Ulaştirma Kiyi Yapilari Master Plan Çalişmasi

T.C.
ULATIRMA BAKANLII DEMRYOLLAR LMANLAR VE HAVA MEYDANLARI NAATI GENEL MDRL
ULATIRMA KIYI YAPILARI MASTER PLAN ALIMASI
SONU RAPORU
ULUSL AR AR ASI A. .
&
BELDE PROJE VE DANIMANLIK TC. LTD. T.
ORTAK GRM
Eyll 2010
Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas dari Komitesi: Ahmet Arslan Metin Tahan lker Yetgin Salih Gmgm lya Lekili Ahmet Ycel zcan DLH, Genel Mdr DLH, Genel Mdr Yardmcs DLH, Liman Etd Daire Bakan DLH, Liman Yapm Daire Bakan DLH, ube Mdr Vekili DLH, Mhendis
Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas alma Grubu: Dr.Ikhan Gler Saffet Atik Aye Karanc Murat zden Ali Emre Sivri Namk nder Cem Atik Melek Faydal Hdai Dereli Yksel Proje Uluslararas A.. BELDA Yksel Proje Uluslararas A.. BELDA BELDA BELDA BELDA BELDA Yksel Proje Uluslaras A..
Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Danmanlar: Prof.Dr.Ayen Ergin Prof.Dr. Ahmet Cevdet Yalner Prof.Dr.Yaln Yksel Prof.Dr. Esin evik Prof.Dr.Okan Tuna Yrd. Do. Dr.Ersel Zafer Oral Do.Dr. Ali Durmu Deveci Dr.Soner Esmer Hlya Karaku Ceren zer ODT ODT YT YT DE DE DE DE ODT ODT
Ulatrma Master Plan almasna toplantlara katlarak ve yazlaryla katkda bulunanlar raporun sonunda verilmitir.
NDEKLER GR .......................................................................................................................... 1 A. MEVCUT DURUMUN TESPT .............................................................................. 4 A.1 Liman ve Ky Tesislerinin Ulusal ve Uluslararas Standartlar leinde Snflandrlmas ...................................................................................................... 4 A.2. Tm Trkiye Kylarnda Kamu ve zel Sektre Ait Deniz Ulam ve Tamaclk Amal Kullanlmakta Olan Tm Ky Yaplarnn Mevcut Durumlar .... 6 A.3. Daha nceden Yaplm almalarn Deerlendirilmesi .............................. 40 A.4. Master Plan almas Kapsamnda Yaplan Ziyaret ve altaylarn Deerlendirilmesi................................................................................................... 41 B. HTYA DUYULAN KAPASTELERN KARILANMASINA YNELK MEVCUT TESSLERN GELTRLMES VE / VEYA YEN TESSLERN PLANLANMASI .. 49 B.1. Ulatrma Ky Yaplar Hinterlantlar .............................................................. 49 B.2. Talep Tahmin Metodolojisi ............................................................................. 77 B.3. Trkiye Limanlarnn 2030 Yl tibaryla Yk Trafii Tahminleri ..................... 90 B.4. Trkiye Limanlar Yk Elleleme Kapasiteleri .............................................. 159 B.5: lkesel ve Blgesel Bazda Yeni Yatrm htiyalarnn Belirlenmesi ............ 176 B.6. Yasal Dzenlemeler ..................................................................................... 211 B.7. Sonular Ve Deerlendirmeler ..................................................................... 254 KAYNAKA ........................................................................................................... 268 EKLER ................................................................................................................... 271 EK 1: Ulatrma Ky Yaplarnn Rol, lev, Planlama, Boyutlandrma Kriterlerinin Belirlenmesi ......................................................................................................... 272 Ek 2: Trkiyedeki Mevcut Ulatrma Ky Yaplar ............................................... 284 EK 3: Dnyada Limanclk Sektrn Etkileyen Gelimeler ................................ 370 Ek 4: Daha nceden Yaplm almalarn Deerlendirilmesi........................... 391 EK 5: Ulam Sektrn Etkileyen Dnya Ve Blgedeki Jeopolitik Ve Sosyo Ekonomik Gelimeler .......................................................................................... 432 EK 6: Ulatrma Ky Yaplar Ziyaretlerinin Deerlendirilmesi ............................. 522
Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
EK 7: ekim Modeli Ve Graph Kuram le Liman Etki Alanlarnn Saptanmas . 528 EK 8: Liman Kullanclar Soru Formlar .............................................................. 539 EK 9: Liman Hinterlantlarnda Bulunan Karayollar ............................................. 555 EK 10: Liman Hinterlantlarnda Bulunan Demiryollar ........................................ 572 EK 11. Doal Deniz Alanlarnda Fiziksel Tama Kapasitesinin Deerlendirilmesi, Az Hassas, Hassas ve zel evre Koruma Alanlar ........................................... 583 EK 12: Btnleik Ky Alanlar Ynetimi ............................................................. 587 EK 12: Btnleik Ky Alanlar Ynetimi ............................................................. 588 EK 13: Trkiyede Yaplan Btnleik Ky Alanlar Ynetimi le lgili almalar 592
ii
TABLOLAR
Tablo A.2.1: Limanlarn letme Tipleri ............................................................................... 6 Tablo A.2.2: Limanlarn Bal Olduklar Blge Mdrlkleri ................................................ 6 Tablo A.2.3: Limanlarmzda Yaplan Ykleme-Boaltma Faaliyetleri (ton) ......................... 7 Tablo A.2.4: TD A.. Limanlarnn Yllk Kapasite ve mkanlar .......................................... 7 Tablo A.2.5: TCDD Limanlarnda Yaplan Ykleme ve Boaltmalar (2003-2009*) (ton) .............................................................................................................................. 8 Tablo A.2.6: TCDD Limanlarnda Ellelenen Ykn, Yk Tipine Gre Dalm (ton) .......... 9 Tablo A.2.7: Yllar tibaryla mar Plan Teklifi Onaylanm Ulatrma Ky Yaplar ........... 14 Tablo A.2.8: Yllar tibaryla ED Karar Olumlu kan Ulatrma Ky Yaplar ................. 21 Tablo A.2.9: Yllar tibaryla Hizmete Alan Blnm Yollar ........................................... 24 Tabo A.2.10: Yatrm Program Kapsamnda Proje ve naat almalar Srdrlen Havaalanlar ............................................................................................................... 31 Tablo A.2.11: Trkiyedeki Petrol Boru Hatlar ve Kapasiteleri .......................................... 33 Tablo A.2.12: Doal Gaz Talep Tahmin ve Doal Gaz hracat Miktarlar (milyon cm3)...... 34 Tablo A.2.13: Kontrata Balanm Doal Gaz Arz Miktarlar (milyon cm3) ........................ 34 Tablo A.2.13: 2009 Yl Yatrmlarnn Sektrler Baznda Dalm (Bin TL) ...................... 38 Tablo A.2.14: 2009 Yl Ulatrma Yatrmlarnn Kurululara Dalm (Bin TL) ................ 38 Tablo A.4.1: Gl ve Zayf Yanlar ................................................................................... 42 Tablo A.4.2: Frsatlar ve Tehditler .................................................................................... 43 Tablo A.4.3: Gruplarn Ortak Sorunlar ve zm nerileri .............................................. 45 Tablo A.4.4: Ksa Dnem Yatrm ve Faaliyet Alan ncelikleri ......................................... 46 Tablo A.4.5: Orta Dnem Yatrm ve Faaliyet Alan ncelikleri ......................................... 47 Tablo A.4.6: Uzun Dnem Yatrm ve Faaliyet Alan ncelikleri ....................................... 48 Tablo B.1.1: Organize Sanayi Blgelerinin Kullandklar Limanlar .................................... 54 Tablo B.1.2: OSB Anketlerine ve OSBK Kaytlarna Gre Limanlarn Hinterlantlarnda Yer Alan OSBlerin Alan Byklne Gre Sralamas ................... 57 Tablo B.1.3: OSB Anketleri ve OSBK Kaytlarna Gre Limanlarn Hinterlantlarndaki OSBlerde letmede Bulunan malat Sanayi Tesislerinin Adedine Gre Sralamas ........................................................................................... 58 Tablo B.1.4: Yllar tibaryla Yaplan Tamann Blgelere Gre Dalm ......................... 59 Tablo B.1.5: Grece Gelimi llerin Nfus, stihdam ve Sosyo-Ekonomik Gelimilik Endeksi....................................................................................................................... 60 Tablo B.1.6: 2009 Yl tibaryla Trkiyenin En Fazla Yk Ellelemi Plan lk 20 Liman Bakanlnn Yk Miktarlar (ton) .................................................................... 62 Tablo B.1.7:Limanlarn art alanlarndaki karayollarnn mevcut ve planlanan erit saylar ........................................................................................................................ 69 Tablo B.1.8: TCDD programna gre iyiletirilmesi planlanan/devam eden hatlar ve TINAda belirlenen ncelikli projeler ............................................................................ 73 Tablo B.1.9 : Van Gl Tamacl (1999-2009) ............................................................. 76
iii
Tablo B.1.10:Barajlarda Tamaclk Deerleri ................................................................. 76 Tablo B.2.1: Gerekletirilen nemli Projelerde Kullanlan Tahmin Yntemleri ................ 83 Tablo B.3.1: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Toplam Ykn Tahminlemesinde Test Edilen Bamsz Deikenlerin Korelasyon Katsaylar ....................................... 90 Tablo B.3.2: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Toplam Yk Tahminlemesinde Test Edilen Deikenler ...................................................................................................... 90 Tablo B.3.3: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Toplam Ykn Tahminlemesinde (Ortalama Senaryo) Kullanlan Bamsz Deikenlerin Deiimi ............................... 91 Tablo B.3.4: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Toplam Ykn Tahminlemesi (Ton) ....... 91 Tablo B.3.5: Konteyner Elleleyen Trkiye Limanlarnn Toplam Yk Tahmini ................. 92 (Aktarma dahil-TEU) ......................................................................................................... 92 Tablo B.3.6: Akdeniz Limanlar 10 Yllk Konteyner Trafii ............................................... 93 Tablo B.3.7: Karadeniz Limanlar 10 Yllk Konteyner Trafii ............................................ 94 Tablo B.3.8: Aktarma Yk Oranlar (2007 - 2008) ............................................................ 95 Tablo B.3.9: Aktarma Yk Trafii Hesaplamalarna Esas Tekil ....................................... 96 Eden Bamsz Deikenlerin Deiim Oran ................................................................... 96 Tablo B.3.10: Akdeniz ve Karadeniz iin Hesaplanan Aktarma Yk Trafii (TEU) ............ 97 Tablo B.3.11: Trkiyede Ellelenen Aktarma Konteynerin Geliimi .................................. 97 Tablo B.3.12: Trkiyede Ellelenen Aktarma Konteynerin Blgesel Paylar (%)............... 98 Tablo B.3.13: Konteyner Elleleyen Akdenizdeki Trkiye Limanlarnn Toplam Aktarma Konteyner Tahmini (TEU) ............................................................................. 98 Tablo B.3.14: Konteyner Elleleyen Ege Denizindeki Trkiye Limanlarnn Toplam Aktarma Konteyner Tahmini (TEU) ............................................................................. 98 Tablo B.3.15: Konteyner Elleleyen Marmara Denizindeki Trkiye Limanlarnn Toplam Aktarma Konteyner Tahmini (TEU) ................................................................ 98 Tablo B.3.16: Karadeniz Konteyner Elleleme Tahmini ve Trkiye in Pay Senaryolar (TEU)....................................................................................................... 99 Tablo B.3.17: Bak Mersin Ulam Alternatifleri ........................................................... 101 Tablo B.3.18: Bak Bat Akdeniz Ulam Alternatifleri ................................................. 103 Tablo B.3.19: Bak Dou Akdeniz Ulam Alternatifleri ............................................... 104 Tablo B.3.20: Filyos Mersin Direk Hatlarla Ulam Alternatifleri ................................... 106 Tablo B.3.21: Filyos Mersin Port Said Direkt Hatlarla Ulam Alternatifleri ................ 107 Tablo B.3.22: Filyos zmit Krfezi Port Said Direk Hatlarla Ulam Alternatifleri ........ 108 Tablo B.3.23: Filyos zmir Krfezi Port Said Direk Hatlarla Ulam Alternatifleri ........ 109 Tablo B.3.24: Filyos zmir Krfezi Port Said Direk Hatlarla Ulam Alternatifleri ........ 110 Tablo B.3.25: Filyos Port Said Tm Ulam Alternatifleri .............................................. 111 Tablo B.3.26: Karadeniz Limanlar Port Said Tm Ulam Alternatifleri....................... 114 Tablo B.3.27: Filyos Limannn Planlanan Demiryolu Balantsnn Tamamlanmas Durumunda Tama Alternatifleri .............................................................................. 115 Tablo B.3.28: Karadeniz Limanlar Port Said Tm Ulasm Alternatifleri........................ 116
iv
Tablo B.3.29: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Konteyner Tahminlemesinde Test Edilen Bamsz Deikenlerin Korelasyon Katsaylar ............................................. 117 Tablo B.3.30: Marmara Blgesinde Ellelenecek Yerel Konteynerin Tahmini (TEU) ....... 118 Tablo B.3.31: Marmara Blgesinde, Aktarma Dahil, Toplam Konteyner Tahmini (TEU) ........................................................................................................................ 118 Tablo B.3.32: Ege Blgesinde Ellelenecek Yerel Konteynerin Tahmini (TEU) .............. 118 Tablo B.3.33: Ege Blgesinde Ellelenecek, Aktarma Dahil, Toplam Konteyner Tahmini (TEU) .......................................................................................................... 119 Tablo B.3.34: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek Yerel ve Kara Transit Konteyner Tahmini (TEU) .......................................................................................................... 119 Tablo B.3.35: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek, Aktarma Dahil, Toplam Konteyner Tahmini (TEU) .......................................................................................................... 120 Tablo B.3.36: Karadeniz Blgesinde Ellelenecek Yerel Konteynerin Tahmini (TEU) ..... 120 Tablo B.3.37:Karadeniz Blgesinde Ellelenecek, Aktarma Dahil, Toplam Konteynerin Tahmini (TEU) ...................................................................................... 121 Tablo B.3.38: Trkiyede Genel ve Dkme Yk Tahmini (Ton) ....................................... 121 Tablo B.3.39: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Dkme ve Genel Yk Tahminlemesinde Test Edilen Bamsz Deikenlerin Korelasyon Katsaylar ........ 122 Tablo B.3.40: Marmara Blgesinde Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini (Ton)......................................................................................................................... 122 Tablo B.3.41: Ege Blgesinde Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini (Ton) ...... 123 Tablo B.3.42: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini (Ton)......................................................................................................................... 124 Tablo B.3.43: Karadeniz Blgesinde Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini (Ton)......................................................................................................................... 124 Tablo B.3.43: Sv Dkme Yk Elleleyen Limanlarn Toplam Yk Tahmini (Ton) .......... 125 Tablo B.3.45: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Sv Yk Tahminlemesinde Test Edilen Bamsz Deikenlerin Korelasyon Katsaylar ............................................. 126 Tablo B.3.46: Marmara Blgesinde Ellelenecek Sv Ykn Tahmini (Ton) ................... 126 Tablo B.3.47: Ege Blgesinde Ellelenecek Sv Ykn Tahmini (Ton) .......................... 127 Tablo B.3.48: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek Sv Ykn Tahmini (Ton) .................... 127 Tablo B.3.49: Karadeniz Blgesinde Ellelenecek Sv Ykn Tahmini (Ton) ................. 128 Tablo B.3.50: Harici Ro-Ro Tahmini (Adet).................................................................... 129 Tablo B.3.51: Dahili Ro-Ro Tahmini (Adet) ..................................................................... 129 Tablo B.3.52: Harici Otomobil Tahmini (Adet) ................................................................. 130 Tablo B.3.53: Marmara Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet) ....................................................................................................................... 131 Tablo B.3.54: Ege Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet) ...... 131 Tablo B.3.55: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet) ....................................................................................................................... 132 Tablo B.3.56: Karadeniz Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet) ....................................................................................................................... 133
Tablo B.3.57: Marmara Blgesinde Ellelenecek Dahili Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet) ....................................................................................................................... 133 Tablo B.3.58: Marmara Blgesinde Ellelenecek Otomobilin Tahmini (Adet) .................. 135 Tablo B.3.59: Ege Blgesinde Ellelenecek Otomobil Tahmini (Adet) ............................ 135 Tablo B.3.60: Bamsz Deikenlerin Korelasyon Katsays .......................................... 151 Tablo B.3.61: Blgeler tibaryla Petrol ve Petrol Trevlerinin Elleleme Tahmini (ton) .......................................................................................................................... 151 Tablo B.3.62: Blgeler tibar le Demir elik rnleri Elleleme Tahminleri (ton) ........... 152 Tablo B.3.63: Blgeler tibar le Maden Cevheri Elleleme Tahminleri (ton) ................... 153 Tablo B.3.64: Blgeler tibar le Kmr Elleleme Tahminleri (ton) ................................ 153 Tablo B.3.65. Blgeler tibaryla imento Elleleme Tahminleri (ton).............................. 154 Tablo B.3.66: Blgeler tibaryla Hububat Elleleme Tahminleri (ton) ............................. 155 Tablo B.3.67: Blgeler tibari le Ton Cinsinden Endstriyel rnler ve Hammaddeler Elleleme Tahminleri ......................................................................... 155 Tablo B.3.68: Blgeler tibaryla Gbre Elleleme Tahminleri (ton) ................................. 156 Tablo B.3.69: Blgeler tibaryla Orman ve Orman rnleri Elleleme Tahminleri (ton) .......................................................................................................................... 157 Tablo B.3.70: Blgelere Gre Gda Ve Gda Endstrisi Hammadde Elleleme Tahminleri(ton) ......................................................................................................... 157 Tablo B.3.71: Blgeler tibari le naat ve Yap Malzemeleri Elleleme Tahminleri (ton) .......................................................................................................................... 158 Tablo B.4.1: alma Kapsamnda Deerlendirilen Genel Kargo Limanlarnn Kapasite Analizinde Kullanlan Rhtmlarnn zellikleri ............................................ 162 Tablo B.4.2: alma Kapsamnda Deerlendirilen Konteyner Limanlarnn Kapasite Analizinde Kullanlan Rhtmlarnn zellikleri ........................................................... 163 Tablo B.4.3: Tasarm Gemisi zellikleri (Genel Kargo ve Kuru Dkme Yk Gemileri) .... 163 Tablo B.4.4: Tasarm gemisi zellikleri (Konteyner Gemileri) ......................................... 164 Tablo B.4.5: Seilen genel kargo limanlarnn ulaabilecei teorik kapasite ................... 167 Tablo B.4.6: Seilen Konteyner Limanlarnn Ulaabilecei Teorik Kapasite .................. 167 Tablo B.4.7: Trkiyedeki Limanlarn Yk Cinslerine Gre Elleleme Kapasiteleri .......... 168 Tablo B.4.8: Trkiye Limanlarnda Planlanan Gelime ve Yeni naa Projeleri ............... 169 Tablo B.4.9: Limanlarmzda Gerekleen Konteyner Ellelemesi (1999-2009) .............. 170 Tablo B.4.10: Yllar tibaryla Blgeler Baznda Yaplan Ykleme Boaltma Bilgileri ....... 171 Tablo B.4.11: Yllar tibaryla Limanlardan Yaplan hracat Miktarlar .............................. 173 Tablo B.4.12: Yllar tibaryla Limanlardan Yaplan hracat Miktarlarndaki Deiim % .... 173 Tablo B.4.13: Yllar tibaryla Limanlardan Yaplan thalat Miktarlar ............................... 174 Tablo B.4.14: Yllar tibaryla Limanlardan Yaplan thalat Miktarlarndaki Deiim % ..... 174 Tablo B.4.15: Yllar tibaryla Limanlarda Yaplan Kabotaj Miktarlar ............................... 174 Tablo B.4.16: Yllar tibaryla Limanlardan Yaplan Kabotaj Miktarndaki Deiim % ...... 174 Tablo B.4.17: Toplam Elleleme (hracat+thalat+Kabotaj+Transit) Miktarlar ................. 175
vi
Tablo B.5.1: Trkiyedeki Limanlar ve Yk Tiplerine likin Talep Tahmini ve Kapasite Analizi ........................................................................................................ 177 Tablo B.5.2: Marmara Blgesi Konteyner Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar ................................................................................................ 183 Tablo B.5.3: Ege Blgesi Konteyner Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar ..................................................................................................... 186 Tablo B.5.4: Akdeniz Blgesi Konteyner Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar ..................................................................................................... 188 Tablo B.5.5: Karadeniz Blgesi Konteyner Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar ................................................................................................ 190 Tablo B.5.6: Marmara Blgesi Genel Kargo ve Dkme Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar................................................................ 193 Tablo B.5.7: Ege Blgesi Genel Kargo ve Dkme Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar.............................................................................. 195 Tablo B.5.8: Akdeniz Blgesi Genel Kargo ve Dkme Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar................................................................ 195 Tablo B.5.9: Karadeniz Blgesi Genel Kargo ve Dkme Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar................................................................ 199 Tablo B.5.10: Marmara Blgesi Sv Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar ................................................................................................ 201 Tablo B.5.11: Ege Blgesi Sv Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar ..................................................................................................... 203 Tablo B.5.12: Akdeniz Blgesi Sv Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar ..................................................................................................... 203 Tablo B.5.13: Karadeniz Blgesi Sv Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar ................................................................................................ 204 Tablo B.5.14: Marmara Blgesi Tekerlekli Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar.............................................................................. 204 Tablo B.5.15: Ege Blgesi Tekerlekli Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar ................................................................................................ 206 Tablo B.5.16: Akdeniz Blgesi Harici Ro-Ro Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar.............................................................................. 206 Tablo B.5.17: Karadeniz Blgesi Harici Ro-Ro Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar.............................................................................. 206 Tablo B.6.1. Ky Alanlarnn Tanmlanmas ve Dzenlemesine likin Yaynlanan Kanun ve Ynetmeliklerin Kronolojik Sralamas ....................................................... 212 Tablo B.6.2. Trkiyede Ky Alanlarnda Yetki ve Sorumluluu Olan Kurulular ............. 215 Tablo B.6.3. TD Limanlarndan Bazlarnn Personel Durumu........................................ 240 Tablo B.6.4. TD Limanlarnda Verilen Hizmet (x10,000 Ton) ......................................... 240 Tablo B.6.5: dare Tarzlarna Gre Limanlar .................................................................. 245 Tablo B.7.1: Farkl Liman Master Plan almalarnda Yk Trlerine Gre Art Hzlar ....................................................................................................................... 254 Tablo B.7.2: Master Plan almas ve Liman Fizibilite almalarnn 2030 Yl Yk Hacimleri (TEU) ........................................................................................................ 255
vii
Tablo B.7.2: lave Kapasiteye htiya Duyulacak Zamanlar ............................................ 265 Tablo EK 1.1: Terminallerde minimum alan boyutlar ..................................................... 276 Tablo EK 1.2: Terminallerde minimum park alan boyutlar ............................................. 276 Tablo EK 3.1: Akdeniz ve Karadenizde Konteyner Hareketleri (Milyon TEU) ................. 374 Tablo EK 3.2: Konteyner Gemilerindeki Gelimeler ........................................................ 375 Tablo EK 3.3. Liman Kmesi inde Yer Alan 5 Temel Faaliyet ...................................... 380 Tablo EK 3.4: Dnyada Limanlarn Geliimi ve Evrimi .................................................... 385 Tablo EK 3.5: Kresel Liman Holdingleri Tarafndan letilen Limanlarn Says ............. 386 Tablo EK 3.6: Dnya Liman Yk Trafii (Milyon Ton) (2000-2007) ................................. 387 Tablo EK 3.7: Dnyada En Fazla Konteyner Elleleyen 20 Liman (TEU) (20062007) ........................................................................................................................ 388 Tablo EK 4.1: 2010 ve 2020 thalat ve hracat tahminleri ............................................... 396 Tablo EK 4.2: Konteyner Trafii Tahminleri .................................................................... 397 Tablo EK 4.3: Yolcu Trafii Tahminleri ........................................................................... 397 Tablo EK 4.4: ULMAP Kapsamnda ngrlen Limanlar .............................................. 400 Tablo EK 4.5: (ULIMAP) Ulusal Liman Geliim Plan Prosedrnn Deerlendirilmesi ...................................................................................................... 402 Tablo EK 4.6: 2005-2015 Yk Tahminleri (Milyon Ton).................................................. 404 Tablo EK 4.7: Yklerin Blgelere Gre Dalm (1000 Ton) ......................................... 404 Tablo EK 4.8: Yk Tiplerine Gre Yklerin Dalm ....................................................... 405 Tablo EK 4.9: 2015 Yl iin Kargo Ellelemesi ve Talebi ................................................ 405 Tablo EK 4.10: Master Plan Kapsamnda nerilen Liman Tesisi zellikleri .................... 406 Tablo EK 4.11: Derince Limannn Mevcut Rhtmlar ..................................................... 407 Tablo EK 4.12: Mersin Liman Geliim Etaplamas ........................................................ 413 Tablo EK 5.1: Serbest Blgelerde stihdam Durumu ...................................................... 436 Tablo EK 5.2: Serbest Blge Faaliyet Ruhsatlarnn Konularna Gre Dalm (31.12.2008) ............................................................................................................. 438 Tablo EK 5.3: Yn tibaryla Toplam Ticaret Hacmindeki Deimeler (1000 ABD $) ..... 438 Tablo EK 5.4: Serbest Blgeler tibaryla Yllk Ticaret Hacimleri (1000 ABD $) .............. 438 Tablo EK 5.5. Organize Sanayi Blgelerinin Corafi Blgelere Gre Dalm (Yol, ime suyu, pis su, yamur suyu, elektrik vs ileri tamamlanan 107 adet OSB baznda) ................................................................................................................... 440 Tablo EK 5.6: Kii Bana Den OSB Alanna Gre llerin Sralamas .......................... 441 Tablo EK 5.7: Dou Karadeniz Blge Gelime Plannda Limanlarla lgili neriler (DOKAP) .................................................................................................................. 457 Tablo EK 5.8: Zonguldak Bartn Karabk Blgesel Gelime Projesi Balamnda Gelimeler ................................................................................................................ 458 Tablo EK 5.9: Yeilrmak Havzas Blgesel Kalknma Plan Kapsamnda Limanlara Yaplmas ngrlen Yatrm (2005 yl fiyatlar ile) .................................................. 459 Tablo EK 5.10: Trkiyede llerin Gelimilik Statleri ..................................................... 461
viii
Tablo EK 5.11: TRACECA yesi lkeler ........................................................................ 471 Tablo EK 5.12: MEDAMoS Dokmanlarna Gre Trk Limanlarnda Ellelenen Konteyner Says ...................................................................................................... 475 Tablo EK 5.13: MEDAMoS Dokmanlarna Gre Trk Kamu Limanlarnn Ykleme ve Boaltma Kapasitesi ............................................................................................ 477 Tablo EK 5.14: Yeni Liman Projeleri ............................................................................... 478 Tablo EK 5.15: Kapasite Arttrma Projeleri ..................................................................... 478 Tablo EK 5.16: Kamu ve zel Sektr Limanlarnn Mevcut ve ngrlen Kapasiteleri (milyon ton/yl) ...................................................................................... 485 Tablo EK 5.17: 2020 Yl Liman Snflamas ................................................................... 486 Tablo EK 5.18: Limanlar Deniz Tamacl, Baz Yl 2004 ............................................ 492 Tablo EK 5.19: Liman Blgeleri zerinden Yaplan Deniz Tamacl Tahminleri ......... 497 Tablo EK 5.20: Limanlar Yk Tahminleri......................................................................... 502 Tablo EK 5.21: En Yksek Kargo Hacimli lk 20 Liman ................................................... 516 Tablo EK 5.22: En Yksek Hacimli ilk 20 Konteyner Liman ........................................... 516 Tablo EK 5.23: Gelimekte Olan lkelerde zel Sektr Katlml Liman Yatrmlar (milyon ABD Dolar) .................................................................................................. 519 Tablo EK 5.24: zel Sektr Katlml Liman Yatrmlarnn Blgesel Dalm (milyon ABD Dolar) .............................................................................................................. 520 Tablo EK 5.25: zel Sektr Yatrmlarnn lkelere Dalm (1990-2003) ...................... 520 Tablo EK 7.1: Demiryolu A zerinde Yer Alan Limanlarn Shimbel-Ktaz Endeksleri .... 536 Tablo EK 7.2: Karayolu zerinde Yer Alan Limanlarn Shimbel-Ktaz Endeksleri ............ 538
GRAFKLER
Grafik B.1.1: Organize Sanayi Blgesi Anketleri Says .................................................... 51 Grafik B.1.2: hracat Birlikleri Anketleri Says ................................................................ 52 Grafik B.1.3: Ticaret ve Sanayi Odas Anketleri Says ..................................................... 52 Grafik B.1.4: Limanlarn Hinterlantlarnda Yer Alan OSBlerin Toplam Alan Byklklerine Gre Sralanmas................................................................................ 57 Grafik B.1.5: Limanlarn Hinterlantnda Yer Alan OSBlerde Faaliyet Gsteren Sanayi letmesi Adetlerine Gre Sralama ................................................................. 58 Grafik B.3.1: Trkiye Limanlarnn 2015-2030 Yllarna Ait Toplam Yk Tahmini Grafii (ton) ................................................................................................................ 91 Grafik B.3.2: Konteyner Elleleyen Trkiye Limanlarnn 2009-2030 Yllarna Ait Toplam Yk Tahmini Grafii (TEU) ............................................................................. 92 Grafik B.3.3: Dnya Deniz Ticaretinin Geliimi ................................................................. 95 Grafik B.3.4: Dnya Konteyner Liman Trafiinin Geliimi ................................................. 95 Grafik B.3.5: Dnya Konteyner Trafiinin Geliimi ........................................................... 96
ix
Grafik B.3.6: Avrupa Birlii lkelerinin Toplam GDP Geliimi ........................................... 96 Grafik B.3.7: Akdeniz ve Karadeniz iin hesaplanan aktarma yk trafii ........................... 97 Grafik B.3.8: Marmara Blgesinde Aktarma Dhil Konteynerin Tahmini Grafii (TEU) ........................................................................................................................ 118 Grafik B.3.9: Ege Blgesinde Aktarma Dahil Ellelenecek Konteyner Tahmini Grafii (TEU) ........................................................................................................................ 119 Grafik B.3.10: Akdeniz Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek, Aktarma Dahil, Toplam Konteynerin Tahmini Grafii (TEU) ...................................... 120 Grafik B.3.11: Karadeniz Blgesinde 2010-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Aktarma Dahil Konteynerin Tahmini Grafii (TEU) .................................................... 121 Grafik B.3.12: Trkiyede 2015-2030 Yllarnda Ellelenecek Genel ve Dkme Yk Tahmini..................................................................................................................... 122 Grafik B.3.13: Marmara Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini Grafii (Ton) .................................................................... 123 Grafik B.3.14: Ege Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini Grafii (Ton)......................................................................... 123 Grafik B.3.15: Akdeniz Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini Grafii (Ton) .................................................................... 124 Grafik B.3.16: Karadeniz Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini Grafii (Ton) .................................................................... 125 Grafik B.3.17: Sv Dkme Yk Elleleyen Trkiye Limanlarnn 2015-2030 Ylarna Ait Toplam Yk Tahmini Grafii ................................................................................ 125 Grafik B.3.18: Marmara Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Sv Ykn Tahmini Grafii (Ton) ..................................................................................... 126 Grafik B.3.19: Ege Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Sv Ykn Tahmini Grafii (Ton) ................................................................................................ 127 Grafik B.3.20: Akdeniz Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Sv Ykn Tahmini Grafii (Ton) ..................................................................................... 128 Grafik B.3.21: Karadeniz Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Sv Ykn Tahmini Grafii (Ton) ..................................................................................... 128 Grafik B.3.22: Harici Ro-Ro Yk Ellelemesinin 2015-2030 Tahmini Grafii (Adet) ....... 129 Grafik B.3.23: Dahili Ro-Ro Yk Ellelemesinin 2015-2030 Tahmini Grafii (Adet) ........ 130 Grafik B.3.24: Harici Otomobil Yk Ellelemesinin 2015-2030 Tahmini Grafii (Adet) .... 130 Grafik B.3.25: Marmara Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini ......... 131 Grafik B.3.26: Ege Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini Grafii (Adet) ....................................................................................................................... 132 Grafik B.3.27: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet) ....................................................................................................................... 132 Grafik B.3.28: Karadeniz Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet) ....................................................................................................................... 133 Grafik B.3.29: Marmara Blgesinde Ellelenecek Dahili Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet) ....................................................................................................................... 134
Grafik B.3.30: Marmara Blgesinde 2015-2030 Yllarnda Ellelenecek Otomobilin Tahmini Grafii (Adet)............................................................................................... 134 Grafik B.3.31: Ege Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Otomobilin Tahmini Grafii (Adet)............................................................................................... 135 Grafik B.3.32: Limanlarmzda Ellelenen Yklerin Blgelere Gre Dalm (Kmr, maden cevheri, orman ve orman rnleri, petrol ve trevleri) ................................... 137 Grafik B.3.33: Limanlarmzda Ellelenen Yklerin Blgelere Gre Dalm (Gda ve gda endstrisi hammaddeleri, gbre, hububat, inaat ve yap malzemeleri) ............ 137 Grafik B.3.34: Limanlarmzda Ellelenen Yklerin Blgelere Gre Dalm (imento, demir elik rnleri, elektrik ve elektronik rnler, endstriyel rnler ve hammaddeler)...................................................................................................... 138 Grafik B.3.35: Marmara Blgesinde Ellelenen Yklerin Oransal Dalm ..................... 138 Grafik B.3.36: Ege Blgesinde Ellelenen Yklerin Oransal Dalm ............................. 139 Grafik B.3.37: Akdeniz Blgesinde Ellelenen Yklerin Oransal Dalm ........................ 139 Grafik B.3.38: Karadeniz Blgesinde Ellelenen Yklerin Oransal Dalm .................... 140 Grafik B.3.39: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Petrol ve Tverlerinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008) ........................................................................... 141 Grafik B.3.40: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Demir elik rnlerinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008) ........................................................................... 142 Grafik B.3.41: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Maden Cevherinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008) .................................................................................... 143 Grafik B.3.42: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Kmrn Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)............................................................................................. 143 Grafik B.3.43: Trkiye Limanlarnda Ellelenen imentonun Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)............................................................................................. 144 Grafik B.3.44: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Hububatn Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)............................................................................................. 145 Grafik B.3.45: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Endstriyel rnler ve Ham Maddelerin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008) ......................................... 145 Grafik B.3.46: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Gbrenin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)............................................................................................. 146 Grafik B.3.47: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Orman ve Orman rnlerinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008) ........................................................... 147 Grafik B.3.48: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Gda ve Gda Endstrisi Ham maddelerinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008) ...................................... 147 Grafik B.3.49: Trkiye Limanlarnda Ellelenen naat ve Yap Malzemelerinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008) ........................................................... 148 Grafik B.3.50. Trkiye Limanlarnda Ellelenen Elektrik ve Elektronik rnlerin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008) ........................................................... 149 Grafik B.3.51. Seilen 12 Temel Yk in Trkiye Limanlarnda Ellelenen Ykn Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008) ........................................................... 149 Grafik B.3.52: Seilen 12 Temel Ykn Toplam Dalm ............................................... 150
xi
EKLLER
ekil A.2.1:Trkiye Karayollar Yollar A ........................................................................ 26 ekil A.2.2: Trkiye Demir Yollar A ............................................................................... 28 ekil A.2.3: DLH Genel Mdrl Tarafndan Projelendirilen Demiryolu Gzergahlar ............................................................................................................... 30 ekil A.2.4:Trkiyede Ticari Sivil Uular Yaplan Hava Alanlar ...................................... 32 ekil A.2.5:Trkiyede Ham Petrol Boru Hatlar ................................................................ 33 ekil A.2.6: Trkiyede Doal Gaz Boru Hatlar ................................................................ 34 ekil A.2.7: Uluslararas Doal Gaz Boru Hatt Projeleri ................................................... 35 ekil A.2.8: Doal Gaz ve Petrol Boru Hatlar ................................................................... 36 ekil A.4.1: altay Sreci .............................................................................................. 42 ekil B.2.1: Trkiye Geneli Yk Talep Tahmin Modeli ...................................................... 87 ekil B.2.2: Blgeler Baznda Yk Talep Tahmin Modeli .................................................. 88 ekil B.2.3: Ykler Baznda Limanlarmzda Ellelenecek Yk Talep Tahmini .................. 89 ekil B.3.1: Akdeniz Limanlarndaki Konteyner Trafii ...................................................... 93 ekil B.3.2: Karadeniz Limanlarndaki Konteyner Trafii .................................................. 94 ekil B.5.1: Dnen Planlama (Rolling Planning) Sreci ematik Gsterimi ................... 182 ekil B.5.2: Marmara Blgesi Konteyner Limanlar ve Gelime Blgeleri........................ 185 ekil B.5.3: Ege Blgesi Limanlar ve Konteyner Liman Yatrm iin nerilen Blgeler .................................................................................................................... 187 ekil B.5.4: Akdeniz Blgesi Limanlar ve Konteyner Liman Yatrm iin nerilen Blgeler .................................................................................................................... 189 ekil B.5.5: Karadeniz Blgesi Limanlar ve Konteyner Liman Yatrm iin nerilen Blgeler .................................................................................................................... 192 ekil B.5.6: Marmara Blgesi Genel/Dkme Yk Limanlar ve Yeni Yatrmlar iin neriler..................................................................................................................... 194 ekil B.5.7: Ege Blgesi Genel/Dkme Yk Limanlar ve Yeni Yatrmlar iin neriler..................................................................................................................... 197 ekil B.5.8: Akdeniz Blgesi Genel/Dkme Yk Limanlar ve Yeni Yatrmlar iin neriler..................................................................................................................... 198 ekil B.5.9: Karadeniz Blgesi Genel/Dkme Yk Limanlar ve Yeni Yatrmlar iin neriler..................................................................................................................... 200 ekil B.5.10: Marmara Blgesi Sv Yk Limanlar ve Yeni Yatrmlar iin neriler ......... 202 ekil B.5.11: Marmara Blgesi Otomobil ve Ro-Ro Ellelemesi iin Yeni Yatrm Blgesi nerileri ....................................................................................................... 205 ekil B.5.12: Ege Blgesi Otomobil ve Ro-Ro Ellelemesi iin Yeni Yatrm Blgesi nerileri .................................................................................................................... 207 ekil B.5.13: Akdeniz Blgesi Otomobil ve Ro-Ro Ellelemesi iin Yeni Yatrm Blgesi nerileri ....................................................................................................... 208
xii
ekil B.6.1. Ky Blgesinde Yaplacak mar Planlarnn Hazrlanma ve Onay Sreci ..... 222 ekil B.6.2. Ky Yaplar Proje ve Uygulama Sreci ....................................................... 226 ekil B.7.1. Dou Akdeniz Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri .................................. 258 ekil B.7.2. Dou Akdeniz Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri .................................. 259 ekil B.7.3. Ege Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri.................................................. 260 ekil B.7.4. Marmara Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri .......................................... 261 ekil B.7.5. Bat Karadeniz Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri ................................. 262 ekil B.7.6. Orta Karadeniz Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri ................................ 263 ekil B.7.7. Dou Karadeniz Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri............................... 264
xiii
GR
Uzun deniz seferlerinin antik dnemlerde Msrllarn Akdenize, ve Hint Okyanusuna yol almalar ile balad bilinir. O dnemlerde firavunlarn, hafif kalkk pruvas, ince ve uzun gvdesi, trapez biimli yelkenleri, krekileri ve arka ksmnda kpeteden yana sarkk duran kuyruk krei biiminde dmenleri olan ahap gemileri vard. Msrllar dnemine rastlad dnlen Giritlilerin Minos uygarlnda da uzun menzilli gemiler yapld bilinmektedir. Onlardan sonra uzun deniz seferleri yapan dier uygarlk olarak karmza Fenikeliler kar. O dnemlerde tm Akdeniz kylarnda konumlanm ve aralarndaki balantlar deniz yolu ile kurulmu olan Fenike ticaret kolonileri arasnda tanan ykler ounlukla gemilerin kstl hacmi olan ambarlarnda amforalar iinde saklanrd. Akdenizde amforalar iinde tama ile balayan deniz ticareti ve deniz ulam hizmetleri, bugn gemi tip ve zelliklerinde olaanst deiiklikler gstererek ya konteynerler iinde, ya ok byk gemi ambarlarnda istiflenerek ya da tankerlerde tanarak tm dnyaya yaylm, zellikle uzak mesafelere yk ve kargo ulatrlmasnda en ucuz yol olarak ulatrma sektrnn en nemli paras olmutur. Bunun sonucunda ise, gerek Akdenizde gerekse dnyada salkl bir deniz ulatrmas planlamas ihtiyac ortaya kmtr. Bugnk dnya dzeninde lkelerin kalknmasnda ulatrmann doru ve dzenli bir dinamizm iinde gerekletirilmesi temel ilke durumundadr. Ulatrma sistemi iinde deniz ulatrmas sektrnn doru planlanmas, lke kaynaklarnn rasyonel ve ekonomik llerde kullanlmasna ve lkenin gelimesine byk katklar salayacaktr. Bunun iin, ulatrma ky yaplarnn tip, ilev, kapasite ve konum olarak, genel ve blgesel talep tahminleri dorultusunda belirlenmesi amac ile Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas yaplmtr. Trkiye bulunduu corafyada nemli bir konuma sahiptir. zellikle uluslararas tamaclk sisteminde Avrupa ve Asya arasnda kpr oluturmaktadr. Yunanistan, Bulgaristan, Grcistan, Ermenistan, ran, Irak ve Suriye ile olan snrlaryla Asya ve Avrupa arasndaki ticarette bir kavak konumunda bulunmaktadr. Ulusal lekte limanlarn hinterlantlar nem kazanmaktadr. rnein zmir Limannn hinterlantna salad sosyo ekonomik gelimeler dikkate alnmaldr. Bu balamda mevcut limanlarn konumu, ynetimi, elleleme kapasiteleri ve liman kapasitelerinin gelitirilmesi (derinletirme, genileme vb) ncelikli olarak planlanmaldr. Kapasite ihtiyac mevcut limanlarn kapasite geliim yatrmlaryla karlanamayacak duruma geldiinde yeni liman yatrm iin yer seimi yaplmas gndeme getirilmelidir. Tm bu planlamalarn yan sra limanlarda hizmet, bekleme sreleri, limanlarda fiyat politikalar ve yasal dzenlelemeler yk tama veya elleleme miktarlarnn artmas asndan nem kazanmaktadr.
Ama
lkemizin ekonomik gelimesi, ulatrma sistemlerinin verimli ve hzl ilev gsterecek biimde planlanmasna baldr. Denizyolu ile yaplan ticaretin dm noktas ulatrma ky yaplardr. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas, deniz ulatrmasnn dm noktalarnn yani limanlarn mevcut durumlarnn, sorunlarnn ve paydalarnn beklentilerinin deerlendirilmesi, bu alanda zamanla artan genel ve blgesel, i ve d taleplerin tahmin edilmesi, bu taleplerin yerinde ve zamannda karlanmas ve deniz ticaretinin lkemiz ekonomisine en ok yarar salayacak biimde yaygnlatrlmasn hedeflemektedir. alma ayn zamanda ulatrma ky yaplar altyapsn, tip, ilev, kapasite ve konum olarak saptamay, bu sektrde istihdam artrmay ve lke ekonomisine art deer katmay salamak zere stratejiler gelitirmeyi ve plan oluturulmasn amalamaktadr.
Yntem
Ulatrma Ky Yaplar Master Plan ilke olarak, bu ie ilikin zel Teknik artnamede ( Tanm) sz edilen sralama ve srelere uygun olarak elde edilecektir. Bununla birlikt e, baz aamalarda ve teknik konularda ek ayrnt ve srelere de girilmitir. Bunlar aada zetlenmitir. almann lk Aamasn, Mevcut Durumun Deerlendirmesi oluturmutur. Bu balamda nce; verinin toplanmas, depolanmas ve deerlendirmesi tamamlanmaya allm, ksaca Veri Tabann tekil edilmitir. Bu aamada ayrca, daha nce yaplan retilen master planlarn deerlendirilmesi de yaplmtr. Bir alt-aama olarak; gnmz tamaclk sistemleri hakknda deerlendirmeler yaplmtr. Bir dier alt-aama ise; tamaclk, deniz tamacl ve ulatrma ky yaplarna ilikin konjoktrel gelime ve eilimlerin tesbitidir. Bu deerlendirmeler uluslararas ve ulusal dzeylerde yaplmtr. kinci Aama, ihtiya duyulan kapasitelerin karlanmasna ynelik olarak mevcut tesislerin gelitilmesi ve/veya yeni tesislerin planlamas olarak tanmlanmtr. Bu aamada kukusuz talep tahmin modelinin kurulmas ve iletilmesi, limanlara olan talebin 2030 yl perspektifinde saptanmasdr. Bu aamada da; alt-aamalar bulunmaktadr. Bunlarn ilki; lkesel ve blgesel bazda yatrm gereksinmelerinin, mevcut kapasitelerinin de gzetilmesi ile saptanmas ve yenilerinin mekan ve zaman gsterilerek planlanmasdr. Bunu takibeden alma; liman geri alanlarndaki dier tama trleri itibari ile entegrasyon olanaklarnn aratrlmasdr. Master Plan yasal ve ynetsel dzenleme nerileri ile sonulandrlmtr. Grld gibi Master Plan farkl ve ardk aamalardan oluan; geleneksel planlama srecinin yaanmas ile elde edillmeye allmtr. Plan; durum ve sorun tesbiti balamnda Analiz ve Sentez almalarn, gelecein kurgulanmas balamnda da; Saysal Tahminler, Alnmas Gerekli Fiziki ve Mali nlemler ve Yatrmlar ve nihayet Yasal ve Ynetsel Dzenlemeler almalarn ierecektir. Bu srete iki hususa nem verilmitir. Bunlardan ilki katlmclktr. Planlama Sreci boyunca ilkinde Gl-Zayf Ynler, Tehdit ve Frsatlar (GZFT) analizi yaplmak zere Katlmc Karar Toplants yaplmtr. Bunlar Blge Toplantlar izlemitir. Ayrca liman
veya ky yaplar iletmecileri ile birebir grmeler yaplmaya allm ve anketler dzenlenmitir. kinci husus ise olabildiinde saydam olmaktr. Tm gelimeler ve master plan kararlar tm ortaklara duyurulmaya allmaktadr. Mevcut durum tespit edilirken halen iletilmekte olan kamu ve zel kesime ait ulatrma ky yaplar verileri, halen yatrm programlar kapsamnda ky yaplar ile balantl altyap tesisleri, imar planlar ve ED raporlar onaylanm ulatrma ky yaplar, dnyada limanclk sektrn etkileyen makro ve mikro etmenler ve deimeler, daha nceden yaplm ulam ve limanlar master planlarnn ve benzer dier almalarn deerlendirilmesi, kalknma ve blgesel gelime planlarnda deniz tamacl ve ulatrma ky yaplar, ulam sektrn etkileyen dnya ve blgedeki jeopolitik ve sosyo ekonomik gelimeler ele alnmtr. Raporun ikinci aamasnda, ihtiya duyulan kapasitelerin karlanmasna ynelik mevcut tesislerin gelitirilmesi ve/veya yeni tesislerin planlanmas kapsamnda talep tahmin metodolojisi, trkiyede konteyner elleleme tahmini ve kapasite analizi, genel kargo ve dkme yk miktarnn tahmini ve kapasite analizi, trkiye sv dkme yk ellelemesinin tahmini ve kapasite analizi, Trkiyede tekerlekli ara ellelemesinin tahmini ve kapasite analizi, Trkiye limanlarna ynelik 2030 yl itibaryla blgesel yk talep tahminleri, blge ve yk deseni temelinde talep tahmini (mikro tahminleme), konteyner yknn blgesel tahmini ve kapasite analizi, genel ve dkme yknn blgesel tahmini ve kapasite analizi, sv dkme yknn blgesel tahmini ve kapasite analizi, tekerlekli ykn blgesel tahmini ve kapasite analizi, lkesel ve blgesel bazda yeni yatrm ihtiyalar deerlendirilmitir. Raporun nc aamasnda ise ulatrma ky yaplarnn hinterlantlar, organize sanayi blgeleri mal akmlarna gre liman hinterlantlar, limanlar ve blgesel gelimilik dzeyi, ulatrma ky yaplarnn gnmzde ilevsel farkllamas ve kademelenmesi, yasal dzenlemeler, planlama almalar ve yatrmlar, ky alanlar planlamas ve kullanm ile ilgili mevcut durum, ky kanunu ve ilgili ynetmelikle, ky yaplarnda uygulanacak i ve ilemler, sektrde yasal dzenlemelerle ilgili gndemde olan sorunlar, imar planlar ve yatrmlarla ilgili sorunlar, iletme ile ilgili sorunlar, evre mevzuat ile ilgili sorunlar, gmrk ile ilgili sorunlar, limanlarn zelletirilmesi ile ilgili sorunlar deerlendirilmi ve master plan stratejileri gelitirilmitir. Gelitirilen stratejiler ve talep tahminleri kullanlarak yatrm ihtiyalar belirlenmi ve yatrm blgeleri nerilmitir.
A. MEVCUT DURUMUN TESPT

