ZAGADNIENIA NAUKOZNAWSTWA 1 (179), 2009 PL ISSN 0044 1619

Jacek Wytrbowicz Instytut Informatyki Politechnika Warszawska

O poprawnoci jzykowej publikacji naukowo-technicznych

Streszczenie Artyku ten jest prb wywoania dyskusji na temat stylu jzyka naukowego, dyskusji o wymaganych cechach jzyka i zakresie dowolnoci stylu narracji. Zebraem w nim cechy charakterystyczne dla stylu naukowego oraz zdefiniowaem dwa style jzyka naukowego: surowy i barwny. W rodowiskach uczelni technicznych obserwuj rozbienoci w ocenie poprawnoci jzykowej prac dyplomowych inynierskich i magisterskich. rdem tych rozbienoci jest kontrowersyjne wymaganie stosowania stylu surowego. Bdc zwolennikiem stylu barwnego podaj argumenty za jego stosowaniem. Jzyk naukowy charakteryzuje si czstym wystpowaniem form bezosobowych, strony biernej, nieemocjonalnoci, unikaniem subiektywnych ocen. Cechy te, aczkolwiek dominujce, nie mog by bezwzgldnie wymagane w caoci tekstu naukowego - co rwnie prbuj wykaza w tym artykule. Sowa kluczowe: poprawno jzykowa, styl publikacji naukowych Linguistic Correctness of Publications in Science and Technology Abstract The aim of the paper is to provoke a discussion about linguistic style in science, required features of discourse and freedom of narration. Characteristic features of the linguistic style in science have been presented and two styles distinguished: severe and vivid one. In the milieu of technical universities, some variance in assessment of linguistic correctness of dissertations may be seen. The source of that variance is controversial requirement for use of the severe style. As a supporter of the vivid style, I present arguments in favour of it. Characteristic for the language in science is frequent occurrence of impersonal forms, passive voice, lack of emotional attitude and avoidance of subjective judgements. These features, though dominant, cannot be absolutely required in the whole of scientific texts, as I try to prove. Key words: linguistic correctness, style in scientific publication.

Wstp
Przyczyn powstania zebranych tu uwag byy kontrowersje w ocenie poprawnoci jzykowej dyplomowych prac magisterskich i inynierskich na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej. Jako promotor i recenzent oceniam midzy innymi: czy dana praca jest poprawna jzykowo i czy spenia wymagania stawiane publikacjom naukowo-technicznym. Problemem jaki si czasami pojawia, jest rozbieno ocen rnych dydaktykw, nawet blisko ze sob wsppracujcych. Czy wszyscy tak samo tumaczymy naszym studentom jak powinni pisa swoje prace? Niniejszym artykuem chciabym wywoa dyskusj na ten temat; by moe przyczyniaby si ona do ujednolicenia pogldw. Moe sprowokowane wypowiedzi i publikacje pozwol bardziej obiektywnie spojrze na t kwesti. Spotkaem si z pytaniem, czy prace magisterskie i licencjackie s pracami naukowymi. Uwaam, e powinny takimi by, a przynajmniej aspirowa do bycia nimi. Jednak niezalenie od odpowiedzi na to pytanie, musimy si zgodzi z faktem, e powinny by one pisane jzykiem naukowym. Nie uwaam, aby jzyk naukowo-techniczny rni si w szczeglny sposb od jzyka naukowego. Przymiotnik techniczny okrela zakres tematyczny a nie styl jzyka, czy sposb narracji. Jzykiem naukowym, zgodnie z definicj Sownika Jzyka Polskiego PWN 1, nazywamy jzyk charakteryzujcy si wystpowaniem sownictwa specjalistycznego i cisoci sformuowa. Definicja podana w Wikipedii 2 jest do duga, zaczyna si od stwierdzenia: Jzyk naukowy funkcjonalna odmiana jzyka literackiego uywana w tekstach naukowych i czasami popularnonaukowych. Ujmujc to moliwie oglnie powiemy, e jzyk naukowy jest rodzajem jzyka literackiego sucym do przekazywania treci naukowych. Poniej skoncentruj si na jzyku pisanym, gdy ten mwiony czsto niestety jest daleki od poprawnoci ze wzgldu na rodowiskowy argon, anglicyzmy, skrty rozumiane tylko w danym gronie pracownikw. Mona te mwi o podjzykach naukowych, takich jak: teoretyczny, praktyczny i dydaktyczny. Ta klasyfikacja okrela podstawowe przeznaczenie danego tekstu. Nie uwaam, aby przeznaczenie to miao istotnie wpywa na styl jzyka, czy te na ocen poprawnoci jzykowej danego tekstu. Niezalenie od przeznaczenia jzyk naukowy suy do przekazywania uoglnionych informacji (prawd) o pewnym wycinku rzeczywistoci.

