Professional Documents
Culture Documents
Nurettin ÖZTÜRK*
*Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü, Denizli.
Özet
Akademik kimlik ve etik etrafındaki tartışma ve kavramlaştırmalar son yıllarda artış göstermektedir.
Alanyazında tıp dünyasının katkıları belirgin biçimde gözlemlenmektedir. Toplumsal ve doğal bilimler
alanında henüz kritik kütleye erişilememiştir. Kimlik tartışmaları akademisyenin statüsü, nitelikleri ve
görevleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. Etik sorunlar arasında intihal en çok işlenen konudur. Buna
karşılık araştırma görevlilerine ilişkin çalışmaların belirgin biçimde az olduğu görülmektedir. Bu yazıda
belirtilen sorunlar üzerinde gözlem, derleme, çözümleme, kavramlaştırma, eleştiri ve yeni bazı
önerilere yer verilmiştir. (Akademik Dizayn Dergisi, 2008;2(2):47-56).
Abstract
The discussions and conceptualizations in relation to the academic identity and ethic have recently
increased. Moreover, it’s observed that the contributions of medicine to literary work are evident.
However, the critical mass in the areas of social and natural science have still not been reached. The
discussions of identity are concentrated on the status, qualifications and tasks of academicians. The
most emphasized issue among the ethic problems is plagiarism. On the other hand, it’s known that the
studies on the research assistants are definitely inconsiderable. This article includes the observation,
compilation, analysis, conceptualization, review and new recommendations on the specified problem.
(Journal of Academic Design, 2008;2(2):47-56).
Yüksek öğretim kurumlarının çeşitli birimlerinde Fransızcada ilk ve ortaöğretimde okuyan éleve,
ders veren doktoralı ve rektör seçiminde oy üniversitede okuyan kızsa etudiante, erkekse
kullanma hakkına sahip personel için kullanılan etudiant’dır. İngilizce Almanca ve Rusçada bu
öğretim üyesi terimi, anılan topluluğu terimin karşılığı student’dir. Sözcük incelemek-
adlandırmada eksik kalmaktadır. Öncelikle araştırmak anlamına gelen Latince eylem
öğretim üyesi öğretimden sorumlu kurum üyesi kökünden türetilmiştir. Fransızca etude ve
anlamına gelmektedir. Ancak bu ad ve anlam İngilizce study, aynı anlamdadır. Student’in
bilinçli veya bilinçsiz olarak akademisyenin éleve’den farkı ergin olmasıdır. Bu erginlik hem
öğretme dışındaki görevlerini örtmektedir. bedensel, hem de zihinsel içeriklidir.
Us anlamına gelen “ög” ad/eylem kökünden –re Türkçede üniversitede okuyan için örneğin
ve –t ekleriyle öğret- gövde-eylemi, -im ve -men “araştırman” teriminin kullanılması belki daha
ekleriyle ad yapılmıştır. Öğrenci sözcüğü de aynı uygun olurdu. Bununla bağlantılı olarak Türkçede
kökten türemedir. Oysa üniversitede okuyanın araştırma görevlisi terimi de sorunludur.
akıl almaya değil kendi usunu kendi başına Daha çok gözetim görevlisi, yani gözetmen
kullanmaya gereksinimi vardır. Ona ders veren olarak çalıştırılan anılan grup üyeleri, gerçekte
de “akıl veren” değil bilgi veren ve bu bilgiyi nasıl araştırma projesinde çalıştırılan yardımcı
edinip geliştireceğinin, nerelerde kullanacağının görevliler olmalıdırlar. Tezlerini bu proje
yöntemlerini kuramsal ve uygulamalı olarak kapsamında hazırlamalıdırlar.
gösteren, bu sürecin becerisini kazandırmada Öte yandan bütün akademisyenler aynı zamanda
rehber olan kişidir. Arapçada akıl sözcüğünün ve doğal olarak birer araştırma görevlisidir.
sözlük anlamının da sahibince çökertilen devenin Çünkü onlar yalnız öğretim üyesi değildirler.
ön sağ dizine bağlanan ip olduğu Araştırma yapmakla da yükümlüdürler.
düşünüldüğünde, aklın öyle özgür düşünceye yol Akademisyeni adlandırırken kullanılan bilim
açan bir kavram olamayacağı anlaşılır. adamı ve bilim insanı unvanlarına da bu arada
Rehbersiz olamayan akıl, rüşt öncesi bir değinmekte yarar vardır. Adam bilindiği gibi
toplumsallaşma aracıdır. semitik kökenli ve yine semitik din kitaplarına
Nurettin ÖZTÜRK
Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü., Denizli.
e-posta: nozturk@pau.edu.tr
Akademik Dizayn 2008;2(2):47-56. ÖZTÜRK N.
göre insanlığın atası sayılan eril bir kişi adıdır. akademisyenin ilim veya bilim adamı olmadığını
Ancak Türkçede pek çok deyimde geçen bu savlayan görüşleri kendine dayanak yapmakta
sözcük eril-dişil bağlamından çıkarak olgun insan duraksamaz.
anlamında da kullanılmıştır. Bir akademisyenin Bu eleştiri biraz abartılı ve dramatik gelebilir.
adamlığı cinsiyetçi bağlamda alarak insan Anımsanmalıdır ki Türk bilim tarihi bir bakıma
sözcüğünü yeğlemesi gerçekte boş bir uğraştır. anti-entelektüalizm kurbanlarının şehitliğidir.
