Siyasal İslam’ın Türkiye’deki Evrimi

Barış Çetin
ODTÜ-ADT
Makine Mühendisi
2003 Mezunu

Bu araştırmanın yapılmasındaki temel amaç, ülkemizde bir kısım aydın tarafından ileri sürülen
“ Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan beri süregelen bazı hayali korkuları ( büyük ölçüde siyasal
İslam kastediliyor) olduğu ve Türkiye’nin çağdaşlaşmasının yegane yolunun bu saplantıların bir
kenara atılmasından geçtiği” görüşünün incelenmesidir. Gerçekten Atatürkçü çevreler hayali
canavarlarla mı savaşmaktadırlar yoksa tam aksine bu iddianın sahipleri mi tarihi bir yanılgı
içindedirler? Bu noktayı aydınlatmak istiyoruz.

Bu araştırmada öncelikle Soğuk Savaş dönemi ve bu dönemin ülkemize dayattığı kalıplar

incelenecek daha sonra ülkemizde siyasal İslam kavramı teorik bir bakışla özetlendikten sonra son
olarak da varolan tehdidin boyutlarını kanıtlayabilmek için ülkemiz yakın tarihinden somut belgeler
sunulacaktır.

düşün grubu olarak, 21. yy’da dünyanın ve Türkiye’nin gideceği yönü kavrayabilmek,
dünyamızın içinde bulunduğu baş döndürücü bilişim devrimi sürecini anlayabilmek için Soğuk Savaş
döneminin düşünce kalıplarından ve terminolojisinden uzak durmamız gerektiğini defalarca dile
getirdik. Fakat, bu yazının konusu olan siyasal İslam’ı anlayabilmek için Soğuk Savaş yıllarını ve
ülkemizin Soğuk Savaş süreci içindeki konumu göz ardı etmememiz gerekir. Bu nedenle çok önemli
bulduğumuz bu dönemi ve sonuçlarını özetlemek zorunluluğundayız.

Soğuk Savaş
Bilindiği gibi II. Dünya Savaşı henüz bitmemişken ABD, İngiltere ve SSCB bloğu (Büyük
Üçlü) savaş sonrası dönemin kurgulanması çalışmalarına başlamışlardır. 1942 San Francisco
Konferansı ile Birleşmiş Milletler örgütü yine aynı yılda Bretton Woods Konferansı ile IMF ve Dünya
Bankası örgütü oluşturulmuştur..

Savaş sonrası dünya düzenini görüşmek üzere toplanan 1943 Tahran ve 1945 Yalta
konferansları da oldukça önemlidir. Fakat 1945 yılında bu güçlü işbirliği yavaş yavaş zedelenmeye
başlamıştır. ABD ve müttefiklerinin bir tehlike olarak görmediği SSCB’nin (hatta bu nedenle
kendisine Güvenlik Konseyinde daimi üyelik verilmiştir) üzerindeki algılamalar ciddi şekilde
değişmiştir. Bu değişimde 1945 temmuzunda düzenlenen Potsdam Konferansı oldukça kritik bir
öneme sahiptir. “Doğu ile Batı arasındaki çekişme (non-cooperation), Churchill tarafından Truman’a
12 Mayıs 1945’te gönderilen özel telgrafta “Demir Perde” olarak tanımlanmıştır.”1 Bu değişimin diğer
bir kanıtı olması açısından: “Riga’daki Amerikan Elçiliği’nde diplomat olan Kennan* tüm bu korkuyu,
Bolşevikleri askeri güçlerini arttırmak için ülkesini zorlayan acımasız ve kanlı Rus liderlerinin en
sonuncusu olarak nitelediği, şubat 1946’daki “Long Telegram” ında açıklamıştır.”2 Son olarak 1947-
48 döneminde Doğu Avrupa’da gerçekleştirilen genel seçimlerde hep Sovyet Rusya yanlısı partilerin
başarılı olmasıyla iki büyük güç SSCB ve ABD karşı karşıya gelecek ve artık Soğuk Savaş
başlayacaktır.

Çevreleme Politikası (Containment Policy)

*
George KENNAN, ABD dışişlerindeki en önemli Sovyet uzmanlarından
 Soğuk savaş psikolojisinin dünyaya hakim olmasıyla birlikte ülkeler kendilerine bir taraf
seçmek zorunda kaldılar. Özellikle üçüncü dünyanın 1945’lerden itibaren yaşamaya başladığı
bağımsızlaşma süreci (dekolonizasyon) Doğu ve Batı bloklarının yakından takip ettiği bir olgu haline
gelmiştir. Bu yeni bağımsızlaşmış ülkeleri her iki blokta kendi tarafına çekmek istemiştir. Bunu
sağlamanın en kolay yolu olarak da bu ülkelere hatırı sayılır miktarlarda maddi destek sağlaması yolu
seçilmiştir.
Bu pozisyonda Batı Bloğu’nun güttüğü çevreleme politikasındaki amaçları: “ Sovyetleri
pazarlıkta köşeye sıkıştıracak direnç noktaları yaratmaktı. Sovyet liderlerinin, alternatif politikaların
yararsızlığı görüldüğünde barışçı politikalar izleme kapasitesine sahip olduklarına önemli ve
destekleyici delillerle inandılar bu çevreleme politikasının tamamen saldırgan olmayan, vurgulanan
umuduydu ve bu umut sözü edilen politikanın yerleşme olasılığındaki inanca dayanıyordu.”3

G. Kennan’ın bu politikaya bakışı biraz daha farlıdır. Kennan için: “Endüstri güç için anahtar
bileşendi. (endüstri gücün hammaddesiydi.) Ve ABD endüstri merkezlerinin çoğunu kontrol ediyordu.
Dünyada beş tane merkez vardı, bunlar; Birleşik Devletler, İngiltere, Batı Almanya, Japonya ve
Sovyetler Birliğiydi. Birleşik devletler ve gelecekteki müttefikleri bunlardan dördüne sahipti ve
Sovyetler tek başınaydı. Çevreleme politikası, Sovyetleri kendi bölgesine hapsetmekti.”4
Şu da vurgulanmalıdır ki; J. Stalin’in güttüğü eş zamanlı dış politika Batı Bloğu’nun işini oldukça
kolaylaştırmaktaydı. “Stalin, Sovyetler Birliği’ni fiziksel ve ideolojik olarak dünyanın geri
kalanlarından izole etti; Ruslar komünist bloğun dışında pek az görülebildi ve çok az sayıdaki
komünist olmayanların ülkeye girişine izin verildi. Resmi politikaya göre bir ülke ya Sovyetlerin
yanındaydı ya da karşısında.”5