Czym jest jzyk poprawny?

Wzorcem jzykowym dla studentw powinny by dobrze napisane prace naukowe w jzyku ojczystym (pojawia si pytanie - czy kady z nas jednakowo kwalifikuje prace napisane dobrze?). Nie jest zasadne szukanie w literaturze obcej regu dotyczcych poprawnoci stylistyki jzyka naukowego dla tekstw pisanych w jzyku polskim. Pord znalezionych rodzimych publikacji, poruszajcych zagadnienie poprawnoci jzyka naukowego, istnieje wiele poradnikw dla studentw (wydawanych gwnie przez uczelnie wysze); s te bardzo nieliczne artykuy autorw prowadzcych badania nad jzykiem naukowym.
1 2

http://sjp.pwn.pl http://pl.wikipedia.org/wiki/Jzyk_naukowy 2

Poradniki, ktre mona poleca studentom politechnik to pozycje [1, , 7]. Zawieraj one praktyczne rady dotyczce metodyki pisania i oglnej struktury pracy dyplomowej, wskazwki edytorskie, przykady typowych bdw jzykowych. O dobrym stylu jzyka naukowego autorzy nie pisz zbyt obszernie, co najwyej charakteryzuj go zwizym wyliczeniem istotnych cech. Ewa Opoka [4] pisze: Postulowane cechy dobrego stylu naukowego to: 1) jasno i zrozumiao (w opozycji do zawioci), 2) precyzja (w opozycji do oglnikowoci i niejednoznacznoci), 3) prostota (w opozycji do pretensjonalnoci), 4) zwizo (w opozycji do rozwlekoci). Z kolei Romuald Kolman [2] stwierdza, e ocena poprawnoci jzykowej wymaga rozpatrzenia takich elementw jak: 1) oywiony wspczesny jzyk literacki bardzo podany, w celu unikania monotonii i suchoci urzdowego raportu, 2) komunikatywno (atwo przyswajania informacji) jest bardzo podana, 3) zawarto sformuowa (krtkie zdania) to wielka zaleta jzyka naukowego, pomocna w przyswajaniu informacji, 4) lekko stylu jest przejawem atwoci przekazu informacji przez autora; poczenie pkt 3) i 4) to warunki dla pkt 2) komunikatywnoci, 5) poprawno gramatyczna odstpstwa od niej, to na og przejzyczenia, 6) poprawno ortograficzna jest oczywista i konieczna, a zdarzajce si odstpstwa, to przede wszystkim przejawy nieuwagi, bardzo niekorzystnie wiadczce o autorze rozprawy. W publikacjach krajowych kategoria jzyka naukowego jest niezwykle rzadko opisywana [8, 9, 10]. W opracowaniach jzykoznawcw znajdujemy analizy ewolucji jzyka polskiego, jakim on by, jakim jest. W jzykach obcych mona znale obszerne opracowania na temat poprawnoci jzyka naukowego, np. ksika Chalesa Bezermana [11], ktr warto wskaza ze wzgldu na zawart w niej bogat analiz historycznych i wspczesnych tekstw naukowych, oraz ze wzgldu na jej dostpno w Internecie. Rodzi si tu jednak pytanie: na ile cechy poprawnoci jzykowej, czy stylu jzyka naukowego s niezalene od kultury jzyka i jego charakteru narodowego? Zagadnienie to, aczkolwiek ciekawe, przekracza sw zoonoci ramy niniejszego opracowania. W analizach stylu naukowego badacze abstrahuj od cech narodowych jzyka, wyszukujc to co jest charakterystyczne w tekstach naukowych pisanych w rnych jzykach. Nie znalazem prac jzykoznawcw mwicych o tym, jaki powinien by styl jzyka naukowego. Nie znalazem rwnie analizy cech stylu, ktre powoduj, e jeden tekst naukowy jest atwy w odbiorze a drugi nie. Dla przykadu Stanisaw Gajda w [8] pisze 3: W dotychczasowych badaniach stylu naukowego wymienia si takie cechy stylowe: 1) intelektualno [Savory 1953]; 2) abstrakcyjno, bezosobowo, nieemocjonalno, obiektywno, logiczno [Kaufman 1959]; 3) logiczno (pojciowo i logiczna spjno), obiektywno, abstrakcyjno, ciso [Kulgaw 1964];
3

