TRKYENN YNETSEL YAPISI

MERKEZ YNETM
I. ANAYASANIN DARE LE LGL HKMLER
II. MERKEZ YNETMN BAKENT RGT
A. CUMHURBAKANI
B. BAKANLAR KURULU
1. Babakan
2. Bakanlar ve Bakanlklar
a. Bakanlar
b. Devlet Bakanlar
c. Bakanlklar
d. Bakanlk Merkez rgt
e. Bakanlk Bnyesindeki Bal ve lgili Kurulular
C. MERKEZDEK YARDIMCI KURULULAR
1. Milli Gvenlik Kurulu
2. Devlet Planlaa !ekilat
3. Dantay
4. "aytay
III. MERKEZ YNETMN TARA RGT /B!"#$!#%$" T&% %'()(
1. l valisine bal il kurulular
2. Kayakaa bal il#e kurulular
3. D$rudan erkeze bal tara kurulular
A. L YNETM
%ali & l Mdrleri & l dare Kurulu
B. L*E YNETM
Kayaka & l#e Mdrleri & l#e dare Kurulu
C. BUCAK YNETM
Bucak Mdr & Bucak Meclisi& Bucak K$isy$nu
' ( '
D. BLGE YNETM
1. Bakanlklara Bal B)lge rgtleneleri
2. *laanst +al B)lge %alilii
3. G,P B)lge Kalkna daresi
4. Kalkna ,-anslar
I+. HZMET YNNDEN YERNDEN YNETM KURULULARI
A. GENEL ,LARAK
B. KAMU KURUMU NTEL-NE SAHP MESLEK KURULULARI
C. KAMU KTSAD TEEBBSLER
+. DENETM
A. SYAS DENETM
1. .asaa *rgannn Denetii
2. .rte *rgannn Denetii
B. DAR DENETM
1. +iyerarik Deneti
2. %esayet Denetii
3. Per/$rans Denetii
C. YARGI DENETM
D. ,MBUDSMAN DENETM
E. YNETMDE A*IKLIK
I. ANAYASANIN DARE LE LGL HKMLER
' 0 '
1. .%/"0" 1()("#(2( 3/ !45 )(6/#!0&0#020
M,DD1 (02. 3 .%/7 !5%5#5& 3/ '8%/3#/%09#/ 10% 1()(".(% 3/ !"5"# .(6/"#/"0%.
darenin kurulu ve g)revleri4 erkezden y)neti ve yerinden y)neti esaslarna dayanr.
Kau tzelkiilii4 ancak kanunla veya kanunun a#k#a verdii yetkiye dayanlarak kurulur.
2. M/%!/6: 0.%/
M,DD1 (05. 3 !rkiye4 erkez6 idare kuruluu bakndan4 c$ra/ya duruuna4 ek$n$ik
artlara ve kau 7izetlerinin gereklerine g)re4 illere8 iller de dier kadeeli b)llere
ayrlr.
llerin 0.%/;0 9/)!0 '/"0&#020 esasna dayanr.
Kau 7izetlerinin g)rlesinde veri ve uyu salaak aacyla4 10%./" <=! 0#0 0<0"/
#" 4/%!/6: 0.%/ )/&!0#)$ !5%5#10#0%. Bu tekilatn g)rev ve yetkileri kanunla dzenlenir.
3. M>##: 0.%/#/%
M,DD1 (09. 3 Ma7all6 idareler8 il4 belediye veya k)y 7alknn a7all6 terek i7tiya#larn
karlaak zere kurulu esaslar kanunla belirtilen ve karar $rganlar4 gene kanunda
g)sterilen4 se#enler tara/ndan se#ilerek $luturulan kau tzelkiileridir.
Ma7all6 idarelerin kurulu ve g)revleri ile yetkileri4 9/%0"./" 98"/)04 0#!/;0"/ uygun $larak
kanunla dzenlenir.
M/%!/6: 0.%/7 4>##: 0.%/#/% (6/%0"./7 4>##: >064/)#/%0" 0.%/"0" 1()("#(2(
0#!/;0"/ 59'5" &/!0#./ 9(%()(#4/;07 !45 '8%/3#/%0"./ 10%#020" ;2#"4;$7 t$:lu
yararnn k$runas ve a7all6 i7tiya#larn gerei gibi karlanas aacyla4 !"5".
1/#0%)0#/" /;; 3/ 5;5##/% .0%/;0"./ 0.%: 3/;9/) 9/)!0;0"/ ;>0?)0%.
Ma7all6 idarelerin belirli kau 7izetlerinin g)rlesi aac ile4 kendi aralarnda Bakanlar
Kurulunun izni ile birlik kuralar4 g)revleri4 yetkileri4 aliye ve k$lluk ileri ve erkez6
idare ile karlkl ba ve ilgileri kanunla dzenlenir. Bu idarelere4 g)revleri ile $rantl gelir
kaynaklar salanr.
3. Y8"/)4/#0!#/%
' 2 '
M,DD1 (0;. 3 Babakanlk4 bakanlklar ve kau tzelkiileri4 kendi g)rev alanlarn
ilgilendiren kanunlarn ve tzklerin uygulanasn salaak zere ve bunlara aykr
$laak artyla4 y)netelikler #karabilirler.
+angi y)neteliklerin <es6 Gazetede yaylanaca kanunda belirtilir.
4. Y%'$ 9=#5
M,DD1 (0=. 3 .%/"0" >/% )(%#( /9#/4 3/ 0&#/4#/%0"/ !%&$ 9%'$ 9=#5 <$!)$%. >1k
7k? (2.@.(AAA';;;5&0 d.B Kau 7izetleri ile ilgili itiyaz artlaa ve
s)zleelerinde bunlardan d$an uyuazlklarn 40##: 3/9 40##/)#/%%;$ )>!04 9=#59#
#)zlesi )ng)rlebilir. Milletleraras ta7kie ancak yabanclk unsuru tayan
uyuazlklar i#in gidilebilir.
Cu7urbakannn tek bana ya:aca ileler ile .ksek ,sker6 DErann kararlar yarg
denetii dndadr.
dar6 ilelere kar a#lacak davalarda sre4 yazl bildiri tari7inden balar.
.arg yetkisi4 idar6 eyle ve ilelerin 7ukuka uygunluunun denetii ile snrldr. .rte
g)revinin kanunlarda g)sterilen ekil ve esaslara uygun $larak yerine getirilesini
kstlayacak4 idar6 eyle ve ile niteliinde veya takdir yetkisini kaldracak bi#ide yarg
karar verileez.
dar6 ilein uygulanas 7alinde tela/isi g# veya ikFnsz zararlarn d$as ve idar6
ilein a#k#a 7ukuka aykr $las artlarnn birlikte ger#ekleesi duruunda gerek#e
g)sterilerek yrtenin durdurulasna karar verilebilir.
Kanun4 $laanst 7allerde4 sky)neti4 se/erberlik ve sava 7alinde ayrca ill6 gvenlik4
kau dzeni4 genel salk nedenleri ile yrtenin durdurulas karar verilesini
snrlayabilir.
dare4 kendi eyle ve ilelerinden d$an zarar )deekle ykldr.
@. K45 >064/)0 '8%/3#0#/%09#/ 0#'0#0 >(!(4#/%
' ; '
M,DD1 (0@. 3 Devletin4 kau iktisad6 teebbsleri ve dier kau tzelkiilerinin genel
idare esaslarna g)re yrtekle ykl $lduklar kau 7izetlerinin gerektirdii asl6 ve
srekli g)revler4 4/45%#% 3/ .02/% !45 '8%/3#0#/%0 eliyle g)rlr.
Meurlarn ve dier kau g)revlilerinin nitelikleri4 atanalar4 g)rev ve yetkileri4 7aklar ve
ykllkleri4 aylk ve )denekleri ve dier )zlk ileri kanunla dzenlenir.
Gst kadee y)neticilerinin yetitirile usul ve esaslar4 kanunla )zel $larak dzenlenir.
A. K"5";56 /40%
M,DD1 (29. B Kau 7izetlerinde 7er7angi bir s/at ve suretle #alakta $lan kise4
stnden ald eri4 y)netelik4 tzk4 kanun veya ,nayasa 7klerine aykr g)rrse4
yerine getirez ve bu aykrl $ eri verene bildirir. ,ncak4 st erinde srar eder ve bu
erini yaz ile yenilerse4 eir yerine getirilir8 bu 7alde4 eri yerine getiren s$rulu $laz.
K$nusu su# tekil eden eir4 7i#bir suretle yerine getirilez8 yerine getiren kise
s$rululuktan kurtulaaz.
,sker6 7izetlerin g)rlesi ve acele 7allerde kau dzeni ve kau gvenliinin k$runas
i#in kanunla g)sterilen istisnalar sakldr.
TZK +E YNETMELKLER
TZK
' = '
Bakanlar Kurulu4 kanunun uygulanasn g)sterek veya erettii ileri belirtek zere4
kanuna aykr $laak zere !GHGK #karabilir.
Tzklerde Usul Ve ekil
!zkler utlaka bir kanuna dayanak z$rundadr
!zk #kara yetkisi bakanlar kuruluna aittir
Btn tzkler resi gazetede yaylanak z$rundadr
!zkler bakanlar kurulu kararnaesi ile yrrle girer
!zkler DantayIn inceleesinden ge#irilek z$rundadr
YNETMELK
.)netelikler4 Babakanlk4 Bakanlklar ve kau tzel kiilerinin kendi g)rev alanlarn
ilgilendiren kanunlarn ve tzklerin uygulanasn salaak zere ve bunlara aykr
$laak k$uluyla #kardklar yazl 7ukuk kurallardr.
Ynetmelik karma Yetkisi: Babakanlk4 Bakanlklar4 Kau tzel kiileri y)netelik
#karabilirler. Kau tzel kiiliine sa7i: $layan kau kurulularnn kendi balarna
y)netelik #kara yetkisi y$ktur. Kau tzel kiilii $layan kau kurulular kendi g)rev
alanlaryla ilgili 7azrladklar y)netelikler bal bulunduklar bakanlklar veya Babakan
tara/ndan #karlaldr. rnein4 kau tzel kiilii $layan Diyanet leri Bakanlnn
7azrlad bir y)netelik4 bu Bakanln bal bulunduu kurulu $lan Babakanlk
tara/ndan #karlaldr.
Ynetmeliklerin Denetimi
.)neteliklerin denetii idar6 yargda ya:lr.
Bakanlklarn y)netelikleri ile kau kurulularnn ve kau kuruu niteliindeki
eslek kurulularnn (#!/ <?$". uygulanacak y)neteliklerinin 9%'$;# ./"/)0404
0#! ./%/C/ 4>!/4/;0 =#%! D"$&)9. 9?$#$%
Ynetmeliklerde Usul ve ekil: .)netelikler i#in tzklerde $lduu gibi belli bir ekil art
getirileitir.
!zklerin DantayIn inceleesinden ge#irilesi art $lasna raen y)netelikler
i#in b)yle bir art y$ktur.
' 5 '
.)neteliklerin Cu7urbakan tara/ndan izalanalar da gerekez.
.)neteliin <es6 Gazetede yaylanas art deildir.
,nayasaya g)re 7angi y)neteliin <esi Gazetede yaylanaca bir kanunla tes:it
edilir. >(A@; tari7 ve 2J(( sayl <es6 Gazetede .aylanacak *lan .)netelikler
+akknda KanunB
TZK +E YNETMELKLERDE USUL +E EKL
TZK YNETMELK
Dantay inceleesinden ge#irilesi
arttr.
B)yle bir art y$ktur.
Cu7urbakan tara/ndan
izalanaldr.
Cu7urbakan tara/ndan izalanas
gerekez
<es6 Gazetede yaylanaldr.
<es6 Gazetede yaylanas art
deildir.
.argsal denetii4 ilk derece
a7keesi $larak DantayIda ya:lr
.argsal denetii4 ilk derece
a7keesi $larak DantayIda ya:lr
KAMU TZEL KLER
Kanunla ya da kanunun a#k#a verdii bir yetkiye dayanarak kurulan4 stn ve ayrcalkl
yetkilerle d$natl4 allar4 gelirleri ve :ers$neli ayr bir statye tabi tutulu kurululardr.
(A@0 ,nayasasInn (02 nc addesinin 2 nc /krasna g)re kau tzel kiilii4 ancak
kanunla ya da kanunun a#k#a verdii yetkiye dayanlarak >idari ilelerleB kurulur.
Kau tzel kiileri 7ukukuuzda #$k #eitlidir.
1. Merkez6 idare i#inde4 Babakanla veya Bakanlklara bal birtak genel
drlklerin devlet tzel kiiliinden ayr bir tzel kiilikleri vardr. rnein8 !ar
*ran ve K)yileri Bakanlna bal *ran Genel Mdrl4 Bayndrlk ve skan
Bakanlna bal Devlet "u leri Genel Mdrl ve Karay$llar Genel Mdrl4
Mill6 1iti Bakanlna bal .ksek reni Kredi ve .urtlar Kuruu Genel
Mdrl
2. .erinden y)neti kurulularnn 7e:sinin de ayr bir tzel kiilii vardr? l )zel idaresi4
belediye ve k)y gibi yerel y)neti kurulular
3. Gniversiteler4 !<!4 K!Iler gibi 7izet kurulularnn
4. Meslek Kurulularnn >Bar$lar4 ticaret $dalar4 tabi: $dalar gibiB
KAMU TZEL KL- ANAYASADA BELRTLEN KURUMLAR
' 9 '
Devlet !zel Kiilii
l zel daresi
Belediye daresi
K)y daresi
Gniversiteler
!<!
,tatrk Kltr4 Dil ve !ari7 .ksek Kuruu
Kau kuruu niteliindeki eslek kurulular
KAMU TZEL KL- KANUNLA KURULAN KURUMLAR
.ksek !ekn$l$-i 1nstitleri
renci "e#e ve .erletire Merkezi
!rkiye ve *rta D$u ,e daresi 1nstits
!rkiye Bilisel ve !eknik ,ratra Kuruu
Kredi ve .urtlar Kuruu Genel Mdrl
Devlet !iyatr$lar Genel Mdrl
Devlet *:era ve Balesi Genel Mdrl
%ak/lar Genel Mdrl
+udut ve "a7iller "alk Genel Mdrl
!rk "tandartlar 1nstits
Milli Pr$dktivite Merkezi
!rk Patent 1nstits
!rkiye ,t$ 1ner-isi Kuruu
"avuna "anayi Mstearl
7racat Gelitire 1tt Merkezi
!$:lu K$nut daresi Bakanl
1lektrik leri 1tt daresi Genel Mdrl
Maden !etkik ve ,raa Genel Mdrl
Milli Piyang$ daresi Genel Mdrl
' @ '
TZEL KL- ,LAN BA-IMSIZ DAR ,T,RTELER
"eraye Piyasas Kurulu >"PKB4
<ady$ ve !elevizy$n Gst Kurulu ><!GKB4
<ekabet Kuruu ><KB4
!elek$nikasy$n Kuruu >!KB4
Bankaclk Dzenlee ve Denetlee Kuruu >BDDKB4
1ner-i Piyasas Dzenlee Kuruu >1PDKB4
Kau 7ale Kuruu >KKB
!tn4 !tn Maulleri ve ,lk$ll #kiler Piyasas Dzenlee Kuruu >!,PDKB
II. MERKEZ YNETMN BAKENT RGT
A. CUMHURBAKANI DAY. M.. 1E1F1EGH
1. SE*M
AY.M.. 1E1I BDD/20&0!I 31.@.2EEGF@AGJ/4.4.H ;J yan d$lduru4 yksek )reni
g)r !BMM yeleri ya da bu )zelliklere ve illetvekili se#ile yeterliliine sa7i:
yurttalar arasndan @ 9$##$! ;(%/ i#in >#! )%K$"." se#ilir.
Bir kise en /azla 0 kere Cu7urbakan se#ilebilir.
Cu7urbakanlna !rkiye Byk Millet Meclisi yeleri i#inden veya Meclis dndan aday
g)sterilebilesi i#in yiri illetvekilinin yazl tekli/i gereklidir. ,yrca4 en s$n ya:lan
illetvekili genel se#ilerinde ge#erli $ylar t$:la birlikte 7esa:landnda yzde $nu
ge#en siyasi :artiler $rtak aday g)sterebilir.
AY.M.. 1E2I DD/20&0!I 31.@.2EEGF@AGJ/@.4. H
Cu7urbakan se#ii4 Cu7urbakannn g)rev sresinin d$lasndan )nceki alt gn
i#inde8 akan 7er7angi bir sebe:le b$alas 7alinde ise b$alay taki: eden alt gn
i#inde taalanr.
Genel $yla ya:lacak se#ide4 ge#erli $ylarn salt #$unluunu alan aday Cu7urbakan
se#ili $lur. lk $ylaada bu #$unluk salanaazsa4 bu $ylaay izleyen ikinci :azar gn
ikinci $ylaa ya:lr. Bu $ylaaya4 ilk $ylaada en #$k $y al bulunan iki aday katlr ve
ge#erli $ylarn #$unluunu alan aday Cu7urbakan se#ili $lur.
' A '
kinci $ylaaya katlaya 7ak kazanan adaylardan birinin )l veya se#ile yeterliini
kaybetesi 7alinde8 ikinci $ylaa4 b$alan adayln birinci $ylaadaki sraya g)re ikae
edilesi suretiyle ya:lr. kinci $ylaaya tek adayn kalas 7alinde4 bu $ylaa re/erandu
eklinde ya:lr. ,day4 ge#erli $ylarn #$unluunu ald takdirde Cu7urbakan se#ili
$lur.
Cu7urbakan g)reve balayncaya kadar g)rev sresi d$lan Cu7urbakannn g)revi
deva eder.
Cu7urbakanl se#iine ilikin usul ve esaslar kanunla dzenlenir
2. GRE+ +E YETKLER
,..Md. (J;? Cu7urbakan Devletin badr. Bu s/atla !rkiye Cu7uriyetini ve !rk
Milletinin btnln tesil eder. ,nayasann uygulanasn ve devlet $rganlarnn dzenli
ve uyulu #alasn g)zetir.
Y;4 0#/ #'0#0 G8%/3 3/ Y/)!0#/%0I
(. Gerekli g)rd takdirde4 yasaa ylnn ilk gn !BMMIde a# k$nuas ya:ak4
0. !BMMIni gerektiinde t$:lantya #arak4
2. Kanunlar yaylaak4
;. Kanunlar tekrar g)rlek zere !BMMIne geri g)nderek4
=. ,nayasa deiikliklerine ilikin kanunlar gerekli g)rd takdirde 7alk$yuna
sunak4
5. Kanunlarn4 K+KIlerin !BMM i#tznn4 tnn ya da belirli 7klerinin
,nayasaya ekil ya da esas bakndan aykr $lduklar gerek#esi ile ,nayasa
Ma7keesinde i:tal davas a#ak4
9. !BMM se#ilerinin yenilenesine karar verek.
Y(%()4/ 0#/ #'0#0 G8%/3 3/ Y/)!0#/%0I
(. Babakan ataak ve isti/asn alak4
0. Babakann tekli/i zerine bakanlar ataak ve g)revlerine s$n verek4
2. Gerekli g)rd 7allerde bakanlar kuruluna bakanlk etek ya da bakanlar kurulunu
bakanl altnda t$:lantya #arak4
' (J '
;. .abanc devletlere !rk devletinin tesilcilerini g)nderek4 !.C.Ine g)nderilecek
yabanc devlet tesilcilerini kabul etek4
=. Kluslararas andlaalar $naylaak ve yaylaak4
5. !BMM adna !rk "ila7l Kuvvetlerinin bak$utanln tesil etek4
9. !rk "ila7l Kuvvetlerinin kullanlasna karar verek4
@. Genel Kuray BakanIn ataak4
A. Milli Gvenlik Kurulunu t$:lantya #arak4
(J. Milli Gvenlik KuruluIna bakanlk etek4
((. Bakanlnda t$:lanan Bakanlar Kurulu kararyla sky)neti ya da $laanst 7al
ilan etek ve kanun 7knde kararnae #kartak4
(0. Kararnaeleri izalaak4
(2. "rekli 7astalk4 sakatlk ve k$caa nedeni ile belirli kiilerin cezalarn 7a/i/letek
ya da kaldrak4
(;. Devlet Denetlee Kurulu yelerini ve bakann ataak4
(=. Devlet Denetlee KuruluIna incelee aratra ve denetlee ya:trak4
(5. .K yelerini se#ek4
(9. Gniversite rekt)rlerini se#ek.
Y%'$ 0#/ #'0#0 G8%/3 3/ Y/)!0#/%0I
(. ,nayasa Ma7keesi yelerini se#ek4
0. Dantay yelerinin d)rtte birini se#ek4
2. .argtay Cu7uriyet Basavcs ile .argtay Cu7uriyet Basavc vekilini se#ek4
;. ,skeri .argtay yelerini se#ek
=. ,skeri .ksek dare Ma7keesi yelerini se#ek4
5. +akiler ve "avclar .ksek Kurulu yelerini se#ek
(
4
3. S,RUMLULUK +E S,RUMSUZLUK HALI
Cu7urbakan yrtmenin sorumsuz kanaddr4 7ket ise s$rulu kanaddr.
Cu7urbakannn anayasa ve dier yasalarda ilgili bakann izalarna gerek $lakszn tek
bana ya:abilecei belirtilen ileler dndaki btn kararlar babakan ve ilgili bakanlarca
izalanr. Bu kararlardan babakan ve ilgili bakanlar s$ruludur.
(
,dalet Bakan +akiler ve "avclar .ksek KuruluInun bakan4 ,dalet Bakanl Mstear d$al yesidir.
Cu7urbakan Kurulun yarg# yelerini se#er.
' (( '
Cu7urbakannn resen izalad kararlar ve eirler aley7ine ,nayasa Ma7keesi da7il
yarg ercilerine bavurulaaz.
Cu7urbakan4 vatana i7anetten d$lay !BMM ye ta saysnn en az #te birinin tekli/i
zerine4 ye ta saysnn en az d)rtte #nn verecei kararla su#landrlr.
Cu7urbakanna %ekillik? !BMM bakan
4. CUMHURBAKANINA YARDIMCI ANAYASAL ,RGANLARI
Cu7urbakanl Genel "ekreterlii ve Devlet Denetlee Kurulu Cu7urbakannn grev
ve yetkilerini kullanmada ona yardmc olan iki anayasal $rgandr.
AY!d"#$: %um&ur'a(kanl) *enel +ekreterli)i: Kuruluu4 tekilat ve #ala esaslar4
:ers$nel ataa ileleri Cumhurbakanl kararnamesi ile dzenlenir.
AY!d"#,: Devlet Denetleme Kurulu: darenin 7ukuka uygun dzenli ve verili bir ekilde
yrtlesi ve gelitirilesi aacyla Cu7urbakanlIna bal $larak kurulutur.
Cu7urbakanInn istei zerine8 aadaki kurulularda her trl incelee4 aratra ve
denetlee ya:abilir.
! kau kuru ve kurulularnda ve
"erayesinin yarsndan /azlasna bu kuru ve kurulularn katld 7er trl kuruluta4
Kau kuruu niteliinde $lan eslek kurulularnda4
+er dzeydeki i#i ve iveren eslek kurulularnda4
Kauya yararl dernekler ve vak/larda4
Silahl Kuvvetler ve Yarg organlar Devlet Denetlee Kurulunun g)rev alan dndadr.
Devlet Denetlee Kurulunun ileyii4 yelerinin g)rev sresi ve dier )zlk ileri yasa ile
dzenlenir
Devlet Denetlee Kurulu yeleri ve bu yeler i#inden bakan4 yasada belirtilen nitelikteki
kiiler arasndan Cu7urbakan tara/ndan atanr.
B. BAKANLAR KURULU DAY M.. 1ELH
' (0 '
Bakanlar Kurulu babakan ve bakanlardan kurulur. Babakan ve bakanlardan $luan k$llekti/
bir $rgandr. Yrtme organnn siyasi sorumluluk tayan kanadn $luturur.
Kural $larak Babakan bakanlnda t$:lanr. ,ncak ,nayasaIda g)sterilen baz durularda
Bakanlar Kurulu Cu7urbakann bakanlnda t$:lanaktadr.
Bakanlarn 7iyerarik st $ladndan bakanlklarn ilelerine kar Bakanlar KuruluIna
itirazda bulunulaaz.
Bununla beraber4 Bakanlar Kurulu4 7ket ve kau y)netiinin genel :$litikasn sa:taak
ve yrtek bakndan k$llekti/ s$rululuk tadndan4 bakanlar ve bakanlklar zerinde
siyasi anlamda bir denetim gcne sa7i:tir.
Bakanlar KuruluInun #alalarn dzenleyen bir i# tzk y$ktur. Bu nedenle #alalarda
izlenecek y$l ve y)nteler 7ketlere g)re deiektedir. Bu k$nuda genellikle
babakanlarn :$litikas etkili ve belirleyici $laktadr.
Bakanlar KuruluIndaki kararlar $y #$kluu ile deil4 oy birlii ile alnaktadr. Bakanlar
Kurulu kararnn tari7inde bakanlarn4 Bakanlar Kurulunun t$:land yerde $las gerekir.
1ksik izal kararlar Cu7urbakanIna izalaak zere g)nderileez.
B!"#% K5%5#5"5" G8%/3 3/ Y/)!0#/%0I
(. !BMMIne sunulacak kanun tasarlarna s$n eklini verek.
0. ,nayasa4 yasalar4 kalkna :lanlar ve 7ket :r$gralar #er#evesinde4 kau
y)netiinin ileyiini st dzeyde y)nlendirek ve g)zetek.
2. 1k$n$i4 ticaret4 d :$litika4 isti7da4 eiti4 salk4 tar4 #evre4 k$nut vb.
k$nularda kau :$litikalar $luturak ve bunlar yrtek.
;. Gst dzey kau y)neticilerini ataak.
=. Cu7urbakannn bakanlnda ya:aca t$:lantda $laanst 7al ve sky)neti
ilanna karar verek.
5. !BMMIden yetki alarak kanun 7knde kararnae #karak.
9. *laanst 7al ve sky)neti d)nelerinde Cu7urbakannn bakanlnda
ya:aca t$:lantda K+K #karak
@. Kanunlarn uygulanasn g)sterek ya da erettii ileri belirtek zere tzkler
#karak. ")z k$nusu tzklerin DantayIn inceleesinden ge#esi arttr.
>d.((=B
' (2 '
B!"#% K5%5#5 S/!%/)/%#020? Babakanlk Merkez Kurulularndaki yardc birilerden
biri Bakanlar Kurulu "ekreterliiIdir. G)revi4 Bakanlar Kurulu #alalarnn dzenli ve
verili bir ekilde yrtlesi i#in gerekli 7izetleri ya:ak4 Bakanlar Kurulunun t$:lant
gndelerini 7azrlaak4 gerektiinde zabtlarn tutaktr.
1. BABAKAN
AY. M..1EL ? Babakan Cu7urbakannca TB yeleri arasndan atanr.
,.. Md. ((0 ? G)rev ve "iyasi "$rululuk ?
Babakan Bakanlar Kurulunun bakan $larak bakanlklar arasnda ibirliini salar ve
7ketin genel siyasetinin yrtlesini g)zetir.
Bakanlar Kurulu! bu siyasetin yrtlmesinden birlikte sorumludur.
+er bakan babakana kar s$rulu $lu:4 ayrca kendi yetkisi i#indeki ilerden ve eri
altndakilerin eyle ve ilelerinden s$ruludur.
Bakanlarn ,nayasaIya g)re siyasal4 ceza kanunlarna g)re cezai ve )zel 7ukuk
#er#evesinde de ali s$rululuklar vardr.
Bakanlarn siyasal s$rululuklar !BMMIne kardr. Bakanlar4 g)revleriyle ilgili
su#lardan d$lay4 .ce Divan $larak ,nayasa Ma7keesiInde yarglanr.
Babakan4 bakanlarn g)revlerinin ,nayasa ve yasalara uygun $larak yerine
getirilesini g)zetek ve dzeltici )nleler alakla ykldr.
Babakanla bakanlar arasnda 7iyerarik anlada bir st'ast ilikisi y$ktur. Bununla birlikte
bakanlarn Babakanla uyu i#inde #alas gerei bulunaktadr
0
. Bu balada4
Babakanla ters den bakanlarn4 7ketten ayrlalar gerekir
2
.
Babakann Bakanlar KuruluInda )neli bir siyasi liderlik k$nuu vardr. Bununla birlikte
Babakan4 Bakanlar Kurulu yeleri i#inde 7ukuki $larak Leitler arasnda birinciM >:rius
inter :aresB deildir. Kygulaada Bakanlar Kurulunda da7a g#l ve 7aki durudadr. Bu
gelienin arkasnda4 (A@0 ,nayasas $lduu kadar4 baka etenler de bulunaktadr.
Bunlar
;
8
0
Bilal 1rylaz4 K45 Y8"/)0404 Gniversite Kitabevi4 zir4 (AA;4 s. A2.
2
G)zbyk Dere/ ve !urgut !an4 >0JJ5B. dare +ukuku? Genel 1saslar. C. N. ;. Bas. !ur7an ,nkara.
;
Bilal 1rylaz4 K45 Y8"/)0404 Gniversite Kitabevi4 zir4 (AA;4 s. A2'A;.
' (; '
(. Devletin /aaliyet ve 7aci bakndan byesi4 Babakann :atr$na- gcn ve
bakanlklar arasndaki k$$rdinat)rlk g)revini arttrtr.
0. Medya ve kau$yunda dikkatler 7ketin icraatndan #$k4 Babakann kiilii
zerinde y$unlaaktadr.
2. Bakanlar zaanlarnn #$unu kendi bakanlklarnn ileri i#in 7arcadklarndan4
dier 7ket ileri ile ilgileneleri kn $laaktadr.
Babakanln kuru $larak byesi de4 Babakann dier bakanlklarn :$litika ve
/aaliyetleri ile ilgilenesini ve $nlara da7ale edilesini k$laylatraktadr. Gnzde
babakanlk bir M;(?/% >064/) 1!"#$2$"N d)ntr. Bunun nedenlerinden biri bal
ve ilgili kurulularn #$kluu ve #eitliliidir. Bal ve ilgili kurulularn dnda Babakanlk
bnyesinde #eitli kurullar bulunaktadr. K#kleri Muzr Oeriyattan K$rua Kurulu
>erkez tekilat i#indeB4 "avuna "anayi .ksek K$$rdinasy$n Kurulu4 Kau G)revlileri
1tik Kurulu4 ,karyakt Ka#ak#l le Mcadele Kurulu gibi.
Babakan4 g)revlerini yerine getirirken kendisine yardc $las i#in gerek duyduu sayda
bakan babakan yardcs $larak g)revlendirebilir.
2J;5 Md ;? Babakana yard etek ve Bakanlar Kurulunda egd salaak zere
+ketin $luuu ve genel siyasetinin yrtlesinin '/%/!)0%.020 ;9$. 1!"4
Babakan .ardcs $larak g)revlendirilebilir.
2. BAKANLAR +E BAKANLIKLAR
2.1. BAKANLAR
Bakan4 bakanlk kuruluunun en st airidir >2J;5 "..Md.0(B.
Bakanlar !BMM yeleri ya da illetvekili se#ile yeterliliine sa7i: $lanlar arasndan
Babakan tara/ndan se#ilir ve Cu7urbakan tara/ndan atanr.
Gerektiinde babakann )nerisi zerine Cu7urbakannca g)revlerine s$n verilir.
Bakanlarn eclis i#inde $las gerekez. Bakanlar Kurulu yelerinden illetvekili
$layanlar8 @( inci addede yazl ekilde Millet Meclisi )nnde andi#erler ve bakan
s/atn tadklar srece illetvekillerinin tabi $lduklar kayt ve artlara uyarlar ve
' (= '
yasaa d$kunulazlna sa7i:tirler ve !rkiye Byk Millet Meclisi yeleri gibi
)denek ve y$lluk alrlar.
Bakanlarn 7e siyasi 7e de idari g)revleri vardr. Bakanlarn g)rev ve yetkileri unlardr
"
8
(. Banda bulunduu bakanln en st airi $larak4 $nu tesil etek
0. Bakanlk 7izetlerini evzuata4 7ketin genel siyasetine4 kalkna
:lanlarna ve yllk :r$gralara uygun $larak yrtek8 bu aa#la y)neticilere eir
ve taliat verek4 $nlar y)nlendirek.
2. Bakanln /aaliyet alanna giren k$nularda dier bakanlklarla ibirlii ve
k$$rdinasy$nu salaak4 7ket ve yasaa $rganlar ile ilikileri yrtek.
;. Bakanlk erkez4 tara ve yurtd tekilat ile bal ve ilgili kurulularn
/aaliyetlerini4 ilelerini ve 7esa:larn denetleek.
=. Bakanln /aaliyet alanna giren k$nularda teel :$litikalar retek ve
bunlar yrtek.
5. Bakanlndaki :ers$nelin )zlk ilerini yrtek.
2.2. DE+LET BAKANLARI
+er bakanln banda bir bakan bulunur8 /akat bakanlklar $layan bakanlar da vardr.
Bunlara devlet bakanlar denir.
2J;5 Md ;? Babakana yard etek ve Babakan tara/ndan verilecek g)revleri yerine
getirek4 Bakanlar Kurulunda k$$rdinasy$nu salaak4 )zel )ne ve )ncelik tayan
k$nularda tecrbe ve bilgilerinden isti/ade edilek aacyla Babakann tekli/i ve
Cu7urbakannn $nay ile saylar yiriyi ge#eek kaydyla Devlet Bakanlar
g)revlendirilebilir. Devlet Bakanlarnn dana ve br$ 7izetlerini yrtecek :ers$nele ait
kadr$lar Babakanlk kadr$ cetvelinde g)sterilir.
