0

1






EYH MAHMD EBSTER







GLEN- RZ ve ERH







NECDET ARDI





RFAN SOFRASI
NECDET ARDI
TASAVVUF SERS (75)





2
N SZ
Muhterem okuyucularm epey seneler evvel (1986) senesinin balarnda
balanm (28/11/1986)da bitmi olan (GLEN- RZ) sohbetlerini
uygun bir zaman olutuunda yazya dkp kitap haline getirmeyi ve bu,
gerekten ok kymetli tevhd hakikatlerini bir kitap haline getirip,
merakllarna, elde okunur hale getirilmesini dnyordum. Nihayet vakti
gelmi ki, yaz ilerinden anlayan bir olumuza Ta-Kadan bu kitabnda
konuma ses kaytlarn yazya dntrmesini istemi idim. Sa olsun nihayet
uygun bir zamannda bunlar yazya dntrp bana yollam idi bende
elimdeki kitabm bitirdikten sonra bu kitabn sohbetlerini daha iyi anlalr
olmas iin tamamn yeni batan dzenlemek iin almalara baladm.
neallah tamamna erdiririm ve okuyanlara da faydal olur.
Sevgili okuyucum, bu kitabn yazlnda, dzenleniinde, baslnda,
bastrlnda, tm oluumunda emei ve hizmeti geenleri sayg ile yad et,
gemilerine de hayr dua et, ALLAH (c.c.) gnlnde feyz kaplar asn.
Yarabbi; bu kitaptan meydana gelecek manevi haslay, evvel acizane,
efendimiz Muhammed Mustafa (s.a.v.)in ve Ehl-i Beyt Hazaratnn rhlarna,
Nusret Babamn ve Rahmiye annemin de ruhlarna hediye eyledim kabul eyle,
ya Rabbi.
Muhterem okuyucularm; yine bu kitab da okumaya balarken, nefsin
hevasndan, zan ve haylden, gafletten soyunmaya alarak, saf bir gnl ve
Besmele ile okumaya balamanz tavsiye edeceim; nk kafamz ve
gnlmz, vehim ve haylin tesiri altnda iken gerek mnda bu ve benzeri
kitaplardan yararlanmamz mmkn olamayacaktr.

Gayret bizden muvaffakiyyet Hakktandr.
Terzi Baba Tekirda (18/08/2012) Cumartesi:
Ramazann (30) u son Arefe-riflik gn.
*********
Glen-i Rz tasavvufun vahdet-i vcd okuluna ait bir eserdir. Veciz bir
slupla vahdet-i vcudun temel argmanlarn ortaya koyar. Eserin klsik
slm ve zellikle tasavvuf edebiyatndaki tesiri byk ve srekli olmutur.
Halveti eyhlerinden brhim-i Tennr (. 1482-83) yazd Glzr-Nme iin
Glen-i Rz'dan ilham alm, Fuss'l-Hikem rihi Bosnal Abdullah da ayn
eserden ald ilhamla Glen-i Rz- rifan adl mesnevi tarznda bir eser
kaleme almtr. Ayn ekilde Sar Abdullah'n yazd beyitlerde de Glen-i
Rz'n etkisi grlr.
Glen-i Raz'n orijinal metindeki vezin ve mesnevi tarznda Trke'ye ilk
tercmesi XV.yzyl mutasavvflarndan eyh Elvan- irazi (.1426)
tarafndan yaplmtr. eyhlislam Dstani'nin Tercme-i Glen-i Raz',
Cemaleddin Hulvi'nin (.1654)Cm- Dilnvaz' da dier Trke
tercmelerinden bazlardr.
Glen-i Rz sufi edebiyatyla ilgilenen Batllarn da dikkatini ekmi ve
Dr. Tholuch tarafndan yazlan "Sufizmus" adl eserde kitaptan bahsedilmitir.
Tholuch 1825'te kitab ksmen Almancaya evirmitir. 1838'de Hammer
Purgrtall tarafndan bir baka Almanca evirisi yaplm, 1880'de Whinfield
tarafndan notlarla birlikte ngilizce'ye evirisi yaplmtr.
Eserin Trke'ye ilk mensur evirisi Marif Vekillii ark-slam Klsikleri
serisinin 5. kitab olarak 1944'de Abdlbki Glpnarl tarafndan yaplmtr.
Kaynak: Viki Pedi, zgr Ansiklopedi:
3
BSMLLHRRAHMNRAHM:

EYH MAHMD EBSTER
GLEN- RZ ve ERH / NECDET ARDI

1. Olsun Hamd o zevl bulmaz Hudya;
Ki ilhm etti tefekkr nrunu cna
ki cihn fazl kld ren;
demin topra feyzinden oldu gl-en.
Bir Kdir ki bir gz ap kapamada;
Bu iki lem O "Kn ile zhir olmada. (2.sre/117.yet)
Vurunca Kudret Kf nefes kAleme;
Yazld naklar yokluk levhinde. (85.sure/22.yet)
O nefesten her iki lem peyd oldu;
Ve insann cn o nefesten ikr oldu.
Zuhr etti akl kll o nefesten;
Ki onunla oldu lem asl bilinen.
Belirgin bir ahs olarak kendini grd;
O an kimim ben diye dnd.
Bu czden klle yapt bir sefer o;
O kllden leme yapt gei o.
Cihn grd bir i ki tibar;
Bir says misli dier saylara sr.
10. Emr ve halk lemi oldu bir nefesten;
O nefes ona geri dnd neden.
Gidip gelmek bu yerde bilmek oldu;
Baklsa gitmek ayn gelmek oldu.
Bir asla dncdr bu btn ey;
Odur ancak olan ikr ve peyd.
Yce Allah kadmdir ki bir nefesi;
cda balarken sona eritirir iki lemi.
Halk ve emr lemi oldu o vahdet;
O vahdet kesret ve kesret bu vahdet.
*********
Bir oald! te btn harfler ve rakamlar (1) in tekrarndan meydana
gelmektedir. Evvela zuhra gelmek sretiyle kendini ok gibi gsterdi fakat
daha sonra idrk ynnden bakld ki ayr, ayr birler denilen eyler aslnda tek
bir mi. Bu da (ALALH-U EKBER) olan (Tekbirdir)
*********
4
Btn bu vehimdendir ayrlk sreti;
Ki nokta dire grnr hareketi olunca ser.
Bir hattr ancak evvel ve hir;
Ona cihn halk oldu misfir.
*********
Ortalkta ayr ayr varlklar olduunu grmek vehim, hayl ve zandan
kaynaklanmaktadr. Aslnda ayr ayr eyler yok bir vardr.
Elimize ucuna ate balanm bir denek alp bunu seri olarak hzl bir
ekilde dndrdmz zaman izdii btn diresel ekilde atein varl
grlr aslnda tek bir atetir.
*********
Bu yolda enbiy hep kervan badr;
Onlar kervnn delli ve klvuzudur.
Bizim Efendimiz onlara reistir;
Nbvette odur evvel odur hir.
Ahaddr Ahmedin mmi ire zhir;
Bu dngde oldu evvel ayn hir.
*********
Ahadiyyet makmnn yeryznde zuhra gelip yaamas Ahmed ismini
ald. Ahad kelimesinin ortasna bir (Mm) harfinin gelmesiyle Ahad
Ahmed ismini ald. Buradaki Mim hakkat-i Muhammed mnsnadr.
Aslnda bunlarn ikisi de ayndr.
*********
20. Ceml-cem gnl ac makm;
Cemiyyetin canlara cn katan cemli,.
Bu yol, onunla tamamland;
"Allah'a dvet ediyorum!" yet-i ona indi.
*********
Efendimiz (s.a.v)in insanlar ard yer dorudan doruya Cenb-
Hakk (c.c)n ztna yan ahadiyyete idi. Efendimiz (s.a.v)e gelen ilk yeti
kerme olan kr bismi rabbikellez halak (96/1) yeti kermesinde
Efendimiz (s.a.v) ilk olarak Rabb mertebesine ard, ancak onun kemlinde
uluhiyyete armtr. Bu yeti kermenin gelmesinin nedeni ise fiiller dzeyini
brak, megl olma en azndan rububiyyet dzeyini idrk et mnsnadr.
Fiiller dzeyi ile ilgili hkmler zten daha nceki peygamberler vstasyla
gelmiti.
Yni slm yaantsnn balangc esm lemidir ve oradan Ulhiyyet
lemine kmas gerekmektedir.
*********
Ardndadr btn gnller o gider nden;
Cnlarn elleri tutar hep eteinden.
kan sz bak evliynn gnlnden;
Nin vermekte kendi menzilinden.
5
O an ki oldular bu nefse vkf;
Haber verdi nedir, rif olunan ile rif.
Kimi der Enel Hakk birlik denizinden;
Kimi de yakn ve uzak ile geminin seyrinden.
*********
Efendimiz (s.a.v)den sonra gelen mn ehli Cenb- Hakk (c.c)n
varln her biri ayr bir ynden anlatmlardr.
Geminin gidii kiinin bedeninin hareketleri yni namaz ve oru gibi.
*********
Kimine zhir ilmi hsl oldu;
Onun ilmi menzilgh shil oldu.
********
Zhir bilgisini yni eriat ilmini bunlar gerek ilimlerdir diyerek bir mr
boyu anlatarak vaktini geirip kalmtr.
Shilde duran kiinin denizin iindeki inciden ne haberi olur? Ve oradan
kan incileri de inkr eder. nk kendi elinde shilden toplanm kumlar
vardr. nci ile kumu karlatrnca, byle bir ey olmaz! demitir. ncinin
gerek deerini ancak onu denizden karan bilir. nci karmay bilen kard
inciyi hediye de etse, kaypta etse onun iin fark etmez nk tekrar denize
dalar ve inci karabilir.
*********
Kimi inci kard ve knamalara hedef oldu;
Kimi ise o inciyi brakt sedef oldu.
*********
Bir dieri ise inciyi de brakm inciyi meydana getiren mahlden yni
sedeften bahsetmitir. Yni lemin gerekliinden bahsetmitir. Btn bu
kinat inciyi meydana getiren sedef gibidir.
*********
Kimi sz syledi bu cz ve kllden;
Biri de sonradan olandan ve kadmden.
Kiminde sa ve ben ve sakaldan nin var;
arp ve mum ve cnnla beyn var.
Birisi kendi varlndan, vatanndan bahsetti;
Bir bakas da puta ve znnra dald.
*********
Yni beeri ynden zannyla yaad haytn anlatmtr. Bu ekilde
kendi gerek hlini kaybederek hayliyle ve vehmiyle uramtr.
*********
Bu szler gnl erbbnn srr oldu;
Halka mnlar anlamak zorluk oldu.
*********
6
Kiilerin kendi hayl ve zannna hangi mertebe de bir ilim dp onu
anlayabiliyorsa onu almakta ve dierlerini reddetmektedir.
*********
30. Verir akla bu mnlar hayret;
Bize lzm deil mi onu bilmek.

Glen-i Rzn Yazm Sebebi

Yedi yz on yedinci senesi hicretin;
Aylardan evvl idi sadetlisi aylarn.
Bir eli ki ykl binlerce ltuf ve ihsn;
kageldi anszn Horasan tarafndan.
Mehr bir ahs var idi orada;
Nr emesi ilim ve mrifetde.
O azz cn ve ten leminin gz nru;
Sliklerin imm Seyyid Hseyn.
Btn Horasan ehlinin efendisi;
Ona derler idi asrn esizi.
Bir mektup yazm mn hakknda;
Gndermi nezdine mn erbbna.
Bahsedilmekte mektupta birka mkilden;
Ki o mkiller aktarlm iret erbbndan.
Dizelere dkm ve sormu birer birerde;
Dny kadar mny az bir sz iinde.
Okuyunca eli hemen o mekbubu;
Meli hep duyuldu dillere destn oldu.
O mecliste hzr idi btn azzler;
Her biri bu dervie gzlerini diktiler.
40. lerinde tecrbeli bir kii var idi;
Bu mny bizden yz kere iitmi idi.
Cevp ver ona, yaz sen de nme;
Ki ondan menfaat olsun ehl-i leme.
Dedim ben de, ne gerek var bunca;
Yazlmtr rislelere deflarca.
Fakat olsun dedi biri, sorulara uygun;
Bekleriz ki cevbnda dizeler hlinde olsun.

Baladm ok dayanamayp srarlarna;
Szde cizlik olduu halde cevbna.
7
Kalabalk bir topluluk arasnda bir an;
Syledim bu sz dnmeden ve tekrarlamadan.
Budur ancak fkire ltuf ile ihsan;
Kusurlarma bakmasn erbb- irfn.
Bilirler ki ben iir sylemezdim;
iir diline hi kast etmezdim.
Fakat tabatmda iire vard kudret;
Ki bz kereler derdim iir ve hikmet.
Fakat dz yaz ile yazdm hayli eser;
Mesnev tarznda hi yazmadm dizeler.
50. Arz ve kfiye harfe smaz;
yle her kaba mn smaz.
Mnlar smyor harfin iine;
Engin deniz smaz bir kabn iine.
*********
Ancak anlatm iin baka da yol olmadndan mnlar kelime kalplarna
brnerek ortaya kmaktadr. te yanldmz taraflardan birisi de budur, o
mny hangi kelimeye brndrm isek biz onun asln geerek o kelime
elbisesine gre deerlendirmeye gidiyoruz. Mn karken ilk nce dilde bir
elbiseye brnyor ondan sonra dinleyen tarafndan ikinci bir elbiseye
brnyor, kulaktan beyne gelerek zannmza gre nc bir elbiseye
brnyor ve mn dediimiz o ey neticede hayli bir vasf kazanyor. Her ne
kadar bunun mn olduunu idrk ediyor isek te artlanmalarmz neticesinde
verdiimiz ekil ile o mn belirli bir sliet, vasf alarak bizde yerini buluyor.
Aslnda gelen mn hi te bizim anladmz ekilde deildir.
te bu nedenledir ki insann haylden, zandan ve vehimden soyulmu
olmas arttr. Kii bunlardan ve beden kaydndan karak salt akl
mertebesinde kalarak ve meseleleri ak kalplilikle incelediinde kendi tarafna
ml etmeden yni nefsni bir pay kartmadan aklkla dnerek mnlar
idrk edebiliriz.
Kiinin bunun iin en azndan levvme nefs mertebesini de geerek
mlhimeye gelmi olmas lzmdr ki zten yeri de burasdr. Kii dnce
mertebesinde dnyya bal olarak nesi var ise hepsini bir anda unutmaldr.
Kiinin aklnda dnylk dnceler varsa bu dnceler ona mutlaka perde
olur ve gelen temiz ve salt ilham dahi o beyinde bulduu eylerle kararak
gelir. Eer kii kendini temizlemi ise mnlarn bu harfleri nehire ak
salayan kapaklar gibi olur ve kendisine her gelen saf ve temiz olarak deryya
akar. Bizler hangi kapan nerede olduunu bilemez isek yanl kapaklar
aarz ortalk sel olur gider, ancak kapak deryya alrsa oraya ne kadar su
dolarsa dolsun bir ey olmaz.
*********
Szm vnmek iin sanma, krdr bu;
O gnl ehli nezdinde zrdr bu.
Nasl irliimden gelmesin r;
O sz meydnnda varken Attr.
8
*********
Mevln hazretleri de Attrn kendisine hediye ettii bir kitab emsi
Tebrzi hazretleri suya atnca ok zlm bunun zerine emsi Tebrzi
hazretleri kitab sudan karm ve sudan kan kitabn zerindeki tozlar
fleyerek kendisine geri vermitir. te burada emsi Tebrzi hazretlerinin
Mevln hazretlerine byk bir snav olmutur. inde hakkat ilmine ve
Cenb- Hakk (c.c)a ait bilgiler bulunmasna ve ehlillullahn hediye ettii bir
kitap olmasna ramen Mevln hazretlerinin iinin cz etmesi ve
muhabbetinin ok olmas o zamanlardaki yaantsnda henz Mevln
hazretlerinin benlik kaydnda olduunu gstermektedir. Hz. ems de bunu
anlatmak iin kitab suya atmtr yoksa kitaplara kar bir dmanl olduu
iin deildir.
Kiinin iindeki sevginin sfra inmesi benliin sfra inmesidir.
*********
Beyn ettimse bunda ok srlar;
Bil ki Attr'n dkknndan kk bir kokudurlar.
*********
Attr hazretlerinin dkkanna bir gn bir ocuk gelmi ve 10 paralk eker
istemi. ocuk eve gidince evdekiler 10 paraln ok, ok stnde eker
olduunu grmler ve ocuu tekrar 10 paralk eker almas iin
gndermiler ancak bu sefer Attr hazretleri tam 10 paralk eker vermi.
ocuk eve gidince evdekiler armlar ve kendisine gelip ekeri yanl
verdiklerini ilk alnan eker kadar vermesi gerektiini sylemiler, bunu
zerine Attr hazretleri, Ey hanm, ilk ekeri verdiim andaki hlimi bana geri
getir sana ekerin uvaln vereyim demi.
Dkkan denilince artlanmalarmz ile ticarethne olarak drt duvarl bir
yer aklmza geliyor, oysa Attrn dkkan lem dkkandr.
*********
Tertemizdir fakat evhm ve pheden;
Deil eytn gibi alnm meleklerden.
Ksaca bu mektubun cevbn hemen;
Syledim birer birer ne fazla ne noksan.
O mektubu hrmet ile alp eli;
Yine geldii yoldan dnd geri.
Onu yazdran azz baka bir defada;
Cevaplara yap biraz ilve, dedi bana.
Sylediin o mny getir beyna;
kar onu ilmi ayndan sen ayna.
60. Fkrin yok idi o zaman mecli;
Ki nasl anlatlsn o zevkin hli.
Gelir mi hi onun vasf sze;
Erer hl shipleri ancak o yere.
Fakat dini tebli edenin sz gerei;
Dn hakknda sorann reddolunmaz istei.
9
Olsun diye ikr o srlar gnl ehline;
Tt kuu gibi olan nutkum geldi sze.
Bu nme Hudnn yardm ve fazldr;
Ki birka saat iinde oldu hzr.
Gnl Hazretten nmeye bir isim etti niyz;
Cevap geldi gnle ismi olsun Gl-en-i Rz.
Dedi Hazret bu nmenin ismi Gl-en;
phesiz eder gnl gzlerini ren.

BRNC SORU
Kaldm hayrette edip tefekkr;
Tefekkr dedikleri ey nedir.
*********
te bizlerinde ilk yapmas gereken ey dncedir. Dnceyi en gzel
ekilde yerinde kullanmalyz, aslnda her an bir eyler dnerek zamanmz
geirmekteyiz ancak acaba bu dnceler gerekten yerli yerince midir? yoksa
bizi cehennem yoluna doru mu gtrmektedir?.
Bizi nce cennet yoluna doru oradan da gerek varlmza doru
gtrecek olan dncelerin shibi olmalyz.
*********
Cevap
Bana sordun nedir tefekkr, syle;
O mnsndan kalmsn hayret iinde.
Tefekkr btldan Hakka seferdir;
Bu czden mutlak klli grmekdir.
*********
Gerek dnce kiinin aklna yerletii anda Hakk geldi btl gitti
hkm ortaya kar. Btl, bizlerin doduumuz andan tibren evremizden
aldmz tesirler ile aklmzda yer etmi olan hayli kuruntular ve yersiz
vesveselerdir. te bunlardan gemek sretiyle kii kendi idrkinde btldan
Hakka alm olursa, btl gider ve yerine artk Hakk gelir.
te bizlerin de yapmas gereken dnce mertebesinde gereksiz
dnceler ile vakit geirmemek ve gerek idrk ile yaamaktr. lemde btn
varln Hakkn varl olduu bilincine ulalnca eski dncelere yer kalmaz,
onlar btl olarak gider.
Kii kendini evvelce ayr paralar, cz olarak kabul ediyorken netice
olarak bakyor ki kendisi cz hkmnde ancak lemdeki geni varln her
eyinden kendisinde mevct. Bylece kendisinin klle ait olduunu idrk
etmesi czden klle gitmesidir. Ancak uras da vardr ki kii kendini nce cz
hkmnde idrk edemez ise klle gemesi de mmkn deildir.
*********
70. Filozoflar fikre dir yazd eserler;
Bununla o fikri yle trif ederler.
10
Olunca hsl gnlde tasavvur;
Onun ad ilk nce olur tezekkr.
*Tezekkr: Hatrlama
*********
nsan gnlk ilerini yapyorken kafas pek almaz yni kendisinde
deildir, kafas kendisine dnk olarak almaz. Ne zamanki kendisine gelir
ve lzumlu eyleri dnmeye balarsa, ilk olarak o dnceye bir sret verir,
ite buna hatrlay ismi verilir. nsan bir ynyle beeri, bir ynyle
Hakkndir hangisi ile ilgili dnceyi aklna getirirse o dnce mertebesine
gemektedir.
*********
Tefekkr yolu olunca gzerghn;
rf ibret der ismine bu hlin.
Olursa tedbir iin tasavvur;
Akl ehline gre tefekkr etme olur.
*********
Bunun iinde kiinin belirli bir alt yapsnn olmas gereklidir.
*********
Tertb edilince bilinen tasavvurlar;
Olur tasdk, anlalr anlalmayanlar.
*********
Her birerlerimize olmutur, kii baz eyler hakknda bilgi shibidir ancak
kopuk kopuktur, tam olarak bilgisi yoktur. te ne zaman ki bu dnceler
yava yava dnerek yerlerine oturmaya balar ve kiinin kafas alyorsa
ve gayreti de varsa, zikirlerine devm ediyorsa, boluklar kii kendisi de
doldurabilir. Dolduramazsa dahi o boluun farknda olur ve aratrr, netice
de yine bulur.
*********
Baba sanki ncl ikincil ana;
Netice ise oldu ocuk ona.
Fakat bu tertb ne ve nasldan;
Olur mantk kanununa ihtiya duyan.
*********
Mantk demek uurla hareket etmek demektir ki bu da belirli bir alt
yapya ihtiya gsterir. Sonu olarak hangi ynden bakarsak bakalm
karmza ilim kmaktadr ve ilmin neticesi de onun gerei olan yaantdr.
nsan dncede kyasa balar, ite bu kyasta en iyi kyas babaya
benzer, ikinci derecede olan ise anaya benzer. Kiinin gerek det ve rf olarak
gerek dini yaantsndan gerekse de kendini bilme yolundaki ilminden dolay
kyaslar olmaktadr.
nemli olan dncenin doru olarak elde edilmesidir eer dnce hayl
ve vehme dnk olarak bir ocuk ortaya getiriyorsa onun peinde koar
gideriz ve onu ok sevdiimizden dolay da peinden ayrlamayz.
*********
11
Cenb- Hakkdan olmazsa o teyid;
Olur elbette o fikir salt takld.
*********
Eer kii kendiliinden zveri ile ortaya bir ey koyamyorsa gemilerin
yaptklarn taklit etmek sretiyle kendi malm diyerek bir eyler ortaya
koyuyordur. Her birerlerimiz ibdetlerimizi ekil olarak yapyorsak taklitteyiz
demektir bunu kaldrmak iin muhakkak tahkk yoluna gememiz gereklidir.
*********
Dilersen bulmay nr-u Hudy;
Kelmullah gibi terk et asy.
*********
Taklitten kurtulmak iin kiinin evvelce kendine mal ettii akln
deitirmesi gereklidir. Yni artlanm, rf ve detlerle snrlanm, belirli bir
ereve ierisinde haytn srdren akln terk etmelidir. Gnlne danr akl
boyutunu ap geniletir ve evvelce farknda olmadn yeni yeni eyler oraya
gelmeye balar. Bu ekilde birok meselenin zlmesi kolaylar.
Cenb- Hakk (c.c) Ms (a.s)a sordu: Ya Ms o elindeki nedir? Ms
(a.s) dedi ki asmdr. Cenb- Hakk (c.c) onunla ne yapyorsun? dedi.
Bunun zerine Ms (a.s) koyunlarm gdyorum ve faydal ilerde bana
yardmc oluyor dedi. Cenb- Hakk (c.c) sn yere at dedi. Ms (a.s) asay
yere atnca asa ejderha oldu, bunun zerine Ms (a.s) korktu ve kamaya
balad. Cenb- Hakk (c.c) dur! Kama, onu elinle tut! deyince Ms (a.s)
eliyle tuttu ve ejderha tekrar asa hline geldi. (20/17-21)
Burada Cenb- Hakk (c.c)n as ile kast beeri akldr. As ile koyunlarn
gdlmesi kiinin akl ile kendisinde olan bilgileri idre etmesidir. Asnn yere
atlmas ise snrlanm ve artlanmalar iinde olan beeri akln atlmasdr.
Ancak bu beeri akl kiiyi shiplendii iin atlmas ok zordur ve asnn
atlnca ejderha sretinde ortaya kmas o bykln yansmadr. Demek ki
her birerlerimiz beeri aklmz imkn olup da karp atacak duruma gelsek
hepimizin akl belki de Ms (a.s)n ejderhasndan daha byk bir ejderha
olarak kacak karmza. te bu ejderha bizde olduu mddete bize
hkmeden odur ve bizim hr bir dnce ile hareket etmemize mani olur. Akl
ejderha olarak grndkten sonra tekrar tutulduunda ise artk eski as
deildir yni eski beeri akl deildir. Bu ilem sonras artk onun kullanlmas
renilmi ve ona hkim olunmutur.
*********
Bulunsan Eymen vdisinde thir;
Olur inn enallhu o anda zhir. (28.sure/30.yet)
*********
Beeri akl terkedildikten sonra kiinin mutlak olarak gelmesi gereken yer
Eymen vdsidir. Efendimiz (s.a.v) Rabbimin kokusunu Yemen tarafndan
alyorum diye buyurduu, Yemen sa taraf Eymen ise en sa taraf
mnsnadr. te Rabbnn kokusunu yni rububiyyet hkmlerini idrk etme
durumuna gelen Eymen vadisine ilk admn atmtr. Ms (a.s) ve s (a.s)
yaantlarnda sol taraf deerliydi Efendimiz (s.a.v) ise sa taraf daha ndedir.
te bu sa taraf Muhammediliin balangcdr ayn zamanda. Vahdet
anlaynda sa ve sol ayrm olmaz ancak baz meselelerin anlatlabilmesi iin
bu terimlerin kullanlmas zorunludur. Kii Msevilik hkm ile sol taraf idrk
12
ederse, Muhammedilik hkm ile de sa taraf idrk ettiinde ikisini
birletirmi olmaktadr.
(20/TH-12) nn ene rabbuke fehla naleyk, inneke bil vdil
mukaddesi tuv. Yn Muhakkak ki Ben, Ben senin Rabbinim. imdi
pabularn kar. phesiz sen, mukaddes vadi Tuv'dasn. yeti
kermesinde ise efl leminin tamamen hkmsz kalarak esm lemine
geilmesi hkm belirtilmektedir. Yn lemlerde varlklarn kendilerine ait bir
varlklar olmad btn varlklarn kaynaklarn esm leminden aldklarn ve
kkeni anlamak vdye ayak basmaktr.
te akl belirli aamalar aarak snrsz bir dnce yapsna kavuunca
kii hrle adm atm oluyor. nk her ne kadar Eymen vdsi dediimiz
yer geni bir alan ise de yine de snrldr. Ancak hrln gerek anlamda ilk
admnn atld yer Eymen vdsidir.
*********
80. Vahdeti mhede eden tahkk ehlinde;
lk bak ynelir vct nru zerine.
*********
Lbb l Lbbn sonlarnda belirtilir ehlullahn be bak vardr, bunlarn
bir tanesi eyya baktktan sonra Hakk grr, bir tanesi eynn iinde
Hakkn varln grr, bir tanesi nce dardan Hakk grr, sonra eyy
grr, dier bir tanesi Allah diyor, dieri de Allah ancak Allah grr diyor.
te bu beyitte bu be grten ncs belirtilmitir ki o kii ilk
baknda eyy grmez Hakkn nurunu grr. Bunun grlmesi iin de
Eymen vadisine gelinmesi gereklidir nk eynn kaynan bilmesi onun o
ilim dzeyinde olduunun gstergesidir.
*********
O gnl ki mrifetten nr ve safdr;
Bu eyda nazargh Hddr.
*********
Ey adyla olan neye bakarsa baksn onun gznden eyler kalkm
sdece Hakk kalmtr ve nereye baksa, kime baksa ancak kimsiz olarak baksa
Hakk mhede eder. Grd ey evvela Hakktr ancak muhatap olmas
gerekirse o zaman halk ynne bakar ve onun halkyyetiyle ilgilenir nsiyetini
kurar ancak mn bakmndan Hakk olarak bilir. leminden Hakk ile
konuur ancak zhiren karsndakinin akl dzeyi ile meseleye bakt iin
halk ile konumu olur. Halk denilen ey Hakktan baka bir ey deildir.
*********
Gzel bir dnce iin art oldu arnma;
Sonrada ilh teyd imeinden bir akma.

Bir adam ki deil Hakk yol gstericisi;
Mantk kullanmak olmad onun yol acs.
*********
lk yaplmas gereken ey beeriyyet akl ile olan dnceyi terktir, ondan
sonra iyi dnce iin gnlden her ey karlnca, gnl boalr. Boalan
yerin znde olan eyin ortaya kmasna mni olan eyler aradan kaldrlnca
13
dardan gelen ate ile ierideki ate birleir ve oradan bir kvlcm kar.
Bunun balangc sevgi ismini alr daha kuvvetlendike ak ve ilh ak ismini
alr. Netice olarak ilh ak ise yine kendi kendini sevmesi, kendi kendini
tanmasdr. Kvlcm kktr ancak sndrlmedike lemi yakar.
erisi ta olan bir mahlle ise brakn kvlcm istediiniz kadar ate
verseniz de yanmaz. nsan olarak bu kvlcmdan yanclk zellii bizlerde var
zten. Bu yan da iki trl olmaktadr, bir yn nefsni yan dieri ise gerek
yanma sretiyle kiinin kendini bulmasdr ki bu yana beeriyet anlayyla
belirtilen ekilde yanma denmez. Daha nce de belirtildii gibi bu hallerin
anlatm kelimelere smyor, yanma denilen ey iddetli bir hl olduundan
dolay bu kelime kullanlyor. Gerek ise bu kullanlan kelimelerin hi biri
deildir.
Eer Hakk bir yerde alm dilemediyse o birim ne yaparsa yapsn gerek
insanlk mevkiine eriemez.
*********
Felsefi filozoflar oldu hayran;
Grr eyda ancak onlar imkn.
Bu imkndan eder Vcibi ispat;
Nasl bilsin nedir o Vcib zt.
*********
Felsefe yapan yni beeri akl yoluyla hakkatleri anlamaya alanlar bu
lemi sonradan meydana gelmi deiiklikler lemi olarak bilir. Czi akln
artlanmalar dolaysyla bildii de budur ancak ve orada da kalr. Bu kiiler
derinliklere inebilir ve hakkatler konusunda baz bilgilere ship olabilirler
ancak meselelere bireysellik hkmyle baktklarndan dolay hereye
halkedilmi hkmyle bakarlar ve o bakn dna kamazlar. Bu bak
asnn dna klmasnn tek yolu bireysellik aklnn balantlarn terk
etmektir. Bunu yapmak tabi ki deli olacaz, kararsz hallerde olacaz demek
deildir, bizi tutan kaytlar terkederek esas aklmz yerinde brakacaz.
Gnein domas, yamurlarn yamas, tohumun iindekinin ortaya kp
bymesi vb. olaylar Hakkn varlna spattr der oysa bu ekilde bir izahta
Vcip nerededir mmkn nerededir, bu ekilde ikileme dtnde ise
buradan kmas mmkn olmaz. Vcibi ve mmkn yerli yerince
kullanabilmek iin bunlarn ne olduunu bilmek gereklidir ki kii phe ve
tereddtte kalmasn.
*********
Vardr bzen devirden ters yz seyri;
Mahpus olur silsilede bzen o fikri.
Akl hep imknla megl olur;
Ki fikir aya silsilede dolanr.
*********
Btn varlklar ayr grp her birinin hakkatlerini anlamaya alr.
*********
Btn ey kar aa zddyla;
Fakat yok benzer ve ortak Hakka.

14
Hakkn ztna zt ve benzer yok iken;
Nasl bilsin onu filozof bilemem ben.
90. Yok o vacbden numne imknda;
Nasl bilecek onu nasl o halde.
Arar parlak gnei o chil kimse;
Gezerken sahrda mum elinde.
*********
Sahrya dm demek bizim dnce mertebemizde dolamaktr. Bu
mertebede iyi ve kt her ey vardr. te bu dnceler emsiye gibi glgelik
yaptndan dolay gnei grememektedir.
*********
Temsil
Deil bak gne tek bir hlde;
Yoksa olurdu klar bir tarzda.
Bilmezdi kimse bu k onun ;
Ve kabuk ile zn hi olmazd farkll.
*********
Mn lemi ile madde leminin birbirinden ayr olmadn beeri
dncede olan hi kimse bilmez. Oysa ne ayr bir yerlerde bir ehadet lemi
vardr ne de ondan ayr bir yerde gayb lemi denilen ayr bir lem vardr. Bu
meselelere beden kaydyla baktmzda be duyu ile algladklarmza madde
lemi diyoruz oysa gayb lemide bunun ierisindedir ancak bize yabanc
kald iin gayb lemi adn almaktadr.
Bizler be duyumuzun bize verdii veriler lm annda kesilince gayb
lemine gideceiz diyoruz ve oras bizim iin hiret hkmne girmektedir.
Kendimize hkim olmak sretiyle beeriyyet kaydndan kendimizi
kurtarabilirsek bugnden orayla irtibat kurmamz mmkndr. nk kii be
duyu kaydndan kurtulduu zaman kendisi iin dny ve hiret gibi eyler
szkonusu olmaz.
Gnein douu ve batyla yaantlar deimektedir ancak artan eksilen
bir ey yoktur.
*********
Cihn batan baa Hakk nrunun aydnl;
Hakk gizlidir aa knn iddetinden dolay.
O Hakk nrunda yoktur deiim ve nakil;
Kabl etmez ne bakalam ne de tebdl.
Deil bu cihn kendisiyle kim;
Filsiz kendi ztyla dim.
*********
lemdeki btn varlklarn asl olan enerjinin asl nurdur ve nr kudret ile
faaliyete geerek bunlar meydana getirmektedir. Bunlar aamalardan geerek
zhire knca madde hkmne gelmektedir oysa madde dediimiz btn
varlklar nrdur ve kesinlikle nurdan hibir fark yoktur yni kendisidir. Bizler
15
artlanmalarmz neticesinde et, kemik vb. isimler vermiiz ve ayrarak
oaltmz oysa lem nr derysndan baka bir ey deildir.
Btn mesele bak amz genileterek kaytlarda kalmayarak kadmi
aramaktr. Kadm bizden uzakta deildir ancak bizler mmkin hkmyle
haytmz srdrdmzden dolay kadmden haberimiz olmuyor oysa biz
kadmin de vcibin de gerek varlk olan Hakkn da ta kendisiyiz. Hatta bunu
bilsek de byleyiz bilmesek de byleyiz.
Akl Hakk nasl dnrse dnsn bu dnce ortaya hibir ey
getirmez yni aslna hibir deiiklik getirmez. Dnydaki her bir insann
aklnda olan hayt biimi kendine gredir oysa hayt salt olarak Hakkn
Hayy isminin ortaya gelmesinden baka bir ey deildir. Hayvan dediimiz
varlklar kerih olarak gryoruz oysa Hayy esm-i hsndan bir isimdir ve
bu hayvandan kast gezebilen hayvan mnsnadr nk lemde ne varsa
hepsi hayt shibidir.
lemdeki herey Hakkn Hayy esmsyla meydandadr ve dier
isimleriyle faaliyet sahalarn srdrmektedirler. Birbirine ztlklaryla ortaya
kan bu isimlerdeki bu ztlk dolaysyla bizler ayrlk hkmne dyoruz ve
ayr ayr varlklar varm gibi kendimizi kstlyoruz oysa ortadaki btn
varlklar Hakkn nrundan baka bir ey deildir. Tab ki beeriyet hkmyle
ortada olan bir kiinin bu dnceleri kabullenmesi kolay bir ey deildir, bu
durum btn artlanmalara ters der, ancak iin de gereidir.
Hakk gerekten o kadar meydandadr ki bu yaknlk bizlerde
artlanmalarmz neticesinde byle bir ey olmaz! hkmn meydana
getirmektedir. rnein parmamz gzmzn stne bastrdmzda o
kadar yakn olmasna ramen gzkmez biraz ileriye doru almak gereklidir.
*********
Kimin ki gereksizleri dnen akl vardr;
Hakka ulama yolu ona dardr.
O gereksiz dnen ve fodul aklla;
Olur gh felsefeci, gh sapar dhil olua.
*********
Akl ile ilerin inceliklerine dalan kiinin nne o kadar mnlar kar ki
onlar zp tesine geemez. Bir ok zhiri tefsir limi bir ok hadis ve yeti
kermeyi tefsir etmeden brakmlardr nk kendisinde mevct olan akl
idrakiyle sonunu getiremez.
Seyri slk yolunda yaplan btn almalardan maksat da kiinin
kendisini tanmasdr yoksa belirli hayllere dalarak boa vakit geirmek iin
deildir.
*********
Akln tkati yoktur o parlayan nra;
Onu grmek iin baka bir gz ara.
100. Felsefecinin iki gz oldu a;
Hakkn birliini grmede kald kullanm d.
*********
ki gz de a olmas ayr ayr olarak varlklar ve Hakk grmesidir.
*********
16
Fikri krlkten ileri gelir salt tebh;
Fakat tek gzllktr idrkte srf tenzh.
*********
Eynn gerek hlini gren kimse bunu grd iin zten sylemesine
gerek kalmaz.
*********
Bu yzdendir tensuh kfr ve btl;
Ki dar grllkten oldu bu hsl.
*********
Tensuh bir rhun tekrar tekrar dnyya gelerek kemle ermesi ve o
ekilde dnydan ayrlmas eklinde belirtilen bir grtr ancak asl yoktur.
*********
Olunca kr gibi naspsiz her kemle;
Bu durumda nasl dmez itizle.
*********
tizl ile Mutezile yolundan bahsedilmektedir. Bunlar insana bir varlk
verirler ve insann kendi amelini kendisinin meydana getirdii eklinde bir
dnceye shiptirler. Bunlarda geersizdir.
*********
Eer bir szde yoksa tevhd zevki;
Onu kaplar btn taklt zulmeti.
Hastalkldr zhir ehlinin iki gz;
Ki sdece gzne grnenleri grd.
*********
Kelmclarn sreten yaptklar gzel eyler vardr ancak tevhid zevkini
yaamadklar iin taklidde kalmlardr.
*********
Onun hakknda az ok ne denmise;
Kendi menzillerinden olmutur nine.
Mnezzehtir zt nicelik ve nitelikten;
Ycedir n onlarn sylediklerinden.
(17.sre/43.yet)
kinci Soru

Hangi fikirdir acaba bizim yolumuzun art;
Niin bazen tat icb eder bazen de gnh.

Cevap:
Sfatnda tefekkr yol artdr;
Hakkn ztn tefekkr ise salt gnhtr.