Truman Doktrini
Truman Doktrini, Türkiye’nin Soğuk Savaş içindeki konumunu belirleyen en temel gelişme
olması bakımından önemlidir. (Bu doktrin çevreleme politikasının bir parçası olarak düşünülmelidir.)
Bu noktada ayrıntılarına fazla girmeden şu saptama yapılabilir: SSCB ve Türkiye arasında kaynağını
Boğazlar sorunun oluşturduğu bir anlaşmazlık süregelmiştir. Savaş bittikten sonra bu gerilim daha da
artmıştır. “19 mart 1945’te Molotov* Türkiye ve Sovyetler arasında 1925’te imzalanan saldırmazlık
paktının geçersiz olduğunu açıklamıştır.”6

1947’ye geldiğimizde içinde bulunduğu ekonomik zorluklardan ötürü Balkanlarda savaş

sonrasında önemli bir güç olması planlanan İngiltere bölgeden çekilme karar almıştır. (“1946 yılında
İngiltere’nin ödemeler dengesi açığı 380 milyon sterline ulaşmıştır.”7)
Sovyetlerin Balkanlar üzerindeki baskıları ve İngiltere’nin çekilme kararı üzerine ABD Başkanı Harry
Truman kongrede kendi adıyla anılacak doktrini açıklamıştır:” İnanıyorum ki; Birleşik Devletlerin
politikası, silahlanmış azınlıkların baskısına veya dış baskılara direnen özgür insanlara destek vermek
olmalı.

İnanıyorum ki; kendi kaderlerini, kendi yollarıyla belirlemek isteyen insanlara yardım
etmeliyiz.

İnanıyorum ki; yardımlarımız öncelikle ekonomik ve politik istikrarı sağlamak için gerekli
olan finansal yardım şeklinde olmalı.”8

Bu bağlamda “bunun bir başlangıç olduğunun anlaşılması şartıyla Türkiye’ye 150 milyon
dolarlık bir yardım için kongreden istekte bulunmuştur.”9

Bu noktadan sonra rahatlıkla Türkiye Soğuk Savaşta tarafını belli etmiştir denebilir. Ve bu
noktadan sonra bir çok şey ülkemizde eskisi gibi olmayacaktır.

*
Dönemin SSCB Dışişleri bakanı
Modernizasyon Projesi
(Modernizasyon projesi başlı başına bir araştırma konusu olabilecek boyutlarda bir olgudur.
Bulunduğumuz noktada modernizasyon oryantalizm ilişkisine veya modernizasyon ve bağımlılık
(modernization and dependency) kavramına değinilmeyecek ve olgu kısa bir şekilde açıklanmaya
çalışılacaktır.)
Bu proje 1955’lerden başlamak üzere ABD’li bazı bilim adamları tarafından ortaya atılmıştır,
W. Rustow, D. Bell gibi. Hatta W. Rostow’un ülkemize gelip bazı kırsal bölgelerde araştırmalar
yaptığı bilinmektedir. Sözü edilen projenin amacı kendi başlarına kalkınamayacak, çağdaşlaşamayacak
olan üçüncü dünya ülkelerinin bu hedeflere ulaşmasını sağlayıcı programlar oluşturmaktır. Tabi ki;
sağlanacak gelişme Batının çıkarlarına ters düşmemelidir.(Bir örnek vermek gerekirse, sözü edilen
azgelişmiş ülkeler sanayileşirken gelişmiş ülkeler için ulaşılabilir bir pazar olma niteliğini
kaybetmemelidirler.)

Üçüncü dünya üzerindeki algılamaların daha iyi kavranması konusunda W. Rostow’ın “How it
all began?” isimli kitabının ilk sayfasındaki şu tespitin yararlı olabileceğini düşünüyoruz. “Modernite
öncesi (premodern) dünya birçok sebepten dolayı çalışmaya değer. Bunlar merakımızı gidermek,
insanlığın durumu ve yaratıcılığı konusundaki bilgimizi genişletmek, modernleşememiş dünyanın
modern medeniyet ve kültürleri gölgelemesini anlamamıza yardım etmektedir. Bu kitabın amacı, dar
anlamda, modernleşememiş dünyayla başlamanın matematiksel nedeni: bu dünyanın kendi kendine
kalkınmasını gerçekleştirememiş olması. Eğer şu an modern dünyanın aksine hangi faktörlerin
olduğunu veya olmadığını tespit edersek; bu, 18. yüzyılda başlayan kalkınmayı iki yüzyıldır sürdüren
özgün elementleri belirlememize yardımcı olur.” 10

Soğuk Savaşın Türkiye’ye “Armağanları”!

• Türkiye Cumhuriyeti 1947 Truman Doktrini’nin uygulamaya konulması ve 1952 yılında

