavivarjitam || 12.57 (56)


navipul

Cowells edition reads:


, which would give an Anuubh variation, which is not
acceptable in Avaghoas prosody.
102

Buddha-carita

charrim |

kmebhya iva satprjo rpdapi virajyate || 12.60

arre khni ynyasya tnydau parikalpayan |

ghanevapi tato dravyevkamadhimucyate || 12.61

kasamamtmna sakipya tvaparo budha |

tadaivnatata payan vieamadhigacchati || 12.62

adhytmakualevanyo nivartytmnamtman |

tato mujdikeva akuni pajardiva |

yate || 12.64

etattatparama brahma nirliga dhruvamakaram |

yanmoka iti tattvaj kathayati mania || 12.65

ityupyaca mokaca may sadaritastava |


navipul

yadi jta yadi rucir yathvatpratipadyatm || 12.66


navipul

ima pathnamsdya mukt hyanye ca mokia || 12.67

Cowells edition reads: ruci, which would give a light syllable at the end of the pda, but
navipul needs a heavy syllable after the three light ones.
103

Buddha-carita

iti tasya sa tadvk

prvahetubalaprpta pratyuttaramuvca sa || 12.68

ruta jnamida skma parata parata ivam |

ketrevasyparitygdavaimyetadanaihikam || 12.69

manye prasavadharma vjadharmameva ca || 12.70

viuddho yadyapi hytm nirmukta iti kalpyate |1 (ab = 12.71ab)

bhya pratyayasadbhvdamukta sa bhaviyati || 12.71

navipul

rohati pratyayaistaistaistadvatso pi mato mama || 12.72

ca kalpyate |

atyatastatparityga satytmani na vidyate || 12.71 (cd = 12.73cd)


navipul

hitv hitv trayamida vieastpalabhyate |

tmanastu sthitiryatra tatra skmamida trayam || 12. 72 (12.74)

skmatvccaiva domavyprcca cetasa |

drghatvdyuacaiva mokastu parikalpyate || 12.73 (12.75)

ahakraparitygo yacaia parikalpyate |

satytmani paritygo nhakrasya vidyate || 12.74 (12.76)

Johnson inserts 2 extra verses inserted at this point, written in italics here. The rest of the
verse numbers in this chapter in Johnsons edition are affected by this, and are placed in
brackets in this edition henceforth.
104

Buddha-carita

sakhydibhiramuktaca nirguo na bhavatyayam |

tasmdasati nairguye nsya moko bhidhyate || 12.75 (12.77)

guino hi gun ca vyatireko na vidyate |


navipul

rpobhy virahito na hyagnirupalabhyate || 12.76 (12.78)

prgdehnna bhaveddeh prgguebhyastath gu |

kasmddau vimukta saarr badhyate puna || 12.77 (12.79)

ketrajo viarraca jo v sydaja eva v |

yadi jo jeyamasysti jeye sati na mucyate || 12.78 (12.80)

athja iti siddho va kalpitena kimtman |

vinpi hytmanjna prasiddha khakuyavat || 12.79 (12.81)

(12.82)

iti dharmamarasya viditv na tutoa sa |

(12.83)

vieamatha ururudrakasyrama yayau |

(12.84)

sajsajitvayordoa jtv hi munirudraka |

kicinytpara lebhe sajsajtmik gatim || 12.83 (12.85)

yasmcclabane skme sajsaje tata param |

(12.86)

nsaj naiva sa

105

Buddha-carita
mavipul

yataca buddhistatraiva sthitnyatrpracri |

skmpdi tatastatra nsajitva na sajit || 12.85 (12.87)

yasmcca tamapi prpya punarvartate jagat |

bodhisattva para prepsustasmdudrakamatyajat || 12.86 (12.88)

bheje gayasya rjarernagarsajamramam || 12.87 (12.89)

atha nairajantre ucau uciparkrama |

cakra vsamektavihrbhivrat muni || 12.88 (12. 90)


2

<xxx> tatprva pacedriyavaoddhatn |

tapa <xx> vratino bhikn paca niraikata || (12.91)


mavipul

puyrjitadhanrogyamidriyrth ivevaram || 12.89 (12.92)


mavipul

sapjyamnastai prahvairvinaynatamrtibhi |

tadvaasthyibhi iyairlolairmana ivedriyai || 12.90 (12.93)


navipul

dukari samrebhe tapsyanaanena sa || 12.91 (12.94)

upavsavidhn nekn kurvan naradurcarn |


mavipul

vari akarmaprepsurakarotkryamtmana || 12.92 (12.95)