A.1 Liman ve Ky Tesislerinin Ulusal ve Uluslararas Standartlar leinde Snflandrlmas
Genel Tanmlar Liman: Gemileri dalga, aknt ve rzgr gibi etkilerden koruyan ve ykleme/boaltma yapabilmeleri iin eitli tesisleri olan suni veya doal korunakl su ve kara alanlarnn yansra gmrk, depolama, liman ynetimi, lojistik gibi eitli hizmet tesislerini ieren bir komplekstir. Dok: Liman ierisinde iki rhtm arasnda geminin iine alnd kuru havuz veya kapal su alandr. Dalgakran/Mendirek: Liman deniz ynnden gelebilecek dalga ve akntya kar korumak amac ile karaya dik veya paralel, kara ile balantl veya balantsz ta dolgu veya monolotik yaplardr. skele (Pier): Ta, beton, ahap, elik kazklar zerine veya yzer olarak ina edilen karadan denize doru uzanan yanama yerlerine denir. Bazen mol olarak da adlandrlr. Rhtm (Wharf, quay): Kyya paralel olarak yaplan ak (kazkl) veya kapal (bloklu, keson gibi) tipten yanama yerlerine denir. Dolfin: Gemilerin baland ya da yasland kara ile balants olmayan deniz yaplardr. Basen: Doal ya da yapay olarak tarama ile oluturulmu kapal ya da yar kapal su alanlarna denilmektedir. Terminal: Ticari limanlarda ykn tipine ve paketleme ekline gre ykleme/boaltma ve dier operasyonlar belirlenmektedir. Bu nedenle terminal, her yk trne ve ileticisine gre ayrlm olan ve yklerin ykleme/boaltma iin hazrland, ellelemenin yapld ve depoland kara alanlarna denilmektedir.
Limanlarn Snflandrlmas 1-Faaliyet alanlarna gre limanlar Ktalararas trafik Blgesel trafik Ulusal trafik Yerel trafik
2- Yk tiplerine gre limanlar Genel kargo limanlar Konteyner ok Amal Ro-Ro Dkme yk Sv yk Oto 3-Sahiplerine gre limanlar Kamu limanlar Kamu-zel liman (PPP- Public-Private Partnership) zel liman 4- Verdikleri hizmete gre A- Ana Liman (Hub port); Bu limanlarn hinterlantlarndan ithal/ihra ettikleri kendi orijinal blgesel ykleri vardr. Ayrca dier limanlardan gelen ulusal yada uluslararas yklerin urak veya besleme limanlarna aktarlmasn da (aktarma hizmeti) salarlar. B-Aktarma Liman (Hub port2 veya transhipment port); Genellikle uluslararas yk aktarm iin kargonun ellelendii limanlardr, kendi hinterlantlarna hizmet etmezler. C-Urak Liman (Calling port); Bu tip limanlara uluslararas ya da ktalararas gemiler de belli periyotlarda urayabilir ancak aktarma kargosu ellelemezler. Aktarma konteyneri elleleme potansiyellerine sahip olduklarndan bu limanlar kolayca ana limana dnebilir. D-Besleme Liman (Feeder port); Ana limanlara urayan konteyner gemileri bu limanlara uramazlar, sadece ana limanlardan aktarlan ykleri elleleyerek, kendi hinterlantlarna hizmet ederler. Ulatrma ky yaplarnn rol, ilev, planlama ve boyutlandrma kriterleri Ek 1de verilmitir.
A.2. Tm Trkiye Kylarnda Kamu ve zel Sektre Ait Deniz Ulam ve Tamaclk Amal Kullanlmakta Olan Tm Ky Yaplarnn Mevcut Durumlar
Trkiyede halen iletilmekte olan kamu ve zel sektre ait ky tesislerinin konumu, bykl, temel gruplar itibari ile stats, iledii yk miktar, i ticaret ve d ticarete gre dalm, ak ve kapal depolama alanlar, elleleme kapasiteleri bu balk altnda deerlendirilmektedir.
A.2.1. Halen letilmekte olan Kamu ve zel Kesime Ait Ulatrma Ky Yaplar
Tm Trkiyede yer alan mevcut ulatrma ky yaplar ile ilgili veriler Babakanlk Denizcilik Mstearl ve Deniz Ticaret Odas kaytlarndan alnmtr. Babakanlk Denizcilik Mstearlnn kaytlarnda 160 adet liman ve iskele bulunmakta olup, bunlardan 6 tanesi TD (Trkiye Denizcilik letmeleri) tarafndan, 6 tanesi de TCDD (Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollar) tarafndan iletilmektedir. Trkiyede limanlar ileten kurumlar asndan 2 ksma ayrlmaktadr. Bunlar srasyla kamu limanlar ve zel limanlardr. Tablo A.2.1de bu limanlarn saylar verilmitir. Tablo A.2.1: Limanlarn letme Tipleri
Kamu Limanlar 52 Adet
zel Limanlar 108 Adet Kaynak: DTO (Deniz Ticaret Odas), 2009
Limanlarn bal bulunduklar Blge Mdrlklerine gre saylar ise Tablo A.2.2de verilmitir. Tablo A.2.2: Limanlarn Bal Olduklar Blge Mdrlkleri
Antalya anakkale stanbul zmir Mersin Samsun Trabzon 7 liman 23 liman 71 liman 19 liman 16 liman 16 liman 6 liman
Kaynak: DTO, 2009
Kamu ve zel sektre ait tesislerin kapasite, ekipman, fiziki zellikleri gibi veriler EK 2de verilmitir. lkemiz liman ve iskelelerinde, Babakanlk Denizcilik Mstearl verilerine gre 2009 ylnda 309,436,706 ton yk ellelenmitir. 2009 ylnda ellelenen toplam ykn; %23.84 olan 73,770,263 tonu ihracat, %45.20si olan 139,862,090 tonu ithalat,
%12.21i olan 37,791,767 tonu kabotaj, %18.74 olan 58,012,586 tonu transit olarak gerekletirilmitir. Tablo A.2.3de limanlarmzn yllara gre ykleme ve boaltma miktarlar verilmitir. Tablo A.2.3: Limanlarmzda Yaplan Ykleme-Boaltma Faaliyetleri (ton)
2004 HRACAT THALAT KABOTAJ TOPLAM 57,337,726 120,901,900 29,059,557 207,299,183 2005 54,146,266 124,224,774 28,366,086 206,737,126 2006 63,279,839 143,622,659 29,966,925 236,869,423 2007 68,677,448 153,525,024 34,809,355 263,082,813 2008 73,245,178 119,912,830 39,059,186 232,217,193 2009 73,770,263 139,862,090 37,791,767 251,424,120
Kaynak: Denizcilik Mstearl, 2010
Trkiye Denizcilik letmeleri (TD) Limanlar 2007 yl sonu itibaryla, TD Limanlarna yanaan 832 gemi ile 460,427 yolcuya liman hizmet i verilmitir. TD Limanlarnn 2007 ylnda toplam rhtm uzunluu 2,567 m, yllk elleleme kapasitesi teorik olarak 800,000 ton/yl, gemi kabul kapasitesi 5,845 adet/yl, yolcu kabul kapasitesi ise 4,260,000 kii/yldr (DTO,2008). Tablo A.2.4de bu verilerin limanlara gre dalm gsterilmektedir. Tablo A.2.4: TD A.. Limanlarnn Yllk Kapasite ve mkanlar
Limanlar Rhtm Uzunluu (m) 1,150 90 295 900 76 2,532 Derinlik (m) (-7,-11) (-6,-7) (-4,-5) (-6,-7) (-6,-8) Yllk Elleleme (Bin ton/yl) 300 400 700 Gemi Kabul Kapasitesi (Adet/yl) 3,950 365 365 700 365 5,745 Depolama Kapasitesi (Bin ton/yl) 200 200 Yolcu Kabul Kapasitesi (Adet/yl) 3,860,000 110,000 90,000 200,000 4,260,000
STANBUL ANAKKALE KABATEPE GKEADA (Kuzu Liman) GKEADA (Uurlu skelesi) TOPLAM
Kaynak: Denizcilik Sektr Raporu, 2009
TCDD Limanlar TCDD, 11 Mays 2007 tarihinde zelletirilen Mersin Liman dnda kalan ve zelletirme ilemi devam eden limanlarla birlikte 6 liman iletmektedir. TCDD limanlarnn zellikleri, yllara ve yk gruplarna gre ykleme/boaltma istatistikleri Tablo A.2.5 ve Tablo A.2.6da sunulmaktadr.
Tablo A.2.5: TCDD Limanlarnda Yaplan Ykleme ve Boaltmalar (2003-2009*) (ton)

YILLAR
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2003 2004 2005 2006 2007** 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
HRACAT
2,561,492 1,740,306 1,843,741 1,252,813 1,054,764 1,133,144 537,233 8,010,121 8,976,864 8,223,730 8,268,423 7,724,318 7,135,766 7,044,778 5,241,091 5,176,553 5,363,594 6,354,812 2,119,530 318,443 417,848 483,794 515,784 531,109 497,155 566,951 1,035,725 912,260 758,806 822,328 761,558 831,194 676,922 395,633 333,387 396,764 501,510 365,121 695,983 777,931 340,712 493,533 726,461 768,725 843,687 1,061,350 787,645 17,903,217 19,050,751 17,796,890 18,484,405 13,411,087 11,354,592 10,391,460
YKLEME KABOTAJ
34 6,940 484 0 310,685 0 949 0 175 1,515 33,945 15,355 0 0 517,576 407,467 305,870 154,700 6,100 239,577 316,776 211,111 8,221 6,990 0 0 182,182 582,646 1,386,639 2,330,885 3,035,399 2,980,449 3,075,320 20,658 43,745 23,438 11,560 1,457 11,442 42,230 7,761 6,385 2,590 1,189 1,234 162 0 967,788 1,364,134 1,931,647 2,540,000 3,377,220 2,992,053 3,118,499
TRANST THALAT HAYDARPAA

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 120,918 124,565 165,130 438,606 150,145 157 0 0 0 0 0 0 0 3,798 10,692 0 2,000 1,430 0 0 3,231 0 0 406 33,318 558 0 582 40 102 0 4,922 704 121,075 132,176 175,862 438,708 152,551 39,670 1,262 3,108,322 3,646,850 2,755,489 2,532,781 2,259,776 2,039,605 1,056.288
BOALTMA KABOTAJ
45 6,573 5,432 0 291,960 600 3,450 12,723 11,904 17,590 138,656 148,081 94,367 107,375 554,678 782,221 773,142 702,618 222,208 186,134 102,515 175,744 62,336 31,171 13,670 2,453 131,553 439,306 1,337,280 2,144,942 2,755,463 2,882,024 2,857,972 1,194,503 1,382,403 1,096,460 860,561 834,604 739,022 858,267 6,864 9,417 5,497 35 342 599 38,368 2,086,500 2,734,339 3,411,145 3,909,148 4,283,829 3,730,282 3,867,885
TRANST
53,075 57,262 9,093 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 340,319 600,762 487,697 656,410 301,652 7,033 16,475 13,481 7,237 4,217 5,418 1,771 0 3,805 10,692 0 2,000 1,430 0 16,342 32,763 27,531 23,727 22,388 53,351 17,038 83 570 0 0 0 2,250 253 416,852 711,637 548,494 687,374 330,257 62,449 19,062
TOPLAM
5,772,968 6,457,931 4,614,239 3,785,594 3,928,185 3,173,349 1.597.920 11,109,599 12,500,265 11,811,479 12,269,933 12,068,176 11,303,856 10,273,260 15,476,378 17,183,293 16,286,308 16,553,751 5,604,532 2,768,736 3,112,234 3,067,208 2,046,291 1,616,305 1.513,111 1,529,006 2,273,876 3,243,260 4,514,461 6,196,131 8,464,843 8,822,120 8,226,809 2,256,717 2,233,598 2,131,706 1,988,468 1,846,738 2,535,256 2,406,143 1,451,639 1,967,451 2,224,344 2,544,762 3,031,036 3,058,348 1,586,717 41,509,913 46,698,032 44,649,745 45,364,930 36,559,815 30,406,040 25,619,855
ZMR
3,086,755 3,511,322 3,568,644 3,828,909 4,180,422 4,073,723 3,121,107
MERSN
8,701,796 10,091,725 9,190,875 8,226,605 2,804,897
SAMSUN
2,017,392 2,258,620 2,183,078 1,452,703 1,042,818 996,868 957,831
BANDIRMA
1,374,416 1,301,445 1,010,352 897,976 1,908,423 2,125,593 1,616,595 629,581 438,069 587,513 591,110 622,762 1,002,140 710,119
SKENDERUN
DERNCE
1,096,219 1,456,964 1,489,756 1,774,711 2,185,773 1,989,065 759,747
TOPLAM
20,014,481 22,704,995 20,785,707 19,304,795 15,004,871 12,226,994 8,221,687
Kaynak: TCDD
* 2009 yl Aralk ay itibaryladr. **Mersin Liman 2007 tonaj Nisan ay sonu itibaryladr.
Tablo A.2.6: TCDD Limanlarnda Ellelenen Ykn, Yk Tipine Gre Dalm (ton) (2002-2009*)
Yllar
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2002 2003 2004 2005 2006 2007* 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Genel Kargo
2,769,618 3,203,175 3,320,515 1,143,968 74,091 650,820 40,559 40,136 1,004,885 1,102,223 1,064,862 1,264,205 1,276,260 378,177 223,185 468,848 173,214 192,444 241,133 368,151 775,363 705,281 839,999 619,153 756,183 821,262 879,027 896,596 797,021 5,787,476 692,529 765,798 1,090,900 1,307,715 1,374,072 1,734,764 1,966,399 730,671 133,702 160,529 768,797 2,523,678 4,348,701 5,557,147 5,719,067 964,081 567725 614,348 673,254 554,296 586,881 692,052 717,219 377,737 6230643 6,934,074 7,847,725 7,807,568 8,780,165 10,277,707 10,015,628 8,605,382
Konteyner
2,338,146 2,503,643 3,128,689 3,470,111 3,711,503 3,277,365 3,132,790 1,557,784 3,858,623 5,128,919 5,924,054 6,462,500 7,181,091 2,428,451 303 3,646 8,282 0 0 1,021 0 3,440 7,880 0 0 0 0 0 0 175 5,232 15,667 11,184 5,476 4,915 3,603 3,178 0 8 0 284 0 0 156 508 2,370 5439787 6,478,213 7,659,365 7,789,102 8,274,042 8,858,429 8,750,429 7,751,632 11649979 14,130,088 16,731,858 17,727,189 19,171,551 14,569,025 11,886,905 9,315,401
Dkme Yk
5,121 16,085 8,421 160 0 0 0 0 3,073,544 3,128,805 2,679,438 2,444,871 2,971,386 1,273,370 492,317 557,331 630,519 812,578 842,284 607,619 996,755 787,266 1,750,028 2,127,347 2,318,711 2,212,130 1,149,035 688,703 661,990 2,232,264 400,042 603,025 799,990 849,036 1,073,113 1,215,897 983,982 823,199 2,080,954 2,399,140 2,290,429 1,840,210 1,733,899 2,768,107 2,875,799 570,856 3457351 3,765,593 3,947,449 3,130,959 3,044,234 2,304,523 1,593,619 1,942,878 11259357 12,597,326 12,674,957 11,289,944 10,813,951 8,858,219 7,112,145 6,356,463
Sv Yk
2,073 65 306 0 0 0 0 0 5,825,813 6,116,431 7,514,939 6,114,732 5,105,014 1,524,534 886,200 1,226,892 1,421,583 1,126,684 905,051 869,947 763,138 33,019 13,988 22,236 37,340 33,816 18,229 31,006 54,100 206,894 51,172 67,149 65,377 62,117 92,662 76,772 104,789 852,273 145,026 164,207 183,750 150,573 113,531 139,433 226,746 49,410 187851 251,445 220,197 337,122 364,776 213,172 242,589 201,013 7112123 7,848,425 9,443,492 7,825,044 6,599,263 2,854,864 1,391,362 1,342,609
Toplam
5,114,958 5,722,968 6,457,931 4,614,239 3,785,594 3,928,185 3,173,349 1,597,920 13,762,865 15,476,378 17,183,293 16,286,308 16,533,751 5,604,532 1,602,005 2,256,717 2,233,598 2,131,706 1,988,468 1,846,738 2,535,256 1,529,006 2,610,895 2,768,736 3,112,234 3,067,208 2,046,291 1,616,305 1,513,111 8,226,809 1,148,975 1,451,639 1,967,451 2,224,344 2,544,762 3,031,036 3,058,348 2,406,143 2,359,690 2,723,876 3,243,260 4,514,461 6,196,131 8,464,843 8,822,120 1,586,717 9652714 11,109,599 12,500,265 11,811,479 12,269,933 12,068,176 11,303,856 10,273,260 36252102 41,509,913 46,698,032 44,649,745 45,364,930 36,559,815 30,406,040 25,619,855
TOPLAM
zmir Alsancak Liman
Derince Liman
skenderun Liman
Bandrma Liman
Samsun Liman
Mersin Liman
Haydarpaa Liman
Kaynak: TCDD
* 2009 yl Aralk ay itibaryladr. **Mersin Liman 2007 tonaj Nisan ay sonu itibaryladr.
A.2.2 Ulatrma Ky Yaplar ile lgili zelletirmede Kaydedilen Aamalar