Sözcüklerin kendi özgün anlamları bileşim ve Kurşunlanan2, bombalanan3, kadrosu kaldırılan-
alaşım sayesinde iğretileşir ve başkalaşır. Bu cadı kazanına atılan4, soruşturmalara uğrayan5-
mantıkla kadınbudu köfteyi pirinçli köfte, dilber felç edilen 6 … Tütengil’in cenaze töreni resmi,
dudağı tatlısını ay tatlısı adlarıyla değiştirmek bütün şehit Türk bilim adamlarının simgesi olarak
girişimindeki gibi sözcükler sexiste bağlamda ve aşağıdadır:7
gerçek anlamlarıyla kabul edilirse ancak zihnin
cinsiyetçi takıntısı yansıtılmış olur. Bir de adam
sözündeki etik tamamlanmışlık duygusu ile insan
sözcüğündeki emik naivlik karşılaştırıldığında,
adam olmak ile insan olmanın ayrı ve birbirini
bütünleyici diyalektik süreçler olduğu daha iyi
görülür. Bazı akademisyenler, eleştirel ve
yaratıcı bir çabayla yaptıkları gözlemler
sonucunda akademisyen, öğretim üyesi ve bilim
adamı/bilim insanı kavramları arasında birtakım 2
ayrımlar belirlemeye çalışmaktadırlar. Bu Rektör Prof. Dr. Bedri Karafakioğlu, Bölüm Başkanı Prof. Dr.
Cavit Orhan Tütengil, Prof. Dr. Ümit Doğanay, Doç. Dr. Bedrettin
çabanın en somut örneği Ortaş’ın Cömert, Prof.Dr. Muammer Aksoy, Prof. Dr. Ahmet Taner
değerlendirmesinde görülür. Bilim insanının kim Kışlalı, Doç. Dr. Necip Hablemitoğlu…
3
olduğunu yanıtlarken 4
Doç.Dr. Bahriye Üçok, Dr. Uğur Mumcu…
1. evrensel, Tekeli’den aktarıyorum: “Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin
2. gerçeği arayan, bu canlı, çok etkili, dünya biliminin en ileri düzeyinde bilgi
üreten akademik ortamını Türkiye altı, yedi yıl dışında
3. halkçı,
taşıyamadı. 1946 yılında kaynatılmaya başlayan bir cadı
4. insancıl ve çevreci, kazanıyla Muzaffer Şerif, Behice Boran, Niyazi Berkes,
5. eleştiriye açık, Pertev Naili Boratav değişik biçimlerde Üniversite dışında
6. gerçeği söyleme cesaretine sahip olma bırakıldılar. Bu Türkiye'nin yaşadığı bir çelişkiydi. Türkiye çok
niteliklerini sıralayan ve açıklayan Ortaş’a göre1 partili bir demokrasiye geçerken, ilerici aydınlarını susturuyor,
akademisyen/öğretim üyesi unvana bağımlı bir tasfiye ediyordu. Türkiye demokrasiyle tanışırken, entelektüel
yaşamını büyük ölçüde suskunluğa itiyordu. Bu suskunluğun,
bilimsel ve kurumsal süreçte çalışır. Bilim donukluğun ortadan kalkmaya başlayabilmesi için 27 Mayıs
insanının böyle bir sanı ve kurumsal bağıntısı 1960 askeri hareketine kadar beklemek gerekmiştir. Dil Tarih-
yoktur. Öğretim üyesinden unvan ötesine Coğrafya Fakültesi'nin sosyal bilimlerdeki bu altı yedi yıllık
geçerek bilim insanı olması beklenir. Oysa bilim yaratıcı döneminde yetişenlerden sadece iki kişi Fatma
Başaran ve Mübeccel Belik Kıray 1960'1ı yılardan sonra
adamı olmak için bir kurumun üyesi olma koşulu akademik hayatta kalabildi. Bu cadı kazanının ayrıntılı bir
yoktur. Bu gözlem ve görüşler salt sanıyla bilim anlatımı için bknz; Mete Çetik: Üniversitede Cadı Kazanı,
adamı gibi geçinen ve sanı olmasa kimliği de 1948 DTCF Tasfiyesi ve Pertev Naili Boratav'ın Müdafaası,
olmayacak bilim ve öğretim kurumu üyelerini dile Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Mart.1998. ve Niyazi Berkes:
Unutulan Yıllar; İletişim Yayınları, İstanbul, 1997.” Bkz.:
getirmek üzere kullanıldığında ussal ve olası bir Tekeli, 2000, s.13
gerçeklik taşır. Ancak, nicelik arttıkça niteliğin 5
bkz. Server Tanilli Dosyası ve Hepçilingirler 1998; Oztürk,
düştüğünü saptayan bu geç-Malthusçu yaklaşım 2008, s. 57-87
6
Türkiye gerçekliğinin başka bir yönünü gözardı 1980 Eylülünde Buca Eğitim Enstitüsü’ne kaydoldum.