Ed: This line could be either pathy or mavipul. The next line could be either navipul or
bhavipul.
2
Johnsons edition inserts this verse here, along with the translation. The numbering in
Johnsons edition is again affected by this change.
106

Buddha-carita

annakleu caikaikai sakolatilataulai |

apraprasasrapra prepsuraprayat || 12.93 (12.96)

(12.97)

re nyacakuam |
navipul

kumudnmiva aracchuklapakdicadram || 12.95 (12.98)


mavipul

tvagasthieo nieairmedapiitaoitai |

ko pyakagbhrya samudra iva sa vyabht || 12.96 (12.99)

atha kaatapaspaavyarthakliatanurmuni |

bhavabhrurim cakre buddhi buddhatvakkay || 12.97 (12.100)

nya dharmo virgya na bodhya na muktaye |

jabumle may prpto yastad sa vidhirdhruva || 12.98 (12.101)

na csau durbalenptu akyamitygatdara |

(12.102)

kutpipsramaklta ramdasvasthamnasa |

(12.103)

navipul

satarpitedriyatay manasvsthyamavpyate || 12.101 (12.104)


navipul

svasthaprasannamanasa samdhirupapadyate |

samdhiyuktacittasya dhynayoga pravartate || 12.102 (12.105)

107

Buddha-carita

dhynapravartanddharm prpyate yairavpyate |


navipul

(12.106)

tasmdhramlo yamupya itinicaya |

(12.107)

bhaktyvanatakhgrairdattahastastaadrumai || 12.105 (12.108)


navipul

atha gopdhipasut daivatairabhicodit |

atra nadabalgamat || 12.106 (12.109)


navipul

sitaakhojjvalabhuj nlakabalavsin |
mavipul

sapheamlnlburyamuneva saridvar || 12.107 (12.110)

s raddhvardhitaprtirvikasallocanotpal |

iras praipatyaina grhaymsa pyasam || 12.108 (12.111)

bodhiprptau samartho bhtsatarpitaaidriya || 12.109 (12.112)

paryptpynamrtaca srdha suyaas muni |

ktidhairyaikabhraika akravavalbabhau || 12.110 (12.113)

maniamivtmna nirmukta pacadhtava || 12.111 (12.114)

vyavasyadvityo tha dvalstrabhtalam |


bhavipul

(12.115)

108

Buddha-carita
Vaastha

tatastadn gajarjavikrama padasvanennupamena bodhita |

mahmunergatabodhinicayo jagda klo bhujagottama stutim || 12.113 (12.116)


Vaastha

yath mune tvaccaravapit muhurmuhurnianatva medin |

yath ca te rjati sryavatprabh dhruva tvamia phalamadya bhokyase || 12.114


(12.117)
Vaastha

yath bhramatyo divi vyapaktaya pradakia tv kamalka kurvate |

yath ca saumy divi vti vyavastvamadya buddho niyata bhaviyasi || 12.115


(12.118)
Vaastha

(12.119)
Vaastha

tata sa paryakamakapyamuttama babadha suptoragabhogapiitam |

(12.120)

bhinadmi tvadbhuvi na
,,

Rucir

,,

ltmani || 12.118 (12.121)

109

Buddha-carita

Book XIII [Mravijayo]


Upajti (Indravajr)

tatropavie prajahara lokastatrsa saddharmaripustu mra || 13.1


Upajti (Indravajr)

ya kmadeva pravadati loke citryudha pupaara tathaiva |

kmapracrdhipati tameva mokadvia mramudharati || 13.2


Upajti (Bl)

papracchurena manaso vikra sa tca tcaiva vaco babhe || 13.3


Upajti (Has)

jigurste viaynmadyn tasmdaya me manaso vida || 13.4


Upajti (Krti)

yadi hyasau mmabhibhya yti lokya ckhytyapavargamrgam |

Upajti (Indravajr)

tadyvadevaia na labdhacakurmadgocare tihati yvadeva |

Upajti (Ml)

so vatthamla sasuto bhyagacchadasvsthyakr manasa prajnm || 13.7


Upajti (Has)

atha prata munimsanastha pra titru bhavasgarasya |

viajya savya karamyudhgre kraareedamuvca mra || 13.8


Upajti (V)
[]

vaica [yajaica]1 vinya lokn lokn parn prpnuhi vsavasya || 13.9

The lacuna in Cowells text is supplied from Johnsons edition.