NATO’ya kabul edilmesiyle tarafını net bir şekilde ortaya koymuştur. Bunun ardından bütün
batı dünyasında olduğu gibi ülkede kirli bir propaganda yürütülecek ve komünizmin panzehiri
olarak kabul edilen (Komünizmin reddettiği iki kavram olan) DİN ve MİLLYETÇİLİK
kavramları ülke içinden ve ülke dışından kışkırtılmaya başlanacaktır. Sözü edilen dönemdeki
hükümetler bu sürece hiçbir müdahale de bulunmadıkları gibi bu süreci hukuka aykırı
olmasına rağmen beslemişlerdir. (Türkiye bu süreçte Özel Harp Dairesi, akıncı gençlik
kampları, ülkücü gençlik kampları gibi yapılanmalarla tanışacaktır.)
• 6 Haziran 1964 tarihli “Johnson Mektubu” şokunun ardından Türkiye; Endonezya, Mısır ve
Hindistan’ın başını çektiği, 1955 Bandung Konferansı ile ortaya çıkan Bağlantısızlar
Hareketi!ni çağrıştıran bir politika gütmüştür. 1963 ve 1964 yıllarında çeşitli diplomatik
yakınlaşmalardan sonra Kasım 1967’de dönemin başbakanı Süleyman Demirel on günlük
resmi bir ziyaret için SSCB’ye gitmiştir. Görüşmelerde şu konuların konuşulduğu
belirtilmiştir: “Hükümet başkanları, Sovyetlerle Türkiye arasında Türkiye’de birçok girişimin
kurulması konusunda kurulan birlikteliğin iki tarafı da tatmin edecek şekilde olduğunu not
ettiler. İki tarafta bu çabaların sürmesi ve bağların kuvvetlendirilmesi konusunda tam
kararlıdırlar.”11 Bu gelişmelerin ardından yukarıda bahsedilen müdahale ve kışkırtma daha da
hız kazanmış ve Türkiye çalkantılı bir döneme sürüklenmiştir.
• Dini duyguların kışkırtılması ve istismarı ile köktencilik hareketlerin ülkemizde tekrardan
canlanmasına yol açmıştır. Planlı olarak uygulanan bu politikanın gölgesinde büyüyen
köktenci İslam anlayışı gün gelmiş yine ABD tarafından uygulanan modernizasyon projesiyle
çatışır duruma gelmiştir. Bu çelişkinin aşılması için hepimizin bugünlerde duymaya alıştığı
“ılımlı İslam” projesi oluşturulmuştur. (Bu kavrama modern İslam adlandırmasını kullanan
çevreler de vardır fakat biz bu tanımlamaya katılmıyoruz.)

Soğuk Savaş sürecinin sonuçları ortaya konulduğunda bu sürecin ne kadar önemli olduğu
konusundaki savımızın daha iyi anlaşıldığı düşüncesindeyiz. Çalışmamızın “Türkiye” başlıklı
bölümde de diğer faktörlere değinilecektir.
Türkiye
Bu bölümde siyasal İslam’ı destekleyen, güçlendiren olaylar ve durumlar incelenecektir.
Fakat, Düşün grubu olarak ilk başta irticanın 1950’li yıllardan sonra ortaya çıkan bir tehdit olduğu
görüşüne katılmadığımızı belirtmek isteriz. Zaten yaklaşık altı yüz yıldır yarı teokratik bir monarşiyle
yönetilmiş bir toplum için bunu söylemek imkansızdır. Siyasal İslam, Türkiye Cumhuriyeti’nin
kuruluşundan beri var olmuştur. Belirli dönemlerde etkinliğini yitirmiş olması ülkemizde dinsel
gericiliğin yol olduğu anlamına gelmez. Somut bir örnek olarak 20 Kasım 1921’de Milli Eğitim
Bakanlığı’na getirilen Mehmet Vehbi Efendi’nin hazırlattığı eğitim programı gösterilebilir. Bu
programa göre: “Okullarda din dersleri artırılacaktır. Sultanilere (örneğin, Galatasaray Lisesi’ne),
idadilere de artık ‘Yeni Medrese’ adı verilecek ve bunlar medreselerle birleştirilecektir. Öğretmen
okulu öğrencileri de bundan böyle sarık saracaklardır. Okullardaki müzik derslerinin adı ‘ilahi’ olarak
değiştirilecek bu derslerde öğrencilere uygun ilahiler öğretilecektir. Resim derslerine de bundan böyle
‘hat’ dersi denilecek ve canlı mahlukların resimlerinin yapılması zinhar yasak edilecektir.”12.
Görüldüğü gibi 1950’yi bir milat olarak kabul etmek pek mümkün değildir.

Soğuk Savaş uygulamaları dışında bu tehdidi besleyen etkenler olarak; siyasetle iç içe girmiş
tarikat yapılanmaları, oy avcılığı için Kemalist Devrimlerden verilen ödünler, 12 mart ve 12 Eylül
müdahalelerinden sonraki süreçte dönemin yönetim kadroları tarafından irticai kesimlere verilen
destekler, İran İslam Cumhuriyeti’nin ülkemize kendi rejimini ithal etme girişimleri, 12 mart ve 12
Eylül müdahalelerinden sonraki süreçte dönemin yönetim kadroları tarafından irticai kesimlere verilen
destekler ve tabiki bu kesimlere çoğu zaman müttefiklerimiz(!) tarafından sağlanan yardımlar
sayılabilir.

“Her ne kadar irtica planları gütmekle suçlanıp 1925’de yasaklamışlarsa da, tarikatlar
Cumhuriyet Türkiye’sinde de varlılarını gizli ve fakat başarılı bir şekilde sürdürmeyi başarmışlardır.”13
Ve tarikatlar Demokrat Parti iktidarıyla (1950) birlikte siyasetin bir unsuru haline gelmeye başlamıştır.
Türkiye bu tarihten sonra oy avcılığı uğruna tarikat şeyhlerinin ellerini öpen politikacılarla tanışmıştır.
Fakat 1950 tarihinden önce diğer bir önemli gelişme de 1947 CHP kurultayında yaşanmıştır.
“CHP’nin 1947’deki Kurultayı’nda laiklik yeniden tanımlanırken “dinin siyasetten ayrılması” hükmü
metinden çıkartılmıştır. Bundan sonra da kavram, yalnızca “din ve devlet işlerinin ayrılması” na
indirgenmiştir. Öte yandan yalnızca devletlerin laik olabileceği, müslüman kişinin laik olamayacağı
öne sürülmüştür.”14

Öte yandan şu da açıklıkla ifade edilmelidir ki; 12 Mart ve 12 Eylül yönetimleri sol ideolojiye
karşı İslam’ı kullanmışlardır. Bu dönemlerde muhafazakar bir İslam anlayışı ortaya çıkarılmaya
çalışılmıştır. “Eylül 1980 askeri darbesinden sonra generallerin dine karşı tutumu belirsizdir, bir
yandan İslamcı radikalizme karşı çıkmışlardır; bir yandan da dinsel aktiviteleri teşvik etmişlerdir. Her
ne kadar irtica, darbenin nedenlerinden biri idiyse de ironik olarak İslamı tanıyan ve devlet
ideolojisinin parçası olarak benimseyen yine darbeyi yapan generallerdi.”15

1979 İran İslam Devrimi’ni de ülkemiz için önemli bir olaydır. İran bu devrimden sonra açıkça
ülkemizdeki irticai örgütlere destek vermiştir. Hatta bazı terör örgütü liderlerinin bizzat İran istihbaratı
tarafından eğitildiği resmi kayıtlara da geçmiştir. İran İslam Cumhuriyeti’nin özellikle ülkemizdeki
Hizbullah örgütü ile sıkı ilişkileri olduğu bilinmektedir.