Uygarlık Tarihi adlı bir ders okutuluyordu. Ad benzerliği
ederek adeta kaş yapayım derken göz nedeniyle Tanilli’nin kitabını buldum ve okudum. O zaman iki
çıkarmaktadır. Yaşamın Aydınlanma çağından kitapçım vardı. Buca’da Hürriyet Kitabevi sahibi Hüseyin
beri büyüsünün bozulmasına, arı-duru ve nesnel ağabey ve Sergi sahibi Erdal ağabey. Tanilli’nin bu ufuk ve
bir yaşamın kuruluşuna direnen bilim-berisi devir açan, yalın dili ve yalın kılıç biçemiyle okuru kendine
bağlayan kitabı beni de elbette Akçura, Gökalp, Aydemir, Tör,
anlayış ve güçlerin giriştiği rövanş ve post- Tökin, Barkan, Ülgener, Berkes, Ülken, Mardin, Adıvar,
modernizm sürecinde bu gözlem ve Kutay, Çantay, Kuntay, Fındıkoğlu, Köprülü, Caferoğlu, Arat,
değerlendirme, nicelliğin egemenliğini elinde Barthold, Radloff, Ulutan, Boran, Aren, Bilgiseven, Ayverdi,
tutan alaylı kesimin “alim-ulema” fetişizmine Meriç, Cerrahoğlu, Marks, Engels, Politzer, Leonard-Wetter,
Werner, Hazard, Althusser, Weber, Freud, Aron,
hizmet etme ve mektebi küçümseyen anti- Schumpeter, Schilling, Duverger, Gökberk, Akarsu, Arsel,
entelektüalist dalgayı sahte bir haklılık Arsal, Soysal, Teziç, Sarıca, Hançerlioğlu, Eyüboğlu, Günyol,
duygusuna, giderek linçe götürme gizilgücü taşır. Günbulut, Ongun, Kazgan, Adıvar, Turhan, Güngör,
Ümmilik efsaneleri ile halkı kitap, okul, bilim ve Yerasimos, Avcıoğlu, Moran, Sertel, Tütengil, Kongar,
Türkdoğan, Eröz, Erkal, Yahyaoğlu, Güvenç, Belge, Berktay,
aydınlanmadan soğutmak için her türlü aracı Şenel, Özek, Tezel, Bezel, Urgan, Hilav.. kitaplarıyla birlikte
hoyratca kullanan klerikal cephe, üniversite ve araştırmaya ve düşünsel-sanatsal-kültürel sorunlara
özendirdi. Yazarı Strasbourg’a gitmek zorunda kalmıştı. Yıllar
sonra TÜYAP onur konuğu oldu. Kalemine saygıyla…
1 7
Ortaş, 2004, s. 11-16 Tütengil, 1981, s. 292
48
Akademik Kimlik ve Etik
49
Akademik Dizayn 2008;2(2):47-56. ÖZTÜRK N.
50
Akademik Kimlik ve Etik
51
Akademik Dizayn 2008;2(2):47-56. ÖZTÜRK N.
Türkiye’de hitabetin gelişmemiş olması ile acaba ODTÜ Mimarlık Fakültesi anfisi ağzına kadar
anılan üç sektördeki yani akademi, yargı ve dolmuştu. Kıray konuşmasını Boran'ın American
politika alanındaki sorunların düz-doğrultulu veya Journal of Sociology'nin 1946 yılı Ocak sayısında
ters doğrultulu, doğrudan veya dolaylı bir ilişkisi yayınlanan "Sociology in Retrospective"
var mıdır? yazısının ABD'de yarattığı etkileri anlatarak sona
Bu sorunun yanıtı ayrıca aranmalıdır. erdirirken Boran'ın göreli ele alışının
Aşağıda Türk akademi dünyasından üç hatip ve Herskowitz'in mekanik ele alışından
hitabet örneği sunulmuştur. üstünlüğünün altını çiziyordu. Konuşma bittiğinde
Bu örnekler, Türk akademisi için aynı zamanda duygusallık tüm anfiyi sarmıştı. Birden patlayan
onur tablosudur. alkışlar ve akan gözyaşları hem hocası ve hem
İlk örnek, Türklükbiliminin büyük öncülerinden öğrencisi içindi. Kıray bu konuşmayı uzun süre
Fuat Köprülü’nün 1934’te Sorbonne bir yazıya dökmedi. Şimdi bu konuşma bir yazı
Üniversitesi’nde verdiği konferanstır. Bu olarak Toplu Eserler içinde yayınlanıyor.
