Professional Documents
Culture Documents
Neologismo pedaggicos
del idioma Kiche
Financiamiento
Proyecto Universalizacin de la Educacin Bsica BIRF 7052GU
JAQBAL
Le kamal Be rech Kaib Tzijonem xuchakuj pa el ubi le Chituy rech
Tijonem joqo (2,000) kak taq tzij pa Kiche, Mam, Qeqchi, Kaqchikel,
Qanjobal, Tzutujil, Poqomam, Poqomchi, Akateko, Ixil xuquje Popti. Xenuk
wa we tzij rumal rech le kak taq wuj xebelik rumal le jun kak utakalbal le
uchek tijonik.
Le kamal Be rech Kaib Tzijonem xutzaqsaj le kak taq tzij ruk le
kichakum chik nikaj taq wokaj le kichakum le unimarsaxik le qachabal jas
ta ne le: Kulbil Yol Twitz Paxil, Uqab chabl xuquje Tijonik rech le Nim
Tijobl rech Landivar, Oxlajuuj Keej Maya Ajtziib, OKMA. Le kamal Be rech
Kaib Tzijonem sibalaj kumaltyoxij chikech le wokaj rumal cher man xkixuyaj
taj le jalajoj taq tzij, kel kut ubixkil wa rech katoban chike le ajtijab xuquje
le tijoxelab rech le nimalaj tijonem rech le amaq.
Le choltzij ucholam loq rib junam ruk le choltzij rech taq le chabl; ko
jujun taq tzij le keb oxib tzij le junakubij. Xuquje eko kak taq tzij le xaq
kom junam kepetik ne cher man junam taj le kikibij. Le choltzij kukut le kojow
chuqab rech ujunumaxik le utzibaxik le jalajoj taq chabl.
Le kamal Be rech Kaib Tzijonem tajin katobik che unimirsaxik le choltzij
chabl rech taq le jalajoj mayib taq cholchi. Le jun choltzij kuya chike le
ajtijab le kaib kichabal, kech taq le tijoxelab, le tijonik taq tijobl xuquje
konojel le winq le kakaj kikinimirsaj le chabl mayib.
PRESENTACIN
El Ministerio de Educacin a travs de la Direccin General de Educacin Bilinge
Intercultural, llev a cabo en el ao 2003 la creacin de una base de datos que
contiene mas de 2,000 trminos nuevos o neologismos pedaggicos en los idiomas
Mayas Kiche, Mam, Qeqchi, Kaqchikel, Qanjobal, Tzutujil, Poqomam, Poqomchi,
Akateko, Ixil y Popti. Los trminos fueron creados con base a las necesidades
que se tienen en cuanto a la produccin de materiales educativos desde las
reas de aprendizaje del nuevo currculo del nivel primario.
Con la finalidad de aumentar la base de datos, la DIGEBI consider integrar
una serie de neologismos creados por otras instituciones comprometidas con
el desarrollo y modernizacin de los idiomas Mayas, las cuales son: Kulbil Yol
Twitz Paxil, Academia de Lenguas Mayas de Guatemala; Instituto de Lingstica y
Educacin de la Universidad Rafael Landivar; Oxlajuuj Keej Maya Ajtziib, OKMA.
La DIGEBI agradece profundamente el apoyo brindado por las instituciones referidas
al permitir acceder a su base de datos y compartir su difusin para el beneficio
de los docentes y estudiantes del sistema educativo nacional.
El vocabulario se presenta de acuerdo al orden alfabtico de los idiomas
Mayas; en algunos casos, se encontrar con ms de un trmino para referirse
a un mismo significado, debiendo considerarse como sinnimos. Adems, el
documento contiene trminos que tienen la misma forma con diferente significado. El
vocabulario refleja el esfuerzo por estandarizar la forma escrita de los idiomas.
La DIGEBI est colaborando con su grano de maz para el desarrollo lexical
de los idiomas Mayas. Este vocabulario est dirigido a maestros bilinges,
a estudiantes de las Escuelas Normales Bilinges e Interculturales y personas
interesadas y comprometidas con la modernizacin lexical, uso y difusin de los
idiomas Mayas.
Kiche____________________ Espaol
Abaq_____________________ Holln
Abj______________________ Mineral
Abix______________________ Milpa
Achil______________________ Amigo
Achijil_____________________ Esposo
Achik_____________________ Visin
Achixik____________________ Celoso
Achji______________________ Concuo
Aj Europa__________________ Europeo
Aj Francia__________________ Francs
Ajanel_____________________ Carpintero
Ajatzyaqbl________________ Modista
Ajaw, ajawaxel______________ Dios
10
Ajkotchij__________________ Entrevistador
Ajkuxetamabalil___________ Filsofo
Ajkem_____________________ Tejedor
Ajnikowujibl______________ Bibliotecario
Ajnoj______________________ Inventor
catedrtico, etc.)
Ajqayes___________________ Herbvoro
Ajtij_______________________ Carnvoro
12
Ajwakatem_________________ Aventurero
Ajwinaqil___________________ Protagonista
Ajxeel _ ___________________ Dirigente
Ajxin______________________ Informal
Ajxojonelab________________ Bailadores
Ajyaltzijol__________________ Publicista
Ajyakal ja_ _________________ Albail
Ak________________________ Gallina
Alanxax____________________ Naranja
Alaq_______________________ Ustedes
Alaxem, alaxik______________ Nacer
Alaxja_____________________ Hidrgeno
Alaxwuj____________________ Publicacin
Aleman____________________ Alemn
14
m janel___________________ Pulpo
Ama______________________ Macho
Ama ak___________________ Gallo
Ama wakax_ _______________ Toro
Amaq_____________________ Pas
Aqanakiknel________________ Futbolista
Aq________________________ Lengua
Aqal______________________ Carbn
Aqab_____________________ Noche
At_________________________ T, vos
Atixnab___________________ Estornudo
Atit_______________________ Hembra
16
Atinik______________________ Baarse
Atzamil____________________ Nitrato
Ba________________________ Taltuza
Bajbl____________________ Martillo
Bajinik, bajinem____________ Clavar
Banbalnik_________________ Moldear
Banem____________________ Predicado
Banik, banonem, banonik_ __ Hacer
Banikil____________________ Identidad
Banojil____________________ Verbal
18
Banyal____________________ Pragmatismo
Baqiltzib__________________ Consonante
Be________________________ Camino
Bek_______________________ Ir
Belejeb___________________ Nueve
Betzib____________________ Ortografa
segunda lengua
1
0
20
Benche___________________ Arbusto
Bijnem____________________ Sugerencia
Bijnik_____________________ Sugerir
Biloj, rax kinaq_____________ Ejote
1
1
Bixbl____________________ Cancionero
Bixik______________________ Decir
Biajnel____________________ Sustantivizador
Biajnem __________________ Sustantivos
Binik_____________________ Nombrar
Boko_____________________ Chimaltenango
Bokob, tatbem_____________ Escudo
Bol, xax chich_____________ Lata
