21.

YZYILDA ETMDE LDERLK

Ayn zamanda MEB D likiler Eski Genel Mdr olan Gazikent niversitesi
Rektr Prof. Dr. brahim zdemir yapt sunumda 21. YZYILDA ETMDE
LDERLK konusunu katlmclarla paylat. Gazikent niversitesinin kurulmas iin
canla bala alan Hasan Kalyoncuyu rahmetle anarak konumasna balayan
ZDEMR nsan, lemde hayl ettii mddete yaar tespitinden sonra Einsteinn
Hayal etmek bilmekten daha nemlidir! tespitini hatrlatarak ufuk sahibi olmann
ap konusunda arpc tespitlerde bulundu.
Sosyal sorumluluk ve vizyon olarak snrlar amak gerektiini ifade eden
ZDEMR szlerini yle srdrd:
Deimek veya deimemek? Btn mesel bu! Srekli deien, kreselleen
dnya bize sadece iki alternatif sunuyor:
1) Deiime direnip kaybetmek.
2) Kaybetmemek iin deimek.

Nietzsche Derisini deitiremeyen ylan lr der. Bizler de zihniyetimizi
deitirmezsek ayakta duramayz.

DEM GRMEK VE ANLAMAK
Mevlana der ki:
"Her gn yeni bir yerden gemek ne iyi,
Her gn yeni bir yere konmak ne gzel,
Bulanmadan, donmadan akmak ne ala!
Dn, dnle gitti cancazm!
Neler sylemek gerekirse dne ait,
Bugn yeni eyler sylemek lazm.

retmen yeni bir derse girdiinde yeni olarak ne syleyebiliyor? Dn geti nk.
Meseleye buradan bakmak lazm O halde gelecek okuna hazr myz? Bunu
dnmeliyiz. Bizler, kendi deiimimizin znesi olmalyz. Deiimin sorumluluu
bizdedir. Bu yzden nce kendimizden balamamz gerekiyor. Gzlerimizi yeni olana,
artc olana, en radikal grnene kapatmamay renmeliyiz.

OKUL LDERLNN GELTRLMES PROJES
Bakanlmz tarafndan, OECD Okul Liderliinin Gelitirilmesi Projesi birikimini
eitim sistemimizin yararna deerlendirmek amacyla 09-10 Nisan 2009 tarihlerinde
Ankarada Okul Liderlii Anlaynda Deiim Zaman: Yeniliki, Gelien ve
Paylalan Liderlik adl konferans dzenlendi. Konferansa eitimin farkl
dzeylerinden yurtii ve yurtdndan katlan uzman, retmen, eitim yneticisi, eitim
denetisi, akademisyen ve brokratlar okul liderliini gelitirme alannda dnyadaki
eilimleri, gelimeleri, farkl bak alarn ve uygulamalarn tartma frsat bulmular;
altaylarda kendi deneyim ve bilgilerini dier katlmclarla paylamlardr. Konuyla
ilgili bulgulara bu balamda deinmek istiyorum:

Okul liderlii, renme kalitesini etkilemektedir. renme kalitesinin bir gstergesi
olarak dikkate alndnda okullarn elde ettii eitimsel sonular iin okul liderlii kilit
nemde bir rol oynamaktadr. Okul liderlii, retmenlerin motivasyonunu, kapasitesini,
okul iklimini ve evresini etkilemek suretiyle ayn zamanda frsat eitlii ve okul etkililii
zerinde de etkilidir. rnein farkl performans dzeylerine sahip retmenler
tarafndan eitilen rencilerin drt yl sonundaki performanslar arasnda % 50den
fazla fark tespit edilmitir. Bu farkllk, retmene salanan srekli mesleki geliim
desteine atfedilmitir.

Okul Liderlii Niin nemlidir?
Peter Druckerin ifade ettii gibi Gideceiniz yeri bilmiyorsanz, vardnz yerin
nemi yoktur. Bu sebeple okul liderlii ok nemlidir. Bunun sebepleri: Btn ocuklar
iin mmkn olan en iyi eitimin verilmesi, Kaliteli ve an ruhuna uygun bir eitim
srecinin gerekletirilmesi, Beklentileri karlayabilecek eitim ortamlarnn yaratlmas,
Mesleki yeterliklerin gelitirilmesi ve daha iyi okul ktlarnn elde edilmesi

Okul liderlii, retmen performansna etkisi nedeniyle renme kalitesini etkiler.
Okul Liderliinin Gelitirilmesi konferansnn sonular balamnda unlar
syleyebiliriz:
Mevcut yap okul liderliinin gelimesini snrlamaktadr. nk mevcut liderlik
rolleri ynetim arlkldr. Bunun yerine retim liderlii n plana kmaldr.
Uygulamada iyi liderlik rnekleri bulunmakla birlikte bunlarn daha yaygn tantlmas
gerekmektedir.