konferans sonradan kitap olarak basılan ve üç (Mübeccel B.Kıray: Toplu Eserleri 4, Bağlam
konuşmadan oluşan Osmanlı Devletinin Yayınları, İstanbul, 5.62-76) Bilmem ki o günkü
Kuruluşu adlı sunuştur. Köprülü’ye bu sunuşla duygusallık bir daha ne kadar yeniden
anılan üniversiteden 1939’da onursal doktorluk yaşatılabilir.”15
sanı verilmiştir. 1927’de Heidelberg Üçüncü ve son örnek, ilk ikisinin akademik
Üniversitesi’nce felsefe doktorluğu sanıyla ortamda ve akademi mensuplarına sunulmuş
onurlandırılan Köprülü’ye, 1937’de Atina olmasına karşılık yargı kürsüsü karşısında ama
Üniversitesi de onursal doktorluk sanı vermiştir. tarih huzurunda sunulmuş, bilim adamlığı ile
Cemal Nadir’in Türk bayrağını Sorbonne hümanist inancın sentezi olarak tarihe geçmiştir.
gönderine çektiren kültür gülü Köprülü için çizdiği Tanilli’nin Sokrates benzeri bir durumda ve
karikatür şöyledir14: tutumla yaptığı savunmanın geniş ve belgesel
öyküsü savunmanı eliyle kitaplaştırılmıştır. 16
Uğur Mumcu kitabı epik bir belagatle şöyle sunar:
“Adalet tanrıçasının neden gözleri bağlıdır? Belki
bu terazide eşit ağırlıkların tartılmadığını bildiği
için! Öyle midir, değil midir, bilmem. Fakat adalet
tanrıçası, herhalde, sanık sandalyesine oturtulan
bilim adamlarından çok, ama çok utanmıştır.
Ülkemizde son yıllarda, iki bilim adamı. Prof.
Mümtaz Soysal ve Doç. Server Tanilli, ders
kitabında yazdıklarından ötürü mahkeme önüne
çıkarıldılar. Her ikisi de aydın onuru ile bu
davaları göğüslemesini bildiler.
Soysal, kendisini suçlayan askeri savcıya karşı
şunları söylüyordu: ‘Siyasal suçlar hiçbir
dönemde hiçbir iktidara onur vermemiştir. Beni
de layık olmadığım bir sandalyeye
oturtuyorsunuz!’ Server Tanilli ise Devlet
İkinci örnek, Türk toplumbiliminin annesi
Güvenlik Mahkemesi yargıçlarının yüzlerine karşı
Mübeccel Belik Kıray’ın hocası Behice Boran
‘Mahkemelere asla hesap vermem’ diye
hakkında yaptığı konuşmadır. Bu konuşma,
haykırıyordu.” (s.9)
kürsünün diyalektik niteliğini gözler önüne seren
Mumcu, Tanilli’nin suçunu aşağıdaki gibi
nadir örneklerdendir.
saptamıştır:
Kıray konuşmasında sevgi ve saygıyla bilginin,
“Doç. Tanilli'nin suçu buydu!
gönül adamlığıyla bilim adamlığının nasıl hem bir
Üniversitede öğretim üyesi misin? Seçimini
arada, hem de ayrı ayrı olabileceğinin olgun bir
yapacaksın:
örneğini sergilemiştir: Yine Tekeli anlatıyor:
Ya egemen sınıfların yanında yer
“Benim gibi yakın çevresinde bulunan dostları
alacaksın,arabalar, katlar, villalar, paralar içinde
Kıray'ın Boran'a verdiği değeri ve gösterdiği
yüzeceksin, ya suya da sabuna da dokunmadan
saygıyı çok iyi biliyorduk. Boran'ın ölümünden
sürüngenler gibi yaşayacaksın, ya da Doç. Tanilli
sonra Kıray belli bir süre konuşmadı. Nihayet
gibi inandığın gerçekler uğruna, özgürlüğünü ve
1992 yılında Türk Sosyal Bilimler Derneği'nin III.
günün birinde yaşamanı armağan edeceksin ...
Sosyal Bilimler Kongresi'nde ‘1940'1ı Yılların
Yok başka çaresi!” (s.10)
Türk Sosyal Bilimcileri: Behice Boran’ başlıklı
konuşmasını yaptı. Bu sanıyorum ki Kıray'ın
yaşamında yaptığı en duygusal konuşmaydı. 15
Tekeli, 2000, s.13; Ayrıca bkz.: Çetik, 2002, S:2, s. 27-66;
Yaraman-Ergür, 2002, S:2, s.101-126
16
Değer, 1978, 2.bs. Bu kitaptan alıntılar aşağıda metin içinde
14
bkz. Banarlı, 1971, C.II, s. 1122-1123 sayfa numarasıyla verilecektir.
