TRKYEBYLHAPSHANEM

YalnKk
DERLEYENHasipAkgl

DuvarYaynlar

Bencezaevisrrn
Dostoyevski'dezdm;
gardiyanlkinsaniradesini
krmamesleidir,diyordu.
Tekkelimeyledhiyane;
dhi,okhzlgrebilendir
vebunedenlebazen
grnmeyenigrendir.
Hapsetmeninbirtek
fonksiyonuvar:bireyde
istemeyiortadankaldrmak.
Dnvebugn,cezaevinin
esansbudurvebuda
insanlkddr(...)
imdiodemirranzaya
bakyorum,nekadariekli;
hertarafnvebuaradaher
tarafmiekledonatm
olduumanlalyor.Birtek
burundeliklerimdeiekyok;
sankiduvarvedemirin
canszlndan,iekle
intikamalyordum.Hepiek
istiyordum.Herkesiek
istiyordu.Fakat,Dostoyevski,
birdhidirvehapishane,
istemeyedmandr.

YALINKK
SultanahmetCezaevi/tekhne

TRKYEBYLHAPSHANEM
YalnKk

I.Bask,Eyll2005
DuvarYaynlar,2005
ISBN975-00387-0-3

Kapak:KemalBulu
Uygulama:VahitAka
iTasarm/BaskyaHazrlk:brahimMetiniveKapakBask
GrnmMatbaaclk
Lleburgaz/Krklareli

02884124574

Cilt
KsmetCilteviO2125675212

DuvarYaynlar*853SokakNo:13P-10zyurtseverhan*Kemeralt/ZMR
Tel/02324458415
Fax/02324848868

NDEKLER

Kaptan*5

I.BLM
TRKYEBYLHAPSHANEM
DuvarYazlar*9
Tanr*33
KiiliinBymesi*45
Devrim*69
Aydn*91
BilimFelsefesi*111
Sistem-TekelcDzen*141
Ulus*161

II.BLM
YALINKKZERNETEZLER
AhmetHakanCokun*173
CanDndar*175
A.MuratGrakar*177
AnadoluGenlikDergisi*181
CemalA.Kalyoncu*197
S.KemalYazg*211
Eminlaan*213
Erturulzkk*217
GngrUras*221
MelihAk*224
H.BlentKahraman*225
AyeArman*227
Halukahn*231
HaydarIk*233
MuratBelge*237
Oralallar*239
NedretErsanel*241
SerdarTurgut*243
EkiSzlk'ten*246

KAPTAN
HasipAkgl

Yolculuunengzellerinibykkaifleryapmlardr.Kaiflergaripinsanlardr.Bunlar,
dnyannsnrlarndanhepkukuduyarlar,iindebulunduklardnyaylayetinmezler;
henzkefedilmemi"bakadnyalar"adairtuhafbirinanlayaarlar.

Gariptirler;ancakinsanlnbutr,hibirzamanyalnz,meczupvemnzevibiryaam
srmez.evrelerindeayneyihissedecekbiravututkuluyuhemenherzamanyaratrlar.
Olaansttutkuludurlar,dokunduklarinsanabunuhemengeiriverirler;bundanolsa
gerekgemilerihibirzamantayfaszkalmaz;nkbakabirdnyayazlem,insannen
evrenselduygusudur.

"Bakadnya"yherkeszlervedler;ancakokazonuaramayakar.Oysaasl
mthiolanduygubu.Tasarlananbirdnyayaradklarndanolsagerek,"normal"insanlar
tarafndanpekmakulvedengelisaylmayanbubiravuinsan,denizekoar.Limandan
kimseonlaramendilsallamaz.Normalinsanlargemininlimandanayrlnabirsre
bakarlar.Ufuksuzdurlar.ekileri,gizvemaceradolubiryolculuaalamama
rkekliininzeletirisidir.Kydakerler.

Bizimkeifgemimizinad"ToplumsalKurtulu"tu.Kaptan'mzyandaikinci,nc
kaptanlar,lostromolarvard;amaounlukgenniversitelilerdenoluuyordu.Gemimizi
zgrbirniversiteolarakgryorduk.Saltyaamisteiyledolubeyinlerimiz,birbirimizi
hissedervetamamlard.stekvearamzdakigltemas,rzgarnvesouunamansz
inatlnakarbizidayanklklyordu.Gkyz;Eyll,Reganizm-Theacherizm
saldrsylakoyubirkaranladnmtbirde.zerimizdekikaragk,gemimizin
stndearardnyorvegemi,stndekilerinsabrnveaclarnbukeifyolculuunda
denizinfrtnalkimsesizliinesrklyordu.

Benimdetayfas-macsolduum,makinedairesindealtm,gvertesindesubaylk,
mutfandapatatessoyarakyamaklkettiimbugemideKaptanbizihepartrd.
Kefedilmemiyerlere,diyerekbiziheyecanlandrr,tehlikelianlardamucizeleriylekorurdu
bizi.Aynzamandabirbilimadam,kitaplareldenelegezenbirdnrolanKaptan'mz
dardantanyanlaronugeimsiz,sert,zorbiridiyebilirlerdi.Oysakzdmz,
eletirdiimizhattakolaycakavgaettiimizbileolurduonunla.Bizianlyordu.Bizleri,gen
tayfalarkrddaolduolmasnaamabizimdebenzerdavranmahakkmzasessizce,alc
birbaklayaklard.Geliimimizdebudavranlaroketkiliolmuturonun.

Liseyiyenibitirmiocuklara,kamarasnabiridziyaretiingelmilersekendieliyleay
yappikrambileederdiveonlarnbirkaifadayolarak"teorik"yaklamlarnilkkez
sylenen,ilkkezduyduueylergibidikkatimvemerakmkaybetmedendinlerdi.
UlalmazdiyedndmzKaptan'mza,bukadaryaknolurkenyaadmz,byle
olunabileceinedairbirgereklikhissiydi."Zordeil,idealdeilhayalyadatanrdeil;bu,
bizimgibibiri,bizdenbiri."diyednrdk.Altsnflardangelenbizimgibiocuklariinbu
nemlibirbilgiydi:Kopmudnyalarbirleir.Dnyabtnleir.Dnyadenilenbugizemli
yeryuvarlndaistediktensonraonunbilgilerineulaabilirsin.Ulalmazyok,kefedilmez
yok,imkanszyok!nyargszbirmeraklavedisiplinlibiralmaylaitetemasediyoruz
ya..Kaptan'mzgibimmkndr!

imizden,onungibiolmannmilyondabirolaslkolduunudnenlerolduugibibunu,
hemenonunlayarabilecekkadar,gereklemesianmeselesibirolgudiyegrenlerde
olurdu.OysaKaptan'mzhepimizinkendimizezg,tekrarlanamazvebiricikolduumuzu
kendiyaamylamisalolaraksunuyordubize.Bence,kaifolabilmemizinbunu
anlamamzdangetiinianlatmayaalyordu.Kaptan'nenokbuynnrnek
alyordum,iimizdenonaenyaknolmakisteyenlerkardkmasnadaKaptanbunubir
"keifaday"iindorubulmazd.Tekbanakalarakamahibirimizletemaskesmeden
ilikizenginliinisrdrmeninyollarnbuluverirdi.

Okyanusunortasndakizamansilinir.Sakallarkakezuzarvekesilir?Kafrtnayaanr?
Kakezgndoar,gnbatar?Zamanartkbunlarlallmez.Zamanartkgemidekiisyan
vesabrdr.Ekmekazalr,direnazalr,tutkuazalr,suazalr,ilervemzmzlklarve
ikayetlerartar.Hermzmzlkisyannvevazgeiinayaksesleriolur.isyanlar;takvimin
yapraklardr,biryerdeder.Tarih'iisesabryazmaktadr.Kaptan,gncesininbanaher
oturutabirazdahayaklatnyazar.HerisyansonrasndaKaptan'nkonumas;
yelkencinin,arknnyenigcdr.Direintepesindegzcnnbirkezdahagerilen
gzdr.

Bugemigeridekalaniinieki,isyanciiniledir.Bugemiyigtrmeyedevamedenler
iinsednyannhigrlmemivegidilmemiyerlerinebirgnayakbasmann,hi
yenilmemivedokunulmammeyveleriellerinealmalarn,hibilinmeyenaalarn,
bitkilerin,alayanlarngrlecekolmasnnheyecandr,duygusudur.

nsanlarnnekadaryaadklar,zamanladeilyaadklarduyguzenginliiylellmeli.Ne
kadarfarklduyguyaamsainsan,okadaryaamtr.Yolculuk,iimizizenginletirme
yolculuudur.Vekefedilen,somut,ruhlarndakilmkurdunaindirilmibirdarbedir,ilk
defaonlarnadmatttopraklardalmszlkbekleronlar.aranbudur,itebu
yzdenbuinsanlarazaman,mekanvelmanlatmakzor.Cehennemdengemekbile
hibireydir.nkkefegidilen,umuyoruzki,asudebirbaharlkesidir.

Bucokumuzdeilmedimi?Doruyusylemekgerekirseeksildiidnemleroldu.
Gemimizeelkonuldu.Yasakland.Basld.Kyyokzledik.nsancaydbuamakaife
deil.BazenKaptan'adabuyolludeiikbasklaryaptlar.lmtehditlerivesuikast
planlarnnihayetsrgnvezorhapisliklerizledi.Bizeonunhapisteaklnyitirdiibile
sylendi.Szmonayattranzannstkatndaykengemidezannediyormukendini.
Btngcntoplayarakranzasndadoruluyor,karaygrmeyealyormu.Byle
sylentilerkt.Kaptan'nseyirdefteriaslndabazlarndoruolduunudaortaya
koymuyordeil.

BukitapKaptan'nseyirdefterindenyaplanalntlardanoluanbirblmlebalyor.Birinci
Blmbu.Ranzasnntepesinde,nndebirmeyvekasasndanbozmaalma
masasndakihali,bukitabnperdesialdndagrdnzsahnedir.(Resimde,
omuzundahrkas,kafasndaynberesiyle,kartonatklarndanyaplmabajurabenzer
okumalambasaltnda,okumalardan,sentezlerden,armlardanogneilikinkard
dncezlerinikkkartlarayazarakranzanndemirlerineveyaslandduvara
ilitirirkenKaptangrlmektedir.Buresimde,dikkatlibakldndadenizidegrebiliyoruz.)
Bu,balbanabirokumatiyatrosuolarakdnlebilir.Oyununaslaksiyonu,dnce
kartlarndakhzylagelitirilenfikirlerde,yaratckeiflerdedir.

Kitabnikinciblmndeokurlarnyaratckatklar,kydakilerineletirileriveyeryerayn
denizdekefedeildekorsanlasoyunanlarnsatamalarvar.kinciBlmdebudur.
OnlarndabizimKaptan'agptaettiinibildiimden,bazlarnkitabakoydum.Kaptan'dan
grdmgibi,gelimeleriiin.

Sonolarak:

Kaptan'nslnabakar;gemicitorbamzkapnnyannda,limandaurada...

DuvarYazlar

9-10

Dostoyevski'nininsanlarnedensonderecesaf?Sultanahmet'teduvaryazlaryazyorum.
Aklmadendncezleriniyazpranzamnduvarnayaptryorum.Yazg
arkadalarmnbirblm,havalandrmalarda,gelipduvaryazlarmokuyorlar.Bu
sorununcevabyledir:"Hepsiaclarsevipaclaryaadklariin."Dostoyevski'nin
insanlaracnnateinintemizleyicigcnsergiliyorlar.

***

Zamanbirritm'dir,birtempo.Saat,birsarka'tr,pandelum!Sultanahmet'teben,"zgr"
insanngneinhareketinedayalritm'ini,pratikzamanreddettim.Dahasonra,aynyerde
elliylkadarnceNazm'ndaaynsnyaptnbuldum..Geriyekalanksaveyauzun
zamangeirmekiinmutlakakendiritm'inibulmalsn(...)ktndaeksikkalansevgi
gnlerinigiderebilmekiinyreinibyt.ktndabirgn,ikignlksevmelisin(...)
inanminsanlar,zamandnyanngneetrafndakihareketinegrelmezler.

***

11

Cezaevigenellikledemirparmaklklarlasimgeleniyor;banagrecezaevinianlatmyor.
Cezaevi"kap"demek.Kap,kap,kapve'kapzerinekap'cezaevinianlatyor.Bir
koutansokaakadarbircezaevindeenazdokuzkapveyadahaokkapvardr.
Normalolarakparmaklkbukaplarnzerindedebulunuyor.Klyorvebunlaramazgal
deniliyor.Yenidzenlemedemazgallarkkbirdelieindirildi;kkdeolsa
parmaklklarkaldrld.Artkgardiyanlarmzbilegremiyoruz;deliktenveyademirkapnn
altndakikkbiraralktanmuamelegryoruz.

***

Devlet,slam'aduyduuilgidendeolabilir,benimbiryerdebirHristiyanfelsefesinesahip
olduumubilmiyor.Bufelsefeudur:Eermcadelegcnazyadazayfise,yenmekiin
krlmakgerekiyor,ilkHristiyanlarn,zayflklariinde,krlarakvekrlmaktankorkmayarak
kazandklarndnyorum.

***

12

Hibirsiyasalieriklidavadahukukhatasolmaz;siyasalieriklidavalardahukukhatas
aramann,dzeniaklamaabalarndanbiriolduunainanyorum.Siyasaldavalarda"hata"
yalnzcabirgrntdr."Hukukhatas"hepdzeninbirtonundandierinegeerkenortaya
kyor.Bununuyarcolmasgerekir;"hukukhatas"ortayakanbiruyumsuzluu
gidermekiinmevcutyasaveitihatlarnyetersizliinisergiliyor;devletinyeni
zorunluluklarlazorunugeniletmeabalarngrntlyor.

***

nsandoasnaentersilikininneolduusorulursa,"hapislik"diyecevapveririm.Hapse
konmanninsandoasnasonderecetersgeldiineinanyorum.Bununiindehapse
konanbirinsann,vahibirhayvanveyakudurmubirkeditrndennedenduvarlara
saldrmadnaaryorum.nsanhapsekonduundaduvarlartrmalamaldr;insanbyle
dnyorum.Byleolmuyor;uygarlk,biryandaninsanolunaengzelsorularsormay
retirken,dieryandandaeninsantepkilerdenarndryor.Tersioluyorve"gzel"
yatmak,erdemsaylyor.

***

13

Belki ar yazdm oluyor; hakaret ve saygszlk benim dmda kalyor. Yazg

arkadalarmn btn eylemlerine katldm; uzun alk grevinden sonra dnya radyolarnn
ldm haber verdiini ben de duydum. Fakat akamlar koyun gibi bizi saymaya
astsubaya veya stemene ayaa kalkmamak, bana ok zor geliyordu; saygszlk olarak
gryordumvesaygszlkyapamyordum."Saymdaoturmagrevi"mizdensonra,kpkrmz
oluyordum ve saygszln bittikten sonra, iki eritli astsubayn arkasndan barp
kiiliine ve niformasna saygm olduunu sylyordum. altm iin stemeni
grmemitim; not bununla ilgili: Bu stemen daha sonra, ald emre uyarak, benim
hakkmdaorduyahakarettutanadzenlediveserbestbraklacamgnbeniniyeniden
tutuklanmamaaletoldu.Avukatlarm,Glin,LeventAlbaym,znur,ZiyaBey,hiumutlu
grnmyorlard. Ben ise kendime gveniyordum; henz kimseye hakaret etmedim ve
saygszlk yapmadm. niformaya ve orduya saygm, yeteri kadar solcu veya devrimci
olmamama balayacak olabilir; benim sorunum olmuyor. Mcadele ayrdr, sayg ayrdr;
benhemdevrimciolmadanvehemdesayglbirilikidenyanatavralyorum.

***

14

Aktavesavata,insanlar,toplumungbreselarlndankurtuluyorlar.Canl,dncede
cesur,dnen,duyan,insanvar.lmvar,yaamvar.lmdncesi,insanzamann
vemekanndnakaryor:insanyapyor.

***

Ykm,insafszlkkarsndaaresizliktir.

***

Gelenparalar,komneverirdik.Herzamanbirmiktarayrrdm.Solcumahpushanede
olsa,okdardakalanlar,kimebavuracaklarnbilirler;bunlaraverirdim.Aradabirde
havalandrmada"kantin"alrd.Mcadeleci,direnlivedireniigenlereikolata
alrdm.

Sonradanhissettim;kantincijandarmaerigardiyanlarispiyonlarlarm.Srgnleri
neredeysebenimikolatalaragreplanlamlar;bunlardanbirisi,notlarmdayle:"Bizim
komndebiridahagidiyor.Acilci,sevimli,deneyimli,mahpusu.Yatmadhapishane
kalmam.Anlatmayadeer;birsrgndeeliarkayakelepeliolduuiingardiyanveya
jandarmayardmylaiiyormu."

15

Btnlk'eyabanclatbirey.
Btnlkakldankt.
Btnlk,eziyor.
Benimrolmcennetisevdirmek.
Benimrolmcennetheyecanvermek.
Benimrolm,cennetinalnabileceinigstermek.
Benimrolmcennetrneivermek.Cennetrneiyaamak,insanyaamak.

***

Btndemirranzalaryerindenoynatld.Kouzatenokkk,demirkapyadayatld;
artk,jandarmaerlerininkouunkapsnaarakieriyegirmelerivedvmelerimmkn
deil.Demirkap,demirranzalarlatahkimedildi;yorganlarlazerlerinekonuldu.Tabur
sreklimehtermaralyor;mehtermarkulaklarsarediyor.Tabur,hcuma
hazrlanyor.Mehtermarnancaksloganlarbastrabilir;yetmiyor.imdibenF-1
kouundaym;Boazaalanbirpenceresivar.Btnhapishanedetek'tir,btn
pencerelerinnkapatlmdurumdadr.KemalTahir'inanlarndan,SultanAhmet
Cezaevi'ninneredeiseherkouundankarsahillerin,ModaBurnu'nungrld
anlalyor.

16

Trkiye'dezaman,cezalarnartrlmaskadarhapislerindekrletirilmesiynnde
alyor.Cumhuriyet'tezaman,Sultanahmetcezaevininufkunudaraltmakolarakgeliiyor;
birtek.penceresikalyorvebuda,hapishanelerindduvarlar,bupencereninde
grnkapatacakkadarykseltilemediiiinduruyor.Buradan,birsreokuduum
HaydarpaaLisesi'ni,bizleritutuklayanSelimiyeKlasngrebiliyorum.Sultanahmet'tei
savabaladzamanSelimiyeKlas'ngrmekmmknolmuyordu.Pencerecamlar
krk,havaoksouk,darskarlveieriyeyaakyordu,idarehertrlyiyeceikesti;
artkdmansaydbizleretaynbilevermiyordu.Birazpatates,birazsoankalmt;k
iin,plastikbidonlardabolmiktardaturukurulmutu.Bir-ikign,gndebirnpatates
soanlakavrulduveyedik.Sonragnlerceveyalnzcaolmamdomatesvebiberturusu
yemeebaladk;sabahkahvaltsndayarmardomatesturusuveakamyemeinde
birerbiberyiyorduk.leyemeklerindesloganlarlakarndoyuruluyordu.BirinciOrduve
SkynetimKomutanOrgeneralztorun,bizleretektipelbisegiydirmeyealyordu.
MehterMarongndenfazlasrd.Kar,soukvealkongndendahafazlasrd.
Taburunbarikatlaramasmmkngrnmyorduve"biz"alakareitimliydik.

17

gnlk,begnlk,ongnlkolanlarbiryanaherkesinenazndanyirmibegnlkbir
alkeitimivard.Zamanzamansloganlarhoparlrlerleverilenmehtermarbastryordu.
Aileler,Sultanahmetcezaevinievresinidolduruyordu.Bazenyazgarkadalarmn
analarnvebabalarnzlediklerianlalyordu:"Analarbabalarevlatlarnnyanma,analar
babalarevlatlarnnyanna!"diyesloganatyorlard.Benbusloganaokglyordum:
"Annelerinizibabalarnzburadaneyapacaksnz?"diyesoruyordum.

Bilincindegrnmyorlardvebenimdeonlarnsloganlarnbastrmamimkanszd.
Orgeneralztorun,kurmaysubaydveplanlarnyapt;istihkambirliklerindenyardm
istedi,stanbul'unfethindesurlarnstndenRomallarGrekAteikullandlar.
Sultanahmet'eistihkamdankaynakbirliklerigetirdiler.Birmangaasker,nlerinde
kaynakbirliklerinilerinikolaylatryor;demirkaplardorarken,koulardanbir
mukavemetlekarlamyorlar.Demirkapdikdrtgenbirpastagibioyuluyor.MehterMar
ykseliyorveaskerler,demirranzalardanoluanbarikatlaramakiinhcumageiyorlar.
Silaholarakcoplarnkullanyorlar;herkoutaayrbirmeydansavaoluyor.Elebalar
dahaokdvlyorvetutuklulartekertekeralnyorlar,kargatulumbavedvedve,
kapaltnagtrlyorlar.

18

Kapaltndaayrbirtrenvar;hertutukluyabirmangaaskerdyor.Tutukluyerde
armhageriliyor,kollarna,bana,vcudununstnebiraskeroturuyor.Sonratektip
elbisegiydiriliyor.Sonraaz-burnukaniindeyazgarkadalarm,bukezkoua
gtrlmekzere,kapaltndankarlyorlar.Koulakapaltarasndahavalandrmavar;
nkoular,kapaltndankanlargryorlar.Havalandrmadancsavabalyor,iki
askeringzetimindebiryazgarkadam,havalandrmayakncazerindekitektip
elbiseyikarmakiinmcadeleyebalyor.kartyorveyrtyor.Havalandrmadadonve
atletlekalyorlar.Bukezbtneyavegiysilerdensoyutlanmolarakbakabirkoua
atlyorlar.BendeE-1kouunaatldm.Hibireyamzyoktu;yalnzatlyorduk.Halla
pamuugibiatyorlard;yalnzcayzlerinibildiimizyeniyazgdalartanmannheyecann
yayorduk.Yemekvermeyebaladlar;ancakyeterikadarkakvermiyorlard.Ayn
kaktansraylayemekyiyordukvearamzdanikisiveremtedavisigryordu.Naslsa,bir
kutusandozubanabrakmlard.Birsandozkutusundankakyaptm.Benyine
pencerekenarnaktm,yinecamlarkrkt.Karyayordu.Elektrikvermiyorlard.

19

Sadecegnndavekarlbirsonbahardanieriyeszansoukbiraydnlkta
okuyabiliyordum.Harekat,24Ekim'de(1983)balamvebennottutmayayeniden28
Kasm'da(1983)balamm;defterimbunugsteriyor.Orgeneralztorun'unbizeam
olduusavabiraydanuzunsrmebenziyor;yleanlalyor.Kimkazand?Cevap
verebilmekiinbirazdahanotveduvaryazsaktarmamgerekiyor.

***

Mahpustaenkark,iimdeenhareketlihaftaygeridebraktm.23Kasmncesign
beklemegerginliiylegeti.arambaledensonratahliyesevincigeldi.Perembe
ledenncetahliyesevinciylegeti.PerembeledensonraanidenSelimiye'ye
gtrldm.

Tutuklandm.Tahliyeengellendi.Yenidenkapatldm.Hibirsuumvehatamyok.ok
hakszbirtutuklama,anlalanhenzsremdolmad.Ykm,insafszlkkarsnda
aresizliktir.Benimaremvarikigniimiyakarcasnabirkusurumvarm,diyearadm.
Mutluyum.

***

20

26Kasm1983sabahsaat04.00'teduvarayazdm:"okrahatm.Bunaihtiyacmvard.
Beniistediimyeregtrecek."Bugnsaatsabah07.00'deokumayayeniden
balayabildim.Kendimegeldim.

***

30Kasm1983.almayabaladm.Neemgeliyor.Bugn07.30'dahazrm,ancak
gneyok.Okumakokzor.kiyumurtaitim.

***

2Aralk1983.leyerdeitirmemistendi.D'deyim.D-4kouuyeraltnda,ikikiilikiki
katlranzannglklesdbirkou.Deliolduunuiddiaedenvebununiinher
olmadksaattehorozgibiten,duvarlaratrmananbirkouarkadamvar.Ad:ahin.

***

Zorhapislik,gzelaklartrnden,anatomivefizyolojidersidir,insanakendivcudunu
retiyorlar.D-4yerinbirbuuk-ikimetrekadaraltndayd,birtekpenceresiyukardayd.

21

Ancaksonsuzvemavigk'grmyordu;penceredenbirmetretede,hapishanenind
duvarlarykseliyordu.Ranzadaninildiinde,bukkkouuntuvaletininkapsnaadm
atlyordu.okrutubetliydi.Kouarkadamahin,sksksevkalphastaneye
gidebiliyordu.Hapishanenindelisiydi;delilikraporualarakazhapisyatmakistiyordu.
Hapishanedeokinsandelitaklidiyapar.Benaklltaklidiyapyorum.Belkidebunedenle
veokiyibirniyetlebeni,yeraltnadelitaklidiyapanahin'lebirliktekapattlar.

***

ahindnd;ancakdnmedenncebeniyineDBlok'tabirbakakouafrlattlar.Yine
yerinaltndayd;stranza,yanndakidierranzabitiikti;yanmdakivepencereyedenk
denstranzadaTKP'yebulambirkarateciyatyordu.Gariptivebubirhakikideliye
benziyordu.Enokfareleriseviyorduvebenhifarelerisevmem.Karateci,elineekmek
geincebitiikstranzayayatyorvepencereninnneterkedilmibahedekitmfareleri
topluyordu.Saatlercefarelerlekonuuyorveoynuyordu.

***

22

Yazdkayenidavalaralyor.Yzbinylhapisyatmahesapveihtimallerinden
bahsediyorlar.Bununbenikorkutmasbiryananemsediimdeyok.Benimburadan
kmamyetmez;tekbanaanlamszdr.Bizkkapsolmalyz.nemliolanbudur.

***

Ancakhibiryerdebukadaryounveverimlialamazdm.Kafamdakipekoksorunu
zyorum.Teorikzmbuluyorum.Teorikzm,yldrm'dr,mthibiranahtar'dr,
artcbasitlik'tir.

***

renmesevinciolmasa,bumezardayaanrm?renmesevinciolmasa,hapislik
ekilirmi?renmesevinciolmasa,mezardalmyenilirmi?

***

23

Asya'daatalarmz,gnlkgereleriatlarvesevdiieleriylebirliktegmlyorlard,
herhaldelmszleinanyorlard(...)Ancakgerektenyaamsrdryorlarmyd?
Dnyorumvednmekiinnedenlerimvar;HaymanaZndan'ndabokou
olmasnavedahancebukouunsiyasilereayrlmasnakarn,beniDouileayn
hcreyekapattlar.Nebekliyorlard,bilemeyiz;okkkolmasnntesindenemlibir
yaknmamzolmuyorduvebunedenledeitirilmesiniistiyorduk,reddediliyordu.
Fakat,mahkemebazsarscaklamalarlaetkiliolmayabalaynca,ayrmayakarar
verdiler;DoktorPerinek'tenayrbirhcreyekondum.Douileben,okksabirzaman
iinde,HaymanaZindan'nneskisahiplerinesalananlarnbizdenesirgeneceinianladk.
Kimseylegrtrlmyorduk,itebusradaAsyalatalarmhatrladm.Canszbtn
gerelerimvard,yayordum;ancakmezardayayordum.Pekibenburada"yayorsam"
yaknlarnn"ld"dedikleri,Asyalatalarmz,steliksevdiikadnlarveengzel
atlarylabirliktegmldklerimuhteemmezar-evlerdeyaamyorlarmyd?Atalarmen
sevdikleriatlarlagmldlerse,benimdeensevdiimkitaplarmvar;dardan
gzlendiindeatalarmzkadarmezardayz.

24

Tuhafbirdirilikvar;heryanmdaveiimde.Beynimuyank,dahaazuyuyorum.Hcremde
sporyapyorum.Beynimekanpompalamayabaladm.
Aldmcezadanm?Rahatladm.Dzeninbarajlarngrdmiinmi?Belkihepsi.
Birdekendimegventazeledim.Topramzdaeridiimiduymayabaladm.

Talktaortilesporudenedim,gzel.nkhavalandrmaokkkolduundan
eofman,tekrargnlkgiysi,caydrcoluyordu.Bylecesabahsporudahadzenliolacak,
nemlidir.

Doru,geldim.
Buradamdahalediyorum.
Canlym.
Kitapbulmakiinsaatlerceuzaklktakiktphanelerekomuyorum.Paris'tendnmekleiyi
yaptm.

25

Hergnteorikbirsorunzyorum:Yaknzamandakolonyalizmileemperyalizm
arasndakifarkzdm,ikisidetutu'tur,ikisideempiceveyaemprise;ancaktutuyollar
farkldr.

Buseimoy'umbulunmamaktadr.Aklmvarveyerdedir.

imdilkemizbtntarihleringerisinedmtr.Btnyle,19Mays'nveaydnolarak
27Mays'nokgerisindeyiz.Genlikolarak,28-29Nisan'narkasndayz.Sosyalizm
olarak12Mart'nncesindeyiz.EmekiKrtlerolarak,12Eyll'ngerisindedir.
Kurtuluumuz,sosyalistlerin,KrtemekieilimininveKemalistleringbirliindeve
birbirineyaklamasndadr.Fakatsadeceaklmzndeilkalbimizinkurtuluagtreceine
inanyorum.Bunedenlebirbirimizieletirmeyiancakbirbirimizimahkumetmememizi
neriyorum.Birbirimizdenuzakkalabilmeliyiz;ancakbirbirimiziitmemeyisalk
veriyorum(...)Btntarihleringerisinedtk.Fakatkkmzheryerdederineinmitir.
Derindekkmzbirliedoruyrmektedir.Kurtulu,hepumulmadkzamandadr.

26

Ulucanlar'niavlusunda,"ring"denilentattabekliyordum.ncekoyubiriskokusugeldi,
haberciydivearkasndankelepeligetirdiler.Benimeyamoktu,onlarnkiaz;onlarn
arbirkokusuvard.Sonradanadnn"mer"olduunurendiimgzelgzlgen,
karyaoturannUlucanlar'ageldiindenberizerindekilerihikarmadnsyledi;
demekbiryldrhiykanmamt.

Heprknt'ydndm,sadecekorkudeildibirdealamakgerekmektedir;korkmu
veaynzamandaalayangzrknt'dr.Burkntidi;"dilenci"diyorduancak
tombalacdaolabilir,ikipolisildrmeklesulanyordu,Karabelainanamyordu:"Buzavall
adamldrebilirmi?"diyordu.destanbul'aAdliTp'agidiyordu;ncszbek
asllbirAfgan'd.Azkonuuyordu;ancakTrke'yiFarsaaksanlatelaffuzediyordu.mer
konukand.

Admer,-mer'inadndan-vedoumyeriskenderun-benimyerimden-,ayrcaBalgat'ta
oturuyor.Karakusunlarokyakndrveeskidenzamanzamanalveriyapyordum.
AnnesibizimskenderunArap-Alevilerinden,gzlerisaklamyor;mer'ingzelkara
gzlerivar.SekizinciCadde'deakmak.dolduruyor,okiyiparakazandnsylyor;
annesi,oradatemizliegidiyormu,avukatdaannesininapartmanlarndantutmular.

27

mer,annesiniokseviyor,"stanbul'danhemendnsem.."diyor;nkAnkarada
annesivar,sankiannesi,Ulucanlar'dayayor.YaamasadaannesiAnkara'daolduuiin
merAnkara'danuzaklamakistemiyor;bukesin'dir.mer,ldrm.Baklaldrm,
ancakidamalmayacandanemin,nk"ahitlerimvar,arabamabindirdim,hastaneye
gtrdm"diyor.Hemldrmekniyetiyokvehemdehastaneyeyetitirmeyealm,
kurtulmamama,"idam"almamdiyor;birdesarasvar.Bununiinstanbul'aadlitpa
gnderiyorlar,hibeklemiyormu,anszn,"gidiyorsun"demiler.Benimiinaraba
karldnbilmiyor;benmer'iAnkara'danstanbul'aAdliTp'agtrmoluyorum.

Karabelaadnmahpustatakmlar,anlalanseviliyor,kabadayhavasvar,ancak,
inandrcgrnmyor;biryerdejandarmalarekmekiitavukalabileceklerinisylediler,
rknt,garipsesveiaretlerkard;meranlad,rknt'ykoruyor;rknt:"Banada
aln,paramyok,mecbursunuz."diyormu.merkzd."Sus!"diyekkredi,cebinden
annesiningnderdiklerindenbirdesteparakard,kendisiverkntiinverdi.zbekde
paraverdi.Benhemyolamidemibotutarmvehemdeehirleraraslokantalarda
yememe,korunma'dr;teekkrettim.Korunma'dr,temmuzscanvering'inokscak
olacanbilerekceketimidegiymemitim,mthibirterdkyorum.

28

Buszitebuzamanincelemeyekararverdim:"Diitrnaatakma.."neredenkm,
Farsa'dabenzerivar,dahaanlaml,itebenyleyim,eyalarmnedeniyle,ellerimde
kelepeliolduuiindzoturamyordum,ayrcainsannellerikelepeliolursaceketini
karmasmmkndeildir.Terdenyaknyordumfakatbudivetrnakilikisindendolay,
sankienlksuaktayolculukyapyordum.Tahammledilemezbirrahatszlk
duymuyordum,artktahammledilmezolmadkarahatszlkduymamaydarenmitim.
okgzelgidiyordum.HerhaldeHaymanamezarndanuzaklamakdabenirahatlatyordu.

Karabelamer,hibabasndanszetmiyordu.Isparta'yayerlemi,muhtemelenbirKrt,
skenderunDemirelik'teiiolmu,oradanannesinibulmu,emekliolmu.Balgat'ta
yayorlar,tekanne,tekbabavetekocuk;fakatbunundnda,mer,babasndanhi
bahsetmiyor.Annesiniseviyor:"AnnemAnkara'da,umarm,bugecebrakmazlarayn
ringlednerim."diyor,annesimer'inakdr.Benisemeraklym,buarada,babasnn
ldnrendim.

29

Biraraanlatyordu,"Herhaldeleliokoldu"dedim,"Yok"dedi,yakndalm,gece
lm,"ldrdmbabam'd."dedi.Hiheyecanduymuyordu,"Bunalmagirmiti."
diyordu,busz,enokvarohalkrenmidurumdadr,dizilerdenbuszokiyi
rendiler,isiz,okiiyormu,parayetitiremiyor,annesindenvemer'densreklipara
istiyor,mer,SekizinciCadde'deakmaklaragazdolduruyor,apartmanlaradabakyor,
"Aydadrtmilyonkazanyordum."diyor,sylemesindenokparaolduunuanlyorum,
kendisidedoruluyor.Babasmer'denparaistedikevemervermedike,mer'i
dvyor,sarhoolduuiindeokdvyor,ogecedesarhomuvemer'iok
dvyormu,merbaklababasnldrm,hikayebudur.Hemenhastaneye
yetitirmi:"Annembanaahitlikediyor."diyeekliyor.Zavallanne,zavallArabo-Trk
kadn,neyapsn,tekverimi,gzelgzlmer'ikurtarmayacakdaneyapacak!Anne,artk
mer'inanasdeil,koruyucumeleidirvebunedenle,Karabelamer,belkidebenim
yzmden,koruyucumeleininmekanndanayrlmakistemiyor,"yeryoktur,buakam
aynarabailednebilirim."diyeumutediyor.Umut,mahpusuluungzellikuykusudur.
Cebindenbirfotorafkard,iriyarolabilir,ancakarapyzlolduukesin,mer
"babam"dedi.

30

Fotoraflmndenbir-ikignnceektirmi,gsterdi,gsterirkenyzndehibirac
yoktu,birsevinbilevard.Czdanndankard,czdannakoydu.Czdanncebine
indirdi.mer,ofotorafnocuu,fotorafmer'inbabasdeildi.Karabela,babasn
cebinekoydu.Ring,GebzeMahpusuzerindenstanbulAdliTp'agidiyordu.Temmuz-
Austos'ayaklayordu.Temmuz,Anadoluilahlarndan,AustosRomadiktatrlerinden
birisidir.Topraklarmzda,yaklayorlar.

31-32

--------------------
Tanr
-------------------

33-34

Bilme, irade sahibi olmak ve gzeli sevmek., insann zellii... insan bilgi peinde
koan, karar veren ve seven bir yaratktr, ite biz bu ly bytr, kendimize tanr
yaparz.

Tanr, insann yaratt ve insana en uzak yaratk oluyor. Acmas, sevmesi ve zlmesi
yok; tanr olmak ve yok olmak, birbirine ok yakn ve belki de birbirinin ayn saylyor,
insanlarn hibir zaman tanrlamamasn ve tanrya benzememesini diliyorum; Tanr
olmak,insanlktankmaktr.

Antik Atina'da insan, btn corafyalarn kesitii bir kurtarlm blgede, doumunun
trajedisiniyayor.nsan'ndoumuTanr'larylasavadr.AntikHelen'deinsanTanr'larna
kar daha ak ve cepheden sava kabul ediyor ve yeniliyor. Trajedi ortaya kyor,
insanln ocukluk dneminde insan, daha kurnaz ve iki yzl kyor. Copernicus,
Galileo,Kepler,Descartes,Bacon,NewtonTanryakarsonderecekorkak,kurnazveiki
yzldavranyorlar.Tanr'yakarsz'lvednce'liinsannkuruluvekurtulusavan
verirkenaynzamandaTanr'ysrekliyceltmektengerikalmyorlar.

35

Politikaisedahabellidir.Politikaysnrdaservenolaraktanmlyorum.

Politika,ikidmantoprakarasndakimayntarlasndadanstr.

lerisi bilinmezdir. Gerisi, bir kez yrnm olmasna karn, karanlktr. Politika, bu
nedenlehepbilinmezeyrmektedir.Yadapolitikayryerekbilmektir.

Yrrken, dzenlilikleri bulmak ve dzenlilikleri ancak uygularken bilmek: Bu politikadr.

Politikannkendisiserven,felsefeninbalangckukudur.Bunedenle,modernfelsefenin
Descartes ile baladn kabul etmek gerekiyor; Descartes, on yedinci yzyln ocuu
oluyor. Marx, bu yzyl ile biten iki yz yl, burjuvazinin ocukluk a olarak niteliyor.
Modern insann ocukluk a olarak nitelemekten yanaym; insanln en gzel
ocuklarnn nemli bir blm bu dnemin rndrler. Bu dnem, bu gzel ocuklarn
rndr.Ksaveiirdolubirkukuadr.

36

Felsefe,kukuileyryp,mutlakolanbulmaiidir.

Enmutlak,mutlakabilgidir,

Tanrnnkendisieninde-sonundabirbilgidir.

Tanr yapmak, eninde-sonunda bir bilgi mutlaklatrma iidir. Felsefe, mekan boluk,
hedefisonsuzlukolan,birbilgiservenidir.

Felsefe, kuku; politika, red ile balar. Servenci yryn ilk sz "la ilahe" olmak
durumundadr.Tanryokturanlamnageliyor.Politikadailkadmreddir.ikinciadm"illallah"
olmak zorundadr. Allah'tan baka, anlamna geliyor. Politikada, ilk ve ikinci sz, "la ilahe
illal-lah"oluyor. Allah'tan baka tanr yoktur anlamn veriyor. Bu benim bulduum, benim
yarattm tanrdan baka tanr olmayacaktr, anlamna geliyor; politika varolan btn
tanrlar red ile kendi tanrn yaratp bulma serveni olarak ortaya kyor. Politika red ile
balyor.

Politika deitirme yreklilii olarak gerekleiyor. Felsefe ise Romal air Horacce'in
szyle"sapareaude"yrekliliiylebalyor."Bilmeyeyrekliolmak"anlamnageliyor.

37

"Fetret Devri", iki. peygamber ya da padiah arasndaki dnemdir, aslnda bir dzenin
bittii ve dier dzenin gelmedii zamana diyoruz. Latince "interregnum" deniyor. Fetret
dnemi mi; kimin nerede ve ne lde ve ne zamana kadar bulunduunu saptamak
zordur.Ahlakileahlakszln,masumilezalimin,peygamberileeytann,krileinkarn,
iffet ile fahienin mmin ile mnkirin, kahraman ile hainin, korkak ile cesurun, kucak
kucaayaadbiryerdir.Fetret'tehercanlikiyzldr.

Felsefevepolitika,yaamayreklilerininolduuzamanortayakyor.

zaray,aklsnrnkabuletmeoluyor.Tanr,biraklszlaynelmedi;Tanraklszlk.
kavram:Tanr,evren,rekabet.Tanr,evren,rekabet;aklszlklabirleiyorlar.Evren,hz've
rekabet de piyasay dzenleme iddiasna sahip kyor. Tanr, her ikisinin de
dzenleyiciliini reddediyor; dinleri araclyla, zamann dna kyor ve piyasay
yasaklyor.Piyasarekabetiortadansiliyor.

38

Rekabetaklreddediyorvepiyasarekabetinkknkazyor.

Dinlertarihiniyenidenrenmeyealyorum,StalinileHavariPaulayndr.Paul,sa'dan
ayr bir din kurmutur, sa'nn Paul'e kadar yaptklar, Yahudiliin hizbidir. Paul'e kadar
Yahudiler sac olabilir. Paul yle deitirmeler yapmtr ki, Yahudi olmayanlarn sevi
olabileceini ilk defa o vurgulamtr. Bir analoji yapacak olursak, Stalin budur, yeni bir
Marksizmikodifiyeetmitir.

Felsefebilmeninneolduuileilgileniyor.Bilmeisejenerikolarakbtnseldir.Btnsellik,
gktengelmedir.
HemAntikAtina'davehemdemodernzamanlardainsanolununbilgiserveninbanda
gkvar.
Ancak,ateistdnceyekadartanrilegk'birbirindenayrmakmmknolmuyor.
Tanr ile gk'n ayrlmazl tanrnn gkte oturmasyla ilgili deildir; Bu, insanlarn
konulandrmasdr.Tanrilegkaslsonsuzkavramndabirleiyorlar.