Bu balamda #evlet Bakanlar$
Babakana yard etek4 $nun tara/ndan verilecek g)revleri yerine getirek4
Bakanlar Kurulunda k$$rdinasy$nu salaak4
=
Bilal 1rylaz4 K45 Y8"/)0404 Gniversite Kitabevi4 zir4 (AA;4 s. A=.
' (5 '
zel )ne ve )ncelik tayan k$nularda deneyi ve bilgilerinden yararlanak aacyla
isti7da edilirler.
Devlet bakanlar4 uygulaada4 Babakanla bal ve ilgili statdeki kurulularn siyasal
y)netii ile 7ket 3 :arti ilikilerinde k$$rdinasy$nu yrtek gibi ilevler de
ya:aktadrlar.
BAKANLARIN S,RUMLULUKLARI
+er bakan Babakana kar s$ruludur >2J;5 ".Md.0(B. Bakanlarn4 ;09;07 C/60 3/ 4#0
;=%54#5#5!#%$ vardr?
S09;0 ;=%54#5#5!- kollekti. 3/ 'ireysel =#%! 0!0 )(%#(.(% 3/ TBMM"/ !%&$.$%.
K=##/!)0K ;09;0 ;=%54#5#5!4 7ketin genel siyasetinin yrtlesi ile ilgilidir. Bakanlar
Kurulu bu siyasetin yrtlesinde birlikte s$ruludur. Genel siyasetinden d$lay !BMMIde
gvensizlik $yu alan bir 7ket der.
B0%/9;/# ;09;0 ;=%54#5#5! ise4 7er bakann kendi yetkisi i#indeki ilerle eri altndakilerin
eyle ve ileri ile ilgilidir.
Meclisin bir bakana4 g)rev ve yetki alanndaki k$nularla ilgili $larak gvensizlik $yu veresi4
sadece s)z k$nusu bakann desini salar. Bakanlar Kurulu g)revine deva edebilir.
Bakanlar g)revleri ile ilgili su#lardan d$lay ,nayasa Ma7keesiInde yarglanrlar. !BMM
karar ile yce divana verilen bir bakan bakanlktan der.
Babakann yce divana sevki halinde ise hkmet isti%a etmi saylr&
,yrca bakanlarn Babakana ve 7alka kar da s$rululuklar bulunaktadr.
2.3. BAKANLIKLAR
,. d. ((2? Bakanlklarn kurulmas! kaldrlmas! grevleri! yetkileri ve tekilat kanunla
d'enlenir&
' (9 '
(A@0 ,nayasaIsndan )nce4 Bakanlklarn kurulas4 kaldrlas ve deitirilesi kanunla
ya:lak z$runda deildi. Bu ile babakann )nerisi ve Cu7urbakannn $nay ile
ger#ekleiy$rdu.
(A@; ylnda kabul edilen 2J;5 sayl yasa
5
ile bakanlklarn kurulas4 g)rev ve yetkileri
k$nusunda $rtak usul ve esaslar belirlendi.
Bakanlklarn kurulas4 kaldrlas4 evcut bakanlklarn b)lnesi veya birletirilesi4
bakanlklarn g)revleri4 yetkileri ve )rgtleri 2J;5 "ayl .asann esaslarna g)re dzenlenir.
2J;5 "ayl .asaya g)re bakanlklarn kurulasnda uyulas gereken esaslar unlardr >2J;5
".. Md.2B
(. .%/7 !5%5#5& 3/ '8%/3#/%09#/ 10% 1()(".(%. !ekilatlanada g)rev ve yetkilerin
tes:itinde bu btnlk b$zulaaz.
0. Bakanlklarn kurulu ve tekilatlanalarnda etkili bir idare4 i b)l4 k$ntr$l ve
k$$rdinasy$nun salanas esastr.
2. ,yn ve benzer 7izet veya g)revlerin tek bir bakanlk tara/ndan veya
s$rululuunda yrtlesi4 atl ka:asite ve kaynak isra/nn )nlenesi esastr.
,#k $lan bakanlklarla izinli ya da )zrl $lan bir bakana dier bir bakan ge(ici olarak
vekFlet eder. ,ncak 10% 1!" 10%./" K6#;$" 3/!0##0! /./4/6.
+er7angi bir nedenle b$alan bakanla en ge# $n be gn i#inde ataa ya:lr.
2J;5".. Md.=? Bakanlklar4 erkez tekilat ile i7tiyaca g)re kurulan tara ve yurt d
tekilatndan ve bal ve ilgili kurululardan eydana gelir.
B,K,OPNKP,<NO !1M1P KK<KPKDP,<N
Merkez rgt
!ara rgt
Gereksinie g)re kurulan .urt d rgt
Bal Kurulular
5
Bakanlklarn Kurulu %e G)rev 1saslar +akknda (9; "ayl Kanun +knde Kararnae le (2.(0.(A@2
Gn %e (9; "ayl Bakanlklarn Kurulu %e G)rev 1saslar +akknda Kanun +knde Kararnaenin
Kaldrlas %e Baz Maddelerinin Deitirilesi +akknda 0J0 "ayl Kanun +knde Kararnaenin
Deitirilerek Kabul +akknda Kanun >09 1yll (A@; !ari7 ve 2J;5 "ayl .asaB
' (@ '
lgili Kurulular
2.4. BAKANLIK MERKEZ RGT
Bakanlk Merkez rgt4 bakanln s$rulu $lduu 7izetlerin yrtlesi4 bu 7izetlerle
ilgili aa# ve :$litika tayini4 :lanlaa4 kaynaklar dzenlee ve salaa4 k$$rdinasy$n4
g)zeti ve taki:4 idareyi gelitire ve deneti gibi g)revleri yerine getirek zere aadaki
birilerden eydana gelecek ekilde dzenlenir >2J;5".. Md.5B.
(. ,na7izet birileri? Bakanlklarn 7izet ve g)rev alanlarna giren /aaliyetlerini
yrten biri.
0. Dana ve deneti birileri? Bakana ve ana7izet birileri ile bal ve ilgili
kurululara istiari a7iyette yardc $lan teknik4 idari4 7ukuki ve ali k$nularda
/aaliyette bulunan biri.
2. .ardc biriler? .ukardaki birilere yardc $lan ve 7er bakanlkta z$runlu
$larak yrtlesi gereken idari4 ali4 gvenlik ve sivil savuna gibi 7izetleri
yerine getirekle biriler.
)na *i'met Birimleri+ Bakanlklarn 7izet ve g)rev alanlarna giren /aaliyetlerini yrtrler.
,na 7izet birileri 7er bakanln 7izet ve g)rev )zelliklerine ve alanlarna g)re4 bu
bakanlklara ait kurulu kanunlaryla dzenlenir.
rnein4 #ileri Bakanl i#in Ma7alli dareler Genel Mdrl4 ller daresi Genel
Mdrl gibi.
#anma ve #enetim Birimleri >Kuray BirilerB? !e/ti Kurulu Bakanl4 +ukuk
Mavirlii4 Basn ve +alkla ilikiler Mavirlii4 "trate-i Gelitire Bakanl.
Bakanlklarda dana ve uzanlk bilgilerinden yararlanak aacyla bakanlk avirleri
de #altrlabilir. Bakanlklarda )zel )ne ve )ncelik tayan k$nularda Bakanlk akana
yardc $lak zere )zel yetenei $lanlardan 1!"#$! 4(&30%#/%0 bulunabilir. Bakanlk
avirleri bakanlk akana baldr. Bakanlk avirlerinin gerekli $lu: $lad ve
says4 =)565 '/<4/9/C/! ekilde kurulu kanunlarnda g)sterilir >2J;5 "..Md.09B.
Yardmc Birimler? Pers$nel Genel Mdrl ya da Daire Bakanl4 1iti Dairesi
Bakanl4 zel Kale Mdrl4 dari %e Mali ler Dairesi Bakanl4 "avuna
"ekreterlii.
' (A '
BAKANLIK MERKEZ RGTNN HYERARK YAPISI
BAKAN
M(;)/&%#$!
G/"/# M(.(%#(!
K5%5# B&!"#$2$
D0%/ B&!"#$2$
51/ M(.(%#(2(
/K#0!
M(;)/&% >2J;5 ".. Md.00B?
Mstear4 bakann erinde ve $nun yardcs $lu: bakanlk 7izetlerini bakan adna ve
bakann direkti/ ve eirleri y)nnde Bakanln aa# ve :$litikalarna4 kalkna :lanlarna
ve yllk :r$gralara4 evzuat 7klerine uygun $larak dzenler ve yrtr. Bu aa#la
bakanlk te/ti kurulu 7ari# bakanlk kurulularna gereken eirleri verir ve bunlarn
uygulanasn g)zetir ve salar.
Mstear yukarda belirtilen 7izetlerin yrtlesinden bakana kar s$ruludur.
Bakandan s$nraki bakanlktaki en yksek y)neticiye stear denir.
Mstear bakann emrinde ve onun yardmcsdr? Bakanlk 7izetlerini bakan adna ve
bakann direkti/ ve eirleri d$rultusunda4 bakanln aa# ve :$litikalarna4 kalkna
:lanlarna ve yllk :r$gralara4 evzuat 7klerine uygun $larak dzenler ve
yrtr.
Mstear4 Bakanlk Te%ti Kurulu 7ari#4 bakanlk kurulularna gereken eirleri verir ve
bunlarn uygulanasn g)zetir ve salar.
Mstear belirli 7izetlerin yrtlmesinde bakana kar sorumludur.
' 0J '
Bakanlk ileleri4 stearn incelee ve :ara/ndan ge#tikten s$nra bakann izasna
sunulur.
2.@. BAKANLIK BNYESNDEK BA-LI +E LGL KURULULAR
B!"#$! B2#$ K5%5#5&#%$
Bal kurulular4 Bakanln g)rev alanna giren baz teel 7izetleri yrtek zere4
bakanla bal $larak )zel kanunla kurulan4 genel bt#e i#inde ayr bt#eli ya da kata
bt#eli ya da )zel bt#eli
9
kurululardr >2J;5 "..Md.(JB.
Bal kurulular4 erkez tekilat ile i7tiyaca g)re kurulan tara tekilatndan eydana
gelecek ekilde dzenlenir >2J;5 ".. Md.(JB.
Bal kurulularn tara tekilat8 b)lge4 il ve il#e kurulular eklinde veya d$rudan
kendine bal $larak kurulabilir >2J;5 ".. Md.(JB.
Bal kurulular4 Babakann tekli/i ve Cu7urbakannn $nay ile dier bir bakanla
balanabilir >2J;5 ".. 1k /kra? 22(2 ' (=.(J.(A@5B.
BA-LI KURULULARIN HYERARK YAPISI
G/"/# M(.(%#(!
D0%/ B&!"#$2$
51/ M(.(%#(2(
/K#0!
M/45%#5!
Qala ve "$syal Gvenlik Bakanlnn bal kurulular g)rev4 yetki ve s$rululuklar
dikkate alnarak bakanlk eklinde tekilatlandrlabilir
B!"#$! #'0#0 K5%5#5&#%$
9
=J(@ "ayl Kau Mali .)netii ve K$ntr$l Kanunu? zel bt#e? Bir bakanla bal veya ilgili $larak belirli
bir kau 7izetini yrtek zere kurulan4 gelir ta7sis edilen4 bu gelirden 7arcaa ya:a yetkisi verilen4
kurulu ve #ala esaslar )zel yasayla dzenlenenR.kau idareleridir. O$t? Dzenleyici ve denetleyici
kurular ayr bir liste ile dzenleni ve LDzenleyici ve denetleyici kurular bt#esiM $larak tanlantr.
' 0( '
lgili kurulular8 )zel kanun veya stat ile kurulan4 iktisadi devlet teekklleri ve kau
iktisadi kurulular ile bunlarn essese $rtaklk ve itirakleri veya )zel 7ukuki4 ali ve idari
statye tabi4 7izet bakndan yerinden y)neti kurulular eklinde dzenlenir. Bu
kurulularn ilgili $lduu bakanlk Babakann tekli/i ve Cu7urbakannn $nay ile
belirlenir >2J;5 "..Md.((B.
lgili kurulularn bakanlkla ilikileri bal kurululara g)re da7a yuuaktr.
lgili kurulularn g)rev4 yetki ve s$rululuklar ile tekilatlanalarna ilikin esaslar bu
kurulularla ilgili )zel kanunlarna veya statlerine g)re dzenlenir.
.ksek)reti Kurulu ve bu Kurula bal $lanlar ile "$syal Gvenlik Kuruunun ilgili
kurulular 7ari# ilgili kurulularn genel drlk eklinde tekilatlandrlalar esastr
>2J;5 ".. Md. (AB
Bakanlk ilgili kurulular Babakann tekli/i ve Cu7urbakannn $nay ile4
Babakanlkla veya dier bakanlklarla ilgililendirilebilir.
C. MERKEZDEK YARDIMCI KURULULAR
1. MLL G+ENLK KURULU
"ivil ve askeri $t$riteleri )neli lke s$runlar zerinde $rtak g)r belirleyebileleri
aacyla bir araya getiren bir anayasal kurulutur.
AY. M.. 11JI DD/20&0!I 3.1E.2EE1F4GEL/32 4..H
Mill6 Gvenlik Kurulu8 Devletin ill6 gvenlik siyasetinin tayini4 tes:iti ve uygulanas ile
ilgili alnan tavsiye kararlar ve gerekli k$$rdinasy$nunun salanas k$nusundaki
g)rlerini Bakanlar Kuruluna bildirir. Kurulun4 Devletin varl ve baszl4 lkenin
btnl ve b)lnezlii4 t$:luun 7uzur ve gvenliinin k$runas 7ususunda alnasn
z$runlu g)rd tedbirlere ait kararlar Bakanlar Kurulunca deerlendirilir.
Mill6 Gvenlik Kurulu8 Cu7urbakannn bakanlnda4 Babakan4 Genelkuray
Bakan4 Babakan yardclar4 ,dalet4 Mill6 "avuna4 #ileri4 Dileri Bakanlar4
Kara4 Deniz ve +ava Kuvvetleri K$utanlar ve Sandara Genel K$utanndan
kurulur.
MGKInun gndei Babakan ve Genel Kuray BakanInn )nerileri dikkate alnarak
Cu7urbakan tara/ndan dzenlenir.
' 00 '
Cu7urbakan katlaad zaan MGKIna Babakan bakanlk ya:ar.
MGK Genel "ekreterliinin tekilat ve g)revleri kanunla belirlenir.
2. DE+LET PLANLAMA TEKLATI
DP!4 Milli Birlik K$itesi tara/ndan #karlan 2J 1yll (A5J tari7 ve A( sayl kanunla
kurulutur. DP!4 (A@; ylnda ve (AA;
@
ylnda yeniden dzenlenitir. =;J "ayl K+K
2(.9.0JJ2 tari7 ve ;A5@ "ayl L=;J "ayl Devlet Planlaa !ekilat Kurulu %e G)revleri
+akknda Kanun +knde Kararnaede Deiiklik .a:las +akknda KanunM ile
yeniden dzenlenitir.
DP!4 ,nayasaInn devlete verdii Lek$n$ik kalknay salaakM ve Lkaynaklarn verili
ekilde kullanlasn :lanlaakM g)revine dayanarak kurulutur.
AY. MD.1AAI L 1k$n$ik4 s$syal4 kltrel kalknay4 )zellikle sanayinin ve tarn yurt
dzeyinde dengeli ve uyulu bi#ide 7zla geliesini4 lke kaynaklarnn d)k ve
deerlendiresini ya:arak !9"!#%$" 3/%04#0 &/!0#./ !5##"$#4;$"$ ?#"#4!7 15
4<# '/%/!#0 )/&!0#)$ !5%4! ./3#/)0" '8%/30.0%.
Kalkna :lanlarnn 7azrlanasna4 !BMMInce $naylanasna4 uygulanasna4
deitirilesine ve btnln b$zacak deiikliklerin )nlenesine ilikin usul ve esaslar
!"5"# .(6/"#/"0%.M
(AA; !ari7 ve =;J "ayl K+KIya g)re DPT"0" '8%/3#/%0 &5"#%.$% >Md.0B?
(. Glkenin d$al4 beeri ve iktisadi 7er trl kaynak ve ikanlarn tes:it ederek4 taki:
edilecek iktisadi4 s$syal ve kltrel :$litika ve 7ede/lerin belirlenesinde +kete
avirlik ya:ak4
0. +ket#e belirlenen aa#lar d$rultusunda kalkna :lanlar ile yllk :r$gralar
7azrlaak4
2. Bakanlklarn ve kau kuru ve kurulularnn iktisadi4 s$syal ve kltrel :$litikay
ilgilendiren /aaliyetlerinde k$$rdinasy$nu salaak4 uygulaay etkin bir bi#ide
y)nlendirek ve bu k$nularda +kete avirlik ya:ak4
@
Devlet Planlaa !ekilatnn yeniden dzenlenesi8 (5&5&(AA; tari7li ve ;JJ; sayl Kanunun verdii yetkiye
dayanlarak4 Bakanlar Kurulunca (A&5&(AA; tari7inde kabul edilen =;J sayl K+K ile kararlatrltr
><esi Gazete? 0; +aziran (AA;B.
' 02 '
;. Kluslararas kurulularla iletii i#erisinde #alarak ileriye d)nk strate-iler
gelitirek ve t$:lua :ers:ekti/ salayan :$litika )nerilerini katlc bir yaklala
belirleyerek )zel kesi i#in $rta ve uzun d)nede belirsizlikleri giderici genel bir
y)nlendire g)revini yerine getirek4
=. Kalkna :lanlarnn ve yllk :r$gralarn baar ile uygulanabilesi i#in ilgili
kuru ve kurulularn ve a7alli idarelerin kurulu ve ileyilerinin iyiletirilesi
k$nusunda g)r ve tekli/lerde bulunak4
5. Kalkna :lanlarnn ve yllk :r$gralarn uygulanasn izleek ve k$$rdine
etek4 deerlendirek ve gerektiinde kalkna :lanlarnda ve yllk :r$gralarda
usulne uygun deiiklikler ya:ak4
9. Maliye4 :ara4 d ticaret ve kabiy$ :$litikalarnn kalkna :lan ve yllk
:r$gralarn 7ede/leriyle uyu i#inde uygulanas k$nusunda +kete avirlik
ya:ak4
@. zel sekt)r ve yabanc seraye /aaliyetlerinin :lan 7ede/ ve aa#larna uygun bir
ekilde yrtlesini dzenleyecek tevik ve y)nlendire :$litikalarnn genel
#er#evesini 7azrlaak ve +kete tekli/ etek4
A. Kalknada )ncelikli y)relerin da7a 7zl bir ekilde geliesini salayacak tedbirleri
tes:it ve tekli/ etek4 uygulaay izleek ve k$$rdine etek4
(J. Kalkna :lan ve yllk :r$gralardaki ilke ve 7ede/lere uygun $larak4 uluslararas
ek$n$ik kurulularla ilikilerin gelitirilesinde4 teas ve zakerelerin
yrtlesinde gerekli g)r ve tekli/lerde bulunak4
((. B)lgesel veya sekt)rel bazda gelie :r$gralar 7azrlaak.
(0. Kalkna a-anslarnn k$$rdinasy$nunu salaak ve bunlarla ilgili i ve ileleri
yrtek >1k? =;;A ' 0=.(.0JJ5 & .0@B.
0=.(.0JJ5 !ari7 ve =;;A "ayl LKalkna ,-anslarnn Kuruluu4 K$$rdinasy$nu %e
G)revleri +akknda KanunM4 ,-anslarn ulusal dzeyde k$$rdinasy$nundan Devlet Planlaa
!ekilatn s$ruludur tututur >Md.;B. =;;A "ayl .asa DP!Iye aadaki g)rev ve
s$rululuklar veritir.
DPT"0" K#!$"4 AO";#%$9# #'0#0 G8%/3 3/ S=%54#5#5!#%$ D@44L SY. M..4H
' 0; '
(. B)lgeler aras ve b)lge i#i geliilik /arklarn azaltc tedbirleri alr8 :lFnlaa4
:r$gralaa ve :r$-elendire k$nularnda a-anslara re7berlik ve dananlk ya:ar4
:lFn ve :r$gralarn uygulanasn izler ve deerlendirir.
0. ,-anslarn kurusal :er/$ranslar ile yrtlen :r$gralarn :er/$ranslarnn
)l#lesine dair usEl ve esaslar belirleyerek4 bunlarn deerlendiresini ya:ar veya
ya:trr.
2. B)lgesel gelieye y)nelik i# ve d kaynakl /$nlarn a-anslara ta7sisi ile bunlarn
kullanna ilikin usEl ve esaslar belirler.
;. ,-anslar aras ibirliini salar ve $rtak :r$-e retiini destekler.
=. ,-anslarn ilevlerini etkili ve verili $larak yerine getirebilesi i#in erkez6
dzeyde ilgili kuru ve kurulularla ibirlii ve k$$rdinasy$nu salar.
5. ,-anslarn yllk #ala :r$gralarn $naylar.
9. .)neti kurulu tara/ndan4 nitelikleri uygun kiiler arasnda se#ilen ve tekli/ edilen
a-ans genel sekreterini $naylar.
@. PlFn ve :r$gralara4 ya:lacak yard ve trans/erlere4 :ers$nelin nitelik ve
isti7dana4 bt#e ve u7asebe standartlarnn kullanna4 /aaliyet ra:$rlarna4
izlee4 deerlendire ve denetie ilikin esas ve usEller ile yatr destek $/islerinin
#ala esas ve usEllerini ilgili kau kuru ve kurulularnn g)rn alarak belirler.
DPT NN RGT YAPISI
DP!8 .ksek Planlaa Kurulu4 Para'Kredi ve K$$rdinasy$n Kurulu ile Devlet Planlaa
!ekilat Mstearlndan $luur >=;J ". K+K. Md. ;B.
YKSEK PLANLAMA KURULU
.ksek Planlaa Kurulu DP!I nin en yksek $rgandr. "iyaset#ileri ve teknisyenleri bir
araya getiren bu kurul u kiilerden $luur. Babakann bakanlnda4 Babakann
belirleyecei sayda Bakanlar ile Devlet Planlaa !ekilat Mstearndan eydana gelir.
Babakann bulunad t$:lantlara Babakan tara/ndan belirlenen Devlet Bakanlarndan
biri bakanlk eder. Kurulun g)recei k$nularn a7iyet ve )zelliinin gerektirdii
durularda4 Kurula Bakan tara/ndan dier Bakanlar ve Kau g)revlileri de #arlabilir.
>=;J ". K+K. Md. ;B
' 0= '
Y(!;/! P#"#4 K5%5#5"5" '8%/3#/%0 >=;J ". K+K. Md. =B?
ktisadi4 s$syal ve kltrel kalknay :lanlaada ve :$litika 7ede/lerinin tayininde
Bakanlar Kuruluna yardc $lak4
+azrlanacak kalkna :lanlar ile yllk :r$gralar4 Bakanlar Kuruluna sunuladan
)nce4 belirlenen aa#lara uygunluk ve yeterlik bakndan inceleek4
Glkenin yurti#i ve yurtd ek$n$ik 7ayatyla ilgili k$nularda yksek dzeyde kararlar
alak4
Kalkna :lan ve yllk :r$gralar #er#evesinde kau iktisadi teebbsleri ile ilgili 7er
trl kararlar alak4
.atr ve i7racatn tevikine ilikin esaslar tes:it etek4
!$:lu K$nut daresi ve !$:lu K$nut T$nu Bt#esini $naylaak4
Kanunlarla ve dier evzuatla yetki verilen k$nularda karar verek.
PARAFKRED +E K,,RDNASY,N KURULU
Para'Kredi ve K$$rdinasy$n Kurulu4 DP! Mstearlnn bal $lduu Bakann
bakanlnda4 Babakann belirleyecei Bakanlar ile Maliye Bakanl Mstear4 Devlet
Planlaa !ekilat Mstear4 +azine Mstear4 Dticaret Mstear ve !rkiye Cu7uriyet
Merkez Bankas Bakanndan $luur.
Kurul t$:lantlarna Bakan tara/ndan k$nuyla ilgili Bakanlar davet edilebilir ve g)rlecek
k$nularn gerektirdii 7allerde dier kau g)revlileri de #arlabilir >=;J ". K+K. Md. 5&aB.
P%FK%/.0 3/ K==%.0";9=" K5%5#5"5" '8%/3#/%0 >=;J ". K+K. Md. 5&bB?
Glkenin yurti#i ve yurtd ek$n$i4 :ara4 kredi ve aliye :$litikalarn tes:it ederek
uygulanasnda k$$rdinasy$n salaak ve bununla ilgili gerekli tedbirleri ve kararlar
alak4
Bakanlar Kurulunun veya .ksek Planlaa Kurulunun incelenesini istedii k$nularda
g)r bildirek4
Desteklee :$litikalarnn esaslarn belirleyerek desteklee /iyatlar k$nusunda
Bakanlar Kuruluna tavsiyelerde bulunak4
' 05 '
deeler dengesindeki gelieleri taki: ederek gerekli tedbirleri alak4 it7alattan
alnacak teinat ve /$nlar 7akknda Bakanlar kuruluna tekli/te bulunak4
Bakanlar Kurulunca verilen dier g)revleri ya:ak4
Kurul Kararlarnn uygulanasn taki: etek.
DE+LET PLANLAMA TEKLATI MSTEARLI-I
Devlet Planlaa !ekilat Mstearl8 erkez )rgt ve yurtd )rgt $lak zere ikiye
ayrlr. =;J "ayl K+K4 DP! stearlnn4 g)revi ile ilgili $larak uluslararas ek$n$ik
kurulular ile ek$n$ik a#dan )neli d erkezlerde yurtd )rgt kurabileceini
)ng)rtr >Md.(@B. Mevzuatn DP!Iye verdii g)revleri ve .ksek Planlaa Kurulu
kararlarn yerine getiren )rgtsel ya: ise DP! Mstearl Merkez rgtdr. DP!
Mstearl Merkez rgt4 aadaki ana )elerden $luur.
DE+LET PLANLAMA TEKLATI MSTEARLI-I MERKEZ RGT
M(;)/&% M(;)/&% Y%..
3/ G/"/# S/!%/)/%
A" H064/) B0%04#/%0
Mstear Mstear yrd. (B .llk Pr$gralar ve K$n-$nktr Deerlendire
Genel Mdrl
0B 1k$n$ik M$deller ve "trate-ik ,ratralar Genel
Mdrl
2B ktisad6 "ekt)rler ve K$$rdinasy$n Genel Md.
;B "$syal "ekt)rler ve K$$rdinasy$n Genel Md.
=B B)lgesel Gelie ve .a:sal Kyu Genel Md.
5B ,vru:a Birlii ile likiler Genel Mdrl
9B D 1k$n$ik likiler Genel Mdrl
@B .)neti Bilgi Merkezi Dairesi Bakanl
D"$&4 B0%04#/%0 Y%.$4C$ B0%04#/%
(B Mstear Mavirleri
0B Mstearlk Mavirleri
2B +ukuk Mavirleri
;B "trate-i Gelitire Daire
Bakanl
(B Pers$nel Dairesi Bakanl
0B dar6 ve Mali ler Dairesi Bakanl
2B .ayn ve !esil Dairesi Bakanl
;B "avuna Kzanl
' 09 '
5&@&0JJ2 tari7 ve 0=(A( "ayl <esi GazeteUde yaylanan ;A5@ sayl Kanun ile Devlet
Planlaa !ekilat Mstearl bnyesinde ,vru:a Birlii 1iti ve Gen#lik Pr$gralar
Merkezi Bakanl kurulutur.
Devlet Bakan ve Babakan .ardcl *nay ile8 Mstear .ardclna bal Bilgi
!$:luu Dairesi Bakanl ile B)lgesel Gelie ve .a:sal Kyu Genel Mdrlne bal
,vru:a Birlii B)lgesel Pr$gralar Dairesi Bakanl kurulutur.
Devlet Planlaa !ekilat Mstear4 Devlet Planlaa !ekilat Mstearlnn en st
airidir. Devlet Planlaa !ekilat Mstear4 B&1!" 3/9 '8%/3#/".0%/C/20 D/3#/)
1!"$" 12#$ =#5?4 Mstearln /aaliyetlerini sevk ve idare ile g)revlidir >=;J ". K+K.
Md. @B.
Mstearlkta Msteara yardc $lak zere en /azla be Mstear .ardcs ile bir Genel
"ekreter g)revlendirilebilir. G)revlendirilecek Mstear .ardclarnn says Babakan
tara/ndan belirlenir.
U65" +./#0 K#!$"4 P#"#%$"$" H6$%#"4;$ S(%/C0I
DP! tara/ndan4 :lanlaa ile ilgili 10#'0#/%0" kau kuru ve kurulularndan ve dier
ger#ek ve tzel kiilerden t$:lanasyla balar.
Da7a s$nra ktisadi4 s$syal ve kltrel 7ede/ler ile :$litikalarn belirlenesine esas
$luturacak k$nular Y(!;/! P#"#4 K5%5#5". g)rlerek belirlenir.
.ksek Planlaa KuruluInca tes:it edilen esaslar4 B!"#% K5%5#5". '8%(&(#/%/!
!%% 12#"$%.
Babakan ya da ilgili Bakan4 Bakanlar KuruluInun onaylad esaslar ve hede%ler
dahilinde uzun vadeli kalkna :lan ve yllk :r$gralarn 7azrlanas k$nusunda
Devlet Planlaa !ekilat Mstearlna direkti/ verir.
DP! 7ket#e tes:it edilen 7ede/ler ve esaslar da7ilinde4 da7a )nce t$:lanan bilgileri
deerlendirerek bir ,-lan tasars. 7azrlar.
Bu tasar da7a s$nra Yksek /lanlama Kurulunda g)rlr. Kurul :lan tasarsnn
7ket#e belirlenen 7ede/ler ve esaslar da7ilinde $lu: $ladn bir ra:$rla Bakanlar
Kuruluna bildirir.
' 0@ '
Plan tasars Bakanlar Kurulunca inceleni: kabul edildikten s$nra4 yasaa =%'"$"$"
="9$" ;5"5#5%.
BE YILLIK KALKINMA PLANLARININ DNEMLER
Kalkna Plan D)nei *naylana .l
(. Be .llk Kalkna Plan (A52'(A59 (A50
0. Be .llk Kalkna Plan (A5@'(A90 (A59
2. Be .llk Kalkna Plan (A92'(A99 (A90
;. Be .llk Kalkna Plan (A9A'(A@2 (A9@
=. Be .llk Kalkna Plan (A@='(A@A (A@;
5. Be .llk Kalkna Plan (AAJ'(AA; (A@A
9. Be .llk Kalkna Plan (AA5'0JJJ (AA=
@. Be .llk Kalkna Plan 0JJ('0JJ= 0JJJ
A. .edi .llk Kalkna Plan 0JJ9 ' 0J(2 0JJ5
A. Kalkna Plan 9 yllk $larak ve L"trate-ik PlanlaaM anlayyla 7azrlantr.
Yllk /rogramlarn *a'rlanmas
.llk Pr$gralar Devlet Planlaa !ekilat Mstearl tara/ndan 7azrlanr.
+azrlanan :lan4 .ksek Planlaa Kurulunda incelenerek bir ra:$rla Bakanlar Kuruluna
sunulur.
B!"#% K5%5#5". !15# /.0#/" 9$##$! ?%='%4#%4 kesinleerek yrrle girer.
>yllk :r$gralar uzun vadeli :lanlar gibi yasaa $rgannn $nayna sunulas
z$runluluu y$ktur.B
P#"$" U9'5#"4;$ S(%/C0"./ DPTI
Plann baar ile uygulanasn salaak i#in ilgili idarelerin kurulu ve ileyilerinin
gelitirilesi k$nusunda )3;09/#/%./ 15#5"5%.
zel kesi /aaliyetlerinin4 :lann 7ede/ ve aa#larna uygun bir ekil alasn salaak
i#in gerekli gereken tevik edici .(6/"#/90C0 )/.10%#/%0 )3;09/ eder.
lgili daireler arasnda !==%.0";9="5" ;2#"10#4/;0 0<0" )3;09/#/%./ bulunur.
Plann uygulanasn izler4 deerlendiresini ya:ar ve gereken 7allerde :landa
deiiklik ya:lasn tavsiye eder.
3. DANITAY
' 0A '
Dantay lkeizde ilk $larak 1E M9$; 1JAJ tari7inde M5%F0 D/3#/)N adyla Transz
)rneine g)re kurulutur. Cu7uriyet d)neinde 55A sayl Kanunla Dantay yeniden
kurulu:4 5 !euz (A09 tari7inde #alaya balatr. ,nayasal bir $rgan $lan
DantayIn kurulu ve ileyii gnzde4 5&(&(A@0 tari7 ve 0=9= "ayl Dantay Kanunu ile
dzenlenitir.
AY M.. 1@@I
Dantay4 idar6 a7keelerce verilen ve kanunun baka bir idar6 yarg erciine brakad
karar ve 7klerin s$n incelee erciidir. Kanunla g)sterilen belli davalara da ilk ve s$n
derece a7keesi $larak bakar.
DantayIn4 kuruluu4 ileyii4 Bakan4 Basavc4 bakanvekilleri4 daire bakanlar ile
yelerinin nitelikleri ve se#i usulleri4 idar6 yargnn )zellii4 a7keelerin baszl ve
7Fkilik teinat esaslarna g)re kanunla dzenlenir.
