Yapı Statiği 2

Blm1 zostatik-Hiperstatik-Elastik ekil Deitirme
Yayndr oaltlamaz http://mizan.ogu.edu.tr.

1

ESOG-MMF
1970
zostatik-Hiperstatik-Elastik ekil Deitirme Blm1

2

NDEKLER

SAYFA
BLM 1 2
1.1 zostatik sistemler ve aret Kabul.
1.2 Mesnetler.
1.3 zostatik Sistemlerin zm ve rnekler
1.4 Hiperstatik Sistemler..
1.5 Sistemlerin zmnde yaplan Kabuller..

BLM 2 57
2.1 Virtel ...
2.2 Betti Teoremi...
2.3 Maxwell Prensibi.

BLM 3 97
3.1 Mohr Metodu...
3.2 Castigliano I Teoremi.
3.3 Castigliano II Teoremi

BLM 4 136
4.1 A Metodu..
4.2 Dm Noktalar Sabit Sistemlerde A Metodu...
4.3 Ankastrelik Momentlerinin Bulunmas.
4.4 Dn Noktalar Sabit Sistemlere Ait rnekler..
4.5 Dm Noktalar Hareketli Sistemlerin A Metoduyla zm.
4.6 Simetrik Sistemler A Metoduyla zm
4.7 Simetrik Sistem Simetrik Ykleme...
4.8 Simetrik Sistem Antimetrik Ykleme
4.9 Is Etkisi

BLM 5 229
5.1 Cross Metodu..
5.2 Dm Noktalar Sabit Sistemlerin Cross Yntemiyle zm.....
5.3 Dm Noktalar Hareketli Sistemlerin Cross Yntemiyle zm

BLM 6 272
6.1 Kuvvet Metodu..........................................
6.2 Simetrik Sistemler..
6.3 Moment Denklemi.

BLM 7 357
7.1. Matris Metodlar..
7.2. Kafes Sistemlerin Matris Metodu le zm .
7.2. ereve Sistemlerin Matris Metodu le
zm

EKLER
EK1 Alan arpm Tablosu..... 397
EK2 Ankastrelik Moment Tablosu 398
EK3 Kaynaklar 399
3
BLM 1

1.1. ZOSTATK SSTEMLER VE ARET KABUL

Kolon ve kirilerden oluan yap sistemlerinin boyutlandrlmasnda esas olan,
a. Kesme kuvveti (V)
b. Moment (M)
c. Eksenel kuvvet (N)
kesit tesirleri yap elemannn dolaysyla sisteminin,
a. Kesit ve fiziksel
b. Mesnet
c. Yk
zelliklerine gre belirlenir. Kesit tesirlerinin iaretlerinin belirlenmesinde elemanlarn ekil
deitirmeleri esas olmak zere yaplmasna karn deiik kabuller yaplarak deiik iaret
kabulleri kullanlabilmektedir. Literatrdeki mevcut kaynaklarda eksenel kuvvet iaretinde bir
farkllk olmamakla birlikte moment ve kesme kuvvetlerinin izimlerinde deiik iaret kabullerine
rastlamak mmkndr. Bu notlarda kullanlan iaret kabul aadaki gibidir.

KESME KUVVET ARET KABUL
+
V V
-
V V
EKSENEL KUVVET ARET KABUL
Basn
P
P
-
ekme
P
P
+
+
Basn
ekme
ELME MOMENT ARET KABUL
M M
-
ekme
Basn
M M
Yksz (kendi arl ihmal)
Ykl (P) (kendi arl ihmal)
P
P
Basn Blgesi
ekme Blgesi

4
Yukardaki ekillerden de anlalabilecei gibi, eilme momentinden dolay elemannn uzayan
yani ekme meydana gelen ksm art dier ksm ise basn blgesi olarak kabul edilmitir. Bu
notlarda moment alan elemann ekme meydana getiren yzne izilmitir. Kesme kuvvetinde
ise kesiti saat ynnde dndrmeye alan kesme kuvveti art tersi eksi olarak kabul edilmitir.
Eksenel kuvvette ise kesitin boyunu ksaltmaya alan basn kuvveti eksi kesitin boyunu
uzatmaya alan ekme kuvveti ise art olarak kabul edilmitir.

Eilmeden
ekme atla
Eilmeden
ekme atla
Eilmeden
ekme atla
Eilmeden
ekme atla
Eilmeden
ekme atla
Diyagonal
Kesme atla
Diyagonal
Kesme atla
Diyagonal
Kesme atla
Basn Blgesi
P
5


6

7
L= 6
m
Py=100sin60=86.6 N

A

B
60
o
Px=100cos60=50 N

L= 6
m
P=100N

A

B
60
o
x

y

P=100N

RNEK 1: ekilde verilen 200 Nluk kuvvetin A noktasna tanmas.

zm: 200 N A noktasna ekildeki gibi dik mesafe ile arpmyla tanr [Varignon, 1654-1722].

VEYA 200 N birleenlerine ayrlarak matris formatyla moment ifadesi yazlarak tanr.

A
i j k
M rxF 8 4 0 565.6k
141.4 141.4 0
(
(
= = =
(
(

1. MOMENT [BR KUVVETN DK BR EKSENE GRE]

Moment; bir kuvvetin bir noktaya dik mesafesi ile arpmndan oluan kuvvet iftine denir.
Dzlem kuvvetlerin momenti aada ksaca rnek zerinde aklanmtr.

kNm 12 3 x 4 M
kNm 20 5 x 4 L x P M
B
A
= == = = == =
= == = = == = = == =

A
M PxL 86.6x6 50x0 519.6Nm = = + =

A

4
m
200 N

45
o
8
m
x

y

141.4 N

141.4 N

r

B

d

A

4
m
200 N

45
o
4
m
x

y

B

4
m
45
o
d=(2
2
+2
2
)
0.5
=2.828 m
M
A
=200x2.828=565.6 kNm
A

4
m
200 N

45
o
x

y

B

565.6 kNm
A

4
m
200 N

45
o
x

y

B

565.6 kNm
A

200 N

x

y

B

565.6 kNm
A

4
m
200 N

45
o
8
m
x

y

B

L
2
= 5
m
L
1
=3
m
P=4 kN

A

B

8

xi yj zk
o
o xi yj zk
r xi yj zk
F F F F
M rxF
M M M M
= + +
= + +
=
= + +

Momentin aret: Vektrel arpm iaret kuralndan kar. Veya M=rxF olmasndan dolay F
kuvveti indis (x,y,z) eksenine bititirilir ve saat dn + tersi alnarak vektrel arpm iaret
kural ile ayn olduu grlr.
MOMENT,
1. Verilen kuvvet-kuvvetlerin eksenlerindeki birleenleri
2. Kuvvet-kuvvetlerin uyguland nokta ile moment alnacak nokta arasndaki noktalarn
yer vektrleri
3. 1. ve 2. deki deerler kullanlarak
x y z
M y z
F F
i j k
x
F
( ( ( (
( ( ( (
= == =
( ( ( (
( ( ( (

ile MOMENT-MOMENTLER hesaplanr.
4. Moment hesab iin gerekli olan matris tablodaki gibi oluturulur.
i j k Eksenlerin dorultman kosinsleri
x y z F kuvvetinin uygulama noktas koordinatlar M =
Fx Fy Fz F kuvvetinin bileenleri

[ [[ [ ] ]] ]
[ [[ [ ] ]] ]
x
z y z x y x
y z
x z y y z x z y x
M y z F y F z i F x F z j F x F y k
F F
M F y F z M F x F z M F x F y
i j k
x
F
( ( ( (
( ( ( (
( ( ( ( ( ( ( ( = = + = = + = = + = = +
( ( ( (

( ( ( (

( ( ( ( ( ( ( ( = = = = = = = = = = = =

x
z
y
M
xi
[ [[ [ ] ]] ] z F y F M
y z x
= == =
M
zk
[ [[ [ ] ]] ] y F x F M
x y z
= == =
M
yj
[ [[ [ ] ]] ] z F x F M
x z y
= == =
F

r
x
z
y
M
xi
y
j
z
k
x
i
F
yj
F
xi
F
zk
M
zk
M
yj
M
o
x
z
y
My
F
F
x
F
y
r
x
r
y
M
z
=r
x
F
y
- r
y
F
x

yye paralel xe dik olanlar Mz oluturur
x
xe paralel yye dik olanlar Mz oluturur
9
L
2
= 5
m
L
1
=3
m
P=4 kN

A

B
L= 6
m
Py=100sin60=86.6 N

C

B
60
o

L= 6
m
P=100N

C

B
60
o
x

y

P=100N

z

0

3
m
x
y
F=40 N

A

5
m
-

8
m
-

B

3
m
8
m
z

0

x
y
F=400 N

2
m
-

B

F=300 N

F=500 N

2
m
M
x
, M
y
ve M
z
deerleri skaler olup F kuvvetinin O merkezinden geen eksenlere gre
momentleridir. Bu momentler; F kuvvetinin rijit cisme eksenleri etrafnda uygulad
dndrme uygulamalardr

o A B
i j k i j k i j k
M 3 0 0 0 M 3 5 0 5x40 200Nm M 3 0 8 8x40 320Nm
40 0 0 40 0 0 40 0 0
( ( (
( ( (
= = = = = = = =
( ( (
( ( (

x
o y
z
B 8 2 y
x
x
M [2x50 2x30]i
i j k
M 3 2 2 Nm M [3x50 2x40]i
40 30 50
M [3x50 2x40]i
i j k i j k i j k
M 3 0 8 0 2 8 0 0 6 0
40 0 0
M
M [8x30]i
40i
70j
70k
M [8x40] j
0 30 0 0 0 50
2 2 0i 0j 4 3

= =
(

(
= = = =
(

(

= =
( ( (
( ( (
= = + = + = =
( ( (
( ( (
=

=
=
y
z
M 320j
M
240i
0
=
=

zellik 1: M momentinin Mx skaler birleeni M ile x ekseni zerindeki birim vektr inin skaler
arpmndan;

x x z y x z y x
M 0 0 ] 1 [ M ] i . k M i . j M i . i M [ i . ] k M j M i M [ i . M = == = + ++ + + ++ + = == = + ++ + + ++ + = == = + ++ + + ++ + = == =

olarak elde edilir. Buna gre M momentinin herhangi bir n eksenine gre M
n
momenti n ekseni
zerindeki u
n
birim vektr ile [M
n
=M u
n
] arpmdr.

Yukarda klasik olarak momentler vektrel olarak aadaki ekilde aynsnn bulunduu grlr.

kNm 12 3 x 4 M
kNm 20 5 x 4 L x P M
B
A
= == = = == =
= == = = == = = == =

C
M PxL 86.6x6 50x0 519.6Nm = = + =

zk yj xi zk yj xi
M M M M F F F F zk yj xi r F x r M + ++ + + ++ + = == = + ++ + + ++ + = == = + ++ + + ++ + = == = = == =


10
[ [[ [ ] ]] ] [ [[ [ ] ]] ] [ [[ [ ] ]] ] kNm 20 k 0 ] 5 [ x ] 4 [ j 0 i 0
0 4 0
0 0 5
k j i
F F F
z y x
k j i
M
z y x
A
= == = + ++ + + ++ + = == =
( (( (
( (( (
( (( (

( (( (

= == =
( (( (
( (( (
( (( (

( (( (

= == =

[ [[ [ ] ]] ] [ [[ [ ] ]] ] [ [[ [ ] ]] ] kNm 12 k 0 3 x 4 j 0 i 0
0 4 0
0 0 3
k j i
F F F
z y x
k j i
M
z y x
B
= == = + ++ + + ++ + = == =
( (( (
( (( (
( (( (

( (( (

= == =
( (( (
( (( (
( (( (

( (( (

= == =

[ [[ [ ] ]] ] [ [[ [ ] ]] ] [ [[ [ ] ]] ] Nm 6 . 519 k 0 ] 6 [ x ] 6 . 86 [ j 0 i 0
0 6 . 86 50
0 0 6
k j i
F F F
z y x
k j i
M
z y x
C
= == = + ++ + + ++ + = == =
( (( (
( (( (
( (( (

( (( (

= == =
( (( (
( (( (
( (( (

( (( (

= == =

RNEK 2: ekilde verilen sistemde;
a: x, y ve z eksenlerindeki momentleri, b: AD dorultusundaki momenti hesaplaynz.

a: Verilen kuvvetin eksenlerdeki birleenleri,

DE
2 2 2
200
r [ 12i 18j 40k] F [ 12i 18j 4 [ 52.77i 79.16j 175.9 0k]
12
0k
40
]
18
= + = + =
+ +
+

MO
2 2 2
400
r [12i 8j 20k] 24.66F [12i 8j [194.65i 129.77j 32 20k] 4.4
8
1
1
]
2 20
k = + + = + + = + +
+ +

x, y ve z eksenlerine gre moment, DO 12i 8j MO 12i 8j 20k = + = + +

yer vektrleri ile hesaplanr.

0
i j k i [1407.2 0.12] [2110.8 0.08] [ 527.76 0.04]
M 12 8 0
52.77 79.16 175.90
j k i j k
12 8 20
194.65 129.77 324.41 140 527.7 211 2k]kNm 0 7.08i .72j [
+ + (
(
= + =
(
(
(
(
(

Eer her eksenin momenti ayr hesaplanrsa matristeki aranan eksen numarasna 1 dierlerine
0 yazlarak ayr ayr aadaki ekilde hesaplanabilir.

x'momenti x'momenti
x
0 0
12 8 20 1407.08kNm
194.65 129.77 324.
1 0 0 1
M 12 8 0 1[1407.2 0.12]
52.77 79.16 175. 4 90 1
(
(
(
= + = =
(
(
(
(

(

y'momenti y'momenti
y
0 0
12 8 20
194.65 129.77 324
1 0 0 1
M 12 8 0 1[2110.80 0.08]
52.77 79 .41 .16 175
2110.72kNm
.90
(
(
( (
( (
= + = =
(
(

( (
( (

10
20
12
8
200 kN
z
y
x
O
B

D
E

20
20
!00 kN
"
11
z'momenti z'momenti
z
0
12 8 20
194.65 129.77 324.
0 1 0 0 1
M 12 8 0 1[ 527.76 0.04]
52.77 79.16 175.9
527.72kN
0
m
41
(
(
= + = + =
(
(
(
(
(
(

b: AD dorultusundaki momenti bulmak iin tm kuvvetler A noktasna tanr ve sonra AD
dorultman deerleri ile arplarak AD dorultusundaki moment aadaki ekilde hesaplanr.

r
AD
=(0-12)i+(0-8)j+(40-0)k=-12i-8j+40k

20
A
AD A AD
0N
2 0
40
0
0N
1759.2 [ 200 487.76 ]
i j k i j k
M
51
12 8 40 0 0 40
57.77 79.16 175.9 194.65 129.77 324.41
A moment
j 7786j 7586j
12i 8j 4
M M r 758
i 3431.6i k 487.76k
487. 3431 76k 6j
90.8i
.6i
( (
( (
= + =
( (
( (

= =
+
( = =
+ +

i i
0k
00
42.52
=
(

VEYA; AD dorultusundaki momenti bulmak iin tm kuvvetler D noktasna tanr ve sonra DA dorultman deerleri
ile arplarak DA dorultusundaki moment aadaki ekilde yukarda hesaplanan AD dorultusuyla ayn olarak
hesaplanr.
2
2
D
AD A AD
00N 400
0
N
0
[0 ] 2595.2
i j k
i 0j 0 2595.28i
2
k 0.04k
0.04
i j k
M 0 0 0 12 8 0
57.77 79.16 175.9 194.65 129.77 324.41
D moment
3692.92j
12i 8j
M M r 3692.92
8i 3892.92j 0.04
595.28i j k
k +
( (
( (
= + =
( (
( (

= = +
+
( = =
+ +
+ i i
40k
000
42.52
=
(

RNEK 3: ekilde verilen kuvvet (100 N, 200 N ve 400 N) ve momentin (600 Nm),
a) AB dorultusunda oluturaca momenti (M
AB
)
b) Orjinden 14 m uzaktati S-S dorultusundaki momenti (M
ss
) hesaplaynz.

zm a: Eksenler zerinde olmayan kuvvetlerin ve momentlerin birleenleri bulunur.

AC
2 2
6j 4k
F 200 166.41j 110.94k
6 4
+ (
= = +
(
+

P
2 2 2
2i 2j 2k
M 600 346.42i 346.42j 346.42k
2 2 2
+ (
= = +
(
+ +

B noktasndaki momenti bulunarak AB dorutusundaki birim vektrle arplarak MBA aadaki ekilde
bulunur.