39

Tanr, sonsuzlatrlm insan yklemidir. Tanr, insann yklemi olan sevgi, bilgi ve
iradenin sonsuzlatrlmasdr. Sonsuzlatrma, mutlaklatrma demektir. Tanr,
mutlaklatrlm bilgidir. Ancak, mutlaklatrma srecinin sonunda bilinmez bir yklem
kazanyor.

Bu, din ile iice olmasndan kaynaklanyor. Felsefe, dinden douyor ve btn doumlar
gibi, bir lmcl sava sonunda nitelik deitiriyor. Felsefe, doumuna dmandr. Dinin
afyonolmasisesanldndanbykbasitlemedir.

Din,bundanokfazladr.Afyondanoknemlidir.

nsann ocukluk a, Copernikus'tan Newton'a uzanan byk bir yaratclk serveni,

felsefenin laikletii dnemdir; ayn zamanda, dinselliin derin izlerini tad dnem
oluyor.Uzunsavayllardr.Interregnumolarakdaniteleyebiliyorum.

40

Laisizm,birsavaveaynzamandabirgzmesrecidir.

Laisizm-biriktidarkavgasdr.Birpolitikmcadeleanlamnageliyor.

Doru bilgi kimin hkm altndadr? Dsallatrlm ve mutlaklatrlm anlk bilgi demek
olan Tanr'nn m, yoksa ilemedii zaman canlln yitiren akln m? Bu soru, Fransa'nn
topraklarnnkiminmlkiyetindeolacasorusuylabir'dir;biri,dieryanoluyor.

Bat'da slam dahil Dou'ya snrl kalan dinlerde, ruhban snfnn st tepeleri asildirler.
Avrupa'dakiliseherzamanenbykveglfeodaliteyimeydanagetiriyor.
Feodalmlkiyetilikilerinekarsava,aynzamandalaiksavatr.

Bilgiyi kilisenin hkmnde brakarak, topra asillerin hkmranlndan karmak ve

bylece ulusallatrmak mmkn olmuyor. Sava i iedir. Batda mlkiyetin biim
deitirmesavabitincelaisizmdegcnyitirmeyebalyor.AydnlanmAvrupa,youn
birdinselliktutkusunabalanyor.

41

Copernikus'tan Newton'a bir insan kprs., kozmos'un srlarn kefederken bilmenin de

tadna varyorlar ve hazzn duyuyorlar. Copernikus'tan Newton'a bu insanlk kprsyle
bilmek, insann tutkusu haline geliyor. Bu tutku hem insann eylemlilik alanlarna ve hem
debilmeninkendisineyaylyor.

Sankibunlarnkibirnhazrlktr;aynyollatarihi,insannruhsaldnyasnbilmekistiyorlar.
Tarihiveinsannruhsaldnyasnbilmek,bilmeyibilmektir.

Materyalizm, bir bilme yolu ve bir bilimsel bilgi kaynadr, insann doasn, 'fizyo',
dzenlerinibilmek,'loji',birlikte'fizyoloji'ileinsannruhsaldevinimlerinindzenlerinibilmek
'psikoloji' bir arada ele alnnca materyalizm douyor. Materyalist epistemolojik okulun,
maddenin deil de insann incelenmesinden domasn ok artc buluyorum. Modern
Materyalizmintmkurucularinsaninceleyenlerdir;AncakMateryalizminbirepistemolojik
kuralolarakdoabilmesiiin,insannfizikvepsiik
dnyalarnnbiraradavebirbiriylebalantlbirbiimdeincelenmelerigerekiyor.

42

Felsefi servenlerinde insan nce kendisini okuyor. ocuklarn da okuduklar trden ilk
bilimsel kitap kendisi oluyor, insan kendisini okurken bilim yapyor. Bunu insann, insanlk
servenininetkisizletirilmesiiinenbykabalarngerekolduu,ennemlizaaflarndan
birisisayyorum.Felsefebelkidebuzaafortadankaldrmaabasdr.

Teolojik akl dzeni de bir akl dzenidir. Aydnlanma ise bir akl dzenini red ile bir
yenisinegeitir.Tmaydnlanmalarnbalangcndaredvar.Gerekletirilmesimutlaka
iddet ile oluyor. iddet sadece sreyi ksaltmyor; akln frenlerini de kryor. Marx ve
Engels, daha ok Alman Felsefesinden besleniyorlar. Alman Felsefesini en iyi kodifiye
eden Kant, tam bir aydnlanmacdr; Aydnlanma, sonsuz eletiriye dayanyor. Kant'r
btn nemli almalar "eletiri" baln tayor ve Marx'n en nemli almalarnn ya
balnda ya da alt balnda eletiri yer alyor. Eletiri, kk bir isyandr. Kant, akl
dzleminde, bir isyan balangcdr. Hegel Kant'n isyann mutlaklatrarak sndren
Almandr.Marx,yeniteknolojininhzlegemenlikkurduubirzamandakiaydnlanmacdr.

43

Dnyada sa, hep Marx' peygamberlik ilevini stlenmekle suluyor. Pratik anlamda pek
okhaksz;ancakfelsefiplandatartlabilirbirsulamadr.nkyalnzcaMarx'nsistemi
deil, tmyle bilim ile Tanr birbirinin rakibidir. Tanr, inananlar iin bir dzenleyicidir;
bilim, Tarik-i Ilm'e girenler iin, bir doada ve toplumdaki dzenlilikleri arama ve bulma
abasdr.HemTanr'yainanmannvehemdebilimegvenmeninmmknolamayacan
dnyorum. Uyumaz iki dnya ve aray oluyor. Tanr'ya inanmak iin nceden var
olduunukabuletmekgerekiyor;varltartma,inanszlksaylyor.Kimnedersedesin,
bilimsel abann balangcnda da byle bir inan var. Bilim; dzenlilikleri, bunlara yasa
diyoruz,aramaktr.Balarkenbirdzenlilikolduunudnyoruz.Tanriyilikidir.Bilimin
dorular ise devrimcidir. Bilime ve bilimin dorularnn doa ve toplumu daha hzl
dntreceineinanyorum.Buinanlabulduumdorularekinmedenyazyorum.

Bilimzenginletiricidir.

Toplumumuzuveinsanmzzenginletirmeyitemelltsayyorum.

44

-------------------------
KiiliinBymesi
-------------------------

45-46

Grmeyincedahaiyigryorum;Teorikinsan,somut'tanuzaklatldegerek'edaha
okyaklayor.

nsan bir lde de yaamn risk etmesi insan yapyor. Ate arndryor; ancak insan
insanyapanzelliklerdenarnmamak.Sevmeyi,glmeyi,inanmayinatetmeyiunutmamal
(...)ile,sevda'yyudumyudumyaamaysalyor.

Yaamak;younluk,derinlik,mutlulukdemektir.

nsann gelimesinin iki boyutu grlyor. Bir yanda, Tanr'y iinden karp yerine insan
aklnkoymadorultusuvar.Dieryandaiindenkendinisevmeyiatpkarsndakini,kar
cins bata olmak zere, sevmeye balamas boyutu kyor; insann geliimini,
dorultusunu,ynnveboyutunubuikilidenbuluyorum.

47

A-1lmszlklmdr.
B-1Bilgiykyorucudur.
C-1Ortaklamayadayanmayanduygulamahayvanlktr.
D-1nsanlardanuzaklamak,yalanmaktr.
E-1Sovyetrealizmi,duygulamayhedefalrkenortaklamaykatletti.
F-1Amerikandzeni,insanlarinsanlardanuzaklatraraksadeceihtiyarldourdu.

***

Bilim yolunda, tarik-i ilm, olgunlama ile iradenin zayflamas arasnda bir iliki kurmak
gerektiini dnyorum. En utan ifade edilecek olursa, bilimadamnn anlamada
mkemmelleen aklnn, anlamn objesine mdahale iradesini zayflattn ileri
srebiliyorum.Bu,herbykbilimadamiingeerlidir.Politika,gtoplaypiktidaryapma
eylemivesanatolaraktanmlandnda,bykbilimadamlarmmpekoununpolitikad
kallarn bu iliki ile aklamann mmkn olacan sanyorum. Byk bilimadamlar
eylemsizlie doru yol alyorlar; Einstein ve evresinin atom bombasnn kullanlmasn
nlemekiinanlamlbireylemlilikgstermemeleridebunukantlyor.

***

48

Anlamak,deitirmeiradesinizayflatyor;anlayanaffediyor.

***

nsan tekelsi dnemde evrim geirmi, "kk insan' dnmtr. Kk insan,

insandan farkldr ve insann k deildir; kk insandr. Tekelsi dnemde kim daha
okbymseodahaokklyor.Bymekbirikimliolmaksakkinsanyaratmak,
birikimi ortadan kaldrmak anlamna geliyor. Birikim kyde deil kentte, iide deil
burjuvazide,kadndadeilerkektedir;erkekdahabirikimliolduuiindahaokklyor.
Tekelsidnemdekkinsancinselolarak,dahaokerkekoluyor.

***

Dnmekarmaylabalyor;aramayanlarndnebileceineinanmyorum.

***

Sz"sorumluluk"tur.
nsan,"sz"dr.
Sz,eylemegemi"dnce"dir.

***

49

nemliolanortakiinyaplmasdr.
yapmaktanokortakiyapmayseviyorum.
Kiminleortakiyaptysam,O'naakoluyorum.

***

Sorumluluk,zorunluluk'tur.

***

Sorumluluundankaamamak;insaninsanyapanbudur.

***

Sorumluluundankamak;insannkendisineihanetioluyor.

***

Ortaa'da insan, doay etkileyemedii ve kontrol edemedii iin kendine gvenden

yoksundu. Bitkisel bir yaratkt. Tekelsi dnemde ise insan, toplumu etkileyemedii ve
kontrol edemedii iin kendisine gven duyamyor, insan insan yapan nehrin akn
deitirmektir; bunun iin aba ve ortak aba gerekiyor. Ortak aba baarya ulat
ldeinsanykseliyor.

50

nsanlar neden gelecei hatrlamyorlar? Gelecei hatrlamak, yaanm bir dnyay

sezmektir. Gemii hatrlamakla ilgilidir. Gelecei hatrlamak, yaanmam gzel bir
dnyaysezmek;aynldeyrekiioluyor.

***

Yrek, akln zgrldr.Tekeller, gelecein dman oluyorlar. Gelecei hatrlamay

yasaklyorlar. Yaanm bir dnyay sezmeyi ortadan kaldryorlar.Tekelsi dzende
yalnzcagemihatrlanabiliyor.nktekeller,Ortaa'aakdevlerdir.

***

Snflar, igd ve sezgiye sahip midirler? Snflarn tarihleri var. Snflar snf yapan
tarihleridir. Snflarn igdleri var; Genellikle savunmaya ynelik iliyor. Tekelsi dzen,
snflarnsezmeyeteneklerinikurutmakistiyor.

***

51

Sezgi yreklinin alandr. Yrekliliin devamll baarya bal oluyor. Tekeller, mlksz
insann baarszln srekli yaparak, yreini ldrmek istiyorlar. Tekelsi dzen,
insanolunun en baarsz olduu dnemdir. Tekelsi dzende var olan baar, mlk
sahipleriilemlkszlerarasndaeneitsizbirbiimdedalyor.Tekelsidzen,heralanda
eitsizlikadr;tekellerinOrtaaakburadandakaynaklanyor.

Baarl tarihi olmayan snf, ok zayftr; zamanla snfsal fonksiyonlarn yitiriyor.

Baarszltarihyapansnf,giderek,igdlerinekapanyorvehepsavunmayadyor.
Baaryunutmuinsansezemiyor.Geleceihatrlamyor.
Tekelsi dzen, sradan yurttaa baary unutturan bir dzendir. Baary hatrlamayan
insan,srdr.

52

Hayranlktauzaklkvar.
Sevgideortaklkvar.
Hayranlk,benimdnyamndndadr.
Sevgi,benimdnyamdr.
Ortaklduymadan,sevgininolamayacanainanyorum.
Kylerde .insanlarmz, sevdiklerine, "ortak" diyorlar. ocukluumda, kymzde, yal
"kyllerimiz",beniortakdiyeseviyorlard.
Ortakbirdnyadayalnzcagrakansevgipnarlarolacanbiliyorum.

***

Korku,insancceletirmekvekrletirmekiingerekiyor.Ccevekr,kledir.

***

Erasmus'un Delilie Methiye'de ok gzel syledii zere, bakalarnn aklyla bilge

olmaktansakendihkmmzledeliolmaytercihetmekdurumundayz.

53

Hep tenor olmak isterim ama anlattm anlamda tenor olmak isterim, operay hala ok
severim.Birtenorolurveonunsesinisahneninarkasndanduyarz,okuzaklardanhobir
arya,yavayavasesykselir,sahneninnnegelir,aryasnnsonunadorukorobalar
vebirmddetsonratenorunaryaskoroiindekaybolur.Benaryaskaybolantenorolmak
isterim. Yani ben emeki snflar iinde erimek isterim, benim baka bir isteim yok.
Dnceleriniz dntrcyse sizin dzende kabul grmeniz hi iyi deildir. Ktle
benimsemediimddete,budzenineitliyerlerindekiinsanlartarafndanbenimsenmek
istemem,medyaydakullanmakistemem.BuanlamdaTrkaydnnknyorum.

Gvenveirade,neyazk,pratiktenvedtangeliyor;bunuartkbiliyoruz.

54

Bir soru sormak istiyorum: Kim daha ok klyor? Bunun cevab ok basit: Kim daha
ok bymse o daha ok klyor. Bymek ise birikimli olmak anlamna geliyor.
Kkinsan' yaratmak, birikimi ortadan kaldrmak anlamna geliyor. Birikim kyde deil
kentte, iide deil burjuvazide, kadnda deil erkektedir; daha birikimli olduu iin daha
ok klyor. Tekelsi dnemde kk insan, cinsel olarak, daha ok erkek oluyor.
Promiscuite tekelsi dzen ncesinde, daha ok gelimi erkeklerde ve daha az
grlyordu. Birden fazla kiiyi ayn anda sevmek anlamna geliyor; imdi kadnlarda
yaylyor. Bu yaygnlkta tekel dnyasnn kesikli yaam ilkesi, sonsuzu aramaya zaman
brakmamas kadar ve belki de daha ncelikle, erkein yetmezliinin etkisini gryorum.
Tekeller,erkeidahagelimiolarakbulduklariin,bunlarbrokratlaryapmada,ikiyzl
ve frsat, ayn zamanda son derece yzeysel yaratklara dntrmede zorluk
ekmiyorlar. Tekelsi dnyann kadn daha az gelimi bulmas, kadnn ve insanln
ansdr. Ancak kadn bugn ansna deil ykmna doru yol alyor. Bugn reel
sosyalizmin yklmasnda koullarn yeteri lde gelimeden gelmesi deil, kapitalizme
yetimek ve gemek mant ile kapitalizmin btn deerlerini taklit ederek benimsemesi
nemli bir rol oynuyor. Kapitalizmin modellerini ve deerlerini taklit, kurtulu deil ykm
oluyor.

55

Bugnkadn,bireilimolarak,kurtuluunadeil,kkinsanolmayakouyor;kurtuluunu
erkeitaklidebalayanbirillzyonasarlyor.Kadnnkurtuluukkinsanhedefalmakta
deil, yeni insan yaratmadadr. Kadnn kurtuluu erkee yetiip gemekte deil, erkein
zerinden sramakta yatyor. Kadn, yeni kiiliini yaratt zaman kendisini ve erkei de
kurtarabilir. Nasl? pular mutlaka toplumda vardr. Yntemi, tekelsi dzenin getirdii
snrlar, toplumdaki ipularna dayanarak akl ve sevgiyle amadadr. Btn zgrlkleri,
sevgiyle zorlamaktan geiyor. ok sylenmitir ve bir kez daha sylemek gerekiyor. Bu
dzende, tekelsi sistemde, kadnn kurtuluu mmkn deildir. Tekelsi dzende kadn
ancak srnr. Kadnn kurtuluu sosyalizmdedir. Yeni insan olabilmesinde yazldr, Reel
sosyalizmin yeni insan yaratamamas, sosyalizmin deil realitenin bir eksiidir. Reel
sosyalizmin, yeteri lde deneyici ve arayc olmamasndan kaynaklanyor. Kadn,
kurtuluu iin, ok daha deneyici ve ba-kaldran olmak durumundadr. Btn abas
tekelsi dzen ve meruiyet snrlar iinde kald srece, bugn bu snrlar iindedir,
kurtuluuna deil dejenerasyonuna yaklar. Kurtulu iin snrlar ama yreklilii
gerekiyor.

56

Yrmek, Ayzentayn'n nl filmindeki van'a da benzemektir, dostluk aclar iinde

yanmaktr,yalnzlamaktr,belkidinozorolmaktr;ancakaslaiskeletolmamaktr.

Artkyaratclkvekuruculukanahtarbizdedir."Biz"isekafamzdakitabular,beynimizdeki
hapishaneleri krarak ie balamak zorundayz. Bir ykln salad zgrln tadna
varmakzorundayz.Hzn,ykntsnnaltndakalyor;sevin,"yeni"ylebirliktegeliyor.

Gelimi, geri kalma dnk bir projektrdr. Gelimite aa km yasalar, geri

kalmtagizlidir;embriyonikhaldedir.

Yaamak, bir dnyaya gzleri kapamal ve bir baka dnyaya bakmaktr; yrek istiyor.
Yaamaktankorkmak,yozlamakoluyor

57

Mlkiyetintabanndakorkuvardr.Korkununkaldrldbirtoplumdacimridezelmlkiyet
deolmaz.
Korkakmutlakacimridir.zelmlkiyet,biriktirilmicimriliktir.

Evlilik,engizlizelmlkiyettir.
sterimamnikaholsun,isterkilisedetamamlansnveisterlaikyerelyneticilertarafndan
imzalansn,nikah,birborlarhukukuszlemesidir.
Temelindebirlikteliibalatmakdeil,srekliliinigvencealtnaalmakvar.
Nikah,sevginintkeneceikorkusudur.Bunedenlesevgiyitketmektir.

kicinsinbirolmasancakyaklamdasonsuzlukvarsainsanalayktr.
Birlikteyaamak,birservendir.Heranbirbiriniyenidenkefetmeyrekliliidir.
Her an yeni ise, birlikte olmak, sonsuzdur. Sevgi, ancak yreklilikle mmkndr. Ak,
ancaksevdiinegklerizaptedebileninhakkdr.

***

58

Esaretzincirindenhakkyadazelmlkiyetboyunduruundanemekilerikurtarmakg
zaptetmeklezdetir.Gkzaptetmekgvenkazanmaktr.Gvenliolmayannsevmegc
yoktur.

***

Tekelli dzende her gn daha edilgen olan birey, gven kavramndan hzla
uzaklamaktadr.Bu,sevginin,toplumdanvekutsalailedenkaybolmasanlamnageliyor.
Tekelli dzende bireyler, korkularndan kurtulmay dnemeyecek kadar korkularyla
evleniyorlar.Korkularyla,katoliknikahileevlidirler.Bakaevlilikistemiyorlar.
Sosyalizmeulamadannce,tekellidzendekutsalailezlyor.

***

Sevgide ortaklk, saygda uzaklk var. Tekeller ortaklk dnyasnn kkn kazyorlar,
insanlktanuzaklatrdklarinsancklarayalnzcatekellerekarbirsayg'ybrakyorlar.

59

Macunlatrdklar, pirzola yaptklar insanlarn sevgi pnarlarn kurutuyorlar; ak kemire

kemire yuvarlak akl talarna dntrdkleri insanlarn veya sellerin rastlantlar sonucu
yan yana getirdii iki akl tann yuvarlak temasna benzetiyorlar. Ak, insann sonsuz'u
bulma servenidir. Sonsuz ampirisist, ancak hibir zaman gncel olmayan bir yazg'dr;
mutlak tarih duygusunu ieriyor. Btn aklarn, aklarnn "ebediyete kadar sreceini"
dnmeleriburadangeliyor;ebediyet,belkideinsanolununencanl,engerekiveen
gerekaldatmacas,oluyor.Bunaihtiyacvar.

Gncel'i reddedebilmesini, gncel'in geiciliini grebilmesini salyor; tekelci aama,

insanolmailedevrimciolmayzdeletiriyor.Macunlarnsevebileceinidnemiyorum.
Pirzolalar pemezler ve iki yuvarlak akl tann tesadfi temasna ak
demlemeyeceine inanyorum. Tezi yazyorum: Yumuak insann sevmesi mmkn
deildir.Ak,katinsannharc'dr.Ak,dililerinbirbirinegemesidir.Sevgikarlklolarak
bilmektir ve derinlikleri duymaktr. Sevgide ortaklk ve saygda uzaklk var. Tanr'lar ortak
olamadklar iin sevemezler ve uzak olduklar iin de sevilmezler. Sayg sevgi'nin
dmandr.

60

Gncel olmayan, tarihi ve kalc sevgi iin, ak iin, yalnz arada bir uzaklamay
salayacak lde sayg gerekiyor; sayg'nn ok az kalc yapyor ve fazlas her trl
sevgiyi ldryor. Ak, dililerin kenetlenip almasdr. Kenetlenmilerin gelecee
yryoluyor.

zlen Sovyet Sosyalizmi'nin, evre lkelere, bu kadar fahie ihra edebilmesi son
derece dndrcdr. Bunlarn.tamamn maddi skntlarla aklamak mmkn
grnmyor;realitesindecinseloburluuzgrlkolarakgrmesininetkisinindahabyk
olduunudnyorum.

Gven'ianlatmamgerekiyor;sonzmlemedeakllapekilgisiyok.nkgven,enok
akli kantlarn olmad zamanda ortaya kyor, ie yaryor veya kmyor, yokluu bile
duyulmuyor."Gvenliolmak"oktlenir;naslolacapekgsterilmiyor.Zorolduuiin;
gven,belkide,enok,koyukaranlktaelektriklenmeileaydnlngeleceineakldbir
inanolarakanlatlabilir.Dzlkte,bylebirinancnyokluuduyulmayabiliyor.

61

Gven, bunalm dnemlerinde gereklidir; byle dnemlerde yokluu yorumlanabilir.

Gven,bunalmdnemlerindesaflkoruyarakkabilmenin;gven,bunalmaabilmenin
gvencesi oluyor. Hibir nesnel kant yokken, "ben bunu atlatabilirim" diyebilmektir. En
byk olumsuzluklar karsnda, "ben ayakta kalabilirim" diyebilmektir. Gven, kesinlikle
kendinegven'dir.Gven;bakasnagvenmemektir.Gven,kendigcnsaftutabilmek
oluyor. Gven, en ok, isizlik ve lm saanaklaryla gelen bunalm dnemlerinde, bir
eter trnden her yere sinmi korku zamanlarnda, gerekli oluyor ve eksiklii duyuluyor.
Eksiklii,enokkendigcneinanszlkolarakortayakyor.

Korku,hareketsizlik.Korkak,takesiliyor.
Ta'nahlakyok,hareketetmiyor.

zgr insan ahlakldr; zgrlk, bir eylemler demeti oluyor. zgr olmayana ahlak
gerekmiyor.Ahlaklolmayanzgrlneyapacak;ta'nbuyzdenahlakyok.Olmuyor.

62

Hain yalnzca kt insan deildir; kt'dr ancak ayn zamanda korkak. Her kt hain
deildir;herhainmutlakkorkak.
En byk korkak, yaamaktan korkandr; en byk hain yaama korkandan kacak.
Yaamak, yaamn dipsiz uurumlarnda dolamaktr; yaamak ise karanlklardan
korkmamak.
Yaamak, karanlklarda grmekten korkmamaktr; akl, gzn bittii her yerde grme
demek.

Rahatgerekesiylerahatlkzorlannca,utanmazlkbalyor.

Bizimkitariheeletirelbakan,emekisinesanatlayaklaan,heportaklarayanbiroktur.
Bizimkiemekilik,sevgiveortaklkzerinebirhatoluyor.

63

Beraberlikler var, evlilikler olur, yllar sonra orada hibir ciddi sorun olmadan bitiyorlar.
Neden?
nkdnyalarksyor.
Dnyalarnksmesinedemek?Ayndnyayabakptamztdnyagrmektir;
Dnyalarnksmesinibyleanlyorum.
Bubirayrlktr.

Sevgi, k trnden kendisini oaltan deilse nedir? Ben bunu her gn yayorum;
kalpleri ta ykl olanlar, baka halklar sevdike kalplerinde sevgiye yer kalmayacan
sanyorlar; halbuki insan kalbi sevdike byyor. Ben topraklarmzn zenginlii olan dier
halklarsevdikekendihalkmdadahaokseviyorum.

"Tekbamakendiminekadargelitiririm?''deil,
"Kendibamabakasnnaslgelitiririm?"ilkebudur.
Sevgininkaynaortaklktr.
Sevmekbirbakasngelitirmektir.

64

Ak'n kayna sonsuzu grebilmektir. Akta sonsuzluk ve sreklilik, balang

nermesidir. Sonsuz kavram olmadan akn domas imkanszdr ve tarihsel olarak da
domadbiliniyor.Ayrcaaktabirekirnszkonusudur;ekimkavramiinnceinsann
hareketliliikavramszkonusuoluyor.

***

A-1nsanngelimesi,tanryiindenkarpaklkoymasdr.
A-2nsanngelimesi,kendisinisevmeninyerinekarcinsisevmesidir.
B-1Sanat,kendiiinidarkarandr.
B-2Sanat,ilkelinsanngrkemidir.
C-1nsanba,harikadr.
C-2insanvcudumkemmeldir.
D-1Harikaba,Tanr'yvekendisinienokkarandr:Bilimadam.
D-2Mkemmelinsan,sanat-bilimadam'dr.
D-3Budevrimcidir.

65

"zeletiri" sistemine karym, zeletirinin znde Hristiyanln gnah karma pratii

var; bunu Bolevikler, deitirip gelitirerek yaydlar. Bana gre ok kt yaptlar.
nsanlarn byk kalabalklar nnde, hatalarn kabul etme ad altnda aalanmas ve
giderek kendisinde kusur bulma ayinine kaymasn, arkasndan da btn grevlerinden
ayrlmasnokonurkrcbuluyorum.

***

A-1Tembellik,inanszlktr.
B-1Tembellik,yenidzeneinanmamaktr.
C-1Tembellik,eskidzeneballktr.
D-1Azalan,ufkudarvesnrlalan,gvensizolandr.

Kartlar ile alyorum, okuduum kaynaklardan nemli bilgileri paragraflar olarak kartlara
alyorum. Ayrca kendi dncelerimi de kartlara geiriyorum. 24 Eyll 1992 ve 17 Eyll
1992tarihlibirkart:
"A-1-nsan,bakasnbeenirkenbakasndaolanbeenir.

66

B-1-Umuduolanlarn,korkusuolmaz.
C-1-Korku,aklndurmasdr.
D-1-Umut,aklnzorlanmasdr."

***

Birey;tarihinbellibirkesitindeortayakan,hibiryervekiiyebalolmayanvarlktr.

***

nsanba,insanagzelliiniverenyandr.
Ancakneyerdesrneninsanneezileninsanbagzeldir.
Gzelliiykseliindedir.
insan ba yksekte gzeldir. Hep yksekte; bunun anlam hep yksee kalkt lde
gzelolmasdr.
Bankaldraninsanveinsanbagzeldir.

***

Sevmekgzelgrmektir.
Akolmakbirliktegzellemektir.
Tekplatonikolamayacakeyaktr.
Herbykakbirbykseimdir.

67-68

-------------------------
Devrim
-------------------------

69-70

Herdevrim,biryenibilgiteorisidir.

***

"Revolution" szcnn tam karl "devrim deil "dnm" oluyor; "Revolsyon"

szc ilk kez siyasette deil, astronomide ve gk cisimlerinin dnmn anlatmak
iin kullanlyor. Bilimde byk devrimin balatcs "Copernicus"un kitabnn balnda,
dnyanndndnanlatmakiinkullanlyor.

***

Her tekrarda bir yenilik var. Olmaldr. Belleklerin silinmek istendii, bellek silmenin akl
deitirici bir seferberlie dntrld bir zamanda, "tekrar" en cretli i saylmaldr.
Dnya'nn dndn sylemek, her gn sylemek, srarla sylemek, korkmadan
sylemek,bugnnennemligrevioluyor.

71

Teorinin kapallnda, zorunluluk-zgrlk ilikisi son derece nemli bir yere sahip
grnyor. Bilimsellik, kanlmazlk ve zorunluluk dernektir; zgrlk, bunun dier yz
oluyor. Dzeni tasarlamak ve iktidar politik mdahale ile almak, zgrlktr; bu,
zorunluluktankanlmazbirbiimdekyor.

***

nsanln evre kirlilii veya nkleer patlamalara ya da ozon tabakalarnn delinmesi

nedeniyle deil, devrimsizlik nedeniyle sona erme tehlikesiyle kar karya olduunu
dnme eilimindeyim (...) insan insan yapmak iin srama zorunlu oluyor. Devrim
insannsramasdr;devrim,yapandabytengelitirenbirsreolarakelealnmaldr.

***

nemli olan baka dnyay kurabilmektir, insan, dnya kurmaya yatkndr. Devrimci
kurduu dnyada yaayabilmelidir. Btn hcreleriyle kurduu dnyalarn "yeni" adam
olmaldr.

72

izofrenler hep yeni dnya kuruyorlar ve kurduklar dnyada yayorlar. Ancak

dnyalarnn akllar yok ve sk sk yeni dnya kuruyorlar. izofrenler tutarl deiller ve
srarlolamyorlar;toplum,frsatbuldukaizofrenleriaklhastanelerinekapatyor.

***

Toplum; devrimcilere, akll ve inat izofrenler olarak bakyor. Hep hapse kapatyor ve
frsatbuldukabalarnvcutlarndanayryor.

***

Tocqueville, 1848 ubat aynda Paris sokaklarnda yryen insanlar deil, yryen
insanlara baktnda, hareket halinde opinions armees gryor. Aslnda insan deil
dnce silahlanyor; bunu anlatmak istiyor. Tocqueville, yryen silahl kalabalk, silahl
dnceninyrdndnyor.

73

Younlamdnceeylemdir;Younlameylemteori.

***

Benhep,gven'indeteorikdeilpratikolduunuyazyorum.Hemgvenhemdeiradeiin
umut, gerek koul'dur, yeterli deil; ancak mutlaka gerekiyor. Yeni bir dzene umut,
irade'yi besleyen vitaminlerin banda yer alyor; yeni dzen, mevcut olandan, fark edilir
lde yeni ve uzak olmak durumundadr. Bu nedenle mcadele edilen ile yeni dzen
arasndaki fark hep ortaya koymak. yeni'yi amak ve uzaklatrmak, hem baar ve hem
deiradeyaratmakiinsonderecegerekliolmaktadr.Btnbykpeygamberlerbunuok
iyianladlarvebelkidesadecebunubiliyorlard.

***

topya,aklnegemenduvarlarnykabilmektir.

74

Revolsyon ile reformasyon arasnda ne fark var? Pek ok rnee bakldnda iddet,
ktlesellik,snfsaldeiim,revolsyonilereformasyonarasndakesinbirizgiekemiyor;
eylemin ok ksa bir zaman arlnda younlamas anlamnda hz, revolsyon ile
reformasyonarasndadahanetbirizgiekebiliyor.

Bu izgiye baka bir adan da baklabilir: hak alanlar ile hak verenler snfnn, iddeti ve
ktlesellii tayan ve snfsal deiimi kolaylatran hareketi olarak dnmek gerekiyor.
Buadan bakldnda,hemMartinLuther'in"re-formasyonu"vehemdeKemalPaa'nn
Kemalizmi, hak verenlerin hareketi olarak ortaya kyor. Birincisinin ad zerindedir ve
ikincisini de ayn renkte ele almakta daha byk bir doruluk buluyorum; ancak burada
zerinde durmak istediim bunlar ve ierdikleri doruluklar deil; hak alanlar ile hak
verenlerinikiayrdnyayoluturduklarnvurgulamakistiyorum.

Hakvermeyimeslekhalinegetirenlerhakalmayolunakmazlar.

Hak alma meslei, hep itici ve zorlayc bir dinamie sahiptir. Hak vermenin
profesyonelleri, srekli frenlemeyi-durdurmay kiilik haline getiriyorlar, insanlar, aslnda,
yaptklariinkiilikleridirler.

75

Sermayedar, kistlemi sermaye olarak tanmlanyor. i ise kiiliklemi i, evresini

amayabaladandarevolsyonvehakalmamesleinegirmioluyor.

nsanlarnenilkelleri,dindarlar,geleceklerinicennettegryorlar.Gzelinsanlar,sradan
insanlar, geleceklerini ocuklarnda gryorlar. Gelimi insanlar, aydnlar, geleceklerini
ellerinde gryorlar ve ellerini beeniyorlar. En gelimi insanlar, solcular, geleceklerini
yenibirdzendegryorlarveyenidzenipekgzelbuluyorlar.

Fransa'da XIV. Louis ngiltere'de VIII. Henri, toplumsal hayallerin nndeki yksek
duvarlar ykabilen tarihin kaydettii nemli despotlardr. Bylece, byk aydnlanmann
kaplarn da am oluyorlar. Bunlardan VIII. Henri'nin topya szcn de yaratan ilk
byktopyacThomasMore'uidametmesiokilgintir.

76

Ancak daha sonra tarihin kaydettii nemli aydnlamaclarn hepsinin ayn zamanda
despot olmalar artc deildir. Eski akln duvarlar gl ve yksek ise bu var olan
aydnn dzeninde banaz lde honut olmas demektir; aydnlanmac despotik yollara
bavurmakzorundadr.Heraydnlanmabiraydnlarisavadr.lmldr.

Red,biryenibilmedzleminebalangtr.topya,aklntoplumsalduvarlarnykarakakl
glendirmeiidir.Kurgu,teoridir.

Top, btn silahlarn en inatsdr. Grmeyerek at yapar ve cepheyi srekli dver; top
ncemoralceykmayamalyor.Toplar,dvmekiinatlyor.

77

Devrimci,dalarkadarbykkayalarzerindekiklcaldamarlarkadarinceyarklardanbir
narin da ieinin, yaam ile lm arasnda mikroskobik titreyilerinden mesajlar
alabilendir. Devrimci politikac bu mesajlar gce yklenmede, g biriktirmede
kullanabilendir.

***

Bykak,bykbilimadam,bykpolitikac,semecidir.

Semek,sadecepazardaalacanbilmektir.

Semek;gerekte,reddetmektir.

***

Devrimci politikac; kendisiyle dman merkezler arasnda eylemli-bilgi oyunlar kuran ve

oynayandr.
Hereylem,birbilgiakyadaradyasyonudur.
Mutlak cevab vardr. Da iekleri bile habercidir. Haber bir eylemle de gelebilir.
Devrimcimerkezvedmanmerkezbirskksistemdir.
Bu eylemin cevab, eylemli bilginin krlarak ya da yansyarak gelmesi sonucunu da
dourur.

78

Byle durumlarda devrimci politikac iin radyasyon bilgiyi tekrar krmak veya tekrar
yanstmakzorunludur.

Devrimci politika, eninde-sonunda, bir bilgi sorunudur. Devrimcilik, eninde-sonunda,

epistemolojiksretir.

***

Dnmeyitamamlamay,eylemedntrmekolarakanlyorum.

***

Yirminci yzyl balarndan balayarak, alt siyasi partiyi seiyorum. Parti, taraf olmak ve
disiplinli bir biimde bir tarafta g' ymak anlamna geliyor; yazl bir tzk ve program
ileformelrgtlerinolupolmamaspartiyitanmlamakiingerekliolmuyor.

79

Bualtpartiyiikikategoriyeayryorum.BiryandaCHP,DP,TPvar.Dieryandattihatve
Terakki, Trkiye Halk Kurtulu Partisi ve Partiya Karkeran Krdistan var: Altsnn ortak
zellii nemli olmalardr, ikinci olarak kurulan Trkiye i Partisi'ni ve dierlerini nemli
bulmuyorum. Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti ve Trkiye i Partisi, hep yal
saylan kuaklar tarafndan kurulmutur. Birincisinin kurucular, emekli generallerdir ve
ikincisiniemeklibabakanlarkuruyorlar.ncsnemekliprofesrlerinkurduupekala
sylenebilir; her nn de kurucularnn yalarnn elli yln zerinde olduunu sylemek
iyi bir genelleme olabiliyor. Dier n ise T, THKP ve PKK, niversite rencileri
kurdular.

Birinci grup, kesinlikle legaliteyi ilke bildi. Zaman zaman iddeti kullanma yollarna
geseler de barl politikay setiler, ikinci grup, balangcnda gizlilii benimsedi. Her
ndedeiddet,politikalarnnennemliyntemisayld.Bu,iddetlekuatldklarn
dnyorlard ve iddet kuatmasn aabilmek iin iddet kullanmay kanlmaz
gryorlard.

Birincigrup,snrlufukludur.KominternterminolojisinikullanacakolursakCHP,DPveTP,
miyopturlar;ancaknlerinigrebiliyorlar,corafyalarokdardr.Estetikleriisebenzemeye
dayaldr. CHP, Fransa'ya; DP, Amerika'ya; TP, Sovyetler'e benzemeyi amalyor; uzak
amatr.

80

Her de, Fransz htilali'ni, Amerikan htilali'ni ve Ekim Devrimi'ni yok sayyor: Bunlar
olmadan benzeyebileceklerini dnyorlar. Bunlarn belirledii corafyada var olmay
temel yasa sayyorlar, ttihat ve Terakki'nin ufku genitir; bak', sonsuza yneliyor..
Avrupa'dan srlm olmay kabul ediyor; i Asya'daki ilk yurtlara doru islami ihtilaller
dzenlemeyi planlyor. Hindistan'n usuz derinliklerini ellerinde tutabileceklerini hayal
edebiliyorlar.
THKPgekalmbirdnyadakibtnihtilalcipatlamalarkendisininsayabilenbirnefes'tir.
sadece bir soluk veritir; soluu kendisinden daha uzun mrldr. Kba, Latin Amerika,
Vietnam, Asya, Filistin ve Afrika bu genler iin, birlikte nefes alnan, conspiration,
topraklardr.

***

nsanaklsonsuzayatkndr.

nsanyry,sonsuzayneliktir.

Sonsuzabakmayanheryrytkezlemeyevedmeyemahkumdur.

81

Cennetdncesini,insandanayrmakmmkndeildir.

Cennet, dinselliinden karlabilir; ancak insandan ayrlamaz. Sosyalizm, insan aklnn

didikliyedidikliyesonsuzaaknnenfelsefiifadesioluyor.

Bir sosyalizm, kendisini sonsuzlatrma kaygsndan uzaklatrd zaman bitiyor: Sovyet

sosyalizmi, kendisini sonsuz olarak oaltmaktan vazgetii anda bitmeye balad.
Lenin'in"savaiinbiraradayaama"ilkesinin,bykbiryanllkla,"bariindebirarada
yaama"olarakformleedilmesibubititenemlibiryeresahipgrnyor.

Sosyalizm,kendisini,sonsuzlatrmaamacndanvazgetiisrecehibiryerdesosyalizmi
srekliyapamaz;busosyalizmdenvazgemekanlamnageliyor.

nsan,sonsuzlukpeindekomayamahkumdur.Sosyalizminrdyerlerdedinselliin
beklenmeyen sramas, dinlerden deil, insann sonsuz erdeme mahkum olmasndandr.
SovyetsosyalizmininrmesindenHristiyanveIslamikbanazlnfkrmas,insanln
sosyalizme ne kadar youn bir biimde mahkum olduunu gsteriyor. Cennet kurma,
insanyaamnnyklemlerindenbirisidir.

82

Sonsuzlua yatknln sonularndan biri olarak ortaya kyor, Dieri, sevgi ve daha
dorusuakoluyor.

Ak,sonsuzluubarndransevgiolaraktanmlanabilir;sevgiyiisebirliktegelimekolarak
tanmlyorum.

Sovyet sosyalizminin zlmesinde, sevgiyi daha dorusu ak, karmasnn ok nemli

birrololmaldr.

Sevgiyi,sosyalizmdenkarmak,insansosyalizmindnaitmeklebirdir.

Ortaklkolmadansevgivesevgiolmadanortakldnemiyorum.

Kardelikiseenbykortaklktr.Mlkiyetveiradedzeylerinemlildefarklolanlarn
kardeolmalarmmkndeildir;heterojeniradevemlkiyetdzlemlerindekardelikten
szetmeninaldatmacaolduunudnyorum.

Ak,insannbireydzlemindesonsuzuyaamasdr.

Sosyalizm,insanntoplumvesnfdzlemindesonsuzakomasdr.Kardelik,insannulus
dzlemindesonsuzberaberliiaramasdr.

83

Trkiye solu blnmemitir. Fakat Trkiye solu gszdr. nk derinlii yoktur.

Trkiye'de imdi grkemli 1961-1971 dneminden ok daha yaygn bir sol birikim vardr.
Yaygndr. Kuzeyden gneye, doudan batya Trkiye yzeyindedir. Trkiye yzeyini sol,
bir demir tozu gibi rtmtr. Bir kadn zerindeki demir tozu gibi Trkiye yzeyine
salmtr. imdi toplayacak bir mknatsa ihtiya vardr. Mknats, teoridir. Derinlik ve
zdr.Mknatstartmadr.Toplayacakolantartmadr.stelikdeteoriktartma.

***

Trkiye'de kyclk, halklk ve Trklk, yaklak olarak ayn tarih kesitinde eyleme
dnt; i ie girdi, Ieriklerindeki ayrlklara ramen, ayn programn eitli aktivteleri
grndvezdeleti.AydnzerineTezler'debirblmdeayrntylailenen,fakatbirok
blmde bir leit motv ilevi gren u tez geliti; Kyclk, halklk, Trklk bir
aresizliktir. Btn arelerin tkenildiine inanld zaman bavurulan aredir. Nitekim
Mustafa Kemal, stanbul'da, i ve d faktre dayal btn areleri, pratik ve teorik olarak
denediktensonra,Anadolu'yakmaydenemitir.Anadolusonaredir.