Bolaj______________________ Trozo
1
2
22
intrafamiliar
Boqnik____________________ Erradicar
Boj_______________________ Cazuela
Boj, tuy__________________ Olla
1
3
Bur_______________________ Burro
Ch
Cha_______________________ Obsidiana
1
4
24
1
5
Chaqijnem_________________ Deshidratacin
Chaqijnik__________________ Deshidratar
Chaqijqijol_ _______________ Otoo
Charqajinem________________ Aterrizaje
Charqajinik_________________ Aterrizar
1
6
26
Chatwaljoq_________________ Levntese
Chawila awib_______________ Cudate
Chayunik, chayunem_________ Colar
1
7
Chinabjul__________________ Huehuetenango
Chipaxukut, jeqxukut_ _______ Lado inicial
Chipnem, majbl , jeqbl_ ___ Inicio
Chiqayes__________________ Zacapa
Chiquimula_________________ Chiquimula
1
8
28
Chom_____________________ Camarn
Chokoyabl________________ Formulario
bsicos qumicos)
1
9
Choltzibalil________________ Alfabetismo
1
A
30
Chu_______________________ Hediondo
Chu wach__________________ Ante
Chubaj____________________ Escupo
Chubanem, chubanik, chubnik__ Escupir
Chuch, nan_________________ Mam
Chuchi____________________ A la orilla de
1
B
Chupulqaq________________ Lucirnaga
Chupum_ __________________ Apagado
1
C
32
Ch
Chab_____________________ Lanza
1
D
Chaqalik___________________ Mojado
1
E
34
Cher______________________ Berrinchoso
Chip______________________ Ultimo hijo
1
F
1
G
36
Chipaq____________________ Jabn
Chiw______________________ Pollito
Chok______________________ Sanate
Chokobanem, chokobanik__ Montar
Chokoj, chokar____________ Cojo
1
H
1
I
38
Chutikajxukut______________ Casillero
Chutinan_ _________________ Ta
Chutityox__________________ Angelito
1
J
Elunimrisanem______________ Internacional
Elunimrisaxik_______________ Internacionalizar
Ema_______________________ Pero
Eqalenel___________________ Agente
Eqan______________________ Carga
Erenem____________________ Acarralo
Erenik, erenem______________ Acarrear
Esabl wachbl ____________ Cmara
2
0
40
2
1
2
2
42
Etzelal_____________________ Crueldad
Etzabal___________________ Juguete
Etzabalil_ _________________ Figuras
2
3
Ij__________________________ Sarampin
Ija________________________ Semilla
Ijabl_____________________ Semillero
Ikox_______________________ Hongo
2
4
44
2
5
Inup_______________________ Ceiba
Iqanem____________________ Oxigenacin
Is_________________________ Camote
Isabal_____________________ Izabal
Ix_________________________ Vosotros
Ixajyuq____________________ Monja
Ixjut_______________________ Gusano
2
6
46
Ixmatuq___________________ Tepocate
Ixmukur____________________ Tortolito
Ja________________________ Casa
2
7
Ja kununibl_______________ Hospital
Ja riqbl ib ________________ Saln
Ja sutbinbl_______________ Llantera
Ja warbl _ ________________ Hotel
Jab_______________________ Lluvia
2
8
48
Jachkajks________________ Telofase
Jal________________________ Mazorca
Jal ib_____________________ Turno
2
9
2
A
50
Jas, su ____________________ Qu
Jayam_____________________ Bostezo
Ja________________________ Agua
2
B
Jarsanel___________________ Enzima
de radio, etc)
Jelil_______________________ Especialmente
2
C
52
Jikchuqab________________ Magnetismo
para respirar)
Jiknel_____________________ Calculador
Jiknik_____________________ Calcular
2
D
Jiqnel_____________________ Ambicioso
Jisijik______________________ Alargado
2
E
54
Joj________________________ Cuervo
(sentirse satisfecho)
2
F
Jubunem__________________ Esparcido
2
G
56
Jukajks__________________ Unicelular
Jukal_ ____________________ Veinte
2
H
2
I
58
Junamejqalem______________ Congruencia
Junamil____________________ Semejanza
2
J
Junqat____________________ Monomio
Jupachuj bix_______________ Copla
3
0
60
Kabraqan__________________ Sismo
Kabtukan__________________ Fresa
3
1
Kachchich________________ Magnesio
Kachche__________________ Caucho
Kachinem, kachinik_________ Mascar
Kajambl__________________ Misterioso
Kajambalil_________________ Misteriosamente
Kajamnem_ ________________ Misterio
Kajbl ____________________ Hora
Kajbnik___________________ Meiosis
Kajchok ___________________ Ancla
Kajib______________________ Cuatro
3
2
62
Kajpaj_____________________ Tetraslaba
3
3
Kamulbalim________________ Reciclado
Kamulim___________________ Repitencia
Kamulinal__________________ Reciclable
Kamulutzib________________ Reescribir
Kamxa, xaaj_______________ Camisa
Kaq_______________________ Guayaba
Kaqo_____________________ Ochocientos
3
4
64
Kaqakachchich____________ Cobre
Kaqaqoq__________________ Sanda
Kaqchumil_________________ Marte
Kaqchulchich______________ Rutenio
Kaqiwos___________________ Carburante
Kaqiwosnel________________ Carburizante
Kaqiwosnik________________ Carburar
Kar________________________ Pescado
Karawan___________________ Arveja
Karmataq__________________ Cetceos
3
5
Kawach____________________ Personificacin
Kawch____________________ Copia
3
6
66
Kaokjanel_________________ Rehidratante
Kaokjanem________________ Rehidratacin
Kaokjanik_________________ Rehidratar
Kaubanik_ ________________ Rehacer
Kaubi____________________ Renombre
Kaukuxtzib_ _____________ Diptongo
Kayenel___________________ Aficionado
Kayenem__________________ Aficin
Kayenik___________________ Observar
Kebkuxnik________________ Dudar
3
7
Kej________________________ Caballo
Kematzib__________________ Computadora
Kembl tzij ________________ Morfologa
Kemchi____________________ Gramtica
Kemobal_ _________________ Telar
Kemonem, kemonik, kemik_ __ Tejer
Kichom____________________ Desorden
3
8
68
Kikotem___________________ Alegrarse
Kikotemal_ ________________ Alegra
Ko uchuqab_______________ Fuerte
Kochich_ _________________ Acero
Kochonem_________________ Tolerancia
3
9
Kojombiaj_________________ Apodo
Komoneqalenem____________ Solidaridad
3
A
70
Kowachich________________ Manganeso
Kowil, ukowil_______________ Testculos
Kowinel____________________ Capaz
3
B
Kowinem___________________ Posible
Kowinem___________________ Rendimiento
3
C
72
Kunubalil__________________ Frmaco
Kupinel sinaj, ixterix, ixtexik__ Alacrn
Kutwex____________________ Pantaloneta
Kuyunem_ _________________ Abstener