Son olarak da batılı dostlarımızın şeriat özlemcilerine önemli derecede destek verdikleri
açıktır. Özellikle ABD yönetimi Ilımlı İslam’ın Türkiye için en doğru yol olduğu görüşünü defalarca
dile getirmiştir. Alman yönetiminin Milli Görüş, Karases gibi gerici örgütlere sağladığı destek gözler
önündedir.

Gelinen Nokta
 • Siyasal İslam temeline dayanan örgütler siyasi arenada hala önemli bir yere sahiptirler.
• Tarikatlar hiç küçümsenemeyecek oranda güçlü ve politika ile bağlantılıdırlar. 1980
sonrasında ekonomik alandaki kontrolsüzlüğün getirdiği boşluklardan gayet iyi yararlanmışlar
ve kayda değer bir finansal güce ulaşmışlardır.
• ABD tarafından desteklenen ılımlı İslam projesinin uygulayıcısı Fethullah Gülen cemaati
arkasındaki büyük gücün sayesinde devlet kadrolarında önemli mevkileri kontrolü altında
tutmaktadır. Bu cemaat özellikle Türk Silahlı Kuvvetleri’ne sızma çabası içindedir.
• Hizbullah, İBDA-C, Hizbul Tahrir gibi terrör örgütleri rejim açısından ciddi tehdit olma
özelliklerini sürdürüyorlardır.
• 1947’den başlamak üzere Kemalist eğitim sistemine karşı bilinçli olarak geçekleştirilen
müdahalelerle bugün eğitimin laik kimliği oldukça zedelenmiştir. İdeolojik gerekçelerle imam
hatip okullarının sayısı arttırılmış adeta Öğretim Birliği yok edilmiştir.( Ayrıntılı rakamlar için
tabloyu inceleyebilirsiniz.)

Belgeler
Bu bölümde öne sürdüğümüz savların dayanakları ortaya konulacatır. Mümkün olduğu kadar
sadece belgelere yer verilecek ve öznel değerlendirmeler yapılmayacaktır. Çünkü elde edilen
bulguların herhangi bir yoruma gerek bırakmayacak kadar açık olduğu düşüncesindeyiz. (Tahmin
edilebileceği gibi bu yazının kağıda dökülmesi sürecinde elde edilen belgeleri kısıtlamamız gerekti.
Daha ayrıntılı bilgi için kaynakçada adı geçen kitaplar tümüyle gözden geçirilebilir. Alıntılar
kaynaklardan aynen aktarılmış var olan anlatım bozuklukları dahi değiştirilmemiştir.)

Milli Görüşçülerin Açıklamaları

1- “Erbakan ‘MNP’nin herkesin anladığı bir manada bir parti olmadığını, teşkilatlanmak ve
maksatlara ulaşabilmek için amacı ile parti adını aldıklarını, kanuni mecburiyetle parti adı
altında toplandıklarını fakat hakikata parti olmadıklarını, Avrupa ve Avrupalılığın
Batılılık, Avrupalılığın taharet dahi bilmeyen hippiler olduğunu, elli yıllık batıl devreden
kurtulup bin yıllık hakka teslimiyet devrine geçeceklerini’ belirtiyordu. (19 Eylül 1970
Bafra Cumhuriyet Meydanı)”16
2- “31 Ekim 1971 günü Samsun İl Kongresi’nde (N. Erbakan), Milli Nizam’dan başka
zihniyete hizmet etmenin Yahudi askerliği olduğunu, Türkiye’de manevi harpte hak
cephesinin bir batıl cephesinin 72 fırka olduğunu, tek hak cephesinin MNP olduğunu
belirtmişti”17
3- “N. Erbakan: Çok aziz ve muhterem Urfalı kardeşlerim imam hatip okulları biz iktidara
geldiğimiz zaman orta kısımları kapatılmış, lise kısımları kapatılmak üzereydi. Elinde dini
kitap olan, okuyan, alınıp hapse atılıyordu. Beraberce dua ettin diye insanlar ağır ceza
mahkemelerine sevk ediliyorlardı. MSP’ye oy vermek demek ‘biz din düşmanlığı
istemiyoruz’ demektir. ‘Biz insan haklarına saygı istiyoruz demektir’ her izanlı insan Milli
Selamet’e oyunu bir tane fazla arttırmasını en mukaddes vazife bilir, aksi takdirde Allah
vermesin, EĞER MİLLİ SELAMET’TE BİR ZAYIFLAMA OLURSA BU CAMİLERİ
TEKRAR AHIR YAPARLAR, ALLAH VERMESİN HAYVAN DEPOSU YAPARLAR.
( 4 Aralık 1977 Şanlıurfa)”18
4- “N. Erbakan: Sen RP’ye hizmet etmezsen hiçbir ibadetin kabul olmaz. Çünkü başka türlü
müslümanlık olmaz. Başka kurtuluşun yok. Bütün gücünle Refah ordusunun büyümesi
için çalışacaksın. Refah Partisi için çalışmazsan patates dinindensin. BU PARTİ İSLAMİ
CİHAD ORDUSUDUR. (13 Ocak 1991 Sivas)”19
5- “8 Mayıs 1997 günü Refah Partisi Şanlıurfa Milletvekili İbrahim Halil Çelik, Meclis
kulisinde; “Refah Partisi iktidarında imam hatipleri kapatmaya kalkarsanız kan dökülür,
Cezayir’den beter olur. Ben de kan dökülmesini istiyorum. Demokrasi böyle gelecek.
Fıstık gibi olacak. Ordu, 3500 PKK’lı ile başedemedi. Altı milyon İslamcıyla nasıl
başedecek? Rüzgara karşı işerlerse yüzlerine gelir. Bana vurana ben de vururum. Ben
sapına kadar şeriatçıyım. Şeriatın gelmesini istiyorum” demiştir.”20
 6- “Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Şükrü Karatepe, 10 Kasım 1996 günü Atatürk’ün
hatırasını anmak için yapılan törenden sonra; ‘Hakim güçler ‘ya bizim gibi yaşarsınız, ya
da her türlü fitneyi, fesadı içinize sokarız’ diyorlar. Bu yüzden de Refah Partili bakanlar
kendi dünya görüşlerini bakanlıklarına yansıtamıyorlar. Bu sabah ben de , resmi görevim,
sıfatım nedeniyle bir törene katıldım. Süslü püslü görünüşüme bakıp da laik olduğumu
sakın sanmayın. İnancımıza saygı duyulmadığı, sövüldüğü bir dönemde, içim kan
ağlayarak, bugünkü törenlerde katıldım. Belki Başbakanın, bakanların, milletvekillerinin
bazı mecburiyetleri vardır. Ancak sizin hiçbir mecburiyetiniz yok. Bu düzen değişmeli.
Bekledik, biraz daha bekleyeceğiz. Gün ola, harman ola, Müslümanlar içlerindeki hırsı,
kini, nefreti eksik etmesin’ demiştir”21
7- “Şevket Kazan, Ocak 1993’te Bayrampaşa Cezaevi’nde yatmakta olan İBDA-C
üyelerinden Kazım Albayrak’a bir telgraf gönderdi:
“İstanbul Milletvekili avukat Ali Oğuz bugün ziyaretinize gelecektir. Sizleri dinleyecek ve
haklarınızın korunması için gerekli girişimleri yapacaktır. Geçmiş olsun dileklerimi iletir,
selam ve sevgilerimi sunarım.
Şevket Kazan
Refah Partisi Grup Başkanvekili
Kocaeli Milletvekili”22
8- “İslamcı hareketin Lübnan’daki önde gelen liderlerinden Hüseyin Musevi, 14 Kasım
1985’te şöyle diyordu: Biz düşman bizi tanısın ve bazı şeyler versin diye savaşmıyoruz.
Düşmanı yok etmek için savaşıyoruz.”23
9- “Şu sözler, Davos’ta İran Dışişleri Bakan Vekili Mohammad Jaraf Zarif’e ait: İran’a
İslami düzen ihtilalle gelmişti, Türkiye’ye de seçim sandığıyla geliyor...Refah’ın programı
bizimkinden daha köktencidir.”24

