POZLAMA

Pozlama; kullandığınız film üzerinde istediğiniz görüntüyü elde edebilmek için ıĢığın hangi
miktarda geçeceğini (diyafram açıklığı) ve hangi süre boyunca geçeceğinin (enstantane)
kontrolüdür. Ġstediğiniz görüntüyü elde edebilmek için diyafram açıklığı, enstantane ve film
hızı ayarlarını doğru yapmak gerekir. Bu üç ayarın arasındaki iliĢkiyi iyi bir Ģekilde kontrol
edebilmeniz gerekir, bu iliĢkiye sonsuz üçgen iliĢkisi de denir.

Pozlamayı anlatmadan önce diyafram açıklığı ve buna bağlı değiĢen net alan derinliği
kavramları anlatılacaktır.

DİYAFRAM AÇIKLIĞI
Fotoğraf makinelerinde, objektiften film üzerine düĢürülecek ıĢık miktarının belirlenmesine
yarayan kısma diyafram denir. Diyafram yapısı itibarı ile insan gözü ile aynı fonksiyona
sahiptir. Ġnsan gözündeki iris, yarıçapını büyüterek veya küçülterek retinaya gidecek olan
ıĢık miktarını ayarlar. AĢağıdaki Ģekilden anlayacağınız üzere diyafram da aynı mantıkla
çalıĢır.
IĢık miktarına göre ayarlanacak diyafram için diyafram açıklığı değerleri kullanılır ve "f" ile
gösterilir."f" in tanımı aĢağıdaki gibidir;

f = Odak Uzunluğu / Diyafram Çapı(D) = Diyafram Açıklığı

Her objektifin kendine göre bir diyafram açıklığı aralığı vardır. Bu diyafram açıklığı değerleri
standartlara göre belirlenmiĢ olup aĢağıdaki gibidir:

f 1.4, f 1.8, f 2 ,f 2.8, f 4, f 5.6, f 8, f 11, f 16, f 22, f 32

Yukarıdaki diyafram açıklıkları değerlerinde;her değer kendinden sonrakinin iki katı,

kendinden öncekinin yarısı kadar ıĢık geçirir. Genel olarak bu Ģekilde olan diyafram
açıklıkları, teknolojinin geliĢmesi ile Ģu anda yukarıdaki değerlerin ara değerleri de
kullanılmaktadır.
F = 50 mm'lik bir objektifte, bu değerlerin en küçüğü olan f = 1.4 ve en büyüğü olan f = 32
diyafram açıklıklarını örnek olarak alırsak;

f = 1.4 diyafram açıklığı için,diyafram çapı hesaplanırsa; 35.714 mm bulunur.

f = 32 diyafram açıklığı için,diyafram çapı hesaplanırsa; 1.5625 mm bulunur.

Sizinde gördüğünüz gibi en küçük diyafram açıklığı değeri olan f = 1.4 , en fazla ıĢık
geçirecek olan diyafram açıklığı değeridir. En büyük diyafram açıklığı değeri olan

f = 32 , en az ıĢık geçirecek olan diyafram açıklığı değeridir. Burada bir ters orantı söz
konusudur;diyafram açıklığı değerleri sayısal olarak azaldıkça, ıĢık geçirgenlikleri artacaktır.
ALAN DERİNLİĞİ
Alan derinliği sınırları, yani en öndeki net nokta ile en arkadaki net nokta arasındaki mesafe,
istenilen netliğin sınırları, objektif odak uzaklığı, diyafram açıklığı ve konu ile fotoğraf
makinesi arasındaki mesafe gibi birtakım etkenlere bağlıdır. Diyafram açıklığının fotoğraf
üzerinde etkilediği bir diğer unsurda fotoğrafta net çıkacak bölgedir(net alan derinliğidir).Net
alan derinliği, netleme yapılan objenin 1/3(a) oranında önünde

ve 2/3(2a) oranında arkasında olmak üzere fotoğrafta net olarak çıkacak mesafedir (a+2a).

Alan derinliği objektifin üzerinde yer alan; alan derinliği halkası ile belirlenir. Alan derinliği
halkası, netlik halkası(metre halkası) ile diyafram açıklığı halkası arasında bulunur ve
üzerinde o objektife ait diyafram açıklığı aralığında yer alan diyafram açıklığı değerleri
bulunur. Diyafram açıklığı halkası ile netlik halkası hareketli, alan derinliği halkası ise bu iki
halkanın değiĢmesi ile belirlendiğinden dolayı hareketsiz konumda yer alır ve merkezinde
netleme çizgisi vardır.