NASIL BR DNYADA YAAYACAIZ?
J. Attalinin alntlarsak; 2050de yeryznn neye benzeyecei bugnden
kararlatrlyor. 2100de ne olaca bugnden hazrlanyor. ocuklarmz ve torunlarmz
yaanabilir bir dnyada m oturacaklar, yoksa bizi nefretle anarak bir cehennemin
iinden mi geecekler? Bunlar bizim davran tarzmz belirleyecek.
Onlara yaanabilir bir dnya brakmak iin gelecei dnme zahmetine girmemiz
ve gelecein nereden geldiini, onu nasl ekillendirebileceimizi anlamamz gerekiyor.

GELECEK VZYONLARI
George FRIEDMAN: ABD'nin nde gelen dnce kurulularndan, Stratfor'un
sahibidir. nmzdeki yzyln sonlarnda in ve Rusya gibi lkelerin gerileyip yerlerini
Trkiye, Japonya, Meksika ve Polonya gibi yeni dnya glerine brakacan ne srd.
Grleri yle: Rusa veya ince'yi brakn; Trke ve Japonca ile Polonya, Meksika
dillerini renmeye bakn.
Trkiye ok parlak bir gelecek ve yksek dzeyde umut vaat eden bir lke.
Avrupann bymesi, snrlarnn daha istikrarl olmas ve Orta Douya ulaabilmesi
Trkiyenin yeliine bal.
nsan haklar ve demokrasi uygulamalaryla ilgili hala kaydedilmesi gereken belli
aamalar var ama Trkiyenin ekonomik gelimesi de kesintisiz sryor.
nmzdeki srete dnya ok kutuplu olacak: in, Hindistan ve ran gibi gler
etkinleecek.
Ortadou'da despot iktidarlar slamc /Muhafazakar hkmetler glenecek.
Trkiye ekonomik bymesi, canl orta snf ve sosyo-ekonomik konumuyla
Ortadou'da ve uluslar aras alanda daha byk rol oynayabilecek.
Trkiye, gen nfusunu eitebilir ve igcne katabilirse 2025'in ykselen
kaplanlar arasna girebilecek.

Lider?
Thomas Carlyle der ki: "Halk kitlesi yerde yatan ve ryen bir saman gibidir.
Byk adamlar, yani kahramanlar ise gkten den, saman tututuran, halk kitlelerini
canlandran ve harekete geiren bir imek gibidir.
Lider, bir grubu belirli amalar etrafnda toplayabilen, bu amalar iin onlar
etkileme, harekete geirme yetenek ve bilgilerine sahip kiidir.
Lider; bakalarn etkileyebilen, nereye, nasl gidileceini gsteren, hedef ve
misyon koyan; yol gsteren rehber kiidir.
Lider; insanlar belirli bir ama dorultusunda davranmaya ynelten kiidir
Liderlik srecinin temelini bir kiinin dierlerini etkilemesi oluturur

LDERLK YNETCLK
Gl ve byk nehirler kk aylardan, derelerden, rmaklardan oluur. Katlm
arttka, nehir byr ve muhteemleir. Liderler de byledir. Liderler, tm elemanlarnn
gcn ortaya karan ve birletirendir.

Liderin Nitelikleri: Kararl, z gven sahibi, Kendinden emin, Ak, Drst, Ahlaki
olarak dzgn/stikametli, Kapsayc, Karizmatik, Esnek, Yeniliki, Odaklanm, Tutkulu,
Dinleyen, Harekete geirici, Kalite ve mkemmellik arayan, nsanlara gvenen, Empati
yapan, Yksek Duygusal zeka, Profesyonel, Koruyan, Byk resmi gren, Gelecee
ynelmi

Stephen R. Covey, Etkili nsanlarn 8 Alkanl bal altnda unlar
ifade eder: Etkisiz davran ve eilimlerden kurtulmak, Yksek seviyede gven,
birliktelik ve sinerji oluturmak, Gl, karlkl bamlla dayanan ilikiler gelitirmek,
nisiyatif ve sorumluluk almak, Temel nceliklere odaklanmak, Etkili bir ekilde iletiim
kurmak, Farkllklara deer vermek, Srekli geliim iinde olmak.