Fethullah Gülen’in Misyonu

10- Clinton Endonezya’da bir camiyi ziyaretinden sonra şu açıklamayı yapmıştır: ”Batı
dünyası ile İslam arasında bir barış ve diyalog kurulmasına engel olan şey, bir kanal
eksikliğidir. İslam dünyasının bir başı (halifesi) yok. Hıristiyanlığın Papalık gibi bir
kuruluşu var. (...) İslam dininin gerçek lideri (halifesi) olsa onu çağırır diyalog
başlatırdık.”25 ABD başkanı B. Clinton’un bu açıklamasından dört yıl sonra 9 Şubat
1998’de F. Gülen Vatikan’da papa ile görüşecektir.
11- “Devlet Fethullah Hoca ile kolkola. Diyanet İşleri Başbakanı, Papa ile görüşebilmek için
üç yıldır bekliyor. Ama devlet Hoca-Papa görüşmesinde başrolde. Dışişleri, Roma’da
Hoca’ya “devlet büyüğü” muamelesi yapıyor.”26
12- F. Gülen’e ABD tarafından sağlanan bu desteğin tek taraflı olmadığı açıktır. F.
Gülen:“Dünyanın hali hazır durumuyla, şu çerçevesiyle, Amerika da şu andaki konum ve
gücüyle bütün dünyada kumanda edebilir bütün dünyada yapılacak işleri, buradan idare
edilebilir ve hatta denilebilir ki, şöyle veya böyle Amerika ile dostça geçinmeden,
Amerikalılar istemezlerse, kimseye dünyanın değişik yerlerinde hiçbir iş yaptırmazlar”27
13- “1970’li yıllarda Fethullah Gülen, Darvinizm’e ve evrime karşı konferanslar vererek
yoğun bir proraganda etkinliğine girmiştir. Bu konferanslara ait kasetlerde Fethullah
Gülen, bütün kutsal kitapların evrimin olmadığını belgelediğini söyleyerek şöyle
demektedir: ... liselerde okutulacak biyoloji kitaplarının, biyokimya kitaplarının, Allah’ın
adıyla bizim adamlarımız, dinimize, kökenimize inanmış, bağlı kimseler hazırlasınlar...”28