>Deiik?(2.@.(AAA';;;5&2 d.B Dantay4 davalar g)rek4 Babakan ve Bakanlar Kurulunca
g)nderilen kanun tasarlar4 kau 7izetleri ile ilgili itiyaz artlaa ve s)zleeleri
7akknda iki ay i#inde dncesini bildirek4 tzk tasarlarn inceleek4 idar6
uyuazlklar #)zek ve kanunla g)sterilen dier ileri ya:akla g)revlidir.
Dantay4 $nikisi dava4 biri idari daire $lak zere $n# daireden $luur >0=9=
"K.Md.(2B.
+er daire bir bakan ve en az d)rt yeden kurulur4 g)re says betir4 kararlar
#$unlukla verilir.
Dairelerde yeteri kadar tetkik 7akii bulunur
Dan(tay /yelerinin +e0imiI DAY. M..1@@H
D)rtte #4 birinci sn/ idar6 yarg 7Fki ve savclar ile bu eslekten saylanlar
arasndan +Fkiler ve "avclar .ksek Kurulu tara/ndan4
D)rtte biri4 nitelikleri kanunda belirtilen g)revliler arasndan Cu7urbakan8 tara/ndan
se#ilir.
Dantay Bakan4 Bakan vekilleri ve Daire Bakanlarnn se#ii? Dantay yeleri arasndan
Dantay Genel Kurulunca ye ta saysnn salt #$unluu ve gizli $yla d)rt yl i#in se#ilir.
"resi bitenler yeniden se#ilebilir.
' 2J '
D"$&)9$" G8%/3#/%0I
Dantay 7e yksek idare a7keesi 7e de Devletin en yksek danma ve inceleme
$rgandr. Bu nedenle DantayIn 7e idari 7e de yarglaa ile ilgili g)revleri vardr.
DantayIn dari g)revleri dana ve incelee niteliindedir. Babakan ve Bakanlar
Kurulunca g)nderilen kanun tasarlar 7akknda dnce bildirek8 !zk tasarlarn ve
itiyaz artlarn ve s)zleelerini inceleek gibi. 0=9= "ayl Dantay Kanunun DantayIa
verdii idari g)revler )yledir.
Dan(tay1n 2dari *revleri >0=9= ".. Md.;0B
(. Babakanlk veya Bakanlar Kurulunca g)nderilen kanun tasar ve tekli/lerini4
0. Babakanlktan g)nderilen tzk tasarlarn4
2. Kau 7izetleri ile ilgili itiyaz artlaa ve s)zleelerini4
;. dari akalar arasnda g)rev ve yetkiden d$an ve Babakanlktan g)nderilen
uyuazlklar4
=. Kanunlarnda DantayIdan alnaca yazl bulunan dncelere ilikin istekleri4
5. DantayIca istiari a7iyette incelenek ve dncesini bildirek i#in Devlet
Bakanl veya Babakanlktan g)nderilecek ileri4
9. 5@2J sayl Lstilak KanunununM $tuzuncu addesinin uygulanasndan #kan
uyuazlklar4
@. L=2J0 "ayl l zel daresi .asasM
A
gereince d$rudan d$ruya veya itiraz y$luyla
DantayIa verilen ileri4
A. Belediye Kanunu ile DantayIa verili: idari davaya k$nu $layan ileri4
(J. Derneklerin4 kau yararna #alan derneklerden saylabilesi i#in ya:lacak
tekli/leri4
((. Meurlar ve dier kau g)revlilerinin yarglanalarna ilikin evzuat uyarnca
g)rlecek ileri4
nceler ve gereine g)re karara balar veya dncesini bildirir.
DantayIn 9%'$#4 0#/ 0#'0#0 '8%/3#/%0? idari uyuazlklar #)zleektir. Kanunda
g)sterilen belli davalara da ilk ve s$n derece a7keesi $larak bakar. Bu anlada Dantay4
A
Dantay .asasnda =2J0 sayl yasa yerine Ldarei Kuiyei %ilayat Kanunu MuvakkatM ge#ektedir.
Ldarei Kuiyei %ilayat Kanunu MuvakkatM =2J0 sayl yasa ile yrrlkten kaldrltr.
' 2( '
idare ve vergi a7keelerinde verilen ni7ai kararlarn )/4906 4/%C00 $larak inceleyi:4 karara
balaakla ykldr.
D"$&)9 #! D/%/C/ .%0 Y%'$ M/%C00 ,#%! 5 K="5#%.!0 D3#% B!%?
(. Bakanlar Kurulu kararlarna4
0. Babakanlk4 bakanlklar ve dier kau kuru ve kurulularnn stearlaryla ilgili
terek kararnaelere >Deiik? 0.5.0JJ; 3 =(@2&; d.B4
2. Bakanlklarn dzenleyici ileleri ile kau kurulular veya kau kuruu
niteliindeki eslek kurulularnca #karlan ve lke #a:nda uygulanacak dzenleyici
ilelere4
;. >Deiik ibare? =(@2 ' 0.5.0JJ; & .;B VDantay dari DairesinceV veya dari ler
Kurulunca verilen kararlar zerine uygulanan eyle ve ilelere4
=. Birden #$k idare veya vergi a7keesinin yetki alanna giren ilere4
5. Dantay .ksek Disi:lin Kurulu kararlarna kar a#lacak i:tal ve ta yarg
davalarn karara balar.
9. Dantay .ksek Disi:lin Kurulunun g)rev alan ile ilgili Dantay Bakanl
ilelerine kar a#lacak i:tal ve ta yarg davalarn karara balar.
@. !a7ki y$lu )ng)rleyen kau 7izetleri ile ilgili itiyaz artlaa ve
s)zleelerinden d$an idari davalar karara balar.
A. Belediyeler ile il )zel idarelerinin se#ile gelen $rganlarnn $rganlk s/atlarn
kaybeteleri 7akkndaki isteleri inceler ve karara balar.
4. SAYITAY
"aytay4 *nd$kuzuncu yzylda balayan batllaa :$litikalar ka:sanda (@5; ylnda
,#ivan0 uhasebat. adyla kurulutur. lk kurulu stats bir nizanaedir4 (@95
,nayasasnda yer alarak anayasal bir kurulu 7aline gelitir. Cu7uriyet d)neinde 0;
Kas (A02 tari7 ve 29; sayl V#ivan0 uhasebatn Sureti 1ntihabna #air KanunV ile
"aytay yeniden kurulu ve (A0; ,nayasasnda yer alarak anayasal kiliine yeniden
kavuutur. *sanl :arat$rluu d)neinde yrte $rganna bal $lan "aytay
Cu7uriyet re-iinde yasaa $rgan ile ilikilendirilitir. Bu bakdan "aytay esas
itibariyle TB2ne yardmc bir kurulutur. ,ncak t g)rev ve ileleri yrtme ve
' 20 '
idarenin mali konularna ilikin $lduu i#in )teki yardmc kurulular arasnda
incelenektedir.
"aytay4 (A5( ,nayasasnn (09Inci addesi ile yeni bir kurulua ve ileyie kavuturulu
ve kuruun (A5( ,nayasann uyuunu salaak zere de 34&3&4567 tarihinde 893 sayl
yasa (karlmtr& Da7a s$nra @20 sayl yasada gnn k$ullarna g)re deiiklikler
ya:ltr. .eni bir "aytay yasas tasla gndededir.
AY. M..1AEI
"aytay4 erkezi y)neti bt#esi ka:sandaki kau idareleri ile s$syal gvenlik
kurularnn btn gelir ve giderleri ile allarn !rkiye Byk Millet Meclisi adna
denetleek ve s$rulularn 7esa: ve ilelerini kesin 7ke balaak ve kanunlarla
verilen incelee4 denetlee ve 7ke balaa ilerini ya:akla g)revlidir.
"aytayIn kesin 7kleri 7akknda ilgililer yazl bildiri tari7inden itibaren $nbe
gn i#inde 10% !/%/9/ 4>;5; =#4! (6/%/ !%% .(6/#)0#4/;0 0;)/40"./
bulunabilirler. B5 !%%#% .=#9$;$9# 0.%: 9%'$ 9=#5" 1&35%5#46.
%ergi4 benzeri al6 ykllkler ve )devler 7akknda Dantay ile "aytay kararlar
arasndaki uyuazlklarda D"$&)9 !%%#%$ /;; #$"$%.
Ma7alli idarelerin 7esa: ve ilelerinin denetii ve kesin 7ke balanas "aytay
tara/ndan ya:lr >1k? 0A.(J.0JJ='=;0@&0 d.B.
"aytayIn kuruluu4 ileyii4 deneti usulleri4 ensu:larnn nitelikleri4 atanalar4
)dev ve yetkileri4 7aklar ve ykllkleri ve dier )zlk ileri4 Bakan ve yelerinin
teinat kanunla dzenlenir.
S9$&)9 B0%0"C0 B&!"$"$" N0)/#0!#/%0 3/ S/<040I
"aytay Birinci Bakann se#ilebilek i#in en az d)rt yllk yksek )renii bitirek ve
aada saylan niteliklerden en az birini taak arttr.
(. "aytay Daire Bakanl veya yeliinde4
0. Bakanlk4 Mstearlk4 Mstear .ardcl ve %alilikte4
2. Genel ve Kata bt#eli dairelerin veya dier kau kurularnn Genel Mdrlk
veya Bakanlk g)revlerinde4
;. Bakanlklarn te/ti kurullar ile Maliye ve Grk Bakanl +esa: Kzanlar
Kurulu Bakanlklarnda4
' 22 '
=. .ksek reti Kurularnda 7ukuk4 iktisat4 ilete4 u7asebe4 Maliye ve Kau
.)netii :r$/es)rlklerinde4 Bulunu $lak.
"aytay Birinci B&!"$4 )n "e#i Ge#ici K$isy$nunca belirlenecek iki aday arasndan
!rkiye Byk Millet Meclisi Genel Kurulunca gizli $yla se#ilir. *ylaada4 !rkiye Byk
Millet Meclisi ye ta saysnn d)rtte birinin bir /azlasndan az $laak kaydyla $ylaada
evcudun salt #$unluunun $yu aranr. lk $ylaada s$nu# alnad takdirde4 ikinci
$ylaada en /azla $y alan aday se#ili $lur. Birinci Bakann g)rev sresi yeni Bakan
g)reve balayncaya kadar deva eder
Birinci Bakann g)rev sresi yedi yldr. "resi biten kii yeniden se#ilebilir. G)rev sresi
biten ve yeniden se#ileeyen ya da se#ie gireyen Birinci Bakan4 b$ kadr$ art
aranakszn "aytay yesi $larak g)reve deva eder4 b$alan ilk ye kadr$su kendisine
ta7sis edilir.
S9$&)9 9/#/%0"0" N0)/#0!#/%0 3/ S/<040I
"aytay yesi se#ilebilek i#in en az d)rt yllk yksek )renii bitirek ve aada saylan
niteliklerden en az birini taak arttr.
(. Birinci sn/a ayrldktan s$nra en az d)rt yl sreyle baarl g)rev ya: ve birinci
sn/a ayrla niteliklerini kaybetei "aytay Meslek Mensu:luu ve savc
yardclnda4
0. "aytay "avclnda4
2. Bakanlk4 Mstearlk4 Mstear .ardcl ve %alilikte4
;. Genel ve Kata bt#eli dairelerin veya dier kau kurularnn Genel Mdrlk ve
ya Bakanlk g)revlerinde4
=. Bakanlklarn te/ti kurullar ile Maliye ve Grk Bakanl +esa: Kzanlar
Kurulu Bakanlklarnda4
5. .ksek reti Kurularnda 7ukuk4 iktisat4 ilete4 u7asebe4 Maliye ve Kau
.)netii :r$/es)rlklerinde
9. Pisans dzeyinde yksek )renii taaladktan s$nra kau 7izetinde en az yiri
yl #al $lak kaydyla4 #ileri Bakanl4 Maliye Bakanl ve +azine
Mstearl erkez deneti eleanl g)revlerinde4 Bulunu $lak
' 2; '
"aytay da b$alan yeliklerin bete # "aytay Meslek Mensu:larndan4 geriye
kalanlarnn en az yars Maliye Bakanl Meslek Mensu:larndan se#ilir.
"aytay Genel Kurulunca4 "aytayUa bavuranlarn sicilleri zerinde ya:lacak incelee
s$nucunda4 evcut ye saysnn ;#) <=25"#525"5" '06#0 =95 0#/ b$alan 7er yelik i#in yer
i#in d)rder aday se#ilir. "e#i s$nu#lar4 se#ii taki: eden # i gn i#erisinde S9$&)9
B&!"#$2$"C T(%!09/ B(9(! M0##/) M/C#0;0 B&!"#$2$" ;5"5#5%.
S9$&)9$" Y%'$ 3/ K%% ,%'"#%$
D0%/#/%I Bir Bakan ile alt yeden kurulu daireler birer 7esa: a7keesidir. Daireler4
bir bakan ve d)rt ye ile t$:lanr4 7k ve kararlar $y #$kluuyla verilir. "aytay
Daire Bakanlar4 "aytay Genel Kurulunca kendi yeleri arasndan gizli $yla ve ye
ta saysnn salt #$unluuyla se#ilir. G)rev sresi d)rt yldr.
D0%/#/% K5%5#5I !eyiz Kuruluna se#ilen Bakan ve yelerin dnda kalan Bakan ve
yelerden kurulur. 1n kdeli Daire Bakan Kurula Bakanlk eder.
T/4906 K5%5#5I !eyiz Kurulu ; yl i#in "aytay Genel Kurulunca daire bakanlar
arasndan se#ilecek ; daire bakan ile 7er daireden se#ilecek 0 yeden kurulur. Gyelik
sresi ; yldr ve 7er yl kurul yelerinin d)rtte biri yenilenir4 yelii s$na erenler
yeniden se#ilebilir. Kurula en kdeli daire bakan bakanlk eder. Karar teyiz edilen
daire bakan ve yelerinin $y 7akk y$ktur.
G/"/# K5%5#I Genel Kurul4 Birinci Bakann Bakanl altnda daire bakanlaryla
yelerden kurulur. Mevcut ye saysnn en az (<)/ 0!0;0 ile t$:lanr4 evcudun salt
#$unluu ile karar verir. *ylarn eitliinde Birinci Bakann bulunduu tara/ stn
saylr.
.ksek Disi:lin Kurulu4
Meurlar "e#i ve Disi:lin Kurulu
S9$&)9$" G8%/3#/%0I
"aytay .asas4 "aytayI L'/"/# 3/ !)4 1()</#0
1E
dairelerin gelir ve giderleri ile allarn
!rkiye Byk Millet Meclisi adna denetleek ve s$rulularn 7esa: ve ilelerini
yarglaa y$luyla kesin 7ke balaak ve kanunlarla verilen incelee4 denetlee ve
(J
=J(@ "ayl .asa LkataM bt#eli daireler kalktr.
' 2= '
7ke balaa ilerini ya:aklaM g)revlendiritir >Md.(B. ,ncak gerek anayasada ya:lan
deiiklik gerekse =J(@ sayl Lkau ali y)netii ve k$ntr$lM yasas ile bt#e trleri
deiitir. Buna g)re genel y)neti ka:sandaki idarelerin bt#eleri8 4/%!/6: 98"/)04
bt#esi4 ;=;9# '(3/"#0! !5%54#%$ bt#eleri ve 4>##: 0.%/#/% bt#eleridir. "aytay
erkezi y)neti bt#esi ka:sandaki8 genel bt#eli4 )zel bt#eli ve dzenleyici denetleyici
kuru bt#eli kurulular denetler.
Kurulu( yasas +ay(tay1a a(a)daki 3revleri vermi(tir 4!d5,6:
(. Genel ve kata bt#eli dairelerin4 bu daireler tara/ndan serayesinin yars veya
yarsndan /azlasna katlak suretiyle sabit veya d)ner serayeli veya /$n eklinde
kurulan kuru ve teebbslerin ve kanunlarla "aytay denetiine tabi tutulan dier
kurularn btn gelir4 gider ve allaryla nakit4 ta7vil4 senet gibi kyetlerinin
>1anet niteliinde $lanlar dF7ilB aln: verilesini4 saklana ve kullanlasn
denetler. "$rulularn 7esa: ve ilelerini yarglayarak kesin 7ke balar.
0. Devlete ait ikraz4 istikraz ve taa77tlerle #eitli kaynaklardan ba ve yard
suretiyle elde edilen nakd6 veya ayn6 kyetleri4 +azine b$n$larn4 btn ke/alet4
kredi ve +azine avanslarn kaydedi: denetler.
2. Genel ve kata bt#elere ilikin genel uygunluk bildirilerini4 ,nayasada belirtilen
sre i#erisinde !rkiye Byk Millet Meclisine sunar >Deiik? 2(50 ' 9.2.(A@=B.
;. Gerektiinde al6 ilere ve 7esa: usulleriyle gelir ta7akkuk sistelerine dair
!BMMIne ra:$r verir.
=. Denetiine tabi kurulularn 7esa: ve ilelerinin incelenesi s$nucunda gerekli
g)rd 7ususlara dair !BMMIne ra:$r verir.
5. "aytay4 kanunlarla kendisine verilen dier g)revleri yerine getirir.
"aytay Kanununa (AA5 tari7 ve ;(;A sayl .asayla eklenen L%erililik ve 1tkinlik
DeerlendiresiM addesi ile "aytay4 denetiine tabi kuru ve kurulularn kaynaklarn
ne )l#de verili4 etkin ve tutulu kullandklarn inceleeye yetkili klntr.
"aytayIn g)revleri denetleeyle ilgili g)revleri ve idari g)revler $larak iki ana gru:ta
incelenebilir.
D/"/)#/4/ G8%/30I
' 25 '
Genel ve kata bt#eli daireleri4 ke/alet sand4 /$n 7esa:lar4 irket ve d)ner serayeli
kurulularn gelir 3 gider ve al 7areketlerini !BMM adna denetler.
.arglaa G)revi? "aytay4 yarg yetkisi $lan4 kararlar aley7ine baka yarg yerlerin
gite ikan $layan bir anayasal $rgandr. Dairelerin kararlar "aytayIdaki teyiz
kuruluna bavurularak teyiz edilebilir.
S9$&)9$" .%0 G8%/3#/%0
+06/I "aytay bt#e uygulaas y)nnden kurularn 7arcaalarn 7ukuka ve bt#eye
uygunluk y)nnden denetler. Buna vize ilei denir.
T/;C0#I "aytay denetiine tabi $lan daire ve kurularca 7arcaaya ilikin $larak
ya:lan s)zleelerle 7er trl batlar uygulanadan )nce4 bt#eye ve yasalara
uygunluk a#sndan4 tescile tabi tutulaktadr.
U9'5"#5! 10#.0%040I Kygunluk bildirii ile Kurularn bt#e uygulaalarnn
s$nucunun bt#eye ve yasalara uygun bulunduu sa:tanr. Bu belge Lkesin 7esa:M
yasalarna eklenir ve !BMMIne sunulur.
G8%(& B0#.0%4/I Mali k$nular dzenleyen tzk ve y)netelikler yrrle
k$nuladan )nce "aytayIn g)r alnr.
.%0 N0)/#0!)/!0 K%%#%$" B0%#/&)0%0#4/;0I "aytay genel kurulu vize4 tescil ve dier
denetleelerine ilikin uygulaalar 7akknda genel ve birletirici kararlar alr.
+/%04#0#0! 3/ /)!0"#0! ./"/)040I "aytay denetiine tabi kuru ve kurulularn
kaynaklar ne )l#de verili4 etkin ve tutulu kullandklarn inceleeye yetkilidir.
ncelee s$nu#lar bir deerlendire ra:$ru ile birlikte !BMM BakanIlna sunulur.
III. MERKEZ YNETMN TARA RGT DDE+LETN MLK TEKLATIH
Bakanlklarn !ara rgt4 kurulu aa#larn ger#ekletirebilek ve g)revlerini yerine
getirebilek i#in4 i7tiyaca g)re aadaki kurulularn taandan ya da bir ka#ndan
eydana gelektedir.
Merkezi y)netiin tara )rgt4 bakanlklar bakndan il4 bal kurulular y)nnden ise
Lb)lgeM esasna dayanaktadr.
l valisine bal il kurulular.
Kayakaa bal il#e kurulular.
' 29 '
D$rudan erkeze bal tara kurulular >Bal KurulularB.
L KURULULARININ HYERARK YAPISI
+#0
# M(.(%#(2(
51/ M(.(%#(2(
/K#0!
M/45%#5!
L*E KURULULARININ HYERARK YAPISI
K94!4
#</ M(.(%#(2(
>)09< 15#5"" #</#/%./ 51/ M(.(%#(2(
/K#0!
M/45%#5!
BA-LI KURULULARIN TARADAK HYERARK YAPISI
B8#'/ M(.(%#(2(
51/ M(.(%#(2( 9 . B&4(>/".0;#0!
/K#0! 9 . M(>/".0;#0!
A. L YNETM
' 2@ '
# Y8"/)040"/ #0&!0" A"9;# E;;#%I
,.. Md. (05? !rkiye erkezi idare kuruluu bakndan c$ra/ya duruuna. 1k$n$ik
artlara ve kau 7izetlerinin gereklerine g)re illere4 illerde dier kadeeli b)llere ayrlr.
llerin idaresi yetki genilii esasna dayanr.
Kau 7izetlerinin g)rlesinde veri ve uyu salaak aacyla4 birden #$k ili i#ine
alan erkezi idare tekilat kurulabilir. Bu tekilatn g)rev ve etkileri kanunla dzenlenir.

(@954 (A0(4 (A0;4(A5( ,nayasalarnda $lduu gibi4 (A@0 ,nayasasnda da il4 7e
erkezin idare kuruluu bakndan (#!/"0" 10% 0.%0 )!;04) .0%/;04 7e de )(6/#
!0&0#02/ ;>0? 10% 9/%/# 98"/)04.0%.
Birinci bakdan4 il 7iyerarinin g#letirici ve arlatrc usullerini giderebilek i#in
Y/)!0 G/"0&#020 esasyla idare $lunas itibariyle l#e ve Bucak gibi dier erkezi idare
kurulularndan /arkl bir duru taaktadr.
kinci bakdan4 yani !45 )(6/# !0&0#020 d$laysyla da devletin bir ks 7izetlerini
g)ren bir yerel idare niteliine sa7i: bulunaktadr.
Merkezi y)netiin teel tara birii ildir.
# 3/ 0#</#/%0" !5%5#4;$4 kaldrlas4 erkezlerinin belirtilesi4 adlarnn deitirilesi4 bir
il#enin baka bir ile balanas !"5"# $laktadr.
B5C!#%$"!0 ise4 1(ileri Bakanl2nn karar ve Cumhurbakannn $nay ile
ger#ekleektedir.
#!/406./ #0" Y8"/)04 A<$;$"." !0 6/##020 B5#5"4!).$%I
(. Merkezi y)netiin taradaki lki taksiat i#inde yer alan biriidir4 buna LvalilikM
denir.
0. Merkezi y)netiden ayr ve tzel kiilii $lan bir yerel y)neti biriidir. Buna il )zel
idaresi denir.
Glkeizde il y)netii4 b)ylece ikili bir statde yrtlektedir. Bu bakda il 7e bir yerel
y)neti birii ve 7e de erkezi idarenin tara )rgtdr.
27 89:7 2DA;:+2 4Yerel Ynetim Birimi <larak 2l Ynetimi6
' 2A '
l )zel idaresi? l 7alknn a7alli terek nitelikteki i7tiya#larn karlaak zere kurulan
ve karar $rgan se#enler tara/ndan se#ilerek $luturulan4 idari ve ali )zerklie sa7i: kau
tzel kiisidir. W=2J0 "ayl l zel daresi Kanunu >KB Md.2X. l )zel idaresi4 ilin
kurulasna dair kanunla kurulur ve ilin kaldrlasyla tzel kiilii s$na erer.
zel daresinin *rganlar? l Genel Meclisi4 l 1ncenini4 %alidir.
l genel eclisi4 il )zel idaresinin karar $rgandr ve ilgili kanunda g)sterilen esas ve usullere
g)re ildeki se#enler tara/ndan se#ili yelerden $luur.
l genel eclisi4 se#i s$nu#larnn ilann izleyen beinci gn kendiliinden t$:lanr. Bu
t$:lantda eclise en yal ye bakanlk eder. Meclis4 bu t$:lantda4 yeleri arasndan ve
gizli $yla eclis bakann4 eclis birinci ve ikinci bakan vekillerini4 ikisi yedek $lak zere
d)rt kati: yeyi ilk iki yl i#in g)rev ya:ak zere se#er. lk iki yldan s$nra se#ilecek
bakanlk divan4 ya:lacak ilk a7alli idareler se#ilerine kadar g)rev ya:ar >K. Md.((B.
l genel eclisinin gndei4 eclis bakan tara/ndan belirlenir ve yelere en az # gn
)nceden bildirilir. %alinin )nerdii 7ususlar gndee alnr >K. Md.(2B.
l genel eclisi tara/ndan alnan kararlarn ta etni4 en ge# be gn i#inde valiye
g)nderilir. %ali4 7ukuka aykr g)rd kararlar4 yedi gn i#inde gerek#esini de belirterek
yeniden g)rlek zere il genel eclisine iade edebilir. %aliye g)nderileyen eclis
kararlar yrrle girez.
.eniden g)rlesi istenileyen kararlar ile yeniden g)rlesi isteni: de il genel eclisi
ye ta saysnn salt #$unluuyla srar edilen kararlar kesinleir.
%ali4 eclisin srar ile kesinleen kararlar aley7ine idari yargya bavurabilir >K. Md.(=B.
l enceni valinin bakanlnda4 il genel eclisinin 7er yl kendi yeleri arasndan bir yl
i#in gizli $yla se#ecei be ye ile biri ali 7izetler biri airi $lak zere valinin 7er yl
biri airleri arasndan se#ecei be yeden $luur >K. Md.0=B. l encenin en )neli
yetkisi LkaulatrayaM karar verektir.
%ali4 il )zel idaresinin ba ve tzel kiiliinin tesilcisidir >K. Md.0AB.
+#0"0" 0# 86/# 0.%/;0"./!0 '8%/3 3/ 9/)!0#/%0 &5"#%.$% DK. M..3EHI
' ;J '
(. l )zel idaresi tekilatnn en st airi $larak il )zel idaresi tekilatn ;/3! 3/ 0.%/
/)4/!4 il )zel idaresinin 7ak ve en/aatlerini k$ruak.
0. l )zel idaresini strate-ik :lana uygun $larak y)netek4 il )zel idaresinin kurusal
strate-ilerini $luturak4 bu strate-ilere uygun $larak bt#eyi4 il )zel idaresi
/aaliyetlerinin ve :ers$nelinin :er/$rans )l#tlerini 7azrlaak ve uygulaak4
izleek ve deerlendirek4 bunlarla ilgili ra:$rlar eclise sunak.
2. l )zel idaresini Devlet dairelerinde ve t)renlerde4 davac veya daval $larak da yarg
yerlerinde tesil etek veya vekil tayin etek.
;. l encenine bakanlk etek.
=. l )zel idaresinin tanr ve tanaz allarn idare etek.
5. l )zel idaresinin gelir ve alacaklarn taki: ve ta7sil etek.
9. .etkili $rganlarn kararn alak artyla s)zlee ya:ak.
@. l genel eclisi ve encen kararlarn 59'5#4!.
A. Bt#eyi uygulaak4 bt#ede eclis ve encenin yetkisi dnda kalan aktaralar
ya:ak.
(J. l )zel idaresi :ers$nelini ataak.
((. l )zel idaresi4 bal kurulularn ve iletelerini denetleek.
(0. Dartsz balar kabul etek.
(2. l 7alknn 7uzur4 esenlik4 salk ve utluluu i#in gereken )nleleri alak.
(;. Bt#ede y$ksul ve u7ta#lar i#in ayrlan )denei kullanak.
(=. Kanunlarla il )zel idaresine verilen ve il genel eclisi veya il enceni kararn
gerektireyen g)revleri ya:ak ve yetkileri kullanak.
%ali4 g)rev ve yetkilerinden bir ksn uygun g)rd takdirde Vvali yardclarna4V
y)neticilik s/at bulunan il )zel idaresi g)revlilerine ve il#elerde kayakalara devredebilir.
>K. Md.20B
MERKEZ YNETMN TARA RGT ,LARAK L YNETM
Merkezi .)netiin tara )rgt $lan ilin idaresi4 LvaliM4 Lil drleriM ve Lil idare kuruluM
$lak zere # biriden $luaktadr.
llerin idaresi yetki genilii esasna g)re yrtlr.
1. +AL
' ;( '
l y)netiinin ba $larak vali8
Devleti ve 7keti ilde tesil eder4
+er bakann essilidir4
Bunlarn idari ve siyasi yrte vastasdr.
Bu nedenle valinin M0.%0N ve M;09;0N $lak zere iki )neli /$nksiy$nu vardr.
%ali4 .#0 3/ ;!/%0 )/&!0#) .$&$". kalan t devlet daire4 essese ve ileteleriyle dier
kau kurulularnn badr.
lin 7er y)nden genel idare ve genel gidiini dzenleek ve denetleekten4 >(!(4/)/ 3/
1!"#% !%&$ ;=%54#5.5%.
%alilik )teki kau g)revlileri yannda M0;)0;"0 4/45%#5!N $larak kabul edilitir. %ali
$labilek i#in eslek euru $lak gerekez.
%alinin bu )zel statsne karn4 yardcs ve bulunad zaan vekilliini ya:an vali
uavini ise y)netici esleine ensu: teinatl bir eurdur.
%ali uavini $labilek i#in en az 5 yl kayakalk ya: $lak gerekektedir.
+#0"0" A)"4;$I
%ali4 <0&#/%0 B!"#$2$"$" 8"/%0;04 B!"#% K5%5#5"5" !%%$ ve C54>5%1&!"$"$"
="9$ ile atanmaktadr&
%ali $labilek i#in8 ("03/%;0)/#/%0" ;09;# 10#'0#/%7 >5!5!7 0!)0;)7 0&#/)4/7 0!)0;.: 3/
0.%: 10#04#/% K!(#)/#/%0 ile bunlara denklii .ksek)reti Kurulu tara/ndan kabul edilen
yurt dndaki en az d)rt yl sreli /akltelerden ezun $lak arttr
((
.
+#0"0" #./!0 Y/)!0 3/ G8%/3#/%0I D@442 ;9$#$ # .%/;0 K"5"5H
1. Kanun4 tzk4 y)netelik ve 7ket kararlarnn neir ve ilann ve uygulanmasn
salaak ve bakanlarn )#04) 3/ /40%#/%0"0 9(%()4/!#/ )devlidir. Bu aa#la vali4
dzenleyici ile niteliinde ,genel emirler. #karabileye yetkilidir.
((
A&5&(A2J tari7 ve (9JJ "ayl Da7iliye Meurlar Kanunu Md. 0&b >Deiik? 299@ 3 05.0.(AA0B?
LBu kanunun ( inci addesinde yazl 4 ("C( 3/ .> 95!%$ ;$"$K#%.!0 4/45%#5!#%
ge#ebilek ve tayin $lunak i#in niversitelerin siyasal bilgiler4 7ukuk4 iktisat4 ilete4 iktisad6 ve
idar6 bililer /aklteleri ile bunlara denklii .ksek)reti Kurulu tara/ndan kabul edilen yurt
dndaki en az d)rt yl sreli /akltelerden ezun $lak arttr.M
' ;0 '
2. %ali devlet gelirlerinin ta7akkuk4 ta7silini ve )dee ilelerinin untaza ekilde
ya:lasn ve gelir kaynaklarnn geliesini salaak i#in tedbir alr ve uygular.
3. %ali4 il snr i#inde bulunan '/"/# 3/ 86/# 1()(" !=##5! !533/)#/%0"0" 40%0.0%.
Kau dzenini ve gvenini salaak ve k$ruak i#in gerekli tedbirleri alr. Bu
aa#la4 Devletin genel ve )zel k$lluk kuvvetlerini isti7da eder4 bu tekilFtn Firleri
ve eurlar vali tara/ndan verilen eirleri der7al yerine getirekle ykldr.
4. %ali4 O".%47 ?=#0;7 '(4%(! 45>K6 ve dier )zel k$lluk kuvvetlerinin btn
;) 3/ (;)#/%0"0" 0# 0<0"./ 4(">;$% =#4! (6/%/ '/<0C0 9 . ;(%/!#0 =#%!
9/%#/%0"0 deitirebilir. Bu durudan 7een # leri4 Maliye ve Grk
Bakanlklarna bilgi verir.
@. %ali4 il snr i#indeki 9/%/# 98"/)04#/% (6/%0"./ 3/;9/) 9/)!0;0"0 kullanr.
A. Devletin tesilcisi s/atyla t)renlere bakanlk eder4 gerektiinde yabanc lke
tesilcilerini karlar.
G. %ali4 vali uavini ile kayakalarn4 il drlerinin4 genel ve )zel k$lluk airlerinin
birinci derecede8 dier eurlarn ikinci derecede airidir.
J. %alinin adli ve askeri tekilat zerinde bir yetkisi y$ktur
L. %ali4 ceza ve tevki/ evlerinin u7a/azasn ve Cu7uriyet savcsyla birlikte 7kl
ve tutuklularn salk artlarn g)zeti ve denetii altnda bulundurur.