Babakanlk zelletirme daresi Bakanlndan alnan verilere gre ulatrma ky yaplar ile ilgili kamuya ait tesislerin zelletirilmelerinde gelinen aamalar aada zetlenmektedir. TD Liman zelletirmeleri Trabzon Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 31/10/2003 tarih ve 2003/76 sayl kararyla 30 yllna Trabzon Liman letmecilii A..ne 20.11.2003 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 21.11.2003 tarihinde devredilmitir. Tekirda Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 07.04.1997 tarih ve 97/13 sayl kararyla 30 yllna Akport Tekirda Liman letmeleri A..ne 17.06.1997 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 25.06.1997 tarihinde devredildi. Hopa Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 07.04.1997 tarih ve 97/13 sayl kararyla 30 yllna Park Denizcilik Hopa Liman letmeleri A..ne 17.06.1997 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 26.06.1997 tarihinde devredildi. Giresun Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 07.04.1997 tarih ve 97/13 sayl kararyla 30 yllna akrolu Giresun Liman letmeleri A..ne 30.06.1997 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 10.07.1997 tarihinde devredildi. Ordu Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 07.04.1997 tarih ve 97/13 sayl kararyla 30 yllna akrolu Ordu Liman letmeleri A..ne 30.06.1997 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 10.07.1997 tarihinde devredildi. Sinop Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 07.04.1997 tarih ve 97/13 sayl kararyla 30 yllna akrolu Sinop Liman letmeleri A..ne 30.06.1997 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 10.07.1997 tarihinde devredildi. Rize Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 07.04.1997 tarih ve 97/13 sayl kararyla 30 yllna Riport Rize Liman letmesi Yatrm A..ne 06.08.1997 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 13.08.1997 tarihinde devredildi. Antalya Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 15.07.1998 tarih ve 98/44 sayl kararyla 30 yllna Ortadou Antalya Liman letmeleri A..ne 31.08.1998 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 08.09.1998 tarihinde devredildi. Alanya Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 18.09.2000 tarih ve 2000/67 sayl kararyla 30 yllna Alida Alanya Liman letmeleri A..ne 28.11.2000 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 08.12.2000 tarihinde devredildi Marmaris Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 18.09.2000 tarih ve 2000/67 sayl kararyla 30 yllna Marmaris Liman letmeleri A..ne 26-01-2001 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 02.02.2001 tarihinde devredildi. eme Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 28/04/2003 tarih ve 2003/17 sayl kararyla 30 yllna Ulusoy eme Liman letmesi A..ne 28.05.2003 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 06.06.2003 tarihinde devredildi.
10
Kuadas Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 28/04/2003 tarih ve 2003/17 sayl kararyla 30 yllna Ege Liman letmeleri A..ne 02.07.2003 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 07.07.2003 tarihinde devredildi. Dikili Liman: zelletirme Yksek Kurulunun 31/10/2003 tarih ve 2003/76 sayl kararyla 30 yllna Dikili Liman ve Turizm letmeleri A..ne 22.11.2003 tarihli letme Hakk Devir Szlemesi kapsamnda 04.12.2003 tarihinde devredildi.
TCDD Liman zelletirmeleri TCDD letmesi Genel Mdrlne ait Bandrma, zmir, Samsun, Derince, Mersin ve skenderun Limanlar 30/12/2004 tarih ve 2004/128 sayl zelletirme Yksek Kurulu (YK) karar ile zelletirme programna alnm ve 02/06/2005 tarih ve 2005/54 sayl YK karar ile anlan limanlarn iletme hakknn verilmesi yntemiyle zelletirilmelerine karar verilmitir. 1) Mersin Limannn 36 yl sre ile iletme hakk verilmesi yntemiyle zelletirilmesine ilikin olarak 09/06/2005 tarihi itibaryla yaymlanan ilanlarla ihaleye klmtr. Sz konusu ihale sreci 12/08/2005 tarihinde yaplan nihai pazarlk grmeleri sonucunda en yksek teklif 755 milyon ABD dolar ile PSA-Akfen O.G.G. tarafndan verilmitir. Sz konusu limann devri zelletirme Yksek Kurulunun 7.11.2005 tarihli karar ile onaylanmtr. mtiyaz Szlemesi nitelii tayan Mersin Liman letme Hakk Devri Szlemesi Tasla gr alnmak zere 15.11.2005 tarihinde Dantaya gnderilmitir. Dantay grnn alnmasn mteakip 11 Mays 2007 tarihinde imtiyaz szlemesi imzalanarak Mersin Limannn PSA-Akfen O.G.G. tarafndan kurulan MIP Mersin Uluslararas Liman letmecilii A::ne devri gereklemitir. leticinin Ykmllkleri Szlemenin imzalanmasndan itibaren ilk 5 yl iinde iletici limanda kapasite arttrmna gitmek zorundadr. Kapasite arttrmnn sonunda limann vardiyada yllk en az 1,200,000 TEU konteyner ve 7,500,000 ton kuru yk elleleme kapasitesine sahip olma ykmll bulunmaktadr. Ancak ileticinin tercihine gre kapasite arttrm ykmll sadece konteyner kapasitesinin arttrlmas yntemi ile karlanabilir. Bu seenekte 1 TEU=15 ton kuru yk olarak hesaplanacak ve iletici limann kapasitesini 1,700,000 TEU seviyesine getirdii takdirde lk Dnem Yatrm Zorunluluu ykmlln yerine getirmi olacaktr. Szleme sresince bu maddede belirtilen kapasitelerde, zorunlu haller dnda gerekleecek ksa sreli durumlar dnda, herhangi bir azalmaya gidilmeyecektir. 2) skenderun Limannn 36 yl sre ile iletme hakk verilmesi yntemiyle zelletirilmesine ilikin olarak 11.07.2005 tarihi itibaryla yaymlanan ilanlarla ihaleye karlmtr. Sz konusu ihale sreci 09.09.2005 tarihinde yaplan nihai pazarlk grmeleri ile tamamlanmtr. hale 06.02.2007 tarih ve 2007/09 sayl YK karar ile iptal edilmitir. Limann zelletirilmesine ilikin hazrlklar zelletirme daresi Bakanlnca srdrlmektedir.
11
3) zmir Limannn 49 yl sre ile iletme hakk verilmesi yntemiyle zelletirilmesine ilikin olarak 04.01.2006 tarihi itibaryla yaymlanan ilanlarla ihaleye klm, bu ihale duyurularnda son teklif verme tarihi 07.04.2006 olarak aklanmtr. Ancak Mersin Limanna ilikin Dantay grnn henz bildirilmemi olmas nedeniyle zmir Limanna ilikin son teklif verme tarihi 4 kez deitirilerek 30.03.2007 tarihine ertelenmitir. Daha sonra iletme hakk verilmesi yntemiyle zelletirilme ihalesi nihai pazarlk grmeleri tamamlanmtr. 03.05.2007 tarihinde yaplan nihai pazarlk grmelerinde en yksek teklifi 1,275,000,000 ABD Dolar ile Global-Hutchison-EB OGG, ikinci en yksek teklifi ise 1,270,000,000 ABD Dolar ile elebi Holding A.. vermitir. Limann zelletirilmesine ilikin olarak 03.07.2007 tarih ve 2007/47 sayl YK Karar istihsal edilmitir.Anlan YK Kararnda birinci ve ikinci srada yer alan teklif sahiplerinin zelletirme daresi Bakanlnca verilen sre iinde imtiyaz szlemesini imzalamaktan imtina etmeleri nedeniyle ihaleye ilikin vermi olduklar geici teminatlar dare lehine irat kaydedilerek ihale iptal edilmitir. 4) Derince Limannn 36 yl sre ile iletme hakk verilmesi yntemiyle zelletirmesine ilikin ihale 12.09.2007 tarihinde tamamlanmtr. En yksek teklif 195,250,000 ABD Dolar bedelle Trkerler Ortak Giriim Grubu tarafndan verilmi olup liman zelletirilmesine ilikin 22.11.2007 tarih ve 2007/64 sayl YK Karar istihsal edilmitir. Derince Limannn letme Hakknn Devrine likin mtiyaz Szlemesi Tasla 10 Eyll 2008 tarihinde gr alnmak zere Dantaya gnderilmitir. Halihazrda limann imar planna ilikin problemlerin zmne dair almalar devam etmektedir. leticinin Ykmllkleri letici, szlemenin imzalanmasndan itibaren 2014 yl sonuna kadar kademeli olarak limann tm rhtmlarn T.C. Bayndrlk Bakanl tarafndan 6 Mart 2006 tarih ve 26100 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik kurallarna uygun hale getirilecektir. Ayrca ileticinin 2014 yl sonuna kadar limann kapasitesini yllk en az 250,000 TEU konteyner elleleme ye uygun hale getirme ykmll bulunmaktadr. 5) Samsun Limannn 36 yl sre ile iletme hakk verilmesi yntemiyle zelletirme ihalesi 16.05.2008 tarihinde tamamlanmtr. En yksek teklif 125,200,000 ABD Dolar olarak Ceynak Lojistik ve Ticaret A.. tarafndan verilmi olup limann zelletirilmesine ilikin 19.09.2008 tarih ve 2008/59 sayl SK Karar istihsal edilmitir. Samsun Limannn letme Hakknn Devrine likin mtiyaz Szlemesi Tasla 3 Kasm 2008 tarihinde gr alnmak zere Dantaya gnderilmitir. Dantay grnn alnmasn mteakip 31.05.2010 tarihinde imtiyaz szlemesi imzalanarak Samsun Limannn Ceynak Lojistik ve Ticaret A.. tarafndan kurulan SAMSUNPORT Samsun Uluslararas Liman letmecilii A..ne devri gereklemitir. leticinin Ykmllkleri leticinin liman mevcut kapasitesinin altna drmeme ve szleme imzalanmasn mteakip 7. yln sonuna kadar liman yllk en az 100,000 TEU konteyner elleleme kapasitesine karma ykmll bulunmaktadr. 6) Bandrma Liman 36 yl sre ile iletme hakk verilmesi yntemiyle zelletirilmesine ilikin olarak 20.02.2008 tarihi itibaryla yaymlanan ilanlarla ihaleye klm, sz konusu ihale sreci 16.05.2008 tarihinde kamuya ak olarak yaplan nihai pazarlk grmeleri ile
12
tamamlanmtr. TCDD letmesi Genel Mdrlne ait Bandrma Limannn 36 yl sreyle iletme hakknn devri ihalesini, 175,500,000 USD dolar ile elebi Ortak Giriim Grubu (OGG) kazanmtr. Bandrma Limannn zelletirilmesine ilikin olarak 19.09.2008 tarih ve 2008/59 sayl YK Karar istihsal edilmi olup, mtiyaz Szlemesi Dantaya gnderilmitir. Dantay grnn alnmasn mteakip szleme imzalanma aamasna gelmitir. leticinin Ykmllkleri leticinin szleme imzalanmasn mteakip 4. yln sonuna kadar liman yllk en az 11,000,000 ton kuru yk elleleme kapasitesine karma ykmll bulunmaktadr.
Dier Limanlar
zelletirme Yksek Kurulunun 03.12.2009 tarih ve 2009/66 sayl karar ile Kemerky skelesi ve geri sahasnda bulunan baz tanmazlarn zelletirme ilemleri Babakanlk zelletirme daresi tarafndan srdrlmektedir.
A.2.3. mar Planlar ve ED Raporlar Onaylanm Ulatrma Ky Yaplar