52
Akademik Kimlik ve Etik
Tanilli’nin Uygarlık Tarihi adlı kitabı ve dersi O sözler ki, bir kez çıkmıştır ağzımızdan
konu edilerek bir “öğrenci(?!)” nin ispiyonuyla uğrunda asılırız.
hakkında idari soruşturma ve adli dava açılmıştır. Ben, içinde yaşadığım çağa ve topluma karşı, bir
Fakülte dekanı ve bir “meslektaşı” 17 tutanakçı- bilim adamı olarak sorumluluğumu yerine
raportör Prof. Dr. (?), soruşturmada başı getirdim.
çekmiştir. Yargının akladığı Doç. Dr. Tanilli’nin Şimdi sorumluluk sırası sizde. Yalnız,
peşini meş’um ispiyonaj bırakmaz. 1978 yılının unutmayınız ki, siz de çağınıza ve topluma karşı
bir Nisan akşamında dersinden evine dönerken sorumlusunuz. Çünkü, her mahkeme kararı, onu
çapraz ateşe tutulur. Belden aşağısı tutmaz olur. verenlerin yalnız hayatları boyunca değil, onu
Ancak doçent yaşamın mirasını ve evrenin verenler hayattan' çekildikten sonra da anılır. İyi
yükünü ayaklarıyla değil bilinci ve yüreğiyle anılır, kötü anılır, ama anılır. İsterim ki, sizin
taşımaktadır. kararınız -ilerde kültür tarihinin mutlaka
Görevini hasta yatağında yazdığı şiirleri ve bahsedeceği bu dava dolayısıyla- iyi anılsın,
mektuplarıyla sürdürür. takdirle anılsın.
"Mutlaka Bir Gün" adlı şiirinde şöyle yazar: Sizleri tarihin huzurunda, toplumun huzurunda
“Karanlığın ve zulmün sorumluluklarınızla başbaşa bırakıyorum.
Sığındığı son kaleyi fethe giden Hoşca kalınız.” (s.183-184)
Kitlelerin içinde olacağım Naci Tanrıverdi başkanlığındaki İstanbul 5. Ağır
-Ve işte şurada Ceza Mahkemesi, 31.03.1978 tarihinde “sanığın
Dost ve düşman müsnet suçtan beraatine” karar verir. Böylece
Herkese ilan ederim ki; herkes tarihteki yerini alır.
ayaklarımı bir savaşta kaybettim Ankara Hukuk Mektebini kuran, Ankara
Yine bir savaşta kazanacağım. Üniversitesini ve DTCF’ni, Tarih ve Dil
Ve mutlaka, ama mutlaka bir gün Kurumlarını kuran tarih profesörü 18 Mustafa
Karanlığın ve zulmün Kemal Atatürk’ü de akademik etik ve hitabet
Sığındığı son kaleyi fethe giden bağlamında anmak bilimsel bir gerekliliktir.
Kitlelerin içinde olacağım." (s.14-15) Gerçekte insan bilimleri alanında çalışan
30 Eylül 1976’da yargı önünde yaptığı akademisyenler için O en önemli örneklerden
konuşmada Tanilli “Kime karşı sorumluyum?” biridir. Matematik ve temel bilimler açısından ise
diye sorar ve şu yanıtı verir: yalnızca geometri kitabı geçerken anılmakla
“Doğrudur veya yanlıştır, taraftar olunur veya yetinilecektir. 19 Elbette akademik yönetim
olunmaz, bir bilim adamı olarak kabul ettiğim görevindekiler için de aynı durum söz
metod, görüş ve düşüncelerimden dolayı kime konusudur.20
karşı sorumluyum? Ardıl yetiştirme akademisyenliğin son ve
Yaşadığım çağa ve topluma karşı beşinci başat niteliğidir. Bu son nitelik gerçekte
Ya Mahkemelere? Asla.” (s.180) ilk dört niteliğin toplam ürünü ve doğal bir
Sayın Başkan, Sayın Üyeler, türevidir. Temelde iki yönlü bir gerçekliği vardır.
Çağına ve toplumuna karşı görevini yerine İlk yön, usta akademisyenin ataerkil değil
getirmiş bir hocanın huzuru içindeyim. şu anda. kardeşçe davranması, patriyarkal ödipal veya
Yazdıklarım, yazılması gereken şeylerdi. Bugün elektral (baba-oğul/anne kız) modellerden
yazmaya kalksam -en azından- gene ayni şeyleri arınarak insani eşitlik düzleminde durması
yazardım. Hiçbiri hakkında en ufak bir pişmanlık gerekliliğidir. Yahya Kemal-Tanpınar ve
duymuyorum. Kaleminden çıkmış her cümlenin, - Tanpınar-Kaplan ilişkisi patriyarkal niteliktedir. Bu
cümle ne demek- her kelimenin ve hecenin ilişkinin düğüm noktası katastrofobik kaygıdır.