Fethullah Gülen ve Örgütü

14- “Fethullah Gülen: Adliyede, Mülkiyede veya başka bir hayati müessesede bizim
arkadaşlarımızın mevcudiyeti, öyle ferdi mecburiyetler şeklinde ele alınıp öyle
değerlendirilmemelidir. Yani bunlar gelecek adına bizim o ünitelerde
garantimizdir....Anayasal müesseselerdeki kuvveti cephenize çekmeden her adım erken.
Kirama ereceğiniz ana kadar dünyayı sırtınıza alıp, taşıyabilecek güce ulaşacak ana kadar,
 o kuvveti temsil edeceğiniz şeyler elinizde olacağına ana kadar , Türkiye’deki devlet
yapısı ölçüsüne göre bütün anayasal müesseselerdeki kuvveti cephenize çekeceğiniz ana
kadar her adım erken sayılır.”29
15- “Jandarma Genel Komutanlığının Hizbullah Terör Örgütü ve Diğer İrticai Faaliyetler adlı
raporundan, Fethullah Gülen’le ilgili bir bölüm aşağıya aynen alınmıştır: Unutulmamalı ki
F. Gülen’in nihai hedefi ve rüyası, Türkiye liderliğinde İslam Birliği ve tanrının sözünü
topluma egemen almasını sağlamaktır.
(....)Harp okullarına ve askeri liselere sokulacak çocuklar gizlilik içerisinde eğitilir. Bu
çocuklar özel evlere giderler. Cemaat içindeki sorumlular dışında inanlar bu evlerin ne
yaptığını bilmezler. Çünkü cemaatın örgütlenemediği tek kurum askeriyedir. Son olarak
İzmir Maltepe Askeri Lisesinden 3, Balıkesir Astsubay Okulundan 2 öğrencinin Işık
evlerinde Nur eğitimi aldıkları, okulda dikkat çekmemek için abdest yerine
teyemmüm etmeleri, namazı gözle kılmaları, oruç tutmamaları, konusunda talimat
aldıkları okul bitene kadar kendilerinden bir şey beklenmediği tespit edilmiştir.”30
16- “Fethullahçı olarak bilinen yurt içinde 103 okul, 460 dershane, 500 yurt; Orta Asaya
cumhuriyetlerinde 126 lise, Azerbaycan, Moğolistan, Gürcistan, Kazakistan, Dağıstan ve
Türkmenistan’da birer üniversite bulunmaktadır”31
17- “1992 tarihinde, Emniyet içindeki, Gülen örgütlenmesinin genel görüntüsünü sergileyen
yazı aynen şöyle: Türkiye Cumhuriyeti anayasasının demokratik, laik ve sosyal bir hukuk
devleti niteliklerini değiştirerek yerine şeriat düzenini getirmeyi amaçlayan, illegal
“Fethullah Hoca’nın Talebeleri” adlı örgütün, tüm Türkiye genelinde olduğu gibi,
teşkilatımız içinde de örgütlendiği, özellikle hareket noktası olarak seçtiği Polis Kolejleri,
Pois akademisi ve Polis okulları içindeki faaliyetlerini, Teftiş Kurulu’ndan gelen yazıya
bağlı olarak askıya aldıkları, buna rağmen sempatizan kadroları ile bağlarını
zayıflatmamak için toplantı ve çalışmalarını yoğun olarak sürdürdükleri ve illegaliteye son
derece bağlı kaldıkları gözlenmiştir. Elde edilen bilgiler doğrultusunun yapılan takip-
tarassut ve tahkikatlarda, Ankara Polis Koleji öğrencilerinin yüzde 50’sine yakın bir
kesimi ile çeşitli şekillerde temas kuran örgüt elemanları, kendilerine yakın olanlar
üzerindeki ajitasyon çalışmalarını sistemli olarak yürütmektedirler.”32

Rabıta ve Bağlantıları
18- “1982 yılından 1984 yılına kadar, Diyanet İşleri Başkanlığı eliyle yurt dışına atanan
imamların aylıkları “Rabıta Örgütü”nce ödenmiş. Ne yazık ne acı ki böyle olmuş.
Koskoca Türkiye Cumhuriyeti, yurt dışında görevlendirdiği imamlara para bulamamış da
bu parayı bir şeriat örgütü olan “Rabıtat-al-alam al-İslami”ye ödetmiş. Atatürk hakkında
hakaret dolusu “Sanem adam – Put Adam” kitabını basan ve dağıtan bu şeriat örgütüne”33
19- “3-14 Mart 1976 tarihleri arasında Pakistan’ın Hevalpini, İslamabad, Azad Kesmir,
Peşaver ve Karaçi şehirlerinde toplanan “Uluslar arası Seerat Kongresi”nin öncülüğünü
yine “Rabıta Örgütü” yapmaktaydı”34
20- “Kongre sonunda şu kararlar kabul ediliyordu:
- Kongreye katılan taraflar, İslami öğretiyi ilkokullardan üniversite seviyesine kadar ders
olarak okutmalıdırlar.
- Arapça öğrenimi, bilhassa Arapçacın ana lisan olmadığı ülkelerde mecburi olmalıdır.
- Kutsal Kur’an’ın asgari beş bölümünün ezberlenmesi ilköğretim süresince ve bütün
ülkelerde mecburi olmalıdır.
- Kur’an-ı Kerim’in tamamının öğretilmesi ortaöğretimde zorunlu olmalıdır.
- Bütün İslam ülkelerinde azami sayıda İslam öğretileri enstitüleri kurulmalı ve enstitüler
İslami çalışmalar yapmalıdırlar.
- İslamın önemli emir ve öğütleri takrir şeklinde kaydedilerek her türlü vasıta ile
yayımlanması tavsiye edilir.
- İslami ahlak ve değerlerin propagandasınına özel bir dikkat sarfedilmelidir.
- İslam ülkelerindeki anayasal müesseseler İslami esaslara uydurulmalı ve Arapça halka
indirilmelidir.
- İslami olmayan kanunlar kaldırılmalı ve şeriata uygun kanunlar güçlendirilmelidir.
 - Bütün daire ve işyerlerinde anlaşma ve nizamlar dua ile birlikte takdim edilmeli ve bu
yerlerde bir imam bulunmalı ve mescit açılmalıdır.
- Dünyadaki kadınlar İslami yasaklara uymalıdır
- Tamamen şeriata dayalı modern İslam devleti kurabilmek için gerekli girişimlerde
bulunulmalıdır.
- İslam Birliği’nin yeniden kurulması ve daha sonra da bütün Müslüman devletlerin
birbirini izleyerek birer “İslam Devleti” olduklarını ilan etmeleri ve bir federasyon teşkil
ederek halifeliği ortaklaşa yürütmeleri.
Demirel hükümetinin MSP’li Devlet Bakanı Hasan Aksay’ın bu “şeriat toplantısı”na
katılması o günlerde bir tartışma konusu olmuş, Cumhuriyet Başsavcılığı MSP hakkında
bir soruşturma açmış, ancak konu daha sonra unutulmuştu”35
21- “Rabıta ile 12 Eylül ilişkisini dönemin Emniyet Müdürü Mustafa Yiğit Nokta dergisine
(29.7.1990) şöyle anlatıyordu: ABD komünizm düşmanı olan her akımı destekler. Bu
konuda tarikatların kullanılması ko0nusunda en büyük yardımcısı da Suudi Arabistan’dı.
Türkiye’yi komünizmden kurtarmanın yolunun dine yönelme olduğunun düşünüldüğü ve
bu şekilde tedbirler alındığını bizzat Kenan Evren tarafından ifade edilmiştir. İfade
etmedikleri, bu telkini Konsey döneminde İstanbul’a gelen Amerikalıların bir toplantıda
yaptığı ve bu önerinin Konsey tarafından benimsendiğidir. Aynı zamanda Batı karşıtı
Humeyniciliğe karşı da öteki dinci akımların desteklenmesine karar verildi. ABD tıpkı
komünizme karşı ittifaklar aradığı gibi İran’a karşı da ittifak arayışına girdi. Bu nedenle
Türkiye’deki tarikatlara çok destek veriliyor. Bunun için Rabıta kullanıyor.”36
22- “Rabıta’nın Türkiye’de işbirliği içinde bulunduğu kuruluşlardan İstanbul Üniversitesi
İslam Araştırmaları Enstitüsü’nün de “hamiler listesi”nde yer aldığı kitapta “Mustafa
Kemal Paşa’nın İslam’a yönelik en erken ve en zarar verici saldırılarından öncüsü olduğu”
ileri sürüldü”37
23- “Rabıta’nın ekonomik kaynağı olan Suudi-ABD ortak petrol şirketi Aramco, İslam
ülkelerindeki köktendinci her hareketi destekliyordu.”38