Alan derinliğinin tayini için, alan derinliği halkası üzerinde kullandığımız diyafram açıklığı
değeri bulunur ve her iki taraftan da netlik halkası üzerine çıkarılarak, alan derinliğinin kaç
metreden baĢlayıp kaç metrede son bulduğunu anlayabiliriz
Kullanacağımız diyafram açıklığı değerini belirleyip, ayarladıktan sonra, ? 'a netlik yapılır(net
alan derinliği 5 metre ile ? arasındadır) ve alan derinliği halkası üzerinden seçtiğimiz
diyafram açıklığı değeri ile kesiĢtirilerek netlik bölgesinin baĢlangıç değeri bulunur. Herhangi
bir diyafram açıklığında sonsuza netlik yapıldığında,alan derinliğinin baĢlangıç uzaklığına
hiperfokal(hyperfocal) uzaklık denir. Bulunan bu değere,(5 metreye) sağdaki Ģekilde olduğu
gibi netlik yapıldığında, net alan derinliği 1.7 ile ? arasında olacaktır. Böylece alan
derinliğimiz o diyafram açıklığı değeri için en büyük halini almıĢtır.

ALAN DERİNLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER:

Diyafram çapı küçüldükçe, alan derinliği azalır.

Kullanılan objektiflere göre alan derinliği değiĢir; geniĢ açılı(odak uzunluğu kısa)
objektiflerde alan derinliği fazla iken, dar açılı(odak uzunluğu uzun) objektiflerde alan
derinliği kısadır.

Film düzlemi ile netlik yapılan konu arasındaki mesafe azaldıkça, alan derinliği azalır. Aynı
Ģekilde film düzlemi ile netlik yapılan konu arasındaki mesafe arttıkça, alan derinliği artar.
Bunun sebebi netlik ayarının kısa mesafelerde çok hassas iken, uzun mesafelerde
hassaslığını yitirmesinden kaynaklanır.

ALAN DERİNLİĞİNİN UZATILMASI:

Seçilen herhangi bir diyafram açıklığı için alan derinliği ölçüsünün en büyüklenebilmesi
arttırılmıĢ netleme ölçüsü ile mümkündür. Bunu yapabilmek için netleme halkası üzerinde
bulunan ? iĢareti, alan derinliği halkası üzerinde seçilen diyafram açıklığı değeri ile
kesiĢtirilir. Bu yolla alan derinliği, seçilen diyafram açıklığı için maximum halini alır.
Sonsuzdaki konular kabul edilebilir netlik bölgesinin en uzak noktasında olacaktır. En
yakındaki net bölge ise netleme yapılan konu ile film düzlemi arasındaki uzaklığın
ortalarından baĢlayacaktır. Bu yöntem ile en fazla alan derinliği elde edildiğinden genellikle
manzara fotoğraflarında kullanılır.

Kullanacağımız diyafram açıklığı değerini belirleyip, ayarladıktan sonra, ? 'a netlik yapılır(net
alan derinliği 5 metre ile ? arasındadır) ve alan derinliği halkası üzerinden seçtiğimiz
diyafram açıklığı değeri ile kesiĢtirilerek netlik bölgesinin baĢlangıç değeri bulunur. Herhangi
bir diyafram açıklığında sonsuza netlik yapıldığında,alan derinliğinin baĢlangıç uzaklığına
hiperfokal (hyperfocal) uzaklık denir. Bulunan bu değere,(5 metreye) sağdaki Ģekilde olduğu
gibi netlik yapıldığında, net alan derinliği 1.7 ile ? arasında olacaktır. Böylece alan
derinliğimiz o diyafram açıklığı değeri için en büyük halini almıĢtır.

ARALIĞA NETLEME

Diyelim ki; bir evin fotoğrafını çekeceksiniz ve öndeki ağaç ile arkadaki duvarın da net
çıkmasını istiyorsunuz. Bu yöntem 3 adımdan oluĢur;

1.adım : fotoğraf makinesine en yakın konu olan ağaca netlik yapılır ve netlik halkasından
ne kadar uzaklıkta olduğu öğrenilir, diyelim ki 2.5 metre olsun.