Kyaqbl___________________ Hemoglobina
3
D
Ka ma ja na________________ Todava no
Kam kunnikobl __________ Sondas
Kajnem____________________ Polinizacin
3
E
74
Kaktzij____________________ Neologismo
Kalakik_ __________________ Calavera
Kalakik, baqboj_ __________ Flaco
3
F
Kambanem________________ Concordancia
Kambanik_________________ Concordar
Kamchachl_ ______________ Cadena
Kameqalen atzyaq _________ Toga
Kamqaqnik_______________ Electrificar
3
G
76
Kamqaqnil________________ Electrnico
Kamqojombl_____________ Guitarra
Kanarnaq__________________ Enojado
Kaq_______________________ Pulga
Kaqat_____________________ Picazn
Kaqonik, kaqonem__________ Tirar
Kaskatem_________________ Perseverante
Kaskatnik_________________ Perseverar
Kaslel_____________________ No perecedero
Kaslemalil_________________ Biolgicamente
Kaslemam tzij ______________ Historia
Kasnak___________________ Microorganismo
Kasnakilbl, ilbl nitz jastq__ Microscopio
Kastajem__________________ Despertarse
Kastajibal_________________ Resurreccin
3
H
Katmiqanal________________ Radiactividad
Katmiqanem_______________ Radiacin
Kawachinal________________ Hipottico
Kawachinem_______________ Hiptesis
Kawex_ ___________________ Anona
Kax ubanik________________ Difcil
3
I
78
Kayibal___________________ Mercado
Kayinem, kayinik___________ Vender
Kaykotzijbl______________ Floristera
Kaykunubl, kaybl kunabl__ Farmacia
Kekem____________________ Escaso
Kexamaqelil_______________ Internacionalmente
Kexanem __________________ Trueque
3
J
Kipaj______________________ Polislaba
Kiqat_____________________ Polinomio
Kisis______________________ Ciprs
4
0
80
Kiyarsanel_________________ Multiplicador
Ko chuxol_________________ En medio de
Kox______________________ Guacal
Koj_______________________ Mscara
Kojobl___________________ Mosaico
4
1
4
2
82
Koxob____________________ Achiote
4
3
emite radiacin X)
Kuxchomanem_____________ Conciencia
Kuxilks__________________ Metafsica
4
4
84
Kulmatajem________________ Experiencia
Kulmatajik_________________ Experimentar
4
5
Kutbalil___________________ Croquis
Kutbanem_________________ Diagnstico
Kuttijonem, saqwachomsanem_Capacitacin
Kuttzaqonel_ ______________ Arquitecto
Kuttzaqonem______________ Arquitectura
Kutubl wachbl _ _________ Pantalla
Kutubal, kutunem _ ________ Leccin
4
6
86
Kyalmul___________________ Frecuencia
Kyalmulal_________________ Frecuentativo
Kyaqanel chikp _ __________ Cazador
La...kut____________________ Interrogacin
Labab_ ___________________ Aguado
Laj jukub__________________ Canoa
4
7
Lajtzijonem_________________ Resea
Lajuj_ _____________________ Diez
Lamet_____________________ Botella
Laqam_____________________ Bandera
4
8
88
Lej________________________ Tortilla
Lemetbl__________________ Embotelladora
Lemob____________________ Palo de aliso
Lemow, ilbl ib_____________ Espejo
Likuwachulew______________ Equinoccio
4
9
Loq_______________________ Sagrado
Loqkolbl_________________ Santuario
Loqomanik, loqik, loqomanem__ Comprar
Loqobal___________________ Viruela
Ma ajilal____________________ Irresponsabilidad
Ma ajilil____________________ Irresponsablemente
Ma tzij taj_ _________________ No es cierto
Mabiaj____________________ Annimo
Machichwos_______________ Boro
Machor____________________ Estril
4
A
90
4
B
Mank______________________ Mango
Matzijolil___________________ Irrealismo
4
C
92
ecuaciones matemticas)
Membixnem________________ Fononmico
Mesabal___________________ Escoba
Mesom_ ___________________ Barrido
Mesonik, mesonem__________ Barrer
Metzaj_____________________ Pestaa
Metzaj_____________________ Pestaas
Mexa______________________ Mesa
4
D
(como de computadoras)
Moletamabl_______________ Enciclopedia
4
E
94
Mubam____________________ Remojado
Mubanem, mubanik_________ Remojar
Much_ ____________________ Chipiln
Mulul______________________ Jcara
Muq_ _____________________ Puo
4
F
Mutzchumil________________ Constelacin
Mutzmul jab________________ Llovizna
Muxanem, muxanik__________ Nadar
Muy_______________________ Chicozapote
4
G
96
Nabe______________________ Primero
Naj________________________ Lejos
4
H
animales, personas)
Nakwachibl_______________ Microfotografa
Nakl wachibl______________ Imagen fija
Nakalwos_ _________________ Argn
Nakanik, tijtik______________ Tonto
Nan_______________________ Seora
4
I
98
Nikajset___________________ Semicrculo
4
J
Nimal______________________ Orgulloso
5
0
100
Nimarisabl________________ Lupa
Nimayin____________________ Dinosaurio
Nim-be _ __________________ Carretera
Nimetamanel_______________ Sobresaliente
Niminem___________________ Interferencia
Nimkyaqbl _______________ Tanque
Nimkabraqan_______________ Terremoto
Nimonem, nimonik_ _________ Meter
5
1
Noj_______________________ Idea
Nojalil_____________________ Psicolgicamente
Nojalinel___________________ Psiclogo
Nojbanem_________________ Tecnologa
Nojim_____________________ Invento
Nukbalil___________________ Constructivismo
Nukbiwujil_________________ Bibliogrfico
5
2
102
Nuksoltzij__________________ Lexicografa
Nuktzibanem______________ Diagramacin
5
3
Ojer_______________________ Antes
Okapajbl_________________ Quintal
5
4
104
Oqibl____________________ Onomatopeya
5
5
Pa_ _______________________ En
Pach______________________ Trenza
Pachum___________________ Trenzado
Pachum tzij________________ Poema
5
6
106
Pajanem___________________ Prediccin
Pajbalibnik________________ Autoevaluar
Pajonem, pajonik____________ Pesar
Panama___________________ Panam
5
7
5
8
108
Patzkar____________________ Disfraz
Peqija_____________________ Cotiledn
Peraj, per_ ________________ Perraje
Peraj, rebos _ _____________ Chal
Perpech___________________ Cresta
5
9
Pitzom____________________ Aplastado
Pitzonem, pitzonik__________ Aplastar
Pitzqojombl _ ____________ Piano
Pix________________________ Tomate
Pixabnem__________________ Reflexin
5
A
110
Pixqaq____________________ Neutrn
5
B
kulmatajem________________ Leyenda
5
C
112
Qajnem____________________ Dedicacin
Qajnik, ok ilnik______________ Dedicar
Qitzaqojomnel_____________ Violinista
5
D
Qitzijil_____________________ Realidad