17
110. Hakkn ztn dnene bil btl;
Salt muhldir elde olan etmeye almak hsl.
*********
Cenb- Hakk (c.c)n ztn anlamak ve idrk etmek mmkn deildir
ancak Cenb- Hakk (c.c) ztn bir baka ynden idrk etmeye ynelirsek o
zaman i kolaylar. Hakkn zt denilen ey ayn zamanda kiinin ztndan
baka bir ey deildir, evet bilinmezlerde olan bir Zt- mutlak vardr fakat bir
de Zt- mukayyed denilen ancak yine de kaytsz olan sdece kelime olarak
aklanmas iin mukayyed yni kaytl denilen Zttr.
*********
Btn aydndr yetler Hakkn ztndan;
Bilinmez pk zt Hakkn o yetlerden.
Btn lem Hakkn nruyla oldu peyd;
Olur mu zt lemden ikra.
*********
lemden Onun grnebilmesi iin iki varlk olmas gereklidir ki birbirlerini
grsnler ancak ayr byle bir varlk yoktur ki varlk Odur, varln ta kendisi
Odur. Kendisine lem diye takt bir isimle kendi kendisini seyretmektedir.
*********
Ztnn nru bu grnme yerlerine sar m;
Zir o Cell nrlar kahredicidir halk.
*********
Hakkn varl bir yerde onun nuru ile idrk edildii zaman orada varlk
ismiyle var olan bir ey kalmaz. Aslnda ortadan deien bir ey yoktur ancak
bilgi, ilim, dnce boyutunda o varln gerek hli ortaya kt zaman o
kahrolmu olur. Yni mahlkluk hviyeti kalkm ve Hakk kendisi ile baki
olmutur.
*********
Dk akl terk et, dima ol Hakk ile;
Nasl gnee tkat getirsin yarasa gzyle.
O yol ki Hakk nru oldu dellin;
Ne gerek vardr szlerine Cebrilin.
*********
Beeri akl brak da Hakk ile olmaya yni kendin ile olmaya bak. Kii kendi
varlnn Hakkn varl olduunu idrk ettii zaman artk herhangi bir aracya
ihtiya kalmaz. Ancak dnce olarak iki varlk olduu dncesi devm ettii
srece aracya ihtiya vardr.
*********
Melein geri vardr dergha yaknl;
Fakat ona smaz l maallah makm.
(l maallah:Allah ile yle bir vaktim olur ki.)
*********
18
te bu hl btn lemde kendini seyretme hlidir, artk orada ne haber
vardr, ne haberci, ne de haber verilecek bir yer.
*********
O nrdan meleklerin kanad yanar;
Akl ise yakar o batan ayaa kadar.
Akln nru Onun en nrlu ztnda;
Ba gz gibidir parlak gne karsnda.
Yakn olsa grnen ey gze o an;
Grr m bak o eyi gzyle insan.
*********
Anlatlr ki, bir gn emseddn Tebrz (r.a.), eyh Evhadddn Kirmn
hazretlerine ne ile megl olduklarn sorarlar. Onlar da: "Ay su leeninde
gryorum." diye cevap verirler. Cenb- emseddn Efendimiz de: "Eer
boynunda bann yoksa? niin gkyznde mhede etmiyorsun?" Yn
taayyn kaydndan kurtulmu isen, niin mutlaklk leminde seyretmiyorsun?
buyurmulardr. Gerek Hakk ehli vstal olarak aramaz direk olarak varln
kendisinde arar ve orada Hakk bulur.
*********
120. Siyahlktan gr ztn nrunu;
b- haytn yeri karanln dernu.
*********
Karanlk denilen ey bizim anladmz mnda bir gece karanl deil
Cenb- Hakk (c.c)n am hlidir yni ztdr. te btn varlk oradan
meydana gelmektedir. Karanlktan kast hibir varln isim ve sfatlarnn
bulunmad bir haldir. Cenb- Hakk (c.c) burada tamamen kendi hlinde ve
kendi ztndadr.
*********
Siyah nr gzn nrunu alr;
O yer zannetme bak yeridir.
*********
Orada gz diye bak diye nr diye bir ey de yok zten nk bak dahi
iki varlk arasndadr.
*********
Olur mu alkas topraa o lem ki pk;
nk idrk etmekten acizliktir, idrk!
*********
Yni mn leminin madde lemiyle ne ilgisi var? Bizler kendimizi madde
beden zannediyor ve o ekilde bir hayt srdryorsak tertemiz lemle irtibat
kuramayz. Biz ne zaman ki kendimizde o tertemiz lemin varln
hissedeceiz, bu toprak bedenden ibaret olmadmz idrk edeceiz ondan
sonra kendi gerek varlmz bulacaz.
*********
Bu mmknden yz karal, her iki lem;
Ayrlan hi olmad Allhu lem.
19
Sevdl-vechi fid-dreyne sen bak;
Sevd- zam olmutur bu mutlak.
Hadis-i Kudsi: El-fakru sevdl-vechi fid-dreyn yni Fakr iki cihnda yz karasdr
*********
Burada bahsedilen yz karal Hakkn tamamen zti yaantsdr. Bizler
kendimizi idrk etsek de etmesek de Hakkn zt bizde mevcttur. Burada
mevct olduu gibi dier lemde de yni mn leminde de mevcttur. Biz
yz karalnn ne olduunu bilir ve yaarsak gerek haytmz srdrm
oluruz. Yz karal bizim bireysel varlmzda ise nefsni sfatlarn tamamen
ortadan kalkarak salt yaam yni Hakkn varl olarak kalmasdr.
Eer kendi varlmzn bize ait olmadn idrk edersek o zaman beeri
varlmzdan kp gerek varlmzn idrkine gemi oluruz ki birinci yokluk
yni dnydaki yokluk budur. Kiinin vechi yni var zannettii birimsel varl
ortadan kalktktan sonra oras am yni yokluk hkmne girer.
Kendisi isim ve sfatlarndan getiinde Hakkn varl ortaya kacakt ve
Hakkn varl ortaya ktnda o, yine senin asli varlndr.
*********
Ne syleyeyim ki, bu szler pek incedir;
Karanlk gn ortasnda aydnlk gecedir.
*********
Apaydn gece demesi udur ki; am hlinde olan varln herhangi bir
eksiklii dnelebilir mi acaba?
Biz yaadmz dnydan aydnlk diye bahsediyoruz ancak kapkara bir
yerdir nk kendimizi beer kabulu ile varl ayr, ayr varlklar olarak kabul
etmemiz dolaysyla cehle dmz. Bu da cehalet karanlnda kapkara bir
gece lemidir.
*********
O yer oldu tecell nrlarna saha;
Olmaz sz sylemek o yerde evl.
*********
Temsil
Dilersen grmeyi cihn gneini;
Ara ve duy baka bir gzn gereini.
*********
Gerekten kendini bulmak, Hakk bulmak yolunda almak istiyorsan
artk bu gzn grd eylere dayanarak karar verme gerek gzn a ona
gre karar ver nk zhiri be duyumuz madde lemi oluumuna gre bize
ayarl veriler verir, ancak bu madde leminden alnan bu veriler ile bu ileri
zmek mmkn deildir.
*********
Ba gznn yoktur ona tkadi;
Grlr ancak suda gnein aksi.
Suda az grnr gnein parlakl;
Bu durumda olur sende onu idrk art.
20
*********
Yni su ile vstal olarak gnee bakarsan onu o ekilde grrsn ancak
gereini gremezsin. Bu da madde leminden ibret gzyle bakarsak eer
bize faydal olabilecek veriler demektir ancak bu kiiyi yolun sonuna kadar
gtremez muhakkak deimesi lzmdr.
*********
130. Yokluktur, mutlak varln aynas.
ikr onda Hakkn aydnlnn yansmas.
*********
Yokluk denilen bir yer varm ve stne vurunca mutlak varln aynas
oluyormu gibi bir anlay ile anlyoruz bu ifdeyi oysa burada yokluk ile ifde
edilen ey isim ve sfatlarn ortaya kmam olduu am hlidir.
Birimsel beeriyetimizin yokluunu farkettiimizde Hakkn nuru bizden
kar, geri Hakkn nuru bir zaman var idi bir zaman sonra yok olacak
eklinde deildir, devml olarak vardr fakat biz o nuru beeriyetimize ait
zannediyoruz.
*********
Yokluk varla karlk olduunda;
Derhal olutu onda bir yansma.
*********
Kii yokluunu anlad zaman saf, temiz bir varlk oluyor ve varlkla kar
karya gelince Hakkn zti aksi oradan meydana kyor.
*********
O birlik, bu okluktan ikr oldu;
Tekrarland bir o zaman ok oldu.
Sayda geri birdir balangta;
Fakat yoktur bir son onda.
Yokluk ztnda oldu nk sfi;
Zuhra geldi ondan kenzi mahf.
"Knt kenzen hadsine bak sen ey cn;
Gr ki gizli olan bu hazinedir ikr olan.
Hadis-i Kudsi; Knt kenzen mahfiyyen fe ahbebtu en urefe yni Ben gizli
bir hazine idim bilinmekliime muhabbet ettim...
*********
Beeriyet deerlendirmesiyle iyi veya kt hkm kmaktadr aslnda her
varlk sfi bir varlktr nk hibirisi Hakkn varlndan baka bir varlk
deildir.
*********
Yokluk ayna, lem de yansma, insan da;
Gz gibidir ki, gizlidir ahs onda.
*********
Cenb- Hakk (c.c) yokluk denilen o halden kendi isim ve sfatlarn
seyretmek iin zuhr edince lem ismini ald ve byle bir dzen kurdu.
21
*********
O yansmann gz sen, o ise gzn nru;
Ki gz ile gz kim grc oldu.
Cihn insan oldu, insan da bir cihn;
Olmaz bundan daha latf bir beyn.
Bu iin aslna iyice bir dikkat edersen;
Odur gren, Odur gz, ve Odur grnen.
Hads-i kuds etti bu mny beyn;
"Benimle iitir, benimle grr" hakkatini yan.
*********
Gren, gz, grnen olgusu ortadan kalkar, dolaysyla grme diye bir
olguda ortadan kalkar, kendi kendinde yaam meydana gelir.
*********
140. Bu cihndr bize batan baa bir ayna;
Ki her zerrede yzlerce gne parlamakta.
*********
leme ok dikkatli bakarsak gerekten her ynden bize kendi varlmz
aksettirdii iin bir ayna olduunu anlarz.
*********
Eer bir damlann kalbini yarsan;
kar yzlerce sf deniz ondan.
Dikkatle bakarsan topran her bir parasna;
Grrsn ki binlerce insan geldi ondan meydana.
O sivrisinek benziyordur azda file;
O damla isim asndan benzer Nile.
Dikkat et her tneden yz Harman oldu;
Ve bir dar iinde bir cihn oldu.
Bulursun o sivrisinein kanadnda bir cn;
Ve bu gzbebeinin iinde bir suman.
Kklne ramen o kalbin siyah noktas;
Olmutur iki cihn Hdvendinin kona.
*********
Hadisi erifte yle buyrulmutur: Kii bir gnh iledii zaman kalpte bir
kara leke hsl olur gnh ilemeye devm ederse btn kalbe yaylr ve istil
eder. Eer shibi pimn olur tvbe istifar ederse kalp yine parlar.
Bu hadisi erif ile dier ynden fenfillaha giden yol anlatlmaktadr. Kii
kendi varlnn yokluunu yava yava idrk etmeye baladnda karanla
doru, yoklua doru gitmi olur. te ilk bata vahdet bilgisi kiinin kalbinde
bir nokta olarak belirmektedir, bu yava yava gelitike btn kalbi istil
eder ve oras nefsniyetten kurtulup Hakkn mlk olmu olur.
*********
22
inde toplannca her iki lem;
Bazen blis olur bil bazen de dem.
*********
Yukardaki hadis-i erifte bahsedildii zere gnhlarn oalmas
karanla brnme eytn etmekte, dier ekil yni kendi beeriyetinden
karanla, yoklua doru gitmesi gerek insan yoluna giditir.
*********
Birbirinden yorulma vardr cihnda;
eytn melektedir, melek de eytnda.
Tohum ile meyve gibi btn mevctlar berberdir;
Ayr deildir kfirden m'min ve m'minden kfir.
150. Bunu toplamtr hl noktas;
Btn zaman devrinde gn, ay ve yl.
Ezel ebedin olmutur ayn;
Berberdir s'nn inii ile dem'in cd.
*********
Kii an denilen kavram yaamaya getiinde bakar ki ezel, ebed diye bir
ey yok, hepsi kendi varl iindedir. Zaman kavram fiiller lemine has izfi
bir olgudur, oradan kld anda zaman kavram kaybolur sdece tek bir an
kalr karmzda.
*********
Bulur her nokta durmakszn dn;
Olur binlerce ekil ile gze gr.
Her bir noktadadr bu devirde devreden;
Odur merkez, Odur hem devir de seyreden.
*********
Her nokta kendi varlyla hareket etmekte ve de hareket ettii o mahlde
sdece o nokta olarak deil Hakkn efli, esms, sfat ve ztyla birlikte
hareket etmektedir. lemin neresine bakarsak bakalm oras merkezdir, belirli
bir yerden idre edilen merkezi bir sistem yoktur, her taraf merkez her taraf
u noktadr. Akl kll heryerde sri ve cridir, bu nedenle nerede ne
gerekiyorsa o zuhr eder, dolaysyla oras merkezdir.
*********
Eer bir zerre alnsa yerinden;
kar btn lem merkezinden.
Btn her ey hayran bir hlde;
O haddinin dnda deil bir zerre bile.
O taayyn kaydnda hepsi oldu hapis;
Bu cziyyet o kllden kld mtsiz.
*********
Zerre kll yni topyekn olan bir varln zuhra getirmek istedii eyleri
zuhra getiriyor, emirle meydana getiriyor derken bir merkezden uzakta
23
olupta oradan ona emir veriliyor eklinde deildir, emir bizzt kendi znden
zuhra kmaktadr.
Varlklar hakkatlerinin Cenb- Hakk (c.c)n hakkati olduunu idrk
edemedikleri srece czilik lemine hapistirler yni cz olarak, beer olarak
kabul eden varlklar buraya hapis olmular ve klli leme ulaamadklar iin
mitsizlie kaplmlardr.
*********
Btn zerreler dima seyir hlinde;
Cihn srekli soyunup giyinmede.
*********
Varlklarndan soyunuyorlar yni bir varlktan deiik bir varla geiyorlar
ancak bu idrk boyutunda olmad iin tekrar yeni bir varlk elbisesi ile ortaya
kyorlar. Eer gerekten varlklarndan soyunup yokluk elbisesini giymi
olsalar o zaman akl klle ulaabilecekler ve zntden kurtulacaklar.
*********
Ederler hareket ile dima dinlenme;
Ne ba peyddr onda ne son erme.
*********
Maddeler srekli dnmde bir bakyorsunuz yamur olmakta, sonra
kara dnmekte oysa asl hep sudur. te bu ekilde bunlarn ne balangc ne
de sonu bellidir. Hakkn sonu olmadna gre bu varlklarn da ba ve sonu
olmayacaktr.
*********
Ne zaman ki her biri kendinden haberdar oldu;
te dergh yolu o yzden kefolundu.
*********
Her varlk sdece kendi varlnn ne olduunu isim perdesiyle bilmektedir
yni bir isim ynnden meydana geldiini bilmektedir fakat klli ynden
Hakkn varl olduunu bilememektedir.
*********
160. lemdeki her zerrenin altnda gizli;
Cnnn cna cn katan cemli!
*********
Bu cmleyi okuyunca sanki varlklarn zerinde bir maddi perde varm ve
onun zerinden onlarn gerek kimliklerini gremiyormuuz gibi anlalyor.
Oysa bu perde varlklarn zerinde deil bizde gzmzn nnde, ve
lemden kalkacak bir perde yoktur. drkimiz varlklar madde hkm ile
grdnden dolay perde ortaya kyor, yni perde bakann gzndedir,
bunu kaldran gerei mhede etmi olacandan kendisinde Hakk bulmu
olacaktr.
*********
Kide.
Cihnn ismini sen, duydun ancak;
Neler var onda cn gz ile bak.
24
*********
Ortada bir Hakk bir de lem diye iki varlk yoktur. Tek varln lem ismi
altnda seyredilmesi vardr. lem ismi kendisine perde olmutur, lem denilen
eyin kendisine has bir varl yoktur.
*********
Nedir bu mn ile sreti bir dn;
Nasldr hiret ile dnyy bir dn.
*********
Sret dediin bu varlklara bakyorsun, ediyorsun ancak bunlar sana
neticede ne veriyor? Biz bu sretlere ayr olarak bakarsak sen-ben
dedikodusundan teye geemeyiz, bu dedikodu kalkt anda Hakk kalacaktr
ki, zten Ondan baka bir ey de yoktur.
*********
Nedir smurgu ve Kf Dan bildir;
Cennet ve Cehennem ve a'rf bildir.
O lem nerdedir ki yok nin;
Onun bir gndr, burann bir yl zaman.
Bu cihndan baka var mevct ve hsl;
O "Grmediiniz eyler"e bir bak kl. (69.sre/39.yet)
Bana nerede o Cbulky gster;
Cbuls ehrinin cihnn gster.
Dn doular ve btlar nerede;(70.sre/40.yet)
Bak onlara ve tlip ol srlara bu lemde.
"mislehnneyi bak bn-i Abbs; (65.sre/12.yet)
Nasl tefsir eder, gr ki ol hassas.
Sen uykudasn ve grdklerin hayli;
Ne gryorsan onundur bir misli.
*********
Gerek kimliimizi bulamadmz srece hayli bir varlk olarak ortadayz
ve hayl olarak yaammz srdrmekteyiz. Efendimiz (s.a.v)in bir hadisi
erifte buyurduu zere nsanlar uykudadr, ldkleri zaman uyanacaklardr.
Aslnda burada belirtilen fiziksel lm deildir, nk dnyda yaarken hayl
ile yaam isek fiziksel lm ile ldmzde hirette yine hayl ierisinde bir
yaant devm edecektir. Bizler lmeden evvel lme hkmn yni bireysel
beeri kimliimiz ortadan kalkar ve gerek Hakkn varlmz zuhra gelirse
ite o zaman haylden kurtulmu oluruz.
Hayl yoku var, var da yok olarak gsterir ve insan tamamen deiik bir
yaantya saplar. Bu lemde grnen herey mislden ibarettir. Bu
misllerden gereklerine geebilirsek eer haytmzn gyesi budur ve ne
mutlu bize.
*********
170. O maher sabahnda uyandnda;
Anlarsn hepsinin evhm olduunu o anda.
25
*********
Geri dnyda haylden kurtulamam ise orada da yine hayli bir bak
ile bakacaz ancak dny yaantsndaki kadar basit bir hayli bak deil,
geree biraz daha yakn bak olacaktr nk dnyda idrk edemediimiz
eyler orada alacaktr ancak dnyda iken gereini anlamadmz iin
orada yine gereine vkf olamayacaz ama geriye dn olmadndan
dolay neticenin vehmetini anlayacaz.
*********
Gidince bu a gren gzden hayl;
Deiir yer ve gklerde o hl.
*********
yeti kermede buyrulduu zere:
b b 1 ' a 1 o RR
y a j
(Lekad kunte f gafletin min hz fe keefn anke gteke fe besarukel
yevme haddun.)
(50/KAF-22) Andolsun ki sen bundan gaflet iindeydin. te senden
perdeni kaldrdk. Artk bugn senin grn keskindir.
te bu perde baka bir yerlerde deil kiinin kendi gzndedir,
idrkindedir. te bu perdeler aldktan sonra gerekler grlr ve kii
yaantsn artk ona gre srdrr.
*********
Hakkat gnei apak grnnce;
O an gayb olur Gne, Ay ve Zhre.
*********
nk artk sen gne olmusundur, kendi varlnla varln
seyretmektesin ki ikinci bir varla ihtiya olmamaktadr.
*********
Edince kaskat taa bir tecell;
Olur pare pare didilmi yn misli.
imdi ok al bil ki kazan oktur;
O gn bilsen de hibir faydas yoktur.
*********
htiyarlayp, yalandnda ve elin ayan tutmaz hale geldii zaman bunlar
idrk edip bilmisin ne fayda!
*********
Denilse bu gnl leminden bir ey syle;
Hayretten kalrsn amura batm bir halde.
*********
Madde bataklnda kalm, idrkten yoksun olan kimseye mn
leminden ne anlatlabilir. O kiinin evvela ban kaldrp amurlarn
temizleyip hedefini dzeltmesi gereklidir ki ondan sonra anlayabilirse anlasn.
26
*********
O lem sendedir, sen kaldn ciz;
Senden daha mahrmu varmdr bu kadar briz.
*********
lemin yapsyla birlikte ilmi zellii de yni mns da senindir.
*********
Akl kanadn olur o an hapis;
Kalrsn yerinde ayaklarn bal, hareketsiz.
Kadnlar gibi gayr sreti meknn;
O cehlinden dolay seni sen seyretmedin.
Cihnn mertleri kana bulanm;
Sen ise ba bal, eve kapanm.
180. Nedir bildin mi sen dn-i aciz; (kocakarlar dni)
Sana chil denilmesi oldu ciz.
Akl ve dini noksandr hep kadnlar;
Bu yol mertleri o yolu niin tutsunlar.
Gel bir bak, eer sen mert isen;
Hep yz evir, bu msiv zannettiklerinden.
*********
Burada belirtilen ifdeler fiziksel ifdeler deildir. Kadnlar ifdesiyle
vehim hkmyle yaayan varlklar kastedilmektedir.
Kocakarlar dini, nakil olarak gelip taklidi olarak yaplan ibdetlerdir.
Hayl ile yaayan varlklarn peinden gerek ile yaayanlar niin gitsin.
*********
Bak kat et gece gndz merhle;
Kaplma yolda ve binek endiesine.
Hallullh gibi Hakk talep kl;
Geceyi gndz eyle, hem de gndz gece kl.
*********
Yni hi zaman geirmeden gece gndz kendini bulma yolunda aama
yap.
*********
Bil en byk gnei ve ay ile yldzlar;
Olur gzel hayl ve akl nrlar.
*********
Gkyzndeki cisimler manyetik etkileim ile dnyda yaayanlara tesir
etmektedirler. Eer biz kendimizi bilmiyor isek bu etki bizde menf ynde
olmaktadr. Ancak kendimizi bildikten sonra bize faydalar olmaktadr.
*********

27
Olur Hakkn habercisi her birisi de;
Her zaman "Ben batanlar sevmem"de. (6.sre/76.yet)
*********
brhm (a.s)n dedii gibi. Ancak uras da vardr ki, kii bir mddet
bunlardan istifde etmek zorundadr yni kendi aklnn zerindeki akllardan
istifde edecektir. Sonra neticede bakacaktr ki kendi akl onlarn aklndan
stndr ve kendi akln kendi gereini bulduktan sonra artk bir eye ihtiya
kalmaz.
*********
Hemen mrnolu Ms gibi ol yol sliki;
it "phesiz ben Allahm!" sesini. (28.sre/30.yet)
*********
Ms (a.s) Tur danda nni ennallah yn muhakkak ben Allahm
hitbn duymutu, ite bu hitb duyuncaya kadar yr.
*********
Vcdunu eylemezsen Hakkda fn;
Gelir kulaa hitb len terni". (7.sure/143.yet)
*********
Ne kadar elimizi aarak Cenb- Hakk (c.c)a bana grn diye du etsek
dahi bu i olmaz nk nefsniyetimizle yni ikilik hkm ile du etmekteyiz.
te bu i bir hayldir, gerekte yaplmas gereken kiiliimizi ortadan
kaldrmaktr.
*********
Samansn sen, hakkat ise kehribr;
Varlk da kalknca, yola ne gerek var.
*********
Kii kendi varln ortadan kaldrdktan sonra artk yol diye bir ey
olmuyor nk zten gidilecek bir yer yoktur. Yol dncesi bizim kafamzdaki
bir istifhamdr.
*********
190. Hakkn tecellsi eriirse varlk dana;
Yoldaki toz gibi olur dner un ufana.
*********
Ms (a.s)n bana gelen hdisede o Cenb- Hakk (c.c)n tecell ettii
da denilen Ms (a.s)n varlk da idi.
*********
Eder o cezbe miskni hlarn h;
Bir anda saman p olur bu varlk da.
Yol gstericinin izinde srya yr;
Seyret, nedir o byk yetleri. (17.sre/1.yet)


28
Hemen terk et mmhni'nin evini;
O an syle "men ren" hadsini.
Hadisi erif:Men ren fekad reeyel Hakk yn Beni gren Hakk grmtr
*********
Eer sen gerekten peygamberin mmeti isen onun ardna d kendi
nefsinin ardna dme. Yni onun getirmi olduu, ortaya koymu olduu
deerleri idrk et, anla ki onun peinden gitmek ancak o ekilde olur. te
ondan ald bu bilgiler ile Hakkn varln seyret.
*********
Terk edersen hazinelerini iki cihnn;
Sana olur kbe kavseyn yaknn. (53.sre/9.yet)
*********
ki lem denilen Vcib ve mmkndr. Kbe kavseyn yni iki ucun
biri Cenb- Hakk (c.c)n gerek varl birisi de sonradan meydana gelen diye
bahsedilen lemlerin varldr. te bu ikisi ayn eydir, yayn iki ucunun ayn
mahlde olduu gibi. Bu ii oradan idrk et! Yay tam ortasndan tuttuun
zaman ikisinide tutmu olursun ki o da senin ztndr zten.
*********
Grrsn bunda hep Fazl- lhi;
Sana gzken olur ey kemh.
Hadis-i erif: Allahmme erinl eye kemh yn Allahm bize eyy olduu gibi gster.
*********
Artk orann shibi oluyorsun, Hakk ne dilerse verir, yannda sen ne
dilersen olur. Eyy olduu gibi gsterir ve onlardaki ey hkm kalkar,
gerei kiinin idrkinden oluur.
*********
Temsil
Bakarsa cn ilhi tecellde olan dem;
Hakk Telann kitbdr btn lem.
*********
lem dediimiz ey Cenb- Hakk (c.c)n isimleri ynnden ilmi
zuhrudur ve ortada bu ilmi zuhrdan baka hibir ey yoktur.
*********
A'raz irb; cevher de harfleri;
Mertebeler bil sonunda vakfe olan yetleri.
*********
Araz, sonradan olan eyler, irab ise bir Arapa gramer ilmidir. Bu irb
ilmini bilen kii harekeler olmadan Kurn- Kermi rahatlkla okuyabilir nk
harflerin durumuna gre kelimelerin sonunun nasl biteceini bilir.
*********
Her lemi bir sredir has;
Birisi Ftihadr, biri hls.

29
Birinci yeti bil akl klldr;
O Besmelenin "besi gl-ende gldr.
200. kincisi nefsi klldr, yet-i Nr;
O kandil gibi klm pek ok nr. (24.sre/35.yet)
nc oldu Rahmn'n ar;
Drdnc n shibi yet'el Krs .
*********
yetel krsiyi okumak demek yazl metni okumak deil gerek olarak
oku yni onu okuduunda kendini oku, demektir.
*********
Hem onda bil o harfler ki sumni;
rnei o sre Sebul Mesn.
Dikkatle bak gr ki unsur cisimler;
Grnd her biri apak yetler.
mevld onlardan sonra gelir;
Saymak bu yetleri mmkn deildir.
En son nazil oldu nefs-i insan ;
Ki ven Ns ile hatim oldu Kran.
*********
mevld madenler, bitkiler ve hayvanlardr.
*********
Kide
Sana hapishnedir unsurlar ve tbiatlar;
k oradan, gr ki nasl ilh san'atlar.
*********
nsann unsurlar denilen toprak, su, ate ve havadan meydana gelen bir
yaps var, bir de ayrca bunlarn meydana getirdii tabiat vardr yni unu
seviyorum bunu seviyorum, bundan holanmyorum, undan holanyorum
gibi. te bu sz ortadan kaldr nk bunlar sylendii srece kendi nefsin
ilesindir. Gerekte herey Hakkn varl ise sevilmeyecek ve istenmeyecek bir
ey yoktur.
*********
Dn ki, nedir halkedii gkleri;
Seni medhetsin Kran yetleri.
Bak bir kere dn ki azametli ar;
Nasl oldu her iki lemi kuatt.
Niin o ismi oldu ar- Rahmn;
Nasl benzer bu kalbi ona insan.
210. Nedir bu ar ile bu insan kalbi;
Ederler dima hareket ve devri.

30
Gnldr merkez o ihta edici ara;
Odur bir nokta bu geni ara.
*********
Ar ismiyle vasflandrlan bir vasfa sacak bir ey deildir bunu ancak
idrk yoluyla anlayabiliriz. Ar varlk lemini evreleyen bir muhittir ancak
maddi bir snr ile evrelenmi gibi deildir ancak idrktedir bu evreleme. Akl
evvelden sonra akl kll meydana gelmektedir ve akl kll btn bu madde
lemini iine alan akldr, bunun maddeye dnk olan ksmna nefsi kll
denilmektedir. Rhlar lemi dediimiz nsal lem arn ierisindedir.
Krsi denilen ey ise bizim galaksimiz olan Samanyolu galasinin iinde
bulunduu burlar sistemidir.
Rahmnn ar istivas ise hem iten hem dtan olan bir istivadr. Madde
mertebesine geildii anda arn altna inilmektedir. Sfat lemi, teklik lemi
ise arn stdr.
Kalp bizim anladmz ekilde maddi organmz olan kalp deildir. Burada
kastedilen ey hakkat-i Muhammedyyedir.
Gnl yle bir ekilde hem ieriden hem dardan ihatal ki her nereye
baklsa oradadr, hem nokta hlinde hem genidzeydedir. Gnln noktalk
hliyle ar onun etrfnda dnmekte geni hli ile aslnda o ar meydana
getirdiinden ar ayrca da onun iinde dnmektedir.
*********
Aa yukar bir gn bir gece iinde;
Ey dervi kii ar etrfnda dnmekte.
*********
Gerek varl akl evvelden gelen akl evvel olan kiinin etrfnda ar
dnmektedir yni aslnda bizim yerimiz arn stdr alt deildir. Arn altna
geildii anda birimsellie dlmektedir, arn stne ktmz zaman
gerek varlmza brnyoruz.
*********
Yuvarlak cisimler niin harekette;
Bir bak btn lem niin dnmekte.
Hepsi de doudan batya vermeden mola;
Dolap misli dner her ey cihnda.
*********
Varlklar dediimiz gkyzndeki cisimler sonsuz bir srtle ve ok
dengeli bir ekilde dnp durmaktadrlar. Bunlar dndren kim? Dnen mi
dndren yoksa bir baka dndren mi var? Bir baka varlk olmadndan
dolay o dnenleri dndrende kendisidir.
Ayrca bu dn sdece madde yap olarak oluan bir faaliyet deildir ayn
zamanda hepsinin kendilerine has mnlar vardr yni sdece madde deil
mn dnmektedir. Ne kadar basit varlk veya ltif varlk olursa olsun hepsi
Cenb- Hakk (c.c)n esm-i hsnsnn ierisindedir yni kayna esm-i
hsndr. Cenb- Hakk (c.c) ben o mahlde u ismimin zuhrunu seyretmek
istiyorum diyor ve yine kendisi o varlktan seyrediyor. Seyretme zellii ise
seyretme bilgisini gerektirir, bu da demektir ki o mahlde seyretme bilgisi
varsa seyreder aksi halde seyrettii hayldir.
31
*********
Baklsa gece gndz bu azametli gkler;
lemi her an tam bir devr ederler.
Btn felekler ile ayn anda insan;
Eder bu ark ile lemde devrn.
*********
Yni ar denilen o gten hareketlerini alrlar ve onunla birlikte dnerler.
*********
Fakat atls gnn tersine hareketle;
Dner her anda bu sekizinci gkte.
Burlar shibinin krssi buras;
Bil onun yok uygunsuzlukla atla.
Ko, Boa ve Yenge ile kizler;
Aslan, Baak hep yerleiktirler.
220. Dierleri de Terazi, Yay ve Akreptir;
Olak ile Kova ve Balk o gktedir.
Bin yirmi drttr ancak sbit yldzlar da;
Krside yer almlar kendi makmlarnda.
Bir bekidir Satrn yedinci gkte;
Altnc gk mahldir Jpitere.
Beinci gk mekndr Mars'a;
O drdncde lem Gneini ara.
nc Vens, Merkr ikincide;
Aydr olan bu birinci gkte.
Olak ile Kova evleridir Satrnn;
Yay ve Balktr ilk ve son evi Jpiterin.
Ko ile Akrep oldu Mars'a mekn;
Karar yeri oldu Gne'e Aslan.
Venstr Boa ve Teraziyi snak edinen;
kizler ile Baa Merkr etmi mesken.
Ay Yengei kendisine hemcins grd;
Kabl etti kuyrukla ba gibi bir dm.
Ayda yirmi sekizdir konaklar;
Sonunda Gnee karlk olurlar.
230. kar sanki kurumu hurma daldr; (36.sure/39.yet)
Bu azz ve alm olann takdridir. (36.sure/38.yet)
*********
Her kat gkten bize ilhamlar gelmektedir yni yedi kat gkten bize
varidatlar gelmektedir. Aydan bir baka trl tesir edici sinyl, Merkrden
baka trl, Gneten baka trl gibi hepsinden baka baka sinyller
32
gelmektedir. Bu sinyllere gre kimde bunlarn dorultusunda alm varsa
tesir ederek o ynde harekete geirmektedir.
Ve bu sistem yni gne sistemi insanlarda duygular meydana
getirmektedir. Eer bu dnen gk cisimleri olmasa bizlerde duygu meydana
gelmez.
Merkr rnein zeka yldzdr, kii doduu anda Merkrden ald etkiler
ondaki zeka blmn amaktadr.
ocuk ana rahmine dtkten sonraki 120. gnden tibren her ay
bunlarn biri hkmn yrtmektedir. ocuk ana rahmindeki koruyucu
perdeden kurtulup dorudan doruya nlarla kar karya kaldnda beyinde
hangi gezegenin tesiri olmusa onun alm olmaktadr. te Levh-i Mahfuz
denilen ey bir ynyle budur. Kiinin beyninde yazlan Levh-i Mahfuzdur.
Bunlarn dnda kiide bir ey olumas mmkn olmaz ancak eksii olmas
kuvvetle muhtemeldir. Bizlerin yapmas gereken ey bunlar yni Levh-i
Mahfuz olarak bize verilmi olan son snrna kadar deerlendirmektir.
Ayan- sabite denilen ey aslnda geni mnda bu burlar sistemidir ve
burlar akldan ibarettir. Akl kll denilen ve btn lemde sr olan akldan
ibarettir ancak bunlarn bazlarnda akln baz yn birikmitir ve ok
iddetlidir ki zten onun zellii odur. Anne babasndan kaltmsal geen
tesirlerde vardr tabi ki ancak o anne babadaki tesirlerde daha evvelce yine
yldzlar vstasyla gelmitir dolaysyla o kiide de meydana kmtr.
Seyri slk yolunda tarikat almalar btn bunlar dzenlemek iin
yaplmaktadr.
Bizlerin yapmas gereken, kendimizi tanmak istiyorsak elimizden
geldiince bu konular bilmemizdir. Bunlardan tesir alnmas Rabbnn hkm
altnda olmasdr. Yldzn genel bakn bir baka ynyle ismi Rabdr yni
zellii Rabdr. Bizler Allah ismiyle bilinenin artlanmalarmzla Rab
zannederiz oysa o Rabbl Erbb yni Rabblarn Rabbdr.
Netice olarak bunlar bilir ve aklmz belirli bir alm salayacak ekilde
altrabilirsek gelenleri alrz ve bize faydal ynde, bilerek ve istkmet
vererek onlar kullanrz.
*********
Bir kii olsaydn dncede kmil;
O eserler grnmez gzne btl.
Hakk kelm deil mi bunda anlatan;
Olur btl grmek, yakn zayflndan.
*********
te dnce bahsinin en mhim yerlerinden bir tanesi burasdr.
Dncede kemle ermek, varlklar var grntsnden getikten sonra
varlkta sr ve cri olan Hakkn varln mhede etmek ilk mertebe de yni
fiiller leminde dncede kemle ermektir ki bir baka ismi de tevhid-i
efldir yni fiilleri birlemedir. Bu yaplmad srece kii dank fikirler ile
haytn srdrr ve bunlar toplamas yni vahdet hline gemesi mmkn
olmaz.
Bu kii yersiz bir ey gremez nk lemde yersiz bir ey yoktur ki yle
grsn. Birimsel bak amz ile kendimize gre eksik, yersiz, lzumsuz eyler
grrz. Bir birim dier birime bireysel bak asyla baktnda bu eksiklik
ortaya kar ancak orada geni bir bak asyla bakan nc bir ahs varsa
eer o ikisine de haklsnz der ve iin gerei de budur.
33
Hak geldi, btl gitti yet-i kermesini bir beldeye slmiyet geldi ve
yayld oradaki btl olanlar giderek Hakk geldi, eklinde anlarz genel olarak.
Oysa belde bizim bireysel bedenimizdir ve bizlere den grev o beldeleri
ykmak harap etmek deil mmur etmektir. Beldenin mmur edilmesi btln
gidip Hakkn gelmesidir. Hakkn gelme sebebi de yakn hkmnn orada
zuhra kmasdr. Yaknden maksat evvel ilmel yakn olarak meseleleri idrk
etmek daha sonra aynel yakn olarak bunu yaantya geirmektir. Hl bizde
birimler, farkllar, dmanlar, ktler, iyiler gibi eyler mevctsa daha henz
bize Hakk gelmi deildir ama zhiren Hakkn yaantmz olabilir. Farkllar
grme hkm ortadan kalktktan sonra gelen yakn ile olan gr gerek Hakk
gr olur ki, bizden yaplmas istenen ey de budur.
*********
Sivrisinein vcdunda bile vardr tam bir hikmet;
Merkr ve Mars'n vcdunda olmaz m hikmet.
*********
Madde lemi dediimiz bu lemin ierisinde birok gezegen ve yldzlar
vardr ve hibiri bouna halk edilmemitir hepsinde bir hikmet vardr. Cenb-
Hakk (c.c)n esm lemindeki isimleri varlklarda zuhra kyor ve salt ismin
maddeye dnm olarak karmza geliyor. Yldzlarda Cenb- Hakk (c.c)n
esmsnn zelliklerini oradan yanstyorlar. Merkr mesel akldr ve bizim
byk bir madde ktle olarak kabul ettiimiz o ey akl kitlesinden ibarettir
iin aslnda ve devml onu nereder. Ve bu neredi sdece kiilerin dnyda
yaadklar dneme has deildir devmldr.
Bizim iin nemli olan bunlarn zelliklerinden yararlanmaktr nk bizler
yararlanalm diye onlar ortaya getirilmitir.
*********
Hak ile bakarsan bu iin aslna;
Felek itat edicidir o Kdir olana.
*********
Tabiat ismi verilir, u kadar senede u ekilde, kendi kendine olumutur
gibi szler sylenir, ite onlarn akl bunlar bu hale getiren bir g olduunu
bilmezler.
Bizler dahi bunu dnrken dardan bu lemi ortaya getiren ve eer
lem eklinde bir ayrm yaparsak yanlrz ve yine ikilik ortaya kar. Bu
lemleri krp saran kudret zten bu lemlerin iindedir, dnda deildir yni
ayr bir yerde ayr bir varl olan bir krp saran deildir.
*********
Mneccim apak grd bu eserleri;
Bilemedi eserde vardr bir tesir edici.
*********
Yldzn bu gc nereden aldn bilemez ve maddeye tapanlardan olur.
Biz de kendimizi bu ekilde dnnler arasna sokarsak biz de mneccim
hkmne gireriz, isterse ismimiz mslman olsun. Ancak bu dnceyi aar
ve varln gerek shibi olarak Hakkn varln mhede edersek o zaman
gerek dnce bizde meydana gelir.
Cenb- Hakk (c.c)n mneccimlik yolunu kapatmasnn sebebi budur
yoksa gerekte yldzlarn tesiri vardr ancak bu tesir yldzdan deildir
34
Hakkn tesiridir. Cenb- Hakk (c.c) yle diliyor ve oradan tesir etmek
sretiyle o diledii zellii ortaya karmaktadr.
*********
Gz grmez ki bu dnen gkler;
Hudnn emrine hep boyun eer!
*********
Gkyznn kendine ait bamsz bir varl yoktur ki kendi kendine
varln srdrsn. Orada Cenb- Hakk (c.c) dilediini meydana
karmaktadr.
*********
Temsil
Nasldr bir dn, u dnen gkler;
Bu fehhr ark gece gndz dner. (55.sre/14.yet)
Bununla her an o her eyi bilen devvr;
Bu su ve kilden halk eder baka kaplar.
Devvr:Dndrc
*********
Balktan baka bir kap yapyor yni her an yeni bir insan varl ortaya
karyor. Bu ifde bireysel insan kalp olarak meydana getiriyor demekte
deildir, gerek insan hviyetinde olan bir varl balk eklinde grntye
koymak sretiyle kendini ortaya karyor.
*********
Bak yerde ve gkteki eserlere;
Bir stdn btn bu ileyen hne.
*********
Ortada olan btn varlklar ayn tezghtan ve ayn ustann elinden
kmadr. Bunu bildiimiz zaman aslmza yaklamamz ok daha kolay
olmaktadr ancak biz kendimizi ayr, ayr varlklar olarak dnp olmayan bir
benlik verirsek ebedi olarak kendimizi bulamayz.
*********
240. Yldzlar balama hep kemle;
Niin tutuldular noksan ve veble.
Bak ki seyirde ve renkte ve ekillerde;
Niin bunlarn hepsi de muhtelif hlde.
Niin bazen yerberi ve bazen gntesi;
Bazen yalnz kalr bazen de olur iki.
Yerberi(haziz):Ayn Dnyya en yakn olduu nokta.
Gntesi(evc):Dnynn Gnee en uzak olduu nokta.
Niin felein gnl atele doludur;
Bu sknt neyin evk ve arzsudur.
Niin olmu btn yldzlar piyde;
Kimi yksek kimi alak fezda.
35

Unsurlar toprak, su, ate ve hava;
Yerdir bu gklerin alt onlara.
*********
Bizim aklmzn altndaki bedenimiz bizim yeryzmzdr ve orada bize
mekn olmaktadr.
*********
Baldr her biri kendi merkezinde;
Bir zerre bile ayrlmaz durur yerinde.
Bu drd birbirlerine zt tabat;
Fakat bir araya getirmi mahretli bir std.
mevld ondan olur ikr;
Mdenler ve bitkiler ve hayvanlar.
Muhlif her biri zt ve sretlerde;
Deildir bir tbiat ve bir biimde.
250. Arada bir heyl vardr amm;
Sfiler gibi bu sretlerden oldu mberr.
*********
Heyul eskilerin tabiriyle hayli olan ve en kk bir birim olarak ne
olduu tasvir edilmeyen eydir, gnmzde karl atomdur. Drt unsurun
z atomdur.
nsanlarn madde bedenleri ana madde olarak ansr- erbaadan
olumutur fakat yle bir kendi bedenimize bakarsak bu maddelerin orijinal
halleriyle zerimizde bir benzerlik gremeyiz. Bu madde beden lmle
bozulunca iindeki terkpler yine asllarna dnmektedirler yni toprak topraa,
ate atee, su suya, hava havaya dnmektedir.
Sfinin zellii kendi nefsniyetinden syrlm olmasdr. Bu ekilde
tefekkrler sonucu eski hli olan beeriyetinden geerek kendisini Hakk olarak
mhede eder. Ve her ne kadar madde beden olsa da o artk nr olmutur.
*********
*********
rnein elma aac kendisini bozmadan devml olarak elma verme
kaygsna dmtr nk ondan o sretin grnmesi gereklidir eer
deiirse ondan istenen mn zuhra gelmez.
*********
Btn ey eder Cenb- Hakk ikrr;
Onu oldular gece gndz talep-kr.
*********
Gerekten de bir esmnn zuhru hangi varlkta meydana gelmise o
maddelikten kurtulup mnsna doru ynelmek ister yni kendisinin gerek
hviyetine doru gitmek ister ki bitkilerin ykselmesinin sebebi budur.
*********