10
20
12
8
200 kN
z
y
x
O
B

D
E

20
20
!00 kN
"
B

6
m
4
m
A

x

y

6
m
100N

200 N

400 N

O

z

C

z

600 Nm

P

2
m
2
m
2
m
x

y

14
m
S


12
100N 400N
P
2 0N
P
0
B
i j k i j k i j k
M 0 0 4 6 0 4 6 0 0
100 0 0 0 400 0 0 166.41 110.94
[ 346.42i 346.42j 346.42k]
[ ] 346.42i 4x400
B
346 346.42k .42j 4 6x4 x100j 6x1 i 1 00k

( ( (
( ( (
= + + +
( ( (
( ( (

+
+ = + + 0.94j
80.78j
6x166.41k
3744.88k 1253.58i
= +

B noktasnda bulunan
B
M 80.78j 1253. 374 58i 4.88k = + momenti hangi dorultuya tanacak
ise o yndeki birim vektrle (dogrultman cosinsleri) arplarak tanr.

rnekte AB dorultusunda tanmas isteniine gre bu yndeki birim vektr;

[ ]
AB
2 2 2
AB B AB skaler
AB
6i 6j 4k
u 0.64i 0.64j 0.426k ise
6 6 4
M M u [ 80.78j ] 0.64 1253.58i
(1253.58x( 0.
i 0.64j 0.426k
M (80.98x0.64)j.j 802.29 51.83 1596.79 8
3744.88k
( 3744.88x( 0.426))k.k 46. 64))i. 20N i
+
= = +
+ +
= = + +
+ = + = + + =
i i
m

VEYA A noktasndaki moment bulunarak da M
AB
aadaki gibi ayns bulunur.

100N 400
A
AB
P
P
N 200N
A AB
i j k i j k i j k
M 6 6 0 0 6 0 0 6 4
100 0 0 0 400 0 0 166.41 110.94
A moment
600k 00 00 346.42j
M M u
9
[ 346.42i 346.42j 346.42k]
[ 346.42i 346.42j 346.42k 346.42i 4 42 ] 6. k
( ( (
( ( (
= + + +
( ( (
( ( (

+ + = +
=
+
+
i 346.42j [ 0.64i 0.64j 346.42i ] 846.59 Nm 0.426k 946.42k
= + + =
i

zm b: Kuvvetlerin eksenlere gre analizleri yukarda yaplmt. Burada S noktasnda tm
kuvvetlerden oluan moment hesaplanr ve S dorusu boyunca hesaplanan dorulman
deerleri ile arplarak S dorultusundaki moment aadaki ekilde hesaplanr.

10
S
0N 400N 200N
P
[ 346.42i 346.42j 346.42k]
[ 34
i j k i j k i j k
M 14 6 4 8 6 4 8 6 4
100 0 0 0 400 0 0 166.41 110.94
S mome
6 42i
t
.
n
( ( (
( ( (
= + + +
( ( (
( ( (

+
346.42j +
P
346.42k] [ 00i + 400j +
100
600k] [1600i + + 00j +
400
3200k]
[1331.28i
+
+ 877.52j +
400
S A ss
2584.86i
25
1331.28k] 1623.94j
M M u 1
4784.86k
4784.86k 84.86i [ j] 1623 623.94 .94 Nm j
+ += +
= =
= + + i i

13
RNEK 4: ekildeki kmal kiriin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarnn izimi.

zm: ilk nce sistemin mesnet tepki kuvvetleri bulunur ve sonra kesim yaplarak her noktann
kesit tesirleri [V, M ve N] bulunur.

Yap sistemlerinde yk, kesme kuvveti ve moment arasndaki iliki

4.4. KESME KUVVET LE MOMENT ARASINDAK LK

F
y
=0 V - q (dx) [V + dV]= 0 -q (dx) [dV]= 0 dV=- q (dx)
dV
q
dx
=

(Kesme kuvvetinin trevi yayl ykn deerini verir.)

M
s
=0 V dx + M -q (dx) (dx /2) [M + dM]= 0 Vdx = dM
dM
V
dx
=

(Momentin trevi ise kesme kuvvetinin deerini verir.)
Not: dx kk bir dilim olduu iin
2
dx
0
2
= alnmtr.

2 kN/m
10 kN
3
m

45
o
6
m

9.54
7.07
By=2.465 kN

7.07 kN
Ay=16.605 kN
2 kN/m
7.07
2.47
21.21
1.52
7.07
V
M
N
-
-
-
+
+
-
7.07
V=-7.07 kN N=-7.07 kN M=-7.07x kN
X=3 M=-21.21 kNm

x
V
N
M
7.07
Ay=16.605 kN
x
V
N
M
3
m
V=-7.07+2X+16.605 kN
N=-7.07 kN
M=16.605x-7.07(3+x)-2x
2
/2

#$E$
elik
Kesit
ekme Blgesi Basn Blgesi
#$E$
Kesit
L
A B
Kesme
Moment
P
L
A B
+
- V
V
M
+
M
dx
M+dM
x
A B

dx
V
V+dV
M
q(dx)
s

14

VEYA
j
j i
i
V V qdx
( =

Buna gre yayl ykn alan kesme kuvvetini verir.

j
j i
i
M M Vdx
( =

Kesme kuvvetinin alan momenti verir.

L
M M
+
Moment
Kesme
+
P
V
V
-
i
j
dx
q
x
i
j
dM=Vdx
M
x
dx
i
j
dV=qdx
V
x
dx
15

RNEK 1.2: ekildeki konsol kiriin kesme ve momet bantlarnn elde edilmesi

Konsol kiriin A mesnedindeki kesit tesirleri aadaki ekilde bulunur.

F
y
=0
2 2
x x
12 V 0 V 12
3 3
= =

M
z
=0
9
x
48 x 12 M 0 M
3
x
3
x
x 12 48
3 2
= == = = == = + ++ +

2 2 3 3
2 2
x 2 x 2
x 2 V 12 12 10.67kN M 12x 48 12x2 48 24.89kNm
3 3 9 9
= = = = = = =
2 2 3 3
4 4
x 4 x 4
x 4 V 12 12 6.67kN M 12x 48 12x4 48 7.11kNm
3 3 9 9
= = = = = = =
2 2 3 3
6 6
x 6 x 6
x 6 V 12 12 0 M 12x 48 12x6 48 0
3 3 9 9
= = = = = = =

4
m

12 kN
12 kN
48 kNm
4 kN/m
6
m

A
48 kNm
A
6
m

3
o
-

12 kN
A
6
m

+

2
o
z
x
12 kN
48 kNm
2
x
3

3
x

V
M

16
RNEK 4.3: Verilen kiriin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarnn izimi.

zm: Sistemin mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.

x x x
A y y
B y y
F 0 6 B 0 B 6 kN
6x12
M 0 x5 4x3 B 9 0 B 18.67 kN
2
6x12
M 0 x 4 4x12 A 9 0 B 21.33 kN
2
= = =
(
= = =
(

(
= + = =
(

a-a ve b-b kesitlerinde kesimler yaplarak kesit tesirleri aadaki ekilde hesaplanr.

kN 6 N 3 x 6 N 0 6 N 0 F
m
x
= == = = == = = == = = == = + ++ + = == =

2 m
y
F 0 V 4 0.5x[x / 2] 0 V 4 0.25x x 3 V 6.25kN = = = = =

kNm 25 . 14 M 3 x ] 3 / 25 . 0 x x 4 [ M 0 ] 3 / x ][ x 5 . 0 [ x 5 . 0 x 4 M 0 M
m 3
= == = = == = + ++ + = == = = == = + ++ + + ++ + = == =

m m
x
F 0 N 6 0 N 6kN x 7.5 N 6kN x 12 N 6kN = + = = = = = =

2 m m m
y
F 0 V 4 21.33 0.5x[x / 2] 0 V 17.33 0.25x x 3 4.5 7.5 V 3.27kN = + + = = = + = =

3
x x x
M 0 M 4x 21.33[x 3] 0.5x[0.5x][x / 3] 0 M 63.99 17.33x x 0.25/ 3 = + + = = +

6 kN/m
A B
9
m
3
m

4 kN
6 kN
67 . 18 B
Y
= == = 33 . 21 A
Y
= == =
6 kN/m
A B
9
m
3
m

4 kN
36 kN
a
a
b
b
6 kN
6
x
B = == =
N
V
M
q =[qx/ L]=0.5x
x
4 kN
a-a
6 kN
33 . 21 A
Y
= == =
A
4 kN
N
V
M
q =[qx/ L]=0.5x
x
b-b
6 kN
17

0 M 12 x
kNm 83 . 30 M 5 . 7 x
x
m
x
m
= == = = == =
= == = = == =

Maksimum aklk momenti V=0 da olduuna gre,

[1/ 2]
a
17.33
Q 0 4 [0.5x] x[0.5] 21.33 0 x 8.33
0.25
x 8.33 maxM 21.33[x 3] 4x 8.33 [0.5x][0.5][8.33/ 3] 14.25 32.20kNm
(
= + = = =
(

= = =

stenirse sa ynden de kesim yaplarak sonular kontrol edilebilir.

m m
x
F 0 N 6 0 N 6k x 9 x 12 N 6k N N N k N 6 = = + = = = = =

x
6[12 x]
q 6 0.5x
12
= =

2
V ([[6 0.5x] 6] x) / 2 18.67 0 V 18.67 0.25x 6x x 4.5 ise V 3.27kN + + = = + = =

x
x
2 3
x
x
M [6 0.5x] x x / 2 0.5xx[ 0.5][2x / 3] 18.67x 0
M 18.67 x 4.5 ise
x 9 ise M 14.22
M 30.86k x 3x 0.5x / 6 N
kN
+ +
= =
= = =
=
+

6 kN
N
V
M
x
67 . 18 B
Y
= == =
6 kN/m
B
12
] x 12 [ 6

[M]

+
[N]

-
18.67

6.25

67 . 18 B
Y
= == = 33 . 21 A
Y
= == =
6 kN/m
A B
9
m
3
m

4 kN
36 kN
a
a
b
b
6 kN
6

6
x
B = == =
-
14.25

4

[V]
-
+
-
6.25

15.08

x=8.33


18
RNEK 1.3. V, M ve N diyagramlar ile [
a
M
max
=?] momentinin hesaplanmas.

zm: lk nce mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.

A y y
B y y
M 0 4x5x 2.5 4x 2 4 5xB 0 B 12.40 kN
M 0 4x5x 2.5 4x 2 4 5x A 0 A 7.60 kN
= + + = =
= = =

x x x
F 0 4 B 0 B 4 kN = = =

VEYA: Kiriin E noktasnda momentin sfr (4 d momenttir bu yzden dikkate alnmaz veya bu noktada yazlan
moment bants bu d momente eitlenir) olacandan E noktasna gre moment alarak B
x
tepkisi
bulunabilir. Yani momenti bilinen bir noktaya gre moment alnarak uygun mesnet tepki
kuvvetleri hesaplanabilir (B noktasna gre moment yazlarak Bx bilinmeyeni bulunamaz)

kN 00 . 4 B 0 B x 5 4 2 x 4 . 12 5 . 2 x 5 x 4 3 x 4 7 x 6 . 7 0 M
x x E
= == = = == = + ++ + + ++ + + ++ + = == =

kN 00 . 4 B 4 B x 5 4 2 x 4 . 12 5 . 2 x 5 x 4 3 x 4 7 x 6 . 7 0 M
x x E
= == = = == = + ++ + + ++ + + ++ + = == =

x
y
F 0 N 7.6 0 N 7.60kN
F 0 V 0 M 0
= + = =
= = =

x y
x
F 0 N 7.6 0 N 7.60kN F 0 V 4 0 V 4
M 0 M 4x 0 M 4x x 1 m M 4kNm x 3m M 12kNm
= + = = = + = =
= + = = = = = =

x y
x
F 0 N 12.4 0 N 12.4kN F 0 V 4 0 V 4
M 0 M 4x 0 M 4x x 1m M 4kNm x 5m M 20kNm
= + = = = = =
= + = = = = = =

C
4 kN
4 kNm
A B
4 kN/m
2
m
5
m

3
m
2
m
D
AY=7.6
N
V
M
x

4 kN
AY=7.6
N
V
M
x

B
BY=12.4
BX=4
N
V
M
x

C
4 kN
AY=7.6
4 kN/m
N
V
M
x
C
4 kN
4 kNm
AY
B
4 kN/m
3
m
2
m
D
BY
BX
E
Serbest cisim diyagram
[uygulanan ykler ile
bulunmas gereken
mesnet tepkileri ]
19
x y
2
x
F 0 N 4 0 N 4kN F 0 7.6 V 4x 0 V 7.6 4x
x 2m V 0.4 kNm x 5m V 12.4kNm
M 0 7.6x 4xx[1/ 2] M 4[3] 0 M 7.6x 2x 12
x 2m M 4.8 kNm x 5m M 24kNm
= + = = = = =
= = = =
= = =
= = = =

x
y
2
x
F 0 N 4 0 N 4kN
F 0 12.4 V 4x 0 V 12.4 4x
x 2m V 4.4 kNm x 5m V 7.6kNm
M 0 M 4 4xx[1/ 2] 4[5] 12.4x 0 M 12.4x 2x 24
x 2m M 7.2 kNm x 5m M 12kNm
= + = =
= + = = +
= = = =
= + + + = =
= = = =

Sistemin Q, M ve N diyagramlar aadaki ekilde elde edilmitir.

Maksimum aklk momentinin hesab aadaki gibi yaplabilir. [V=0daki x benzer gen
bantlarndan da bulunarak maksimum moment hesaplanabilir]

kNm 78 . 4 ] 2 / 9 . 1 ][ 4 [ 9 . 1 ] 3 [ 4 ] 9 . 1 [ 6 . 7 M max m 9 . 1 x
4 . 12
x 5
6 . 7
x
a
= == = = == = = == =

= == =

VEYA DER YNDEN
1 1
1 a
x 5 x
x 3.1m maxM 12.4[3.1] 4[5] 3.1[4][3.1/ 2] 4 4.78kNm
12.4 7.6
= = = =

VEYA aadaki formller kullanlarak da ayn deerler aadaki gibi bulunur.

SOL YNDEN
2 2
a mesnet
V 7.6 V [7.6]
x 1.9 maxM M 12 4.78kNm
q 4 2q 2x 4
= = = = = =

SAYNDEN
2 2
1 a mesnet
V 12.4 V [12.4]
x 3.1 maxM M 24 4.78kNm
q 4 2q 2x 4
= = = = = =

NOT: Maksimum aklk momenti her zaman art moment olacak diye bir yaklam olmamaldr. Maksimum moment
art iaretli en byk olan moment veya sfra en yakn olan eksi iaretli momenttir.

4 kNm
4 kN/m
D E
B
BY=12.4
BX=4
x
N
V
M
C
A B
7.6
D
-
-
-
12.4
4.0
- 12 -
-
4.78
4
20
-
-
24
4
-
-
-
4
+
7.6
12.4
x
5-x
x1
5-x1
Eksenel kuvvet
Kesme kuvveti
Moment

20
RNEK 1.4. ekilde verilen erevenin V,M ve N kesit tesirlerinin izimi.

x x D y y
A y y
F 0 D 4kN M 0 4x5 2x4x6 8 8A 0 A 4.5 kN
M 0 4x3 2x4x2 8 4x2 8D 0 D 3.5 kN

= = = = =
= = =

x
y
F 0 N 7.6 0 N 7.6kN
F 0 V 0 M 0
= + = =
= = =

kNm 14 2 x 4 x 2 4 x 4 4 x 5 . 4 M
kNm 3 1 x 2 x 2 2 x 4 2 x 5 . 4 M
4 x
2 x
= == = = == =
= == = = == =
= == =
= == =

AY=4.5
N
Q
M
x

4 kN
A
B
AY=4.5
N
V
M
x
[Yatay kuvvetlerin toplam]H=4
4 kN
A
B
AY=4.5
N
V
M
V=4.5-2x [Dey kuvvetlerin toplam]
45
o
x
2 kN/m
4
m
4
m
4
m
3
m
2
m
4 kN
A
B
C
D
8 kNm
E
F
2 kN/m
4 kN
AY
B
C
D
8 kNm
DY
DX
E
F
3.12
m
1.78
m
4 kN
V=4.5-qx B
AY=4.5
V
x
Vcos
kN
Vsin

H=[4]
4 kN
B
AY=4.5
x
Hcos
Hsin

21
x 0 V [4.5] cos45 [4] sin45 0.354 kN
V Vcos Hsin [4.5 2x]cos45 4sin45 x 2 V [4.5 2x] cos45 4sin45 2.48 kN
x 4 V [4.5 2x] cos45 4sin45 5.30 kN
= = =
= = = = =
= = =

x 0 N 6.01
N (Hcos Vsin ) [4cos45 [[4.5 2x]sin45] 6.01 1.414x x 2 N 3.17
x 4 N 0.354
= =
= + = + = = =
= =

] b [ kNm 23 . 4 8 5 x 4 22 . 2 x 5 . 3 M
] a [ kNm 23 . 4 ] 78 . 1 2 [ x 4 x 2 ] 78 . 1 4 [ x 5 . 4 M
E
E
= == = + ++ + = == =
= == = + ++ + + ++ + = == =

V Vcos Hsin [ 3.5] cos[ 66] 4sin[ 66] 2.23 [a][b] = = =

] b ][ a [ 82 . 4 ] 66 90 cos[ ] 5 . 3 [ ] 66 cos[ 4 ] 66 sin[ ] 5 . 3 [ ] 66 cos[ 4 ] sin V cos H [ N = == = + ++ + = == = + ++ + = == = + ++ + = == =

F F
M 4.5x[4 3.12] 2x 4x[2 3.12] 4x3 8 4.92kNm[a] M 3.5x0.88 4x 2 4.92 kNm [b] = + + + = = =

V ve N Yk olmad iin yukardakinin ayns olur.