Cytat podaje jedynie fragment dosy dugiej listy. 3

4) logiczna ciso, obiektywno, spjno, dokadno [Razinkina 1972]; 5) abstrakcyjno i podkrelona logiczno na tle oglnomwieniowych cech, takich jak jasno, zrozumiao, logiczno, lakoniczno [Koyna 1972]. Poprawny jzyk naukowy musi by: zrozumiay, jednoznaczny, zwizy, logiczny, obiektywny. W sprawdzanych pracach studenckich znajduj uchybienia wzgldem tych cech. Bdem jest posugiwanie si wyraeniami cakowicie niezrozumiaymi, co czsto wynika ze stosowania bdnej skadni zda, a czasami ze stosowania w tekcie poj niezdefiniowanych, znanych tylko w wskim rodowisku autora. Bdy niejednoznacznoci zwykle s wywoywane wieloznacznoci uytego sowa (homonimi), wieloznacznoci stosowanego zwrotu (ekwiwokacj), wieloznacznoci konstrukcji zdaniowej (amfiboli), czy skrtem mylowym (elips literack). Mtno sformuowa spowodowana jest uyciem wyrae nieprecyzyjnych i niejasnych. Pojawiajce si bdy logiczne wynikaj ze zej struktury tekstu, z niewiadomego domniemania przez autora, e czytelnik zna ju okrelone fakty, a czasami nawet z bdnie przeprowadzonego wnioskowania. Brak obiektywizmu jest czsto skutkiem prezentowania wasnych sdw jako prawd oglnych, niepenej wiedzy, czy te yczeniowego postrzegania wiata. Obiektywno tekstu naukowego wynika oczywicie z logicznoci prowadzonych wywodw, ale nie tylko. Istotnymi warunkami obiektywnoci s rwnie rdowo i wszechstronno. Wywd naukowy musi by udokumentowany rdowo. rdami mog by istniejce ju dokumenty lub dane wytworzone wyniki przeprowadzonych dowiadcze, symulacji. Warunek wszechstronnoci to oczekiwanie, aby we wnioskowaniu nie pojawiy si bdy wynikajce z niepenej wiedzy autora (subiektywizmu). Gdy zdajemy sobie spraw, e istniejce rda nie daj nam kompletnej wiedzy, wwczas musimy si przyzna do operowania na poziomie teorii. Jednoznaczno jzyka naukowego jest atwo osigana przez idealizacje teoretyczne uatwiajce prowadzenie wywodu oraz przez elastyczny dobr sownictwa. Dobr ten jest osigany dziki cigemu stosowaniu definicji omawianych poj. Pragmatyka 4 jzyka naukowego powinna ogranicza si jedynie do funkcji informacyjnych i w ograniczonym zakresie do funkcji perswazyjnych. Przy czym zarwno informacje, jak i wpywanie na przekonania, musz by przekazywane bezporednio w sposb jawny dla odbiorcy. Rozumienie i interpretowanie tekstu musi by jednoznaczne. Niedopuszczalna jest manipulacja jzykowa prowadzca do podwiadomego przekazywania treci, a w konsekwencji do manipulowania czytelnikiem. Przykadem manipulacji jest zdanie Powyszego wywodu nie naley rozumie jako zarzucanie faszu profesorowi X ju samo to zdanie bezporednio sugeruje w fasz. Tekst ma na celu przekazywanie odbiorcy wiedzy, prowadzenie do zrozumienia zagadnienia poprzez bezporednie wyraanie prawdy. Bdy zwizane z zachowaniem odpowiedniej relacji pragmatycznej, spotykane w opracowaniach studenckich, to: - sensacyjny jzyk czasopism popularnonaukowych, ktrego celem jest zaintrygowanie i nakonienie czytelnika do kontynuacji lektury; Pragmatyka jeden z trzech dziaw semiotyki (obok semantyki i syntaktyki), zajmujcy si intencjami wypowiedzi, celami jakie autor chce osign przez uycie okrelonych wyrazw i wyrae. 4
4