Kylarmzn kullanm temel olarak; 1990da yrrle giren 3621 sayl Ky Kanunu, 1985de yrrle giren 3194 Sayl mar Kanunu ve 1983de kabul edilen 2872 Sayl evre Kanunu ile yaplandrlmaktadr. Ky Kanununun nvesi 1605 sayl kanundur. Bu k anunla mar Kanununa Ek 7. ve 8. maddeler eklenerek ky ve belediye-mcavir alan snrlar dnda yaplamaya dzenleme getirilmitir. 3621 Sayl Ky Kanununa gre ky kenar izgisinin deniz tarafnda yer alan btn planlama almalarnn hazrlanmas ve onaylanmas grevi Bayndrlk ve skan Bakanlna verilmitir. 4046 sayl kanun kapsamnda bu yetki Babakanlk zelletirme daresine de verilmitir. Bayndrlk ve skan Bakanl ve DLH naat Genel Mdrlnn kaytlarnn incelenmesi sonucunda 1991 ylndan balayarak 2009 yl sonuna kadar 313 adet ulatrma ky yaplar ile ilgili imar plannn onayland tespit edilmitir. Yaplan incelemelerde bu planlarn; liman, iskele, rhtm, denizalt boru hatt ve amandralar, tevsiiler ve ilave dolgular ierdii grlmtr. Limanclk sektrnde yaanan gelimelere bal olarak bir liman veya iskele iin yllar iinde birden fazla imar plan teklifi verdii grlmtr. Mevcut planlarn byk bir ksm iskele boyunun uzatlmas, ilave dolgu alan yaplmas, rhtm alannn dzenlenmesi, boru ve amandra sisteminin uzatlmas-ilaveler yaplmas vb. teklifleri iermektedir. Ksaca toparlamak gerekirse gelen tekliflerin byk bir ksm mevcut tesislerde yaplacak dzenleme ve ilavelere yneliktir. Tablo A.2.7de DLH Genel Mdrl ve ilgili dier kurulularn arivlerinin taranmasyla ortaya kan; yllar itibaryla onaylanan ulatrma ky yaplar imar planlar listesi grlmektedir.
13
Tablo A.2.7: Yllar tibaryla mar Plan Teklifi Onaylanm Ulatrma Ky Yaplar
Yllar Sra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 2008 50 51 52 Yl Sra Plan Tekfinin Ad No 1 Antalya-Finike-Kumluca DP ptali Zonguldak-Kdz. Ereli Tersaneler Blgesi Dolgu 2 mar Plan Deiiklii 3 stanbul -Ambarl Liman Tesisleri Dou Mend. Ucu 4 Mula-Milas yat Liman ve Balk Barna 5 Yalova-narck lave Dolgu Alan P 6 zmir-Aliaa skele ve Rhtm mar Plan 7 Mula-Bodrum-Akyarlar skele ve Dolgu Alan 8 Mersin Deniz Dearj Yaps anakkale-Gelibolu-Cevizli Ky Tersane Amal 9 Dolgu mar Plan 10 zmit Krfezi Btnsel Plan 11 Rize-Derepazar Dolgu Alan . P. Deiiklii skenderun Krfezi Ky Alanlar Btnsel Planlama 12 ve Ynetim Projesi 13 Antalya_Ka Yat Liman 14 Zonguldak-Kdz. Ereli-Gl Dogu Alan UP 15 Samsun-Ayvack-Eynel Kprs 16 Adana-Karata Atk Su Artma Tesisi 17 zmir-Aliaa-Nemrut Krfezi Btncl mar Plan 18 Mula-Bodrum/Konack DP 19 Mula-meler-Mula Yat Liman Kocaeli-Gebze-Dilovas lave Liman Tesisleri Dolgu 20 UP Balkesir-Bandrma Balk Barna-Dolgu Alan 21 .P. Deiiklii 22 Hatay-Drtyol-Gazi iftlii Boru Hatt UP Hatay-skenderun-Karaylan Beldesi Dolgu Alan 23 UP 24 zmir-Aliaa-Arapiftlii skele ve Dolgu Alan UP 25 Yalova-Merkez Dolgu Alan UP Deiiklii 26 Hatay- skenderun 1/.1.000 lekli UP 27 Hatay li, Sarseki Belediyesi skele mar Plan Balkesir Marmara Ava Yat Liman Amal 1/1.000 28 lekli Dolgu Uygulama mar Plan Deiiklii anakkale li, Biga lesi lave Gemi Yapm ve 29 Onarm Tersane Tesisi Balkesir Bandrma irinavu 1/1.000 lekli UP 30 ve 1/5.000 NP stanbul Ambarl Liman Ro Ro Rampas ve lave 31 Dolgu Alan UP Deiiklii skadar Meydan ve Yakn evresi 1/1000 Dolgu 32 Alan mar Plan Antalya, Payallar Ky Dzenlemesi ve skele 33 Yapm 34 anakkale Kepez skele Dolgu mar Plan 35 TCDD Mersin Kruvazier ve Konteyner Liman 36 Hatay li Drtyol lesi skele Amal UP Kocaeli li Krfez lesi Liman Alan Dolgu Alan 37 UP Antalya li Konyaalt lesi Antalya Liman'nda 38 Askeri Gvenlik Blgesi UP ve NP 39 Adana li Karata lesi Balk Barna UP ve NP Yalova li Merkez lesi Dolgu Alan Dzenleme 40 Amal UP Deiiklii Trabzon li Merkez lesi Balk Barna ve Park 41 Dzenlemesi UP Trabzon li Akaabat lesi Balk Barna Amal 42 UP 43 Yalova Tavanl Dolgu mar Plan Rize_ardeen 23.03.2005 onayl dolgu imar plan 44 iptali anakkale-Gelibolu Yarmadas (Saroz Krfezi) 45 DP Deiiklii Karadeniz sahil yolu gecisi Rize-Fndkl Geii 46 17.10.2005 tarihli NP ve Dolgu mar Plan ptali Yalova-Altnova-Hersek Tersane ve skele Dolgu 47 alan mar Plan zmir-Aliaa-Horozgedii Mevkii Rhtm ve Dolgu 1 Alan mar plan stanbul li, Bykekmece Yakuplu Ro-Ro Liman 2 geri sahasna ilikin Nazm ve Uygu.Pl. deiiklii 3 Adana-Yumurtalk, Sugz Mendirek ve Lim.Teklifi zmir-Aliaa lesi, akmakl Ky Horozgedii 4 Mevkii Dolgu mar Plan Deiiklii Kocaeli, Ttn iftlik platform Dolfen ve Deniz ii 5 Boru Hatt Uygulama mar Plan ptali Mevkii Kumluca Ambarl Milas narck Aliaa Akyarlar Merkez Cevizli Merkez Derepazar skenderun Krfezi Gl Ayvack Karata Nemrut Krfezi Konack meler Dilovas Bandrma Drtyol Karaylan Arapiftlii Merkez Sarseki Ava Biga irinavu Ambarl skdar Payallar Kepez Merkez Drtyol Krfez Konyaalt Karata Merkez Merkez Akaabat Tavanl Plan Onayn Yapan Kurum Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Saroz Fndkl Hersek Horozgedii Bykekmece Yakuplu Yumurtalk Horozgedii Mevkii Ttniftlik Beldesi Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Plan Onay Tarihi 14.01.2009 19.01.2009 28.01.2009 28.01.2009 29.01.2009 10.02.2009 28.01.2009 02.02.2009 24.02.2009 26.02.2009 13.03.2009 09.03.2009 02.03.2009 11.03.2009 10.03.2009 17.03.2009 24.03.2009 24.03.2009 27.03.2009 07.04.2009 09.04.2009 09.04.2009 09.04.2009 09.04.2009 10.04.2009 18.05.2009 27.05.2009 01.07.2009 11.08.2009 09.07.2009 22.07.2009 24.01.2009 30.08.2009 13.08.2009 28.08.2009 02.09.2009 04.09.2009 08.09.2009 08.09.2009 25.09.2009 16.10.2009 30.10.2009 16.11.2009 24.11.2009 24.11.2009 07.12.2009 29.12.2009 15.05.2008 31.01.2008 29.01.2008 08.02.2008 31.03.2008
2009
14
53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 1 2 3 4 5
Hatay, skenderun, Akay Petrol Boru Hatt Kocaeli, Gebze, Dilovas Liman Tesisleri mar Plan Bursa-Gemlik Dolgu Alan Uygulama mar Plan Mersin Serbest Blge Liman zmir, eme, Karada Mevkii Ro-Ro ve Feribot Liman Dolgu mar Plan zmir Kuzey Ege (andarl) Liman ve Tersane Alan Uyg. mar Plan Mersin Petrol Boru Hatt Mersin Petrol Hatt ve Platform Sistemi Plan deiiklii Samsun-Kurupelit Mendirek Dolgu Alan Hk. zmir-Aliaa-Nemrut Krfezi lave skele ve Dolgu m.Plan stanbul-Ambarl Liman Kompleksi lave Dolgu mar Plan Teklifi ve Aklama Raporu Kocael-Hereke skele-Rhtm Dolgu Alan Uyg.m.Plan Kocaeli, Gebze-Dilovas-Eynerce Liman Tesisleri mar Plan Hatay Drtyol sdemir Lim.2.Etap m.Pl. Payas Belediyesi skele ve Dolgu Alan mar Plan Kocaeli Kirazlyal lave Liman Dolgu Uyg.m.Pl. Teklifi Hatay li, skenderun, Sarseki Belediyesi skele ve Dol.m.Pl. Kocaeli, Derince Liman Amal, Dolgu m.Plan Yalova-Altnova Onayl lave skele Dolgu mar Plan stanbul-Kadky-Fenerbahe Dolgu m.Pl. anakkale-Gelibolu Tersane ve skele Dolgu Plan Samsun-Tekkeky Boru Hatt 1102 Ada 1 Parsel Kocaeli li, Gebze lesi, Dilovas skele Al. Dolgu Uyg. mar Paln zmir Aliaa Arapiftlii Mevkiiskele ve Dolgu Al.m.Pl. Samsun li, Tekkeky, Selyeri Boru Hatt m.Plan Kocaeli-Ttniftlik Beldesi 1/1000 lekli Platform Dolfen ve Denizii Boru Hatt Tekirda Liman Dolgu mar Plan zmir, Aliaa, Nemrut Krfezinde Dolgu m.Pl. ptali Bursa-Gemlik 1/1000 lekli Lim.Al.Dol.m.Pl. Ksmi ptali zmir-Aliaa-Nemrut Krfezi, Gemi Yanama Platformu ve Petrol B oru Hatt Dolgu mar Plan Adana-Ceyhan Sarmaz Uygulama mar Plan Liman ve Mendirek
skenderun Akay Mevkii Dilovas Kkiftlik Mevkii Mersin Karada Mevkii Bayat Mevkii Kazanl Kazanl Tekkeky Nemrut Bykekmece Yakuplu Hereke Eynerce Mevkii sdemir Kirazlyal Sarseki Derince Hersek Ky Kumluk Mevkii Fenerbahe Stlce Ky Selyeri Mevkii Gebze Arapiftlii Selyeri Mevkii Ttniftlik Merkez Nemrut Harmankaya Nemrut Krfezi Adana-Ceyhan Sarmaz Belediyesi Zonguldak Muslu Belediyesi Nemrut Koyu Kendirci Mevkii Hatay-Drtyol Kurudere Mevkii Tekirda Marmara Erelisi Kiremitlik Mevkii Hatay skenderun Akay anakkale Gelibolu Stlce skenderun Demir elik A.. Fabrika sahas n KocaeliKirazlyal Samsun Tekkeky Salyeri Mah. stanbulBykekmece Yakuplu Tekirda Marmara Erelisi Sultanky Yalova iftlikky Takpr Kapanca Mevkii Kocaeli-KrfezHereke
Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak Bay. ve Bakanl sk.
20.02.2008 08.02.2008 08.04.2008 06.02.2008 31.03.2008 07.03.2008 19.06.2008 06.06.2008 20.06.2008 19.06.2008 31.01.2008 24.04.2008 18.01.2008 14.11.2008 15.12.2008 03.12.2008 27.05.2008 26.08.2008 24.09.2008 17.11.2008 08.10.2008 14.08.2008 28.07.2008 15.08.2008 07.11.2008 26.06.2008 19.11.2008 02.07.2008 29.10.2007 17.09.2007 20.09.2007 07.05.2007 09.08.2007
Muslu (Zonguldak) Dolgu Alan Nazm ve Uygulama mar Plan Teklifi zmir-Aliaa-Kendirci Mevkii lave skele Amal Dolgu mar Plan Hatay-Drtyol skele ve Dolgu mar Plan Teklifi Tekirda-Marmara Erelisi lave Liman (iskele romorkr Bar. ve Ro-Ro rampas) Dolgu mar Plan Hatay-skenderun Boru Hattve amandra Sistemi anakkale-Gelibolu lave Dolgu Alan mar Plan sdemir Liman 2. Etap mar Plan Payas Belediye si skele ve Dolgu Alan mar Plan Kocaeli li, Kirazlyal ilave Liman Dolgu Uygulama mar plan Teklifi Samsun-Tekkeky Liman Dolgu Alan mar Plan stanbul-Bykekmece, Yakuplu Ro-Ro Lim.ve Gemi Sahasna ilikin Nazm ve Uyg. mar Plan Tadilat Tekirda-Sultanky Boru Hatt ve amandra Dolgu mar Plan Yalova-iftlikky-Takpr skele Amal Dolgu Alan mar Plan Kocaeli-Krfez Hereke skele Rhtm Dolgu Alan Uyg. mar Plan
Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak.
87 88 2007
6 7
28.08.2007 20.08.2007
89
31.08.2007
90 91
9 10
06.04.2007 21.05.2007
92
11
08.08.2007
93
12
28.03.2007
94 95
13 14
14.06.2007 24.04.2007
15
96 97 98 99
15 16 17 18
Bursa-Gemlik 1/1000 lek Liman Alan Dolgu mar Plan Revizyonu Kocaeli-zmit-Yeniky lave Lim. Amal Dolgu mar Plan Balkesir-Edremit-Akay skele Yapm Dolgu mar Plan. stanbul li Kadky iftehavuzlar Mevkii skele ve Dolgu Planlar. Samsun li Tekkeky Liman ve Liman Geri Sahas ANAKKALE-Gelibolu skele Dolgu Alan mar Plan KASTAMONU-nebolu Liman Tersane Dolgu mar Plan TEKRDA-Barbaros Liman Bal.Bar. ve Dolgu Alan Dzenlemesi ZMR-Aliaa-akmakl Horozgedii skele ve Dolgu Alan Uyg. mar Plan STANBUL-Beikta lave Dolgu Alan mar Plan HATAY-skenderun ilave Dolgu Alan Uygu. mar Plan Teklifi Giresun-Espiye Boru Hatt ve Gemi Balant amandra Sistemi mar Plan Hatay-Drtyol Boru Hatt Uyg. mar Plan Teklifi HATAY-skenderun Azganlk lave skele ve Dolgu Al.mar Plan Tek. BURSA-Gemlik Dolgu Alan Uyg. mar Plan ZMR-Aliaa-Nemrut koyu skele ve Dolgu Amal Uyg. mar Pl. Deiik. zmir-Aliaa-akmakl-Horozgedii Mevkiinde skele ve Dol.Al.Uyg. mar Plan eme Ro-Ro ve Feribot Lim. Dolgu mar Plan Deiiklii Ambarl Liman Tes. (Yakuplu-stanbul) lave Dolgu Alan mar Plan Deiiklii Bursa Gemlik 1/1000 lekli Liman Alan Dolgu mar Plan Hatay-Drtyol 1/1000 lekli lave Boru Hatt Uyg. mar Plan Teklifi Ordu Fatsa skele Hk. Hatay-Drtyol-Poyos Bld. skele-Dol. Alan Uyg. mar Plan Krklareli, Demirky, ineada iskele ve Yanama Rhtm Dolgu Alan Uygulama mar Plan stanbul-Pendik Gzelyal Lim.Al.Dolgu mar Plan ANAKKALE-Eceabat Dolgu Alan mar Plan HATAY-Drtyol-Yeniyurt Gemi amandra Sistemi ve Boru Hatt Uyg.m. Plan Teklifi SAKARYA-Karasu Liman ve Tersane Blgesi Dolgu mar Plan KOCAEL-Krfez lave Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez lave Dolgu ve Liman Tesisleri mar Plan ANAKKALE-Biga-Aksaz Dolgu mar Plan ZMR-eme Ro-Ro ve Feribot Liman lave Dolgu Hatay-skenderun-Sarseki Dolgu mar Plan SAMSUN-Kutlukent-Boru Hatt ve Gemi Balant Samandra Sistemi SAMSUN-Tekkeky Boru Hatt ve amandra Sistemi KOCAEL-Dilovas skale Dolgu Alannn Fonksiyon Kullanm Deiiklii ZMR-Aliaa lesi amandra ve Boru Hatt KOCAEL-Gebze-Dilovas Organize Sanayi, imeler mevkiinde skele Rhtm mar Plan lavesi TEKRDA-Sultanky Sv Petrol boru hatt, platform ve samandra imar plan STANBUL-Avclar Denizdibi Boru Hatt ve dolfen yapm imar plan SAMSUN-Campa Baru Hatt amandra ilavesi KOCAEL-Krfez lave Liman Alan Dolgu Plan TRABZON-Arsin Akarya.Boru Hat. SAMSUN-Kutlukent Yeilyurt skelesi Dolgu Alan HATAY-skenderun Lim.Dolgu Alan mar Plan
100
19
Bursa-Gemlik Gemsaz mevkii Kocaeli zmitYeniky Balkesir li, Edremit lesi Akay Belediyesi st. Kadky iftehavuzlar Samsun Tekkeky ilesi Kutlukent Belediyesi Gelibolu nebolu Barbaros Belediyesi Horozgedii Yldz Mahallesi Azganlk Belediyesi Espiye Yeniyurt Bld. Azganlk Gemlik Nemrut Horozgedii Mevkii zmir zmir-eme Karada Mevkii stanbul Bykekmece Yakuplu Mevkii Gemlik Gemsaz Mevkii Hatay Drtyol Yeilky Belediyesi OrduFatsa Mustafa Kemal Mah. Poyos neada Gzelyal Eceabat Yeniyurt Gazi iftlii ky kesimi Karasu Hereke Krfez Aksaz Mevkii eme Sarseki Kutlukent Tekkeky Gebze lesi Dilovas Karaaa Koyu meler Mevkii Sultanky Bykekmece Tekkeky Selyeri Mevkii Krfez Yeilyal Beld. Kutlukent Merkez
Bay. ve sk.Bk. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak Bay. ve sk.Bak Bay. ve sk.Bak Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak.
11.05.2007 05.03.2007 05.11.2007 21.11.2007
21.11.2007
101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 2006 112 113
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
05.01.2006 02.03.2006 08.03.2006 04.04.2006 12.04.2006 20.04.2006 21.04.2006 25.04.2006 04.05.2006 28.05.2006 12.05.2006 08.09.2006 19.09.2006
114 115 116
14 15 16
Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak.
15.09.2006 18.07.2006 19.07.2006
117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 2005 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140
17 18 19 20 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
20.07.2006 22.08.2006 03.11.2006 08.11.2006 11.01.2005 14.01.2005 12.01.2005 27.01.2005 08.03.2005 04.03.2005 10.03.2005 11.03.2005 13.04.2005 13.04.2005 06.05.2005 10.06.2005 14.06.2005 30.06.2005 08.09.2005 13.04.2005 01.07.2005 07.09.2005 27.09.2005 03.08.2005
16
141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153
21 22 23 24 25 26 27 1 2 3 4 5 6
SAMSUN-Tekkeky Deniz Boru Hatt Revizyonu Uyg. mar Plan Tekirda-Sultanky skele-dolfen ve boru hatt dolgu imar plan deiiklii KOCAEL-Saraybahe skele amandra Dolgu mar Plan KOCAEL-Derince lave Dolgu Alan mar Plan stanbul Pendik Liman amal Dolgu al.imar plan KOCAEL-Gebze lave Liman Alan Dolgu mar Plan MERSN-Kazanl Bld. Snrlar iinde yaplacak olan Deniz Dibi Boru Hatt mar Plan SAMSUN-Tekkeky Akaryakt Boru Hatt Mevzii mar Plan STANBUL-Ambarl Liman Kompleksi Dolgu Alannda Ro-Ro Rampas Plan Deiiklii TRABZON-Arsin Akaryakt Boru Hatt mar Plan KOCAEL-Gebze Dolgu ve skele mar Plan KOCAEL-Derince Dolgu Alan ile ilgili mar Plan MERSN (Enerji PETROL) Boru Hatt MERSN Denizalt Akaryakt Tayc Uygulama mar Plan Boru Hatt
Tekkeky Marmara lesi Sultanky Bld. zmit-lesi Saraybahe Bld. Derince Yenimahalle Gzelyal Mah. Kemiklidere Mevkii Dilova Beldesi erkeli Ky Kazanl Selyeri Mevkii Ambarl Yeilyal Bld. Yavuz Selim Mahallesi Dilova Belediyesi snrlar iinde Derice Adanalolu Belediyesi Yeniky Mevkii Karacailyas Pendik iftlikky Yarmcaky Sazaklar Mevkii Ata Mevkii zmit lesi Saraybahe Muslu Nemrut Koyu anakkale Ky Horozgedii Mevkii Gemlik Merkez Hurma Mahallesi Krfez lesi aykz Yresi Karaduvar Mah. Ata Mevkii Kazanl Belediyesi snrlar iinde Merkez Hurma Mahallesi Kazanl Belediyesi snrlar iinde Konyaalt Gzelyal Mah. Gemlik Karada Mevkii Sarseki Dilovas Bykekmece Marmara Erelisi Sultanky Yeniky skenderun Tirebolu Kr Lim. Mevkii Krfez lesi Nemrut Krfezi
Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay.ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve isk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak.
06.10.2005 19.10.2005 24.10.2005 21.11.2005 29.11.2005 08.12.2005 07.04.2004 07.04.2004 05.04.2004 11.02.2004 14.01.2004 14.07.2004
154 155 156 157 2004 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169
7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
14.07.2004 25.06.2004 09.06.2004 21.12.2004 16.06.2004 10.09.2004 20.09.2004 13.09.2004 16.09.2004 10.08.2004 06.08.2004 06.12.2004 27.10.2004 01.11.2004 30.09.2004 01.11.2004
STANBUL-Pendik Ro-Ro Liman ve Dolgu Alan Uygulama mar Plan YALOVA-iftlikky skele ve Dolgu mar Plan KOCAEL-Krfez lave Rhtm Dolgu Alan mar Plan MERSN-Karaduvar Boru Hatt ve amandra KOCAEL-skele Dolgu Plan ZONGULDAK-Muslu skele Dolgu mar Plan ZMR-Aliaa Boru Hatt ve amandra mar Plan ZMR-Aliaa Dolgu mar Plan BURSA-Gemlik Deniz Dibi Boru Devreleri Dolgu mar Plan Antalya-Siyam Petrol Boru Hatt mar Plan KOCAEL-skele Dolgu Alan mar Plan MERSN-G.S. Petrol Boru Hatt mar Plan MERSN Balpet Petrol Boru Hatt Uyg. mar Plan ANTALYA-Siyam Petrol Boru Hatt Uygulama mar Plan MERSN-Balpet Petrol A.. Petrol Boru Hatt ANTALYA-Yeni Akaryakt (POA) Depolama ve Dolum Tesisleri Petrol rnleri Boru Hatt mar Plan Revizyonu STANBUL-Pendik Kemiklidere lave Dolgu mar Plan BURSA-Gemlik skele ve Dolgu Alan mar Plan ZMR-eme Ro-Ro ve Feribot Liman ve Tevsii mar Plan SKENDERUN-Sarseki OSB Ky Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Dilovas Liman mar Plan STANBUL-Yakuplu Deniz Boru Hatt ve Gemi Balama niteleri (amandra) mar Plan TEKRDA-Sultanky Boru Hatt ve skele Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Yeniky skele Dolgu Alan mar Plan SKENDERUN-Liman Konteyner Terminali mar Plan GRESUN-Tirebolu-LPG Depolama Tesisi ve Boru Hatt Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez (Kirazlyal) Lim.Tes. Revizyon mar Plan ZMR-Aliaa skele ve Dolgu mar Plan
170 171 172 173 174 2003 175 176 177 178 179 180 181 182
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
29.12.2003 14.11.2003 04.12.2003 11.12.2003 09.09.2003 11.11.2003 23.10.2003 13.11.2003 29.09.2003 29.09.2003 17.09.2003 15.09.2003 17.07.2003
17
183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 1 2 3 4 5
KOCAEL-Tavancl lave Dolgu Alan mar Plan ZMR-Aliaa Tpra Rafineri skele Dolgu Alan mar Plan SAMSUN-Tekkeky Boru Hatt Dolgu Alan mar Plan ZMR-Aliaa skele Dolgu Alan mar Plan ZMR-Aliaa lave Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Gebze (Eskihisar) skele Dolgu Alan mar Plan MERSN-Akdeniz Boru Hatt ve amandra Sistemi (TUTA) mar Plan ANTALYA-(POA) Akaryakt Boru Hatt ve amandra Sistemi YALOVA-Tavanl skele ve Dolgu Alan mar Plan ZMR-Tekeli OSB Revizyon mar Plan KOCAEL-Yeniky Tahmil ve Tahliye skeleleri Dolgu Alan Uygulama mar Plan MERSN-Liman Tevsii naat ve Dolgu Alan Uygulama mar Plan KOCAEL-Krfez lave Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Derince Akaryakt skelesi BALIKESR-Altnoluk Dolgu Alan Uygulama mar Plan KOCAEL-Gebze (Tavancl) skele ve Rhtm Dolgu mar Plan KOCAEL-Kirazlyal lave Dolgu Alan mar Plan MERSN-Taucu SEKA Liman ve Tersane Dolgu Alan Uyg. mar Plan MULA-Bodrum Yolcu skelesi Uygulama mar Plan SKENDERUN-Sarseki O.S.B. skele Ve Dolgu Tevsii Talebi mar Plan (ilave) KOCAEL-Yeniky skelesi Dolgu Alan mar Plan ADANA-BOTA, BTC-HPBH Ceyhan Terminali skele Dolgu Teklifi MERSN-Boru Hatt Uygulama mar Plan ve amandra Sistemi
Tavancl Aliaa Tekkeky Talburun Mevkii Arapiftlii Mevkii Eskihisar Karaduvar Mah. Konyaalt Hurmaky Tavanl Tekeli zmit Yeniky Beldesi Mersin Krfez Derince Edremit Gebze Kirazlyal MERSN-Taucu Kumbahe Mah. Mantarburnu Mevkii Sarseki Beldesi Organize Sanayi Blgesi Glck Ceyhan Akdeniz Belediyesi Karaduvar Mah. Kaytazdere Yeilky Arapiftlii Nemrut Koyu Bykekmece Angurya Mevkii Kutlukent Kazanl Bykekmece Derince Derince Arapiftlii Bykekmece Yakuplu Dilovas Hisar Mahallesi Kocaukur Mevkii Aliaa Sugz Arpack Mevkii Biga Kumburgaz Ttniftlik Kazanl Karacailyas Hereke Sarseki
Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Sanayi Ticaret Bak. ve
01.07.2003 08.04.2003 14.07.2003 03.09.2003 14.07.2003 01.07.2003 27.06.2003 12.03.2003 19.03.2003 31.05.2003 27.02.2003 25.02.2003 14.03.2003 24.02.2003 14.06.2002 12.06.2002 28.05.2002 15.05.2002 26.04.2002
Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk. Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak.
202 2002 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 2001 219 220 221 222 223 224 225 226 2000 227 228
6 7 8 9 10 11 12 13 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 1 2
24.04.2002 11.01.2002 31.12.2002 22.10.2002 13.09.2002 22.01.2002 15.07.2002
YALOVA-Kaytazdere skele ve Dolgu Alan mar Plan HATAY-Drtyol (Yeilky) Deniz Boru Hatt mar Plan ZMR-Aliaa skele Dolgu Alan imar Plan ZMR-Aliaa skele Dolgu Alan (Sit Snrlarnn lenmesi) STANBUL-Yakuplu Boru Hatt mar Plan SAMSUN-Kutlukent skele ve Dolgu Alan MERSN-Kazanl Boru Hatt ve amandra Uygulama mar Plan STANBUL-Yakuplu Boru Hatt mar Plan ptali KOCAEL-Derince skele ve Boru Hatt mar Plan KOCAEL-Derince skele ve Boru Hatt mar Plan ZMR-Aliaa skele ve Dolgu Alan mar Plan STANBUL-Bykekmece (Yakuplu) Boru Hatt mar Planndaki Plan Notu Deiiklii KOCAEL-Dilovas skele Dolgu Alan mar Plan BURSA-Gemlik skele ve Dolgu Alan mar Plan (ilave) ZMR-Aliaa Dolgu Alan mar Plan ADANA-Yumurtalk Sugz skele ve Dolgu Teklifi KOCAEL-Yeniky skele Dolgu Alan mar Plan ANAKKALE-Biga skele ve Dolgu Alan mar Plan STANBUL-Bykekmece Kumburgaz Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez Platform ve Boru Hatt Plan Deiiklii mar Plan MERSN-Kazanl Boru Hatt ve amandra mar Plan KOCAEL-Krfez Hereke lave Dolgu Alan mar Plan HATAY-skenderun OSB skele ve lave Dolgu Alan
24.12.2001 06.02.2001 25.12.2001 03.12.2001 03.12.2001 26.12.2001 16.02.2001 21.06.2001 30.04.2001 05.02.2001 19.03.2001 16.02.2001 07.02.2001 28.09.2000 10.10.2001 08.11.2001 02.08.2001 15.06.2000 24.11.2000
18
229 230 231 232 233 234 235 236 237 238
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
ZMR-Aliaa skele ve Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Derince skele Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez Platform ve Boru Hatt KOCAEL-Yeniky skele Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez Ttniftlii Platform Boru Hatt KOCAEL-Krfez skele Dolgu Alan mar Plan YALOVA-Denizal Ky Boru Hatt ve Platform HATAY-skenderun OSB lave skele Dolgu Alan Teklifi HATAY-Drtyol skele Dolgu Teklifi STANBUL-Yakuplu Deniz Dibi Boru Hatt mar Plan KOCAEL-Krfez Ttniftlik Platform ve Boru Hatt ZMR-Aliaa skele ve Dolgu Alan mar Plan ZMR-Aliaa Nemrut Koyundaki skele Tevsii ZMR-Aliaa Nemrut Koyundaki skele Tevsii KOCAEL-narldere lave skele Dolgu Alan mar Plan HATAY-skenderun OSB n skele Dolgu Teklifi mar Plan HATAY-Drtyol (Yeilky) Petrol Boru Hatt Teklifi KOCAEL-Krfez Kirazlyal skele Dolgu Alan mar Plan EL-Silifke Taucu Liman ve Yol Plan Deiiklii KOCAEL-Krfez Boru Hatt ve amandra KOCAEL-zmit narldere Klor Alkali Dolgu skele Teklifi MULA-Milas Kemerky Teknik Santrali Ar Yk skelesi mar Plan TEKRDA-Merkez Konteyner Liman lave Dolgu mar Plan ADANA-Yumurtalk Glovas skele ve Dolgu Teklifi mar Plan KOCAEL-Gebze Tavanl Dolgu ve skele Talebi KOCAEL-Yeniky skele Dolgu Alan mar Plan ANAKKELE-Biga evre Dz. mar Plan Deiiklii ve skele ve Deniz Dolgusu mar Plan HATAY-skenderun Sarseki (Ekinciler) skele Tevsii Dolgu Alan mar Plan BURSA-Gemlik skele Dolgu Alan mar Plan EL-Narlkuyu Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Gebze Muallimky skele ve Dolgu Alan mar Plan ANTALYA-Merkez Hurmaky Akaryakt Depolama ve Datm Sistemleri SAMSUN-Dergevi-Derbent Dolgu Alan mar Plan HATAY-Drtyol-Krkkpr LPG Boru Hatt KOCAEL-Gebze-Tavancl Mevcut skelenin Tevsii Edilmesi Teklifi STANBUL-Bykekmece Mimarsinan Sahil Dzenleme Dolgu Alan mar Plan ZMR-Aliaa-Nemrut skele Dol. Alan mar Plan HATAY-skenderun-Sarseki skele Dolgu Alan mar Plan HATAY-skenderun Sarseki skele Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Hereke skele Talebi HATAY-Drtyol Yeilky Ky Tahkimat BURSA-Gemlik Gemi Balama skelesi STANBUL-Tuzla-ncirli skele Yapm Plan Deiiklii AYDIN-Didim Yenihisar Dolgu Alan mar Plan HATAY-Drtyol Yeilky Bld. Delta Petrol Tesisleri ANAKKALE-Biga (Karabiga) skele ve Ak Stoklama Sahas ZONGULDAK-Karadenizerelisi Bali skele ve Rhtm Dolgu Alan mar Plan RZE-ayeli Mendirek Rhtm Dolgu Alan mar Plan TEKRDA-Marmara Erelisi Doalgaz evirim Santrali ZMR-Aliaa-Nemrut skele Dolgu Alan mar Plan HATAY-skenderun-Sarseki skele Dolgu Alan
Arapiftlii Mevkii Derince Ttniftlik Kabakoz Mevkii Yeniky Kabakoz Mevkii Yarmca Denizal Sarseki Drtyol Angurya Mevkii Ttniftlii Fener Gl Kys Aliaa Nemrutlu Liman Nemrut Koyu Nemrut Koyu narldere Sarseki Yeilky Kirazlyal Taucu Funda Mevkii narldere ren Kemerky Merkez Yumurtalk Glovas Gebze Tavanl Yeniky Deirmencikky Aksaz Mevkii Sarseki Gemlik Narlkuyu Muallimky Hurmaky Dergevi Ky Derbent Drtyol Krkkpr Kaynarca Mevkii Mimarsinan Aliaa Sarseki Sarseki Hereke Yeilky Kkukur Mevkii Tuzla ncirli Didim Yeilky Frnck Mevkii Bali Ky ayeli Marmara Erelisi Nemrut Sarseki
Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak.
04.10.2000 08.11.2000 25.07.2000 22.06.2000 01.06.2000 22.05.2000 04.01.2000 02.03.2000 24.02.2000 11.02.2000
239 240 1999 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 1998 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 1997 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 1996 275 276 277 278 279
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak.
30.04.1999 18.03.1999 03.03.1999 10.02.1999 29.01.1999 27.12.1999 24.09.1999 25.11.1998 16.09.1998 09.06.1998 12.01.1998 09.11.1998 18.12.1998 07.12.1998 26.11.1998 04.11.1998 14.08.1998 23.07.1998 09.06.1998 22.01.1998 20.04.1998 12.01.1998 12.01.1998 22.10.1997 15.09.1997 11.03.1997 12.02.1997 15.04.1997 28.02.1997 16.01.1997 19.02.1997
05.03.1997 25.03.1997 27.09.1996 18.11.l996 22.10.1996 21.10.1996 11.09.1996 11.04.1996 27.08.1996
19
280 281 282 283
10 11 12 13 14
mar Plan HATAY-skenderun-Sarseki skele Dolgu Alan mar Plan HATAY-skenderun-Sarseki skele Dolgu Alan mar Plan EL-Erdemli-Kargpnar akma Tipi skele Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-zmit-Dilovas skele Rhtm Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Gebze-Dilovas Liman Tesislerine likin Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez Rhtm skelesi Dolgu Alan mar Plan EL-Mersin Akaryakt ve Nat skelesine ait Dolgu Alan mar Plan BURSA-Gemlik Gemi Balama skelesi Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez Tpra Koruyucu Dolfen ve Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez (Yarmca) Rhtm ve skele Dolgu Alan mar Plan ZMR-Aliaa skele Dolgu Alan mar Plan EL-Mersin ukurova Elektrik A.. Boru Hatt mar Plan ANAKKALE-Ezine Kumburun skele Tevsii ve Dolgu Alan mar Plan TEKRDA-Marmara Erelisi Bota skele ve Dolgu Alan mar Plan ZMR-Aliaa-Nemrut skele Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez-Yarmca skele Dolgu Alan mar Plan TEKRDA-Merkez skele Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Gebze-Tavancl Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-zmit skele Teklifi ORDU-Glyal skele Dolgu Alan mar Plan TEKRDA-Marmara Erelisi Liman Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez-Ttniftlik Platform ve Boru Hatt TRABZON Dolgu Alan GRESUN-Dolgu Alan STANBUL-Bykekmece Grpna-Ambarl Liman Kompleksi ZMR-Aliaa Boru Hatt ve Yanama Platformlar KOCAEL-zmit Alemdar Diliskelesi Dolgu Alan KOCAEL-Gebze-Dilovas Rhtm ve skele Dzenlenmesi STANBUL-Yakuplu Ky Liman Tesisi Dolgu Alan mar Plan KOCAEL-Krfez (Yarmca) Dolgu Alan KOCAEL-Gebze-Dilovas (zmir Kimya A..) Dolgu Alan ZONGULDAK-Kdz. Ereli Liman Dolgu Alan mar Plan STANBUL-Ambarl Servis Liman Dolgu Alan mar Plan BURSA-Gemlik Liman ve Depolama letmeleri A.. Dolgu Alan
(Yazclar A..) Sarseki (ASSAN A..) Sarseki (ASSAN A..) Kargpnar Belediyesi Dilovas Dilovas
Bay. ve sk.Bak. Bay.ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay, ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak. Bay. ve sk.Bak.
13.08.1996 08.07.1996 07.05.1996 29.05.1996 04.01.1996
284 15 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 1995 ve ncesi 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Mersin Kkukur Mevkii Krfez Yarmca Yarmca Mersin Karaduvar Mah. Kumburun Marmara Erelisi Nemrut Koyu Yarmca Merkez Limantepe Mevkii zmit Glyal Kiremitlik Mevkii Kabakoz Mevkii Merkez Merkez Yakuplu Ky Ambarl Aliaa erkezliky meler Mevkii Dilovas Yakuplu Ky Yarmca Muallim Ky Karadeniz Ereli Ambarl Gemlik 28.03.1996 14.03.1996 12.06.1996 02.10.1995 14.07.1995 11.07.1995 26.04.1995 19.04.1995 23.12.1994 29.12.1994 30.03.1994 02.06.1994 07.11.1994 08.11.1994 12.09.1994 12.07.1994 30.03.1994 19.01.1994 19.01.1994 28.12.1993 13.07.1993 13.07.1993 04.08.1993 07.05.1993 18.03.1992 07.01.1992 23.03.1992 27.03.1992 Krfez Bld. 19.04.1996
Kaynak: Ulatrma Bakanl, DLH naat Genel Mdrl ve Bayndrlk ve skan Bakanl, TAU Genel Mdrl verileri
Tablo A.2.7 incelendii zaman en ok plan teklifinin ve onaynn zmit Krfezinde yapld grlmektedir. zmit Krfezinde onaylanan plan says 69 adettir (%26). skenderun Krfezinde yer alan ulatrma ky yaplar ile ilgili olarak 21 adet plan Mersinde, 5 adet plan Adana-Yumurtalkda, 32 adet plan Hatay-skenderun-Drtyolda olmak zere toplam 58 adet (%22) plan teklifi onaylanmtr. zmir ili snrlar iinde 31 tanesi Aliaada olmak zere toplam 35 adet (%13) plan, stanbulda ise 24 adet (%9) dolgu imar plan onaylanmtr. Bu drt blgeyi sras ile 14 plan ile Tekirda, 13 planla Samsun ve 12 planla Bursa-Gemlik blgeleri takip etmektedir. 1993 ylnda kan ED Ynetmelii ile ky yaplarna ED raporu hazrlanmas ykmll getirilmitir. evre ve Orman Bakanl, evresel Etki Deerlendirmesi ve Planlama Genel Mdrl verilerine gre 1993 ylndan Nisan 2009
20
tarihine kadar olan srete 80 ulatrma ky yaps ile ilgili olumlu ED karar alnmtr. Tablo A.2.8de olumlu ED karar alnan projeler grlmektedir.Olumlu ED Karar alnan projelerin neredeyse tamam zel sektre ait projelerdir. 89 teklif iinden sadece 14 tanesi kamu projeleridir. Tablo A.2.8: Yllar tibaryla ED Karar Olumlu kan Ulatrma Ky Yaplar
No Karar Tarihi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 21.11.1994 01.03.1995 13.07.1995 17.08.1995 13.10.1995 26.01.1996 29.01.1996 13.03.1996 15.03.1996 02.04.1996 09.05.1996 23.09.1996 07.11.1996 22.11.1996 26.11.1996 06.01.1997 10.06.1997 26.06.1997 01.07.1997 05.08.1997 07.08.1997 28.08.1997 26.03.1998 08.01.1999 18.10.1999 18.01.2000 13.04.2000 19.04.2000 03.11.2000 09.01.2001 11.01.2001 09.08.2001 ube Md. Atk ve Kimya Atk ve Kimya Ulam ve Yatrmlar Ulam ve Yatrmlar Ulam ve Yatrmlar Ulam ve Yatrmlar Ky Ky Ky Projenin Ad Boru Hatt ve Depoloma Tesisi Akaryakt Boru Hatt Gebze-Dilovas Liman Kocaeli Demport Liman Hatay skenderun skele Proje Sahibi Elf-Selyak Petrol rn. ret. ve Paz. A.. Turkuaz Petrol rnleri A.. Belde Liman t. Dep. A.. Demport Liman Yat. t.A.. Assan Endstri A.. li Samsun Kocaeli Kocaeli Kocaeli Hatay Proje Yeri Tekkeky Krfez Dilovasi Yeniky skenderun nye Krfez Yenikale Bahl skenderun Derince Drtyol ED Karar Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu
Ky nye imento Pompaj ve Paketleme Tesisi Akaryakt Boru Hatt ve Atk ve Kimya Depolama Tesisi Ulam ve Ky zmir, Yenikale Liman Yatrmlar Akaryakt Boru Hatt ve Atk ve Kimya Depolama Tesisi Ulam ve Ky Hatay skenderun Kont. Term. Yatrmlar Proj. Ulam ve Ky Derince Liman Kont. Term. Yatrmlar n. Lpg Dolum Ter. Boru Hat. Stok Atk ve Kimya ve Dol. Tesisi Ulam ve Ky anakkale imento Rmorkr Yatrmlar Barna Ulam ve Ky Camar/Yenport Liman Yatrmlar Petrol Maden Kayrakta Oca Kocaeli/Krfez Tp Dolum Atk ve Kimya Tesisi Ulam ve Ky Aydn Akbk Deniz Dolgu Yatrmlar Balk Barna Ulam ve Ky Ahap Kaplama skele Yatrmlar Lpg Depolama ve Dolum Atk ve Kimya Tesisi Ulam ve Ky skele Yapm Yatrmlar Ulam ve Ky Mezitli Ky Tahkimat Yatrmlar Atk ve Kimya Akaryakt Dolum Tesisi Atk ve Kimya Ulam ve Ky Yatrmlar Petrol Maden Ulam ve Ky Yatrmlar Atk ve Kimya Petrol Maden Boru Hatt ve Depolama Tesisi Ambarl Liman Kompleksi Doalgaz Boru Hatt skele Lpg Depolama Tesisi Boru Hatt ve Dolum
nye imento San. Tic. Ordu A.. Aytemiz Petrol San. ve Kocaeli Tic. A.. Gney Deniz Saha zmir Komutanl Tuta Petrolclk A.. DLH Genel Mdrl DLH Genel Mdrl Milangaz Tic. San. A.. Akansa A.. Krkkale Hatay Kocaeli Hatay
anakkal Ezine e Yeniky Bodrum Krfez Akbk Kuadasi Aliaa
Camar Depoculuk ve Kocaeli Tamaclk A.. Turin A.. Mula Erciyes Gaz Sanayi ve Kocaeli Tic. A.. Aydn Akbk Uar Trzm Yat. San. A.. Tp-Gaz Ticaret ve Sanayi A.. Kale Maden End.San.A.. Mezitli Belde Bld. Opet Petrolclk A.. Opet Petrolclk Alta A.. Bota Milli Savunma Bakanl Btangaz A.. Bota Aydn Aydn zmir
anakkal Biga e Mersin zmir el stanbul Samsun Mersin Tekirda BursaBalkesir Mezitli Aliaa Merkez B.ekmece Ankara Taucu Marmara Erelisi Karacabey Tuzla Kazanl Drtyol Drtyol
Ulam ve Ky Dip Taramas Yatrmlar Atk ve Kimya Akaryakt Depolama Tesisi Atk ve Kimya Atk ve Kimya Akaryakt Depolama Tesisi Lpg Depolama Tesisi ve Dolum
Milli Savunma stanbul Bakanl Siyam Petrolclk el Aytemizakaryakt Hatay Da.ve Paz.A.. Milangaz A.. Hatay
21
33 34 35 36 37 38
30.01.2002 22.05.2002 20.12.2002 20.12.2002 03.01.2003 01.04.2003
Ulam ve Ky Yatrmlar Atk ve Kimya Ulam ve Ky Yatrmlar Ulam ve Ky Yatrmlar Ulam ve Ky Yatrmlar Atk ve Kimya
skele ve Gemi Yan. Yeri Akaryakt Depolama Tesisi Mersin Liman Tevsii n. ve Tesisat Marmara Erelisi Cephane skelesi ve Dip Taramas Depolama Tesisi ve skele Projesi
ebita Opet A.. Milli Savunma Bakanl Milli Savunma Bakanl Lima
zmir Mersin Mersin Tekirda Kocaeli Tekirda
Aliaa Mersin Merkez Merkez M. Erelisi Yrniky
Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu
Petrol rnleri Depolama, Opet Petrolclk A.. Boru Hatt ve skele Projesi
39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55
15.05.2003 22.05.2003 11.09.2003 24.10.2003 16.12.2003 20.01.2004 19.03.2004 17.05.2004 20.05.2004 16.07.2004 24.08.2004 26.09.2003 23.10.2003 27.10.2004 17.03.2005 14.04.2004 13.07.2005
Ulam ve Ky skele, Gezi Hizm.Alan ve Akdeniz Liman zmir Yatrmlar Tank Sahas letmeleri Nakl.Tic.A.. Ulam ve Ky Yeilyurt Demir ekme skele Projesi Yatrmlar San.Tic.Ltd.ti, Ulam ve Ky Roda Liman Depolama Gemlik Liman Tesisi Yatrmlar ve Lojistik lt.A.. Ulam ve Ky Poliport Kimya Sanayi Poliport Dilovas Liman Yatrmlar Tic.A. Trkiye-Yunanistan Doal Gaz Petrol Maden Bota Boru Hatt Deniz Geii$ Ulam ve Ky Karasu Liman Dlh.4.Blge Mdrl Yatrmlar Atk Kimya Atk ve Kimya Akaryakt Depolama,Dolum ve Altnba Datm Tesisi Tic.A.. Akaryakt Depolama Dolum ve Altnba Datm Tesisi Tic.A.. Petrol ve Samsun Bursa Kocaeli
Marmara Erelisi Sultan Ky Olumlu Beldesi Aliaa lesi, Nemrut Ar Olumlu San.Blgesi Tekkeky, Olumlu Kutlukent Beldesi Gemlik Gebze-Dilovasi Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu
anakkal anakkale e Sakarya Samsun Antalya Kocaeli zmir Karasu Tekkeky, Kutlukent Beldesi, Asaraa Ky Merkez, Karahayit Mevkii Gebze, Dilovas Org.San.Bl. Aliaa, Horozgedii Ky, Pnartepe Mevkii Merkez le, Kazanli Beldesi Aliaa Milas
Petrolve
Ulam ve Ky skele ve Rhtm Yatrmlar Atk ve Kimya Atk ve Kimya
olakolu Metalurji A..
Petrol rnleri Depolama, Opet Petrolclk A.. Dolum ve Datm Tesisi
Akaryakt Depolama Dolum ve Can Aslan Petrolclk Mersin Datm Tesisi San. Tic.A.. POA DLHM Mdrl Genel zmir Mula
Ulam ve Ky Akaryakt skelesi Yatrmlar Ulam ve Ky Gemi Yanama skelesi Yatrmlar Kimyasal Maddeler, Akaryakt Atk ve Kimya ve Akaryakt rnleri Depolama Tesisi Ulam ve Ky Kuzey Ege (andarl) Liman Yatrmlar Ulam ve Ky Liman Tesisleri Projesi Yatrmlar Ulam ve Ky Mudanya-Gzelyal Hzl Yatrmlar Feribot skelesi
Evyap Sabun, Ya, Kocaeli Gliserin San. ve Tic.A.. DLHM Genel Mdrl DLHM Genel Mdrl Bursa Bykehir Belediye Bakanl Melamin zmir
Krfez lesi, Yarmca Ky, Olumlu aykoz Mevkii zmir,Bergama, Olumlu Zeytinda Beldesi Olumlu Olumlu
56
19.07.2005
Atk Kimya Petrol ve Petrol Trevi Altntel Tesisleri rnlerin Depolanmas Tesisi San.A.. Ulam ve Ky Oyak Ek Liman naat Yatrmlar
57 58
24.08.2005 25.08.2005
Oyak nye imento San. ve Tic.A..
Ulam ve Ky Dolgu Alan, Rhtm ve skele Denizli imento Tic.A.. Yatrmlar Projesi Ulam ve Ky Dolgu Alan ve Rhtm Projesi Yatrmlar Ulam ve Ky Kumcular Liman Projesi Yatrmlar S.Madencilik ve Liman letmeleri n.San Tic.A.. S.S.stanbul Anadolu Yakas Kumcular retim ve Pazarlam
59
29.08.2005
60
26.09.2005
anakkal Kepez e Mudanya lesi, Bursa Gzelyal Beldesi Kocaeli, Gebze lesi, erkeli Kocaeli Ky, Adatepe Mevkii Ordu, nye lesi, Ordu Cevizdere Mevkii Aliaa lesi, zmir akmakl Ky, Talburun Mevkii Aliaa lesi, zmir Horozgedii Mevkii Pendik, Gzelyal Mahallesi, stanbul Kemiklidere Mevkii
Olumlu
Olumlu Olumlu
Olumlu
Olumlu
61
07.11.2005
Borusan Lojistik Ulam ve Ky Dolgu Alan Rhtm ve skele Da.Depolama Bursa Yatrmlar Projesi Tamaclk ve Tic.A.. Ulam ve Ky Dolgu Alan, Rhtm ve skele Ege Gbre San.Tic.A.. Yatrmlar Projesi zmir
Gemlik lesi, Olumlu Gemsaz Mevkii Aliaa lesi, akmakl Ky, Pnartepe Mevkii, Olumlu Nemrut Sanayi Blgesi
62
17.02.2006
22
63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89
14.09.2006 06.12.2006 22.12.2006 15.02.2007 12.03.2007 24.04.2007 26.04.2007 25.05.2007 29.06.2007 06.07.2007 12.07.2007 25.09.2007 01.10.2007 26.10.2007 30.10.2007 05.11.2007 16.11.2007 16.11.2007 02.01.2008 06.02.2008 10.03.2008 28.03.2008 14.05.2008 30.05.2008 10.06.2008 02.07.2008 01.12.2008
Ulam ve Yatrmlar Ulam ve Yatrmlar Ulam ve Yatrmlar Ulam ve Yatrmlar Ulam ve Yatrmlar Atk Kimya
Ky Ky Ky Ky Ky
Gemi na Tesisi Konteyner Liman Dolgu Alan ve skele Projesi Zonguldak Eren Liman Dolgu Alan ve skele Akaryakt Depolama Tesisi
Bosfor Gemi ve Sanayi Ltd.ti.
Yat
Yalova Tekirda Hatay
Tavanl,Dipglc k Kaml Mevkii Merkez
Olumlu Olumlu
Asya Port Liman Ltd.ti. Ekmar Denizcilik Gemi Acen.A.. Eren Enerji Tic.A.. Traim imento A.. Blnmez A.. Petrolclk ve
skenderun,Sarise Olumlu ki Beldesi Olumlu
Zongulda Merkez,Muslu k Krklareli Tekirda
Demirky,neada Olumlu
Ulam ve Ky lave skele, Romrkor Marta Liman Tesisleri Yatrmlar Barna A.. Ulam ve Ky skele ve Dolgu Alan Projesi Payas Belediyesi Hatay Yatrmlar Ulam ve Ky Yarmca Konteyner Terminali Yatrmlar Atk Kimya Akaryakt Depolama Datm Tesisi Yarmca letmeleri A.. Liman
Marmara Erelisi Sultan Ky Olumlu Beldesi Marmara Erelisi , Tekirda Olumlu Kiremitlik Mevkii Drtyol Olumlu Krfez lesi, Yarmca Ky, Olumlu aykoz Mevkii Tekkeky Drtyol Tekkeky Yumurtalik Gebze Krfez Merkez skenderunDrtyol Yumurtalik Tekkeky Amasra Bykekmece Aliaa iftlikky Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu
Kocaeli Samsun Hatay Samsun Adana zmit zmit Tekirda Hatay Adana Samsun Bartn stanbul zmir Yalova zmir Tekirda Mersin Hatay
ve Akpet Akaryakt Datm A.S. Ulam ve Ky Ataka Liman Tahliye skelesi ve Dolgu Alan Yatrmlar letmecilii A.. Lukoil Eurasia Petrol Atk Kimya Akaryakt Depolama Tesisi A.. Akdeniz Rafinerisi San. Atk Kimya Petrol Rafinerisi Tic. A.. Ulam ve Ky Liman Tesisleri Projesi Solventa A.. Yatrmlar Ulam ve Ky Sahil Dolgu Alan Projesi Kirazlyal Belediyesi Yatrmlar Ulam ve Ky Kayk ekek Yeri ve Mendirek Tekirda Yelken Klub Yatrmlar Projesi Ulam ve Ky sdemir Lim. Tevsii Liman i skenderun Demir ve Yatrmlar Dolgu, Rhtm elik A.. Ceyhan Rafineri ve Dou Akdeniz Atk Kimya Petrokimya Kompleksi Petrokimya ve Raf. A. Akaryakt Dep.Tes. ve Blnmez Petrolclk Atk Kimya amandra Sistemi A.. Ulam ve Ky Alkan Madencilik ve Rhtm ve Dolgu Alan Yatrmlar Mer. San. Tic. A.. Ulam ve Ky Dolgu Alan Mak Liman l. A.. Yatrmlar Akaryakt,Lpg,Mad.Ya.Dep.D Haba Snai ve Tbbi Atk Kimya olum Tesisi Gazlar stihsal A.. Ulam ve Ky Aksa Akrilik Kimya Aksa Liman Geniletme Yatrmlar Sanayi A.. Ulam ve Ky Etki Grup Loj.Ta.n. Dolgu Alan, Rhtm ve skele Yatrmlar Mal.San.Tic.A.. Akaryakt Depolama,Dol.ve Altnba Petrol ve Atk Kimya Datm Tes. Ticaret A.. Ulam ve Ky Yeilovack skele ve Dolgu Yeil Ovack Liman Yatrmlar Alan letmeleri A.. Ulam ve Ky Delta Petrol rnleri skele ve Dolgu Alan Projesi Yatrmlar A..
Aliaa, akmakli Olumlu Ky. Marmara Erelisi Silifke Drtyol, Yeilky Olumlu Olumlu Olumlu
Kaynak: evre ve Orman Bak., evresel Etki Deerlendirmesi ve Planlama Gen. Md.,200 9
23
A.2.4. Halen Yatrm Programlar Kapsamnda Ky Yaplar ile Balantl Altyap Tesisleri
Ulatrma ky yaplar ile ilikili altyap ve ulam balantlar balk altnda irdelenmektedir. Bu balklar karayolu, demiryolu ve havayoludur. A. Karayolu: Trkiyede yolcu ve yk tamaclnn temelini karayollar oluturmaktadr. 2008 yl itibari ile devlet ve il yollarnn uzunluu 62,023 kmye erimitir. Trkiyede tanan yk ve yolcunun %90ndan fazlas karayollar ile tanmaktadr. 2002 ylnda karlan Acil Eylem Plan ile blnm yol almalarna balanmtr. Yaplmas aciliyet arz eden yollar ana kategoriye ayrlmtr: a) Kapasite yetersizliinden dolay blnm yol olarak yaplmas gereken kesimler 5,600 km, b) Uluslararas a btnlnn salanabilmesi iin yaplmas gereken kesimler 4,000 km, c) Ulusal a btnlnn salanabilmesi iin yaplmas gereken kesimler 5,400 km olarak belirlenmitir. Bu kesimlerin toplam 15,000 kmdir. Tablo A.2.9da yllar itibaryla hizmete alan blnm karayollar verilmitir. almalarn daha sratli ve kamu imknlarnn daha koordineli olarak kullanlabilmesi maksadyla Karayollar Genel Mdrlnce 5003 sayl, Yaplacak Blnm Yol nasnda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkndaki Kanun kartlmtr. Bu kanunla tm ana karayolu akslarnn blnm yol olarak hizmete almas hedeflenmektedir. Tablo A.2.9: Yllar tibaryla Hizmete Alan Blnm Yollar
Yllar 2002 Sonu 2003 2004 2005 2006 2007 2003-2007 Toplam Genel Toplam
Kaynak: www.kgm.gov.tr
Hizmete Alan Blnm Yol (km) 4,326 1,305 1,765 2,045 1,240 1,082 7,437 11,763
1980li yllarn ortalarndan itibaren balayan otoyol inaatlar da devam etm ektedir. Halen hizmette olan otoyol gzerghlar; Edirne-stanbul-Kocaeli-Sakarya-Dzce-Bolu-Ankara aks Mersin-Adana-Osmaniye-Hatay-Gaziantep aks zmir-Aydn akslardr.
24
Halen inaat almalar devam eden otoyol gzargahlar; Adana-Nide Gaziantep-anlurfa zmir evreyolu Bursa evreyoludur.
Adana-Nide balantsnn, Nevehir ve Aksaray gzergah ile Ankaraya dolays ile Marmaraya kadar ulatrlmas planlanmtr. Yine zmir-Manisa-Balkesir-Bursa-YalovaKocaeli balants, Aydn-Denizli balants da planlanm durumdadr. Mevcut karayollar ekil A.2.1de verilmitir.
25
ekil A.2.1:Trkiye Karayollar Yollar A
26
B. Demiryolu: Trkiyede demiryolu yapm 1850li yllarda balamtr. Cumhuriyetin ilk yllarndan 1950li yllarn ortasna kadar hzlanarak devam etmitir. Bu tarihten itibaren karayollarna nem verilmesi ile yeni gzerghlarn inaat yavalamtr. Halen kullanlan demiryolu gzerghlarnn ok byk bir blm 1950li yllara kadar yaplan gzerghlar olmak zere 10,991 km. demiryolu a bulunmaktadr. (ekil A.2.2) 2000li yllara kadar mevcut hatlarn dzenlenmesi ve iyiletirilmesi almalar arlkl olarak yaplmtr. Bu dnemde ehirler arasnda zellikle yolcu tamaclna ynelik Yksek Hzl Tren projeleri gelitirilmi ve Ankara-Eskiehir-stanbul Yksek Hzl Tren gzerghnn inaatna balanmtr. Bu gzerghn Ankara Eskiehir kesimi tamamlanarak hizmete almtr. Eskiehir stanbul arasnda da inaat almalar devam etmektedir. TCDD tarafndan yaymlanan T.C. Devlet Demir Yollar statistik Yll 2003-2007ye gre inaat almalar devam eden dier Yksek Hzl Tren gzerghlar: Ankara Konya Ankara Yerky Sivas Bursa Osmaneli (Bilecik) Eskiehir stanbuldur.
Mevcut inaat almalarna ek olarak planlanan hzl tren gzerghlar; zmir Uak Afyon Polatl (Ankara) stanbul Edirnedir.
Hzl tren almalarna ek olarak Kars Tiflis (Grcistan) arasnda da yk tamaclna ynelik demiryolu inaat devam etmektedir. naat almalar haricinde TCDD mevcut hatlarn da iyiletirme almalarna devam etmektedir. 2010 ylna kadar mevcut hatlarn byk bir ksmnn elektrifikasyon ve sinyalizasyon alt yapsnn tamamlanmas hedeflemektedir. DLH Genel Mdrlnden ubat 2010 tarihi ile alnan bilgilere gre projelendirme almas yaplan ve proje aamasndaki demiryolu gzergahlar ile ilgili bilgiler aada yer almaktadr. Genel Mdrlkten alnan bilgilere gre 12 adet demiryolu gzergahnn projesi tamamlanmtr. 13 adet gzergahla ilgili proje almalar da devam etmektedir. Tm bu gzergahlar, mevcut hatlarn iyiletirilmesi ve yeni hatlar kapsamaktadr.
27
Kaynak: TCDD statistik Yll, 20032007
ekil A.2.2: Trkiye Demir Yollar A