84

Benim "Fatih Sultan Mehmet" almam yntem asndan ok nemlidir; burada, bana
gre Osmanl'nn tam kendisi olan dnemi, tmyle elikiler ve siyasi partiler mantyla
zmlemeyidenedim.Bu,Osmanltarihinitekdzegrenbtnalmalardannemlibir
ayrlkt; buna ek olarak yakn zamanlara baz isava dnemleri ekledim. 1906-1926, bir
isavatr. Cumhuriyet'in stabilizasyonunu, bu tarihten balatmak eilimindeyim. 1966-
1996, bir isava dnemidir. Demirel'in babakanl ve Cumhurbakanl dnemlerinde
geen"OtuzYlSavalar"diyebileceimizbirkesittir.

***

Bu"OtuzYlSavalarnda,bizimtarafikibykkaypyaamtr.
Bir:rgtliisnfsendikaclmzyklmtr.
ki:Bizbuisava'ta,aydnhareketimizikaybettik.

i rgtmz ve aydn hareketimizi kaybetmek, insanmz kszletirmitir. Bu ise

insanmzkimliksizletirmekisteyenlereokelverilibirortamhazrlamtr.

85

Bizimkitariheeletirelbakan,emekisinesanatlayaklaan,heportaklarayanbiroktur.
Bizimkiemekilik,sevgiveortaklkzerinebirhatoluyor.

***

Politikay, "mmkn yapma sanat" olarak tanmlyorlar. Sanyorum, sanat ile zanaati ve
politikac ile tenekeciyi kartryorlar; mmkn yapmak, tenekecinin ve hatta teneke
tamircisinin iidir. Eri yerleri dzeltme ve delik yerleri lehimlemeyi politika olarak
anlyorlar;esnaflktrvestatkodantetutuculukoluyor.

***

Tenekecilikzanaatininhibirriskiyoktur;politikaiseherzamanbykbirrisk.tayor.Asl
risk ise ngrde veya bakta kendisini belli ediyor. Bir rgt yan ve bir de bak taraf
var. Baksz, eskilerin syleyii ile, olaylarn derinine "nfuz" etmeden politika yapmak
mmkn olmuyor. Politika, eyann tesini grebilen bir bak ile yaratlan gc rgt
denilenbiryapdatoplaypsevketmeyiieriyor.

86

Harp,metininsaniidir.
Yrekli olmak gereklidir. Yreklilik, tehlikeyi kmsemektir. Harp meydan, bilinmeyenler
yumadr.
Harp, yalnzca politikann iddet yoluyla srdrlmesi deil, ayn zamanda en koyu
belirsizlikler iinde politika yapmak demek oluyor. Bu nedenle yreklilik ve sezgi,
savannvazgeilmezniteliklerisaylyor;bunlarolmazsasavazelliklebyksava
olunmuyor.

***

Yenilginin arndran ve insan yenileyen bir yan var. Bir retmen olarak dnyorum.
Rusyatarihi,yenilgininbykretmenolduubirtarihtir.
Rusya tarihindeki en byk yap deitirme giriimi, 1856 Krm Sava'ndaki byk Rus
yenilgisiniizliyor;klelikresmenkaldrlyor.Yenilgi,Rusya'dacanlanmayayolayor.

87

Keif, savann belirsizlii yenme yollarndan birisi ve belki de en nemlisidir. Keifte,

hem kk apl hcum ve hem de bilgi toplama nemlidir; ancak bilgi toplamay sradan
bir istihbarat olarak deil, bir eylemliliin imkanlar olarak tartmak biiminde anlamak
zorunluoluyor.

Keif,birkeifkoluyla,karsaflaraokyaknarazidevebelkidekiminolduubilinmeyen
yerlerde,iddetlibiraratrmadr.

***

Harpte keif kolu hep yreklilerden seilmiyor; arnmas gerekli olan ya da halk arasnda
uygunszle"veziryadarezil"olmasimkandahilindebulunanlardandakefekartlanlar
oluyor. Bu iddetli deneme iinde ihtimal bulunuyor: Kar tarafa geebilirler, arazi
olurlar,grevleriniyaparak,kahramanlkdzeyineyakn,birliklerinednerler.

88

Osmanl-Trk tarihini ve modernizasyon aamalarn, bir yenilgilere tepkiler zinciri olarak

ele alan tezlerimin bilindiini varsayyorum; her trl modernizasyon admlarn, ilk byk
yenilgi olan 1774 Kk Kaynarca Antlamas ile balatyorum. 1774 tarihli "Yenilgi
retmen", Nizam- Cedid (Yeni Dzen demek oluyor) modernizasyonu balatyor. Trk-
Osmanl egemenliinden ilk bamsz devleti karan 1821-27 tarihli Eklilerin Bamszlk
Sava, Trk-Osmanl son dneminin en byk Yenilgi retmeni'dir. Trk-Osmanl son
dneminin en radikal yenilik hareketi saydm Tanzimat', Elenler ve Msr'dan gelen
MehmetAliveolubrahimPaalarnndekiyenilgiyebalyorum.

89-90

-------------------------
Aydn
-------------------------

91-92

Aydnlar da grlerini ve dncelerini terk ediyorlar; ancak kategorik olarak sradan

insandan daha az olmas gerekiyor. Sradan insan ok daha sk dnce deitirebilir,
bunuinsanlktanmileeliikdebulmayabilir;aydnda
dncedeiikliiokzamantanmortadankaldrmaanlamnageliyor.

Aydnlarn ok ktlendii ve gnah keisi yapldklar zamanlarda bu grm

yadrganabilir. Halbuki bunun, aydn zmlemesi iinde ok olumsuz uzantlar da
olabiliyor. Hainlerin ou aydnlardan kyor; bu her zaman aydnlarn daha karc
olmalarndan kaynaklanmyor. Aydnlarn ve stelik yalanm aydnlarn daha ok hainlik
yapmalarnda,eskimigeerliliiniyitirmidncelerindenvazgememelerininrolvar.

***

Trkiye'de yazar, sanat ve bilim adam, hibir "saf" kapitalist veya saf "sosyalist"
dzende gelemeyecei yerdedir. Kapitalist dnyaya, burjuva aleme, hibir kini yoktur ve
sosyalizm, Trkiye aydn iin, uzak bir hayaldir; bu ikisi arasnda "oynayarak" gelirini
maksimizeedebiliyor.

93

Sanatta gerekilik nedir? Bu soruya srekli cevap ararken, baz tespitler yapabiliriz ve
birincisiyle balyorum. Bir: Gzellik de tarihsel ve ayn zamanda toplumsaldr; g ile de
bir balants olduunu seziyoruz. Ne yazk, insanln, gsz' gzel bulamamak
trnden bir zaaf var; yalnzca insanln snrlarn aanlar gsz'de gzellik
grebiliyorlar,iki:Kolonyalistler,smrgelerinigzelbuluyorlar.

ada insan yazmak, tarihten kukla karmaktan ok zordur; her halde bunu yazda
hibir yetenei olmayanlar hepimizden iyi biliyorlar. Herhalde bildikleri iin edebiyatmzn
birbataklhalinegelen"tarihsel"romanasaldryorlar.

Hibir ressam, bilim adam, yazar, rnn netlikle tanma imkanna sahip deildir; bunu,
yaratma srecinin paradokslarndan birisi olarak kabul edebiliriz. Yaratlann
deerlendirilmesi ve tannmas, toplumun bir ayrcaldr; "eletiren", burada ncdr.
ncnn iine karmay, yaratma srecini eksik brakmaya ynelik bir hareket ve bir
tedbirsizliksayyorum.

94

Zorunluluugremeyenler,hibirzaman,edebiyatadamolamazlar.

Bir roman yazma heveslisinin tarihi olmas hi de zorunlu deildir; fakat yazaca
dneminhavasn,umutveumutsuzluunubilmekzorunluluutartmaszortadadr.
Sanat, eninde-sonunda gereklii yeniden yaratmaktr ve son belirleyicisi, yine de
gerein kendisidir. Gerekliin yeniden yaratlma srecinde, son belirleyici yoksa sanat
dayokoluyordemektir.

Gzel'in nihai kayna yine de doa'dr; nk doada her zaman gzel'in llerini
buluyoruz. Hangi ada olursa olsun resme, doay ett ederek balamak, herhalde
gzellik llerine almak iin gerekiyordu. Gerekte de akln yasalarn seziyoruz; ne
kadareliikolursaolsunaklnbirtutarllvarkigereklikbunusaklamaktadr.

95

StefanZweig'inintiharnartkanlyorum.
lm,insannkendiniunutmasdr,intihar,bunuisteyerekyapmasdemekoluyor.
Gnter Grass'n lkesini terk ederek Asya'nn itiraz dolu topraklarnda tazelik arayn
anlyorum.
Nedenartkanlyorum?nkbenimdeiindeyaadmtoplum,hzla,darbeyle,onlarn
yaadklartoplumabenzetiliyor,insanlar,byletoplumlardayaamayalaykdeildirler;bu
dzenler,insanlarhamambceinedntryor.
Zweig,hamambceiolmamakiinkendisiniunutmayseiyor.
Grass,hamambcekliindenkaabilmekiinAsya'nntepkidolutopraklarnasnyor.

***

"Mtareke Aydn" diye bir kavramla bakyorum bunlara: "TV'de liderlerin hangisi iyiydi?"
bunu tartyorlar. Birinci Dnya Sava sonlarnda stanbul igal edilince istanbul'daki
aydnlarn pek ou "Fatih mi byk, Yavuz mu byk?" trnden tartmalara baladlar.
BenzeritartmalarladnyadaveTrkiye'deenutanlacakaydntrnortayakardlar.

96

Edebiyathafifealanlar,kendilerihafifolanlardr.

***

PoplizmartAmpirizmeittirkylkurnazl.

***

Darwin, maaraya konan bir insann krletiini yazyor, insann gelimi tr olan
"aydn"dabununtersioluyor:Karanlktagzbyyor.

***
StefarZweig"azckbencillikvehayalyoksunluuhayatmpekokkolaylatrd."diyor.

Birldedoru,sonraokeksik.

Eertoplumudntrmehrsyoksa,doru.

Varsa,bencilolmamakvehayalgcolmak,pekokgzel.

***

lericilik,yeniliedmanhalkyenilikiyapmamcadelesidir.

97

Yaad topran dilini duymayan, hissetmeyen, haykrmayan insan olamaz, devrimci

olamaz.

***

Aydnyaratmayaynelmeyenaydndmanl,gericiliktir.

***

Ozan olmak, her dilde birdir; ancak ozan gibi yaamak bakadr... Trkyle felsefe
yapmaktr, arkyla, mzikle felsefe yapmaktr ve szckle tlsml ekirdekler
yaratabilmektir.

***

Trkiye'de romanclarnbirksm,edebiyateksiklerinitarihkrntlaryla,tariheksiklerinide
edebiyatladoldurmayaalyorlar.

***

Aydn,karszdavranabilendir.airisehibirkarhesabolmayaninsandr.

98

Szler var, bal bana tiyatro'dur. "Nazm' bir incir aacna asmal ve sonra altna geip
alamal."BuszilkMustafaKemal'inNazmiinsylediiniokudum.Sonraaynszn
Namk Kemal iin de sylenmi olduunu buldum. Bu kez Keecizade Fuad Paa'nn
azna uygun bulunuyor. Belki Kemal Paa, Fuat Paa'dan reniyor. Daha sonra bu
sznbakadurumlarvekiileriindetelaffuzedilmiolduunugrdm.

***

Derin'e bakmak gerek. Derin'i vermek gerek. Asl yaratclk burada. Gzleme dayal
edebiyat ve bilim, iin kolaycldr. Biraz "alan almas" adyla moda edilen Amerikan
bilimadamln andryor. Muhtarn kz Gll'nn, inein memesini tutan parmaklarndaki
gerilimi ya da ky ocuklarnn snnet yaralarn tezek dumannda iyiletirmeye
almalarn yazma, yazan iin, olduka kolay olmal. Bir yaratcl gerektirmez. Okuyan
iindeokilginolmal.Dnmedenbilgiliyapar.Amahepsibukadar;fakatedebiyatbu
kadardeil.Edebiyatdabilimdebundanoktede.

99

Acaba dnyaya gelmi ve belki de gelebilecek en merakl insanmz olarak bildiimiz da

VincivedeBalzacdamyleyapyorlard;ben,biraniindoavetoplumlailgilisorularm
tketince hemen kendimi sormaya balyorum. Hala cevabn bulamadm sorulardan
birisi, neden operaya dkn olduumdur; belki de tiyatro ile mzii, an ile orkestray,
dansiledram,mkemmelbirbiimdebirletirdiiiindir,bilmiyorum.Bildiim;kendimibir
ho-zntye koymak istediim zaman La Traviata'nn aryalarn dinlediim ve -baz
kitaplarmn nsznde de yazdm - hep sesini yitirmi bir tenor olmak isteimdir "belki"
diyorum.Sesiniyitirentenor.,ilkbaktadnmekvezor'dur.nkhemszlkvehem
demzikanlamnda,"tenor",btntutanveyap'ysrkleyendemektir,yitirdii,zaman,
btnkurgubitiyor;dorudur.Ancakheroperadatenor,enbelirleyenaryalarnasahnenin
okgerisindenbalyor,sesinceaziitiliyor,sonrasahneyivedahasonrabtnsalonu
kaplyor ve ite bu srada ko-ristler katlyorlar, bir sre sonra biz, karmzda aryasn
syleyen ve koro iinde sesini yitirdiimiz tenorla kar karya geliyoruz, ite ben hep
byle tenor olmak istiyorum, btn aryalarmn ktlede erimesini ve artk sesimin
duyulmamasnzlyorum.

100

Sanat ve bilim, bir ktleden seip ayrma iidir. Bilim ve sanat, ktleyi ileyerek deitirip
gelitirmeeylemioluyor.

***

Bu szce, "yabanclama", itirazm baka bir yerde kaydetmitim, "alienation"

szcnn piyasa evirisi olmaldr; belki "teki" daha dorusudur, belki "teki" ya da
"baka" olduklar iin kendilerini bilmiyorlard, varlklarna, eylemliliklerine, yaadklarna
teorik olarak bakamadklar iin "teki" idiler ve kendilerini gremiyorlard. Bylece analiz
ediyorumamayinedeyeterliolduunudnemiyorum.Oysabubykbireksikliimizdir,
kendimize teorik olarak bakamama, eylemliliimizi kavramlatramamak, kavram ve teori
dendiindehepyabanclarabakmak,dahadanemlisi,teori,kavramvemodeldendiinde
hep teki repertuara dayanmak, hala temel karakterlerimizden birisi durumundadr. Bunu
"aydn"kategorisindedegryoruzveaydndendiindeSartre'denbalyoruzveSartreile
bitiriyoruz;bu,kendimiziveaydnbilmemeklezdetir.

101

Aydn, akln kullanarak mcadele eden insandr. Aydn, aydnlatmak ister, otomatiktir.
Ancak kanlmaz olarak engelle karlar; bu yzden mutlak mcadele etmek gerekir,
yleyse, Arapa "mnevver" kelimesinin dorudan evirisi olan "aydn", bat dillerindeki
"entelektel" kelimesine gre ok daha fazla bilgi ykldr. Ancak "entelektel"
kelimesindeki akl unsurundan yoksundur. Bu nedenle olsa gerek, Trke'de "aydn"
kelimesiyerinezamanzamanentelektelkelimesinikullanmakzorunluoluyor.

***

Aydn,yalnzkimsedir.Yalnzlktankorkanfakatyalnzlakatlanabilenkimsedir.Aydniin
yalnzlktankurtulmakama;yalnzlktankamakiselmdr.Yalnzladayanmakaydnn
yaam snav, daha uygun bir deyimle, Darvinist geididir. Darvinist snavdan baaryla
geemeyenaydnlmemahkumdur.
laydnmcadeleedemez;toplumunaveinsanlnahizmetveremez.

102

Teorik gelenei olmayan Trk aydn, Tanzimat' bir ngiliz senaryosu sayar; Reit Paa
byk bir aydn olmakla birlikte Tanzimat' -Bat'dan deil Msr'da brahim Paa'ya
balamakmmkndr.

***

Tanzimataydnsaftr,Merutiyetaydneklektikvedncdr,dare-iMaslahat.

***

Trk aydn hep dayanak arad, ilmiye yenieri ile mttefik oldu. Yeni aydn, kendine,
Tanzimatbrokrasisinedayand.

***

Okumaybirdehadagerekletirmek,ocuklarnyadabilgelerinbecerisidir,normalinsan
yenidenokumaldr.nkokumak,tulaileduvaryapmayabenziyor.Birisinikoymakiin
dierini koymak gerekiyor. Tek tek tulalar st ste koyarak duvar rlmyor, bir tek
tulannzerindeykselebilmekiinyanndakitulalarladesteklemezorunluoluyor.

103

eyhBedrettin'ibirdestandanveyaromanolarakyazlmikiciltlikbiredebiyateserinden
reniyor. Osmanl devlet yapsn bir baka hacimli romandan izliyor, istiklal
Mahkemelerini veya Serbest Frka'y hep roman olarak okuyor. Trkiye'nin tarmm ve
kynise"kyromanlar"kanalylasindiriyor.

Trkiye'de Ahmet Mithat Efendi gelenei devam ediyor. Bilgi, tarih, ideoloji ve tarih gen
nesillere basitletirilerek, inenerek edebiyat olarak veriliyor. Sevecen ve tembel
annelerin bezelyeyi veya eti, inedikten sonra ocuun azna srmeleri, bilim ve
edebiyatarnekoluyor.Hepbyleyapldiindezavallocukyediininbezelyeveyaet
olmadndaanlamyor.Needebiyatnedebilgiveyateori.

***

Teorikgeleneiolmayanaydnbukalemunzelliigsterir.
Yalnzlk korkusu, Trk aydnnn obsesyonudur. Bu yzden kalabalklar arar. Ancak ne
yazkkalabalklarararkendeitirmektenokbenzemeyealr.Kalabalkkyllktr.

104

Trk aydn, tahta azlk kullanr ve kasket giyer. Kalabalk, askerdir. Trk aydn parka
giyer,hakirengisever.Kalabalk,iidir.Trkaydn,tulumgiyerveykanmayunutur.

Trkiye aydn, grlty sever; yalnzlktan korkar. Halbuki aydn, tanm gerei, bunun
tersini zler. Belki de aydn derinlii olmad iin Trkiye aydn, grltye ve kalabala
tapyor.HepbirlikteTP'lioluyor,sonraMDDpatlyor.HepbirlikteMDD'lioluyor.Sonrahep
birlikte, rencilerinin rencisi olup rencilerin pelerine taklyor. Krlara ve kentlere,
gerillaya kyor. Sonra hep birlikte "doktorcu" oluyor, sonra TSP oluyorlar ve sonra
yeniden, hep birlikte, TP'li oluyorlar. Sonra hep birlikte ilerliyor. Sonra hep birlikte
dalyorlar. Kapalar'da bir rehberin nclnde al verie km, zaman az, giysileri
renkli, gzleri tabela ve vitrinlerde, bir turist konvoyunu andryorlar. Hep birlikte bir
vitrinden dierine koar gibiler. Sanki birbirinden ayrlrlarsa kaybolacaklar. Birbirlerini
sevmiyorlar.Amayinedebirliktekouyorlar.Ortakgrltleriniseviyorlar.

105

Aydn,zamanzamanvezellikleyenilgidnemlerinde,sessizliiveyalnzlsevebilmeli.
Aydn, eer ihtilalci olacaksa, yalnzla cret edebilmeli. Yalnzla cret edebilenler,
sonrakalabalklarlabuluabilirler.

***

Sadece iki gazeteyi ve yalnzca bir temel niteliiyle ele almak yeterlidir. Hrriyet ve
Cumhuriyetin ksa ve temel ilevleri, bozmaktr; Hrriyet, halk ve Cumhuriyet de aydn
bozmakla grevlidirler. Buradaki "grev" szc', her iki gazetenin de bunu bir tr varlk
nedenive"devletgrevi"saymalarnedeniyleuygundmektedir.Cumhuriyet,1968-1976
dnemini ayr tutarsak, iinde bir de 12 Mart kesintisi var, hep aydn bozuyordu. Hrriyet
iinayrkbirzamangremiyoruz.

Herhalde en deersiz ve bu nedenle en zahmetsiz sevgi, sarho masalarnda dilleridir

ilenlerdir.Bavesonu,birikimilederinliiyok;hersarhohersarhousevebilirvebizde,
Trkiye aydnlar, Nazm' sevme yarsndayz. Mezarn getiriyoruz, yurttaln veriyoruz,
oligarinin Rusya'da i yapan kolunun himayesinde mezar banda lm ayinleri
yapyoruzvehiamahiutanmyoruz.

106

Herteoritutkunu,PrusyalGeneralVonClausewitz'ehayrandr,pekokrneinibiliyoruz.
Savaiinde,pekokrastlant,ansvecesarettrndenanaliziokzorolanyetiyiieriyor
vebunedenleteorikbirzmlemesiimkanszgrnyordu.

Clausewitz, bize imkansz bir sava teorisi vermitir; artk savan temel hedefinin kar
tarafn iradesini teslim almak olduunu renmi durumdayz, irade zaptn kalc klmak
iindeilkisilahszlandrmaktr.

Mondros Mtarekesi'ne, lkenin silahszlattrlmasnn temel koul olarak konmas ve

Afganistan'da savan ancak bir silahszlandrma ile biteceinin aklanmas, Clausewitz
teorisine uygundur. Ancak Clausewitz, emperyalizm ncesi bir teorisyen idi; imdi temel
amabeyinlerizaptetmekvedeerlersisteminitahripetmektir.

107

Bunu kalc yapmann yolu ise, insan yozlatrmaktan geiyor;. yoz, alaklktan haz alan
yaratktr. Bu nedenle yozun bir daha herhangi bir deer sistemi kazanmas imkansz
grnyor;imdilerdeedebiyatayklenenennemlimisyonburadadr.

air ile bilgi yan yana gelebilir mi, ben kuku duyuyorum. Hatta bir bilginin air
olamayacandnyorum;iiri,'ekonomikszdeerimimziklifelsefe'olarakanlasam
daairinfilozofolmadnveolamayacambiliyorum.

Yaratmak; can vermek, kiilik vermek, zgrlk tanmaktr; bu nedenle, Julien Sorel'in
yaratlnnhemenbandanitibarenStendhal'denzgrletiiniveStendhal'iynetmeye
baladn dnmeliyiz, tpk Raskolnikov'un, Dostoyevski'ye hkmetmesi trnden;
yaratlannyaratanahkmetmesi,yaratmanngizliyasasdr.

108

Kyller iki trldr; pazara yakn olanlar, abuk pazarn dilini ve ahlakn kabullenirler,
biliyoruz. Da kyleri var, bunlar ise deimezin gardiyanlardr; bizde Trkmenler ve
Krtler'de da Krt'lerini gsterebiliriz. Aydnlar iki trldr; kkszler ve bunlar dardaki
her rzgar ilerine alr ve Konya dervileri rnei dnerler. Bir de dnmez aydnlar var;
bunlar da Trkmenleri'nin gelenekte yaptn, akl plannda stleniyorlar ve yabanc
rzgarlardannefretediyorlar.imdisonmevzibunlardr.

***

Aydnolmakaynzamanda"yapmamayyapamamak"demektir.

109-110

-------------------------
BilimFelsefesi
-------------------------

111-112

Korkunun artmas veya azalmas toplumsaldr. Bilimde ya da politikada nemli olan varlk
deil,artmaveyaazalmadr.

***

Hem sava ve hem de bilimde, kavramlatrma ok nemli olmaktadr; ancak daha

nemlisi, kavram ve tanmlarn snrlarnn netlikle ve daha dorusu kesinlikle
belirlenmesidir. nk saflatrlm ve sivriltilmi kavram, bir ara ve kukusuz bir
hanere dnmektedir. Bu nedenle nce, kullandmz kavramlar net hale getirmek
zorunluluunukabuletmemizgerekmektedir.

***

Sz ya da olgular nce kavramsallatryorum. Kavramlar, sonra vektr yapyorum.

Vektrlerden bir dnya yapyorum. Kurduum dnyann iine giriyorum. Herkesin
dnyasndadeilteorikdnyadayayorum.

113

"Azab" kavramn ilk olarak "Fatih Sultan Mehmet" almamda gelitirdim. Osmanl
Devleti'nin kurulu ve yaylma dneminde savaa ilk nce srlyorlar; surlarn nlerine
ilk nce gnderili-yorlar. ou yal, inancn yitirmi ve yaamdan yitirdiklerini bir
denemedekazanmayhedefleyenlerdenoluuyor.
Azab'ta btn yaamlar boyunca istedikleri yere gelememi olanlarn psikolojisini
gryorum. Surlarn nne ilk giderek, surlar ilk aarak, "bu kez" gemi tm kayplar
telafi edeceklerini dnyorlar. Surlarn br yannda zenginlik var. Zenginlik, azab iin
ganimet'tir veya ganimet d oluyor. Azab' surlarn nne eken inanc deil ganimet
oluyor; surlar ilk aanlar ganimete doyuyorlar. Ancak surlar srprizle doludur; duvardr,
direncidesaklayabiliyor.Azabdirencibiliyor;fakathiihtimalvermiyor,ihtimalvermedii
direncin ilk iaretini grr grmez de yneldii surlardan hzla geriye doru kamaya
balyor.ansndenemitir;ansnnyavergitmediinidnyor.
Osman'n ocuklar da sanldndan daha hesapdrlar; Azablarn geriye geleceklerini
biliyorlar. Azablar, eski mevzilerinde ellerinde palalar yenieri avular bekliyor;
surlardan gelen ateten canlarn kurtaran Azablar, yenieri avularnn hzla ileyen
palalanylacanveriyorlar.YenieripalalarndancanlarnkurtarmakisteyenAzablartekrar
surlarakouyor.

114

Tarih,igdvesezgiarasndanaslbirilikivar?
gd,aklkullanmadanortayakantepkidir.
Hi"yanl"igdseltepkiduyulmumudur?
Sezgi,aklagerekduymadaneldeedilenbilgidir.
Sezgiselbilgi"yanl"olabiliyor."Yanl"yada"Doru",sonzmlemedetarihtarafndan
belirleniyor.

Felsefe,Tarih'kullanmadan,dorubilgininsnrlarndabirgezintioluyor.Aklplatformunda
felsefevetarihbirbirinekartduruyorlar.
Tarih,hepdoru'dur.
gd hi yanl tepki, vermiyor. Doru bilginin snrlarnda yrekli bir gezinti, kesinlikle,
sezgiistiyor,igddahaokhayvansalvesezgiisenemlildeinsam'dir.Ancakher
ikisidebirtarihselliktayor.
gdsonsuzsaylabilecekbirzamanaralndasavunmagcnkantlambirtepkisel
fonksiyonunhayvansalyapyayerlernesidir.

115

Sezgi, byk bir eylem birikiminden imbiklenen z'n bir insanda ortaya kdr. Sezgi,
z'n bir insanda ortaya kdr. Sezgi; z'n, eylem birikiminden kopuu anlamna da
geliyor.Sezgi,tarihilefelsefearasndakprkuruyor.

***

nsanlarinanlarylavednceleriylevaroluyorlar.
Bununiinolabilir,MaxPlanck,okdorubirnoktayaparmakbasyor.Doktrinlerin,ancak
inananlarnn ve sahiplerinin tmyle lmyle, ortadan kalktna iaret ediyor. Son
derecedorugrnyorvetmylekatlyorum.
Pekilmneoluyor?Tanmveanlalmassonderecezorgeliyor.lm,belkideinsann
kendisiniunutmasdr.Unutma,korkmaileilgilidir.
Belki de bu nedenle lm, yaam bilene ancak lm teorik olarak anlamayana son
derece korkutucu geliyor, yaam bilmeyen iin lm son derece basit oluyor, unutulacak
yoktur. Yaam teorik olarak alglayana ise lm yine ok kolaydr; nk kendisini ok
kolayunutabiliyor.

116

Yaamteorikolarakalglayabilmek,yaadsrece,kendiniunutabilmeklebirliktegidiyor.
Korkuyu ve kini bilime sokmaya alyorum. Toplumsal olarak "unutturmak", bir kuak
insan ldrmek ve yerine baka bir insan koymak anlamna geliyor. Toplumsal unutma,
ancakktleselkorkuileortayakyor.
Ktleselkorkununkendiliinden olduutarihkesitlerivar."nterregnum"yadaOsmanlca
kullanlan szcklerle "fetret devri", korkunun, kendiliinden ve ktlesel olduu zaman
aralklarna verilen isimdir; yle dnyor ve ileri sryorum. Fetret Devrinde byk bir
dinamizm,derinkavga,bykbirisavavebunlabirliktegerekdemokratikileyivar;
lm ve korku kol geziyor. Osmanl'nn kendini yazmaya Fetret Devri'nden sonra
balamas rastlant deildir. Osmanoullar ancak derin bir bunalm ve uzun yllar iine
alan ktlesel bir lmden sonra, Osmanoullar'nm ktlelerinin pratik toplum ve doa
bilgilerini unutmaya baladklar bir srada, Ouzlarn Kay boyundan geldiklerini
uydurabiliyorlar. Bu, ancak Fetret Devri'nden sonra, Akpaazade Tarihi gibi yazmlarla
balyor.

1970yllarnnbir"nterregnum"olduunudnyorum.Budnemdeiki"dzen"arpt;
Budnemdearpan,ikisnfldzenoluyor.

117

Bu isava, 1980 Eyll ayna gelindiinde, henz iki tarafn hibirine galibiyet yazmyor.
1970 yllar, lmn, issizliin, ihanetin, ktleselletii ve sokaklar doldurduu bir zaman
araldr.Budnemdeinsanlar,tarihvedoabilimlerinivebirdekendiinsanlktanmlarn
unutmayabalyorlar.Belleklersiliniyor.Eyllizm,temizlenmibellekleretekelsifelsefeve
ahlakyazmasrecidir.

***

Devrim,kopu'tur.
Bilim,sreklilikpeindedir.

***

Grebilen insan, aklyla grebilmektedir ve bu nedenle de byk grenler hem akln

yollarn geniletiyor hem de aklmz bytyorlar. Byle yapabilenlerden ikisini biliyoruz:
Newton ve Marx' kastediyorum. Belki daha az bildiimiz, her ikisinin baklarnda bir
izginin ortak olduudur: Hem Newton hem de Marx ayn zamanda, mmkn olan en
kkilemmknolabilecekenbyebakyorlar.

118

"Limit"ivebununtemeli,mmknolanenk,matematikdisiplininekazandranlardan
birisiNewton'dur;ancakNewtonaynzamanda,evreninyasalarndabuluyor.Marxdabir
yanda binlerce yllk insanlk tarihinin gelime yasalarn ortaya karrken, ayn yerde,
deer ile fiyat arasndaki ok kk saptamalarn formln ve nedenlerini aklamaktan
gerikalmamtr.Belkidebunedenleherikisideokderiniveokuzagrebildiler.

***

FilozofKant,iyi'nin,kendihalinde,iyiolduunuyazyordu.

Bendedorupeindekomann,balbana,doruolduunainanyorum.

***

Akln iki olmazsa olmaz'n belirleyebiliyoruz. Bunlardan birisi, akl dzleminde rastlantnn
olmamasdr; eer rastlanty bir nihai alayc olarak kabul ediyorsak akl dzleminden
ayrlyoruz, demektir. Byle dnmek, akl yol'unda, temeldir ve bu nedenle, gelimeleri
rastlant ile aklarnak yerine, rastlant'y "henz aklayamadmz beraberlikler" olarak
gryorvegsteriyoruz.

119

Mutlakamantksalbirbavardr;aklyolu,bylednmeyizorluyor.
Byle dnebildiimiz takdirde Freud ve Marx'n byk indirgemeci yaklamlarn birer
abartma deil, en has bilimsel aba ve cret olarak gryoruz; bilim, eninde sonunda,
btngrntleriilebiresans'abalamaservenidir.

***

Akl dzleminde rastlantnn yeri yoktur; ilikinin kesin taht vardr. Akl, mutlak iliki
peindedir; hatta bir ilikinin varl her akll adamda, bir nyarg durumundadr. liki
bazen "strktr" Trke'de "yap" ve bazen de daha iddiallar, "yasa" olarak ortaya
konmaktadr.Bunedenle,toplumunvedoannyapsall,aklnaksiyomudur.

120

Her dilde var, altml yllar Trkiyesi'nde de "komprador" olarak kullanlyordu, daha ok
darnn temsilciliini yapan ve karn savunan kapitalistleri anlatyordu, "komprador
kapitalizm" en ok kullanlan tamlama oldu; etimolojisi, Portekiz'e gitmektedir. Fakat tarih
sahnesine k in'dedir; "comprador", Portekizli tccarlarn in'deki ajanlaryd, temsil
edengrevlileridemektir,mallarnsatyorveinnezdindekarlarnanezaretediyorlard,
inliidiler;ancakPortekizcerendiler.Yaptklar,szcnyenianlamkazanmasnayol
at; artk comprador, "yabanc hakimiyeti ve smrsnn ajan" anlamna gelmektedir.
Ve bundan byle kompradorlar, ticaret ve dar anlamda ekonominin dnda da aramak
sorunlu oluyor; ideolojik hegemonya savann srd her alanda, basnda, niversitede
ve zellikle kitaplkta hep varlar. nk artk emperyalizm, kendisinden nceki
kolonizasyondnemininmekanizmalarnadamuhtahalegelmidurumdadr.

Dnya pratii, Hobson-Lenin emperyalizm kuramn fazla "ekonomist" yapmaktadr; her

ikisinde de lavlar gibi ilerleyen ve her gittii toprakta elik halatlar ren ekonomik
infiltration, emperyalist ekspansiyon ve kontrol iin yeterliydi ve imdi yetmedii
anlalmaktadr.

121

Firmalar,basnvebunedenlebasndatrstlemeveemperyalist,merkezlerlebirlemeler,
daha nemli olmaya baladlar, zaman zaman firmalarn ekonomi d rolleri, ekonomik
olandan daha ok n plana kyordu; bir tr "s" oldular. Byyen, emperyalist
merkezlerle kaynaan, pek ok siyasal fonksiyon stlenen, kolaylkla monopolize ettii
muazzam artkdeger'lerle pek ok teknokrat-siyaseti fonksiyoneri istihdam edebilen bu
firmalar, devlet tanmn da zorlamaya baladlar. Bu nedenle ben, srarla, devletin
klmeyipbydnvepekoktekelinde"devlet"iindednlmesigerektiiniileri
sryorum; eri azndan devlet teorisi zerinde alma gereini tekrarlyorum. Bunun, bu
almamznsnrlarnatkesindir.

Marx'la polemie giren bir ekol var dnyada, ben bu ekoln iindeyim. Salkl bir i
yaplyor Marx, daha otuzunda bir politika dahasdr ve ayn zamanda emeki snflarn
savanda imdiye kadar grlmemi bir htrs'.r. Ancak politika, hereye ramen
daraltmaktr.

122

Lenin her eyi daraltt. 1902'de Hoffman'n, 1915'te Buharin'in emperyalizm stne
yazdklar ile Lenin'inki ayndr. Ancak iki ey var: Bir, demokrasi ve parlamentarizm
bitmitir; iki, insan srleiyor. Lenin bunlar grmedi. Lenin iin nemli olan uydu:
dnyada elikiler artacak m, bu elikiyle devletler bloklaacak m, bunlar birbiriyle
savarken biz aradan kacak myz? Ben yeni kitabmda... 1900'lerde unu ok ak
gryorum: Kafka ile Huxley nemlidirler, habercidirler. Bugn en ok haber veren, bu
ikisidir.

imdi Sovyet sosyalizminin Kafka'yi uzaklatrmas, Huxley'nin dman gsterilmesini

nleyememesibykbirtalihsizliktir.Olay,insannsr-lemesidir.1920'iiyllardainsann
gittiini grmlerdir(...) Demokrasi bitti, diyenlerin hepsi saa gitmek zorundayd. Oysa
Lenin ve arkadalarnn bize rettii, "biz gerek demokratz" olmutu oysa
emperyalizmlebirliktedemokratizmdebitmiti.Bizbirhayalingereksahipleriydik.Bugn
dnyadabylebirgidivar:benogidiiniindeyiminsanktmser...nezamaninsank-
tmserse o zaman bilin ki ortaadayz. Nedir Ortaa? udur: Bugn iddia edildii gibi
devletklmyor,paraparabyyorOrtaadadevletbyleydi,parsellenmti.

123

-brbizimmerkezidevlettevard-Ortaadakralvelordlarnkkdevletlerivard.u
andadaKobirdevlettir,brbirdevlettir,tekibirdevlettir...devletinkamusalgrevleri,
sanat ve edebiyatn dllendirilmesi dahil, bunlara datlmtr. Btn irket' ler birer
devlettir,insannhiumuduyoksa,bir;hibelleiyoksa,iki;bugn,yarnvednyoksa
ortaadayz.

***

Demokrasinedir?Yrtmeyleilgilidir.Yrtmeyiveyasamayhzlandnyorsan.diktatrlk,
yava iletiyorsan demokrasidir. Fastfood gibi yasa kartarak demokrasi olmaz.
Karakollarda yangn talimatnamesini deitirmek yasa kartmaktan daha zordur. Son
derece edilgen, hedonist, gelecei hibir biimde dnmeyen, sadece gnn yaayan
vehibirzgrlkkavramolmayanbirtoplumyarattk.

124

Bu szck, "halklk", "poplizm" ve "narodnizm" ayn anlama geliyorlar; kkeninde

Rusa"narod"szcvar,"halk"anlamndadr.Gzelkzlarveyakklerkektiler,hepsi
vali veya asil ailelerin ocuuydular, Rusya arlg'nn otokratik, halktan uzak idaresine
kar, "halka doru" ve "halkn dostlar" eilimlerine iddet ierdiler, yneticileri
ldryorlard; ama lmden korkmuyorlard, lme komalar, dnyann her tarafnda
yank yapyordu. Yllar sonra filmlere kahraman oldular, adlar yayld. "Narodnik"
szcn, "poplist" demektir, ve bazen unutuyoruz, "intelligentsia" szcn de bu
genlere borluyuz; bu genlerden nce her iki szck de bilinmiyordu. Demek aydn ile
halklnbirliktelii,hemtarihselvehemdedil-bilimselbirmantasahiptir.

Lenin, bir lde, narodnizme, artk "poplizm" diyebiliriz, mcadelenin ocuudur;

otoritesini,politikplatformda,narodnikleriyenerekkurduunubiliyoruz.Tarihinvednce
tarihinin paradokslarndan birisi olmaldr; ancak Rusya'da yenilen, "poplizm" adyla
Amerika'da canlanyordu. Orada daha ok tutucu politikalarn ad oluyordu; deimenin
karnda duruyorlard. Trkiye'ye gelii, kurtulu mcadelesi srasnda idi; hem Lenin'n
dostluu ve hem de Rusya'nn mslman halklarnda hala etkin ve bunlarn sekinleri
olaraksrennarodniklersayesindedir.

125

Cumhuriyet'in anayasalarna bir ok olarak giren "halklk" ite budur. "Devletilik" ile yan
yanaaynarabayakouluydular,
Daha sonraki yllarda, kemalizmin ve devletilik okunun pek ok okun hedefi olduu
zamanda,"halklk"hepsakltutuluyordu.okpartilidnerndevekapitalizmindoludizgin
ileri srld zamanda da, tarihsel kklerinden koparlm olsa da, halklk; herkesin ve
btnpartileriniaroluyordu.Budasonderecenormalgrnmektedir,halkoyunadayal
bir sistemde halklk iddialar kanlmazdr, itenlik mi, fazla nemli saymayabiliriz;
parlamenterbirdzende,burjuvapartilerhalksylemleremahkumdurlar.

***

Doktora kurlarmda, bilim felsefesi derslerimde Sherlock Holmes okumay art

kouyordum. Her Sherlock Holmes, amprisizme kar ve doruya yryte teorinin
nceliikonusundabirekspozendirveherbirisiayrayrbirkurguaheseridir.

126

"Birey yoktur." szn, ortaada da olmad anlamnda dzeltmek istiyorum. Birey

feodaliteden sonraki bir olgudur. Marksizm, feodaliteden sonra kapitalizm, ardndan
sosyalizm gelecektir temasna dayaldr, oysa bu temay tartmak gerekir. Unutmayalm,
sosyalizmdensonrageldisznettiimizbuortaa.Ortaainsan;birinsanamutlaka
baldr,hepbirininadamolur.Klbay,buterimiMarcBlok'tan"adam"diyeeviriyor,ok
gzel. Ortaada adam olmakla, gnmzde sponsor bulmak ayn eydir. Sponsorsuz
sanat yok. Hobbes'u iyi anlamak gerekir, "sr" diyor. Trkiye'de niversiteye niversite,
renciyerencidiyemezsinizartk.Srdr.Profesrlerrencilerisryapmtr.Ama
profesrlerdahacahildir.

***

lkedetekellidzeninoturtulmasiinbirsavaolduunuhabervermeyealyorum.Ne
yazk, Trkiye'yi bir "Tekelistan" yapmak isteyenler nemli mevzileri igal edebildiler:
ancak bu haberden sonra akla kavuturmak istediim, tekelli dzenin sadece
ekonomikvepolitikbirsistemolmaddr.

127

Tekelli dzen, halksz, deersiz ve dilsiz bir dzendir; imdi lkeyi, halk ezilmi ve
silinmi, deerleri yklm ve dili bozulmu bir hale getirmeye alyorlar, asl haberimiz
budur.

***

eitli niversitelerde hocalk yaptm, ama bir niversiteye girdiim zaman evvela
kantinlerinin olup olmadna bakarm. Eer yolda renci, yolda rencinin hocas,
retmeni olamyorsa o niversite, niversite deildir. Stefan Zweig'n hayatna son
vermek istedii zaman kadn arkadana yazd bir mektup var: "renmek yaamn
sevinciydi, artk renmenin yaam sevinci olmaktan kt bu dnyadan ben de
gyorum."diyor."renmek"yaamnenbyksevinlerindenbirtanesi.