V Vcos Hsin 3.5cos66 4sin66 3.5cos66 4cos24 2.23kN = = = =

82 . 4 ] 66 90 cos[ 5 . 3 66 cos 4 66 sin 5 . 3 66 cos 4 ) sin V cos H N = == = + ++ + = == = + ++ + = == = + ++ + = == =
8 kNm
D 3.5
4
N
V
M
H=4
V=3.5
66
o
[b]
2 kN/m
4 kN
AY
B
C
N
V
M
H=4
V=3.5
66
o
[a]
D 3.5
4
N
V
M
H=4
V=3.5
66
o
[b]
2 kN/m
4 kN
AY
B
C
8 kNm
N
V
M
H=4
V=3.5
66
o
[a]

22

ubuk zerinde yk olmad iin xin deiimi ile sadece moment deiir. V ve N deimez.

F
M x[3.5cos66] x[4sin66]
x 2.19 M 2.19[3.5cos66] 2.19[4sin66] 4.89kNm
=
= = =

F
F
M x[3.5cos66] x[4sin66] 8
x 2.19 3.32 M 5.51[3.5cos66] 5.51[4sin66] 8 4.29kNm
x 2.19 3.32 4.34 M 9.85[3.5cos66] 9.85[4sin66] 8 13.97kNm
= +
= + = + =
= + + = + =

Sistemin V, M ve N diyagramlar aada verilmitir.

D 3.5
4
N
V
M
H=4
V=3.5
66
o
x
8 kNm
D
3.5
4
N
V
M
H=4
V=3.5
66
o
x
2 kN/m
4 kN
AY
B
C
8 kNm
DY
DX
E
F
2.19
m
4.34
m
3.32
m
F
A
B
C
D
E
0.35
5.30
2.23
-
+
V
4.92
F
A
B
C
D
E
2.23
14.00
3.08
M
4.82
F
A
B
C
D
E
4.50
6.01
0.35
N
23
RNEK 1.4. ekilde verilen 3 mafsall erevenin V,M ve N kesit tesirlerinin izimi.

zm: Mesnet ve mafsalda moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.

X Y
X Y
X Y
A X Y
C X Y
M 0 5 10 2.5 20 10 (4 2) 10 3 (1.5 8) 2E 11E 0
M 0 2 10 10 3 (1.5 4) 6E 7E 0
2E 11E 450
6E 7E 185
E 13.94 N E 38.375 N
` = =
1
1
1
1
!
1
1
= = 1
1+
=
=
= =

Y X
Y
X
Y X Y X
E Y X
C
11A 2A 90
A 1.625 N
A 36.063 N
A
M 0 5 10 0.5 10 5 20 10 3 1.5 11A 2A 0
M 0 4 10 (2.5 3) 20 8A 0 5 8A 2 5 4A 9
` = =
1
1
'
1
111
!!
11
1+ 1
= =
=
=
=
1
1
=
+

EY
EX
10 kN/m
10 kN
20 kNm
3
m
10 kN/m
3
m
2
m
3
m
B
C
D
E
2
m
4
m
2
m
A
AY
AX
10 kN/m
10 kN
20 kNm
3
m
10 kN/m
3
m
2
m
3
m
A
B
C
D
E
2
m
4
m
2
m
1.5
m
yayl A C Ay x
1 M 1.625 4 36.063 (5 3) 0.0 0 5 (5/ 0 k 2 Nm 2 0 3) = + = + +

10 kN/m
20 kNm

B
C
4
m
AY=1.625
AX=36.063
20kNmsol 20kNmsol
20kNmsol Ay A
d
x
yayl
V 13.94 kN N 1.625 kN
M 1.625 4
10 5 (5/ 2
36.063 (5
1.5
1.5)
40.91kN 2 m 0 ) +
= =
= + +
=

Bsa
V Vcos Hsin [ 1.625cos90 = =
Bsa
( 36.063 ) 13.94 kN
N (Hcos Vsin ) [ ( 36.
sin90
co
1
063 ) 1 s9
0 5
0 5 0
+ =
= + = +
y Bsa1.5m Ay Ax ayl
1.625 ] 1.625 kN
M 1.625 4 36.
si
10 063 (5 1.5) 40.91 5 (5/ 2 1.5 kN
n90
) m
+ =
= = + + +
10 kN/m
20 kNm

B
C
4
m
20kNmsol 20kNmsol
20kNmsol Ay A
d
x
yayl
V 13.94 kN N 1.625 kN
M 1.625 4
10 5 (5/ 2
36.063 (5
1.5
1.5)
40.91kN 2 m 0 ) +
= =
= + +
=
A
A
A
V Vcos Hsin [1.625cos51.34 ( 36.063)sin51.34 29.18 kN
N (Hcos Vsin ) [( 36.063)cos51.34 1.625sin51.34] 21.26 kN
M 0
= = =
= + = + =
=

Bsol
Bsol
Bso yayl l Ay Ax
V [1.625cos51.34 ( 36.063 )sin51.34 9.87 kN
N [( 36.063 )cos51.34 1.625sin51.34] 9.98 kN
M 1.625 4 36.063 5 61.
10 5
10 5
10 5 (5 8 / 2) 2 kNm
= + =
= + + =
= + =

+
-
AY=1.625
AX=36.063

24
9.87
29.18
13.94
9.66
1.66
3.93
17.28
V alan
4.75
m
0.79
m

F noktasnn sandaki
kesit tesirlerinin dier
ynden bulunuu
yandaki gibidir.

orta
orta
orta A Yayl x Ay
10 2.5
10
V Vcos Hsin [1.625cos51.34 ( 36.063 )sin51.34 9.65 kN
N (Hcos Vsin ) [( 36.063 )cos51.34 1.625sin51.34] 5.64 kN
M 1.625 (4/ 2) 36.063 2.
2.5
10 2.5 (2.5/ 2) 5 62.16 kNm
= = + =
= + = + + =
= + =

N
V
M
10 kN/m

4
m
2.5
m
AY=1.625
AX=36.063
Fsa
Fsa
F Yayl sa Ax
[ 10 1.625]
[
V cos[ 37] sin[ 37] 1.66
N [ cos( 37) sin( 37)] 16.16 kN
M 1.625 6 36.063 6.5 2
10 1.625]
10 5 (5/ 2 1.5) 2
k [ 36.063 10 5]
[ 36.063
N
4.16 kNm
10 5]
0
= =
= + =
=
+
+
+
+
+
+ =
10 kN/m
20 kNm

B
C
4
m
AY=1.625
AX=36.063
F
10 kN
21.26
9.98
1.63
10.17
16.18
15.77
36.99
N alan
61.82
69.30
40.91
20.91
28.30
24.15
M alan
29.85
2 2
2
V 17.28
29.85
2q 2 (10/(cos 45) )
| |
= = |
|
\

F
10 kN
3
m
10 kN/m
3
m
2
m
3
m
C
D
Ex=13.94
2
m
2
m
Ey=38.375
Dsa q
Dsa q
Dsa Ey Ex Yayl
V Vcos Hsin [ 38.375 10 3] cos[ 45] 13.94sin[ 45] 3.94 kN
N (Hcos Vsin ) [13.94cos( 45) [ 38.375 10 3] sin( 45)] 15.77 kN
M 38.375 3 13.94 3 10 3 (3/ 2) 28.305 kNm
= = + =
= + = + + =
= =

Esol
Esol
Esol
V Vcos Hsin [ 38.375]cos[ 45] 13.94sin[ 45] 17.28 kN
N (Hcos Vsin ) [(13.94)cos( 45) [ 38.375] sin( 45)] 36.99 kN
M 0
= = =
= + = + =
=

-
+
q
q
Yay
Fsa
Fsa
Fsa l Ey Ex
V Vcos Hsin [ 38.375 ] cos[ 37] 13.94sin[ 37] 1.70 kN
N (Hcos Vsin ) [13.94cos( 37) [ 38.375 ] sin( 37)] 16.18 kN
M 38.375
10 3
10 3
10 3 (3/ 2 2) 5 13.94 4.5 24.145 kNm
= = + =
= + = + + =
=
+ =

Yay Ds l ol E Ey x
M 10 3 ( 38.375 7 13 3/ 2 2 2 .94 6 0.00 1 0 0 2 ) = + = +

F
10 kN
3
m
10 kN/m
3
m
2
m
3
m
C
D
Ex=13.94
2
m
2
m
Ey=38.375
q
q
Ya
Fso
yl
l
Fsol
Fsol Ey Ex
V Vcos Hsin [ 38.375 ] cos[ 37] 13.94sin[ 37] 9.69 kN
N (Hcos Vsin ) [13.94cos( 37) [ 38.375 ] sin( 37
10
)] 10.17 kN
M 38.375 5 13.94 4.5 24.145 kNm
10 3
10 3
10 3 (3/ 2 2)
10
= = + =
= + = + + =
= =
+
+
+
-
+
25
RNEK 1.4. ekilde verilen 3 mafsall erevenin V,M ve N kesit tesirlerinin izimi.

zm: Mesnet ve mafsalda moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.

X Y
X
Y
X
A X Y
sa
G X Y Y
M 0 8 10 10 5 6 9 8 3 20 3B 8B 0
M 0 3 10 10 6 20 6B 6B 0
3B 8B 228
B 7.39 kN
B 25.73 kN
B 6B 110 6
`
= = 1
1
'
1 1
11
!!
11
1+ 1
1 = =
=
=
1+
=
=

B Y X
y
sol
G Y X
n ters
yn t
Y
Y X
Y er X s X
A 5.73 kN
8A 3A 26
2A 9A
M 0 6 6 10 3 20 8A 3A 0
M 0 2A 9A 6 8 48 A 6.61kN 0
'
`1 = = 1
1
1
1
1
11
!!
11
11
11 =
=
=
=
1+1+
= =

20 kNm
6 kN
8 kN
2
m
3
m
3
m
3
m
3
m
3
m
1
m
1
m
1
m
10 kN
10 kN
BY
BX
I
G
II
B
A
AY
AX
20 kNm
6 kN
8 kN
2
m
3
m
3
m
3
m
3
m
3
m
1
m
1
m
1
m
10 kN
10 kN
III
IV
sa
A
sa
A
V Vcos Hsin [ 5.73cos77.4 ( 6.61)sin77.4 5.20 kN
N (Hcos Vsin ) [ 5.73sin77.4 ( 6.61)cos77.4 7.03 kN
= = =
= + = + =

I
I
I
V [ 5.73cos77.4 ( 6.61)sin77.4 5.20 kN
N [ 5.73sin77.4 ( 6.61)cos77.4 7.03 kN
M 6.61 3 5.73 0.67 16.00 kNm
= =
= + =
= =

AX=6.61
BY=25.73
BX=7.39
I
G
II
B
A
AY=5.73
20 kNm
6 kN
8 kN
2
m
3
m
3
m
3
m
3
m
3
m
1
m
1
m
1
m
10 kN
10 kN
III
IV
I
I
I
V [ 5.73cos77.4 1.39sin77.4 2.60 kN
N [ 5.73sin77.4 1.39cos77.4 5.29 kN
M 6.61 3 5.73 0.67 16.00 kNm
= =
= + =
= =

sol
G
sol
G
sol
G
V [ 5.73cos77.4 1.39sin77.4 2.60 kN
N [ 5.73sin77.4 1.39cos77.4 5.29 kN
M 6.61 9 5.73 2 8 6 0.03 kNm
= =
= + =
= =
+
-
sa
G
sa
G
V Vcos Hsin [ 5.73cos18.43 7.39 3.10 kN
N (Hcos Vsin ) [ 5.73 7.39cos18.43
( sin18.4
8.82
3)
( sin18 ) kN .43
= = =
= + = + =

AX=6.61
BY=25.73
BX=7.39
I
G
II
B
A
AY=5.73
20 kNm
6 kN
8 kN
2
m
3
m
3
m
3
m
3
m
3
m
1
m
1
m
1
m
10 kN
10 kN
III
IV
sa
II
sa
II
sa
II
V [ 15.73cos18.43 7.39( sin18.43) 12.58 kN
N [ 15.73( sin18.43) 7.39cos18.43] 11.98 kN
M 25.73 3 10 3 7.39 5 20 9.76 kNm
= =
= + =
= =

sa
III
sa
III
sa
III
V [ 25.73cos18.43 7.39( sin18.43) 22.06 kN
N [ 25.73( sin18.43) 7.39cos18.43] 15.14 kN
M 7.39 4 20 49.56 kNm
= =
= + =
= =
sa
IV
sa
IV
sa
IV
V 25.73cos45 7.39sin45 23.42 kN
N [ 25.73sin45 7.39cos45] 12.96 kN
M 25.73 3 7.39 3 20 119.36 kNm
= =
= + =
= =
sa
B
sa
B
sa
B
V 25.73cos45 7.39sin45 23.42 kN
N [ 25.73sin45 7.39cos45] 12.96 kN
M 20 kNm
= =
= + =
=
-
+

26

RNEK 1.4. ekilde verilen erevenin V,M ve N kesit tesirlerinin izimi.

A Y Y
Y
x X
B Y
M 0 8 10 4 10 4 8B 0
F 0 A 10 kN
M 0 8 10 4 10 4 8A 0 A
B 35 kN
45 kN
` = =
1
1
1
1
1
1
1
= =
=
=
!
1
1
1
1
1
1 = =
1+

zm: Mesnette moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.

sol
C
sol
C
sol
C
V Vcos Hsin [45cos90 10sin90] 10 kN
N (Hcos Vsin ) [45sin90 10cos90] 45 kN
M 10 4 40 kNm
= = =
= + = + =
= =

sa
C
sa
C
sa
C
V [45cos45 10( sin45)] 38.89 kN
N [45( sin45) 10cos45] 24.75 kN
M 10 4 40 kNm
= =
= + =
= =

sol
D
sol
D
sol
D
V [5cos45 10( sin45)] 10.61kN
N [5( sin45) 10cos45] 3.54 kN
M 45 4 10 4 2 100 kNm
= =
= + =
= =

sa
D
sa
D
sa
D
V [5cos45 10sin45] 3.54 kN
N [5sin45 10cos45] 10.61kN
M 45 4 10 4 2 100 kNm
= =
= + =
= =

sol
E
sol
E
sol
E
V [ 35cos45 10sin45] 31.82 kN
N [ 35sin45 10cos45] 17.68 kN
M 45 8 10 4 8 10 4 0 kNm
= =
= + =
= =

sa
E
sa
E
sa
E
V [ 35cos90 0sin45] 0 kN
N [ 35sin90 0cos45] 35 kN
M 45 8 10 4 8 10 4 0 kNm
= =
= + =
= =

RNEK 2.4. ekilde verilen sistemin V, M ve N diyagramlarnn belirlenmesi.

3 kN/m
I

5 kN
10 kN
2
m
6
m
6
m
5
m
5 kN/m
10 kN
10 kNm
10 kN
5
m
G

2
m
A

B

C

D

E

F
H

4
m
2.60
22.06
5.20
23.42
12.58
3.10
V kesme
5.29
7.03
8.82
11.98
15.14
12.96
N eksenel
15.99
9.76 49.56
119.36
20.00
M alan
C

A
10 kN/m
10 kN
4
m
4
m
4
m
2
m
B

D

E

10
38.89
31.82
10.61
3.54
V kesme
40
100
M moment
N eksenel
45.00
24.75
3.54
10.61
17.68
35.00
27

Tanan parann mesnet tepki kuvvetleri,

F
x
= 0 G
x
= 10 kN F
y
= 0 A
y
+ G
y
= 10 + 5 x 4 = 30

M
A
= 0 6 G
y
5 x 4 x 4 +10 x 10 - 10 x 6 = 0 G
y
= 20 kN

M
G
= 0 6 A
y
5 x 4 x 2 10 x 6 + 10 x 4 = 0 A
y
= 10 kN

Tayan parann mesnet tepki kuvvetleri,

F
x
= 0 D
x
= 10 10 + 5 = 5 kN F
y
= 0 D
y
+ F
y
= 3 x 8 + 20 = 44 kN

M
D
= 0 10 x 10 20 x 2 + 3 x 8 x 2 + 5 x 14 10 10 x 5 -6 F
y
=0 F
y
=19.67 kN

M
F
= 0 -10 x 5 + 10x10 20x8-3 x 8 x 4 + 5x14-10+6 D
y
=0 D
y
=24.33 kN

sa
A
sa
A
V Vcos Hsin 10cos78.69 0sin78.69 1.96 kN
N [0cos78.69 10sin78.69] 9.81 kN
= = =
= + =

sol
B
V Vcos Hsin 10cos63.43 10sin( 63.43) 4.47 kN = = =
sol
B
N (Hcos Vsin ) (10cos64.43 10sin( 64.43) 13.41kN = + = =

M
BA
= 10 x 2 = 20 kNm M
BH
= 10 x 4 10 x 2 = 20 kNm
M
BG
= 10 x 2 10 x 2+10 x 4 = 40 kNm
M
CG
= -(20 x 2 +3 x 2 x 1)= -46 kNm
M
CD
= 10 x 5 +5 x 10 = 100 kNm
M
CE
= 19.67x 6 5 x 4 18 x 3 +10 = 54 kNm
M
EC
= -5 x 4 +10 = -10 kNm M
EI
= -5 x 4 +10 = -10 kNm

20 kN
10 kN
2
m
4
m
5 kN/m
10 kN
A

B

H

10 kN
10 kN
20 kN
10 kN
2
m
4
m
5 kN/m
10 kN
A

B

H

I

5 kN
6
m
5
m
10 kNm
10 kN
5
m
3 kN/m
G

2
m
C

E

F

10 kN
4
m
10 kN
5 kN
24.33kN
19.67kN
H

V

10 kN
=63.43

10 kN
A

H

V

10 kN
=78.69

V alan
1.96
19.67
15.00
4.47
26.00
+
+
+
5.00
5.00
-
1.67
-
+
M alan
3.16
10
54
20
46
+
+
+ 10
25
+
100
40
10 20
N alan
9.81
5
24.33
13.41
10
-
+
+
-
19.67
+
-

28
1.2. MESNETLER

Bir sistemin, mesnet reaksiyonlar dahil btn kesit tesirlerinin belirlenmesi iin F
x
=0, F
y
=0 ve
M=0 denge denklemleri belirlenebiliyor ise sistem izostatiktir. zostatik sistemlerde mesnet
ekilleri ve ykleme durumu etkin olduu iin burada ksa ve genel bir inceleme yaplmaktadr.