Qulaj______________________ Garganta
Qulbixanem________________ Entonacin
Qulbixanik_________________ Entonar
Qulil_______________________ Tonalidad
5
E
114
Qabakik___________________ Bsquetbol
Qabl_____________________ Manecilla
Qabarel___________________ Borracho
Qabarisabl, kumbalil______ Droga
Qajajchuchjaj______________ Alveolar
Qajajjumuw________________ Fricativa
Qajajtzib__________________ Fonema
Qajajtzam_________________ Nasal
Qajik______________________ Fractura
5
F
Qalubl___________________ Abrazadera
Qan_______________________ Amarillo
Qanabaj chich_ ___________ Silicio
5
G
116
5
H
5
I
118
Qaxnem___________________ Proceso
Qaxnem___________________ Traslacin
Qaxwachbam______________ Escaneado
Qaxwachibl ______________ Proyector
Qaxwachnik________________ Escanear
Qayja_____________________ Hidrlisis
5
J
Qequm____________________ Oscuro
6
0
120
Qol_______________________ Trementina
Qolbe, tzaqom nimbe_ _____ Asfalto
6
1
Qotz______________________ Mejilla
Qoxom, qoxowem__________ Dolor
Qoylemal__________________ Horizontalidad
Qututem___________________ Sentimientos
Qux_______________________ Musgo, paxte
6
2
122
Rajawaxik__________________ Necesidad
Rajil_______________________ Precio
Rajlabl qij ________________ Fecha
Rakilil uwachulew __________ Aves
6
3
Ramajil____________________ Oportunidad
Rambl be, qatbl be,
Ramik_____________________ Cortar
6
4
124
Rx tew____________________ Paludismo
Raxachich_________________ Escandio
Raxakaam_________________ Bejuco
6
5
Raxtzu_____________________ Pera
Remowisanik_______________ Barnizar
Retet_____________________ Motocicleta
Retetnam_ ________________ Motorizado
Retetnel_ _________________ Motorista
6
6
126
6
7
Rikilset____________________ Estratosfera
Rikil_______________________ Comida
Rikil triko __________________ Pasta
Ripirik_____________________ Extendido
Riqonik, riqonem___________ Lamer
Riqonem___________________ Encontrado
6
8
128
Rox_______________________ Tercero
Roxqij_____________________ Martes
Ro________________________ Quinto
Roqij_____________________ Jueves
6
9
Chimaltenango, Escuintla)
(Ciudad de Guatemala)
Totonicapn, Quetzaltenango)
(Huehuetenango, Quich)
Jalapa, Jutiapa)
6
A
130
Sachanem__________________ Depredacin
Sachbl be ________________ Laberinto
6
B
Sanik______________________ Hormiga
Saqaqol___________________ Resistol
6
C
132
Saqchaj____________________ Pinabete
Saqilal_____________________ Legibilidad
Saqjukuknel_______________ Supersnico
Saqkab , saqkab tzibabl _ _ Yeso
6
D
Saqwach___________________ Papa
Saonik____________________ Tender
6
E
134
Sikaj______________________ Apazote
Sikanem, sikanik, tubanem, tubanik_Fumar
6
F
Sis________________________ Pizote
Slobikajulewnel_____________ Meteorlogo
Somanik___________________ Asar, tender
instrumento) lastimar
6
G
136
ecuacin matemtica)
6
H
Sutiche____________________ Trompo
6
I
138
Syonel____________________ Navegante
6
J
Takalem___________________ Pararse
7
0
140
Taqakamqaq______________ Conductor
7
1
Taqonem___________________ Mandato
Taqonik____________________ Mandar
Taqotzijol_ _________________ Fax
Taquqxan__________________ Correo
Tatabal____________________ Padrastro
Tatabenem, tatabenik, tatbexik__ Escuchar
Tatanol, mam_______________ Abuelo
7
2
142
Tenowkux_________________ Emocin
ensayo formal)
Tijchuqab_________________ Reto
7
3
Tijochikopil_________________ Insectvoros
Tijojnem___________________ Acadmico
7
4
144
Tikonijem__________________ Gentica
Tikomche__________________ Reforestal
7
5
vuelo de avin)
Tokox_____________________ Hipo
Tolobon___________________ Masacuata
Toqobsam_________________ Considerado
Toqobsaxik________________ Considerar
Toqow anim _______________ Maratn
7
6
146
7
7
Tukik______________________ Batir
Tunatzibawujnem___________ Encuadernacin
Tuney, saqos_______________ Sauce
Tunibl____________________ Perno
Tunitzibawujnik____________ Encuadernar
Tunpaj_____________________ Sinalefa
Tunukux__________________ Concntrico
Tununbl__________________ Retroproyector
Tuqtzyaq__________________ Teln
7
8
148
Tubl_____________________ Mamn
7
9
parasimptico
Tuyulik____________________ Sentado
Tuyuloq___________________ Sintate
7
A
150
Tz
Tza________________________ Salado
Tzam_ ____________________ Pico
Tzaqchumil________________ Meteorito
7
B
Tzatzqor___________________ Dextrosa
Tzatzqor___________________ Glucosa
Tze_______________________ Risa
Tzi________________________ Nixtamal
propaganda, informacin
7
C
152
Tzijolilwuj__________________ Peridico
Tzijolwujbl________________ Tarjetero
7
D
Tzukunelab________________ Investigadores
Tzyalchikopib______________ Primates
Tz
Tzarkolibl_______________ Disquete
7
E
154
7
F
Tzaqatisanem______________ Completarlo
Tzaqatisanik, tzaqatisanem_ _ Completar
Tzibabal__________________ Lapicero
Tzibanel __________________ Escritor
Tzibanem, tzibanik_________ Escribir
Tzikin_____________________ Pjaro
7
G
156
absorbe el agua)
Tzubnem__________________ Absorcin
Tzubunik, tzubunem_______ Chupar
7
H
Ubaqukux________________ Nucleolo
Ube chich ________________ Calzada
7
I
158
7
J
el esquema maya
8
0
160
bajar la temperatura)
8
1
8
2
162
Ukaj_______________________ Cuarto
Ul_________________________ Derrumbe
8
3
uwachulew_________________ Ecosistema
Ulewchich_________________ Arsnico
8
4
164
Uparnum___________________ Punta de
Upasulew, nikajbl uwachulew_ _ Ecuador
Upetikilal___________________ Etnicidad
Upopil upaja _ ______________ Alfombra
8
5
Uqajbalil___________________ Dimensionalidad
Uqajbelil qij_ ______________ Universo
8
6
166
8
7
8
8
168
(matemtica sobrante)
uwachulew_________________ Norte
8
9
Uwuq______________________ Sptimo
8
A
170
Uxlabil____________________ Respiracin
Uxlabinem, uxlabinik________ Respirar
cartesiana)
Wa________________________ Alimento
8
B
Wachom___________________ Machacado
Wachinalinik________________ Fotocopiar
Wachinam__________________ Fotocopiado
Wachinam__________________ Representado
Wachinibl_________________ Fotocopiadora
Wachinik __________________ Controlar
matemticas)
8
C
172
Waqik_____________________ Semestre