%aliler4 ilde <$!10#/C/! 3/9 <$!" =#9#%$"7 /4%0"./!0 !533/)#/%#/ 8"#/"4/;0"0
4(4!(" '8%4/.0!#/%0 3/9 8"#/9/4/.0!#/%08 aldklar tedbirlerin bu kuvvetlerle
uygulanasn kn g)redikleri veya uygulayaadklar takdirde4 dier 0##/%0" !=##5!
kuvvetleriyle bu i i#in ta7sis edilen .02/% !533/)#/%./" yararlanak aacyla #ileri
Bakanlndan ve gerekirse P".%4 G/"/# K=45)"#$2$"$" 3/9 K% K533/)#/%0
K=45)"#$2$"$" snr birlikleri da7il $lak zere /" 9!$" !%7 ./"06 3/ >3 10%#0!
!=45)"#$2$"." kn $lan en 7zl vastalar ile racaat ederek 9%.$4 0;)/%#/%.
7tiya# duyulan kuvvetlerin #ileri Bakanlndan veya askeri birliklerden veya 7er iki
akadan tale: edilesi 7ususu4 yard talebinde bulunan vali tara/ndan takdir edilir.
%alinin ya:t yard istei geciktirileksizin yerine getirilir. ,cil durularda bu istek
s$nradan yazl ekle d)ntrlek kaydyla s)zl $larak ya:labilir.
' ;2 '
*laylarn niteliine g)re istenen askeri kuvvetin #a:4 vali ile k$$rdine edilerek askeri
birliin k$utan tara/ndan ve g)revde kal sresi4 askeri birliin k$utan ile k$$rdine
edilerek vali tara/ndan belirlenir.
B0%./" K6# 0#0 0<0"/ #" =#9#%. ilgili valilerin istei zerine ayn veya /arkl askeri
birlik k$utanlarndan kuvvet ta7sis edilesi duruunda iller veya kuvvetler arasnda
ibirlii4 k$$rdinasy$n4 kuvvet kaydras4 eir k$uta ilikileri ve gerekli g)rlen
dier 7ususlar yukarda belirtilen 7kler #er#evesinde G/"/#!5%49 B&!"#$2$ ile
<0&#/%0 B!"#$2$ tara/ndan belirlenecek esaslara g)re yrtlr. Bu esaslarn
uygulanasnda4 ibirlii ve k$$rdinasy$n salaak aacyla gerekli g)rlen 7allerde
<0&#/%0 B!"$ 0#'0#0 3#0#/%./" 10%0"0 '/<0C0 =#%! '8%/3#/".0%0%.
+#0#/%0" )/K)0& 3/ ./"/)#/4/ 9/)!0#/%0
%ali4 >adl6 ve asker6 daireler 7ari#B Bakanlklar ve tzelkiilii 7aiz genel drlkler ile
tekilFtnda #alan btn eur ve sta7delerinin en byk Firidir. Bu s/atla?
tekilFtn ileesini denetler.
%aliler4 vali uavini ile kayakalarn4 il idare ube bakanlarnn ve il ve b)lge u7akeat
drlklerinin4 genel ve )zel k$lluk Firlerinin birinci derecede4 dier eurlarn ikinci
derecede sicil Firidirler. %ali bu s/atla4 ad ge#en akalarda bulunan kiilerin
denetlenesi k$nusunda karar verecek ilk ve s$n ercidir.
+#0#/%0" T/K)0& 3/ D/"/)#/4/ K="5;5".!0 Y/)!0#/%0 &2$.!0 !="5#%. 86/)#/"/10#0%I
1ri altndaki eur ve sta7delere s$rutura a#las duruunda4 ;;@2 "ayl
Meurlar ve Dier Kau G)revlilerinin .arglanas +akkndaki KanunIun
(0
)ng)rd usule g)re savunasn aldktan s$nra uyara4 knaa ve be gnle kadar
aylktan kese cezalar vererek uygular. Da7a ar disi:lin cezalar verilesi i#in )zel
kanun 7klerine g)re tekli/ ve tale:lerde bulunabilir. Bu duruda4 yetkili disi:lin
ercileri valinin tekli/ ve talebini inceleyerek bir karara balaaya ecburdur.
%alilerce reUsen verilen cezalar4 kesindir
(2
. Bu cezalar tebli tari7inden itibaren sicile
ge#er.
(0
Meurin Kanunu yrrlkten kaldrl4 Kanunlarda Meurin Kanununa at/ ya:ld 7allerde (AAA tari7li
;;@2 "ayl LMeurlar ve Dier Kau G)revlilerinin .arglanas +akkndaki KanunM 7klerinin
uygulanacaktr.
(2
dari .arg 7akk sakldr.
' ;; '
%aliler4 eir ve denetii altnda bulunan tekilFtn ald kararla ya:t ilelerden
ikFyet edenlerin racaatlarn tetkik eder8 eurun 7aksz veya kanunsuz ilelerini
g)rrse 7akknda yasal ilee bavurur. ncelee s$nunda vard s$nuca g)re alaca
karar der7al uygulatr ve ilgiliye bildirir.
%aliler4 denetleeleri srasnda i banda kalalarnda saknca >a7zurB g)rdkleri
btn eur ve sta7delere s$rululuu altnda iten el #ektirebilirler
%aliler4 eir ve denetii altnda bulunan tekilFtn ald kararla ya:t uaelelerden
ikFyet edenlerin racaatlarn tetkik eder8 eurun 7aksz veya kanunsuz
uaelelerini g)rrse 7akknda kanuni uaeleye bavurur. ncelee neticesinde
vard s$nuca g)re alaca karar der7al tatbik ettirir ve ilgiliye bildirir.
M/%!/6 +#0#020
l valilii g)revinden alnanlar4 erkez valilii g)revine atanaktadr.
Merkez valilii bir tr beklee yeridir. Merkez valilerinin bir ks ,nkaraIda4 dier
ks da byk kentlerde $turaktadr.
%aliler4 atanalarndaki usule g)re4 valilik kadr$ ve unvanlarn u7a/aza etek suretiyle
erkezde g)revlendirilebilirler.
Merkezde g)revlendirilen valiler4 Bakan tara/ndan #ileri Bakanl Mstearl4 Mstear
.ardcl4 Genel Mdrlk4 Kurul Bakanl4 Bakanlk ( inci +ukuk Mavirliinde veya
incelee4 aratra4 s$rutura ve eiti ilerinde8 Babakanln talebi zerine4
Babakanlk ve dier bakanlklarn4 Mstear4 Mstear .ardcs4 Genel Mdrlk ve bu
g)revlere edeer duruda $lan dier st kadee y)neticiliklerinde8 unvan ve )zlk 7aklar
sakl kalak kayd ile g)revlendirilebilirler.
Merkez %alisi "ays +akknda Genel Bilgi
(;
?
(AAJ yl itibariyle erkez valisinin says? AJI atr.
0JJ( yl itibariyle erkez valisi says? 9=
0JJ5 yl itibariyle erkez valisinin says? 9= >,nkara =54 stanbul ((4 0Isi zir 04 ,dana (4
Mersin 24 ,ntalya (4 Balkesir (B.
(;
Kaynak 7tt:?&&YYY.icisleri.g$v.tr&ZNcisleri&[eb&G$zle0.as:\]say/aO$^@5
' ;= '
0JJ9 itibariyle erkez valisinin says? @( >,nkara 5J4 stanbul (04 zir 24 ,dana (4 Mersin
(4 ,ntalya 24 Balkesir (B
L MDRLER
Bakanlklar4 kurulu aa#larn ger#ekletirek ve 7alka 7izet sunabilek i#in ilIde gerekli
)rgtleri kurarlar. Bunlara4 bakanlklarn Lil kurulularM8 bandaki y)neticilere de Lil
drleriM denir.
# 4(.(%#/%0 3#0"0" /4%0 #)$"..$%.
l drleri4 kurulularn ilgilendiren ilerin yrtlesinden4 :ers$nelin eyle ve ilerinden
valiye kar s$ruludur.
%ali ylda d)rt de/adan az $laak zere lzu g)rd 7allerde4 kau y)netiinde birlii
salaak ve 7izetlerin verili bir ekilde yrtlesini ger#ekletirek i#in il drlerini
t$:lar.
Bu t$:lantlarda alnan kararlarn yrtlesi4 btn il drleri i#in z$runludur.
L DARE KURULU
l idare kurulu4 il genel y)netiinde valiye yardc $lan bir $rgandr.
l idare kurulu8 %alinin bakanlnda aadaki kiilerden $luur >=;;0? d.=9B
+ukuk leri Mdr
De/terdar
Milli 1iti Mdr
Bayndrlk ve skan Mdr
"alk Mdr
!ar ve K)y leri Mdr
Bu kurula vali yardcs da bakanlk edebilir. >=;;0 ? d. =9B
1l idare kurulunda ye olmayan il mdrleri kendi kurulularna ait ilerin g)rlesinde
ye s/at ile #arlarak $ i 7akknda gerekli a#klaalarda bulunurlar ve =9#49
!)$#$%#%. >=;;0? d.=AB
l idare kurulunun M98"/)04N7 M."$&4N $lak zere iki tr g)revi vardr.
' ;5 '
l#e idare kurulunun verdii karara kar il idare kurulunda itiraz edilir.
B. L*E YNETM
l#e ilin genel y)netiinin bir alt kadeesini $luturur.
l dzeyinde )rgtlenen erkezi y)neti kurulularnn #$u4 il#e )l#einde de tekilatlarn
kurulardr. Bunlara Lil#e kurulularM bandaki y)neticilere de Lil#e drleriM denir.
Bir ks b)lge kuruluunun da il#e )rgt bulunaktadr.
l#e y)netiinin banda kayaka bulunur. Kayaka il#ede 7ketin tesilcisi
duruundadr.
Kayakala sadece lki idare airlii 7izetleri sn/ndan $lanlar vekalet edebilir.
Kayaka g)revlerini valinin denetii ve g)zetii altnda yrtr.
Kayakan vali gibi bir siyasi bir nitelii y$ktur4 bir eslek eurudur.
Kayaka $rtak kararnae ile atanr.
K94!4$" G8%/3#/%0
1. .asa4 tzk4 y)netelik ve 7ket kararlarnn yaynlanas ve uygulanasn
salar.
2. %alinin taliat ve eirlerini yrtekle g)revlidir? %aliler il#eye ait t ileri
d$rudan kayakaa yazarlar.
3. Kayakalar n$ral 7allerde il#enin ileri 7akknda bal bulunduklar valilerle
yazrlar ve g)rrler8 $laanst 7allerde #ileri Bakanl ve dier bakanlklar ile
u7abere edebilirlerse de4 s)z k$nusu u7abereden valiye bilgi verekle
ykldrler.
4. Kayaka il#ede dirlik ve dzenlii salaakla ykldr. "u# ilenesini
)nleek4 kau dzen ve gvenini k$ruak i#in gereken tedbirleri alr. Bu aksatla
Devletin genel ve )zel k$lluk kuvvetlerini isti7da eder. Kanun4 tzk4 y)netelik ve
+ket kararlar 7klerinin yrtlesi i#in eirler verir. Bu tekilFt Fir ve
eurlar kayaka tara/ndan verilen eirleri der7al yerine getirekle )devlidir8
@. Kayaka4 il#e snrlar i#inde bulunan genel ve )zel k$lluk kuvvet ve tekilFtnn
Firidir8
' ;9 '
A. Kayaka4 eleketin snr ve ky eniyetiyle ilgili btn ileri yrrlkte bulunan
7klere g)re salar ve yrtr8
G. Kayaka4 ceza ve tevki/evlerinin u7a/azasn ve Cu7uriyet savcs ile birlikte
7kl ve tutuklularn salk artlarn g)zeti ve denetii altnda bulundurur.
J. Kayaka4 valinin tasvibiyle il#e genel ve )zel k$lluk kuvvetleri ensu:larnn
ge#ici veya srekli $larak yerlerini deitirebilir8
L. Kayaka4 il#e #evresinde #kabilecek $laylarn erindeki k$lluk kuvvetleriyle
)nlenesine $lanak bulunayaca kansna varr veya il#e i#indeki k$lluk
kuvvetleriyle )nleneeyecek $laanst ve ani $laylar karsnda kalrsa 7een
valiye bilgi vererek yard ister ve en yakn askeri >Kara4 Deniz ve +avaB
k$utanlara da 7aber verir8
1E. Kayaka4 il#ede tekilFt ve g)revli euru bulunayan ilerin yrtlesini4 bu
ilerin g)rlesiyle yakn ilgisi bulunan 7er7angi bir idare veya daire bakanlndan
isteyebilir. Bu suretle verilen ilerin ya:las ecburidir
11. Kayaka4 il#e eurlarnn #alalarn ve tekilFtn ileesini g)zeti ve
denetii altnda bulundurur8 Kayaka4 denetleesi srasnda i banda
kalalarnda a7zur g)rd il#e idare ube bakanlarn valinin uva/akatiyle4 dier
eur ve sta7delere reUsen s$rululuu altnda iten el #ektirebilir.
12. Kayaka4 il#enin idare ube bakanlaryla ikinci derecedeki eurlarna4 genel ve
)zel k$lluk Fir ve eurlarna ;;@2 "ayl Meurlar ve Dier Kau G)revlilerinin
.arglanas +akkndaki Kanun usulne g)re savunasn aldktan s$nra uyara4
knaa cezalar verir ve uygular. Da7a ar disi:lin cezalar verilesi i#in )zel kanunu
7klerine g)re tekli/ ve tale:te bulunabilir.
13. Kayakalarca reUsen verilen cezalar kesindir. Bu cezalar tebli tari7inden itibaren
sicile ge#er.
Kayakalar4 il#e idare ube bakanlarnn genel4 )zel ve k$lluk Firlerinin 10%0"C0
./%/C/./4 dier eurlarn ikinci derecede sicil Firidirler.
l#e #evresindeki belediyelerin bakanlaryla k)y u7tarlar4 st akalara kendi idarelerinin
i ve i7tiya#laryla ilgili yazalarn kayakalk araclyla ya:arlar.
lde $lduu gibi il#ede de kayakan bakanlnda 0#</ 0.%/ !5%5#5 g)rev ya:ar.
' ;@ '
#</ .%/ K5%5#5
Kayakan bakanlnda4
.az leri Mdr4
Mal Mdr4
+ket !abibi
Milli 1iti Mdr4
!ar ve K)y leri Mdrnden $luur.
l#e idare kurulunun Ly)netiM 4 LdanaM g)revleri vardr.
MERKEZ L*EI
Merkez il#e bir il erkezinin bulunduu yerle baka il#elere bal $laayan bucak ve
k)ylerin $luturduu y)neti biriidir
1@
.
Merkez l#e? Bir kayakan idaresinde bulunayan ve d$rudan d$ruya vali tara/ndan
y)netilen4 il erkezine bal bucak4 belediye ve k)ylerin snrlar ile #evrili alan i/ade eder.
%aliler erkez il#elerde kayakalk g)revi ya:aktadr.
,ncak4 banda %aliInin bulunduu LMerkez il#eM byke7ir belediye y)netileri
bulunayan illerde bulunaktadr. Bykehir ynetimi kurulan kent merke'lerinde ise4
Lerkez il#eM yerine #eitli adlar tayan ve banda kayaka bulunan birden /azla il#e
bulunaktadr.
C. BUCAK YNETM
Bucak4 c$ra/ya4 ek$n$i4 gvenlik ve yerel 7izetler bakndan aralarnda iliki bulunan
kasaba ve k)ylerden eydana gelen bir y)neti biriidir. Merkezi y)netiin ildeki s$n
7alkasn $luturur.
(=
G)zbyk ve !an4 0JJ5? 0;@RRRRRRR..
' ;A '
Merkez Bucak? Bir bucak drnn idaresinde bulunayan ve d$rudan d$ruya
kayaka tara/ndan y)netilen il#e erkezine bal belediye ve k)ylerin snrlar ile #evrili
alan i/ade eder.
Bucak kurulas4 kaldrlas4 erkezinin belirtilesi4 snrlarnn ve bucak adlarnn
deitirilesi #ileri BakanlInn karar ve Cu7urbakannn $nay ile $lur.
Bucan genel idaresinden s$rulu $lan4 bucak dr bucaktaki en yksek +ket
euru ve +ketin tesilcisidir.
Bucak drnn :rev ve Sorumluluklar+
1. .asalarn4 tzklerin4 y)neteliklerin ve 7ket kararlarnn duyurulas ve
uygulanasn salarlar.
2. Mevzuatn kendisine verdii yetkileri kullanr ve )devleri yerine getirir. Mevzuatn
verdii )devleri yerine getirebilesi i#in4 bucaklarda4 Bakanlklar tara/ndan i7tiyaca
g)re valilikler erine g)nderilen gezici ve sabit d$kt$r4 veteriner4 tar euru >en
az sanat enstits veya ya: usta $kulu ezunu teknisyenB /en euru4 salk
euru4 ebe ve ta:u ve n/us kFtibi ile )zel kanunlarnda g)sterilecek dier tekilFt
bulunur.
3. Bucak drleri bucan btn ileri 7akknda bal bulunduklar kayakalklarla
u7abere ederler8
4. ,dl6 ve asker6 tekilFt dnda kalan bucak tekilFtna dF7il daire ve esseseler4
belediye ve k)y idareleri bucak drnn g)zeti ve te/tii altndadr8
@. Bucak drleri4 su baskn4 ktlk4 yangn4 de:re gibi F/etlerde duruu kayakaa
bildirir ve gerekli btn tedbirleri alr ve uygular.
A. Bucan gven ve dzeninin k$runasndan bucak dr s$ruludur. "u#
ilenesini )nleek i#in gereken tedbirleri alr ve uygular.
G. Bucaktaki genel ve )zel k$lluk kuvvetleri bucak drnn eri altndadr. Bunlar
drden aldklar eirleri yerine getirekle ykldr.
J. Bucak dr4 "ilF7l ayaklana4 kanun ve tzklere aykr davrana ve kar
k$ya gibi kii ve lk gven ve dzenini b$zan beklenileyen $laylar karsnda
kaldnda gerekli tedbirleri alakla ykldr. Bu aa#la k$lluk kuvvetlerini
7arekete ge#irekle beraber kayaka 7aberdar eder ve yard ister. Bu gibi
' =J '
$laanst 7allerde kayaka ile u7abere kn $lad takdirde en yakn
idare stne duruu bildirir ve valiliin 7aberdar edilesini ister.
L. Bucak dr4 7er yl bucan btn k)y ve kasabalarn en az birer kere d$laarak
7alkn racaat ve ikFyetlerini dinler ve yetkileri i#indeki ileri ya:ar ve
ya:aadklarn kayakaa bildirir.
B5C! M(.(%#/%0"0" A)"4;$I
Bucak Mdrleri #ileri Bakanl tara/ndan valilikler erine tayin $lunurlar.
Bucak Mdr $labilek i#in?
1n az lise veya bu dereceli $kul ezunu $lak8
Bil/iil askerlik 7izetini bitiri ve ya 2J u ge#ei $lak8
%cut#a sala $lakla beraber eleketin 7er ikliinde vazi/e g)reye ve 7er
vasta ile d$laaya kabiliyetli $lduklar 7astaneler salk kurullarnca tasdik edili
bulunak lazdr.
B5C2$" Y8"/)04 ,%'"#%$I
Bucak snrlar i#indeki k)y ve kasabalarn yerel nitelikteki $rtak i7tiya#larn dzenleek4
kanun ve tzklerle kendilerine verilen vazi/eleri g)rek zere bucak drnn
bakanlnda bir bucak eclisi ve bir bucak k$isy$nu bulunur. Bu eclis ve k$isy$nlarn
bakanlk ve yelikleri /a7ridir.
B5C! M/C#0;07 bucaa bal belediye eclisleri ve k)y i7tiyar kurullar tara/ndan kendi
aralarnda veya kendi k)y kasaba 7alkndan $lak zere dardan se#ilen birer yeden
$luur. Kasaba ve k)y says (0Iden az $lursa Bucak Meclisine se#ilen ye says (0Iden az
$laak zere kasaba ve k)ylerce eit sayda ye se#ilir. Bucak doktoru! Vd$kt$ru $layan
yerlerdeV salk memuru4 veteriner! tarm retmeni! ,sabit ve ge'ici. baretmenler bucak
eclisinin tabi yeleridirler. Gyelerin g)rev sresi ; yldr4 yeler yeniden se#ilebilirler.
Bucak eclisi ylda bir de/a 1ki aynn banda t$:lanr4 t$:lant sresini eclis belirtir.
%ali ve kayakalar gerekli g)rdkleri 7allerde4 il'il#e erkez bucann eclis ve
k$isy$nlarna ve il#eye bal bucaklarn eclis ve k$isy$nlarna bakanlk edebilirler.
Meclisin zakere usul #ileri Bakanlnca y)netelikle belirlenir.
' =( '
Ten ve i7tisaslarndan /aydalanak zere bucak eclislerinin karar ve istei zerine bucaa
devlet ve )zel idare euru g)nderilebilir. G)nderilecek Devlet4 )zel idare eurlarnn 7er
trl asra/lar Devlet veya )zel idare bt#esinden )denir.
B5C! K=40;9="5I Bucak Meclisi kendi yeleri arasndan ; yeden $luan Bucak
K$isy$nunu $luturur4 g)rev sresi ( yldr. Bucak K$isy$nunun bakan Bucak
drdr ve yasa gerei ayda bir kez t$:lanarak8 bucak eclisinin t$:lant 7alinde $lad
zaanlarda eclis g)revini ya:ar.
D. BLGE YNETMI
(A@0 ,nayasas d. (05I ya g)re !rkiyeIde lki idare il sistei zerine ya:landrltr4
bu balada lki idarenin teel y)neti birii b)lge deil ildir ve illerin idaresi Lyetki
geniliiM ilkesine dayanr. Bununla birlikte anayasann ayn addesi ,Kamu hi'metlerinin
grlmesinde verim ve uyum salamak amacyla birden (ok ili i(ine alan merke'i idare
tekilat kurulabilir& Bu tekilatn grev ve yetkileri kanunla d'enlenir. 7kyle8 erkezi
idarenin Lbirden #$k ili i#ine alanM b)lgesel )rgtler kurasna $lanak salaaktadr.
LJ2 A"9;;$ Md. (05? !rkiye erkezi idare kuruluu bakndan c$ra/ya
duruuna4 ek$n$ik artlara ve kau 7izetlerinin gereklerine g)re4 illere4 iller de
dier kadeeli b)llere ayrlr. llerin idaresi yetki genilii esasna dayanr.
Kamu &izmetlerinin 3rlmesinde verim ve uyum sa)lamak ama=yla 'irden 0ok
ili i0ine alan merkezi idare te(kilat kurula'ilir Bu te(kilatn 3rev ve yetkileri
kanunla dzenlenir>
l sistei ve b)lge y)netii a#sndan deerlendirildiinde (A5( ,nayasas da benzer
7kler i#erekteydi.
L1LA1 A"9;;$ Md. ((=? !rkiye erkezi idare kuruluu bakndan c$ra/ya
duruuna4 ek$n$ik artlara ve kau 7izetlerinin gereklerine g)re4 illere4 iller de
dier kadeeli b)llere ayrlr.
llerin idaresi yetki genilii esasna dayanr.
Belli kamu &izmetlerinin 3rlmesi ama=yla- 'irden 0ok ili i0ine alan 0evrede!
bu &izmetler i0in- yetki 3eni(li)ine sa&i? kurulu(lar meydana 3etirile'ilir>
' =0 '
(A5( ,nayasasnn erkezi idarenin Lkau 7izetlerinin g)rlesiM aacyla birden #$k ili
i#ine alan kurulular kurasna $lanak salaasna k$ut $larak (A5; ylnda =;;0 sayl l
daresi Kanununda deiiklik ya:ltr. =;;0 "ayl yasaya g)re8
@442 ;9$#$ # .%/;0 K"5"5 M../ 3 F DD/20&0!I 12/@/1LA4 F 4AL/1 4..H
llerin idaresi yetki genilii esasna dayanr.
llerde '/"/# 0.%/ )/&!0#)$ il4 il#e ve bucak b)llerine uygun $larak dzenlenir.
(A5( ,nayasas d.((= ve =;;0 "ayl .asa d. 2Ie dayanlarak baz bakanlk ve genel
drlk4 belli kau 7izetlerinin g)trlesi aacyla Lb)lgesel kurulularM
$luturulardr.
@0 ,nayasas ve =;;0 "ayl .asann erkezi idareye4 birden #$k ili i#ine alan b)lge
)rgtlenesi ya:abilesi i#in tand esneklik Lkau 7izetlerinin g)rlesinde veri ve
uyuM salaak k$uluna bal $larak tanlan kau 7izeti alanlarn i#erir. Genel
idare tekilat ise Lil4 il#e ve bucakM b)llenesine uygun $lak z$rundadr. Bu balada
!rkiyeInin kau y)netii sisteinde4 Lb)lgeM4 4/%!/60 98"/)040" )&% 8%'()( =#4;$"
karn4 0# '010 '8%/3 3/ K#09/) #"$ ;)".%) 10% 98"/)04 )!;04)$ ./20#.0%.
!rkiyeIde b)lge y)netii $larak ele alnabilecek kurulularn idari4 7ukuki ve ali statleri
de birbirinden /arkldr. B)lge y)netii #er#evesinde ele alnabilecek idari )rgtlene
bi#ileri unlardr.
Bakanlklara Bal B)lge rgtleneleri
*laanst +al B)lge %alilii
G,P B)lge Kalkna daresi
Kalkna ,-anslar
1. BAKANLIKLARA BA-LI BLGE RGTLENMELER
Bakanlklarn 7er ne kadar il esasna g)re )rgtleneleri gerekiy$rsa da4 ,nayasann (05. ve
=;;0 "ayl Kanunun 2. addesine dayanarak b)lge kurulular da $luturabilektedirler.
2J;5 "ayl bakanlklarn kurulu ve g)rev esaslarn dzenleyen yasaya g)re4 bakanlklarn
tara )rgt8 Lb)lge4 il ve il#e kurulularM g)rev ve 7izet alanlarnn s$syal ek$n$ik
)zelliklerine4 n/us ve c$ra/i duruuna4 g)rev ve 7izetlerin niteliklerine ve i7tiyaca g)re
/arkl ti: ve statde kurulabilir ve bunlara /arkl yetkiler verilebilir. Bakanlklar4 7izet
' =2 '
alanlarnda b)lgedeki illerin taana destek salayacak nitelikte b)lge kurulular
kurulabilecei gibi4 b)lgenin btn illerinde veya birka# ilinde g)rev ve 7izet ya:acak
ekilde de b)lge kurulular kurulabilir.
Bakanlklarn tara )rgt i7tiyaca g)re aada saylan kurulularn Ltaa veya
birka#ndanM $luacak bi#ide dzenlenir.
1. l valisine bal il kurulular4
2. Kayakaa bal il#e kurulular4
3. D$rudan erkeze bal tara kurulular4
Bal kurulular bakanln 7izet ve g)rev alanna giren ana7izetleri yrtek zere4
bakanla bal $larak )zel kanunla kurulan kurululardr.
Bal kurulularn b)lge dzeyinde )rgtleneye gidebileleri i#in bunun !5%5#5&
!"5"5". 8"'8%(#4(& =#4;$ '/%/!4/!)/.0%. B)lge kurulularnn kurulas4
kaldrlas4 erkezleri ile b)lge drlklerine da7il $lacak iller4 Bakanlar Kurulu karar ile
$laktadr.
B2#$ ;))(./!0 !5%5#5&#%$" tara y)neti )rgtnn teel birii 18#'/.0% 3/ Bal
kurulularQ 18#'/7 0# 3/ 0#</ esasna g)re )rgtlenektedirler. ,ncak (5.J9.0JJ2 tari7 ve ;A;9
sayl L"$syal Gvenlik Kuruu !ekilat KanunuM ile Qala ve "$syal Gvenlik
Bakanlna bal L"$syal Gvenlik Kuruu BakanlM adyla yeni bir bal kurulu
$luturulu8 L ve #i Bula Kuruu Genel MdrlM4 L"$syal "ig$rtalar Kuruu
Genel MdrlM ve L1sna/ ve "anatkarlar ve Dier Basz Qalanlar "$syal "ig$rtalar
KuruuM ilgili kurulu $larak yeni $luturulan bakanla balantr. Bu yeni durua
7ukuki bir uyu salayabilek i#in4 ;A;9 sayl yasayla >adde?(2B4 2(;5 sayl MQala
ve "$syal Gvenlik BakanlInn !ekilat ve G)revleri +akknda KanunuMnun 2. addesi
(5
deitirilitir. .eni $luturulan bu bal kuruluun yasasna bal $larak yalnz bal $lduu
bakanln kurulu ve )rgtlene yasas deiei ayn zaanda 2J;5 sayl Bakanlklarn
Kurulu ve G)rev 1saslar +akkndaki kanun da deitirilitir. 2J;5 sayl Bakanlklarn
Kurulu ve G)rev 1saslar +akkndaki yasann (5. addesine >lB bendi eklenerek8 LQala
(5
LQala ve "$syal Gvenlik Bakanl tekilFt4 4/%!/67 )&% ve yurt d tekilFt ile bal kurulular 3/
12#$ !5%5#5&5" 0#'0#0 kurulularndan eydana gelirM
' =; '
ve "$syal Gvenlik Bakanlnn bal kurulular g)rev4 yetki ve s$rululuklar dikkate
alnarak bakanlk eklinde tekilFtlandrlabilirM 7k k$nutur
(9
.
2. ,LA-ANST HAL BLGE +ALL-
Glkeizde 0; & 5 &(A@2 gn ve 9( sayl K+K ile b)lge valilii sistei kabul edilitir. Buna
g)re lke @ b)lgeye ayrly$rdu. >1rzuru4 Diyarbakr4 ,dana4 Kayseri4 ,nkara4 K$nya4
stanbul4 zirB
,ncak siste da7a uygulanaya k$nuladan 1LJ4 )%0>#07 333 ;9$#$ 9; 0#/7 18#'/
3#0#020"0" 9;# )/4/#0"0 =#5&)5%" G1 ;9$#$ KHK 9(%(%#(!)/" !#.$%$#.$. B)ylece
lkeizde b)lge valilii sistei girii $laktan )teye ge#eedi. B)lge valilii uygulaas4
$larak Gney D$uda L$laanst b)lge valiliiM kurulutur.
,#2"(;)( H# B8#'/ +#0#020 1LJG )%0>7 2J@ ;9$#$ M,#2"(;)( H# B8#'/ +#0#020
>.;$ H!!$". K"5" H(!4("./ K%%"4/N 0#/ !5%5#45&)5%. A"9;"$" 121.
4../;0 3/ ,#2"(;)( H# K"5"5"5" 3/1 4../;0"./ 1/#0%)0#/" !="5#%# ;$"$%#$ 10%
59'5#4.$%. G8%/3 3/ 9/)!0#/%07 1(9(! 8#<(./ !=##5! '8%/3#/%09#/ ;$"$%#$.$%.
(A@9 ylnda Bing)l4 Diyarbakr4 1laz4 +akkari4 Mardin4 "iirt4 !unceli4 ve %anI ka:sayan
uygulaaya8 (AAJ ylnda ;05 sayl K+K ile Batan ve Drnak illeri4 da7il edilitir. 0@=
"ayl K+K d 04 Bakanlar KuruluIna4 *laanst +al B)lge %aliliini kaldra veya
snrlar deitirilebile yetkisi veriti.
0@= sayl K+KIya g)re4 *laanst +al B)lge %alisi4 #ileri Bakanna bal $larak g)rev
ya:aktayd. 0@= sayl K+K8 *laanst +al B)lge %aliliinin 7arcaalar i#in #ileri
Bakanl bt#esine gerekli )denek k$nulasn ve *laanst +al B)lge %aliliinin Lacil ve
zaruri i7tiya#lar i#in Gelitire ve Desteklee T$nundan da yeteri iktarda :araM
verilesini )ng)rekteydi.
,#2"(;)( H# B8#'/ +#0;0"0" G8%/3 3/ Y/)!0#/%0 >0@= sayl K+K. Md.;B
1. B)lgedeki lUler arasnda k$$rdinasy$nu ve ibirliini salaak.
2. zel ve genel k$lluk kuvvetleri *laanst +al B)lge %alisinin eir ve k$utas
altndadr. %ali bunlardan 7angilerinin il valilerinin denetiinde4 7angilerinin
d$rudan kendi denetiinde $lacan tes:it eder.
(9
(5.J9.0JJ2 tari7 ve ;A;9 "ayl .asa4 Madde?2@
' == '
3. *laanst +al B)lge %alisi4 b)lgesi i#inde )zel ve genel k$lluk kuvvetlerinin
yerlerini srekli veya ge#ici $larak deitirebilir.
4. *laanst +al B)lge %alisi4 Sandara ,sayi K$utanlna4 bu Kanun +knde
Kararnaenin ( inci addesi
(@
d$rultusunda g)rev verir. *laanst +al B)lge
%alisine kar s$rulu Sandara ,sayi K$utanl erine giren veya 7arekat
k$utasna verilen dier kuvvet birlikleri >Sandara snr birlikleri da7ilB eniyet ve
asayi ile kau dzeninin salanasnda '/"/# !=##5! !533/)#/%0"0" ;>0? =#.525
!"5"0 9/)!0#/%/ >06.0%#/%.
@. *laanst +al B)lge %aliliinin g)rev alannda bulunan M0##0 ;)0>1%) T/&!0#)$4
bu Kanun +knde Kararnaenin ( inci addesinde belirtilen k$nularla snrl
$lak kayd ile4 *laanst +al B)lge %alisine kar s$ruludur.