Tip Konum Menet ekli Reaksiyonlar Bilinmeyenler Moment Dn
Kenar

Orta

R
x
=0
R
y
0
K
a
y

Eik

R
y
=R cos
R
x
=R sin
Kenar

Orta

R
x
0
R
y
0
S
a
b
i
t

Eik

R
y
=R cos
R
x
=R sin
M=0 0
Tam

R
x
0
R
y
0
A
n
k
a
s
t
r
e

Kayc

R
x
0
R
y
=0

M 0

=0

R

R
y
R
y
R
y
R
x
M Rx
Ry
M Rx
Labil
Labil
Labil
29

1.3. ZOSTATK SSTEMLERN ZM RNEKLER

RNEK 4.10: ekilde verilen kmal kiriin V,N ve M diyagramlarnn izimi.

A ve B noktalarnda M
A
=0 ve M
B
=0 yazlarak mesnet tepki kuvvetleeri bulunur.

M
A
=0 -400x2-1000sin30x5+3x6x6+6+6x6x0.5x(3+6+3+2+6x2/3)-20B
y
=0 B
y
=-143.10 N

M
B
=0 -400x22-1000sin30x25-3x6x14+6-6x6x0.5x(6/3)-20A
y
=0 A
y
=1079.10 N

RNEK 2.1. Kiriin kesme kuvvet, moment ve normal kuvvet alann belirlenmesi.

A
10
m
6 kN

4 kN

4
m
4
m
B
C
AX
10
m
6 kN

4 kN

4
m
4
m
B
C
AY
MA
3 N/m 400 N
6 N/m
A B
1000 N
6
m
3
m
2
m
3
m
6
m
3
m
2
m

1252.8
500
179.1 161.1
143.10
-
+
Kesme
900
1258.8
1742.1
930.6
1500
3300
2762.7
3
O
2
O
3 N/m 400 N
6 N/m
A B
6
m
3
m
2
m
3
m
6
m
3
m
2
m

Moment
866
Eksenel
-
6 Nm
1079.1
143.1
866
500

30

V
C
= - 4 kN N
C
= -6 kN M
C
= 4 x 4 =16 kNm
V
B
= 6 kN N
C
= - 4 kN M
B
= 4 x 4 6 x 4 =-8 kNm
A
y
= 4 kN A
x
= -6 kN M
A
= -(8 + 4 x 10) = -48 kNm

GERBER KRLER

Gerber kiri,
1. Hiperstatik sistemlerin mafsallarla izostatik hale getirilmi
2. Basit, kmal ve konsol kirilerin mafsallarla birbirine balanm

Durumlarnn,

a. Tayc
b. zostatik

sistemlere denir. Gerber kiriler uygulamada at aklarnda ve kpr kirilerinde kullanlr.
Gerber kirilerin oluturulmasnda kirilerin labil olmamasna dikkat edilmelidir. Aada baz
gerber kiri zm rnekleri bulunmaktadr.

Aada rnek olarak verilen hiperstatik mtemadi kiriin izostatik olarak (gerber) zm iin
mafsallarla deiik durumlarda yapmak mmkndr.

RNEK 2.3. ekilde verilen mtemadi kirii gerber kiri haline getirerek kesme kuvvet ve
moment alann belirlenmesi.

Bu mtemadi kiri iki ekilde gerber kiri haline getirilebilir.

1. Durum

Sistem bir tanan ve 2 tayan izostatik sistem haline getirilmitir. Tanan sistem zlerek
mesnet tepkileri tayan sistemlere yk olarak yklenir.
A
4

6

4

B
C
-

-

+

V

A
6

4

6

B
C
-

+
-

N

8

16

8

C
+

-

+

M

48

4 kN/m
6 kN
2
m
5
m
6
m
6
m
8
m

3 kN/m
4 kN/m
6 kN
2
m
5
m
6
m
6
m
8
m

3 kN/m
G G
4 kN/m
6 kN
2
m
5
m
6
m
6
m
8
m

3 kN/m
G G
4 kN/m
6 kN
2
m
5
m
6
m
6
m
8
m

3 kN/m
4 kN/m
6 kN
2
m
5
m
6
m
6
m
8
m

3 kN/m
G G
31

M
A
=0 5B
y
3 x 8 4 x 7 x 1.5 = 0 B
y
= 13.20 kN

M
B
=0 5A
y
+ 3 x 3 4 x 7 x 3.5 = 0 A
y
= 17.80 kN

M
C
=0 8D
y
+3 x 3 3 x 8 x 4 =0 D
y
= 10.88 kN

M
D
=0 8C
y
- 3 x 11 3 x 8 x 4=0 C
y
= 16.12 kN

2 2
AB A
V 9.8
M M 8 4.01 kNm
2q 2x 4
= = =
GG
6x 6
M 9.00kNm
4
= =
2 2
CD C
V 13.12
M M 9 19.69 kNm
2q 2x3
= = =
2 2
DC D
V 10.88
M M 0 19.73kNm
2q 2x 3
= = =

2. Durum

Devam edecek

M
A
= 0 3 G
1y
5 x 4 x 0.5 = 0 G
1y
= 3.33 kN M
G
= 0 3A
y
- 5x4x2.5 =0 A
y
= 16.67 kN

M
D
= 0 4 G
2y
3 x 4 x 2 = 0 G
2y
= 6.00 kN D
y
= 6.00 kN

M
C
= 0 10 B
y
+3 x 4 x 2 + 6 x 4 6 x 5 3.33 x 12 2 x 4 x 11 = 0 B
y
= 11.00 kN

M
B
= 0 10 C
y
+3.33 x 2 +4 x 2 x 1 6 x 14 6 x 5 3 x 4 x 12 = 0 C
y
= 24.33 kN

1
2 2
AG A
V 8.67
M M 8 1.40 kNm
2q 2x 4
= = =
B
M (3.33x 2 4x 2x1) 14.66 kNm = + =
Tayanlar
Tanan

3
m
3
m
6 kN
G G
4 kN/m
2
m
5
m
3
m

G
3
m
8
m

3 kN/m
G

3
m
3
m
6 kN
G2y=3
4 kN/m
2
m
5
m
3
m

G
3
m
8
m

3 kN/m
G
G1y=3
10.20
10.89
9.8
3
13.12
8
V
3
9.0
M
9.0
9.0
19.73
8.0
G1
G2
4 kN/m
6 kN
2
m
5
m
6
m
6
m
8
m

3 kN/m
G1y=3.33
4 kN/m
2
m
3
m
4
m

3 kN/m
4 kN/m
6 kN
2
m
6
m
6
m
4
m

3 kN/m
G1y=3.33
G2y=6
4 kN/m
6 kN
2
m
5
m
6
m
6
m
8
m

3 kN/m
11.33
6.00
8.67
0.33
8.00
6.33
18.00
V
8.00
48.00
14.66
16.31
6.00 1.40
M

32
C
M (6x 4 3x 4x 2) 48.00kNm = + =
6t
M (3.33x7 4x 2x 6) 11x 5 16.51 kNm = + + =
2 2
2 2 2 2
DG D G D D
ve
V 6 V 6
M M 0 6.00tm M M 0 6.00
2q 2x3 2
ya
q 2x3
= = = = = =

Baz sistemlerin moment ve kesme kuvvet alanlar

RNEK 1.8: ekilde ykleme durumu, kesiti ve
emniyet
=200 N/mm
2

em
=50 N/mm
2
olarak
verilen kiriin emniyetle tayabilecei q yknn belirlenmesi.

A y y B y y
M 0 qx10x5 8B 0 B 6.25q M 0 qx10x3 8A 0 A 3.75q = = = = = =

Kesitin atalet momentinin hesaplanmas
70x20x50 30x 40x20
y 36.154cm
70x20 40x30
+
= =
+

3 3 3
2 2 2
x x1 x2
3
2 4
bh bh 70x20
I I I Ad Ad 70x20x(50 36.154)
12 12 12
30x 40
30x 40x(36.154 20) 788205.13cm
12
= + = + + + = +
+ + =

5
em
My 7.03q(10 )
36.154 200.......................................q 6.2kg/ cm
I 788205.13
= = = =

3
em
VAy 4.25q(10 ) x36.154x30x(36.154 / 2)
50.........q 14.2kg / cm
Ib 788205.13x30
= = = =

Kiriin emniyetle tayabilecei q= 6.20 kg/cm olarak alnr. q= 14.2 kg/cm olarak alnmas durumunda normal gerilme
emniyetle tanamaz.
30
40
20
70
q kN/m
8
m
2
m
2q
3.75q
4.25q
2
a
(3.75q)
maxM 7.03q
2xq
= =
2q
Kesme kuvvet alan
Moment alan
30
20
70
154 . 36 y = == =
077 . 18 2 / 154 . 36 2 / y y = == = = == = = == =
L
qL
2
qL
2
2
qL
12

2
qL
12

2
qL
8

2
qL
24

2
qL
8

2
9qL
128

5qL
8

3qL
8

3
o
2
qL
15

2qL
5

qL
10
2
qL
30

2
qL
20

7qL
20

3qL
20

2
qL
8

2
o
=s
qL
2
qL
2
2qL
9 3

3
o
=
qL
3
qL
6
33
a=6 b=2 c=2
h=a +b -3c=6+2-3x2=2
o
hiperstatik
Dtan
hiperstatik
b
a
a
c
c
a=8 b=3 c=3 (mafsal=mesnet)
h=a +b -3c=8+3-3x3=2
o
hiperstatik
Dtan
hiperstatik
b
a
a
c
c
c
a
1.4. HPERSTATK SSTEMLER

Bir sistemin, mesnet reaksiyonlar dahil btn kesit tesirleri,
1. F
x
=0 F
y
=0 M=0
denge denklemleri elde edilen sistemlere izostatik sistemler. Bu denge denklemleri ile
mesnet reaksiyonlar ve kesit tesirleri bulnamayan sistemlere ise hiperstatik sistemler denir. Bu
temel denklem dnda yazlan ilave denklem saysna sistemin hiperstatiklik derecesi
denir. Bir sistemin hiperstatiklik derecesi, verilen sistemi izostatik sistemlere ayrarak yazlan
denge denklemleri ile giderilir ve sistemin kesit tesirleri bulunur. Eer bir sistemin hiperstatiklik
derecesi mesnet reaksiyonlar kaldrlarak gideriliyor ise dtan, baz elemanlardaki kesit
tesirleri kaldrlarak gideriliyor ise iten ve her ikisi birlikte yaplarak gideriliyor ise hem iten
hem dtan hiperstatik olarak aadaki ekillerdeki gibi tanmlamak mmkndr. Yap
sistemlerindeki hiperstatiklik derecesi zm yntemine gre deiiklik gstermektedir. Bu
durum kuvvet ve a metoduna gre aada rnekler zerinde aklanmaktadr.

a: Sistemdeki mesnet tepkisi says
b: Hiperstatik ksmn kesit tesiri says
c: Hiperstatik ksmn izostatik hale gelince ki para says
h: hiperstatiklik derecesi

olmak zere,

h=a +b -3c

h>0 sistem hiperstatik h=0 sistem izostatik h < 0 sistem labil

Mesnet ve ubuk

Mesnet ve u kuvvetleri
ten
hiperstatik
Dtan
hiperstatik

M=0
Vbilinmiyor
Nbilinmiyor
Mbilinmiyor
Vbilinmiyor
Nbilinmiyor
Mbilinmiyor
Vbilinmiyor
Nbilinmiyor
M=0
Vbilinmiyor
Nbilinmiyor
M=0
Vbilinmiyor
Nbilinmiyor

a=3
b=0
c=1
h=2+1-3x1=0
sistem izostatik

a=7
b=5
c=3
h=7+5-3x3=3
sistem 3. dereceden
hiperstatik

a=4
b=2
c=2
h=4+2-3x2=0
sistem izostatik
a=2 b=0 c=1
h=2+0-3x1=-1
sistem Labil (sadece
ubuk-menet eksenine
dik yk olmas durumu
iin taycdr.)

M1
M2
M3
M1+ M2+ M3
M1
M3
M1+M3
M1
M1

34
Verilen Sistem Serbest cisim diyagram Serbest cisim diyagram Serbest cisim diyagram

a=6 b=0 c=1
h=3+0-3x1=3 [Dtan]
sistem 3. dereceden hiperstatik
a=6 b=3 c=2
h=6+3-3x2=3
a=6 b=9 c=4
h=6+9-3x4=3

a=6 b=0 c=1
h=3+0-3x1=3 [Dtan]
a=6 b=3 c=2
h=6+3-3x2=3
a=6 b=9 c=4
h=6+9-3x4=3

a=6 b=3 c=1
h=6+3-3x1=6
a=6 b=6 c=2
h=6+6-3x2=6
a=6 b=12 c=4
h=6+12-3x4=6

a=3 b=6 c=1
h=3+6-3x1=6
a=3 b=9 c=2
h=3+9-3x2=6
a=3 b=18 c=5
h=3+18-3x5=6

22. dereceden 17. dereceden
11. dereceden Yatay yklerde labil
a=6 b=4 c=3
h=6+4-3x3=1
o

M=ubuk says
a=mesnet tepkisi says
N=dm says
C=mafsal says
h=3M+a (3N+C)=3x5+6-(3x6+2)=1
o

hiperstatik
M=ubuk says
a=mesnet tepkisi says
N=dm says
C=mafsal says
h=3M+a (3N+C)=3x3+6-(3x4+1)=2
o
hiperstatik
Dtan
hiperstatik
18. dereceden
15. dereceden hiperstatik
a=3 b=18 c=3
h=3+18-3x3=12
sistem 12. dereceden
a=4 b=6 c=2
h=4+6-3x2=4
sistem 4. dereceden
hiperstatik
Sistem 6.
dereceden
hiperstatik
35
Hiperstatik sistemlerin zm metodlarna gre hiperstatiklik derecelerin belirlenmesi;

1. Sistemdeki iki ucu mafsall ubuk says S
1

2. Sistemdeki bir ucu mafsall bir ucu rijit ubuk says S
2

3. Sistemdeki iki ucu rijit ubuk says S
3

4. Sistemdeki mesnet tepkisi says a
5. Sistemdeki mafsall dm noktas says (mesnetler dahil) d
1

6. Sistemdeki rijit dm noktas says (mesnetler dahil) d
2

olmak zere aadaki ekilde bulmak mmkndr.

Kuvvet metoduna gre, n = S
1
+ 2 S
2
+ 3 S
3
+ a ( 2 d
1
+ 3 d
2
)

ekil deitirme byklkleri yntemine gre, m = 2 d
1
+ 3 d
2
- a

ekil deitirme byklkleri ynteminin zel durumu olan AI ynteminde bilinmeyenler
alardr. Eksenel kuvvet ekil deitirmeleri ihmal edildiinden hiperstatiklik derecesi olan m
deeri oldukca klr.

RNEK 1.9: ekilde verilen erevenin hiperstatiklik derecesini,
a) Kuvvet yntemine gre
b) ekil deitirme byklkleri yntemine gre belirleyiniz.