Waram_____________________ Dormir
8
D
Waranik____________________ Vigilar
simptico
We________________________ Condicional
8
E
174
Winaq_____________________ Gente
Winaqil____________________ Sujeto
en una obra)
Winaqilal___________________ Sociedad
8
F
wolqotinik__________________ Revolcar
8
G
176
Wostaq____________________ Gases
Wostzubkatn_____________ Ozono
Wosyak____________________ Helio
Wotzotz___________________ Tostada
Wujpwaqbl________________ Billetera
8
H
8
I
178
Xanabj___________________ Adoqun
Xantzajbl_________________ Acuarela
Xaq_ ______________________ Tizne
Xaqab____________________ Cinta
Xar________________________ Azulejo
8
J
Xeto______________________ Pellizque
9
0
180
Xibim_____________________ Asustado
Xibinib___________________ Miedo
Xibinel____________________ Fantasma
Xibnel_____________________ Monstruo
Xik________________________ Gaviln
Xik_ ______________________ Ala
Xikitzijol___________________ Volante
Xikinaj_____________________ Oreja
9
1
Ximom_____________________ Amarrado
Xkutaq____________________ Corchetes
Xkutbl ___________________ Escuadra
Xkeqwaybl, ixkeqwabl____ Tenedor
9
2
182
Xkulmatajem_______________ Mito
Xojowik____________________ Bailar
miserable, tacao
Xuynel____________________ Egosta
Xubanem, xubanik__________ Silbar
Yaltzijol_
__________________ Campaa poltica
9
184
Yikakux___________________ Motivante
Yojonik____________________ Deshacer
9
5
Yuj________________________ Mezclarlo
Yujaanem, yujaanik, yujik____ Mezclar
Yujaj _ ____________________ Mezcla
Yujajbl___________________ Solvente
Yujumkikel_________________ Hbrido
9
6
186
Espaol-Kiche
9
8
188
Espaol__________________ KICHE
A_ ________________________ Pa, chi
A la derecha_________________ Pa wikiqab
A la izquierda________________ Pa mox
Abierto_____________________ Jaqalik
9
9
Absorcin___________________ Tzubnem
Abstener_ __________________ Kuyunem
Absurdo____________________ Waltor
Acadmico__________________ Tijojnem
Acarralo___________________ Erenem
9
A
190
Acero______________________ Kochich
Acostarse___________________ Qoyolem
9
B
Acuerdo____________________ Nukchomabal
Adolescencia________________ Qapj
Adopcin___________________ Ajalkwalibl
Adoqun____________________ Xanabj
Aerolnea___________________ Qaxkaqiqbl
9
C
192
opanibl rapchich
Afiliado_____________________ Achilanem
frica______________________ Africa
Africada____________________ Takjumuw
Africano____________________ Africano
Afuera de___________________ Chirij le
Agua potable________________ Sq ja
Aguacate___________________ Oj
9
D
Alabanza___________________ Bixajaw
Alarma_____________________ Wanejbl
Albail_____________________ Ajyakal ja
Alcoholismo_________________ Qabarnaqil
Alegrarse___________________ Kikotem
Alegra_____________________ Kikotemal
9
E
194
Alfabetismo_________________ Choltzibalil
Alianza_____________________ Kamow ib
All________________________ Chi la
9
F
Alveolar____________________ Qajajchuchjaj
Amarillo____________________ Qan
9
G
196
Anlogo____________________ Junamtajel
Anestesia___________________ Sikirsabl
9
H
Angioespermas______________ Chuqitalija
Angosto____________________ Laj uwch
ngulo_____________________ Tzuk
Antimonio___________________ Saqtukumulew
9
I
198
Apartar_____________________ Tasik
Apazote____________________ Sikaj
Aplastado___________________ Pitzom
9
J
Arar_______________________ Tajinik
rbol genealgico____________ Xeral
rbol, madera, palo___________ Che
Arco_______________________ Jukujk
A
0
200
Argn______________________ Nakalwos
Arista______________________ Tzikal
Aritmtica___________________ Nojajilanik
Armadillo___________________ Iboy
Arquitectura_________________ Kuttzaqonem
Arrancado, erradicado_________ Boqom
A
1
Arsnico____________________ Ulewchich
Articulacin_ ________________ Wiqbaq
Artculo_ ___________________ Qataj
Artsticamente_______________ Jelalilal
Asaltante___________________ Elaqom
Asamblea___________________ Junam
As como esto_______________ Je wa
As pues____________________ Je ku ri
Asimetra, desigualdad_ _______ Majunam
A
2
202
A
3
Autoestima__________________ Ajonem ib
Autoevaluacin_ _____________ Etan ib
Autoevaluar_________________ Pajbalibnik
Aventurero__________________ Ajwakatem
xikachich, rapchich
Avispa_____________________ Stal
A
4
204
Ayer_______________________ Iwir
Ayudar_____________________ Tobanik
Azadn_ ___________________ Asarun
Bailadores__________________ Ajxojonelab
Bailar______________________ Xojowik
A
5
Banquero___________________ Pwaqnel
A
6
206
Bautismo___________________ Qasna
Bebido_____________________ Qumunem
A
7
Bejuco_____________________ Raxakaam
Bibliografa__________________ Nukbiwuj
Bibliogrfico_________________ Nukbiwujil
Biodegradable_______________ Qayem
A
8
208
Blusa______________________ Ixatzyaqbl
Boca_ _____________________ Chiaj
A
9
Botella_____________________ Lamet
A
A
210
A
B
Cafetera____________________ Miqsabl
Caite, zapato________________ Xajab
Cal________________________ Chun
A
C
212
Caligrafa___________________ Jeltzib
Cliz_______________________ Temkotzij
A
D
Camisola___________________ Tzoqkamxa
Camote_ ___________________ Is
Campana___________________ Chichabl
Campaa poltica_ __________ Yaltzijol
A
E
214
A
F
Carburante__________________ Kaqiwos
Carn______________________ Kutbl ib
A
G
216
Carretera___________________ Nim-be
A
H
Casillero____________________ Chutikajxukut
Cataltico___________________ Anichuqalel
Catre______________________ Ab chat
A
I
218
winq
Ceiba______________________ Inup
Centena____________________ Jokalbl
Centmetro__________________ Aqaetokal
A
J
Cesacin___________________ Chupunem
Cetceos___________________ Karmataq
B
0
220
Chichicaste_ ________________ La
Chilacayote_________________ Qoq
Chile_ _____________________ Ik
Chiltepe____________________ Ubaqcho
Chimaltenango_ _____________ Boko
Chiquimula__________________ Chiquimula
Chirima____________________ Chirmiy, su
Chiste _____________________ Yaltze
B
1
nojbanem
etamanel
Cigarro_____________________ Sik
B
2
222
Circonio____________________ Tzuwoschich
Crculo polar_ _______________ Sutuwiulew