jzyk anglojzycznych instrukcji technicznych, w ktrym zwyczajowe jest stosowanie formy ty, oraz przekazywanie treci w formie przepisu mechanicznego postpowania, zamiast logicznego wywodu przyczynowoskutkowego; budowanie wizerunku naukowoci w oparciu o form i styl (dugie zdania, dua ilo akronimw, naduywanie formy bezosobowej i strony biernej).

Jzyk naukowy nie powinien posugiwa si dialogiem ani wykrzyknikami. Jedynie pytania retoryczne s dopuszczalne. Jzyk naukowy nie powinien tolerowa uywania przypuszcze (w rodzaju: wydaje si, by moe). Wspomniany tu dialog jest charakterystyczny dla mowy niezalenej, stosowanej np. w powieciach. Natomiast w jzyku naukowym wystpuje dialogowo (tj. dialog autora z innymi uczonymi, z odbiorc komunikatu lub z sob samym) wyraana w mowie zalenej.

rda kontrowersji
Omawiane powyej cechy poprawnoci i ocena bdw nie s przedmiotem sporw. Gdzie wic s kontrowersje o ktrych wspomniaem we wstpie? Tre naukow, speniajc wymienione wyej cechy poprawnoci, mona wyrazi w rny sposb, zalenie od stylu autora i jego sposobu formuowania myli. Indywidualny styl mona zakwalifikowa do jednego z dwch rodzajw stylu naukowego, a mianowicie stylu surowego i stylu barwnego. Styl surowy polega na skondensowanym przekazie faktw oraz formalnym prowadzeniu rozumowa i dowodw. Opisy s zwize, pozbawione rozwlekych wyjanie zawierajcych porwnania i przenonie. Stanisaw Gajda [9] wprowadza okrelenie jzyk twardy, ktre jest tym samym co zdefiniowany powyej styl surowy. Pisze on: Poczucie jzykowe czsto sprowadza si do przekonania, e naley mwi i pisa uczenie, a wic jzykiem twardym. Wynika moe ono z przyjcia okrelonej tradycji pisarstwa naukowego. Styl barwny polega na swobodniejszej narracji, ktrej celem jest zainteresowanie czytelnika, odwoywanie si do jego dowiadcze i wyobrani, uzupenianie formalnych wywodw sugestywnymi przykadami. Prowadzony wywd nie traci przecie na obiektywnoci w wyniku zastosowania przenoni, (np. przeprowadzon klasyfikacj mona porwna do reflektora, ktry ujawnia przedmiot czynic go widocznym). Autor, ktry stosuje styl barwny, pragnie wywoa przyjemne odczucia zwizane z lektur tekstu. Wyrnienie jedynie dwch stylw jest pewnym uproszczeniem, lecz pozwala wskaza rdo kontrowersji przy ocenie poprawnoci jzykowej publikacji naukowych. Zwolennicy stylu surowego nisko oceniaj teksty pisane stylem barwnym. Twierdz, e styl ten moe by stosowany jedynie w publikacjach popularno-naukowych. Ja nie zgadzam si z takim stanowiskiem. Uwaam, e tekst naukowy powinien by komunikatywny, przyciga uwag czytajcego, a zatem nie moe by monotonny. Teksty naukowe musz mie warto dydaktyczn. Zatem konstrukcje uatwiajce zrozumienie (np. porwnania), czy zapamitanie (np. powtrzenia) s podane i nie mog by traktowane jako niedoskonao formy. W stylu barwnym mog by formuowane pytania i odpowiedzi, co jest skutecznym sposobem skupienia uwagi czytelnika. Zgadzam si z twierdzeniem, e teksty naukowe s trudne w odbiorze. Jednak trudno ta absolutnie nie moe wynika ze zbyt surowego stylu. Chciabym