Hz. Muhammedin (s) Liderlii
Baz zellikleri: En bedev, en mm bir kavmi, getirdii Nur vastasyla, ksa bir
zamanda dnyaya stad ve hkim eylemi, ubdiyet ve dua ve dvet ve man
konusunda ne misli var ve ne de olabilir. bdtn btn envanda en ileri
olmasHerkesten ziyade takvada bulunmas, Allah'tan korkmas, fevkalde daimi
mcahedat, tebli ve dvette misli olmam ve olamaz, tebli-i Risalette ve insanlar
hakka dvette o derece metanet, sebat ve cesaret gstermesi; byk devletler, byk
dinler, hatt kavim ve kabilesi ve amcas ona iddetli adavet ettikleri halde; zerre
miktar bir eser-i tereddt, bir tel, bir korkaklk gstermemesi; tek bana btn
dnyaya meydan okumas ve baa da kmas;
Sonu: slmiyeti dnyann bana geirmesi, esiz ve emsalsiz bir iman, o
zamann hkmran olan btn efkr ve akideleri, hkemann hikmetleri, ruhani
reislerin ilimleri ona muarz ve muhalif ve mnkir olduklar halde; onun ne yaknine, ne
tikadna, ne timadna, ne itmi'nanna hibir phe, hibir tereddt, hibir zaaf, hibir
vesvese vermemesi; her asrda yz milyon/1.5 milyar insann rehberi ve mercii;
akllarnn muallimi ve mridi; kalblerinin mnevviri ve musaffisi, nefislerinin mrebbisi
ve mzekkisi; ruhlarnn medar- inkiaf ve mden-i terakkiyat olmas cihetiyle, misli
olamaz ve olamam.

Fatih Sultan Mehmetin Liderlii
20 yanda Padiah oldu. stanbul'u fethedip 1100 yllk Dou Roma
mparatorluuna son verdi. Ya ben stanbulu alrm ya stanbul beni! diyen Fatih,
tarihin en byk liderlerinden biridir.

LDERLK ETLER
Otoriter lider:
G ve karar verme yetkisi merkeziletirilmitir.
Liderin baskc ve saldrgan bir nitelii vardr.
Kesin emri olmakszn kimse bir ey yapmaz.
Tek karar alcdr.
Korku, ceza ve tehditle i yaptrr.
Astlarn emirlere kaytsz artsz uygun davranmas arttr.
Astlarn fikirlerine nem vermez.
Astlar doyumsuz ve dk morallidir.

Karizmatik Liderlik
Sahip olduu yeteneklerle, bakalarn kendi istedii ynnde davranmaya sevk
eder.
Her zaman bir vizyona ve ama duygusuna sahiptir.
Gl olduklar ynlerin ok iyi farkndadr ve bunun zerine yatrm yaparlar.

Serbesti Lider
Grup yelerini tamamen serbest brakan bir liderlik modelidir.
Liderin rol dier grup yelerininki gibidir.
Lider sadece rgt dndan bilgi ve kaynak salamak bakmndan katkda bulunur.

Demokratik Lider
Lider sorunu bir grup olarak astlaryla paylar.
Lider, nerilere ve fikirlere aktr.
Lider kendi zmn ya da nerisini kabul etmesi iin gruba baskda bulunmaz.
Ama grubun da destekledii en uygun zme ulamaktr.
Bilginin grup yelerince paylam esastr. Grup yeleri doyumlu ve yksek
morallidir.

Dntrc Lider
rgtte deien evre koullarnn gereklerine uygun bir dnm sreci
balatarak yapy harekete geirir;
Saygnlk, gven ve cesaret uyandran zelliklerle izleyicilerin inan, tutum ve
deerlerini etkiler,
Lider izleyicilerin ihtiyalarn, deer yarglarn deitirir.
Lider organizasyonlar, deiim ve yenilenmeyi gerekletirerek stn performansa
ulatrr.
Lider, karizma, gelecei grmek (vision), empati yapabilmek gibi zelliklere
sahiptir.
Yeniliki ve yaratc etkinlikleri zendirerek, grup ve rgt baarsn artrc bir rol
oynar.