Ciruga_____________________ Puskunanik
Civil_______________________ Xaqwinq
Civilizacin__________________ Nojbanobl
Clarinero_ __________________ Saqkor
Claro, claridad_______________ Usaqil
B
3
Cobre______________________ Kaqakachchich
Cocido_____________________ Chaqajnaq
Cociente_ __________________ Jachom
Cocina_____________________ Banbl wa
Cocinero (a)_________________ Ajbanal wa
Cdigo_____________________ Etal
B
4
224
Cofrade____________________ Ajpatan
Coloquial___________________ Tzijobl
B
5
Comercio___________________ Nm kayibl
Comestibles_________________ Katijowik
Compadre__________________ Kompale
Compadres (casamiento de los hijos)_ Achilib
Compaero (a), amigo (a)______ Achibil
Comps____________________ Setbl
B
6
226
Concntrico_________________ Tunukux
Concha_ ___________________ Parapox
Concha de soplar_ ___________ Xiwak
B
7
Conciencia__________________ Kuxchomanem
Concierto___________________ Qojomanem
Concordancia_ ______________ Kambanem
Concordar__________________ Kambanik
Concua_ __________________ Achalkan
Concuo_ __________________ Achji
B
8
228
Conocimiento________________ Etamabl
Consecuencia (resultado de
Considerar__________________ Toqobsaxik
Consonante_________________ Baqiltzib
Constelacin________________ Mutzchumil
Constitucin (de la repblica)_ __ Taqanawuj
Constitucionalidad____________ Cholkaslemal
B
9
Contraportada_______________ Pamrij
Convenio___________________ Nukchoboj
Conversar, platicar, contar, narrar__ Tzijonik
Copia______________________ Kawch
B
A
230
kematzib
B
B
Coser______________________ Tisomanik
Costumbre__________________ Naqtalil
Cotiledn___________________ Peqija
Coyol______________________ Mop
Coyote_____________________ Utiw
Cremacin__________________ Chajinsanem
B
C
232
Cruce______________________ Xalqat be
B
D
Cunto_____________________ Janik pa
Cuatro_____________________ Kajib
Cubeta_____________________ Erabl ja
Cbico_____________________ Waqxukutal
Cubo (como polgono)_________ Waqwch
Cubrir______________________ Chuqik
Cucaracha__________________ Xwil
B
E
234
pusbl, kuchilo
B
F
Curar______________________ Kunaxik
B
G
236
De nada____________________ Maj la
B
H
Declarativo__________________ Qalajsanem
Dedicacin__________________ Qajnem
Dedicado___________________ Qajnq, ok il
Delicado____________________ Yich
B
I
238
Dentista____________________ Ajware
B
J
Descendiente________________ Ijail
Desfile_____________________ Cholbinem
Desgranando________________ Biqonem
C
0
240
kamatzilnilnik, kajuchuchik
C
1
Diagnstico_________________ Kutbanem
C
2
242
Dieciocho___________________ Wajxaqlajuj
Diecisis_ __________________ Waqlajuj
Diecisiete___________________ Wuqlajuj
Diente, filo__________________ Ware
C
3
Diorama____________________ Kabawch
C
4
244
C
5
Dormir_____________________ Waram
Dos_ ______________________ Kaib
Dudar______________________ Kebkuxnik
Dueo_ ____________________ Rajaw
Dulce, sabroso_______________ Ki
Durazno____________________ Tikon
Duro, macizo, fuerte_ _________ Ko
C
6
246
Ebullicin___________________ Poqowem
uwachulew
C
7
tijonem
C
8
248
Eje________________________ Sutibl
Eje (coordenada cartesiana), lnea_ ___Juch
Ejercicio (prctica en alguna materia)
Sakajem
Electricista__________________ Ajkamqaq
C
9
Elctrico____________________ Kamqaqbl
Electrocutado________________ Kamqaqnq
Electrn____________________ Maxelqaq
Electrnico__________________ Kamqaqnil
Elefante, Danta______________ Tix
Elementos__________________ Tzaqatzabl
Elevar_ ____________________ Paqabisaxik
Embudo____________________ Qijijbl
Emisor_____________________ Ajtzij
C
A
250
Empujar_______________________Paqchinem, chikmayinem,
chikmix
Encino_____________________ Raxche
C
B
C
C
252
Enterrado___________________ Muqunem
Envasador__________________ Kolibalnel
Enviar, mandar_ _____________ Takanik
Equinoccio__________________ Likuwachulew
C
D
Escandio___________________ Raxachich
Escaneado__________________ Qaxwachbam
Escanear___________________ Qaxwachnik
Escner____________________ Qaxwachaj
C
E
254
Escoba_____________________ Mesabal
Escolta_____________________ Achilanel
C
F
Especialmente_______________ Jelil
C
G
256
Espiral_____________________ Sutsut
Espumado__________________ Woqowisan
C
H
C
I
258
Etnolingstica_______________ Tzijopetikilal
Evaluar el conocimiento
Experiencia_________________ Kulmatajem
Experimentar________________ Kulmatajik
C
J
Fbrica_____________________ Ja banbl
Falda______________________ Kut uq
D
0
260
Familia_____________________ Alaxik
Fantasma___________________ Xibinel
D
1
Fiambre____________________ Xolomwa
Filmar______________________ Kolwachibl
Firma______________________ Juch bi
D
2
262
Fontica____________________ Uchabtzij
Fononmico_________________ Membixnem
Formulacin_________________ Chokoyanem
D
3
Formulado__________________ Chokoyam
Fotocopia___________________ Wachinal
Fotocopiado_________________ Wachinam
Fotocopiadora_______________ Wachinibl
Fotocopiar__________________ Wachinalinik
Fotografa, foto, imagen_ ______ Wachibal
wachibal
Francs____________________ Aj Francia
Frasco_____________________ Kaxlantzu
Frecuentativo________________ Kyalmulal
Frer_______________________ Kilixik
D
4
264
Fricativa____________________ Qajajjumuw
Frjol_______________________ Kinaq
Frito_______________________ Kilim
Frvola_____________________ Patzpoy
matemticas)________________ Wachjuch
Futbolista___________________ Aqanakiknel
D
5
Ganar______________________ Chakanik
D
6
266
Garita______________________ Jachijibl
Garra de animal______________ Ixkaq
Garrapata_ _________________ Sip
Gelatina____________________ Kenkn
D
7
D
8
268
Glosario____________________ Chuticholtzij
Glucosa____________________ Tzatzqor
D
9
Gota_______________________ Tzuj
Gotero_____________________ Tzujbl
Grada______________________ Qam be
Grado______________________ Aqanem
Grados (temperatura)_ ________ Chum
D
A
270
Guacamaya_________________ Kaqix,
chuqtobl qabaj
Gua_______________________ Kaml be
Guillotina___________________ Nm qupibl
Guin______________________ Jilanjuch
Guitarra____________________ Kamqojombl
D
B