tu podkreli, e czasem lektura tekstw pisanych tym stylem rodzi wtpliwo, czy nie suy on do ukrycia merytorycznych brakw danej publikacji. Wskazane jest, aby niektre fragmenty tekstw naukowych byy pisane w sposb bardziej przystpny. Myl tu o streszczeniu, wstpie i zakoczeniu. Fragmenty te s swego rodzaju reklam danej dziedziny wiedzy. Potencjalny czytelnik atwiej zdecyduje si podj trud lektury danej pracy i ewentualnie uzupeni wiedz niezbdn do jej zrozumienia. Jest to istotne dla studentw, jak rwnie dla dziennikarzy zajmujcych si popularyzacj nauki. Z pewnoci nie jestem jedynym zwolennikiem stylu barwnego. Wida to z przytoczonych wczeniej elementw oceny poprawnoci jzykowej podanych przez R. Kolmana [2]. Z kolei socjolog Kamil Kaczmarek [12] pisze: Warto wrci nawet do Platona i Hegla by przekona si, e jzyk naukowy nie musi by drtwy i bezosobowy, e nie musi stroni od ironii, zoliwoci czy dowcipu, sformuowa dosadnych. W artykule Stanisawa Kozyra-Kowalskiego [13] znajdujemy stwierdzenie: Stanisaw Ossowski mocno podkrela, e cechami jzyka naukowego powinny by precyzja i sens empiryczny. Nie odmawia jednak uczonym prawa do posugiwania si jzykiem potocznym, poetyckim i skrtowym. Magdalena Zawisawska [14] wskazuje na przydatno metafory w tworzeniu nowych poj, uatwianiu zrozumienia i kreowaniu modeli teoretycznych. Cytowane wypowiedzi dotycz jzyka nauk humanistycznych. Nie znalazem analogicznych wypowiedzi, ktre dotyczyyby tekstw naukowo-technicznych, lecz czy nie jest suszne szukanie wzorcw poprawnoci jzykowej wrd humanistw? Mona zastanowi si nad tez, e waciwym stylem w naukach humanistycznych jest jzyk barwny, za w naukach cisych i technicznych surowy. Jakie mogyby by przesanki dla takiej tezy? Mniej uchwytny i trudniej mierzalny przedmiot bada? Poszukiwanie prawdy poprzez dialog pomidzy badaczami? Przecie w naukach cisych i technicznych rwnie mamy do czynienia z niesprawdzonymi teoriami, z praktycznym wykorzystywaniem nie do koca wyjanionych zjawisk, z uywaniem przyblionych algorytmw lub algorytmw o nieudowodnionej poprawnoci. W naukach cisych i technicznych atwo stosuje si formalne wywody czy argumentacje poparte obliczeniami, ale nie oznacza to, e autor musi ograniczy si do stylu surowego. Kolejnym rdem nieporozumie w ocenie poprawnoci jzyka naukowego s uproszczenia w doborze kryteriw ocen. Prawd jest, e w tekstach naukowych dominuje brak emocji, stosowanie formy bezosobowej i strony biernej. Std powstaj opinie, e bdem jest przekazywanie w tekcie naukowym jakichkolwiek emocji, a wspomniana forma bezosobowa i strona bierna s konieczne w caoci wywodu. Takie opinie przekazuj niestety studentom niektrzy wykadowcy. W rezultacie studenci usuwaj ze swych tekstw formy osobowe i powstaj prace dyplomowe, z ktrych trudno wywnioskowa jakie badania, narzdzia, programy autor stworzy samodzielnie. Wnioski autora s formuowane jako prawdy oglne. Ponadto nadmiar strony biernej powoduje, e praca jest nuca w czytaniu. Recenzent ma wtpliwoci: na czym polega samodzielny dorobek autora? jakie wnioski autor wysnu w efekcie wykonanej pracy? Przecie wyraenia takie jak w dalszej czci rozdziau opisuj , wykonaem testy, uywajc , zebraem dane na podstawie ktrych stwierdzam, e uyte w tekcie s bardziej jednoznaczne i atwiejsze w odbiorze anieli czsto zastpujce je zwroty w rodzaju: w dalszej czci rozdziau omwiono , wykonano testy, uywajc , zebrano dane pozwalajce stwierdzi, e . 6