***

Modernfiziininsandncesineikibykvegenelkatksvar.Birincisi,doavetoplum
aratrmalarndakiyntemayrlnortadankaldrmasoluyor.Dier'ihznnitelikdeitirici
yannnplanakarmasndankaynaklanyor.

128

Modernfiziinbtnyasalarokyksekyasalardageerlidir;dkhzlardaNewtonfizii
yeniden gereklik kazanyor. En ok tren hzndaki tm hareketlilikleri zmleyebilmek
iinNewtonfiziigerekliveyeterliolabiliyor.Gkcisimlerininhznavebuaradakhzna
kldnda yeni bir fizik gerekiyor; modern fizik douyor. Ik hznda btn bulgular
drlm, tren hzna indirilmi bir hareketlilikte Newton fiziiyle de aklanabiliyor. Hz,
bir bilimi ortaya karabiliyor ve bir bilimi ortadan kaldryor. Eski bir bilimi yeni bir bilim
iindeyaatmakiinisedkhzlardadnseldeneylerzorunluoluyor.

***

tiraf,yksekhzdazlmedir.
Dkhzdazlmeherzamanvar;bunaitirafdenmiyor.
Bir ktlenin hareketinden, her zaman, yava yava ve fark edilmesi zor kopmalar var:
Teatraldeil,romaneskdeilveyalnzcasradanoluyorlar.Tarihleriyazlmyor.okyava
vesrtnmesizolduuiinkzgnlkbileyaratamyor.
zmlenmiyor;gerekduyulmuyor.Yryen'iveyry'durdurmuyor

129

Bilimadam sorumsuz deildir. Bilimadam sorumludur. Toplumuna ve dnyasna

sorumludur. Ayrca bilim adam politikadan uzak deildir. Kim uzak derse, ac halde,
yanlr. En byk bilim, politikadr. Kiisel sorumluluu en yksek bilimsel eylem,
politikadr. Sonunda lmek vardr, bn Haldun'un Mukaddime'si, Niccolo Machiavelli'nin
Prens'i ilk ve hala bilimsel eserlerdir. Byk politika kitaplardr. Okunmas ve okutulmas
gerekmektedir.

***

Bir bilimadamnn inand ve inanmad iki balang ilkesi olmaldr. Bir bilimadam,
maddenin gelitiine inanmaldr. Bir bilimadam, "gkten gelen eyler"e inanmamaldr.
Eer bir bilimadam, bugn onlarn gkten geldiine inanmazsa ve bunun bir gelimenin
sonucu olduuna inanrsa, bugne bakarak dn daha iyi anlar. Bunlara inanan veya
inanmayan, bir de gelimelerin yasalarla ifade edilebilecek bir dzenlilii olduunu daha
balangtakabuledenkimse,bilimadamolmayolundadrdemektirvebugn,dndn
yaayandandahaiyianlar

130

Trkiye'de bugn ok iddetli bir ideolojik sava srmektedir. Bunlara eklenecekler ise
Trkiye'nin tmyle smrgeletirilmesi iin halkn deersiz-letirilmesi zorunluluudur.
nkkendideerlersisteminiyitirmibirhalk,teslimolmayaherzamandanokhazrdr.

***

Gecekondu ile asimilatio, kavram, olarak, birbirine ok yakndr. Artk gecekondularn

hibirisi gece kurulmuyor; gecekondu, yalnzca, srekli bir kuruluu anlatyor. Bir nemli
zellii var: nce yap yok, nce blmeler bulunuyor ya da kuruluyor. Kap, bir enkaz
satcsndan, pencere kasalar bir baka enkazcdan. eik ta da bir baka komunun
artndan salanyor. Gecekondu yapmn, pratik, zaman, zamann iinde saklad
imkan-irnkanszlklar ve hepsinden te frsatlk belirliyor. Gecekondu yapmndan hibir
para ya da blme zgn deildir; hepsi daha nce var ve kullanlmtr. Gecekondu
yapm, bilimsel olann tam tersi bir yere oturuyor. Bir tr emprovizasyon, bir eit
doalama olarak geliiyor. Bilimde ise nce yap ve ok zaman yapdan da nce at
kuruluyor:teori,nceatmak'tr.

131

Taklit etmeyi ve benzetmeyi, assimilatio, nce inanma ve daha sonra da dnme

gereksinim ve srecinin yerine koyuyorlar. Asimilasyon, yaam srdrmeye yaryor ve
yaratmannyerinialyor.Asimilasyon,ilkel'indnmeyoludur.

***

Btn doumlar bir ve ayn kitap mdr? Btn doular bir ve ayr iir midir? Btn
ocuklarnokuduklarkitaplar,kendilerimidir?
Btn felsefe, kendini bulamam iir midir? Dnyorum. Ykleniyorum. Felsefenin,
insankendisiniokumayabalamasylaaynandabaladnbiliyorum.

***

Teori,eninde-sonundakurgudur.

***

Bilim,basitipularndanbyksistemlereuzananbirkurgudur.

***

132

"Ykleme", youn dnme, eyleme ulaan zmleme anlamnda kullanlyor. Peki

politika,birzmesanat,birgczmesrecideilsenedir?

Politika,birgcnnegation'uiidir.Biryklenmedir.

zmleme,negationveyklemeilebirliktebirgbiriktirmeinaddr.

Felsefe de bir zme, bir negationudur. Doann negationu Felsefe'nin n tarihidir.

Felsefe, bu hazrln zerine geliyor ve insann eylemliinin zaman iinde derinlii olan
tarihveinsannkendisiolanderinliini,ruhdnyasnnegationuilebalyor.

zme,negationveyklenme,burada,bilgiyedntrmeiidir.

Kant'nfelsefesininbalangnoktasn,varlnniteliisorunununbilgininniteliisorununa
dnmndebulmasndabykgereklikgryorum.Hegel'inde,felsefesininrtn,
"niindnce"dnceninnaslolduusorunsalndagrmesinekatlyorum.Bilmenedir?

nsanolmannserveni,busorularacevaparamadayatyor.

***

133

Hegel'demaddeninsaflamasancakkavramadnmesiylemmkndr.

nsan aklnn alglama, anlama ve kavramlatrma sreci, aslnda somutun zmlenmesi

demektir.Kavram,buzmlemesrecininenstaamasdr.

Kavram, tutulabilecek mkemmelliktir. Sonsuz, hzldr. Kavram, sonsuz bir hzla

inebilmektedir.

***

Bilimselbilgininhareketi,Hegel'de,enazdiyalektikolandr.

Marx .dncesinin en zayf yan, Hegel'in hi de diyalektik olmayan anlayna tmyle

bal olmasdr. Marx'ta ktleden nlanan kavramlarn hareketinde ve bunlarn akl
tarafndanbilinmesindehibirengelgrnmyor.
stelikbunlarnuygunktlesinesonsuzbirhzlainipgirebileceidnlyor.

***

Marksizmbutopraklardabitersednyadabiter.

134

Leninarbirpolitisyen,Marksarbilimadamdr.

***

Bilim,yanlgrpmahkumederekgeliiyor.
Bilim,hibirzamanboluadomuyor,yanlnzerinegeliyor.
Bilimin,kendisineyerapetkinliinikurabilmesiiin,yanlbilgiyikovmasgerekiyor.
Yanlbilgidirenlidir:Bilimkavgadr.

***

Cumhuriyet'in otuzlu yllarda krkledii balo merak, 1940 ve 1950'li yllarda dans
renmeyi niversite eitiminin bir paras haline getirdi. stanbul'da dans okullar ald.
Bir Grek kkenli dans hocas vard; iki renci gelmi, creti sormular. Birisi az
biliyormu,saatineonlirakoymu;hibilmeyenedebe.armlar.Profesraklam,
azbilenedansretmekiindahaokemekharcamasgerektiinianlatm.ncebildii
yanllarunutturmasgerekiyormu.Yanllarunutturmak,yanllarsilmekdeemekiidir.

135

Yenibilgiretebilmekiinneyinbilindiininbilinmesiilkarttr,gereklikouldur.niversite,
bilgi retilen yerdir. Bu, normatif olarak dorudur. Pratik olarak son derece yanl.
niversitede, yeni bilgi retmenin gerekli koullarndan biri olan mevcut bilgi envanteri
yaplrveverilir.Bu,bilgiretmekiingerekliamakesinlikleyeterlideildir.

Neyinbilindiinibilmek,mevcutbilgininsnrlarntanmakdemektir.Yenibilgiretmekise
bu snrlar krp amaktr. Tanmak, statik; krp amak dinamiktir. Yeni bilgi eski bilgiyi
demodeedecektir.stelikunutmamakgerekir,hibirkurumMeserretOteliolmakistemez,
karkoyar.

***

Yeni bilgi ya hi dokunulmam bir alana der veya kendine yeni bir alan arar. Hi
dokunulmam alan pek az olmal. Bu yzden, yeni bilginin tek yolu, mevcut bilgi
envanterindekiyanllklarortadankaldrmaktr.Buiseancaktartarakveeletirerekolur.
Yine bu yzden tartmadan veya eletirmeden hibir zaman bilgi retilemez. Bilimadam
iinzgrlk,tartmakveeletirmekiingereklidir.Ssdeildir.

136

Her yazldnda mevcut bilgiyi ve mevcut bilenleri eletirmeyen bir dnce, baslmaya
laykdeildir;nkyenibilgideildir,israftr.

***

Her romanda bir gereklik vardr; en azndan gerein bir blmn yanstr. Zaman
zaman nesnelerin retina zerine hep ters yansmas gibi, gerek, romanda terstir.
Bilimadam, roman karsnda, ilenmi ve birikimi olan bir beynin ilevini stleniyor; ters
yansmay dz alglyor. Gerekten de, bilim pozitivistlerin sand gibi, grntler arasna
dikiatmakdeil,okzamangrntleritersineevirmektir.

***

Ben, Birinci inn Zaferi'nin olmad sonucunu veren aratrmalarma, herkesin demir
kadar gl bir biimde varlna inand bu zaferden kukulanmam gerektiren baz
verilererastlayarakbalamadm;balangcmkesinlikleampirikdeil,tmyleteoriktir.

137

Halk bir mcadeleye katabilmek iin gven kayna saylan Sovyet balantsn temsil
eden Mustafa Suphi ve arkadalaryla gl bir gerilla pratii sergilemi olan erkez
Ethemvearkadalarntasfiyeedenbirnderliin,mutlakagllkimajnavebunedenle
bir zafere ihtiyac olduunu varsayarak harekete getim; bundan sonrada btn bilimsel
yrylerde olduu zere determinizmi, temel felsefe saydm. nderliin tam ihtiya
sayd srada Yunanilerin boyunlarn uzatarak Mustafa Kemal ve arkadalarna bir zafer
hediyeetmeleriniok"ilahi"gryordum;bunedenlereddederekiebaladm.

okglbirreddiyekurdum,vebundansonrakantveveritoplamayabaladm.

138

Bendebylebirgln-teorioluunca,dahanceokuduumpekokkaynakta,zamann
tanklarnn,nnZaferi'ylealayettikleriniyadabunuuydurduklarnakasylediklerini
hayretlerle grdm; daha nce gzlerim bal olduu iin gremiyor dum. Yunanilerin bir
trkeifyadamanevrasaylacakyrylerindeTrktarafnnbir-ikisokakatmasndan
sonra ekilmeye balamas ve bunlardan habersiz Yunan kuvvetlerinin dne getikleri
bir zamanda kk bir obann getirdii haber zerine Trk kuvvetlerinin birka takip
hareketiyapmalar,birzaferolarakilanedilebiliyordu.nkMustafaKemalnderliinin,
busradabirzafereihtiyacbulunuyordu.

139-140

-------------------------
Sistem,TekelciDzen
-------------------------

141-142

Bir:Nedentekstiliilerikadndr?
ki:Nedenbtnbankaalanlarkadndr?
:Nedenbtntelefonoperatrlerikadndr?
nk;builer,ingilizceszlkepek"tedious"skcveboucuilerdir;yaratclkveitiraz
istemiyor ve kadn gelitiini iddia ederek bo bir kuruntuyla avunurken, ktlesel olarak
tabiyaratkhalinedyor.
Drt: ite bu yzden, televizyonlar, bir kadn meslei haline gelmitir. Aydn Doan'm
"benimkanalm"diyevndkanallar,teenagerveitaatkarkzlarladoludur.
Be: te bu nedenle Mtareke Matbuat'nda keleri gen hanmlar tutuyor; kadnn
ykseliini deil, dzenin en uyumlu vidalarn oynuyorlar. evremize bilimsel bakabiliyor
muyuz?

***

4 Nisan 1997 tarihli Hrriyet; "En Byk dl Aaolu'nun" baln uygun gryor. Ben
ise bunu, Adalet'in, lmeye Yatmak'm yazarnn, bana gelebilecek ikinci talihsiz kaza
olarakgryorum;birincisikrbirofrnveikincisiAydnDoan'narpmasdr.

143

Nasl Adalet Aaolu bir "Aydn Doan" dl kabul edebilir, nasl alt milyar frlatmaz;
bunlardndkeyanllklabirpozaikikezbaslmgibi,KenanEvrenveAydnDoan
imajlar,birbirinebulambirbiimde,gzleriminnnegeliyor(...)ilkparamzolduunda
bualtmilyardevlethazinesineiadeetmeliyiz.AydnDoan'nAydnlar...

***

Tmyle sanat ve btnyle genellikle edebiyat, artk sadece ideolojik silahtr; her trl
estetik zne yabanclamtr. Artk lkemizde edebiyat, insanmz gelitirmek iin deil,
sakatlama amacyla kullanlan, yceltmeye deil alaltmaya ve tm estetik kabiliyetlerini
ortadankaldrmayaynelikbiracmaszsilaholmutur,insafszbirideolojikaygttr.

***

Trkiye'de televizyon artk tmyle varolarla zdelemitir. Varo kltrn tmyle

bozmaya,gecekonduinsanntmylebaskaltndatutmayaynelmidurumdadr.
Mikroskop'unmikroptanetkilenmesitrnden,artktelevizyondagecekondulamaktadr.

144

Srecinbalaynda,zeltelevizyonlarnekonomikayglarnemlibirroloynuyordu;fakat
dzen,buradakisiyasalavantajlargrmektegecikmemitir.
imdi dzen de televizyonun, varolara kar sin-dirici bir silah olarak kullanlmasn
zendirmektedir; yalnz bu, televizyon ve reklam sektrn byk bir krizin eiine
srklyor, gryoruz.Yaknda, hem televizyonda, hem de reklam irketlerinde ayr ayr
iflaslara tank olacaz; byk holdingler, televizyonlarn genel muhasebelerinin iinde
eriterek, bunun dnda kalma imkanna sahiptirler. Bunlar iin televizyon, bir politik
egemenlik mekanizmas olmasnn yannda bal bana bir antaj aletidir; vazgemeleri
sistemddr.

***

Aydn, halkn deitirmek ve gelitirmek iin var, Trkiye'de aydn ile halkn birbirinden
uzak olduu zamanlarda, Hrriyet ile Cumhuriyet arasnda bir rekabet oluyordu. Aydn
krld, aydn dzeni yok edildi ve bunu, halkn aydnlamas yerine tam kars aydnn
halklamas olarak niteleyebiliyoruz, bu zamanda, Hrriyet ile Cumhuriyet'in de birbirine
benzediinitespitediyoruz.

145

Bu edebiyat d nesirleri, edebiyat olarak zorlamakta Hrriyet ile Cumhuriyet'in yar

halinde olmas ve Cumhuriyet'in O. Pamuk reklamlarndan ayr olarak A.Altan'a bir de
Yunus Nad dl vermesi, bu analizlerle tutarldr. Hrriyet, bu dlden en ok honut
olandvebunu"BirinciCumhuri-yet'tenikinciCumhuriyetiyedl"olarakselamlyordu;
grlyor, bu dl bile bir edebiyat olay olarak almyorlar ve sadece politik
deerlendiriyorlar.

***

Trkiye'de bamsz basn kalmadn sylemekle yetiniyorum. Ekonomide tekellemenin

en yksek dzeye ulat ve lkemiz iin, byk zntlerle gelitirdiim "tekelistan"
kategorisinin neredeyse tartmaszca kabul edildii bir zaman kesitinde, bamsz
basndan, artizanal dzeyde direnenlerin dnda sz etmek bilim ddr. Nitekim, burjuva
iktisat dncesinin artk okutulmayan, yalnz en gereki ve belki de yirminci yzyldaki
tek katk olan, oligopol kuram da, bamsz basn dnmenin imkanszlna tanklk
etmektedir; eer monopolist veya oligopolist sektrler varsa, basn ve medya en fazla
oligopolisttir, bu sektrde ancak bamllk ilikisi var demektir, bu nedenle, en ok
bamszlkiddiasndaolanlar,enokbirervasalsayyoruz.

146

uandaTrkiye'de,artizanallektevegerillaruhuyla,kukusuzlegaldzlemde,kendini
srdrmeye alan dergileri ve yeni balayan internet yayncln bir kenara koyacak
olursak,bamszbasnnbittiinikabuletmekdurumundayz.

Kukusuz hala, urada veya burada tekel sermayesiyle organik olarak btnlememi
basn var; yalnz bunlar da, eer vasalite kavram fazla teknik geliyorsa yerine
nerebiliyorum, bir lambann etrafnda uuan ya da rpnan pervaneler kadar bamsz
olabiliyorlar; elemek ki basn oligarisinin kelebekleri olarak grnyorlar. Ynetenleri,
ideolojik hegemonyann medyakrat-lar olmaya mahkumdurlar ve hkml hareket
ediyorlar,pratikleri,teorikmodelimizidorulamaktadr.

147

Dilvebilim,insanlnenbykveenyaratcikibasitlemesidir.

Buradabasitleme,aynzamanda,younlatrmaanlamnageliyor.

"Portakal, elma, armut" sepeti yerine "meyve" sepeti diyebilmek byk bir sramadr.
Hepsini elma, portakal ve armutu, bir baka dzlemde ayn sayabilmek byk bir
soyutlamadzeyinigsteriyor.

Felsefevebilimdebirtrenbasitibulmayolundabirservendir.TmAntikElenfelsefesi
eylerin ortak ynn bir basitlikte, suda, atete ve bir benzerinde bulma abas olarak
geliiyor. Newton, kozmos'taki btn arlklarn neden hareket ettiklerini ve neden asl
kaldklaryerlerdeaslkaldklarn"ekim"adverilensonderecebasitbirniteliebalyor.
Newton mekaniinin yerini alan Kuantum fizii de ayn lde bir basitlii bir balang
sayyor.
Marx'n yapt da son derecede cretli bir basitlemedir; tarihteki btn hareket ve
oluumlar, snf elikisi denilen son derece basit bir nitelie dayandryor. Btn,
kendisinin etkilemeyecei bir basitlie balamak ve baladn sonsuz lde yaymak,
insanaklnnikivazgeilmezniteliidir.

148

Kontroledilemezibulmakiinkontroledilemezbirdrtvesonsuzaynelikengeltanmaz
bir aray insan tanmlyor, insan mahvetmek, bu drt ve aray bitirmektir, insann
sonsuzluk eylemi engellendii andan itibaren insann sona ereceini dnyorum. Bana
gretekellidzendeinsancanlbirorganizmaolarakkalsabile,insanolmaktankacaktr,
kyor. nk tekelli dzenin en belirgin ve ilk sonucu, insan akln giderek daralan
mekanlara hapsetmesidir. Bu, insan akln akl olmaktan karmak anlamna geliyor.
insannsonudemektir.

***

Sava bitti mi? Hangi sava'bitti ki; savan, bir tarafn dierinin iradesini esir alncaya
kadarsrdnkabulediyorsak,bitmemitir.Uzuntarihtebukesitsanldndanksadr;
bununla birlikte birikirnsizler ve yeteneksizler cephesinin daha ok mevziyi elinde
tuttuununkabuledilmesigerekmektedir.Ancakellerindekimevzideyalnzcakorkuyorlar;
davranlar, kendilerine, ihanet halindedir. Snak aradklarn gryoruz, Avrupa'da
buluyorlar;btnyeteneklerildrdler,btnbirikimleriyokettiler,ncSelim'denbu
yanahertrlkazanmkazdlarvekarlndaservetbiriktirdilerve"ecaatarzederken
merd-i kipti sirkatin syler", sirkatten baka trkleri kalmad, cehalete methiye dzmeye
baladlar, artk hakl ve snaa muhtatrlar, yleyse, Avrupa artk, korsan limanlarn
hatrlatmaktadr.

149

Fakat, "hem giderim hem alarm" havasndalar; Avrupa'nn kat zerinde kabul ettii
zgrlkleri kullanlmaz yapan mekanizmalar olduunu gryorlar ve bu mekanizmalar
tmyleyerletirmedenveyayerletirdiklerindenkesinlikleeminolmadan,Avrupalimanna
girmekten korkuyorlar, Avrupa'ya mehter admlaryla yrdklerini tespit edebiliyoruz.
Demek,zgrlklerszkonusuolduunda,SultanHamit'tenokdahavesveselibirnizam
ile kar karyayz. Bu nizamda, Sultan Hamit'e en ok kar grnenler en yakn
duruyorlar; Trkiye'de bilim kaps, grnrdeki paradokslarn arkasnda yatar
tutarllklardadr. Her yetenek ve her birikim, embriyonik halde, g beslemektedir; bu da
bamszlabirkapdemektir.Eyllizminkendisinisrdrebilmesiise,biryandanAvrupa
ve Amerika Birleik Devletleri'ne balanmak, Yahudilik burada katalizr misyona sahiptir,
ve dier yandan ve daha nemli olarak, yeteneksizlie tapnmakla mmkndr.
Sessizlerden erkek arkc, mafya babalarnn metreslerinden kadn arkc,
kekemelerdenkonumac,dileklerdenfilmyldz,bankerfaciasyneticilerindenbestekar
yaplmas ite budur; yetenek ve birikime kar bir intikam sava gryoruz. Her iktidar,
iindebirintikamhevesini,sakltutmaktadr.Yalnzcaservetbiriktirenleriniktidar,vahibir
savalaoturmaktadr.

150

Fkrayazarolabilmeningerektirdiihertrlbirikimihtiyac,tarih,politika,edebiyat,mizah
bilgileri bir tarafa atlabiliyor; sadece bir ekranda imaj sahibi olmak yetebiiiyor. Sanki
insanlmz, insan imajn izmeyi yasaklayan Muhammet Peygamber'den intikam alyor;
tekbirikim,hibirderinliiolmayanbirimaj'dr.

***

Eer bir insan manken olabiliyorsa, lkemizde derhal bir byk televizyon kanalnda
sunucuyadaspikerolabiliyor;buna,spikerlikiinbellibirkltr,diksiyonbecerisi,yurtve
dnyaolaylarnayaknlkvedolaysylabellibiryetimesresigerektiinidnenleritiraz
ediyorlar, ancak itirazlarn herhangi bir etkilerinin olduunu sanmyorum. nk artk
"birikim" kavramn ve gereini, Trkiye toplumunda anlatmak ok zordur. nk
lkemizde birikimin yerini, yzeysellik alm bulunuyor. Toplumumuz, st-ste konmu
parann-kidndabtnderinliklerdenkorkuyor.

***

151

Felsefi anlamda "arabesque" olan da budur; felsefede, derinlii limitle sfr olan
kavramlarn,kendisitekrarlayanimajlaradntrlmesine"ara-besque"diyoruz.

ki eilim yan yana gidiyor. Bir: Toplumumuz, Canneti'nin nemli romannn balyla,
glbir"krleme"ninetkisindedir.Grme,fizikteolduugibi,birderinlikiidir;derinliin
ortadan kaldrlmasyla krleme, ayn fiziksel srecin iki ayr kutuptan grlmesidir. Bir
yandankrlemeyiyayoruz,ki:Grselolantekgstergeyapyoruz.Buhalimizle,krler
dnyasndaresim'iteksanatvebilimyapanbirtoplumdzenineyolalyoruz.

***

Eyllizmi, byk sermaye ile btnlemi kemalistlerin kemalizmin son kalntlarn da

kazma dnemi olarak dnebiliriz; eyllist darbeden hemen nce, gelmekte olan askeri
darbeninokkoyubirislamcpolitikaizleyeceikestirimimdebunuhaberveriyordu,artk
gereklemi olduunu hep biliyoruz, islamclar, kemalizmi reddediyor ve sollamak
istiyordu;eyllistyllar,islamnaltndnemivesolunisealmassaymakyerindedir.

152

Yalnz, reddin kazanmas ve solun kaybetmesi, kemalizm sorununu zse de, Mustafa
Kemal Paa ve oka sylediimiz szckle, "Atatrk" ortada duruyordu; bu bir yeniden
tanm davet etmektedir. Amerika Birleik Devletleri, bu tanm zerine alm
grnmektedir; en yksek dzeyde hem Mustafa Kemal'i ve hem de Osmanl
Imparatorluu'nuyenidentarifetmeyealtklarngryoruz.

***

sava, bir yanyla tekelli brokratik devleti yerletirmek ve dier yanyla insanmz,
insanlndankarmakiindir;buikisi,birmadalyonunikiyzdurumundadr.

***

Gerekten eyllizm, bir intikam operasyonudur. Bu toplumu btn deerlerinden yrtp

koparmak iin srdrlyor ve gvensizlii ve inanamamay, insanmzn temel hali
yapmayamalyor.

153

Baz nermelere ihtiyacmz var, bunlardan birincisi, televizyonun gecekondulamasdr.

Bu,televizyonuntmylegecekondularakarbirsilahhalinegelmesininsonucudur;ama
gecekonduda yaayan insann ahlakn bozmak, deerler sistemini ykmak ve bylece
kontrolaltndatutabilmektir.

***

Byk sermayenin plak ve hoyrat iktidarndan sz etmek iin ok hakl nedenler var: a)
bu dnemde ii sendikalar tmyle yok edilmemekle birlikte ok byk lde
etkisizletirilmi bulunmaktadr. b) Aydn dzeni, kertilmi ve aydnlar eskitilmi ve eski
aydnlar, byk bir ihanete itilerek, oligariye ve byk devletlere balanmtr. c)
niversite,hiliezorlanmveennemlisihilikniversiteninkendisinekabulettirilmitir.
d) Matbuat; banka ve inaat oligarisi tarafndan kapatlm, kanallar gerek anlamda kirli
para kanalizasyonu haline gelmi ve "byk" gazeteciler, sadece ve sadece byk
devletlerin dd olmutur. Matbuat ve kanallarn birinci vazifesi, her erait altnda,
halkmzn bilincini datmak, akln bozmak ve oligarinin en hasis ve en a gzl
karlarnmdafaaetmektir,buradaltanmadklarngryoruz.

154

zetle ve eski szle, lkemiz, iktidar iin, bir dikensiz gl bahesidir; ve yine de
ynetememektedir.nkdikenkesmek,aklyitirmektir.

***

yle bir yasay yazabiliyorum: tekel dzeninin kurulduu her corafyada, iktisatta yllar
ncengiliziktisatGresham'nformleettii"ktparaiyiparaykovar"yasasnabenzer
bir biimde, "birikimsizler birikimlileri kovar" yasas geerlidir. nk, tekelistan'da en
byk dman birikimdir ve nk, birikim bamszla kap aarken, birikimsizlik,
oligarklara bamlla yatkn formasyonlar hazrlamaktadr. Feodal dzende lordlar,
tekelistan'datekel-efendileri,enokbamszlktankorkuyorlar;korktuklarnyokediyorlar.
yleyse, tekelistan'da birikime ve bamszla bir hal seferinden sz ediyoruz ve basn
hem n cephede ve hem de pek gz nnde olduu iin de ilk arpc gzlemleri burada
yapyoruz,ayrcaarmyoruz.

155

Her teori tutkunu, Prusyal General Von Clausewitz'e hayrandr, pek ok rneini
biliyoruz.Sava,iindebirokrastlant,ansvecesarettrndenanalizi,okzorolanyetiyi
ieriyor ve bu nedenle teorik bir zmlemesi imkansz grnyordu. Clausewitz, bize
imkansz bir sava teorisi vermitir; artk savan temel hedefinin kar tarafn iradesini
teslim almak olduunu renmi durumdayz, irade zaptn kalc klmak iin de ilk i
silahszlanmaktr.MondorosMtarekesi'nelkeyisilahszlatrlmasnntemelkoulolarak
konulmasveAfganistan'dasavanancakbirsilahszlandrmailebiteceininaklanmas
Clausewitz teorisine uygundur.Ancak Clausewitz, emperyalizm ncesi bir teoriysen idi;
imdi temel ama beyinleri zaptetmek ve deerler sistemini tahrip emektir. Bunu kalc
yapmannyoluiseinsanyozlatrmaktangeiyor;yozalaklktanhazalanbiryaratktr.Bu
nedenle yozun bir daha herhangi bir deer sistemi kazanmas imkansz grnyor;
imdilerdeedebiyattaykselenennemlimisyonburadadr.

156

Halkmzn estetik dzenini bozmak iin yola kanlar, nce kendi estetik dnyalarn
kirletmek zorundalar. Dolaysyla belce, en geri ideolojik kalp ile hareket etmek
durumundadr.

***

Matbuat; banka ve inaat oligarisi tarafndan kapatlm, gerek anlamda kirli para
kanalizasyonu haline gelmi "byk" gazeteciler, sadece ve sadece byk devletlerin
dd olmutur. Matbuat ve kanallarn birinci vazifesi, her erait altnda, halkmzn
bilincinidatmak,aklnbozmakveoligarininenhasisveenagzlkarlarnmdafaa
etmektir, burada l tanmadklarn gryoruz. Sanayilemenin ve kalknmann tarihe
gmld bir toplumda akl bir lkstr; kapitalizm ncesinde ve tekelli dzende, bir
rehber olarak, akl'a gerek olmadn biliyoruz. yleyse aklszn aklly kovma sreci
normalolmaktadr.Tefeciyisiyasetininesiraldbirtoplumdada,enaklsznenyksek
tepeye kmas ve ktlesel olarak akldan ka, yasadr ve bizde imdi bu yasalar
yrrlktedir. Kamu gelirlerinin, fiilen tamamnn faiz demelerine ayrld bir lkede
tefecileregemendemektir;insan,tefeciahlaknnynettiinianlyoruz.

157

Bir: "Eyllist Rejim, en byk ve en kolay baarsn sanat ve edebiyat alannda kazand.
ok ksa bir zamanda ve gerekli fiyatn binde birini bile demeden, Trk sanatnn
sorunsaln, biemini, biimini, ieriini, ba aktr ile aktristierini deitirmede ok byk
bir baar elde etti." ki: "Eyllist Rejim, 12 Eyll ncesinin tm deerlerini yasaklamay
temel ilke sayd. Bunlarn bir blmn, yasalarla, bir blmn basklarla, bir blmn
tekelci ekonomik zorlamalarla gerekletirmeye alt. Edebiyat ve sanatta ise, 12 Eyll
ncesi yaratlar tmden unutturan ve reddeden bir eilim ortaya kt." yleyse, ve bu
saptamalargereeyaknise,ikitaraftadabirdevamllkvardemektir.

***

Son zamanlarda tekelci dnya gr, brokratik yalnzl, dnyann baka yrelerini de
etkisialtnaalmayabalyor.Ancaktekelcilikkapitalizmlsndebilebirbasalamyor;
yalnzlk ve gvensizlii bir karabasan halinde insanlarn iine yerletiriyor. Kapitalizmin
rdAvrupa'dailkktzamankitarihineyazlbtnolumluluklarartkkaybettiibir
zamanda, Sovyet sosyalizminin zlmesinin verdii karamsarlk iinde sosyalizmin
kurtarcimajnaglgedtbirzamanda,dinveulus,insannyalnzlnavekorkularna
aresaylyor.

158

Devlet, hkmetme durumudur. Hkmetmenin iki nemli amac bulunuyor; zor ve ideoloji
hkmsalyor,ideoloji,azveyaoklde,ancakmutlakabirikmizorieriyor.

Siyasetisektleyibiryeregtrmektir.Atlarbiryerdenbiryeregtrenseyistengeliyor.
Gtrmek iin g gerekir; siyaset g toplamaya ve kullanmaya dayanan bir dinamik ve
sanatoluyor.

deoloji'de,ierilmizorgizlidir.Kendisinihkmlerlegerekletirenhukukunzoruiseda
tayor. Hukuku ktle, iindeki bireyleri dolaysyla ktleyi yerinde tutmay amalyor.
Siyasetin dinamizmine karlk, hukuku, doas gerei, statik bir nitelie brnyor. Bu
nedenlehukuk,siyasetlebirletiizamanvarlnvetanmnkaybediyor.

159

Devlet hkmetme kapasitesini, kendi hukukunda, hissedilmesi zor ancak srekli

deiiklerle salyor. Bu da iki hukuk alan demek oluyor. Daraltlm bir alanda, burjuva
hukukununtemelindekieitlikilkesindengllkilkesinekaymbirhukukmant ile bir
dier alanda hukuksuzluun ilke olmas, eyllizmin, yani tekelci devletin, hukuk mantn
iziyor.

***

Tekelcidevletinhukukyaps,"suolumadannlemeliyiz"paranoyasylaekillendiriliyor.
Bu yzden Trkiye'de en kolay i tutuklamadr. Tutuklayann hibir sorumluluu olmaz,
yoktur.Susuzolduunuzusorguyarglndaanlatmanzbilemmknolmaz;tutuklama
"sula" deil "emare" ile ilgilidir. Tutuklayan suun kantlarna deil iaretine bakar;
tutuklamann bir nlem olduunu, itirazn mmkn bulunduunu, susuz olduunuzu
mahkemedeanlatabileceinizisylervetutuklar.Birdesacbirhukukretimyesipek
yaknda bir istatistik aklad: Trkiye'de tutuklamalarn yzde doksan beinden fazlas
bera-atlesonulanyor.

160

-------------------------
Ulus
-------------------------

161-162

Trkiye'dekiemperyalynelilerin,analizindebykbirkavramsalnemesahipolduunu
syleyebiliriz. nk byk devletlerin, stratejik nem iddialar hi yoktur ve olmasn da
dnemeyiz. Emperyal gler, stratejik nemli yerleri baml hale getiren devletlerdir;
bununkarsnda,yaranmackkdevletleri,stratejiknemyarndagryoruz.Demek,
emperyal dinamikler henz kodifiye edilmekten ok uzak kalyorlar; imdilik heves
sayabiliyoruz.

***

Mslmanla gelince, bilimin kurutulduu bir zaman kesitinde, modern Trkiye'de,

"mslman devlet" veya "mslman Trkiye" sznn ok yeni olduunu unutuyoruz. Bu
szde,Trkiyeiin,bireyllisticattr;ncesindebylebirdiscours'unolmamasbiryana,
telaffuz edilmesi bile cumhuriyet ilkelerine aykr saylyordu. Trkiye, baz mslman
devletlerle siyasi ittifaklar kurabiliyor, ancak, yetmili yllarda, Necmettin Erbakan'n da
paras olduu, S. Demirel Bakanl'ndaki Milliyeti Cephe Hkmetleri dahi, islam
Konferans rgt'ne girmeye cesaret edemiyordu; hem cumhuriyet ve hem de anayasa
ilkelerineaykrsaylmaktadr.

163

Ksmi giri, Genelkurmay Bakan Orgeneral Kenan Evren'in idareye el koymasndan

sonradr;Eyllizmin,Trkiye'deslamnaltnaolduunuilerisrerkenbunudahesaba
katyordum.Ekleneceklervar,bir;Trkiye,srail'inkuruluunuilkncetanmveuanda
da, srail ile ittifak anlamalar imzalam tek blge devletidir. Ynetimin kritik noktalar
Yahudi kavminden sabetayistlerin elindedir; bir bl aklanm durumdadr, ikincisi,
Adana yaknndaki ncirlik ss, Irak' bombalayan uaklar iin vazgeilmez topraklardr.
ncs,BinLadin'inNewYorksaldrsndzenlediiyleilgilitekkant,busavatanok
sonravesavaiindeeldeedildiiilerisrlenbirkasetolmutur;kasetintahrifedildiive
herhangi bir kant deeri olmad hep sylenmektedir. Ancak kant olsa bile bu, savan,
herhangi bir sulayc delil olmadan balatldn gstermektedir ve daha da nemlisi,
byle bir gereke ile bir lkeye sava amann devletler hukukunda yeri olmamas
gereklidir. Buna karn Trkiye, bu savata, Amerika'nn yannda yer almak zere silahl
kuvvetler gnderme kararn alan ilk ve tek "mslman" devlet idi; demek, bu "mslman
devlet"savnsadeceitketimdeeriolanbirpropagandasayabiliyoruz.

164

PutiniinAtatrkanalizedenProfesrBrzezinski,MustafaKemalileilgiliolarak,imdiye
kadarBat'dayazlmenabartlportreninsahibidir;"abartl"szc,burada,bakok
snrlveokuysalbirdnyasolananlamndadr.Buportrenin,balRusyaileYaamak
olan bir strateji incelemesinde izilmesi amacnn Trkiye'den ok Rusya'ya ve yeni
BakanPutin'edersvermekolduunugstermektedir.BuincelemedeProfesrBrzezinski,
yklan Osmanl ve Sovyet imparatorluklar arsnda bir ok paralellikler kurarken, baz
ayrlklara ise daha ok nem vermektedir. Bir kez net olarak, Putin'e ikinci Dnya
Sava'ndayklanJaponyaveAlmanya'yrnekalmasntavsiyeetmiyor;bunuykmyolu
olarak gstermektedir. nk gerek Japonya ve gerek Almanya, bir savata ykldlar;
ancak sonunda eski glerine ulap atlar, emperyal devlet oldular. Brzezinski, bu yolu
yol saymyor. Buna karn, Birinci Dnya Sava sonunda, Osmanl imparatorluu ykld,
ancak Atatrk bu imparatorluu yeniden kurma yolunu reddetti, bunun yerine, bir
nationstate, bir ulus-devlet, kurma yolundan gitti; ite Washing-ton'un Rusya'ya nerdii
Atatrkbudur.Grdkleriudur:OsmanlImparatorluu'nunsonlarnadoruglbirsivil-
asker muhalefeti ortaya kt ve devleti modernize etmek istiyorlard, bunlara Jn Trk,
ingilizceYoungTurks,denilmektedir.

165

Hareket iinde gl bir kanat, eski imparatorluun modern halini, modernized version of
the old empire, yaratmaya alyordu, olmad, yenilgiler geldi, olmamas iyi oldu, ancak
Mustafa Kemal liderliinde bir kuak, known as Atatrk, bunun yerine, modern, ancak
post-emperyal,ngilizce post-imperial, devlet kurma yolunu seti, ite model yolu budur.
Amerika'nnAtatrkdersinincanalcnoktas,emperyaldeil,post-emperyalbirvizyonunu
kabul etmesidir, bunu netlikle karabiliyoruz. Bundan sonras ise daha nemlidir; bir,
MustafaKemalvearkadalar,gemiilebirpsikolojikkopu,apsycologikbreakwiththe
past, gerekletirebilmek iin byk bir cretle hareket ettiler; bu kopu, emperyal
lklerden vazgemek anlamndadr, ikincisi, Bat, Trkiye'yi itmedi, srekli tekme tokat
kovsayd, to spurn, bu kararl kopu ie yaramazd. , yine de terslikler oluyordu ve
bunlar telafi etmek on yllar alyordu; her iki tarafta sabrl oldular, anlamndadr.
Grlyor, artk burjuvazinin gz almtr; yalnzca tekellerin bak var. nk tekeller
dzeniileemperyalizm,birkadnikiyzdr.

166

Anti-semitizm ktdr. Ancak semitizm daha ktdr. Trkiye'de anti-semitizm yoktur ve

semitizmvar.

Bir lkede bir Genelkurmay ikinci Bakan, hangi din veya mezhepten olursa olsun, en
byk yahudi madalyas alabiliyorsa ve Trkiye'de grevde babakan, hi saknca
grmeden yahudi madalyas alyorsa, Trkiye'de anti-semitizmden sz etmek, aklla alay
etmektir. Anti-semitizmin krnts olsa, Bir'in ve Ecevit'in bu madalyalar kabul etmemesi
gerekirdi.Yoktur.Fakatsemitizmvarveyaygndr.Bakarnekleregitmeyegerekyoktur;
"szde"kemalistCumhuriyetGazetesihepsemitizmdenyanabiryaynpolitikasizlemitir.
Semitizm yanls politikann vazgeilmez iki iaretini saptayabiliyoruz, a) Trk-Arap
Dostluu'nacephealmakveb)salklveyaayabilirsoladmanolmak.

167

Putin iktidara gelir gelmez, Berezovsky ve Gusiniky adl iki banka-medya oligarkn
devirmi ve saf d etmeyi baarmtr; bunlarn ikisi de yahudidir ve ikincisi, israil'de de
gazetesahipliiyapyordu,imdiispanya'datutukludur.Putin'inAmerikanelitininnefretini
kazanmasnda Rusya'y bu ahtapotlardan temizlemesinin rol byk grnyor; imdi
Gusinsky'yi kurtarmak iin Washington ve Washington'dan ald ilham ile Trk medyas
terdkyorlar,ibretvericidir.YalnzAmerikanelitininMustafaKemalPaa'yBatuysalve
Batdkn bir lider olarak resmedip Putin'in karsna karmasnn asl nedeni,
"konseptiyanatsional'noybezopasti"denilen,yeniulusalgvenlikkonsepti'dir;nceSilahl
Kuvvetleriindehazrlanptartldktansonra,10Ocak2000tarihindePutintarafndanbir
"uka'z" olarak yaynlandn biliyoruz. Bilemediimiz, Putin'in mi bu yeni konsepti, yoksa
bu yeni konseptin mi Putin'i karddr; tartmaya ak tutuyorum(...) Rusya, burada,
"Velikaja Derjeva" olarak tanmlanyordu ki, Amerikan eliti bunu Putin'den beklemiyordu,
nkRusya'nn"BykG"olmaiddiasnhemkabuletmiyorlarvehemdeistemiyorlar.
ItikatlarncaM.Kemal'imodelyapanhusus,bykgolmaiddiasnreddetmesidir(...)