36
Nefisler zerine Tefekkr Kidesi
yice bir bak ey nrlu gz zne;
Babadr anneye hilkatte anne.
*********
Varlklarn asl akl kllden meydana gelmektedir ki buras esm lemi
denilen dzeyin bir baka ifdesidir. Akl kll ise akl evvelden yni hakkat-i
Muhammedden meydan gelmektedir. Akl kllde nefsi kll yni btn
madde lemini meydana getirmektedir. Baba hkmnde oluu mnlarnn
ondan gelii ynyledir ana hkmnde oluu ise maddesinin de ondan gelii
ynyledir.
nsann asl akl evvelden geldii iin bunlarn da stndedir. Akl kll ve
nefsi kll ifdeleri varlk ynyle olan ifde biimleridir ancak insann varl
hakkat-i Muhammedden geldii iin varlksal ifdelere taklp kalnrsa kiinin
kendi gereine ulamas mmkn olamaz.
*********
Cihn batan baa kendinde grsen;
Ki hir evvel iindeydi bil sen.
En son peyd oldu nefs-i dem;
demin ztnn takldidir iki lem.
*********
nk senin varln akl evvelden geldi, ite bu nedenledir ki orada
kendisini bulabilenler ancak Hz.Reslullah (s.a.v)n varisi olabilirler onun
altndakiler ise olamazlar. simleri mmeti Muhammeddir oras ayr meseledir.
lemler akl evvelden meydana geldii iin ve senin gerek varln da akl
evvel olduu iin bu lemler senden meydana gelmitir bu nedenle bu lemleri
kendinde gr yni kendi varln olarak gr ve ikinci bir varlk olarak bakma
irke dersin.
Grld gibi insann kendi benliini bulabilmesi iin ne kadar
kolaylatrc bir ifdedir. Cenb- Hakk (c.c) mlknn ne olduunu bize
bildirmektedir ve sizler kk yerlere skp kalarak buras benim mlkm,
bedenimdir diyerek orada skp kalmayn, bu dncelerden soyunun nk
lem senin varlndr, demektedir.
Sfat blgesinde glerin tamam tek g olarak meydandadr ve bu
gler esm lemine gelince deiik ifdelere brnr, fiiller lemine gelince
de deiik grntlerle grnr ancak bunlarn hepsi netice olarak teklikten
kaynaklanr. te slmn getirdii vahdet anlay bunun izahdr.
nsan kemlde olmas dolaysyla en son olarak zuhra gelmitir denilir,
bu ifde birimsel madde bedenler iin anlatlan bir ifde tarzdr ve madenlere,
bitkilere, hayvanlara gre bu madde beden oluumu keml hkmndedir.
Ancak insann asl olarak keml shibi olmas bu madde beden ynyle
deildir. nsann kemlat beyni, dnce yapsyladr. Kii dnce
mertebesinde ne zaman ki varlnn ne olduunu idrk etti ise o zaman ona
insan denir ve gerek keml shibi olan odur.
hakkat-i Muhammed dediimiz mertebenin bir baka ifdesi insan-
kmildir. lemlerin varl insan ismini almtr bu nedenle ilk ve en st
mertebedir insan ancak sen kendini kaytl ve snrl bilirsen tabdir ki son
olarak meydana geldim diye bilirsin, gerek hviyetini bilirsen eer ilk
benim dersin.
37
te bu anlatlanlara gre kiinin kendisini gerekten tanyabilmesi iin
hem ilk varln hem son varln ok iyi bilmesi lzmdr.
Bir taraftan insan lemleri besleyendir dier taraftan bakar ki en fakirdir,
o da ayr bir meseledir.
*********
Ne evvel iin amalanandr ne hir;
nsnn varl kendi ztyla olmutur zhir.
*********
nsan gyenin zuhra gelmesi iin bir illet yni arac olduundan dolay en
son zuhr etmitir. Eer birimsel mnda insan meydana gelmemi olsayd
Cenb- Hakk (c.c) kendi btnnda kendi kendine haytn srdrrd. nsan
denilen varl ortaya getirmek sretiyle kendini kendisine aikar etti,
kendisini kendisinden ortaya koydu ve bu hl ancak insan ile meydana
gelebildi.
Madde bedenimizi oluturan unsurlar zten kendi varlmzdr dolaysyla
kendi varlmzla ortaya km olmaktayz. Yni bu drt unsur bize boyun
emiler onlardan dilediimiz terkbi yapmzdr.
Bireysel olarak bu byle olduu gibi geni anlamda insan- kmil yni sfat
blgesinde de varlk ayn ekilde kendi varlyla ortadadr, baka bir varlkla
deil.
*********
Zlimlik ve chillik zt oldu nra;
Fakat grnme yeri odur ayn- zuhra.
*********
Onu insan yklendi. Muhakkak ki o ok zlim ve childir (Ahzb,
33/72) yet-i kermesine burada atf vardr. Bu yet-i kerme her ne kadar
yerme yet-i gibi gzkyorsa da insan iin en byk taltif bu yet-i
Kermenin ierisinde bulunmaktadr. Eer karanlk olmasa nr aydnlatacak
bir yer bulamaz ve ak olarak kalr.
Zlim kelimesi zhiren zulmedici anlamnda ise de hakkat dzeyindeki
kiiler iin nefsinin ok ileri derecede bir varlk olduunu idrk etmesi ancak
bunu yaayamamas sebebiyle nefsine zulmetmesidir. Zulmet bir ynden de
karanlk demektir yni kendi varlndaki aydnl yni gereklii gremeyerek
karanlkta kalmasdr. Aydnlk denilen bu nefsini bilememe hli yle muazzam
bir eydir ki nefs denilen ey Hakkn varlnn ta kendisidir. te kendisinde
Hakkn varln hakkatiyle idrk edemeyen kimse nefsine zulmetmi
olmaktadr.
Chilliine gelirsek, cehl ilmin tam karsnda olan bir mahldir yni bir
kimse cehaletini kabul etmez ise ilmin karsna geip de ilim talep etmez.
nce cehaletini farkeder sonra ilme dnp talep eder. Oysa bu beeri bak
asyla olan ifdedir ve yet-i kermede bahsedilen chillik bu deildir. Efl,
esm, sfat lemlerinde ilim geerlidir ancak bunlar geilip Hakkn ztna
gelindiinde ilim cehil ismini almaktadr. Fiiller lemindeki ilim akl cz, esm
lemindeki ilim akl kll, sfatlar lemindeki ilim akl evveldir, zt lemine
geildiinde ise ilim ve akl der onun yerini cehil alr ki bu cehil bizlerin
anlad mnda bir cehil deildir. Bu mertebede artk varlklar kalmamtr ki
ilim denilen bir eye ihtiya olsun. Zt kendi varlnda kendinde olarak
gizlenmitir.
38
te zlim ve chil denmesi beeri anlamada anlald gibi deil salt
varln am hkmyle kendi kendine olmasdr. Ve burada cehil szyle
belirtilen btn ilimlere kaynak oluun ifdesidir. nsan yle bir varlk ki zt
mertebesinin karl olan bir varlktr. Zt mertebesi olarak anlatlmak
istenen mertebenin yaants ancak insanda ortaya kar ve yet-i Kerme
insan yle bir varlktr ki bunu yanstacak gtedir demektedir.
Oraya kadar ykselmesi imkn dhilinde bir varlk olan insann bunlar
anlayamamas veya anlamaktan geri kalmas, anlamasn kolaylatracak
almalar ortaya koymamas kendi nefsine zulmetmesidir ki bundan byk
bir zulm olmaz.
Cenb- Hakk (c.c) yet-i Kermede yle buyuruyor;
*********
1 b b a b a a WW
j ab
( E ve lem yerel insnu enn halaknhu min nutfetin fe iza huve
hasmun mubn.)
(Y-Sn/36/77) nsn, onu bir nutfeden nasl halkettiimizi grmedi
mi? Sonra da Bize (kar) apak hasm oldu.
*********
Egosuyla Ene yni ben dedi ve Rabbn tanmayarak isyan ehli oldu.
Bu yet-i Kerme zel olarak bize hitpta bulunuyor yni insna iaret
ediyor. Genel yaant ierisinde bizim ocuumuz oldu gibi ifdeler
kullanyoruz, oysa Cenb- Hakk (c.c.) burada Biz halkettik diyor.
Hasm kelime olarak kar taraf anlamndadr ki iki tarafn birbirlerine
kar taraf olabilmeleri iin denk olmalar gerekir. Yni i dinamikler
bakmndan insn Allahn hasm oldu. Cenb- Hakk (c.c.)n btn esm-i
ilhyyesi insnda zuhura ktna gre ve Allah olarak bir yerde ortaya kp
ite Ben Allahm buradaym diyen ayr bir varlkta ortada olmadna gre
nk Cenb- Hakk (c.c.) btn zuhurlarn insndan yapmaktadr. Ve en
kemlli zuhurunu ise insnda yapmaktadr. Dnya hayatnda dahi hasmlar ne
kadar gl olursa yaplan msabaka o denli kemlli olmaktadr.
te Cenb- Hakk (c.c.) insn bu yet-i Kermede o kadar ycelere
karyor ki Benim hasmm yni e deerim en kemlli olarak o hcreden
meydana getirdiim insndr ve Ben kendi sanatm insn ile gsteririm
demektedir.
stelik bu hasmlk gizli de deildir apaktr. nsn hcreden meydana
gelerek kemlatna ulatnda yni Cenb- Hakk (c.c.)n isimlerini, sftlarn
ortaya kartan bir ayna olduunda, apak hasm olmaktadr. Hasmlar
birbirlerinin aynasdrlar nk iki hasm hasmlklar dolaysyla sanatlarn
ortaya karmaktadrlar.
Cenb- Hakk (c.c.)n sanat sonsuz olduundan bu sanat ancak insn
anlayabilmektedir, ne melekler ne baka varlklar bu hakkatleri anlayacak
durumda deillerdir. Bu ekilde Cenb- Hakk (c.c.) btn lemde insn
ykseltmekte zhir lemde ise yermektedir, Krn- Kerm bildiimiz gibi hem
zhire hem btna btn mertebelerde hitp etmektedir.
Krn- Kerm sadece zhiri ile ele alrsak hakkati ortaya kmaz sadece
btn ile ele alrsak zhirdeki sflyyet hali ortaya kmaz ite irfaniyet budur
39
ki tek bir ynde kalmadan yni bu kesin olarak budur demeden yet-i
Kermelerin her mertebede neyi ifde ettiini anlayabilmektir.
********* (Dier bir ifade ile.)
Hasm kelimesinden ilk anda dmanlk anlamn anlarz, oysa kelime
denk anlamndadr da. Yetikin bir kii ufak bir ocuk ne yaparsa yapsn ona
dman olup hasm yerine koymaz, birinin ona dman olabilmesi iin ilim ve
bilgi ynnden en az kendi dzeyinde olmas lzmdr ki sanatn ortaya
koyabilsin.
Cenb- Hakk (c.c) apak hasm oldu demekle benimle edeer oldu
nk ben zten bakasyla muhatab olmam demek istiyor.
nsann kendi vasflarnn ortaya kmas ynyle ne kadar byk taltif
vardr bu yet-i Kermelerde ancak bizler kesinlemi, artlanm
deerlendirmelerle ibarelere baktmz iin ne olduumuzdan haberimiz
yoktur. Bu nedenledir ki Kurn- Kermi ancak zt ehli kimseler anlayabilir.
*********
260. Olunca arkas bulank aynann;
br yzden grnd sreti ahsn.
*********
Kendini beer zannetiin srece aynan bulanktr ve bir ey gremezsin
ancak hakkatleri aratrmaya balam ve bireyler idrk etmi isen aynan
aydnlanmaya balamtr artk.
*********
Gnein klarna bak, drdnc gkten;
Onlardr dima bu topraa akseden.
Sensin yansmas mabudu meleklerin;
Vcdun oldu secde ettikleri meleklerin.
*********
Meleklerin meydana geldii mertebe esm lemidir ve buraya kadar
kabilirler. Cebril (a.s)n daha yukar karsam yanarm dedii de budur.
Ancak Efendimiz (s.a.v)in varl akl evvelden geldii iin yanarsam ben
yanaym dedi. Dolaysyla btn bunlar sdece Efendimiz (s.a.v)e has
hdiseler deildir, Efendimiz (s.a.v) de bunlar z ve numune olarak meydana
getirilmitir. Efendimiz (s.a.v) siz benim mmetimsiniz benim yaptm
yapn demekle bu imknlar sizde de var demek istemektedir yoksa
yaplamayacak bir eyi neden istesin?
mmeti Muhammedin stnl buradadr ite, dier peygamberler
bunlar syleyemediler, Efendimiz (s.a.v) ise sylenebilmeye msait olduu
iin mmetine bunlar syledi ve bizlere yolunu at.
Hatta mmeti Muhammedilii bir taraf brakarak demlie dnersek
eer, demlik kendi varlnn Hakkn varl olduunu madde olarak
mhede etmektir. Kii bu idrke gelmedike henz gerek mn snrna
ayak atm deildir, yapt iler taklididir.
nsann varln silsilesini takip edebilmesi iin ilk nce baa gelmesi
lzmdr nk ban ne olduunu bilmelidir ki neticeye doru gidebilsin. Bu
nedenledir ki bu ilere demlik ile balamak zorundayz. Nasl ki insanlk seyri
dem (a.s) ile balamtr nk dem (a.s)dan ncede insanlar vard ancak
idrkleri olmad iin insan hkmnde deillerdi, insan zelliine ship ilk
40
varlk dem (a.s) olduu iin ona ilk insan dendi. Bizler de kendimizi idrk
ettiimizde demlik hkmne gireceiz ve demlik hkmne girdiimiz anda
bizimle ilgili olan btn meleki kuvvetler bize secde eder. Meleki kuvvetler
derken eytn da bunun iindedir nk eytn da bir kuvvettir. Bizde daha
st mertebeden gelen imknlar vardr, melekler ise alt mertebeden
olduklarndan dolay ister istemez secde edeceklerdir. Kurn- Kermde
anlatld zere deme secde etmeyen iblis vardr ki o da bizim var
zannettiimiz eski benliimizdir. Kiinin bireysel benlii bu oluumu kolay
kolay hazmedemez. Bu nedenle insan yle bir mahldir ki ierisinde ne
oyunlar oynanmaktadr ve ieriye hangi oyuncular doluyorsa sahne onlarn
olmaktadr. leme gelmekten maksat ise Hakk oyununu oynamaktr. Kiinin
bireysel nefsi brhm (a.s) idrkine ve dzeyine geldii zaman ancak bu iblis
dediimiz eski bireysel benliimiz de secde etmektedir. O secde yle bir
secdedir ki brhm (a.s) atein yakmad gibi nefsin atei de artk onu
yakmaz. Sen atein gerek shibini bilmediin srece o ate zerinde hkm
srdrr ancak gerek kudret shibinin kendin olduunu idrk ettiin anda
hibir ey sana veremedii gibi o atete gl bahesine dner. Nefs denilen ey
gerek varln hkmne brnr o halde o gl bahesi olmazda ne olur?
*********
lemdeki her tende senden cn var;
Sana bal olan bir halat var.
Olurlar emrine elbet tbi;
Ki her birinin cn oldu sende gizli.
*********
Ten diye grdmz btn varlklarn z hakkat-i Muhammedden
meydana gelmektedir ve insanda hakkat-i Muhammednin varl olduundan
hepsi ondadr. brhim (a.s) da ateteki varln kendisinden olduunu idrk
ettiinde korkmad, melekler ise bunun farknda olmadklar iin atee atlrken
brhm (a.s)a yardm talebinde bulundular brhm (a.s) O beni benden
daha iyi bilir diyerek, kendisinin meleklerden daha st dzeyden meydana
geldiini ortaya koymutur. brhm (a.s) eer meleklerden bir ey istemi
olsayd orada kendi mertebesinden derdi ve Hakktan gfil olduu ortaya
kacakt.
Btn lemlerin varl tek bedendir o da tek hviyet tek kimlik tek
varlktr ve o varlk dahi bizim varlmzdan bakas deildir.
*********
ki lemin zsn cnnn nrusun;
Seni sen bil ki sen cihnn cnsn.
*********
Grnen madde varl meydana getiren genel g sensin demek
isteniyor burada yni lemin varl nsn- Kmil olmas dolaysyla ve onun
da sen olman dolaysyla senin meydana getirdiindir.
Bu meydana getiri ve i olu btn zerrelere siryet ederek onu
meydana getirmitir. Bizler zmzn hakkat-i Muhammedyye olmas
dolaysyla bu sz kullanabiliyoruz.
lemin merkezisin denilirken lemde bir yerde merkez var ve sen
oradasn, dierleri de senin etrfnda dnyor eklinde deildir, hangi varlkta
olursa olsun sen onun zsn, merkezisin demektir.
41
Rh denilen ey esm ve efl leminde zuhra geliyor. Bizler kendimizi
iki yapl yni bir bedenimiz bir de rhumuz var diye biliriz. Bedenimiz izfi bir
bedendir der ve tesine geerek rhumuz var deriz, ite bu rhumuz bile
izfidir, isimlendirilmitir. Sen bunlar meydana getiren varlksn denildiinde
bu varlk artk hibir kayda girmez. Rh da, cesed de kayda girer ancak ikisini
de meydana getiren o g kayda girmez, snrszdr.
slmiyetin ierisinde madde ile ilgili ksmlar eriat, rh ile ilgili olan
ksmlar tarikat, bunlarn gereklerini anlatan ksm olan st hakkat
dzeyidir.
*********
Sana kuzeyin drtte biri oldu mesken;
Gnl kld sol taraf tenden.
Cn ve akl cihnna sermye sensin;
Yer ve gklere ziynet sensin.
*********
Burada candan kast hayttr, rhtur. Aklda akl evveldir. Yer, gk yni
aklnn meydana getirdii bu varlklar senin ssndr.
*********
Yokluktan zhir oldu varln ayn;
Yceyi gr ki oldu aalarda zt.
*********
Yokluu iki trl ifde etmemiz gerekiyor, birincisi kiinin evvelce var
zannettii kendi bireysel varlnn ortadan kalm olmasdr. Bu durumda
varln ta kendisi yni Hakk o varlkta tamamen ve kll olarak meydana
kyor. kincisi, Cenb- Hakk (c.c) Hakk ismiyle insan denilen bir varlk
ortaya getirmitir. Varln yokluu ibaresi ise insan tamamen ortadan yok
olup ortaya Hakk kacak eklinde anlalmamaldr, varla verilen o isim
yoktan geldii iin bu isim perdesi ortadan kalknca, Hakkn kendisi geni
mnda meydanda olur. Dolaysyla yok olan sonradan meydana getirilmi
olan isimlerdir. lemlerde isimlere taklarak isim perdesinde kalma!
*********
On bindir ship olduun tabi kuvvet;
Fakat hesapszdr sende irdi kuvvet.
270. Bal olur bunlarn hepsi letlere;
Her az ve uzuv ile sinirlere.
*********
Bu anlatmlar bireysel olarak byle olduu gibi geni lemde de dilediini
dilediin varlktan meydana kartrsn.
*********
Hekimler kalmtr hep hayrette;
Bilinmez insnn analizi hakk ile.
Hi kimse edememitir inkr;
Eder herkes bu yerde aczini ikrr.

42
Alr hepsi Hakkdan nasp ve ksmeti;
Dn ve k ancak olur Onun bir ismi.
*********
Eer her birine zel bir tecell zel bir bilgi verilmemi olsa bu uzuvlarmz
karmakark iler yaparlar. Vcdumuzda alan sistem gerekten akl alacak
gibi deildir, demek ki Cenb- Hakk (c.c) bunlara zel bir tecell ile zel bilgi
vermi ve her bir hcre akl cz olarak ve dierlerine balantl olarak kendi
grevini yerine getirmektedir. Yni vcdumuzun her bir blgesi akldan
ibarettir, bu anlatm varlklara izafen sylenince akl cz denilmektedir, genel
mnda kullanldnda ise akl kll denilmektedir. Bedenimizde beynimiz akl
kll, dier organlarmzdaki hcreler ise akl czdr. Akl czler askerler gibi
bulunduklar mahlde grevlerini yerine getirirler ve o grevi mutlak bir akl
ile yerine getirirler. Hatta akl czlerdeki o akl bizim idrk edemeyeceimiz
ekildedir. Organlarmzdaki bu akl czler o akllar ile grevlerini yapyorlar
ve sonrada istirahate ekiliyorlar. Bunlarda Hakkn zel bir tecellsi olmam
olsa hangi biri grevini srdrebilir.
Seyri slk yolundaki btn almalardan maksat dahi akl mertebesini
geniletmektir.
Cenb- Hakk (c.c)n isimlerinin zuhra kmas sonucunda bu kontrol
devm etmektedir. Madde olarak zuhr eden bu isim meydana geldikten
sonra tekrar mnya dnmek istiyor yni aslna dnmek istiyor. Ancak
bizler insan olarak Hakkn ztndan kaynaklandmz iin burada farkllmz
vardr.
*********
O isim ile bu mevctlar kim;
Bu isimlerden eder tesbh her dim.
*********
Bir sr varlklar vardr ve onlarn birer isimleri vardr bizler bu isimleri
sylemek sretiyle ismi onlara perde ederiz ve bu ekilde isim en byk perde
olur. Bu perde aradan kalkt zaman varlk gereiyle ortada kalr.
sim perdelerine takl olarak haytmz srdrdmz srece onlarn
gereklerini mmkn deil idrk edemeyiz.
Varlklarn isimleri tesbh edii ne iin meydana getirilmi ise onu ortaya
koymasdr ve ayn zamanda onun ibdetidir. Onu hamd ile tesbh
etmeyen hibirey yoktur ancak onlarn tesbhini siz anlayamazsnz
(sr, 17/44) yet-i Kermesi buna irettir.
Eer Cenb- Hakk (c.c)n isimleri olmasa hibir varlk ortada olmazd.
Hangi varlk hangi ismin tesiriyle meydana gelmi ise o ismin tesbhindedir.
Bu tesbh varln fiil olarak ne iin meydana gelmise onu ortaya koymasdr
ve bu sdece ona hastr. Sonu olarak tesbh etmekten kast varl ortaya
karmasdr.
Btn varlklar bu tesbhlerini yaparlarken, zikir ise sdece insana
mahsustur, bu nedenle bu iki kavram iyi ayrmak lzmdr. Zikir kelime anlam
olarak hatrlamaktr ve en geni mnda hatrlama hkmne hiz olan varlk
insandr. nsan kendini ne kadar ok tanr ve bulursa zikri de o geniliktedir ve
insann stnl de bu ynledir. Dier varlklarn yapt tesbh akl
yrtmeden ayn hli ve yaanty devml olarak meydana getirmektir. Zikir
ise hibirinin tesiri altnda kalmadan hepsini meydana getirebilmektir. Bu
43
nedenle dier varlklarn ibdeti sdece ftri ibdet iken insanda hem ftri hem
de irdi ibdet vardr.
*********
Kintn zuhruna k yeri oldu;
k yerlerine dnte de kap oldu.
*********
Bir varlk Cenb- Hakk (c.c)n hangi isminden meydana gelmi ise kendi
zne ancak o kapdan geebilir. Cenb- Hakk (c.c)a varlklarn nefesleri
saysnca yol vardr szyle ifde edilmek istenen budur. rnein televizyon
sdece bir kelimedir, bunu duyduumuzda bu kelime bizde hemen
televizyonun varln oluturdu ve kelime o varln gerek hline giri kaps
oldu. Bu byle olduu gibi btn varlklar hangi ismin msemmas olarak var
olmularsa kendi isminin idrkinin kendisinde almas dolaysyla Cenb-
Hakk (c.c)n o isimdeki geni mertebesinde geebilir. Eer bizlerde gerekten
insan isminin ne demek olduunu idrk ederde geni varlmza geebilirsek
ancak kendimizi bulabiliriz. nsan denilen ey madde bedenler deil hakkat-i
Muhammed diye belirtilen, insan- kmil diye belirtilen, sfat mertebesi diye
belirtilen yerin shibidir. Cenb- Hakk (c.c) kendisini geni mnda
seyretmeyi diledi ve kendisine insan ismini verdi.
Bizler bunu ancak byle bilirsek geni ifdesine geebiliriz ama eer bunu
byle bilmez varlklar hep ayr varlklardr diye dnrsek o ismin snrlar ve
hapsi ierisinde kalrz. Bu durumda isim perdeleriyle snrlanm
olduumuzdan siccne gireriz ve oradan kamamz mmkn olmaz. Bu
nedenle varlklara bakarken gerek ynlerini aratrc olarak bakmak lzmdr.
*********
Nerden geldiyse ona dn kld;
Bu durmakszn dntr vahdet srr.
*********
O hangi ismin varl ile meydana gelmise, varln srdrr, mrn
tketir ve geldii isme dner. rnein, elimizdeki feneri yaknca nmz
aydnlatr, kapaynca geri yerine gelir.
*********
Nasl bilmezsin btn isimleri;
Ki sensin msemmann yansyan sreti.
*********
Varlklarn bir isimleri vardr bir de isimlendikleri yer vardr yni gerek
varlklar vardr. simler takmadr, msemma ise kendi varldr. Msemma
Cenb- Hakk (c.c)n kendisidir. nsan- kmil ynnden de lemdeki
isimlenmi btn varlklar senin varlndr.
Btn isimler zten senin isimlerindir, senin olmasa bilemezsinki. Bu
nedenledir ki melekler dem (a.s)a secde ettiler nk melekler belirli
isimlerin zuhr mahlleridirler, dem ise sonsuz isimlerle meydana gelmitir.
*********
Kudret, lim ve rde zuhru;
Seninle oldu ey sadetli kulu.
*********
44
Zahiren Cenb- Hakk (c.c)n nnde secdeye varan, salih ameller
ileyen kul gibi dnlr ilk bata bu ifde, oysa buradaki kul ifdesi gerek
hviyetiyle abdullah ismini alan kuldur yni Cenb- Hakk (c.c)n sen
olarak zuhr ettiim mahlsin hitbna mazhar olan kuldur.
*********
Sem ve Basar ile Hayat ve Kelma;
Bklik vermi sana bil Hakk Tela.
*********
Bu bklii beeriyetinden zannetme! Gerek varln bil! Hayatn ona
gre srdr!
*********
280. Bu evvel ki hirin ayn oldu;
Bu btn ki zhirin ayn oldu.
*********
Cenb- Hakk (c.c)n ilk tecellsi hakkat-i Muhammed denilen sfat
blgesi oldu, bu nedenle insan evvel oldu. En son zuhr etmesi beeriyeti
ynyle en son meydana gelmesidir. nsann gerek hli ise geni mnda ilk
olarak zuhra gelmesidir dolaysyla ilk ve son o oldu.
Beeriyet ve artlanma hkmleriyle baktmz zaman kendimizin ne
olduunu bilemeyiz, ama yine de meydandayz.
*********
Sen seni bilmede kaldn zanda;
Nedir bir dn vcdun bu cihnda.
*********
Sadece duyduysan ve yaantya geiremiyorsan bocalayp duruyorsun
demektir. Yaayacaksn bu hakkatler yaantna geecek iin ile dn bar
ierisine girecek ve ikimiz biriz zten diyerek rahata kavuacaksn. Eer kii
bu hale eremezse srekli pheler ve tereddtler ierisinde kalr ve dnydan
tatmin olmu bir ekilde gitmesi mmkn olmaz.
Akl denilen beeriyyet hkmnn altnda olan akldr gerek akl deildir.
Vehmi akl vehim ona ne derse onu yapar ve zannnda oluan eylerle haytn
srdrr. Gerek akl ise akl kll olan bir akldr ve akl kll ise vehmi hkm
altna alan akldr.
Cenb- Hakk (c.c)n varln beeri akln ile anlamaya alyorsan eer
karmakark olursun, bu durumda bu ilere zten hi kalkma tamamen
rahatsz olursun. Akl cz ile en azndan kulluunu bilip Cenb- Hakk (c.c)a
ynelerek haytn srdrmesi daha iyidir. Akl kll yaantsnda hibir
duygusalln hibir tesirin hkm ve kapsam altna girilmeden salt kendi
uuru ile mstakil olarak hareket edilir.
Akl ayn zamanda ilimde demek olduundan kii akl klli ne kadar
tanrsa ilmi de o derece artm olur.
*********
Tefekkr gyet byk bir hayret denizi;
Burada erdi sona tefekkr bahsi.
*********
45
Vehmin hkm altndan km olan akln akl klle doru sefere balama
hlinden bahsediliyor. Bu aamada insann aklnn alamayaca baz oluumlar
olur ve kii hayretler ierisinde kalr. Bu makma da hayret makm denir.
Kiinin evvelce bildii, duyduu fakat zerinde durmad hallerin zn
anladnda dahada ze inmeye balar ve lemi ve kendisini yava yava
tanmaya baladnda hayrete der. Bu hakkatlerin anlalmas neticesinde
de kii aczini idrk eder.
*********
nc Soru
Neyim ben, sen bana benden ver haber";
Ne mndr ey h, kendinden kl sefer.
Cevap:
Sordun yine benden bana sen;
Bana benden haber ver kim, kimim ben.
Mutlak vcdadr bil iret;
Denilse ben olur ondan ibret.
*********
Mutlak varl idrk etmeden bizler ben szn kullandmzdan dolay
tamamen perdeleniyoruz. Mutlak varlktaki benlii kendi beeri benliimize
veriyoruz ve bu da iinden klmaz bir hl alyor nk mutlak varln
karsnda kendini ayr bir varlk olarak ortaya koyarak benlik iddiasnda
bulunmak insana en byk darbe ve almas en zor settir.
Ancak bu benlik beeriyete vasfedilince ben diyebilirsin ki zten ben
sznden baka syleyecek bir sznde yoktur, ne sen dersin ne de o dersin.
Zaman gelir O dersin ancak O olduktan sonra ancak dersin yoksa O olmadan
bunu kullanmakta irktir.
Varlklar belki kelime olarak ben demiyorlar ancak varlklarn ortaya
koymalar itibaryla hepsi ben demektedir. Ancak bu benlie ship klarak
kendimize mal ettiimiz srece irkteyiz ve kesret lemindeyiz.
irk kaba mnda Allaha ortak komann yan sra ince mnda fiiller
lemindeki yaantya girmektir.
Kiinin ben diyebilmesi iin en azndan idrkinde lh- hakkatleri
yaayarak sylemesi lzmdr. Beeriyetini deil, gerek varlnn hakkatini
anlatma babnda syledii zaman kar taraf bunu, ister beeriyetine isterse
btnna versin onu ilgilendirmez artk. Ve kii gerek benlii ile bu kelimeyi
syledii zaman artk yapt fiilinden sorumlu olmaz.
lh benlik bir mahlden zuhr ettiinde onun yaantsna akl sr
erdirmek artk mmkn olmaz nk artlanm dnceler ile deerlendirilir
ve bu hlin idrki mmkn olmaz.
*********
Hakkt o taayynden muayyen;
Onu izhr eder her szdeki ben.
*********
Senin hakkatin varlk sretine brnnce o hakkati beeriyetine verirsin
ve ben dersin. Oysa msemma Cenb- Hakk (c.c)tr ve sen onun varlna
ship km olursun.
46
*********
Ben ve sen ztn rzi sretleriyiz;
Varlk kandilinin fnuslaryz.
*********
Cenb- Hakk (c.c)n isimleri ynnden geici sretleriz ancak bu geici
srede gerek varlmza ulaabilirsek artk geici deil bk oluruz. Ve bu
geicilik ierisinde bu bklii bulmak iin bu sretlere brnlmektedir. Eer
bu sretlerde bk kalm olsak bu hayt bize ztrab verir.
Cenb- Hakk (c.c)n nuru bu kandilliin kafeslerinde zuhra kmaktadr.
Bu aamalar amak ise gerekten ok zordur. nk bizler artlanmalarmz
ile bireyselliimize gmlmz bunu aamadmz srece gnh ve sevab
hkmleri bizim zerimizde tesirini srdrmektedir. Bu aamada kii herey
birdir, gnh ve sevab yoktur diye dncelere girerse tam amura batm
olur. yle bir bataktr ki kmas da mmkn olmaz.
*********
Btn cisimler ve rhlar bir nrdur;
Grn yeri bzen ayna, bzen kandildir.
*********
Cisim ve rh aslnda ayn eyin iki yndr. Bir madde beden bir de ayr
bir rh var anlay bu ileri anlay zayf olanlara kolaylatrmak iin yaplan
bir anlatmdr ve akl shiplerine ynelik deil maddeye bak shiplerine
yneliktir. Madde bakyla varlklara bakanlara en azndan bir st mertebenin
varln anlatabilmek iin sylenen izahlardr ki kii en azndan rhlar lemi
diye bir kavram kafasna soksun, yoksa kendini tanyan bir varln rhu da,
cesedi de, z de, varl da sfat da tektir. Tek olan varln muhtelif
grntsnn deiik hallerde ald isimler dolaysyla efl, esm, sfat, zt
lemi olarak ayrlmtr.
Nr denilen Cenb- Hakk (c.c)n Nr isminin zuhr mahllidir.
stersen kardaki varla bakarak, aynadan Cenb- Hakk (c.c)n varln
seyredersin, ister kandilden yni kendinde bulursun. Bu bir nee hlidir,
kendinde bulduunda karnda da bulduunda zten kendin veya kar diye bir
ey kalmaz, bu oluumlar sdece seyrin meydana getirdii deiik yaantlar
olur.
*********
290. Sen deyince ben, bilir shib-i ibret;
O ben sz olur rha iret.
*********
Kii sdece cesedinden ibaret olmadn idrk ettiinde, benim gerek
varlm rhumdur demeye balar, oysa onun gerek varl o da deildir ki.
Rh denilen ey de bir yerde mahlktur. Rh ile cesed denilen ey insann
kalbn meydana getiren biri maddi dieri izfi yndr. Kiinin gerek kimlii
benliidir ki bu da salt yni hi bir ey karmam ve bozulmam, hibir
hkm altnda kalmam uurdur.
*********
Edersen kendi akln klavuz sen;
Gremezsin nesin sen yle czden.
*********
47
Beeri aklna kaplrsan rhunu benliin olarak kabul edersin yni
beeriyet akln seni buraya kadar getirebilir.
*********
Sen rif ol vcdun srrna gelde;
Mrifet nru parlasn gnlnde.
Byktr senle ben bu cn ve tenden;
Ki cn ve ten paradr benle senden.
*********
Ben ve sen gerek varln kendi zne takd bir isimdir. Ten ve cn ise
bunlarn zuhrunda meydana gelen rz sebeplerdir. Dolaysyla gerek benlik
ve senlik bunlarn hepsinden stndr.
*********
Deildir ki ben ile kast sdece insan;
Denilsin t ki bendir kast cndan.
Hemen sen dnydan vazgeen ol;
Cihn terk edip kendin cihn ol.
*********
Hemen denilen yni bir dnceye gir ki bu dncedeki yol seni
varlnn dna kartsn. Eer tuttuun yol beeriyetinin iinde dnp
duruyorsa buradan kurtulmn imkn yoktur. pek bcei eer yapt
kozasn delebilip uabilirse hrriyetine kavuur eer delemez ve kozann
iinde kalrsa onu alp kaynar suyun iine atarlar, orada btn imknlarn
kaybedip yanar ve onun malzemesinden bakalar yararlanr. pek bcei
kozasn delip karsa o koza delindiinden dolay zeri kopuk kopuk olduu
iin bakalar senden faydalanamaz ancak sen kendini kurtarm olursun. Ve
buradan kurtulduktan sonra ancak dier bcekleri sakn hapishne ierisinde
kalmayn diyerek kurtarabilir. Yoksa lm olan bir varlk kimi diriltebilir?
nsan nce kendi birimsel varlndan kurtulacak sonra kar varlk
denilen sonradan meydana gelmi olan varlklardan kurtulacak. Aslnda bu
ifde yni sonradan meydana gelen ifdesi de yine bizlerin artlanmalarna
gre byle kabullenilmektedir.
Kendi varln zten lemin gerek yzdr. Sen lem ol ve lemde
kendini bul, her baktn varlkta kendi yaantnn mevct olduunu anla!
lem tek varlk ve tek bedendir ve tevhid etmek budur yoksa bir lh vardr o
da Allahtr anlay avamn tevhid anlaydr. Gerek tevhid ise Allah olarak
isimlendiren varln btn lemde tek vct olarak yaygn olduunu idrk
etmektir. Ve sen de bu varln dnda olmayp iinde olduun iin sen de
osun. Bunu gerekten idrk ettiin zaman kendini beeriyyet mertebenle
deil geni olan hakkatinle idrk edersin. Bunu idrk ettiinde, zten lem
sensin. Geri etmesen de sensin ama edersen gerekten sensin. Bu durum
babas ok zengin olup bundan haberi olmadan fakir yaayan birinin hline
benzer.
Bu geni lem ise ayr bir yerlerde oluacak bir lem olmayp sdece
senin idrkinde deiecektir yoksa darda kalkacak, kopacak, deiecek bir
eyler yoktur. Her eye vasi olan varlk zten oluumlarn hi durmakszn
devm ettiriyor, bizler bak alarmzdaki yanllk dolaysyla byle
bakyoruz, bu yanl olan bak as dzeldii zaman lem senindir artk.
48
*********
Yazlta vehim ile huvenin hesi;
Olur iki gz cnn gr vakti.
*********
Burada anlatlan gerekten anlayabilmek ve yaayabilmek ok zor bir
itir. Ve hatta bu kitap yazldndan beri bu anlatlan aan dahi pek
olmamtr ve bu ifde gizli kalmtr.
Hvviyyet ahadiyyet makm olup, mutlak benliktir, gerek benliin
zuhra kmam ve kendinde olan hlidir.
Burada hvviyyet kelimesinin arapa yazlmnda geen [ ] he
harfinden benzetme yoluyla iin hakkatine geilmektedir.
imdi, aslnda bu lemlerin kendine has varl yoktur, sdece kendine
has olarak lem denilen bir ismi vardr ve bu isim sonradan meydana
getirilmitir oysa bizler, btn bu lemler sonradan meydana getirilmitir
zannederiz. lemler Cenb- Hakk (c.c)n varl olarak vardr ve Cenb-
Hakk (c.c) bunlara lem ismini vermek sretiyle kendisini perdelemitir. Bu
perdeyi yni lemler ismini kaldrdmz zaman Hakk mhede ederiz.
Cenb- Hakk (c.c) kendi ztnda iken kendini seyretmeyi murad etti ve
hakkat-i Muhammed, insan- kmil, sfat mertebesi ismini verdii bir hale
tenezzl etti. Bu ekilde kendi varlna verdii isimler ile sanki ikinci bir varlk
varm gibi kendini perdeledi ve mertebeler hlinde zuhra geldi. Sfat lemi,
esm lemi derken efl lemi olarak isim ald ve lemler efl lemi olarak
deerlendirildi. Btn bu oluum Cenb- Hakk (c.c)n kendisindeki
oluumlara deiik sretler vermesiyle kendi kendine deerlendirmesiyle oldu
ve bylece kendi kendini perdelemeyi diledi.
Cenb- Hakk (c.c) eer kendini perdelemeyi dilemeseydi bu lemler
meydana gelmezdi ve devml olarak kendi ztnda kalrd nk Cenb-
Hakk (c.c) zten kendi ztnda kendisiyledir. Seyre gemek iin kendinden
ayrd, zir zti leminde seyir szkonusu deildir. Aslnda bu ayrl maddi
anlamda bir ayrl deil isim anlamnda olan bir ayrltr.
Cenb- Hakk (c.c) kendi ztnda iken vehm-i ilh ile hakkat-i
Muhammed denilen ilk sfat mertebesini meydana getirdi. Burada bahsedilen
vehim bizim haylimizdeki beeri vehim deildir, ilh vehimdir. te bu vehim
kendisindeki gler ile hayl-i kebir denilen hayl lemini yni esm lemini
meydana getirdi. Bunlarn sonrasnda madde leminde zuhra gelen varlk
kendisini ayr bir varlk olarak zannetti.
Vehim ve hayl birimsellie atfedildiinde yok olan var zannetmektir.
Aklmzda, haylimizde bir ey tasavvur ederiz, iin aslnda o ey yoktur ancak
nefsimiz onu var gibi gsterir. Bunun aksi olarak da var olan yok
gstermektedir. Bizler bu vehim ve hayl hkm altnda yaadmz srece
buna akl cz denilmektedir. Bu ekilde ise bu lemi ve kendimizi tanmamz
mmkn deildir nk grmz tamamen terstir, olmayan lemin varln
var olarak kabul ediyoruz, olan Hakkn varln ise yok olarak kabul ediyoruz.
Bizler bu dnce ierisinde milyarlarca yl yaasak yine bu haylden
kurtularak gerek kimliimizi, hvviyyetimizi bulamayz. Btn ibdetleri
yerine getiririz, Krn- Kerm okuruz vb. eyleri yaptka yaparz, bu ekilde
belki ibdet yapma hnemiz dolar taar hangi hayl ve vehim uuru iinde ve
beeriyetimizde kalm isek bunlar olsa ne olur olmasa ne olur! Yaptmz
ibdetlerin okluuna gveniyor isek bu tamamen nefsni bir yaantdr, baz
karlklar bekleyerek yni menfaat karl yaplan ilerdir. Bunlarn
49
sonucunda yapt ilerin karl alr ancak kendini bulamaz ki, bu da en
byk azap ve hsrandr.
Hakkn benlii olan ilh vehim ise yok gibi gzkeni var kabul etmektir.
Fizik olarak dnyya gelmi ve yaam olan bir kii gerek olarak
kendisini bulamaz ise esm leminden gelip esm lemine gitmi olur,
dnyya bile inmemi olur ki bu da iniinin tamamlanmam olmas demektir
ve inii tam olmayann mirac da olmaz. Bu nedenle ilk yapmamz gereken
ey dnyya ayak basp oradan ykselmektir.
Cenb- Hakk (c.c)n gerek kullar ilh vehimde varl kabul edilen
kullardr. Gerek kulluk ancak Cenb- Hakk (c.c)n o mahlli var olarak kabul
etmesiyle olur ve Cenb- Hakk (c.c) o mahlle gerek kulum yni olmadn
halde seni var kabul ediyorum der. Bunlar abdullah olanlardr dierleri ise
dier isimlerin kullardr. Yni Rahmnn kuludur, Rahimin kuludur vb.
simden mnya geildiinde Allah kelimesinin geni mndaki ifdesini idrk
eden yerde artk vehme yer kalmaz nk vehim sfat blgesinde balar, srf
zti ahadiyyet hkmne geildii zaman orada vehim kalmaz nk vehim
kendini seyretme, kendisindeki gleri, varlklar ortaya koyma anndan sonra
balar. Cenb- Hakk (c.c) kendi kendinde iken ve seyredecek bir mahl yok
iken neyi kabul edecek ki vehim ve hayl ieriye girebilsin.
*********
Arada hi kalmaz yol ve yolcu;
Olur o "hve'nin "He"sine "Allah" merci.
*********
Yol ve yolcu kalmayp, hedef meydana ktktan sonra haylin ve vehmin
hkm bitmi olur. Seyre getii anda hayl lemi meydana gelir, seyri
kapatp kendisine dnd anda ahadiyyet lemi meydana gelir.
*********
Vct cennet, imkn cehennem gibi;
Arada senle ben berzh gibi.
*********
Kii hayl ve vehim hkm ile beeriyetiyle madde leminde kalarak,
haytn tabiatna ynelik srdrd mddete siccnin iindedir.
Ben ve sen hakkatini kii gereiyle anlad anda bu anlay geni
mertebeye gemede kii iin bir berzahtr. Kii ilk nce czi benliini yni
beeriyetini idrk edecek, sonra bakacak ki bu benlik aslnda geni, ilh
benlikmi, ite buradan gerek varla geecektir.
*********
Bu gzden kalknca hkm perdenin;
Kalr m hi hkm mezhep ve dnin.
*********
Kiiler beeri hayl ve vehim ierisinde olduu mddete bunlara bir
mezhep ve din lzmdr nk kendi balarna kendilerini bulmalar mmkn
deildir. Bu nedenle insanlara en azndan kendi balarna yryebilecekleri ve
dny yaantsn en az zararla geirebilecekleri bir sistem gerekli olmutur.
Din ve mezhepler bu ekilde yaantya atfedilmitir.
50
Olmayan var kabul edenlerden bir ksm bu kabul edii bir baka eit
dier bir ksm bir baka eit yaptklarndan dolay birbirlerine zt dmeleri
ile yollar meydana kmtr.
Kii bu hayl ve vehimlerden kurtulduktan sonra kendisine din ne yapar
artk mezhep ne yapar. Kendini ayr ve gayr zanneden iin olan yol ve
yolculuk hkm hi kendini ayr kabul etmeyen ve varln tek olduunu idrk
eden kii iin artk yol nerede, yolcu nerededir?
*********
300. Btn eriat hkmleri senle benden;
Cihna zhir oldu cn ile tenden.
*********
Yni beeri anlamdaki senlik ve benlik hkmnden doar. nk insan
sretinde olanlarn her birerlerinin ahlklar deiik ynlerde olduu iin
bunlar en alt dzeyde belirli bir izgide tutabilmek iin Cenb- Hakk (c.c)n
koyduu bir eriat snr vardr. Hayl ve vehim ierisinde yaayanlarn bu
yaantlarnn karln en az zayiat ile atlatabilmeleri iin eriat muhakkak
arttr.
Ancak uras vardr ki, hastaln getikten sonra artk ilaca ne gerek
vardr? O ilac kullanyor gibi gzkrsn oras ayr meseledir ki ayrca bu
konunun da derin izahlar ve ayr hkmleri vardr.
Kii kendisini rhani bireysel varlk, maddesel bir varlk kabul ettii srece
bu hkmler geerlidir. Gerek kimliini yni rh ve cesedin yannda ilh bir
varln olduunu idrk ettiinde bunlar der. Hibir hkm ebedi olarak
kalc deildir ancak o birim kendisini beer olarak kabullenmi ise o
hkmlerin hepsi lnceye kadar geerlidir. Beeriyet rtsn atp kendisi
mstakil bir varlk olarak kalmsa onun zerinde hibir hkm katiyyetle
ilemez ve hibir kayt onu kayt altna alamaz.
*********
Bu gzden kalknca gayrlk sreti;
Farketmez cihnda Kbe, havra ve kilisesi.
*********
lemin tek varlk olduu idrk edildikten sonra gerekten ne Kbeyi ne
havray ne de kiliseyi birbirinden ayrmak mmkn deildir. Cenb- Hakk
(c.c) havrada Msevi olarak zuhr etmitir, kilisede sevi olarak zuhr
etmitir, cmde Muhammedi olarak zuhr etmitir, Onun zuhrlarna son
olmad iin onu kaytlamak da mmkn olmaz. te geni mertebeye yni
ilh vehime geildii zaman bunlar bu ekilde kabul edilmektedir. Bunlar
byle kabul eder ancak sretteki hline bakarak bu Msevidir der yni
olmad halde sreta kabul eder gzkr ki birimsel olarak kiide ilh vehmin
yaanmasdr. nsann bedeninde dahi ba yukarda ayak aada diye birini
ykseltmek dieri aalamak mmkn deildir, insan hepsiyle bir btndr.
Bunun gibi Cenb- Hakk (c.c) da kldr ve genel olarak bakld zaman
orada en deersiz olarak grdmz ey dahi en deerli olan kadar
deerlidir.
Kbe, havra, kilise gibi isimlerin fiiller leminden yukarlara kmak iin
bizlere verdii ifreler vardr ve bunlar o ynden deerlidir. Eer biz oradaki
ifreyi alabilir ve deerlendirebilirsek, onun deeri onunladr yoksa kendi ta,
tahta yapsyla deildir.
51
Kbenin kara ta fen mertebesine ermenin ve Hakkn rts altnda
beeriyetinden gizlenmenin zelliidir.
Havra Mseviyyet makmnn ifdesi iin ortadadr.
Kilise seviyyet makmnn gstergesi olduu iin ve onu belirtmek iin
ortadadr.
Yoksa bunlarn hibirisi birbirinden ayr eyler olmayp birbirlerinin
devmdr. Bizler artlanmalarmzla baknca onlar Msevidir, Hrstiyandr,
kfirlerdir diyerek kestirip atarsak bu yolda iimiz bitmi demektir, devm
etmeden brakmak gereklidir.
*********
Taayyn vehim noktas oldu "ayn"a;
Dnt sfi ayn gayna.
*********
Bilen ayn, bilinen gayr denilir. Aslnda bilen ile bilinen ayn eydir ancak
bilen bilmektedir ki o var olarak ve gayr olarak kabul edilmektedir ancak o
gayrnn aynsdr. Bu bilen, kendisindeki deiik glerin ortaya kmas iin
karsnda bir gayr kabul etmektedir ki bu da vehim neticesinde ortaya
kmaktadr. Srekli kendisiyle ben, ben diye konuursa deiik isimler
zuhra gelmez bunun iin sen altnda deiik isimlerle zuhra gelmektedir
ki bu da olmayan o varlklarn varln kabul etmektir.
Ayn harfinin stteki gz mhede sahasn alttaki engeli de lemler
hkmn meydana getirmektedir. Yni gerek gr shibi btn lemleri
ihata etmi vaziyettedir ve gzyle seyretmektedir. te bu aynn zerine
vehimden doan bir nokta konulunca o gayn yni gayr olmaktadr ki bu
hkm olarak kabullenmedir yoksa fiili olarak kabullenme deildir.
*********
ki admdr ancak yol slike;
Bu yolda var fakat ok tehlike.
*********
Haylimizde, vehmimizde yol, yolcu, varlacak yer koyarak iimizi
zorlatryoruz. Kii ikilik zerine, telerde bir Allah anlay zerine yaad
srece bu yol uzar gider ve bir mr boyu telerde olan Allah ile ayr
zannettii birimsel varln birletireceim diye urar durur. Kendi birimsel
varl zten yok hkmnde olduu iin onun yok edilmesi mmkn deildir.
Ancak kendisine ve tevsav bil hakk (102/3) hkmyle yaayan birisi
gelecek ve ona Sen ilk nce bu dnceyi sk at! Bu dnceyle bir yere
ulaman mmkn deildir. Bu nedenle bu yolu ksalt ve vahdetin olumas iin
ikilikten kurtul diyecektir.
Kii kendi yokluunu ilmi olarak anlayp, idrk ettiinde, Hakkn deilde
ben hkmyle birimsel varl olarak kabul ettii eyin ortadan kalkmas
gerektiini anlar ki ilk adm budur. Sonras ise haytn bu ekilde
srdrmesidir.
Bu durumun ilk hli ilmel yakndir. Sonrasna admn birinin atlmas aynel
yakn, ikinci adm ise Hakkel yakndir.
*********
Gemektir hvviyyetin "hesinden biri;
Vct sahrsna seferdir dieri.
52
*********
Yan evresinde zhiri olarak grlen her eyden gemektir. Her eyden
gemekten kast onlarn kendilerine has bir varlklar olmadn idrk etmek
ve btn varlk Hakkn varldr hkmn yaamaktr.
Vct sahrsna sefer derken bu kendine erimek mnsnadr yoksa
telerde olan bir eye erimek deildir. Bu nedenle kendinden kendine sefer
et! denilmektedir ki bu durumda sefer diye bir ey de olmaz ortada. Seferden
kast dnceni ve idrkini deitir demektir.
Bu deiimin birinci admnda kendini bulmak, ikinci admnda kendini
tanmaktr. Yalnz bu ikinci adm mr boyu srer ve ikinci admn sonuna da
eriilmez. Bunlar yaplmas ok zor iler deildir, yeterki sistem bilinerek
gerei yerine getirilsin.
*********
Bu gr yerinde btn fertler bir oldu;
Hakkatte o bir saylarn ayn oldu.
O topluluk sensin ki birin ayn oldu;
O birsin ki okluun ayn oldu.
*********
Kiinin bak as kendisine yneldiinde artk zten ortada topluluk
hkm de kalmyor. Hal tek varln kendisinde olanlar ortaya karmas ve
seyretmesi olunca topluluk ve ayrlk ayn ey hkmne girmektedir. Yni diler
fiiller leminde kendisini okluk hkmyle seyreder, dilerse sfat leminde
kendisini topluluk hkmyle seyreder.
Fiil olarak ve madde olarak birok paralarn var ancak baklnca bir
kiisin. Bu birimsel olarak byle olduu gibi lemde de byledir.
Zuhra geldikten sonra kendine deiik isimler vermek sretiyle okluk
hkmne girmisin ama aslnda btn bu okluk birliin ifdesidir.
*********
Grrler byle srlar zhir;
Olanlar czden, sen ol klle misfir.
*********
Czi lem olarak belirtilen fiiller lemindeki yaantdan lemin klli
olduunu fark ederek klli yaantya geen kii bu srr yni admlarn nasl
admlar olduunu bilir.
*********
Drdnc Soru
Misfir kimdir, slik nerde olur hsl;
Kim o kii ki oldu zaman iinde kmil.
Cevap:
Ey rif kii, dedin ki misfir kimdir;
Cihnda aslndan haberdr olan kimsedir.
*********
Kii bir yolda ilerlediini zanneder fakat aslndan haberdar deilse, elinde
bir pusulas yoksa ve bir ey de bilmiyorsa o karmakark yollara girer kar
53
ancak hedefini bulmas mmkn olmaz. Kiinin elindeki haritas doru ise ve
pusulas da hedefi doru olarak gsteriyorsa o kii bilinli olarak ilerler ve
hedefine ular.
Burada yol olarak kastedilen ey kendini tanma bilgisidir. Tarikatn
gerei olan bilgiler esm lemini bildirmekte ve oraya yol amaktadr. Fiiller
lemi ile sfat lemi arasnda olan bu yer yoldur ve tarikat dahi burann
hkmlerini almaktadr. Eer burann gerek hkmleri anlalamyor ve kii
sdece fiiller lemi bilgisi ile yaantsn srdryorsa tarikat hkmlerinde
deil eriat hkmlerindedir.
Aslndan haberdar olan kii en azndan kendi varlnn Hakkn varln
olduunu ilim olarak bilmeli ve yolda ilerlemenin gerei olarak bu bilgisi
geree dndrmek iin almalar yapmaldr.
*********
310. Bu imkndan vcda keif seyri;
Olur seyri slku keif srr.
*********
Kii ktlkleri terk edecek, iyilikleri de terk edecek. Noksanl ve ayb
bir brakmak vardr bir de onlar grmemek vardr. Brakmak kendi
varlmzdan karmaktr, grmemek ise kar birimlerdekini karmaktr. Bu
durumda kii ayp, noksan ve gnh diye bir ey gremez hale gelir.
Grld gibi bu ilknce kendimizden kaldrlacaktr, ancak bu her trl
edepsizlik yaplacak ve bu tr bir hayt tarz benimsenecek demek deildir
ancak ayp diye bir eyin varl bizi balamayacaktr ve snrlamayacaktr.
Eer gerek varlmzn Hakkn varl olduunu idrk etmi ise eer
kendimizi snrlamamz mmkn deildir. yeti kermede L yuselu amm
yeflu yni Allaha yaptklarndan sorulmaz (Enbiy, 21/23) buyrulmutur.
lemde olan tek varlkta olan her ey tektir ve dolaysyla tek olan bir ey
iin ayp veya ayp olmayan kstas neye gre olacaktr? Fiiller leminde
kiilerin birbirlerine olan greceliklerine gre ayp, noksan hkmleri tabi ki
mevcttur. Hangi mahl hangi ismin tesiri altnda meydana gelmi ise onu
ortaya karacaktr.
Kl klln yamelu al kiletih yni Her birim kendi akilesi zere
yni kendi mevcdiyetinin gerektirdii ekilde ortaya kar (sr, 17/84).
Bizler ii bu ekilde bilir ve hareket edersek eer rahat ederiz ve bundan daha
byk bir rahatlk olmaz. Ancak kendimizi de birim kabul ederek, fiillerin
birimlerden ktn dnrsek eer, bu durumda rahatszln en by
bizde demektir ve bir mr boyuda srer gider. te sulh denilende budur yni
varlkta Hakkn varln grp abes, irkin eyler grmemektir.
mkn lemi kesret lemi olarak belirtilen fiiller lemidir. Kii burada
dncesini toplayarak fiiller lemindeki tevhidi tamamlayabilir ve vahdet
hkmn ortaya getirebilirse eer vcb lemine yni Hakkn gerek varlna
gitmesi mmkn olur. Bu yolculuk ise mnevi bir yolculuktur.
*********
Geer misfir o kimse bu cihndan;
Kalr ate gibi sfi dumandan.
*********
54
Konaklar gemeli yni belirli hkmler ile belirtilen almalar en gzel
ekilde yaparak oralara ulamal ve dumandan arnm ate gibi olmaldr yni
vehim hkmnden karak gerek benliini bularak haytn srdrmelidir.
*********
Kat edince menzilleri aksi ynde;
Olur insn- kmil bu seyirde.
*********
Kiinin idrkinin deimesinden sonra yapm olduu almalar yol
hkmnde olan almalardr. Kii bu almalarn kemle erdirdikten ve kendi
hakkatini idrk ettikten sonra kmil insan olmu olur.
*********
Kide:
Evvel zamanda ftratta mevct;
O dem insn- kmil oldu mevld.
*********
Mevld, madenler, bitkiler ve hayvanlardr. Birde insn- kmil
imdi daha nce ksaca ifde edilmeye allan hallerin yol hli
anlatlmaya balanmaktadr.
*********
Mdenler tavrnda olmutu belli;
Gelip izfi rhu kld onu bilgili.
Hem onda grnd kudret srr;
O anda oldu hem irde shibi.
*********
Burada ayn zamanda lemden de bahsedilmektedir. Hakkn kudretiyle
harekete gelinmesi, kiinin kendi beyninin kmil bir hale gelerek, gerek idrk
ynyle dnceye balamas ve de diledii ii yapar hale gelmesidir. Yni
hayt, ilim, irade, sem, basar sfatlarn ortaya karmasdr.
*********
Kkten oldu onun lemi hissetmesi;
Aa kt sonra o lemin vesvesecisi.
*********
Kii doduktan sonra evresinden ald artlanmalarla, kendisini Hakkn
dnda bir varlk zannederek duygular ve kuruntularla haytn srdrmeye
balar.
*********
O cziyyt ile oldu tertip;
O klliyta grnme yeri bu terkp.
*********
Btn ynleriyle Hakkn varlnn insanda czler hlinde zuhra karak
tamamnn meydana gelmesi dolaysyla insan kendisinde bunlar bularak klli
leme geer ve yrr.
55
*********
fke ve ehvet oldu onda peyd;
Deil bu rtbe o hayvnda peyd.
Kt nitelikler belirginleti, bylece oldu;
Yrtclar, eytn ve hayvanlardan daha aa.
*********
Hayvan hayvanln bilinci ile yapmaz, Cenb- Hakk (c.c) orada neyi
dilemi ise onu zuhra getirir ve bylece mesuliyeti de olmaz. nsan ise melek
ve hayvan aras bir varlk olduu iin hem melekiyyeti, hem hayvaniyyeti hem
de gerek insaniyyeti ortaya koymas bakmndan btn varlklarn zerinde
bir gce shiptir. Kii kendisindeki melekiyyet ve insaniyyet gleri idrk
edemez ve sdece hayvani yndeki gleriyle haytn srdrrse bu durumda
dier hayvanlarn ok altnda bir hayt yaam olur. Dier hayvanlar
yaptklarn tabii olarak ortaya koyup, yaptklarndan mesuliyetleri yoktur.
Ancak insan bilinli olmas dolaysyla haytn srdrrse hayvanlardan da
aa olur ve Kurn- Kermde belirtilen kel enm yni hayvanlar
gibidirler, hatt daha da aa hkmne girmi olur.
Hayvan bilgisizlii ile kurtuldu melek bilgisi ile kurtuldu, insan ise ikisinin
arasnda bocalad kald.
*********
320. Bu noktadr inite esfele sfil;
Hem de o birlik noktasna mukbil.
*********
Beer hkmyle yaanan yer mutlak noktaya gre en aa yerdir ve
bundan daha aaya ini olmaz.
Ancak eer insan o noktaya inememi olsayd vahdeti idrk etmesi
mmkn olmazd. Buraya inmek sretiyle ancak aynalk hkm meydana
gelir. Bir ember dnelim Cenb- Hakk (c.c) emberin st noktasndan
hareketle alt noktaya iniyor ve tekrar seyrini srdrerek st noktaya
ulamasyla Hakkn hline geri geliyor. nc turda buraya ini gavsiyyet
makmn anlatr. Gavsiyyet makm ile beeriyet makm birbirlerine o kadar
yakn makmlardr ki bunlarn ikisini birbirinden ayrmak mmkn olmaz.
Bu tam karlk olua dilersek yukardan bir tam kar olutur deriz
dilersek aadan olarak tam karlktr, deriz, bu ifde ikisini de kapsamna
alr.
*********
Fiillerden kp bu sonsuz okluk;
O balangca oldu bundan karlk.
*********
Vehim ile haytn srdren varlklara gre ktlk ve iyilik hkm ortaya
getirildi ki onlar dahi bu hkmlere uymak sretiyle kendilerini
kurtarabilmektedirler. Orada bu hkmler geerlidir ancak vahdet yolunda
olanlarn bu ilerin kaynan bilmesi lzmdr. Nerden geliyor? Niin geliyor?
Kt dediimiz eyin asl nedir? Kt nerede balar, nerede biter ve nereye
kadar srer? te bunlarn hepsinin snrlarnn ve neticelerinin bilinmesi
gerekmektedir.
56
Fiiller leminde ktlkler olmasa sdece iyilikler olsa bu iyiliklerin iyilik
olduu bilinemez. Bu durumu dier isimlere de uygularsak Cenb- Hakk
(c.c)n isimleri zuhra gelmeyecek ve dolaysyla bizler de kendimizi
tanyamayacaz.
nsan Hakkn tam karsna gelince Onun karsna gelecek bir baka
varlk olmad iin insan zuhrun sonu oldu.
mn edilen yerde yni iki ayr varln dnld ve birine mn edilen
dierine mn eden, denilen yerde bunlarn hepsi geerlidir. Ancak Hakk
yolunda olan bir varln bunlarn hepsini kabullenerek, iyi, kt ayrmndan
kendisini kurtarmas gerekmektedir.
*********
Tutulup kald geri byle tuzaa;
Tercih edilir bu tuzak btn hayvna.
Ne nr domu olsa cn leminden;
O cezbenin feyzidir yansyan kati delllerden.
*********
Can leminden bir nura kavumak, kendi gerek varlnn kendisine
almaya balamasyla mmkndr. Ve bu yolda yapaca almalarn
neticesinde tabi olarak ulaacaktr. Cezbe demek devml olarak hatrnda
kendi asl varln tutmak demektir yni darda ayr ayr varlklar
grnden kurtulup tek varl devml idrk hlinde yaamaktr. Zaman
zaman kiide bunun vuruntusu olur.
Kati delil gznn grd eylerin gerekliini idrk etmesidir. Tarikat
yaants kiileri bir yerlere kadar getirir ve kii o yaantlardan en gzel
ekilde yararlanr ancak ondan sonra onlarn tesirinde kalmamak gereklidir,
eer bunlarn tesirinde kalnyorsa esm dzeyi yaants mevct demektir.
*********
Gnl o Hakkn ltfu mmtz kld;
Birlik yoluna srda kld.
*********
Bir slik, haytn bu iler ierisinde srdrerek belirli bir noktaya geldii
zaman bu srece uruc yni ykseli denilmektedir buradan tekrar yeryzne
inmesine de nzul yni ini denilmektedir. u kadar ki, o mahl yukarya
doru uruc ederek urucunu tamamladysa artk onun mahlli kalmaz. Evvelce
u hkmdedir diye bildiimiz o varlk Hakkta fani olduktan sonra ondan eser
kalmamtr. Eer zerre kadar bir eser kalmsa seyri bitmemi demektir. Bu
fenfillah hlinden sonra ite artk yeryzne dnme diye bir ey sz konusu
olmaz. Cenb- Hakk (c.c) dilerse onu aaya gnderir ancak bu aaya ini
o kii tekrar geri geldi demek deildir nk o kii artk yok olup gitmitir
ancak ortada yine birisi vardr ki o gelen birisi o giden deildir, orada Hakk o
srete brnerek ortaya gelmektedir.
*********
O cezbe hem de delldir yakne;
Oradan yol bulutur yakn imn beytine.
*********
Gerek mnn nasl bir ey olduunu tam olarak anlayabilsek eer geen
zamanlarmza ok alarz.
57
Burada bahsedilen yakn hli aynel yakn hlidir. Kiinin seyir hlindeki
halleri ilmel yakn halledir. Hakkel yakn ise kiinin beeri vasflarndan
tamamen syrlp kendisini artk Hakk olarak mhede etmesidir. Yakn
fiiliyle, esmsyla, sfatyla, ztyla Hakktr denilmitir.
Smme le terevunneh aynel yakn yni Sonra mutlaka onu aynel
yakn olarak greceksiniz (Teksur, 102/7) yet-i Kermesinde belirtilen ifde
buradaki yaantnn ne kadar iddetli bir yaant olduunun aynel yakn
grlmesidir ki ancak bu ekilde bir gr sonras nefsimizden geebiliriz
yoksa baka trl mmkn deildir. Eer bu yaant dnyda iken yaanmaz
ise hirette yaanacaktr ki buradaki yaantya gre oradaki yaant ok daha
byk olup, dnydaki yaantya kyas edilmesi dahi mmkn deildir.
mn kelimesinin ifde ettii mn iki trl dnlmektedir, birinci yn
taklidi mn, ikincisi ise tahkki mndr.
Taklidi mnda kii kendisini ayr Cenb- Hakk (c.c) ayr bir varlk olarak
kabul eder ve varm hkmyle Cenb- Hakk (c.c)n birliine mn eder. Bu
mndr ancak taklidi bir mndr, evresinden duyduklaryla bir Allah varm
diye haylde olan bir gaybe mn eder. Kii bu mnna ilerlik kazandrr ve
alr, aratrrsa bu mnn eksik olduunu yni yetersiz olduunu idrk eder.
Tabi ki bu mn olmadan iin balangc olmaz, bu ekilde balaynca,
yuminne bil gaybi yni gaybleriyle mn ederler (Bakara, 2/3) yet-i
Kermesi gereince kendisindeki gaybin varln idrk eder. te bu balant
ancak mn yoluyla kurulabilir ve bu teklie gei iin bir basamaktr ve ebedi
srecek bir ey deildir. Kii mr boyu mn hkm ile hayt srdryorsa
kesret leminde yayor demektir ve vahdet yaamna gemesi mmkn
olmaz. te bu duruma gre de mnn ana temas ikiliktir hatta mn eden ve
mn edilenin yanna bir nc olarak inanma hkm de eklenebilir.
Kii alarak tahkki imn geebilir ve bu mn yaadktan sonra
kendisiyle Hakkn arasnda ayrlk ve gayrlk olmadn grr, bu ekilde
mnn hkm otomatik olarak der. nk mn arac hkmndedir kii bir
evin iine girdikten sonra o evi kendisine trif edecek bir baka aracya ihtiya
duymaz artk. Bu aamadan sonra artk mnn yerini kan alr.
Kfr dahi taklidi ve tahkki olarak iki trldr. Taklidi kfrde kalrsa kii
hli ktdr. Tahkki kfre getii zaman o zaman mn yakne erer ve gerek
ynne gelir ve kii kendini bilir. Taklidi denilen ve beeri mnda anlalan
kfr Hakkn varln kabul etmeyip, birimsel varlm ile ben varm diyerek
rtmektir. imdi burada dikkat edelim Cenb- Hakk (c.c)ta sdece Ben
varm, bakas yok diyerek ayn eyi sylyor. Bu iki szde sz olarak
geerlidir ancak Cenb- Hakk (c.c) yaant olarak geerlidir. Kii kendi
hakkatini anlayp, idrk ederek yapt almalar neticesinde fenfillah ile o
mahlde aa kan Hakk olduktan sonra Hakk o mahlde o kii kisvesi
altnda kendisini rter. Tahkki kfrde kii yine Hakkn varln rter ancak
ehil olmayanlara amamak iin bilinli olarak rter.
Burada Kfirn suresinin ilk yeti kermelerinin ksa bir tefsirini yapalm:
109/KFRN-1: Kul y eyyuhel kfirn(kfirne).
De ki: "Ey kfirler!"
*********
Yni Ey beni rten mahllerim! Bu ifde btn sretlere amildir ancak iin
hakkatinde Hakkn varln bilinli olarak perdeleyenlere mahsustur yni Ey
benim vellerim demektir.