altında, entellektüel şeref ve haysiyetim Kaygı babaya yönelik yüklemelerin ürünüdür.
yatmaktadır. İnsanım, hayatta dönebileceğim Baba da ne yazık ki rolüne uygun
şeyler olabilir. Ama entellektüel şeref ve davranmaktadır. Şefkat, himaye, af ya da aforoz,
haysiyetimden, -ölüm bahasına da olsa- daire-i ülfet baskıları artık kanıksandığı için,
dönemem. Atilla İlhan'ın o yeni ve unutulmaz içinde yaşayanların varlığını göremediği, hatta
şiirlerinden birinin son mısraları geliyor aklıma : gösterilmesine direndiği patriyarkal olaylardır.
O sözler ki, kalbimizin üstünde İkinci yön ise birinciye bağlı olarak akademisyen
dolu bir tabanca gibi adayının kimliğine ve hazır bulunuşluk düzeyine
Ölüp ölesiye taşırız ilişkindir. Akademik etikle ilgili alanyazınında en
çok gözardı edilen ve en az işlenen konu, asistan
sorunlarıdır. Burada da konu derinliğine
17
Meslektaş semantik açıdan soğuk bir kavram ve sözcüktür. Arada işlenecek değildir. Ancak konuya en önemli
protokol gereği bir mekandaşlık olduğunu, ama kişiler arasında katkıyı yapan bir kaynağa gönderme yapılmakla
dağlar kadar mesafe olduğunu belirtir. Sözcüğün kendisinde
proximity’den distance’a doğru bir sürgün etme, sitem ta’riz,
18
kinaye, aheste çıkacak bir ah vardır. Bu ahı hak edenin en büyük Bkz. Özdemir, 2006, s.170
19
cezası onu adıyla değil meslektaş diye anmaktır… Bu, sessizliğin Atatürk, 1971 ve Atatürk, 2006
20
intikamıdır. Geniş bilgi için bkz. Hirsch, 1985 ve Hirsch, 2000
53
Akademik Dizayn 2008;2(2):47-56. ÖZTÜRK N.
21
Karataş, 2006
22
Büken, 2006, s.164
23 24
Gökalp, 1941, s. 31 Tütengil, s.xıv-xv
54
Akademik Kimlik ve Etik
çok göndergesi olan bir akademik etik metni Soldurmak istemişti yetiştirdiği gülü.
olarak okunabilir: Angina pektoristi bu davetsiz misafir.
Oysa daha başkaydı gülü solduran zehir.
KALBİM HALA ÇARPIYOR! İbni Mülcem hançeri çekilmiş gıyabımda,
Şair gönül işçisi, yüreğin mimarıdır. Günbegün, saat saat parlamıştı sırtımda
Hem çiçeği hayatın, hem balı, hem arıdır. Çatal dili kanlanmış kaygan yılanlar gibi
Ben şiir yazmıyordum; bilimdi benim derdim. Ta kökünden titretti hasta, yorgun kalbimi.
Bilim Çin'de de olsa yalınayak giderdim. İbni Mülcem Bekçi'ydi, nam-ı diğer Murtaza,
Bu yolda rütbe-perest, paye-perest değildim. And olsun Pir Sultan'a, söze, saza, Banaz'a:
Bir yalnız karanfildim; ne soldum ne eğildim. BU KALP HALA ÇARPIYOR VE DAHA DA ÇARPACAK.
Ülkemdi, insanlıktı, onurdu sancaklarım; Ne yılana benzeyen çatal dilli bir bıçak,
Binlerce kitabımdı bütün oyuncaklarım. Ne zehirli hançerler onu durdurabilir!
Hırsımı, hislerimi, yıllar önce yendim ben; Cümle alem duymalı, böylece bilmelidir:
BU KALP HALA ÇARPIYOR VE DAHA DA ÇARPACAK!
Aslolan yaşamaktı; hayata güvendim ben.
Ne bir cana kıymıştım; ne de haram yemiştim.
Emeğimden başka bir yoldaş istememiştim. Söze Fikret’in kendi eliyle yaptığı resmin altına
Ben Kemal'dim, ben Nazım; beylik bana uzaktı. yazdığı alınlıkla başlanmıştı. Yine onun kendi
Makam, mansıp, saltanat insana bir tuzaktı. ahlakını betimleyip dile getirdiği Rubab-ı
Uçan kuşla arkadaş, karıncayla ahbaptım. Şikeste’nin alınlığı son söz olsun:
Ne ezildim ne ezdim, tam eşitliğe taptım.
“Kimseden ümmid-i feyz etmem dilenmem perr ü bal
Küçüklerimi saydım; büyüklerimi sevdim. Kendi cevvim, kendi eflakimde kendim tairim
Geda-yı muhteşemdim; çocuk ruhlu bir devdim. İnhina tavk-ı esaretten girandır boynuma
Kırk dördüme girerken yüreğe burgu girdi; Fikri hür vicdanı hür irfanı hür bir şairim”
Gece yarısı sancı beni yerlere serdi.