28
Projesi Tamamlanm Demiryolu Gzergahlar 1. Ankara Sivas 2. Ankara zmir 3. Halkal Kapkule 4. Sivas Erzincan Erzurum Kars 5. Van Gl Kuzey Geii 6. Mritpnar anlurfa 7. Samsun aramba Terme nye Fatsa 8. Yerky Krehir 9. Tokat Turhal 10. Kars Tiflis 11. Tekirda Muratl 12. Kemalpaa Organize Sanayi Proje Aamasnda ki Demiryolu Gzergahlar 1. Bandrma Bursa Ayazma; Osmaneli; Ayazma nn 2. Eskiehir Antalya 3. Dinar Denizli Aydn 4. Aydn ine Yataan Gllk Liman 5. Bandrma zmir 6. Konya Karaman Ulukla Mersin 7. Yerky efaatli Kayseri 8. Adapazar Karasu Bartn Liman 9. Toprakkale Habur 10. ldr Ardahan 11. Kars Idr Aralk Dilucu 12. Trabzon Erzincan 13. Sabiha Gken + Atatrk Havaliman Balants Proje aamasnda olan demiryolu gzergahlar ile ilgili almalar devam etmekte olup almalarn 2010 yl iinde bitirilmesi beklenmektedir. DLH Genel Mdrl tarafndan proje almas yaplan demiryolu hatlar ekil A.2.3de gsterilmektedir.
29
Kaynak: DLH Genel Mdrl, 2010
ekil A.2.3: DLH Genel Mdrl Tarafndan Projelendirilen Demiryolu Gzergahlar
30
C. Havayolu: Trkiyede sivil ticari uulara ak 44 hava alan yer almaktadr. Bu hava alanlarndan 40 tanesi Devlet Hava Meydanlar letmesi Genel Mdrl (DHM) tarafndan iletilmektedir. Kalan 4 hava alan zel ve dier kamu kurulular tarafndan iletilmektedir. DHM listesinde yer almayan Gazipaa (Antalya) hava alan, zel bir irkete iletilmesi iin verilmitir. Henz iletilmeyen hava alannda almalar srdrlmekte; ksa sre iinde iletilmeye gemesi beklenmektedir. 44 havaalanndan 12 tanesi uluslararas uularn yapld hava liman statsnde 32 tanesi lke ii uularn yapld hava meydandr. stanbulda yer alan Sabiha Gken Havaalannda d hatlar terminal binasnn yapm 2009 ylnda tamamlanmtr. DPTnin 2009 yl yatrm program incelendii zaman yaplan almalarn ok byk bir ksm, mevcut havaalanlarnn iyiletirilmesi ve gelitirilmesi projelerini kapsamaktadr. Bunlarn dnda ukurova Blgesel Havaalan yapm ettleri ve stanbula 3. bir havaalan yapm ile ilgili ettler 2009 sonrasna braklmtr. 2009 Yl Yatrm Programnda yer alan yeni havaalan inaatlarnn balang ve biti tarihleri Tablo A.2.10da yer almaktadr. Tabo A.2.10: Yatrm Program Kapsamnda Proje ve naat almalar Srdrlen Havaalanlar Havaalan Idr Havaalan inaat Ktahya-Afyon-Uak Blgesel Havaalan Projesi Hakkari (Yksekova) Havaalan naat rnak Havaalan naat Bingl Havaalan naat
Kaynak: 2009 Yl Yatrm Program, DPT
Proje Balang ve Biti Tarihleri 2008-2011 2006-2013 2008-2011 2008-2011 2008-2011
lkemizde yer alan ve halen iletilen ve iletme aamasna gelmi havaalanlarnn konumlar ve statleri ekil A.2.4de grlmektedir.
31
Kaynak: www.dhmi.gov.tr
ekil A.2.4:Trkiyede Ticari Sivil Uular Yaplan Hava Alanlar

32
D. Boru Hatlar: Trkiye bulunduu stratejik konumu ile enerji hatlarnnn geiinde de kpr durumuna gelmitir. lk olarak 1973 ylnda Iraktan getirilen ham petroln Trkiye zerinden tanmas ile balayan faaliyetler bugn olduka nemli bir seviyeye gelmitir. 2006 ylnda hizmete giren Bak-Tiflis-Ceyhan boru hatt Azeri petroln Grcistan zerinden Trkiyeye tamtr. Irak ve Azerbeycan petrol Ceyhan (Adana) Yumurtalk deniz terminali ile Dnyaya datlmaktadr. Petroln yan sra imdilik yurt ii tketime ynelik olarak gelitirilen doal gaz boru hatlarnn Trkiye zerinden Avrupaya tanmas konusunda da ciddi projeler ve faaliyetler bulunmaktadr. BOTA (Boru Hatlar ile Petrol Tama A..)a ait 2 adet, BTC Co.ya ait 1 petrol ve doal gaz terminali bulunmaktadr. Bunlar Marmara Erelisi LNG Deniz Terminali, Drtyol Deniz Terminali, Irak-Trkiye Boru Hatt Ceyhan Deniz Terminali ve BTC Co. ya ait Bak-Ceyhan Boru Hatt Haydar Aliyev Deniz terminalidir. Trkiyedeki boru hatlar ve kapasiteleri Tablo A.2.11 ve ekil A.2.5de gsterilmitir. Tablo A.2.11: Trkiyedeki Petrol Boru Hatlar ve Kapasiteleri
Boru Hatlar Yurt d Irak Trkiye (2 Hat) Uzunluk (km) 1. hat: 986 2. hat: 890 1,075 448 511 41 Kapasite (milyon ton/yl) 71 50 7.2 4.5 0.8
Azerbaycan Grcistan Trkiye Ceyhan Krkkale Yurt ii Batman Drtyol elmo Batman Kaynak: www.botas.gov.tr
Kaynak: www.botas.gov.tr
ekil A.2.5:Trkiyede Ham Petrol Boru Hatlar

33
Doal Gaz Boru Hatlar 2009 yl itibaryla Trkiyedeki 81 ilin 63nde doal gaz kullanlmaktadr. 4 ilde boru hatt inas devam etmekte; 5 ilde de boru hatt yapm ihalesi aamasndadr (ekil A.2.6). BOTA (Boru Hatlar ile Petrol Tama A..) tarafndan hazrlanan doal gaz arz-talep senaryolar Tablo A.2.12de gsterilmektedir.
Kaynak: www.botas.gov.tr
ekil A.2.6: Trkiyede Doal Gaz Boru Hatlar Tablo A.2.12: Doal Gaz Talep Tahmin ve Doal Gaz hracat Miktarlar (milyon cm3)
2009 2010 2015 2020 Trkiye Doal Gaz Talep 40,903 43,806 56,183 65,867 Miktarlar (*) Doal Gaz hracat Miktarlar 737 737 737 737 (Yunanistan) Toplam Doal Gaz Talep 41,640 44,543 56,920 66,604 Miktarlar * TEA'n ilave elektrik retimi iin doal gaz talepleri dikkate alnmtr. Kaynak: www.botas.gov.tr 2025 70,546 0 70,546 2030 76,378 0 76,378
Tabloda grlecei zere 2030 ylnda Trkiyenin doal gaz talebinin gnmzdeki toplam talebin yaklak 2 katna kaca grlmektedir. BOTA tarafndan verilen bilgilere gre kontrata balanm doal gaz arz miktarlar Tablo A.2.13de grlmektedir. Tablo A.2.13: Kontrata Balanm Doal Gaz Arz Miktarlar (milyon cm3)
Rusya Fed. LNG (Marmara Erelisi) Cezayir LNG (Marmara Erelisi) Nijerya ran Rusya Fed. (ilave) (Bat) Rusya Fed. (Karadeniz Hatt) Trkmenistan * Azerbaycan Toplam Arz Kaynak: www.botas.gov.tr 2009 6,000 4,444 1,338 9,556 8,000 14,000 0 6,600 49,092 2010 2015 2020 6,000 0 0 4,444 0 0 1,338 1,338 1,338 9,556 9,556 9,556 8,000 8,000 8,000 16,000 16,000 16,000 0 0 0 6,600 6,600 6,600 51,059 40,791 40,761 * Doal gaz alm netlememitir.
34
Tablo A.2.12de de grlecei zere 2020 ylnda Trkiyenin doal gaz talebi arzn 2 katna yaklamaktadr. Bu durumun bir sonucu olarak, uluslararas platformda yeni projeler zerinde allmaktadr. Bu projeler sadece Trkiyenin ihtiyacna ynelik olmayp doal gazn Avrupaya tanmasn da iermektedir. BOTAtan alnan bilgilere gre; imdiye kadar hazrlanan projeler (ekil A.2.7): Trkiye-Yunanistan-talya Doal Gaz Boru Hatt Projesi Hazar Geili Trkmenistan - Trkiye - Avrupa Doal Gaz Boru Hatt Projesi Msr-Trkiye Doal Gaz Boru Hatt Projesi Irak - Trkiye Doal Gaz Boru Hatt Projesi Nabucco Doal Gaz Boru Hatt Projesi Doal Gaz Yeralt Depolama Projeleri
ekil A.2.7: Uluslararas Doal Gaz Boru Hatt Projeleri Doal gaz boru hatlarna gaz enjeksiyonunda tek deniz ikmal noktas ve Dou-Bat ekseninde gazlatrma nitesi bulunan tek deniz terminali olmas nedeni ile Tekirdada bulunan Marmara Erelisi LNG Deniz Terminali ulusal doal gaz sisteminde olduu kadar NABUCCO gibi potansiyel projelerde de uluslararas bir neme sahiptir. Trkiyedeki mevcut ve planlanan petrol ve doal gaz hatlar ekil A.2.8de verilmitir.
35
Kaynak: www.botas.gov.t r
ekil A.2.8: Doal Gaz ve Petrol Boru Hatlar

36
E. 2009 Yl Yatrm Program DPT (Devlet Planlama Tekilat) tarafndan hazrlanan 2009 Yl Yatrm Programnn sektrlere dalm incelendii zaman sektr baznda en byk yatrm pay ulatrma sektrne ait olduu grlmektedir. Planlanan toplam yatrmlar iinde ulatrma sektr %24lk bir paya sahiptir. Bunu %19 ile dier kamu hizmetleri, %16 ile eitim sektr, %13erlik payla da tarm ve enerji sektrleri takip etmektedir. 2009 Yl Yatrm Programna gre ulatrma sektr yatrmlarnn kurululara ve trlere dalm incelendii zaman; en byk paya %47 ile karayolu ulatrmas sahiptir. Karayolu ulamn %37 ile demiryolu ulam, %8 ile boru hatt ve %6 ile havayolu ulam takip etmektedir. Denizyolu ulam, tm ulam sektr iindeki %2lik pay ile en dk orana sahiptir. Bu deerler, Trkiyede ulam sektrne ynelik kamu yatrmlarnn ncelikli olduunu gstermektedir. Karayolu ve demiryolu yatrmlarnn baskn rol de son dnemlerde ncelik verilen duble karayolu uygulamalar ve hzl tren yatrmlarna verilen nemi gstermektedir. Boru hatlarna yaplan yatrmlar ise uluslararas platformda Trkiyenin enerji politikalarnn bir sonucudur. 2009 Yl Yatrm Programna gre sektr baznda kamu yatrmlar Tablo A.2.14de, ulatrma sektrnde bu yatrmlarn dalm Tablo A.2.15de gsterilmektedir.
37
Tablo A.2.13: 2009 Yl Yatrmlarnn Sektrler Baznda Dalm (Bin TL)

PROJE TUTARI KURULULAR
TARIM MADENCLK MALAT ENERJ ULATIRMA TURZM HABERLEME KONUT ETM SALIK DER KAMU HZMETLER -DKH-KTSAD -DKH-SOSYAL TOPLAM
PRJ. SAY.
282 44 80 116 364 49 13 37 645 128 574 171 403 2 332
DI
4 345 204 544 657 277 410 15 663 234 33 811 141 58 643 446 766 520 748 3 629 542 1 381 294 2 248 248 59 297 345
TOPLAM
61 585 154 1 374 953 1 371 057 40 668 995 88 182 658 1 197 441 486 328 343 135 18 101 462 7 039 628 25 415 180 10 355 792 15 059 388 245 765 991
2008 SONU HARCAMA DI TOPLAM KRED ZKAYNAK

2 328 328 5 029 860 17 575 911 135 750 359 158 1 674 922 384 481 1 290 441 27 103 929 3 387 13 880 97 799 81 359 2 100 935 1 961 2 299 321 27 368 117 63 921 434 164 18 392 744 44 228 869 322 451 201 749 60 081 8 011 032 2 937 358 8 876 466 3 145 590 5 730 876 110 896 952
ETDPROJE DI TOPLAM KRED ZKAYNAK

180 4 950 1 723 6 853 51 670 6 500 10 050 24 334 96 285 1 825 1 000 550 58 009 43 400 43 944 11 287 32 657 337 567
DEVAM EDEN PROJELER DI TOPLAM KRED ZKAYNAK

127 681 888 948 1 880 329 112 725 46 642 170 625 52 300 118 325 3 226 950 18 125 56 946 18 155 306 223 7 307 406 756 2 182 638 100 921 169 901 2 738 524 4 309 148 117 077 39 058 78 050 2 334 206 982 661 2 809 620 1 383 659 1 425 961 15 861 804
YEN PROJELER DI TOPLAM KRED ZKAYNAK

1 216 1 500 1 500 2 716 1 490 382 058 6 550 600 42 361 41 485 474 544 536 840 823 579 121 839 52 291 685 893 29 024 80 075 59 162 1 021 314 611 346 1 313 419 601 773 711 646 5 334 782
2009 YATIRIMI DI TOPLAM KRED ZKAYNAK

127 681 888 948 1 880 329 112 725 47 858 172 125 52 300 119 825 3 229 666 1 490 400 363 68 446 18 755 350 307 48 792 888 153 2 771 148 931 000 301 790 2 815 149 5 091 326 147 926 120 133 137 762 3 413 529 1 637 407 4 166 983 1 996 719 2 170 264 21 534 153
Kaynak: Devlet Planlama Tekilat, 2009
Tablo A.2.14: 2009 Yl Ulatrma Yatrmlarnn Kurululara Dalm (Bin TL)

PROJE TUTARI KURULULAR PRJ. SAY. 41 23 18 31 4 10 9 2 6 49 22 15 1 4 7 229 198 23 5 1 2 14 14 364 DI TOPLAM 2008 SONU HARCAMA DI TOPLAM KRED ZKAYNAK 3 203 943 2 111 603 1 092 340 13 028 914 5 870 994 7 157 920 1 343 054 1 343 054 17 575 911 226 833 226 833 50 823 23 941 26 882 182 191 168 301 13 890 1 641 088 1 641 088 2 100 935 5 829 307 3 463 471 2 365 836 341 496 115 171 128 709 42 320 55 296 232 676 179 541 36 895 15 040 1 200 33 436 791 21 888 568 11 535 096 577 12 550 4 388 599 4 388 599 44 228 869 ETDPROJE DI TOPLAM KREDZKAYNAK 1 723 1 723 1 723 11 300 11 300 2 000 2 000 4 652 2 000 2 402 250 74 055 52 520 20 110 50 1 375 4 278 4 278 96 285 DEVAM EDEN PROJELER DI TOPLAM KRED ZKAYNAK 864 668 530 000 334 668 899 083 455 238 443 845 116 578 116 578 1 880 329 48 958 48 958 4 760 3 800 960 48 572 37 950 10 622 203 933 203 933 306 223 1 710 628 1 184 020 526 608 74 062 22 600 37 012 7 150 7 300 237 888 202 950 23 216 11 422 300 1 886 941 1 226 249 646 189 503 14 000 399 629 399 629 4 309 148 YEN PROJELER DI TOPLAM KRED ZKAYNAK 9 000 9 000 31 540 31 540 1 821 1 821 42 361 140 822 135 980 4 842 33 538 900 11 088 10 850 10 000 700 79 661 70 050 267 644 8 700 408 779 365 900 1 701 40 578 600 23 093 23 093 685 893 2009 YATIRIMI DI KRED ZKAYNAK 864 668 530 000 334 668 899 083 455 238 443 845 116 578 116 578 1 880 329 48 958 48 958 13 760 3 800 9 960 80 112 69 490 10 622 207 477 207 477 350 307
TOPLAM
DEMRYOLU ULATIRMASI TCDD GN.MD. ULA.BAK.DLH NAATI GN.MD. DENZYOLU ULATIRMASI DENZCLK MSTEARLII ULA.BAK.DLH NAATI GN.MD. KIYI EMNYET GN.MD. TCDD GN.MD. T.DENZCLK L.GN.MD.(1) HAVAYOLU ULATIRMASI DHM GN.MD. ULA.BAK.DLH NAATI GN.MD. UB SVL HAVACILIK GN.MD. D.METEOROLOJ L.GN.MD. D.METEOROLOJ L.GN.MD.(DS) KARAYOLU ULATIRMASI TCK GN.MD. TCK GN.MD.(OTOYOLLAR) EMNYET GN.MD. ULATIRMA BAKANLII UB KARA ULATIRMASI GN.MD.(DS) BORU HATTI BOTA GN.MD. TOPLAM (1) zelletirme kapsamna alnan kurulular.
12 563 537 6 280 764 6 282 773 135 123 61 941 46 300 26 882 461 909 405 123 56 786 16 774 524 7 905 758 8 868 766 3 876 048 3 876 048 33 811 141
26 831 515 13 891 198 12 940 317 1 017 873 208 472 598 365 105 540 10 000 95 496 1 357 799 789 262 493 029 644 60 966 13 898 53 493 896 39 101 031 14 294 406 43 059 4 800 50 600 5 481 575 5 481 575 88 182 658
1 862 750 1 320 000 542 750 109 600 23 500 50 100 18 000 10 000 8 000 322 201 275 000 25 885 644 11 672 9 000 2 369 775 1 644 669 668 000 41 131 1 375 14 600 427 000 427 000 5 091 326
Kaynak: Devlet Planlama Tekilat, 2009 Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
38
A.2.5. Limanclk Sektrnnde Yurtd Gelimelerin Deerlendirilmesi

Son yllarda limanclk sektr dnya apnda yaanan gelimelerden ve deiimlerden etkilenmektedir. Bir ksm limanlar, kresel ve blgesel ticarette eski nemini kaybederken, deiim ve gelimelere uyum salayan limanlar baarl bir ekilde iletilmektedir. Bu nedenle limanclk sektr, zaman ierisinde, kresel ve uluslararas ticaret, lojistik, tamaclk ve deniz ticareti piyasalarndaki konumunu belirlemeli ve iinde alt evrenin geliim ve deiimini takip etmelidir. Dnyada Limanclk Sektrn Etkileyen Makro D evre Gelime ve Deimeler, Dnyada Limanclk Sektrn Etkileyen Mikro Gelimelerin Deerlendirilmesi ve Dnyada Limanlarn Evrimi ve Kresel Liman letmeleri konular EK 3de incelenmitir.
39
A.3. Daha nceden Yaplm almalarn Deerlendirilmesi

Ulam Ky Yaplar Master Plan almas kapsamnda: Trkiye Ulusal Liman Geliim Master Plan almas (ULIMAP), Marmara Denizi Liman Master Planlar, Derince Liman Fizibilite almas, andarl Liman Fizibilite almas, Mersin Liman Fizibilite almas, Zonguldak Liman, Filyos Liman, Ulatrma Master Plan almas Deniz Yolu Tamacl, Tersaneler Master Plan, Trk Limanclk Sektr Raporu Vizyon 2023 ve Kalknma Planlar
incelenmitir. Ulam ky yaplar ve denizcilik sektr ile ilgili bu almalarn deerlendirmeleri Ek 4de verilmitir. alma kapsamnda ayrca ulam sektrn etkileyen dnya ve blgedeki jeopolitik ve ekonomik gelimelerde incelenmitir. Yurt ii ve yurt d gelimeler Ek 5de verilmitir.
40
A.4. Master Plan almas Kapsamnda Yaplan Ziyaret ve altaylarn Deerlendirilmesi

A.4.1.Ulatrma Ky Yaplar Ziyaretlerinin Deerlendirilmesi
Liman ziyaretlerinin deerlendirmeleri Ek 6da sunulmutur.
A.4.2.Ulatrma Ky Yaplar altaylarnn Deerlendirilmesi

Ulatrma Ky yaplar Master Plan almas kapsamnda liman ziyaretleri ve yetkilileri ile grme, liman ve liman ile ilikili sektrlerle blge toplantlar ve Ankarada kamu ve zel sektrn katlm ile geni kapsaml bir altay dzenlenmitir. Limanlarn mevcut durumunun yerinde grlmesi, sorun ve ihtiyalarnn blgesel bazda tespit edilmesi ve gelecee ilikin gelime stratejilerinin belirlenmesi bu almalarn genel amacndr. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan Trkiye altay, 9 Haziran 2009 tarihinde 111 katlmc ile gerekletirilmitir. ki aamal gerekletirilen altayn ilk blmnde katlmclarn beyin frtnas yntemi kullanlarak serbest bir ortamda fikirlerini sylemesi salanmtr. (ekil A.4.1). Tm katklar hem grsel hem de yazl olarak kayda alnmtr. Beyin frtnasnda katlmclara sras ile drt soru sorulmutur. 1) Mevcut corafi konum, operasyonel, finansal, rekabet ve pazarlama, rgtsel yap, insan kaynaklar, teknoloji, teknik bilgi birikimi, idari yap faktrleri itibari ile limanlarmzn gl ynleri nelerdir? Sorusuna gelen cevaplarla 23 adet durum veya gelime limanclk sektrnn gl yn olarak belirlenmitir. 2) Gnmzde mevcut limanclk faaliyetlerinin nndeki sorun alanlar nelerdir? Operasyonel, finansal, rgtsel, kurumsal, yasal, teknolojik faktrler, idari yap itibari ile limanclk faaliyetlerinin zayf ynleri nelerdir? Soru ile limanclk sektr iin 36 adet zayf yn tespit edilmitir. lkemiz limanclnn gl ve zayf ynleri Tablo A.4.1de verilmitir. 3) nmzdeki 20 yl itibari ile limanclk alannda sektre stnlk salayacak gelimeler nelerdir? Ekonomik, teknolojik, politik, yasal, sosyal, uluslararas / kresel evresel faktrler itibari ile limanlarmzn nndeki frsatlar nelerdir? Sorusuna gelen yantlarla 36 adet limanclk sektr iin frsat ieren durum tespiti belirlenmitir. 4) nmzdeki 20 yl itibari ile limanclk alannda sektrn nndeki tehditler nelerdir? Ekonomik, teknolojik, politik, yasal, sosyal, uluslararas / kresel evresel faktrler itibari ile limanlarmzn nndeki riskler/tehditler nelerdir? Sorusuyla 43 adet limanclk sektr iin risk ve tehdit oluturan durum tespit edilmitir. Limanclkla ilgili frsatlar ve tehditler Tablo A.4.2de verilmitir.
41
ekil A.4.1: altay Sreci

Tablo A.4.1: Gl ve Zayf Yanlar
Gl +
1. 2. 3. 4. 5. 6. Denizcilik alannda tarihi gemiimiz evre ile ilgili kamuoyu bilgilendirme almalar Kylarmzn konumu Corafi konum olarak sanayi blgelerine yakn olunmas Corafi konumun ana limana imkan vermesi Bat Avrupadan Akdenize gelen yk trafii iin Trkiyenin corafi konumunun uygun olmas Srekli gelien d ticaret Ky eridimizin uzun olmas Komu devletlerin ky yaplarmza mecbur olmas Limanlarmza yakn yerlerdeki serbest blgeler Uzman kurulu DLHnn varl Denizcilik bilincinin artmas Turizm sektrnn gelimesi Hinterlanta corafi olarak ulam kolayl Yeniden yaplanma iin altyapnn, insan gcnn bulunmas 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.
Zayf Liman planlarnn gncellenememesi Btnleik Ky Master Plannn olmamas Farkl kurumlarn planlama-onama yetkisi karmaas oluturmas htisas limanlarmzn olmamas Denizcilik sektrnn gelimemi olmas Sapma mesafesinin fazla olmas dari kapasite yetersizlii Siyasi irade eksiklii Deiik tama modlar arasnda entegrasyon olmamas Mevcut limanlarmzn tantmnn yaplamamas Yk ve yolcularnn k-varis noktalarna ve tama amalarna ait istatistiki verilerinin eksiklii Farkl kurumlarn verileri arasndaki tutarszlk Liman ynetiminin zerk olamamas Liman otoritesinin kurulmam olmas rtifak hakkyla verilen arazilerin finansman bulmakta yaratt skntlar, teminat sorunu zel sektr-kamu-niversite koordinasyon eksiklii Teknik ekipman ve enerji olarak da bamllk Fiziksel anma Ky yatrmlarnn yatrm aamasnda ok byk brokratik sre yaanmas
7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
Gl +
Zayf 42
16. Trkiye Cumhuriyetinin varl ve kabotaj hakk 17. Gemi ina sanayinin varl 18. Trkiyede tarihi gemiin gl oluu 19. niversitelerimizde denizcilik alanndaki olumlu gelimeler 20. Kylarmzdaki iklim artlarnn elverili olmas 21. Ky yaplar yatrmclarmzn varl 22. niversitelerimizin varl
20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30.
31. 32. 33. 34.
Sektrel Master planlarn bulunmamas Limanlarmzdaki biliim altyapsnn zayf olmas Limanlarmza ait veri eksiklii Yatrmlarn mikro-milliyetilik anlayyla yaplmas Limanlarmzn fiziki gelime imkan bulunmamas Maliye Bakanlna haslattan denen %1 pay evre ile ilgili kamuoyunun bilgilendirilmemesi Trk insan ile deniz arasndaki ilikinin zayfl Klavuzluk ve romrkajlk hizmetlerinden %6.5 pay alnmas Kabotaj hatt yolcu tamaclnn ok dk olmas Kabotaj yolcu tamaclnda havayolu ve karayolundaki gelimelerin denizcilik sektrn olumsuz etkilemesi ok sayda kk limann bulunmas ve bunun yaratt gvenlik ve gmrk sorunu Liman tarifelerinin yksek olmas Gmrk ve liman verilerinin paylalmamas Ulusal master plannn olmamas
Tablo A.4.2: Frsatlar ve Tehditler

Frsat + 1. Avrupa Birliine giri sreci 2. Organize sanayi blgelerinin varl 3. Rusya ve Rusyadan ayrlan Trk Cumhuriyetleri 4. Denizciliin evre dostu olmas 5. Marmara blgesinin rnek alnmamas 6. Mevcut atl balk barnaklarnn gelitirilme imkan 7. Trkiyenin corafi konumu 8. Tersanelerimizin gc 9. Btncl ve st lekli mekansal planlarn yaplyor olmas 10. Nfus, kentleme ve orta vadede ekonomik byme potansiyeli 11. Kuzey-Gney koridorunda enerji gei hatt olmamz 12. Dou Akdenizin en temiz denizine sahip olunmas 13. Trkiyenin yeni gelitirdii d ticaret politikalar 14. zelletirme uygulamalar 15. Enerji koridorlar zerinde bulunmamz 16. Sanayileme stratejilerinin yaratt sinerji 17. LPG-LNG santrallerinin gneye kaymas 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Tehdit/RiskKresel ekonomik krizin kalc olmas Deprem ve doal afet Trkiyenin ana limana sahip olamamas zelletirme uygulamalarnn uzamas Pire liman ve komu lke limanlar Liman balantlarnn iyi olmamas Yurt dndaki limanlara kyasla maliyetlerin yksek olmas Farkl amalarla yaplan ky yaplarnn sonra baka amala kullanlmas Yatrmlar srecindeki brokratik engeller Trk tersanelerinin uluslararas rekabet gcnn azalmas Denizciliin devlet politikas olmamas Ky yaps yatrmlarnn ok byk olmas Yasal dzenlemelerdeki yetersizlikler Boru hatt tamacl dnda terminalleememe Trkiye limanlarnn uluslararas rekabette zayf kalmas Belediyelerin st lekli plana uymadan alt lekli plan yapmas Teknoloji retemememiz Byk apta yatrmlarn hayata geirilememesi
43
Frsat + 18. Trkiyenin enerji ana balant noktas olmas imkan 19. TRACECA projesi 20. D ticaret potansiyeli 21. Dou Akdenizde ana liman olma imkan 22. Marina faaliyetlerinin gelime imkan 23. D lkelerle olan demiryolu balantlarmz 24. Btnleik ky alanlar ynetimine ilikin bilincin artmas ve projeler yapmas 25. niversitelerimizdeki yksek lisans ve doktora almalar 26. Avrupa Birliinin karadan denize gei projeleri 27. Ksa yol deniz tamacl 28. Limanlarn katma deer yaratan hizmetleri 29. Limanlarn dolayl etkileri 30. Ucuz i gc varl 31. Trkiyenin byk bir pazar olmas 32. Trkiyenin ana limana sahip olma potansiyeli 33. Trkiyenin karayolu tamaclnn gelimi olmas 34. Karayolundan denizyoluna kayabilecek trafik olmas 35. Denizcilik paydalarnn birbirlerine olan gveni 36. Kabotaj tamacl 37. Ky yaplar ile ilgili teknolojik gelimelerin daha yakndan takip edilme olana 38. Trkiyenin 2023 yl iin 500 milyar dolar ihracat hedefi. Dnyann 10 byk ekonomisine girme hedefi.
Tehdit/Risk18. Ky yaplarnn planlama yapsnn Bayndrlk ve skan Bakanlnda olmas 19. Yerel-merkezi ynetim aras uyumaszlklar 20. Siyasi istikrarszlk 21. Limanlarla demiryolu balantlarnn gz ard edilmesi 22. evresel boyut 23. Btnleik ky alanlar ynetmine ilikin mevzuatn olmamas 24. Menfaatler uruna bir takm yaplarn ina edilmesi 25. Yk limanlarnn kentlerin iinde kalm olmas 26. Sosyal evrenin grlerinin alnmamas 27. Tamaclk iin gl rakiplerin olmas 28. Trkiyenin yakn evresindeki sava ve istikrarszlklar 29. ABnin deniz otoyollar tamacl planlarnn dnda tutulmamz 30. D siyasi etkilerden limanlarmzn etkilenmesi 31. AB ye girme sreci 32. zellikle boru hatlarnn liman geilerini snrlandrmas 33. Enerji kullanmlarndaki alkanlklarn deimesiyle birlikte boru hatlarnn ve bal olduklar limanlarn atl kalma tehdidi 34. Ky yaplarnda teknik zayflklar 35. Kresel iklim deiikliinin limanlara etkisi 36. Yurtdna olan bamllmz 37. Finansal zayflklar 38. Profesyonel isletmecilie geilmemi olmas ve yetitirilmi eleman eksiklii 39. ok ballk ve yaplan planlara uyulmamas 40. Hatalarn tekrar 41. Duble yollarn geliiyor olmas, karayolu tamacl kapasitesinin artmas 42. nsan kaakl ve terr 43. ehirleme, yazlklar 44. Ky yaplar geliimi iin alan bulunmamas
Beyin frtnas sonucunda elde edilen sonular sektr temsilcilerinden homojen olarak oluturulan gruplara iki temel faaliyet olarak datlmtr. lk faaliyette btnletirilmi GZFT analizini gz nne alarak her grubun seecei en nemli tane tehdit / zayflk unsurunu (sorun) belirlemesi ve her biri iin somut zm nerilerinin gelitirmesi istenmitir. Sorunlar ve zm nerileri Tablo A.4.3te verilmitir.
44
kinci faaliyette ise ayn gruplardan Trkiye ulatrma ky yaplar genelinde gruplar iin nemli olduunu dndkleri yatrm ve faaliyet alan gelitirme nceliklerini dnemler itibaryla ortaya koymalar ve somut yaplanma nerileri gelitirmeleri istenmitir. Ksa/orta ve uzun dnem yatrm ve faaliyet alan nceliklerini her grubun ayr ayr belirlemesi istenmitir. Benzer ekilde ksa/orta ve uzun dnem somut yaplanma nerileri gelitirmesi her gruptan istenmitir. Bu almalarn sonular Tablo A.4.4, Tablo A.4.5 ve Tablo A.4.6da belirtilmitir. Tablo A.4.3: Gruplarn Ortak Sorunlar ve zm nerileri
Sorunlar zm nerileri 1. ehir merkezlerinden uzak blgelere limanlarn planlanmas. 2. zel sektrn hem demiryolu hem de karayolu ulatrma modu kapsamnda tevik edilmesi. 3. Limanlarn planlanrken hinterlanta olan balantlarnn planlanmas. 1. Bu konuda baar rneklerinin incelenmesi ve Trkiyeye uyarlanmas. 2. Uluslar aras danmanlk hizmeti alnmas 3. Teknik personelin eitilmesi ve bu kapsamda yurt dna eleman gnderilmesi. 4. niversite, kamu ve zel sektrn teknoloji ve iletmecilik konusunda ibirlii yapmas. 5. Uluslararas gemi iletmecilerinin ve yk sahiplerinin Trk limanlarna yatrm yapmalarnn salanmas. 1. zel sektr yatrmclarnn bir araya getirilerek karlatklar brokratik engellerin bire bir tespit edilmesi. Sonrasnda bu engellemelerin ortadan kaldrlmas iin gerekli olan dzenlemelerin gerekletirilmesi. 2. Kamu kurumlarnn yetkilerinin belirlenmesi ve aralarnda egdmn salanmas. 3. talyada yrtlmekte olan yuvarlak masa uygulamasnn Trkiyede de uygulanmas . 4. Koordinasyon st Kurulu oluturulmas. 1. retimin devlet tarafndan tevik edilmesi. 2. Limanclk ve denizcilik faaliyetlerinden alnan vergilerin teknoloji, teknik ekipman tedarikinde kullanlmas. 1. Gelien ticaret hacmine ve Trkiyenin jeopolitik konumuna bal olarak konteyner ve ara tamaclnda ihtisaslam ana limanlarn ncelikli olarak kurulmas. 2. ok sayda kk limanlarn modern ihtisas limanlarna ynlendirilmesi. 3. Limanlarn gvenliinin salanmas kapsamnda ana/ihtisas limanlarnda kolluk (sahil gvenlik, gmrk, deniz polisi) yer planlamas yaplmas.
Liman hinterlant balantlarnn ve ulatrma modlar arasndaki btnlemenin etkin olmamas
Trk limanlarnn uluslararas rekabette geri kalmas
Yasal dzenlenmelerin ve brokrasinin yetersizlii. Buna bal olarak farkl kurumlarn ok ballktan dolay planlama ve onama karmaas oluturmas
Yurtdna teknik ekipman, teknoloji, enerji ve ekonomik olarak bamllk
htisas limanlarnn olmay
45
Sorunlar
zm nerileri 1. Kabul edilebilir vergilendirme sistemi gerekletirilerek daha verimli iletmecilie geilmesi. 2. Limanlarda biliim ve ekipman altyapsnn gelitirilmesiyle verimliliin arttrlmas. 3. Rmorkaj ve pilotaj tarife sistemi gibi liman elleleme cretlerinin de tarifelendirilmesinin gerekletirilmesi. Trkiyeye ana/aktarma liman kazandrlmas amacyla Mersin-andarl-Filyosta planlanan ana/aktarma konteyner liman yatrmlarnn yapilet-devret modeliyle tamamlanmas ve iletmeye almas. Denizci millet olma yolunda tevik verilmesi, ilkretimden itibaren denizcilik kltrnn verilmesi Kanunun yeniden dzenlenerek bu orann binde bir seviyesine ekilmesi.
Limanlardan alnan yksek vergi ve limanlarn bu vergileri fiyatlara yanstmas
Trkiyede kresel apta ana/aktarma liman olmamas ve bu konudaki planlarn hayata geirilememesi. Denizciliin devlet politikas olmamas. Hazine tanmazlarnn idaresi hakknda ynetmelik ve ilgili tebli uyarnca Maliye Bakanlna haslattan %1 pay denmesi.
Tablo A.4.4: Ksa Dnem Yatrm ve Faaliyet Alan ncelikleri