58
109/KFRN-2: L abudu m tabudn.
Ben sizin taptnz eylere tapmam.
O muhataplarnza sizin taptklarnza ben tapmam de. Tapmaz zten
haylde yaamyor ki hayli bir varla tapsn, mn ehli deil ki mnn gerei
tapsn, kendini bilmi, kendisini bulmu ve bir baka ifde ile taplan mahl
olmu ise artk neye tapsn?
109/KFRN-3: Ve l entum bidne m abud.
Ve siz, benim kul olduuma kul olacak deilsiniz.
Siz kendi haylinizde bir takm varlklar ortaya kardnz ve gnlnze
koydunuz, bu gnlnzde olanlar krnt dahi olsa siz onlara muhabbet
etmekte ve bunlara tapmaktanz.
*********
Dnnce gnhkrlar siccninden geri;
Ona yerdir o ebrrn illiyyini.
*********
Kt kiilerin dt siccn, tabiat artlar altnda madde varlnda
yaayp kalmasdr. Kii bu benim tabiatm, unu seviyorum, bunu
sevmiyorum, unu istiyorum, bunu istemiyorum der, ite bu kaytlar altnda
kalmas siccn yni hapishne hayt yaamasdr.
Dny, beeriyetinde yaayanlarn hapishnesi, hakkatini idrk edenlerin
ise cennetidir. Ve de lemde bu dny yaamndan daha deerli olan bir
yaam yoktur. inde bulunduumuz yaanty zorluklar ekliyle trif ederek
kmsyoruz, oysa bu dny yaants cennet yaantsnn da stnde, dier
btn lemlerde yaanan yaantlarn stnde ve ok deerli olan bir
yaantdr. Bizler bu dny yaantsnn iinde bulunduumuz iin bunu fark
edemiyoruz. Bu dny yaantsn gerekten idrk edebilmek iin dna
karak seyretmek lzmdr. Kii kendisini bir an btn varlndan ve yakn
evresinden salt bir varlk, bir enerji olarak soyutlamal ve darya kmal ve
seyretmelidir ki kendi durumunu ondan sonra takdir ederek deerlendirebilsin.
Kiinin iinde bulunduu hl tabi bir hl olarak geldiinden gerek durumunu
anlayamaz ve zten kendisine bedava gelmi olan hayt suyun nehirden akp
gitmesi gibi yaants da bedava akp gider.
Meleklerin veya hayvanlarn Hakk bulmas diye bir ey sz konusu
deildir, bu zellik sdece insana hastr ve yeri de dny yaantsdr. Bu
nedenledir ki dnyya gerekten gelebilirsek ancak gidebiliriz. Her birerlerimiz
dnyya gelebildim mi diye kendisine sormaldr. Madde beden ile yaamak
dnyya gelmek deildir ve bu cmle gerekten akllarmza yerlemesi
gereken bir cmledir. Dnyya geldik diyoruz, dnyya nasl geldik? Dny
nedir? Biz neyiz? Bunlar bilmedikten sonra fizik olarak dnyya gelip ayak
basmak dnyya gelmi olmak demek deildir. dem (a.s) gibi cennetten
dnyya indim meselesi, ite bu meseledir. Burada mhim olan dem (a.s)n
sretinin cennetten inip dnyya ayak basmas deil, dem- mnnn
dnyya ayak basmasdr nemli olan ve anlalmas gereken. Kii kendi
varlnn ne olduunu idrk edip yaadnda ancak dnyya ayak basmtr.
deme btn isimleri retti idrkiyle yaand zaman demlik hkm
meydana gelir ve kii gerek dnyda yaamaya balar, bunun ncesindeki
dnyda her ne kadar gerek gibi ise de haylimizde yaattmz bir
dnydr. Bu ekilde hareket edilmedii srece fiilen var oluruz ancak hkm
olarak yokuz demektir.
59
Cennet nimetleri dahi esm yollu gelir yni kaynan isimler leminden
alr ve onlara en byk nimet zaman zaman Cenb- Hakk (c.c)n Cemlini
onlara gstermesidir. Ancak cemlullah denilen, ztn gerek varl denilen o
mahl sfat blgesinden gelir ki onun ok zerinde olan bir gelitir. Ve
Efendimiz (s.a.v)in cennet ehlinin ounluu bhldr buyurmalar bu
sebeptendir.
Dnyya geldikten sonra ancak illiyyine yni Hakkn varl ile bir olma
noktasna, idrk olarak ykselinebilir. Siccn ise beeriyette, nefsniyetinde
kalarak hapsolmaktr.
*********
Vasflandrnca tvbe ile o an;
Olur bil seilmi dem evld.

Bu tvbe beeri mnda anlalan bir su iledikten sonra pimn olarak
tvbe etme deildir. Buradaki tvbe, tvbe etmeyi gerektirecek bir durumu
gremez hale gelmesi demektir. Kiinin bak as o kadar geniler ve deiir
ki artk tvbe edilmesi gerekli bir ey yni su gremez hale gelir. Artk bu
Mertebede btn varln Hakkn varl ve btn fiillerin Hakkn fiili olduunu
idrk etmitir. Ancak kii eer bu mertebeye geememi ve bireysel benlii ile
yayorsa, su, tvbe gibi eylerin hepsi geerlidir onun iin. Bu bireysel benlik
kendisinde srd srece de mutlak olarak tvbe etmesi gereklidir. Bu
satrlarn hakkatine ulamadan ve yanl anlayarak tvbe kalkt, mn kalkt
diyerek her eyi bir tarafa atamayz nk mutlak sorumlu oluruz. Bir mahlle
yeni bir eylerin konulmas iin eskilerin karlmas gereklidir, bu gc kii
kendisinde bularak eskileri karp yenileri koyabilmelidir ki bu g insanda
vardr, kendisine verilmitir. Bu yolda almalar yapan kii her gn yava
yava kendisindeki bu gc ortaya kararak ayaklarn yeryzne bastnda
sonunda bu gcn asln bulur.
Kii demolu olarak iner sonra dem olur ve ondan sonrada insan olur.
*********
Pk eder onu Rahmni fiilleri;
Olur drs gibi o gklerde yeri.
Bulunca kt sfatlardan nect;
Onun olur hem Nh gibi sebt.
*********
Pis huylardan kurtulur nk artk pislik diye bir ey gremez hale gelir.
Kii bu pis huylar kendisi braksa dahi etrfndakilerden grdklerini bu
ekilde deerlendirir ki bu tam bir kurtulu olmaz onun iin. Bu nedenle tam
kurtulu byle bir hkmn grlmez hale gelinmesidir.
Nh (a.s) hakknda Kurn- Kermde biz onu iviler ve levhalar ile
yaplma ykledik denilmektedir. Burada kastedilen zhiren tufandan
kurtulmak iin yapt gemi zannedilmekle beraber iin hakkatinde insann
madde bedenidir. Bu beden gemisine Nh (a.s)n hakkati yni Nhluk
zelliini, Nh dzeyindeki ilmi o bedene yklenmitir. Nh denilince aklmza
gelen o madde beden Nh deildir, ondaki Nhluk zellii Nhtur. Nh
(a.s)n drt olundan biri ki boyu en uzun olan tufanda ld. Bu hdiseye bir
ok ynlerden bakabiliriz, biz yle bakarsak eer, Nh (a.s)n drt olu
olmas efl, esm, sfat ve zt lemi yaantlardr. En byk ve en uzun
boylu oul fiiller lemi hkmnde olup, onun tufanda ortadan kalkmas Nhta
60
fiiller leminin dmesi hkmndedir. Ancak dikkat edelim tufan gelmeden bu
ocuk yni fiiller lemi ortadan kalkmyor.
*********
330. Cznde aa knca klln kudreti;
Olur Hall gibi tevekkl shibi.
*********
Kii kendini evvelce cz olarak kabul etmesinin hkmn ortadan
kaldrarak kendisinin klli bir varlk olduunu idrk eder. Bu idrk sonrasnda
ite brhm (a.s)n atee atlrken Cenb- Hakk (c.c)a dayanmas gibi o da
Hakka dayanr. brhm (a.s) kendi varlnn gerekten Hakkn varl
olduunu idrk edince, melekler ondan meydana gelen varlklar konumuna
girdi bu durumda zten brhm (a.s)n kendi var ettii varlklardan yardm
istemesi akl kr olmazd. Bu nedenle brhm (a.s) ayrlk, gayrlk diye bir
eyin ortada olmadn belirtmek iin O beni benden daha iyi bilir demitir.
brhm (a.s)n Hakka dayanmas budur, yoksa bir kendisi bir de ayr
varlk olarak Hakk var ve ona dayanyor demek deildir. Ve burada tevekkln
yni dayanmann gerek hkm de belirtilmektedir.
*********
stekleri balanr Hakkn rzsna;
Olur Ms gibi ynelen en byk kapya.
*********
Ms (a.s)n On Emiri almak iin Tr dana gidii gibi.
*********
Erince kendi cehlinden kurtulua;
Olur s gibi rhu semda.
Verince bir klemde varln yamaya;
kar Ahmedin ard sra miraca.
*********
Kii ilh hakkatleri idrk ettikten sonra kendisine ait bir varl
olmadnda, yama kendiliinden olur. Bu durumun ilk yaants madde
mertebesinde ki, yaantsn yama etmektir. nk daha deerli bir ey
gelmedike ondan evvelki yaam terk etmek mmkn deildir, eer bu terk
yaplyorsa gerekten daha deerlisi bulunduu iin yaplmaktadr.
Beeri benliimizin yan sra rh yap diyerek bildiimiz izfi benliimiz
vardr, o dahi yamalanr yni kiide ne rh ne ceset olarak varlndan hibir
ey kalmaz. Kii salt bir akl olarak kalr ki byle olursa ancak Ahmedin ardna
derek miraca kar. Kullanlan kelimeye dikkat edersek Muhammedin
ardna der denmemi Ahmedin ardna der denilmitir. nk
Muhammed ismi Hz.Peygamber (s.a.v)in dnydaki yni fiiller lemindeki
ismidir, Ahmed ismi ise ahadiyyet mertebesinde olan varlnn ismidir. lk
tecell denilen hl Hz. Reslullah (s.a.v) hviyetinden ancak Ahmed
zelliinde belirmitir.
te bizler Ahmedin ardna dmez isek eer mirac etmemiz mmkn
deildir. Ne s, ne Ms ne de dier baka herhangi bir isim bizi miraca
gtremez. Hz.Muhammed (s.a.v)in yeryzne bilfiil inmesi insanlar miraca
karmak iindir. mmeti Muhammedin stnl de buradan gelmektedir
nk baka hibir mmette yoktur. Tabii ki bizler gerekten mmeti
61
Muhammed isek, sdece lfzi olarak mmeti Muhammed olmak deil
Ahmedin gereini idrk ederek yaarsak ancak mmeti Muhammed olabiliriz.
Ahmed ismiyle kendisini aa karan zt- lh Muhammed ismi ile de
kendisini medih etti. Efendimiz (s.a.v) yeryzne gelene kadar o ismin
zelliine mahl olacak bir varlk olmadndan o isimde kullanlmamt o
gne kadar ve Muhammed ismi ancak bu mahlle has bir isimdir.
Peygamberler ierisinde s (a.s) ykseldii gkten yeryzne indikten
sonra mmeti Muhammed olmasyla, mmetli hviyeti kendi peygamberlik
hviyetine e deerdir hatta daha da stndr ancak biz peygamberlik asaleti
gerei edeerdir diyelim. Bu nedenle bizler kymetimizi bilelim nk
Ahmedin ardna bir baka mmet demez.
*********
Eriince son nokta o evvele;
Burada ne melee yer vardr ne de neb-yi mrsele.
*********
Cenb- Hakk (c.c)tan geldi yeryzne indi tam bir hayvan hline geldi,
yeryznde kendi varln idrk etmeye ve gereini yerine getirmeye
balayarak, yava yava ykseldi, neticede Hakka yni kendine vard. imdi o
oradan ilk ayrlnda kendisinden haberi yoktu zaruri olarak oraya geldi.
Birlik lemine eritikten sonra ne bir melee ne de bir peygambere ihtiya
kalmyor nk melek ve peygamber iki varlk arasndaki irtibat salamak iin
kullanlrlar. Ancak unu da iyi anlamak lzmdr ki iin banda melee ve
peygambere mutlak olarak ihtiya vardr. Kii bu ekilde balayarak yapt
almalar neticesinde kendi hakkatini idrk ederek birlik lemine eritikten
sonra buna ihtiya kalmaz. urasn da unutmamak lzmdr ki kii bedensel
yaamn srdrd srece bunlarn hepsi geerlidir, bu anlatlanlar ancak
kendi z varlnda yaayp bilmesi gerekir.
*********
Temsil
Neb bir gnee benzer vel aya;
l m Allah makmnda gelirler kar karya.
Nbvvet nru bil ki ztnda sfi;
Velyet onda aktr, sanma ki gizli.
Velde o velyet oldu rtl;
Apaktr nebde onun nru.
Vel nebnin yolundan gitmede ona hemdem oldu;
Velyette nebye mahrem oldu.
l m Allah:Allah ile yle bir vaktim olur ki
*********
Gerekten bir veli kendisini ifa etmedike onu tanmak ok zor bir itir.
Gerek bir veli kendisini amaya balad zaman tamamen perdelemeye
dntrr. nk veliliin gerek yn beer anlay ile anlalan bir ynde
deildir. O veli gerek ynn atnda ve kendisini tantmaya baladnda
karsndakiler inkra derler ve onu tanyamazlar. Ancak o veli cemiyetin
artlanmalar ynnde kendisini aarsa belki o yn ile kabullenilebilir. Nitekim
62
gemi btn byk velilerin az bir ksm dnda hepsi kendi zamanlarnda
inkr edilmilerdir.
Beyazd- Bistmi hazretleri bir ehirden geerken kendisini tanyanlar
evresinde toplanyor ve ondan sohbet etmesini istiyorlar, Beyazd- Bistami
hazretleri ben sizi rahatsz etmek istemem dese de srar ediyorlar. Bunun
zerine hepsini evresinde topluyor ve balyor konumaya. Hitbna Cenb-
Hakk (c.c)n Ms (a.s)a Tr danda hitp ettii yet-i Kerme olan inn
ennallahu yni muhakkak ben Allahm hitbyla balaynca, evresinde
toplanm olanlar yava yava ayrlmaya balyorlar ve evresinde kimse
kalmyor.
te bu ekilde her ne kadar orada Beyazd- Bistami hazretleri ortadan
kalkm ve sz syleyen onun gerek varl olsa da evresindekiler
artlanmalar dolaysyla onu birimsel varl ile tandklarndan o szn
Beyazd- Bistami hazretlerinden ktna ve kfrne hkmediyorlar.
Velilik hakkatleri o kiinin i bnyesinden olup darya kmad iin o
kii tannamaz.
Peygamberde hem velilik vardr ayn zamanda hem de peygamberlik
vardr. Bu ekilde olunca velilik fiili peygamberde zuhra kar. Peygamber
genele gnderilmitir bu nedenle kendisindeki gc ortaya koymas lzmdr
ancak velinin byle bir zarureti yoktur. Bu nedenle peygamberlik velilii
yoluyla ortaya kar, veli de ise bu i bnyede gizli olduu iin dilerse zaman
zaman zuhra kartr ancak bu velinin tabi hli deildir.
*********
O eer siz seviyorsanz"dan yol bulur;
Allahda sizi sevsin halvethnesine varr.
(3.sure/31.yet)
*********
Burada iki durum meydana gelmektedir, birincisi eer Hakk
seviyorsanz yni gerekten Hakka ynelme arzusu, sevgisi varsa bu hl
iinde iken, ikinci durum bana uyun ki Hakk da sizi sevsin, durumlardr.
Birinci durumda telerde bir Allah ve ona doru bir yrme almas
vardr. Bu alma kii neticesinde kar varln kendi varl olduunu idrk
ettiinde, bana uyun ki hitbn Hakkn hitb olduunu anlar ve birlik olur.
*********
340. O halvetde olur Mevlya mahbb;
Btnyle Cenb- Hakka meczb.
*********
Birlik makmnda Hakk ile birlikte olur ve Hakk dilediini o mahlden
ortaya koyar. Ve tamamyla Hakkn cezbesine tutulur yni btn fiillerinin
Hakkn fiilleri olduunu bilir ve kendi beeriyetinden bir fiil ortaya koymaz.
Hakkn cezbesine tutulma budur yoksa yana yakla stn ban yrtar
demek deildir.
*********
Olur tbi o an nebnin yoluna;
bdet ehlidir mn bucanda.
*********
63
Bu ekilde bir velinin yapt btn fiiller ibdet hkmndedir. bdet
denilen fiilden kast Hakk tanyp, bilmek olduuna gre ve bu kii btn
mrn bunun iin geiriyorsa onun yapt her fiil istisnasz gerek ibdettir.
O kii yatyor, yemek yiyor vb. grnebilir, ancak bu fiillerin hepsi bizim
artlanmamza gredir oysa onun btn yaptklar ibdet hkmndedir.
*********
Gelir bir an, ular o ii tamama;
Eriir seyri bir gnde sona.
*********
Veli dnyya gelip belirli halleri yaadktan sonra beeriyetinden kp
kendi varlnda fani olarak fenfillha getikten sonra artk onun dnyya
geri gelme gibi bir meselesi olmaz. Bundan sonras onunla ilgili meseleler
deildir, onun iin mhim olan kendi varlndan geerek Hakkta fni olmas
ve kendisini Hakkn ynyle tanmasdr.
Kii buraya erdikten sonra da maddi birimsel varl ortada bulunur ancak
o varlk eski o varlk deildir artk. Bizler artlanmalarmz dolaysyla orada
eski varla sret olarak benzeyen bir varlk tespit ediyoruz ve onu o eski
varlk zannediyoruz oysa orada eski varlktan en ufak bir eser dahi
kalmamtr.
*********
kinci Sorudan Cevap
Bilirmisin nedir kmil kiiyi;
Odur cihn hnn bir kulu.
*********
te yukarda anlatld haldeki kii ortada kul olarak gzkr ancak
aslnda sultandr.
*********
Kat eder mesfeleri nihyet;
Hakk koyar bana tc- hilafet.
Fendan o bklie eder karar;
Bulur yeni bir balang o anda tekrar.
*********
Eski giden artk geriye var olmaz sdece sret olarak yenisinde varln
ortaya koyar ki bu da rahmettir.
Bu birinci halden sonra o kii istidad ve kabiliyeti olanlar ile tekrar yola
kar ve bu ekil byle devm eder, bu da habercilik olur.
*********
O an kendine i elbisesidir eriat;
O an kendine st elbisedir tarikat.
Hakikt kendisinin yce makm;
Kfr ile mn arasdr merm.
*********
eriat kendisine i elbisesi yapar, sz bizim beeri olarak anladmz
mnda eriatn zhiri hkmleri deildir. eriat, tarikat, hakkat ve mrifet
64
olarak belirtilen oluumda aslnda bu drdnn ismi eriattr. Beeri anlay
ierisinde ise bunlarn sdece sret ile ilgili olan hkmlerine eriat ismi
verilmitir. eriat- Muhammediyye denilen eriat ise bu drdnn ald
isimdir ve o kii eriat bu ekilde yni bu drdn de i elbisesi yaparak
muhafaza eder yni znde yaatr.
Giyinmekten kast ise hem eriat, hem tarikat, hem hakkat, hem de
mrifet hallerine dnr ve tek biriyle kaytlanmaz demektir.
Ete kemie brndm, Ynus olarak grndm sznde denilmek
istenen de aslnda Ben Ynus ismine brndm yni Ynusun gerei Benim
ama isim rtsyle rtndm demektir. Yoksa bir et ve kemikten bir varlk
var da rh ile rtld ve ona Yunus denildi demek deildir. Mn bakmndan
bakldnda zten Ynus olarak bir varlk ortada yoktur sdece ismi vardr ve
o isim de zten onun deildir.
Sret olarak ortaya koyduu fiiller ise tarikat dzeyidir. Ancak burada
bahsedilen tarikat dzeyi gerek tarikat dzeyidir yoksa artlanmalarmza
gre bizde oluan tarikat dzeyi deildir. Tarikat kelime anlam olarak yol
demek olduundan ite o kiinin btn hayt bu mertebeler arasnda gidi
geli ile yol hkmnde olmaktadr.
Burada gidip gelinecek yer var m? sorusu karmza kar ki, bu
sorunun cevab makmlar arasnda gidi gelitir. Aslnda makm birdir
ancak gtrd birimlere gre makmlar vardr ve onun artlanmasna gre
o da uraya gidiyoruz, buraya geliyoruz der ancak kendisine gre ne gidilen
yer vardr ne de gelinen bir yer vardr. Ve bu hl her yaantya gre ayr
olduundan bunlarn sonu da gelmez zten.
Brnmesi hi birinin kaydnda olmamas iken sslenmesi daha ziyade
tarikat hkmleri ile zhirde yaamasdr. Aslnda bu yaantnn da kayd
yoktur.
Zti hayt yaad srece ztndan gayriyi grmedii iin fiilde gremez,
ancak madde bedeni olduu iin srekli bu halde yaamas da mmkn olmaz,
bu nedenle arada gider gelir ve dilediine brnr, dilediiyle sslenir.
Btn varl tek bir halde toplam olan mahlde kfrn ve mnn yeri
olmaz. Varlk tek ise kime gre kfr, neye gre mn olacak? Ne zamanki
tenezzle geer ve fiiller lemine dner, ite orada yeri geldike kfr nedir,
mn nedir anlatmaya alr.
*********
Btn vlm ahlklar ile oldu vasflanan;
limler ve zhd ve takv ile rif olan.
Onunladr lem, lemde inci tanesi odur;
Hakkn sr kubbeleri altnda rtldr.
*********
Cenb- Hakk (c.c) zti yndeki yaantsna getii zaman bunlarn
hepsinden mnezzeh oluyor nk orada artk ne efl, ne esm, ne de sfat
lemi diye bir ey yoktur. Bu lemler tard edilmilik hkmne giren
lemlerdir. Bu tard edilmilik hayle ve vehme dayal yaantyla olan tard
edilmiliktir.
*********


65
Temsil
350. Bozulmaz m dn bak bademin ii;
Ham iken kabuundan ksa idi.
Fakat olgunlanca ksa ii;
Gzeldir, tatldr o kabuktan km hli.
eriat kabuktur, z hakkat;
Bu ikisinin arasdr tarikat.
*********
Buradaki eriat fiiller leminde geerli olan sri eriattr.
*********
Bozukluk slikte i noksanldr bil;
Fakat olgunlanca gzeldir, tatldr bil.
*********
Eer Hakk yolu bu ekilde bozulmam olsayd bu hkmler hi ortaya
konmazd. Kii ben bunlara riyet etmeden gittim, gidiyorum derse eer o
yanlmtr. O kii bir yerlere gider ancak nereye gider, gidince grr. eriat,
tarikat, hakkat denen hkmlerde birok deiiklikler olur zamanla ancak bu
deiiklikler hangi mertebe de yaanyorsa o mertebe iin geerlidir, o
mertebeye gelmeden o deiiklii yapmak mmkn olmaz. Yerine en az
edeer olmak zere yeni bir ey konmadan eskisi yerinden kalkamaz, aksi
halde eldeki de kaar. evremizde dahi birok rneklerini grdmz zere
baz kiiler artk o hallere geliyorlar ki, bana artk namazn, orucun gerei yok
demeye balyorlar. Bu sz sylyorlar ancak nefsniyetlerine ve zanlarna
gre sylyorlar.
Olmadan, kabuun atlmas mmkn olmad gibi olduktan sonrada
kabukla yenmesi mmkn deildir. Demek ki bir hl belirli bir yerde belirli bir
sre geerlidir. O sre getikten sonra artk onun zellii kalmamaktadr.
Kii belirli bir yaantya ulatktan sonra evvelce fiil olarak yaptklarn
artk brnme sretiyle yapmaya balar.
*********
O rif kii erdiinde yakne;
Kabuu yarlr vkf olur dnin zne.
*********
Doduumuz andan tibren evremizi yle bir kabuk ile saryoruz ki onu
delip amak mmkn deildir. Ancak kii seyri slk yolunda yapaca
almalar ile kendi hakkatini idrk ettii anda bu beeriyet kabuu kalkar.
*********
Bu lemde kar vct kabuu;
Hakkat lemine eder secdeyi.
Aydnlatnca yeryzn en parlak gnei;
Bu oluumda olur bir dier devri.
*********
Yni artk beeriyeti ile ve birimsellik hkmnde ayr ayr varlklar var
dncesi ile yaamas mmkn deildir.
66
Bu geri gelme yukarda bahsedildii zere brnme zerine olan geri
gelmedir. Birimsellik ile yaann hli brnme ile yaayann hlinden ok
farkldr.
*********
kar o su ve topraktan bu aalar;
Yedi kat g aar ondan kan dallar.
Hikmete bak ki bir tohum yerden kar;
Takdri ile biri yz eder Cebbr.
*********
Ayn tohum, ilk tohumun aynsdr ancak o ilk tohum deildir, o ilk tohum
ekilip bitmitir artk. Ancak aslndan meydana gelen tohum ile yine aslna
dnr.
*********
360. Olur tohum ile bir aa hat hat;
Bir nokta ise olur dier devirle hat.
Slik mkemmel bir ekilde direyi tamamlaynca;
Eriir son nokta balangca.
*********
Herhangi bir bitkinin tohumunda, o bitkinin btn seyri nasl ki, var ise,
herhangi bir Esm-i lhiyyeninde isminde o ismin btn seyri gizlidir. Bu
ismin iindeki mnlar ise kiinin gnlnde geliir varlnda faaliyete geer.
te bu yolla slik nekadar ok Esm-i lhiyyenin mnlarnda kendi
bnyesinde hakk- ile yaarsa o zaman daireyi tamamlam olur. Beer
kelimesinin mnsn gnlne ektii zaman o mnnn hakikat-i bir rif
tarafndan kendine eitilmeye baland zaman kendi nefsinde oluan
beeriyyet aacn Ulhiyet acna dndrm olur zten asl odur. Daha
sonra bakar ki, varl bylece hem beeriyet aac ve hemde Ulhiyyet
aacdr bylece aslna dnm olur. Ve daire tamamlanm olur.
*********
Yine bak sen olur pergel gibi;
Bulur tekrar yle bir ii.
Edince Hakk ile byle seyhati;
Hud kor bana halfelik tcn.
*********
Sol ayamzn ba parman pergelin ucu olarak yere bastmz zaman
sa ayamz da saatin (12) sine getirip, tavaf istikametinde sola doru
dneriz. Bylece dnmeye devam ettiimizde satn (12) ikinin tam alt olan
(6) sna ulam oluruz bu yarm kavistir. Dnmeye devam edersek kar
tarafta yine bir yarm kavis izip tekrara yukarda ki (12) ulam oluruz.
Bylece ki (Kavs) olumu olur, bunun bunun biri (Vcip-mutlak) kavs, dieri
ise, (mmkin-zuhur) kavsidir. Dier ismi ile nzl ve urc kavsidir. te bu
oluum lh- bir seyehattr. Kim bu seyehati tamamlad ise Hd onun
bana (Kerremn)(17/70) halifelik tacn bana koymu olur.
*********