168

Amerikan elitine gre Kemal Paa ise "gemi ile bir psikolojik kopu" ile, Avrupa'ya
ynelen bir ulus-devlet olmay kabul etmitir; demek, yenilgiyi ve klmeyi kabul etmi
olmaktadr. Bu nedenle yeni Amerikanca derste, Atatrk uysal ve Putin dikbaldr. Putin,
"Avrupal-Post-Emperyal-Ulus-Devlet" olmay reddederek dik ballk yapmaktadr, bu
nedenle Amerikan eliti Atatrk' benimsemekte ve Putin'i takbih etmektedir. Ayrca,
Brzezinski'ye gre, Trkiye veya Rusya'nn Avrupa'ya ynelmesi, byk devlet olmaktan
vazgemeleridemektir,buyzdenherikisinindeAvrupa'yaarlmasgereklidir.

***

Byk devletlerin, stratejik nem iddialar hi yoktur ve olmasn da dnemeyiz.

Emperyalgler,stratejiknemliyerleribamlhalegetirendevletlerdir;bununkarsnda,
yaranmackkdevletleri,stratejiknemyarndagryoruz.

169

Savata yenilmi bir lke iin, yenenlerin tek dncesi, bir daha ban kaldrmasn
imkanszhalegetirecekbtnnlemlerialmaktr,bunutekrarlyoruz.Buradaisetekama,
Trkiye'nin,kendihalinevekendisiiin,herhangibirekonomikpolitikauygulamaimkann
tamamen ortadan kaldracak krma ve bozmalar gerekletirmektir; devleti bozup szde
zerk kurullar halinde yeniden rgtlemek ve btn kritik pozisyonlar. bamsz devleti
reddedenlerledonatmak,ikimekanizmaolarakortayakmaktadr.

Ulusuluk ile din hep birlikte hareket ediyor. nce kiliseler ve daha sonra bunlara
zenerek isla-mik tekkeler ulusuluun fidanl oluyorlar. Bu nedenle dinle
hesaplamadanulusuluungelimesinidurdurmakmmkngrnmyor.

Ulusbirbadr;insanlartoplumsalhayvanolduklariinherzamanbaaryorlar.

170

II.Blm

YALINKKZERNETEZLER

171-172

TezveantitezlerleSabetayclkolay!
AhmetHakanCokun/Sabah-10Nisan2004

ttihatveTerakki'denberibkmadkuSabetayclar'tartmaktan..
EskidenCevatRifatAtilhanbuiinbanekerdi,bugnlerdebayraYalnKk
devralmgrnyor.slamclarmznisebiraradeimezanagndemiydibumevzu..
Tam"unutuldu"derken2004ylndanisanyamurlarnntamortasndayenidenpatlak
verdiSabetayclktartmas..Yine"byktezler"ortayaatlyor,yine"dehetengiz
komplolar"retiliyor..

YllardrSabetayclarzerindenanlatlan"cmasallar"namaruzkalmlmn
bkknlylabubalonabirinebatrmannzamangeldidiyedndm,hemen"tezler"ive
"antitezler"iardardnasraladm.
Ortayabanagrebasit,yalngereklerkt:

TEZ:Sabetayclarikikimlikliveikidinlidirler..
ANTTEZ:Sanane!
TEZ:Sabetayclarokgldr.Entepelerielegeirmilerdir.Eitimlivezengindirler.
Trkiye'yeistediklerigibiynvermektedirler..
ANTTEZ:Bakalarnngcndenyaknarakkendiacizliinebirgerekeoluturmakyerine
sendeeitimal,sendergtlen,sendeglen.Elinitutanmvar?
TEZ:Alkent'tebirdairekiraladlar.Oradaayinyapyorlar.
ANTTEZ:badetzgrlnneabukunuttun?
TEZ:Amabenimibadetime,inancmakarlyor,onlarnkinemdahaleedenyok.Bana
baskuygulanyor,onaisesnrszzgrlktannyor.
ANTTEZ:Neyani,sanamdahaleediliyordiyeonlaradammdahaleedilsin.Sana
ynelenbasklarakarmcadeleedeceine,"Madembenbaskgryorum,ohalde
herkesekarbaskyaplmal"mdiyorsun?Peki"mcadeleahlak"diyebireyyokmu?

173

TEZ:Benonlarninanlarnakarmyorum.Benimsylediimonlarnhangiinancasahip
olduklarnakaortayakoyup,ikidinliolmaktanvazgemeleri.
ANTTEZ:Birkiiisterikidinliolur,istertekdinli.Hem"hikimsebenimdinanlayma
karamaz,naslistiyorsamyleinanrm"diyeceksin,hemdebakalarnnnaslinanmalar
gerektiikonusundaoturupahkamkeseceksin.Byleeyolurmu?Kur'an,"Senindinin
sana,benimdinimbana"demiyormu?
TEZ:SabetayclarhemMslmanolduklarnsylyorlar,hemdegizliceYahudiinanna
grehareketediyorlar.Mslmanm,Yahudimiolduklarnakararversinlervesonrabunu
kptoplumaaklasnlar!
ANTTEZ:Senadamndinininzabtkatibimisin?stergizliYahudiolur,isterak
Mslman.Bubizineilgilendirir."Hikimseinancnaklamakzorundadeildir"cmlesi,
entemelinsanhakkdr,unuttunmu?
TEZ:yiamaMslmanolarakgzkp,benimdiniminaleyhineilereviriyor.
ANTTEZ:Biradamnsenindinininaleyhineilerevirmesiiinillede"ikidinli"olmasm
gerekiyor?Dindarlarnnnetrlengellerkaranlarnhepsi"ikidinli"mi?
TEZ:BamzagelenfelaketlerSabetayclar'nfaaliyetindenkaynaklanyor.Onlarolmasa
bizokdahaiyidurumdaolurduk.
ANTTEZ:Banagelenfelaketlerinnedeninirenmekiinaynayabakmalsn.
Sorumluluubakalarnnzerineatmakinsanarahatlkverir,bunuanlyorum.Amaartk
rahatnkamal!Unutmakidirili,rahatkaanadamlarsayesindegerekleir!

174

kiyzllkm,ikiballkm?
CanDndar

Gr.Say.:1252|YaynTarihi:19.06.2003

BirMarksist"Devleteldengidiyor"diyeyaknrm?
GeenayYeniHarmandergisindeYalnKkyaknd.
"Hoca",istisnaszherkesiyerdenyerevurduusyleisinde"Devletiparalyorlar,
bitiriyorlar.KabaMarksistlerbunasevinebilir,amaokadardadeil"dedi.
Kk'isyanasrkleyenkimdibiliyormusunuz?
DileriBakanlMstearUurZiyal...
ylediyorduKk:
"Gl,am'agidemiyor,nkUurZiyalizinvermiyor.Yanioradagerekbakan
saymamzgerekenkiiUurZiyal...Babakanlababakanyardmcsarasndabir
yerdebulunuyor.Bendevlettengeliyorum:Yabancbirbakangeldiizaman
DileriBakanilegrtktensonraayrcamstearlagrmez.Powell
(geldiinde)Ziyalilegrt.(..)yleeyolmaz.Byleyaparsanzbudevletbitmi
demektir.lkeniziseviyorsanzbylebakmakdurumundasnz."

***

DnMilliyet'leHrriyet'inbirincisayfalarndaiteoUurZiyalvard.
IrakkriziboyuncaABDilegizlimzakereleriyrtenvesavatezkeresininkmas
iinrpnanZiyal,imdiWashington'da,abalarnnsonusuzkalmasnnyaratt
rahatszlgidermeyealyor.Amerikallara"Irak'tabaarnz,baarmzdr"diyor
veTrkiye'nin"hata"sntekrarlamayacanuszlerlegarantiliyor:
"rankonusundayannzdayz."
Milliyet'indnkhaberi,bumesajdoruluyor:
Genelkurmay,ran'laaskeriilikibalatmakzereranOrduKomutannAnkara'ya
davetetmekistiyor.Dileri(Ziyalmidemeli)engelliyor.
Gereke?
"ABDyanlanlar."

175

***

Anlalanoki,Dileri'ndekblesiWashingtonolanbirgrupdiplomat"Bizettiksiz
etmeyin"ezikliiyleMeclis'inkararn"dzeltmeye"abalyor.
Amerikallarda,bukrkkarnelirenciyi"Neysecanm,olmubikere,iyial,
geleceksnavdadzeltirsin"diyeteselliediyor.
Geleceksnavnad"ran"...
Ziyal,osnavaiyialtn"ran'daABD'ninpozisyonunudestekliyoruz"beyanyla
ortayakoyuyor.KarlndadaABDDileriBakanYardmcsMark
Grossman'dan"Senihalaseviyorum"kokulubir"Stratejikmttefikiz"beyan
koparyor.
Kurulankapanyleayanbeyanki,birAmerikalyetkiligrmeyi,"Bizkapyatk,
Trklerdeierigirdi"szylezetliyor.

***

OysakamuoyuyoklamalarnagreTrkiyehalk,tezkerekonusundaMeclis'in
kararnonaylarken"enbykdman"olarakABD'yigryor,muhtemelbir
saldryoradanbekliyor.
Bunakarnkomusuran'dakideiimarayndikkatleizliyor.
DileriBakanAbdullahGldaha2haftanceTahran'dakislamKonferans
rgttoplantsndaslamdnyasnareformarsyapmveABD'yi"igalcig"
sayanortakbildiriyeimzaatmkenmstearnnWashington'agidip,bukez
gznran'adikenABD'ninigalplannakenetlenmesininaslaklamal?
Dileri'ne"ikiballk"mhakim,"ikiyzllk"m?..
Unutmayalm:
Ankara'nnkimseyezrborcuyok,amaIraksaldrsnakitleimhasilahlaryalann
bahaneedenWashington'undnyayabirhesapborcuvar.

176

YalnKk'ehakszlkedilmemeli
AhmetMuratGrakar/30.0.1.1999

BamszlkveDemokrasiYolundaKurtulu,say:13

Internet'intoplumyaamnagirmesiylevezellikledeson4-5yldrda
yaygnlamasylabirliklenemiaslareddedilemezbirbilgialannngelitiiok
aktrvebenbunu,hidesanalbulmuyorum,teyandan,hzlvezamannda
hizmet,kitlelerinilgisiniarttryor.Kalitekonusundaisekatedilmesigereken
mesafelermutlakavar.nternet'teiyiilerarayandegustatrlerisebeenilerinipek
belirtmiyorlaryadakulaktankulaafsldyorlar.Buradakiforumlarda,platformlarda
vesiyasirgtselsitelerdebirokkonuileniyorvebirtonnl-nszisimkalem
oynatyor.phesizisteyenistediiniyazpfikrinivebilgisiniortayakoymakta
serbesttir.Fakatsiyasal,tarihselveideolojikbirikimiglolanuzmanlareninde
sonundabellibirayklamadzeyineerieceklervedalgalanmalardagiderek
azalacaktr.

BuyazyAkademyaPlatformu'nayazmamnnedeniisebellibirzamandrbaz
konulardayounlalyorolmasvebazisimlerinnekarlarakdeerlendirmeler
yaplmasdr.BukonulardanbirtanesiSabetayclk,isimlerdenbirisideProf.Dr.
YalnKk'tr.Birincisideikincisideuzmanlkgerektirenbalklar.Benimlm
udur:Trkiyetarihizerineimdiyekadarsylenmiveyazlmolanlarnok
bykbirblmnunutmakgerekirnkyanltr.Yanltrnkbilimsel
deildir,dolaysylaobjektifdeildirvebunedenledesalkldeildir.Ben
bunlardanrahatszlkduyduumiin,yukardaikincibalkolarakadlandrdm
Prof.Dr.YalnKk'setim.

177

HattaTrkiye'nincumhuriyetdnemindeyetitirdiiyeganegerek'aydn'olarak
kabulediyorumonu.Veaynnedenle,Piyasa'dakikiilerdenhonutolmuyorum,
bunlardanhonutolanlarndafazlabiryarareldeedebileceineinanmyorum.

Prof.Dr.YalnKk,Sabetayclar'yeniyenivekonjonktrelolarakgndeme
taypbirksmndierlerindenhovestntutarakdolaylolarakkayrmak,dier
birblmnisetehiredipbazevrelereyemetmekleeletiriliyor.Ancakbuiddia
dorusaylamaz,yle:Prof.Dr.YalnKk,'TrkiyezerineTezler'isimli
yaptnn1997basksnn109.sayfasndauifadeyeyerveriyor:"FethiBeyylebir
inanadamdeil.Yaygnbirdeyile'efendi'oluu,byklde,
yeteneksizliindenilerigeliyor.yleolur.okgrlr.Hibiryeteneiolmadiin
'efendi'olanlarbulunur...FethiBey,'efendi'adam;aynzamandaemiralmaya
almbiradam.Buyzdenkendizihnindekilerideil,eskiyardmcsveimdien
yksekemirverendurumundakiMustafaKemal'inzihnindeolanlaryapacaktrden
bir'efendi'adam."FethiBeyyaniFethiOkyar,SofyaAlaemiliterlii'ndeMustafa
Kemal'inamirivedahasonralareskiyardmcsnnyaniMustafaKemal'in
buyruuylaSerbestFrka'ykuranadam.BirbakakimliiiseSabetayclk.Prof.Dr.
YalnKkdeonunbukimliinibilmezdeilfakatonubukimliindenbamsz
olarakeletiriyorgibigrnmesinekarnderinlemesinednldndeve
birazdanvereceimizrnekleststekoyulduundabaziaretlerkarmak
imkanszdeil.

178

Kitabn110.sayfasnda,SerbestFrka'nnyaynorgansaylanSonPosta
gazetesininsahibiZekeriyaSertel'eatfenucmlelervar:
"Azzamandaumduundanbykbirbaarkazanmt.Partisigndengne
geniliyordu.Fakatneyapacanbilmiyordu.Kafasndaaydnbirfikir,birprogram
yoktu.FethiOkyarkendisinirzgarakaptrmgidiyordu."ZekeriyaSertelde
SabetayistbirkiiveProf.Dr.YalnKkzellikleonayerveriyor,bakalarnada
yerverebilirdi,yapmyorvebunemli.Venihayet,aynsayfadaZekeriyaSertel'in
kzYldzSerteldeProf.Dr.YalnKk'nfradarbelerinemaruzkalyor:"...kz
YldzSertel,yalnzcabilimselalmagcnnyetersizliinisergiliyor."

Benbunlarnemlibuluyorumvedieraydnlardagremiyorum,helede1970'lerde
tamtersinebirakmnveanlaynegemenolduunubiliyorum.

BunundatesindebirbakamaddihatadaProf.Dr.YalnKk'nTrkiye'de
yaayanSabetayistler'insoyadlarylailgilialmalarnnyeniolduueklindeki
savlar.Prof.Dr.YalnKk'nbualmalar10yllkbirgemiedayanrveyeni
saylmaz.YinebualmalarvearatrmalarsayesindedirkiKrtHareketiveonun
lideridebukonudakibykbilgieksikliklerininispetengiderebilmilerdir.Krtler'in
liderininProf.Dr.YalnKk'ehasmanebirtutumiinegirmesininaltndadabu
aalkduygusuyatmaktadrveokhakszolarakProf.Dr.YalnKk,Krt
hareketininiineTrkiyeCumhuriyetiDevletitarafndanszdrlanbirajan'olarak
lanseedilmitir.

179

BirdiernedendeTrkiye'deuanakadarhideinilmeyenvertlbraklan
KrtYahudilerikonusudurkiProf.Dr.YalnKkhemBarzaniailesindeki
yahudilerihemdeTrkiyeKrtleriarasndakiyahudikkenlikiilerideifreederek
(MusaAntergibi..)oknemlibirgereektutmuvesinsivegizlibirbiimde
gelitirilenKrt-Yahudi(srail)allianzngnyznekarmtr.Bu,ancakyreklibir
aydnnbaarabileceibiritir.Sormakgerekir,Trkiye'dekaaydnburiskliie
girebilmitir?Hibiri!

FKF'ykuran,Trkiye'desosyalisthareketinson40yldakigidiatndaennemli
teorisyenolan,Mahirayan',DenizGezmi'ivedahanicesosyalistivareden,
Trkiyedevriminibykbiritahlayaratmayaalanvehayatnbunaadayanve
buuurdauyandabilebirsrskntylavehapisleyorulanbiraydnn
kimseylegarippazarlklariindeolamayacaakbirgerekliktir.Prof.Dr.Yaln
Kknegenelkurmayc,neSabetay-sever,neslamclarladirsektemasnagiren
birkiidir.Onabtnkesimlerinsaldrmasnnaltndadabustnlvebilimsel
gcyatmaktadr.

Onuacmaszcaeletirenlerin,onunyazdklarnokumasnneriyor,baarlar
diliyorum.

180

sabetaistkadrolama
prof.dr.yalnkkilebirsylei
AnadoluGenlikDergisi,Say19

Tekelistankitabnnbirincivehemenarkasndangeniletilmiikincibasksyla
Trkiye'denemlibirgndemoluturanyazarYalnKkilealmalarve
lkenintemelsorunlarzerinegrtk.Tekelistangibihacimlibirkitap
almasnnarkasndan,yenikitaplarhazrlamaklamegulolanKk,baz
kitaplarnndabaskyahazrolduumjdesiniverdi.Kafasnmeguleden
konulardadahaiyibilgilenebilmekiinnelazmsayapyor;szgelimiSabataizm
zerinealtiin,ibranicerenmeyebaladnaktarmaynemlibuluyoruz.
lkemiziniindebulunduu''sorunlu"dnemde,insanlarnvekurumlarninanlmaz
birbezginlikvedolaysylatembellikiindebulunduugzlenirken,YalnKk'n
herkestendahagenbirzihinveazimlealmalarnadevametmesinitekrar
vurgulamakgerekli.Genelolarakbasnlaarasiyiolmayan,kolaykolayiliki
kurmayanYalnKkhoca,AnadoluGenlikdergisininsyleitalebini,genlik
dergisiolmasvebylebirdergiyigenlerinkarmasnedeniilekabuletti.Genel
olarakTekelistankitabvezelolarakdaSabetaizmzerineyaplanbusyleinin
sonundaYalnKk'nzmnerisinideaktarmaansnbulduk.
neri,beenilirbeenilmez...burashinemlideil.Sizi,artcolmaydaima
becerennkaratrmayadevameden,kendisidebulduklarylaaran
aratrmac,yazarvednrYalnKkleyaptmzsyleiylebabaa
brakyoruz.

-SaynKk,isimbilimnaslktortaya?Birtesadfmydbupencereyiaan?..

181

-imdi,aslndaben.buileregirmekistemiyor(d)um.Amasizebtnaklyla
syleyeyim.Birkezbilim,isimbilim...bunlarbeniilgilendiriyor,amabukonuyla
ilgilenmeminnedeni,doruveyayanludeerlendirmeyiyapmamdan
kaynakland;"SleymanBey'densonraAmerikaBirleikDevletleri'nin
CumhurbakanadaysmailCem'dir.OnunCumhurbakanolmaslkemiziin
hayrszolacaktr."Budeerlendirmeyiyaptmzamanise,okdaaresizbir
durumdaydm,cezaevindeydim.Budurumu,ancak,smailCem'inSabataist
olduunuortayakararaknleyebilirdim.Vebanagre,bakanedenleridevardr.
AmasonutaCumhurbakanolmasnlenmitir.nlenmesideiyiolmutur.
AmerikaBirleikDevletleri'ninadaynnbuolduunubugnbiliyoruz,amaosrada
benimiinbudurumsezgiseldi.AmabirkezAmerikaBirleikDevletleriDileri
BakanMadelineAlbright,"smail,gelecekseferCumhurbakanolursun.Seni
Cumhurbakangrmekistiyoruz"demitir,oksamimiolarak.Ayrca,gstermelik
deolsa,BlentEcevit,Cem'itatminetmekiinCumhurbakanadaylararasna
soktu.Demekkibenimsezgiselolarakyapmolduumtespitzamanlada
doruland.Vebenbununlemeyealtm,nlendi.Bundansonradazatenok
eitlinedenlerlebuisimbilimaratrmalarmgelitirmeyealtm,altkadabir
aortayakt.

-Bykyanksolduama...steliksadecesoldandeil,belkioradanfazlasada...

182

-simbilim'leneyaptmnemliolarak?okgaripaslnda,nkbentarihideilim.
Tarihilikokonurlubiryerdir,benimkisibolukdoldurma.Ancak,tarihiliinnemli
aralarndanbirtanesibuisimbilim.Hikimsekullanmambanakadar.Trkiye'de
onomastikisimbilimindenbahsedentekbilimadam,birtarihiyok.Orayadoru
geleceiz.Osmanltarihindedeisimbilimebakacam.NedenAnadolu
Seluklu'dakibtnprensisimleriKeykubat,Keyhsrev'dirdeokazincelenen
beyliklerdekilerYakup,shak,brahim'dir...Hikimsemeraketmemi.Eerbilim
yapacaksakbunabakmamzlzm.GermiyanBeylii,MenteeBeyliiprenslerinin
oununadbyle,bunlaradabakacam,buradabitmiyor...Buradada
gryorsunuzki,bilimegveninizartyor.Nedenartyor?nanlmazbirey;evvel,
gvendennce,sadeceisimbilimdengitmiyorum.Bunlarndavrankalplarn
okuyaokuyadavrankalplarnkardm.Naslkartrsnz;bilimselolarak?
simbilimasndan"erman"kullanrlar.

Bubirdavrankalbdr.Bundansonra,bunlarMslmanlarlaevlenmezler.Bilimde
buyleolur;alrbiryasakarrsnz,sonrauygularsnz.rneinKemalDervi...
AnnesiAlman...DemekkibabasMslmanlaevlenmemi.Kendisininbirinci
karsnnSabataistolduuherhalindenbelli,ikincisiisebirRusyadaPolonyal...
Slav...PolonyaliseYahudiolmaihtimaliokkuvvetli.nkSabetaySevi'nin
kurallarnagreenktsbirMslmanlaevlenmek.O,dinsizlikanlamnageliyor,
kirleniyorlar.Sonra,lykolmadklaryerleregelmeleri.imdibuadamcazlailgili
yazdm,nkbubenimhemPlanlama'da,hemniversitedemesleim.
Princeton'da,uradaburadadoktorayapanlarbizokbiliyoruz.Buadamnonca
senedebirtekalmasyok.imdihakkndaneleryazlyor.Bizimnmzeok
geldibunlar,butrinsanlar...Ha,DnyaBankas'ndadaykselir,amaDnya
BankasBakanYardmcsdeil...

-IsrarlaBakanYardmcsolduuyazlyor...

183

-yleyapyorlar...imdi,bilimdebirkuralgetirirsiniz,ondansonragetirdiiniz
kural,yasaeerbilimse,sizinkendigznzaar.Naslaar?itebakn
gazetelere.Bendeimdiuolutu;ugrdmzmedya,biradamnlsn
veyadirisinioktutuyorsa,birhipotezolarak,"acabaSabataistmi?"diyorum...
Laboratuardakibirbilimadamgibibakyorum.Nebulacam?Vebuluyorsun.
AnnesininadSuzan.KardeininadSerdar...Budabylezaten...Diplerede
girmekistemiyorum.Vebutipdavranlarnmzokat.MutalaDenizli'nin
Sabataistliinebakmyorum

-Bualmalarnzlailgiliolarakeletiriler,antisemitiksulamalaroldamu?

-imdibenimyaptmu;benTekelistankitabmnarkasndayazlolan,Taba
Kvan'mdasylediigibiantisemitikadanalmyorum.Ancak,benim
yazdklarmniyiniyetleyadaktniyetleantisemitikolaraksulanmasdapolitiktir,
nkbenimylebirsorunumyok.Ortayakanbirdurumvehenzdahaok
kkbirksmnortayakarttmbirilikileravarki,buokrktcdr.Ben
hikimseninSabataistyadaYahudiolduunabakmyorum.Ancaklkemiboan
birilikilerandaysabakyorum.

MeselMustafaDenizli'ninSabetaistolupolmadbenihiilgilendirmiyor.Futbola
biryaknlmolmamaklabirlikte,FatihTerim'egreMustafaDenizli'yebyk
sempatiduyuyorum.AncakFenerbaheKulbbirsrailpropagandaalanhaline
geldiizamanbenbuiebakyorum.Sabetayizminiancakozamankartyorum,
durumbu...istersadaistersoldaolsun;rantiyemi,deilmi;midesi,kafasve
kalbiylebutoplumabalm,deilmi?Bunabakyorum.

-Sabataistler'leYahudiler'iayrmakgerekiyormu?

-Tabi,Yahudidnmelerle,dahadorusuYahudiliinisaklayanlarlaMslman
grnpdeYahudiolanlarlaSabetaistleribirbirindenayrmamzlzm.

184

nkonlarderhalYahudiliekabulediliyorlar,amaSabetaistlerindurumudaha
tartmaldr.Fakatsonzamanlarda,belkiburadatartmamamzgereken,srail'de
birbakagelimevar.Bunlardanbirtanesi,bugnsrail'de1milyonayaknRusyal
varvebunlarnoudaYahudideilveYahudideolmakistemiyor,srail'inok
fazlatoprakeldeetmiolmas,oradakinfussorununugetiriyor.DolaysylaYahudi
anadandomayanlarndaYahuditoplumunakazanlmasn,dolaysile
Yahudilemelerinedahasempatiylebaklmasnkolaylatryor.nkbuRus
olgusuhereyialtstediyor.SabetaistlerleMusevilerarasndabiratma
olduundanszedemeyiz.imdiburada,lgazZorlu'nunverdiibirrnekvar.
BtnSabetaistlerYahudiolmakistemiyorlar,hattaYahudileridesevmiyorlar.

Ancak,smailCem,BlentTanla,illerrnekleri,benimortayakarttm
basndaki,brokrasideki,dileribakanlndakirneklerunugsteriyorki
Sabetaistkimliininplanakartmak,artkTrkiye'deykselmeninyollarndanbir
tanesi.DolaysylaSabetaistlerinsrail'leyaknlamalarngryoruz.Ancak,din
asndanvebunlardaennemliolarakKuzuBayramvebenzeriayinler
dolaysyla,srail,yaniYahudidinotoriteleri,bunlarhemYahudisaymyor,hemde
Yahudiliekabuletmiyorlar.
-Trkiye'deSabetaistlerindurumunugenelolaraknaslaklayabiliriz?Kkenleri
okeski,ancakiaretettiinizilikileraokadareskimi?
-Trksiyasitarihine;hemyakntarihe,hemdegemitarihebugzlede
bakyorumimdi.Obakmdanokyararloldu.Bazhipotezlervar,henzokham,
onlarkonumakistemiyorumimdilik.TrkiyeliSabetaistveTrkiyeliYahudi,hatta
dnyannpekokyerindekiYahudi,1967ylnakadarbulunduklartopraklarabyk
sadakatgsterdiler.

185

Anahtarbirtarih1967yl,Nasr'nyenilmesi.1973'tekisrail'ingalibiyetiylebiten
savatansonraise,Amerika'daki,ozamanakadarAraplargzetmeyealan
Yahudilerintavrbiledeiti.Trkiye'dekiSabetaistlerdehzlbirekildesadakati
reddetmeyebaladlar.Soluniinde,deoktu.Benimdisolcubazarkadalara
sylyorum,partinizebakndiye...Soluboaltmayabaladlar.EnfazlaSabetaist
kadrolamayEcevit,1974'teyapt.Onuntesinde,Cumhuriyettarihinin,ismet
Paa'nn,Menderes-Bayardnemininbuadanincelenmesinibirkenarabrakacak
olursak,TrkidaresineenfazlaSabetaist'inyerletirilmesininvenplana
kartlmasnn1974EcevitHkmeti'ylebaladntespitediyoruz.oktipiktir,o
zamanCHP'yeokuzakbirfkrayazarolansmailCem'inTRTgibistratejikbir
yeregetirilmesi...Ki,Tekelistankitabnnyenibasksndaokilginblmlervar
konuylailgili.TRTgibiyerede,devletingizliservisleriyleokyaknilikide
olmayanlargetirilemiyor.BenozamanakadarsmailCem'indevletingizli
servisleriylebirilgisiolduunuhidnmyorum,dnmemde.Hlda
dnmyorum...AmaBlentEcevit'inonuorayagetirmesiiinnefedakrlklar
yaptndnyorum...

imdigrebildiim,neaklkveriyorbana?Devletidaresininstratejikyerlerine
Sabetaistmontajnda,Ecevit'inozamanyanndaolanDenizBaykalveTuran
Gneokstratejikbirroloynadlar.1974'egeldiimizdebykbirtoplama
yapabiliyoruz;smailCem'inTRTgibisonderecestratejikbiryeregetirilmesi,
HaberDairesi'neMehmetBarlas'ngetirilmesigibi...Barlas'nSabetaistolup
olmadnbilmiyoruz,amaeinindurumuokak.ylegrnyorki,uanda
Trkpolitikasndaokciddibirsrailarlvar.BenuandaTrkpolitikaclarnn
durumunuTKPsimetriiolarakifadeediyorum.TKPsimetriindenkastmu;
TKP'ninsonktib-iumumisiHaydarKutlu(NabiYac)okakolaraksyledi
TKP'yikapattktansonra:"Bizaratrmayapmazdk.SovyetlerBirlii'ninbyk
enstitlerivard.Onlarndahaiyiaratrmayaptndnrdk."imdi,Trk
iverenlerindeveTrksiyasipartilerinde,tersindenbuTKP'nindurumunu
gryoruz.

186

TKPnasl,"Btndorular,gzellikleriSovyetlerBirliibilir.Bizimdorular,
gzellikleriaratrmamzanegerekvar?"diyorsa,imdiTrkiyeievrelerinin,
TSAD'nveTrkpolitikevrelerinindeaynTKP'nindurumunadtn
gryorum:Hidnmyorlar...Washington'daveoundaYahudilerinbanda
olduukurulularndncelerini,formlleriniolduugibisylyorlar,ylebir
noktayageldikki,artkTrkpolitikasndaennemlisylenmeyenstratejibuna
dayanyor:"Yahudiarln,Yahudikelerinituttunmu,tutmadnm?..."
-TrksiyasetizerindekibusrailetkisininSabetaizm'ledorudanilgisivaro
zaman...
-ktidarpartisiDSP'nnbukonudakiiieliinisylemeyegerekyok.zerinde
durmal;katanemilletvekilivar,kataneSabetaistbakanvar?Benburada
saymayacam,amabirdenfazlaolduunubiliyorumenazndan.TabiMHPbile
bunubiraklllkzannetti.CumhurbakanlseimlerindeoturduevketBlent
YahniciaraclylaYahudilerleSabetayistler'le.Amaherhaldeorganikbirbaa
girmedi.Bilgimizyokbukonuda.imdibuaklamalarlaokakolarakortaya
kyor,1993ylndaDYP'dekiGenelBakanvedolaysylaBabakandeiiklii.
Tansuiller'ingetirilmesi...teisimbilimrneiolarakzerismi;"yardmc"
demek,yardmyapan.brlerinide,Ciller'idebuldum.Amaukadarnsyleyeyim
ki,oradadadahafazla.SleymanBeyislm'savundu.Buisimbilimyoluyla
bulduklarmteyitedildi.Benonubunubilemem,amahibirkalifkasyonuolmayan
UurBayar,kardeiMehmetAliBayar,Demirel'indanmanyd.

187

Veokadarilginbirmekanizmaalyorki,bundanikiaykadarnceDervi
yenidenitibarkazandanda,"yenidenbirparti"dediler.okilgin,MehmetAli
Bayar'nadnverdiler.Simdidepartimikuracaksn;Sabetaistalacaksn!imdi
grebildiim,DenizBaykal,btndeerlendirmesini,birAydnDoanla.iyiilikiye,
kidrtkiialnPartiMeclisi'neAydnDoannmaals,inanlmazbirey...Birde
Sabetaistolaraksrarlabiryerdetuttuuinsanlarabalyor.Garipbirekildergt
debirtekonuiziyor.BakalardavaramalgazZorlu'nunyaynlarnabaktmza
gre,BlentTanlaylegrnyor.Btnoilikilerinanasrarlagetiriyor.imdi
okilginbirdurumortayakyor;bukadarbilimselaklkokartc.

-Kimiyerleringrmezdengelmeabalarnakarnbirokevredekitabnzve
almalarnzdanbahsediliyorama...-Simdiabanmamak,lzmama,okartc
birdurumlakarlayoruz.Nediroartcdurum?te,3-4gnnceTrk-Ermeni
BartrmaKomitesikuruldu.imdibukomiteninkurulmas,adstndebarmak,
iyidirHerkesherkeslebarmal...Ancakburadaartcolanbirnoktavar.Bu
BartrmaKomitesi'ninbanekenler,uzunmddetTrkdpolitikasnyneten
insanlar.lterTrkmen,MstearzdemSanberk...Pekiozamanniyeolmad?
Hepbununkartnsylediler.lterBey,KbrskonusundadaenahinHariciye
MstearveDileriBakan'yd.Kbrskonusunuzecekdiyse,askerdnemde
bakand.Haimdi,birdeohaberokilgin,hembukomisyonkurulmu,hemde
EliVisel"okiyioldu."demi...EliViselneoluyor?..Niyeosylyor?..Anlatmak
istediimu;artkbazlarunusyleme,ylebirkstahlknoktasna,
korkusuzluunageldiki...

188

Yahudibalantsnakagsteriyorlar.EliViselnemlibirAmerikalYahudi.
Krtler'isever...Benimatmyolokadaraklaycki.dileribakanyken,dileri
mstearykenugrevdeykenbunlarnkarsnakyorsun...Bugnkimsenin
farketmedibirnokta,srail'inenbykRusdiasporashalinegeldii...BuTrkiye-
ErmenistanBartrmaKomitesiyleikitaneeskibrokratnkafasndankacak
veyasmailCemhariciyesindenkacakbirideil.ukadarnsyleyeyim
dorudandoruyaTelAvivpolitikasdr.Bununsizeinandrcgeleceini
dndmikiiaretinivereyim:Bunlardanbirtanesi,sontemsilcilerMeclisi'nde
Ermenilerleilgilijenosidkarartasarstartlrken,Yahuditemsilcileriikiye
blndler.Karkmadlar.Halbukiimdiyekadarkarkyorlard,ikincisi,yakn
birzamandaTrkleriokkzdrd,TelAviv'dekieitimbakanljenosidigndemine
ald.Buikinokta,sizibuyaknlamalarnTelAvivbakmndanneminidnmeye
sevkedebilir.Amaeksikkalrsa,birsaptamamdahahatrlatabilirim.Paris'te
Yahudileronaylamazsa,Ortadou'ylailgilihibiriolmaz.Hikimsehretde
olamaz.Bunlaryazdm...HibireyolamazParis'te.HeleSosyalistlerinolduu
Paris'te...Hayat,gryorsunuzparadokslarladolu.DolaysylaParisAsamblesinin
Ermenilerleilgilibirkaranolduutakdirde,srail'indebukonudayenialmlar
peindeolduunusylemekmmknolur.

-Bukomisyonunkurulmasnntemelnedeniblgedekendipolitikalarnauygunyeni
oluumlarnnnamakm?

Evetveaslnemlisiuki,uandaAmerika.Trkiye'yitammansylateslim
alrken,btnreflekslerinisilmekistiyor.Ermenilerekarreflekslerinisilmekistiyor;
YunanllarakarKbrskonusundakireflekslerinisilmekistiyor.Bunuistediiiinbu
komisyonkuruluyor...Amabundansonrabukomisyonunyelerininonomastik,
isimbilimasndanisimlerininincelenmesinidesizebrakyorum.

189

Amayelerdenbirisideniversitedenalnm,bunuTekelistan'nilkbasksnda
hemisimbilimasndan,hemyaptikievlilikasndanbusylediimizkategoriye
gireceinitespitetmidurumdayz;BoaziiniversitesiRektr...Demekkibyle
biraklksalyor.

Toplumubireyehazrlyorsunuz,bugnekadarbildiimizbtndeerleri
tamamensarsacakbirnoktayageliyoruznk...Bylemigerektenveeer
yleysetoplumbunahazrm?

-Benimkibirtr,hepumutlumcadeledir,beributoplumabilimsellikalamaya
alyorum.niversitelerbilimselolmuolmamokadarnemlideil,nemliolan,
buzorkoullardatoplumunbilimsellemesi.unusylemekgerektiini
dnyorum;uyaryorumki,benimslubumdaolmadakolanynlervar.
MeselbenSabiha'y(Sertel)severim,unuseverim,bunuseverim,buradada
yapmakistediim,meseleyebakambunlarnSabetaistolmalarylailgilideil
kesinlikle,islamckesimbilsinki,belkiislm'dakitakiyyenintarihselbirnedeni
vardr,belkibirkendinikorumanedenivardr.AmaSabetayizmdebuartkbir
yaambiimidir.imdibizburadakiiolsak,zerillerleolursak,bizkendisine
zerBeydiyoruz,ncahsgidinceSalomondemeyebalyoruz...Bubir
delilik...BakasgeldiizamanzerBeydiyorum...imdibasnCelalGleile
KemalDervi'inilikisiniyazyor.Bendahayazmadm,otenisarkadalarnn
ilevini.Bakasilegremiyor,itebugnkgazetedegrrsnz,islamclarda
bunusayarlar,NilferGle;odaDervi'inakrabas.imdiylebircretlinoktaya
geldiki,gazetelerinbiroununhertarafnSabetaistlertuttu,dahabenimbilipde
yazmadmokadarokinsanvarki..."sarlmz,bouluyormuuz"gibikorkutmak
daistemiyorum.OnedenlehemyavagidiyorumhemdeTrk
modernizasyonundakirolleriniunutmuyorum.

190

-Bumodernizasyonkonusundadaetkililer.Birokpaavebenzeriyksek
brokratvarherhalde...
imdibirksmdiyorki,"Benimdedempaayd..."
E,tabikipaaolacak,bununbakabireylealkasyok."EfendimoAnkaral,o
bradal..."diyorlar.EnnemliyanllardanbirtanesideYahudiliinTrkiye'ye
1492'degeldiivesadecezmirveyastanbul'daolduu..Buokyanl,ibrada
sznbounasylemiyorum,iteyazlarmdakarttmortaya,Bodrum,Milas...
MilasdnyannennemliYahudimerkezlerindendirveTrklergelmedenncede
byleydi.

-Harzemahlar'dandabahsediliyorhocam,YahudiliikabuletmeleriveTrklerin
Anadolu'dakiYahudikltrnndetemelleriniattnadairtezlervar...

BuradatahminediyorumtasavvuflaKabalizmarasndakibaokilgintir.Amabu
bandanmahkmedilecekbirilikideildir.nkYahudimistisizmi,slm
mistisizmininiindedomutur.Amabtnmistisizmlerbirbirinebenzer,dolaysyla
yepyenibiraklkkyorortaya...Yine,benzerekilde"Efendimonunbabas
Mevlevi"diyorlar...Normal,nkSabetaistlerkendileriniMevlevileriindeok
rahathissetliler.BenzerekildeMelikof'unAlevilikzerineyazdklarokilgintir.
ZatenbenimOsmanltarihiyleilgiliyazlarmakarTrkaydnnn,solun,zaman
zamanatkkalayaklamasnnnedeni,tarihimizetekilgzylebakmaktr.Bizde
tarihimizibilimselolarakdeil,zelliklebenimdemensubuolduum"Sol"umuziin
sylyorum;okkolay,yaiirle,yaromanlarenmeyekalkmahatasvar...Ben
utanyorum,TrkiyesolununeyhBedrettinhakkndakibtnbilgisininNazm'n
destanndanibaretkalmasndan.Nazm'adahibireydiyemeyiz,adamairhi
olmazsa,haklsaylabilir.Byleabartyor,tarihtenkoparyorairolarak...Ancak
inkredemeyizkiblgedeokncedenbenYahudilervard.

191

AyrcaBedrettin,Kalenderiyehareketinin,Bektahareketinindevamdr.
BeenirsinbeenmezsinbunlarkaldrdnzamanTrkiyemodernizasyonhareketi
veTrksoluokzayflar,okfakirleir.Ayrca,1920'ler1930'lara,Trkkltr
hayatnayenidenbaksam,okartcsonularkar.Bununbirksmartc,
amahepsiktveyahepsiiyideil.BZbilimselyaklamdanayrlmamalyz.imdi
KemalDervis'inbykhalasolaraklanseettiimizSabihaDervi,itekitabmdada
var,ZekeriyaSertel'inanlar...okak,Zekeriva,"BenbirSabetaistleevlendim,
amabenSabetaistdeilim."diyor.Mmkndrkiylediramabenimgelitirdiim
yntemlebirazdahaaratrmagsteriyorkiZekeriyaismiokkullanlanTevratikbir
isim.nemliolannokta,seilenadnokcevazverilenbirsluptaolmas.Hayyim'e
talyanlarVi-taeliyorlar.AvramGalam,Milasl,yazmolduurneklerarasnda
'\emtol"gsteriyormesel.Sem,branice'isim'demektir,tolde'gzel'demektir.

Peki,saylarylaorantlanamayacakbirglenolduunufarketmioluyoruz.Kriz
dnemlerindekritikmevkilereulamalardahakolayolmuolabilirmi?

-Rantteoridediimizzaman,saylarlaorantszoluyor.ylednelim;bunun
saylarntespitedebilirizamaitenkaynaklardan,birisi,15binrakamnveriyor.
lgazZorlu'nun,bunuykseltmelerinigznnealdmzda,benimyntemsel
olaraksyleyebileceimnoktaudur:Benrastladm,bazailelerbellibirnoktadan
sonrayenikuaklaraSabetaistolduklarngeirmemiler.Hattatesadfenocuklar
Sabetaistolduklarnveyakendilerindebirfarkllkolduunuhissettiklerizaman:
"Bunlarama,tehlikelidir.''eklindetavrgstermilerdir.Gerekanlamdaerimiti,
asimileolmutu.Amabenimtahminim,buson,80liyllardansonrabunlarnou
"uyand".Bu"uyanmann"biroknedenivar.