Ilımlı İslam Nasihatları

24- “AET Komisyonu Akdeniz Ülkeleri Sorumlusu Claude Cheysson 16 Şubat 1987 tarihinde
Siyasi Komisyon toplantısında, Türkiye’deki İslamcı akımların güçlendiğini belirterek
‘Türkiye de bu akımlara karşı en iyi çözüm laiklik değil, ılımlı bir dini uygulamadır.
Ortadoğu ülkeleri ile iyi ilişkileri bulunan Türkiye bizim için de önemlidir. AET ülkeleri
de Türkiye ile iyi ilişkiler içinde olmalıdır.”39
25- “CIA İstasyon Şefi” Paul Henze’nin –Türkiye ile ilgili- 1993 raporunda şu “sav”lar
savunuluyor: Atatürk ilkeleri “Yeni Dünya Düzeni” ile birlikte ölmüştür. Aydınların
imam-hatip okulları konusundaki endişleri yersizdir. İran ve Arap parası ile desteklenen
köktendincilik Trükiye için ciddi bir tehlike değildir. Nurcular ilericidir, Nakşibendiler
geriye dönük değildir.”40

Almanya ile Bağlantılar

26- “1996 yılı itibariyle; Almanya’daki çeşitli Türk-İslam kuruluşlarına bağlı 2000’in üzerinde
cami ve namaz kılma yerleri bulunan cemiyetler var. Bu camiler Alman dernekler
yasasına göre, dernek adı altında kurulmuş, çok yönlü çalışmaları olan kuruluşlardır.
Örneğin, ibadet yapılan yerler, para toplayan, ticaret yapılan dernekler ve en önemlisi bir
çoğu, önce Türkiye’de sonra dünyada şeriat devletlerinin kurulması için uğraşı veren
örgütlerdir.”41
27- “AMGT’nin üst düzey yöneticilerinden biri ile ikili görüşmemizde (görüşmeyi
gerçekleştiren gazeteci H. Çetinkaya’dır.), ‘Türkiye’de yasalar elvermediği için ‘Adil
Düzen’ diyoruz. Aslında söylemek istediğimiz bu değildir, şeriat düzenidir. Bunu sadece
Türkiye için değil, tüm dünya için savunuyoruz’ diyordu.”42
28- “Alman RTL televizyonu: Almanya köktendinci terör örgütlerinin sığınağıdır.”43
12 Mart ve 12 Eylül’ün Desteği
29- “1960’lı yılların ortalarında İsmet Paşa “irticai gelişmelerden” kaygılıdır. Cumhurbaşkanı
Cevdet Sunay’a Milli Birlik Komitesi üyelerinden Osman Köksal aracılığıyla görüşlerini
iletir. Aldığı yanıt ne yazıktır ki, bugünkü Türkiye’yi anlatmaktadır. Laik okulların anarşi
yuvasına dönüştüğünü belirten Sunay Paşa, “Ülkenin geleceğinin imam hatip okullarından
yetişecek kadrolara teslim edileceğini” söylemektedir”44
30- “Güven Karakaya: Evren sola karşı maalesef dini kullandı... Anayasamızın vicdan ve din
özgürlüğü maddesine aykırı hareket etti.”45

Devletteki Uzantılar
31- “Hürriyet gazetesi, MİT Müsteşarı Teoman Koman’ın hükümete verdiği brifingde, “İrtica,
Emniyet teşkilatını bloke etti. Sızmalar var. Şeriatçı örgütler karakollara kadar sızdılar. Bu
örgütler büyük mali güce kavuştular” dediğini yazıyordu.(1990)”46
32- “NATO Genel Sekreteri Luns Brüksel’de “İrticanın Evren’in yakın çevresine kadar
sızdığını” söylüyordu (1990).”47
33- “Mili Eğitim Bakanlığı Din Öğretim Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan Din
Öğretimi Dergisi’nde yer alan Çanakkale savaşlarıyla ilgili yazıda (yazıyı yazan Dokuz
Eylül Üniversitesi Araştırma Görevlisi Hakkı Yadsıman şu anda Mısır’dadır ve niçin
gittiği ise bilinmemektedir) Atatürk’ten hiç söz edilmemiştir48”
34- “MGK gündeminin ana maddesini Hizbullah terör örgütü oluşturdu. Toplantıda MİT ve
Emniyet'in raporları ele alındı. Örgütün yüzde 80'inin çökertildiği belirtilen raporlara göre,
devlet kadrolarında 150 militan bulunuyor.”49
35- “1985’in ortalarında hükümet binalarının içinde ve parlamentoda mescitler inşa edildi. “50

SONUÇ
Ortaya koyduğumuz bütün görüşlerimiz ve belgeler ışığında tekrar açıklığa kavuşmuştur ki;
irticai oluşumlar ülkemiz için bugün de önemli bir tehdit unsurudur. Günümüzde hala Türkiye’yi bir
şeriat devleti haline getirmek isteyenlerin varlıkları tartışma götürmezdir. Diğer bir değişle iddia
edildiği gibi Atatürkçüler hayali canavarlarla savaşmamaktadırlar.