Autorzy opisujcy wnioski z wykonanych prac czasami wartociuj uzyskane rezultaty. Niektrzy recenzenci neguj prawo autora do takiej oceny twierdzc, e to czytelnik danej pracy (uytkownik jej rezultatw) ma jedyne prawo do formuowania ocen. Nie zgadzam si z takim stanowiskiem, uwaam, e autor ma takie samo prawo do wyraania opinii na temat wykonanej pracy jak i czytelnicy (uytkownicy). Ponadto opinie autora mog by uyteczne dla tych czytelnikw, ktrzy pobienie przegldaj du liczb prac w celu wyszukania potrzebnych im materiaw rdowych. Wspomniana cecha nieemocjonalnoci tekstw naukowych wynika z koniecznoci prowadzenia wnioskowa racjonalnych i bezbdnych, oraz wyzutych z jakichkolwiek przesanek emocjonalnych. Nie widz jednak nic zego w wyraeniu emocji przez autora na temat prowadzonych bada, dowiadcze i uzyskiwanych wynikw. Praca, w ktrej autor, oprcz ostatecznych rezultatw, podzieli si z czytelnikiem informacjami na temat sposobu dochodzenia do nich, moe by ciekawsza, bardziej barwna. Czytelnik moe uzyska wiedz na temat potencjalnych trudnoci przy realizowaniu podobnych bada, projektw. Wedug moich obserwacji, kwestia stosowania formy bezosobowej jest najbardziej kontrowersyjna. Zaskakuje powszechno twierdzenia, e jest to forma obowizujca w publikacjach naukowych. Uwaam, e form osobow powinno si stosowa tam, gdzie mona, za bezosobow jedynie tam, gdzie jest to konieczne. Forma bezosobowa suy do wyraania prawd oglnych. Powszechne jest siganie po ni, aby prowadzi narracj obiektywnie, bezstronnie. Czste wystpowanie konstrukcji bezosobowych wynika z de autorw do wyranego oddzielenia podmiotu bada od goszonych sdw, z chci sygnalizacji bezstronnoci swych spostrzee. Nasze przyzwyczajenie do odbioru przekazu bezosobowego, jako prawdziwego, jest wykorzystywane nawet w manipulacji politycznej. Ponadto naley zauway, e atwiej jest kama stosujc form bezosobow, ktrej czsto uywania jest analizowana przez algorytmy wykrywania kamstw (sic!). Naduywanie formy bezosobowej moe powodowa znuenie czytelnika. Moe te sprawia wraenie banalnoci wywodu, gdy odbierany on bdzie jako cig prawd oglnych i faktw oczywistych. Jednak, gdy autor pisze w tej formie, to demonstruje swoj skromno. Lecz czy nadmierna skromno wypowiedzi nie zmniejsza jej siy przekonywania? Jak zawierzy autorytetowi naukowca, ktry w swoich wypowiedziach jest przesadnie skromny? Gdy autor nawizuje do treci przedstawionej w innym fragmencie swojej pracy, czy nawizuje do wykonanych dowiadcze, programw komputerowych, wwczas naturalne jest stosowanie formy osobowej. Nie jest bdne, ani wstydliwe, ani mniej wartociowe napisanie ja .. Forma bezosobowa w takich sytuacjach brzmi nienaturalnie. Niektrzy autorzy unikaj wwczas osobowego ja i stosuj liczb mnog. Wyjtkiem jest oczywicie sytuacja, gdy autorw jest kilku. Nie sugeruj tu bynajmniej, e kade uycie podmiotu my jest niewaciwe. Na przykad, gdy autor ustawia si wraz z czytelnikiem w tym samym punkcie obserwacji, z powodzeniem moe napisa: na podstawie powyej zaprezentowanych faktw widzimy, e . Technika utosamiania si autora z czytelnikiem czyni tekst bardziej przekonujcym, uatwia odbiorcy uczestniczenie w prowadzonym procesie mylowym. Warto tu zwrci uwag na fakt, e wyraenie w 1. os. l. mn. moe by wieloznaczne. Czytelnik moe je odebra, w zalenoci od kontekstu, jako uniwersyteckie pluralis modestiae, jako uprzejme zaproszenie autora do wspuczestniczenia w opisywanej 7