67
Tensh deil mn seyridir bu;
Tecelli aynnda oldu zuhrat bu.
Dediler, sorup, nihyet nedir;
Ona denildi ki, baa dnmektir.
*********
Zten balangcmz o lem idi ve oradan geldik. Eer baladmz yere
varamamsak sonuca eriememiiz demektir. Yukarda bahsedildii kavsleri
tamamlannca sona dnlm olur buda zten balangtr.
Bu tensuh deildir. Tenash ismi verilen bir anlay inancna sahip olanlar
bir ruhun deiik zamanlarda deiiklik geirerek ve deiik bedenlere girerek
ok uzun srelerde kemle erildii zannedilen (4,000) sene kadar evvel
hindistanda dalay lamalar tarafndan retilen (karma inanc) bir anlaytr.
*********
Kide
dem ile nbvvet zhir oldu;
Son neb ile keml buldu.
Sefer devm ettike velyet oldu bk;
Nokta gibi yapt cihnda dier devri.
Velilerin sonuncusu klli zuhra oldu mazhar;
lemin devri onunla oldu tamam.
*********
Peygamberlik devrinden sonra ikinci devre olan velyet devri balad.
Velyet devrinin de tam kemli Hz. Mehd ile sona erecektir.
Birinci seyir peygamberlik seyri ve ikinci seyir vellik seyri olmas
dolaysyla Cenb- Hakk (c.c) kendi varln zti ynden fiiller leminde
zuhra karm olacaktr ki keml bulacak denilmi olmas bu demektir.
*********
Evliynn vcdu azs gibidir;
Onlar paralar, vellerin sonuncu klldr.
370. Olunca son veliye tam bir mnsebet;
Onunla zhir olur genel rahmet.
*********
Ummi rahmet onunla zuhr eder yni vahdet birimlerini gerek zhiri ilim
gerek btni ilim ynyle ortaya getirecek ve lemde o zamanda yaayan
insanlara Hz. Mehdi bunu en geni ekilde izah edecek, onlarda Hakkn
varlndan baka bir varlk olmad kanaatine ve idrkine ship olacaklar ve
geni mertebeli rahmet meydana gelmi olacaktr. Bundan sonra artk o
devirde alacak bir ey kalmayacandan dolay devre sona erecek ve
kymetin kopmas gerekleecektir. Bu neslin insanlar iin daha fazla
renilebilecek bir ey kalmayacandan dolay bu neslin devm etmesine
gerek kalmayacaktr.
*********
Olur bil btn lemin nderi;
dem evldnn halfesi.
68
Temsil
O an ki gne geceden ayrlmtr;
kan sabah vakti ve dou ve istivdr.
Hi durmayan gkler dnnce yine;
le ve ikindi ve akam olur yine.
Muhammed nrudur bil en byk gnei;
Bzen Ms idi bzen dem grnme yeri.
Okursan Hakkla cihn tarhini;
Mertebelerle ge sen zaman.
*********
te bu nedenlerden dolay peygambelerin hayt hikyelerini okuyarak
hangisinin kendisine has ne zellikler getirerek ortaya koyduunu ve bizlerin
onlardan alacaklar zelliklerin neler olduunu bilmek lzmdr.
Namazn ierisindeki tekbirler de bu konuyla ilgilidir. Toplam 280+1 olan
tekbir saysna gre bizlerin her peygamberden en az 10ar zellik almamz
lzmdr. Yni kii namazda tekbir alrken Allah Ekber dedii anda o
dzeyde olan peygamberin hallerinden bir hlin zuhra kmasnn ifdesidir.
Ancak peygamberlerin hayt hikyelerini bilmez isek eer onlar kendimize
alarak yaantya sokmamz mmkn olmaz ve gaflet ierisinde geer gideriz.
dem veya Ms diye baktmz o varlklar aslnda hakkat-i
Muhammednin birer sretlere brnm grntleridir. Nasl dier veliler son
velinin uzuvlar gibiyse dier peygamberlerde son peygamberin uzuvlar
gibidirler.
Cihn tarihini okumak yetmez, bir yerde kendi tarihini okuman lzmdr.
Cihn tarihini dardan kendi tarihini de ieriden okuyup onlar birletirdiin
anda faaliyet balar. Cihn tarihini darda olmu hdiseler olarak grrsn
ve bunlar kendinde tatbik etmek sretiyle ancak bu i zlr.
*********
Apak gneten olmaz m glge;
Dierleri basamaktr, odur mirac dne.
Son Neb zaman, istiv vaktidir;
ki lem hep Mustafnn glgesidir.
*********
Gneten glgenin zuhru lemlerin meydana gelmesidir. Efendimiz
(s.a.v)in glgesi bu nedenle yoktu nk gne bir yerin tam en st noktasna
geldiinde o yerin glgesi olmaz, Efendimiz (s.a.v)de en st nokta olduu iin
tam olarak zti hviyeti ile meydanda idi. te yar devre bu ekilde orada
kemlini buldu tamamland ve sonrasnda gnn akama erimesi gibi velilik
hkmyle devm eden devredir. Akam devresinde ise btn lem fenfillah
olur. Efendimiz (s.a.v) ile ise btn lem bakbillah oldu. Ancak genel olarak
insanlar bu bakbillah hkmn karmaktadrlar, ancak bunu karsalar dahi
sonrasnda veliler en azndan fenfillaha ulatrmaktadrlar. Bu ekilde kiiler
kendi varlklarnn Hakkn varl olduunu idrk edeceklerdir ve kymet
akam namaz vakti kopacaktr denildii ekilde kymet kopacaktr.
*********

69
O istiv hattnda glge kalmaz;
Zuhruyla baka basamak kalmaz.

Hakkn srtnda etmiti ikmet;
Etti o istkmet zere hareket. (11.sre/112.yet)
*********
Bu emri bizler beeri anlamda, etrfndakilerin haklarna, hukuklarna
riyet et, kimsenin hakk kimseye gemesin ve bu ekilde dosdoru ol
eklinde zannediyoruz. Oysa buradaki ifde, kendi varlnda Hakkn
varlndan baka bir eyi mhede edemez hale gel, demektir. Emir esm
lemindendir ve isimler fiilleri meydana getirmektedirler bu nedenle senden
meydana gelen fiiller senden deil Cenb- Hakk (c.c)n isimlerinin birer
zuhrlardr ve sen bu ekilde idrk ederek haytn srdr, denilmektedir.
te Efendimiz (s.a.v) daha evvelce bu idrke daha henz gelememi iken
bu yetin geliiyle artk birimsellie katiyyen dme ve btn mrn
Hakkn yaant olarak yaa hkmne girdii iin bu yet-i Kerme kendisini
grnte yormutur. Bu yeti kerme ayn zaman bizler iinde bu hkmleri
sizlerde yaayn demektir, yni her anndan Hakkn mhedesinden geri
kalma ve evrende ayr varlklar diye bir ey grme demektir.
Bu ifdeler yle enteresan ilerdir Efendimiz (s.a.v) ve onun gibi bu
ifdelerin gerek mnlarn bildikleri halde yine de brnerek grev olarak
gerekeni yapmaktadrlar. Bu ekilde yapmasalard eer hem seyredemezler
hem de kendi varlklarn ortaya koyamazlard ve Efendimiz (s.a.v) dahi
Muhammed oyununu beeriyeti ile oynayamazd.
Bu brnme hkm olmasa ve Efendimiz (s.a.v) Mekkeden neden hicret
ettiini bilmeseydi oraya geri dndnde oradaki btn halk kltan
geirirdi. Efendimiz (s.a.v) kendisini oradan karan gcn ne olduunu bilmi
ve oraya brnerek dnmtr.
*********
380. Yok idi o Nebnin glgesi;
Ne gzel Hud nru o glge lh.
********
Efendimiz (s.a.v)in yaants o kadar ak ve netti ancak kiiler buulu
gzlerle veya drbnn tersi ile ve gaflet yaantsyla bakarlarsa onun
yaantsnda beeriyet yaantsndan baka bir ey yoktur zannederler.
*********
Ona gre birdir bat ile dou;
Her ynden nrlara gark oldu.
*********
Bir kii Efendimiz (s.a.v) gelerek kble ne taraftadr diye sorunca
Efendimiz (s.a.v) Dou ile btnn arasndadr buyurmulardr. Dou ile
bat arasnda kiinin kendisi olduu iin Efendimiz (s.a.v) burada kblen sensin
demek istemektedir. Kble ne alnan mnsna demek olduundan bizler iin
de, kendi varlmzn ne alnmas gereklidir yni gnlk ilerimiz ile
yayorken beeri varlmzdan nce gerek varlmz ne almalyz.
70
Bizler de kendi gerek varlmz idrk ettiimiz zaman karanlk diye bir
hl kalmaz yni aklmzda, dncemize taklan problem kalmaz yoksa
gkyznden klarn zerine vurmas gibi bir nurlanma deildir.
*********
Mslman olmaz m onun elinde eytn da;
Ki glge sakl idi ayann altnda.
*********
Efendimiz (s.a.v) Hakkn ynn o kadar aikar etmiti ki artk orada
glge diye bir ey sz konusu deildi.
*********
Mertebelerin hepsi gizli derecesinde;
lem vct buldu syesinde.
*********
Hepsi onun glgesiydi ifdesiyle hepsinin hakkat-i Muhammedden
meydana gelmesi anlatlmaktadr.
*********
O nrdandr velyet glge salan;
Btlar ile doular ile berber olan.
O glgeden ki evvel olutu;
Hem o hir ona karlk oldu.
imdi, her lim ki gelir husle;
Nbvette karlk oldu resle.
*********
Efendimiz (s.a.v)den sonra gelen veliler ondan nce gemi olan
peygamberlerin aynalardr.
*********
Nbvette Nebdir nk en mkemmeli;
aresiz oldu btn vellerden daha fziletli.
*********
Burada peygamberlik kavram tamamen kemle erince denilmek
istenmektedir ki bu da Hz. Reslullah (s.a.v)a has olan bir durumdur.
*********
Velyetin sonunculuu ile oldu zhir;
O ilk noktada hatm olur hir.
Bulur lem onunla emin ve mn;
Gelir ondan mden ve hayvna cn.
390. Olur hakki adlet tammen zhir;
Cihnda hi kalmaz tek bir kfir.
*********
Hz. Mehdi gelince tek bir kfir bile kalmayacaktr. Bu oluum iki trl
olabilir, ya kfir olarak bilinenler, taklidi olarak hareket edenler mn shibi
71
olurlar, ya da bu ii idrk edenlerde gerek kfir yni Hakk gerekten bilen
kimseler olurlar. Hz. Mehdinin geldii dnemde zten insanlarn akl, dnce
ve ilmi ynlerde gelimeleri ok ileri derecede olacaktr. Hz Mehdinin vahdet
anlatmlarn bu nedenle kabullenmeleri kolay olacaktr. Efendimiz (s.a.v)
zamanndaki insanlarn akl yaps bir baka Hz. Mehdi dnemindeki insanlarn
akl yaps bir baka yni daha ileri dzeyde olacandan Hz. Mehdinin ii bu
yzden daha kolay olacaktr.
*********
Olurlar sonuta vkf Hakka;
Zuhr eder mutlak vech o anda.
*********
Beinci Soru

o O birlik srrna kim oldu vkf;
Neyi bildi, anlad oldu rif.

Cevap:
O ki vkf oldu bu birlik srrna;
Duraklarda bekleyen deildir asla.
Arifin gnl olur vcdu bilici;
O Mutlak vcdu mhede edici.
*********
Vahdet srrnn anlalmas hi duraklarda kalmadan, her durak geilecek
bir yerdir, hkmn idrk edip yaayarak o duraklarda ok fazla vakit
geirmeden yoluna devm eden anlar.
Kii bu yolda yapt almalar ile yaantsn belirli bir dzeye kadar
getirir ancak orada kalr, ve bu bana yeterlidir, diyerek daha fazlasn aramaz.
Kii hlini bu ekilde deitirmiyorsa o duraklarda kalm demektir ancak ne
zaman ki hlini deitiriyor ve o her an bir itedir (55/29) hkmyle
kendisinde yeni yeni almlar oluyorsa, o kii seyrine devm ediyor demektir.
Seyrin sonu yoktur ki oturup kalmak mmkn olsun, gemilerden hibirisi
bulunduu yerde kalmamtr. Efendimiz (s.a.v) dahi ki gn bir olan
ziyandadr buyurarak bu durumu iret etmitir.
Bu duraklarda kalmayp hakkate erien kii vahdetin ne olduunu anlar.
Beeriyet gzyle gzkenlere rifin bak mutlak varlk olaraktr ve o
onlar mutlak varlk olarak grp, seyreder. Bunun sonrasnda da onun ismi
zten rif olur.
*********
Hakki varlktan baka varlk bilmez;
Vehmi varlk ile bu srlar kef olmaz.
*********
Daha evvelce hayl ile seyrettii lemi ve kaytl olarak grd
varlklarn gerekte byle olmadn anlar ve o bilgiyi kafasndan siler atar.
*********
72
Btn o varln diken ve ptr, iyi bak;
Olursun onlar atnca sen pk.
*********
Nasl bir madenden crfunu ayrrlar, ite ayn ekilde bu senin var
zannettiin varln buna benzer. Senin asln madendir ancak sen kendini
tanmadndan dolay crf hkmndesindir.
*********
kar gayry gnl evinden ey cn;
Hazrlanm olsun cnna mekn.
*********
Sen de yle bir varlk, g, gzellik var ki, oysa sen ona ben hkmn
vererek rtp, ortadan kaldrmsn. nce benden ge ve O de, sonra
Onu bulduktan sonra ben de, ki; bu ben evvelce sylediin ben
olmaz.
Misafir-i gaybi dediimiz o sevgili o gnl evine geldii zaman kendini
bulup, seyredebilsin. Ayna temiz deilse ve gelen misafir o aynada kendisini
gremez ise hi beklemez gider ve bir daha da ne zaman gelir hi belli olmaz.
Ama gelir ve orada rahat ederse, sk sk gelir.
*********
knca sen gnlde olur Hakk ikr;
Sana sensiz cemlini arz eder.
*********
Sen ierideysen yni oray benliin ile doldurmusan oraya kimse
giremez. Evvelce de yzn gsteriyordu ancak seninle gsteriyordu ve sen
Onun yzne benim yzm diyordun, Onun malna benim malm, benim
evim diyordun. te O geldii zaman anlarsn ki ben diye bir ey yokmu hepsi
Oymu. Yn evde onunmu, yzde onunmu, varlkta onunmu.
*********
Sevgili olan Allaha nfilelerle;
O nefy L sn klar kalbe sprge.
*********
Baka bir yerde ise , L ejderini harekete geirdim iki lemi de yuttu
buyrulmaktadr. Bu L ejderi gerekten yle bir ejderdir ki biz onu harekete
geirip byttmz zaman iki lemi de bir lokmada yutmaktadr.
*********
400. Makm Mahmud olur yrin mekn;
Benimle iitir, benimle grr" onun nin.
*********
Makm- Mahmud demek vlm makm demektir. En st dzeyde
makm- Mahmud Efendimiz (s.a.v)e ittir ancak bu sdece bir dzeye has bir
oluum deildir ki kii idrkinin her dzeyinde makm- Mahmud zeredir.
Burada makm- Mahmuddan maksat Hakkn vgsdr yoksa kulun
vgs deildir. Cenb- Hakk (c.c)n kendisini kul ekli ile seyrederek kulunu
vmesi yni kendisini vmesidir. nsan bedeninde bilimsel ynden makm-
73
Mahmud beyindir. nsann vcdundaki btn hcreler ona hamd ederler, onu
verler. Bu birimsel olarak byle olmakla beraber Efendimiz (s.a.v) it olan
makm- Mahmud ise geni mnda olandr.
Kii Hakk yolundaki idrkinde hangi dzeye gelirse gelsin Cenb- Hakk
(c.c) onu medh eder nk Hakkn o fiilini ortaya koymutur.
Kii iin Benimle duyar, benimle grr vgsnden daha byk makm-
Mahmud olabilir mi? Makm, hlin tersine belirli bir yerine oturmuluk hlinin
ifdesidir, hl ise geicidir.
*********
Verince zerre bir varlk kalbine kiri;
Bulur mu rifin ilmi hakkati.
*********
te bizlerin her eyden ok bunu dnmemiz lzmdr. Medihler
nefsimizin houna gider bize iyi gelir ancak burada belirtildii ekilde varlktan
bir kir kalmamas biraz zordur.
*********
Demedike btn mnilere dur;
Domaz o derndaki hneye nr.
*********
Kiinin gnlk yaants ierisinde vahdet grne mni olan neler varsa
onlar ortadan kaldrmadka ona Hakk nru gelmez. Bu nr kiinin bilgisinde
olan geniliin nrudur.
*********
Cihnda drt ey oldu bil mni;
Dier drt ey salar arnmay.
Birincisi, pk ola kirden ve pislikten;
kincisi, gnh ile irk ve vesveseden.
ncs, pk ola ktlenmi ahlaktan;
Yoksa fark kalmaz hayvandan.
Drdncs ise girmeye gayr kalbe;
Budur seyrin sonu slike.
*********
Bedenin ve elbisenin kirli oluunun temizlenmesi biraz kolaydr.
Vesvese haytmzn her annda mevcttur. Kii bu durumda olduu
srece hep ziyandadr bu nedenle ilk nce bundan uzaklamak yni gnlk
ilerimizde karmza kan tereddtler zerinde ok fazla durmamak lzmdr.
Gnahtan artma ilk bakta gnh olan fiilleri ilememektir. Fiillerin
dnda kii mnlara yneldiinde ilk olarak gnh gnh olarak
ilemeyecektir. Sonrasnda gnh diye bir eyin varln gremez hale
gelecektir ki esas olarak bundan soyunmak zordur. Bizler st dzeyden
bakyor ve varl tek olarak gryorsak o zaman gnh ve sevap denilen
eyin varln gremeyiz.
Huyun kmas iin lmeden evvel lnz hkmnn yaanmas
lzmdr. Kii pis huylarn azaltabilir ancak ne kadar azaltsa da lmeden nce
74
lnz hkm gereklemeden bu pis huylar kiiden kmaz. Kii bu ekilde
bunlar terk ettikten sonra artk pis huy denilen eyin varln mhede
edemez hale gelir.
Gerek benliinin hakkatini yni varlnn sdece Hakkn varl
olduunu idrk etmek, srr artmaktr.
Bu artlar genel olarak drt esasta toplanmtr ancak anlatld gibi
hemen olacak iler deil bir mr boyu sresince olacak ilerdir.
*********
Kimde oluursa bu temizlenme;
Olur lyk mncta o kimse.
*********
Kiinin kendi varlnda, Hakkn varln idrk etmesi zten Onunla
konumasdr. Kii kendisini fiil mertebesinde tanr ve Hakk bilir ancak bu
fiilmertebesinde dir, daha sonra esm dzeyinde kendini bulur ve tanr, daha
sonra sfat dzeyinde kendisini bulur ve tanr ancak bunlarn hibiri gerekten
tanma deildir. Kii ne zaman ki zt mertebesi de dahil olmak zere drt
boyutta da kendisini tanr ite o tanma gerek kendini tanmadr.
*********
Hakka klliyetinle kl niyz;
Budur mhede ehlinin bil namz.
*********
Beeriyetinden kurtulamam isen o kldn namaz nasl namaz olur?
Ancak bu sz hi namaz klnmayacak demek deildir. in aslnda yaplan
btn fiiller byledir, rnein tuttuumuz oru dahi varlmz beeri olarak
bizde mevct iken nasl gerek oru olur?
Bunlar gerek ynleriyle yaplamazsa dahi madem ki yaplmaktadr o
zaman biraz daha gayret etmek lzmdr nk gn bugndr, zaman
durmakszn akmaktadr.
*********
Temizlersen gnlnden her kri;
Olur o an namzn gz nru.
410. Arada kalmaynca fark ve sarf;
Birleiverir ztnda, rif olunan, ile rif.
*********
Bu anlatlan hepsi baka hibir birimde olacak iler olmayp hepsi insanda
olacak ilerdir. nsan derken vcdunun en stnde duran o kk ban
ierisinde, beyinde olacak ilerdir yoksa darda bir deiiklik yoktur. Bizim
haylimiz ve zannmz ortadan kalknca olacaktr bunlar yoksa gelecek gidecek
bir ey yoktur hepsi ortadadr.
Birleiverir ifdesi bile fazladr onlar zten birleiktir onlar ayr
gsteren vehimdir, o ortadan kalkt zaman birleik olduklarn idrk edersin
yoksa telerden bir ey gelerek bir baka eye birlemeyecektir.
Btn her ey kiinin kendisini bilmesine kalmaktadr ancak bu kendini
bilme ii gerekten zordur bir mr boyu srer.
75
Btn peygamberlerin gelmesi, btn velilerin ortaya koyduklar hep bu
bilinenle bileni birletirmek iindir.
*********
Altnc Soru

Dedin rif olunan ve rif olan o pk zta;
Nedir bu bir avu topraa verilen sevd.
Cevap:
Hudya kr ile sen hayrl insan ol;
O Hakk Hakkn nru ile tanyan ol.
*********
Kii Hakk beeri idrki ile anlamaya alrsa bu olacak i deildir. Hakk
anlamak iin beeri artlanmalarn ve idrkin bir kenara braklarak tamamen
Hakkn bir dnceyle, yaantyla ve almayla Ondan gelen idrk ile Onu
idrk edebilirsin ancak. nk beeri olarak bir ey zdd ile anlalabilir ancak
Cenb- Hakk (c.c)nda zdd olmad iin Onu ancak Onunla anlamak
mmkndr.
*********
Odur rif olunan ile rif olan byle bil sen;
Bu topraa kuvvet verir gne gkten.
*********
Toprak bedenimizin baz hububatlar yni bilgileri meydana getirebilmesi
iin onun ak ateiyle, evkle, zikirle kzmas lzmdr. Eer bu sevgi, ak ve
yneli yok ise o toprak kzmadan rutubetli kalr ve rutubet onu rtr.
*********
Bir zerre mt etse sakn ama;
Gnein ssn ve nrunu ve hava.
*********
Zerre gneten aydnlannca o kafi gelmez snmay da ister. te bunun
gibi kiide gerek varlnn Hakkn olduunu dnp, idrk ederse tabi ki
bunun daha ileri gtrmeyi ister. Bu durumda sevginin ve zikrin verdii
hararetle kzmas ve neticede kemle doru yrmesi anlamnda olur.
*********
Nedir hatra getirsen ftrat hli;
Anlalr olur o anda dncenin asl.
*********
Yni Hakk idrk etme yolunda olan dncenin asln anla! Evveliyatnda
yok idin ve hi idin ite onu hatrla ve dnerek oradan anla, bu da kendini
anlamak iin bir yoldur.
*********
Elest ile nedir Hakkn hitb;
Veren kimdi bel diye cevb. (7.sre/172.yet)
*********
76
Bamsz varlklarmz evvelce de yoktu imdide yoktur ve gelecekte de
olmayacaktr. O zaman elest bi Rabbkm yni Ben sizin Rabbiniz deil
miyim dendii zaman klu bel yni evet diyen kimdi?
*********

O gnk topraktan az dizildi;
Gnlde mn kssas yazld.
*********
Bu madde beden hkm ortaya geldiinde onlarn zne de mnn
hikyesini yazdlar. mndan kast ise vahdet yni birlie giden yoldur. nk
bu hakkat ilk olarak mn ile yaanr ki bu nedenle mn arttr. Bu mn ise
lemdeki varln tek bir varlk olduu ve kendi varlnn da o varlktan baka
bir ey olmadna mndr ki bu gerek mndr. Buradan daha ileriye
geilince bakarsn ki bu i gerekten byle imi, yni telerde kendinden ayr
bir Allah olmayp, Allahn her yerde mevct olduunu grr ve yaarsn.
Gnle yazlacak bu mn kssasnn ilmi yni zellii zten insanda
mevcttur. Ancak kii bunu ortaya karamadndan dolay yok
zannetmektedir. Oysa biraz alma neticesinde ve gnein de kzdrmasyla
bu filiz ortaya kar ve byyerek o bedeni tamamen sarar.
*********
Bilirsen o gnl alan levhy;
Bilirsin o zaman srr- Hudy.
*********
Gnle yazlan mn kssasn eer okuyabilirsen ne demek istediini yni
varlnn Hakkn varlndan baka bir ey olmadn hemen anlarsn ve
bilirsin.
*********
Hudya ahd ve akid ettin o gnde;
Cehletle unuttun bak bu gnde.
*********
Buradaki chillik beeri chilliktir. Oysa ilh chillik btn varln
tandktan sonra am hkmnde iken olan chilliktir. Orada ilmin ilmi ilimden
cehildir, derler.
*********
420. Hakkn kelm bunun iin indi;
Ki gelsin akla o evvelde olan ahdi.
Bak anla sen bugn Hakkn srlarn;
Grrsn sonuta Hakkn didrn.
Sftlarn gr, ey bilen gz bugn;
Grrsn pk ztn yarnki gn.
*********
Bugn dnyda yayorken Hakk mhede edebilirsen, lm sonras
gittiin yerde de bulabilirsin. Ancak burada tanmaz isen gittiin yerde
bulamayacan ok aikardr.
77
Dnyda iken Cenb- Hakk (c.c) tanyp, bilmi olanlar lm sonras
gittikleri yerde daha iddetli olarak tanyp, bileceklerdir nk orada
gzmzden nefs ve benlik perdesi kalkacak bunun sonrasnda madde
grmz ve artlanmamz tamamen deiecek ve Cenb- Hakk (c.c)
gerek hli ile anlayacaz.
te burada da grld gibi dnyda bize be duyumuz Cenb- Hakk
(c.c) tanma yolunda perde olmaktadr ve bu nedenle bizim en byk
dmanmz onlardr. Ancak haytmz salayan da onlardr. te bunu
dnmeliyiz yni acaba be duyu ile algladklarmzn gerek halleri onlar
mdr? Bir st bak as ile baknca grnen yine ayn mdr? Kuu uar
gryoruz rnein ve yet-i Kermede onlar havada Rahmn tutar (67/19)
deniliyor, oysa ortada ne ayr bir ku ne de ayr bir Rahmn vardr, burada
Rahmnn hviyetinin meydanda olmas anlatlmaktadr. Ku denen o varlk
Rahmnn bir yn, bir vasf, bir sfat olup kendi kendini havada tutmaktadr.
*********
Nasl bulsun hidyet her bir insan;
Buyurmu Sen hidyete erdiremezsin Kurn.
(28.sre/56.yet)
*********
Temsil
Grnmez doru olarak amya renkler;
Eer yz yl etsen nakil, getirsen delller.
Yeil, al, sar, ak hep karsnda;
Siyh bir renk gn, gece karsnda.
*********
Dny yaamndan sonra lm tesindeki yaant bizim dndmz
yaant ekillerinden ok daha deiik bir yaantdr. Eer mn ehli bu
yaantnn gerek ynn bilmi olsalar hemen lmek isterler. Ehlullah bu
konuda birok szler sylemilerdir ancak insanlar onlar gerei gibi
deerlendiremedikleri iin birou sdece okuyup gemitir.
Bizler dahi ba gzmzle gnee baktmzda tek renk gibi gryoruz
oysa gnein hakkatte deiik yedi rengi vardr ve ba gzmz bizi
yanltyor. te bu ba gzmzn gr ok daha ileri derecede olsa hareket
hlinde younlam bulutumsu bir ey grecek sdece nk gerekleri zten
yledir. Bizler kstl olan ba gzmzn gryle grdklerimizi onlarn
gerei zannediyoruz.
Maddenin yaps atomdan meydana gelmitir ve atomun etrfnda da
durmakszn dnen ntronlar protonlar vardr. En kk birim bu halde ise
onlarn meydana getirdii oluumda bu halde demektir ancak bizlerin kstl
gr olduu iin onu tespit edemiyoruz. Bizler grdklerimizin kaba
hallerine gre deerlendirme yapyoruz.
Grmz geree dnd anda gkler ve arz deitii zaman
(14/48), dalar savrulduu zaman (77/10) v.b yet-i Kermelerin sadece
gelecekte olacak iler deil hli hazrda durmakszn olan iler olduunu
anlarz.
Kulak iinde ayn eyler geerlidir. evremizde bir sr ses dalgalar
yaylp durmaktadr ve bizim snrl kulamz bunlar duymaz. Ancak kulamz
78
bunlar duymu olsa bu sefer ne uyku uyuyabiliriz ne de baka bir ey ile
uraabiliriz, bamzn zerinde ar kovan gibi olmu bir beyin olur.
Bu nedenledir ki be duyumuzu yerli yerinde kullanmamz gereklidir. O
be duyunun bize verdii hkmleri ihtiyatla karlamalyz.
*********
Bak, o anadan doma krn bed hli;
Hekmin srd srme onu dzeltebilir mi.
Bilmek akl ile hiret ilerini;
Gibidir dnyda anadan doma gr misli.
*********
Dny yaantsnda ilh hakkatlere kar anadan doma kr gibi isek
hiret yaantsnda da anadan doma kr olarak kalrz. Burada gzmzn
apaklar biraz silinmi olmal ki orann hallerini biraz seyredebilelim.
*********
Akln tesindedir bu tr insanlar;
Bilinmez akl ile gizli srlar.
*********
Akln tesi, beeri akln tesi olup artlanmalarn dnda olarak klli akla
dnk olan taraftr.
*********
Ta ile demirin atei gze sakl;
Deil zhir o cn ile ten srr.
*********
Yni bu madde bedeni tatan demirden bir fark olmayan mahlk
hkmnde halk etmitir. Ta ve demir gibidir ancak bu madde bedende yle
bir kabiliyet daha vardr ki Hakkn nurunu meydana getirirler. Ta ve demir
birbirine nasl arplnca kvlcm ve ate kyorsa, ayn ekilde insan bedeni
de Hakk yolunda alma ile bu kvlcm karr. Sonra bu kvlcmdan oluan
ate ile kii beeriyetini yakar ve hakkat nuru doar.
*********
430. Bu toplanmlk ile zhir gizli srlar;
Bu rnee bakp kazan irfn.
*********
lemde Hakktan baka bir varlk olmad srr ancak can ile tenden yni
insana has zelliklerden kar.
Tenini de kendine has bir vct olmaktan kurtar. Eer bu benim varlm
dediin mddete arnm deil kirletmi olursun. Bu varlk Hakkn varldr
dediin zaman arnm olursun.
*********
Vurulsa birbirine ta ile demir;
kar yle bir nr dny aydnlanr.
*********
79
Madde bedenindeki can ile ten almaya balad zaman lem
aydnlanverir. lemi karartan beynindeki artlanmalarn ve beeriyetindeki
dncelerin ve saplantlarndr. Can ile tenden kan o nr ile beynin
aydnlanr ve lemi apaydnlk grrsn ki o lem zten apaydnlktr, karartan
bizleriz.
*********
Vcdun lh nakn nshs;
Ara sen sende olduu gibi eyy.
*********
Cenb- Hakk (c.c) btn lemi meydana getirmi ve bir nak yapmtr.
Ve lemde olan hereyi de aynyla birlikte sende bir nsha olarak meydana
getirmitir. Sen imdi lemdeki varln sende olduunu idrk et ve bilmek
istediklerini telerde deil kendinde ara. Ancak bunu kendinde arayabilmenin
yolu ve ilmi vardr nce bunu ren.
*********
Yedinci Soru
o Enel-Hakk diye syleyen merc hangi nokta;
st kapal bu iret gnle alm ola.
Cevap:
Enel-Hakk oldu mutlak srr aa vurmak;
Hakkdan baka diyen yok bil enel Hakk.
*********
Eer bir beer hakkatini bilmeden bu sz sylemi ise bu kfrdr.
Ancak kii ortada olmayp syleyen Hakk olmu ise bu gerek olarak ben
Hakkm demektir. Ve eer senin kulan aksa bu ben Hakkm szn
tatan, topraktan, kulardan da duyarsn.
*********
Btn lemin zerreleri benzer Mansra;
Dilerse mest olur isterse dner mahmura.
*********
lemdeki btn zerreler hem de nasl Enel Hakk diyerek kaynap
barp armaktalar. lemdeki btn varlklarn kendilerine has benlikleri
vardr ve hepsi de Hakkn zuhra gelmi varlklardr. te Hakk bu ekilde bir
mahlde zuhra gelmi ise o mahlden ben Hakkm hitb gelmesi yersiz
olmaz. Esas yanllk onu ku syledi eklinde gibi o mahllere ayr bir kimlik
vermek olur.
*********
Bu tesbh ve tehlle tutunmularda;
Bu mn dima okunur her lisnda.
*********
Btn varlklar bu hakkatle yni herbiri ben Hakkm dedii iin vardr
ortada ve bu sz onun varlnn ispatdr.
*********

80
Olsun sana bu gizli srlar ayn;
Dedi hibir ey yoktur ki yi, dn Kurn. (17.sre/44.yet)
*********
Tesbh dediimizde ilk anda belirli bir szn srekli sylenmesi gibi bir
ey anlyoruz. Oysa varlklarn tesbhi kendi varln idrk ederek, ne derece
ne ekilde zuhra kmas gerekiyorsa ftri olarak onu yerine getirmesidir.
artlanmalarmz dhilinde varlklara baktmzda onlarda tesbh ettiklerine
dir bir iret gremeyiz oysa onlar ortaya klaryla tesbhlerini
etmektedirler ve ben Hakkm demektedirler. Bizler yine ben Hakkm
szn insan lisan ile duyup anlayacamz zannediyoruz oysa her varlk bu
sz kendi lisan ile sylemektedir. Gl rengiyle, kokusuyla ben Hakkm gel
beni kokla, seyret demekte, diken, dikenlii ile ben Hakkm ok yaklama
batarm demektedir. Ayrca bu varlklarn nesillerini devm ettirmeleri de
onlarn ayr bir ibdetleri olmaktadr nk nesilleri devm etmezse bozulup
giderler ve biterler.
*********
Atarsan didik didik edip ikilik pamuunu;
Olursun sen dahi Hallc gibi.
*********
Kiinin beeriyeti aradan kp kendi saf varl kalnca bu sz sylersin.
Ancak kiinin btn varlna bulam olan dny tozunu atmakta kolay bir i
deildir. Kii bu zoru baaracak ve benliine ait bir ey kendisinde kalmayacak
ancak ondan sonra karsndakiler onun benlii ile yaadn zannedecekler
oysa o gerei ile yayor olacaktr.
*********
Kulaktan kar evhm pamuunu;
Vhidl-Kahhrn duy nidsn.
*********
lemde Hakkn sznden baka sz yoktur. Eer biz baka sesler
duyuyorsak o bizim kendimizi baka zannetmemiz dolaysyladr. Biz kendimizi
Hakkn varl olarak idrk etmi isek mutlak olarak onu duymak
mecburiyetindeyiz nk bakas yoktur. Bunun art da kulaktaki beeri
benlik ve zan pamuunu atmaktr. Bu pamuk kulamzda durduu srece bize
beeriyetimiz istkmetinde kanal aar ve duyacaklarmz oradan duyarz.
Cenb- Hakk (c.c)n sesini duyu ise ayr bir yerlerde bize normalde
duyulamayan bireyler sylenecek ve biz de onlar duyacaz eklinde olan bir
ey deildir. u an dahi duyduumuz ve ortada olan btn sesler Hakkn
sesleridir, bakasnn deildir.
*********
440. Gelir yet yet Hakkn nids;
Sakn sen olma kymetin bals.
*********
Bu ses gelmezse zten sen yaayamazsn, yayor olman bu seslerin sana
geldiinin ispatdr. Kii uykuda olduu anda dahi bu sesler faaliyetini
srdrmektedir.
Sen nefsinin kymetini dnyda iken kopar, kendini tan, anla ondan
sonra o bahsedilen kymet senin iin gllk glistanlk olsun. Kymet insann
81
beeriyetine yni zannettiin varlnadr. Bu varlk ortadan kalknca kime
kymet olacak ki!
*********
kp gel Eymen vdisinde anszn;
Sana syler aa phesiz ben Allahm (28.sre/30.yet)
*********
Hakk duyu Mseviyyet mertebesidir. lk grmeye balama seviyyet ile
olur ve bu grn kemle ulamas ve grerek yaamaya balama ancak
Muhammediyyet ile olur.
Bu yolun balangc iin Eymen vadisine gelmek arttr. Eymen vadisi
ifdesiyle anlatlmak istenen ise kiinin kendi varln bilme dzeyidir. te bu
ekilde kendine geldiin zaman ancak Hakkn szn duyarsn yni bu
hakkatleri idrk etmeye balayarak, ilerlemek iin almaya balarsn. Eymen
vadisinin yni kendi varln dnda olduun srece kendini anlaman mmkn
deildir.
Hi o bildiimiz aa bu sz sylerde bizim beden aacmz bu sz
syleyemez mi? Hem de yle gzel syler ki!
*********
Kimin ki gnlnde Hakka phe yoktur;
Yaknen bildi ki birden baka yoktur.
*********
Varlk bir ise biz de o birin ierisindeyiz. O halde kendimizi neden
ayryoruz? Bu ekilde kendimizi ayrmakla vahdeti kesrete, biz evirmi
oluyoruz. Bu iin byle olduunun anlalmas iin de ilk art gnlde phenin
olmamasdr. Kii varln bir olduuna nce mn etmelidir yoksa i
artlanmalarmz dhilinde sylediimiz Allah birdir baka ilah yoktur szn
sdece kelm olarak syleyip ona mn etmek deildir. Gerek mn btn
varlklarn Hakkn varl olduuna mn etmektir. Ve eer kiide bu mn
olmazsa vahdete yni birlie girmesi mmkn deildir. Kii bu hli
yaayamaza dahi en azndan inanmaldr ki bu samimiyetle yapt inann
neticesinde hakkatleri kendisinde yaayarak bulmaya almaldr.
Kelime-i Tevhid zikrinden maksat dahi telerde bir Allaha tapnma
mnsnda olmayp, yukarda bahsettiimiz hakkatleri kendi varlmzda
idrk etme yolunda yaplyor olmasdr.
*********
Benlik ancak Hakka yn;
O h gayb oldu, gib vehim ve zan.
*********
Mutlak ztn gerek benliinin bir inniyyet yn bir de hvviyyet yn
vardr. Cenb- Hakkn hvviyyeti geni mertebeleriyle kendisini izah etmeye
gemesidir. Cenb- Hakk (c.c) inniyyeti ynyle ise vasfsz tek bir varlktr.
te bu benlik, beeri akl ile anlalabilecek bir benlik deildir. Biz
kendimizi idrk ederek aslnda bu Hakkn benliidir diye hkmedebiliriz ancak
bu dahi belirli artlanmalar ierisindedir ve gerek inniyyeti ve hvviyyeti ile
bilinen benlik deildir. Bunun idrki iin vehmin dna kmak gereklidir ki
onun tamamn idrk etmek zten mmkn deildir.
82
*********
Dhil olma ve birlemeden oldu sfi;
kilik Hakkn birliine aksi.
*********
Her ne kadar ben, sen, o, biz, siz diye sylemler olsa da bunlarn hepsi
bir olann deiik yaantlarnn neticesinde ald isimlerdir.
*********
Hli olunca gnl bu msivadan;
Olur zhir enel Hakk her seddan.
*********
Kam gibi olan bedeninin iini boaltm olan kiiden kan ses ii
temizlenmi kamn ney oluundan sonra kan o ses nasl fleyenin sesi ise o
kiiden de kan ses Hakkn sesidir.
Bizim kulamz, gzmz hasta ise o neyden kan sesin neyin
kendisinden ktn zannederiz oysa o ses fleyenin sesidir.
*********
O bk vechi etti gayriyi helak;
Deil mi bir slk ve seyir ve slik.
Hll ve birleme o gayrdandr;
Fakat birlik btn bu seyirdendir.
*********
Hull yni girme ve ittihat yni birleme bir takm ifdeler iin kullanlyor
olsa da bir olan varlktan baka bir ey yoktur ki ona girsin veya onunla
birlesin.
Eer seyri slk yoksa birliin bulunmas mmkn deildir.
*********
450. Tayyndr Hakkn vcdu ile kim;
Olur Hakk kul ile kul Hakk ile her dim.
*********
Kul gitti yerine Hakk geldi denir oysa hakkatte oluan hibir ey yoktur.
Haylimizde, zannmzda olanlar ortadan kalkmaktadr.
Bizler hayl ve zannmzda kendi yarattmz varl Hakkn yerine ikme
ediyoruz ve bir mr boyu bu ekilde biliyoruz. Biz bu ekilde yaam isek
Ben sizin Rabbnz deil miyim? diye sorduunda onu hi tanyabilir miyiz?
*********
Halkn vcdu ve okluk ikr geri;
Deil grnene it fakat grnenin ayn.
*********
Gryoruz var, elle tutuyoruz var, diye hkmler veriyoruz, yleyse
hakkatte olmayan nedir? Burada hakkatte olmayan onlarn ayr bamsz bir
varlklarnn oluudur, hakkatte btn varlk tek bir varlktan ibarettir ve o da
Hakktr.
83
*********
Temsil
Al bir ayna bak, ey ehl-i ibret;
Seninle ahslanm onda sret.
Grrsen yansman onda nedir hli;
Ne aynn o, ne de sensin o sretin ayn.
*********
Aynaya baktmzda inkr edemeyeceimiz ekilde bir varlk gryoruz.
Ancak o varlk ayr, baka bir varlk deil bakann varldr.
*********
Vcdum geri taayyn etmi bir zt;
O glge mi ben bilmem fakat.
*********
Eer kii kendisini idrk etmi ise artk aynaya ne gerek vardr.
*********
Yokluk varla olunca mukbil;
O nr ve karanlkta olur snr ve fasl.
Olur mu gemi, gelecek ay ve yl;
Deil mi bak mn u ann noktas.
Hemen bir vehim noktas oldu sr;
Adna bir akp giden nehir denildi.
Sakn zannetme ki gayrlar oktur;
Huddan baka bu sahrda yoktur.
Arz fn, bileim cevher ondan;
Nasl olsun bileim kendisinden.
460. O cisim oldu en, boy ve derinlik;
Varl ortaya kt, oysa asl yokluk.
Bunun gibi oldu btn lemin asl;
Bilinmeyenin srr ite sana ald.
Huddan baka yok mevct el-hakk ;
De Hvel Hakk, de istersen enel Hakk.
Vehmi varln kendinden ayr kl;
Bu srra ztn bak in kl.
*********
Sen bu hallere uzakta olsan, yaknda olsan bu haller sende oluan
hallerdir. nsan denen varlkta trl trl sahneler vardr. Kiinin grleri
deitike dars da deimeyecektir. Dars ayn kalmakla beraber, sdece
kiinin grnde deiiklik olacaktr.
*********

84
Sekizinci Soru
lim mahlka neden diyor vsl;
Seyri slk nasl olur hsl.
Cevap:
Hakka ulamlk bu lemden ayrlmaktr;
Varln terk eden bil ki indr.
*********
Hakk ile vuslatn ilk art halktan ayrlmaktr. Eski dnemlerde ehlullah
bunun iin senelerce halktan ayr yaamlardr. Gnmzde artk bu ekil
yaamak olduka zordur. Ancak kii insanlar arasnda yaarken dahi kendi z
benliini kaybetmeden yalnz yayormu hkmyle haytn srdrebilir.
nsanlarn arasna karnca seni yakacak olan ate gibi onlardan sakn ve
seni yakmamalarna dikkat et! denilir. Kii zaruri hallerini yerine getirerek ve
bu hallerini de Hakk grerek hareket etmelidir.
Hakka ancak Hakk ile varlr ve vuslat iin bu yolu tutmak arttr. Kii
evvelce var zannettiini bireysellii iin artk ben onu tanmyorum, yle bir
kii yok diyebilmelidir. Ancak evvelce var zannettiimiz bu birimsel vehmi
varlmzn yaants hl zerimizde sryorsa biz ne kadar onu tanmyoruz
desek dahi bu i olmaz. Bu nedenle o yaantya dahi yabanc olunmal ve onun
yerine Hakkn yaant getirilmelidir.
*********
Ortadan kalknca mmknn imkn;
O vcibten baka mevct kalr m.
*********
Sana verilen benlik hvviyyetini stnden silkip attn zaman zten o
odur yni vcibtir. unu da bilmek lzmdr ki bir mahlde Hakk ile vuslat
Hakk ile her ynden vuslat demek deildir. Fiiller lemi, isimler lemi, sfat
lemi ve zt lemindeki vuslatlar baka bakadr.
*********
Vcdu lemin benzer hayle;
Bek vaktinde de ayn- zevle.
*********
Bizler duyularmzn alglama ekliyle iki lem ayrm yapyoruz. Oysa
hiret lemi de fiiller lemi ierisindedir, esm lemi, melekt lemi olarak
bilinen lemler onun da stndedir. Ahiret yaantsnn maddesi u an iinde
bulunduumuz dnynn maddesinin ayn olmasa da ve daha latif olarak
bilinse de orann da kendisine gre bir maddesi vardr. Ve aslnda dny lemi
de o leme gre gayb hkmndedir ve oradakiler de bizim iinde
bulunduumuz bu dny lemini gremezler. Dnyda iken o lem ile irtibat
kurabilmi olanlar o leme geince aradaki irtibat saladklarndan dolay bu
lem ile de irtibat kurabileceklerdir. Ancak bu irtibat madde olarak deil akl
olarak olan bir irtibattr ve bu leme de kendi bakyla deil bu lemde
mevct dier varlklarn gzlerinden bakarlar. rnein cezbeye kaplm ve
azndan kan szlerin farknda olmayan kiiler olur, ite onlar gemi
ehlullah dnyda arac bir beden olarak kullanyordur o anda. Kii ise bunun
farknda olmaz.
85
Varlk Hakkn varl olarak var olduundan, gayr diye bir ey yoktur.
lem olarak var olan Hakkn varlna verilen isimleri biz onlarn kendisi
zannederek Hakktan ayrmz.
*********
Mahlk olan deildir Allaha vsl;
Bu sz sylemez zten bir kmil.
*********
Kendini bilen Hakka ulat, vasl oldu gibi eyler sylemez zten.
*********
Nasl girsin yokluk vsl olma kapsna;
Bu topran nispeti yok zl celle.
*********
Yok zten yok ki, onun iin ne kap vardr, ne de vasl olma. Bu topran
tenzh te olan zl celle nasl nispeti olsun?
*********
470. Bu mnadan olayd kalbin gh;
O anda der idin estafirul-lh.
Yoksun sen, her an yoklukta skin;
Gelir mi vcibe olmayan mmkn.
*********
Bu mnlardan haberdar olan kimse ancak o zaman gerek istifar ehli
olur, Bir itibar ile yok olan mmkin vcib olan gerek varla nasl ular?
*********
Olur mu hi cevher raz ile ayn;
razn hkm iki zamanda bk kalmayan.
Bu sahada bir filozof yazd eser;
O en, boy ve derinliktir diye trif eder.
*********
Varln asl olan cevher, sonradan meydana gelen raz ile bir olurmu?
Akl- czn tesirinde olan felsefeci, raz en boy derinliktir diye tarif etmeye
alr, aslnda, en de, boy da, derinlik te, Hakkn varlnda olan bir zellikten
baka bir ey deildir.
*********
Heyla ne ki, odur mutlak yok olan;
Ona muhakkak sret hsl olan.
Heylasz bu sret yok kdemde;
Heylada kalr onsuz yoklukta.
razn dier bir ismide, heyul dr, hayal demektir. Hayal ise retenin
aklna gre ekillenen hayalden baka bir ey deildir. Bu iin asln bilmeyen
bir mr boyu kendi var ettii hayal leminde yaar ve kendinden bile gerek
mn da haberi olmaz.