A. G)rev alanna giren ilUlerde4 askeri birliklerce *laanst +al B)lge %alilerine
salanacak yard ve destein ekli ve iktar )nceden :lanlanr. %alinin bu yard
ve destek tale:leri a7alli k$utanlarca zaannda yerine getirilir.
G. *laanst +al B)lge %alisi4 g)rev alan i#indeki illerde genel gvenlik4 asayi ve
kau dzeni bakndan #alalarnda saknca g)rlen veya 7izetlerinden
yararlanlaayan !45 ?/%;="/#0"0" 9/% ./20&)0%4/;0"0 veya '8%/3 #"$ .$&$".
'/<0C0 3/9 ;(%/!#0 '8%/3#/".0%0#4/;0"0 ilgili kuru veya kurululardan isteyebilir.
B5 0;)/!#/% ./%># 9/%0"/ '/)0%0#0%. Bu :ers$nel 7akknda kendi )zel kanunlarndaki
7kler uygulanr.
J. *laanst +al B)lge %alisi gvenlik y)nnden gerekli dzenleeleri ya:abilek
i#in ge#ici veya srekli $larak g)rev alan i#inde bulunan !897 4/6%7 !=4 3/
1/"6/%0 9/%#/&04 10%04#/%0"0 1=&#))$%10#0%7 9/%#/%0"0 ./20&)0%/10#0%7 10%#/&)0%/10#0%
3/ 15 4!;)# '/%/!/" !45#&)$%4 3/ .02/% 0&#/4#/%0 %/R;/" ve ivedilikle
ya:abilir.
L. *laanst +al B)lge %alisi4 erindeki kuvvetleri gereinde 4(C30% #R#/%./
>%/!)$" )!010 4!;.$9# '8%/3#/".0%/10#0%. Gerekli tedbirlerin alnasn
cavir il +#0#/%0"./" 0;)/9/10#0%4 bu istekler ilgili %aliler tara/ndan der7al yerine
getirilir.
(@
0@= "ayl K+K& Madde (? ,nayasann (0( inci addesi ile *laanst +al Kanununun 2 nc addesinin
>bB bendinde belirtilen 7ususlarla snrl $larak Bing)l4 Diyarbakr4 Bing)l4 1laz4 +akkari4 Mardin4 "iirt4
!unceli ve %an ilUlerini ka:saak zere *laanst +al B)lge %alilii i7das edilitir.
' =5 '
1E. Mcavir lUler *laanst H# B8#'/ +#0;0"0" )#/104 #ileri Bakannn tekli/i4
Babakann $nay ile belirlenir.
11. *laanst 7al B)lge %alisi bu yetkilerden gerekli g)rdklerini g)rev alanndaki
illerin +#0#/%0"/ 3/ P".%4 A;90& K=45)"$" devredebilir.
12. *laanst +al B)lge %alisi4 b)lge ka:sandaki illerde sky)neti asker6
a7keelerince tutuklanan sivil kiilerin sivil tutukevlerinde u7a/aza edilelerine
karar verebilir. Bu suretle u7a/aza edilen sivil tutuklular 7akknda sivil
tutukevleriyle ilgili 7kler uygulanr.
13. <0&#/%0 B!"$ bu yetkilerden gerekli g)rdklerini reUsen kullanabilecei gibi b)lgede
g)revli s$rulular 7akknda usulne g)re s$rutura a#ak4 a#trak ve g)revden
uzaklatrak yetkisine de sa7i:tir.
*+,P uygulaas 2J Kas 0JJ0 tari7inde s$na eritir.
3. GAP BLGE KALKINMA DARES
(A@A tari7li 2@@ sayl LGneyd$u ,nad$lu Pr$-esi B)lge Kalkna daresi !ekilatnn
Kurulu ve G)revleri +akknda Kanun +knde Kararnae
(A
M ile Babakanla bal
$larak (= yl i#in kurulutur. (A@A tari7li 2@@ sayl K+K ile (= yl i#in kurulu $lan G,P
B)lge Kalkna daresinin sresi 0JJ; ylnda =0=; "ayl Kanun ile (@ yla #kartltr.
.eni bir yasal dzenleeyle bu sre uzatlasayd Kas 0JJ9 tari7inde (@ yllk sre
d$laktayd. ,ncak 0JJ9 ylnda =59J "ayl Kanun ile (@ yllk sre 02 yl $larak
deitirilitir.
G,P B)lge Kalkna daresi4 (A@A ylnda kurulduunda L,dyaan4 Diyarbakr4 Gaziante:4
MardinM illerini ka:sy$rdu. 0JJ; ylnda =0=; "ayl yasa ile bu illere V"iirt4 Danlur/a4
Drnak4 Batan ve KilisV illeri eklendi.
G,P B)lge Kalkna daresi4 (A@A ylnda (= yl i#in kurulu bu sre 0JJ; ylnda (@ yl
$larak deitirilitir.
(A
2@@ "ayl K+K
' =9 '
Babakanla bal $lan G,P B)lge Kalkna daresi4 LGneyd$u ,nad$lu Pr$-esi .ksek
KuruluM ile LG,P B)lge Kalkna daresi BakanlUndan $luur.
MG("/9.=25 A".=#5 P%=O/;0 B8#'/ K#!$"4 .%/;0"0" G8%/3#/%0Q
1. G,P b)lgesi i#in gerekli aratra ve uygulaa :r$-elerini 9?4! 3/ 9?)$%4!4
2. B)lge i#indeki /aaliyetleri y)nlendirek4 uygulaasn deerlendirek ve taki:
etek4
3. B)lgede 565" 3./#0 ?#"#% 3/ 9$##$! ?%='%4#% #er#evesinde 7zla kalknay
salaak i#in tar4 adencilik4 ialat sanayi4 ener-i4 ulatra4 7aberlee4 inaat4
turiz gibi kau 7izetleri4 beeri kaynaklar4 s$syal ek$n$i4 bili aratra4
gelitire ve tekn$l$-i4 #evre k$nusunda #alalarda bulunak4 #alalar
y)nlendirek4 k$$rdinasy$nu ve uygulaalarn ger#ekleesini salaak4
4. B)lgede sekt)rleraras btnleeyi salayacak ekilde 18#'/ ?#"#4;$"$
'/%</!#/&)0%4/!7
@. B)lgede kaynaklarn kullanlas4 .$& /!="=40! 0#0&!0#/%7 K0"";4" ./"'/;07
!%/.0#/%7 1"!#%7 K09)#% 3/ ;/%49/ ?09;;$ !="5#%$". '/%/!#0 #alalar
ya:ak4
A. N6$4 3/ 59'5#4 04% ?#"#%$ 0#/ %/3069="#%$"$" )44$"$ 3/9 10% !$;4$"$
:lan deiiklii da7il ada ve :arsel bazna kadar ya:ak veya ya:trak4
G. Y=#7 ;57 /#/!)%0!7 !"#06;9=" 0#/ !="5)7 ;"90 3/ 5#&)$%4 7izetlerini
yrtek4
J. Kau kuru ve kurulularna ait 7er trl bina ve tesislerin ya:lasnda
k$$rdinasy$nu salaak4
L. Milli 1iti Bakanl ve ilgili dier kau kuru ve kurulular ile k$$rdine edilerek
7alkn tarsal alan da7il 7er k$nuda eiti dzeyinin ykseltilesini ve 7er
derecedeki eiti kurularnn a#lasn salaak4
1E. Babakanlk#a bu k$nuda verilecek dier g)revleri ya:aktr.
11. >1k? =;;A ' 0=.(.2EEA & .2JB ,dyaan4 Batan4 Diyarbakr4 Gaziante:4 Kilis4
Mardin4 "iirt4 Danlur/a ve Drnak illerini ka:sayan b)lgelerde kurulacak !#!$"4
O";#%$ (6/%0"./!0 !==%.0";9=" '8%/30"07 Devlet Planlaa !ekilatnn
belirleyecei usul ve esaslara g)re yrtek4
' =@ '
G,P B)lge Kalkna daresi4 !rk .)neti "istei a#sndan yeni ve sistein ana
ilkelerinden /arkl bir statye sa7i:4 M)(%( !/".0"/ 86'( 10% !5%5#5&Mtur. G,P daresi bir
4/%!/60 98"/)04 10%040.0% ve M0# ;0;)/40"0"N .$&$". 10% !5%5#5&)5%. Bu nedenle G,P
ka:sandaki iller ve il#eler dzeyindeki y)neti )rgtleriyle4 vali ve kayakalar ile
7er7angi bir ilevsel ve $rgansal ba kurulaatr.
Dier yandan4 bir yerel y)neti kuruluu $lad 7alde yerel y)netilerin yetkilerinin
aktarltr. 2@@ sayl K+KInn LG,P daresinin g)rev alanna giren k$nularda (=@J
0J
sayl Belediye Kanunu ve 2(A; sayl ar Kanunu ile dier kanunlarn ilgili idarelere
verdikleri iar ve alt ya:ya dair 7ak ve yetkiler bu dareye devredili saylr >d.2BM
7kyle8 belediyelerin baz 7ak ve yetkiler >)zellikle iar ve altya:B bu idareye
devredilitir.

zellikle yerel y)netilerin yetkilerinin bu idareye aktarlas ,nayasaya aykrlk savnn
ileri srlesine y$l a#4 ancak ,nayasa Ma7keesi tartal bir kararla bu davay
reddetitir. ,nayasa Ma7keesi 2@@ sayl K+KIy ve G,P idaresini ,nayasaIya aykr
bulatr.
4. KALKINMA APANSLARI
B)lgesel kalknay aa#layan Kalkna ,-anslar literatrde LB8#'/ K#!$"4 AO";$M
$larak adlandrlan $dele dayanaktadr. B)lge Kalkna ,-ans b)lge dzeyinde kurulan4
kau tara/ndan /inanse edilen4 yar )zerk4 b)lgesel kalkna :$litikalarn erkezi ve yerel
y)netilerin da7alesi $lakszn belirleyi: uygulayan kurululardr >M$rgan4 Br$$ksbank4
0JJJ? 202B. B)lge Kalkna ,-anslarInn aa#lar8 b)lgesel byeyi salayabilek i#in4
b)lge i#i ve b)lgeler aras rekabeti4 i#sel byeyi ve yatrlar )zendirektir. Bu aa#lara
ulaak i#in endstriyel altya:y $lutura4 ileteleri bilgilendire ve serayeyi giriici
kla :$litikalar zerinde y$unlar >+ug7es4(AA@?5(5B.
B)lge Kalkna ,-anslarInn b)lge i#i ve b)lgeler aras rekabeti )zendirerek kalknay
salaa aac4 b)lgeler arasndaki dengesizliin $lduu lkelerde bu dengesizlii
derinletirici etkiler yarata :$tansiyeli taaktadr4 #nk b)lgeler arasnda rekabeti
)zendirerek eit $layanlar arasnda bir rekabet yaratlaya #allaktadr. Dier yandan4
0J
(=@J "ayl .asa 1ski Belediye .asasdr8 .eni Belediye .asas.=2A2 "ayl .asadr.
' =A '
B)lge Kalkna ,-anslarInn t$:lusal dzeyde eruiyet salayan b$yutu Lt$:luluklarn
y)nlendirdii kalknaM $deli uygulaasdr. .erelin gereksinilerini en iyi yerel
t$:luluklarn bildii ve yerel t$:luluklarn kendi s$runlarna sa7i: #karak :r$-eleri
denetleyecekleri ileri srlerek BK, $deli Lkatlc kalknaM $deli $larak
sunulaktadr. Bununla birlikte4 kt kaynaklarn yerel t$:luluklar arasnda nasl datlaca
ve 7angi yerel t$:luluun ya da t$:luluklarn kaynaklardan yararlanaca s$rusunun yant
a#k bi#ide verileektedir.
Kygulaada ve literatrde yerel t$:luluk kavrayla "!K
0(
Ilar e anlal tutulakta ve
$del L"!KIlar araclyla kalknaM $larak da adlandrlaktadr. BK,4 yerel dzeyde
t$:luluk gelitire :r$gralar izleyerek "!KIlar Lya:abilirM klay aa#laaktadr. Bu
aa#la "!KIlara kaynak aktarlakta4 s$nra da "!KIlardan kaunun yerine getiredii
kau 7izetlerini ya:as beklenektedir. Kau 7izetlerini ni#in kaunun ya:ad4
"!KIlarn 7izet sunasnn beklenesi )neli bir s$rudur. "!KIlar araclyla serayeye
kaynak aktarlakta ve bir#$k kau 7izeti )rtl bi#ide )zelletirilektedir.
Kalkna ,-anslar4 "!K katl ve L)zel sekt)r anlayylaM >Knda:4 0JJ;B #alas
a#sndan deerlendirildiinde y)netii $delinin kalkna y)netiinde uygulanasdr ve
Lkalkna y)netiiiMne ge#i anlana gelektedir. Kalkna y)netiii de$kratik
g)rnnn tersine eek ve seraye )rgtleri arasnda ayr ya:an ve eek )rgtlerine
ka:al bir LkatlcM $del )ng)rektedir. Bu balada4 Kalkna ,-anslar Lb)lgedeki
iktisadi'idari iktidar t$:lusal sn/lardan birine4 bir aznla devrederek anti'de$kratik
sre#leri derinletirektedirM>Gler40JJ0? 9B
Kalkna ,-anslar yerel birikiden yararlanarak #$k uluslu irketleri b)lgeye #ekerek4
b)lgeyi kreselleeyle ekleleeyi aa#layan kurulardr.
!rkiyeIde Kalkna ,-anslarInn kurulaca b)lgeler4 0@&J@&0JJ0 !ari7li ve 0JJ0&;90J
"ayl Bakanlar Kurulu Karar ile lke #a:nda ya:lan Lstatistiki B)lge Birileri
"n/landrasnaM g)re belirlenitir. Bu sn/landra ,vru:a Birlii )l#tleriyle
uyuludur. Kalkna ,-anslarnn lkeizde gndee gelesinde ,vru:a Birlii >,BB ile
uyu srecinin yadsnaaz bir etkisi vardr
00
. statistiki B)lge Birileri "n/landrasnn
0(
"ivil !$:lu Kurulular
00
DP!4 0JJ5b? (0'(24 9;8 DP!4 0JJ2? (54 0(
' 5J '
belirlenesinden s$nra4 0= *cak 0JJ5 tari7inde =;;A "ayl Kalkna ,-anslarnn Kuruluu4
K$$rdinasy$nu %e G)revleri +akknda Kanun !BMMIde kabul edili ve J@ Dubat 0JJ5
tari7inde <esi GazeteIde yaynlanarak yrrle giritir. Kalkna ,-anslar4 istatistiki
b)lge sn/landrlas esas alnarak4 Devlet Planlaa !ekilat Mstearlnn bal $lduu
Bakann tekli/i zerine B!"#% K5%5#5 !%%$ 0#/ !5%5#5%. ,-ans erkezinin bulunaca
il4 kurulu kararnaesinde belirtilir.
@44L S9#$ Y;9 G8%/7 K#!$"4 AO";#%$"$" K5%5#C2$ B8#'/#/%
D;))0;)0!: B8#'/ B0%04#/%0 S$"$K#".$%4;$H
!<(? stanbul !<9? *rta ,nad$lu
!<(J? stanbul !<9(? ,ksaray4 Krkkale4 Kre7ir4
Oide4 Oeve7ir
!<0? Bat Marara !<90? Kayseri4 "ivas4 .$zgat
!<0(? 1dirne4 Krklareli4 !ekirda !<@? Bat Karadeniz
!<00? Balkesir4 Qanakkale !<@(? Bartn4 Karabk4 H$nguldak
!<2? 1ge !<@0? Qankr4 Kasta$nu4 "in$:
!<2(? zir
!<@2? ,asya4 Q$ru4 "asun4 !$kat
!<20? ,ydn4 Denizli4 Mula !<A? D$u Karadeniz
!<22? ,/y$nkara7isar4 Kta7ya4 Manisa4
Kak
!<AJ? ,rtvin4 Giresun4 G7ane4
*rdu4 <ize4 !rabz$n
!<;? D$u Marara !<,? Kuzeyd$u ,nad$l
!<;(? Bilecik4 Bursa4 1skie7ir !<,(? Bayburt4 1rzincan4 1rzuru
!<;0? B$lu4 Dzce4 K$caeli4 "akarya4
.al$va
!<,0? ,r4 ,rda7an4 Ndr4 Kars
!<=? Bat ,nad$lu !<B? *rtad$u ,nad$lu
!<=(? ,nkara !<B(? Bing)l4 1laz4 Malatya4 !unceli
!<=0? Karaan4 K$nya !<B0? Bitlis4 +akkFri4 Mu4 %an
!<5? ,kdeniz !<C? Gneyd$u ,nad$lu
!<5(? ,ntalya4 Burdur4 Ns:arta !<C(? ,dyaan4 Gaziante:4 Kilis
!<50? ,dana4 Mersin !<C0? Diyarbakr4 Danlur/a
!<52? +atay4 Ka7raanara4 *saniye !<C2? Batan4 Mardin4 Drnak4 "iirt

K#!$"4 AO";#%$"$" Y?$;$ 3/ &#/90&0I
,-anslarn ulusal dzeyde k$$rdinasy$nundan Devlet Planlaa !ekilat s$ruludur.
' 5( '
Kalknma A@anslarnn <r3anlar
aB Kalkna Kurulu.
bB .)neti Kurulu.
cB Genel sekreterlik.
dB .atr destek $/isleri.
K#!$"4 !5%5#5
B)lgesel gelieyi salaak ve b)lgedeki !45 !5%54 3/ !5%5#5&#%$7 86/# !/;047 ;030#
)=?#54 !5%5#5&#%$7 ("03/%;0)/#/% 3/ 9/%/# 98"/)04#/% arasnda ibirliini gelitirek ve
a-ans y)nlendirek zere bu gru:larn tesilcilerinden $luur.
Kalkna kurulu4 illerin dengeli ekilde tesilini salayacak ya:da4 en /azla yz
yeden $luur.
Kalkna kurulu4 Kurul Bakannn daveti zerine ylda /" 6 0!0 ./K t$:lanr. ,yrca
Kurul4 ye ta saysnn bete birinin talebi zerine Kurul Bakan tara/ndan
t$:lantya #arlr.
Kalkna kurulu4 ye ta saysnn yardan bir /azlas ile t$:lanr4 katlanlarn
#$unluu ile karar alr. !$:lant yetersays salanaayan 7allerde $nbe gn
aayacak ekilde yeni t$:lant tari7i Bakan tara/ndan belirlenir ve bu t$:lantda
t$:lant yetersays aranaz.
K#!$"4 !5%5#5"5" '8%/3 3/ 9/)!0#/%0
1. !ek ilden $luan b)lgelerde y)neti kurulunda yer alacak 86/# !/;04 3//3/9 ;030#
)=?#54 !5%5#5&#%$ )/4;0#C0#/%0"0 ve iki kat yedeklerini srasyla se#ek.
2. ,-ansn yllk /aaliyet ve i# deneti ra:$rlarn g)rek4 deerlendirek ve y)neti
kuruluna )nerilerde bulunak.
3. B)lgenin s$runlarna ve #)z )nerilerine4 tantna4 :$tansiyeline ve )nceliklerine
y)nelik $larak y)neti kuruluna tavsiyelerde bulunak.
4. !$:lant s$nu#larn Devlet Planlaa !ekilat Mstearlna ra:$rlaak ve
t$:lantya ilikin bir s$nu# bildirisi yaylaak.
Y8"/)04 K5%5#5
.)neti kurulu4 a-ansn karar $rgandr.
' 50 '
.)neti kurulu4 tek ilden $luan b)lgelerde vali4 byke7ir belediye bakan4 il genel
eclisi bakan4 sanayi $das bakan4 ticaret $das bakan ile kalkna kurulu tara/ndan
)zel kesi ve&veya sivil t$:lu kurulularndan se#ilecek # tesilciden8
Birden /azla ilden $luan b)lgelerde il valileri4 byke7ir belediye bakanlar veya
byke7ir $layan illerde il erkez belediye bakanlar4 il genel eclisi bakanlar ve 7er
ilden birer kii $lak kaydyla ticaret ve sanayi $das bakanlarndan $luur. ,ncak4 birden
/azla ilden $luan b)lgelerdeki illerde8 ticaret ve sanayi $dalarnn ayr ayr kurulu
bulunas 7alinde4 y)neti kurulunda yer alacak tesilci !rkiye *dalar ve B$rsalar Birlii
.)neti Kurulu tara/ndan belirlenir.
.)neti kurulu yeleri4 kendileri4 eleri ve ikinci dereceye kadar kan ve kayn 7slarn
d$rudan ilgilendiren k$nular ile sa7ibi ya da $rta $lduklar ticar6 iletelere ilikin
t$:lantya ve $ylaaya katlaaz.
.)neti kurulu4 bakann daveti zerine ye tasaysnn yarsndan bir /azlas ile 7er ay en
az bir kere t$:lanr. .)neti kurulu t$:lantlarna bakann y$kluunda bakan vekili
bakanlk eder.
Y8"/)04 !5%5#5"5" '8%/3 3/ 9/)!0#/%0
1. .llk #ala :r$gran kabul etek ve Devlet Planlaa !ekilat Mstearlnn
$nayna sunak.
2. .l i#inde i7tiya#lara g)re bt#eyi revize etek.
3. .llk al6 ra:$ru ve kesinleen bt#e s$nu#larn $naylaak.
4. !anr ve tanaz al al4 sat ve kiralanas ile 7izet alna karar verek.
@. ,lt aylk ara ra:$r ile yllk /aaliyet ra:$runu Devlet Planlaa !ekilat
Mstearlna g)nderek.
A. ,-ans bt#esini $naylaak ve Devlet Planlaa !ekilat Mstearlna g)nderek.
G. Genel sekreterlik tara/ndan sunulan :r$gra4 :r$-e ve /aaliyetlerin desteklenesine
ilikin tekli/ler ile kii ve kurululara ya:lacak yardlar $naylaak.
J. ,-ansa ya:lacak ba ve 7ibeleri kabul etek.
L. Pers$nelin ie alnas ve iine s$n verilesine karar verek.
' 52 '
1E. Genel sekreterce belirlenen #ala birilerini ve bunlar arasndaki ib)ln
$naylaak.
11. Genel sekreteri belirleek ve Devlet Planlaa !ekilat Mstearlnn $nayna
sunak.
12. !at dndaki tanr allarn al4 sat ve kiralanas ile 7izet al
k$nularnda genel sekreterin yetkili $laca snrlar tes:it etek.
G/"/# ;/!%/)/%#0!
Genel sekreterlik ,-ansn icra $rgandr. Genel sekreterliin ve yatr destek $/islerinin en
st airi genel sekreterdir. Genel sekreter y)neti kuruluna kar s$ruludur.
G/"/# S/!%/)/%#020" G8%/3#/%0
1. zel kesi4 sivil t$:lu kurulular ve yerel y)netilerin :r$-e ve /aaliyet tekli/lerini
deerlendirerek al6 destek salaak zere y)neti kuruluna )neri g)trek.
2. Desteklenen :r$-e ve /aaliyetleri izleek4 deerlendirek4 denetleek ve ra:$rlaak.
3. B)lgesel kalknayla ilgili yurt i#indeki ve dndaki a-ans ve kurulularla ibirlii
ya:ak ve $rtak :r$-eler gelitirek.
4. .erel y)netilerin :lFnlaa #alalarna teknik destek salaak.
Y)$%$4 ./;)/! =K0;#/%0
B)lge illerinde4 y)neti kurulu karar ile biri k$$rdinat)r $lak zere4 en #$k be uzandan
$luan yatr destek $/isleri $luturulur. .atr destek $/islerinde #alan uzan :ers$nel
says4 b)lge ve ilin i7tiya#larna ceva: vereez 7ale geldii takdirde bu say4 y)neti kurulu
karar ve Devlet Planlaa !ekilat Mstearlnn $nay ile artrlabilir.
.atr destek $/isleri g)revleri ile ilgili $larak genel sekreterlie kar s$ruludur.
.atr destek $/islerinde 9)$%$4C$#% ;5"5#" >064/)#/% )44/" (C%/);06.0%.
Y)$%$4 ./;)/! =K0;#/%0"0" '8%/3 3/ 9/)!0#/%0
1. B)lge illerinde4 )zel kesideki yatrclarn kau kuru ve kurulularnn g)rev ve
yetki alanna giren izin ve ru7sat ileleri ile dier idar6 i ve ilelerini ilgili
evzuatta belirtilen sre i#erisinde4 ilgili evzuatta bir sre belirtileise )ncelikle
' 5; '
ve ivedilikle s$nu#landrak zere y)neti kurulu adna tek elden taki: ve k$$rdine
etek4 yatrlar izleek.
2. lgili evzuattaki bavuru k$ullar ve istenen belgeler d$rultusunda yatrcya
bilgi verek ve y$l g)sterek.
3. Bavurular 7akknda )n incelee ya:ak.
4. ve ileler k$nusunda valilie ve genel sekreterlie bilgi verek.
K#!$"4 AO";#%$"$" D/"/)040
Kalkna ,-anslarnda i# ve d deneti ya:lr.
20 denetimde$ a-ansn /aaliyetleri4 7esa:lar4 ileleri ve :er/$rans y)neti kurulu bakan
veya genel sekreter ile bir i# denet#i tara/ndan denetlenir. # deneti ra:$rlar y)neti
kuruluna ve kalkna kuruluna sunulur.
D( denetimdeA
#ileri Bakanl ve Maliye Bakanl ile Devlet Planlaa !ekilat Mstearlnca
tereken belirlenecek esas ve usEllere g)re a-ansn 7er trl 7esa: ve ileleri4
98"/)04 !5%5#5 )%K$"." 7er yl en ge# art aynda ve
G/%/!#0 '8%(#/" >##/%./ 7er zaan "eraye Piyasas Kurulu evzuatna g)re
kurulu 12$4;$6 ./"/)04 !5%5#5&#%$" 0"C/#/)0#0%. Basz d deneti
kurulular4 7azrladklar ra:$ru e zaanl $larak #ileri Bakanl ve Devlet
Planlaa !ekilat Mstearlna sunar.
D/"/)04 ;="5C5 ;u# tekil eden 7ususlarla ilgili gerekli ileleri ya:aya <0&#/%0
B!"#$2$4 :er/$ransla ilgili deerlendireleri ya:aya ve gerekli tedbirleri alaya
D/3#/) P#"#4 T/&!0#)$ M(;)/&%#$2$ yetkilidir.
TRKYEDE KALKINMA YNETMNDEN KALKINMA YNETMNE
!rkiyeIde kau y)netiinde #$k y)nl radikal bir deii sreci yaanaktadr. Bu sre#te
yaanan en )neli deiilerden biri de kalkna y)netiinde ger#ekleektedir. =;;A "K
kalkna :$litikalarnda b)lgeyi teel )l#ek birii $larak deerlendirekte8 kausal karar
ekanizalarna seraye ve "!KIlar katarak kalkna y)netiinden kalkna y)netiiine
ge#ii salaaktadr >Da7in ve ,ra:4 0JJ=B. "!KIlar nedeniyle4 katlc bir kalkna $deli
$larak sunulan bu anlay4 "!KIlarn ki $lduunun s$rgulanasn gerektirektedir.
' 5= '
"!KIlar :iyasada yatrc bir akt)r $labildikleri srece kaynaklardan yararlanabilektedir.
Pr$-elerin 7azrlanas4 ulusal ve uluslararas balantlarn kurulas bir uzanlk k$nusu
$lutur ve kaynak gerektirektedir. Bu balada "!KIlar :iyasa ilikilerinden ve
serayeden basz akt)rler deildir. Piyasa ilikileri i#inde $layan ve serayeden
basz Lde$kratik kitle )rgtleriM ise kalkna srecine katlaaaktadr. =;;A "KIda bu
duru a#k bi#ide g)rlektedir4 yasada eek )rgtlerine katl $lana tannazken4
seraye )rgtleri karar ekanizalarna katlaktadrlar.
=;;A sayl kanun ve Kalkna ,-anslar4 :iyasa ve "!KIlarn y)nlendirici etkisi4 kau yarar
ve de$kratiklee a#sndan deerlendirildiinde4 kalkna srecini y)nlendire yalnzca
serayenin katlna a#ktr. Bu b$yutuyla kalkna y)netiii $deli iddia edildii gibi
katlc ve de$kratik bir $del deildir. B)lgeyi ulusst seraye i#in Pazar4 ani/aktr
ve ucuz igc 7aline getiren yeni b)lgesel kalkna y)netiii $deli bir btn $larak ele
alndnda4 kalkna ve kau yararn deil seraye birikiini salaay aa#laaktadr.
I+. HZMET YNNDEN YERNDEN YNETM KURULULARI
A. GENEL ,LARAK
L+izet .erinden .)neti KurulularM Merkezi y)neti ve yerel y)netilerin dnda
)zerk nitelikte )rgtleni kau kurulardr. !e$rik $larak L/$nksiy$nel desantralizasy$nM
ilkesine dayanaktadrlar. .)netsel kararlarn alnas4 g)revlerin yerine getirilesi yetki ve
s$rululuunun ilevsel )l#tlere bal $larak erkezi y)neti dnda bulunan $rganlarca
stlenilesidir. L+izet .erinden .)neti KurulularM kurulular8 baka 7izetlerden
ayrlabilen ve snrlanabilen bir 7izeti yerine getirektedirler8 7izetin nitelii bakndan
bir bakanln 7iyerarik ya:s i#ine alnasnn kn $lay4 7izetin teknik nitelii
ve yerine getirilesinde belli bir )zerkliin gereklilii gibi nedenlerle >ilevsel )l#tB c$ra/i
k$nularna baklakszn erkezi y)netiin dnda yer alaktadrlar.
L+izet .erinden .)neti KurulularM4 genel drlk4 bakanlk4 kuru >.ksek
reti KuruuB4 kurul ><ady$ !elevizy$n Gst KuruluB4 1nstit >!rk "tandartlar
1nstitsB4 erkez >Milli Pr$dktivite MerkeziB gibi #eitli adlar altnda )rgtlenitir.
Taaliyet k$nular4 ileyi bi#ileri4 y)neti ya:lar ve yetkileri birbirinden /arkldr.
' 55 '
U9'5#"C! H5!5!0 R/O04Q Lkau tzelkiiliklerinin4 nitelik ve )zellikleri ile badat
)l#de4 )zel 7ukuk tzel kiileri gibi4 genel 7klere g)re baz yetkileri kullanalar
kn $lakla beraber4 a#k bir 7k bulunadk#a4 7ukuk re-ii idare 7ukukuMdur ve
kau kanunlarna ballk ilkesi s)z k$nusudur. >1k$n$i alanndaki Kau kurular )zel
7ukuk kurallarna g)re /aaliyete buluna $lanana sa7i: $lu: kara bir 7ukuk re-iine
tabidirB. +ukuki statleri arasndaki )neli /arkllklar nedeniyle Lerkezi ve yerel y)neti
dndaki kau kurularM bi#iinde de tanlanaktadr. Bu nedenle tek bir 7ukuki
kateg$ri $larak $rtak )zelliklerini inceleek kn deil >G)zbyk ve !an4 0JJ5? 2J@B.
Bazlar kaynan ,nayasaIdan alaktadr4 .K ve <!GK gibi8 bazlar ise ,nayasa
d.(02Ie dayanaktadr.
MH064/) Y/%0"./" Y8"/)04 K5%5#5&#%$"$"N 6/##0!#/%0I
1. Merkezi y)netiin 7iyerarik ya:s dndadr.
2. !zel kiilikleri vardr. Kendilerine ait al varlklar4 gelir kaynaklar ve bt#eleri
vardr.
3. zerktirler. Kendi $rganlarnca y)netilirler >zerklikleri g)rdkleri 7izetin
niteliine g)re deiektedirB
4. Kanunla ya da kanunun a#k#a verdii yetkiye dayanarak kurulurlar.
5. Kau y)netiinin btnl i#inde /aaliyet g)sterirler ve vesayet denetiine
tabidirler.
6. +izet k$nular4 belirli ilevlerle snrldr. Belirli bir kau 7izetini g)rek i#in
)rgtlenitir. Genellikle tek aa#l )rgtlerdir. Belirli g)rev ve yetkilerle
d$natltr. G)rev ve yetkileri belirli 7izet alanlar ile snrldr.
7. +izet alanlar birbirinden /arkldr ve /aaliyetleri 7izet alanlar ile snrldr.
C$ra/i alan snr y$k.
8. Pers$neli kural $larak ya eur ya da dier kau g)revlisi statsndedir. Kurulu
yasalarnda :ers$nel re-ii k$nusunda birbirinden /arkl dzenleelere gidilitir.
rnein4 .ksek)reti Pers$nel Kanunu
9. Denetii )zellikler K!Ilerde .ksek Denetlee Kurulu ya:aktadr. Bazlarnda
)zel deneti bi#ileri s)z k$nusu.
10. Kau yararna y)nelik $larak #alrlar.
' 59 '
,*i'met Yerinden Ynetim Kurulular. (eitli alanlara yaylmtr$
1iti alannda >GniversiteB
.ayn alannda >!<!8 <!GKB
Bili ,lannda >!GB!,KB
ktisadi alanda >K!? ktisadi Devlet teekklleri le Kau ktisadi Kurulular bunlarn
esseselerini4 bal $rtaklklarn ve itirakleriniB
Kau Kuruu Oiteliine "a7i: Meslek Kurulular >Meslek *dalarB
B. KAMU KURUMU NTEL-NE SAHP MESLEK KURULULARI
+izet y)nnden yerinden y)neti kurulularnn bir b)l8 kau kuruu niteliindeki
eslek kurululardr. Kau Kuruu Oiteliine "a7i: Meslek Kurulular4 belirli bir
eslein >d$kt$r4 avukat4 eczac vb.B yelerinin $luturduu4 kau tzelkiilikleri $lan4 bir
ks kau g)revini yerine getiren ve yeleri zerinde kau 7ukukundan d$an kii
yetkileri bulunan t$:luluklardr. H$runlu yelie dayaldr.