192

Birdefasrailokglimknverenbirlkeoldu.kincisiTrkiye'deSabetaist
olmaksosyalsigortaoldu.Devletintekellereparsellenmesindenbahsediyoruz.Yeni
birkavrambuortayaattn.Sonravakflarageliyoruz,buvakflarndabirksmnn
enstratejikyerlerineSabetaistyerletiriliyor.imdi,Dervigeldiizaman,bilmem
nevakfnnbakanCanPakerkonuuyor.Obirdinkardeivesadecedinkardei
dedeil,birilikileravararalarnda.Benidebumeseleninzerinegtrenoa...
-NilferGlekonuuyor...

-Evet,okonuuyor...

-Aktel'dekapakoldurportaj,MustafaKemalDervimanetiyle...

-Kimoluyor?AsafSavaoluyor...AsafnAsafad...Akadsemitikbirisim...Asaf,
"toplanan,toplayan"dangeliyor...

Akad,bildiimizAkadlar'dangeliyor...Yakndaannesild,lmilnnabaktm,
annesininismideilgin.Kendisiarkadamdr...Buradaikiyntemvar,birisilgaz
Zorlu'nun.Omezartalarnokuyor.Benhapishanedebuileregiritiimvemezar
talarnagidemediimiinlmilnlarnabakyorum.imdikimekonomikyorumlar
iinkyor?AsafSava
kyor...Akrabas.Kendisinindurumunuayrdnrsek,Gleaileside.nk
annesininkzlksoyadBozer.Isimbilimasndankuralmzauyanbirsoyad.Zaten
buSiyasalBilgilerFakltesi'nindekannneinindesoyadDervi,yanioaileden...
Gryoruzki,bizihibireyyanltmyor.Birisidahavar;ErcanKumcu.Benonlarla
ilgilibirlmilndakestim,zaten'er'ivar.ZatenTrkiyebasnnda,adamalpda
niversitedenfkrayazaryapmazlar.AncakSabetaistolursayaplr...Hariciye
Bakanlvedahabazsaymadmbakanlklardadnrseniz...Bumemlekette
unuyazacaksnz.

193

BuizginindndaenderadamlardanbirtanesihsanSabriBey(alayangil),
MT'leilgiliyarresmibirkitapta,MT'inhsanSabriBey'iDileriBakaniken,
Sovyetajanyaptyazyor...
-Trkiye'deMasonlar,Sabetaist,Yahudilerasndanilikileriniveyaatmalarn
tespitedebiliyormuyuz?
-Efendimbirdefaunukuralolaraksyleyebiliriz;herMasonSabetaistdeildir,
amaMasonizmideSabetaistlerynetiyor.Birsenencebudnyadangen
stad-AzamSabetaist.imdikimynetiyorbilmiyoruz.AmaSabetaistolmayanlar
var,Mslmanolanlarvar,amaMasonikhareketiynetenSabetaistlerdir
Trkiye'de.Tahminediyorumki,Trkiye'ninokbykoligarklariindeSabetaist
olmaypdaMslmangrnen,fakatYahudibalarnsrdrenlervar.
-Trkkltr,politikas,ekonomisizerindebirSabetaistetkiyisaptayabiliyoruz.
Ancak,buetkininengellenmesikonusundanednyorsunuz?
-Btnbunlaryazmaknemlibireydir;etkisizletirmeyolunda.Hernekadarparti
liderlerininkontrolaltndaolsada,olduunubiliyoruz,Trkiyeparlamentosunun
henzbilerekbirSabetaistcumhurbakansemeyeceinigryoruz.Ancakbasn
farkldavranabiliyor.Mesel,KemalDerviiinsansrederekyaynyapyor.Evvel
LeMonde,yaknlardaTrkhalknnDervi'iajanolarakgrdnyazd.Halbuki
ondanevvelNewyorkTimes'dabiryazdadagemiti.
"Madonnazannettik,bukadarpoplarite..."vardiyeyazdlar.Hayr,oyazdada
benzercmlelervar.Oyazdadaajan,yabanclarncasususayldndan
bahsediliyor.Amaoblmlerigrmezdengeliyorbasn.
-Btnbugenelzorluklarakarzmneriniznedir?
-Benimburadakiaslformlm,yavayavadahaykseksesledillendirdiimve
bazTrk-Islmtezindenarkadalarmnbanasylediinegredeislamckesimde
dehemenbenimsenen,okbykbirmemnuniyetle,karlananDouBirlii.

194

DouBirliisyleminikullandnzzaman,DouPerinek'iniPartisi'yleburaya
kadarayneylerisylyoruz.Buradaikiprojevar,birtanesiimdiiPartisi'nin
AvrasyaProjesi.BenAvrasya'nnsorunlarzebileceinidnmyorum.Bazen
benbuprojelerimiortayaattmzaman,"Osmanl'ymyenidendiriltmek
istiyorsun?"diyesoruyorlar,beniherhaldetanyorsunuz,benbylekar
postlalardanetkilenmem.Osmanl'ykuracaksankurarsn...ZatenAnadoluiinde
bylebirdevletinyaayabileceinetarihselolarakihtimalvermiyorum.Projem,ok
netbirprojedir:Suriye,Irak,eskidenprojemiindeyeralmayanIranve
Kafkasya'danAzerbaycanveErmenistan.Ekonomikbirlii,siyasbirliiierenbir
proje.EsasprojemdeYunanistan'ndamutlakabulunmas.AmaYunanistan
AvrupaBirlii'negirdi.FakatAvrupaBirliiilearasndaokciddiyenisorunlarkt.
Yunanistan'dadaarsolla,dindarlarnvesanbirksmnnbirletiisyleniyor.
Benimzmmbudurvebu,Avrasyahibunauygundeildir.calan'n
karlmasnndaSuriye-Israilyaknlamasnnkapsnamakiinyapldmiddia
ediyorumvehlbundasrarediyorum.Ennemliolay,srailiin,Suriyeile
yaklamdr.Yaklatzaman,birsrailliarabasnabinecek,Suriye'denTrkiye'ye
gelecek.Buradayenibirkavrammdahatrlatmakistiyorum:"RezervDevlet"
Trkiye,srailiin"RezervDevlet"tir.EerErmenistan'labiryaknlamadaolursa,
zatensrailyaynlarndadagrlyor...Amadediimgibi,DouBirlii,btn
bunlarabirzmdr.VeTrkiye'ninhibiryaknkomusuylaproblemiolmaz.Ve
Trkiye'ninbubirlikiindehibirnemliekonomiksorunudaolmaz.nk
dnyanneniyipetrolran'da,doalgazIrak'ta...Yoksa,btnyaknkomularyla
sorunlu,akldbirpolitikaolamaz...

195

Ayrcaprojeyebakarkenunutulmamalkibizbuevreylekltrbirliiiindeyiz.
Oysa,nekadarTrkolursaolsun,Asya'ylabirkltrfarkllmzvar.

Anadolu'danedenbirTrkdevletikurulamasn?

-nktarihbylesylyor...Dahancedesylemitim,Konya'ybizabartyoruz.
KonyaSeluklular,enfazlasultanlktr,hibirzamanbirbeylikolmamtr,
skender,DouRoma,Osmanl...Hepbunuayor.Burasbirplato...Ancak,
Trklerin,btnbuolumsuzzamanmzaramen,bykbirlkeolduunu,
eitiminin,aydnnn,yneticikadrosununolduunugryoruz.Ayrcabylebir
birliktekimseninkimseyiynetmesidiyebireyolmaz.Osmanl'dadabunu
gryoruz.Emperyalolduunzaman,neKrtsorunukalr,neukalrve
Yunanistan'akardaennemlikozbuprojedir.

196

babadanibirlikiannedenihtilalci
CemalA.Kalyoncu/14.07.2003/aksiyon

skenderun'unikikonannevliliindendoanProf.Dr.YalnKk,baba
tarafndanTrkmen,annetarafndaniseKafkasyalbiraileyemensuptur.Kk,
hayatboyunca,kritikanlardakikalarylabugnbulunduukonumagelmibiridir.

YalnKk'benimkuam,profesrunvanyla,ksmenisyancvedahaok
"sivri"muhalifklarylatand.Okadarki,ounluktarafndan,Trkiye
Cumhuriyeti'nebileuzakdmbirisiolarakalgland;zellikledeterristlider
Abdullahcalan'laolanilikilerindendolay.Kk'sonyllardada,zellikle1999
ylndanitibarenSabetayistlerhakkndakiaklamalarilegndemdekiyerinialm
olarakgrdk.

-Sizdekibumerakneredenbalad?

"smailCem'incumhurbakanlnengellemekiinbunukullandm.Baarlda
oldum.Buiibenbalatmadm.Tehislerimegveniyorlar.Partilerden,
yneticilerden,devletinenycekatndagrevalanlardanbuevegelenleroluyor.
Gelenlerarasnda,benihergnhcrelereattranlardavar.Babakanlar,
cumhurbakanlarnsoruyorlar;kendilerinisoranlardavar.Hldevletiniindeler,
isimvermiyorum."

SizinSabetayistdediinizbirisihakikatendeilse,ozamannednrsnz?

197

"ylederimbylederim,sonradandazrdilerim.nkbununhibir
hakaretamizyanyok.Benimonlarasylediim,'Yaadnzhayatnekadarkt
birhayat.Nekadarikiyzl...'Bunlarnylekurallarvarki.Yenikitabmdabir
resimbasacam..."(Kk,Tekeliyetadylayenibirkitaphazrlyapyor.)

GelelimYalnKk'e.PekiYalnKkkimdir?Kimlerdendir?
YalnKk,babatarafndan,bugnToroslar'daAbacladylabirdekyleri
bulunanTrkmenbiraileyemensuptur:

"BizAkkoyunluyuz,yerlemi,Yrk.Akkoyunlularisyancolur."

skenderunlubiraileolanYalnKk'nailesi,yredeKkefendilerolarak
tannmaktadr.KendisideKkefendi'ninYaln'olarakbilinmektedir.zellikle
babataraf,zamannvarlklailelerindendir.

TicaretvekerestetccarlyapandedesiHseyinKkefendi'ninTeslime
Hanmlaevliliindendoandrtocuundanbiri,YalnKk'ndebabasolan
HakkBey,diererkekkardeiilebirlikteaileninmalvarlnbatrmbiriolarakaile
tarihinegemitir:Halep'teparayemiler,lksiindeyaamlar:

"Babatarafmibirliki,annetarafmihtillcidir."

HakkBey,skenderun'aHalep'tengelipyerlemiSabuniailesindenerife
Hanmlaevlenmitir.erifeHanm,iskenderunBelediyeReisliideyapmolan
AhmetSabuni'nintorunudur:

198

"Annemlebabam,skenderun'unSabunilerileKkefendileradlikikonann
evliliidir."

erifeHanm,AhmetSabuni'ninkzolanBehiyeHanm'n,yredeihtillciolarak
bilinenOsmanYanuoluileevliliindendnyayagelmitir.AilesiKafkasyalolan
OsmanYanuolu'nun,KurtuluSavayllarndaHatayvecivarndaetereislii
yaptbilinmektedir:

"HseyinKvrkoluzamanndaGenelkurmay,Hatay/Drtyol'undmanailkkurun
atlanyerolduunukabuletti.ilkkurunuatanlardanbirideselerbenbuna
inanmam;amabizimbildiimiz,dedemizoradaetereisiidi.skenderun'da
CHP'denbelediyebakanlyapmdaymOrhanYanuoluda,babasnn
Tekilat-Mahsusa'danolduunusyledi.Dolaysylabenimannetarafmihtillci,
babatarafmibirlikiidi."

-birlikiderken...

"Franszkomutanlarnnengvendiiadam.Ailemizdekibtnbilgileryle.Babam
bizitambirFranszterbiyesiileyetitirmeyealrd."
Kkefendi'ninYaln';Talay,Nilgn,merFarukveNilfer'indearalarndayer
aldbeocuklubylebiraileninferdiolarak1938ylndadnyayagelir.Otarihte
skenderunFranszigalialtndaolduundan,kkYalndaFranszyurtta
olarakdomuolur.FranszyurttaolarakdomannfaydasnYalnKk,
hayatnnilerleyenyllarnda,1993senesindeTrkiye'denkapFransa'yagittiinde
grecektir:

199

"Oradakolaylklapasaportalabileceimirendim.Franszkimliialabilirmym
diyedndm.'Alabilirsin'dendi,iskenderun'dan,kaytlargetirdim;amaalmadm.
Zaten,niversiteprofesrolarakgittiimiinyeilpasaportumvard."
Alevisi,Snnisi,Arap',Yahudi'siylebirkltrelmozaikiindegeenYaln'n
ocukluu,ikinciDnyaSava'nnsrdyllaradenkgelir.
AilehenzfakirlemediiiinKk,ocukluununoilkyllarndatipikbirkonak
hayatyaamaktadr.Ancak,babasveamcasnnaileninvarlzerindesefa
srmesisonucuekonomikolarakfakirleenKkefendiailesindeYalnnokullu
olmasilebirlikteskntlyllardabagsterir.Kk,buortamdailkveortaeitimini
skenderun"datamamlar.
Blgeilerigelenlerininocuklarnokuttuuneredeysetekbirlisevardroyllarda:
KabataLisesi.YalnKkdeSakpSabancgibiblgeinsanlarnnokuduu
KabataLisesi'ndeyatlolarakdevamettirirtahsilhayatn.Yl1952-53'lerdir.
Kk,aileiinyoklukveyoksulluunarttbudnemdeannesininaltn,halve
tarlalarmsatmasylaokur:
"Benimyetimemdedahaokanneminetkisivardr.Kymzegittiimiziki-yaz
babamistemezdiamaannemzendirirdi,kydedinokuluna,medreseyegiderdik.
BabamistemediiiinbizElhamczndekaldk.Bayramnamazlarn,
beceremezdikamaklardk.Onuniinbendnyadaenokinananadamyzn
severim."

200

KabataLisesi'nde,KoHolding'inynetimkurulundabulunanProf.Yavuz
Alangoya,YargtayCumhuriyeteskiBasavcsSabihKanadolugibiarkadalar
olanYalnKk,niversiteeitimiiindeMlkiye'ye(AnkaraniversitesiSiyasal
BilgilerFakltesi)birinciliklegirer.Tahsilhayatboyuncaalkanbirtalebeolan
Kk,burada,sonradanFikirKulpleriFederasyonu,ardndanSosyalistFikir
KulpleriFederasyonu,Dev-GenvenihayetindedeTrkiyeHalkKurtuluPartisi
olanFikirKulbBakanlnyapar,budnemde.GenelSekreterideHikmet
Cetin'dir:
"Bizimsnfokhareketlibirsnft.VecdiGnlbizimsnftaidi.Ozamanda
muhafazakrd.YaarYakbanadahayaknd,ilkkadnbykelimizFiliz
Dinmendebizimsnftaidi."
YalnKkokuldaokaktiftir.SiyasalBilgiler'i1960senesindebitirenKk,27
Mays'adoruyolalndognlerde,"subaylarnbileirtibat:iinpeindeolduu"
birrencilideridir:
"27Mays'nstunundanbiri,genlikhareketidir.Bykrencieylemlerinin
bandaidim.OdnemdeNurettinSzen,KemalAlemdarolu,iadamTurul
Erkinbizimtakmdaidi.Ankara'dakigenlikeylemlerindebizimleberaberhareket
eden,amabizimtakmdanddiyemeyeceimDenizBaykalvard."
Kk,"rencilerikullandk"diyen27Mays'nihtillciKurmayBinbasefik
Soyuyce'yiteyitedenaklamalarnadevamediyor:

201

"28-29Nisan'da,ihtillihazrlayanikirencieylemivardr.28Nisan'dakiistanbul
niversitesi'ndeoldu.Bizirtibathalindeidikonlarla.29Nisan'dadaAnkaraHukuk
veSiyasalBilgilerfakltelerindeoldu.29Nisan'dasilahdapatlayncailkaranan
benoldum.Ankara'dakirencieylemlerindensonraMeclis'tekurulanTahkikat
Komisyonubeniaryordu.Saklanmtm.Onuuzunuzunanlatmakistemiyorum.
Ankara'dahibiryerdebenisaklayamyorlard,Gney'e.katm.DaymOrhan
Yanuolu,osradaCHPiskenderunilebakanidi.BeniSuriyesnrndadalara
kardlar.Sonrabendayanamadmtekrardndm.DndmdeHikmetCetin'den
banabirhabergeldi,'bazsubaylarseninlegrmekistiyor'diye.Dahasonra
Hikmet'inbanasyledii,osubayTrke'ti.Trke'inHikmetvastasylabenden
istedii,bircumagnKzlay'dabuseferokdahabykbirrencieylemi
yaplmas...Dolaysylakendimi27Mays'yapanlardanbiriolarakgryorum."
AskerlerleokadaryaknolurkiYalnKk,evliliinidebiraskerkzileyapar.
Kk'n1961ylndaevlendiiTemrenHanm,1960ylndaSiyasalBilgiler
Fakltesi'nikuatanalaynkomutanAlbaySabriSer'inkzdr.
KaynvalidesiSadriyeHanmise,genyataDersimtemsillerinekatlmbir
cumhuriyetkadndr:
"SadriyeHanm'mbirdamadODTeskiRektrShaSevk,dierdamadGbre
Sanayi,TMOgibibirokkurumungenelmdrlnyapmnalUluta,birdieri
deameskiBykelisivehalenPragBykeliliiyapan(enkalAtasagun'dan
nceMTMstearliinadgeenvezatenDileriBakanl'ndadaistihbarat
GenelMdrolan)

202

CenkDuatepe'dir.BanagreCenk,Krtsorunundaennemliadamdr.Bazlar
'Ocalan'am'danikibacanakCenkDuatepeileYalnKkkartt.'derler.Ama
oyledeildir."
Kk,SabriSer'invazifesinedeniylebulunduuiskenderun'daTemrenHanm'la
tanmtr,birneviortaokulakdronlarnkisi.Veiftin1962'dedoan,mer,
MzrakveDevrimgibiadbulunanamaenokDevrim'ikullananbirocuklar
gelmitirdnyaya.
te1960'lardabylesinebirhayatniindebulunanveMlkiye'yibirinciolarak
bitirenYalnKk,ardndanDevletPlanlamaTekilat'na(DPT)girer.Birsre
sonraUzunVadeliPlanlarDairesiMdrl'negetirilir;Hikmetetinde
yardmcsdr:
"DPT'deevvelaulatrma,transport,televizyonbenimalanmdaidi.BenBirinciPlan
dnemindeTrkiye'yetelevizyonungelmemesiniyazdm.okbyktartmalar
oldu.Elimdengelseidihisokmazdm,bugnbilesokmam.Veokmemnunum.
Trkiye'yetelevizyonungiriinibeylgeciktirdim."
SleymanDemirelbabakanyardmcsolunca,KkdeDPT'deonabalolarak
almayabalar.ArdndanDemirel'in,Turgutzal'DPT'yemstearolarak
atayacanrenince,hemenistifasnverir.Demirel'leKk'nburadabalayan
geimsizliiokuzunyllarboyuncasrecektir;2000'lerTrkiye'sindebile...Kk,
budnemde,1962ylnda,YndergisindeDemirel'inilkdefaAdaletPartisi'nin
banageleceiniyazdrmtr:

203

"Demirci,Planlama'dayedeksubayd,mstearolmaykabuletmiti,gr
deitirdi.Bendndm,byleyorumladm.Demirciotarihekadar27Mays'
destekliyordu,safdeitirdivebentehisettim."
YalnKk,buradanayrlncaAmerika'yagider,Yale'delisanseitimialr.
Ardndan,mlakatkazanarak,drtayboyuncadaDnyaBankas'ndastajyapar.
DndndeSBF'deSadunAren'inamolduuasistanlksnavnakatlr,kazanr
da:
"Amatayinetmediler.DekanCumhurFerman'd.OzamanFerman'nSabetayist
olduunubilmiyordum.imdianlyorum,Sabetayistolmadmiinalmamlar.
nk,SBF'yeSabetayistolmayankedibilegiremez."
YalnKk,1966ylndaiseODT'dealmayabalar.Kkbuyllarda,
SovyetlerBirlii'nimodelolarakgrdkleriiin,onubirincieldenincelemekister.
Rusarenir.1968-70yllararasndaBirminghamniversitesiRusveDou
AvrupaAratrmalarMerkezi'ndebulunur.Sovyetolojiaratrmalarnkitaplatrr.
Dahasonrabukitaptandolaysekizylamahkmedilir.
1970'lerde,iiPartisi'ninikincikezkuruluuiinalmalarakatlanKk,1971
ylndaihtillhazrliindeolanDoanAvcoluileskbirdiyaloghalindedir.
TabanolmadiinihtillinbaarszolacansylemektedirAvcolu'na:

204

"OtarihlerdeODT'dehocaym.Banageliyorlar,radyodaokunacakbildiriyi
yazmamistiyorlar.Dolaysylabendebuiiniindeyim..27Mays'larnceberaber
olduuminsanlarMemduhEsen,GastroNuri(Yazc)...Hepsimreddettim."
-ihtilalistemiyordunuz....

"Herzamanihtilliisterim.SonundabirgnNumanEsinniversiteyegeldi.ODT
RektrdeErdalnn.Onunodasdinlenmezdiye,NumanEsindeeskiihtillci
olduuiin,nn'nnodasndaAtillaSnmezleberaberoturduk,konutuk.
SonradanrendimkiNumanEsingidincekomiteye...Yanibenide,Trkiye'yi
yneteceklerinidndkleri40kiiliklisteyekoymular.Diktatorya,40'larMeclisi.
Tabiilerindenbiri,brtarafadabilgiveriyormu.Sonundabizimdediimizgibi
olduve9Mart71'debunlaryenildiler,12Martoldu."
Kk,sonundaoraporlaradayanarak,ordudabirtakmtaraftarlarolduu
dncesiileODT'denatlr.Btnarkadalaryurtdnagiderken,YalnKk
Trkiye'dekalmayyeler.HemdeBelika'danpasaportugelmiolmasnaramen.

-Kimgnderdisizepasaportu?

"Bilemezsiniz.Dnyadabyleilericisolcularolur.AmaonlaroradakiTrkler
hareketegeirir.Gitmedim,odnemdeisizkaldm."
isizolduuiinYalnKkbudnemdeaskerliiniyedeksubayolarakyapmak
istemektedir.Ancak,kendisinegre,evraklarnneksikliibahaneedilerekonun
askerealnmasgeciktirilmekistenmektedir:

205

"Onlarnylebirdncelerivard.Ordudahlihtillcilervar,YalnKkde
onlarnsevdiiadamlardan..."
Kk,budnemde,MehmetAliKlal'danYank'daalmasiinbirnerialr.
Yank'yozamanMehmetAliileberaberAhmetTanerKlal,HncalUlu
karmaktadr:
"MehmetAliKlal,Time'ndatemsilcisiolduuiindahaokdardaolurdu.Onun
yerinebayazlardayazardm.MehmetAli'nindilianlalmaz.GzelbirTrke'yle
yazar,sonrabozardm.OMehmetAliceolurdu.Hncalgenellikleokuyucu
mektuplarmyazard."
Kk'ten,aynzamandaCumhuriyet'tedeyazmasistenir.Fakatbirsresonra,
1973sonlarnadoru,ansznaskerealnr.EvvelaPolatl'daTopuOkulu'na
gnderilir.YedeksubaylkvazifesiniyaparkenbuaradaCumhuriyet'teyazmayda
srdrenKk,EcevitHkmeti'ndekiErolevike,DenizBaykalgibi
arkadalarnntalebiileGenelkurmay'dagrevlendirilir.OsralardaordudaKbrs'a
karmayaplmaskonuulmaktadr.Harektakararverildiinde,aralarnda
Kk'ndebulunduudrtkiiyebirtakmyazlargelir:
"TrkOrdusu,Kbrs'akarkendrtyedeksubaycasusolabilecekleriihtimaliile
Genelkurmay'danuzaklatrd.Bunlardanbirtanesidebendim.OsradabeniZrhl
BirliklerMekanizeTmeni'negtrdler."
Fakatazbirsresonra,ikinciharektakatlanlardanbiriolarak1974ylnda,
Kbrs'tasavaagider:"ikinciharekttaMagosa'ybizaldk."

206

Buradaaskerleritarafndanoksevilir.Hattaokadarki,askerleriona"Kabaday,
profesrastemen"diyeisimbileyaktrr.Kk,Magosa'daiken,ldhaberini
okurgazetede:
"OsradaMeclisoturumhalindeiken,Genelkurmay,Ecevit'ebirktulatrm,
"YalnKkehitoldu"diye.Alamadam."Kk'nlmediiancakgn
sonraanlalabilir.
Kkefendi'ninYaln'askerdensonradaCumhuriyet'tealmayadevam
ederken,1977senesinde,"kalarndan"biriniyapar;Cumhuriyet'enayrlr.
ArdndanANKAEkonomikBlteni'nikartanKk,12Eyllgelipattnda,Gazi
niversitesi'ndedoentunvanileretimyesidir.12Eyll1980'densonraise
1402'liklerdenbiriolarakniversitedenuzaklatrlanKk,BirYeniCumhuriyet
kitabdolaysyladatutuklanr,8ylamahkmedilirve1983'teSultanahmet
Cezaevi'negirer:
"FevzizveKrtIdrislerin(zbir)arasndayattm,ikisiarasndalmclbirkavga
kmt.KrtIdris'ibizimkouaaldk.Yeraltdnyasnnkurallar,Trkiyeaydn
morfolojisindedevar.Yaniyeraltdnyasnda,hapisyatmayanhikimseyi
adamdansaymazlar.Hapsegirmeyenaydndahareketimizdebyledir.IdrisBey'i
bendahasonragrmekistedim;amaolmad."
Yargtay,Kkhakkndakihkmbozuncaodabirylnsonundacezaevinden
kmolur.Prof.Dr.YalnKk,butarihtensonrakitapyazmayadahabirarlk
verir;solvesosyalistevrelerlesertbirmcadeleiindebulunur.

207

Budnemdemahkemekararylatekrarniversiteyedner.Sonra,1993senesinde,
SleymanDemirel'incumhurbakanolmasnnesrerekParis'ekanakadar
eitlisoldergilerkaranKk,terristliderAbdullahcalan'layaptrportajla
datartlanbirisimolur.
Paris'egidiideonun,dahancekimhimkalarndanbiridir.Kk,1993
senesindeSleymanDemirel'in.cumhurbakan,Tansuiller'inbabakanvekadn
vcudunusattiindebirkadnn(MatildManukyan)enfazlavergivererekvergi
ampiyonuolmasnprotestoetmekiinbylebirhareketegiritiinisylemektedir,
ikincinoktaise,Trkiye'ninizlediiKrtpolitikasdr.YalnKk'ntoplumda
tepkiuyandranbirfiilide.terristbaAbdullahcalan'labasndailkkezrportaj
yapmasolmutur:"Birbakascalan'agitseidi,bengitmezdim."
Kk'nAbdullahcalannezdindekiizlenimiiyiolurki,dahasonracalan,Dou
PerinekkendisiylegrmekistediindeYalnKk'esorar:''DouPerinek
gelmekistiyor.Nedersin?"diye.
YalnKk,Eminlaanbataolmakzerebazlarnniddiasnagreburada
PKK'dan(Kk,PeKeKediyetelaffuzediyor)paraalmtr.AncakKk,bunu
reddettiigibi,Paris'tekaldsreierisindedeokskntlarektiini
anlatmaktadr:
"Birdefabenkitaplarmntelifhakkylayaarmdiyordum.Emekliliimvard.Fakat
okbykdevalasyonlaroldu,okskntektim.OnuniinFranszlarnLME
dedikleri,istasyonlardakisarholaradaverdikleribirparavar,yardm.

208

Onualdm.Almanniversitelerindeaydabirkonferansyeriyordum."
Kk,buradarenciolur,IranolojiveKrdolojiokur;Krmani,Sorani,Farisi
renir.BuradaismibiroksansasyonakaranKk,onomastikzerine
almalarnayounlarvebir29EkimgndeTrkiye'yednmeyekararverir.Yl
1998'dir:
"Birhesapyaptm,2ylla10ylarasndabenitutarlardedim.Dnmekiinrisk
aldm.Orayagitmekdebirriskti."
YalnKk10ylgzealarakgeldiiTrkiye'deikiyllacezalandrlrve
HaymanaMezardediicezaevindekalr.2000ylndaserbestkalanYalnKk,
artkkendisinionomastik(isim-bilim)konusunaadar;almalarn,zellikle,bugn
dezenformasyonyapldseslerininykseldiiSabetayclkhususunda
younlatrr:
"Hergnbenimiinbirdnmnoktasdr.Ancak,banagrebtnkalarm
dnmnoktasdr.okkrki,iyikikammdr.Kamaybirsanathaline
getirdim,iyikiPlanlama'dankamm...Yale'deokparlaktm,iyikiAmerika'dan
kamm.nkikincisenedeAmerikabeniiinealrd,iyikiumhuriyet'ten
kamm.Cumhuriyet'tekalsaidim,bugnkYalnolamazdm.BurdanParis'e
gittim,odabirkat.SonraParis'tenkatm.Kamasnbilirimben."
Kk'nkalarbukadardadeildir.Kbrs'tada,komutankalmasnisterken,o,
yinebiryolunubulupkaar:
"Hipimanlkyoktur.

209

Bendeuvardr.
BenneyapyorsamTrkiyeaydnadnayapyorum.Benokadaraptalbiradam
deilim."

210

yalnkk:bayyanllanmaz

SuaviKemalYazg/09.08.2005

HerproblemizmeiddiasndaolanbiriYalnKk.Neyazkkitarihideilama
tarihondansorulsunistiyor.Sadecetarihmi?Sosyoloji,iktisat,magazin,popler
kltr,mzik,siyaset?Eminimbusaydmdallariindeonaakademikunvann
kazandrandisiplindevardr.Ancakhangisidireminolamyorum.nkYaln
Kkileyaplanrportajlarnkonuzenginliibirneticekarmamaengeloluyor.
HemenherkonudaanalizyapmsaynKk,Hemdeherkestennce.
Muhtemelenbirktphaneyesmayacakolandevasaklliyatndadeinmedii
mevzuu,hakkndaaykrfakatdorutehisvetespittebulunmadbirkii
kalmam.AncakYalnKk'tebenirahatszedeneybudeil.Herproblemi
rtlemeyecek,yanllanamayacakekildezmeiddiasndaolanbiriYaln
Kk.YanllanmamaiddiasYalnKkiinokadarnemlikiiinbuboyutuna
okadarokykleniyorkibiliminkavramveyntemlerionunanalizlerini
tayamayacakkadarzayfkalyor.Oiddialarnodenli"yanllanamaz"biryerde
kuruyorkibilim"inkabulettiilleriindeonunlapolemiegirmeninhibir
anlamkalmyor.BtnbunlarbiliminulalmazlndeilYalnKk'n
tezlerininantitezininretilmesininmmknolmadn,dolaysyladaonun
almalarndanyolakarakbirsentezeldeedemeyeceimizgereinivurgulamak
iinifadeediyorum.Kendifikriyaps,dncednyas,hayatanlayiinde
deerlendiremeyeceimizbirfikribakabirdnyagrnetercmeedemeyiz.
BunaramenoksatyorYalnKk'nkitaplar.Hemenhercenahtaninsan,
onunyanllanamayacakfikirlerinehibirzamansahipolmadbirdeeratfediyor.

211

BubirazdaYalnKk'nboalanlariyideerlendirmesindenveinsanlarnbu
boalanlariinihtiyaduyduuhap-fikirvemalumatlaryanllanamayacakekilde
ortayakoymasndankaynaklanyor.

nsanlarherkapymaymuncukmisaliaacakfikricmleler,analizlertalepediyor.
YalnKkisebunlararzediyorvebtnbunlarkitaphalindepaketlenmiolarak
piyasadakiyerinialyor.

Talepmemnun,arzmemnun.yleiseproblemne?

YalnKk'nyanllanmakabiliyetindenmahrumtezleri,birboluukullanrken
biryandandainsanlardabubolukyokmuduygusunuuyandryornk.Bir
talebinkarlYalnKk'narzylagiderilirmigibiyaplyor.Boluk,
giderilmeyecekekildeyerindedururkenoboluunvarldayalnvekkbir
rtylekapatlmvesankihiyokmuasnaortadankaldrlmoluyor.Ama
deienhibireyolmuyor.nkyaananlarbirillzyondanibaret.YalnKk
illzyonudabirgndoldurduuktphaneraflarndaunutulupgidecek.

Ancakkorkarmyerinebirbakayanllanamayacakfikiradamretilmiolacako
zamanakadar.BuyazyYalnKk'tenziyadeonubesleyipbyttktensonra
kendisiiinyaktyapanillzyonueletirmekiinkalemealdm.Enazndanbylebir
illzyonunvarlnaiaretedebilmekiin?

YalnKkhereyianalizediyor.PekibizneredehatayaptkkiYalnKk'n
hereyianalizedebileceiiddiasrahatlklaprimyapabiliyor?

Busorununcevabnhepimizindnmesigerekiyor?

212

Ayptr,utann

EminLAAN/Hrriyet5ubat1999

YalnKk,DevletPlanlamaTekilat'ndaaltmgnlerdentandmilgin
biridir!Sonramedyaclameraksald,eitlidergivegazetelerdeyazlaryazd,
ancaktutunamad.

Kiiliinedeniyleheryerdendland.Planlama'danabimizCHPeskimilletvekili
Nejatlen'inyazdDevletYokuuisimlikitaptaElinismiyleanlatlantip,
YalnKk'ntakendisidir.

Yalnabimpeknormaldeildir!KuralddavranlarnedeniyleTrkiye'detoplum
dnaitilince,birgnbaktkkiApocuoluvermi.

Apo'danApokardeimdiyeszedebilecekkadardt!

SonraFransa'yatyd.ApoileSuriye'desyleileryapt,Apo'nuntelevizyonunda
onunlaprogramlarakpbirgzelyaladballad,Krtyaynorganlarndayazlar
yazmayabalad.

Trkiye'deyargland,hapiscezalarald.

UzunyllarFransa'dayaaypTrkiyedmanlyapt.OradakendisiniPKK
besledi.Birkahaftancebirdebaktkki,YalnKkkendiliindenTrkiye'ye
gelmi.Odurumdakinormalbirinsannyapmayaca,yapmamasgerekenbir
eydi.Geldiindedoruieriatlacaktvenitekimyleoldu.

DGM'dekidurumalarndayazlbirifadeverdi:

illerApo'yasuikastdzenleyecekti.FakatMesutYlmazbunurendiveApo'ya
dikkatliolupkamaskonusundahabergnderdi...nkiller'inglenmesinden
korkuyordu...

***

213

Tansutakmveeriatlarimdibuifadeyesarldlar.Televizyonvegazetelerinde
gnlerdenberibukonuyuiliyorlar!

YalnKk'nmasalnasarldlar!

BuarkadadurupdururkenTrkiye'yeniingeldi?yleya,Fransa'daekmekelden
sugldenyayordu,aranmadurumuyoktu,keyfigcr,parasboldu.Niingeldi?

Amabelli.Gelecekti,DGM'debuyndebirifadeveripTrkiye'yikartracakt!

Fakatoyuntutmad.Bylesinesamasapanveanlamszbirifade,kamuoyunda
rabetgrmedi.

Fakatgelingrnki,Tansutakmileeriatkesimbuifadeyedrtkoldansarldlar.

HainMesut!..DemekApo'yusenkurtardn!yaygarasngnlerdenberi
srdryorlar!

DYPbukadardtyse,Allahonunyardmcsolsun.Denizedenylanasarlr
deyiindeolduugibi,budurumadenlerYalnKk'esarlmakzorunda
kaldlar.

***

AdnaApodenilenkatilibyleisiyasetoyunlarnaaletetmekayptr,Trkiye'ye
ihanettir.

DeilTansuiller,Trkiye'niniindebulunduuuortamdahikimsebukadar
ucuzpolitikaoyunlaroynayamaz.Kimseninbunahakkyoktur.

NeyiamalyorTansuveekibi?

YalnKk'ndesteksizattklarndanyolakpuveyabusiyasetiyiypratmak
veoyavclyapmakm?

Kk'nsylediklerinindayanavarm?

Yok!

Elindebirbelgevarm?

Yok!

Hepsimmhikyesi!

214

AdamcezaevinegireceinibilebileTrkiye'yebuamala,yaniortalkartrmak
iingelmibirkkrtc.

DGM'deyarglanrkenifadesinizellikleyazlolarakveriyorki,gargaraya
gelmesin!..Veyazlifadesi,ayngnavukatlartarafndanmedyayadatlyor.

Tansutakmveonunlaibirliiyapaneriatlar,buglnlnzerinebalklama
atlyorlar.

Yaln'ndayanaksziddialarnisiyasetmalzemesiolarakkullanyorlarveApo'nun
ekmeineyasryorlar.

YarnbrgnemdinSakkmahkemedeBiziTansukolluyorduderse,birilerinin
busamaiddialargndemegetiripsiyasetmalzemesiolarakkullanmahakkdoar
m?

Yaplanayptr.Trkiye'desiyaset,bukesimlertarafndaniyiceayaadrldve
kirletildi.

***

gazeteci,ikignnceMTMstearenkalAtasaguntarafndandavetedildik.
Konutuklarmznnemlibirblmnyazdk.

Tansu'nunherkesekfr,hakaret,tehditveantajyadrantelevizyonkanalnda
dnbizlere,yaniAtasagunvekendisiylekonuangazeteciyedmdzhakaretler
yadrlyordu.

hanetlesulanyorduk!

Bupisliktenutanyorum.

MTMsteargazeteciyeApoolaynanlatyor,bunuyazyorsunuzvehain
ilanediliyorsunuz.

eriatgazetednYaln'navukatnnazndanyaynyapyor:

iller'inApo'yasuikastemriniMesutYlmaz'aulatrankii,MTMstearenkal
Atasagunimi!

Ayptrbe,ayptr.

***

215

Bunlargerektensaptt.Tansu-eriatibirliibulkeyisonubelliolmayanbir
macerayasrklemeyiamalyor.

Yalannhereidibunlarda.Utanpsklmadanyalanretiyorlar...

Veimdiensonnumaraolarak,ortalkartrmakiinTrkiye'yegelenApo'nun
adamndan,YalnKk'tenyardmbekliyorlar!

Tansu-eriattakmApo'nunglgesine,onunpalavrasnasndlar,Apo'nun
oyununadtler.okkldler.

Tansu-eriattakmApo'dan,Apodaonlardanmedetumuyor.

Bunehrstr,bunegzdnmlktr,anlamakmmknolmuyor.

Ayptr,utann.BirpalavraurunaTrkiye'yiApo'nunadamnasatmayn.

216

Kabadayprofesrasker
ErturulZKK

HRRYET3Aralk2002

Cogito'Dergisi'ninBahar2002saysnbirazgeokudum.Oysaoknemlibirsay
yapmlar.

Dergi,kapandabenimyllardrkendikendimesorduumbirsoruyusoruyor:

Entelektellergereklimidir?''

Benson20ylda,zellikledeson10ylmdayaadklarmzabaktmda,soru
sormuyorum,tamaksinekatbiryargyavaryorum:

Trkiye'deentelektellergereklideildir.nksonyllardagrdmzrnekleri
neyazkki,butoplumayarardeil,zarargetirmitir.''

Evet,yargmbukadarkaramsarvekat...

***

Burayaneredengeldiimisormayn.Benson5yldaszdeentelektel'',szde
demokrat''biraydnporfilineneredeysesavaatm.

Oyzdendeoramburamepeyhrpaland.

nkbuszdeaydntipi,Avrupa'nn,zellikledeFransa'nnmarjinalbirrndr
vekonumunuhephalknbulunmadyeregretayineder.

Kendinifarklklabildiitekalan,Krtlk'',ordudmanl''veTrkkelimesine
uzakdurmaktr''.

Oysaaydnolmakbukadarkolayvebasitbireydeildir.

Cogito'nunsonsaysndaEnisBatur'unYalnKk'leyaptbirsohbetvar.

Herkesemutlakaokumasnsalkveririm.

217

BenYalnKk',1970'liyllarnTrkiyeiPartisi'ninYry''adldergisinde
tandm.

Oradabayazyazard.

Dergidebenimdeikiyazmkmt.

Amaasltanklmz,MehmetAliKlal'nnYank''Dergisi'ndeoldu.

Yank''hepimizinfiiligazetecilikokuluydu.

OradaYalnKk'leaynodadaaltayayaknkarkaryaaltk.

Zehirgibibirzeks,ozamanlardabanahogrnenbirarogansvemeydan
okuyuuvard.

***

Sonrakiyllardayollarmzayrld.

Bengazetecioldumvebeniarbiimdeeletirenoksaydayazyazd.

Yazlarnnbazlarn,samalnsnrlarnahaylitecavzetmigibigrrm.

AmaEnisBatur'layaptsohbettegerektennemlieylersylyor.

Vesylediieylerbanagre,son10ylnkolaycvetembelszdeaydnn
srklaseedeceknitelikte.

Osohbette,benimgzmdenkambazgereklererastladm.

Mesela,Paris'tebulunduuyllardabirarkadaaraclylasavcladileke
gndererek,RefahPartisi'ninkapatlmasn''istemi.

Baknbututumununaslaklyor:

Bendineoksayglym,dinzgrlnsavunanbiradamm.Benim
niversitedekirencilerimokrahatt,trbanlarvard.Birhocaolarak,rencinin
trbanlagelmesikadardoalhibireyyoktur,ancakantitrbanekibin
sylediklerindedebirhakllkpayvar.Yanionubirzgrlkdeildebirparti
hakimiyetiningstergesihalinegetirdiler.''

218

Kendisineverilenisimlerarasndaenok,Kbrs'tasavarkenaskerlerinona
verdiiismisevermi.

Kabadayprofesrasker...''

Atina'dadasyledim.Birdefabuorduilesavatm,hikimsebanabuordu
hakkndaktbireysyletemez.''

Hattabylesylediiiin,Kemalizminua''olduununsylendiinibileanlatyor.

***

AmaTrkOrdusuhakkndaeletirilerinideyapyor.

YalnKk'ndebenimgibiTrkaydnilemeselesivar.

Trkaydnnoksevdiimiinonunlakavgamvar...Trkaydnnokseviyorum
amabrakndevrimyapmay,gereeyiitebakmacesaretiyok.''