110

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

path hi nirytumaya yaasyo yo vhita prvatamairnaredrai |

jtasya rjarikule vile bhaikkamalghyamida prapattum || 13.10


Upajti (Chy)

athdya nottihasi nicittm bhava sthiro m vimuca pratijm |

mayodyato hyea ara sa eva ya sryake mnaripau vimukta || 13.11


Upajti (Sl)

naptpyabhavadvicitta |

sa cbhavacchtanurasvatatra ke yuge ki vata durbalo nya || 13.12


Upajti (Sl)

tatkipramuttiha labhasva saj vo hyaya tihati lelihna |

Upajti (Sl)

ityevamukto pi yad nirstho naivsana kyamunirbibheda |

ara tato smai visasarja mra ka


Upajti (V)

Upajti (Sl)

ailedraputr prati yena viddho devo pi abhucalito babhva |

na citayatyea tameva va ki sydacitto na ara sa ea || 13.16


Upajti (V)

tasmdaya nrhati pupava na haraa npi raterniyogam |

arhatyaya bhtagaairaeai satrsantarjanatanni || 13.17


Upajti (Bl)

sasmra mraca tata svasainya vidhvasana kyamunecikran |

nnraycnucar paryu aradrumaprsagadsihast || 13.18


Upajti (Krti)

varhamnvakharoravaktr vyghrarkasihadviradnanca |

ekeka naik

111

Buddha-carita
Upajti (Has)

ajsu sakt ghaajnavaca daryudhcaiva nakhyudhca |

kabadhahast bahumrtayaca bhagnrdhavaktrca mahmukhca || 13.20


Upajti (Indravajr)

tmrru lohitaviducitr khavgahast haridhmrake |

labasrajo vraalabakarcarmbarcaiva nirabarca || 13.21


Upajti (Bl)

vetrdhavaktr haritrdhakystmrca dhmr harayo sitca |

vyottarsagabhujstathaiva praghuaghakulamekhalca || 13.22


Upajti (Sl)

lca iupram |

urabhravaktrca vihagamca mrjravaktrca manuyaky || 13.23


Upajti (Has)

prakrake ikhino rdhamu rajjvabar vykulaveanca |

Upajti (Indravajr)

cikrurkagatca kecitkecicca cerustarumastakeu || 13.25


Upajti (Krti)

nanarta kacidbhramayastrila kaciddha pusphrja gad vikaran |

Upajti (Sl)

evavidh bhtaga samatttadbodhimla parivrya tasthu |

Upajti (Bl)

ta prekya mrasya ca prvartre kyarabhasyaiva ca yuddhaklam |

Upajti (Sl)

vivagvavau vyurudravegastr na rejurna babhau aka |

tamaca bhyo vitatra rtre sarve ca sacukubhire samudr || 13.29

112

Buddha-carita
Upajti (Ml)

mra prati krod


Upajti (Bl)

mre nukap manas pracakrurvirgabhvttu na roamyu || 13.31


Upajti (Bl)

tadbodhimla samavekya kra histman mrabalena tena |

Upajti (Has)

na cukubhe npi yayau vikra madhye gav siha ivopavia || 13.33


Upajti (Indravajr)

mrastato bhtacammudrmjpaymsa bhayya tasya |

svai svai prabhvairatha ssya sen taddhairyabhedya mati cakra || 13.34


Upajti (Sl)

keciccalannaikavilabijihvstkogradar harimaalk |

vidritsy sthiraakukar satrsayata kila nma tasthu || 13.35


Upajti (Sl)

tebhya sthitebhya sa tathvidhebhya rpea bhvena ca druebhya |

na vivyathe nodvivije mahri kran sublebhya ivoddhatebhya || 13.36


Upajti (Bl)

tastabha bhu sagadastato sya puradarasyeva pur savajra || 13.37


Upajti (V)