Ksa dnem yatrm ve faaliyet alan ncelikleri Karayolu tamaclna alternatif olarak, Trakya Blgesi ile Kuzeybat Anadolu Marmara denizi zerinden youn deniz hatt tamaclnn oluturulmas. Hizmet vermek zere belirlenen limanlarn en ksa srede tamamlanmas Mevcut limanlarn 30 sene sonras dnlerek geniletilmesi iin planlar yaplmas. Liman ve demiryolu balantlarnn kurulmas. Mevcut limanlarn altyaplarnn iyiletirilmesi. Yatrmlarda Marmara blgesine ncelik verilmesi Bayndrlk ve skan Bakanlnn Btnsel Planlarnn master plana zemin olmas. htisas ve ana limanlar iin blge ve yer belirlenmesi Liman iletmeciliinin (Ekipman ve letme asndan) daha etkin hale getirilmesi. Ksa dnem somut yaplanma nerileri Marmara Blgesinde yllk kapasitesi 400 bin adet olan otoport yeri planlanmas Marmara Blgesi genelinde denizin iki yakas arasnda Ro-Ro tamaclna ynelik liman alanlarnn tespiti ve planlanmas. ntermodal sistemlerin desteklenmesi. Mevcut limanlarn fiziki durumlarnn ve kapasitelerinin tespit edilmesi. Mevcut liman ynetim sisteminin etkinliinin deerlendirilmesi Brokratik ilemlerin en verimli duruma getirilmesi Kurumlarn yetkilerinde sadeletirme Ky yaplar ve limanlarn tasarm ve geliim ilemlerinde ulusal kaynaklarn kullanlmas. Nemrut ve zmit krfezi limanlar ncelikle rehabilite edilmeli Otomatik sistemlerin limanlarda kullanm arttrlmal.
46
Ksa dnem yatrm ve faaliyet alan ncelikleri Brokratik ilemlerin azaltlmas. Artan retim potansiyeline gre liman kapasitelerinin arttrlmas. Liman modernazisyonunun salanmas. Yatrmlarn ulusal karlar erevesinde yaplmas (kar odakl plan yaplmamas) Plan sreci tamamlanm limanlardaki almalarn gerekletirilmesi. zelletirme kapsamndaki limanlarn zelletirme srecinin tamamlanmas. Mevcut limanlarn alt yap st yap ve ekipmanlarnn iyiletirilerek rekabet edecek seviyeye getirilmesi. Devletin sistemi mkemmelletirmesi iin gerekli destek, denetim mekanizmalarn oluturulmas, Envanterin belirlenmesi ve eksikliklerin tamamlanmas. Otomasyona ilikin yatrm yaplmas
Ksa dnem somut yaplanma nerileri zelletirme kapsamndaki limanlarda yaanan bakm-onarm, ek yatrmlarn durmas, karl alamamas, zel giriimciyi bezdirmesi ve hatta liman deerinin dmesi gibi sakncalarn giderilmesi iin sistematik, kararl, istikrarl ve hzl davranlmas. Ky yaplarnn yasal erevede ruhsatlanmas iin bir eylem plan yaplmas Tm yatrm hazrlklar tamamlanm (finansman, kredi, ED, mar PlanProjesi gibi) limanlarn inaat aamas ve faaliyete gemesinde yaanan darboazlarn almas.
Tablo A.4.5: Orta Dnem Yatrm ve Faaliyet Alan ncelikleri

Orta dnem yatrm ve faaliyet alan ncelikleri Ar-Ge almalarna arlk verilerek dnya ticaretinin izlenmesine ilikin yaplarn kurulmas. Dier ulam hatlarnn limanlarla btnletirilmesinin salanmas. Ana liman yatrmlarnn yaplmas. Limanlarda katma deerli hizmetler iin yatrmlarn yaplmas. Dou-Bat eksenindeki ana rotadan aktarma ykn Trkiye zerine aktarlmas. Limanlar ile retim alanlar arasndaki balantlarn gerekletirilmesi. Liman ulam kanallarnn altrlabilmesi iin derinletirilmesi ve geniletilmesi. Orta dnem somut yaplanma nerileri Alternatif deniz ulam gzergahlar ve teknolojilerinin aratrlmas ve fizibilite almalarnn yaplmas. Yeni planlanan ihtisas limanlarnn ve bunlarla balantl ulam altyaps inaatlarnn tamamlanmas. Deniz tamaclnda profesyonellemenin salanmas ve uluslar aras alanda prestijin arttrlmas. Limanlarda yk trne ve trafiine uygun katma deerli hizmetlerin verilebilmesi iin gereken tesis yatrmlarnn yaplmas (rn; lojistik merkezler, ticaret merkezleri, v.b.)
47
Tablo A.4.6: Uzun Dnem Yatrm ve Faaliyet Alan ncelikleri

Uzun dnem yatrm ve faaliyet alan ncelikleri ABye girilmeyecei varsaymyla Trke konuan lkelerle ortaklklarn kurulmas. Byk lekli gemi ina sanayinin gelitirilmesi ve planlanmas. Ambarl ve Aliaa liman modellerinin tm Trkiyeye yaylmasnn salanmas. Liman otoritelerinin birleip daha byk bir liman blgesi oluturarak almalarnn salanmas. Uzun dnem somut yaplanma nerileri stanbul Boaznn yaklak 50 km Batsna Trk kanalnn alrak gelir salanmas. Liman ynetimi ve gemi ina sektrnde yetien uzman kadrolarn istihdamnn yaplmas. Limanlarda otomasyona geilmesi.
Grup almalar tamamlandnda her grubun szcs belirledikleri tane tehdit / zayflk unsurunu (sorun) ve her biri iin somut zm neri ile belirledikleri ksa / orta ve uzun dnem yatrm ve faaliyet alan gelitirme ncelikleri ve somut yaplanma nerilerini katlmclara sunmulardr.
48
B. HTYA DUYULAN KAPASTELERN KARILANMASINA YNELK MEVCUT TESSLERN GELTRLMES VE / VEYA YEN TESSLERN PLANLANMASI B.1. Ulatrma Ky Yaplar Hinterlantlar
B.1.1. Arka Plan Baz Teorik Aklamalar
Limanlar ulam sistemlerinin gei noktalardr. Tanmakta olan yk veya seyahat eden kii bu noktalarda genellikle ulam trn deitirmektedir. rnein, denizyolu ile tanmakta olan bir mal, limanlarda bir baka ulam tr olan demiryolu veya karayoluna gemekte veya boru hatlar ile tanmaktadr. Gei noktalarnda meydana gelen ykn farkl ulam trlerine geme sreci ters ynl akmlar iin de sz konusudur. Limana gelen ykn k noktas yada geldii alan veya limanda boaltlan ykn var noktas ya da gittii yer limann hinterlantn belirlemektedir. Limanlarn ykleme boaltma miktarlar, genelde hinterlantn bykl ve buradaki retim ve tketim hacmine baldr. Hinterlanttaki ekonomik faaliyetlerin canll, retim hacmi ve tr, retim iin gereksinme duyulan girdiler ve benzer deerler limann i hacmini ve elleledii yk trn belirlemektedir. Hinterlant limana balayan karayolu, demiryolu veya boru hatlar gibi farkl ulam trlerinin gelimilii, kapasiteleri ve olanak tand ticari hz ve benzer zellikleri de liman faaliyetlerini etkilemektedir. Nitekim, pek ok liman master plan almasnda bu tr almalar yaplmtr. Aslnda ilerde deinilecei gibi limanlarn i hacmi ve hinterlantlar; sadece ulam balantlarnn gelimiliine yada arkadaki ekonomik faaliyetlere bal deildir. Liman elleleme ve depolama tarifeleri, dier ekonomik ve mali zellikler, bankaclk ve sigortaclk faaliyetlerindeki gelimilik, kullanclarn liman kenti tercihleri de dier nemli belirleyicilerdir. Bu nedenle master plan almasnda liman art alanlar saptanmal ve bu kesimlerde beklenen ekonomik faaliyetler gzetilerek ileriye dnk deerlendirmeler yaplmaldr. Bu konuda daha nce yaplm olan teorik bir alma Ek 7de sunulmaktadr. EK 7de sunulmu olan alma 2008 verileri kullanlarak ve yeni limanlar eklenerek yenilenmitir. Buna gre elde edilen sonular aada ayrnts ile sunulmaktadr.
B.1.2. ekim Modeli Kullanm ile Liman Hinterlantlarnn Saptanmas

Limanlarn hinterlantlarnn belirlenmesinde ekim Modelinden yararlanlmtr. ekim Modeli pek ok mekansal analizde kullanlmtr. ekim Modeli ile liman hintrlantlarnn saptanmas daha nce Trkiye Ulam Master Plan yapm srasndada denenmitir. Bu ilk denemenin sonular Eklerde sunulmaktadr. Modelde kullanlan iki temel deiken ktleler ve aralarndaki uzaklktr. Aranlan iliki ise ktleler arasndaki ekimdir. ekim, ktlelerin bykl ile doru, aralarndaki uzaklk ile ters orantdr. Bu almada liman hinterlantnn byklnn limanlarn elleledikleri yklerle doru, limanlar arasndaki mesafe ile ters orantl olduu kabul edilmitir.
49
Bu almada deerlendirilen limanlarn 2008 yl ykleme-boaltma deerleri kullanlm, uzaklklar da limanlar arasndaki karayolu ve demiryolu mesafelerinden hesaplanmtr. Karayolu ve demiryolu uzaklklarnn hesaplanmasnda TINAda kullanlan ekirdek a kullanlmtr. Yaplan almalardan elde edilen sonulara gre Trkiyenin nemli limanlar belirgin bir hinterlanta sahiptir. Ancak, bu limanlarn hinterlantlar Anadolu ve Dou Anadolu blgesinde kesimektedir (Bkz; Harita 1).
Harita 1: Karayoluna Gre Liman Etki Alanlar Yaplan almada stanbul ve zmit Krfezi Limanlar birlikte deerlendirilmilerdir. Karlatrmal en byk hinterlant bu limanlar kompleksinindir. zmir liman etki alan, Ege ve bat Anadoluyu kapsamakta ve Orta Anadoluya yaklamaktadr. Mersin Liman hinterlant en geni limanlardan birisi olarak belirmekte ve Orta Anadoluyu kapsamakta, Orta Karadenizin i kesimlerine kadar ulamaktadr. skenderun Limannn etki alan kuramsal olarak Mersin Limanna benzemekle birlikte pek ok liman etki alan ile de rtmektedir. Ancak bu liman hinterlant Gneydou Blgesinin pek ok ilini kapsamaktadr. Samsun Liman net bir etki alanna sahiptir ve hemen tm Orta Karadeniz illerini kapsamaktadr. Benzer biimde; Trabzon Limannn da etki alan belirgindir, ancak daha ufaktr ve Dou Anadolunun baz illerini kapsamaktadr. Aslnda Dou Karadeniz Limanlar ile skenderun Limanlarnn etkili alan Dou ve Gneydouyu kuramsal olarak kapsamaktadr. Benzer bir durum, Akdenizde Antalya Limannda grlmektedir. Antalyann etki alan Antalya, Isparta ve Burdur illerinden olumaktadr.
50
Bu alma kukusuz bir kuramn limanclk sektrne uygulamasdr. Yukardaki alanlar etkileyen pek ok faktr bulunmaktadr ve bunlarn her birine gre etki alanlar deiemektedir. Bu faktrler, elleleme, depolama ve benzeri tarifeler gibi parasal olabilmekte, yada geri blgedeki ulam altyapsnn kapasitesi yada salayabildii ticari srat gibi ulamla ilgili etmenleri kapsayabilmektedir. Limanda yer alan hizmet sunucularn kalite ve kapasitesi, bunlar salad ylma ekonomileri bir dier etmendir. Yukardaki alma bu aklamalarn altnda deerlendirilmelidir. Bu kuramsal almann yan sra, daha ok gnlk yaama dayal bir baka etki analizi daha yaplmtr. Bu alma ve sonular bir sonraki blmde yer almaktadr.
B.1.3 Organize Sanayi Blgeleri Mal Akmlarna Gre Liman Hinterlantlar

Master Plan kapsamnda Organize Sanayi Blgeleri, hracat Birlikleri ve lerin Ticaret ve Sanayi Odalar ile anketler yaplarak limanlarn hinterlantlar saptanmaya allmtr.Yaplan anket EK 8de sunulmutur. Bu alma kapsamnda 110 Organize Sanayi Blgesi (OSB), 5 hracat Birlii ve 24 Ticaret ve Sanayi Odasna anket yollanm, e-mail, telefon ve yz yze grmelerle konu takip edilmitir. Organize Sanayi Blgelerinin nemli bir ksm henz kurulu aamasndadr veya yeni kurulmu olup anketi yantlayacak bir bilgi dzeyine kavumamtr. Yaplan anket iin alnan salkl yantlar, kuruluu eskilere dayanan ve kurumsal yapsn gelitirmi OSBlerden alnmtr. 19 Organize Sanayi Blgesi, anketleri bilgisayar ortamnda yantlamtr. Anketlere 5 ihracat Birlii yant vermi, Ticaret ve Sanayi Odalarndan 9u da anketi yantlamtr (Grafik B.1.1, Grafik B.1.2, Grafik B.1.3).
Grafik B.1.1: Organize Sanayi Blgesi Anketleri Says

ORGANZE SANAY BLGES ANKETLER SAYISI
19; 17%
91; 83%
GELEN CEVAPLARIN SAYISI
CEVAPLANMAYANLARIN SAYISI
51
Grafik B.1.2: hracat Birlikleri Anketleri Says
Grafik B.1.3: Ticaret ve Sanayi Odas Anketleri Says
almada ayrca, Organize Sanayi Blgeleri st Kuruluu (OSBK) verileri de deerlendirilmitir. Organize Sanayi Blgelerinin rettii mallarn i ticaret ama baskn olarak d satmda kullandklar limanlar saptanmtr. Benzer biimde; organize sanayi blgelerine girdi olarak kullandklar mal hangi limandan aldklar da sorulmu ve hinterlant saptamalarnda kullanlmtr. Elde edilen sonular zetlenmitir ve ayrca Harita 2de sunulmaktadr.
52
Harita 2: Organize Sanayi Blgelerine Bal Olarak Liman Art Alanlar ncelikle OSB akmlar ile bulunan hinterlantlarla, ekim kuramnda bulunanlar arasnda zellikle blge limanlar balamnda byk benzerlik bulunmaktadr. Bununla birlikte; stanbul, zmit Krfezi Limanlar ve Gemlik Krfezi Limanlarnn hinterlantlar ile ekim modeli hinterlantlar arasnda farkllklar bulunmaktadr. stanbul ve zmit Krfezi limanlar, stanbul, Kocaeli, Sakarya, Dzce, Bolu ve Ankara illerinde yer alan OSBlere hizmet sunmaktadr. Bu alan grece ufak olarak alglansa bile bu illerde yer alan OSBler lkenin en byk ve en gelimileri arasnda bulunmaktadr. Bu limanlarn retim kapasiteleri ve fiili hacimleri byktr. Benzer biimde; Gemlik Krfezi Limanlarnn (Mudanya dahil) hizmet alannda gelimi sanayinin bulunduu Bursa, Eskiehir ve Bilecik illeri yer almaktadr. Tekirda Liman ise; sanayinin grece gelitii Tekirda ve Edirneye hizmet sunmaktadr. zetle, Marmara Denizinde yer alan limanlarn etki alanlar OSBler asndan Marmara ve ksmen Bat Karadeniz ve Anadolu Blgesi illerini kapsamaktadr. Ancak unutulmamaldr ki bu blgelerde OSB says fazladr ve bunlar Trkiyenin en byk OSBleridir. stanbul, zmit Krfezi Limanlar ve Gemlik Krfezi limanlarnn hinterlantlar; ekim Modeli ile saptanan teorik hinterlantlardan olduka farkldr. stanbul ve zmit Krfezi Limanlar hemen ayn ulam sistemlerini kulland iin hinterlantlarnn rtmesi doaldr. Gemlik Limanlar ise, ulam balantlar asndan dier iki blge kadar gelimilik gstermesede, yakn evresinin gelimilii ve sanayilemesi nedeni ile yk ekebilmekte, stanbul Limanlarnda kimi zaman, zellikle konteyner tamaclnda yaanan dar boazlar nedeni ile etki alann geniletmektedir. stanbul Limanlar, tm potansiyellerine karn art alanlarndaki yetersizlik nedeni ile hzl yk aktma sorunu yaamaktadrlar. Ege blgesinde durum daha belirgindir. zmir Alsancak Liman, bu blge OSBleri iin rakipsiz bir konumdadr. zmir, Manisa, Aydn, Denizli ve Uak illerinde yer alan, grece gelimi ve retim hacmi yksek OSBlerin kulland liman zmir Alsancak Limandr. Akdeniz limanlar da OSBlere hizmet sunumu asndan net snrlara sahiptir. En geni hizmet alan Mersinde ortaya kmtr. Mersin Liman; Mersin, Adana, Konya, Karaman,
53
Kahramanmara, Aksaray, Nide, Nevehir, Krehir, Kayseri, Sivas ve Diyarbakr illeri OSBlerine hizmet sunmaktadr. skenderun Krfezi Limanlarnn hinterlantnda ise; Hatay, Osmaniye, Gaziantep, Kilis, anlurfa ve Mardin ileri OSBleri yer almaktadr. Antalya Liman; Antalya, Burdur, Isparta ve Afyon illeri OSBlerine hizmet sunmaktadr. Karadeniz Blgesi Limanlar arasnda en byk hinterlanta sahip olan Samsun ili liman ve iskeleleridir. Samsun, Amasya, Tokat ve orum illerinde yer alan OSBler Samsun Limann ve iskelelerini kullandklarn belirtmilerdir. Trabzon Liman, Trabzon ili ve Gmhane ve Erzurum illerinde bulunan OSBlerin limandr. Bir dier byk hinterlanta sahip liman Hopa Limandr ve Artvin, Ardahan ve Idr illerini etkisi altna almtr. Dou Karadenizde bulunan Rize ve Giresun limanlarnn hinterlantlar ise kendi illeridir. Bat Karadenizde Zonguldak Liman, kendi ile ksmen Ankara ili OSBlerine hizmet sunmaktadr. Benzer bir durum nebolu Liman iinde sz konusudur. nebolu Liman, Kastamonu ve ankr illeri OSBlerine de hizmet sunmaktadr. Ereli ise Zonguldak ilinde kendi yakn evresinde yer alan OSBlere hizmet eden bir limandr. Grld gibi etki alanlar byk olan ve hinterlantnda daha fazla OSB tayan limanlar Marmara, Ege ve Akdeniz kylarnda yer almaktadr. Organize sanayi blgelerinin kullandklar limanlar Tablo B.1.1de zetlenmektedir. Tablo B.1.1: Organize Sanayi Blgelerinin Kullandklar Limanlar
Organize Sanayi Blgeleri neada Liman Tekirda Liman OSB Toplam Alan (ha) 367 107 1.247 100 1,454 106 700 72 134 300 244 750 741 72 60 137 142 350 1,502 300 232 101 475 73 174 110 194 116 99 1,043 107 284 113 354 95 2 42 30 61 Sanayi Parsel Adedi 116 44 395 100 539 69 266 148 96 262 72 578 440 167 171 166 Fiilen letmede Bulunan Firma Says 8 191 4 195 15 120 30 150 700 138 49 113 13 34 1,047 86 264 73 278 77 2 34 11 79 4 1 8 1 Tekstil Metal Tekstil Tekstil Tekstil Cam Mermer Mermer 4 75 Deri Kimya Metal Plastik Demir elik Otomotiv, Madeni Eya 137 4.000 Bo Parsel Says 76 137 Baskn Durumda Olan Sektr Tekstil Aliminyum, Metal Elektirikli makine sanayi Makine Makine Elektirikli Makinalar Sanayi Metal Metal Metal, elik Makine malat Kimya
1 1 2 3
Krklareli Edirne (Edirne) erkezky (Tekirda) Hayrabolu (stanbul) Tekirda Ara Toplam Malkara (Tekirda) kitelli (stanbul) Tuzla Mermerciler(stanbul) Gebze Gzeller(Kocaeli) Gebze IV. MES(Kocaeli) Gebze V. Kimya(Kocaeli) Dilovas Ara Toplam stanbul Deri (stanbul) Tuzla Kimya Sanayiciler (st.) stanbul Tuzla Gebze Plastikiler (Kocaeli) Aslanbey (Kocaeli) Sakarya II. OSB(Sakarya) Derince Ara Toplam negl (Bursa) Nilfer(Bursa) Gsab Grsu(Bursa) Demirta(Bursa) Kestel(Bursa) Yeniehir(Bursa) Bileck I. OSB(Bilecik) Bilecik II. OSB(Bilecik) Ktahya Tavanl(Ktahya)
1 1 1 2 3 4 1 2 3 4 5 6
arky Avclar Dilovas (zmit Krfezi)
Tuzla, Derince
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Gemlik Liman
54
10 11
Bursa Hasanaa (Bursa) Eskiehir Sanayi Odas(Eskiehir) Gemlik Ara Toplam Mustafakemalpaa(Bursa) Mustafakemalpaa Mermerciler(Bursa) Bandrma(Balkesir) Balkesir (Balkesir) Balkesir II (Balkesir) Bandrma Ara Toplam Biga (anakkale) anakkale Sakarya III. OSB (Sakarya) Sakarya I. OSB (Sakarya) ASO I (Ankara) zmit Ara Toplam stanbul Beylikdz (stanbul) stanbul Dudullu (stanbul) BURSA TSO (Bursa) Ktahya Mudanya Ara Toplam Afyonkarahisar(Afyon) uhut(Afyon) Antalya(Antalya) Burdur(Antalya) Burdur Bucak(Antalya) Isparta deri (Isparta) Sleyman Demirel (Isparta) Konya Akehir (Konya) Antalya Ara Toplam Aydn (Aydn) Aydn Ortaklar (Aydn) Ske (Aydn) Kuadas Ara Toplam Denizli (Denizli) ardak zdemir Sabanc (Denizli) Kemalpaa (zmir) zmir Buca Ege Giyim Sanayi (zmir) zmir Torbal Ktahya Merkez II(Ktahya) Gediz (Ktahya) Manisa TSO Manisa Salihli Uak Uak Deri Karma Tire (zmir) zmir Pancar (zmir) Menemen Plastik (zmir) Manisa Turgutlu Manisa Akhisar zmir Ara Toplam Aliaa (zmir) Bergama (zmir) Milas (Mula) Merzifon (Amasya) Amasya (Amasya)
111 2,030 3,916 220 67 150 560 135 1,132 85 100 254 161 954 1,369 160 265 679 215 894 468 180 662 85 85 63 252 125 1,920 110 112 185 407 400 323 1.030 50 65 320 103 959 115 681 264 410 95 899 162 292 6,168 367 179 120 112 80
117 730 1,935 66 32 52 157 66 373 55 67 61 62 323 446 286 296 291 82 373 321 158 259 55 46 118 82 163 1,202 121 57 89 267 166 98 310 138 50 30 34 302 51 377 329 232 65 45 71 119 2,417 180 100 73 48 34
47 347 1,219 10 6 10 44 10 80 12 20 8 59 216 283 700 2 240 35 275 278 141 5 5 39 1 469 37 1 38 134 1 224 33 6 126 23 153 138 34 16 21 909 27 25 18
7 23 44 1 1 1 8 11 8 8 7 4 11 12 9 10 31 10 1 10 1 1 10 1 64 2 2 1 103 3 1
Otomotiv Makine malat
1 2 3 4 5 1 1 1 2 3 Bandrma Liman
Makine, metal Mermer Gda Orman rnleri Demir- elik Demir- elik Gda Gda Otomotiv Makine Yedek Para Makine malat Beyaz Eya Yan Sanayi Tekstil Maden, Kimya Mermer Plastik Gda Mermer Deri Tekstil Makine Gda Gda Tekstil Tekstil Plastik Makine, malat Tekstil naat Gda Elektronik Sanayi Gda Tekstil Deri Gda Aa ve Mamulleri Plastik Gda Gda naat Maden Gda Elekrikli Makine Mermer
Karabiga Kepez
zmit
1 1 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 1 1 1 2
Ambarl Haydarpaa
Mudanya
Antalya Liman
Kuadas Liman
zmir Liman
Petkim Dikili Gllk Samsun Liman
55
3 4 5 6 7 8 1 1 2 1 2 3 4 5 1 2 1 1 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Bartn Krd. Ereli
orum Samsun Kavak(Samsun) Bafra (Samsun) Tokat (Tokat) Tokat Turhal (Tokat) Yozgat Samsun Ara Toplam Bartn merkez I Bolu ankr abanz Krd. Ereli Ara Toplam Gerede(Bolu) Bolu Yeniaa (Bolu) aycuma Ankara Anadolu Bakent Zonguldak Ara Toplam Giresun Rize Yeilyurt Giresun Ordu Giresun Ara Toplam Rize Merkez Samsun Merkez Arsin (Trabzon) Erzincan Erzurum I Trabzon Ara Toplam Hac Sabanc (Adana) Tarsus Kahramanmara Aksaray Karaman Kayseri Mimarsinan(Kayseri) Krehir Konya Acgl Nide Nide Bor Karma Sivas Merkez I Elaz Gaziantep Mardin Mersin Ara Toplam Hopa Liman Idr Kars Hopa Ara Toplam Kozan (Adana) Antakya Hatay Payas skenderun Adyaman Gaziantep Besi Kilis Siirt anlurfa skenderun Ara Toplam
437 104 100 500 59 150 1,542 75 147 57 204 100 118 125 410 929 1,682 70 60 130 55 160 100 373 115 588 1,225 380 300 663 561 2,199 604 200 1,200 160 406 292 396 312 2,370 300 11,568 200 200 400 163 150 53 114 210 450 90 70 459 1,759
137 53 64 174 41 111 662 29 61 36 97 51 50 67 381 757 1,306 42 70 112 37 112 89 256 94 439 442 155 55 282 195 1,236 379 184 519 99 115 308 448 149 823 142 5,531 105 80 185 78 62 42 47 89 214 37 81 329 979
78 6 5 71 4 23 230 26 45 6 51 8 23 0 40 71 10 55 65 79 69 36 40 145 259 104 31 104 94 746 27 36 310 62 10 86 103 658 56 2,686 39 39 3 38 21 46 56 15 16 1 142 338
4 12 1 11 32 3 6 3 9 1 1 5 7 1 3 4 6 15 21 18 10 10 12 17 7 30 13 8 23 13 161 7 7 7 1 7 8 1 10 34
Makine Madeni eya Gda Gda Mermer Tekstil Tekstil Ahap Elekrikli Eya Tekstil Orman rnleri Konfeksiyon Makine Sanayi Gda Gda
Zonguldak Liman
Trabzon
Madeni eya Gda Gda
Mersin Liman
Tekstil Metal eya, Makine Tekstil Metal sanayi Gda Mobilya Mobilya Gda Otomotiv Yap Malzemesi Tekstil Metal Orman rnleri Mermer Tekstil Gda Gda
skenderun Liman
Gda Gda Demir-elik Ktk-naat demiri Tekstil Besi Gda Kimya Tekstil
Kaynak: Master Plan Kapsamnda Yaplan Anketler
56
Limanlarn daha da ayrntl bir deerlendirmesi yaplrsa aadaki bulgu ve yorumlara ulalmaktadr. OSBlerle yaplan anket almalarna gre: hinterlant olarak en byk OSB alanna sahip iller sralamas Tablo B.1.2 ve Grafik B.1.4de ki gibidir. Tablo B.1.2: OSB Anketlerine ve OSBK Kaytlarna Gre Limanlarn Hinterlantlarnda Yer Alan OSBlerin Alan Byklne Gre Sralamas
OSB Toplam Sanayi Parseli Alan Adedi (Ha.) 1 Mersin 11,568 5,531 2 zmir ve Aliaa Krfezi Limanlar 6,535 2,597 3 Gemlik Krfezi Limanlar 4,810 2,308 4 zmit Krfezi Limanlar 3,621 2,067 5 Antalya 1,920 1,202 6 skenderun Krfezi Limanlar 1,759 979 7 Samsun 1,702 774 8 Zonguldak 1,682 1,306 9 Tekirda 1,454 539 10 Bandrma 1,132 373 11 Ambarl 860 552 12 Trabzon 588 439 13 Hopa 400 185 14 Haydarpaa 265 296 15 Krd. Erelisi 204 97 Kaynak: Master Plan Kapsamnda Yaplan Anketler Fiilen letmede Bulunan Firma Says 2,686 936 1,494 1,480 511 338 309 71 195 80 15,259 145 39 2,494 51 Bo Parsel Says 161 103 55 87 31 34 32 6 137 11 4,000 21 7 9
Bu tablonun ilk be srasn Akdeniz (2 liman), Marmara (2 liman bakanl) ve Ege Denizi limanlar oluturmaktadr. Grafik B.1.4: Limanlarn Hinterlantlarnda Yer Alan OSBlerin Toplam Alan Byklklerine Gre Sralanmas
Limanlarn, OSBlerde fiilen iletme halinde bulunan imalat sanayi tesisleri itibari ile sralamas ise Tablo B.1.3de ve Grafik B.1.5de gsterilmitir. Ambarl Limannn, hinterlantnda kalan kitelli OSBsinin ufak iletmelerden olumas nedeni ile tartmasz bir stnl bulunmaktadr. Ambarly, Mersin, Haydarpaa, Gemlik ve zmit Krfezi Limanlar
57
izlemektedir. Buna gre; ilk be limann drd Marmara Denizinde bulunmaktadr. Akdenizde ise tek liman yer almaktadr. Tablo B.1.3: OSB Anketleri ve OSBK Kaytlarna Gre Limanlarn Hinterlantlarndaki OSBlerde letmede Bulunan malat Sanayi Tesislerinin Adedine Gre Sralamas
OSB Toplam Alan (Ha.) 860 11,568 265 4,810 3,621 6,535 1,920 1,759 1,702 1,454 588 1,132 1,682 130 204 400 Sanayi Parseli Adedi 552 5,531 296 2,308 2,067 2,597 1,202 979 774 539 439 373 1,306 112 97 185 Fiilen letmede Bulunan Firma Says 15,259 2,686 2,494 1,494 1,480 936 511 338 309 195 145 80 71 65 51 39 Bo Parsel Says 4,000 161 55 87 103 31 34 32 137 21 11 6 4 9 7
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Ambarl Mersin Haydarpaa Gemlik Krfezi Limanlar zmit Krfezi Limanlar zmir ve Aliaa Krfezi Limanlar Antalya skenderun Krfezi Limanlar Samsun Tekirda Trabzon Bandrma Zonguldak Giresun Krd. Erelisi Hopa
Kaynak: Master Plan Kapsamnda Yaplan Anketler
Grafik B.1.5: Limanlarn Hinterlantnda Yer Alan OSBlerde Faaliyet Gsteren Sanayi letmesi Adetlerine Gre Sralama
Denizlerimiz baznda yaplan ykleme-boaltma miktarlarna bakldnda da en fazla ykn yine bu denizimizde yer alan limanlarda ellelendiini ortaya karmaktadr. Bu durum, kukusuz limanlarn yer ald blgelerin ekonomik kalknmlk dzeyinin bir sonucudur. Tablo B.1.4de limanlarn iledii yklerin kysnda bulunduklar denizler itibari ile miktar verilmektedir. Limanlarmzda ykleme boaltma hacmi 19902008 dneminde ylda yaklak % 7 orannda bir hzla artmtr. Marmara Limanlar en fazla art hzna sahip limanlar olar ak belirmitir. kinci srada Karadeniz yer almaktadr. Yksek art hznn elde edilmesindeki temel neden Karadeniz Erelisindeki demir cevheri, kmr ve hadde mamul ellelemesidir. Ege ve Akdenizdeki art hz Trkiye ortalamasnn altndadr. Bununla beraber farkl denizlerimizdeki elleleme miktarlar dalgalanmalar gstermektedir.
58
Tablo B.1.4: Yllar tibaryla Yaplan Tamann Blgelere Gre Dalm