2.adım: fotoğraf makinesine en uzak konu olan duvara netlik yapılır ve netlik halkasından
ne kadar uzaklıkta olduğu öğrenilir, diyelim ki ? da olsun.
3. adım: 2.5 metre ile ? değerleri netlik halkasında ortalanacak Ģekilde netlik yapılır(alan
derinliği halkasının merkez çizgisine göre) ve bu iki değerin alan derinliği halkası üzerinde
kesiĢtiği diyafram açıklığı değeri kullanmamız gereken diyafram açıklığı değeridir. Böylece
netlik 6 metrede olur ve diyafram açıklığı değerini f=11 ayarlamamız gerekmektedir.
Öndeki modele netlik yapılarak ,diyafram açıklığı değeri f\2
ayarlanmıĢtır. Görüldüğü üzere f\2 ile sağlanabilecek olan alan
derinliği son derece kısıtlı olduğunda dolayı diğer modeller flu
çıkmıĢlardır.

Bu fotoğrafta da f 2 diyafram açıklığı değeri ayarlanarak

çekildiği halde bir önce ki fotoğrafa nazaran alan derinliği
artmıĢtır. Nedeni ise netlik mesafesinin arttırılarak en arkadaki
modele yapılmıĢ olmasıdır
 Bu fotoğrafta ise netlik ortadaki modele yapılarak, diyafram
açıklığı değeri olarak f 22 seçilmiĢtir ve 3 modelinde alan
derinliği içinde yer alınması sağlanmıĢtır.

Pozlama baĢlangıçta da belirttiğimiz gibi; sabit film hızında, f/ diyafram değerleri diyafram
açıklığı olarak adlandırılan delik çapından süzülecek ıĢık miktarını, perde hızı değerleri ise
filmin ne kadar süreyle diyaframdan süzülerek gelen ıĢık miktarı ile pozlanacağını belirler.
Diğer bir deyiĢle sabit film hızında pozlama bu iki değiĢkenin karĢılıklı iliĢkisi olarak
adlandırılabilir. Bu iliĢkiyi formüle edecek olursak;

T= ZAMAN

I= IġIK ġĠDDETĠ

E= POZLAMA
Olmak üzere TxI = E kuralını sağlar. Bu kurala karĢılıklılık kuralı adı verilmiĢtir. Bu kural
üzerince; formülümüzdeki T(zaman) iki katına çıkarıldığı takdirde aynı pozlamayı elde
edebilmek için ıĢık Ģiddetini yarısına indirmemiz gerekir(veya karĢılıklı olarak zamanı
yarısına indirirken ıĢık Ģiddetini iki katına çıkarabiliriz).

ġimdi fotoğrafçılıkta kullanılan değerlerin oluĢturdukları dizilerin özelliklerine bakarsak;

F 1.2 1.4 1.8 2 2.8 4 5.6 8 11 16 22 32

1/sn 2000 1000 500 250 125 60 30 15 8 4 2 1

Tabloda görülen diyafram değerleri ve enstantane değerleri dizilerinin ortak özellikleri

vardır. Diyafram değerleri dizisin de her diyafram durağı (stop) kendinden önce gelen
değerin yarısı kadar ıĢık geçirmektedir. Aynı Ģekilde enstantane değerleri dizisinde de her
enstantane durağı kendinden önce gelen değerin iki katı daha uzun bir zaman dilimidir.
Dizilerin bu özelliklerine ve karĢılıklılık kuralına göre yukarıdaki tabloda her sütunda görülen
değerler ikilisi pozlama bileĢenleri olarak adlandırılır ve fotoğraf üzerinde etkileri farklı olmak
üzere film üzerine eĢit miktarda ıĢık düĢecektir.

Diyelim ki f/4 diyafram değeri ve 1/60 enstantane değerine sahip bir pozlama bileĢenine
sahip bir konum için, pozlama değeri aynı kalmak Ģart ile 3 durak az ıĢık verecek(alan
derinliğini 3 durak artıracak) diyafram değiĢikliği yapmak isteseydik;

f/4 - 3 durak fazla ıĢık verecek diyafram açıklığı değiĢimi f/11

1/60 + 3 durak fazla ıĢık geçirecek enstantane değeri değiĢimi 1/8

F/4 F/11
1/60 1/8

3 DURAKLIK POZ DEĞĠġĠMĠ