Balca Kau Kuruu Oiteliine "a7i: Meslek Kurulular?
1. !rk M7endis ve Miar *dalar Birlii >!MM*BB
2. !rk !abi:leri Birlii >!BBB
3. !rkiye Bar$lar Birlii
4. !rk 1sna/ ve "anatkarlar K$n/ederasy$nu
@. !rkiye O$terler Birlii
A. !rkiye Hiraat *dalar Birlii
G. !rkiye *dalar ve B$rsalar Birlii >!*BBB
Mesleki kau kurular ,nayasal bir $rgandr4 ,nayasaInn LidareM bal altnda adde
(2=Ide LKau kuruu niteliindeki eslek kurulular ve st kurulularM bal altnda
dzenlenilerdir.
LKau Kuruu Oiteliindeki Meslek Kurulular ve st kurulular8 belli bir eslee ensu:
$lanlarn terek i7tiya#larn karlaak4 eslek6 /aaliyetlerini k$laylatrak4 eslein
genel en/aatlere uygun $larak geliesini salaak4 eslek ensu:larnn birbirleri ile ve
7alk ile $lan ilikilerinde drstl ve gveni 7Fki klak zere eslek disi:lini ve
' 5@ '
a7lFkn k$ruak aksad ile kanunla kurulan ve $rganlar kendi yeleri tara/ndan kanunda
g)sterilen usullere g)re yarg g)zetii altnda4 gizli $yla se#ilen kau tzelkiilikleridir.M
Kamu Kurumu Biteli)ine +a&i? !eslek Kurulu(larnn 8zellikleri
1. Kanunla kurulurlar
2. Kendi $rganlar tara/ndan y)netilirler ve $rganlar kendi yeleri tara/ndan se#ilir
3. Kau tzelkiiliine sa7i:tirler.
4. Belirli bir eslek ensu:larn ka:sarlar4 ilgili eslei ya:abilek i#in eslek
kurulularna ye $lak z$runludur. ,ncak4 LKau kuru ve kurulular ile kau
iktisad6 teebbslerinde asl6 ve srekli g)revlerde #alanlarn eslek kurulularna
gire ecburiyeti aranaz >,. .(2=BM.
@. *rganlarnn se#ilerinde siyas6 :artiler aday g)stereezler
A. Meslek Kurulular zerinde Devletin idari ve ali denetii vardr.
G. ,a#lar dnda /aaliyet g)stereezler? ,a#lar dnda /aaliyet g)steren eslek
kurulularnn s$rulu $rganlarnn g)revine4 kanunun belirledii erciin veya
Cu7uriyet savcsnn istei zerine a7kee kararyla s$n verilir ve yerlerine
yenileri se#tirilir.
,ncak4 ill6 gvenliin4 kau dzeninin4 su# ilenesini veya su#un devan )nleenin
ya7ut yakalaann gerektirdii 7allerde gecikede saknca varsa4 kanunla bir erci4 eslek
kurulularn veya st kurulularn /aaliyetten en ile yetkilendirilebilir. Bu erciin karar4
yirid)rt saat i#erisinde g)revli 7Fkiin $nayna sunulur. +Fki4 kararn krksekiz saat
i#inde a#klar8 aksi 7alde4 bu idar6 karar kendiliinden yrrlkten kalkar.
Kau Kuruu Oiteliine "a7i: Meslek Kurulular4 baz kau 7izetlerini yerine getirirler4
kausal yetkiler kullanrlar4 kau tzel kiisidirler ve y)netelik ya:abilirler. Bu kurular4
dzenledikleri belge karlnda cret alabilekte ve eslek kuralarna uyayanlara :ara
cezas verebilektedirler. Kausal yetkilerini kullanasna kar idari yargda dava a#labilir.
Gelirleri ye aidat4 7izetlerine karlk aldklar :aralar ve :ara cezalardr.
zel yasa ile kurululardr8 belirli bir eslein yelerini ka:sarlar. Merkez kuruluu ve
tara kuruluu vardr. >+er ilde bir $da kurulur. ,ncak $ ilde yeterli ye y$ksa kurulaz.
*dalar ilin adn tar. 1sna/ ve "anatkar *dalar Birlikleri illerde kurulur. 1sna/ ve
' 5A '
"anatkarlar Tederasy$nu illerde kurulabilir. rn? Berberler Tederasy$nu4 Bakkallar
Tederasy$nu. ;JJJIe yakn $da varB
C. KAMU KTSAD TEEBBSLER
K! kavra genel $larak ek$n$ik alanda etkinlik g)steren4 serayesinin taa yada bir
ks devlete ait $lan4 kau tzel kiilii $lan4 )zerk devlet kurulularn anlatak i#in
kullanlaktadr. !rkiyeIde K!Ilerle ilgili ilk genel tan4 (A2@ ylnda (9.J5.(A2@ tari7 ve
2;5J sayl4 L"erayesinin !aa Devlet !ara/ndan %erilek "uretiyle Kurulan ktisadi
!eekkllerin !ekilatyla dare ve Murakabeleri +akkndaki KanundaM yer altr. Bu
.asada4 serayesinin taa Devlete ait $lan ve kendi kanunlarnda bu Kanuna tabi
$lduklar belirtilen4 tzel kiilii 7aiz4 idari ve ali y)nden )zerk ve s$rululuu serayeleri
ile snrl kurulular Lktisadi Devlet !eekklM $larak tanlantr.
LKau ktisadi !eebbsleriM i/adesi (A5( ,nayasas d. (09Ide kullanl4 ancak
kavran tan ya:latr. (A@0 ,nayasasInn (5= inci addesinde de LKau iktisadi
teebbslerinin denetiiM bal altnda4 K! tan ya:ltr. Bu tana g)re K!8
serayesinin yarsndan /azlas d$rudan ya da d$layl $larak devlete ait kau kurulu ve
$rtaklklarMdr.
KURULU AMA*LARI
1k$n$ik4 s$syal ve siyasal nedenlerle kurululardr. (A. yy. inial devleti 0J.yy.da
genileitir. Devlet )zel sekt)r destekleek4 )nderlik etek4 ucuz girdi salayarak
seraye birikiini ger#ekletirek i#in K!Ileri $luturutur. zel sekt)rn i7tiya#
duyduu aa seraye birikii yetersiz $lduu i#in ya da riski yksek $lduu i#in vb.
nedenlerle retedii al ve 7izetleri K!Iler eliyle retitir.
Dier yandan4 kau yararna ucuz tketi allar retek i#in :iyasaya da7ale etitir.
!ekelleeyi deneti altna alak4 :iyasann salkl ileesini salaak i#in dzenleyici ve
retici $larak ek$n$iye giritir. 1k$n$inin btnyle )zel sekt)re braklas isti7da4
/iyat istikrar vb. k$nularda denetisizlie neden $luy$rdu. Kar aacndan da7a #$k kau
yarar >s$syal /ayda aacB gdltr. G1P< elde etek aa#lanatr.
K2T1lerin kurulu( ama0lar 0ok 3enel olarak a(a)daki noktalarda zetlene'ilirQ
1k$n$iye y)n vererek gelir daln dzeltek ve ek$n$ik kalknay salaak4
' 9J '
!ekelleri devlet eliyle ileterek4 yurttalar tekelci :iyasann $lusuzluklarndan
k$ruak
1k$n$iye da7ale y$luyla :iyasay dzenleyerek >regulasy$nB4 )zel sekt)rn yksek
/iyatlarndan yurttalar k$ruak
zel sekt)rn baaraayaca yatrlar ya:arak4 ek$n$ik kalknay ve )zel
sekt)rn gerek duyduu ek$n$ik altya:y salaak.
zel sekt)rn gereksini duyduu 7aadde4 ara al ve yetii insan gcn )zel
sunarak4 )zel sekt)rn seraye birikiini ger#ekletiresine yardc $lak.
TRKYEDE KTLER
!rkiyeIde K!Ilerin4 sisteli bir ekilde kurulu:4 gelieleri (A2JIlu yllardan s$nra
ger#ekletirilitir. Bununla birlikte4 Cu7uriyet )ncesi d)nede de )zellikle *rdu ve
"arayn gereksinilerini karlaak aacyla baz Devlet ileteleri kurulutur.
Cu7uriyet d)nei )ncesinde K! saylabilecek ilk kurulu $lan L!$: ,sitanesiM $n beinci
yzylda kurulutur. Bu d)nede kurulan K! nitelii tayan devlet ileteleri4 /abrikalar
ve sandklarn )nelileri unlardr.
'(@(J ylnda8 Beyk$z !e#7izat' ,skeriye Tabrikas >,skeri kundura4 #ize4 :alaska retiiB
'(@2= ylnda8 Tes7ane Tabrikas >Qu7a4 /es4 battaniye retiiB
zit /abrikas >Qu7a4 asker elbiselii retiiB
'(@;2 ylnda8 Tevaid'i *saniye >Deniz y$lu iletesiB
'(@;= ylnda8 +ereke Tabrikas >Kadi/e4 i:ekli kua4 saten4 ta/ta retiiB
'(@=J ylnda8 Bakrk)y Tabrikas >Pauklu bez retiiB
'(@52 ylnda8 <uscuk Meleket "and4
1niyet "and4
'(@@@ ylnda8 Hiraat Bankas>Meleket "andklar banka $larak yeniden ya:landrltrB4
'(@A0 ylnda8 .ldz Qini Tabrikas >Qini eya retiiB.
Bu kurululardan bir#$u Cu7uriyet d)neinde kurulan K!Ilerin bazlarnn altya:sn
$luturutur. rnein4 L!$: ,sitanesiM Makina ve Kiya 1ndstrisi KuruuInun8 (@52
ylnda tar kredilendirek aacyla kurulan LMeleket "andklarM Hiraat BankasInn
teelini $luturutur. LTes7ane ve Qu7aM4 L+ereke :ekli ve .nl D$kua TabrikasM ve
' 9( '
LBakrk)y Pauklu D$kua TabrikalarM da7a s$nra "erbank bnyesinde uzun yllar
7izet veritir.
1L23 F 1L3E D8"/40I
Trkiye Sanayi ve aadin Bankas
(A02 zir ktisat K$ngresiInde alnan kararlar d$rultusunda4 lke kalknasnn )zel sekt)r
eliyle ger#ekletirilesine y)nelik :$litikalarn uygulanasnn yan sra4 *sanl
d)neinden devreden tesislerin4 Devlet tara/ndan iletilesi y$luna gidilitir. Bu aa#la8
(A0= tari7 ylnda8 sanayi kurulularn $luacak irketlere devredinceye kadar y)netek ve
iletek4 aden iletek ve 7er trl bankaclk ileleri ya:ak zere4 L!rkiye "anayi ve
Maadin BankasM kurulutur.
L!rkiye "anayi ve Maadin BankasMnn kurulu KanunuInun @ inci addesinde8 BankaInn
kendisine devredilen /abrikalar L!rk an$ni irketlere devrederekM ileteyle yetkilidir.
*sanl d)neinden kalan Devlet iletelerinin irketlere devredilesinin )nn a#an bu
7kle4 devlet irketlerini L)zelletiresininM )n a#l ve L)zelletireM uygulaas ilk
kez !rkiyeInin gndeine giritir.
zir ktisat K$ngreIsinde alnan Lserbest :iyasa ek$n$isiM y)nndeki kararlar
d$rultusunda4 )zel sekt)rn g#lendirilesi aacyla8 (A0; ylnda Bankas4 (A05 ylnda
1lak ve 1yta Bankas kurulu4 (A09 ylnda da !evik'i "anayii Kanunu #karltr.
Bu #abalara karn )zsel sekt)r ek$n$ik kalknada itici bir g# $laa4 (A0A 1k$n$ik
BunalInn $rtaya #kasyla da devlet#ilik :$litikasna y)nelinitir. Kygulanan devlet#i
:$litika ek$n$ik kalkna i#in gerekli altya: ve sanayi kurulularnn devlet tara/ndan
ya:lasna dayal bir kara ek$n$i $delidir.
1L31 F 1L@E D8"/40I
#evlet Sanayi ;%isi <4593=
Trkiye Sanayi Kredi Bankas <4593=
!rkiye "anayi ve Maadin BankasInn s$rululuundaki tesisler4 Devlet "anayi */isiIne
verili4 Bankaclk ileleri de sayl Kanunla kurulan !rkiye "anayi Kredi BankasIna
devredilitir. Devlet "anayii */isi ve !rkiye "anayi Kredi Bankasnn kurulas4 )zel
sekt)r tara/ndan byk te:kiyle karlantr. Bunun zerine bu kurulular Levcut ya:lar
i#erisinde /aaliyette bulunalarnn4 Milli "anayiin geliesine katkda bulunaktan #$k )zel
' 90 '
sekt)r caydrc etkisi $lduuM gerek#esiyle ka:atlarak4 J2.J5.(A22 tari7 ve 0050 sayl
Kanunla kurulan "erbankIa devredilitir.
(A22 ylnda "erbankIn kurularak Birinci Be .llk "anayi Plannn )ng)rd :r$-eleri
uygulaaya balaas4 !rkiye ek$n$isinin bugnk bi#iini alasnda etkin bir r$l
$ynayan ve bugn de uygulanakta $lan LKara 1k$n$ik M$delMin uygulana srecinin
balad )neli bir yl $lutur.
B0%0"C0 B/& Y$##$! S"90 P#"$ D8"/40I
(A2= ylnda da4 1tibank4 Maden !etkik leri ve 1tt daresi ile 1lektrik leri 1tt daresi
kurulutur.
"erbank ve 1tibank teel sanayi4 aden ve ener-i iletelerinin kurulasnda4 $dern
iletecilik tekniklerinin uygulanasnda4 snai insan gcnn yetitirilesinde4 itirakler
kurarak irketleenin gelitirilesinde #$k )neli g)revler stleni $lu:4 bunlar
tara/ndan kurulan bir #$k ilete4 da7a s$nra kurulan baz K!Ilerin #ekirdeini
$luturutur.
(A2= ylnda !rkiye Deker Tabrikalar !,D4
(A25 ylnda Malatya Bez ve :lik Tabrikalar !,D4
(A25Ida Gven "ig$rta4
(A29 ylnda !rkiye Deir'Qelik leteleri4
(A2@ ylnda +alk Bankas4
(A;( ylnda Petr$l */isi kurulutur.
1L@1 F 1LAE D8"/40I
(A=J ylnda4 #$k :artili de$kratik sistee ge#ile birlikte ya:lan se#iler s$nucunda
iktidara gelen De$krat Parti8 K!Ileri )zel sekt)re devreteyi ve K!Ilerin saysn
azaltay aa#laasna karn4 iktidarda bulunduu (A=J ' (A5J d)neinde K!Ilerin says
arttr. !CDD4 P!!4 Denizcilik Bankas !.,.D.4 ve DM* K! 7aline d)ntrl4
!rkiye Petr$lleri ,n$ni *rtakl >!P,*B4 1t'Balk Kuruu >1BKB4 "1K, ve !.C.
!uriz Bankas bu d)nede kurulan )neli K!Ilerdir.
' 92 '
(A5J s$nras :lanl d)nede kara ek$n$i ilkesi beniseni4 bu :$litika N. B.KPInnda4
L!rk ek$n$isi4 devlet ve )zel sekt)r teebbslerinin yan yana bulunduu kara bir
ek$n$idir. Devlet sekt)rnn /aaliyeti4 kararlatrlan gelie 7zn ger#ekletirecek ve
strate-inin gerektirdii y)nde dengeli bir kalkna salayacak ekilde :lanlanacaktrM eklinde
a#klantr. (A5J'(A@J yllar arasnda uygulanan kara ek$n$i :$litikas d)neinde
kurulan )neli K!Iler unlardr. !1"!,D4 !1M",O4 !GM*",O4 !,K",O4
G1<K*O",O4 "eydie7ir ,linyu !esisleri4 skenderun Deir Qelik !esisleri4 D.B4
!1K4 Q,.KK<4 KB ve D1".,B.
24 ,C! 1LJE K%%#%$ 3/ 1LJE S="%;$ D8"/4
L0; *cak KararlarM ile Lkara ek$n$iM :$litikasndan Lserbest :iyasa y)neliliM bir
ek$n$i :$litikasna ge#ilitir. Bu ek$n$i :$litika deiiine bal $larak Ldevletin
ek$n$ideki yerinin k#ltlesiM teel aa# $larak sunulu ve K! :$litikasnda k)kl
deiiklikler $lutur. K! :$litikalarndaki deie #$k genel $larak8 LDevletin
ek$n$ideki arlnn azaltlas4 K!Ilerin serbest :iyasa k$ullarnda #alalarnn
salanas ve )zelletireM :$litikalarnn egeen $las $larak )zetlenebilir. 1k$n$i
:$litikalardaki bu deiiklie k$ut $larak (A@='(A@A yllarnda uygulanan %.B.KPIde8
LKau iktisadi teebbslerine bal iletelerin 7isse senetlerinin sat y$luyla 7alka
devrinin salanas4 K! yatrlarnn :lan 7ede/leri d$rultusunda ener-i4 adencilik4
ulatra'7aberlee sekt)rleri ile re7abilitasy$n ve darb$az gidere alanlarnda
y$unlatrlas ve )zel sekt)rn yeterli $lduu alanlarda yeni yatrlardan ka#nlasM
ilkesi getirilitir. %N.B.KPIde ise8 L..bir yandan )zelletire /aaliyetleri srdrlrken
dier tara/tan K!Ilerin kendilerine yeterli bir ekilde ve kaynak yaratarak /aaliyet
g)sterelerini tein eden :$litikalara deva edilesiM )ng)rltr.
(A@J s$nrasnda4 K!Ilerin reti ka:asiteleri yeni yatrlarla arttr:8 yeni tekn$l$-iler
kullanla4 K!Ilerin uyguladklar /iyat :$litikalarna devlet sisteli bi#ide da7ale
ederek gelir ve kaynak daln etkileitir. Gnzde 7i#bir ek$n$i ta rekabet
sisteini d$laysyla sa/ :iyasay uygulaaakta4 #eitli derecelerde $lig$:$l4 $n$:$l
bulunaktadr. "anayileede ge# kalan lkelerde devlet da7alesi $ladan4 :iyasa
sinyalleriyle sanayilee $deli ger#eklerden k$:uktur. Devlet#iliin baarsz )rnekleri
abartltr >B$ratav ve dierleri4 (AA2? (J('(J0B.
' 9; '
KTLERLE LGL YASAL DZENLEMELERI
(A2@ ylnda #kartlan L"erayesinin !aa Devlet !ara/ndan %erilek "uretiyle Kurulan
ktisadi !eekkllerin !ekilatyla dare ve Murakabeleri +akknda KanunM ile K!Iler $rtak
bir 7ukuki statye kavuutur.
(A;J ylnda #karlan 25@J sayl LMilli K$rua KanunuM 8 Bakanlar Kuruluna K! kura
yetkisi verilitir. 1BK >1t Balk KuruuB ve P*,D bu Kanun ka:sanda kurulutur.
(A5; ylnda #karlan ;;J "ayl .asayla K!Ilerin tan yeniden ya:l4 bu kurulularn
y)neti ve denetileri yeniden dzenlenitir. ;;J "ayl .asann (A2@ tari7li .asadan en
)neli /ark4 (A2@ tari7li yasa serayesinin taa devlete ait $lan kurulular K!
ka:sana alrken (A5; tari7li ;;J sayl .asann serayesinin yarsndan /azlasnn devlete
ait $lan kurulular da K! ka:sana alasdr. (A5; tari7li ;;J sayl .asada8 serayesinin
yarsndan /azlasnn tek bana veya birlikte devlete veya iktisadi devlet teekkllerine ait
$lan ve kurulu kanunlarnda bu Kanuna tabi $lduklar belirtilen teebbsler K! $larak
tanlantr.
(A5; tari7li ;;J sayl .asa (A@2 ylnda 5J sayl Lktisadi Devlet !eekklleri ve Kau
ktisadi Kurulular +akknda K+KMnn #kartlasyla yrrlkten kaldrltr. ((.;.(A@2
tari7inde #kartlan 5J "ayl K+K4 (@ +aziran (A@; tari7inde 022 "ayl K+KInn
#kartlasyla yrrlkten kaldrltr. (@ +aziran (A@; tari7 ve 022 "ayl LKau ktisadi
!eebbsleri +akknda K+KM baz ek ve deiiklikler ya:larak gnze kadar gelitir.
Gnzde K!Ilerin statlerine ilikin teel dzenlee 022 "ayl K+KIdr. Bununla
birlikte )zelletireye ilikin evzuatta K!Ilerin statlerinin deitirilesine ilikin #eitli
dzenleeler ya:ltr4 bu dzenleeler )zelletire k$nusu bal altnda ilenecektir.
KTLERN KAMU YNETM *NDEK K,NUMU +E HUKUK YAPISII
K!Iler kau y)netii i#inde Llgili kurulularM grubunda yer alaktadr. Bal $lduu
Bakanlk4 Babakann )nerisi ve Cu7urbakannn $nay ile belirlenir. Babakanln ilgili
kurulularna Babakan adna Devlet Bakanlar bakaktadr. K!Ilerin 7ukuki ve idari ya:s
@ +aziran (A@; tari7 ve 022 "ayl LKau ktisadi !eebbsleri +akknda K+KMda
dzenlenitir.
' 9= '
022 "ayl K+K. Md.0Iye g)re K!8 ktisadi Devlet !eekkl ile Kau ktisadi
Kuruluunun $rtak addr ve LesseseM4 Lbal $rtaklkM ve LitirakMlerden $luaktadr.
K! kavra4 ktisadi Devlet teekklleri ile Kau ktisadi Kurulular ve bunlarn
LesseseM4 Lbal $rtaklkM ve LitirakMleri ka:saaktadr.
ktisadi Devlet !eekkl >D!B8 serayesinin taa devlete ait4 iktisadi alanda ticari
esaslara g)re /aaliyet g)sterek zere kurulan4 kau iktisadi teebbsdr. rnek? +alk
Bankas4 P1!KM4 !$:rak Ma7sulleri */isi4 Makine Kiya 1ndstrisi Kuruu >MK1B.
Kau ktisad6 Kuruluu >KKB8 serayesinin taa Devlete ait $lu:4 tekel niteliindeki al
ve 7izetleri kau yarar g)zeterek retek ve :azarlaak zere kurulan ve g)rd bu
kau 7izeti d$laysyla rettii al ve 7izetler itiyaz saylan kau iktisad6
teebbsdr. rnek? !CDD4 Devlet +ava Meydanlar letesi Gen.Md.4
M(/;;/;/7 serayesinin taa bir iktisadi devlet teekklne veya kau iktisadi kuruluuna
ait $lu:4 $na bal ilete veya ileteler t$:luluudur. lete8 esseselerin ve bal
$rtaklklarn al ve 7izet reten /abrika ve dier birileridir.
B2#$ =%)!#$!Q serayesinin yzde ellisinden /azlas iktisadi devlet teekklne veya kau
iktisadi kuruluuna ait $lan ilete veya ileteler t$:luluundan $luan an$ni irketlerdir.
&)0%!Q iktisadi devlet teekkllerinin veya kau iktisadi kurulularnn veya bal
$rtaklklarnn4 serayelerinin en az yzde $nbeine4 en #$k yzde ellisine sa7i: bulunduklar
an$ni irketlerdir.
KT#/%0" D/"/)#/4/;0
K!Iler Babakanlk .ksek Denetlee Kurulu ve !BMM tara/ndan denetlenir. ,yrca4
ilgili bakanln K!Iler zerinde vesayet yetkisi vardr. Bu yetki gerei4 ilgili bakanlk
K!Ilerin /aaliyetlerini kanun4 tzk ve y)netelik 7klerine uygun $larak yrtlesini
g)zetek ve denetleekle g)revlidir. K!Iler "aytay denetiine tabi deildir.
KT#/%0" K5%5#4;$ D233 S9$#$ KHK. M..3H
(. K!Iler Bakanlar Kurulu Karar ile kurulur. >K!Ilerin Bakanlar Kurulu Kararyla
kurulasna ilikin dzenlee 022 "ayl K+K ile getirilitir. Da7a )nceki
dzenleeler kanunla kurulasn )ng)rekteydi. K!Ilerin Bakanlar Kurulu Kararyla
' 95 '
kurulasna $lanak salandktan s$nra ya:lan dzenleelerle K!Ilerin evcut
kanunlar yrrlkten kaldrlarak yerlerine ana statler k$nulutur.B
0. .eni bir K! kurulasnda ve evcut bir essese veya bal $rtakln K!
7aline getirilesinde4 ek$n$ik i7tiya#lar g)zetilir.
2. K!Ilerden iktisad6 devlet teekkl $lanlar4 an$ni irket eklinde de kurulabilir.
,n$ni irket eklinde kurulan iktisad6 devlet teekkllerinde !rk !icaret Kanununun
099 nci addesinde s)z edilen be kurucunun bulunas art aranaz4 genel kurul ve
denet#iler bulunaz.
KT#/%0" N0)/#0!#/%0 D233 S9$#$ KHK. M..4H
1. K!Iler tzelkiilie sa7i:tir.
2. K!Iler4 bu Kanun +knde Kararnae ile sakl tutulan 7ususlar dnda )zel 7ukuk
7klerine tabidir.
3. K!Iler4 Kau Mali .)netii ve K$ntr$l Kanunu ile Devlet 7ale Kanunu
7klerine ve "aytayUn denetiine tabi deildir. ,ncak4 0JJ0 tari7 ve ;92; "ayl
Kau 7ale KanunuIna tabidir.
4. K!Ilerin4 s$rululuklar serayeleri ile snrldr.
KT#/%0" .%0 Y?$;$
KT#/%0" Y8"/)04 ,%'"#%$ D233 S9$#$ KHK. M..@H
!eebbs $rganlar4 y)neti kurulu ve genel drlktr.
.)neti Kurulu4 teebbsn en yksek seviyede yetkili ve s$rulu karar $rgandr.
Genel Mdrlk4 teebbsn yetkili ve s$rulu yrte $rgandr.
KT Y8"/)04 K5%5#5R"5" ,#5&545 D233 S9$#$ KHK. M..AH
1. .)neti Kurulu bir bakan ve be yeden $luur.
2. Genel dr y)neti kurulu bakandr ve ilgili bakann tekli/i zerine $rtak karar ile
atanr.
3. .)neti Kurulu yelerinden8 ikisi ilgili bakann4 biri +azine ve D !icaret
MstearlUnn bal $lduu bakann4 ikisi teebbs genel dr yardclar
arasndan ilgili bakann tekli/i zerine $rtak karar ile atanr.
4. Genel drn bulunad 7allerde4 genel drn y)neti kurulu yeleri
arasndan g)revlendirecei genel dr vekili y)neti kuruluna bakanlk ya:ar.
' 99 '
@. .)neti kurulu yelerinin g)rev sresi # yldr. G)rev sresi s$na erenler tekrar
atanabilirler. >022 "ayl K+K. Md.@&(B
+. ZELLETRME
zelletire dar anlayla4 Llkiyeti ve y)netii kauya ait $lan iktisadi reti
birilerinin )zel sekt)re devriM $larak tanlanaktadr. Bu devir4 genel $larak ya iktisadi
birie ait 7isse senetlerinin 7alka arz y$luyla ya da iktisadi biriin bir btn $larak >bl$k
satB kii ya da kurulara satyla ger#ekleektedir.
Geni anlada )zelletirede4 kau kuru ve kurulularnn lkiyet devrinin yan sra4
aadaki )eleri ka:sar8
Kau kuru ve kurulularnn )zel kesie kiralanas4
Bir al ya da 7izetin reti ve&veya datn salaak zere )zel kiilere itiyaz
verilesi4
Kau kesii tara/ndan retilen al ve 7izetlerin /inansannn )zel kesice
salanas4 y)netiin )zel kesie devri4 al ve 7izet retiindeki kausal tekellerin
kaldrlas >Qay ve !tn )rneiB4
Kurusal serbestlee >yetkili kau akalar tara/ndan belirli kurallara balan
$lan al&7izet reti ve&veya datnn kuralszlatrlas ya da kural k$ya ve
uygulaa yetkisinin )zerk dzenleyici kurululara devriB
G/"0& "#4. 86/##/&)0%4/8 devletin ek$n$ideki r$lnn snrlandrlas4 :iyasa
sisteine ilerlik kazandrlas4 kau 7izetlerinin yrtlesinde )zel sekt)rden
yararlanlas >7atta )zel sekt)rn )nceliiB :$litika ve uygulaalar8 Kau 7izetlerinin
)zel sekt)re g)rdrlesidir. Bu #er#evede )zelletire bir btn $larak devletin iktisadi
/aaliyetlerinin snrlandrlasn ve ek$n$ide :iyasa g#lerinin etkili klnasn i/ade eden
bir kavra $larak karza #kaktadr. rnein !rkiyeUde #ay ve ttn tekellerinin $rtadan
kaldrlas4 bu alana )zel sekt)rn de giresini salayacak yasal dzenleelerin ya:las4
geni anlada bir )zelletire )rneidir. Kau kuru ve kurulularnda belirli ilerin
>teizlik4 yeek ve 7atta retie y)nelik baz ilerinB i7ale y$luyla serayeye braklas da
)zelletire )rneidir. tiyaz devri4 y)neti devri4 kiralaa y)ntei4 gelir $rtakl y)ntei
vb. y)nteler geni anlada )zelletire ka:sana girektedir.
' 9@ '
6/##/&)0%4/ Y8")/4#/%0I
(. >#/ 98")/40 DC=")%C)0"'F=5)HI Kau tara/ndan ger#ekletirilekte $lan bir al
ve 7izetin retiinin4 taaen veya ksen4 i7ale ile belirlenen /iraya devredilesidir.
Bu y)nte !rkiyeIde4 gerek K!Iler4 gerekse dier kau kurulularnda4 aliyetlerde
tasarru/ salaas ve s$n yllarda :ers$nel k$nusunda getirilen kstlaalar nedeniyle byk
#a:ta uygulanaktadr. Balang#ta teizlik4 yeek ve benzeri 7izetler s)zlee ile
tea77itlere verilirken4 da7a s$nra d$rudan retile ilgili 7izetler de s)zlee ile
/iralara i7ale edileye balanltr. rnein 1tibankIn bir#$k iletesinde baz aden
$caklarndaki retiin taa tea77it aracl ile ger#ekletirilektedir. .)nte
belediyeler tara/ndan da y$l bak $nar4 #):lerin t$:lanas4 :ark ba7#e ya: ve
benzeri 7izetlerde uygulanaktadr.
0. Y;#F!5%54;# ;/%1/;)#/&4/ D./%/'5#)0="HI .asal'kurusal deregulasy$n4
kau ek$n$isinin snrlarn daraltaya ve t ayrcalklarn kaldraya y)nelik bir iktisat
:$litikas aracdr. 1k$n$ik /aaliyetlerde :iyasa artlarna ilerlik kazandrlas4 devlet
tekelindeki iktisadi /aaliyetlerde )zel sekt)rn )nndeki giri engellerinin kaldrlas
y)nndeki uygulaalar $larak tanlanaktadr. .asal kurusal serbestleeye4
)zelletire kuraclar ve uygulaalarda byk destek salayan Dnya Bankas ve MT
tara/ndan byk )ne verilekte4 ek$n$ide etkinliin salanasnda )n artlardan birisi
$larak g)rlektedir. !rkiyeIde 0; *cak (A@J kararlarn izleyen sre#te4 yasal kurusal
serbestlee y)nnde #eitli uygulaalar ya:l4 :iyasa ek$n$isine devletin
da7alesini asgariye indirecek :ara ve aliye :$litikalar deiikliklerinin yan sra 2J20
sayl .asa ile (A@; ylnda #ay tekeli4 20A( sayl .asa ile (A@5 ylnda ttn tekeli
kaldrltr
2. S)$& 98")/40 D;;/) ;#/;HI Bu y)nte kau kuruluunun akti/lerinin ksen veya
taaen satlas $lu:4 0 alt y)nte eklinde uygulanaktadr.
D$rudan sat y)ntei? !rkiyeIdeki uygulaa ekliyle varlk sat $larak da
adlandrlaktadr. Burada kau kuruluunun akti/lerinin taa veya bir ks )zel kii
veya kurululara satlaktadr.
+isse senedi y$luyla sat y)ntei? Bu y)ntede kau kuruluunun 7isse senetleri
aracl ile bireylere ve&veya )zel kurululara sat s)z k$nusudur. +isse senetlerinin sat
d$rudan 7alka4 tek bir alcya4 $ kau kuruluunda #alanlara ve se#ili /inansal arac
kurululara ya:labilir. K! 7isselerinin taann veya bir ksnn bir alc ya da alc
' 9A '
grubuna d$rudan sat s)z k$nusu $lu:4 bl$k sat $larak da adlandrlaktadr. "eraye
:iyasalar araclyla satta 7alka arz uygulaas s)z k$nusudur.
!rkiyeIde )zelletire uygulaalarnda en sk kullanlan y)ntelerden biri $lan bu
y)nte 7e bl$k sat 7e de 7isse senedi y$luyla sat y)ntei $larak ;J;5 sayl yasada
dzenlenitir.