Fakat trajikomik bir durum olarak belirtmek isteriz ki; ülkemizdeki şeriat özlemcileri art
niyetleri ortaya çıktığında yine Mustafa Kemal’e sığınmaktadırlar. Bir anda Cumhuriyet ve Atatürk
savunucusu kimliğine bürünmektedirler. düşün grubu olarak belirtmek isteriz ki; bu aldatmacalara
kanmayacak ve laik, demokratik Türkiye Cumhuriyeti’nin savunucusu olmaya sonuna kadar devam
edeceğiz.

Açıklamalar

1- Bu yazıda şeriat kavramı dini inançlara göre devlet yönetimi (teokrasi) anlamıyla kullanılmıştır.
2- Kaynakların incelenmesi ve Türkçe’ye çevrilmesi süresince değerli yardımlarını benden
esirgemeyen Kıymet Aktaş’a çok teşekkür ederim.
 Öğretim yılı Açılan okul sayısı Toplam aktif okul sayısı
1951-52 7 7
1953-54 8 15 Tablo:
Açılış
1954-55 1 16
yıllarına
1956-57 1 17 göre imam-
1958-59 2 19 hatip
1962-63 7 26 okulları
1965-66 4 30
1966-67 10 40
1967-68 18 58
1968-69 11 69
1969-70 2 71
1970-71 1 72
1974-75 29 101
1975-76 70 171
1976-77 77 248
1977-78 86 334
1978-79 1 335
1979-80 5 340
1980-81 34 374
1984-85 1 375
1985-86 1 376
1987-88 7 383
1991-92 6 389
1992-93 1 390
1995-96 3 394
1996-97 70 464

Kaynak: SHANKLAND, David, Islam And Society In Turkey, sf. 27

Kaynakça
1- LIGHTBODY, Bradley, The Cold War, sf. 4
2- LIGHTBODY, Bradley, age, sf. 5
3- WARD, Barbara, Policy For The West, sf. 35
4- SPANIER, John, American Foreign Policy Since World War II, sf.29
5- GOLDMAN, I. Marshall, Soviet Foreign Aid Since The Death Of Stalin, sf. 29
6- FONTAINE, Andre, History Of The Cold War From The October Revolution ToThe Korean
War, sf. 288
7- FONTAINE, Andre, age, sf. 324
8- FONTAINE, Andre, age, sf. 292
9- FONTAINE, Andre, age, sf. 293
10- ROSTOW, W., W., How It All Began, sf. 1
 11- YELLON, R., A., Soviet Policy In Developing Countries, edited by DUNCAN, Raymond, sf.
263
12- CEYHUN, Demirtaş, Aydınlarımız ve Laisizm, sf. 87
13- VERGİN, Nur, Din Toplum Ve Siyasal Sistem, sf. 52
14- TURAN, Şerafettin, düşün derrgisi, sayı 11, sf.45
15- LAPIDOT, Anat, Religious Radicalism In The Greater Middle East, edited by Weitzman,
Bruce, Inbar, Efraim, sf.68
16- YALÇIN, Soner, Hangi Erbakan, sf. 69
17- YALÇIN, Soner, age, sf. 70
18- YALÇIN, Soner, age, sf. 164
19- YALÇIN, Soner, age, sf. 293
20- SAVAŞ, Vural, İrtica Ve Bölücülüğe Karşı Militan Demokrasi, sf. 230
21- SAVAŞ, Vural, age, sf. 230
22- POYRAZ, Ergün, MNP’den FP’ye İhanet Belgeleri, sf. 196
23- ÖKE, Mim Kemal, Din Ordu Gerilimi, sf. 22
24- KIŞLALI, Ahmet Taner, Ben Demokrat Değilim, sf. 13
25- IŞIKLI, Alpaslan, Said Nursi Fethullah Gülen Ve Laik Sempatizanları, sf. 8
26- SAVAŞ, Vural, age, sf. 51
27- SAVAŞ, Vural, age, sf. 53
28- KENCE,Aykut, düşün dergisi, 14. sayı, 13
29- KIŞLALI, Ahmet Taner, Ben Demokrat Değilim, sf. 33
30- IŞIKLI, Alpaslan, age, sf. 82
31- DEĞER, M. Emin, Bir Cumhuriyet Düşmanının Portresi, sf. 173
32- KINDIRA, Zübeyir, Fethullah’ın Copları, sf.145
33- MUMCU, Uğur, Rabıta, sf. 173
34- MUMCU, Uğur, age, sf. 174
35- MUMCU, Uğur, age, sf. 174
36- YALÇIN, Soner, age, sf. 358
37- MUMCU, Uğur, age, sf. 303
38- MUMCU, Uğur, age, sf. 164
39- YALÇIN, Soner, age, sf. 303
40- KIŞLALI, Ahmet Taner, age, sf. 81
41- ÇETİNKAYA, Hikmet, İrticanın Kara Yüzü, sf. 20
42- ÇETİNKAYA, Hikmet, age, sf. 30
43- ÇETİNKAYA, Hikmet, age, sf. 152
44- TUŞALP, Erbil, İslam Faşizmi, sf.28
45- KIŞLALI, Ahmet Taner, age, sf. 24
46- TUŞALP, Erbil, age, sf. 49
47- TUŞALP, Erbil, age, sf. 50
48- ÇETİNKAYA, Hikmet, Zambak Sana Da Bulaştı Kan, sf. 67
49- 2 Şubat 2000, Hürriyet gazetesi
50- LAPIDOT, Anat, age, sf.63

* Bu yazı ODTÜ Atatürkçü Düşünce Topluluğu yayın organı düşün dergisinin 16.sayısının
13-22 sayfalarında yayımlanmıştır.