Yl Trkiye Geneli Ellelenen Yk 170,423,918 186,033,351 168,419,500 190,152,723 189,906,753 211,535,099 214,353,527 244,466,347 286,274,648 314,603,062 0.070 Oran (%) 8.6 11.3 9.3 9.2 10.0 10.0 10.1 10.4 9.3 8.8 Oran (%) 34.2 31.7 33.1 39.3 41.1 43.8 45.0 44.0 41.4 38.6 Oran (%) 21.9 20.4 20.0 21.1 22.8 22.2 23.0 22.5 20.8 18.7 Oran (%) 35.2 36.6 37.5 30.4 26.1 24.0 21.9 23.2 28.6 33.9
Karadeniz
Marmara
Ege
Akdeniz
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Byme Hz
14,653,245 21,101,128 15,695,258 17,459,764 18,955,283 21,211,922 21,746,409 25,366,712 26,661,854 27,692,936 0.073
58,338,574 58,928,147 55,774,848 74,705,769 78,118,554 92,668,895 96,402,960 107,485,417 118,425,355 121,515,748 0.085
37,382,668 37,882,341 33,711,388 40,159,397 43,288,779 46,856,221 49,204,159 54,891,023 59,450,104 58,751,944 0.052
60,049,431 68,121,735 63,238,006 57,827,793 49,544,137 50,798,061 46,999,999 56,723,195 81,737,335 106,642,434 0.066
Kaynak: T.C. Babakanlk Denizcilik Mstearl
Denizlerimiz itibari ile en byk elleleme hacmi Marmara denizinde gereklemektedir. rnein; 2008 yl itibari ile Marmara limanlarnn toplam ykleme-boaltma iindeki pay % 38.6dr. Bunu % 33.9 ile Akdeniz ve % 18.7 ile Ege izlemektedir. En dk paya ise % 8.8 lik oran ile Karadeniz sahiptir. Yukardaki deer ve aklamalar limanlarn hinterlantlar hakknda da bilgi vermektedir. En byk yk ileme kapasitesine sahip limanlar Marmara Denizi ve Akdeniz kylarnda yer almaktadr. Baz mnferit limanlar ise, iledikleri yk miktar itibari ile ok baskndr. zmir ve Aliaa, Egede, Kdz. Erelisi de Karadenizde bu konumdadrlar. Yukardaki almalar aadaki aklamalarn nda yorumlanmaldr. OSBlerin dnda nemli lde liman kullanan mnferit sanayi tesisleri bulunmaktadr. rnein, limanlar youn olarak kullanan, demir-elik, gbre, eker ve gbre fabrikalarnn hemen hepsi OSBlerin dndadr. Bu nedenle OSBlerin temsil kabiliyetleri bu aklamalarn altnda deerlendirilmelidir. Bununla birlikte, mnferit sanayi tesislerinin de, OSBlerle ayn davran biiminde olduklar, genelde OSBlerin tercih ettikleri limanlar kullandklar izlenmektedir. Baz yk trlerinde yukardaki analiz ve bulgularn geerli olmad dikkate alnmaldr. rnein konteynerde; Ambarl (stanbul), zmir, Mersin Limanlar ile ksmen zmit ve Gemlik Krfezleri Limanlarnn arl fazladr. zellikle ilk limann konteyner gnderdii alan hemen hemen tm Trkiyedir. Yukardaki durum, ekonomik, organizasyonel ve kurumsal pek ok etmene baldr. lek ekonomileri, limanlarn kapasite ve ekipmanlar, tayclarn ekonomik endie ve motifleri, acentelerinin konumsal younlamas ve kapasiteleri bunlarn en nde gelenlerinden bazlardr. Baz yk trleri iinde limanlarn etki alan tm Trkiyedir. rnein, akaryakt iin rafinerilerin konumuna bal olarak, zmit Krfezi ve Aliaada bulunan terminal lerin yk gnderdii alan yaklak tm Trkiyedir.
59
B.1.4. Limanlar ve Blgesel Gelimilik Dzeyi

Limanlara konumlar, ilevleri, yk hacimleri ve kompozisyonlar yorumlayarak daha geni bir adan baklabilir. Trkiyede blgeler arasnda gelimilik fark olduu, Marmara, Ege, Akdeniz ile Anadolu ve Bat Karadeniz Blgesinin bir ksmnn grece daha gelimi olduu bilinmektedir. DPT tarafndan yaplan sosyo-ekonomik kalknmlk gstergeleri de bu durumu kantlamaktadr (Tablo B.1.5). Tablo B.1.5: Grece Gelimi llerin Nfus, stihdam ve Sosyo-Ekonomik Gelimilik Endeksi
Cari Fiyatlarla milyon TL 5,312,206,659 1,248,779,057 13,536,639,054 4,705,303,036 2,342,626,577 2,627,937,201 611,498,281 1,381,491,675 605,674,210 6,510,049,421 1,319,369,783 2,192,117,196 1,168,117,697 2,159,240,167 2,534,755,905 2,638,048,564 948,756,617 5,040,086,494 38.009,832,512 13,382,809,692 2,335,114,393 1,431,294,109 454,653,601 9,160,148,390 4,237,395,803 1,446,533,281 3,768,797,742 1,935,267,176 2,918,142,226 796,855,570 757,333,707 1,913,366,408 1,930,703,640 563,630,536 473,627,718 597,389,739 1,271,393,378 716,943,610 248,933,273 656,381,408 438,383,770 146,327,629,276 178,412,438,499 100.0 43.2 llerin Pay % 3.0 0.7 7.6 2.6 1.3 1.5 0.3 0.8 0.3 3.6 0.7 1.2 0.7 1.2 1.4 1.5 0.5 2.8 21.3 7.5 1.3 0.8 0.3 5.1 2.4 0.8 2.1 1.1 1.6 0.4 0.4 1.1 1.1 0.3 0.3 0.3 0.7 0.4 0.1 0.4 0.2 Gayri Safi Yurtii Hasla (2001) Geli 1987 llerin me Fiyatlaryla Pay Hz Milyon TL % % 39.6 42.2 30.5 51.0 34.1 38.3 42.7 43.0 37.6 42.1 30.7 48.0 27.8 45.0 49.6 39.4 40.1 47.2 38.0 47.2 54.0 59.1 48.2 61.7 36.7 56.1 45.0 59.0 53.4 41.1 39.0 38.7 45.1 36.4 32.9 40.2 54.9 46.1 48.3 45.5 36.1 3,190,488 767,987 8,471,367 2,956,989 1,565,776 1,594,430 535,381 698,021 376,173 4,601,273 843,815 1,780,652 635,871 1,512,380 1,685,811 1,731,119 557,265 2,948,871 23,607,618 8,381,585 1,332,039 868,539 263,915 5,035,541 2,272,249 831,895 3,007,258 1,099,239 1,658,266 494,228 435,323 1,173,629 1,455,139 357,179 272,136 373,994 576,797 563,438 189,381 374,707 313,306 91,391,071 109,885,336 100.0 -7.5 2.9 0.7 7.7 2.7 1.4 1.5 0.5 0.6 0.3 4.2 0.8 1.6 0.6 1.4 1.5 1.6 0.5 2.7 21.5 7.6 1.2 0.8 0.2 4.6 2.1 0.8 2.7 1.0 1.5 0.4 0.4 1.1 1.3 0.3 0.2 0.3 0.5 0.5 0.2 0.3 0.3 Geli me Hz % -10.5 -7.4 -11.3 0.6 -13.4 -10.9 -6.6 -18.8 -9.6 -8.3 -17.1 -2.0 -16.0 6.2 -3.2 -8.3 -2.3 -4.3 -10.2 -7.0 -3.1 -5.7 -4.5 -3.6 -13.9 -3.7 -8.1 0.8 -12.6 -7.1 -6.8 -12.7 -7.6 -10.6 -16.5 -6.0 -6.8 -9.5 -5.3 -1.9 -9.3 Cari Fiyatlarla Milyon $ 4,385 1,031 11,175 3,884 1,934 2,169 505 1,140 500 5,374 1,089 1,810 964 1,783 2,093 2,178 783 4,161 31,378 11,048 1,928 1,182 375 7,562 3,498 1,194 3,111 1,598 2,409 658 625 1,580 1,594 465 391 493 1,050 592 206 542 362 120,798 147,285 stihdam (2000) Sosyoekonomik gelimilik (2003) Endeks Sra
0.94901 -0.27246 3.31483 0.91480 0.42025 0.56540 0.50429 0.60860 0.14395 1.67890 0.36924 0.71624 0.56234 1.10368 0.46175 0.19613 0.21187 0.51934 4.80772 2.52410 0.47748 0.86287 -0.22870 1.94329 0.25254 -0.20684 0.34165 -0.34968 0.71238 -0.07483 -0.35582 0.40404 1.05893 0.16867 -0.45183 -0.09852 0.05851 0.93541 -0.41175 -0.33321 -0.27995 25 0
ller
Nfus (2008)
01 03 06 07 09 10 11 14 15 16 17 20 22 26 27 31 32 33 34 35 38 39 40 41 42 43 45 46 48 50 51 54 59 64 68 70 71 77 79 80 81
Adana Afyon Ankara Antalya Aydn Balkesir Bilecik Bolu Burdur Bursa anakkale Denizli Edirne Eskiehir Gaziantep Hatay Isparta el stanbul zmir Kayseri Krklareli Krehir Kocaeli Konya Ktahya Manisa K,mara Mula Nevehir Nde Sakarya Tekirda Uak Aksaray Karaman Krkkale Yalova Kilis Osmaniye Dzce
2,026,319 697,365 4,548,939 1,859,275 9,655 1,130,276 193,169 268,882 247,437 2,507,963 474,791 917,836 394,644 741,739 1,612,223 1,413,287 407,463 1,602,908 12,697,164 3,795,978 1,184,386 336,942 222,735 1,490,358 1,969,868 565,884 1,316,750 1,029,298 791,424 281,699 338,447 851,292 770,772 334,111 370,598 230,145 279,325 197,412 120,991 464,704 328,611 51,023,065 71,517,100
572,605 366,277 1,378,699 760,514 449,981 474,981 85,543 133,928 110,534 825,531 237,699 423,500 196,389 244,308 374,668 518,808 222,337 614,977 3,471,400 1,281,008 367,333 166,262 95,310 502,950 820,932 300,564 577,033 379,730 393,701 145,903 157,362 314,903 301,628 139,909 158,157 96,922 115,716 72,800 38,445 139,460 156,841 18,185,548 25,997,141
8 44 2 10 22 15 18 14 31 5 24 12 16 6 20 29 28 17 1 3 19 11 42 4 26 40 25 48 13 34 49 23 7 30 56 35 33 9 54 47 45
Toplam Trkiye Toplam Trkiye'ye Oran
82%
83%
82%
71%
70%
Kaynak: Denizcilik Mstearl, www.denizcilik.gov.tr
Anlan gelimi blgeler lke mekannda soyut olarak gsterilir ise ya da kavramsallatrrsa; keleri Edirne-Gaziantep-Mula illerinde olan sanal bir gen ortaya kmaktadr (Harita 2).
60
Harita 2: Gelimi Sanal gen inde Kalan llerin Sosyo-ekonomik Gelimilik Endeksleri Bu tr bir gelimi genin varl dier pek ok gstergeyle de kantlanabilmektedir. rnein lkenin en byk ilk 10 yerlemesinden 9u bu genin iinde yer almaktadr (stanbul, Ankara, zmir, Bursa, Adana, Konya, Gaziantep, Antalya, Mersin). Sadece Diyarbakr bu genin dndadr. Trkiyenin 16 bykehir belediyesinden 13 bu genin iindedir. Darda kalanlar; Samsun, Erzurum ve Diyarbakrdr. Bir baka gsterge otoyollar, hzl tren gzergahlar ve limanlar gibi ulatrma altyapsndaki gelimiliktir. Bu balamda; Trkiyenin ilk otoyollar arasnda Kapkule (Edirne) - Gaziantep gzergah bulunmaktadr. Bu hat sanal genin hipotensdr. Benzer biimde ilk hzl tren hatt genin iinde Ankara-Haydarpaa arasnda projelendirilmitir ve ksmen iletmeye alnmtr. Trkiyenin en byk ykleme-boaltma hacmine sahip ilk 20 limannn 17si bu gen iindedir (Darda kalanlar, Kdz. Erelisi, Samsun ve Trabzondur) ( Tablo B.1.6).
61
Tablo B.1.6: 2009 Yl tibaryla Trkiyenin En Fazla Yk Ellelemi Plan lk 20 Liman Bakanlnn Yk Miktarlar (ton)
SIRA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 LMANLAR BOTA ZMT ALAA AMBARLI MERSN SKENDERUN ZMR SLVR KARADENZ ERELS GEMLK SAMSUN KARABGA ANTALYA STANBUL ANAKKALE TEKRDA BANDIRMA GLLK TRABZON NYE TOPLAM DER TOPLAM TRKYE TOPLAM KABOTAJ 3,542,510 8,860,457 7,140,334 8,947,253 8,274,160 4,035,049 7,037,828 2,335,515 1,485,404 3,430,559 1,112,313 1,986,623 4,010,975 650,448 2,282,517 1,185,848 816,259 3,054,500 527,356 549,436 71.265.344 2.504.918 73.770.263 HRACAT 969,988 4,842,622 3,036,364 818,057 592,238 1,188,596 41,663 652,856 719,363 455,136 141,635 614,146 950 579,461 1,244,320 44,375 258,310 69,033 174,653 446,731 16,890,497 1,415,370 18,305,867 TRANST 57,509,983 18,443 0 9,479 3,268 80 8,419 164,500 0 1,293 0 0 0 6,027 0 1,906 0 2,883 4,394 0 57,730,675 4,706 57,735,381 YKLEME TOPLAM 62,022,481 13,721,522 10,176,698 9,774,789 8,869,666 5,223,725 7,087,910 3,152,871 2,204,767 3,886,988 1,253,948 2,600,769 4,011,925 1,235,936 3,526,837 1,232,129 1,074,569 3,126,416 706,403 996,167 145,886,516 3,924,994 145,886,516 KABOTAJ 9,873,428 32,465,079 20,330,856 11,658,929 11,017,120 11,824,211 3,163,627 7,019,290 7,193,331 4,418,752 4,933,202 3,358,233 1,010,821 1,674,511 436,706 2,477,303 2,623,116 47,253 1,476,836 290,232 137,292,836 2,569,254 139,862,090 THALAT 5,564 2,369,124 1,534,892 4,344,542 1,167,452 1,056,862 216,670 223,855 949,213 462,969 501,786 585,173 1,004,145 1,859,142 94,702 332,655 160,549 200 397,034 170,439 17,436,968 2,048,932 19,485,900 TRANST 114,744 71,120 0 16,768 57,564 4,331 0 0 300 3,699 2,670 0 150 925 40 2,199 0 0 2,665 0 277,175 30 277,205 BOALTMA TOPLAMI 9,993,736 34,905,323 21,865,748 16,020,239 12,242,136 12,885,404 3,380,297 7,243,145 8,142,844 4,885,420 5,437,658 3,943,406 2,015,116 3,534,578 531,448 2,812,157 2,783,665 47,453 1,876,535 460,671 155,006,979 4,618,216 159,625,195 TRANST TOPLAM 114,744 71,120 0 16,768 57,564 4,331 0 0 300 3,699 2,670 0 150 925 40 2,199 0 0 2,665 0 277,175 30 277,205 GENEL TOPLAM 72.016.217 48.626.845 32.042.446 25.795.028 21.111.802 18.109.129 10.468.208 10.396.016 10.347.611 8.772.408 6.691.606 6.544.175 6.027.041 4.770.514 4.058.285 4.044.286 3.858.234 3.173.869 2.582.938 1.456.838 300,893,496 8,543,210 309,436,706
Kaynak: Denizcilik Mstearl, www.denizcilik.gov.tr Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
62
Bu genin yz lm Trkiye yz lmmm yaklak %52sidir. Buna karlk nfusun %73 gen iindedir (Harita 3 ve Harita 4).
Harita 3: Gelimi Sanal gen Yzlmnn Trkiyeye Oran
Harita 4: Gelimi Sanal gen Nfusunun Trkiyeye Oran Dier taraftan lke istihdamn % 70i ve lke Gayri Safi Haslasnn % 82si bu gen iinde kalmaktadr. Deerler sanal genin nemini Trkiye ekonomik yaps iindeki baskn rolne net olarak aklamaktadr (Harita 5 ve Harita 6).
63
Harita 5: Gelimi Sanal gen stihdamn Trkiyeye Oran
Harita 6: Gelimi Sanal genin GSYH nn Trkiyeye Oran Yukarda aklanan gelimeler ulatrma ky yaplar asndan bir baka nemli hususun altn izmektedir. Grece geri kalm blgelerde yer alan limanlarn veya bu blgelere hizmet sunabilecek limanlarn, Kalknma Planlarnda ifadesini bulan blgesel eitsizliklerin kaldrlmas ilkesine gre, gelitirilmesi bir stratejik karar olarak ele alnmaldr. Nitekim, Samsun Limannn TRACECAya da hizmet sunacak biimde Orta Anadolunun k kaps olarak gelitirilmesi, Trabzon Limanndan Orta Dou lkelerine hizmet
64
sunulmas, Filyos Limannn; Dou Marmara ve Orta Anadolu ykleri iin kullanlmas, yukarda aklanan sanal genin dnda olmasna karn; skenderun Limannn Gneydou Anadolu Kalknma Projesi Uygulama Alan (GAP) Liman olarak gelitirilmesi ngrleri gelitirilmi ve bunlar Trk kamuoyuna sunulmutur.
B.1.5. Liman Hinterlantlarnda Dier Ulam Sistemi Balantlar

Limanlar art alanlarna kara ve demiryolu ile balanmaktadr. Bu sistemlerin gelimilii limanlarn yk hacmini etkilemekte ve niteliini belirlemektedir. Aada, bu durum her iki ulam trleri itibari ile mevcut durumlar ve Trkiyenin Ulatrma Altyaps htiya Deerlendirmesi Teknik Yardm almasnda (TINA) ngrlen gelecekteki gelime ngrleri de dikkate alnarak deerlendirilmitir. B.1.5.1. TINA Trkiye Projesinde ngrlen Karayolu yiletirme Projeleri TINA kapsamnda aadaki gzergahlar, ncelikli karayolu iyiletirme projeleri olarak ngrlmektedir. anakkale-zmir, Balkesir-Akhisar-Manisa, Bala kava-Aksaray-(Ereli/Ulukla) Ayrm, Antalya-Denizli-Salihli, Bozyk-Ktahya-Afyonkarahisar-Dinar-ardak-Denizli Sivrihisar-Eskiehir-Bozyk Sivrihisar-Afyonkarahisar anlurfa-Silopi Hadmky-Knal Bu gzergahlar lkenin Orta ve Bat blgelerinde eriilebilirlii nemli lde artracak ve nemli Kuzey-Gney koridorlar ile balantlarn salayacaktr. Bu balamda, TINA Trkiye Projesinde nerilen; Gerede-Merzifon, Merzifon-Refahiye kava, Afyonkarahisar-Konya-(Ereli/Ulukla) Ayrm, 6. Blge Snr-Krehir-Kayseri gzergahlarnda yaplacak iyiletirmeler, hem Dou-Bat balantlarnn gelitirilmesini salayacak hem de bunlarn Kuzey-Gney balantlarn kolaylatracaktr. Bunlara ek olarak; Knal Kava-Yunanistan snr gzergah Refahiye kava Erzurum Grbulak - ran snr gzergah, rana balantlarn gelitirilmesini desteklemektedir. Btn bu gelimeler Harita 7de ilenmitir. te yandan, mevcut karayolu gzergahlarnn byk bir ksm 2x2 blnm yol haline getirilmitir ve getirilmektedir. Kimi kesimlerde blnm yollar 2x3 olarak ina edilmektedir.
65
Belirtilen iyiletirme projeleri dikkate alndnda; gnmzde yk hacimleri yksek, aktarma, urama ve besleme limanlarnn herhangi bir karayolu balant sorunu grlmemektedir. rnein; Aktarma limanlarndan; stanbul, zmit Krfezi Limanlar ve Tekirda Liman Otoyollarla desteklendii gibi, stanbul Hendek arasnda bir dier otoyol yapm gndemdedir. Bu limanlar; hinterlantlarnda yer alan Knal Ayrm-Yunanistan snr ve Hadmky-Knal Otoyolu ile bu hatlarda ncelikli gelime hatlarna balanmaktadr. zmir ve andarl Limanlar, Balkesir-Akhisar-Manisa ve anakkale-zmir karayolu ncelikli iyiletirme proje gzergahlar tarafndan desteklenmektedir. Ayrca, stanbul-zmir otoyolu ilerdeki talebi karlayabilecektir. Mersin ve skenderun limanlarnn eriilebilirlikleri, Bala AyrmAksaray(Ereli/Ulukla) ayrm ve Afyonkarahisar-Konya-Ereli/Ulukla ayrm hatlarndaki yaplacak iyiletirmeler ile artmaktadr. Bu limanlar anlurfaya kadar erien otoyoldan sonra, gelitirilmesi ngrlen anlurfa - Silopi hatt ile Irak snr kapsyla daha kolay balant kuracaklardr. Ayn durum besleme limanlar iin de sz konusudur. Bu balamda; tm bu limanlar hinterlantlara blnm yollarla balanmaktadr. Ayrca, Zonguldak, Bartn, Filyos, Samsun, Giresun, Trabzon, Rize, Hopa Limanlar; ran snrna kadar Gerede-Merzifon, MerzifonRefahiye ayrm, Refahiye ayrm-Erzurum-Grbulak kesimlerinden oluan bir gzergahla Dou-Bat ynnde eriilebilirliklerini arttrmaktadr (Harita 7).
Harita 7: Limanlar ve Art Alanlarnda TINA Kapsamnda Gelitirilmesi ngrlen Karayollar B.1.5.2. TINAya Gre Demiryolu Gelimesi ve Limanlar TINA kapsamnda gerekletirilmesi ngrlen ncelikli demiryolu projeleri intermodal ulamn desteklenmesi amacyla Akdeniz, Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadenizdeki limanlarla entegre edilmitir. lkenin ana limanlarna balanan zmir-Ankara, BandrmaMenemen, Samsun-Kaln, Bandrma-Bursa-Osmaneli, Mersin-Adana-Toprakkale ve IrmakZonguldak projeleri intermodal tamacln gelimesini destekleyecektir.
66
ncelikli 5 Liman Projesi kapsamnda yer alan zmir, Derince, andarl, Mersin ve Filyos Limanlar ve bunlarn yan sra Ambarl, Zonguldak, Bandrma, Samsun, skenderun Limanlar, demiryolu ncelikli projeleri kapsamnda iyiletirilecek demiryolu balantlarna balanmaktadr. zmir ve andarl Limanlar TINA kapsamnda ncelikli olarak gelitirilmesi ngrlen zmir Ankara demiryolu aksnn sonunda yer almaktadr. Ayrca bu aks Bandrma-Menemen hattyla desteklenecektir. Bandrma Liman; Bandrma-Menemen ve ncelikli demiryolu projeleriyle desteklenecektir. Bandrma-Bursa-Osmaneli-Ayazma-nn
Zonguldak, Filyos ve Bartn Limanlar, ncelikli demiryolu projeleri kapsamnda yer alan Irmak-Zonguldak hattyla desteklenecektir. Derince ve Ambarl Limanlar da demiryolu ncelikli projeleri kapsamnda iyiletirilecek demiryolu balantlarna balanmaktadr. Samsun-Kaln, Ankara Sivas yeni hat, Krkkale-etinkaya ncelikli gelime hatlar Samsun Limann destekleyecek hatlardr. Samsun Liman Samsun-Kaln hattnn ucunda yer almakta, Ankara-Sivas yeni hatt, Krkkale-etinkaya ve Sivas-Kars hatt bu hatta balanmaktadr. Mersin ve skenderun Limanlar, Boazkpr -Yenice, Mersin - Adana - Toprakkale ncelikli geliim hattyla desteklenecektir. Limanlar ve hinterlantlarnda, TINA kapsamnda gelitirilmesi ngrlen demiryollar Harita 8de gsterilmektedir.
Harita 8: Limanlar ve Hinterlantlarnda TINA Kapsamnda Gelitirilmesi ngrlen Demiryollar
67
B.1.5.3. Liman Hinterlantnda Yer Alan Kara ve Demiryolu Balantlarnn Ayrntl Deerlendirilmesi alma kapsamnda, liman hinterlantndaki kara ve demiryollar irdelenmi olup ilgili yollar her bir liman iin ayr ayr Ek 9 ve Ek 10da gsterilmektedir. Karayolu balantlarnn deerlendirilmesi: Bilindii zere karayolu kapasitesi; yol kesimindeki erit says, banket genilii, kaplama tr, seyahat hz, yol snf ve benzeri birok detayl ve o kesime zel parametrelerle hesaplanabilmektedir. Trkiye'de, ulusal karayollarnn kapasiteleri hakknda kapsaml bir analiz, Ulatrma Ana Plan Stratejisi (2005)nin bir blm olarak Ulatrma Ana Plan Stratejisi 2005 Cilt IIde yaplmtr. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas kapsamnda byle detayl bir analiz yer almadndan; karayolu balantlarnn kapasiteleri; erit saylar gznne alnarak deerlendirilmitir. Yol altyaps ihtiyalar ile ilgili almalar TINA erevesinde belirlenmi olup, deerlendirme ve yorumlar TINA Sonu Raporuna (2007) dayanarak yaplmtr. Her bir liman hinterlantnda ki karayollarnn mevcut durumdaki erit says, TCK programnda yer alan projeler ile yakn gelecekte sahip olaca erit says ve TINAda ngrlen Uzun Dnem Yatrm Senaryosu kapsamndaki erit saylar Tablo B.1.7de verilmektedir. Ayrca TINA kapsamnda yer alan; kapasite ve dar boaz analizleri sonucunda ncelikli olarak belirlenen yol kesimleri de gsterilmitir. Yaplan deerlendirmede; TINAda ngrlen kapasitelerin gnmz itibaryla neredeyse tmne eriildii ya da yakn gelecekte eriilecei grlmektedir. Bu yollardan D575 nolu devlet yolu zmit-Bursa kesimi TINA almasnda 6 erit (2x3) olarak nerilmitir. Buna karlk, bu gzergaha paralel stanbul-Bursa otoyolu da bulunmaktadr. Bu nedenle Master Plan almasnda bu kesim 4 erit (2x2) olarak nerilmitir. Bu nedenle liman hinterlantlarnda ki karayollarnda kapasite sorunu yaanmayaca dnlmektedir. Tablo B.1.7den grlecei zere, stanbul, zmit Krfezi Limanlar, Tekirda, Gemlik Krfezi Limanlar hinterlantlarnda kalan karayollarnda daha fazla gelitirme ve iyiletirme nerilmektedir. Bu kesimde yeni otoyol nerileri de bulunmaktadr. Benzer youn gelitirme nerileri zmir, Antalya ve Mersin Limanlar hinterlantlarda bulunmaktadr. Samsun, Trabzon, Filyos ve skenderun Limanlarnn etki alanlarndaki karayolu balantlar iyiletirmeleri gnmzde TCK nn Blnm Devlet Karayolu yatrmlar ile balamtr. Bu balamda aklanmas gereken bir dier husus, liman hinterlantlarnn baz kesimlerde rtmesine paralel olarak, ett edilen karayolu gzergahlarnn birka limann hinterlantna girmesidir. rnein; D100 devlet karayolu, hem stanbul, hem zmit Krfezi limanlar ve hem de Samsun Limannn hinterlantnda kalmaktadr. Tablo B.1.7 ve EK 8 bu aklamann altnda deerlendirilmelidir. Bu gzergah boyunca, farkl limanlarn etki alannda kalan farkl kesimlerde iyiletirme nerileri gelitirilmitir.
68
Tablo B.1.7:Limanlarn art alanlarndaki karayollarnn mevcut ve planlanan erit saylar