Sonu: Modern Liderlik?
"Karmak bir dnyada yayoruz. Hibir lider sosyal, siyasi veya kurumsal
amalar bir btn olarak tek bana etkili bir ekilde grecek bilgi ve gce sahip
deildir.
Modern liderlik, esiz vukuf ve bak alar iin kendi alanlarnda bilgi, tecrbe ve
uzmanlk sahibi bir ok insanla birlikte almay zorunlu klyor.

Modern liderliin en nemli ynleri
Birlikte alt herkesle mkemmel bir iletiim kurmak,
Onlar karar almann tm srelerine dahil etmek.
Katlmclarn tm srete bilgi ve tecrbelerini rahata ortaya koymalarna imkan
vermek.

Mkemmel Liderlik?
Yalnzlk, mahcubiyet, aalk duygular, depresyon ve mutsuzluk dolu bir
ocukluk ve delikanllk dnemi geirdikten sonra 1930'lar il 1940'lar arasnda New
York'da zamann hemen btn ileri gelen Avrupal psikologlaryla irtibat kurdu. (ltica
eden Yahudiler)
Maslow 1943 ylnda yaynlad bir almada insan psikolojisiyle ilgili kuramn
ortaya koydu. Buna da Maslowun htiyalar Hiyerarisi Kuram dendi.
Buna gre; kendini gerekletirme: Maslowa gre kiinin gelebilecei en son
basamak kendini gerekletirme basamadr. nsanlarn % 10u bunu gerekletirebilir.
Maslow, tarihteki baz nl kiileri seti (Spinoza, Lincoln, Einstein, Eleanor
Roosevelt vs.). Bu kiilerin hayatlarn inceledikten sonra kendini gerekletirenlere ait
olduunu dnd zel nitelikleri ve kendini gerekletirmeye gtren davranlar
belirledi.

KENDN GEREKLETRENLERN ZELLKLER
Gereklii verimli bir ekilde alglarlar ve belirsizlie tahamml edebilirler.
Kendilerini ve bakalarn olduklar gibi kabul ederler.
Dnce ve davranlar itendir.
Kendi zerinde younlamaktan ok sorun zerinde younlarlar.
yi bir mizah anlaylar vardr.
ok yaratcdrlar.
Maksatl olarak gelenek d olmamalarna karn z kltrlerinin iselletirilmesine
direnlidirler.
nsanln refah ile ilgilenirler.
Yaamn temel deneyimlerini deerlendirebilirler.
ok deil az insanla derin, tatmin edici kiileraras ilikiler kurarlar.
Hayata nesnel bir adan bakabilirler.

Necip Fazl, Sen bir devsin yk ardr devin!/Kalk ayaa dim dik dorul ve
sevin! derken Nazm Hikmet Ben yanmasam, sen yanmasan, biz yanmasak, nasl
kar karanlklar aydnla der.

Adna krler okulu kurulan Mithat EN: Acnarak deil reterek yaayacaz
derken Eitimin Kazandrd Deer: Cafer Barkuu da unutmamz gerekir. O, Boston
Perkins Grme Engelliler Okulu Educational Leadership Program Direktr.

Himmeti Millet Olmak!
Kreselleen dnyann gl eilimlerini anlamak ve kendimiz olmak
durumundayz. deallerimiz ok iyi belirlemeliyiz.
Bireyselliin artt ve ben merkezli bir anlayn yerlemeye balad bir zamanda
milletimizi, lkemizi ve tm insanl dnmek bizleri sadece daha da bytr.
retmen yldzlar gibidir. Kendisine snr izmezse Arabistanda da grnr,
Afrikada da En byk dmanmz: Cehalet, Rahatlk dknl, Tembellik.

Yahya Kemal Bize Ufuk Alayan Barbaros Hayrettin Paa in yle
Yazmtr:
Gkte top sesleri, bir bir, nerelerden geliyor?
Mutlaka her biri bir baka zaferden geliyor:
Kosova'dan, Nibolu'dan, Varna'dan, stanbul'dan..
Anyor her biri bir vak'ay heybetle bu an;
Belgrad'dan m? Budin, Eri ve Uyvar'dan m?
Son hudutlarda ycelmi sra-dalardan m?
Deniz ufkunda bu top sesleri nerden geliyor?
Barbaros, belki, donanmayla seferden geliyor!..
Adalar'dan m? Tunus'dan m, Cezayir'den mi?
Hr ufuklarda donanm iki yz pare gemi
Yeni domu aya baktklar yerden geliyor;
O mbarek gemiler hangi seherden geliyor?