pracy (eksperymencie, dowodzie), jako klasyfikacja przynalenoci grupowej (my versus oni), jako narzucanie okrelonego punktu widzenia i manipulacj. W skrajnym przypadku, gdy forma my jest naduywana przy formuowaniu zaoe, teorii lub wnioskw, ktre s kontrowersyjne dla czytelnika, wwczas moe to w nim zrodzi przewrotne pytanie my krl? czy my towarzysz?. Uwaam, e dc do skromnoci wypowiedzi nie powinnimy korzysta z liczby mnogiej przesadnie czsto. Autor nie powinien wstydzi si wykonanej przez siebie pracy ani swych pogldw.

Podsumowanie
Nadrzdn cech jzyka naukowego musi by jego logiczno i denie do wyraania prawdy. Logiczno ta przejawia si w uporzdkowaniu treci, systematycznym, jasnym i precyzyjnym przedstawieniu informacji, precyzyjnym definiowaniu poj, formuowaniu niesprzecznych twierdze i wyciganiu poprawnych wnioskw. Spenienie tych warunkw jest obowizkiem autora, natomiast wybr stylu powinien by jego przywilejem. Trafnoci wyboru stylu spowoduje, e czytelnik zainteresowany tematem bdzie przyswaja dany tekst ze zrozumieniem i przyjemnoci. Od trafnoci wyboru stylu zalee te bdzie popularno danej pracy wrd czytelnikw. Naukowcy o uznanym dorobku mog pisa dowolnym stylem. S oni autorytetami w swojej dziedzinie i zarazem wzorem dla innych. Nawet jeeli ich styl jest zbyt surowy lub zbyt barwny, to trudno sobie wyobrazi, aby chcieli z niego zrezygnowa. Modzi naukowcy i studenci, piszcy prace dyplomowe, szukaj wzorcw, wykadni tego, jaki styl pisania jest poprawny i skuteczny w przekazywaniu treci. Brak powszechnych i jednoznacznych pogldw na ten temat prowadzi do konfliktw pomidzy recenzentami prac, a czasami nawet do krzywdzcych ocen i zniechcenia modych autorw. Dlatego warto propagowa wzorce poprawnego stylu tekstw naukowych, warto upowszechnia wiedz na temat rodkw stylistycznych i technik prowadzenia dyskursu. Niestety zarwno liczba i dostpno publikacji na ten temat jest znikoma. Na uczelniach technicznych promotorzy najczciej odsyaj swych studentw do biblioteki ze stwierdzeniem prosz popatrze jak s pisane dobrze ocenione prace. Nie namawiam tu do prby normalizacji jzyka naukowego. Jest ona z gry skazana na niepowodzenie, gdy jzyk ten jest jedynie szczegln form ywego jzyka naturalnego, ktrego kodyfikacja moe by zaledwie zapisem uksztatowanej praktyki spoecznej. Z kolei prby wymuszania normalizacji jzyka naukowego mog by nawet szkodliwe, prowadzc do jego zuboenia, za zuboajc jzyk zawamy perspektywy postrzegania i mylenia. Uwaam natomiast, e warto jest ksztatowa przekonania o tym, jak powinien wyglda prawdziwy tekst naukowy budowa wiadomo jzykow. Warto identyfikowa i propagowa techniki stylistyczne uatwiajce odbir tekstu naukowego przez czytelnika. Niniejszym artykuem pragn rwnie zwrci uwag na problem konfliktowych ocen dotyczcych poprawnoci jzykowej publikacji naukowo-technicznych oraz zachci do czstszych dyskusji na ten temat w gronach akademickich. Ocenia powinnimy: czy jzyk danej pracy jest zrozumiay, jednoznaczny, zwizy, logiczny, obiektywny. Natomiast do stylu danego autora, surowego bd barwnego, powinnimy odnosi si bardziej tolerancyjnie. To, e dana praca jest przyjemna w odbiorze i skutecznie przekazuje zamierzone treci, zasuguje oczywicie na pochwa.