;. Y8"/)04 ./3%0 98")/40 >Manageent C$ntract Met7$dB? lete s)zleesi
y)ntei ad verilen bu y)ntede K!Ilerin y)netii )zel sekt)re devredilektedir.
zalanan s)zleelere eklenecek bir adde ile belli srelerin bitiinde K!Iin kendisi de
irket tara/ndan satn alnabilekte4 ancak y)nte $larak bu trans/erin utlaka ya:las
gerekeektedir. Bu y)nte4 turiz4 salk 7izetleri4 e7iri#i t$:lu taaclk 7izetleri
bakndan uygulanabilir y)nte $larak kabul edilektedir.
=. &#/)4/ >!!$ ./3%0I Mlkiyeti kauda kalak kaydyla4 al ve 7izet reti
birilerinin iletilesinin )zel sekt)re devredilesidir. !rk evzuatna 0A@2 sayl
!asarru/larn !eviki ve .atrlarn +zlandrlasna Dair Kanunla giri $lu:4 bu ti:
)zelletire uygulaalar lianlarn ve elektrik santrallerinin ilete 7aklarnn verilesinde
uygulanakta4 lkiyet 7akk kauda kalaktadr.
5. Tinansal Kiralaa y)ntei >leasingB? Burada )zel irketlere kiralanan K!Iler s)z
k$nusudur. zel irketlere kiralanan kau kurulularnn belli sre i#inde kirac veya
ileteci irketler tara/ndan al ve 7izet retiinde kullan ve uzun d)nede satn
alnas )ng)rlektedir.
9. 4)096 D/3%0 DS%"C>0;0"' M/)>=.HI Bu y)nte esas $larak d$al tekellerin s)z
k$nusu $lduu reti /aaliyetlerinde kullanlaktadr. 1lektrik4 su4 deiry$llar gibi
sanayilerde d$al tekelleenin $lduu reti alanlar4 itiyaz s)zleesi ile )zel kesie
devredilektedir.
@. S09)#4 98")/40I Bu y)ntede da7a )nce cretsiz $larak sunulan baz
7izetlerin /iyatlandrlarak belli bir bedel karl sunulasdr. Tiyatlandra y)ntei
(A@J s$nrasnda !rkiyeIde de geni uygulaa alan bulu4 yksek )retiden 7ar#
alnas4 :aral y$l uygulaas4 re#ete bedellerine katl gibi #eitli y)nteler uygulaaya
k$nulutur.
4E4A S9$#$ 6/##/&)0%4/ U9'5#4#%$ H!!$". K"5". B/#0%#/"/" 6/##/&)0%4/
Y8")/4#/%0 D4E4ASK/M..1JHI
' @J '
S)$&Q Kurulularn akti/lerindeki al ve 7izet reti birileriyle varlklarnn
lkiyetinin ksen veya taaen bedel karl devredilesi ya da bu kurulularn
7isselerinin taann veya bir ksnn'kurulularn i#inde bulunduklar artlar da
dikkate alnarak'yurt i#i ve yurt dnda4 7alka arz4 ger#ek ve&veya tzelkiilere bl$k
sat4 gecikeli 7alka arz i#eren bl$k sat4 #alanlara sat4 b$rsada n$ral ve&veya
)zel eir ile sat4 enkul kyetler yatr /$nlar ve&veya enkul kyetler yatr
$rtaklklarna sat veya bunlarn birlikte uygulanas y$luyla bedel karl
devredilesidir. >"at y)ntei'asset salesB
K0%#4Q Kurulularn akti/lerindeki varlklarnn ksen veya taaen bedel
karlnda ve belli bir sre ile kullana 7akknn verilesidir. >Tinansal Kiralaa
y)ntei'leasingB >.)neti devri y)ntei'Manageent C$ntract Met7$dB
&#/)4/ >!!$"$" 3/%0#4/;0Q Kurulularn bir btn $larak veya akti/lerindeki al ve
7izet reti birilerinin'lkiyet 7akk sakl kalak kaydyla'bedel karlnda
belli sre ve artlarla iletilesi 7akknn verilesidir. >lete 7akk devriB
M(#!09/)0" '9%$ 9": >!#%$" )/;0;0Q Kurulularn akti/lerindeki al ve 7izet
reti birileri ile varlklarnn4 lkiyeti ilgili kurulua ait $lak kaydyla4 !rk
Medeni Kanununda )ng)rlen ekil ve artlar da7ilinde4 alike ait kullana 7akkna
ilikin baz tasarru/lara rza g)sterilesine veya alikin lkiyete bal 7aklarn
kullanasndan vazge#esi s$nucunu d$urasna ilikin 7aklarn tesisidir. rnein4
tiyaz Devri >Tranc7ising Met7$dB
G/#0% =%)!#$2$ 4=./#0 3/ 0&0" '/%/20"/ 59'5" ;0% >5!5!: );%%5K#%Q Kurulularn
)zellikleri ve ya:lar da dikkate alnarak yukarda belirtilen )zelletire y)nteleri
dnda kalan ve genel 7kler ile )zel kanunlarda belirtilen dier y)ntelerdir.
.asaya g)re bu y)ntelerden bir yada birka# tanesi uygulanabilir4 7angi y)nte ya da
y)ntelerin uygulanacana Vzelletire .ksek KuruluV karar verir. ;J;5 "ayl
yasa )zelletireyi geni anlada al4 te$rik $larak var $lan t )zelletire
y)ntelerini i#eren y)nteleri yasal dzeyde dzenleitir.
A. ZELLETRMEYLE LGL YASAL *ER*E+E
zelletireye ilikin ger#ekletirilen 2 teel yasal dzenleeyi4 0A@24 20A( ve ;J;5 sayl
yasalar $larak sralaak kndr. ")z k$nusu 2 teel yasann yansra4 esas $larak
' @( '
K!Ilerin kurulu ve /aaliyetlerini dzenleyen 022 sayl K+KIde de4 )zelletireye ilikin
7kler yer altr.
(2.@.(AAA tari7 ve ;;;5 sayl KanunIla ,nayasaInn ;9. addesinin kenar bal
LDevletletire ve )zelletireM $larak deitirili ve LDevletin4 kau iktisadi
teebbslerinin ve dier kau tzel kiilerinin lkiyetinde bulunan ilete ve varlklarnn
)zelletirilesine ilikin esas ve usuller Kanunla g)sterilir.M denilerek )zelletire
,nayasada dzenlenitir.
AC 5D,E +ayl Yasa:
zelletireye ilikin ilk yasal dzenlee4 0A.0.(A@; tari7 ve 0A@2 sayl V!asarru/larn
!eviki ve Kau .atrlarnn +zlandrlasna Dair KanunVla ya:ltr. Bu yasayla
)zelletire uygulaalarnn genel #er#evesini #izi ve )zelletirenin kurusal
ekanizasn $luturutur. 0A@2 sayl .asayla Lgelir $rtakl senediM4 L7isse senediM ve
Lilete 7akk devrindenM $luan )zelletire y)nteleri tanlantr. Bu balada4
K!Iler ve bunlara ait tesislere 7isse senedi i7rac y$luyla ger#ek ve tzel kiilerin $rtak
edilebilesine veya bu tesislerin ilete 7akknn belli srelerle devrine $lanak tanntr.
K!Iler i#in ise ilete 7akk devri ve lkiyet devrine $lanak salayan yasa4 k):r4 y$l4
bara-4 elektrik santrali gibi kausal alt ya: tesisleri i#in yalnz gelir $rtakl senedi i7racna
$larak tanntr.
BC 5EE +ayl KFK
@&5&(A@; tari7 ve 022 sayl LKau iktisadi !eebbsleri +akknda K+KM d$rudan d$ruya
)zelletire k$nusuyla ilgili bir dzenlee $lasa da K!Ilerin )zelletirilesi i#in 7ukuki
altya:y 7azrlaas a#sndan )nelidir. Bu dzenleeyle birlikte getirilen ktisadi Devlet
!eekkl >D!B ve Kau ktisadi Kurulular >KKB ayryla Lticari esaslara g)re /aaliyetM
g)steren ve Lkau yararnM g)zeten kurular sn/landrasyla )zelletirilecek ve kauda
kalacaklar K!Iler $larak bir ayr ya:ld izlenii yaratltr. ,ncak4 K+KIn =;.
addesindeki LKau iktisadi kurulularna ait iletelerin atl ka:asitelerinin
deerlendirilesinde4 K$$rdinasy$n KuruluUnun karar ile4 kurulu aac dna #klabilirM
7kyle KKIlerin Lkau yararM aac dnda #alasna $lanak salantr. Bu
bakdan4 KK ve D! ayr )zelletirilecek ve kauda kalacak K! ayrndan #$k
)ncelikle )zelletirilecek K!Iler ayr $larak g)rlebilir.
' @0 '
022 sayl K+KInn 2@.addesi8 LBu Kanun +knde Kararnae ka:sandaki teebbs4
essese4 bal $rtaklk4 ilete4 ilete birilerinin ve itiraklerinin tas/iye4 devir4 sat ve
ilete 7aklarnn verile karar K$$rdinasy$n Kurulu tara/ndan alnr..M 7kyle D! ve
KK ayrna bakakszn K!Ilerin )zelletiresine $lanak sala ve )zelletire
y)ntelerini tanlatr.
(A@5 ylnda #kartlan )zelletireyle ilgili da7a ka:sal dzenlee ya:an 20A( sayl .asa
022 sayl K+KInin 2@. addesini yrrlkten kaldra4 L022 sayl K+KInin 2@.
addesi ile dier kanunlarn4 bu Kanuna aykr 7klerinin uygulanayacaM 7kn
getiritir.
% C E5D" +ayl Yasa:
!rkiyeIde )zelletireyle ilgili ilk ka:sal dzenlee 0@&=&(A@5 tari7 ve 20A( "ayl .asa
ile ger#ekletirilitir. 20A( sayl .asa 4 yalnzca )zelletire uygulaalarna y)nelik
$lay:4 9 ayr kanunda da deiiklik ya:an bir etin $larak dzenleni4 ayn zaanda
((99 sayl !tn !ekeli Kanunu da ayn dzenlee ile yrrlkten kaldrltr. .asa ile
L)zelletireM s)zc ilk de/a evzuatta yer al4 )zelletire ka:sana ve ka:saa
ala sreciyle ilgili dzenleeler ya:ltr. 20A( sayl .asada4 sadece K!Iler4 essese4
bal $rtaklk4 ilete4 ilete birileri4 varlk ve itirak :aylarnn )zelletirilesine ilikin
7kler dzenleni4 dier kau varlk ve 7izetlerinin )zelletirilesine yer
verileitir.
0@&=&(A@5 tari7 ve 20A( "ayl .asa ile getirilen )neli dzenleelerden biri4 ((99 sayl
L!tn ve !tn !ekeli KanunuMnda ya:lan deiikliklerle )zel kesiin ttn ve ttn
aulleri retii4 it7alat ve sat ya:abilesine $lanak salanasdr. Bu balada bir
Lyasal'kurusal serbestlee >deregulati$nBM uygulanarak kau ek$n$isinin snrlar
daraltltr. (AA; ylnda 2A9; sayl .asa ile eklenen Lek addeM ile4 20A( "ayl .asaya
!rkiye 1lektrik KuruuUnun )zelletirilesine ilikin 7kler eklenitir
DC G#GH +ayl Yasa
zelletire uygulaalaryla ilgili $larak 7azrlanan s$n dzenlee 0;.((.(AA; tari7 ve ;J;5
sayl Lzelletire Kygulaalar +akknda Kanun Mdur. .asa4 da7a )nceki dzenleelerde
)zelletireden s$rulu kurulularn deiesi bi#ide yaanan kurusal karaaya s$n
n$ktay k$yu ve Lzelletire .ksek Kurulu4 zelletire daresi Bakanl ve
' @2 '
zelletire T$nuM kurulutur. Kurusal dzenleeler #er#evesinde4 )zelletire
uygulaalarna ilikin idari davalar4 ilk derece a7keesi $larak DantayIda g)rleceini
7ke balatr. zelletire uygulaalarnda izlenecek sre# ve y)nteler ayrntl
bi#ide dzenlenitir.
;J;5 "ayl .asann dier dzenleelerde )neli bir /ark da )zelletirenin ka:san
geniletesidir. Bu balada da7a )nceki dzenleelerde bulunayan bara-4 g)let4 $t$y$l
gibi kau varlklarnn )zelletirilesine $lanak salatr. .asa4 LGenel ve kata bt#eli
idarelerle bunlara bal d)ner serayeli kurulularn4 al ve 7izet reti birileri ve
varlklar >bara-4 g)let4 $t$y$l4 yatakl tedavi kurular4 lianlar ve benzeri dier al ve
7izet reti birileriB ile ....kau iktisad6 kurulularnn teel kurulu aa#larna uygun
al ve 7izet reti birilerinin iletilesi 7aklarnn4..>d(&/BM bi#iindeki anlatyla
kausal kaynaklarn ve kau 7izetlerinin D!'KK ayrna bakakszn4 baka bir
anlatla Lkau yararM g)zeteksizin )zelletiresini dzenleitir.
;J;5 "ayl .asa Lstrate-ik k$nularda devletin sa7i: $laca itiyazl 7isse $luturulasM
ilkesini getiritir. "trate-ik kurululardaki Devletin sa7i: $laca itiyazl 7aklar4 itiyazl
7isselerin iktarn belirleeye ve deitireye4 strate-ik k$nu ve kurulu $larak tes:it
edilenleri bu ka:sadan #karaya4 zelletire .ksek Kurulu yetkili klntr. "trate-ik
kurulu ve bu kurululardaki devletin itiyaz 7akk k$nusunda yasa esnek bir dzenlee
getiri4 balayc 7k yerine k$nuyu zelletire .ksek KuruluInun kararna
braktr. ,ncak aadaki kurularn itiyazl 7isseler $luturulas z$runlu tututur
>;J;5 ".. Md. (2B
!rk +ava .$llar ,.*.4
!.C. Hiraat Bankas4
!rkiye +alk Bankas ,.D.4
!.M.*. ,lk$l$id Messesesi4
!rkiye Petr$lleri ,.*.
Pianlarn zelletirilesiyle ilgili $larak ;J;5 ".. Md. 29Ide LPianlar 7akknda
lkiyetin devri suretiyle )zelletireM ya:laayaca 7ke balantr. Pianlarla ilgili
$larak (5.5.0JJ; tari7 ve =(@A sayl Kanununla Madde 29I de ya:lan deiiklikle8 adde
' @; '
29Inin >aB bendinde yer alan Vve Pianlarn4 lkiyetin devri dndaki y)ntelerle
)zelletirilelerinden !rk uyruklu ger#ek ve tzel kiiler yararlanabilirV ve LBu 7aktan
yararlanabilecek irketin !rk !icaret "iciline tescil edili $las4 yabanc seraye :aynn
_ ;AUu ge#eesi4 idare ve tesil eteye yetkili $lanlarn ekseriyetinin !rk vatanda
$las ve irket anas)zleesine g)re $y ekseriyetinin !rk vatandalarnda bulunas
z$runludurM ibareleri kaldrlarak ulusst irketlerin kiralaa4 y)neti ve itiyaz devri gibi
y)ntelerle Pianlarn y)netiini ele ge#irelerinin )n a#ltr.
B. ZELLETRME UYGULAMALARIYLA LGL KURUMSAL YAPI
zelletire uygulaalaryla ilgili ilk kurusal dzenlee 0A.0.(A@; tari7 ve 0A@2 sayl
.asayla ya:l8 L!$:lu K$nut ve Kau *rtakl daresi BakanlM4 L!$:lu K$nut ve
Kau *rtakl KuruluM ve LKau *rtakl T$nuM kurulutur. (AAJ ylnda 0A@2 sayl
KanunIda ya:lan deiiklikle !$:lu K$nut ve Kau *rtakl daresi Bakanl8 !$:lu
K$nut daresi Bakanl ve Kau *rtakl daresi Bakanl $larak ikiye ayrltr. !$:lu
K$nut ve Kau *rtakl daresi BakanlInn t$:lu k$nutla ilgili g)rev ve yetkileri bu
L!$:lu K$nut daresiIneM4 )zelletireyle ilgili g)rev ve yetkileri LKau *rtakl
daresiUneM devredilitir.
(AA( ylnda 29J( sayl Kanun ile ya:lan deiiklik ile LKau *rtakl daresi
BakanlUnaM verilen )zelletire ile ilgili karar ala yetkisi yeniden .ksek Planlaa
KuruluUna devredili ve 0J.(0.(AA( tari7 ve ;92 sayl K+K ile LKau *rtakl .ksek
KuruluM $luturulu ve )zelletireye ilikin ileler ile Kau *rtakl T$nu 7akknda
karar ala yetkisi bu Kurula brakltr.
0; Kas (AA; tari7 ve ;J;5 "ayl zelletire Kygulaalar +akknda Kanunla
)zelletire uygulaalaryla ilgili kurusal ya: s$n 7alini altr. ;J;5 "ayl yasaya g)re4
kurusal ya:8 zelletire .ksek Kurulu4 zelletire daresi Bakanl ve zelletire
T$nundan $luaktadr.
6/##/&)0%4/ Y(!;/! K5%5#5
>Deiik (. /kra? ;A9( ' (.@.0JJ2 & .(B Babakann bakanlnda4 Babakann belirleyecei
d)rt bakandan $luur. zelletire .ksek Kurulu4 yelerin taann katl ile t$:lanr
' @= '
ve kararlar $ybirlii ile alr. Kurulun sekretarya 7izetleri zelletire daresi
Bakanlnca yrtlr >;J;5 ".. Md.2B
Kurul4 7izetin i/as i#in yarar g)rd 7allerde :arasal snrlar ile usul ve esaslarn a#k#a
belirleek kaydyla bu addenin >dB ve >gB bentlerinde yazl k$nularda zelletire daresi
Bakanlna yetki verebilir.
6/##/&)0%4/ Y(!;/! K5%5#5"5" G8%/3#/%0
1. Kau kuru ve kurulularnn V)zelletire ka:sanaV alnasna4 )zelletire
ka:sana alnan kau kuru ve kurulularnn V)zelletireye 7azrlanasnaV4
7azrlk ileleri taalananlarn bu ilelerin taalanasndan s$nra4 7azrlk
ilelerine gerek g)rleyenlerin ise d$rudan V)zelletire :r$granaV alnasna
karar verek ve )zelletire ka:sana alnan kurulularn )zelletire ilelerinin
taalanas i#in sre tes:it etek4
2. zelletire ka:sana aln $lan kurululardan gerekli g)rlenlerin )zelletire
ka:sandan #karlarak eski statlerine iade edilesine ve&veya )zelletire
:r$grana aln kurululardan gerekli g)rlenlerin )zelletireye 7azrlanasna
karar verek4
3. zelletire ka:sana alnan kau kuru Kurulularnn 7angi y)ntele
)zelletirileceini belirleek >sat4 kiralaa4 ilete 7akk devri4 vb.B
4. zelletire :r$grana alnan kurulularn )zel 7ukuk tzel kiilerine devredilesiV
y)nteleriyle4 Vya:lan i7aleler s$nucunda i7ale k$isy$nlarnca verilen ni7ai kararlar
$naylaak4V
@. zelletire ka:sana alnan kurululardan gerekli g)rlenlerin k#ltlesine4
/aaliyetlerinin sreli veya sresiz $larak durdurulasna4 ka:atlasna veya tas/iyesine
karar verek4
A. .urt i#inden ve&veya yurt dndan zelletire T$nunun kullan alanlarnda
yararlanak zere b$r# alaya ve bu aa#la Devlet garantili ve garantisiz i# ve d
ta7viller ile gerekli g)rlen 7allerde 7er trl enkul kyet i7rac ve dier kyetli
evrakn dzenleesine karar verek4
G. Gerekli g)rlen 7allerde4 zelletire :r$grandaki kurulularn 7isse senetleri ile bu
kurululara ait 7er trl enkul kyet ve dier kyetli evrakn satn alnasna ve
tekrar satlasna karar verek4
' @5 '
J. zelletire T$nu ve zelletire daresinin gelir gider :r$gralarn g)rerek
$naylaak4
L. B zelletire daresinin yl i#indeki uygulaalar ile gelecek yl :r$gralarn
deerlendirecek varsa aksaklklar giderecek tedbirleri alak4
1E. Kanunlarla ve dier evzuatla verilen ileri karara balaak.
6/##/&)0%4/ .%/;0 B&!"#$2$
zelletire daresi Bakanl4 Babakana bal kau tzel kiiliine sa7i:4 )zel bt#eli bir
kau kuruudur. Babakan bu Kanunla ilgili yetkilerini g)revlendirecei bir bakan
araclyla kullanabilir. dare ge#ici bir tekilat $lu: )zelletire sreci s$na erdiinde
eleanlar i7tisaslarna g)re ilgili kurululara nakledilirler. >;J;5 "..Md.;B
6/##/&)0%4/ .%/;0 B&!"#$2$"$" G8%/3#/%0Q
1. zelletire .ksek Kurulunun kararlarn uygulaak4
2. zelletire .ksek Kurulu tara/ndan verilen g)rev ve yetkilerle ilgili k$nularda karar
verek ve gerekli ileleri yrtek4
3. Kau kuru ve kurulularnn )zelletire ka:sana alnas4 )zelletire
ka:sana aln $lan kurulularn eski statlerine iade edilesi veya )zelletire
:r$grandaki kurululardan gerekli g)rlenlerin )zelletireye 7azrlanasna karar
verilesi k$nusunda Kurula tekli/te bulunak4
4. Kurulularn )zelletirilesine ilikin 7er trl ilein yerine getirilesi ile bunlarn
)zelletirilelerine 7azrlk aacyla y)nlendirilesini4 /aaliyetlerinin taki: ve
k$$rdinasy$nunu yrtek4
@. zelletire :r$grana alnan kurululardan an$ni irket statsnde $layanlarn
an$ni irket 7aline d)ntrl: d)ntrleelerine karar verek4
A. zelletire :r$grana alnan kurululardan4 an$ni irket statsnde $lan ve an$ni
irket 7aline d)ntrlen kurulularn serayelerindeki kau :ay _ =JUnin altna
dnceye4 dierlerinde ise )zelletire uygulaalar s$nucu devredildikleri tari7e
kadar bunlarn seraye iktarn tes:it etek4 kurulu4 birlee veya b)lnelerinde
gerekli dzenleeleri ya:ak4 al varlklar ile 7ak ve ykllklerine ilikin
esaslar tes:it etek4 7esa:lar ve /aaliyetleri ile ilgili 7er trl dzenleeyi ya:ak4
G. zelletire uygulaalarnn gerektirdii )zelletire ile ilgili 7er trl ilei
yrtek4
' @9 '
J. zelletire :r$grandaki kurulularn8 kaynak kullanlarna4 tanaz
edinelerine4 kiralanalarna ve bu tanazlar zerinde sair Fkitler y$luyla tasarru/
etelerine4 Vyurt i#i ve yurt d b$r#lanalarna4 verililiin artrlas ilkesi
g)z)nnde bulundurularak ya:lacak :ers$nel al ve azaltlasna4 #ala artlarna4
:ers$nelin yurt d ge#ici g)revlendirilelerine ilikin tale:ler 7akknda karar verek4
L. Kurulularn y)neti kurulu bakanl ve yelikleri ile deneti ve tas/iye kurulu
yelikleri ve genel drlkleri ile ait $lduklar kurululardan ayr $larak )zelletire
:r$grana alnan ve an$ni irkete d)ntrlelerine gerek g)rleyen
esseselerde4 essese drlkleri ve y)neti k$itelerine4 ilete ve ilete
birilerinde bunlarn drlklerine ya:lacak ataalar ve bu g)revlerden alna
ilelerine ilikin $larak Babakana tekli/te bulunak >bu g)revlere atanacaklarda ;
yllk yksek)reni g)r $la art aranrB.
1E. Kurulca i7racna karar verilen 7er trl enkul kyet ile dier kyetli evrakn
dzenlenesine y)nelik $larak bunlarn adedi4 deeri ve ilgili dier 7ususlar tes:it
etek4
11. Kurulularn serayelerine ayn6 seraye k$nulas 7allerinde ayn6 serayenin
deerlendiresini ya:ak ve ya:trak4
12. zelletire T$nunu idare etek4
13. +izetin gerektirdii 7er #eit aratra4 :r$-e ileri4 rekla4 tant4 7alkla ilikiler
ileleri ve al6 deneti ile 7ukuk64 teknik4 idar6 ve al6 deerlee ilelerini ya:ak
ve&veya bu ilerin danan g)revlendirilesi suretiyle ya:trlasn tein etek4 >Bu
adde zelletire daresi BakanlInn )zel dananlk 7izetlerinden
yararlanasnn )nn a#tr. zelletire daresi 7izet kiralaa y)nteiyle
sunduu 7izeti )zelletiritir ve )zelletire /$nunun )neli bir ks )zel
dananlk irketlerine aktarlaktadr.B
14. zelletire >Deiik ibare? =2A@ ' 2.9.0JJ= & .0B V:r$granaV alnan kurululara4
)zelletire uygulaalarnn gerektirdii 7allerde b$r# verek4 kau bankalarnn
uygulad en yksek ticar6 /aiz $rann aaak kaydyla zelletire T$nundan
salanacak /inansana uygulanacak /aiz $ranlarn ve artlarn belirleek4
6/##/&)0%4/ S="5
' @@ '
,ada yazl gelirler ve dier evzuat ile ta7sis edilen kaynaklar ve sair gelirler4 ilgili
kurulularn bt#eleri dnda !.C. Hiraat Bankasnda kurulacak zelletire T$nunda
t$:lanr. zelletire T$nunun nakit /azlas4 +azinenin i# ve d b$r# )deelerinde
kullanlak zere +azine 7esa:larna intikal ettirilir. zelletire T$nundan dier 7er7angi
bir /$na aktara ya:laz. >;J;5 ".. Md.A'(JB
T$nun 7esa: ve kullan usul ve esaslar ile /$n bakiyelerinin nealandrlasna ilikin esas
ve usuller dare tara/ndan 7azrlanarak Kurulca $naylanacak y)netelikle belirlenir.
6/##/&)0%4/ S="5"5" K9"!#%$
zelletire uygulaalar s$nucu salanan t gelirler4
dareye devredilen kurululardan elde edilen teettler4
zelletire uygulaalar #er#evesinde i7ra# edilecek 7er trl enkul kyet ile dier
Kyetli evrakn satndan salanan gelirler4
dareye devredilen kurululara salanan /inansandan elde edilen gelirler.
6/##/&)0%4/ S="5"5" K5##"$4 A#"#%$
zelletire ka:sandaki kurulularn )zelletirilebilir 7ale getirilesi aacyla
ya:lacak )zelletireye 7azrlk #alalarnn gerektirdii 7arcaalarn
karlanasnda4
dareye devredilen kurulularda idari4 ali ve 7ukuki y)nden ya:lacak dzenleelerin
gerektirdii giderlerin karlanasnda4
darenin :ay sa7ibi $lduu irketlerin seraye artrlarna katlnasnda4
Gerektiinde4 )zelletire :r$grandaki kurulularn 7isse senetleri ile bu kurululara
ait 7er trl kyetli evrakn satn alnasnda4
zelletire uygulaalarnn yerine getirilebilesi i#in gereken 7er trl al ve 7izet
alnda4
dareye devredilen kurululara idarece belirlenecek esas ve usuller #er#evesinde b$r#
$larak /inansan salanasnda4
darenin bt#esi i#in gerekli iktarlarn ayrlasnda4
zelletirilen kurulularn kalan b$r#larnn tas/iyesinde4
' @A '
"$syal "ig$rtalar Kanununun 1k 0; nc addesi gereince ya:lacak s$syal yard
za )deelerinde4
Mevzuatla dareye verilen sair g)revlerin yerine getirilesinde4
zelletire daresi Bakanlnn Bt#esi4 darenin giderleri4 zelletire T$nunun _ =
>.zde beB ini aayacak ekilde Kurulca belirlenen dare bt#esinden karlanr. dare
bt#esinin ita airi Bakandr. >;J;5 ".. Md.@ B
D:B:T2!
zelletire daresi Bakanlnn bt#esinin denetii "aytay Bakanlnca ya:lr.
zelletire daresi Bakanlnn #alalar4 zelletire T$nunun kullan ve
)zelletire ileleri srasndaki 7er trl 7izet ve uygulaalar Babakanlk .ksek
Denetlee Kurulu tara/ndan denetlenir. >;J;5 ".. Md.(( B
zelletire :r$grana alnan kurulular4 serayelerindeki kau :ay _ =JUnin altna
dnceye kadar Babakanlk .ksek Denetlee Kurulu tara/ndan denetlenir.
ZELLETRME SREC
;J;5 "ayl yasa )zelletire uygulaalarnda ka:saa ala4 :r$graa ala ve sat $lak
zere # aaal bir sre# izleektedir.
K?;4 A#4I
Bir kau kuru ya da kuruluun )zelletire ka:sana alnas Lzelletire .ksek
KuruluMnun kararyla $lur. Baz durularda zelletire daresi Bakanl bir kuruluun
)zelletire ka:sana alnas i#in Lzelletire .ksek KuruluMna )neride bulunabilir.
zelletire ka:sana alnan kurululardan )zelletirilesine karar verilen kurulularn
Lali ve 7ukuk6 y)nden )zelletireye 7azrlk ileleri zelletire .ksek Kurulca
belirlenecek kurulu veya kurulular tara/ndan yrtlr.
zelletire ka:sana alnan kurululardan8 al6 ve 7ukuk6 y)nden )zelletireye
7azrlanalarna karar verilenler4 bu 7azrlk ileleri taalanncaya kadar4 bal $lduklar
bakanlk veya kurular ile ilgilileri ve )nceki statleri aynen deva eder.
zelletire ka:sana alnan kurululardan4 )zelletire ka:sandan #karlalar gerekli
g)rlenler Kurul karar ile eski statlerine iade edilir.
' AJ '
P%='%4 A#4I
zelletireye 7azrlk ileleri taalanan Kurulular4 zelletire .ksek KuruluInun
verecei yeni bir karar ile )zelletire :r$grana alnr.
Pr$graa ala kararnn alnd tari7te kau kuru ya da kuruluu baka bir ilee gerek
$ladan ve bedel alnakszn zelletire daresi BakanlIna devredili saylr ve bal
$lduklar bakanlk ya da kurula ilikileri kesilerek zelletire daresi BakanlIna
balan saylr.
Kurulularn )zelletire :r$grana alnalarna ve )zelletire uygulaalar s$nucu ni7a6
devir ilelerinin $naylanasna ilikin kararlar <es6 Gazetede yaylanr.
ZELLETRME PR,GRAMINDA BULUNAN RKETLER/ KURULULAR
02
RKET / KURULU ADI KAMU T
1. ,nkara D$al 1lektrik Greti ve !icaret ,.D. >(B (JJ.JJ
2. "er +$lding ,.D. >(B (JJ.JJ
3. !.Denizcilik leteleri ,.D. >(B (JJ.JJ
4. !. 1lektrik Dat ,.D. >!1D,DB >(B (JJ.JJ
@. !tn4 !tn Maulleri4 !uz ve ,lk$l leteleri ,.D. >!!,B >(B (JJ.JJ
A. !rkiye Deker Tabrikalar ,.D. >(B (JJ.JJ
G. KB ' Karadeniz Bakr leteleri ,.D. >(B ` AA4AA
J. Bakent D$algaz Dat ,.D. @J4JJ
L. !. +alk Bankas ,.D. >(B 9;.A@
1E. D$usan B$ru "anayi ve !icaret ,.D. =54JA
11. !+. !rk +ava .$llar ,.*. >(B ;A4JJ
12. P1!KM Petr$kiya +$lding ,.D. >(B (J420
13. Kayseri Deker Tabrikas ,.D. (J4JJ
14. K$# +$lding ,.D. >2B J4JJJ(=
1@. .a: Kredi Bankas ,.D. >2B J4JJJJJ
1A. !. . Bankas ,.D. >(B J4JJJJJ

` !as/iye aaasndadr.
>(B Bu kurulularda 7isse senedi veya tesis ve varlk sat bi#iinde ksen )zelletire
ilei ger#ekletirilitir.
>0B zelletire ka:sa ve :r$granda kalan _J.JA $ranndaki Bankas C 7isselerinin
taa (0&A&0JJ2 tari7inde MKBUde )zel eir ile satl4 ancak seraye artrlar
s$nucunda 7alen ka:sa ve :r$grada 7alen n$inal =;.JA54=00adet C4 2.=(@4=5J adet B ile
((94995 adet , 7isseleri yer alaktadr.
>2B +azineye ait itirak 7isseleri.
02
7tt:?&&YYY.$ib.g$v.tr&:$rt/$y&:$rt/$yZgenel.7t
' A( '
ZELLETRME LEMLER B TARASINDAN YAPILAN D-ER LEMLER
MP MPP P.,OG* D,<1" >Dans *yunlarnn )zelletirilesiB? MP4 ;J;5 sayl
Kanun ka:sanda bulunaaktadr. zelletire #alalar 20J sayl K+K 7kleri
d$rultusunda yrtlektedir.