kecitsamudyamya ilstarca viehire naiva munau vimoktum |

Upajti (V)

tasthurnabhasyeva na cvapetu sadhybhrapd iva naikavar || 13.39

113

Buddha-carita
Upajti (V)

cikepa tasyopari dptamanya kaagar

yanmuktamtra gaganasthameva tasynubhvcchatadh babhva || 13.40


Upajti (Indravajr)

kacijjvalannarka ivodita khdagravara mahadutsasarja |

crnni cmkarakadar kalptyaye meruriva pradpta || 13.41


Upajti (Bl)

tadbodhimle pravikryamamagravara tu savisphuligam |

apatravara || 13.42
Upajti (Krti)

arracittavyasantapaistairevavidhaistaica niptyamnai |

naivsancchkyamunicacla sva nicaya badhumivopaguhya || 13.43


Upajti (rdr)

athpare nirjagalurmukhebhya sarpnvijrebhya iva drumebhya |

Upajti (V)

ata savidyuta sanicaagho |

tasmin drume tatyajuramavara tatpupavara rucira babhva || 13.45


Upajti (Sl)

cpe tha vo nihito parea jajvla tatraiva na nipapta |

anvarasytmani dhryamo durmaraasyeva narasya manyu || 13.46


Upajti (Indravajr)

paceavo nyena tu vipramuktstasthurnayatyeva munau na petu |

sasrabhrorviayapr
Upajti (Ml)

so prptaklo vivaa papta doevivnarthakareu loka || 13.48


Upajti (Bl)

str meghakl tu kaplahast kartu mahre kila mohacittam |

babhrma tatrniyata na tasthau caltmano buddhirivgameu || 13.49

114

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

kacitpradpta praidhya cakurnetrgninviavaddidhaku |

Upajti (Indravajr)

gurv ilmudyamayastathnya arma mogha vihataprayatna |

nireyasa jnasamdhigamya kyaklamairdharmamivptukma || 13.51


Upajti (Ml)

sattvni yai sacukucu samatdvajrhat dyau phalatti matv || 13.52


Upajti (Prem)

rtrau ca tasymahanva digbhya khag ruvata paripeturrtt || 13.53


Upajti (Rm)

te pradaistu tathvidhaistai sarveu bhtevapi kapiteu |

munirna tatrsa na sacukoca ravairgarutmniva vyasnm || 13.54


Upajti (Chy)

bhayvahebhya pariadgaebhyo yath yath naiva munirbibhya |

Upajti (V)

bhta t

Upajti (Bl)

cha arma |

naia tvay kapayitu hi akyo mahgirirmerurivnilena || 13.57


Upajti (Sl)

anekakalpcitapuyakarm na tveva jahydvyavasyamea || 13.58


Upajti (Bl)

yo nicayo hyasya parkramaca tejaca yady ca day prajsu |

aprpya notthsyati tattvamea tamsyahatveva sahasrarami || 13.59

115

Buddha-carita
Upajti (Indravajr)

kha hi mathnan labhate huta bhmi khanan vidati cpi toyam |

Upajti (Sl)

tallokamrtta karuyamno rogeu rgdiu vartamnam |

mahbhiagnrhati vighnamea jnauadhrtha parikhidyamna || 13.61

hi kumrgai sanmrgamanvicchati ya ramea |

sa daiika kobhayitu na yukta sudeika srtha iva pranae || 13.62


Upajti (Indravajr)

sattveu naeu mahdhakrairjnapradpa kriyama ea |

ryasya nirvpayitu na sdhu prajvlyamnastamasva dpa || 13.63


Upajti (Indravajr)

yaced
Upajti (Krti)

jnadrumo dharmaphalapradt notpana hyarhati vardhamna || 13.65


Upajti (Indravajr)

tasmin jighs tava nopapann rte jagadbadhanamokaheto || 13.66


Upajti (Bhadr)

sthne tathsminnupavia ea yathaiva prve munayastathaiva || 13.67


Upajti (Indravajr)

e hi nbh

bhmerato nyo sti hi na pradeo vea samdherviayo hitasya || 13.68


Upajti (Bl)