Nauka to nie tylko definiowanie prawdy, ktrej opis daje si atwo wyrazi surowym jzykiem. To cige jej poszukiwanie, ktre jak przygoda moe by barwnie opisywana. Technika to nie tylko opis urzdze i procesw technologicznych, dokumentowanych suchym jzykiem instrukcji. Jest to rwnie praca koncepcyjna nad nowymi algorytmami i rozwizaniami, praca ktra wymaga fantazji twrczej i warta jest barwnego stylu jzyka naukowego. Koczc ten artyku chc wyrazi podzikowania Iwonie Fagot za pomoc w poszukiwaniach literaturowych oraz Graynie Konopielko za cenne uwagi.

Bibliografia
1. Gianfranco Gambarelli, Zbigniew ucki, Jak przygotowa prac dyplomow lub doktorsk, Universitas, Krakw 2001. 2. Romuald Kolman, Poradnik dla doktorantw i habilitantw, Oficyna Wydawnicza Orodka Postpu Organizacyjnego, Bydgoszcz 1996. 3. Jolanta Makiewicz, Jak pisa teksty naukowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 1995. 4. Ewa Opoka, Uwagi o pisaniu i redagowaniu prac dyplomowych na studiach technicznych, Wydawnictwo Politechniki lskiej, Gliwice 2003. 5. Andrzej Puo, Prace magisterskie i licencjackie Wskazwki dla studentw, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003. 6. Tadeusz Rawa, Metodyka wykonywania inynierskich i magisterskich prac dyplomowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego, Olsztyn 2006. 7. Maria Wgliska, Jak pisa prac magistersk?, Oficyna Wydawnicza Impuls, Krakw 2004. 8. Stanisaw Gajda, Podstawy bada stylistycznych nad jzykiem naukowym, PWN, Wrocaw 1982. 9. Stanisaw Gajda, Styl naukowy, w ksice: Wspczesny jzyk polski, pod red. Jerzego Bartmiskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skodowskiej, Lublin 2001. 10. J.Bliniewicz, A.Starzec, Styl naukowy, w ksice Przewodnik po stylistyce polskiej, pod redakcj Stanisawa Gajdy, Uniwersytet Opolski Instytut Filologii Polskiej, Opole 1995. 11. Charles Bazerman, Shaping Written Knowledge: The Genre and Activity of the Experimental Article in Science, University of Wisconsin Press, Madison, Wisconsin, 1988. http://wac.colostate.edu/books/bazerman_shaping/ 12. Kamil Kaczmarek, Kurs wolnego czytania, Pozna 2008. http://camillos.edu.pl/?menu=l1.

13. Stanisaw Kozyr-Kowalski, Demokracja akademicka a tendencje oligarchicznoautorytarne w socjologii wspczesnej, Pozna 2002. http://www.staff.amu.edu.pl/~kozyr/demokracja.htm. 14. Magdalena Zawisawska, Metafora w jzyku naukowym, LXV Zjazd Polskiego Towarzystwa Jzykoznawczego "Semantyka leksykalna i gramatyczna", Uniwersytet lski, Katowice, 21-22 wrzenia 2007. http://pts.edu.pl/subdomains/seminarium/httpdocs/mz.pdf

10