Gusto______________________ Nabal
Habitante___________________ Uwinaqil
Hbitat_____________________ Achochibl
Hablar_ ____________________ Chawik
Hace dos das, anteayer_______ Kabijir
Hasta all___________________ Ka je la
Heces fecales_ ______________ Kis
D
C
272
Heladera___________________ Tajtijbl
Heladero_ __________________ Ajtajtij
D
D
Hgado_____________________ Seseb
Higo_______________________ Wikix
D
E
274
Hiptesis___________________ Kawachinem
Hipottico___________________ Kawachinal
Hombrera___________________ Tlebl
D
F
Hombro____________________ Teleb
Horizontalidad_______________ Qoylemal
Hormiga____________________ Sanik
Huehuetenango______________ Chinabjul
Huelga_____________________ Uchojaxik
D
G
276
Humildad___________________ Mekekem
Icono______________________ Wachikutbl
Iconografa__________________ Wachikutbalal
Idea_______________________ Noj
D
H
Idiolecto____________________ Chawbl
Idioma, lengua_______________ Chabal
Imn_______________________ Jikchich
Incisivo_____________________ Tzijware
D
I
278
Infierno_____________________ Xibalba
Infractor____________________ Ajmak
D
J
Instrumental_________________ Chakunibl
Instrumento (instrumento musical)___ Qojombl
E
0
280
Intestino____________________ Ixkolob
nojimnik
Investigacin________________ Tzuknojchak
Investigadores_______________ Tzukunelab
Invierno, se nota_ ____________ Qalaj
Inyeccin___________________ Titzkunabl
Ionosfera___________________ Kolichojlin
Irrealismo___________________ Matzijolil
Irresponsabilidad_____________ Ma ajilal
Irresponsable________________ Ma ajil
E
1
Irresponsablemente___________ Ma ajilil
Irrigacin___________________ Jaxik
Itrio________________________ Qeqakajchich
Izabal______________________ Isabal
Izote_______________________ Parki
Jabn______________________ Chipaq
E
2
282
Jinete______________________ Ajkej
Juego______________________ Etzanem
Justicia_____________________ Sukumalil
Jutiapa_____________________ Chi pur
E
3
Laberinto___________________ Sachbl be
Laminario___________________ Kutetalil
E
4
284
Lanza______________________ Chab
Legislacin__________________ Wokajtaqanik
E
5
Lea______________________ Si
Siknaoj
Lengua____________________ Aq
E
6
286
kulmatajem
Libertad____________________ Tzoqopibalil
Libra_______________________ Paj
Libre_______________________ Tzoqpilk
Librera_____________________ Wujbl
Libreta_____________________ Lajtzibawuj
E
7
tzayowik, tzayalik
E
8
288
Llantera____________________ Ja sutbinbl
Llave_ _____________________ Lawe, jaqbl
Loro_______________________ Kelesu
E
9
Lotera_____________________ Etzanchekoj
Lucero_____________________ Nimachumil
Lunes______________________ Ukabqij
Lupa______________________ Nimarisabl
E
A
290
Macho_____________________ Ama
Maldicin___________________ Itzelal
tzumanik
E
B
Mandato____________________ Taqonem
Manecilla___________________ Qabl
E
C
292
chupuwqaq tzibabl
Marimbista__________________ Qojomnel
Marinero_ __________________ Ajpalow
Marioneta___________________ Kamalas
Mariposa___________________ Pepe
Marsupiales_________________ Chimchikopib
E
D
Marte______________________ Kaqchumil
Martes_____________________ Roxqij
Martillo_____________________ Bajbl
E
E
294
Mayscula__________________ Nimatzib
Mazorca____________________ Jal
Mecnica___________________ Jukchukunbl
Mecnico___________________ Jaqol chich
Mecapal____________________ Patan
Medida_____________________ Etabl
Medio ambiente______________ Ulewal
E
F
Meln______________________ Qanqoq
Mercurio____________________ Kataralqij
E
G
296
Metafase___________________ Jachijabl
Metafsica_ _________________ Kuxilks
Metamorfosis________________ Jalkaslemal
Metasfera___________________ Chirijset
Meteorito___________________ Tzaqchumil
E
H
Mezclarlo___________________ Yuj
Mico_______________________ Koy
Micra ______________________ Nak
Microfotografa_______________ Nakwachibl
Microscpico________________ Ilkasnak
Milpis_____________________ Abaqchikp
E
I
298
Misionero___________________ Yuqutzijonel
Misterio_ ___________________ Kajamnem
Mito_______________________ Xkulmatajem
Modernidad_________________ Kakabanikil
Moderno_ __________________ Kakarisam
E
J
Mojado_____________________ Chaqalik
Mojar______________________ Chaqabanem
Molde______________________ Banbl
Moldear____________________ Banbalnik
Monja______________________ Ixajyuq
F
0
300
Mosaico____________________ Kojobl
Motorizado__________________ Retetnam
Mover______________________ Silabaxik
Muchacha, joven_____________ Qapoj ali
Muchacho, joven patojo________ Kajol ala
Muchacho, nio (clasificador)___ A
1
1
Msculo____________________ Tyojilal
1
2
302
Msico_____________________ Qojomnel
Nasal______________________ Qajajtzam
F
3
Necesidad__________________ Rajawaxik
Neologismo_________________ Kaktzij
Neurona____________________ Tajkilnel
Neutrn____________________ Pixqaq
Nieve______________________ Mettew
Nia, nio_ _________________ Akal
F
4
304
Nopal______________________ Nochti
Nosotros_ __________________ Oj
F
5
Nmero____________________ Ajilabl
F
6
306
Observar___________________ Kayenik
Observatorio_ _______________ Ja ilbal
Obsidiana_ _________________ Cha
Obstetricia__________________ Iyonem
Oclusiva____________________ Takqajaj
Octavo_____________________ Uwajxaq
Oficina_____________________ Jachakunbl
Oficio, cargo_ _______________ Eqalen, chak
Odo_______________________ Tabal
F
7
Onomatopyico______________ Oqinibl
Orfanato____________________ Ja akalbl
Organelo___________________ Laj toqks
F
8
308
Oro________________________ Qanapwaq
Orognesis_ ________________ Xeljuyubil
Ortografa_ _________________ Betzib
Oxigenacin_________________ Iqanem
F
9
Paciente____________________ Acheqalenel
Pacifista____________________ Kamelal
Padrastro___________________ Tatabal
Padres de familia_____________ Tat nan
Paladio_____________________ Tukalaxja
Palangana__________________ Chajbalqabaj
Palillos (como para manualidades)__ Xikay
F
A
310
F
B
qatubl kakulja
F
C
312
Parientes___________________ Achalalxik
Parilla______________________ Sabl tij
F
D
F
E
314
F
F
Pensamiento________________ Chomanem