86
Asl yokluk olan bu cihn cisimleri;
Yokluktur ancak onlara it bilineni.
Nedir mahiyetin, anla sfatlarn;
Ne yok ve ne mevct oldu ztn.
*********
Baktn eye Hakkn dnda bir ey olarak bakarsan o yoktur, ancak
Hakkn varlndan ayr bir ey olmad dncesiyle baktn zaman vardr.
te hem vardr hem de yok.
*********
Hakkatde grnsn imkn taraf;
Ki onsuz bu varlk noksnn ayn.
*********
Eer Hakkn varln gremezsen o baktn mahllerden onlarn
kendilerine ait bir varlklar olmad iin hakkatte yokturlar.
*********
480. Vct ancak zti kemle sri;
Bu belirmi olanlar sdece tibari.
*********
Varlk kendi varlyla yaylmtr yni yaylmlk varlktr yoksa bir ey bir
baka ey zerine yaylm deildir.
*********
tibari taayynler sanma mevct;
Birdir adetlenen pek oksa da adet.
lemin vcdunu say sen mecza;
Bu cihn halleri benzer ancak oyuna.
*********
Bu oyun bizim beeri olarak anladmz oyun olmayp, btn lem ilh
oyun sahasdr. Btn grnen varlklar da bu oyunun birer karakterleridir.
*********
Temsil:
Denizden ykselmektedir gr buhar;
Havada eder onu yamur Br.
Gnein o sumndan;
eker o buhr toprak ondan.
*********
Drt ansrn bir biri ile olan mnasebeti bu lemdeki olaylar meydana
getirmektedir.
*********
karr onu yukarya kuvveti scan;
Ona karm olur suyu bu derynn.

87
Karnca yamur ve toprak ve hava;
Balar yeil ve taze bitkiler kmaya.
Bu dnm hayt shibine gd kld;
Yiyince onu insan tekrar ayrtrd.
*********
Grld gibi hepsinin asl topraktr. Bunlarn hepsi tek olann deiik
grntleridir. Bu deiikliklerden de yaamn devamn salayan ihtiyalar
meydana gelmektedir.
*********
Nokta eder dnmleri tavrlar;
Ondan cihna insan aa kar.
Rh nefh edince Hayy- Kdir;
Beer cism-i latf ve ikrdr.
490. Olur ocuk ve gen ve olgunlaarak yalanr;
Verilir ilim ve fikir ve anlay ve tedbir.
Gelir Hakkdan ecel o pk rha;
Gider o pk pka, toprak ise topraa.
Topraktan kanlar hep bu lemin paras;
Herbiri o hayt denizinin bir damlas.
Kanat aar lemin zerreleri aslna;
Bunun sonudur, benzer o balangca.
Olurlar merkez tarafnn yryeni;
Tabatnda deilmi merkezin huyu.
*********
Bir kimse lemdeki varln Hakkn varln olduunu idrk edince,
dncesinde en bata artlanmalar ile ayr varlklar olduu zann eklinde bir
eyin yokluu ortadan kalkar ve varlklar hl ortada olmasna ramen o zan
yoklua gider ki, o varlklarn ayr birer varlklar olduu hkm zten yok idi.
*********
O birliktir benzer denize pr kan;
kar binlerce mecnn dalgas ondan.
*********
nk birlik denizine giren her varl muhakkak keserler, ameliyat ile
beynini temizlerler, ondan sonra onu yzmeye brakrlar. Kii eer eski
dncesini kendisinden atp koparmadka kanlara bulanamaz, nefsni olarak
rahat ierisinde olur ki bu rahatlk ierisinde de bu iler olmaz. Hallac- Mansur
iki elini kestikleri zaman yle demitir, Akn iki rekat namaz vardr, onun
abdesti de kiinin kendi kanyla alnr.
Kii akl ynyle kendisinde olan gereksiz dal ve budaklar beslemek
yerine onlar keserek gereini beslemelidir ki o kendisinden kan daha gl
ve gr ksn.
*********
88
Bak o derynn bir damla rahmeti;
Nasl buldu binlerce ekil ve ismi.
Buhar, bulut, yamur, nem ve kil;
Bitki ve hayvan ve insn- kmil.

Deil mi srette bir damla ilk nce;
Fakat ondan btn ey grnnce.
*********
Bir damla, aslnda deryann hakikatidir, bir damlada btn derya gizlidir.
Ve bir damla da, btn lh- hakikatler mevcuttur. Toran, atein ve
havann da en kk czn de, kendi hakikatleri mevcudtur. Balangc bir
damla olan nsann da hakikatinde Hakkn varl mevcuttur.
*********
Akl, nefs, gk, yldzlar ve cihn;
Bir damladr nce ve sonra o an.
*********
Akl kkten bye bunlar idrak edince, bunlar kiide varolmu 0lur.
Deryann en kk grlen hali damla olduu bigi. Sonsuz zamann da
yaanan en kk hali andr. Bunu idrak etmek an da hli yaamaktr, ite
ancak bu ekilde zaman hl de deerlenmi olur aksi halde kii ya gemi
zaman da ya gelecek zaman da yaar. Bu da hli kaybetmek demektir.
*********
500. Ecel iner geer gk ve yldzlar;
Olurlar yok o gnde hepsinin varlklar.
Btn cihn silinir dalga misli;
kar sanki dn hi olmam hakkati. (10.sure/24.yet)
Cihn haylleri ve gayrlar olmaz;
Huddan baka ship kimse kalmaz.
Sana yaknlk olur o anda hsl;
Ki sen sensiz olursun Hakka vsl.
*********
Ecel-mddet, olarak belirtilen lm tad, tadan kii iin bu lemden
kendisine ait bir ey kalmaz kayp gitmitir. Btn cihan kendisinden silinir.
Kendi beer varln ortadan kalknca bu sefer batn gzne baka lemler
grnr bylece anlayan deiir.
*********
Hakka ulamlk denir, hayli kaldrmaya;
Erersin gayry kaldrrsan kavumaya.
Geer zannetme mmknlk snrn ey gnl;
Ne o vciptir, ne de vcip o olur bunu bil.
O kim ki olduysa Hakkn irfnnda stn;
Deildir hakkatleri deitirmeye syleyici olsun.
89
*********
Sensin nihd nice bin neenin;
Nedir bil yeri geldiin ile o gidecein.
O cz ve kll olu bahsini insann;
Dedim bir bir bu anlald ey cnm.
*********
Dokuzuncu Soru
Vcib ile mmknn vsl oluu ne;
Yaknlk ve uzaklk ve ileri ve geri ne.
Cevap:
510. Ezelde Hakkn srlarna mazharsn;
Yaknlktan sana sen bil uzaksn.
*********
Burada geen yakn kelimesi dahi belirli bir eyleri ifde etmek iindir
yoksa yakn dahi denilemez. Yaknlk karlkl iki varl gerektirir bu nedenle
karlkl iki varlk yoktur ki yaknlk olsun. Kiiye en byk perde hayl ve
vehim ile kendisini ayr kabul etme neticesinde olumaktadr.
*********
Varln mazhar yokluktur nk;
Bil ki o birdir yakn ve uzak ve ileri ve geri.
*********
Var olan Hakkn varldr. Bizler ise isim takarak onlara ayr bir varlk
vermiiz ve bu ekilde varlk yokluk hkmne brnerek meydana kmtr.
Eer bu isimler olmasayd Cenb- Hakk (c.c) kendi kendinde olur ve varlk
dediimiz eyler zuhra kmazd.
*********
Yakn o kimsedir ki nr salmtr;
Uzak o yok ki Hakk nruna uzaktr.
*********
Cenb- Hakk (c.c)n Nr esms onlarda meydana gelince karanlk yni
cehalet hkm ortadan kalkt.
*********
Eer senden sana nr olsa ey cn;
O yerde vehmi varln olmaz parlayan.
********
Bir varlkta Cenb- Hakk (c.c)n Nr ismi tecell ettii zaman o
aydnlanm oluyor ki bu aydnlanma kendisini tanmas ve hakkatinin ne
olduunu idrk etmesi demektir.
*********
Ne geti eline bu yoktan ve vardan;
Bir an korku ve mt ayrlmaz ondan.
*********
90
Bir mr boyu ben, ben dedin de eline ne geti? Ancak hl bu ben iin
cehenneme gitme korkusu tayor ve cennete gitmek iin ricada
bulunuyorsun.
*********
Tanynca korkar m terbiyecisinden;
ocuk korkar fakat o glgesinden.
*********
Kii kendi kendisinden korkar m hi? Kendi kendinden korkan kii ancak
haylinde var ettii varlklardan korkar.
*********
Hi olur mu korku ve gam yol alana;
Gerekmez krba vurmak arap atna.
Verir mi cehennem ate gnle bak;
Olunca varlndan can ve ten pk.
*********
Bedenini ve cann birimsel varlk hkmnden kurtarm ve salt varln
idrk etmisen artk cehennem sana ulaamaz ki! Cehennem korkusu efl
lemi yaantsnn neticesidir, eer kii efl lemini gemi ise cehennem ona
ne yapar ki?
*********
Hlis bir altn atee atsan;
Ayrndan gelir mi hi noksan.
Yoktur nnde perde senden baka;
Onun iin yol yoktur ulamaya Hakka.
*********
Korkulacak olan ey sana en byk perde olan aslnda yok ama senin var
zannettiin izfi benliindir.
*********
520. O benlik bendine bir tutulursanda;
Grnr gzne gayrlar her anda.
*********
Perde kiinin dnda deil kendisinde, aklnda, idrkinde, beynindedir. Bu
perde almas en zor perdedir ve bu perde aldktan sonra dierleri zten
perde hkmnde deil, tanma, bilme hkmnde olan hdiselerdir.
*********
Hem en aadaki czsn varlk devrinin;
Hem de karlsn o birlik noktasnn.
*********
Varlk diresinin en aada fakat en kemle ermi czsn. Aslnda
varlk tek olunca cz gibi ifdeler de bir eyleri anlatabilmek iin kullanlr.
91
Bir ember dnelim, bu emberin bir noktasnda bir u cziyyet bir u
ise keml noktasdr yni bu derece birbirlerine yakndrlar. Bunlar birleince
dire tamamlanr ve kii kendisini bulmu olur.
*********
Sende grnr lemin taayynleri;
Ben diyorsun sen de iblis-vri.
*********
nsan kadar hibir varlk Cenb- Hakk (c.c)n zelliklerini ortaya karp
yanstamamaktadr. Ancak bunlarn ierisinde eytni oluumlarda vardr
Rahmni oluumlarda vardr. Kii eer eytni oluuma ynelik yaant
iindeyse ondan eytnlk zuhr etmektedir. Vehmi benliinin hkmnde iken
Benim gibi kim var ki? dersen eytnlk ile sylersin. Ancak kendi hakkatine
ulatktan sonra bu sz sylersen yerli yerindedir.
*********
Ki shiplenip serbest irdeyi;
Tenim bir binek ve cnm svar.
Ten dizginleri verildi cnn eline;
Koup giden binektir o tekliflere.
*********
Serbest irade, kiinin hayal ve vehimden soyunarak gerek akl ile hareket
etmesidir. Bu akln kullanaca ve kontrol edecei binek ise tendir. Bunun
kullanm da salim akln iidir. Aksi halde ten akl kullanrki, o zaman akl
binek ten onun svarisi olur. Tenin suvarisi olduu akl ise tenin
mahkmudur.
*********
Bu yol te-perestdir muhakkak;
Her fet gelir bil varlktan ancak.
Nasl var serbest irde ey chil;
Ki bizzt dem oldu kendi btl.
*********
Bu gidi atee tapanlarn gidiidir. Beeriyetine varlk verenler bundan
dolay fet iindedirler. Bu halde olann serbest iradesi olmaz nk aslna
ulamad zten batldr.
*********
Senin bu varln yokluk gibiyse;
Olur mu serbest irde mevct sende.
Vcdu var olmayan kendisinden;
Olur mu yapt fiiller kendisinden.
Cihnda syle grdn m bir adam;
Geirmi sevinle bir n olmadan gam.
*********
Aslnda varln yok ise, nefsinin hkm altnda isen, sende serbest irade
nasl olsun? Yaptn fiiller de nafsinin olur o ise seni gaflete drr. Bu
92
lemde hzn ve sevin adeta ortak misafirdir. Beden mlkne giri gelir
oturur bir mddet sonra dieri gelir oturur, byle hayat devam eder gider.
*********
530. Kimin olmu btn istekleri ve hli;
Kimin vardr zevlsiz kemli.
Mertebeler bkdir, mertebelere ehil olan;
Olur Hakk mahkmu, Allahtr glip olan. (12.sre/21.yet)

Bize o Hakk bilen sznden eserdir;
Cihnda kendini bilmek hnerdir.
*********
u kii unlar, bu kii bunlar yapt deyip durma! Evet o fiiller o birimden
km olabilir ancak onlarn olmayan varlklarna varlk vermen senin esm
mertebesinde ki, orucunu bozar. Bu nedenle konuurken gerekleri bil ve yle
konu. zerine hamlk ve bilgisizlik ykn gereksiz yere yklenme. Senin iin
gerekli olan kendini bilmen, kar mahlleri tanman ve hkmlerini ona gre
vermendir.
*********
Kendine dan anla nedir kaderi;
Buradan anla kim kader ehli.
Kime olmusa mezhep gayr-i cebri;
Peygamber der odur mecsi gibi.
O mecsi fil Yezdn, Ehrimen der;
Bu chil ahmaa bak Hakkla ben der.
*********
Burada bahsedilen benlik davasna kalkma, beeri benlik ile olan
benlik davasdr yoksa ilh benlikten deildir.
*********
Der meczidir bize balanmas fiillerin;
Olundu balanmas elence ve oyuna nispetlerin.
Yok iken sen iini halk etmiler;
Seni tlip cihnda hep o iler.
Sebepsiz iler bil Hakkn kudreti.
O zt ilmi ile koydu bu mutlak hkm.
*********
lk nce senin programn yaptlar ve bu programn ortaya kmas iin bir
varlk gerekli idi o varlkta sen oldun ve o programn fiilleri senden meydana
geldi. Cenb- Hakk (c.c) kudretiyle lemi meydana getirdi ilmi ile de diledii
ekle brndrd. Cenb- Hakk (c.c)n yapt ilerde hibir sebep aranmaz.
lemleri de sebepsiz olarak meydana getirdi ve ilmi ile gerekli olanlar ortaya
koydu. Fiillerin ortaya kmas iin mahller gerekliydi ve onlar meydana
getirdi. lemde meydana gelen btn varlklar bu ekilde Cenb- Hakk
(c.c)n icatlardr ve varlklarn hibirinin kendisine ait bamsz bir varl
yoktur.
93
*********
Takdir edildi nce cn ve tenden;
Ezelde oldu her i muayyen.
540. Yedi yz bin yl etmiken ibdet;
Yine iblis kovuldu ve olundu lnet.

Bak dem buldu isyandan safy;
Edince tvbe grd Mustafy.
*********
blis yedi yz bin yl ibdet etti, neticede boynuna lnet halkas takld.
dem (a.s) ise gnh ileyip, emre aykr hareket ettii halde seilmi
kimse oldu.
Bu ilerin hepsi ezelden olup bitmitir. Bizler u anda bunlarn zuhra
gelen sretlerini grmekteyiz.
*********
Aciptir dem emri terk etti;
Yine Hakkn ltfuyla affedildi.
Yine emri terkden iblis oldu lnetlenen;
Gtrmez fiili Hakkn niin ve neden.
Cenb- Kibriyadr lubli;
Bir an smaz kyaslar hayli.
*********
Gerekten bu lemin halleri ok acayibtir, ve hi dardan grld gibi
deildir. Ayrca kyasa da gelmez. Nedeni niini ona sorulmaz, nk
yaptndan mesul olmaz (21/23). Aslnda kendinden gayr olmadndan
kim mesul tutacak ki?
Ezelde oldu biri ehil, biri deil ehil;
Cihna geldi Ahmed ile Eb Cehil.
Hudya kar kim neden ve niin der;
Cenb- Hakka pek yakksz syler.
Hlikin fiillerinin hikmeti anlalmaz;
tiraz etmek ise kullara hi yakmaz.
*********
Ezelde ilmi lhiye de lemin btn program oluturuluyorken btn
esm-i lhiyyeye de grev verilmiti her esm bir Rab-terbiyeci-mrebbiye
olduundan hissesine den terbiye olacak varlklar, kendi hakikatleri
istikametinde ilmi halinin iinde terbiye etmeye balaynca her bir esmnn
terbiyesi de dierine zt hkmler meydana getirdi bu yzden yer yznde
karlkl zt anlay ve danranlar ortaya kt. Bu yzden Cami olan Allah
ismine davet gerekti. te bu yzden birey Rabb hasndan Rabbul erbaba
ulaabilirse ite onlar Allah ehli, ehlllah oldular dierleri ise farkta kaldlar.
*********
94
Hudy bil makm- kibriyda;
Arama fiillerinde illet Hudda.
Huddr ltuf ile kahra lyk olan;
Kul oldu fakr ile sabra tutulan.
*********
Kii izfi varln yok ettii zaman gerek kul hkmne girmi olur.
Kiinin izfi varl ierisinde vehmi benlii ile yapt ibdet gerek ibdet
deildir, beeri ynl ibdettir. Safiyeti ile yapmsa o da kabuldr, sevap
kazanr ancak kendini kaznamaz.
*********
550. Beerin kermetleri hep ztrr;
Onun sanma nasibi ihtiyr.
*********
Kendini keramet gstermek iin zorlarsan bu olmaz, eer olur ise onu
yapan Hakktr orada, ki bu da kiinin bilmesi ve istemesi ile olmaz.
*********
Deil hayrl fiiller kendisinden;
Fakat grnte erri kendisinden. (4.sre/79.yet)
*********
Ve m tene ill en yeallh yni Siz dileyemezsiniz, ancak
dileyen Allahtr. (nsn, 76/30)
Varlklardan bir fiil kp ortaya gelir ancak o fiil o varln fiili deil Hakkn
takdiri ile kulun ihtiyarndan ortaya koyduu fiildir. Biz o fiili yapan birimi kul
olarak grrsek bu hkm veririz. Eer o mahllin hakkati ynyle bakarsak
bu fiil sdece dilemedir. Bu hususta daha geni bilgi (Krn- Kerm de
yolculuk 50/76/nsan suresi) isimli kitabmzda bulabilirsiniz.
*********
Yok iken serbest irdesi oldu memr;
Bu miskn o muhtr ve o mecbr.
*********
nk, ortaya gelen fiiller Kul kullun yamelu al kiletih yni Her
ey kendi kilesi zerine hareket eder (sr, 17/84) yeti kermesi gereince
olur.
te burada fiillerin olumas iin gerekli olan irade kulun kendisinden olan
bir irade olmad gibi kendi dnda olan bir irade de deildir. Her varlk kendi
halk edili hkmlerini ortaya koymaktadr, onun dnda bir ey ortaya
koymas mmkn deildir. Eer bu hkmn dnda olarak kullanlr ise o
varla eziyet edilmi olur. te bu ekilde o varln hareket etmesi hem onun
ihtiyarn kullanmas hem de ftri kulluunu yerine getirmesi demektir.
Bu blmde anlatlanlar vahdet mertebesine gredir ve bu mertebeye
gre o varla yaptklarndan dolay sorumluluk yklemek ona ayr bir varlk
vermek olur ki bu mertebe onun yeri deildir. Bu durumda varln
sorumluluu konusu iin daha alt mertebeye inmemiz gerekir. Fiiller
mertebesindeki yaantda sorumluluk vardr ve yerli yerincedir ve kii de
yapt her eyden sorumludur. Fiiller mertebesinde eriatn zhiri hkmleri
95
geerlidir oysa yukarda bahsedilen vahdet mertebesi anlatmlarnda btni
hkmler geerlidir.
slmiyet ierisinde biz mslmanlar olarak srekli kartrlan konulardan
birisi ite bu meseledir. Oysa her ilim kendi mertebesinde ele alnmal,
aklanmal ve kullanlmaldr. Yoksa bir mertebe iin geerli olan dier
mertebe iin uygulandnda geersiz olur ve kemeke ortaya kar.
Ancak u noktay da gzden karmamak lzmdr, farz edelim seyri slk
yolunda yaptmz almalar ile fiiller mertebesi geerek esm mertebesine
geldik. Fiillerin nereden kaynaklandn ve Hakkn fiili olduunu anladmzda
iimiz bu kadar diyerek brakmamaldr. Daha ileriye gitmeyi gerektirecek
enerjiyi yine kii kendisi ancak gerek varlnn Hakk olduunu idrk etmi
olarak, retmeli ve yoluna devm etmelidir. te bu ilerlemeler her kadar
hakkatlerinin Hakk olduu idrk edilmi ise de bireysellik hkmyle ortaya
getirilir. Ve czi irade olarak bahsedilen eyin gerei de budur. Gerek czi
irade burada da belirtildii gibi kii ancak kendini, tandktan sonra ortaya
kar. Bu durumu benzetme yoluyla, internet zerinden sonsuz genilikteki
ana bilgisayara balanan bireysel bilgisayarlara benzetebiliriz. Hepsi bireysel
olarak almalarna ramen sonsuz genilikteki ana bilgisayara balandklar
anda o sonsuz genilii kullanma imknna ship olmaktadrlar.
te ehlullahn gstermi olduklar kerametler bu ekilde mutlak iradeden
kaynaklanan gerek czi irade neticesinde olmaktadr.
Klli irade ise genel olarak lemde dzenin sistematik olarak devm
etmesini salamaktadr.
*********
Odur Hakkn ilim ve adletinin ayn;
Budur Hakkn katksz ltuf ve ihsn.
Budur hikmet ki kula teklif edildi;
Onunla zt bil trif edildi.
*********
Ztnla trif edildikten sonra fiiller mertebesine geebilmen iin, sen
mecazisin dediler ve eriat hkmlerini yapmakla mkellefsin dediler. nk
srekli zti trif mertebesinde bulunsayd fiil ortaya gelmezdi.
Kiiye kendisi ayr bir varlk olarak zannettirildi ve karsna ayr bir varlk
olarak Hakk var denildi ve ona ulaabilmek iin bir sistem yni eriat
hkmleri ortaya konuldu. Bu ekilde izfi bir benlik oluumu olmadan eer
sdece ilh benlik lemlerde olsa mertebelerin hi biri meydana gelmez ve
lemde yaant olmazd. Ne nzul ne urc hkmleri ortaya gelirdi ve dem
(a.s)dan nce yaant ne ise o ekilde devm ederdi.
*********
Olunca ciz o Hakkn teklifinden;
karsn sen o gemiteki hkmlerden.
O klliyetle ksn vehim ve endi(e);
Gan ol Hakk ile sen ey derv.
Bu cisim ve cn ile teslim ol kazya;
Rz olucu ol o takdr-i Hudya.
*********
96
nsan doar domaz bu bahsedildii ekilde yokluunu idrk etmi olsa,
daha sonra btn hayt boyunca hibir ey yapamaz.
Hakkn tekliflerinden acziyyet, belirli bir alma ve yaantdan sonra
kiide muhakkak olumas gereken bir haldir. Kii bu alma ve yaant
sonras bir isim ve vasftan ibaret olduunu idrk ettiinde, karsnda
kendisinden ayr Hakkn bir varlk bulamaz ve tekliften aciz olur ve yapamaz.
Cenb- Hakk (c.c)n teklifinde aciz olmak iki ynl olur, birincisi beeri
varl zerinde iken ve yapma imkn olduu halde yapmad iin aciz olur.
kincisi ise kiinin ilh hakkatleri idrki sonras olan acziyyetidir ki kii burada
yapmak ister fakat yapamaz. Kiinin sregelen bir yaants vardr ve bu
durum ortaya knca o yaantsn yerine getiremez hale gelir, acze der.
Oysa o yaantya alm olduu iin yapmak iin kendisini zorlar, ancak ne
kadar zorlarsa zorlasn yapamaz ve acze der. Zamanla bu yaant
kendisinde yerletikten sonra o acziyyet ortadan kalkar ve o tekliflerin varl
ile yokluu kendisi iin bir olur.
Kii fiili yapmaya aciz deil, muktedir ise zten hl nefsni benlii ortada
demektir.
Bu halde kiide zerre kadar benlik ifdesi varsa henz kendisinden
kurtulmu saylmaz. Yolda yryordur ki o da az bir ey deildir. Kendinden
kurtulduu anda nasl ki her boalan yere bir ey dolarsa oraya da Hakk gelir
ve sen onunla gan olursun. Byle olunca da lh- kimliini ve benliini
bulduun iin o zaman ibadetlerine lh- kimliin ile devam edersin ki bu da
baka bir haldir.
Onuncu Soru
o Ne derydr ki ilmi shil oldu;
O derinlerinden ne cevher hsl oldu.
Cevap:
Varlk ok byk bir deniz, sz shili;
Sedeftir harf ve cevher gnl ilmi.
560. Ykldr bin ahvr inci herbir dalgasna;
karr nakil ve nass ve haberler duyana.
Bir anda kmada binlerce dalga;
Fakat olmaz yine noksan bir damla.
lmin vcduna gnl olur zarf;
Mn incisinin klf ses ile harf.
Mnlardr eden bunda tenezzl;
Onun iin lzm olmutur temessl.
*********
Mnlar mn hallerinde kendi hallerinde gizlidirler ve meydana gelmeleri
iin bir srete brnmeleri gereklidir ki bu srete brnme tenezzl hkmyle
olmaktadr. Mnnn ltif lemden kesif leme inmesi ve kendine has sretler
ile ortaya kmas olmasa o mnnn ne olduu bilinmezdi ki, gayb lemi
denilen de budur. Her esm-i hsnnn kendisine has bir mazhar yni zuhr
yeri vardr. lemde grlen btn varlklar bu zuhr yerleridir ve bu zuhr
yerleri olmasayd Cenb- Hakk (c.c)n bilinmesi mmkn olmazd ve am
hkmnde kalrd.
97
*********
Temsil:
ittim ki olunca aylardan Nsn;
Atar denizin stne sedefleri ummn.
Olunca Hakkn hkmyle feyzler;
Durur denizin stnde sedefler.
Buhar o an kar doru havya;
ner sonra teslim olup emr-i Hudya.
*********
Nasl ki, artlar olutuunda hikmet olan topraktan neler kmakta, ayn
ekilde de, ilim ve hayat olan su deryasndan da kendine ait ne tr deerler
kmakta. Gene bunlar gibi artlar olutuunda gnl deryasndanda ne
cevherler kmakta. (Bu iki denizden inci ve mercan kar/55/22)
Atar azna birka damla yamur;
Kapar azn iinde damla sakl olur.
Bu hliyle inince denizin dibine;
Dernunda dner her damla inciye.
Dalnca o dalg, denizin dibinden;
karr has inciyi her sedefden
*********
Mn nasl kmak istiyorsa yle bir mahl meydana getiriyor ve ayn g
deiik ekillere brnerek mahllin hviyetinde meydana gelmektedir.
*********
570. Tenin shil, varln oldu dery;
Buhr o feyz, yamur ilm-i esm.
Akl dalg, bu ok byk denize;
karr bin cevher kalb-i selme.
Hakkn ilmine gnl olur zarf;
Sedefle gnl ilmidir ses ve harf.
kan her bir nefestir imek gibi parlayan;
itir harfin sesini duyup dinleyen.
*********
Ten, yani beden varlmz, o deryann iskelesi oldu oradan deryaya gidilir
oradan dnlr. Oradan girilir oradan klr. Midyenin kabuunun d
yosunludur ii sedefli ortas ise inci dir. Sedef inciye iki taraftan ayna olur ve
inci her teraftan kendini seyrederek geliimini salar.
*********
Bak sen sedeften ahvr inci kar;
Kabuun iinden z et ikr.
Kelime ile treme o nahi v ve sarf ile;
Berber olmakta dima harf ile.
98
O kim talep etti dn ilmi grn;
Geirdi hie o nzenin mrn.
*********
Kii her trl ilim ile urar ancak kendini tanma ynnden hibir
mns yoktur bu yaptklarnn. Eer bu almalarn kendisini tanma
yolundaki mnlara ynelik yaparsa kendisine faydal ve kalc olur.
*********
Cevizin yeil kabuu var zerinde;
Ne srdr zn zevki yok gnlnde.
Evet her kabuksuz i hamdr;
Bu zhir ilim ile dn ilmi gzeldir.
Selmet bul sarl salam bir ipe; (3.sre/103.yet)
D o cn ve gnlle dn ilmine.
*********
Dn bilgisinden kast gerek dn bilgisi yni vahdet bilgisidir yoksa eriat
bilgisi deildir. Tabi oda lzmdr, ancak bilgi ve ilmin asl kendini bilmektir.
*********
580. eref buldu onunla her iki lem;
Giyer hilfet tc onunla dem.
*********
Bu bilgiyi bilen kii fakirde olsa, zayfta olsa iki lemde de ulu olmutur.
*********
Amel ki sebep oldu hl feyzine;
Nasl edilmez tercih sz ilmine.
Her i ki ortaya kt su ve toprakdan;
Gzel bir cevher oldu gnl kaynandan.
*********
Amel neticede fiildir kii yapar, yorulunca dinlenir ve sonra tekrar yapar.
*********
Cisim ile cn arasnda bak nedir fark;
Biri bat gibi oldu dieri ark.
Bu yerden anlalr amelleri ve hlleri;
Nasldr bak sz ilimleri ile hl ilimleri.
Denilmez lim, olsa meyli dny;
Ki yoktur ill sretinde mn.
Tamah ile Hakk ilmi bir arada durmaz;
Melek istersen o kpekten uzak dur biraz.
*********
Meleklik hviyetine brnmek istiyorsan kendindeki kpeklik huylar at ve
kendinden uzaklatr.
99
*********
Meleklerin ahlkdr dn ilimleri;
Onunla olmaz birlikte kpeklik karakteri.
Bunu dinle Mustafnn hadsidir;
Meli cna saf nrlardr.
Evin iinde olsayd sret;
Melek o eve girmeyi ederdi red.

590. O gnl hnesini art, temizle, sil;
Melekler etsin o yerde menzil.
*********
Burada resimden kast kalpte aslnda olmayan ancak var kabul edilen
sretlerdir. Bizler bunu byle anlamadmz iin beeri anlayla evlerimizdeki
resimleri kaldryoruz ya da zerlerini rtyoruz. Oysa kalbimizde asl olan
resimlerin says ne kadar acaba? Bunun farknda myz? Bu kadar sretin asl
olduu bir meknda tabi ki namaz klnmaz.
Efendimiz (s.a.v) her eyi ok gzel yerli yerince sylemitir ancak bizler
bu sylenenleri bambaka ifdeler ile gereinden saptrm ve kendimize
perde stne perde koyarak dne en byk darbeyi vurmu ve bunun ismine
abdiyyet demiiz.
*********
Melekten kazanp verset ilmini;
hiret vakti iin ek ekinini.
Enfsi ve fki kitabna bir bak;
Gnl ziynetlendirsin gzel ahlak.
*********
Kiinin Kurn- Kermi gerek ynyle okuyabilmesi iin ilk olarak kendi
nefsini bilmesi lzmdr. Kurn- Kerm dardan bir mahlden deil kiinin
nefsinden okunacaktr.
Se nurhim ytin fl fk ve f enfusihim yni Biz yetlerimizi
fkta ve enfste onlara gstereceiz (Fussilet, 41/53) yet-i Kermesi
gereince kii hem kendi nefsinde hem de lemde gereini grmelidir. nk
kendisinde grr ancak lemde gremez ise yine ayrlk hkmnde kalr oysa
lem denilen de kendi varlndan baka bir varlk deildir.
*********
Kide:
Gzel ahlkn asl oldu adlet;
Sonra hikmetle cesret ve iffet.
Hakm ve rif szlerin hikmetine;
Bu drt vasf ile vasflanan her kimse.
*********
Doru olmaktan kast kendi varlnn hakkatinin tek bir hakkat olduunu
idrk ile sz sylemendir. Bu sz dnda sylenen her sz her ne kadar beeri
100
olarak doru szler olsa da bo konumadr. Bu tip konumalar duysan dahi
iltifat etme ve Allah de, ge! /6/91 Kulillh smme zerhum
*********
Bu hikmetle olur cn ve gnl uyank;
Ne gereksiz zekilik yapar ne de olur alk.
*********
tdal yni orta yol zere hareket eder. Fiil mertebesinde yaplmas
gerekli olanlar bilir ve o anda ne yaplmas gerekiyorsa zerinde ok
dnmeden o yaplmas lzm gelen fiili yapar.
*********
Olur iffet ile ehvet hkm rtl;
Uzaklar ondan olmaz artk o agzl.
Yiit olur, olmaz alalma ve kibirlenme;
Bulunmaz onda korkaklk ve ni fkelenme.
Ztn nian olsayd adlet;
Bir anda zulme meyl etmez tabat.
Baklsa Hakk ile kmil ahlk;
Olur o ifrt ile tefritten uzak.
600. Bunu tut gir srt- mstakme;
kisi benziyor cehennemin dibine.
*********
leri giderek gereksiz bir fiil ortaya konur, geriye kalnrsa gerei
yaplmam olunur ve her ikisi de hsran demektir.
*********
Kltan keskin oldu kldan ince;
Bunu slik bilir Hakka erince .
Adaletin bir, dierlerinin vardr iki zdd;
Bylece olur bu drt huyun yedi zdd.
Konulmu her sayda belirsizlik srr;
Onun iin yedidir cehennem kaplar.
Cehennem zulmedene hzr oldu;
Ebedi cennet adlete mekn oldu.
Adletin cezs oldu nr ve rahmet;
Zulmn cezs olur lnet ve zulmet.
Denildi gzel ahlk itidle;
Adlet klavuz en yksek kemle.
*********
Bedende adalet hkmleri ortaya koymak beden dzeyinde ki alma-
larn en ilerisidir.
Adalet olarak kastedilen ise beeri anlamda anlald gibi olmayp,
karmzdaki varl ayr beer bir varlk olarak grmeyip onun hakkn vermek,
101
demektir. Karmzdaki birimi ayr bir varlk olarak grrsek eer, bu durumda
ona hakszlk etmi oluruz, nk o da Hakktr orada. Kendi varlmzn
hakkatini idrk ederek gereini yerine getirmek ise ona yaplan adalet
olmaktadr.
*********
Terkipler bir gibi grnnce gze;
Ne zorluktur o akla, ayrmak cze.
Bast olan zta bir benzer yoktur;
Bu, u, o arasnda bend yoktur.
*********
Ey dediimiz Hakkn varlndan baka bir varlk olmad iin ortadan
kalkmaz. artlanmalarmz ile bu tr ifdeleri deerlendirirken varlklarn
bozulup ortadan kalkacan ve o mahlle Cenb- Hakk (c.c)n gelerek Ben
Hakkm diyeceini zannediyoruz. Oysa bizim zannmzda olan ayr varlklar
var hkm Cenb- Hakk (c.c)n Kahhar ismi tecellsi ile ortadan kalkacak ve
o sz o ekilde sylenmi olacaktr.
lh hakkatlerin insan aklna anlatlabilmesi iin birleme, ayrlma, cz,
kll gibi baz terimler kullanlmaktadr ancak lem ezelen ve ebeden tek bir
varlktr, birleme, ayrlma, cz, kll gibi btn oluumlar bizim
dncemizde gerekleecektir ve bunun sonucu yanl dncelerimiz
ortadan kalknca geriye lemin tek bir varlk olduu idrki kalacaktr.
*********
Bilme birleik terkp ve czleri;
Bu cismiyyetden oldu cn ber.
*********
Beden ayn cins czlerden meydana gelirken, rh-beden oluumu ise ayr
czlerden meydana gelmitir. Bunlar geici bir sre iin birlemi gibi
gzkrler ancak ayn malzemeden olmadklar iin belirli bir sre ayrrlar.
Eer rhta cismin vasflar olmu olsa birletikten sonra ebedi olarak
birbirlerinden ayrlamazlard. Ayr cinslerden olduklar iin belirli bir sre
ayrlmalar zaruri hale gelmektedir.
*********
610. Olunca demin bu cismi sfi;
Gelir Hakkdan ona rh-u izaf.
Bulunca sfilik rknlarn paralar;
Hemen parlar cn leminin .
Cn usnn bu cisme tadil vakti;
O Gne ve yeryz ile temsil edildi.
Temsil:
Yeridir geri gnein drdnc gkde;
Nrunun us vardr yeryznde.
*********
Uzaya kld zaman kopkoyu bir karanlk vardr. Gnein verdii klar
dny gibi cisimlerin zerine arptklar zaman aydnlk olutururlar.
102
*********
Unsurlarn tabatlar sanma gnee yerdir;
Yldzlar scak ve kuru, souk ve rutbetlidir.
O hkm geerli h gibi dil;
Baklsa ne haritir denir ne de dhil.
Adletten olur rknlar muvfk;
Bu dzenin gzellii ile oldu nefs-i ntk.

Bu yn ile oldu mnevi nikh;
Nefs-i klli verdi mehir olarak cihn.
*********
Ne acaip itir ki insan bunlarn farknda deildir. Bunlarn farknda
olmadan kiiler bir dilim ekmek peinde unu, bunu almak sevdsnda
mrlerini geirip gitmektedirler.
*********
Zuhra geldi o anda gzel konumak;
limler ve syleyi ve gzellik ve ahlk.
Czibede o cihndan ki yok misli;
ka geldi lubli rind misli.
620. Odur gh grkemli ceml atnn svrisi;
Odur gh syleyi klcnn mnidar.
O geni gzellik ehrine bayraktr;
Btn lem tertbinden hkmdr.
*********
Evvelce varlklar ayr bamsz varlklar olarak gren kii ilh hakkatleri
idrk ettikten sonra bu dncelerin hepsini datr, gider. Grnte dalan
bir ey olmayp her ey ortadadr, dalan kafasnn iindeki dncede olan
yaantsdr.
*********
O endmndan ikrdr gzellik;
Btn szlerinde grlr fasihlik.
Veli ile h ve derv ve peygamber;
Olurlar hkm altnda itatkr.
Pk vechin sfliine bir bak kl;
Mutlak cemle ondan bir gei kl.
Huddan baka yoktur gnl alc bil;
Ki yoktur o Kibriynn orta bil.
Nasl ehvet olsun gnle hkmrn;
Olurken btl ve Hakktan grnen.
*********
103
Her insann sevdii bir ey vardr. Kii o sevdii eyin asln bilmez, ne
gryorsa o grneni sevdiini zanneder. Oysa o da Hakktr ancak o baka
bir ey sevdiini zanneder ve dolaysyla Hakka irk komu olur.
*********
Bu eyda messir Hakkdr, baka sanma;
Sakn haddinden darya ayak atma.
O Hakk Hakk kisvesinden bil ey cn;
O Hakk btl iinde olur i eytn.
*********
Bunu byle kendinde bil, ancak bakasna deme. Hakk Hakk sretinde
gr, her baktn Hakk olsun, asl zten yledir, ancak senin bakn ve
anlayn deimi olsun.
*********

Onbirinci Soru
o Ne czdr ki o kllden fazla olan;
nsan nasl olur o cze ulaan.
Cevap:
630. Vcdu klden o czn fazladr;
Ki kll mevcttur cz tersidir.
*********
lem Hakkn varldr diyoruz ancak Hakkn varln sdece lem ile
snrlamamz da mmkn deildir. Bu nedenle lem Hakkn bir czdr. lem
ismi altnda aa kan bu varlklarn saysnn ise bilinmesi mmkn deildir.
*********
O mevcda bu okluk oldu fazla;
Dernu birlik oldu niin ve nasla.
Bu kll grnte geri oldu fazla;
Fakat bir az olur czlerden miktrla.
Klli vct ki bu oklukla zhir;
O vahdette odur bir cz-i sir.
Deil vcib olsun bu czi varlklar;
Onun mevcdiyeti oldu elinin alt.
Hakkatte kll vct bulunmayan;
Grnen oldu rz vcduylan.
Kll vct okluk ve birliktir tam olarak;
ok o okluk yzndendir ancak.
raz bir varlk cevheriyle kim;
Deildir yokluk bizzt dim.
O kllden czin feyzi olunca zil;
Kll imkndan hemen yok olur bil.
104
Cihn klldr fakat her gz ap kapamada;
Odur yok olan, kalmaz bk iki zamanda.
640. Grrsn sen yine zhir cihn;
Her anda yeni bir semvat ve arz.
Beher gz ap kapamada o kocam bil tzedir;
Bu lemin har ve neri vr olan bir andr.
Deildir grdn ey her an ayn;
Gz ap kapamada yok olur ve o an yeni.