Belkifarklanlamlarveriyoruzamagereebakmakonusundakikorkaklk
meselesindebendeonungibidnyorum.

nkTrkaydnhrpalanmaygzealamyor.

Kendisigibidnenbirkatpkbasmakrabasilekkbiradayasnnca,
kendinigvendevegreviniyapmhissediyor.

***

Amabenyinedesohbetinenoksonblmnsevdim.

Ondahepgrdmbykromantizminizlerinitayanoblm,banabugne
kadartanmadmbirYalnKkportresideiziyor.

Hemannesihembabasoyurtdnda,kendisisrgndeyken''lm.

219

BiriAnkara'da,tekiskenderun'dayatyormu.

BugnekadarmezarlarnahigitmemiamaBenonlarToroslar'akartacam''
diyormu.

AnnesiilebabasnndaAkdeniz'igrmesiniistiyormu.

ladamnaslgrrdiye''herkesarm.

Bengreceklerineinandm.Onlarorayagtreceim.OdabenimiAsya'ya
ballm''diyor.

Geenlerdebiryazyazmtm.

indeinsanduygusu,cokusuveacsolmayanbiryazyazdeildir.

imdionabirdeinsanmeydanokumasnekliyorum.

Yanison10ylnkorkakszdeaydnlarndaolmayanbeduyu...

220

YalnKk'syan'yazd
GngrUras

MLLYET-05Mart2005

YalnKk1960ylndaDevletPlanlamaTekilat(DPT)kurulduktansonra
alanilkuzmanyardmclsnavnbirinciliklekazand.Kurulukanununda
DPT'ninkadrosunun10'uuzmanve20'siuzmanyardmcsolmakzere,mstear,
maviri,odacs,daktilosudahiltoplam88kiidenolumasngrlmt.

YalnKkDPT'de"UzunVadeliPlanlarubesi"ndealt.Kalknmamodelleri
vestratejilerikonusundauzmanoldu."UzunVadeliPlanlarubesiMdrl"ne
getirildi.BirincivekinciBeYllkKalknmaplanlarnnveyllkprogramlarn
hazrlanmasndaalt.1966ylndakinciBeYllkKalknmaPlanmodelve
stratejisikonusundafikirayrlnaderekDPT'denayrld.OrtaDouTeknik
niversitesi'nderetimyesiolarakdersvermeyebalad.

Benim,DPT'denarkadamdr.Karmuzmanyardmcsolarakonunlaalt.

Bunlar,YalnKk'n"mspetbilimeainaln",tevatrdeil"rakamadam"
olduunu,"Trkiye'yiveTrkinsanntandn","Ankara'ybildiini"hatrlatmak
iinyazyorum.

Cefasdavar,sefasda

221

Bizim"niversitearkmz"YalnKk'dilileriarasndaezmeyealt.O
ezilmedi.arknarasndankurtulduve"YalnKk,niversitesindebambakabir
dnyayaratmayasoyundu..."YalnKk,"genelkabulgrmvedoruolduklar
varsaylanolaylarn,bilgilerin,inanlarnfarklyanlarnntartlmasnakapaan,
zgngrvedeerlemelerortayakoyanbirfikiradamdr..."

Sylediklerini,yazdklarnkabulediniz,etmeyiniz...nemlideil...Osylyorve
yazyor...Sylediklerininveyazdklarnnarkasndadurmaydabeceriyor.Bedeline
isedyor.Birzamanlarbubedel,hapishanedeyatmak,yurtdndasrgnde
yaamakidi...Gnmzde"kmsenmek"eklinednt...Amaobtnbunlar
"olaan"karlyor.

DPT'ninbibliyografyasnabaktm.YalnKk'n,uzunvadelikalknmamodelive
stratejisikonusunda11yaynvar.

YalnKkDPT'denveniversitedenayrldktansonra"mspetilim"diye
adlandrlan,genelkabulgrmolayvebilgileretersden"zgnyaynlar"
yapmayabalad.

Bunlarnherbiri300-350sayfalkkitaplar...Herbirifarklkonularda...Herbirikafa
kartran,kafalarallakbullakedenkitaplar...Kakitabolduunurenemedim.
Amayeniyayncs"thaki"Kitabevi3yliindeTekeliyat(2cilt),Tekelistan,Bilimve
Edebiyat,PutlarYkyorum,Srlarvesyan(2'ncicildibaslyor)balyla6kitabn
yaymlad.

222

'Kurgu-bilim'peinde

Geenhaftadatmyaplansyan'nnszndeYalnKkdiyorki,"syanbir
Darwinistyazmdr.Ciddidirdemekistiyorum...Kemalizminsonrasndayz.Post-
Kemalistbirdarbeyiyayoruz.ifteihanetgnlerindeyiz.hanet,teslimiyetin
iktidardr.imdiisekurtulumcadelesininevvelindeyiz"...

YalnKk,syan'da"ResmiTarih"olarakTrkiye'degenelkabulgrm
bilgilerlegereklerarasndakielikiyisergiliyor.

Busergilemedekaynaklaragndermeyapacakyerde,kaynaklardaekolarak
veriyor.Kitabn"KemalPaaTarihi"blmtartmayaratacakfarklbilgilerledolu.

YalnKk,"steyenyaptmascience-fictiondiyebilir,rahatszlk
duymayacamkesindir...nkaydnmzdaeksikolanbilimdirvebilimdendaha
okise'kurgu'eksikliiduyuyoruz.kisibirden'kurgu-bilim'eksikliidir.Benbunu
doldurmayaalyorum"diyor.

YalnKk'ekakitabnnyaymlandnsordum."Seksenyzdiyorlar...Ben
saysnnneolduunuunuttum...Amabenimyazmadklarm,yazdklarmdanoktur"
diyerekcevaplad.

"syan"okuyunuz.Yazlanlarkabuletsenizdeetmesenizde,birokkonudafarkl
tartmalarakapaacak...

223

sabetaycmsnz?
MelihAk/26.05.2004

SonerYaln'nsonTcitab"Efendi"ninieriihakkndameslektamzUluGrkan
ilginyorumlaryapyor.nnegelene"sabetayistdamgasyaptrmannvaraca
noktayanmsatyor.Sabetayist,kabaanlatmyla,szdeMslmanolmu
Yahudileredeniyor.SabetayistmodasnilkProfesrYalnKkyaratt.Soner
Yalnisesabetayistnfusualabildiinegeniletiyor.Naslm?"Osmanl'da
Sabetayistlere'bey'deil'efendi'denirdi."diyorveherkiminsoyaacndabir
"efendi"varsaonuSabetayistilanediyor.TalatPaa,EnverPaa,Adnan
Menderes,FatinRtZorludahiltarihimizdekisabetayclarsaysaybitmiyor.
rnein...SabetayistilanedilenHacMehmetEfendi'ninkzNaciyeHanm,
Yemicizadezzetileevleniyor.FatmaBerindiyebirkzlaroluyorveAdnan
Menderesileevleniyor.ByleceMenderes,Sabetayistoluyor...Nedenmi?nk
SonerYaln,"Sabetayistlerkendiilerindeevlenirler."buyuruyor.Kantnda
kendince,Abdipeki'ninSabetayistolmayanbirisiyleevlenmeyekalknca
ailesinceengellendiiniyazarakgsteriyor.UluGrkandevamediyor:
"Birsredir,TrkiyeCumhuriyeti'neveTrkvarlnaolaninancnzayflatlmas
yolundayounbirabavar."SonerYaln,"TrkulusuluuYahudilerinve
SabetayistMslmanlarnii"diyerekbuabayakbirsaldryadntryor.Bu
saldrdanihaihedef,hikukusuzAtatrkolacak.Helebir"Efendieittir
Sabetayist"anlayyerlesin,malumihanetkorosuhemenyaygaraykoparacak...
Atatrk'nbabasAliRzaEfendi'ydidiye...Nitekimimdiden"TrkDevrimidenen
aamannbaaktrleriSabetayistlerdi."biimindeyazmayabaladlar...

224

Komplonunkomplosuyokmu?
H.BlentKahraman

RADKAL14Haziran2004

AydnkesimdeyeralanouinsanntersinebenYalnKk'nemserim.Her
nekadarkendisinindesylediigibi(Hrriyet6.6.2004)sonzamanlarda'sivri've
'aykr'dncelerindebirgerilemeolmusadaonun'AydnzerineTezler'den
balayarakbirokkonudanesrdgrlerstndedurulmayadeerbir
ierievezgnlesahiptir.Kaldki,biraydnnduruu,cesareti,savunduu
deerler,hatta'eksantrik'tutumudanemlidir.Onlarndabirdilivegerekliivardr
veouzamansoyutgrlerdenokdahanemtarlar.Aynekildeaydnlarn
'yanlmas'da'yalpalama'sdaonlarnsahipolduubelkideteklkstr.Oanlamda
Sartredayanlmtr,Apo'ylagrenYalnKkde.

Nevarki,butrdenyanlmalarhereyeramenkabuledilebilecekbireydir.
nkyanlgydouraneybellikabullerlebiryntembilimdir.Buyndene
srlenhergr,istediikadar'fanatik'olsun,belli
birbalamsorunuolarakkarmzakar.YalnKk'nbugnekadarki
'yanllar'buanlamdayd.imdiyse,ilerbirhaylideiti.

YalnKk,dnceyesiyasetinvesiyasaltercihleriniindenbakanbirisi.Bunun
tersbiryanyok.deolojikolmayan,bellibirideolojiyedayanmayanbiryaklam
banagredeolamaz.zndesiyasaltercihvenermeiermeyenbirgro
kadaranlamldadeildir.Hattabylesine'steril'birbilimseldnceninbile
geersizolduunudnrm.Fakat,siyasetyapmannveretmeninmant
komploteorisinedayandandanitibarenideiir.

YalnKk'ntedenberibylebireilimivar.Hereletirdiieyinarkasnda
dahabykbirfotorafarar.Bulurda.Bu,okadardanemlideil.nk,bellibir
mantkladnmeyebaladndainsan,'bilmekmalumubilmek'olduundan,o
mantk,arayankiiyesayszolanakdourur.Kkdekendiyerleikmantnn
retmesidoalsonulardaimagereinkendisiolaraksunagelmitir.Onedenle
hereyonuniinoynananbiroyununbirparas,odagereibulupifaeden
kiidir.

225

Kk,buanlaynimdibakabiralanakaydrmdurumda:
'onomastik'ten(isimbilim)hareketederek,toplumuynetenlerin,toplumdasz
sahibiolanlarnneredeysetamamnnSabetaycolduununesryor.
Sylediklerininiindekimidorulardabulunabilir.Ama,Kkoradakalmyor.
nsanlarn'mezartalar'ylailgileniyor.
Hereyi,kendi'malumu'ylaelealdndaniinsnrlarnrklkdenecekkadar
derinletiriyor.
nsanonunAyeArman'layaptsonrportajokuduunda,Nazilerin,vakti
zamanndasrdrdmantnneredeysebirbenzeriylekarlatndnerek
dehetekaplyor.nk,Kk'nsylemineegemenolantemeldrt'onlar'
kavram.'Onlar',
daima'yapanlar':kteyleriyapanlar.

Bu,tabiiki,reddedilecekbirmantkdeil;ncemantkbirsorunburada.Sylenenin
doruluudahasonraelealnmasgerekenbirolgu.nk,Kk'nmantnn
nereyevarabileceini1930'larntotaliterrejimleribizezatengsterdi.Veher
totaliterrejimbenzeribirnoktadanyolakt.teyandan,soldayeralanamakendi
beklentisinikendigzndegerekleyemeyenherkesinzamanlabylesisavrulmalar
yaadnbiliyoruz.Sra,anlalanimdiKk'te.

Amaonunbuiteyalnzolmamasbakabireylerindegstergesideilmive
birilerikpbudefaKk'n'komplo'mantylaonusularsaneolacak?

226

ayearmanlarportaj'dan
06.06.2004/hrriyet

-SizkendiniziNzmHikmetgibifilangryorsunuzdeilmi?Kalcolacanzdan
hiphenizyok...

-Hanmefendi!NeNzm'?Obenimyaptmnbindebiriniyapmad.Sizne
diyorsunuz?Nazmkadnsevmesinidebilmezdi.Hisevmemitir.Obirocuktu.
Gzelbirocuk...

-Sizse"delibirocuk"sunuz,kadnsevebilendelibirocuk!
Bukadariddialkonutuunuzagre,bykaklaryaamolmanzgerekiyor...

-ukadarnsyleyebilirim:Benimtrmdekibirinsan,akolmazsayaratamaz.
BenimdierTrkaydnlarndanfarkmdabudur.Onlardevamlaklarndan
bahsederler.Ederlerdeneolur?Neaknecinselliibilirler!Amabenyaadm
aklardanszetmem...

-Sizbelkidehepayninsanaakoluyorsunuz?

-Hayr.

-Peki10puanlkbirsoru:Entelektellikseksibozarm?Yaseks,entelektellii
bozarm?

-Beneniyicinsellii,kendinegvenen,yaratcentelektellerinyapacana
inanrm.Amaneyazkki,Trkaydnlarnnhikendinegveniyoktur.Akve
cinsellik,kendinegvenister.TannmTrkaydnlarnnouiktidarszdr.Takdir
edersinizki,dahafazlaayrntyagirmemyakkalmaz.okkiiselolur.Amasizbu
szmhiunutmayn:Trkaydnlarnnouiktidarszdr!

-Siznaslbirkocasnz?

227

-Temren'esormaklazm.Benibirkakezboad...

-Sonragerimialdherseferinde...

-Benhapsedtmdebanaokiyibakyor...

-Acdiinefkatmigsteriyor!

-Hayr,mertbiryanvar.

-imdidurumne?

-Buradaoturuyor.BizFtipiyayormuuz,olumundediinegre.

-Aynevdedeilmisiniz?

-Yukardao.Amahemenstkattadeil...

-TemrenHanm,sizihalayatanaalyormu?

-Bunlarkonumuyoruz!

-Onunlam?

-Hikimseyle!

-Benanlayamadm:Sizevlimisiniz,deilmisiniz?

-Deiliz.Sylyorum,boadbeni.Halaodurumdayz.Benesasitibaryla,evlilie
uygunbirideilim.Birkeresabahlarsaat11.00'ekadarhicanlistemiyorum
etrafmda.nkozamankendimleyalnzkalamyorum.Hibirkadnbenimle
evlenmekistemez.Hakszdadeiller.Biryneksiimvar.Nevarkikadnlar
anlamadmkadarzerimederler.

-Sizfevkaladebencilbiradamsnzdeilmi?

-Benimhakkmdakimsebylebireysylemedi,teksyleyensizsiniz.Amaben
debencilolduumudnrm...

-Korkmuyormusunuzbanzabireygelecekdiye.Hereyebukadarmuhalif
oluncahayatta...

-Temrenbeniokiyikoruyor,ikiayncesinekadarevdenherkmdaona
haberverirdim.

-Onunhaberiolmasneyideitiriyorki...

-Eebamabireygelirseobilecek.

-E.,nefaydasvarkigeldiktensonra!

-Hanmefendi,bizimdegzmzkara!Anlatamyorumgaliba!Benhephayatmda
riskaldm.ZatenuandaMossad'danbakabirendiemyok.

228

-Kendinizihiyalnzhissetmiyormusunuz?

-nsankendisiyleberaberhiyalnzolmazki!Zatenben'yalnzlk"kelimesini
kullanmam.Bazen'Buaralarkimsesizdeyim.'derim.'Kimsesizlikteyayorum.'Ve
bunuseerim.
KitaplarmdangelenparaylakendimestanbulBalat'taevaldm.Gryorsunuzki
hayatnelikilerihotur!AmaAnkara'dayaamaklarmemnunum.Trkiye'nin
btnetkiliaydnlarAnkara'dankmtr.Yanistanbul'atanmayaklmdanbile
geirmem.

-Peki,etrafnzdafikirlerinizialtrabileceiniz,birliktezenginleebileceiniz
insanlarvarm?

-teoazald.Sylediinizanlamdabeslenebileceimbirileripekkalmad.Allah'tan
kitaplarmvar...BekaaVadisi'ndeApo'ylaberaber,birodadaydk.OsrekliTRT
dinler.Birden'Apo'dedim,'Birinsanldrmekistiyormusun?istiyorsan,onuTanr
yap!'Lafokadarhounagittiki,'Hocam,itebu'dedi,'BunamussuzPKK,beni
Tanryapyorveldryor.'Ekledi:'Kimdenalntyaptnz?Bulafkimeait?'.''Bana'
deyince,sustutabii...DnyadaenzavallyaratkTanr'draslnda.nkherkese
yukardanbakar.Hisevmembentanrlar,tanrlatrlmay...okyaratcysanve
Trkiyeimdiolduugibiksrlamsa,sorunlarnolur.Yanisizinkastettiiniz
anlamda,teorilerimdeveufikirlerimdeyoksullatmkabulediyorum.

229

-SizeyneltilenenbykeletirilerdenbirideAbdullahcalan'a'Bakanm've
'Sayn'demiolmanz.Dostluunuzhalasryormu?

-Birkereoyalan!Ne'Bakanm'dedimnede'Sayn'.Ben'Apokardeimdediim
iinyarglandm.Hibirszmeinanmadlaramabunainandlar.nktiksinirim
ben'Sayn'lafndan.

70'liyllardatelevizyonlaranceTrkekard:'SaynEcevithrszdr,manyaktr.'
derdi.SonraEcevit:'SaynTrkeisekatildir!'Benhikimseye'Sayn'demem,
Apo'yaniyediyecekmisim?HlBarzanitakm,'Apo'yuYalnKkynetir.'
diyor.Krtlerdebunusylyor.Oysabudorudeil.Evet,Apo'nunbenim
dncelerimdenetkilendiidoru,odabenimgibiTrkiye'yiYahudilerynetiyor'
diyormu.Amabukadar...

230

Sabetayclkvedzme-bilim
Halukahin

RADKAL-16/06/2004

Prskbalonlarpatlatmakzordur.Bunakarlk,iyiceiirilmibalonlarkkbir
inedarbesiylegmdiyepatlarlar.Bazendehibireybatrmayagerekkalmaz;
balon,iindekihavafazlageldiindenbirdenbinbirparayaayrlr.

Sabetayclkbalonununnihayetpatlamasbununbirrnei.Uzunyllardrdnyada
olupbitenhereyibirYahudikomplosuolarakgrenbazslamcvemilliyeti
evrelertarafndanalaksesledilegetirilen,amapatlamayanSabetayclksav,
YalnKkveSonerYaln'nbest-sellerlistelerinintepesineoturankitaplaryla
ylesineitiki,iindekihavaytayamazhalegeldi.

Vebazinsanlarnihayet,'Hadiyahu,bukadarsamalkyeter.Gidinsizbirazda
bakalarylakafabulun!'demeyebaladlar.

Sabetayclktartmas,Musevilik'tenslamiyet'edndniddiaettiihaldeeski
inanlarngizlicesrdrenkkbirgrubuntarihiylevegnmzdekiizleriyle
snrlkaldsreceilginti.Amapompalayapompalaya,Trkiye'nin200yllk
modernlemetarihiniiinealandevbirkomplohalinegetirildiizaman,baslan
havabalonasmazoldu.

stelikatlanlklarbircadavnandranirkintonlarkazanmayabalad:
'uradadabirtanevar.Bunundasoyad-erilebitiyor,demekkibudagizlibir
dnme,budabirSabetayist!"

Leylapeki'ninpazargnRadikalki'dekanyazsndadasorduugibi,pekine
yapacazbuSabetayistolduusylenenleri?Temerkzkamplarnam
gndereceiz?Yoksaengizisyonamvereceiz?

231

Sabetayckomplosuhikyeleriniimdiyekadarazlarnnsuyuakarakizleyenbaz
slamcevrelerde,iiniineMevlana,HazretiMuhammedveslamiyet
kartrlnca,srannkendilerinegelmekteolduunufarkedipalarmzillerinialmaya
baladlar.

HasanTahsin'iveTekinAlp'iileTrklnveTrkmilliyetiliinindebir
Sabetayistkomplosuolduuiddiasdabazlarntedirginetmitir,eminim.

YalnKkaydnlardnyasnnbilinmeyenbirkiisideil.Belliki,ilgigrdke,
zgnbirbuluyaptnsanmanncokusuylaelattalansrekligeniletiyor.
Belliki,birilerininona'lgndhi'muamelesiyapmaktanvazgeipyaptbuluun,
kullandynteminrkolduunusylemesigerek.

Yaniona,'isimbilim'adnverdii'onomastik'yaklamnndorularkadaryanllar
daretenbirdzme-bilim(pseudo-science)alanolduunuhatrlatmasgerek.

Butrdendzme-bilimlerin,rneinSovyetbiliminikuakurdarezileden
Lysenkoism'in,kimlereneleremalolduunuhatrlatmasgerek.

Yntemyanlsa,sonularadorumuamelesiyaplamaz.Dorugrnenlerde,
duranbirsaatindegndeikikezdoruzamangstermesitrndenrastlantsal
dorularolur.simvesoyadndanyolakarakSabetayistavclyapmakbyledir.

Geenlerdeyazdm'TroyallarTrkmyd?'konuluyazlardansonrabirokurum,
Kk'nkinebenzerbiryntemkullanarak,banaTroyallarnTrkln
kantlayan(!)ylebirrnekgndermiti:"Truva'nnad,Trke'Turova'
kelimesindengelir.nkAkhilleus,rakibiHektor'uldrdktensonracesedini
kaleninetrafndakiovadadokuzturdolatrmt.OvannadTurovakald!"

Ciddiyealabilirmisiniz?

232

"kk"profesrnhezeyanlar-tekeliyet
HaydarIk

ocukluumdamezardankpgezenleri,cumagnleribeyazlarabrnpdolaan
hayaletleri,doastolaylarvemenkbelerianlatanlardinlediimihatrlyorum.
Amabirgnkemaleerdiimizbuyalarda,bilimadnayolaktnsyleyenszde
birbilimadamnnyukardakilereokbenzeyenuyduruklaryapacannereden
bilebilirdim.BirgnDersim'deuurulanbirhaber,24Nisan'dadardayatmamza
nedenolmutu.nkbirmeczupognkyametinkopacansylemi.Nasl
kopacakonumeraklabekliyorduk.SongnlerdeokuduumYalnKk'n
yazdTekeliyetkitabbanaomeczubuanmsatt,insankafasnbireyetakarve
objektifolmazsa,isterdinadna;isterbilimadnasylesin,yazsn,dnyannsonu
geldigelecekdiyenmeczubtanfarkszdr.YalnKk'nkitabndanemliolarak
ikieydikkatimiekti.BirincisiYahudidmanl;ikincisiise;Kripto-Yahudidedii
KrtlereveKrthalknaolanamanszdmanldr.BirzamanlarTrkileri
Bakan,hertanaltndabirkomnistolduunusanrken,kkProf.ise;yabir
sabetayist,yadakriptoKrtaramaktadr.Heradmdaarkasnabakan,ldrd,
ldrecekdiyenbirpsikopatnkorkusuvar.

Bilimadammz,tabiikibilimselolmakiinskaLatinceveYunancakkenli
kavramlarlahezeyanlarnsslemektedir.YunancaOnomasiologiedenen,isim
veyakelimelerintabiri,tasnifidiyeceimizmetodukendisinezg,birbuluolarak
gelitirdiiniifadeederek,kripto-Krtleri(soyumahrem),YahudiveYahudilikten
slam'ageenSebatayistlerinsoyadlarnanalizederekkkeninibuluyor.

233

Diyeceksinizbundaktnevar?Ancak,kkProf.Tmbuhezeyanlarn;Krde
veYahudiyedmanlk,iindekikinidkmekiinyapyor.KrtveYahudihalklarn
Trkiye'yedmangsteriyorsa,tehiredilmesigerekir.BukitabnTrkiye'de
Kavgamgibibestselerolupolmadmbilmiyorum.AncakkkProf.halklar
dmanyapmakiin,Hitler'denuzakolmadngsteriyor.

Kaldki,kendisininsaygnolduugrlenKemalistsistem,Cumhuriyetileberaber
sistematikolarakTrkletirmepolitikasgereibtnKrdistancorafyasnn
isimlerinideitirdi.Kemalistdevletmemurlar,akllarnagelenuydurukisimleri
Krtlereverirkenkakiiyehangisoyadalyorsundiyesordularki?Kendisine
verilenKkadgalibaahsnauygundnlsegerek,amaKrtlereverilen
isimlergeneldeTrkletirmegereiyasoyunaaykr,yadoaisimleridir.Pekok
Krde;Trk,ztrk,Tmtrk,Batrkgibisoyadlarverilmesininedenincelemiyor?
Ayrcaunubelirtmekisterimki,bilimsanatalanndadnyayabykhizmeti
dokunanYahudihalkndanolmakbirerefolarakgrlmelidir.Yahudi,Krdn
tarihikomusudur.

Yaptmalntlarbizzatyorumlaynca,greceksinizki,okumayadeerbirkitap
deildir.Krtlerekardmancaduran,nyargl,solkisveyebrnmama
gerekteise,birTrkkafatassnntmmantaliteveyarglarntadimajn
veriyor.Kaldki,buzatKkyllarcaKrtlere;kendimedyalarndan
geyiklemeleriylehitapetti.HersznnbandaApoKardeimderdivebizdedrt
keolurduk.Krmzkakolnhavaltarzdasaasolaomuzundanarkayaatp
Kardeimdeyince,kekebtnTrklerbunungibiolsunderdik.

234

imdiszKk'ebrakalm:"Baztespitlereihtiyacmzvar;ierdeotuzyldrbiri
savasrdrmekvebuarada,iAsyaTrkleriilebir'platonikak'yaamak,ayn
zamanda,KuzeyIrak'takiKrtairetefleriilebirtryazgbirliiilanetmek,koyu
birAmerikanpolitikasizlemekanlamnagelmektedir.Bunuyllardrsylyorum;
imdibupolitikayajudaikboyutekliyoruz.Aslndaeklemeszcpekyerini
bulmuyor;biyolojidenyararlanrsakanadamarlarndanbirisivecorafyadanalrsak,
belirleyenparalelsaymakyerindedir,bu,yaknzamantarihimizeuygulananbir
dzlemdemektir.YazgbirliiiinealnanKrtaireteflerininkripto-yahudi
olduklarngstermemizvesabetayisthegemonyayaiaretimiz,hemtarihe,biryeni
bakzorlamaktrvehemdegncelpolitikayaaklaycipularsalamaktr."
(s.292)

BucmlelerialglayanherKrtbiryargyavarmaktazorlukekmez.Benanalizine
gemedensizeKk'nkriptoKrtlerininbazlarnnisimlerinivereyim.Tabiionun
KuzeyIrakdedii,GneyKrdistankriptoairetefiBarzani,Talabani,Kuzeyde;
Zapsu,MusaAnter,YaarKemalvedahapekokdiernlKrtailelerivar.
MeselaYaarKemal'inelerinekafaytakm,onuneleriniYahudilerdensetiini
vurgulayarak,leneiThildaKemal'ingazetedekanvefathaberiniverdikten
sonra,yenieiAyeSamiha'nnisrail'deeitimgrdnilerisrp"Amerikan
Kolejimezunu,despotizmtaraftar,iverenrgtlerialanolduukesindir."diyor.
imdibununneresindebilimvar,sistematikincelemevar?Onunderdi,Y.Kemal'in,
GneydebirKrtdevletinescakbaktndankaynaklanyor,iteKkbunu
hazmedemiyor.'Onomastique'incelemelerinisrdrenkkbilimadam:"..Son
olarakkriptoBabanzadeAilesi'nekaplanarak,'bebe'veya'bava'ibrani'kap'
demekti,dahance,VanKrdolduunuaklayanvezamanzamanbu
aklamalarngerialanY.Kemal'egelince,Amerika'nnIrak'igalehazrland
sradailkkez,Irak'tabirKrtDevletisavunuculuuyaptnatanklkediyoruz;
genellikleartemkinliY.Kemal'inbuknnKuzeyIrak'takiKrtefleri'nnkripto-
yahudiolduklarnnaklandzamanadenkdmesiayrcadikkatekicidir.

235

Demekkiaklayneliyoruz"(s.291)Anterismindenhareketederek,Musa
Anter'i,ZapsuAilesininsabetayist,yanidnenYahudilerolduunuanlatyor.
Anter'denKrtYahudiaackarrken;bizKrtlerin'Idol'olarakgrdmzbu
efsaneadama,ileriyanaramengzlerinesiyahsrmeektiiniyazarkenadeta
hakaretedipmoralbozmaktadr."Nusaybinliolanbuaile,AnterAilesi,Yahudidir."
diyor:"Buszck'anter'bazende'antman'olarakdnyannheryerindevebu
aradaisrail'detanmaktadr;MusaAnterisebabasnnadnnAnterolduunuveilk
olunabuadverdiiniyazmaktadr.Buad,anter,Yahudidnyasnaakbirba
sayabiliriz."(s.299)KrtlerinnekmsaygnailelerinikriptoYahudiyapan
dncedekorkunbirrklkvar.KaldkiTrkhalknaslsaygnsa,brhalklarda
onunkadarsaygndr.Kkdnyannortasnakendimilletinikoyarken,Krtve
Yahudilerideonazararverecekunsurlarolarakgrmektedir.TrkordusuGney
Krdistan'agirememise,bundakriptoYahudiKrtlersorumludur.

imdidiyeceksinizbuadamnedenkafaysabetayistlereveKrtleretakm?Ona
greABD'dekiYahudiLobisivesrail,Trkiye'yielegeirmekzereler.Krtdevleti
kurdurarak,Trkiye'ninbanabelaolmaktadrbuevreler.Yanibuszdebilim
adamKk,Krtlerdevletkuracak,kalcbirstatyekavuacakpsikozuiindedir.
OnungibisolfaistkafalpekoknamdarTrksolcusuvar.Krtlerekardeve
aabeydiyediyeocamzaincirdiktiler.Krtlerinbusolfaistleritanmalar
gerekir.SaflkbizKrtlerehepzararverdiveveriyor.

236

Sabetayizmkonusu
MuratBelge

RADKAL-26/06/2004

AlmansosyalistlerindenAugustBebel,"Anti-semitizm"demiti,"ahmaklarn
sosyalizmidir".Onunbunusylediidnemdehenznasyonal-sosyalizmyoktu.
Bellikisosyalizmleservetdmanln(vebakaeyleri)birbirinekartranbirileri
'sol'dadagezinipzenginYahudilerekinkusuyorlard.

Nasyonal-sosyalizmyoktu,amanasyonalizmveanti-semitizimvard.

***sosyalistlerdevard.YllarsonraHitlerbudankelerdenmkemmelbir
sentezyapt.

Sentezineleribelli.Skskgrldiinartkbir'tehis'skntsda
yaanmamasgerekiyor.Amayaanyor.Niyeacaba?Sonkertede,szkonusu
sentezinelerihlvarolduu,hlayaktadurduuiin.NasreddinHoca'nnun,
yaveekerioradabekliyor;sorun,'Benhelvayapmasnbilirim'diyenvebu
konudaelindenigeldiiizleniminibrakmaybaaranbiraklevvelinortaya
kmasnda.

Odazuhuredince,'sentez',bilmemkanckere,yenidengerekleiyor.

rneinSovyetlerBirlii'ndegerekleebildi.Hemdebirkakere.

nsanlnherzaafndanveinsannherkrlndenkendinebiravantaj
koparmannilminiyapanStalin,bunutazetuttuvesiyasirakipleri,Trokigibi,
Yahudiolunca,Rustoplumununkromozomlarnailemianti-semitizmden
yararlanmazlketmedi.

AmaSSCB'debuStalin'lesnrlkalmbireydeildir.imdiayrntsnagirmeme
imknyok,amaBrejnevzamanndakenditankolduumarpcbirrneihl
hatrlarm.

Anti-semitizm,btndnyadayaygnolan'komplocusiyaset'anlayna,iyiseilmi
bireldivengibigzeluyanveoturanbiryolarkadadr.

Hayatnvetarihinynladzensizliini,zihninizdekurduunuzkomplonundzenli,
mantkl,zorunluparashalinegetirerek,bakatrlanlamlandramadnz
olaylaramthibir'rasyonalite'temelisalamolursunuz.Herzaman,heryerde,
mterisideboldurkomploteorilerinin.

237

BirsredenberiTrkiye'debir'sabetayist'komplodeifreediliyor.Srecibalatan
YalnKk.Yukardadeindiimanti-semitizmideologlarnailikinbtn
nitelemelerikendindetoplambirkii.YaklamnnYahudileri'kayran'biryanyok
elbette,amaaslhedefiYahudi'ninde'kripto'su,yaniklkvekimlikdeitirerek
Siyonizm'intemeldavalarnyrtenler..yani'Selanikdnmeleri'!

YalnKkkiiliininnaslbirfenomenolduukonusunagirmeyelimimdilik.
AmabununTrkiyegibibirlkedeherzamantaraftarbulacakbirkiilikolduunu
sylemekteyararvar.Bu,bir'varsaym'deil,dorulanmbirolgu.Trkiye'debu
dncelervetavrlarlayaayanvebunun'solculuk'olduunainananinsanlarhep
olmutur,bugndevardr.Nitekimbtnbu'sabetayist'edebiyatdaimdiden
tutmudurumda.Hepsiaynderecedeciddiyealmyorolabilir,ama'ylebir
kenardabulunsun,gngelirbirieyarar'anlayyaygndr.Buhissesenedinden
debirmiktaralpdeerlenmesinibekleyebilirsiniz.

tedenberiTrkiyesa'Komnistler,Yahudiler,Dnmeler,Masonlar'edebiyat
yapyordu,balcamalzemesibuydu.Onuniinbutrbirideolojinintoprahazrd.
AmaTrkfaizmininzeksbumalsatmaktasnrlkalyordu.htiyaduyulan
yardm,imdi'sol'dangeliyor.Bireit'sol'lafaizminbulumasnnilkrneideil
bu.

238

YalnKk'ReferansKabulEtmek...
Oralallar

CUMHURYET-14.06.2004

1989ylydsanrm.BizlerozamanAydnlkgrubundankopmu,SosyalistBirlik
dergisinikaryorduk.YalnKktelefonetti,benimlegrmekistediini
syledi.OgnlerdeAbdullahcalan'lagrmedenyenidnm,yaptsyleiyi
yklbirparakarlSokakdergisinesatmt.KendisineSosyalistBirlikdergisinin
brosundarandevuverdim.

Ankara'dangeldi.Yanndaantalbirdegenvard.Buyurettim.Odnemde
dergininyazkurulundayeralanvesonraDPGenelBakanYardmcsseilen
AtillaAytemur,PencereyaynlarsahibiMuzafferErdoduveNecmiDemir'le
birlikteonukarladk.Odadakitopluluktanpekhonutkalmad.Babaagrmek
istediinisyledi.Bendekendisine''Buarkadalarmdangizleyecekbireyimyok
birliktekonualm''cevabnverdim.aresizkabulettivebanaunlarsyledi:
''BiliyorsunSuriye'denyenigeldim.Bakanla(Abdullahcalan'kastediyordu)uzun
konumalaryaptm.Sanaokselamvar.Birgnlkgazetekarlmasndanyana,
senindebugazeteninbanagemeniistiyor.''Sylediklerizetlebyleydi.

Kendisineucevabverdim:''Teekkrederim.Trkiye'debirgnlkgazete
karlacaksabunaburadakararverilir.imdilikbylebirgazeteninkoullaryok.
Kendisibylebiryaynkarmakistiyorsa,onakolaygelsin.''

YalnKk'lebirdahahikarlapkonutuumuzuhatrlamyorum.Aradanyllar
geti,benimhakkmdaeitlisulaycyazlaryazd.Hialdrmadmveciddiye
almadm.Banagetirdiitekliftenyllarsonrakitabnnbirinde,ylebiriddiada
bulunuyordu:''Oralallar'agazetecilikmesleindengelmemesinevebir
deneyimiolmamasnakarnyazarlkimknverildi;demekbasnabamlolarak
giriyordu.''

Yinebirbakayerdedepekallarvebenimbumesleiniinesonradan
sokulduumuzunesryordu.ButezleriyleSebatayistolduumuzukantlamaya
alyordu.Benimadm,soyadmveilkadmolanDanyal'daiddiasnn
kantlarndanbiriolarakgsteriyordu.

239

slamcyazarMehmetevkiEygi'ninKanal7'deAbdipeki'ninkzNkhetpeki
'ye''Sabetayc''diyerekhcumettiiprogrameletirenyazmonuharekete
geirmiti.

slamccephedeokyaygnolandierdinleredmanlkvehertrlktln
YahudilerdengeldiinivarsayanilkelanlaybuprogramdaEygi'ninazndandile
getiriliyordu.Bendebugeriverkslubatepkigsterenbiryazkalemealmtm.

YalnKk,buyazdanyolakarakbenim''Sebatayist''olduumunesrmt.

Yazdkitabada,dergilerdeyazdklarnadacevapvermeyidnmedim.Kitle
nndeonunlatartmak,budelisamasuydurmalaranemvermekanlamna
gelecekti.

Aradanyllargeti,derkenSonerYaln''Efendi''kitabndaYalnKk'nbutr
tezlerini(!)nemlibirreferansgibikulland.

Zamaniinde,Metinstnda,EnisBaturveAyeArmanonunlauzunsyleiler
yaptlar.

Biranlamdabutezlerenemverenlerkt.

imdibenneyapmalym,Sabetayistolmadnkantlamakiingemiimimi
anlatmalym.Buglnolmazm?Benimkkeniminneolduukimseyi
ilgilendirmez.Bylekkenleredayaltahlilleregirimekrklktr,kafataslktr.

Amaunuyapabilirim,YalnKk'nkendinitarifeden(CemalA.Kalyoncu,
SaklHayatlar,ZamanKitap)szlerindenyolakarak,onuntarzylabirportre
ortayakarabilirim:YalnKkMTBakanl'naSnmezKksal'dannceaday
gsterilenveDileriBakanl'ndastihbaratGenelMdrolanCenkDuatepe
'ninbacanadr.YalnKk,askerlikgreviniGenelkurmay'dayapmveKbrs
mdahalesineGenelkurmay'nzelemriylekatlmtr.KbrsGazisikimliini
ortalktagstererekdolamaktanholananbirkimsedir.YalnKkDevlet
PlanlamaTekilat'ndaaltktansonraeitimiinABD'ninnlYale
niversitesi'negitmitir.calan'a''Bakanm''diyerekuzungrmeleryapmtrve
dahasonrabugrmeleriyleizahetmitir:''Trkdevletibenimcalanzerinde
fazlanfuzumolduunudnyordu.''Trkiye'yibirdahadnmemekzereterk
etmi,dahasonraTrkiye'yegelmivebirsrecezaevindekaldktansonra
''Sabetayclk''uzmankesilip,bykbasnnilgisiniekmi,tezlerioksatan
kitaplarakaynaklketmitir.
BabasnndaFranszigalidnemindeAntakya'daFranszibirlikisiolduunu
kendisisylemektedir.
BunlarbirletiripYalnKktarzylaistersenizbirsentezdesizyapn.Bakalm
ortayanekacak?

SorunYalnKkdeil,onunemlibirreferanshalinegetirenler...

240

yalnkk,orhanpamukvegizlisava
NedretErsanel

OrhanPamuk'unABDgezisisrasndasyledii"iddia"edilenszlerbuyaznn
konusudeil...Pamuk"zor"okunanbiryazar...Hayatn"okumalarzerineyaayan
insanlar"iindahi,kitaplarnnbudenlisatmasartc.YalnKk,"ebeke"de
buaknlmgidermiti...Hemdebasitbirformlle:Satlmasileokunmas
arasndafarkolduunuyazarak.Kkhocanniddiasyklyd.O'nagrePamuk
hiokunmayanbiryazardve"kitaplarnbatansonaokudum."diyenbirkiinin
dahikmayacanimaediyordu.imditatszABDvakasyznden-kiPamuk"5N
1K"daCneytzdemir'eiddialarndoruolmadnvebahsedilenkonumalar
yapmadnsyledi.BirokkiiPamukokumaktanvazgetiinisylyor.Benim,
yazarlaokurolarakyollarmayrmdahaeskidir...Kk'n"BenimAdmKrmz"
analizibanagrebiryazarnbanagelebilecekenbykfelaket.Yazdklarnn
doruluuyanllnemlideil.Muhatabbu"zmlemeye"hibiryant
ver(e)medi.Enpoplerkitabiinuradbylebirkritik,nePamuk'unnedebir
bakayazarnaltndankalkabileceibirarlktr."Pamukzorokunanbiryazar"
nermesiningizideburadayatyor.nkYalnKk'egrePamuk,"kodlarla"
yazyor.Bukodlaranlayacakanahtarlarasahipdeilseniz,Pamuk'uanlamanzda
okumanzdaimkanszlayor.BununiinOrhanPamuk'unbuzmlemeyisatr
satrrtmesiart.Buaynzamandaedebibirtartmadrda...Bununiingenelve
hamasibirkarlamakafiolmaz.Pamuknekadargrmezdengelirsegelsin,

241

Kk'nanalizlerinemlidir.Doruluunukabulettiiniztaktirde,Pamuk'unbelli
vezelbirkesimeynelik"gizli"mesajlarverdiini,ulusalyadauluslararasaptaki
baarlarndabuvesileylekazandnsindirmenizgerekir.Birokkonudaayrsak
daYalnKklebukonudahemfikiriz.Yazdklarnnmantklgeldiinikabul
ediyorum.Amadoruluubakabirey.teyandanhayatnkalemiylekazanan
Pamuk'ungerekliyantiinbandanvermemesi,Kk'nyanlolabileceine
ilikinoto-kontrolmzorlatryor.Kk'nTrkiye'ninenndegelenkomplo
teorisyenlerindenbiriolduunailikinsavlardaunutmuyorum.Budanemlidir.
rneinTrksolununnemlitotemlerindenbiriolan"BirikimDergisi",stelikiki
saysndabirdenyerayrarakincelediidosyalarda,yaklak20kiilikbirgruba
dahiletmitionu.FarklbirokumaylaTrkiye'ninkomploteorilerindeki"top20"si
saylabilecekbu"dkm"gndemetayanimzaRfatBali'ydi...Ayrtartmaalan
olduuiinuzatmayacam.Amabulistelereaklbandavemrekkepyalam
insanlarnnaslseildiikonusundabirfikresahibim.nk;YalkKk,Taha
Kvan,OktaySinanolu,AtillaAkar,ErolMtercimler,MahirKaynak,Aydoan
Vatandavb.isimlerleberaberbenimadmdabulunuyordulistede.Veyazar,
hakkmdahibirbilgiyesahipdeildi.Amakanaatsahibiydi.HaslKkvePamuk
arasndageiyorgibigrnsedeTrkaydnlararasndabanagaripgelen-hadi
"komploteorisyenisfatmza"uygunsyleyelim-gizlibirsavavar...Sizdebu
gerilimeilikinkesitlerihergnizliyor,seziyorolmalsnz.Busavantaraflar
kendilerinidilediigibitanmlamahakknasahip.Amaretilenilerinnasl
"deerlendirilmesi"gerektiiileilgilikonsenssgerekiyor.Aksihal,gerektenbir
savanyaandnnispat.nkkimsekimseyidinlemek,okumak,anlamak
(uzlamakdemiyorum)niyetindedeildemek.Budaancaksavataolur.