,T,Y,LLAR B KPRLER
1dirne'stanbul',nkara *t$y$lu zir',ydn *t$y$lu
P$zant'!arsus'Mersin *t$y$lu B$azi#i K):rs
!arsus',dana'Gaziante: *t$y$lu Tati7 "ultan Me7et K):rs
!$:rakkale'skenderun *t$y$lu Gaziante:'Danlur/a *t$y$lu
zir'Qee *t$y$lu zir ve ,nkara Qevre *t$y$lu
D-ER TESS +E +ARLIKLAR
!CDD'Bandra Pian BursaUda 0 !anaz ' 1ekli "an
!CDD'zir Pian MalatyaUda (9 !anaz ' +azine
!CDD'"asun Pian MersinUde 0 daire ' 1a
!CDD'Derince Pian "akaryaUda ( arsa ' DM*
!CDD'skenderun Pian zirUde 0 arsa ' DM*
Maliye +azinesiUne ait MulaUda 5 :arsel
tanaz
zirUde 0 arsa 3 DM*
!rkiye Deker Tab. ,.D.Uye ait MalatyaUdaki
Baz !anazlar >.KUnn (2.5.0JJ= !ari7li
0JJ=&92 sayl KararB
,ydn Didi "$syal !esisleri
!G1M .al$va bulunan tanaazlar
>.KUnn (0.J@.0JJ@ !ari7li 0JJ@&=( sayl
KararB
stanbulUda ; tanaz ' DM*
stanbulUda ( tanaz ' +azine
+I. DENETM
A. SYAS DENETM
Kau y)netiinin kulland yetkiler siyasi $rganlar tara/ndan verilitir. dari aa#lar ve
:r$gralar yasalarla ve 7ket kararlaryla belirlenir.
Y;4 ,%'"$"$" B0#'0 E.0"4/ 3/ D/"/)04 Y=##%$I
.asaa $rgannn kau y)netii zerindeki denetii d$layldr. Parlaent$ kau
y)netiini 7ket araclyla denetleeye #alr.
' A0 '
.asaa $rgan4 s$ru4 gens$ru4 genel g)re4 eclis s$ruturas4 eclis aratras gibi
anayasal >Md.A@4 AA4 (JJB y$llara bavurarak yrte $rgann ve d$laysyla kau
y)netiini denetleektedir.
Y(%()4/ ,%'"$"$" D/"/)040I
Pers$nel ataalar. Kau y)netiinin ya:s ve yrtt /aaliyetlerle ilgili s$rutura ve
aratra a#abilesi. >idari s$ruturaB
B. DAR DENETM
dari deneti4 )rgt yelerinin zaannda d$ru yerlerde4 gerekli kaynaklarla gerekli ve
d$ru ileri ya:alar aacn gder.
!rkiyeIde idari deneti i# ve d deneti >te/tiB $lak zere ikiye ayrlr.
1. HYERARK DENETM
20 Te.ti( 4Denetim6 :
# deneti4 idarenin kendi tasarru/larn denetleesidir. .ani4 kau kurulularnn aa#larna
ulaak i#in ger#ekletirdikleri eylelerin yasalara4 7ede/lere4 sa:tanan standartlara
uygunluunun denetlenesidir.
dari !e/ti? Denetii ger#ekletiren bireyin yrte yetkisi y$ktur4 kuruluun erkezindeki
deneti biriinde yer alan )zel eleandr.
dari te/ti yrte yetkileri $layan /ettiler tara/ndan ya:lr
darenin i# denetiine Lidari te/tiM >y)netsel denetiB de denektedir8
,ncak bu deyi y)netsel denetiden baka ali deneti ve :ers$nel ilelerinin denetiini
de i#erektedir.
+iyerarik Deneti >dari Deneti&K$ntr$lB ve dari !e/ti ,yr
+iyerarik Deneti4 7iyerarik st tara/ndan ya:lan denetidir.
+iyerarik ya: i#ersinde yer alan stlerin astlar denetleesine L7iyerarik denetiM denir.
+iyerarik stler4 astlar zerinde 7e 7ukuka uygunluk 7e yerindelik ve 7e de 7ket
:$litikalar ve kalkna :lanlarndaki 7ede/ ve ilkeler y)nnden deneti ya:a yetkisine
sa7i:tirler.
' A2 '
+er ikisinin de $rtak yan kuru i#i deneti $lasdr. .)neti i#i deneti y$ludurlar.
+iyerarik deneti ve idari te/ti $larak4 Bir btn $larak ele alndklarnda idari deneti
$larak adlandrlrlar.
D/"/)04 A%<#%$I
Gstn astna gerekirse disi:lin cezas verebile yetkisi.
%erecei sicil ra:$rlar ile astn ilerlee ve ykselesinde etkili $labilesi.
Gstn asta bir 7ukuki ile ya:ladan )nce direkti/ verebile yetkisi.
+ukuki ile ya:ldktan s$nra denetlee yetkisi.
2.+ESAYET DENETM
Bir kau kuruluu kendi kendini denetleyebilecei gibi4 kendi dndaki baka bir kurulu
tara/ndan da denetlenebilir. Kau kuruunun kendi i#inde yrtlen denetie L7iyerarik
denetiM4 baka bir kau kuruluu tara/ndan ya:lan denetie de Lvesayet denetiiM denir .
.erinden y)neti kurulularnn4 kendileri dnda baka bir idare tara/ndan yasalarn
)ng)rd snrlar i#inde denetlenesine Lvesayet denetiiM denir.
%esayet denetii idarenin btnl ilkesinin d$al bir s$nucudur ve y)netiin bir btn
$larak uyulu #alasn salaann teel aracdr.
.asalarda vesayet aka $larak bazen #ileri Bakanl gibi bir kurulu4 bazen de #ileri
Bakan ve %ali gibi bir kau g)revlisi belirtilir.
Vesayet denetimi anayasal dayana) olan 'ir denetim trdr
4Anayasa md "5$ I G6 !erkezi idare- ma&alli idareler zerindeA
Ma7alli 7izetlerin idarenin btnl ilkesine >d(02B uygun ekilde yrtlesi4
Kau g)revlerinde birliin salanas4
!$:lu yararnn k$runas4
Ma7alli i7tiya#larn gerei gibi karlanas
,acyla kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sa7i:tir.
%esayet denetii ya:acak akalar ve vesayet denetii alan yasalarla dzenlenir.
%esayet denetii kanuna dayanan ve kanun ile belirlenen bir deneti trdr.
' A; '
%esayet denetii bu y)nyle 7iyerarik denetiden ayrlaktadr.
+iyerarik denetide stler 7er zaan astlarn y)nlendirebile ve denetleyebile yetkisine
sa7i:tir. %esayet denetiinde ise4 denetii ya:acak kii ya da $rganlar ve deneti alan
yasalarla sa:tantr.
%esayet akalar4 7iyerarik denetideki stler gibi yerel y)netilerin $rganlarna ve
y)neticilerine eir ve taliat vere yetkisine sa7i: deillerdir.
%esayet akalar4 yerel y)netilerin ilelerini yasalarn )ng)rd bi#ide bazen
ya:ladan )nce4 bazen de ile ya:ldktan s$nra denetler.
leler zerindeki deneti4 $naylaa4 ileleri b$za ve uygulanasn geciktire
bi#iinde ger#ekleir.
%esayet akalar yerel y)netilerin yerine ge#erek $nlar adna karar vereez.
%esayet akalar4 yerel y)netilerin $rganlarn ve g)revlileri zerinde deneti yetkisine
sa7i:tirler.
rnein4 g)revleriyle ilgili bir su# nedeniyle 7akknda k$vutura ya da s$rutura a#lan
yerel y)neti $rganlar ya da bu $rganlarn yelerini4 #ileri Bakan ge#ici bir )nle $larak
kesin yarg 7kne kadar g)revinden uzaklatrabilir. Belediye bakannn g)revine s$n
vere yetkisi DantayIndr.
3. PERS,RMANS DENETM
Per/$rans4 7er7angi bir etkinlik s$nucunda elde edileni nicel ya da nitel $larak belirleyen bir
kavradr. Kurular8 ek$n$iklik4 etkinlik ve verililik a#sndan denetleeyi aa#layan
L:er/$rans denetiiM esas $larak iletelerde >)zel sekt)rdeB uygulanan bir y)ntedir.
VBir iletenin :er/$rans4 bu iletede belirli bir zaan s$nucunda $luan #kt ya da
#alann s$nucuna g)re ilete aacnn ya da g)revinin yerine getirile derecesini
g)sterir.V
Kuru baznda ele alndnda bir :er/$rans denetii4 kuruun verililik4 kFrllk4 kalite4
rekabet gc gibi )l#tler a#sndan denetlenesidir. Qalanlar a#sndan ise4 :er/$rans
deerlendiresi L#alanlarn deerlendirilesi4 derecelendirilesi4 cretlendirilesi ve
' A= '
gelitirilesi srecinin alt ya:sn $luturan bir insan kayna /$nksiy$nudurM. Bu balada
#alanlarn ie $daklanalar4 i ykleri vb )l#tler a#sndan denetler. Per/$rans y)netii
ve denetiinin uyguland kurularda #alanlar #$unlukla Ls)zleelilikM esasna g)re
esnek isti7da k$ullarnda #altrlr. Bu balada :er/$rans denetii s$nucunda
#alanlar aadaki se#eneklerle karlaabilir?
Ge#i :er/$ransn tanlanas ve )dllendirilesi4
Denee sresinin taann g)zden ge#irilesi4
Kabul edileyen dk :er/$rans 7akknda uyar4
Qalann )rgt i#indeki :$zisy$nunun ykseltilesi ya da drlesi4
kincil ataalar >kuru i#i ataalar4 g)revlendireler4 tayin v.b.B4
ten #kara.
Bir y)nte $larak iletelerde uygulanan y)nte4 kau y)netiinde t$:la kalite
uygulaasnn s$nucu $larak kau kurularnda da uygulanaya balatr. !rkiyeIde ilk
)rnekleri4 Ln$r kadr$M4 Ls)zleeli :ers$nelM uygulaalaryla )zellikle salk ve eiti
sekt)rnde balatl $lan :er/$rans y)netii ve denetii uygulaas8 (J ,ralk 0JJ2
tari7 ve =J(@ "ayl LKau Mali .)netii %e K$ntr$l KanunuM ile kurusallatr.
=J(@ "ayl LKau Mali .)netii %e K$ntr$l KanunuM8 L:er/$rans esasl bt#eleeM
sisteine ge#erek4 :er/$ransn )l#tlerinin belirlenesi i#in kau idarelerinin Lstrate-ik
:lanlaaM ya:asn 7ke balatr. >=J(@ ".. Md.AB
LKau idareleri8 kalkna :lanlar4 :r$gralar4 ilgili evzuat ve benisedikleri teel
ilkeler #er#evesinde gelecee ilikin isy$n ve vizy$nlarn $luturak4 strate-ik
aa#lar ve )l#lebilir 7ede/ler sa:taak4 :er/$ranslarn )nceden belirleni $lan
g)stergeler d$rultusunda )l#ek ve bu srecin izlee ve deerlendiresini ya:ak
aacyla katlc y)ntelerle strate-ik :lan 7azrlarlar.M
LKau idareleri4 kau 7izetlerinin istenilen dzeyde ve kalitede sunulabilesi i#in
bt#eleri ile :r$gra ve :r$-e baznda kaynak ta7sislerini8 strate-ik :lanlarna4 yllk
aa# ve 7ede/leri ile :er/$rans g)stergelerine dayandrak z$rundadrlar.M
' A5 '
LKau idarelerinin bt#elerinin strate-ik :lanlarda belirlenen :er/$rans g)stergelerine
uygunluu ve idarelerin bu #er#evede yrtecekleri /aaliyetler ile :er/$rans esasl
bt#eleeye ilikin dier 7ususlar belirleeye Maliye Bakanl yetkilidir.M
LMaliye Bakanl4 Devlet Planlaa !ekilat Mstearl ve ilgili kau idaresi
tara/ndan birlikte tes:it edilecek $lan :er/$rans g)stergeleri4 kurulularn
bt#elerinde yer alr. Per/$rans denetileri bu g)stergeler #er#evesinde
ger#ekletirilir.M
C. YARGI DENETM
.arg denetiinin teel aac y)netilenleri idare karsnda k$ruaktr. .)netiin yarg
tara/ndan denetlenesi4 7ukuk devleti dncesinin yerleesine4 kii 7ak ve )zgrlklerinin
geliesine k$ut $larak $rtaya #ktr.
.arg denetiinde uygulanan sisteler4 lkeler bakndan /arkllk g)sterektedir. Baz
lkeler Lidari yargM sisteini4 baz lkeler Lyarg birliiM ilkesini beniseilerdir.
.%0 Y%'$ S0;)/40? dari davalar sivil&adli a7keeler yerine idari a7keelerde g)rlr.
>Transa4 ,lanya4 sve#4 Bel#ika4 talya4 ,vusturya4 !rkiyeB
!rkiye4 (@5@ ylnda Transz $delini )rnek alarak idari yarg sisteine ge#itir.
Glkeizde dari .arg "istei ,nayasaya >d.(0=B dayanr ve Dantay bi#iinde
)rgtlenitir.
Dantay 7e yarg 7e idari g)revleri $lan bir kurudur. DantayIn altnda B)lge dare
Ma7keeleri4 dare Ma7keeleri ve %ergi Ma7keeleri yer alr.
Y%'$ B0%#020 S0;)/40I .)netiin /aaliyet ve ilelerinin 7ukuka uygunluunu adalet
a7keeleri denetleektedir. >,BD4 ngiltere4 Daniarka4 O$rve#B
Bu iki sisteden 7i#biri tek bana uygulanaakta8 genellikle kara bir siste
benisenektedir. >rnein4 ,ngl$'"aks$n 7ukuk sisteinin ti:ik )rnei $lan ngiltereIde
s$syal gvenlik4 vergi vb. alanlarda kiilerle y)neti arasndaki i7tila/lara4 idari yarg
niteliinde Lidari kurullarM >adinistrative tribunalsB bakaktadr.
A"9; 4..12@I
' A9 '
darenin 7er trl eyle ve ilelerine kar yarg y$lu a#ktr.
Cu7urbakannn tek bana verecei kararlar ve .ksek ,skeri Dura kararlar yarg
denetii dndadr.
.arg yetkisi4 idari eyle ve ilelerin 7ukuka uygunluunun denetii ile snrldr.
Kanun $laanst 7allerde4 sky)neti4 se/erberlik ve sava 7alinde4 ayrca illi
gvenlik4 kau dzeni4 genel salk nedenleri ile yrtenin durdurulas karar
verilesini snrlayabilir.
dare eyle ve ilelerinden d$an zarar )deekle ykldr.
,nayasa d. ;J&2 Kiinin4 res6 g)revliler tara/ndan vFki 7aksz ileler s$nucu urad
zarar da4 kanuna g)re4 Devlet#e tazin edilir. Devletin s$rulu $lan ilgili g)revliye rcu
7akk sakldr.
D. ,MBUDSMAN DENETM
*budsan? >sve##e8 $bud? tesilci ya da g)revli anlandaB >!rk#eIye Kau Denet#isi
$larak #evrilitir.B *budsan4 y)netiin eyle ve ileleri 7akknda 7alkn
yaknalarn kabul eden ve bunlar aratrarak s$nuca balayan kii ya da kurudur.
lk kez (@JAIda sve#I de uygulanaya bala4 da7a s$nra srasyla Tinlandiya >(A0JB4
Daniarka >(A==B4 O$rve#I de >(A=0B y)netsel ya:lara uyarlantr. 0J. yy.n $rtalarnda
birden gncelleitir.
*budsan4 bir yandan 7alk4 y)netiin 7ukuk d eyle ve ilelerinden k$rurken8 dier
yandan da y)netiin bu tr ilelerini $rtaya #kararak ikili bir ilev g)rektedir. Genellikle4
kau y)netiine kar 7alkn ikayetlerini inceler8 y)netiin aksayan4 ileeyen ve kusurlu
yanlarn $rtaya #karr8 vard s$nu#lar :arlaent$ya ve kau$yunun bilgisine sunar.
.)neti 7ukuken $budsann kararna g)re ile ya:ak 6=%5". ./20#.0%. ,ncak
kuruun saygnl4 karalarn y)netice benisenesi s$nucunu getirir. ,ksi duruda4
y)netiin bunun :arlaent$da ve kau$yunda yarataca te:kilere katlanak z$rundadr.
*budsan ;/<040 '/"/##0!#/ yasaa $rgan tara/ndan ya:lakla birlikte4 lkeden lkeye
/arkllklar g)sterektedir. rnein sve#Ite :arlaent$4 ngiltereIde babakann )nerisiyle
' A@ '
krali#e tara/ndan se#ilekte4 TransaIda ise *budsan se#ii Bakanlar Kurulu tara/ndan
ya:laktadr.
*budsan kurularnn '8%/3 #"#%$ lkeden lkeye deiektedir. Klusal4 b)lgesel ve
il dzeyinde )rgtlenen ya da belli )zel alanlardan s$rulu $budsan kurular
bulunaktadr. rnein8 #$cuk 7aklarn k$runas4 tketici 7aklarnn k$runas4 cinsel
ayrcl )nleyici gibi $budsan kurular $luturulabilir.
,skeri lerle lgili ,yr *budsan8 sve#4 O$rve#4 srailIde vardr.
Daniarka ve TinlandiyaIda askeri ilerle ilgili ayr bir $budsan bulunaakta4 var $lan
$budsan askeri ilerle ilgili ikayetleri inceleyebilektedir.
skandinav $budsanlar cezaevleri ile ilgili ikayetlere de bakar.
Kanada? Luzan $budsanlarM g)rev ya:ar. >cezaevi4 ulatra ileri4 insan 7aklar
k$iseri4 :rivacy c$issi$ner vb.
sve# *budsan? .urttan bavurusu zerine ya da kendiliinden 7arekete ge#erek kau
y)netiini ve yargy denetler. sve# ve Tinlandiya dndaki lkelerde $budsann yargy
denetlee yetkisi y$ktur.
ngiltere ve TransaIda idarenin eyle ve ilelerinden zarar g)renler ikayetlerini d$rudan
$budsana ya:aazlar. ngiliz $budsannn reIsen s$rutura ya:a yetkisi y$ktur.
ngiltereIde bir Lava kaarasM yesi4 TransaIda bir senat)r ya da illetvekili aracl ile
$budsana bavurulur. ncelee s$nu#lar yine ayn kanalla ilgililere tebli edilir. >aa#?
se#en':arlaenter yaknlaasn salaakB
TRKYEDE ,MBUDSMAN UYGULAMASI
!rkiyeIde 0@ 1yll 0JJ5 tari7 ve ==;@ "ayl LKau Denet#ilii Kuruu KanunuM ile
$budsanlk uygulaasnn yasal teelleri atltr. Bu yasayla LKau Denet#ilii
KuruuM $luturulutur. ,ncak .asann ilk kez Kau Badenet#isi ve Kau Denet#isi
se#ilesini dzenleyen ge#ici birinci addesinin ,nayasa Ma7keesi tara/ndan
yrrlnn durdurulas nedeniyle LKau Denet#ilii KuruuM 7enz $luturulaatr.
E. YNETMDE A*IKLIK
Kau y)netiinin y)netilenlerin eliyle denetlenesidir.
' AA '
Bu denetlee gizliliin istisna a#kln genel kural 7aline getirilesiyle $lur. >5=9 "ayl
DMK ? Md.(=? eurlar #altklar kurula ilgili basna vb. valinin izni $ladan dee# vb.
vereez. DMK? Md 2(? kau 7izetleriyle ilgili gizli bilgilerin a#klanasn ilgili bakann
iznine balatr.
Birinci k$ul4 resi bilgi ve belgelere ulaa 7akknn yaaa ge#irilesidir8 karar
alndktan s$nra ya da ile ya:ldktan s$nra kiiler 7aberdar edileli ve kiilere itiraz
giriiinde bulunabile 7akk tannasdr.
.)netide a#klk i#in ikinci k$ul4 y)netilenlere kau :$litikas reten $rganlarn
t$:lantlarna katla tannas4 )neli kararlarn 7alkn g)rne bavurularak
alnasdr.
,#kln ya:tr gc d$rudan deil d$layldr.
,#k bir y)neti s$rulu bir idare anlayn gerektirir.
BLG EDNME HAKKI KANUNU
A.(J.0JJ2 tari7 ve ;A@0 L"ayl Bilgi 1dine +akk KanunM8 Lde$kratik ve e//a/ y)netiin
gerei $lan eitlik4 tara/szlk ve a#klk ilkelerine uygun $larak kiilerin bilgi edine 7akkn
kullanalarna ilikin esas ve usulleriM dzenleektedir.
.asa gerei 7er yurtta bilgi edine 7akkna sa7i:tir ve bilgi edine 7akk Ldilek#e
7akknnM kullanlasna engel deildir. !rkiyeUde ikaet eden yabanclar ile !rkiyeUde
/aaliyette bulunan yabanc tzel kiiler4 isteyecekleri bilgi kendileriyle veya /aaliyet
alanlaryla ilgili $lak kaydyla ve karlkllk ilkesi #er#evesinde >;A@0 "...Md.;B4 bilgi
edine 7akkndan yararlanrlar.
.asa Lkau kuru ve kurulular ile kau kuruu niteliindeki eslek kurulularnn
/aaliyetleriniM ka:saaktadr >;A@0 "...Md.0B. Bu balada bu kuru ve kurulular8 yasada
yer alan Listisnalar dndaki 7er trl bilgi veya belgeyi bavuranlarn yararlanasna
sunak ve bilgi edine bavurularn etkin4 sratli ve d$ru s$nu#landrak zere4 gerekli
idar6 ve teknik tedbirleri alakla ykldrler >;A@0 "...Md.=BM.
BLG EDNME HAKKININ SINIRLARI
" Yar3 denetimi d(nda kalan i(lemler 4GD,5 +Y !d "J6
' (JJ '
.arg denetii dnda kalan idar6 ilelerden kiinin #ala 7ayatn ve esleki $nurunu
etkileyecek nitelikte $lanlar4 bu Kanun ka:sandadr. Bu ekilde salanan bilgi edine
7akk ilein yarg denetiine a#las s$nucunu d$uraz.
5 Devlet srrna ili(kin 'il3i veya 'el3eler 4GD,5 +Y !d "H6
,#klanas 7Flinde Devletin eniyetine4 d ilikilerine4 ill6 savunasna ve ill6
gvenliine a#k#a zarar verecek ve nitelii itibaryla Devlet srr $lan gizlilik dereceli bilgi
veya belgeler bu Kanunun ka:sa dndadr.
E /lkenin ekonomik 0karlarna ili(kin 'il3i veya 'el3eler 4GD,5 +Y !d "$6
,#klanas ya da zaanndan )nce a#klanas 7Flinde4 lkenin ek$n$ik #karlarna zarar
verecek veya 7aksz rekabet ve kazanca sebe: $lacak bilgi veya belgeler.
G 2sti&'arata ili(kin 'il3i veya 'el3eler 4GD,5 +Y !d ",6
"ivil ve asker6 isti7barat birilerinin g)rev ve /aaliyetlerine ilikin bilgi veya belgeler4 bu
Kanun ka:sa dndadr. ,ncak4 bu bilgi ve belgeler kiilerin #ala 7ayatn ve eslek
$nurunu etkileyecek nitelikte ise4 isti7barata ilikin bilgi ve belgeler bilgi edine 7akk
ka:sa i#indedir.
J 2darK soru(turmaya ili(kin 'il3i veya 'el3eler 4GD,5 +Y !d "D6
Kuru ve kurulularn yetkili birilerince yrtlen idar6 s$ruturalarla ilgili $lu:4
a#klanas veya zaanndan )nce a#klanas 7Flinde8
. Kiilerin )zel 7ayatna a#k#a 7aksz da7ale s$nucunu d$uracak4
1. Kiilerin veya s$ruturay yrten g)revlilerin 7ayatn ya da gvenliini te7likeye
s$kacak4
C. "$ruturann gvenliini te7likeye drecek4
.. Gizli kalas gereken bilgi kaynann a#a #kasna neden $lacak veya s$rutura
ile ilgili benzeri bilgi ve bilgi kaynaklarnn tein edilesini g#letirecek4 bilgi ve
belgeler bu kanunun ka:sa dndadr.
H AdlK soru(turma ve kovu(turmaya ili(kin 'il3i veya 'el3eler >;A@0 ".. Md. 0JB
,#klanas veya zaanndan )nce a#klanas 7Flinde8
. "u# ilenesine y$l a#acak4
' (J( '
1. "u#larn )nlenesi ve s$ruturulas ya da su#lularn kanun6 y$llarla yakalan:
k$vuturulasn te7likeye drecek4
C. .arglaa g)revinin gereince yerine getirilesini engelleyecek4
.. +akknda dava a#l bir kiinin adil yarglana 7akkn i7lFl edecek4
Oitelikteki bilgi veya belgeler4 bu Kanun ka:sa dndadr.
;.;.(A0A tari7li ve (;(0 sayl Ceza Mu7akeeleri Ksul Kanunu4 (@.5.(A09 tari7li ve (J@5
sayl +ukuk Ksul Mu7akeeleri Kanunu4 5.(.(A@0 tari7li ve 0=99 sayl dari .arglaa
Ksul Kanunu ve dier )zel kanun 7kleri sakldr.
$ 8zel &ayatn 3izlili)i 4GD,5 +Y !d 5"6
Kiinin izin verdii 7Fller sakl kalak zere4 )zel 7ayatn gizlilii ka:sanda4 a#klanas
7Flinde kiinin salk bilgileri ile )zel ve aile 7ayatna4 ere/ ve 7aysiyetine4 eslek6 ve
ek$n$ik deerlerine 7aksz da7ale $luturacak bilgi veya belgeler4 bilgi edine 7akk
ka:sa dndadr.
Kau yararnn gerektirdii 7Fllerde4 kiisel bilgi veya belgeler4 kuru ve kurulular
tara/ndan4 ilgili kiiye en az yedi gn )nceden 7aber verilerek yazl rzas alnak k$uluyla
a#klanabilir.
, Fa'erle(menin 3izlili)i >;A@0 ".. Md. 00B
+aberleenin gizlilii esasn i7lFl edecek bilgi veya belgeler4 bu Kanunun ka:sa
dndadr.
D Ti=arK sr 4GD,5 +Y !d 5E6
Kanunlarda ticar6 sr $larak nitelenen bilgi veya belgeler ile kuru ve kurulular tara/ndan
ger#ek veya tzel kiilerden gizli kalas kaydyla salanan ticar6 ve al6 bilgiler4 bu Kanun
ka:sa dndadr.
"# Likir ve sanat eserleri 4GD,5 +Y !d 5G6
Tikir ve sanat eserlerine ilikin $larak ya:lacak bilgi edine bavurular 7akknda ilgili
kanun 7kleri uygulanr.
"" Kurum i0i dzenlemeler <>583 SY& d& 3"=
Kuru ve kurulularn4 kau$yunu ilgilendireyen ve sadece kendi :ers$neli ile kuru i#i
uygulaalarna ilikin dzenleeler 7akkndaki bilgi veya belgeler4 bilgi edine 7akknn
' (J0 '
ka:sa dndadr. ,ncak4 s)z k$nusu dzenleeden etkilenen kuru #alanlarnn bilgi
edine 7aklar sakldr.
"5 Kurum i0i 3r(- 'il3i notu ve tavsiyeler >;A@0 ".. Md. 05B
Kuru ve kurulularn /aaliyetlerini yrtek zere4 elde ettikleri g)r4 bilgi n$tu4 tekli/ ve
tavsiye niteliindeki bilgi veya belgeler4 kuru ve kurulu tara/ndan aksi kararlatrladk#a
bilgi edine 7akk ka:sandadr.
"E Tavsiye ve mtalaa tale?leri >;A@0 ".. Md. 09B
!avsiye ve talaa tale:leri bu Kanun ka:sa dndadr.
BLG EDNME HAKKININ KULLANILMASI
" A(ama: Bil3i :dinme Ba(vurusu
Bilgi edine bavurusu dilek#e bilgi ya da belgenin bulunduu kuru ya da kurulua ya:lr.
Kuru ve kurulular4 ayr veya )zel bir #ala4 aratra4 incelee ya da analiz
neticesinde $luturulabilecek trden bir bilgi veya belge i#in ya:lacak bavurulara
$lusuz ceva: verebilirler.
stenen bilgi veya belge4 bavurulan kuru ve kurulutan baka bir yerde bulunuy$rsa4
bavuru dilek#esi bu kuru ve kurulua g)nderilir ve duru ilgiliye yazl $larak
bildirilir.
5 A(ama: Bil3i :dinme Ba(vurusunun De)erlendirilmesi
Kuru ve kurulular4 bavuru zerine istenen bilgi veya belgeye eriii $nbe i gn
i#inde salarlar.
,ncak istenen bilgi veya belgenin4 bavurulan kuru ve kurulu i#indeki baka bir
biriden salanas8 bavuru ile ilgili $larak bir baka kuru ve kuruluun g)rnn
alnasnn gerekesi veya bavuru i#eriinin birden /azla kuru ve kuruluu
ilgilendiresi durularnda bilgi veya belgeye erii $tuz i gn i#inde salanr. Bu
duruda4 srenin uzatlas ve bunun gerek#esi bavuru sa7ibine yazl $larak ve $nbe
i gnlk srenin bitiinden )nce bildirilir.
' (J2 '
Bilgi veya belgelere erii i#in gereken aliyet tutarnn idare tara/ndan bavuru
sa7ibine bildirilesiyle $nbe i gnlk sre kesilir. Bavuru sa7ibi $nbe i gn
i#inde creti )deezse talebinden vazge#i saylr.
Bilgi edine bavurusunun reddedilesi 7Flinde bu kararn gerek#esi ve buna kar
bavuru y$llar belirtilir.
E A(ama: 2tiraz
Bilgi edine istei reddedilen bavuru sa7ibi4 yarg y$luna bavuradan )nce kararn
tebliinden itibaren $nbe gn i#inde LBilgi 1dine Deerlendire KuruluMna itiraz
edebilir. Bilgi 1dine Deerlendire Kurulu4 kararn $tuz i gn i#inde verir.
Kuru ve kurulular4 Kurulun istedii 7er trl bilgi veya belgeyi $nbe i gn i#inde
verekle ykldrler.
Kurula itiraz4 bavuru sa7ibinin idar6 yargya bavura sresini durdurur.
G A(ama: Bil3i veya Bel3eye :ri(im
Kuru ve kurulular4 bavuru sa7ibine istenen belgenin $nayl bir k$:yasn verirler.
Bilgi veya belgenin nitelii gerei k$:yasnn verilesinin kn $lad veya
k$:ya #karlasnn aslna zarar verecei 7Fllerde4 kuru ve kurulular ilgilinin8
. .azl veya basl belgeler i#in4 s)z k$nusu belgenin asln inceleesi ve n$t
alabilesini4
1. "es kayd eklindeki bilgi veya belgelerde bunlar dinleyebilesini4
C. G)rnt kayd eklindeki bilgi veya belgelerde bunlar izleyebilesini4
"alarlar.
Bavurunun ya:ld kuru ve kurulu4 eriiine $lanak salad bilgi veya belgeler
i#in bavuru sa7ibinden eriiin gerektirdii aliyet tutar kadar bir creti bt#eye gelir
kaydedilek zere ta7sil edebilir.
B0#'0 E.0"4/ D/2/%#/".0%4/ K5%5#5 D4LJ2 SY. M.. 14H
Bilgi edine bavurusuyla ilgili ya:lacak itirazlar zerine4 bavurular inceleek ve kuru
ve kurulular i#in bilgi edine 7akknn kullanlasna ilikin $larak kararlar verek zere
$luturulutur.
Bil3i :dinme De)erlendirme Kurulunun <lu(umu:
' (J; '
.argtay ve Dantay genel kurullarnn kendi kurular i#inden )nerecekleri ikier
aday4 arasndan birer ye4
Ceza 7ukuku4 idare 7ukuku ve anayasa 7ukuku alanlarnda :r$/es)r veya d$#ent
unvanna sa7i: kiiler arasndan birer ye
!rkiye Bar$lar Birliinin bar$ bakan se#ile yeterliliine sa7i: kiiler i#inden
g)sterecei iki aday arasndan bir ye4
ki yesi en az genel dr dzeyinde g)rev ya:akta $lanlar arasndan
Bir yesi de ,dalet Bakannn )nerisi zerine bu Bakanlkta idar6 g)revlerde #alan
7Fkiler arasndan *lak zere4 Bakanlar Kurulunca se#ilecek .=!56 (9/./"
=#5&5%.
Kurul Bakan4 kurul yelerince kendi aralarndan se#ilir.
Kurul4 en az ayda bir de/a veya i7tiya# duyulduu 7er zaan Bakann #ars zerine
t$:lanr.
Kurul yelerinin g)rev sreleri d)rt yldr. G)rev sresi s$na erenler yeniden se#ilebilirler.
Kurul yelerine (J.0.(A=; tari7li ve 50;= sayl +arcra7 Kanunu 7kleri sakl kalak
kaydyla /iilen g)rev ya:tklar 7er gn i#in V>2JJJBV g)sterge rakann eur aylk
katsays ile #ar: s$nucu bulunacak iktarda 7uzur 7akk )denir. Bu )deelerde daga
vergisi 7ari# 7er7angi bir kesinti ya:laz. Bir ayda /iilen g)rev ya:lan gn saysnn d)rd
aas 7alinde4 aan gnler i#in 7uzur 7akk )denez.
Kurul4 belirleyecei k$nularda k$isy$nlar ve #ala gru:lar kurabilir8 gerekli g)rd
takdirde4 ilgili bakanlk ile dier kuru ve kurulularn ve sivil t$:lu )rgtlerinin
tesilcilerini bilgi alak zere t$:lantlarna katlaya davet edebilir.
Kurulun sekretarya 7izetleri Babakanlk tara/ndan yerine getirilir.
Kurulun g)rev ve #alalarna ilikin esas ve usuller Babakanlk#a 7azrlanarak yrrle
k$nulacak bir y)netelikle dzenlenir.
' (J= '