na |

virabhitu na kamamadhruv rcale pade ki padamabhyupaii || 13.69

116

Buddha-carita
Vaastha

tata sa sarutya ca tasya tadvaco mahmune prekya ca niprakapatm |

jagma mro viman hatodyama arairjagaccetasi yairvihanyase || 13.70


Vaastha

dia pradudrva tato sya s camrhatrayeva dviat dviaccam || 13.71


, Mlin

dravati saparapake nirjite pupaketau


,

jayati jitatamaske nrajaske mahrau |


,

yuvatiriva sahs dyaucake sacadr


,

surabhi ca jalagarbha pupavara papta || 13.72


tathpi ppyasi nirjite gate dia prasedu prababhau nikara |

117

Buddha-carita

Book XIV

pathy loka

tato mrabala jitv dhairyea ca amena ca |

paramrtha vijijsu sa dadhyau dhynakovida || 14.1

navipul

sarveu dhynavidhiu prpya caivaryamuttamam |

sasmra prathame yme prvajanmaparaparm || 14.2

amutrhamaya nma cyutastasmdihgata |

iti janmasahasri sasmrnubhavanniva || 14.3

tspapattiu |

tata sattveu kruya cakra karutmaka || 14.4

atra khalu loko ya paribhramati cakravat || 14.5

ityeva smaratastasya babhva niyattmana |

kadalgarbhanisra sasra iti nicaya || 14.6

dvitye tvgate yme so dvityaparkrama |

divya caku para lebhe sarvacakumat vara || 14.7

tatastena sa divyena pariuddhena caku |

dadara nikhila lokamdara iva nirmale || 14.8

pracyuti cop

The pathy form of the metre should be presumed in the loka verses unless otherwise
indicated.
118

Buddha-carita

ime nye ubhakarma pratihate tripiape || 14.10

navipul

navipul

ue |

pyyate kvathita kecidagnivaramayorasam |

ropyate ruvato nye niaptastabhamyasam || 14.12

pacyate piavatkecidayaskubhvavmukh |

dahyate karua keciddptevagrariu || 14.13

kecittkairayodarairbhakyate druai vabhi |

iryasairiva || 14.14

keciddhaparirt tacchybhikkia |

asipatra vana nla baddh iva viatyam || 14.15

pyate druvat kecitkuhrairbahubhava |

dukhe pi na vipadyate karmabhirdhritsava || 14.16

navipul

phala tasyedamavaairdukhamevopabhujyate || 14.17

svda sa kimete karoti sukhamavapi || 14.18

etatpariate kle kroadbhiranubhyate || 14.19

119

Buddha-carita

yadyeva ppakarma payeyu karma phalam |

navipul

vameyuruarudhira marmasvabhihat iva || 14.20


rrebhyo pi dukhebhyo nrakebhyo manasvina |

ime nye karmabhicitraicittavispadasabhavai |

tiryagyonau vicitrymupapannstapasvina || 14.22 (14.21)

msatvagbladatrtha vairdapi maddapi |

badhn payatmapi || 14.23 (14.22)

bhavipul

aaknuvato pyava kuttararamapit |

go vabhtca vhyate pratodakatamrtaya || 14.24 (14.23)

vhyate gajabhtca balyso pi durbalai |

akuakliamrdhnastit pdapribhi || 14.25 (14.24)

satsvapyanyeu dukheu dukha yatra vieata |

parasparavirodhcca pardhnatayaiva ca || 14.26 (14.25)

khasth khasthairhi bdhyate jalasth jalacribhi |

sthalasth sthalasasthaistu prpyate cetaretarai || 14.27 (14.26)

upapannstath ceme mtsarykrtacetasa |

(14.27)

navipul

scchidropamamukh parvatopamakukaya |

kuttarajanitairdukhai pyate dukhabhgina || 14.29 (14.28)

120

Buddha-carita

puru

sarvath ivivaddadyccharrvayavnapi || 14.30 (14.30)

ay samabhikrt ghryam svakarmabhi |

api || 14.31 (14.29)

ime nye naraka prpya garbhasaje ucihrade |

upapann manuyeu dukhamarchati jatava || 14.32 (14.31)1

At this point the original section of Buddhacarita breaks off, it is supplemented by


and Chinese translations has been translated in Johnsons edition. But as these throw no light
on Avaghoas prosody they are omitted here.
121

You might also like