Kalbimin olanlara kalmamış tahammülü,
Kaynaklar
Ahmet Aldemir, Öğretmen Adaylarının Bilgi Okuryazarlığı Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma: Sakarya Üniversitesi Örneği,
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, Ank. Haziran, 2004
Akdur Recep, “Tıp Fakülteleri ve Etik”, C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 25 (4), 2003 Özel Eki,s.1-6
Aktan Coşkun Can, “Toplam Ahlak Yönetimi: Ahlakta Kalite Vurgusu”, Görüş, Ocak 2001, s.92-97
Arat, Necla, Etik ve Estetik Değerler, İst. Say Yayınları, 1987
Atabek, Erdal, Hayatımız ve Değerlerimiz, İst. Cumhuriyet Kitapları, 1999
Atatürk Kemal, Geometri, haz. Nurer Uğurlu, İst. Örgün Yayınları, 1998 1.bs., 2006 2. bs.
Atatürk Kemal, Geometri, hz. A. Dilaçar, Ank. TDK Yayınları, 1971
Aydın İnayet, Eğitim ve Öğretimde Etik, Ank. Pegem A Yayıncılık, 2006
Banarlı Nihad Sami, Türk Edebiyatı Tarihi, İst. MEB Yayınları, 1971, C.II
Beckett Robert, “İletişim Etiği ve Enformasyon:Küresel Dünyanın Vatandaşları Kendileri İçin Düşünüyorlar”, Çev. A. Ersoy
Kontacı, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Yaz-Güz 2006, S:23, s. 117-134
Büken Nüket Örnek, “Türkiye Örneğinde Akademik Dünya ve Akademik Etik”, Hacettepe Tıp Dergisi 2006; S:37, s.164-170
Cobanoğlu Nesrin, “Tıbbi Bilimsel Yayınlarda Etik Kurullar ve Kurallar”, Türk Tıp Dizini, Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık-
2007, s. 120-128
Çetik Mete, “Bir Akademisyen Olarak Behice Boran”, Biyografi, İst. Bağlam Yayınları, 2002, S:2, s. 27-66
Çobanoğlu Nesrin, “Bilim Politikalarının Yayın Etiğine Yansımaları”, Türk Tıp Dizini, Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık, Tubitak
Yayınları, 2004 s.61-69
Çobanoğlu, Nesrin, “Genel Olarak Tıbbi Etik Alanından Araştırma ve Yayın Etiğine Giriş, Etik Kavramı: Felsefedeki Etikten Tıbbi
Etiğe”, XVI. Ulusal Patoloji Kongresi, Kongre Programı ve Bildiri Özet Kitabı, Ankara Patoloji Derneği, S.Ü. Tıp Fak.Patoloji Ad.
Sitopatoloj, Derneği, 2003, s. 41-48.
Değer M. Emin, Bir Bilim Adamının Savunması-Tanilli Dosyası, İst. Çağ Matb. 1978
Doğan, Atila, “Sosyal Darwinizm ve Osmanlı Aydınları Üzerindeki Etkileri (1860-1916), İst., Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2003
Gökalp Ziya, Yeni Hayat Adlı Şiir Kitabı, Malta’da Yazdığı Şiirleri ve Yeni Mecmuadaki Şiirleri, haz. A. N. Göksel, İst. İkbal
Kitabevi, 1941
Günay Durmuş-Alpay Aydemir, “Üniversitenin Anlamı ve Türkiye Üniversitelerinin Durumu”, TMMOB, Makina Mühendisleri
Odası, Ulusal Makina Mühendisliği ve Eğitimi Sempozyumu, Rapor ve Bildiriler Kitabı, İstanbul, Yayın No: 201, 16-17 Ekim
1997, s.105-118
Güzeldemir Erdal, “Sorularla Bilimsel Araştırmaların ve Bilimsel Yazıların Etik Açıdan Sorgulanması”, Sendrom Akademik
Düşünce Platformu:2, Ed. Süheyla Ünal, Nisan 2007, s. 6-12)
Hepçilingirler Feyza, Kırmızı Karanfil Ne Renk Solar?, İst. Simavi Yayınları, 1. bs. 1993; İst. Remzi Kitabevi, 2. bs. Nisan 1998;
3. bs. İst. Remzi Kitabevi, Haziran 1998
Hirsch Ernst E., Anılarım: Kayzer Dönemi-Weimar Cumhuriyeti-Atatürk Ülkesi, çev. Fatma Suphi, Ank. Tübitak Yayınları, 2000
Hirsch Ernst E., Hatıralarım: Kayzer Dönemi-Weimar Cumhuriyeti-Atatürk Ülkesi, çev. Fatma Suphi, Ank. Banka ve Ticaret
Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1985
İlhan Tekeli, “Değişmenin Sosyoloğu: Mübeccel Belik Kıray”, Mübeccel Kıray İçin Yazılar içinde, İst. Bağlam Yayınları, 2000
İnci Osman, “Bilimsel Yayında Yazarlık ve Yazarlıkta Etik Sorunlar” Türk Üroloji Dergisi: 2008, 34 (1): s.108-112
Karataş Bekir Sıtkı, “Araştırma Görevlilerinin Sorunları ve Çözüm Önerileri”, 12 Nisan 2006 tarihinde Ege Üniversitesi Yabancı
Diller Konferans Salonunda Fen Bilimleri Enstitüsü I. Öğrenci Kurultayı’na sunulan bildiri
Kılavuz Raci, “Yönetsel Etik ve Halkın Yönetsel Etik Oluşumuna Etkileri”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi Aralık 2002 Cilt :26 No:2,
s. 255-266
55
Akademik Dizayn 2008;2(2):47-56. ÖZTÜRK N.