1. Sistemdeki iki ucu mafsall ubuk says S
1
=1 (11)
2. Sistemdeki bir ucu mafsall bir ucu rijit ubuk says S
2
=6 (3,13,14,8,10,4)
3. Sistemdeki iki ucu rijit ubuk says S
3
=8 (1,7,12,16,9,6,5,2)
4. Sistemdeki mesnet tepkisi says a=8
5. Sistemdeki mafsall dm noktas says (mesnetler dahil) d
1
=1
6. Sistemdeki rijit dm noktas says (mesnetler dahil) d
2
=11
a. Kuvvet metoduna gre,
n = S
1
+ 2 S
2
+ 3 S
3
+ a ( 2 d
1
+ 3 d
2
)
n = 1 + 2 x 6 + 3 x 8 + 8 ( 2 x 1 + 3 x 11)= 10
b. ekil deitirme byklkleri yntemine gre,
m = 2 d
1
+ 3 d
2
a m = 2 x 1 + 3 x 11 8 = 27
Yaplar yatay yklere maruz kald zaman yapnn kirileri demelerle birlikte dier yap
eleman kolonlara gre olduka rijit kalmaktadr.

Ikiri =
Ikiri =
Kesme ereve
Ikiri = normal
Normal ereve
9
16
10
11
12
C B A
5 6
2 3 1
4
7 8
13
14

36
ekil
deitirmi hal
ekil
deitirmemi
ilk hal
Bundan dolay kirilerin rijitliini kolon rijitliinden ok byk olduklarndan sonsuz kabul ederek
(kirilerin deformasyon yapmadn kabul ederek) kolonlarn kirilere ankastre bal olarak
(=0) alnmaktadr. Kabul edilen bu erevelere kesme ereveleri denir. Kesme erevelerinde
kolon rijitlikleri birim yklemeler yaplarak bulunur. erevelerin kesme erevesi olarak kabul
edilmesiyle bilinmeyen says yatay deplasman saysna inmektedir. nk kolonlar kirilere
ankastre bal olduu kabul edildii iin buralardaki dn alar sfr (=0) olmaktadr. Yaplar
yatay yklere maruz kaldnda yapnn kirileri demelerle birlikte dier yap eleman
kolonlara gre olduka rijit kalmaktadr.

ekil 5.5.. Kesme ve klasik erevenin karlatrlmas

ereve sistemlerin ekil deitirmesinde kiri rijitliklerinin etkisi aadaki gibidir.

ekil 5.7. Kiri rijitliin ereve davranna etkisi

1.5. HPERSTATK SSTEMLERN ZMNDE YAPILAN KABULLER

1. BERNOULL (1705) hipotezi (h << L ) geerlidir. L h ise geersizdir. Eilmeden nce
dzlem olan kesitler eilmeden de sonra dzlem kalrlar prensibi geerlidir.

t
t
.
L
.
Navier
(Dik kalmas)
L
M M
dx
ds>dx
h
Kiri dilimi
lk durum
Eilmi hal
Bernoulli
(Dzlem kalmas)
Bernoulli
(Dzlem kalmas)
Navier
(Dik kalmas)
(L/h)>> hassasiyet azalr.
Yksek kirilerde geerli
olmayabilir.

dsdx alnr ve 1. mertebe
etkisi geerli olur.
EI= F
EI=0
F
EI
F
tm kiriler=
Kesme erevesi 5
bilinmeyen
[5 [veya katsays kadar]]
Klasik ereve 15
bilinmeyen
[5 , 10 ]
1
2
3
4
5
Ikiri =
Ikiri =
Kesme ereve
Ikiri = normal
Normal ereve
1
2
3
4
5
I1
I2
I3
I4
I5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
37

2. Baz elastik cisimlerin belirli yk snrlar altnda gerilme-ekil deitirme bantlar lineer
olarak deitiini belirten HOOKE kanunlar geerlidir ( Robert Hooke, 1660).
Normal gerilme hali
E
1
1

= == = Kayma gerilmesi
1 1
G = == =

3. Elemanlarn boyca uzama-ksalma durumlarnn hesaba katlmad birinci mertebe teorisi
geerlidir. Yani ekil deitirmeler elamann boyutlar yannda olduka kkse denge
denklemlerinde ekil deitirmemi boyutlar kullanlr. kinci mertebe teorisi
kullanlmamaktadr.

( (( (

( (( (

= == =
EI
ql
384
5
4

Bu elemanda yazlacak denge denklemlerin kiri akl ekil deitirmeden sonraki L
olmasna karn L akl kullanlmasdr.

4. Yukarda verilen 2. ve 3. maddelerin geerli olmas halinde sperpozisyon kurallar
geerlidir. Eer bir sistemin bir noktasndaki kesit tesirleri ve ekil deitirmeler sistem
zerindeki yklerin her biri iin bulunan deerlerin iaretleri ile toplamna eittir. Aadaki
rnekte kiriin orta noktasndaki deplasman iin yaplan sperpozisyon grlmektedir.

5. Hook kanunun geerli olmasndan dolay elemanlar lineer elastik olduu iin sistemdeki
ekil deitirme zerindeki yke baldr. Yani kuvvetler ve ekil deitirmeler orantldr. Bu
durum aadaki rnekte aklanmaktadr. [rnek q= 2 t/m L=10 m EI= 10080 tm
2
]
1
1
E tan = == =

1
G tan = == =

q
Deplasman Elastik eri L
L

38

m 0258 . 0
10080
10 x 2
384
5
EI
ql
384
5
4 4
= == =
( (( (
( (( (

( (( (

= == =
( (( (
( (( (

( (( (

= == = 1032 . 0
EI
ql
96
5
EI
ql
384
5 x 4
4 4
= == =
( (( (
( (( (

( (( (

= == =
( (( (
( (( (

( (( (

= == =

1.6. ELASTK EKL DETRMELER

Sistemler kendi arlklarndan, zerine uygulanan yklerden ve servis sresince
karlaabilecekleri yklemelerden (s, rzgar ve deprem gibi) dolay ekil deitirirler. Bu ekil
deitirmeler;

1. Snr koullar: mesnetlerde deplasmann sfr olmas, ankastre mesnet dnmezken
sabit ve kayc mesnetlerde dnmenin olmas
2. Uygunluk koullar: aadaki simetrik sistemin kendi arlndan dolay aklklarda
teet eimlerinin sfr olmas, mesnetin sa ve solundaki teet eimlerinin eit ve ters
iaretli olmas, uygulanan her bir kuvvetin ekil deitirmi durumda etki etmesi,

Olarak hesaplarda dikkate alnr.

Sistemlerde ekil deitirmeler en genel haliyle Eksenel kuvvetten, momentten ve kesme
kuvvetinden dolay veya bunlarn karmndan oluur. ncelenen sistemlerde ekil
deitirmelerin bilinmesi,

1. Hiperstatik sistemlerin zmnde gerekli olan ilave denklemlerin elde edilmesinde
2. Rijitlik orannn belirlenmesinde
3. 2. mertebe ektilerin kontrolnde

Hesap hassasiyetini ve zm kolaylatrmaktadr. Aada ekil deitirmeler herbir durum
iin ayr ayr hesaplanmaktadr.

1. Eksenel kuvvetten dolay oluan ekil deitirmeler

dl
EA
N
dl
E
dl . dl
dl
dl
= == =

= == = = == =

= == =
RNEK 1.10: Verilen ubuktaki birim uzamay ve gerilmeyi hesaplaynz. (E=3.10
5
kg/cm
2
, N=200 t )

dl N
dl .dl dl dl
dl E EA

= = = =
5
5
2.10
dl 500 1.667cm
3.10 .(20x10)
= =

dl 1.667
0.00333
dl 500
= = =
2
N
.E 0.00333x300.000 1000kg/ cm
A
= = = =
EA= Eksenel Rijitlik
q
Deplasman
Elastik eri L
L
4q
Deplasman Elastik eri L
L
Kendi arlndan ekil deitirme
L L
P
L L
Tekil ykten ekil deitirme
Yksz
dL
dL dLuzama
N N
Yk uygulanm EA
Yksz
dL
N
dL
dL
Ykl
20 cm
10 cm
kesit
EA
Yksz
dL=500 cm
N=200 t
dL=???
dL
Ykl
39
RNEK 1.11: Kendi arlndan dolay u noktasndaki deplasman
C
=? ( : zgl arlk A: alan )

Kk x boyundaki uzama, x boyundaki normal kuvvet alannn eksenel rijitlie blnmesi sonucu,
x x
x x
N A x NL
d dx dx
EA EA EA
= = =
L
2 2 L L L
x
C
0 0 0
x
0
A x x x L
d dx dx
EA E 2E 2E
(
= = = = =
(

olarak bulunur. Ksaca ubuun ucundaki deplasman eksenel kuvvet alann EAya blmdr.
ekil koni olduu zaman oluan u noktasndaki deplasman ise aadaki ekilde
hesaplanr.

Koninin kesit yarap ile boyu arasndaki bezerlik yazlr.

L
r x
r
L
r
x
r
o
x
o x
= == = = == = [rx: kesilen x boyundaki parac kesitin yarap]
Kesilen x boyundaki paracn hacmi
2
2
o
3 2
x
L 3
r x
3
r x
V

= == =

= == =
Kesilen x boyundaki paracn ktlesi
2
2
o
3
L 3
r x
W

= == =
Kesilen x boyundaki paracn kesit alan
2
2 2
o 2
x
L
x r
r A

= == = = == =
ubuk boyunca arlndan dolay oluan deplasman ise aadaki ekilde hesaplanr.

2
3 o
2 L L L
2
2
0 0 0 2 o
2
r
x
W L
3L
dx dx xdx
EA 3E 6E r
E x
L

= = = =

c
2
o
r L
AL
3
=
r
o
y
x
L

N
x
W
x
x
r
x
EA
C
A L

L +
Normal
kuvvet
diyagram
Ax
x
W
x

N
x
=W
x
= A x


40
RNEK 1.12: Kademeli dey ubuun kendi arlndan dolay u noktasndaki
C
=? ( : zgl
arlk olup btn ubuklarda eittir.)

E 2
N
EA 22
A 2 NN
EA
PN
2
1

= == =

= == = = == =

| || |
| || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ ++ + = == =
E 2
N
E 2
NA
2
2

| || |
| || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ ++ + + ++ + = == =
E 2
Z
E 3
AZ 2
E 3
NZ
2
3

| || |
| || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ ++ + + ++ + + ++ + = == =
E 2
E 4
Z 3
E 2
A
E 4
N
2
4

2
5
NM 2MA 3MZ 4M M
5E 5E 5E 5E 2E
| |
= + + + +
|
\

TOPLAM U NOKTASI DEPLASMANI, M==Z=A=N=L
E 4
L 29
2
5 4 3 2 1 C

= == = + ++ + + ++ + + ++ + + ++ + = == = olarak bulunur.

RNEK 1.13: Kademeli dey ubuun u noktasndaki
C
=?. (E=2.10
3
kg/ cm
2
ve kendi arl ihmal )

3
1 5
PL (15 15 7 15 45)10 x50
0.1325cm
EA 100x 2.10
+ +
= = =
3
2 5
PL (15 7 15 45)10 x 40
0.095cm
EA 80x 2.10
+
= = =
3
3 5
PL ( 7 15 45)10 x 40
0.092cm
EA 50x 2.10
+
= = =
3
4 5
PL ( 15 45)10 x30
0.225cm
EA 20x 2.10
+
= = =
3
5 5
PL (45)10 x30
0.675cm
EA 20x 2.10
= = =
cm 22 . 1 675 . 0 225 . 0 092 . 0 095 . 0 1325 . 0
5 4 3 2 1 C
= == = + ++ + + ++ + + ++ + + ++ + = == = + ++ + + ++ + + ++ + + ++ + = == =
2. Eilme momentinden dolay oluan ekil deitirme

C
Eksenel kuvvet diyagram
10EA
8EA
6EA
4EA
2EA
M

Z
A
N
6ZA
8A
10MA
4AA
2NA
100cm
2
20 cm
2

10 cm
2

80 cm
2

0.5
m
15kN
50 cm
2

0.4
m
0.4
m
0.3
m
0.3
m
15kN
45kN
15kN
7kN
d12
1
t
d

y
x
d
d

M
M
t.e
Kiri
dilimi
u
dl
dl
1
2
1 ve 2 noktalarndan
izilen dikler (normaller)
2
41

= == =

= == =

= == =

= == =

= == =
u
dl
d u
dl
dl
dl
d 1 dl
d

Atalet Mo momen
2
kuvve n t t me ti
u E EI EI d
M ( dA) u E udA u dA
M
[ ] d ise dl
EI
]
l
[
d

= = = = = =

t
= eksen dn as, bu a ok kk olduundan radyan deeri eimine eit alnabilir.

t
y

2
''
d M M d d y d
EI M y
dl EI dl d dl E l I

= = = = = [elastik erinin diferansiyel denklemi]

q
dx
M d
EI
M
dx
y d
2
2
2
2
= == = = == =
y : deplasman (elastik eri)
y :dn as EI / M y
= == = :moment
y V / EI = Kesme
EI / q y
v
= == = yk (kesmenin trevi yke eit olduu iin iareti + olur)

Uygulama: Tabloda verilen konsol kirilerin u deplasman ve dn alarnn hesab

Konsol kiri Yayl yk gen yayl yk

Moment
2
x
qx
M
2
= == =
3
x
qx
M
6L
= == =
M. D.
denklemi
2
M qx
y
EI 2EI
= =
3
M qx
y
EI 6LEI
= =
Dn
3 3

1 1
3 3
qx qL
y C [x L y 0 C
6EI 6EI
qx qL
y'
6EI 6EI
= + = = =
= +

4 3
1 1
4 3
M qx qL
y' C x L' de y' 0 C
EI 24LEI 24EI
qx qL
y'
24LEI 24EI
= = + = = =
= +

E. Eri
4 3 4
2 2
4 3 4
qx qL x qL
y C [x L y 0 C
24EI 6EI 8EI
qx qL x qL
y
24EI 6EI 8EI
= + + = = =
= +

5 3 4
2 2
5 3 4
qx qL x qL
y C x L y 0 C
120LEI 24EI 30EI
qx qL x qL
y
120LEI 24EI 30EI
= + + = = =
= +

x=0
3
x 0
c
qL
6EI
=
=
4
x 0
c
qL
8EI
=
=
3
x 0
c
qL
24EI
=
=
4
x 0
c
qL
30EI
=
=

+
Dn yn
y
x
=40
0
=20
0 =0
0
=40
0
y azalan y< 0
M
M
+
+
q
x
A
c
L
c
q
x
A
c
c
L
c
q
x
L
c
x
c
c
q
L

42

Konsol kiri Tekil yk Moment

Moment
x
M Px = == =
x
M M* = == =
M. D.
denklemi
M Px
y
EI EI
= =
M M*
y
EI EI
= =
Dn
2 2
1 1
2 2
M Px PL
y' C x L' de y' 0 C
EI 2EI 2EI
Px PL
y'
2EI 2EI
= = + = = =
= +

1 1
M M* x M* L
y' C x L' de y' 0 C
EI EI EI
M* x M* L
y'
EI EI
= = + = = =
= +

E. Eri
3 2 3
2 2
3 2 3
Px PL x PL
y C x L y 0 C
6EI 2EI 3EI
Px PL x PL
y
6EI 2EI 3EI
= + + = = =
= +

2 2
2 2
2 2
M* x M* Lx M* L
y C x L y 0 C
2EI EI 2EI
M* x M* Lx M* L
y
2EI EI 2EI
= + + = = =
= +

x=0
3
x 0
c
PL
2EI
=
=
3
x 0
c
PL
3EI
=
=
x 0
c
M* L
EI
=
=
2
x 0
c
M* L
2EI
=
=


Konsol kiri Yayl yk gen yayl yk

Baz sistemlerin momentleri uzun olmasndan dolay sperpozisyon yntemini kullanmak daha ksa yoldan
zme ulatrabilir. (3. blmde Mohr yntemi ile hesapland)

Moment
2
x
qx
M
2
= == =
3
x
qx
M
6L
= = = =
M. D.
denklemi
2
M qx
y
EI 2EI
= =
3
M qx
y
EI 6LEI
= =
Dn
3 3

1 1
3 3
qx qL
y C [x L y 0 C
6EI 6EI
qx qL
y'
6EI 6EI
= + = = =
= +

4 3
1 1
4 3
M qx qL
y' C x L' de y' 0 C
EI 24LEI 24EI
qx qL
y'
24LEI 24EI
= = + = = =
=

E. Eri
4 3 4
2 2
4 3 4
qx qL x qL
y C [x L y 0 C
24EI 6EI 8EI
qx qL x qL
y
24EI 6EI 8EI
= + + = = =
= +

5 3 4
2 2
5 3 4
qx qL x qL
y C x L y 0 C
120LEI 24EI 30EI
qx qL x qL
y
120LEI 24EI 30EI
= + = = =
= +

c
P
x
A
L
c
x
c
c
P
A
L
c
x
A
L
M*
c
x
c
c
A
L
M*
q
x
A
c
L
q
c
x
L
c
q
x
L
43

x=0
4
x 0
c
qL
6EI
=
=
4
x 0
c
qL
8EI
=
=
3
x 0
c
qL
24EI
=
=
4
x 0
c
qL
30EI
=
=
Toplam
3 3 3
x 0
c
qL qL qL
Toplam dn
6EI 24EI 8EI
=
= =
4 4 4
x 0
c
qL qL 11qL
Toplam deplasman
8EI 30EI 120EI
=
= + =

2. Kesme kuvvetinden dolay oluan ekil deitirme

Kesme kuvvetini maruz bir kirite aralarnda dx kadar mesafe bulunan iki nokta kesme kuvveti
dorultusunda birbirine gre dy kadar bir yer deitirme yaparlar. Bu aada aklanmaktadr.