Fakat bu tmmetl kbr deildir; (79.sure/34.yet)
O dn gn bu bir amel gndr.
Bu gn ile o gn arasnda fark oktur;
Byk childir, o diyenler fark yoktur.
Olsun bakn o tafsil ile icmle;
Nedir bak sat ve gn ve ay ve yla.
*********
Bugnden o srlar meydana karabilirsek eer o gn bize bugnden
alm olur. Srlar derken ise gizli bir yerlerde gizli bir eyler varda onlar
ortaya kacak demek deildir. Madde bedenimiz ortadan kalknca
artlanmalarmzda ortadan kalkaca iin baz yaantlar ak olarak
greceiz. Burada nefsni ynden bize deerli olanlarn orada zerre deeri
olmayacak yine burada nefsni olarak deer vermediimiz eylerin ise ok
deerli olduklarn greceiz.
*********
Temsil:
Bilen adam bu mnda gizlilii;
Nedir zevk etti lm ve dirilii.
Cihnda her ne varsa aada ve yukarda;
Benzeri ten ile cnda apak durmada.
Cihn sen gibi bir ahs muayyen;
Cihnn cn sensin o sana ten.
*********
Btn lem ahstr derken, beeri anlamda karmzda birinin durmas
gibi ahs deildir. nsan- kmil ifdesinin gerei lemin bir ahs olmasdr.
Bizlerin anlad mnda birimsel insan- kmillere de ayn isim kullanlmakla
beraber iin hakkatinden btn lemlerin ald isimdir insan- kmil.
*********
Bak tr insan trnn lm;
Biri her andadr bil ztndan tr.
650. kincisi, istee baldr lm;
Bil ki zorunlu lmdr ncs.
*********
105
lm kavramna bu anlatlanlar nda yle bakabiliriz, bir lmde
ldkten sonra yok olmakta dierinde ise ldkten sonra ayn anda
dirilmesidir.
Bir ynden, ztnn gereini idrk edemeyen kiinin zt her an
lmektedir yni idrk edemediinden dolay zt yok hkmne girmektedir.
kinci lm salayan kii iin ise artk nc lm sret olan bir baka
yaama, dnydaki snrl yaamdan adeta snrszla, rahatla geitir.
Bir hadisi erifte insan, yanbanda doksan dokuz lm olduu
hlde tasvir edilmitir. Bu lm tehlikelerini atlatrsa, ihtiyar olur ve
sonunda lr." buyrulmutur. Bu doksan dokuz trl lm ile u
kastedilmektedir, kii yaarken doksan dokuz esm-i hsny idrk edecek ve
yaamna geirecek. Sonra bunlarn karl olan kendisindeki nefsni
hkmleri yok edecektir. rnein kii Hayy ismiyle yaamakta olduunun
farknda olmayp doal bir biimde dnyda bulunduunu zannederken, bu
zannn ortadan kaldrp yni ldrp gerekten Cenb- Hakk (c.c)n Hayy
ismiyle yaamakta olduunu idrk etmesi, doksan dokuz esmdan bir
tanesinde muvaffakiyettir. Dierleri de buna kyas edilebilir. Bu ekilde doksan
dokuz hl meydana geldikten sonra lmeden nce lnz hkm en geni
mnda meydana gelmi olur. Fiziksel lm ise her ekilde muhakkak
gerekleecektir.
*********
lm oldu hayta bil mukbil;
Bu tr hayta oldu menzil.
Cihnn yok o istee bal lm;
lemde sdece sana vermi bu blm.
Fakat bil her anda deiimi;
Ki hirde olur evvel gibi.
Olur her an onda har peyd;
ikr oldu bu rhun knca
Tenin yer gibidir, ba gkler;
Duyular yldz, cn gnee benzer.
*********
nsan iki trl ynetilmektedir. Birincisi yldzlardan gelenler ile dieri ise
iinden gelen ile. nsann nefsni varl dnydan kaynaklanr ve dny bizi
nefsni ynde ynlendirir. Seyri slk yolunda yaplan riyaztlar nefsni
duygulardan ve yldzlardan gelen duygu etkilerinden kurtulmak iindir. Bu
oluumlar kii zerinde etkili olduu mddete kii kendisini bulamaz nk
kiinin her yaptn ykarlar. Bunlardan kurtulmann tek yolu ise daha gl
bir gcn tesiri altna girerek onlar bertaraf etmektir ki bunun dnda
duygulardan kurtulmann yolu yoktur. Kii gzel ynlendirilemiyorsa eer
yapt ibdetler neticesinde daha ok bu duygularn etkisine girer.
Akl kll btn yldzlar ve burlar ihata eder. Btn yldzlar ilimlerini
akl klden alrlar. te kii akl klle ularsa eer, yldzlar onun zerinde
tasarruf edemezler.
*********
Daa benzer tenindeki kemikler;
Aa parmak, kllar oldu bitkiler.
106
lm vaktinde bu tendeki sretler;
Kymet gn yeryz gibi titrer.
*********
Kii lmeden nce lnz hkmn gerei gibi yerine getiremeden
zaruri lm ile lm ise orada tir tir titrer. O lm annda gemie bakar
kendini tanyamadan bombo gemi bir hayt grr ve bunun da sonuna
gelindiinin ve yaplmas gerekenlerin artk yaplmas iin ok ge kalndnn
idrkindedir artk ve bundan daha byk bir pimnlk dnlemez.
*********
Beyin peran, cn kararmada o an;
Duygular yldzlar gibi sner o an.
*********
Normal yaamnda aklna geleni yapan kiinin lm deinde bunlar
yapan bedeninin enerjisi azalp, alclar zayflad iin bir eyler yapacak
durumu olmaz.
*********
Kl dipleri dery gibi terlemi olursun;
Sen onda basz ve ayaksz boulursun.
*********
Kiide el ayak vardr ancak bunlarn ilerlii yoktur.
*********
660. Cn vermenin elinde ey miskn kii;
Olur btn kemiklerin atlm yn gibi.
*********
Kii iyice yalandnda madde bedenindeki hcreler yava yava
birbirlerini tutamaz hale gelirler.
*********
Ved eder o gnde ayak ayaa;
Btn az yz tutar dalmaya.
O cn btnyle tenden ayrlmdr;
Yeryz bir kan safsaf,l terdr. (20.sure/106-107 yet)
Halleriyle bu usl zeredir lem;
Ki sen bir bir grrsn kendinde bir dem.
Huddr bk geri kalan hepsi fn;
Beyn etti bunu sebl mesn.
O kll men aleyha fn grsen; (55.sure/26.yet)
Le f halkn cedd onda ikr bilsen. (34.sure/7.yet)
*********
Men yni kim, kimliklerin hepsi fni olacaktr. Kll eyin hlikun
yni her ey helk olucudur (Kasas, 28/88) yeti kermesi tevhidin birinci
aamasdr. Kll men aleyha fan (55/22) yet-i Kermesinde ise
kimlikler yni esm lemi ortadan kalkmaktadr.
107
Burada yan sra birimsel varlmzda aslnda olmayan ancak bizim var
zannettiimiz eylerin yava yava gitmesi anlatlmaktadr. Bunlar yava
yava gittike yerlerine yenisi halk edilmektedir. Aslnda eski-yeni diye bir
ey yoktur ancak ortada bulunan biz dncemizde evvele Hakktan ayr
zannederken, onun hakkatini idrk ettiimiz anda o lm ve yepyeni bir yn
ile yeniden halk edilmi olur.
*********
Olur icd ve idm iki lem;
Bu halk ve bas gibidir nefs-i dem.
*********
Biz dnyda iken bize gre gayb lemi olan hiret lemi, biz oraya intikal
ettikten sonra mhede lemi olur, dny ise gayb lemi hkmne girer.
Eer bizler dnyda iken gayb lemi denilen oluumu tanyp, bilemez isek
hirete getikten sonra dahi tanyp, bilmemiz sz konusu olmayacaktr. Bu
ekilde dnyda nasl hayli bir hayt yaam isek bu yaant orada da
devm edecek ve hayli bir yaant yaacaz demektir.
Ademolunun bir fiziksel olarak halk edilmesi bir de rhani olarak
dirilmesi vardr. Rhani dirilme Hakkn varlnda olan gerek dirilmedir.
*********
Her an mazhar cihn yeni halk edilie;
mr mddeti uzaa dndrlse.
*********
Kimsenin bir nceki an bir sonraki anna uymaz, geen an geip gitmitir
ve geri dnmesi mmkn deildir.
*********
Dima Hakk Telann Fazl- feyzi;
Eder her en iinde bir tecell.
*********
Biz bu bahsedilen oluumu idrk edip deerlendirirsek bundan
faydalanm oluruz ancak deerlendiremez isek bu geer gider ve l
hkmnde olur ki kii farknda dahi olmaz.
*********
O taraftan olur var etme ve kemle erdirme;
Bu taraftan olur her lahza deime.
670. Geince hallerin hkm dnydan;
Olur klli bekya hiret mekn.
Hangi bir eyi etsen sen ruyet;
ki lem odur mn ve sret.
Birinci kavumay gr ayrln ayn;
Fen ol gr Allah indinde bk olan. (16.sure/96.yet)
*********
Kii dnyya doduu anda mnlardan lmtr. Dnydaki
yaantsndan ama ise bu l hli diriltmektir. Hakkatlerden habersiz olarak
yaayanlar uykuda yaamaktadrlar ve hadisi erifte buyrulduu gibi ldkleri
108
zaman uyanrlar. Bu ekilde olan yaam zhiri lemdeki varlklarn tmnde
hi kesilmeksizin devm etmektedir. nsan idrksiz olarak yayorsa, geldii
yerden, gidecei yerden habersiz ise hayt dzeyini bilmiyor ise buna yaama
denmez. Artk gnmzde insann yapabilecei ileri yapan makineler,
robotlar vardr. Bunlara rhlar diyebileceimiz enerji verilince hareket
etmekteler ve dncelerini yni yaplarndaki iplerde mevct programlar
ortaya koymaktadrlar. Bizler bu rnekten hareket ile hakkatimizi idrkten ve
onun gereini yaamaktan uzak olan yaantnn ne denli insani bir yaant
olduunu dnelim artk. Kii dny yaantsndan nce Hakkn varl ile
Hakk olarak mevcttu ancak birimsel varlnn farknda deildi. Kii dnyda
iken yaps itibaryla terkpler hkmndedir ancak onu oluturan terkpler
zten o dnyya gelmeden ncede sdece Hakk olarak mevct idi ve dnyda
kendisinde deiik oranlarda o kiide ortaya gelerek benim dedii birimsel
varln oluturdu. Bizler dnyya geliimiz ile bu asli varlmz unutarak,
kendimizi terkp zannettik ve gerek varlmzdan lm olduk.
Bu anlatlanlar idrk eden kii hasta olann iyilemek iin ne gerekiyorsa
yapmas gibi her eyi yaparak bu ilh hakkatlerden lme hastaln
kendisinden iyiletirmeye alr. Bunun iinde tehisi en iyi biimde koyan bir
doktor yni bir insan kmil ve gerekli ilalarn alnmas yni riyaztlar, zikirler
gibi seyri slk almalar gereklidir.
*********
Grnme yerleri uygun gelir hep olana zhir;
Grnr evvel iinde ayn hir.
Bek varlk ismi oldu velkin;
Olur yolcu o yerde ancak skin.
*********
Varlk denilen gerek mn ancak sretler hlinde kesafetleerek
grnebilmektedir. Kii eer o grnen varlklarn hakkatlerinin ne olduunu
bu lemde idrk ederse hireti de idrk etmi olmaktadr. Bu durumda dny
ve hiret ayrm zten ortadan kalkar nk hiret dnynn neticesidir ve
dnyda olanlar hirette devm edecektir.
*********
Ne ey varsa bil kuvve cihnda;
O lemde zhir olur bir anda.
*********
Bu lemde baz eyler fiilde meydana kmasna ramen baz eylerde
kuvvede gizlidir. Dny leminde madde olarak meydana kamayan akl
boyutunda olan eyler orada zuhra kacaklardr. Bizler ne tr bir fiil
iliyorsak ve bu fiil neticesinde bizde ne gibi dnceler oluuyorsa hirette bu
oluumlar sret olarak bizde gzkecektir. Bu nedenle yaptmz her ey
mn olarak bir varlk meydana getirmektedir. Eer biz ibdet hkmnde olan
gzel eyler meydana getirmi isek bunlardan gzel varlklar meydana
gelecektir. Bizler ne kadar bu ekilde gzel varlklar meydana getirebilirsek
cennet dediimiz mahl bunlardan meydana gelecek, bizi saracak ve biz onun
ierisine gireceiz. Bunun tam tersi olarak yaplan kt fiillerde kt varlklar
oluturacak ve bunlarda cehennem hkmne girecektir. Bu hakkatlere binaen
cehennemde herkes kendi ateini kendisi getirir buyrulmutur.
109
Dny yaantsnda yaptmz her ey rhumuza kaydedilerek
yklenmektedir. Kii dny yaamndan ayrlp hirete geince gr
genilemekte ve bu kaytlarn varln hissetmektedir.
Kide
Ne ey ki kt senden bunda;
Olur bir anda bir gn zhir sende.
O gnde bil eer zarar ve eer fayda;
Ylm olur her ey bu nefsinde.

Gelince bir zaman halleri olur huyu;
Verirler meyveler mddetle ho kokuyu.
Bununla renir insan nedir ii;
Bununla oluur o fikirler terkbi.
680. Btn fiillerini ve birikmi szlerini;
Grr elbet ikr maher gn.
*********
Dnce olarak kiide meydana gelmi olan her hl maherde meydana
kar. Ikra kitbek, kef bi nefsikel yevme aleyke hasb yni
Kitabn oku! Bugn hesap grc olarak nefsin sana yeter. (sr, 17/14)
yet-i Kermesinde buyrulduu zere, rha yklenmi olan btn mnlar o
gn sretlenmi bir ekilde kiiye gsterilir.
*********
knca senden o ten gmlei;
Olur ayp ve hner o anda belli.
*********
Btn mesele elimizdeki varl mspet veya menf kullanmaya baldr.
Bunlar kullanldklar derecede karlk verirler. Bizler mspet kullanarak
gerei gibi kullananlardan olmaya alalm.
*********
Vcdundur o anda hi bulanksz;
Bak berrk suya olur sretin aks.
*********
Dnyda iken nasl madde bedenimiz ile haytmz srdrm isek hiret
yaantsnda da bir bedenimiz olacak ancak bu beden dny yaantsndaki
bedenden farkl olacak. Bizler bu iki bedende yaabildiimize gre demek ki
yaant bedende deil akl ve ruhdadr.
Bizler bu bedenleri kendi bedenimiz diye shiplendiimiz iin insan iin
en byk gnh vcdudur ifdesiyle gnha dmekteyiz. Bizler kendimize
ait bamsz bir varlmzn olmadn idrk etmi olsak ne ceza olacak ne de
mesuliyet. Bu da gsteriyor ki cezann kayna shiplenmekten gelmektedir.
Bu shiplenme ister madde bedenimizi kendi varlmz olarak olsun isterse
dardan mal, mlk, mevki, evlat, e, ana-baba diyerek bir shiplenme olsun,
neticede bu hkm ierisinde olmaktadr.
110
Dny yaamnda yaptmz her ey hiret yaamnda manyetik beden,
elektriksel beden denilen bedenimizin zerine asl olacaktr.
*********
ikrdr btn her eyin iyz;
Odur bu srlar aklanr gn. (86.sure/9.yet)
*********
Dny yaamnda gerekleen eyler orada grnd gibi o yaamdaki
dnceler de sretlenerek hemen karmza gelecektir. Hadisi erifte cennet
yaamnda aklnzdan geen her ey hemen karnza gelecektir
buyrulmutur. Btn bunlar hirette Kudret hkmnn zuhra kmasnn
neticesidir. Dny Kudret hkm bireysel olarak ne kadar geni olursa olsun
yine de kstl bir alanda kullanlmaktadr. Dnyda Cenb- Hakk (c.c)n
esm-i hsnsndan bu ynde Hikmet ismi zuhrdadr yni dny yaamndaki
her fiilde hikmet vardr. Ahirette yaplacak fiillerde ise hikmetin yerine kudret
almaktadr. Ancak kii dny yaamndaki bu hikmeti kullanamam ise hiret
yaamnda da haytna cehennemde devm ederken kudret hkmn
kullanamayacaktr.
*********
Eder o anda hussi lem zuhr;
Btn ahlk cisimlenir, ahslanan olur.
Unsurlarn oldu kuvvetinden;
mevlt meydana kan.
Cn cihnnda insann btn ahlk;
Olur bzen ate bzen de nrlar.
*********
Ahiretteki btn haller kiinin kendisinin meydana getirdii neticelerdir.
Cenb- Hakk (c.c) kiileri durup dururken ne cehenneminde yakar ne de
cennetine koyar. Bizlerin her eyi burada yni dny yaantsndaki almaya
balanmtr.
*********
Hemen kalkar taayyn etmi dny;
Hi kalmaz bakta aaya ve yukarya.
*********
Kiinin kendisine has olan varlndan deer yarglar kalkar ve her ey bir
olur.
*********
Berdir ten lmnden ebediyet yurdu;
Bu kalp ve cn orada bir renkte durdu.
*********
lm hdisesi diye algladmz mnda bir ey yoktur, nakil, deiiklik
vardr. Bizler artlanmalarmz neticesinde lm yok olup gitmek olarak
dnyoruz. Oysa lm ile kimse iin sona eren bir ey yoktur sdece dny
lemindeki grnt sona ermektedir. nsan varlnn yok olmas mmkn
deildir ancak dny yaantsnda kulland madde bedeni bozulur, dnydaki
asllarna dner, kiiye ise gittii yerin malzemesine gre yeni bir beden gelir.
111
Kesif olan madde bedenden sonra hirette giyilen yeni beden artk
dnydaki madde beden gibi yni rhum ayr cesedim ayr gibi bir ikilik
ierisinde olmaz. nk ebedi hayta gei ile can ile cisim ayn ey olur.
*********
Ayak, ba ve gz olur gnl gibi;
Balk sreti o zulmetten de olur sf.
*********
El yevme nahtimu al efvhihim ve tukellimun eydhim ve tehedu
erculuhum bim kn yeksibn yni Bugn onlarn azlarn mhrleriz.
Kazanm olduklarn Bize, onlarn elleri anlatr, ayaklar ahitlik eder. (Ysn,
36/65) yeti kermesinde buyrulduu zere.
*********
690. Eder o Hakk nru onda tecell;
Grrsn cihetsiz o zl-celli.
Grnmez gzne hi o iki lem;
Nasl bir mest zevktir bu bilmem.
Nedir anla sekhm rabbhm sen;
Temizlen ve sf ol benliinden.
*********
ve sekhum rabbuhum arben tahr yni Ve Rabblar onlar
tertemiz bir iecekle suvar (nsn, 76/21) yeti kermesinde buyrulmutur.
Bu yeti kerme zhiren cennete girildiinde Rabblar onlara tertemiz arptan
iirecektir, eklinde anlalr. Btni olarak ise dny yaantsnda ilh
hakkatleri idrk etmi olanlar bu arb daha dny yaantsnda iken
imektedirler. Bu arp hem ieriden hem dardan iilmektedir ve nemli
olan her iki trlsn imektir. Neticede iilen temiz ve pak arptr bu ise
hibir karklk olmadan kiinin gerek varlnn hakkatini idrk etmesi ve
yaantsnn devmnn oradan geldiini bilmesidir. Yaadmz her an bizim
iin bir ilh tecelldir ve haytmz bu ekilde srmektedir. Varlmz
meydana getiren g O her an bir itedir (55/29) yet-i Kermesi hkmnce
her an zerimizde faaliyetini yni dileini srdrmektedir ki bu da Onun kendi
hayt olmaktadr zten. Mn leminden gelen haytmz devm ettirici Hayy
sfatnn neticesi olan yaam ime hkmndedir ki bizler btn zerrelerimize
kadar bunu imekteyiz.
Cenb- Hakk (c.c) hangi mny meydana getirmek istedi ise onu o ismin
varlyla meydana getirmitir. Dolaysyla o meydana gelen sretin Rabb o
isim olmaktadr. te o birimin haytn o isim salamaktadr.
Bizler Kurn- Kermin hiret ile ilgili blmlerini hayli olarak dnr
ve bu byle olacakm der ve ii orada brakrsak bir ayamz bota kalm
olur. Buna karlk sdece dnyya ynelik yann idrk edersek yine bir
ayamz bota kalr. Bizler Kurn- Kermdeki yet-i Kermeleri hem hireti
hem dnyy ilgilendirecek ekilde anlamalyz ki bize daha ok fayda salasn.
yusk bi min vhidin yni tek bir su ile sulanrlar (Rd, 13/4)
yet-i Kermesindeki ifdeyi zhiri olarak gkyznden yaan bir yamur
yad yerdeki btn her eyi sular, olarak anlyoruz. Btni olarak ise btn
varlklar tek bir kaynaktan yni Rabb kaynandan kmalar dolaysyla tek
suyla ve her birinin kendisine ait Rabblar olmas dolaysyla ayr ayr
musluklardan sulanarak haytlarn devm ettirmektedirler.
112
*********
Ne erbettir ne lezzettir ne zevk o;
Ne hayrettir ne devlettir ne evk o.
Ho o an mey ile endiesiz olandr;
Mutlak zengin o derv olandr.
*********
Eer bizler nefsni olarak varlklara ship kar ve onlar ile zengin olmaya
alrsak o zaman fakirin ta kendisi oluruz.
*********
Ne din, ne akl, ne idrk, ne takv;
Ki mest ve hayrn serilmi topraa.
*********
Burada konu ok ince bir ekilde anlatlmtr. Bizler bu ifdelere bakarak
akl ve dni terk mi etmeliyiz acaba?
Buradaki ifde bunlarn terk edip bunlarn dnda bir hayt yaayn
anlamnda deildir. Dnden kast beden ile ilgili olan fiziksel yndr yni
madde mertebesinde yaplan hareketlerdir. Akl denilen beeri akl, idrk ise
bu beeri akldan meydana gelen alm, takv ise ktlklerden saknma
hkmdr.
Gerek takv kendi varlnn Hakkn varl olduunu unutmaktan
saknmaktr.
te burada bu belirtilen hususlarn hakkatlerini idrk ve artlanma yollu
yapmaktan vazge denilmektedir.
Dn yle olsun ki gerek mbud olan Allahn varln idrk et ve o ekilde
yaa. Yni abdiyyet olarak deil ubudiyyet olarak yaa! Bu durumda yaptn
her fiil ibdet hkmnde olmaktadr.
*********
Gelir mi htra o yerde cennet;
Sar m hi gayrlar, o halvet.
********
Kii varlnn hakkatlerini, nereden geldiini, nerede olduunu, nereye
gittii idrk ettii zaman ite bu kelimeler ister istemez azndan dklmeye
balar. Kii yle bir cmbe balar ki eski derviler gibi semya balar. Sema
zikirden meydana gelir, zikir kiide alm meydana getirir, daha sonra o
almlar holuk meydana getirdiinden kii ister istemez semya kalkar.
Tabi kii fiili olarak sem etmeden de sem edebilir. Sema aklda,
dncede ykselmek, genilemektir.
*********
Grnce yzn mey itim ondan;
Mestim o meyden gemiim kendimden.
*********
Yzn grmesi Rabbn karsnda sretlenmi olarak grme hdisesi
deildir. Ne tarafa dnderseniz Hakkn vechi oradadr (2/115) hkmyle
btn yzler onun yzdr zten, baka yoktur ki, grsn.
113
arb imesi, kiinin kendi varlnn nereden sulandn idrk ederek
tkenmez bir hale erimesinin neticesinde olan sevincinin anlatmdr.
Olmas gereken olduktan sonra artk ne olursa olsun.
*********
Mahzn etmez mi ba ars mesti;
Bu endieyle gnl kan kesildi.
*********
Kan, insan iin gerekli eydir ki buradaki ibare btn haytm bu
hakkatler oldu mnsnadr.
*********
Onikinci Soru
o Kadm ve sonradan olan olduunda ayr hem;
Bu lem yok iken nerede o lem.
Cevap
700. Kadm ve sonradan olan sanma ayrdr;
Kadmin bil vcdu da imdr.
*********
Tek varln ne sonras olur ne evveli olur. Varlk tek ise neye gre,
nereye gre ncelik sonralk hkm verilebilir ki?
*********
Kadm var, sonradan olan oldu ank gibi;
Huddan gayr msemmszdr ismi.
*********
te bizler iin en byk perde isim perdesidir. Halk edilmi olan
isimlerdir, lem halk edilmi deildir. lem Hakkn ta kendisi olduuna gre
bu lemi baka bir Hakk varda o mu yaratt? Hakk Hakktr ve yaratlmaz. in
aslnda Hakk zuhr da etmez. Hakk Hakktr ne zuhr eder, ne yok olur, ne
kaybolur, ne de meydana kar.
Cenb- Hakk (c.c) kendisine birok zellikler vermek sretiyle
kendisindeki zellikleri seyretmeyi diledi, lem oldu, halkeden oldu, halkedilen
oldu. Oysa ne lem vardr, ne halkeden ne de halkedilen hepsi kendisidir.
Ancak bu yle bir yaantdr ki, bakas varmasna iddetli ve kudretlidir.
lemdeki btn varlklarn sdece isimleri vardr ve ayr ayr bir ekilde var
gzkmeleri de bu isimlerden dolaydr. Bu isimler ortadan kalkt anda lem
tek salt bir varlk olur.
Bizler bu isimlerin okluunu dncemizde ortadan kaldrdmz anda
kalan Hakk olur.
*********
Muhldir yokluun olmas mevct ve kim;
Vct var olma yznden oldu dim.
*********
Fiiller lemindeki yaant kesrettir ancak bunlarn hakkatleri bilinince
yaant kolaylar ve bir zorluk kalmaz.
114
*********
Ne o bu hem ne de bu odur, et imn;
Btn mkller olsun sana kolaylanan.
*********
Varln yok olmas iin Hakkn yok olmas lzmdr, bu da sz konusu
olamayacandan dolay varlk vardr ve Oda vardr.
*********
Cihn ki btnyle tibr bir itir;
O bir nokta gibi bu devre srdir.
*********
Dairenin her noktas bir nokta olduu gibi direnin kendisi de bir noktadr.
*********
O ateten nokta dnerse srt ile;
O dn grnr gzne dire.
*********
Elimize ucu yanan bir denek alp hzl bir ekilde dndrdmzde o
ate dire gibi gzkr.
*********
Gzde bir kar ancak ikra;
Balasan o saylar saymaya.
Brak artk msivdan bahsetmeyi;
Ele al Hakk ile Hudy birlemeyi.
Kaplma phe ile vehim ve hayle;
Baka vct sakn verme muhle.
Varlk gibi tek oldu yokluk;
Btn bu lemden ikr okluk.
710. Btn ihtilfn ortaya kmas ayn;
Onu gstermede buklemun olan imkn.
Vcdu bunlarn bir deil mi;
O bir olua hit deil mi.
Onnc Soru
o Neden oldu o gz ve dudak ibret;
Neye gnl erbb eder iret.
Nedir mn sa ve ben ile sakalda;
Nedir halleri rif makmlarnda.
*********
leri derecelere ulam ve beeriyet ile ilgisi kalmam erlerin sa, sakal
ile ne ileri var ki bunlardan bahsederek iret verirler?
*********

115
Cevap
Ne ey ki bak bu lemde ayndr;
O lemden cihna bir nindr.
Cihnda sa ve ben ve ka ve sakal;
Bunlar Hakkn tecelllerine klavuz al.
*********
Satan kast Cenb- Hakk (c.c)n esm-i hsnsnn zuhr etmesidir.
Ben, gnldeki siyah noktann yni vahdet ynyle dndmzde sfat
blgesinin ifdesidir. Sakal Cenb- Hakk (c.c)n zuhrlardr ve cemal-i
ilhyyeyi perdeler.
*********
Cemli ile celli tecell;
Yz ve sa o mnlarn misli.
Hakkn sfatlar dell o ltuf ve kahra;
Gzellerin yz ve sanda hisse var onlara.
Gelir hissedie bu szler duyulunca;
Hissedie budur mevz balangta.
Bulunmaz bir son mn leminde;
Nasl versin ona bir nihyet szde.
720. Ne mn ki o zevk ile oluur;
Hi sz ile vasf mmkn m olur.
Edince gnl ehli mny tefsr;
Eder bir nebzeden mny tbir.
*********
Mnlar duygulara hitb etmektedirler ancak biz bu duygularda taklp
kalrsak eer, geree gememiz mmkn olmaz.
Duygulara hitb eden szler mn leminin sonsuzluunu nasl anlatabilir
ki. Kurn- Kerm de hads-i erifler de mnlar benzetme yoluyla anlatrlar.
te bizler bu benzetmelerde kalmayarak gereklerine gemeliyiz.
*********
Bu hissediler oldu glge gibi;
ocuktur bu, odur terbiyeci gibi.
*********
lh hakkatler hakknda be duyumuz ile karar verirsek eer yanlrz
nk be duyu madde lemini anlamaya yarar. Bu be duyunun tesine yni
artlanlm yaamn tesine geilmelidir ki gereklere ulalabilsin.
Dny leminde be duyu ile algladklarmzdan meydana gelen bu
ocuu kendi hline brakrsak hayt bulamaz.
*********
Bence szler tevil edilmi olunca;
Nasl zy olmasn ilk konulan o mn.

116
Kendine has hissediler rf ve ummi;
Alrlar genelde bilinmez o kelm.
Nazari akl akl ehli ederler;
Bu szleri o yerden naklederler.
Uygunlua riyet eder mn eri;
O sz tarafna mn oldu inici.
*********
Mn erleri akl klden aldklarn ortaya koydular. Akll kiinden kast
dahi akl kll hkmnde olan kiidir yoksa beeri anlamda ok zeki olan kimse
deildir.
te akln akl klden alan kii yaantsn baka kimselere de anlatmaya
indiinde en uygun kelimeleri bulur.
*********
Deil tam bir benzetme onda mmkn;
Olsun bu arayp sormaktan kalb skin.
*********
O mn ne kadar uygun olursa olsun birebir o mny anlatmaya yetmez.
Ancak bu szleri dinleyenlerin alclklar kuvvetli ise anlatlmak istenileni
anlar.
*********
Bu adan kimse deildir seni knayacak;
Uyulan mezhebin shibi Hakktr ancak.
*********
Kendinde idrk ettiin bir mn var ve onu anlatmak istiyorsun ancak sz
ile anlatlmas mmkn deil. T ki anlatmaya altn kimse o noktaya gelip
onu yaasn ki anlasn. Bu nedenle anlatmaya altklarn iin seni kimse
knayamaz.
Mezheplerin hepsi Hakka gidi iin oluturulmutur ve grevleri bu yolda
bedenleri doru tutmaktr. Bu mezhepler bedene bir yol ap, istkmet
izerler ancak gnl yolunu bilip, ekemezler. Bizler bu durumda kendimizi
sdece madde beden zannedersek bu mezheplerin kaytlar ierisinde
kaytlanr kalrz. Bu mertebenin gerei ve yaam da budur zten. Oysa bizler
beden st varlklarz ve idrk etmemiz gereken budur ve bu mezheb ise
Hakk mezhebidir.
Son asrn insanlar olarak ok ileri bilim ve teknoloji ortamnda yaayan
bizlerin bu gerekleri ok iyi idrk etmesi lzmdr. Bu kadar olumlu artlar
altnda artk bizlerde beyinlerimizi zorlayarak hangi artlar altnda nasl ve
neye ibdet ettiimizi sorgulayarak bilmemiz lzmdr. Hayli bir Rabba m
yoksa gerekten idrk ettiimiz bir Rabba m ibdet ediyoruz?
*********
Dilersen alr bu srlar kalbe;
Sen uyucu ol eriatn hkmlerine.
*********
117
eriat yine yerinde ve geerlidir, bir tek harfi dahi kaldrlamaz. eriat
ifdesinden sdece zhiri oluumlarn dzenlenmesini anlarsak yine hata
yaparz nk eriat Efendimiz (s.a.v) getirdii hkmler manzumesidir.
Efendimiz (s.a.v) ise efl yaantsnn yan sra esm, sfat ve zt yaantsn
da getirmitir. Bu nedenle Efendimiz (s.a.v)in getirmi olduu ilmin tamamnn
ismidir eriat.
*********
730. Ki tr rhsat hli gnl ehline;
Fen ve sarholuk ve naz hlinde.
*********
Kii kendisinden geip yok olduundan oradan konuan artk Hakktr.
Manevi sarholuk da bu hkmdedir.
*********
O adamki grlr byle hli;
Bilir o szlerin konulu ve delletini.
Olmaz bu vecd halleri sz ile;
Seni bak evirmesin o taklt, kfire.
*********
Efendimiz (s.a.v) bir gn sahabeyi kirma Kurn- Kermin tamamn
bana en hzl kim okur diye sorunca Hz.l (k.a.v) ben hemen okurum
diyerek, 3 hls, 1 Ftih- erfi okumutur.
hls okumann srr yledir,
Birinci okuma hlsn fiiller mertebesindeki hallerini yaamak ikinci
okuma esm mertebesinde ki, hlsn gereklerini yaamak, nc okuma
ise sfat blgesinde hlsn gereklerini yaamaktr. Ancak bu halleri bu
ekildede yaayarak okuyabilmek en az 25-30 senelik bir sreci gerektirir. Bu
sreyi geirdikten sonra 1-2 dakikada okunacak 3 hls, 1 Ftih Krn-
Kermin tamamn okumaktr ancak.
Yine ayn ekilde Efendimiz (s.a.v)in Kfirn suresinin drt kere okunmas
hakknda buyurduuna gre, Kfirn suresinin ilkini okumak taklidi mn ile,
ikincisi hakiki mn ile, ncs taklidi kfr ile ve drdncsn okumak
tahkki kfr ile olmaktadr.
*********
Mecz olmaz bu hakkat halleri;
Her adam bilmez tarkat srlar.
*********
Mecaz ile her ey anlatlr ancak mecaz hakkat deildir. Mecazdan
geildikten sonraki hakkat halleri hakkattir ancak. Ve hakkat yaanyorken
mecaza ihtiya olmaz. Hz. Mevln (mecaz hakikatin kprsdr) demitir.
O ters ve yanl gelen szler dinleyenin anlayamamasndan
kaynaklanmaktadr. O kii sabrederse bir mddet sonra belki anlatlmak
istenileni anlayabilir. Bu szler anlalamadndan eksik ve yersiz kabul etmek
yerine bu szlerde muhakkak bir hikmet vardr diyerek anlama iini sonraya
brakmak lzmdr.
*********
118
Yalan h demez tahkk ehli;
Sz ya kef ya da tasdik etmeli.
Dedim ben mnlarn sz ve konuluunu;
Var ise srr sen de bildin onu.
Mnlarda nedir sonu dikkt et;
Gereken neyse birer birer et riyet.
O has vech ile tebh kl sen;
Dier bir vech ile tenzh kl sen.
Sende karar kldysa bu kural;
Sana nakledeyim dier bir misl.

Gz ve Dudak ile retleme
Gzde kim oldu gzel, kl nazar;
Deildir bo o zhirden bu mazhar.
*********
Burada gzelden kast Cenb- Hakk (c.c)n cemlidir. Nereye
dnerseniz Hakkn vechi oradadr (2/115) hkmyle hareket edildiinde,
gzel her tarafta seyredilmi olunur.
Gzelin gznden kast ise Cenb- Hakk (c.c)n nsn- kmilden
bakndan varln seyretmesidir. Dier insanlarda da bak olmasna ramen
en kemlli bak nsn- kmilde olduundan Cenb- Hakk (c.c) kendisini en
kemlli olarak oradan seyreder.
Sen de bu hitb duy ve kendi beeriyet gznden geerek nsn- kmilin
gzyle yni Hakkn bir gz ile bakmaya al!
*********
740. Gznden szyor hastalk ve sarholuk;
Dudandan zhir oldu varlk altnda yokluk.
*********
Aslnda olmayan vehmi ile var zannetmek beeri gzn hastaldr. Bu
hastalklar kendinden kaldr, maddeyi deil mny gren bir bak ile
basiretle bak.
Eskiden var zannedilen varln aslnda olmad grldnde kiide
oluan yaant deiiklii sarholuk gibidir.
Dudaktan kast ise ilh kelmdr. Kii var zannettii iin o izfi varl
hakkatleri idrk ediiyle birlikte yoklua dnr.
*********
Gnller mest ve mahmr, gznden;
rtl o btn cnlar, dudaklarndan.
*********
O dudak gerektiinde ilh varln rterek beeri varln ortaya koyuyor
gerektiinde ise beeri varln rterek ilh konuuyor.
*********
119
Gzleri yznden gnller derde mptel;
Sevgilinin dudaklar hasta cn if.
*********
Btn gnller derde dm derken beeriyetiyle haytlarn srdren
varlklarn hakkatlerini idrk etmeye balamakla birlikte bir derde mptela
olmalar anlatlmaktadr. Bu dert ise Hakk derdidir ve bu derde mbtela olan
kiinin bu dertten kurtuluu olmaz, yeter ki biz o derdin nasl bir dert
olduunu bilelim de onun hkmn yerine getirelim.
Kelm sfat bu derde denlerin hastalklarna ifadr.
*********
Gz klara geri oldu ktil;
Duda her anda bin ltfu mil.
*********
Yni lemin varl o gzde yok hkmndedir. O gz bakyor ama
grdklerini lem olarak deil, gerek varl ile gryor dolaysyla gze
girmiyor.
*********
Cna cn veren ltfu okar gnlleri;
Odur veren birelere releri.
O h ile bulur cn su ile toprak;
Cellinden dolar atele eflk.
Ak tuzandan tane gnle her gamzesi;
Gzn her kesi ak meyhnesi.
*********
Burada meyhneden kast Hakk sohbetlerinin konuulduu mahllerdir.
*********
Eder bir gamzesi talan dnyy;
Harb olan mar eder duda.
*********
Varln Hakkn varlndan baka ayr bir varlk olmad grlmeye
baland zaman o varlklar yama edilme hkmnde olmaktadrlar. Artk kim
alyorsa, alabiliyorsa alsn bu lemi.
Bizler bir an leme kendi varlyla mevcttur diye baktmzda o lemi
var etmi oluruz, hemen arkasndan lemin ayr varl yoktur sdece Hakk
vardr diye dndmz anda onu yok etmi oluruz. Bu dnce ok hassas
bir konudur, iki trl de dnlr ve nerede yaanyorsa kii iin oras
gerektir.
*********
Baklsa gzdr dem kan dkc;
Fakat duda szsz leme cn bahedici.
Gzn o gamzesi pek gnl alandr;
Dilin o ivesi pek cna cn katandr.
120
750. Gamzesiyle etmede cihn vran;
Dudadr btn cnlar okayan.
*********
Beeri bak ortadan kaldrlp Hakkn bak ile baklmaya baland
zaman lemin ii bitiyor ve ortada Hakk kalyor. Sonrasnda tekrar
beeriyetine brnp leme kendisinden varlk veriyor.
*********
stersen ilgi gzden ve dudaktan az;
Gz rz olur eder duda nz.

Onun bir gamzesine cn feddr;
Dudadr ly diriltmeye kdir.
*********
O stne deni her an ve her zaman yapmaktadr, acaba bizler can
verme iini yapabiliyormuyuz. Dnyya geliimizin dahi yegne sebebi can
almak deil can vermek iindir. Bu can verme ayr bir varlk olarak var
zannedilen beeriyetin ortadan kalkmasdr. Bu ise maddi ynden deil
dnce ynnde aklmzda olacak bir eydir.
*********
O gz krpmas gibiden toplanr lem;
O rhun flenmesi ile oldu bu dem. (16.sre/77.yet)
O siyh gzleri fitne verici;
Cihn o dudaklar mey-perest etti.
*********
Btn varlklar istisnasz kendilerine has olan rububiyyet hkmlerinin
arbn imektedirler. Rabbn btn varl istil ederek onlarn haytlarn
srdrmesi ve her mahllin kendine has olan ihtiyacn karlamas ve bu
yaantnn bu ekilde srp gitmesi onlarn arba tapmay adet edinmesidir.
*********
ki gzne grnmezken btn varlk;
Duda sarhou bir anda eder ayk.
*********
Kii lemin kendine has bamsz bir varl olmadn idrk ettikten
sonra artk onda varlk gremez olur. Ayklktan maksat ise bundan sonra bu
idrkten bilgisizmi gibi haytn srdremez olmasdr. Kii kendisini bilmedii
srece dnynn btn ilimlerini bilse dahi o kii bilgisiz saylr. nsan yle bir
ilim tahsil etmelidir ki o ilim onunla mezara kadar gelip orada kalmasn ve
mezarn tesine geerek ebedi olsun.
Sarholuktan kast ise beeri sarholuktur. Kiinin beeri ynelilerinin
hepsi sarholuk hkmndedir nk nefsniyeti onu o yne doru itmitir.
Nasl ki alkoll bir iki ien kii o ikinin verdii sarholukla normalde
yapmayaca eyleri yapar ayn ekilde bizlerde nefsni sarholuumuz
ierisinde normalde yaplmamas gereken eyleri yaparz.
*********
121
lemin vcdu oldu sarho ve uykulu;
Rabbl erbb topraa nispet olur mu.
*********
Beeriyetimizde kaldmz srece beeri sarholuk ve uyku ierisindeyiz
demektir. Bu oluum dnyda byle olduu gibi hirete gidildiinde de ebedi
olarak byledir.
*********
Verir akla nice yz renk parlak;
Ki Gzmn nnde yetitirilmen iin dedi Hakk.
(20.sre/39.yet)
*********
Bu sz gerekte hakkat-i Muhammedyi gze aldm, gzettim demektir.
Beeri akl bu durumlardan hayretlere derken gerek mns ile akl
kll dahi bundan hayretlere dmtr.
*********
Zlf ve Endm ile retleme
Cnnn zlfnn sz pek uzundur;
Bu akla kar cinnet nindr.
Kvrm kvrm zlf nedir sorma;
O delilik zincirlerini sallama.
*********
Yni benden hi kesilmeksizin ve durmakszn zuhra kmakta olan
varlklarn srlarn aratrma demektir.
*********
760. Dn gece dedim endmndan sz pek doru;
Dedi zlfnn kvrlan ucu unut bunu.
*********
Buradaki ifdelerden sanki iki ayr varlk varm ve birbirleriyle
konuuyorlarm gibi anlalsa da i yle deildir. Dn geceden kast fenfillah
hkm ile varln hakkatini fark ettiim an, demektir.
Ve varln hakkatinin sonsuzluunu ve gzelliini idrk ettiinde artk
beeri olarak kendini ayr zannettiin yaantn unut.
*********
Dzden ziyade zlflerine kvrmlar glib;
Ki zdrab ve skntda ondan o yola tlib.
*********
Salarn kvrml olmas Cenb- Hakk (c.c)a giden yolun biraz kvrml
olmas demektir.
*********
Onun iindir btn gnller hep balanmada;
Onun iindir btn cnlar kvranmada.
*********
122
Salar ile kastedilen esm-i hsnnn zuhrlar olan gnller o isimler
yznden bu hallere dtler. Mazhar olduklar isimleri aa karma
zorunluluu onlar halden hale getirdi. Ve o birim kendi yaants ile deil
ismin onu srkledii yaant ile haytn srdrd. Beeri gz ile baktmzda
bu ifdelerin tersi olarak btn varlmz kendimiz idre ediyoruz
zannediyoruz.
Btn insanlarn bir ynden muhakkak eksiklikleri vardr eer bir kii
benim her eyim tamam, diyorsa onda da tamam olma eksiklii vardr. Dny
yaamn beeriyeti ile srdren kiiler iin tam bir rahatlk hibir zaman
yoktur ancak bunu ap varlnn hakkatine ulaanlar iinde rahatsz olma
durumu yoktur. Onu hibir ey ve hibir kimse rahatsz edemez.
Dnyda yaarken kii irfn cennetine dahil olmal ki yarn hiret
yaantsnda da bu devm edebilisin.
*********
Asl yz binlerce kalbi dem;
O dem halkasnda cmle lem.
*********
Her varln varl, esm-i hsn ile kim olduu iin onun zelliinden
dar kamaz.
*********
Cihna olsa zlf misk yayan;
Kalmaz o anda bir tane kfir olan.
*********
lh hakkatleri Cenb- Hakk (c.c) olduu gibi ortaya koymu olsa ortada
bir tek kfir dahi kalmaz. Btn varln hakkati olan esm-i hsn zten
hakkatleri olduu ekilde btnen syledikleri Enel Hak szn zhiren
sylemi olurlar ki btnen zten kfir olan olmad gibi zhiren dahi kfir
kalmaz.
*********
Olayd her zaman onlar skin;
O an kalmaz idi bir nefs mmin.
O fitne tuza bil ki enberdir;
Hep ondan lem akl serseridir.
Kesilse zlf cihndan gam kalkar;
Giderse gece gelir o gndz ikr.
*********
Salarn kesilmesi esm leminden sfat lemine gemektir. Yni bu
mertebede isimlerin sfatlardan kaynakland idrk edilmitir. simler de bir
yerde kesret lemi olduklarndan gece yni fenfillah hkmnde onlar rter.
Gndz olunca yni nr-u Muhammediyyenin, hakkati lhyyenin douu ile
o rtlenler tekrar zuhra kar.
*********
O zlf der ki yok bir an dinlenip durmam;
Geceyi gh gn eder gh ise gn akam.
123
simlerin zuhrlarnn sonu yoktur. Onlarn varlk olarak ortaya klar
sabah getirme, faaliyetlerini tamamlayarak ortadan kalkmalar ise akam
etmedir.
*********
Odur bu akl kervnna yol kesen;
Ki kendi elleriyle oldu dmleyen.
*********
lh isimlerin zuhrlar o kadar oktur ki beeri akln yolunu keserler.
*********
770. Grnen zlf binlerce gn ve gece eyler;
Nice acip oyunlar oynar o geceler.
Bu demin topra yorulduunda;
O gzel kokan zlf bu verdi ona.
O zlfnden gnlde var bir nin;
Sknet buldu zannetme bir an.
Cnnn zlfnn esridir bu cnm.
Ona ktr her an cennm.
Gnl zlfyle olmaz m kemeke;
Gnl yana etmitir pr-te.
*********
Sakal ve Yanakla ret
Yanak ancak Hud ltfunun mazhardr;
Maksat sakalla Cenb- Kibriydr.
Yanaa o sakal ekti gzel ve gz alc;
Biziz bir mutlak gzellik mazhar.
O sakaldr cn leminin bostan.
Onun iin b- hayt oldu ad.
O zlfn karal ile gndz gece kl;
O sakaldan hayt pnarn talep kl.
Hzr gibi ninszlk makm;
Bul o sakaldan i hayt suyu.
780. Greydin sakaldan sen gzeli;
Grrdn teklikte ikr kesreti.
O zlfnden bilindi lemin ileri;
O sakalndan okundu gizli srlar.
O gl yzden o sakal kim grd;
Yz ile gnlm o sakalda grd.
Bakn yzdr sebul mesn;
Ki her harfinde gr mn derysn.
124
*********
Sebul mesni yn iki yediliden kast Ftih- erf ve sfat subtiyedir.
Sfat subtiyyenin hepsinin insanda olmasna tebih yaplmaktadr. Btn ilh
isimler bu yedi adet sfat subtiyyeden kaynaklanmaktadr. Ftihya ise hem
btna hem zhire hkmetmesinden dolay iki yedili denilmektedir.
*********
Sakldr her telinin altnda srlar;
Binlerce gizli srlar derys var.