Memduhoğlu Hasan Basri, “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği”, Millî Eğitim Dergisi, Sayı: 173 Kış s.27-38
Oktar Selim -Emre Erdoğan, “Proje Yönetimi ve Etik: Siyasal Araştırma Projeleri Örneği”, wwwurbanhobbit.net/pdf/etik.pdf, s.1-
21
Ortaş İbrahim, “Öğretim Üyesi ya da Bilim İnsanı Kimdir?”, PiVOLKA, 2004, 3(12), s.11-16
Oztürk Nurettin, “Roman ve Otobiyografi”, Akademi Günlüğü Toplumsal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, Bahar 2008, s. 57-
87
Özdemir Hikmet Anafartalardan Ankara’ya-Ulusal Direnişte Üniversite, İst. Remzi Kitabevi,
Paksoy Nurettin, İşyerinde Psikolojik Taciz-Yıldırma (Mobbing), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniv. SBE İşletme AbD, Yüksek
Lisans Projesi, Kahramanmaraş, Ocak 2007
Ruacan, Şevket., "Bilimsel Araştırma ve Yayınlarda Etik İlkeler", Türk Tıp Dizini Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık, Tubitak
Yayınları, 2003, s. 47-53.
Sevgi Levent, “Rakamlarla Konuşmak: Bilimde Okur/Yazarlık ve Toplumsal Algılama”, Cumhuriyet Bilim Teknik Dergisi, CBT
918, 23 Ekim 2004
Stephanos Pesmazoglou, “Üniversiteler, Sosyal Bilimler ve Sivil Toplum”, Çev. Ş. Cicioğlu, Akademik İncelemeler Sayı:I, Cilt:1
Yıl:2006, s.95-114
Şenatalar Burhan, “Bilinmeyen Akademik Etik”, Görüş, Ocak 2001, s.46-52
Tekeli İlhan, “Değişmenin Sosyoloğu: Mübeccel Belik Kıray”, Mübeccel Kıray İçin Yazılar içinde, İst. Bağlam Yayınları, 2000
Tepe Harun Haz. Etik ve Meslek Etikleri: Tıp, Çevre, İş, Basın, Hukuk ve Siyaset, İst. Türk Felsefe Kurumu Yayınları, 2000
Tepe Harun, “Türkiye'de Etik Çalışmaları”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi C.16, S:1, s. 1-12
TMMOB, Etik, Ahlak ve Meslek İlkeleri, Ank. TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Yayınları, 2004/7
TUBA Bilim Etiği Komitesi, Bilimsel Araştırmada Etik ve Sorunları, Ankara, Tübitak Matbaası, 2002
Tütengil Şükriye, Tütengil’e Saygı 1921-1979, İst. İstanbul Matb. 1981,
Uzbay Tayfun, “Bilimsel Araştırma Etiği”, Türk Tıp Dizini Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık - 2006 s.19-26
Ülman Yesim Işıl, “Bilimsel Yayın Etiği (Örneklerle Bilimsel Yanıltma Türleri)”, Tıbbi Yayın Hazırlama ve Yayın Etiği, ed. H.Yazıcı,
M. Şenocak, İÜ. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sempozyum dizisi No: 50, İst. 2006, s. 49-62.
Yamaç Kadri, “Atamalar ve Akademik Yükseltmelerde Türkçe Yayınlar”, Türk Tıp Dizini Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık –
2005, s. 33-39
Yaraman Ayşegül -Ali Ergür, “Mübeccel Kıray’la Söyleşi”, Biyografi, İst. Bağlam Yayınları, 2002, S:2, s.101-126
Yıldırım Gülay-Selim Kadıoğlu, “Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramları”, C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 2007, S:29 (2), s.7-12
Yıldız Gültekin-Nihat Erdoğmuş, Toplulukçu Kültürde Makyavelist Davranış ve Bir Uygulama, Politika ve Yönetimde Etik
Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Sakarya, Sakarya Üniversitesi, 1998, s.1-17
56