<< 1 olmasndan dolay tan alnabilir. ( : kesitin geometrisine bal katsay olup aadaki
tabloda baz kesitler iin verilmitir.)

DKDRTGEN DARE HALKA I PROFL
KEST

1.20 1.185 2.00 2.52 (NP 8)

dy 1 V V
dx G G A GA
l 1
l
= = = =

l
( )
l

V
y x
d d
GA
=
dx
y
x
Kesme kuvvet diyagram
1
tan G =

dy
V
V
c
q
x
A
c
c
L
q
c
x
L
c
c

44
RNEK 1.14: ekilde ykleme durumu ve zellikleri verilen (EI= sabit) kiriin;

a) A ve B mesnetlerindeki dn alarnn
b) Kiriin ortasndaki deplasmann
c) Elastik eri denkleminin bulunmas.

Elastik erinin diferansiyel denklemi;
EI
M
dx
y d
2
2
= == =
( (( (
( (( (

( (( (

= == = = == =
2
qLx
2
qx
EI
1
y
dx
y d
2
2
2
............1

Bu denklemin 1 defa integrali alnrsa,
1
2 3
C
4
qLx
6
qx
EI
1
y + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == = ......................................2
olur. Buradaki C
1
sabiti x deikeni yerine eimin sfr olduu x=L/2 snr art yazlarak
aadaki ekilde bulunur.

( (( (
( (( (

( (( (

= == = = == =
24
qL
EI
1
C ise
2
L
x
3
1

C
1
sabiti y denkleminde yerine yazlr ise;
( (( (
( (( (

( (( (

+ ++ + = == =
24
qL
4
qLx
6
qx
EI
1
y
3 2 3
.......... ...........3

Bu denklemde x deikeni istenilen noktann deeri verilerek o noktann eimi bulunur. rnein
A mesnedindeki eimini bulmak iin x=0 verilirse,

( (( (
( (( (

( (( (

= == = = == = = == =
24
qL
EI
1
ise 0 x
3
B A
olarak bulunur. ( a nin cevab)
3 denkleminin 1 defa daha integrali alnarak ise,

2
3 3 4
C
24
x qL
12
qLx
24
qx
EI
1
y + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

+ ++ + = == = ........................................................................................4
Buradaki C
2
sabiti ise deplasmann sfr olduu x= 0 veya x=L snr artlar verilerek bulunarak
) 0 C ise L x veya 0 x (
2
= == = = == = = == = yerine yazlr ise elastik eri denklemi bulunur.

a) Elastik eri denklemi;
( (( (
( (( (

( (( (

+ ++ + = == =
24
x qL
12
qLx
24
qx
EI
1
y
3 3 4
.......................................5

y :dn as EI / M y
= == = :moment
y V / EI = Kesme EI / q y
v
= == = yk SE

[ ]
4 3 3 3 2 2 2
I I I I I V I I
qx qLx qL x qx qLx qLx qx qLx qLx qL qL 1 1 1 1
y y y y qx
EI 24 12 24 EI 6 4 8 EI 2 2 4 EI 2
1
y q
E 4 I
( ( ( (
= + = + = + = +
( ( ( (

=

b) Kiriin orta noktasndaki deplasman;

2
L
x = == = ise
4 4 3 3
1 q(L/ 2) qL(L/ 2) qL (L/ 2)
f
EI 24 12 2
5 qL
3 E 4 84 I
( ( ( (
= + = + = + = +
( ( ( (
( ( ( (

= == =

( (( (
olarak bulunur.
2
qL
A = == =
2
qL
B = == =
q
Deplasman
Elastik eri L
L
x
2
2
qx
2
qLx
M = == =
2
qL
A = == =
q
q
L
45
Uygulama: ekilde verilen kiriin elastik eri denkleminin elde edilmesi (EI= sabit).

zm: Sistemin hiperstatik olmasndan dolay x mesafesindeki moment ifadesi
yazlamadndan bilinen en kesin snr art yk ifadesi kullanlarak zm yaplmtr.
4
4
3
1 3
2 2
1 2 2
2 3
1
2 3
3 2 4
1 2
3 4
d y
EI q
dx
d y
EI qx C
dx
d y qx
EI C x C
2 dx
C x dy qx
EI C x C
dx 6 2
C x C x qx
EIy C x C 2
24
1
6 2
=
= +
= + +
= + + +
= + + + +

2 3
1
2 3
3 2 4
1 2
3 4
3
4
C x dy qx
Ankastre mesnette x 0' da Dn 0 olduundan EI C x C
dx 6 2
C x C x qx
Ankastre mesnette x 0' da Deplasman 0 olduundan
C 0
EIy C x C
24 6
C 0
2
= = = + + +
= = = + + +
=
= +
2 3
1
2
3 4
3 2 4
2 3
1
2
2
4
1
1
C x dy qx
Dn EI y' C x
dx 6 2
1 ve 2 denklemlerinde C 0 C 0 yazlrsa,
C x C x qx
Deplasman EI y 4
24 6 2
dy
x L' da Dn 0 oldu
3
C L q
undan EI EIy'
dx
x L' da Deplasman 0 olduunda
L
n EI
C L 0
6 2
C q
y
L
24
= = + +
= =

= + +
= = = + =
= =
+ =
+ =
2
1 2
3 2
2
qL qL
C C
2 12
L C L
0
6 2
= =
`
+ =
)

2
1 2
4 3 2 2
qL qL
C C nolu denklemde yazlrsa El
qx qLx qL x
4 EIy
24 12
ast
24
ik eri
2 12
= +

= =
`
)

4 3 2 2 4
qx qLx qL x qL
EIy y
24 12 24 384EI
L
x
2
= + = =
3 2 2 3 2 2
qx qLx qL x qx qLx qL x
EIy' EIy'
6 4 12 6 4 12
L
y' 0 x x
2
y' 0 L = = = = + + = =

q
L
q
x

46
rnek: ekilde verilen kiriin elastik eri denkleminin bulunmas.

zm: Verilen sistemin mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.
x mesafesindeki moment ifadesi;

2 2 2
2
2 3 2 2 3
1
3 4 3 3 4
1 2
d y 2 (x 2) M 3x
y'' 16.33x 4 (x 2) 6 (x 4)
EI 2 2 dx
4 (x 2) 2 (x 2) 6 (x 4) 16.33x 3x
y' C
2 6 2 6 2
4 (x 2) 2 (x 2) 6 (x 4) 16.33x 3x
y C x C
6 24 6 24 6

= = =

= +

= + +

x=0 ise C
2
=0 olur. (Not: yukardaki y ifadesinde x balangcnda tekil yklerin ve 2 kN/m yayl
ykn etkisi olmad iin terimlerini dikkate almyoruz)

3 4 3 4
1 2
4 (x 2) 2 (x 2) 6 (x 4) 16.33x3 3x
y C x C
6 24 6 24 6

= + +

Yukardaki ifadeden x=L ise y=0dan C
1
=-58.98 olarak bulunur. Yukardaki y elastik eri
ifadesinde C
1
=-58.98 ve x=6 m alndnda C
2
=0 olduu grlr.

Dn denklemi
2 3 2 2 3
4 (x 2) 2 (x 2) 6 (x 4) 16.33x 3x
y' 58.98
2 6 2 6 2

=

Elastik eri denklemi
3 4 3 4
4 (x 2) 2 (x 2) 6 (x 4) 16.33x3 3x
y 58.98x
6 24 6 24 6

=

Maksimum deplasmann yeri bulunmak istenirse muhtemelen 2 ile 4 m arasnda bir noktadadr.

RNEK 1.15: ekilde ykleme durumu ve zellikleri verilen (EI= sabit) kiriin;

a) Elastik eri denklemini [y=?]
b) Kiriin ortasndaki deplasman [x=L/2 =?]
c) A ve B mesnetlerindeki dnmeyi bulunuz. [
A
=?
B
=?]

q
L
x
6
qL
A = == =
L 6
3
qx
6
qLx
M = == =
6
qL
A = == =
Deplasman
q
Elastik eri L
L
3
qL
B = == =
L
qx
) x ( q = == =
D C B A
3 kN/m
2 kN/m
4 kN
6 kN
2
m
2
m
2
m
y
A 16.33 =
3 kN/m
2 kN/m
4 kN
6 kN
y
D 19.67 =
y
A 16.33 =
3 kN/m
2 kN/m
4 kN
6 kN
y
D 19.67 =
x
47
EI
M
dx
y d
2
2
= == =
( (( (
( (( (

( (( (

= == = = == =
6
qLx
L 6
qx
EI
1
y
dx
y d
3
2
2

1
2 4
C
12
qLx
L 24
qx
EI
1
y + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == =
2 1
3 5
C x C
36
qLx
L 120
qx
EI
1
y + ++ + + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == =

buradan x=0 dan C
2
=0 ve x=L den C
1
bulunur.

EI 360
qL 7
C L C
36
qL
120
qL
EI
1
0 L x
3
1 1
4 4
= == = + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == = = == =

olur. Buna gre dn as denklemi aadaki ekli alr.
4 2 3
1 qx qLx 7qL
y
EI 24L 12 360
(
= +
(

Bu denklemde x deikenine deer verilerek istenilen noktann eimi bulunur.

rnein A mesnedindeki eimini bulmak iin x=0 verilirse,

3 3
A B
1 7qL 1 8qL
x 0 ise
EI 360 EI 360
( (
= = =
( (

olarak bulunur. ( c nin cevab)

Denkleminin 1 defa daha integrali ise,

2
3 3 5
C
360
x qL 7
36
qLx
L 120
qx
EI
1
y + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

+ ++ + = == =

Buradaki C
2
sabiti ise deplasmann sfr olduu x=0 veya x=L snr artlar verilerek bulunur ve
) 0 C ise L x veya 0 x (
2
= == = = == = = == = yerine yazlr ise elastik eri denklemi aadaki gibi bulunur.
a)
5 3 3
1 qx qLx 7qL x
y
EI 120L 36 360
(
= +
(

b) Kiriin orta
orta
=?
5 3 3 4
ORTA
L 1 q(L / 2) qL(L / 2) 7qL (L / 2) 7 ql
x ise
2 EI 120L 36 360 3840 EI
( (
= = + =
( (

olarak bulunur. Bu elastik eri denkleminde istenilen noktadaki deplasman bulmak iin x
deikenine o noktann deeri verilerek bulunur.

q
L
A
6
qL

3
qL


48
RNEK 1.15.1: ekilde ykleme durumu ve zellikleri verilen (EI= sabit) kiriin;

Elastik eri denkleminin [y=?]
2 4
4
3 5
4
qL x x
y 7 30 1 15 1
360EI l l
qL x x x
y 7 1 10 1 3 1
360EI l l l
(
( (
= + (
( (

(

(
( ( (
= + (
( ( (

(

olduunu gsteriniz.

RNEK 1.16: ekilde verilen (EI= sabit) kiriin Elastik eri denkleminin elde edilmesi

Kiri 2 blgeye ayrlr. I. Blge A-B. Bu blgede,

I. Blgede elastik erinin diferansiyel denklemi;
EI
M
dx
y d
2
2
= == =

I. Blge II. Blge

( (( (

( (( (

= == = = == =
L
Pax
EI
1
y
dx
y d
2
2
. [ [[ [ ] ]] ] ) x a ( P
EI
1
y
dx
y d
1
2
2
= == = = == = ..................1


1
2
C
L 2
Pax
EI
1
y + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == = ..
1 I
2
1
1
C )
2
Px
Pax
EI
1
y

+ ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == = ................2

2 1
3
C x C
L 6
Pax
EI
1
y + ++ + + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == =
1 II 1 1 I
3
1
2
1
C x C )
6
Px
2
Pax
EI
1
y

+ ++ + + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == = .......3

olur. Buradan C
1
, C
1-1
, C
II-1
ve C
II-1
sabitlerin belirlenmesi ise,

3. denklemden (x=0 ve x
1
=0 da deplasmann sfr olduu yazlarak)

C
2
=0 ve C
II-1
=0

2 1
3
C x C
L 6
Pax
EI
1
y + ++ + + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == = denkleminde x=L de deplasmann sfr snr artndan
6
PaL
C
1
= == = olur.

C
I-1
ise, B mesnedinin solundaki teetin eimi, B mesnedinin sandaki teetin eimine eit olmas artndan,
q
L
P
L a

Elastik eri
Deplasman
P
x
Pa
A
L
=
Pax
M
L
=
Pa
A
L
=
P
Pa
B P
L
= +
x
1
M P(x a) =
Pa
A
L
=
Pa
B P
L
= +
49

1
2
C
L 2
Pax
EI
1
y + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == =
1 I
2
1
1
C )
2
Px
Pax
EI
1
y

+ ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == =

2 2
1
1 1 I 1 1
Px 1 Pax 1
x L de C Pax C x 0
EI 2L EI 2

( (
= + = + =
( (

C
1
deeri ve snr artlar yerini yazlr ve iki denklem eitlenir ise C
I-1
bulunur.

( (( (

( (( (

= == =

3
PaL 2
EI
1
C
1 I
Sabitler yerine yazlarak I. ve II. blge iin elastik eri denklemleri,

I. Blge II. Blge

Dn as
2
1 Pax PaL
y
EI 2L 6
(
= +
(

2
1
1
Px 1 1 2PaL
y Pax )
EI 2 EI 3
(
(
= +
(
(

Deplasman
3
1 Pax PaLx
y
EI 6L 6
(
=
(

2 3
1 1 1
Pax Px 2PaLx 1
y )
EI 2 6 3
(
(
= +
(
(

RNEK 1.17: ekildeki (EI= sabit) kiriin Elastik eri denkleminin belirlenmesi.

Kirii 2 blgeye ayrrz. I. Blge A-C. Bu blgede, ( 0 < x < a )

2 2 2 3 4
'
C A 1 C A 1 2 2
qx d y 1 qx 1 qx 1 qx
M y y C y C x C
2 EI 2 EI 6 EI 24 dx

( (

(
= = = = + = + +
( ( (

II. Blge A-B. Bu blgede, ( a < x < L )

2 2 2 2 2
2
3 2 2 4 2 3
A B 3 A B 3 4
qx qL d y 1 qx qL
M (x a) y (x a)
2 2b EI 2 2b dx
1 qx qL (x a) 1 qx qL (x a)
y C y C x C
EI 6 2b 2 EI 24 2b 6

(
= + = = +
(

( ( | | | |
= + + = + + +
( ( | |
\ \

C
1
, C
2
, C
3
, ve C
4
sabitleri kirii eiminin ve deplasmanlarnn sfr ve eit olmas artlarndan
yararlanarak bulunur. Snr artlar aadaki ekilde bulunur.

A
q
B
b a
L
M
B
=0 q x L x L x 0.5 bA
y
=0

b 2
qL
qL B
b 2
qL
A
2
y
2
y
= == = = == =
2
y
qL
A
2b
=
2
y
qL
B qL
2b
=
A
q
B
Sistemin ekil deitirmi hali
A
q
B
Elastik eri
Deplasman

50
1. x=a ise deplasman sfr olacandan
4
1 2
1 qx
y C x C
EI 24
(
= + +
(

4 4
1 2 2 1
1 qa 1 qa
0 C a C C C a
EI 24 EI 24
( (
= + + = +
( (

2. x=L ise deplasman sfr olacandan

4 2 3 4 2 3
3 4 4 3
1 qx qL (x a) 1 qL qL (L a)
y C x C C C L
EI 24 2b 6 EI 24 2b 6
( ( | | | |
= + + + = + +
( ( | |
\ \

3. A mesnedinin sandaki ve solundaki dn alarnn eit olmas artndan (x=a)

3 3 2 2
'
C A 1 A B 3
3 3
1 3 1 3
1 qx 1 qx qL (x a)
y C y C
EI 6 EI 6 2b 2
1 qx 1 qx
C C buradan C C
EI 6 EI 6

( ( | |
= + = = + +
( | (
\
( (
+ = + =
( (

4. mesnetler arasndaki blgede x=a da deplasman sfr olma artndan

4 2 3 4 2 3
A B 3 4 4 3
1 qx qL (x a) 1 qa qL (a a)
y C x C C C a
EI 24 2b 6 EI 24 2b 6

( ( | | | |
= + + + = + +
( ( | |
\ \

Bu artlarn ortak zmnden
4 4 2
1 3
q(L a )x qL bx
C C
24b 12
(
= =
(

4 4 4 2
2 4
qa q(L a )a qL ba
C C
24 24b 12
(
= = +
(

I. Blge A-C. Bu blgede, (0<x<a)
4 4 4 2 4 4 4 2
A C
1 qx q(L a )x qL bx qa q(L a )a qL ba
y
EI 24 24b 12 24 24b 12
(
= + + +
(

II. Blge A-B. Bu blgede, (a<x<L)

4 2 3 4 4 2 4 4 4 2
A B
1 qx qL (x a ) q(L a )x qL bx qa q(L a )a qL ba
y
EI 24 12b 24b 12 24 24b 12
(
= + + +
(

RNEK 1.18: ekilde ykleme durumu kiriinde,

a.
A
=?
B
=?
b. Kiriin orta noktasndaki [
orta
=?] deplasmann belirlenmesi
zm: Mesnet tepki kuvvetleri bulunarak moment alan izilir.