242

Budakomploteorisinihakettidorusu!
SerdarTurgut

AKAM-25ubat2004

GeenlerdekitabevinderaflararasndadolarkenYalnKk'nikikitab
karmakt.

Birtarafyladahiamaaynzamandaiyiceumuolmasgerekenbumthiyazar
yllardrbykkeyifleokurum.

Gayettabiikioikikitabdasatnalmakiinntarafayrdm.

Benitanyanbirarkadakitaplarnfiyatnadikkatedipetmediimisordu.

Gerektendeikisinintoplamgayetokkalbirmiktaraulayordu.

Ayrcaahsiolduuiinaradabirsonderecezorbirslubadasahipolabilen
Kk,benimgibidiyeceiniksaifadeetmeyibilmediindenokitaplardayzlerce
sayfayd.

Bunlarnsatnnnaslgittiinisordumaldmcevabaardm.Sondereceiyiymi
kitaplarnsat.

Pekikimsatnalyorsorumaaldmcevabadahadaardm.'Dincikesimdenok
insansonzamanlardaYalnKkokuyucusuoldu'dedilerbana.

okuzunzamandrTrkiye'dekiSabatayistler'etakmtKk.
Bukonudahaylienteresantespitlerdebulunupiddialarnesryordu.Bana
anlatlandincikesimindezelliklebunedendendolayonunkitaplarnabykbirilgi
olutuuydu.

***

Sonraikiyazststegeldi.

BirtanesiGerekHayatdergisindeyaynlananYalnKkileyaplmsyleiydi.

BirokkonudankonuyaatladsyleininbiryerindeKk'..benBarzanive
Talabani'ninbranikkenliolduunu,oradakurulmaktaolandevletinbirKrtJudaik
devletolduunusylyorum'diyekonumu.

Bencebukonuyadirektolarakbalantlikinciyazisednyaynland.

243

SedatErgin'inHrriyet'tekiyazsnnbal'srail'inKrtDevleti'neBak'yd.

Antalya'dadzenlenmiolan'Yarn'Araylar'toplantsnakatlmolanemekli
srailliDiplomatAlonLielilgineylersylemiSedatErgin'e.
imdiresmenbirgreviyokamaonuciddiyealmalyznk1999-2000yllarnda
srailDilerimstearlnakadarykselmi,yaniodabir'bilen'.

KuzeyIrak'taKrtler'inbykbaarlarnadikkatekenLielbaknnediyor:
'Birsenaryo,kuzeydekivarlnsraililedostolmasdr.Krtler'in1960'lardasrailile
ilikileriniunutmamakgerekir.Irak'nortasvegneyiisesrail'ekarhasmanebir
tutumagireceklerdir.'
Byledemieskimstear.

***

Sevgiliokurlar.

Buncagelenakistihbarattansonrabenimyenibirkomploteorisiretmeden
durabilmemmmkndeil.

stesemdekendimitutamamnkbunlarylebilgilerkibanaadeta'Serdar,
Serdarrrrrneduruyorsunhaydikomploteorisiyapsanabeadam'diyeavazavazna
baryor.

Hemunutmayn,1994ylndaWashington'dakiPentagon'dayanllklagirdiim
odadaTalabani'ninsakoluimdikiDileriBakanBahramSalihveBarzani'nin
adnunuttuumtemsilcisiAmerikanyetkiliyleoturmuharitalaramKrt
devletinikonuuyorlard.

Oyetkilidegayettabiikisrail'iikincivatanolaraksevendininesonderecebal
HaroldRhode'du.

nsafedinbenneyapaym,imdikomploteorisiyapmaypdakendimitutsam,
younhislerimiiimeatmaktanarstresegireceim.

Yahubiliyormusunuznediyorlarm.

srailliler'inkutsaltoprakolarakbildikleriyervarm.BirtanesiMsr'ayakn
Hayber.DierigayettabiikiFilistin.

244

DierideKuzeyIrak'takiBarzan.

Barzaniileisimbenzerliidikkatiniziektiyseokhaklsnzzateniindm
noktasdabuisimbenzerliindeyatyor.

imdibirmit,birinanoluturuluyor.Gyayzyllardrkaypolduusylenen
braniler'in13'nckavimideBarzanevresindengelenKrtler'mi.

Barzanidebunedenle'kutsaltopraklardaki'13'nckaviminlideriymi.
Talabanineymibilmiyorumzatenburayakadarkilerinaslaklmdatuttumonada
aryorumnkteolojikmeselelerdenhianlamam.

Durumbyleoluncadakomploteorisiksrdngsdeburadabirarayageliyorher
eybirbirinebalanyor.

AcabaYalnKk'niddialardorumukiyahu.

EerdoruysaozamanBykOrtadouProjesibencebudurvebubence
projelerinanasdr.

Bilmemanlatabiliyormuyum.

Buaradabuyazdakiherkelimebulmasnbileneakolanbilgilerdiryanibenimde
'minikkuum'filanyok.

245

ekiszlk'ten

Sanldnn aksine bir sabetayc ve Yahudi dman deildir. Hatta, "Trkiye'de

sabetayclarolmasamodernitedeolmaz."demiliidevardr.Karolduueyemperyal
glerin Trkiye'deki sabetayc cemaati kullanarak Trkiye'yi srail'in rahatlkla at
koturabilecei bir alan haline getirmeye almasdr. "Revivo'nun Fenerbahe'ye
gelmesine kar deilim ama Fenerbahe kulbnn israil devletinin bir propaganda aleti
haline dntrlmesine karym." demitir. Genken niversiteyi Trkiye birinciliyle
kazanm. "Trkiye'nin son krk ylndan beni karn baka orijinal bir fikir adam
bulamazsnz." demitir. "Bir toplumun topyalar yazan yazar yoksa o toplum cahildir."
fikrini savunup hayatn topyalar yazmaya adamtr. Bunlardan en gze arpan
"TBMM'y Nazm Hikmet niversitesi'ne dntrme" projesidir. Trk ve dnya edebiyat
hakkndaanormalbirbilgisahibidir.Nazmoloji'denbahsedermtemadiyen.KemalTahir'e
sonderecekardr,yazarbileolmadnsavunur.AhmetAltanveOrhanPamuk'aalerjisi
vardr.Hatta"BenimAdmKrmz"daki"dilyanllarnkrmzkalemleizersenizgerekten
batan aa krmz bir kitap olur." der.Ahmet Altan'n kitaplarn okuyanlarla 900'l seks
hatlarn arayanlarn ayn insanlar olduunu syler. Ve Ahmet Altan'n kulland dilin
Trke deil de bel'ce olduunu iddia eder. Yaar Kemal iin: "nce Memed dnda
yazdklarhibireyeyaramaz."demitir.JeanPaulSartre'yidncelerindendolayhibir
bedel demedii iin "Paris'te kafelerde oturup kitaplarn okuyan beyhudelerin yazar"
olarak tanmlar ve akabinde "smail Beiki Sartre'den daha stndr." der, Sovyet
romannvetarihiniezberebilir,demekyerindedir.Sovyetlerykldndaokfecibunalma
girmitir ama artk sevindiini sylyor. Zira "Sovyetler sanldnn aksine ekonomik
nedenlerden deil de politik nedenlerden kt." demitir. Marsizm'in "Trkiye
topraklarnda lrse dnyann her yerinde lecei'ni savunur ve devrime olan inancn
devam ettirir. Boris Pasternak yerine Ivan Goncarov'u tercih eder ve Mithat Cemal
Kuntay'n istanbul adl kitabn, Doktor Jivago'nun eline vereceini syler. Lafn ksas,
enteresan adamdr. Dnyay baka bir bakla alglamak iin okumak lazmdr,
(hemingvvay,08.11.200222:07-14.11.200206:57)

246

Yazd kitaplarn, makalelerin, gazete yazlarnn, savunmalarn haddi hesab yoktur.

Trkiye zerine Tezler, Aydn zerine Tezler ilk akla gelenleridir. Trkiye ii Partisi'nin
ikinci dneminde derginin yayn organ Yry'n banda bulunmu, daha sonra parti
ynetimitarafndantehlikeligrlmve"anti-sovyetik''gibigubkbirsulamaylapartiden
ihra edilmitir. Kitaplarnda, zellikle de yazlarnda kendini anlatmay ok sever, bazer
dozu karr, dnyann kendi evresinde dndn, Trkiye siyasetini ynlendirdiini
hissettirir.HereyeramenabloncuTrksoluiindezgnbiryaratclkrneidir;belki
dezelolarakincelenmeyedeerbirklinikvakadr,(kadarkayl08.11.200222:18)

1970-80'lerdeyazdAydnzerineTezlerveTrkiyezerineTezleradltoplam10cildi
bulan eseri okunmadan anlalmas mmkn olamayan insan. Ne yazk ki hayatnda
sadece Hrriyet, Milliyet okumu insanlar tarafndan sadece gazete kuprleri araclyla
tannmtr.Buyzdendebirokinsantarafndan"faist,anti-semitik"zannedilmitir.Tarihi
ve gncel siyaseti yorumlamak ve onlardaki boluklar grerek doldurmaya teebbs
etmenin neresi komedidir? Sabetayizm diye bir eyin olduunu sabetayistler bile kabul
etmiken Kk'n saptamalarnn kime ne zarar vardr? Bu meseleleri 16. yzyldan bu
yana sadece bu adam yazmad ki. Mesela Avram Galanti'yi ya da Gerhard Schloem'i
okuyanlar Kkten nce de kimlerin sabetayizmi ve sabetayistleri deifre ettiini bilirler.
Ama orijinal fikre alerjisi olanlar; tarihi, edebiyat ve siyaseti gazeteden ve tv'den takip
edenlerinisebilgisi,kendinesunulanlarolacaktr.Sabetayistlererksal,dinselnedenlerden
dman olsa Behice Boranla olan dostluu nedir o zaman? Ne id belirsiz bir dergide
yaynlananbiryazsimdimiproblemoldu?KendisinihaklolarakAlevAlatlhoca,Aydn
Despotizmibalklkitabnda,LatifeTekinisimliahsyznden,"varolanlaryokedipyok
olanlardavarettii"gerekesiyletarihselveedebierevede(Kk'ndediklerininniye
yanlolduunuispatederekyaniikembedenatmadan)eletirmitir,iyideyapmtr,zira
enazndaneletiriyebirmodeltekileder.(hemingway,13.01.200400:21)

Mor ve tesi "Dnya Yalan Sylyor"da "Her eylem, bir bilgi ak ya da radyasyonudur.
Mutlak cevab vardr. Da iekleri bile habercidir. Titreerek haber verirler. Bu, bir
haberdir." eklinde ebeke'den alnt yapmtr, (flu in chains, 20.05.2004 13:39 ~
04.11.200417:39)

Kendisinekalsasokaktakikedibilesabetayisttir.Sabetayistlerkimdir,nediraratrmalarna
buapszlndantrzararvermektedir.Krmzatkkomnistliinindeylmazbekisidir.
Einstein'in dolabndaki 7 siyah takm elbise gibi kendisi de 7 krmz atk saklamakta mdr
dolabnda,omerakkonusuite.(zoban,23.05.200406:43~06:45)

247

Yeniharman'daki bir rportajnda Fethullah Glen'in de sabetayist-yahudi olabileceini

sylyordu. Fethullah Glen'in bir kardei varm, ad Mehdi'ymi. Mehdi, ibranilerde
Mesih'inkarlym.Aslndateorisinecukoturanfakatbilmediibireyvar.onudaben
syleyeyim: Pek sayn hocaefendi'nin Mehdi diye bir kardei olup olmadn bilmiyorum
amaMesihdiyekardeivar.(avasas,07.06.200423:46)

Yaz gn kafasnda kalpak, boynunda krmz fularla arap iip maiyetine hararetle bir
eyleranlatantuhafbiradam.(cobalt,07.06.200423:58)

"..ben sradan biri deilim hanmefendi, ben bir devrimciyim!" cmlesiyle bir pazar
kahvaltmz enlendiren, "her dahi delidir"in en gzel Trk sureti... (carlos, 09.06.2004
13:34)

SonyllardayazdTekelistan,Tekeliyetl,Tekeliyet2kitaplarylaTrkiye'deyenibirr
at. Yllardr birok kii tarafndan bilinen ama halkn byk ounluunun bilmedii (
bilemedii) sabetaystleri ak ak deifre etti ve Tekeliyet kitaplarnn devamnda da
deifre etmeye devam edeceini tahmin ediyorum. Ve sabetayclar hakknda yazlan bu
kitaplarn Yahudi dmanl iin yazldn dnmyor, aksine Trkiye Cumhuriyeti'nin
gemiini ve geleceini anlamamza, aslnda bu lkenin nelere ve kimlere gebe
brakldn kavramamza yardmc olduuna inanyorum. Bu byk stadn nnde
saygylaeiliyorum,(domani,28.06.200417:55~04.09.200413:39)

Krtlerle Yahudilerin ilikisini ve zellikle Kuzey Irak'taki Yahudi Krtleri -ki var byle bir
ey- aa karmasyla atlantik tesinden ve Kuds'ten aldklar emirle hareket edenleri
tedirginedenaratrmac,(benruhibeynaslm,22.09.200404:05~03.01.200521:05)

248

Az evvel Ceviz Kabuu programnda "..d turizme karym, memleketin en gzel

sahillerini yabanclara amamalyz!" eklinde bir kelamda bulunmu ahs. Sonrasnda
neler syledi hatrlayamyorum, bilincim sekteye uramt nk... (orko 8, 02.01.2005
00:58 ~ 00:59) D turizme karym demitir ama nedenini gayet ak biimde izah
etmitir:
1- Hemenhementmgzelanadolukoylaryabancturistlerinveonlarahizmetveren
turistlik tesislerin kullammndadr. Trk insan ikinci plandadr, koylar kullanamyor,
demitir.
2- Dviz getirii iin turizmden farkl ve salam yollar olduunu vurgulamtr. Bilin
sektesi algy sfrlamamsa, hocann Devlet Planlama Tekilat'nm alanlar arasnda
olduu programda sylenmitir. Kendisi planlamacdr ve planl kalknma ve Trkiye ad
altnda nemli bir eseri vardr. Ksaca dviz geliri iin, retimden ve endstri'den
bahsetmi. Turizmden daha salam kaynaklar olduunu ve buraya ynelmemizi
savunduunu, zamannda planlamada alrken de bu ynde plan yaptn net olarak
belirtmitir,(bkz:kafein)

"1960ihtilalininrencilideri!
Prof.Dr.YalnKk,iskenderun'aHalep'tengelipyerlemibiraileninocuudur.Baba
tarafndan Trkmen, anne tarafndan ise Kafkasyal bir aileye mensuptur. Ankara
niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi'ndeki rencilik hayat boyunca, Fikir Kulpleri
Federasyonu, ardndan Sosyalist Fikir Kulpleri Federasyonu, Dev-Gen ve Trkiye Halk
Kurtulu Partisi olan Fikir Kulb bakanln yapt. Siyasal Bilgiler'i 1960 senesinde
birinciliklebitirenKk,27Maysihtilalinde,bykrencieylemlerininbandayerald.
60 ihtilalinden sonra Devlet Planlama Tekilat'na girdi. Burada bir sre altktan sonra
ABD'yegiderekYale'delisanseitimiald.1966'daODT'dealmayabalad,f968-70
yllar arasnda Sovyetoloji aratrmalarn kitaplatrd. Bu kitaptan dolay sekiz yla
mahkumedildi,1970'lerde,iPartisi'ninikincikezkuruluuiinalmalarakatld.1973
yl sonlarnda askere alnd. Kbrs Bar Harekat'na katld. 12 Eyll 1980'den sonra ise
1402'liklerder biri olarak niversiteden uzaklatrld. 1983'te Sultanahmet Cezaev'ne
girdi. 1993'te Sleyman Demirel'in cumhurbakan olmasn ne srerek Paris'e gitti.
eitli sol dergiler kartt. PKK lideri Abdullah calan'la ilk rportaj gerekletirdi.
Trkiye'ye 1998'de dnd ve iki yl hapis cezasna arptrld. 2000'de tahliye oldu. Son
dnemde zellikle sabetayistler'le ilgili yapt almalarla adndan szettirdi."
(kaynak:http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2005/01/03/poltika/politi' kal.html)
(anoktale,02.01.200501:14~16.01.200516:15)

Kalpakl solcu, krmz atkl Kemalist, onamastik planlamac, Ortadou birlii peinde
koansosyalistYalnKk,lOcak2005gecesiFlashtv'deCevizKabuuprogramnda
trl samalamadan sonra kendisine sorulan sorulara cevap veremeyip Aydnlar Oca
BakanMustafaErkal'nkarsndauvallamasfondakikahkahaefektlerieliindekeyifle
seyredil-mitir. Mustafa Erkal'n, kendisinden, Aydnlar Oca yelerinin ounun ibrani
asll olduu iddiasna dair kantlar istemesi karsnda trl kaak grelerle konudan
uzaklamas ile bir arlatan olduunu yeniden kantlam; tkrdn yalamas ise
acmavetiksinmeduygularnayolamtr.Tmiddialarnnsondereceincelikliveduyarl
ekilde bir milliyeti tarafndan hala pamuu gibi atlmas karsnda sayn bilimadam
"okakeklinderetorikgevezeliklerebavurmutur.

249

Milliyetinin tutarl sylemi karsnda nasyonal sosyalistin belagatli lafazanl faist

demogojiyle arasndaki dolaysz benzerliini apak ortaya sermitir, milliyetilii
sorgulamakla mkellef sosyalist sfatl birisinin milliyetiden daha milliyeti kesilmesi
milliyetiyibilekllandrmr.Solcuvurdumduymazlk karsnda arlatann ipliini pazara
kartmak milliyetiye kalmtr. Solun sonu bu olsa gerek, (hafizam kaybettim
hkmszdr,02.01.200501:55~02:07)

Kimine gre "Allahsz", kimine gre "syrm", kimine gre "bana gne gemi"., lakin
u bir gerek ki fikir orospuluu yapmyor. Trk islam sentezi konusundaki fikirleri, Dou
birliitaraftarolmas,Turanclarlakafabulmasdasonderecemakuldr,(vanderlevend,
02.01.200509:53)

300yldrdeimeye,gelimeyevemuasrmedeniyetseviyesinekendiiseldinamikleriyle
ulamayaalanTrkiye'nin,buabasndakendibanabaarszolduununkabulnve
birdnyagcnden,AvrupaBirliigibibirorganizasyonunnemsizbirevrelkesihaline
geliiniyaadmzsugnlerde,ibirlikitatlsuaydnlarmzdandahafazlaabasarfeden
ve elini tan altna sokmaya ekinmeyen bu aydnmz -grlerine, iaret ettii odaklara
katlmasak bile- takdir etmekte fayda var. Kresel hiyerari ierisinde Trkiye'ye adil bir
konum istiyorsak, G-20'nin 20. lkesi veya Avrupa'nn ucuz turizm ve igc cenneti
olmaktan te bir vizyonumuz varsa, bu tip sivri aydnlarn grlerini tmden reddetmek
yerine seici olarak biraz anlamaya almakta fayda var. Trkiye neden kendi bana
baarsz oldu? Trkiye'de baz elitist oluumlar m var? Bunlar; anglosak-sonlar,
iimizdeki irlandallar, sabetayclar, veya Yenigineliler veya pctler de olsa nemli olan,
yakn gemiimizle barmak ve gelime srecinde Trkiye'nin baarszlnn sebeplerini
anlayabilmek. Elbette Yaln Kk, Trkiye'nin modernleme srecini baz gruplarn
tekelinde gibi gstererek yanl yapmtr ve gerici glerin elini daha da glendirmitir
ama "ilgi ekmeye alan bir arlatan" olarak deerlendirmeden nce kendisinin nasl
birboluudoldurunudnmektefaydavar.(altair,02.01.200511:01)

zerindekitartmalar,nektokuyucularylailgilidirnedekendisiniyanlyadadoruya
da eksik anlamakla ilgilidir. Eer bir insan aydn olduunu iddia ediyorsa ya da bu sfat
kimilerince ona layk grlyorsa, bu insan bunun sorumluluklarn da yerine getirmelidir.
Bu sorumluklarn banda, aydnn eserlerini, fikirlerini, teorilerini ortaya koyarken, neyin
nasl anlalacan, anlalmayacan, bunlarn balamnn ne olacan hesaba katma
gereklilii gelir Aydn'n, ne bir popstar kaprislilii ve komplekslilii iinde olmaya ne "ben
yazarm, anlayan anlar, anlamayanlardan bana ne" triplerine girmeye ne de eserlerinin
arkasnasaklanp"okuyunite,hepsiordayazyor"demelksvardr.

250

Kendisinisavunmak,grlerinesahipkmakanlalrbireydir;kendisioldukazekive
donanml bir insandr, syleyecekleri zerinde dnmek, tartmak kayda deer bir
uratr.Yanlanlald,zerinefazlagidilenmeselelerdeolabilir,buherinsannbana
gelebilir; ama eer kendisi bir aydnsa, bir bilim adamysa, Trkiye'de bilinmeyenleri,
konuulmayanlar dile getirmek istiyorsa; derdi, daha iyi yaanabilir bir Trkiye ise,
kendisinin cevap vermesi gereken ok nemli sorular vardr. Bunlar ksaca zetlemek
gerekirse:
1) YalnKk1993ylndaParis'egitmiveburadaApocularla,yaniPKKilebalant
kurupApo'nuntayannakadargirmitir.Yaklakbeseneboyuncaburgtniindeyer
alm,PKK'y"Krtdirilihareketi"olarakdeerlendirmi,Apoileberaberkitaplaryazm,
deerlendirmeler yapm sonra 1998 ylnda bir anda PKK'y terkedp Trkiye'ye dnp
teslim olmutur. Daha sonra da orda geen gnlerini "Trk aydnnn Krt hareketindeki
keifgc"olarakdeerlendirmitir.FlashTV'dekiprogramnda,Kkbiraraazndan:
"..devlet PKK meselesini zmek istemedi, PKK'dan memnundu..." eklinde laflar
karmtr. Hatrlanaca gibi Kk, DGM'deki yarglanmasnda, Apo ya yaplacak bir
suikasti dnemin muhalefet partisi liderinden. (Mesut Ylmaz' ima etmektedir) haber
alarak, Apo'ya bildirdiini sylemi daha sonra bunu savunmasnda da belirtmitir.
Abdullah calan da DGM sorgulamasnda bunu onaylamtr. Acaba Yaln Kk,
PKK'mnyannahangiamalagitmitir,birmisyonumuvardr,kendisinindediigibiamac
kurt hareketinin iinde keif gc olmak mdr yoksa, azndan kard gibi, birileri iin
PKK'mn devamlln ve Apo'nun can gvenliini salamak mdr? Akrabas olduunu
dillendirmeyi ok sevdii ve zaman zaman grtn syledii, Dileri Bakanl
istihbaratefiCenkDuatepe'nin,tamdaoApo'nunyanndayken,Suriye'degrevliolmas
naslbirtesadftr?

2) Yaln Kk, Leyla Zana ve arkadalarn "Barzani'nin kuyruuna taklmak"la

sulamakta ve son bildiriyi Barzani'nin giriimi olarak deerlendirmektedir. Yaln Kk
burada ak ak yalan sylemektedir ve ucuz siyaset yapmaktadr. Leyla Zana'nn ve
DEHAP'taki birok ismin Apo'ya bal olduunu, onun emirleri dorultusunda hareket
ettiklerini cmle alem bilmektedir. Apo'nun kendisi de Barzani'ye kardr ve onu ilkel
milliyeti olarak deerlendirmektedir. Yaln Kk de bunlar ok iyi bilmektedir ama
bilerek bunu bilmezden gelmekte, elinde hibir kant olmad halde, Barzani ile Leyla
Zanavearkadalarnnibirliiiindeolduunusylemekte,ParisKrtEnstits'neaitve
sadece Trkiye'de yaayan Krtlerin imza att bildiriyi Barzani'ye mal etmek istemekte,
iin iine Barzani'yi katarak. Trkiye'ye zg Krt meselesini Kuzey Irak'a tamak
istemektedir.

251

Acaba Yaln Kk burda, kimlerin hassasiyetlerini ne karmakla ve okamaktadr?

Leyla Zana ve Barzam arasnda hibir iliki olmadn, Zana'nn Apo'dan emirleri aldn
bildiihaldenedenyalansylemektevekonuyuarptmaktadr?AcabaCevizKabuu'nda
dedii gibi PKK'nn Barzani ile gidip savamasn m amalamaktadr? Yalan yanl
kaynaklaradayanarak,nedenmollakkenlibiraileolanBarzaniler'ninsrarlaYahudiyada
ibraniolduuyalannsylemektedir?

3) Yaln Kk 6-7 Eyll olaylarn, Yahudi-Hristyan atmas olarak

deerlendirmektedir. Bunun iin ortaya koyduu kantlar nelerdir? Olaylarla ilgili eldeki
oncabelgeleri,kantlarincelemelerihiokumammdr?
Neye dayanarak bunu sylemekledir? Yoksa amac birilerini temize mi karmaktr? Hadi
bunlar, hibirimzn bilmedii be'lgeleri, kantlan ortaya koyarak ispatlad diyelim, orum
olaylar, Mara olaylar, Sivas Katliam, Gazi olaylar gibi hadiseleri nereye koyacak?
Bunlardasabetayislteorisiylenaslaklayacak?

4) Kimileri Yaln Kk' ibrahim ahin'e kar yumruunu masaya vurduu iin
gklere karmaktadr, ibrahim ahin, suu mahkemelerle tescil edilmi, karanlk bir
rgtlenmenin ufak bir arkdr, ii bitince de burululup bir kenara atlmtr. Peki Yaln
Kk, ibrahim ahin'in zamannda banda olduu rgtlenme (zel Harekat Timi) ile
ilgili imdiye kadar en ufak bir sz sylemi midir, bu rgt kuranlar hakknda, bunlarn
amalarhakkndahibirtavralmmdr?Sradanbirpiyonakarmasayaelinivurmakne
kadar cesarel gstergesidir? Ki ayn Yaln Kk ayn programda, lelefonla kanlan eski
birMHPmilletvekilinin,"biliniadamdeilbuadam"sulamalarnolduugibiyutmu,hi
sesini karmam, bu ahs telefonu kapatrken, salcakla kal hocam, grmek zere
hocamgibilaflarederekuurlamtr.Buneperhiznelahanaturusudurhocam?

5) Yaln Kk'n son yazdklarn, grlerini savunanlar, dillendirerler neden hep

belli bir kesimdir? Statkocu Kemalistler, emekli kurmay subaylar, eski brokratlar,
saclar, Trkler, Dou Perinek ve P gibi partiler neden hep onun grlerini
savunmakta ya da en azndan benzer bir dili konumaktadrlar? Neden demokrat
denilebilecek,solcuyadaadainsanlarYalnKk'ngrlerinisavunmamaktadr?
Yokyanlanlalyoryadaanlalamyor,ktokuyucusuvar,insanlaryanlanlyorgibi
eyh-mritilikisiniaklagetirenargmanlarkullanmak,sankiortadabirpeygamberyada
ermibirkiivarmgibidavranmak,bir"bilimadam"yadaaydndenilenbirinsaniinne
kadardoruolabilir?

6) YalnKk,TrkiyeveOsmanltarihiyle,ekonomiyleilgiliortayakoyduufikirleri
buiinuzmanlarylanedenhitarmamaktadr?NedenAyeArmanlarportajyapmakta,
Ceviz Kabuu'na kmakta ama mesela lber Ortayl ile ya da alar Keyder ile ya da
Korkut Boratav ile ya da Baskn Oran ile ya da Fuat Keyman ile bu meeleri
tartmamaktadr?

252

Fikirlerine o kadar ok gveniyorsa, bilimsel altn iddia ediyorsa, neden hep kaak
gremektedir,nedenTrkiye'dekibakaaydnlarlahiilikikurmamaktadr?Yoksaderdi,
akademik tartma yapmaktan ziyade akl hocal yapmak ya da belli glerin suyuna
gitmekmidir?

7) Yaln Kk, Idris Kkmer gibi bir aydn neden srarla "islami kesimin szcs"
olarak grmektedir, almalarn tamamen bilimsel biimde yapm, var olan tartmalara
deiik bir pencereden bakm, sol-sa kavramlarn inceleyip brokratik ve jakoben
elitistlerin ne kadar ilerici olabileceini sorgulayan bir aydn durup dururken tartmak
istemesi nedendir? Onun fikirlerini rterek ya da "Idrisiler" diye kmseyerek neyi
ortaya koymak istemektedir? Neden kendisini srarla, devletten daha devleti olmu,
halktan ziyade sermaye tabanna gre siyaset yapm Necmettin Erbakan ile yan yana
koymak istemektedir? Neden Kkmer'in Dzenin Yabanclamas kitabna takp da
sonradan kan kitaplarna, almalarna hi atfta bulunmamakta ve bilimsel bir hile,
kat yapmaktadr? Aydn olmak kolay bir i deildir. Bu, sorumluklarn dnda, vicdan
ve medeni cesarel ister. Yaln Kk, zekasna ve donanmna karn bunlardan snfta
kalm, aratrmalarn, teorilerini, hep belirli eksende oluturmu (ne olduu da malum),
bunun iin her trl arptmay kullanm, yanl ynlendirmeler yapm, yalan sylemi,
yanlbilgivermi,eksikyadataraflkaynakkullanmtr.Sonutaherteori,doruluunun,
yanllnn tesinde, kendini g-iktidar sylemlerine gre konumlandrarak ifade bulur
deien g-iktiadar ilikilerine gre, doruluu yanll farkl zamanlarda, farkl
eksenlerde tartlabilir. Ancak teoriler, bazen de Yaln Kk'n yapt gibi, belli g-
iktidar ilikilerini perdelemek, maskelemek iin kullanlr, kendisinin ciddiye alnmas
gerekliinoktadabudur,neyinstnrtmek,kapamak,kimleritemizekarmak,kimleri
yerindibinesokmak,neyieletiripneyieletirmemek,ufakayrntlardankocabirlketarihi
karmak., bunlar; Yaln Kk'n maskelemek, perdelemek ve akl hocal ya da
eyhlislamlk yapmak istedii g-iktidar ilikilerinin tezahr olarak ortaya kmaktadr
hep, bunlar bir bilimadam'nn ya da aydnn masum almalar ya ela farkl dnceleri
olarak grmek ya saflktr ya kr bir inantan gelen zihniyetin davurumudur ya da tan
olarakog-iktidarilikilerininsavunucusuolmaktr.

Sonolarakhibiraydnisminitarihealtnharflerleyazdrmakiinyaamaz,yazlmasnada
gerek yoktur; nemli olan doru yerde doru eyleri syleyebilmi olmaktr. Onu deerli
klan ve ilerde de deerli klacak olan budur. Ki zaten tarih dediimiz ey de ne kl
tabelalarlasslbirbarlarvegazinolarsokadrnedekalnbirimzadefteridir.

YalnKk'nnekadaraydnolabildiidegayetiyiaklanmtr.Kendisinintarihtenasl
biryeredindiioktanbelliolmutur,(redkite,04.01.200504:18-12.04.200513:48)

253

Can Ycel'in "Yaln Kk'tr ama mide bulandrr." sznn hatrlatlmas zerine "Can
bizim canmzdr." diyerek can babaya muhteem bir selam gndermitir, (spleen
pamasien,04.01.200512:55)

Ayn zamanda Sosyalist iktidar, Toplumsal Kurtulu, Yeni insan, Ekin Belleten, Dnya
Solu. Hepileri dergilerini kartmtr. "Edebiyat Dostlar" adl edebiyat dergisi, "Yeni lke"
ve"Aydnlk"gazetelerindednemdnemyazmtr,(redo,04.01.200521:22)

Yaln Kk'n son zamanlarda sabetayclara takm olmasnn sebebi olarak iki olaslk
ne kyor. Bir, kendisi Trkiye'deki sabetayclar yeni kefetmi ve "vay anasn sayn
seyirciler, ben neler rendim" deyip olayn zerine gitmeye karar vermitir. Dk bir
ihtimal, ikinci ve en gl olaslk, Trkiye'ye Byk Ortadou Projesi balamnda "lml
islam" rol izilmesi, ve bu konuda Washington'daki Yahudi lobilerinin ve yeni
muhafazakarlk ierisindeki Yahudilerle Trkiye'deki yoldalar/kuklalar arasndaki ilikiye
bir tepki olabilir. Nitekim milliyeti/radikal Arap islamna kar Trkiye'ye "lml islam
modeli" rol bien ABD'nin Fethullah Glen gibi kiileri himayesine almas ve Trkiye'ye
lml din (islam) ve mistisizm pompalamaya balamasna bir tepki olarak gryorum
kendisinin son klarn. ABD'dir yapar; komnistlere kar faistleri, radikal dincileri
kullanr, radikal dincilere kar da lml, uslu ocuk dincileri, ki kresel dzen ierisinde
fazla sorun karmasnlar. Ama sen Washington'dan Trkiye'ye rol bieceksin, milyeti
Arap islamyla mcadelene Trkiye'yi kartracaksn, hatta Trkiye'yi Osmanl'nn
paralanma dnemindeki bir ekle sokmaya alacaksn ve buna Trkiye'den hi ses
kmayacak. Orada dur! Tabi kendisinin bir rka bu kadar yklenmesini ve hezeyanlarn
tasvipetmiyoruz,(altair,05.01.200512:55)

ehit edebiyat'yla,vatan millet sakarya mantyla, Krt sorununun kesinlikle

zlemeyeceinisyleyenkii.(armadores,14.01.200513:24~31.01.200513:38)

"Profesrlerinou,rencilerindencahil."diyerektakdirimitoplamdnr.(subzeroS,
16.01.200500:02)

"Kaslmam" zihinleri fersah fersah aan etrafmdakilerin / etrafmzdakilerin aslnda ne

kadar le olduunu tekrardan hatrlatm ayn zamanda "dokunulmaz" zannedilen
oyuncaklarla oyalananlarn, bir eylerin bekilii ile varolduunu zanneden dallamalarn
irininiaktm,seletmibirgzelinsan.

254

Kendisi; kendisi ile "tartrken", "var olma" stratejisini "kutsal" veya "kutsallatrlm"
kavramlar ve bunlarn yardakl zerine kurmu ahmaklara ramen keyiften keyife
srklemitir..
AynzamandapeinveperakendeayarlarndanNazmHikmetdenasibinialmtrkibyle
adamlarn kanndan beslenen parazitler aynen yukarda sylenenleri uygulayarak "vay
efendimsennaslolurda"makamndangakguklamayabalayacaklardr..

kibedencivarndabolgeliyorbumemlekete,(katilbalina,16.01.200503:00)

BiraznceOrhanPamukiin"romanlarndaislamdiyeKabalayazyor."diyerekgnlm
fethetmibirahsiyettir.Kimnedersedesinzarifdebirinsandr.Sahikuzum,hayatzaten
birkomplodeilmikiteorisiaypolsun?(lekelimekk,16.01.200503:08~03:09)

kinci kez katld Ceviz Kabuu programndaki en tatl yorumlarndan bir tanesi "Sizin
iinizde ne var ?" sorusuna verdii yant olmutur. "Nedenini bilmediim bir sorumluluk
duygusu bana bunlar yaptryor, yazdryor." dedikten sonra, nuzur sunucumuz Hulki
Cevizolu: "Acaba iinizde ne var, bir eytan m?" diye sormu, Kk de: "iimde isyan
var!" demitir. Cevap zerine Kabuk: "Ka yana kadar srecek isyannz?" sorusunu
yneltmi: "Ben hep 16 yandaym." cevabn alnca da "O yata isyan olur mu?" sualini
yneltmi: "Bende erken balam." cevabn alnca saf zeka'nn karsnda, durmak
zorunda kalmtr. Bir de Orhan Pamuk'un Trkiye'de okunmadnn ispat var ki Ceviz
Kabuu'ndaizahettii,dinlediktensonraPamuk'aacmamakimkansz:RadikalGazetesi,
nl yazarn vld ingilizce bir yazy tercme etmi, ingilizce yazda Pamuk'un
kitabndaki en nemli karakterlerden birisi Trke "kara", ingilizceye "black" olarak
evrilmi, ingilizce vg yazsn Trke'ye eviren ekip ise "black"i "kara" yerine "siyah"
olarak evirmi. Ve kimse fark etmemi, yaz ylece yaynlanm Radikal'de. Bir yazar
vmeye alrlarken, gazete ekibi kendilerinin okumadn yazmlar aslnda. Hoca'nn
zekavedikkatinitakdirederken,bahsigeenyazar'aAllahkolaylkversindiyoruz,ikideil,
drtbebedenbykgeliyorbize.(anoktale,16.01.200512:42~24.04.200521:00)

"syan" adl kitabnda Tayyip Erdoan'a hakaret ettiinden dolay hakknda dava alm
olankafaygeridnlemeyecekbirbiimdekrmamca..(ntelsbohr,21.04.200517:32)

Bozkrkurdu'ndan alnan bilgiye gre, son kitabnda Halil Inalck'a "vaka-nvis" diyen
adam. Vakanvis'in pejoratif anlamda kullanldn dnyor, analitik mantk'a sahip
olmak baka ey tabii, diyorum. Yaradanm krmz kakoln boynundan eksik etmesin,
(grimak,25.04.200513:57)

255

Yazd kitaplarn ciddi bir editrn elinden gemesi lazm. zellikle de son baslan
kitaplarsankiyazlmvetekrargzdengeirilmedenbaslmgibi.(glgam,01.05.2005
04:02)

Hayatnnayarn,ncekihattaMehmetAliKlbay'nAktel'dekyazsylaalankomplocu:
"... Yaln Kk 'isyan' adl kitabnda 'Bu babakanla oturtulmu kii, islam tarihinde
yazlcahiliyednemindenkalmabirkiidir.BanagreDeliibrahim'densonraTrkiye'de
hkmet etmeye gelmi en bilgisiz kiidir.' demitir. Yaln Kk cahiliye'yi 'bilgisizlik'
anlamnda alyor. Oysa bu zel bir terim olup Araplarn islamiyet ncesi dnemini iaret
eder. Vurgu, bu dnem insanlarnn bilgisizlii zerine deil, ahlaki olgunlua
ulamamlklar zerinedir. Nitekim Kur'an'da cahiliye sznn getii 4 ayetten 3'nde
kelime tamamen bu anlamda kullanlmtr. Zaten Arap dilinin en gzel iirlerinin yazld
bu dnemi, bir bilgisizlik a olarak grmek, kelimenin harcalem anlam iinde
kalndnn gstergesidir. Cahiliye dnemini islam tarihinin bir paras olarak ifade etmek
cahilliktir. Hayatnn ilk 25 yln sarayda bir odada, hep ldrlme korkusuyla geiren
Sultan ibrahim, deliydi ama bilgisiz deil. Tamamen cahil Osmanl yneticisi ktl ise hi
ekmiyoruz. rnein Al Suavi'yi sopayla ldren ve imzasn bile atamayan Yedi Sekiz
Hasan Paa ve Celali'yken Sadrazam olan Ipir Mustafa Paa..." (cnbce, 05.05.2005
05:31-05:45)

Mehmet Ali Klbay'n 670 sayfalk kitaptan 2-3 satr cmbzlayarak ayar vermeye alt
yazar. Bu taktie bir rnek vermek gerekirse: Mehmet Ali Klbay Aktel'deki yazsnda,
Yaln Kk'n "isyan" isimli kitabnda syledii szler iin "..ve cahiliye dnemini islam
tarihinin bir paras olarak ifade etmek cahilliktir." demi. Oysa Yaln Kk, "islam
tarihindeyazlcahiliyednemi"demikiMehmetAliKlbayda,iindecahiliyedneminin
arlatlnadbirislamtarihieserigsteremezbugnbize.(bozkrkurdu,06.05.200520:36
~20:37)

Albert Einstein'n dolabnda ayn takm elbiseden bir sr olduu sylenirmi; bylece o
kadardnceninyanndabirdestnenegiyeceinidnmesigerekmezmisabahlan.
Sylentinin doruluu konu dndadr. Konu iinde olansa, Yaln Kk'n* dolabnda
ka tane krmz atk olduu ve krmz atksnn bir tane olduu eski zamanlarda acaba
sabahlan hangi atky takacan dnp dnmedii sorulardr. Albert Einstein hemen
hep ayn giysiyi giymesiyle kendisine istemsizce mtevaz bir imaj yaratm, dncenin
nitelikveniceliininklkkyafeteyansmasgerekmediinianlatmtr.YalnKkacaba
ne anlatmtr? Tabii ki Albert Einstein ile kyaslanacak uhrevi bir mesaj beklemez kimse;
ama o kadar yaznn stne bir krmz atkya gzn taklmas, tm tespitleri, komplo
teorilerini,soyaacbilimialmalarnbirkalemdehederediyor,(kgo,17.05.200502:47)

256

Darwin,maarayakonanbirinsannkrletiiniyazyor.
nsanngelimitrolan"aydn"dabununtersioluyor:
Karanlktagzbyyor.
YalnKk

K2000/GebzeCezaevik