Pensar_____________________ Chomanik
Pentatln___________________ Joetzanem
Pepita_ ____________________ Ubaq
Pepita de ayote______________ Sakil
Perejil______________________ Kawachkulanto
Peridicamente______________ Kichuqij
Peridico___________________ Tzijolilwuj
Perito contador_ _____________ Ajilanel
F
G
316
Pero_______________________ Ema
Persecucin_________________ Terenebl
Perseguido_ ________________ Oqtam
Perseguir___________________ Oqtanik
Pestaa____________________ Metzaj
Pestaas___________________ Metzaj
F
H
Pin______________________ Chinkuy
F
I
318
F
J
Plasticidad__________________ Kachachik
Plasticina___________________ Kachqor
Plstico_ ___________________ Tim
Platera_____________________ Kolbl lq
Pltica_____________________ Tzijonem
Plegado____________________ Chetechik
G
0
320
G
1
Polinomio___________________ Kiqat
Polislaba___________________ Kipaj
G
2
322
Pragmatismo________________ Banyal
Precio_ ____________________ Rajil
G
3
Precioso____________________ Jelalj
Predicativo__________________ Bijnaoj
Prediccin__________________ Pajanem
Preposicin_________________ Wiqchomabl
Preprimaria_ ________________ Majbl tijonik
Presidente__________________ Kaml be
kaml be amaq
G
4
324
Proceso____________________ Qaxnem
G
5
multiplicacin)_______________ Mulaj
Ajnoj chak
Profesionalidad______________ Chakunem
Pronombre__________________ Ukexwach bi
G
6
326
Protagonizada_______________ Winaqilam
Psiclogo___________________ Nojalinel
Publicacin_ ________________ Alaxwuj
Publicista___________________ Ajyaltzijol
Pueblo_____________________ Tinamit
Puente, escalera_____________ Qam
G
7
Qu_______________________ Jas, su
G
8
328
Quetzaltenango______________ Xelaju
Quin______________________ Jachinoq
Radiacin___________________ Katmiqanem
Radiactividad________________ Katmiqanal
G
9
G
A
330
Reciclado___________________ Kamulbalim
Reciclaje_ __________________ Kamulnuk
Reciclar, recicla______________ Kamulixik
Recio______________________ Ko kabij
G
B
Reflexin___________________ Pixabnem
Reflexivo___________________ Tzalijib
G
C
332
G
D
Renacimiento________________ Tuxinem
Renovable__________________ Kextajem
G
E
334
Repisa_____________________ Xektakalbl
G
F
Retalhuleu__________________ Retalulew
Retar______________________ Tzurunik
Retazo_____________________ Uchapil
G
G
336
Retroproyector_______________ Tununbl
Retrovisor_ _________________ Ilbl ij
Rodillos____________________ Bolbl
G
H
Roedores___________________ Jukukunelab
Rojo_______________________ Kaq
retzonem, retzonik
G
I
338
Sal________________________ Atzam
Saln______________________ Ja riqbl ib
Saltar______________________ Chopinik
G
J
Salvaje_____________________ Ajkichelaj
Santuario___________________ Loqkolbl
Sapo_ _____________________ Ixpeq
H
0
340
Semforo___________________ Kutqaxbl
H
1
Semestre___________________ Waqik
Semicrculo_________________ Nikajset
Sentado____________________ Tuyulik
Sentimientos________________ Qututem
H
2
342
Spalo_____________________ Xaqukup
Sptimo____________________ Uwuq
ramibal tzalam
Sesenta____________________ Oxkal
Siembra____________________ Tikon
Siembra (de maz)____________ Awex
Sintate____________________ Tuyuloq
H
3
Silabario____________________ Kutipajbl
H
4
344
Simetra____________________ Junamajelal
Smil (literatura)______________ Junamtaj
Sin punta___________________ Kut
Sinalefa____________________ Tunpaj
Sismo______________________ Kabraqan
H
5
ucholajil kaj
Social______________________ Winaqil
Sociedad___________________ Winaqilal
Socioconstructivismo__________ Yikwinaqilal
H
6
346
Solidaridad__________________ Komoneqalenem
Slido______________________ Kowilal, ko kolik
Slido recto_________________ Jikowilal
Solol______________________ Tzoloja
Solsticio____________________ Tzaluwachulew
Solvente____________________ Yujajbl
Sonrer_____________________ Tzetzetik
H
7
Subconsciente_______________ Chuqulchomanem
Subir_ _____________________ Paqalem, aqanik
Suero______________________ Ja tobchuqbalil
H
8
348
Sugerir_____________________ Bijnik
Sujetos_____________________ Winaqib
Sumado____________________ Mulim
Sumandos__________________ Mulmaq
Sumar_ ____________________ Mulinik
Sumatoria (total)_ ____________ Mul
Supernova__________________ Nimapoqchublin
Supersnico_________________ Saqjukuknel
Supervisor__________________ Solinel
uwachulew
Surco______________________ Qet
H
9
Tabaco_____________________ May
H
A
350
Teatral_____________________ Kajmawachel
Teatro______________________ Ja kaybl
H
B
Tejedor_____________________ Ajkem
Telfono____________________ Chawibl
H
C
352
Tercio______________________ Roxkajil
Terco______________________ Chikmitzijnel
H
D
Terminado__________________ Totajem
Ta________________________ Chutinan
Tibio_______________________ Saqriloj
Tiempo_____________________ Qijilal
H
E
354
Toalla______________________ Subl
H
F
Tonalidad___________________ Qulil
Tos________________________ Ojob
H
G
356
Tostadora___________________ Wotzotzarbl
Totonicapn_________________ Chwimeqena
H
H
Tranquilidad, satisfecho
Trece______________________ Oxlajuj
H
I
358
Trenzado___________________ Pachum
Trimestre___________________ Oxik
Trinchante__________________ Kolibal lq
Trinomio____________________ Oxqat
Triste______________________ Bisonem
H
J
Trueno_____________________ Kaqulja
Trueque____________________ Kexanem
T, vos_____________________ At
I
0
360
Unicelular___________________ Jukajks
nico______________________ Tukelal
Unidad (matemtica)__________ Junal
I
1
Ustedes____________________ Alaq
I
2
362
Veinte_____________________ Jukal
I
3
Venus_____________________ Ikoqij
lajbe, uqab be
I
4
364
Violn______________________ Qitzaqojombl
Violinista_ __________________ Qitzaqojomnel
Virginidad___________________ Qapojil
I
5
Viruela_____________________ Loqobal
Visita______________________ Chabem
Vista_______________________ Ilbal
Visto_______________________ Ilom
Vocalizacin_________________ Kuxatzibem
Vocalizar_ __________________ Kuxatzibnik
Volante____________________ Xikitzijol
I
6
366
Volcnico___________________ Xkanulal
I
7
I
8
368