2
2
d y 1 M*
y" x
EI L dx
(
= =
(

............................................................................................1

M*
A B
L
M*
A
L
=
M*
B
L
=
M*
A B
L
x
M*
51
1
2
C
2
x
L
* M
EI
1
y + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == = ..........................................................................................................2
2 1
3
C x C
6
x
L
* M
EI
1
y + ++ + + ++ +
( (( (
( (( (

( (( (

= == = .................................................................................................3

Snr artlar x=0 ise y=0 buna gre C
2
=0

x=L ise y=0 buna gre
6
L * M
C
1
= == = olarak bulunur.

Buna gre dn as bants
2
1 M* x M* L
y
EI 2L 6
(
=
(

A B
M* L M* L
x 0 x L
6EI 3EI
= = = =

ekil deitirme bants
3
1 M* x M* Lx
y
EI 6L 6
(
=
(

EI 16
L * M
2 / L x 0 0 x ve 0 x
2
orta B A
= == = = == = = == = = == = = == = = == =

RNEK: ekilde verilen kiriin elastik eri denklemini bulunuz.

zm: Kiriin moment alan izilerek moment ifadesi yazlr.

x
2 2 3
x
1 1 2
100 50
M 50 x 50 x
6 3
M 1 50 1 50x 1 50x 50x
y 50 x y 50x C y C x C
EI EI 3 EI 2x3 EI 2 18
= =
( (
(
= = = + = + +
( (
(

Snr artlar yazlarak sabitler, x=0 ve y=0 ise C
2
=0 olur. x=6 ise y=0 dan C
1
=50 olur.

Dn iin
2
1 50x
y 50x 50
EI 2x3
(
= +
(

Elastik eri denklemi
3 2
1 25x 50x
y 50x
EI 9 2
(
= +
(

Bu denklemde hangi noktadaki deplasman veya dn isteniyorsa x yerine yazlarak aranan
deplasman bulunur.

50 kN
A B
50 kN
6
m

50 kN
A B
50 kN
6
m

50
50
16.67
16.67
x

52
RNEK: ekilde verilen konsol kiriin elastik eri denkleminin bulunmas.

1. Blge [ [[ [ ] ]] ] qbx ] 2 / b a [ qb M a x 0
1
+ ++ + = == =
[ ]
"
1
2 2
'
1
3 2 2 3
1
M 1
y qbx qb[a b/ 2]
EI EI
1 qbx qb x
y qbax C x 0 [dn 0] ise C 0
EI 2 2
1 qbx qbax qb x
y D x 0 [deplasman 0] ise D 0
EI 6 2 6
= = +
(
= + = = =
(

(
= + = = =
(

2. Blge
2
2
a x b M qb[a b/ 2] qbx qx / 2 ( ( ( ( = + + = + + = + + = + +

" 2
2
2 3
'
2
3 2 2 2 4
2
x 0 [dn 0] ise E
M 1
y qbx qb[a b/ 2] qx / 2
EI EI
1 qbx qbx qx
y qbax E
EI 2 2 6
1 qbx qbax qb x qx
y Ex F
EI
x 0 [deplasman 0] ise F 0
0
6 2 4 24
( = =
=
+

(
= +
(

(
= + +
(
=
=
=
=

Kiri tam ykl ise
2 2 3 3
'
2 max
3 2 2 2 4 3
2 max
1 qbx qb x qx qL
y qbax a 0 ve b L ise
EI 2 2 6 6EI
1 qbx qbax qb x qx qL
y a 0 ve b L ise
EI 6 2 4 24 8EI
(
= = = =
(

(
= = = =
(

Bulunan deerlerin aada verilen tabloda bulunan deerler ile ayn olduu grlmektedir.

0
EI 6
qL
k
3
k
= == =
= == =

EI 8
qL
4
max
= == = ] L 6 Lx 4 x [
EI 24
Px
y
2 2
2
+ ++ + = == =

1. ve 2. blgelerdeki elastik eri denklemi aadaki ekilde elde edilir.
a
L
b
y
k
i
x
q
a
L
b
max
y
k
i
maxx
x
q
q
a
L
b
qb

y
k
i
M=qb[a+b/2]

x
max
y
k
i
maxx
x
L
q
53

1. blge
2 2
'
1
3 2 2 3
1
1 qbx qb x
y qbax
EI 2 2
1 qbx qbax qb x
y
EI 6 2 6
(
=
(

(
=
(

2. blge
2 2 3
'
2
3 2 2 2 4
2
1 qbx qb x qx
y qbax
EI 2 2 6
1 qbx qbax qb x qx
y
EI 6 2 4 24
(
=
(

(
=
(

rnek 1.18: ekilde ykleme durumu kiriinde,

a.
A
=?
B
=?
b. Kiriin c noktasndaki [
c
=?] deplasmann belirlenmesi
zm: Mesnet tepki kuvvetleri bulunarak moment alan izilir ve kiri 2 blgeye ayrlr.
1. Blge x
L
Pb
M a x 0
1
= == =

2 3
" '
1 1 1 1 1 2
M 1 Pb 1 Pbx 1 Pbx
y x y C y C x C
EI EI L EI 2L EI 6L
( (
(
= = = + = + +
( (
(

2. Blge
2 2
Pb Pax
a x L M x p[x a] [b (L a) ise] M Pa
L L
= = =

2 3 2
" '
2 2 1 2 1 2
1 Pax 1 Pax 1 Pax Pax
y Pa y Pax D y D x D
EI L EI 2L EI 6L 2
( (
(
= = + = + +
( (
(

Sabitlerin bulunmas
2 2
2 1 2
PaL PaL
x 0 ise y 0 C 0 x L ise y 0 DL D
6 2
= = = = = + +

A: 1. blge iin x=a daki kme 2. blge iin x=bdeki kmeye eit

2 2 3
1 2 1 2 1
PaL PaL Pba
y [a] y [b] DL D C a...................................1
6 2 6L
= + + = +

B: 1. blge iin x=a daki dn 2. blge iin x=bdeki dne eit

3 2
' ' 2
1 2 1 1
Pa Pba
y [a] y [b] Pa D C ....................................................2
2L 2L
= + = +

1 ile 2nin ortak zmnden,
6
Pa
D ]
L
a
2 [
L 6
Pa
D ] a b 2 [
L 6
Pab
C 0 C
3
2
2
2
1 1 2
= == = + ++ + = == = + ++ + = == = = == =

Sabitler bulunduktan sonra her iki blge iin elastik eri bantlar aadaki ekilde olur.
B
a

b

P
c
L

A
Pb
A
L
=
Pa
B
L
=
Pab
L
a

b

P
c
L


54
3 2 2
3 2 2
1 2
Pb Pa x x x a
0 x a y [ x ax[2b a]] a x L y 2L a
6LEI 6EI 6L 2 6L 6
( (
= + + = + +
( (

3 3
c 1
2
'
A
2
1
2
Pa b
3
Pb Pb
y [a] [ x ax[2b a]] [ a aa[2b a]]
6LEI 6LEI
1 Pbx Pab
y [0] [2b a]
EI 2L 6L
LE
Pab
[2b
LE
I
a]
6 I
= = + + = + + =
(
= = + + =

+
(

2 2
'
B 2 2
3
3
1 PaL Pa a
y [L] PaL [2 ]
1 Pa Pa PaL
EI 3 EI 2 L 2 L L 6L 6L
(
= = + + =
(
(
+
(

= = = =
(
(

B
2
1 PL
EI
a b x L / 2 ise
16
= = = =
c
3
a b x L / 2 ise
PL
48EI

RNEK: ekilde yklemesi verilen kiriin elastik eri denkleminin bulunmas.

zm: Kiriin nce mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr ve bir x balang noktas belirlenir.

Kiri yk bulunan ksm ve yksz ksm olmak zere iki blgeye ayrlarak her blge iin
denklemler ayr ayr elde edilir.
1. Blge
2 2
1
qa qx
0 x a M qa x
2L 2
(
=
(

2 2 3 2 2
" '
1 1
4 2 3
1
M 1 qx qa 1 qx qa x
y qa x y qa C
EI EI 2 2L EI 6 2L 2
1 qx qa x
y qa Cx D
EI 24 2L 6
( ( ( (
= = = +
( ( ( (

( (
= + +
( (

2. Blge
2 2 2
2
qa a qa qa x
a x L M qa x qa x
2L 2 2 2L
(
(
= =
(
(

2 2 2 2 2
2 3 2 2
'
2
"
2 2
1 qa qa x 1 qa x qa x
y y E
EI 2 2L EI 4L 2
1 qa x qa x
y Ex F
EI 12L 4
( (
= = +
(
=
( (
+ +
(

Sabitlerin bulunmas
A
q
B
a b
L
2
qa
2L

2
qa
qa
2L

A
q
B
x
55

2
2 3 2 2 2 2 2
1
2
2 2
1 qa L qa L
x 0 y 0 D 0 EL F
EI 4 12
1 qa L qa L
0 EL F
EI 12L 4
1 qa L
EL F :::::::
x L
:
y
:
0
::: 1
EI 6
(
= = = + =
(
= =
(
= + +
(

(
+ =
(

4 3 3 4 3
' '
1 2
3
1 qa qa qa 1 qa qa
x a y y (Sreklilik denklemi) C E
EI 4L 6 2 EI 4L 2
1 qa
C E
EI 6
..................2
| | | |
= = + + = +
| |
\ \
| |
=
|
\

( )
1 2
4 2 3 4 5 4
x a y y (Sreklilik denklemi)
1 qa qa a 1 qa qa
qa Ca Ea F C E a F
EI 24 2L 6 E
qa
...............
I 12L 4
.......3
8EI
= =
| | ( | |
+ = + + =
| | (
|
\
| |
\
|
\

( )
( )
3 3 4
2 2 2 2
4 2 3
4
3
4 2
3
4
4 2
qa
F F
24EI
qa
L F L
24
qa
1 qa qa L qa
C C C
EI 24
qa
qa
L
E E E
24EI 6
qa qa
C E
6EI 6EI 8EI
qa L qa L
6EI 6EI
qa q
EI
qa qa L
E )
24EI
a
(
6E 6 6
EI
I 6EI 6EI
= +
=
+ =
= =
| |
(
= + = = >>>>>
|
\
+
=
(

Bulunan sabitler yerine yazlrsa elastik eri denklemi aadaki ekilde elde edilmi olur.

4 2 3 4 2 3
1
2 3 2 2 2 4 4
2
1 qx qa x qa qa L qa
y qa x
EI 24 2L 6 24L 6 6
1 qa x qx a qa L qa qa
y x
EI 12L 4 6 24L 24
| | ( (
= + +
|
( (
|
\
| | (
= + +
|
(
|
\

KONTROL
4 2 3 4 2 3
1
4 2 3 4 2 3
1
x 0 deplasman 0 y qa x
EI 24 2L 6 24L 6 6
1 qx qL x qL qL L qL
a L ise y qL x
EI 24 2L 6 24L 6 6
| | ( (
= = = + +
|
( (
|
\
| | ( (
= = + +
|
( (
|
\

4 4
3
3
1 4
3 3 4
1 qx qx L qxL
y
EI 24 12 24
qL x 2x x
24EI L L L
| |
= + =
|
\
| |
+
|
\

4 3 3
1 qx qLx qL x
y
EI 24 12 24
( ( ( (
= + = + = + = +
( ( ( (

q
L

56
RNEK: ekilde yklemesi verilen kiriin elastik eri denklemini ve x=4 m deki dey
deplasmann hesaplanmas. (E=2.10
7
kN/m
2
I=1.10
-5
m
4
)

zm: Verilen kiriin nce mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.

0 x a
4 2 3 4 2 3
1 1 7 5
71.111 71.111
x 4m y 0.35
y 6 qa x
EI 24
m
EI 2.10 x1.10 2L 6 24L 6 6

| | ( (
= + + |
( (
= = = =
|
\

RNEK: ekilde yklemesi verilen kiriin elastik eri denkleminin bulunmas.

zm: Sistemin mesnet tepki kuvvetleri ve sonra bir x balang noktas alnarak ekil
deitirme hesaplanr. Kiri ykl ve yksz olan ksm olmak zere iki blgeye ayrlr.

1.Blge
2 3
2 3
2
2
2 2 2
3 2 3
2
1
"
3
1
'
4
1
4 5
1
qx qx
2 6a
qx qx
qax qa x
2 6L
qax qa x
2 6L
qax qa x
4 12L
qax qa x
12 3
qa qa q(a x) x.x qx x 2x
0 x a M x
2 6L a 2 a 2 3
M 1
y
EI 2 6a
qx qx
6 24a
qx qx
2
E
6L
I
1
y
EI
1
y
4 120a
C
Cx
E
D
I
(
= =
(
+
+
+ +
+
(
= =
(

(
=
(

(
=
(
+ +
+
+

2. Blge
2
2 2
2 2
2 2
2
2
22
2 2
2 2
2
2
2
3
qa
6
1 qa 1 qa
y
EI 6 EI
qa x
6L
qa x qa x
6L 6L
qa x
12L
qa x
3
6
1 qa x
y
EI 6
1 qa x
qa qa qa a
a x L
E
Ex F
M
y
EI 12
x x
2 6
6
L 2 3
L
+
( (
= + =
( (
(
(

=

(
= +
(

(
= + +
=
(
(

(

A
q
B
a
b
L
L 6
2
qa
L 6
2
qa
2
qa

A
q
B
L 6
2
qa
2
qa

A
q
B
L 6
2
qa
x
a
] x a [ q

L 6
2
qa
2
qa

A
q
B
L 6
2
qa
x
A
2 kN/m
B
4
m
5
m
2 kN/m
1.778
6.222
A B
57
Sabitlerin hesaplanmas
2 2 2 3 2 2
3 2 3 2 4 5
1
2
3 2 2
4
2 1
EL F 0 EL F
Ex F
[E C
D 0 olur.
x L' de y 0
y
qa x qa L
1
36L 18L
qax qa x qa x
1
qa x
12
qx qx qa x
2
x 0' da y 0
x a'
4 120 2 36L 36L
qa
2
30
da y Cx [D 0]
a 1
]
2
a F
= =
= =
+ = + =
+
+ =

+
=
=

=
+ =

+
+ + +

=

3 2 2 2 4
2
2 2
1
2 3
qx qx qa x
6 24a
x y C E [E C]
qax qa x qa x qa
3
4 12L 12L 24
a' da y
6
+ + = = + + = =

Denklem 3, denklem 2de yerine yazlarak gerekli ilemler yaplrsa,

3 4 4 4 4
4 4 2 2 2 4
qa qa qa qa qa
[E C] 3 [E C]a F 2 F F
24 30 24 30 120
qa qa qa L
F denklem 1' de yerine yazlrsa EL
120 1
qa L qa
E
18 120 0 18 L 2
= + = + = =
= = + =

3 2 2 2 2 4 2 4 2 4 3
qa L qa qa L qa
E denklem 3' de yerine yazlrsa, C
18 120L 18 1
qa qa L qa qa
C
24 18 120L 2 4 0 2
= + + = = +

1.Blge
3 4
4
2 2 2
3 2
'
1
1
2 2
3
4 3
2 2 5 4 3
1
Dn y
EI
1
Depla
qax qa x
4 1
sman y
EI
2L
qa
qa
x qa x
1
L qa qa
18 120 24
qa L x qa x q
qx qx
6 24a
qx q a x
2 3
x
18 120 2 24 120a 4 6L
+
+
+ +
+ +
(
=
(

(
=
+
+

2. Blge
2 2 2 4 2 2
22
2 2 2 3
2
2 4 4
1 qa x
Dn y
EI 6
1 qa x
Deplasm
qa x
1
qa L qa
18 120
qa Lx qa x
18 120
q
2L
qa x
an y
EI 36L 12
a
120
+
(
= +
(
(
= +
(

KONTROL
3 3 4 5
4 4 5
2
5
1 1
B
2 4 3
4 5 4
4 4
B
4
1
x 0 y 0 olmal y 0
EI
1
a L x a y 0 o
qa qa
12 36L
qa qa
12 3
q q
24 120a
qa qa
24 120
qa L qa qa
18 120L 24
qa qa qa
18 120a 24
x
6L
qa qa
12
x x x x
lma
q
x
l y 0
E
a
I
36L
a
0 0
x
0
18
+ +
+ +
+ +
+
(
= = = =
(

(
= = = = =
+
=
+ =
(


58
3. Scaklk deiimi

3.1. Eit scaklk deiimi,

: birim s deiimindeki birim boy deiimi

3.2. Farkl s deiimi

t = t
a
t
> 0 t
ort
= (t
a
+ t
) /2
dl t dl
d
d d

= =

4. Rtreden dolay oluan ekil deitirme

Yap elemanlarnda scaklk azalmas gibi hesaplanabilen rtre, zamana bal olarak meydana
gelen boy deiimidir. Malzemelerin rtre katsays (
r
) deneysel olarak bulunmu ve
standartlarda verilmitir. Betonun rtre katsays
r
=6.10
-4
.,

5. Snmeden dolay oluan ekil deitirme

Yap elemanlar ykler altnda uzun sre kald iin ekil deitirmesinde etkili olan parametrelerden biriside sredir,
yani zaman. Bu zaman iinde yap elemanlarnn boylarnda meydana gelen arta snme denir. Snme malzemenin
yapsna bal olup deneylerle belirlenir. Yukardaki eklin incelenmesinden de grlebilecei gibi yk arttka ilk snme
deeri (o) artmakta ve snme zaman (0-t aral) azalmaktadr. Betonda normal hava artlarnda snme olurken elikte
ise 300-400
o
C derecede snme olmaktadr.