Gr gnl havuzundadr o ar- Rahmn;
O sakal ve gzelliini arzedici cnn.
*********
Burada gnlden kast sfat lemi olan hakkat-i Muhammeddir. Ar-
zam olan sfat leminin zerindeki genilii gr!
*********
Ben ile ret
Yananda nakedilmi noktadr ben;
Bak gr ki o dntr merkezi ihta eden.
*********
lemin tamam bir noktadan ibarettir. Yanak yani ceml vechi lhidir. O
radaki ben Zt- olan lh- ene benliktir. te nokta olan ben in, lem
etrafnda dnmektedir. Yeri gelmiken faydal olu dncesiyle, Nusret
Babamdan iki satr ilve edeyim.
Bikesim ben sand lem, halbuki ben herkesim.
Mihverim lemlere, hemde muhiti lemim. N.T.
*********
O kld devr hatt her iki lem;
O kld nefs hatt kalb-i dem.
*********
Sfat blgesi olan kalpten beeriyet blgesi olan demin kalbi meydana
geldi. Ancak bu beeri kalp oradan gelmekle oradan kopmu olmad ve oras
ile irtibtn hibir zaman kaybetmedi. Bu kalp o kalbin ayn ve aynasdr.
nsann esfeli sfiline indirilmesinden kast dahi beeriyetine indirilmesidir, kii
bu beeriyetini dncesinde ortadan kaldrdktan sonra ly illiyyine km
olur.
*********
Onun iin perian kan dolu gnldr ben.
Ki onun yansmasdr nokta gibi siyah ben.
*********
125
Gerek ben btn varlklara siryet ettiinden en u nokta olan efl
leminde de benliini srdrmektedir. Ve bu srdr nedeniyle o nokta
harab ve perian hallere dmtr.
*********
Olur hliyle gnl beni de pr kan;
Ki kmaz merkezinden dar bir an.
790. O vahdette bulunmaz hi kesret;
Asl iki nokta olan deildir vahdet.

Acaba beni mi szlayan kalbin yansmas;
Vey gnl m cnnn beninin yansmas.
*********
Yni Allah m insan aynasnda kendini seyrediyor? yoksa, insan m Allah
aynasnda kendisini seyrediyor?
Sevgili olan btn gzelliini ve varln ortaya dkm ve sam ancak
bizim gzmzdeki beeriyet perdesi onu tamamen rtmtr.
*********
Gnl o beninin yansmasndan m peyd;
Ve yhut gnln yansmas m onda hveyda.
*********
Buraya da birka tefekkrl kelime daha ilve edelim bakalm cevaplarn
nasl ve hangi ynde dneceksiniz.

Ben kimim? Bizler kimleriz?
Sen kimsin? Sizler kimlersiniz?
O kimdir? Onlar kimdir?
Bunlarn cevaplar bulunursa zten iler kolaylam demektir.

*********

B E N M L E

Beni ben ettim, beni benimle, beni ben
Gsme koydum da, bir ben.
Beni ben ettim, beni benimle, beni ben

Gayr komadm hi arada,

Seni sen ettim, orada seninle, seni sen.
Huuu dedim, hep birlikte, sana, bana, ona.
Onu da, huu ettim, benimle, seni, beni, benimle ben.

MEKKE (30.09.2004) N. A.
*********
Bu gnlde yz m, yznde mi gnl;
Gizli kald bana bu sr ki ok mkl.
126
*********
Gnl yni hakkat-i Muhammed mi Allahda gizli yoksa Allah m hakkat-i
Muhammedde gizli. Bzen Allah zhir olur, Hakikat-i Muhammed-i btna
geer. Bzen Hakikat-i Muhammed-i zhir olur, Allah btna geer. Ayrca
zhirde olan btndakini de temsil eder.
*********
Eer yanssayd o ben kalbe;
Niin olsun an ben an muhtelif hlde.

Gh gz gibi mahmr ve uykuda;
Der zlf gibi gh zdrba.
Gh parldar ay paras misli;
Gh karanlk siyah ben gibi.
*********
Siyah ben gibi karanlk yni hibir zuhrun sz konusu olmad mertebe.
Bu szlerin tm aresiz olarak ikilik ile sylenmektedir ancak bunlar tek
anlamak gereklidir.
*********
Gider gh mescide gh ta kilisiye;
Gider gh cehenneme gh ta cennete.
Bzen de daha yukar olur yedi sumndan;
Bulamaz bzen de biri bir dnydan.
Ver ile zhde oldu bzen rabet edici;
Bzen de arb, mum ve cnn isteyici.
*********
Seyri slk yolunun balarnda ikilik zere yaplan saknmalar ayn ekilde
bir mr boyu yaplsa bir neticeye varmaz nk isnad yeri eksiktir ancak
belirli bir sre iin mutlak olarak gereklidir, zaman iinde yle bir hale gelir ki
bu ikilii ortadan kaldrmadan neticeye ulaamayacan anlar. kilik zerede
olsa daha nce yapm olduu almalar ile zten azalm olan beeriyetini
kolayca ortadan kaldrr.
*********
On Drdnc Soru
800. arb, mum ve cnndan ne mn;
kar bildir meyhneleri ne dv.
Cevap:
arb, mum ve cnn mnnn ayn;
Ki her bir sreti tecell nrlar.
*********
127
Mn leminden gelen mnlar sretlerde varlklarn ortaya
karmaktadrlar.
*********
arb ve mumdur bil irfn zevki;
Deildir cnnn vechi gnlde gizli.
*********
arp yni z varln besleyen rububiyyet hkmlerinin sendeki tecellsi
ve mum yni bu tecellnin idrki ile sende meydana gelen aydnlk, riflik
hkmlerinin ortaya kmas ile sende meydana gelen holuktur. Bu zevk
beeri mnda deil ilh mnda olan zevktir.
Kendimizi ayr bir varlk diye ben olarak ve karmzdakileri de sen
olarak kabul ettiimizde, bu senlik-benlikler Nereye bakarsanz Hakkn vechi
oradadr eklinde bize bildirilen apak ortadan olan gerek gzellii
grmemizi engellemektedir.
*********
arb oldu zcce mum misbah; (24.sure/35.yet)
Olur cnn rhlarn nr .
*********
Mum bir yn ile kiiyi ilh hakkatler ile aydnlatmay ifde etmekte bir
yne ile de yandka erimesi ile beeri varlnn eriyip gitmesini ifde
etmektedir.
*********
kan Msya ondan bir kvlcm idi;
arb ate ve mumu aa idi.
arb ile mum ve kadehi nuru Esr; (17.sure/1.yet)
Fakat cnn odur yti kbr. (53.sre/18.yet)
arb, mum ve cnn hepsi hzr;
Sen olma gaflet gzyle nzr.
*********
arp ilh tecell, mum ise bizim varlmz, gzel Hakkn cemali olunca,
Hakk gerek ynleriyle idrk ederek onunla ilgilenmekten mahrum olma!
*********
Seni senden alacak arb eyler;
Varlk its ile hem cmertlik eder.
*********
Kendini ayr bir madde beden olarak kabul ettiin izfi varlndan olacak
olan o arb yni ilh bilgileri haytnda bir zaman dahi olsa ren. Belki
hakiki benliini bulmaya sana yol alr.
*********
arb iip ge benliinden;
Vcdun damladr deryya at sen.
128
*********
Bireysel benliimiz derydan alnm bir damla gibidir, ite bu benliini o
deryya ulatr.
*********
Yz olur kadehinde bakan yrin;
Bak o sarholuudur pk bdenin.
arb iste kadehsiz ve olmadan cm;
arb ve bde diken ol sabah akam.
*********
Varlktaki her bir birim srahi ve kadeh hkmndedir.
*********
810. arb olsun kadehin vechi ki o bk;
"Sekhm rabbhm"dr ona ski. (76.sre/21.yet)
Tahr olmu o arb, yok varlk kiri;
Grnr pk vechi sarholuk vakti.
*********
Aslnda olmayan ancak var zannettiin izfi varlnn pisliinden
temizlenmek ancak o arp ile ifde edilen ilh hakkatler ile ykanarak olur.
*********
arb i kurtar kendini bu souktan;
Ki kt sarholuk daha iyidir ayktan.
*********
Kendini madde zannetmenin soukluk ve katlndan kurtararak gerek
varln idrk et!
Hakk yolunda sarho olmu kii, nefsni benlii ile ben iyi bir kiiyim diye
dnenden iyidir.
*********
Kime uzaktr dergh- Mevl;
Ona nrdan zulmet perdesi al.
Bak dem buldu zulmetten ok imdd;
O nrdan buldu eytn lnet ve tard.
Eer gnl aynas busbulanksa;
Grnce kendini onda ne fayda.
*********
Gnl aynamza baktmzda kendi beeri varlmz gryorsak eer
oray ne kadar parlatrsak parlatalm faydas olmaz. Gnl aynasna
baktmzda varlk Hakkndr diyerek Hakk grebiliyorsak o zaman onu daha
da ok cillamak lzmdr.
*********
129
Olunca cnnn yz meyde peyd;
Olur kabarck ekli onda meydanda;
Cihn ve cndr bak o kabarck ekli;
Son derece muhabbeti evliynndr kubbeleri.
*********
Kim bu arb iebilmi ise yni gerek varlnn Hakkn varl olduunu
idrk etmi ise o mahl Hakkn velsidir.
*********
Ki onda akl kll akn ve hayrn;
Ona o nefsi klldr kula halkal.
*********
Akl kll akl lemi, nefsi kll ise iinde bulunduumuz madde lemidir.
Akl klden meydana gelen nefsi kll kula halkal bir kle hline gelmitir
yni akl kll lemde diledii gibi hkmn yrtmektedir
*********
Btn lem ona meyhne olmu;
Gnle her zerre bir kadeh olmu.
*********
Meyhne hkmnde olan Hakk sohbetleriyle kiinin evvelce ship olduu
eski bilgileri deimeye balar. Bu durum o kiide bir holuk meydana getirir
ki bu da serholuk olarak ifde edilmitir. Ser-ho demek ba-ho huzurlu
hayalde yaamayan akl banda kimse demektir. Ancak ehli dnya bu tabiri
tamamen ters olarak haram olan ikiden sonraki kendini bilmeyecek kadar,
kaybeden ve ne yaptn bilmeyen zavalllar hakknda kullanr.
*********
820. Akl mest, melekler mest ve cn mest;
Hav mest ve yer mest, sumn mest.
*********
Her varlk kendine has varln Hakkn esms ynnden zuhra
kardndan, bunu idrk ettiklerinde serho olmaktadrlar. Yni eski bireysel
benlik hlinin artk olmamas serholuk demektir.
*********
Felek sersemlemi ondan bir nefestir;
Hav umut ile hem pr-hevestir.
Melekler nil o sfi arba;
Bir yudum kalmt dkld toraa.
Unsurlar oldu o yudumla ser-ho;
Der gh atee gh suya b-ho.
Bir yudumun kokusu topraa dnce;
O kard demi pk feleklere.
130
*********
O lh- araptan-lm-i lhden deme Esm-i lhiyyeler hepsi ayr
bardaklardan iirilince asl toprak olan kadehine bunlar dolunca kendisini ve
muhabbetli neslini bu madde leminin stne feleklere kadar kard.
*********
O yansmasndan pejmrde ten cndr;
O nrdan donmu cn akcdr.
Sersemleten o meydir cihn;
Cihn terketti ondan evi bark.
Kimini o tortu kokusu kil etti;
Kimini o sfi rengi nkil etti.
*********
Onun saf renginden bahsetmek vahdet hlinden bahsetmek demektir.
*********
Kimi bir damlasndan oldu sdk;
Kimi bir kadehinden oldu k.
Bir an htrndan kt kiminin;
Mey ve meyhne ile sksi iki lemin.
830. ekildi hepsinden kald az ak;
Bu dery gnl kalender ve ba dik.
Geip vardan ne sarhotur ne ayk;
Nedir bilmem ne ikrr ne inkrlk.
*********
Varln Hakkn varl olduunu hibir kukuya yer kalmayacak ekilde
kabul etmi kii de inkr veya ikrardan sz edilemez nk inkr ve ikrar iki
ayr varlk arasnda olur.
*********
Bakmaz kuru ve mnsz zhde;
Yapm meyhne prinin eteine.
*********
Kuru zahitlikten yni artlanma ve alkanlk yollu btn ibdetlerden
kurtulmutur. Kii ok ibdet edebilir ancak bu ibdet artlanma yollu olursa
zahitlikten teye gitmez. Kendini ayr kabul ettiinden dolay da telerde
zannettii varla ebediyen ulaamaz. nk bu ekilde bir alma kiiyi bir
yere kadar getirir ve orada brakr.
Meyhne prinden kast, lemde varln hakkatine ulam olan kiilerdir.
*********


131
Meyhne ile iret
Meyhne mensbu geendir benliinden;
Gerek kfr ve gerek mn ve dnden.
Grnd bir meyhne ningh
yi anla et-tevhd isktl-izft.
*********
Hakkn varlnn tekliinden bir nian gstermiler ve izfi olan her eyi
terk etmen sylenmitir. Gerek (Tevhid Hakka izfe edilen her eyin
dmesidir.)
*********
Meyhne o mislsizlik cihn;
Kaytsz klarn makm.
*********
Gerekten kii kendi varlnn hakkatini idrk edince bilinli olarak izfi
varlklara deer vermez. Bu deer vermeme hi ilgilenmez anlamnda deildir.
O haytn ak iinde normal olarak gerekeni yapar ancak zerinde durmaz.
*********
Meyhne cn kuunun yuvasdr.
Meyhne l-mekn derghdr.
Meyhne mensbu harb ire harbi;
O sahrnn bu lemdir serb.
*********
Hakkn varln izhar ettiini bir birimin nnde lem bir seraptan
ibarettir. Ve yaamn da buna gre deerlendirir.
*********
O meyhnenin yok haddi ve nihyeti;
Grnmez onun ne balang ne bitimi.
O sahry dolasa yz yl dem;
Ne kendi onda zhir ne lem.
*********
Ne senin kendine has bamsz ayr bir varln var ne de baka diye
grdklerinin kendilerine has ayr bamsz varlklar var, bu nedenle bunlar
ne kadar ararsan ara bulamazsn.
*********
840. O demde basz ve ayaksz lem var bir;
Ne mmindir baklsa o ne kfir.
*********
Elsiz, ayaksz olup kendine has hi bir varl kalmayanlarn ne mnndan
ne de kfrnden sz edilebilir.
132
Kendinden geme arb itikte;
Ne hayr ile ne er ile oldu istekte.
*********
Bu kendinden gei yle bir kendinden geitir ki bir daha aylmak yni
nefsni benlie dnmek yoktur.
*********
arb itiler hep olmadan dudak ve cm;
Yerinde kalmad hi an ile nm.
*********
Bu szler o kii arszlk, namussuzluk yapacak deildir tabi ki, bu
anlatlanlar dnce ve bilgi boyutunda bunlarn hazmedilmesinin gerekliidir.
*********
Anlalmaz szleri ve kuru laflar;
Halvet hayli ve kermet nrlar.
Nasl klsn var olan cihn elde;
O yokluk zevki klm onu sarho halde.
*********
Varl tek gren kii ayr bir varlk gremez ise kime kar olaanst
haller gsterebilir ki?
*********
As ve tac ve tesbh ile misvk;
Bunlardan meyhne mensbu olur pk.
Bu su ve amurdadr den ve kalkan;
Akmada gzden ya yerine kan.
Gh serke olur pr kibir ve nzl;
Alay avuu misli dik bal.
*********
Beeriyyet mertebesinde zhir ehli olarak yaayanlar iin yukarda
bahsedilenler bir deerdir Hakk ehli iin ise herhangi bir eydir. Ancak bunlar,
varsaeer kendisi iin deil lzumunda evresi iin kullanr.
*********
Gh siyh yzden utanta;
Gh ise o yz kanl enlikte.
Gh gnlde cnnn evkiyle semda;
Gh sersemlemi ark gibi dnp durmada.
850. O nameyi kim o algcdan iitti;
O lemden vcdu vecde gitti.

133
Cn sems deildir ses ve harfli;
Ki var her perdesinde bir sr gizli.
karm on katl hrkay bandan;
Soyutlanm her renk ve kokudan.
*********
Yni isimler tecellsinden de kmtr.
*********
Onunla kalb olur sf ve ykanm;
Btn siyh, yeil ve sardan arnm.
*********
Renkleri grmek ayr varlklar grmek mnsnadr. Saf arb itii
zaman yni vahdet bilgisini idrk ettii zaman bu renklerin hepsinden
korunmu bembeyaz olmu olur. Beyaz ise renksizlik Ulhiyyet rengidir.
*********
Eer bir kere ierse sf meyi;
Olur sfinin btn vasflar sfi.
Edince mey bu pk topra thir;
O gze hi grnmez bu mezhir.
Tutanlar meyhnecinin kalender eteinden;
Bizr olmaz m mrd ve eyhden.
*********
Usanmtr demekle eyhlik ve derviliin ok uzun sre yapld
anlatlmaktadr. Kiinin seyri slk yolunda belirli bir yaants oluur ve bu
ekilde hayt devm eder. Ancak kiide btn mr boyunca bu eyhlik ve
dervilik yaants devm ediyorsa orada yine ikilik var demektir. Bunlar da
gemek lzmdr, yle ki ortada olan varla sen eyh diyerek Hakktan ayr
bir varlk verme sakn! Dervilik ve eyhlik hkmleri tarikatn fiiller
lemindeki yaantsdr. Bu aldktan sonra eyhin yerinde de derviin yerinde
de Hakkn varl olur. Bu hal gerekten idrk edildikten sonraki yaant Hakk
ile Hakk arasnda olan yaant olur artk.
*********
Mrd ve eyh meyhne kayd;
Edilmez onda zhd ve takv isbt.
Kalrsan hal varlk leminde amm;
Lzm put ve znnr ve gvurluk sana.
*********
Hakk ehlinin olmaz nian, denmitir. Eer bir kimsenin stnde belirleyici
bir kimlik varsa o kimse o kimlik ile perdelenmi demektir. Yani o kisve ile
dierlerinden farkl grndnden sadece o mertebenin ehli olmaktadr bu da
o mertebe ile kaytlanmak demektir. yle bir anlatm vardr.

134
Ne puu ab cem ol,
Ne puu ab fakr ol,
Bir bilinmez sret ire padiah lem ol.
Yani, ne ok ssl elbiseler ile dola, veya ne pejmurde kyafetle dola,
orta halli bir kyafetle dola, bunlar sana perde ve benlik olmasn. Tabi bir
kyafet iinde ama lemlerin padiah olarak dola. En azndan vcud
mlknn padiah olarak dola.
*********
Onbeinci Soru
o Put ve znnar ve gvurluk gnl ehlinden;
Nedir bu kfr m bilmem o dilden.

Cevap
860. Putu mazhar bil ak ile vahdetin;
Akdidir o znnr balamak hizmetin.
*********
Alt makmlarda put olarak bahsedilen st makmda ak ve birlik
mazhardr. Dervilerin bellerinde zhiren kuanlm bir znnar olmaz ancak
mnevi olarak o ban balanmas lzmdr.
*********
Olunca kfr ve din varla bal;
Olur tevhid put-perestliin ayn.
*********
Kendimize ait ayr bir bamsz varlmz olduunu dnyorsak bu
varlk ile kfr hkmne gireriz.
Puttan kast zhiren biz ister farknda olalm ister olmayalm beeriyyet
ynyle balanlan her eydir. Btnen ise yneldiimiz her eyin Hakkn
birlii ierisinde olduunu idrk etmi isek putun varlnn hakkati de Hakkn
dnda deildir demektir.
*********
Bu eydr vcda hep grnme yeri;
Deil mi her biri bir put ireti.
Tefekkr et sen ve ey ehl-i akl;
Deildir put Hakkn vcdunda btl.
Onu hlk olunca Hakk Tel;
Ne zhir olsa aldandr al.
*********
Cenb- Hakk (c.c) iin ktdr diyemeyiz, bu durumda onun yapt her
ey Onun zuhuru olduundan iyidir. Ancak bu bir mertebe ve anlay
meselesidir.
135
*********
Vcdul-Hakk o salt hayrdandr;
Eer err olsa varsayalm gayrdandr.
Bileydi bir Mslman put ne eydir;
Bilirdi dnin asl hep put ile meydir.
Eer mrik de olsa haberdar puttan;
Olur mu hi kendi dninde sapan.
*********
Mrik Rabbl sdece puta has olarak grp ona ayr bir varlk
vermesinden dolay sua girmektedir. Eer onun gerekten Hakkn varl
olduunu bilseydi o zaman yapt i mns ile de fiili ile de gerek olurdu.
Mn ynnden mrikin puta tapmas yerli yerincedir ancak fiilinin dayand
bilgisi ynnden geersizdir.
*********
O puttan ancak grr zhir;
eratta onun iin oldu kfir.
Eer grmezsen gizlenmi Hakk onda ;
eratta denmez mslmn sana da.
*********
Putun gerek varlnda olan Hakk grmez isen sen istediin kadar ben
mslmanm de!
*********
870. Bu meczi slm terk edeydin;
Nedir hakki kfr derk edeydin.
*********
Burada kfrden kast kendi varlnn eksiz phesiz olarak Hakkn
varl olduunun idrk edilmesidir. Kii bunu idrk ettii zaman kuru kuru
ibdet etmekten usanr. Ancak iin balarnda bunlar yapmadan da buralara
gelmek mmkn olmaz. nsana yaraan ite mecazi mslmanlktan hakiki
mslmanla gemektir ki bu da ancak gerek kfrn meydana kmas ile
olur.
Kfr kelime anlam olarak rtmek mnsnadr. Kfir denilen zmreler
varln Hakkn varl olduunu bilmiyorlar ve Hakk inkr ederek,
chilliklerinden Hakk rtyorlar. Gerek kfr shipleri ise varln gerekte
Hakkn varl olduunu bilerek onu bu hakkatleri anlama dzeyinde
olmayanlara kar rtmektedirler ancak gerektiinde kabiliyetli olanlara
amaktadrlar. Bu hususta Kmilin biri yle demitir.
Kfr- btl mutlak Hakk rtmtr.
Kfr- hakk Hakk Hakk ile rtmtr.
*********
Her putun dernunda var gizli cn;
Bil o kfr iinde gizli imn.
136
*********
Her varlkta Hakkn rhaniyeti mevct olduundan bir can vardr. Gerek
kfr dediimiz kfrde de gerek mn gizlidir.
*********
Eder her kfr lhi tesbhi;
Deil mi bak ve in min ey hidi.
*********
ve in min eyin ill yusebbihu bi hamdih ve lkin l tefkahne
tesbhahum yn Onu hamd ile tesbh etmeyen bir ey yoktur. Ancak siz
onlarn tesbhini anlayamazsnz (sr, 17/44) yet-i Kermesinde buyrulduu
zere hitp btn varl kapsamaktadr.
Bir ksm varlklar bu tesbhin iinde bir ksm dnda diye bir ayrm
yoktur. Put da, kfir de, mn shibi de btn hepsi bu ifdenin iindedir.
Bizler meseleleri geni mertebeli dnmediimiz iin bunu anlayamyoruz.
Varlklarn yaptklar bu tesbh sesli olarak bir takm kelimeleri seslendirmek
sretiyle yaplan bir tesbh olmayp o varln oradaki kendine has oluumu ile
var olmas onun tesbhidir.
Bizler bu hakkatlerden gfil isek tabi ki bu tesbhleri duyamayz, idrk
edemeyiz.
*********
Nasl sz diyorum ben, olsun yol rehberi;
Allah de sonra onlar brak yeti.
*********
kulillhu summe zerhum yni Allah de, sonra brak onlar (Enm,
6/91) yet-i Kermesinde buyrulduu zere baka konular brak.
*********
Niin putun yz kalbe czib;
Hakk istemeseydi put-perest olmazd tlib.
Odur hlik Odur ntk o mevcd;
Odur mahbb Odur bid o mabd.
*********
Ms (a.s) Tr danda iken beni sril buzaya tapmaya balad. Bu
konuda yeti kermede yle buyrulmutur; urib f kulbihimul icle
yni buza sevgisi onlarn kalplerine iirildi. (Bakara, 2/93)
Burada belirtildii zere kendilerine buza sevgisi iirilmi olanlarn o fiili
yapmamalar mmkn deildir. Ancak mertebelere riyet art olduundan ve
Ms (a.s)n eriat gerei olarak bu fiilin karl ne ise kendileri de o
karl almlardr.
*********
Biri syle biri gr hem biri bil;
Bu oldu asl ve feri imnn kmil.

137
Bunun ben sylemem konuan Kurn;
Tefvtden berdir halk- Rahmn. (67.sre/3.yet)
*********
Znnr ile ret
Grnd gzme bak her iin asl;
Znnr akdi oldu hizmet nin.
Deil irfn shibine esas deiken yorumlar;
Bu eyda ikrdr ilk konulan mnlar.
*********
Gerek irfn shibi bir kii sz ne iin sylenmi ise o mnsnn tam
karln syler ve baka yorumlara girerek mnnn aslndan aaya
indirmez.
*********
880. Beline balayp erler gibi alma azmini
Unutma ahdime vef edin zmresini. (2.sre/40.yet)
O ilim at ile himmet evgn;
Eline girdirsin o ibdet topunu.
*********
Burada bahsedilen ibdet varlklarn var olu amalarn bilerek ona gre
onlara muamele etmektir.
*********
Bunun iin seni halk etti mabd;
Cihnda geri ok halk oldu mevcd.
Babadr ilim ve anne oldu ameller;
ocuk gibi gz aydnl oldu haller.
Babasz halk eder mi Hakk Tel;
Cihnda birdir ancak hazreti s.
Bir yana brak sama, kuru ve mnsz szleri;
Ne lzm nr hayli ve kermet vesleleri.
Ol Hakk-perest kermettir sana;
Eer kibir, gurur ve benlik olmazsa.
*********
Gerek keramet gerek Hakk idrk etmektir. Gerek varln idrk
etmedikten sonra geriye kalan her ey gururdan, haylden, benlikten ibarettir.
*********
Gzet Hakk derghnda fakr kapsn;
Brak mekri ve istidrc vesilelerini.

138
Bak lnetlenmi iblis getirmeden ehdet;
kar ondan nice bin kermet.
Geer gh duvar gh ise dm;
Onun gh kalb olur gh ten makm.
890. Ona zhir olur halleri insn;
karr onda kfr, fsk ve isyn.
Gezer o nnde arkanda bir anda;
Set olundu byle bir yol bak sana.
Kermet gsteren derse gsteri iin;
Odur Firavun ve bu dv da ilhlk iin.
O kim Hakkn srlarna indr;
Zannetme onu gsterie merakldr.
Seni aldatmasn halk ve ayar;
Sakn bu illete olma giriftr.
Avm ile durursan mesh olursun;
Hakkn tevhd yolundan fesh olursun.
Avm halk ile olma hi yr bak;
Olursun Hakkn ftratndan tepetaklak.
*********
Kendi beeriyetini yaayanlar ile birlikte olmamaya bak.
*********
Beyhde yere telef oldu nzenin mr;
Geer faydasn dnmeden gzde mr.
*********
Yni Hakkn varln ile yaadn hayt ne ie yarar diye dnmedin
bile.
*********
Bu kalabalk m toplum ey chil kii;
Bu kavmin reisidir n, gr bu ii.
*********
Fiil mertebesinde yaayanlar evrelerinde grdkleri okluu kabul
ederler yni ayr ayr varlklardr diye kabul ederler ama buna topluluk derler.
Kesret leminde yaayan bir kii vahdet leminde yayorum diyerek
arkasna birok kimseleri takmtr.
*********
eref kazand bu gnde chiller;
Onun iin btn lemde oldu kt haller.

139
900. Nasldr grsen o Deccl tek gzl;
Numne gsterir onu Peygamber sz.
Numne bil onu ey hassas kii;
Ki var ad Habbs bir merkebi .
*********
Hassas duygularyla hareket eden ancak akl kll hkmnde olan akln
kullanmayan kimse.
*********
Eeklerin birbirini sktrmasndan bu kargaa;
Cehletten kar her ahenk her kargaa.
Neb hir zaman kssasnda;
O mndan bize verdi ninda.
Budur kr ve sara niane;
Dn ilimleri ki gitti sumne.
*********
Kr ile sardan kast Hakk gz ile etrf grmeyen ve Hakk sz
duymayandr.
*********
Ortada ne efkt kald ne hay;
Kimse nasl bu cehletten utanmaya.
Var cihn hallerinde bir gidi tersine;
Eer akln varsa bunu tefekkr etsene.
*********
Ortada grnmeyenler yz, grnenler ise terstir. te bizim o
grnmeyeni grmemiz gerekmektedir.
*********
Gr lnetli, gazba dar kimseyi;
Babas iyi adam, bak vaktin eyhi.
Hzr ldrd o uursuz olan;
Ki slih olmutu gr babasyla atasn.
Bu gn sen bylesin eyhinle ey aa.
Baklsa deil eeklikte o senden aa.
910. O bak iyiyi ktden edemiyor ayrt.
Nasl dersin ona gel srrm art.
Fakat varsa yksek ninlar onda;
Olur nr stne nr cihnda. (24.sure/35.yet)
ocuk ki Hakkn feyzi ile pr-hnerdir;
O meyve aacn srrnn zbdesidir.
140
Fakat sen dnin eyhine bak zamanda;
Nedir iyiyi ve kty bilmez cihnda.
Mrde dn ilmi klsayd tlim;
ki lemde olurdu ona tzim.
l kii o anda ilim reten olur mu;
O snm klden er tutuur mu.
Gelir gnlme her an bu efkr;
Kuanaym ben de belime bir znnr.
Fakat zannetme sen ki hretim yok;
Ki ben bu hretten utantaym ok.
nk alaklar ve agzler ortak olduktan sonra;
hretten aldr melmet bana.
O an bu kalbe ilhm oldu hsl;
Bu hikmetten sakn sen olma gfil.
920. Bulunmasa temizliki memleketlerde;
Bir anda cihn olmaz m tehlikede.
Olur cinsiyyet ancak ekime neden;
Cihn hep byledir Allhu alem.
Ka ehil olmayandan etme sohbet;
bdet kl bak terk eyle det.
*********
Yaplan ibdetler alkanlk zere yaplmasn. Yaptmz iin gereini
idrk ederek yapalm.
*********
Gvurluk ile ret
Bu gvurluktan maksat lemden soyutlanmaktr;
lemi takld boyunduruundan kurtulmaktr.
Kudsi vahdet cenb cna mnstrdr;
O bek smurguna yuvadr.
O rhullahtan byle bir i aa kar;
Rhul-kudsn nefesindendir ikr.
Bak Allahtan beerde cn nru var;
Kudsi cihndan sende nin var.
Edersen sende terk nefs-i nst;
Makmndr Cenb kuds-i lht.
Giren soyutlanmaya sanki melektir;
O rhullh gibi cn drdnc felektir.
141
*********
Beeri nefsinden kurtulursan gerek nefsine varrsn.
*********
Temsil
Bak o st emmeye mecbur bebee;
Ki koymu annesi bir beie.
930. Olunca yetikin yrr tek bana;
Eer erkek ise yoldatr babasna.
*********
Gnl evlad da bu ekilde gzel bir ekilde yetitirilip bytlrse kiiye
yolda olur.
*********
Unsurlardr sana sfl analar;
Oul sensin baba ulv babalar.
Onun iin s ykselme vakti;
Ycelere, babama gidiyorum dedi.
Sana baba taraf karar yeridir;
Sana lyk olan sefer azmidir.
Eer olmak istersen bir ku ki uan;
At dny leini akbabaya ey yran.
Ver o alaklara bu alak dnyy;
Bu lein kpek olur ancak lay.
Soy sop neymi mnsip bir talep kl;
Tevecch et Hakka soyu sopu terk kl.
Bu yokluk denizinden ne hsl sana;
Nedir artk soy ba yoktur anlasana. (23.sre/101.yet)
*********
Beeriyetten kaynaklanan akrabalk, dostluk gibi isimlerle isimlenmek
yoktur. Zten gerek hviyetlerini bildikleri iin soy sopa gerek kalmaz.
*********
Deil mi yaknlk kayna o ehvette;
Onun iin var kibir ve gurur nesilde.
Nesilde ehvet olmasayd hsl;
Cihnda her nesil olmaz myd btl.
940. O ehvet ortada bak i grendir;
Biri baba olup biri annedir.

142
Demem sana kimdir anneyle baba;
Ki sanadr onlar her an sevip sayma.
Noksann nmna kzkarde diyorsun;
Her hsetiye birder diyorsun.
Cn dmanna sen dersin evld;
Olur mu akrebe hi akrab ad.
Haber ver ki sana kim amca ve daydr;
Gelen onlardan ancak dert ve gamdr.
Arkada ve yr odur ki hep yolunda;
Arkada olsun sana son yolculuunda.
Kalnca hepsinden biraz tenh;
Ne diyeyim, grrsn neler o anda.
Hepsi efsne ve efsun deil mi;
Buna rabet eden deli deil mi.

Erler gibi kurtar kendini erlikle;
lemin hukukuna da riyet eyle.
erat eden bir an ihml;
ki lemde olur dnden iptl.
950. er hukuka hep riyet eyle;
Gzelce kendini himye eyle.
*********
Gerek varln unutmadan eriatn da hakkn vereceksin.
*********
Yannda ine olsa gam mayas;
Bak sebni Meryem ne yerde kald.
Sil kendinden her kayt ve mezhebi;
Bu dn mnstrnda ol rhip gibi.
Bakc olursan gayr diye olanlara;
Deilsin mescidde girdin mnstra.
Gznden kalkarsa gayr kisvesi;
Sana mescid olur hep mnstr sreti.
Eer varsa eser o benliinden;
Olur Hakk yoluna nefs yol kesen.
Put ve znnar, gvurluk ve an;
Bu hepsindendir nmusu terke nin.

143
Dilersen olmay bir has kul;
Gnlde sdk ve ihlsa hzr ol.
Nefs ve hev yolundan gei kl;
O dem tahkki imna sefer kl.
Bu nefs btnen sanki kfir;
Seni aldatmasn slm- zhir.
960. Yeniden bul her anda tze mn;
Mslmn ol mslmn ol mslmn.
ok mn kfrden kt aa;
O kfr deildir ederse mn peyd.
*********
Gerek mn meydana getiren kfr beeri mnda anladmz ekilde
bir kfr deildir.
*********
Nedir bu riy ve nms ile r;
kar bu hrkay kuan znnr.
Kfr yolunda bir ferd pr ol;
Bu noksan dni terk eyle merd ol.
*********
Burada Hz.Reslullah (s.a.v)dan (ferd pr ol) ferdiyyet makamndan
bahsetmektedir.
*********
Sana lzm deil ikrr ve inkr;
O gvuroluna gnln teslim et yr.
Put ve Gvurolu ile ret
Put ve gvurolu bir nr zhir;
Ki o nra olur putlar mezhir.
Onun vardr bu gnllerde kemendi;
Gh olur arkc gh sk.
O algc ki onun bir nmesinin;
Kvlcm der harmanna yzlerce zhidin.
*********
Zhidin harman yapt sevap hkmnde olan ilerdir ancak o kiiye
kendini tanma hkm gelince o sevaplar yakp gitmektedir yni gnh-sevap
grmesini ortadan kaldrmaktadr. nk bunlar beeriyyet gerei olan
ifadelerdir.
*********

144
O sk ki ondan bir kadeh ile;
en k o l-yezlin vechine.
Gider tekkeye bir gece mestne;
Eder efsn o sfiyi efsne.
970. Gireydi mescide o put seher vakti;
Kalr m onda hi bir agh kii.
Giderse medreseye mestlikle mestr;
Olur ondan fakh aresiz mahmr.
Onunla zhidler aresiz oldu;
O ev barktan vre oldu.
Birini mmin birini kfir eder o;
Eder bu lemi pr amata ve er o.
*********
Yni Cenb- Hakk (c.c) kimi mahlde kfirlik hkm ile kimi mahlden
ise mminlik hkm ile ortaya kmaktadr.
*********
Meyhneyi duda mahmr kld;
Yana mescidleri pr-nr kld.
Btn fiillerim ondandr kolaylaan;
Ki oldu kfir nefsten kurtulan.
Gnlmde ilmimden olmutu davya kalkan;
O kibir ve gurur ve telbise mekn.
O put zhir olunca bir seher vakti;
Beni kld gaflet uykusundan ber.
Yznden cn halveti oldu ren;
Beni ben onda grdm ki kimim ben.
O dilberin yzn grnce birden;
Bu cna dt bir ah hem teden.
*********
Gerek varln grnce ben bunlar daha nce niye dnmedim diye bir
ah kt.
*********
980. Dedi o an ki ey hilebaz ikiyzl;
Bir nm ve nmus ile geirdin mrn.
Bu zhd ve ilim ve kibri gr ki ey hm;
Seni mahrum kld hep bu evhm.

145
Cemline bakmak yarm bir sat;
Bu efdal eylesen bin yl ibdat.
*********
Kii ilh vechi yni varlnn hakkatini yarm dakika dahi idrk etmi
olsa bu binlerce yl yaplan ibdetten daha hayrl bir eydir.
*********
O lemi ssleyen cemli ksaca;
Beni o an gsterdi batan ayaa.
Siyah kld utan cn yzm;
Grnce boa geen gnleri ve mrm.
O ay kendini grnce gne gibi;
Bu cnmdan o anda kestim mdi.
Bana sundu o anda kadehi cnn;
O mey oldu gnlde te saan.
Dedi yine renksiz ve kokusuz meyden;
Naklar yka varlk levhinden.

ip kldm nazar pk arba;
Akl sr ermez oldum dp topraa.
Fakat imdi ne benim ne deilim;
Ne aykm ne mahmrum ne mestim.
*********
nk kendi varl kalmamtr artk, bu durumda ne akl vardr ne
mahmurluu.
*********
990. Gh zlf gibi gnlm pern;
Gh gz gibi mest ve coan.
O benlikten gh klhandaym ben;
Cemliyle gh gl-endeyim ben.
*********
Benlikten klhanda yni ateteyim derken kendi beeriyetime dndm
zaman ate ierisine giriyorum ancak Onun varlna geince gl bahesinden
oluyorum.
*********

Kitbn Sonu
O glenden edince bir koku ibrz;
Dedim ki ismi olsun Glen-i Rz.
146
Ald gnl srlarndan onda gller;
Baknca grmemitir basretler.
Nergis gzleri onda hepsi gren;
Susan dilleri onda hepsi syleyen.
O gnl gzyle bunlar bir bir dn;
Ki kalksn ortadan phe duyuun.
Saf vermez gnle kys fikri;
Huddan iste Hakk-ins kalbi.
Btn nkil ve idrk edilebilir hkikatler;
Sfilemi ilim olan bundadr incelikler.
Sakn gstermesin hor inkr gznden;
Gznde inkr edilen gller olur diken.
Maksat bu ki Gleni ettim icd;
Beni rahmetle gnl ehli etsin yd.
1000. Benim admla sonlansn bu Gl-en;
lh sonumu Mahmd kl sen.


28.Kasm.1986 Cuma gn akam, Fndkzade

Glen-i Rz kitab ve zet erhi bitmi oldu.

Allah cmlemizi bu kitaptan faydalananlarn zmresinden eylesin! O
yaayanlar ile birlikte bizi de bu hakkatleri yaayanlardan eylesin! nallah
burada belirtilen hususlar gerei ile anlamaya alalm. Gnl isterdi ki,
satr satr erh olsun ancak fazla vaktim olmadndan, yapld sohbet
ekliyle ve baz ilveler yaparak hamdolsun bylece neticelenmi oldu.
Rabbmza krederiz. (Heze min fazl Rabbi)


KAYNAKA


1. KRN VE HADS :
2. VEHB : Hakkn hibe yoluyla verdii ilim.
3. KESB : allarak kazanlan ilim.
4. NAKL : Muhtelif eserlerden, Mesnevii erif,
nsn- Kmil, Fussul Hikem ve
sohbetlemizden mahede ile toplanan ilim.

DAHA EVVELCE IKAN KTAPLARIMIZ


(Gnlden Esintiler)
147
1. Necdet Divan:
2. Hacc Divan:
3. rfan Mektebi, Hakk Yolunun Seyr defteri:
4. Lbbl Lbb zn z,(Osmanlcadan eviri):
5. Salt- Namaz ve Ezan- muhammedide Baz
hakikatler: ngilizce, spanyolca
6. slmda Mbarek Geceler, bayramlar ve
Hakikatleri:
7. slm, mn, hsn, kn, (Cibril Hadsi):
8. Tuhfetul Ukiyye, (Osmanlcadan eviri):
9. Sre-i Rahmn ve Rahmniyyet:
10. Kelime-i Tevhid, deiik ynleriyle:
11. Vhy ve Cebril:
12. Terzi Baba (1) ve Necm Sresi:
13. (13) On ve Hakikat-i lhiyye:
14. rfan mektebi, Hakk yolunun seyr defteri ve erhi
15. 6 Pey- (1) Hz. dem Safiyyullah (a.s.)
16. Divn (3)
17. Kevkeb. Kayan yldzlar.
18. Peygamberimizi rya-da grmek.
19. Sre-i Feth ve fethin hakikat-i.
20. Terzi Baba Umre (2009)
21. 6 Pey-(2) Hz. Nh Neciyyullah: (a.s.)
22. Sre-i Ysuf ve dervilik:
23. Demez dosyas:
24. 6 Pey-(3) Hz. brhm Hallllah: (a.s.)
25. Kle ve incir dosyas:
26. Bir zuhrtn dndrdkleri:
27. Gen ve elmas dosyas:
28. Krnda Tesbh ve Zikr:
29. Karnca, Neml Sresi:
30. Meryem Sresi:
31. Kehf Sresi:
32. stiare dosyas:
33. Terzi Baba Umre dosyas: (2010)
34. Bakara dosyas:
35. Ftiha Sresi:
36. Bakara Sresi:
37. Necm Sresi:
148
38. sr Sresi:
39. Terzi Baba: (2)
40. l-i mrn Sresi:
41. nci tezgh:
42. 4-Nis Sresi:
43. 5-Mide Sresi:
44. 7-Araf Sresi:
45. 14-brhm Sresi:
46. ngilizce, Salt-Namaz:
47. spanyolca, Salt-Namaz:
48. Franszca rfan mektebi:
49. 36-Ysn, Sresi:
50. 76-nsn, Sresi:
51. 81-Tekvir, Sresi:
52. 89-Fecr, Sresi:
53. Hazmi Tura:
54. 95-Tn, Sresi:
55. 28- Kasas, Sresi:
56. rfan-Mek-er-Franszca-Baba:
57. 20-T H Sresi:
58. Mirat-l-rfan-ve-erhi:
59. 6 Pey-(4) Hz. Ms Kellmullah: (a.s.)
60. 6 Pey-(5) Hz. s Rhullah: (a.s.)
61. 6 Pey-(6) Hz. Muhammed: (s.a.v.)
61. Bir ressam hikyesi:
63. nci mercan tezgh
64. lm hakknda:
65. Reehattan blmler:
66. Risle-i Gavsiyye:
67. 067-Mlk Sresi:
68. 1-Namaz Srereleri:
69. 2-Namaz Srereleri:
70. Yahova ahitleri:
71. M-Geceler-Fran-les-nuits:
72. man bahsi:
73. Cell ve kram:
74. 2012 Umre dosyas:
75. Glen-i Rz erhi:
76. Makaleler. Ak yolu:
149
Mektuplar ve zuhuratlar serisi:
81- 12- Terzi Baba-(1)
82- 39- Terzi Baba-(2)
-----------------------------
Terzi Baba nternet dosyalar-
-----------------------------
83-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-3-
84-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-4-
85-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-5-
86-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-6-
87-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-7-
88-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-8-
89-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-9-
90-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-10-
91-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-11-
92-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-12-
93-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-13-
94-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-14-
95-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-15-
96-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-16-
97-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar-17-
98-Terzi-Baba-Mek-ve-zu-Ke-Kara-bi-dosyas-18-
99-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar -19-
100-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar -20-
101-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar -21-
102-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar -22-
103-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar -23-
104-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar -24-
105-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar -25-
106-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar -26-
107-Terzi-Baba-Mektuplar ve zuhuratlar -27-
*********

NECDET ARDI

Bro : Erturul mah.
Hseyin Pehlivan caddesi no. 29/4
Servet Apt.
59 100 Tekirda.
150

Ev : 100 yl Mahallesi uur Mumcu Cad.
Ata Kent sitesi A Blok kat 3 D. 13.
59 100 Tekirda


Tel (ev) : (0282) 261 43 18
Cep : (0533) 774 39 37

Veb sayfas: Amerika: <http:// necdetardic. org/

Veb sayfas: Amerika: <www.necdetardic.info>

Veb sayfas: Almanya: <www.terzibaba.com>

Radyo adresi (form): <terzibaba13.org/radyo.html>
nternet, MSN Adresi:
Necdet Ard <terzibaba13@hotmail.com
*********