L
EA
P
dL= . t . dl

o
t
t
P1>0
P2>P1
P3>P2
t >0
dL dL
d
r
=
r
dl

t >0
dL dr
d
dL
tort dL
d
tdL
dL
d
tort
t
ta
tort
t
t
ta
t
59
Basit Kirilerde Ykleme Durumlarna Gre Dn Alar ve Deplasmanlar
Kiriin Ykleme Durumu Eim Deplasman Elastik Eri Denklemi

EI 16
PL
EI 16
PL
2
k
2
i
= == =
= == =

EI 48
PL
3
max
= == = ] x 4 L 3 [
EI 48
PL
y
2 2
3
= == =

EIL 16
] a L [ Pab
EIL 16
] b L [ Pab
k
i
+ ++ +
= == =
+ ++ +
= == =

b L [
EIL 6
Pab
2 2
a
= == =

a x 0
] b x L [
EIL 6
PL
y
2 2 2
3

= == =

EI 24
qL
3
i k
= == = = == =
EI 384
qL 5
4
max
= == = ] L Lx 2 x [
EI 24
qx
y
3 2 3
+ ++ + = == =

EI 384
qL 7
EI 128
qL 3
3
k
3
i
= == =
= == =

L 4598 . 0 x
EI 1000
qL 563 . 6
4
max
= == =
= == =

L x 20 / L
L x L 9 Lx 24 x 8 [
EI 384
qx
y
2 / L x 0
] L 9 Lx 24 x 16 [
EI 384
qx
y
3 2 2 3
3 2 3

+ ++ +

= == =

+ ++ +

= == =

EIL 24
] a L 2 [ qa
EIL 24
] a L 2 [ qa
2 2 2
i
2 2
i

= == =

= == =

EI 45
qL
EI 360
qL 7
3
k
3
i
= == =
= == =

] 5193 . 0 x [
EI
qL 00652 . 0
4
max
= == =
= == =

] L 7 x L 10 x 3 [
EI 360
qx
y
4 2 2 3
+ ++ + = == =

EI 192
qL 5
EI 192
qL 5
3
k
3
i
= == =
= == =

EI 120
qL
4
max
= == =
( (( (
( (( (

( (( (

+ ++ + = == =
48
L 5
6
Lx
15
x
EI
qx
y
3 2 4

EI 6
L ' M
EI 3
L ' M
k
i
= == =
= == =

EI 243
L ' M
2
max
= == = ] L 2 Lx 3 x [
EIL 6
L ' M
y
2 2
+ ++ + = == =

EI 12 36
L ' M
EI 12 36
L ' M
2
k
2
i
= == =
= == =

EI 24
L ' M
max
= == =
2 / L x 0
] L x 4 [
EIL 24
x ' M
y
2 2

= == =

q
y
max
k
i
k
i
L
x
q
y
k
i
k
i
a
x
L
b
y
k
i
k
i
x
L
q
y
k
i
k
i
x
L
M

max
y
k
i
k
i
x
q
L/2
L
L/2
y
k
i
k
i
x
L/2
q
L/2
M

max
y
k
i
k
i
x
L/2
L
L/2
max
y
k
i
k
i
L/2
x
L
L/2
P
y
k
i
k
i
x
L
a b
P

60
KONSOL Kirilerde Ykleme Durumlarna Gre Dn Alar ve Deplasmanlar
Kiriin Ykleme Durumu Eim Deplasman Elastik Eri Denklemi

0
EI 6
qL
k
3
k
= == =
= == =

EI 8
qL
4
max
= == = ] L 6 Lx 4 x [
EI 24
Px
y
2 2
2
+ ++ + = == =

0
EI 6
qa
k
3
k
= == =
= == =

] a L 4 [
EI 24
qa
3
max
= == =
L x a
] x 4 a [
EI 24
qa
y
a x 0
] x x a 6 ax 4 [
EI 24
q
y
3
4 2 2 3

= == =

= == =

0
EI 48
qL
k
3
k
= == =
= == =

EI 384
qL 7
4
max
= == =
2 / L x 0
] L 5 . 0 x 4 [
EI 192
qL
y
2 / L x 0
] L 5 . 1 Lx 2 x [
EI 24
qx
y
3
2 2
2

= == =

+ ++ + = == =

0
EI 2
PL
k
2
k
= == =
= == =

EI 3
PL
3
max
= == = ] x L 3 [
EI 6
Px
y
2
= == =

EI 8
PL
2
k
= == =
EI 48
PL 5
3
a
= == =
L x 2 / L ] L 5 . 0 x 3 [
EI 24
PL
y
2 / L x 0 ] x L 5 . 1 [
EI 6
Px
y
2
2
= == =
= == =

EI 2
Pa
2
k
= == = ] a L 3 [
EI 6
Pa
2
a
= == =
L x a ] x 3 a [
EI 6
Pa
y
2 / L x 0 ] ax 3 x [
EI 6
P
y
2
2 3
= == =
= == =

4 3
k
k
qL x
1
24EI L
0
l
l
l
l =
l
l
. l l
. l
=

EI 30
qL
4
max
= == = ] x Lx 5 x L 10 L 10 [
EIL 120
qx
y
3 2 2 3
2
+ ++ + = == =

EI
L M
max

= == =
EI 2
L M
2
max

= == = ] L 3 x [
EI 6
Px
y
2
= == =

max
y
k
i
maxx
x
L
q
a
L
b
max
y
k
i
maxx
x
q
q
L/2
L
L/2
max
y
k
i
maxx
x
P
L
max
y
k
i
maxx
x
L/2
L
L/2
P
max
y
k
i
maxx
x
P
a
L
b
max
y
k
i
maxx
x
q
L
max
y
k
i
maxx
x
q
L
max
y
k
i
maxx
x
M

L
max
y
k
i
maxx
x
61
e

c

0.5
m
1
m
60 20 80 kN
TESR ZGS RNEKLER

Yap sistemlerinin maruz kald temel ykler sabit ve hareketli yklerdir. Sabit ykler iin
zmler nceki konularda yaplmtr. Hareketli ykler iin zmlerde ise ykn iddeti kadar
etkime noktas da nemlidir. Bilindii zere sabit bir kirite ykn ortada ve kenarda olmas ekil
deitirmeyi etkiledii gibi hareketli yknde sistem zerinde konumu sistemin davrann
etkiler. zellikle hareketli ykn youn olduu kprlerde bu etki daha byktr. Kprler bu
etkilere gre boyutlandrlr. zostatik sistemlerin tesir izgisi etkileri dorusaldr. Hiperstatik
sistemlerin tesir izgileri etkisi ise erilerden oluur. Burada izostatik sistemlerin tesir izgilerine
ait rnekler yaplmtr.

rnek: Verilen hareketli yk ve basit kiri durumu iin c ve e kesitlerindeki en byk momenti
oluturacak ykleme durumunu ve bu durumlara ait moment deerlerinin hesaplanmas.

zm: Bilindii zere c ve e kesitlerinde maksimum momentleri oluturacak ykleme durumu
hareketli yklerden bir tanesinin kesitin tam zerine gelmesiyle olutuu iin bu hareketli
yklerden herhangi birisinin maksimum momenti aranan o kesite gelecei
a b
c
b a
R R
a b
P ? ve
P R b P R a
= < <
+ +
bantlar ile kontrol edilir. Bu bantlarn her ikisinin birlikte
salamas gerekir.

Yukardaki ykleme durumunda e kesitinde Pc=80 kN iin bantlar salamadndan dolay P
deitirilerek yeniden bir ykleme durumu aadaki ekilde seilmitir.

c
M 1.67 60 2.22 20 1.78 80 287.04kNm = + + =
e kesiti iin maksimum momentin bulunmas iin Pe=80 kN alnarak aadaki ykleme durumu elde
edilerek gerekli kontroller yaplr.

Yukardaki ykleme durumunda e kesitinde Pc=80 kN iin bantlar salad grlmektedir. Bu duruma
gre maksimum moment deeri hesaplanr.

salar salar
a b
c
b a
R R
a 60 b 80
P 20
P R b 20 80 P R a 20 5 4 0
5 4
8
= < < < <
+ + + +

1.67
4 5
2.222
9
=
1.78
e

c

A
B
0.5
m
1
m
60 20 80 kN
salamaz salar
a b
c
b a
R R
a 80 b 0
P 80
P R b 80 0 P R a 80 4 0
5 4
5 8
= < < < <
+ + + +

A B
4
m
3
m
2
m
salar salar
a b
e
b a
R R
a 80 b 0
P 80
P R b 80 0 P R a 80 0
6 3
3 6 8
= < < < <
+ + + +

0.5
m
1
m
60 20 80 kN
e

c

A B
4
m
3
m
2
m
e
M 1.67 20 2 80 1.5 60 283.4kNm = + + =
1.5
1.67
0.5
m
1
m
60 20 80 kN
e

c

A B
6 3
2
9
=
e

c

A B
4
m
3
m
2
m
0.5
m
1
m
60 20 80 kN
a

b

Pb

Pa 0.5
m
1
m
2
m
2
m

60 20 80P 60 40
Pa

Pb

Pa
0.5
m
1
m
2
m
2
m

60 20 80 60 40P
Pa

Pb=0

62
max
maxM 1.988 60 2.247 20 1.765 80 305.42kNm = + + =
rnek: ekilde verilen hareketli yk durumunun verilen kirite oluturabilecei maksimum
ykleme durumunu ve yerini bulunuz.

Bileke kuvvet ve etkime noktas bulunur.

Not: Bileke R ile kabul edilen P kiriin tam ortasna getirilerek denklemler kontrol edilir.

salar salar
a b
c
b a
4.5 0.157 4.343 9 4.343
9 4.34
R R
a 60 b 80
P 20
P R b 20 80 P R a 20 3 4. 80 343
= < < <
<
+ +
+
=
+

Not: Ayn kirite bulunan c ve e kesitlerindeki moment
max
305.4 m maxM 2kN = moment
deerinden daha kktr.

RNEK: Verilen hareketli yklerin sadan ve soldan etkimeleri iin maxM
max
bulunmas

Bileke kuvvetin etkime noktas bulunur.

sol i i bileke
e [ P x ]/R [ 400 1 200 5 400 7]/1400 3m = = + + =
sa
e [ 400 1 200 5 400 7]/1400 3m = + + =

salama
a
b z
e
R
a 800
P 200
P R b 200 400
9
7
= < <
+ +
b
a salar
R
b 400
P R a 200 80 9 0
7
< <
+ +

salar
sa
b
la
b
a r
a
e
R
a 400
P 400
P R b 400 600
R
b 600
P R a 400 400
7
9
9
7
= < <
+ +
< <
+ +

A
B
9
m
0.5
m
1
m
60 20 80 kN
c
A
B
9
m
0.813

0.5
m
1
m
60 20 80 kN
R=160

Bileke kuvvetin c noktasna uzakl=[20x0.5+80x1.5]/160=0.813

0.313/2=0.157

A
B
4.5
m
0.813

0.5
m
1
m
60 20 80 kN
R=160

4.5
m
0.157

orta

1.988
A
B
4.343 4.657
2.247
9
=
i

0.813

0.5
m
1
m
60 20 80 kN
R=160

1.765

1
m
4
m
2
m

400 400 200 400 kN
8
m
8
m
8
m
8
m
2
m
4
m
1
m

400 200 400 400 kN
esol=3
m
8
m
8
m
R=1400 kN
1
m
4
m
2
m

400 400 200P 400 kN
1 1
esa=3
m
8
m
8
m
R=1400 kN
1 1
2
m
4
m
1
m

400 200 400 400 kN
63
1
m
4
m
2
m

200 300 400 100 kN

salar
sa
b
la
b
a r
a
e
R
a 400
P 400
P R b 400 600
R
b 600
P R a 400 400
7
9
9
7
= < <
+ +
< <
+ +

salamaz
sal
e
b
ar
a
b
a
R
8 a
P 200
P R
00
200 b
R
b 400
P R a 200
9
7 400
9
7 800
= <
+
< <
+ +
<
+

max
max bileke
kNm maxM ( 3.94 3.375 1.75) 400 2.19 200 4064
maxM 3.063 R 3.063
or
kN 1400 4288.2 m
= + + + =
= = =

max
bulunmas

i i bileke
e [ P x ]/R [ 300 1 400 5 100 7]/1000 3m = = + + =

salar
a b
e
b a salar
R R
a 500 b 100
P 400
P R b 400 100 P R a 400 500
9 7
7 9
= < < < <
+ + + +

i i bileke
e [ P x ]/R [ 300 1 400 5 100 7]/1000 3m = = + + =

salar
a b
c
b a salar
R R
a 200 b 500
P 300
P R b 300 500 P R a 300 200
9 7
9 7
= < < < <
+ + + +

8
m
8
m
2
m
1
m
e=3
m
8
m
8
m
2
m
1
m
4
m
2
m

200 300 400 100 kN
R=1000 kN
1
m
1
m
4
m
2
m

200 300 400 100 kN
e=3
m
1

e=3
m
8
m
8
m
2
m
1
m
4
m
2
m

200 300 400 100 kN
1

R=1000 kN
esol=3
m
8
m
8
m
R=1400 kN
1
m
4
m
2
m

400 400P 200 400 kN
1 1
8
m
8
m
R=1400 kN
1 1
2
m
4
m
1
m

400 200 400 400 kN
R=1400 kN
1
m
4
m
2
m

400 400P 200 400 kN
3.375
7x9/16=3.94
1.75
2.19
orta
3.063
R=1400 kN
1 1
2
m
4
m
1
m

400 200 400 400 kN
7x9/16=3.94
orta
3.063
R=1400 kN
1 1
3.94
orta
soldan
3.94
sadan

64
4.25
m
9
m

60 240 240 kN

max
bulunmas

max
maxM 60 3.015 240 5.474 240 1.681 1898.10kNm = + + =

7 9
3.94
16
=
orta

1
m
8
m
8
m
1
m
4
m
2
m

200 300 400 100 kN
R=1000 kN
1
m
2
m
1.94
1.17
3.00
M
1
1
M
2
1 2
2
m
2
m
6
m
6
m
8
m

G G
3
m

2x3/5=1.2
0.6
0.4
0.4
T
1
1
1
0.5
0.5
T
2
1
0.25
1
0.40
1.25
B
A
A mesnet tepkisi
B mesnet tepkisi
22.45
m
3.53
m R=540 kN

4.25
m
9
m

60 240 240 kN
11.225
m
11.225
m
3.53
m R=540 kN

60 240 240 kN
3.53/2=1.765
3.53/2=1.765
12.99
m
9.46
m
3.015

1.681

3.53
m R=540 kN

60 240 240 kN
12.99
m
9.46
m
(9.46x12.99)/22.45=5.474
65
max
bulunmas

max
maxM 60 3.331 240 5.59 240 3.599 2405.22 kNm = + + =

max
bulunmas

max
maxM 60 0.262 240 2.427 240 4.591 60 5.61 240 3.525 240 1.439 3228 kNm = + + + + + =

22.45
m
1.42
m
R=540 kN

4.25
m
4.25
m

60 240 240 kN
4.25
m
4.25
m

60 240 240 kN
11.225
m
11.225
m
1.42/2=0.71
1.42/2=0.71

11.935
m
10.515
m
1.42
m
R=540 kN

60 240 240 kN
11.935
m
10.515
m
1.42
m
R=540 kN

60 240 240 kN
(10.515x11.935)/22.45=5.59
3.599

3.331

22.45
m
4.25
m
4.25
m

60 240 240 kN
4.25
m
4.25
m

60 240 240 kN
2
m
R=1080 kN

4.25
m
4.25
m

60 240 240 kN
4.25
m
4.25
m

60 240 240 kN
2
m
10.92
m
11.225
m
11.225
m
0.42/2=0.21
0.42/2=0.21

11.435
m
11.015
m
R=1080 kN

60 240 240 kN 60 240 240 kN
10.92
m
(11.015x11.435)/22.45=5.61
11.435
m
11.015
m
R=1080 kN

60 240 240 kN 60 240 240 kN
10.92
m
1.439

3.525

0.262

2.427

4.591

Yapı Statiği 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yapı Statiği 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Blm1 zostatik-Hiperstatik-Elastik ekil Deitirme

Yayndr oaltlamaz http://mizan.ogu.edu.tr.

You might also like