Limanlar Art Alandaki Karayollar Bulgaristan Snr.-EdirneIstanbul Yunanistan Snr.-psalastanbul Tekirda-B.Kartran Tekirda-Hayrabolu stanbul - Edirne STANBUL LMANI stanbul-Ankara stanbul-Ankara zmit-Ankara ZMT KRFEZ LMANLARI zmit-Adapazar Altnova-zmit-Sakarya zmit -Bursa Gemlik-Bursa GEMLK LMANI Gemlik-Eskiehir Gemlik-Bilecik Gemlik-Adapazar Gemlik Tavanl aycuma-Ankara FLYOS LMANI aycuma-Kastamonu aycuma-Kocaeli-stanbul anakkale- Mula andarl - Ktahya ANDARLI LMANI andarl-Turgutlu andarl Akhisar andarl-zmir - Denizli Aliaa-zmir'e kadar ALAA LMANI Aliaa-Ktahya Aliaa-Manisa(Turgutlu) D100 D110 D565 D555 TEM (Trakya otoyolu) (O2-O3) TEM (Anadolu otoyolu) (O2-O4) D100-D750 TEM (O4) D100 D130 D575 D575 D200 D575-D200-D160 D575-D200-D650 D575-D200-D595 D750 D30 D750-D100 D550 D240 D550-D250 D550-D250-D565 D550-EGE OTOYOLU-D320 D550 D240 D550-D250 lgili kesimdeki erit says 2008 2/4 4 2/4 2/4 6/8 - 6/8 6/8 - 6/8 2/4 - 4 6 2/4 4 4 4 2/4 2/4 - 2/4 2/4 - 2/4 2/4 - 2/4 - 2 2/4 2/4 2/4 - 2/4 2/4 2/4 4 - 2/4 4 - 2/4 - 4 4-6-4 4 2 4 - 2/4 TCK Programna gre erit says 4 4 4 2/4 6/8 - 6/8 6/8 - 6/8 4-4 6 4 4 4 4 4 4-4-4 4-4-4 4 - 4 - 2/4 4 4 4-4 4 2/4 4-4 4-4-4 4-6-4 4 2/4 4-4 TINA'da kullanlan "LTI-Uzun Dnem Yatrm Senaryosu" na gre gerekli erit says - 2020 * * * * >6 - 6 >6 - 6 *-* >6 * * 6 6 * *-* *-* *-* 4 * 4-* 4 * 4-* 4-*-4 4-*-* 4 * 4-* Hadmky-Knal Knal Kv. Yunanistan Snr. TINA'ya gre ncelikli projeler
TEKRDA LMANI
69
Aliaa-Manisa(Akhisar) Aliaa - Denizli anakkale- Mula zmir- Ktahya zmir- Turgutlu ZMR LMANI zmir-Balkesir zmir-Uak zmir-Ktahya zmir-Denizli Mersin - Silopi- Irak Snr. Mersin- Aksaray OTOYOL-D750 Mersin-Nide-Kayseri MERSN LMANI Mersin-Nide-Kayseri-Sivas Mersin'den-Diyarbakr Mersin-Gaziantep-anlurfaMardin-Suriye-Snr. Mersin - Konya skenderun - Antakya - Suriye Snr. skenderun - Silopi-Irak Snr. skenderun - Gaziantep skenderun-Adyaman Samsun-Sinop SAMSUN LMANI Samsun - orum - Yozgat Samsun-Amasya Samsun-Amasya-Tokat Trabzon-Giresun Trabzon-Erzincan TRABZON LMANI Trabzon-Erzurum - ran Snr. Trabzon-Hopa
D550-D250-D565 D550-EGE OTOYOLU-D320 D550 D550-D240 D300 D565 D300 D650-D615-D300 EGE OTOYOLUD320 D400 D400-D750 Mersin-Ankara OTOYOL-D750D805-D300 OTOYOL-D750D805-D300-D260D850 OTOYOL-D885D360 OTOYOL-D400D950 OTOYOL-D330 D817-D827 D817-D400 OTOYOL D817-D825-D360 D10 D795 D795-D100 D795-D100-D180 D10 D885 D10-D915-D100 D10
4 - 2/4 - 4 4-6-4 4 4-2 4 4 4 4-2-4 6-4 2/4 2/4 - 2/4 6 - 2/4 6 - 2/4 - 2/4 - 4 6 - 2/4 - 2/4 - 4 - 2/4 -4 6 - 2/4 - 2/4 6 - 2/4 - 4 6 - 2/4 4 - 2/4 4 - 2/4 6 4 - 2/4 - 2/4 2/4 2/4 2/4 - 2/4 2/4 - 2/4 - 2/4 4 2 4-2-4 4
4 - 4 -4 4-6-4 4 4 - 2/4 4 4 4 4-4-4 6-4 4 4 - 2/4 6 - 2/4 6 - 2/4 - 2/4 - 4 6 - 2/4 - 2/4 - 4 - 2/4 - 4 6 - 2/4 - 2/4 6-4-4 6-4 4-4 4-4 6 4 -4 - 2/4 4 4 4-4 4 -4 -4 4 2/4 4 -4 - 4 4
4-*-4 4-*-* 4 4-* * 4 4 4-*-* *-* 4 4-* * - 2/4 *-*-*-* *-*-*-*-*-* *-*-* *-4-* Bala Kava Ulukla anlurfa-Silopi zmir-anakkale
* *-4 * *-*-* * * *-* *-*-* * * *-*-* * Refahiye Kv. ran Snr.
SKENDERUN LMANI
70
Hopa-Ardahan Hopa-Kars HOPA LMANI Hopa-Erzurum Hopa-Idr Hopa - Grcistan Snr. Kdz-Ereli - Ankara Kdz-Ereli - Zonguldak KDZ. EREL LMANI Kdz-Ereli - Ankara Kdz-Ereli - stanbul Antalya-Burdur ANTALYA LMANI Antalya-Isparta Antalya-Afyon Antalya-Denizli Bandrma-Balkesir BANDIRMA LMANI Bandrma-Bursa Bandrma-anakkale
D10 D10-D965 D10-D950 D10-D965-D70D80 D10 D10-D30-D750 D10 D10-D655OTOYOL D10-D655OTOYOL D650 D650-D685 D650-D300 D350-D585 D200-D565 D200 D200
2 2-2 2 - 2/4 2 - 2 - 2 - 2/4 4 2/4 - 4 - 2/4 2/4 2-4-6 2-4-6 4 4 - 2/4 4 - 2/4 2/4 - 2/4 4 - 2/4 4 2/4
2 2-2 2 - 2/4 2 - 2 - 2 - 2/4 4 4-4-4 4 4-4-6 4-4-6 4 4-4 4-4 2/4 - 2/4 4-4 4 4
* *-* *-* *-*-*-* * 4-*-* 4
4 4-* 4-* *-* 4-4 4 * Antalya-Denizli
AIKLAMALAR: *: 2: 4: 2/4 : 6: 6/8 : TINA'da kapasite art iin neri yaplmadn ifade eder 2x1 karayolu 2x2 karayolu Baz kesimleri 2x1, dier kesimleri ise 2x2 olan karayolu 2X3 karayolu (otoyol) Baz kesimleri 2x3, dier kesimleri ise 2x4 olan karayolu (otoyol)
71
Demiryolu balantlarnn deerlendirilmesi: Demiryolu balantlarnn incelenmesi byk lde TINA almasna dayandrlmtr. Her liman hinterlandndaki demiryollarnn mevcut durumu, TCDD programna gre iyiletirilmesi planlanan/devam eden hatlar ve TINAda belirlenen ncelikli projeler Tablo B.1.8de verilmektedir. TINA almasna gre belirlenen ncelikli projelerin ou planlanmakta olup, tm hayata geirildii takdirde liman hinterlantlarndaki demiryolu kapasiteleri ile ilgili herhangi bir sorun yaanmayaca dnlmektedir. TINA almasnda yeni veya gelitirilmesi ngrlen kara ve demiryolu kapasiteleri ve standartlar kara ve demiryolu mhendislerince incelenmitir. ngrlen standartlarn 2020 sonras oluabilecek talepleri de karlayaca belirlenmitir. Bu balamda ayrca yatrmc kurulularn, zellikle DLHnn gndeminde bulunan ve 2020 hedef ylnn tesinde gerekleebilecek kavramsal demiryolu ett ve fizibilite almalar da deerlendirmelere dahil edilmitir. te yandan, plan hedef ylna dek uzanan 20 yllk dnemde; Trkiye gibi hzla gelien ekonomik ve toplumsal yapya sahip lkelerde ok ey deiebilmektedir. Ekonomik deime, hzl kentleme, tketim desenin deimesi ve teknolojik gelimeler, pek ok almada uzun dnemde ngrlemeyen gelimeleri de beraberinde getirmektedir. Bu nedenle uzun dnemli master planlarn saysal boyutu, zamanla ve zellikle hedef yla yaklatka deimektedir. Bu nedenle 2020li yllardan itibaren gelimelerin yakndan izlenmesi ve gerekirse saysal hedeflerin, deniz, kara ve demiryolu tama taleplerinin gzden geirilmesi nerilmektedir. Limanlarn karayollar balantlar iin gelitirilen dier aklamalar, demiryollar balantlar iinde geerlidir. Farkl limanlar hinterlantlarnda kalan farkl kesimlerde iyiletirme nerileri bulunmaktadr. rnein; Haydarpaa-Afyon-Konya-Adana-Gaziantep hatt farkl limanlarn hinterlantlarnda kalmaktadr. Bu hattn belirli kesimlerinin iyiletirilmesi Mersin ve skenderun Limanlarnn etki alanlarndaki balantlarn iyiletirilmesi anlamn tamaktadr. Liman Hinterlantlarnn zet Deerlendirmesi 1. Liman Hinterlantlar mal gruplarna gre deimektedir. Konteyner iin 3 byk limann etki alanndan sz edilebilmektedir. Bunlar stanbul (Ambarl ve zmit Krfezi limanlar dahil), zmir ve Mersindir. Bu liman gruplarnn etki alan tm Trkiyedir. 2. Baz limanlar genel kargo ve dkme ykte uzmanlamtr. Bu limanlarn hangileri olduu nceki blmlerde ve ekte sunulmutur. Bunlar genellikle blgesel lekte ilevleri olan ve ky kesimlerinde yer alan blge merkezleridir (Antalya, Samsun, Trabzon vb.). Hinterlantlar arka alanlarnda sahip olduklar demiryolu ve karayolu balantlar ve sanayi tesisleri ile belirlenmektedir. Benzer biimde dkme yk limanlar ise arka alanndaki sanayi tesislerinin bir fonksiyonu olarak belirmektedir (Erdemir ve sdemir gibi). 3. Baz d satm ve d alm mallar iin uzmanlam limanlar ortaya kmaktadr. rnein otomotiv d satmnda zmit ve Gemlik Krfezi liman gruplar n plandadr. 4. Dkme sv yk nemli lde 3 liman grubunda younlamtr ve bu liman gruplarnn etki alan tm Trkiyedir. Bunlar zmit, Aliaa ve skenderun Krfezi terminal gruplardr.
72
Tablo B.1.8: TCDD programna gre iyiletirilmesi planlanan/devam eden hatlar ve TINAda belirlenen ncelikli projel er
Limanlar Art Alandaki Demiryollar Mevcut Hat Durumu ekim Tr Elektrikli Elektrikli Muratl Kapkule Elektrikli Elektrikli Sirkeci-Kapkule stanbul Liman HaydarpaaEskiehir Elektrikli Elektrikli Elektrikli Elektrikli Elektrikli zmit-stanbul zmit Krfezi Limanlar zmit-Eskiehir Filyos Liman Elektrikli Elektrikli Elektrikli Elektrikli Zonguldak-Irmak Aliaa-zmir Dizel Elektrikli Elektrikli BasmaneEskiehirAnkara (1) Dizel Elektrikli Elektrikli BasmaneEskiehirAnkara (2) Elektrikli Dizel Sinyal Durumu Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyalsiz Sinyalli Sinyalli Sinyasiz Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyasiz Hat Says Tek hat ift hat Tek hat ift hat Tek hat Tek hat hat ift hat Tek hat ift hat hat ift hat Tek hat Tek hat ift hat ift hat Tek hat Tek hat ift hat ift hat Tek hat Kesim Muratl-Halkal Halkal-Sirkeci Muratl - Kapkule Sirkeci-Halkal Halkal-Muratl Muratl - Kapkule Haydarpaa-Gebze Gebze-Arifiye Arifiye-Eskiehir zmit-Gebze Gebze-Haydarpaa zmit-Arifiye Arifiye-Eskiehir Zonguldak-Irmak Aliaa-Alsancak Basmane-Menemen Menemen-BalkesirEskiehir Eskiehir-Sincan Sincan-Ankara Basmane-Menemen Menemen-ManisaUak-Afyon-Eskiehir Elektrikli (planlanan) Sinyalli (planlanan) Balkesir-Eskiehir Elektrikli (planlanan) Sinyalli (planlanan) Zonguldak-Irmak Zonguldak (Filyos) - Irmak [elektrifikasyon] stanbul (Halkal)-Kapkule [yksek hzlhat - yeni yapm] Planlanan/Yaplmakta olan Hat Durumu ekim Tr Sinyal Durumu Kesim TINA'ya gre ncelikli projeler
Tekirda Liman
Muratl-Sirkeci
Aliaa Liman
73
Elektrikli Elektrikli Alsancak-AydnDenizli-Afyon Dizel Dizel Elektrikli BasmaneEskiehirAnkara (1)
Sinyalli Sinyalli Sinyasiz Sinyasiz Sinyalli
Tek hat ift hat Tek hat Tek hat ift hat
Eskiehir-Sincan Sincan-Ankara Alsancak-AydnGoncal-Afyon Goncal-Denizli Basmane-Menemen Menemen-BalkesirEskiehir Eskiehir-Sincan Sincan-Ankara Basmane-Menemen Menemen-ManisaUak-Afyon-Eskiehir Eskiehir-Sincan Sincan-Ankara Alsancak-AydnGoncal-Afyon Goncal-Denizli Menemen-BalkesirBandrma Mersin-Yenice-Konya Mersin-YeniceKayseri Mersin-Adana Adana-Toprakkale Toprakkale-Malatya Malatya-YolatDiyarbakr Elektrikli (planlanan) Elektrikli (planlanan) Elektrikli (planlanan) Elektrikli (planlanan) Sinyalli (planlanan) Sinyalli (yaplmakta) Sinyalli (yaplmakta) Sinyalli (yaplmakta) Sinyalli (yaplmakta) Menemen-BalkesirBandrma Mersin-YeniceUlukla Mersin-YeniceKayseri Mersin-Adana Adana-Toprakkale Mersin-Adana-Toprakkale [elektrifikasyon] zmir -Afyonkarahisar(Ankara) [yksek hzl hat - yeni yapm] zmir (Menemen) - Bandrma [sinyalizasyon] Elektrikli (planlanan) Sinyalli (planlanan) Balkesir-Eskiehir
Dizel Elektrikli Elektrikli Elektrikli
Sinyasiz Sinyalli Sinyalli Sinyalli Sinyasiz Sinyalli Sinyalli Sinyasiz Sinyasiz Sinyasiz Sinyalsiz Sinyalsiz Sinyalsiz Sinyalsiz Sinyalli Sinyalsiz
Tek hat Tek hat ift hat ift hat Tek hat Tek hat ift hat Tek hat Tek hat Tek hat Tek hat Tek hat ift hat Tek hat Tek hat Tek hat
zmir Liman
BasmaneEskiehirAnkara (2)
Dizel Elektrikli Elektrikli
Alsancak-AydnDenizli-Afyon zmir (Menemen) Bandrma Mersin-YeniceKonya Mersin-YeniceKayseri Mersin Liman Mersin-AdanaDiyarbakr
Dizel Dizel Dizel Dizel Dizel Dizel Dizel Elektrikli Dizel
74
Dizel Elektrikli Elektrikli Dizel skenderunYenice-Konya Elektrikli Dizel Elektrikli skenderun Yenice-Kayseri skenderun Liman skenderunAdanaDiyarbakr Dizel Dizel
Sinyalsiz Sinyalli Sinyalli Sinyalsiz Sinyalli Sinyalsiz Sinyalli Sinyalsiz Sinyalli
ift hat Tek hat Tek hat Tek hat Tek hat Tek hat Tek hat Tek hat Tek hat
Mersin-Adana Adana-Toprakkale ToprakkaleFevzipaa Fevzipaa-slahiye skenderunToprakkale Toprakkale-YeniceUlukla-Konya skenderunToprakkale Toprakkale-YeniceUlukla-Boazkpr Boazkpr-Kayseri skenderunToprakkaleFevzipaa-Malatya Malatya-YolatDiyarbakr skenderunFevzipaa Fevzipaa-slahiye Samsun-Kaln Kaln-Sivas
Elektrikli (planlanan) Elektrikli (planlanan)
Sinyalli (yaplmakta) Sinyalli (yaplmakta)
Mersin-Adana Adana-Toprakkale
Mersin-Adanaslahiye
Elektrikli (planlanan)
Sinyalli (yaplmakta)
Toprakkale-YeniceUlukla
Sinyalli (yaplmakta)
Toprakkale-YeniceUlukla-Boazkpr Boazkpr-Kayseri
Elektrikli Dizel Elektrikli Dizel Dizel
Sinyalli Sinyalsiz Sinyalli Sinyalsiz Sinyalsiz Sinyalli
Tek hat Tek hat Tek hat Tek hat Tek hat Tek hat
skenderunslahiye
Samsun Liman
Sinyalli (planlanan)
Samsun-Kaln Kaln-Sivas
Samsun-Sivas Dizel
Kaln-Samsun [sinyalizasyon] Bandrma - Bursa - nn (Eskiehir) [yeni yapm]
Bandrma Liman
BandrmaBalkesir
Dizel
Sinyalsiz
Tek hat
Bandrma-Balkesir
Sinyalli (planlanan)
Bandrma-Balkesir
75
B.1.5.4. su yollar ile ilgili deerlendirme Trkiye nehirlerinin akarsu rejimleri ok deikendir. Bu deikenliklerden dolay i su tamacl iin Trkiyede pek uygun olarak deerlendirilmemektedir. rnein akarsu derinliklerinin az ve eimlerinin yksek olmas da en nemli ve kstlayc etmenlerdir. Marmara Denizi Boazlarndaki skklk gz nne alndnda Sakarya Nehri kullanlmas gemi yllardan bu yana dile getirilmektedir. Bu seenekle Karadeniz ve Marmara Denizinin birletirilecei ve Boaz trafiinin azaltlaca ne srlmektedir. Ancak bu projenin evresel, ekolojik vd. alardan gzden geirilerek neri yaplmas gerekli olduu dnlmektedir. Trkiye snrlar ierisinde irili ufakl yaklak 200e yakn gl bulunmaktadr. Trkiye gllerinde ise gnmzde sadece Van Glnde tamaclk yaplmaktadr. Yllara gre Van Gl yk ve yolcu tamacl deerleri Tablo B.1.9da verilmitir. Tablo B.1.9 : Van Gl Tamacl (1999-2009) Yllar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Sefer Adeti 442 807 747 977 1,015 1,205 1,010 1,150 1,272 1,479 838 Yolcu Adedi 1,999 2,357 27,639 38,084 29,084 28,890 23,905 27,203 23,489 30,739 27,494 Yk Miktar (ton) 95,401 197,093 172,510 229,121 222,299 283,341 211,211 252,839 276,741 269,888 128,030 Vagon Adedi 8,323 15,677 14,378 17,310 18,032 22,627 18,089 19,629 20,310 25,175 13,227
Kaynak: TCDD,2010
Tablo B.1.9dan grlebilecei gibi Van Glnde yolcu tamacl 2002den 2005e azalma gstermekte, ilerleyen yllarda ise istikrarsz bir deiim gstermektedir. Yk tamaclnda ise 2004ten sonra d olmu ve daha sonraki yllardan itibaren tekrar art eilimine girmitir. 2009 ylnda ise krizin etkileri grlmektedir. Bu art ve azal eilimleri izlenerek yeni tesislerin yaplmasna karar verilmelidir. Doal gllerin yansra baraj glleri de bulunmaktadr. Bu baraj gllerinde de tamaclk hizmeti verilmektedir. Gnmzde Trkiye barajlarnda yaplan tamacla ait bilgiler Tablo B.1.10da verilmitir: Tablo B.1.10:Barajlarda Tamaclk Deerleri Hat Atatrk Baraj Kahta Menzil Geii Narenciye- Bucak Geii Meeli Ky-Pertek Geii Karakaya Baraj-Baskil-Battalgazi Geii Keban Baraj-An Geii Keban Baraj-Fatmal-emigezek Geii
Kaynak: Ulatrma Ana Plan Stratejisi, 2005 Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
Feribot Adedi 1 feribot 1 feribot 3 feribot 1 feribot 1 feribot 2 feribot
76
B.2. Talep Tahmin Metodolojisi

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almasnn en nemli aamas yk talep tahminidir. Zira gelecee ilikin doru yatrm kararlarnn alnmas ancak doru bir talep tahmini ile mmkn olabilmektedir. Yk artnn tahmin edilenin altnda kalmas durumunda limanlarda atl kapasite olumakta, yatrmlarn boyutlar gelecek yk hacmine gre projelendirildii iin yatrm finansmannn geri dn salanamamaktadr. Benzer ekilde yk artnn tahmin edilenin zerinde gereklemesi durumunda, mevcut limanlarda skklk olumakta, liman yatrmlarnn uzun zaman almas nedeniyle, ihtiyac karlayacak yeni limanlar zamannda hizmete girememektedir. Ulatrma sektr dinamik bir sektrdr. Tarmdan, turizme, madencilikten, sanayiye, enerjiden i ve d ticarete kadar ok geni bir yelpazedeki gelimelerden olumlu veya olumsuz etkilenmektedir. Bu nedenle gelecee ilikin yk talep tahmini almalarnda uzun yllara dayanan geni bir veri setine ihtiya duyulmaktadr. lkemizde ulatrma sektrne ait gemie ilikin uzun dnemleri kapsayan salkl veri bulunmamaktadr. Ayrca lke ekonomisindeki dalgalanmalar uzun vadeli tahminleri olumsuz etkilemektedir. Ekonomik istikrarszlk farkl senaryolarn alld yk tahminlerinde iyimser ve ktmser tahminler arasndaki makas amaktadr. Talep tahmin almas belli koullar ve varsaymlar altnda gelecekteki muhtemel yk hacminin belirlenmesidir. Devlet tarafndan verilen tevikler, belli blgelere yatrm ncelii verilmesi, komu lkelerdeki siyasi ve ekonomik gelimeler gibi nceden tahmin edilemeyen ve saysallatramayan verilerde bir blgedeki yk hacmini etkileyecektir. Yasal ve idari deikenler blgedeki yk hacmini ve mozaiini dorudan etkilemesine ramen yk talep tahmininde kullanlmas ulalacak sonular asndan risklidir. Yinede olas deiimlerin yk hacmine etkisi deerlendirilmelidir. Master Plan almasnda temel girdi verileri olarak kabul edilen ve toplanmas, deerlendirilmesi, yorumlanmas DPT, TK, Denizcilik Mstearl, Hazine ve D Ticaret Mstearl vb. kamu kurumlarn sorumluluunda olan mevcut durum ve gelecek on yllardaki sektrel ve iller bazndaki bymeler, kapasite kullanm, nfus art, enerji tketimi ve GSMH gibi veriler ne kadar salkl ise talep tahminleri de o kadar salkl olacaktr. Talep tahmininin nemli bir ksmn hinterlant analizi oluturmaktadr. Talep tahmini bir liman iin yaplabildii gibi, birok liman iine alan bir blgeyi de kapsayabilmektedir. Birbirine yakn limanlarn oluturduu grup limanlar ayn hinterlanta hizmet vermektedir. Bu durumda limanlar ve yakn limanlarn oluturduu grup limanlarn hinterlantn belirlenmesi talep tahmininin ilk aamasdr. Master plan almasnda blgesel arz ve talep gz nne alnmaktadr. Belirlenen hinterlanttaki ekonomik faaliyetler, tanan rnler, rnlerin fiziksel ekilleri zamanla deiebilir. Tek bir limana gelecek yklerin tahminlemesinde pazar koullar, rekabet, komu limanlarn kapasitesi, hinterlant ile olan etkileim gibi pek ok parametre nemli hale gelmektedir. Yine benzer ekilde altyap, styap ve donanm zellikleri, tarife yaps, hizmet kalitesi, gemi hatlarnn liman ile olan ilikisi gibi birok deiken limanlar arasndaki ykn paylamnda n plana kacaktr. Bir liman veya limanlar grubunun hinterlant belirlerken, eit tama bedelleri, eit mesafe, eit zaman, limanlar aras analiz ve dier rekabeti deikenler dikkate alnr. Bu tr analiz
77
iin gerekli veriler tanan yklerin balang ve var noktalar; ihra ve ithal istatistikleri; nakliyat cretleri; nakliyat zamanlar; dier nakliyat zorunluluklar; direk ve endirek liman masraflar; rakip liman ve nakliyat gzergahlarn belirlenmesi; liman geri alanndaki deiikliklerin veya dinamiklerin belirlenmesi; nfus dalm ve gelir dalm, etnik ve kltrel deikenler, byme oran gibi toplum karakteristikleri; isizlik oran; kii ba gelir bymesi; besleyici nakliyatn analizi (demiryolu, karayolu, ve bu sistemlerin kapasiteleri); teknolojik tahminler; gemi varlarnn tahminlenmesi ve kullanlacak veya kullanlaca tahmin edilen gemi teknolojisi; hizmet edilen gzergahlar iin fiyat tahminlenmesi; kargo ak ve kapasitesi kullanlabilmektedir (Ernest, F.) Tahminleme teknikleri kategoriye ayrlr: zaman bazl ve projeksiyonlar; modelle me ve simlasyon; ve niceliksel tahminleme. Trend analizi (eillim, patern belirleme), ve olaslksal tahminleme ilk kategoriye aittir ve gelecei tahmin etmek iin gemi verileri eitli istatistiksel aralar kullanrlar. Bu tr teknikler en sk kullanlanlardandr ve en kolay anlalan trdr. kinci grubun ierisinde dinamik modelleme, apraz - etki analizi, simlasyon projeksiyonlar, girdi-kt analizi bulunur. Bunlar tahmin edilmesi istenen ortam modelleme veya simle etme ile tahmin ederler. Bir sistemin farkl elemanlarnn genel etkisinin yannda, kendi aralarndaki etkileri de gsterdikleri iin yapsal model olarak adlandrlrlar. Bu modeller geni bir bak as elde etmekte ve sorunlarn toplamn daha iyi anlamada yardmc olurlar. Son tahminleme grubunda ise senaryo, uzman gr yntemi, alternatif gelecek ve deerler tahminlemesi bulunur. Bu tr tahminlemeler daha kresel, daha niceliksel ve dier yaklamlardan daha yumuak olurlar. Bunlar en az gelimi tahminleme modelleridir. Bu metodlarn beraber veya st ste kullanlmas genelde avantajldr (Ernest, F.). Talep tahmin almas ulatrma sektr dnda da pek ok sektrde kullanlmaktadr ve almann amacna ve zelliine bal olarak farkl talep tahmin yntemleri kullanlmaktadr. Gnmzde sektrel faaliyetler birbirine gemi durumdadr. Bir sektrdeki byme veya klme dier sektrde arpan etkisi ile deiime neden olmaktadr. Saysallatrlamayan veriler ise uzman grlerinin alnmas, gelecee ilikin beklenti anket leri, odak grup almas ve Dephi teknii gibi kalitatif yntemler ile deerlendirilmektedir. Sorularn ve uzmanlarn doru seilmesi durumunda gelecee ilikin yk trafiindeki deiim konusunda bilgi sahibi olunabilmektedir. Ancak sz konusu yntem ncelikle gemie ilikin salkl veri bulunmamas durumunda tercih edilmektedir. Dier bir tercih sebebi ise kantitatif yntemler ile elde edilen sonularn deerlendirilmesidir. Siyasal, yasal, teknolojik, deiimlerin hesaplanan yk hacmi zerindeki muhtemel etkilerinin tartlmas iin kalitatif yntemler kullanlmaldr. Yine yukarda bahsi geen nc grup tahmin teknikleri iersinde yer alan yk talep tahminlerinde yol gsterici olarak kullanlabilecek dier bir yntem ise hazrlanacak geni kapsaml bir veri seti ile mevcut limanlar ve liman kullanclarna uygulanan anket (questionnaire) almasdr. Bylece hinterlant da yer alan liman kullanclarnn retim kapasitelerinin gelecekte ne kadar deiecei, kullandklar ham maddenin art veya azal, yeni mteri balantlar, hizmet verdikleri sektrn byme ve gelime dinamii gibi geni kapsamda hazrlanan soruturma formu deerlendirilerek bu gn iin gelecee ynelik saysal olarak tahmin edilemeyen, rnein bir liman kullancsnn gelecekte kapasite artrmna giderek daha yksek hacimde limana yk gndermesi gibi, durumlarda tahmin yaplmasna, veya kalitatif yntemler ile gerekletirilen tahminin gelitirilmesinde kullanlr.
78
Sz konusu almada organize sanayi blgeleri, serbest blgeler, ticaret ve sanayi odalar, byk ithalat ve ihracat firmalar, gibi ok sayda liman kullancsnn gelecee ilikin ngrlerinin toplanmas ve yatrm planlarnn deerlendirilmesi gerekmektedir. Kantitatif bir yntem olup ancak dier yntemler ile desteklenmesi gerekmektedir. Bilindii gibi, ileriyi tahmin teknikleri iinde kalitatif ya da teknolojik (kantitatif) tahmin teknikleri ad altnda toplanan tahmin yaklamlar, ounlukla uzun dnem tahminleri iin kullanlrlar. Ksa dnemde gemiin gelecekte de tekrar edecei prensibinin doruluu daha kolay savunulabilirken, orta ve uzun dneme getike, bu prensibin korunmas imknszlamaktadr. Saysal tahmin teknikleri, gemi verilerdeki ilikileri ve dinamii yakalayp ksa dnemde bunlarn deimeyecei kabul ile ileriyi tahmin eder. Teknolojik (kantitatif) tahminlerde ise, gemi veriler nemli rol oynamakla birlikte, bunlara ek olarak, tahmine katlanlarn hayal gleri, yetenekleri ve uzmanlklar da tahminlerin etkinliinde byk nem tar. Teknolojik tahminlerde saysal tahmin yntemlerinde olduu gibi kesin olarak adm adm ne yaplacana ilikin bir bilgi olmad gibi, yaplan tahminler tek bir saysal deer eklinde de deildir. Ksa dnemlerde tahminler matematiksel ve istati stiksel modellere dayanrken, uzun dnemli tahminler uzman bilgi, deneyim ve grlerine dayanr. Transport Research -APAS- Database and Scenarios for Strategic Transport isimli almada, ulam talebinin uzun dnemli analizine ynelik olarak gerekletirilen senaryolarda kullanlm olan deikenlere ve bu deikenlere ilikin verilerin hangi veri tabanlarndan elde edilebileceine ilikin ayrntl bilgi verilmitir. Sz konusu deikenler genelde Sosyoekonomik veriler, Ulatrma ekonomisi verileri, Enerji verileri, D ticaret verileri, evre verileri, Ulam tr fiyat verileri ve Kaza Verileri alt balklarnda toplanmaktadr. Sosyoekonomik veriler grubunun iinde Gayrisafi Milli Hasla, sektr baznda retim dzeyleri (hacim), nfus, emekli nfusu yzdesi, istihdam, gelir dzeyleri vb. deikenler yer almaktadr. Ulam ekonomisi verileri grubunda lkedeki nakliye firmalarnn says, ulam trlerine yaplan yatrmlar, enerji tketimleri, ulam tr bana ciro vb. deikenler bulunmaktadr. Enerji verileri grubunda ise genelde enerji retimi, tketimi ve fiyatlar trndeki deikenleri iermektedir. Avrupa Birliinin senaryo almalarnda d ticaret ayr bir veri grubu olarak yer almakta ve lkelerin ithalat / ihracat tr ndeki deikenleri bu balk altnda ayr olarak ele alnmaktadr. evre verileri grubunda ise zellikle yalarna gre ara saylar, karayolu yk ve yolcu tamaclnda evre etkisini lmek iin sklkla kullanlan bir deikendir. Fiyat verileri grubunda ise, tahmin edilecei gibi, ulam trlerine ilikin fiyat verileri yer almaktadr. Son olarak, kaza verilerine ilikin olarak yolcu ve yk tamalarna ilikin kaza saylar deiken olarak grlmekte olup, yolcu kazalar verilerine ilikin istatistikler kolaylkla bulunurken, yk tamaclna ilikin kaza istatistiklerinin de Avrupa Birlii lkelerinde olduka yetersiz olduu vurgulanmaktadr. Yukarda ad geen almada ele alnan senaryo modelleri incelendiinde de grlecei gibi, Avrupa Birlii kapsamndaki lkelerde ulam talebinin irdelenmesine dayal olarak gelitirilen senaryolarn hemen hemen hepsinde Gayrisafi Milli Hasla deikeni ulam talebini etkileyen en nemli temel deiken olarak modele dahil edilmektedir. Bunun temel nedeni, Gayrisafi Milli Hasla ile ulam talebi arasnda var olan yksek korelasyondur. Sz konusu deikeni, ithalat, ihracat ve istihdam deikenleri izlemektedir. Bunun dndaki deikenlerin modele katlma ya da katlmama durumu ise, yaplan almann nitelik ve ayrntsna gre almadan almaya deiebilmektedir.
79
Limanlara ilikin yk talep tahmininde kullanlan balca parametreler ise (JICA, 1998), Nfus, Gayri Safi Milli Hasla, Toptan veya tketici fiyat endeksi, Kiisel tketim harcamalar, Kapasite kullanm oranlar, Hammadde, yar mamul ve mamul rnlerin tama hacimleri, thalat ihracat hacimleri, Temel rnlerin blgesel tketimi eklinde zetlenebilir. Yerel ve aktarma konteyner yklerinin tahminlenmesinde farkl deikenler kullanlabilmektedir. Lokal konteyner talep tahmininde daha ok blgesel ve ulusal veriler kullanlrken aktarma yklerinin tahminlenmesinde dnya deniz ticaret hacmi, dnya limanlarndaki konteyner trafii gibi uluslararas lekte veriler kullanlmaktadr. Talep tahmin almalarnda kullanlan en nemli veri; elde edilmek istenen bilginin tarihesidir. Tama hacminin yllar itibari ile dzenli art gsterdii, beklenmeyen ve keskin deimelerin yaanmad durumlarda ksa sreli tahminlemeler iin Zaman Serileri kullanlmaktadr. Zaman serilerine dayal tahminlemede sadece verinin tarihesi kullanld iin ksa sreli tahminlemelerde kullanlabilmektedir. Ayrca zaman serileri deiimi etkileyen bileenlerin bilinmedii veya bilinmesine ramen elde salkl istatistik bulunmad durumlarda kullanlan bir yntemdir. Yntemin temel felsefesi gemiteki deiim trendinin gelecekte de ksa bir srede olsa devam edeceidir. Zaman serileri yalnzca verinin tarihesini gz nne aldndan yllk bir veri seti ile on be yllk bir talep tahmini gereki grlmemektedir. zellikle gelimekte olan lkelerdeki istikrarszlklar rnein ekonomide byme beklerken ekonominin klmesi, klme beklenirken bymesi veya byme veya klmenin tahmin edilenin ok zerinde gereklemesi bu yntemin baarsn olumsuz etkilemektedir. Zaman serileri drt temel bileenden olumaktadr. lk bileen trend (genel eilim) bileenidir. Zamana bal dzgn deien her saysal parametrenin genel bir eilimi mevcuttur. kinci bileen evrimsel bileendir. Bu bileen periyodik olmayan deiimi ifade etmektedir. Periyodik deiim dier bir bileeni oluturmaktadr. dier bileen ise hata bileenidir. Belirsizliin oluturduu hata bileeni son bileendir. Tipik bir zaman bazl model aadaki formdadr: f(t) = a0 + a1 t + a2t2 + ... + antn Yumuatma teknikleri ile zaman serilerindeki ksa vadeli ani deiimleri azaltmak veya kaldrmak mmkndr. Yumuatma tekniklerine rnek olarak; hareketli ortalama ve otoregresyon modeller gsterilebilir. Son yllarda en yaygn kullanlan yntem dorsal veya logaritmik regresyondur. Regresyon ynteminin en nemli avantaj bir veya birden fazla bamsz deikenin tahminde kullanlabilmesidir. Regresyon yntemi hem tanmlayc hem de karmsal istatistik salamaktadr ve iki veya daha fazla deiken arasndaki ilikileri lmek iin kullanlmaktadr. Gerekletirilen almada korelasyon katsaysna baklarak seilen bamsz deikenlerin sre zerinde etkisi olup olmad belirlenebilmektedir. Bu sayede doru bamsz deikenler semek mmkn olmaktadr.
80
Regresyon yntemi biri baml olmak zere iki veya daha fazla deiken arasndaki ilikinin matematiksel bir fonksiyon yardmyla ifade edilmesi ve fonksiyonun verilere uyumunun belirlenmesi ilemlerinden olumaktadr. Bu yoldan elde edilen fonksiyon regresyon erisi ya da dorusu olarak tanmlanmaktadr. ki ya da daha ok iliki temeline dayanan regresyon analizinde bilinen deikene (X) bamsz, tahminlenmeye allan deikene (Y) ise baml deiken ad verilmektedir. Saysal deikenlerin sz konusu olduu tm durumlara baaryla uygulanan regresyon analizi, ileriye dnk tahminlerde yardmc olmaktadr. Sadece iki deikenin ele alnd durum basit regresyon analizi (dorusal regresyon) olarak tanmlanmakta, birden fazla bamsz deikenle ilgili analizler ise oklu (katl) regresyon analizi kapsamna girmektedir. ok katl regresyonun matematiksel ifadesi:
yi
eklindedir.
1 1i
2 2i
3 3i
ui
Blgesel talebin belirlenmesine ynelik gerekletirilecek regresyon analizi tahmin yntemi, ele alnan blgelerin gemiten bu gne ortaya kan gemi trafii istatistik verileri ile regresyon analizi yaplarak uygun trafik tahmini belirlemesine ynelik bir yntemdir. Bu alma kapsamnda yaplan tahminlerde kullanlan regresyon denkleminde (y=a+bx1+cx2.) baml deiken (y) gelecekteki yk trafii, bamsz deiken (x) ise liman hinterlantna ait GSYH, nfus gibi sosyo-ekonomik verilerden olumaktadr. Genelde allan deiken bir veya daha fazla aklayc deikenlerin bir fonksiyonu olarak tanmlanr. Fonksiyon genelde zaman fonksiyonudur, dolays ile bir veya daha fazla aklayc deikenlerin deiimi ile allan deikenin zaman ierisinde tepkisini tahmin edebiliriz. Tek fonksiyonlu regresyon modeli iin bir rnek yk trafiinin iskele says, kullanlan forklift says ve tanan kargonun fiziki zellikleri gibi eitli aklayc deikenlerin retime etkisini gsterir. Tipik bir formlasyon: yi = a0 + a1x1i + ... + anxni + hata tanmi Bu tr formlasyonlarn zm iin oklu-deikenli linear regresyon analizi kullanlr. Biraz nce aklanan tek formll model, aklayc deikenler arasnda oluabilecek bamllklar veya bu aklayc deikenlerin dier deikenlerle arasndaki ilikiyi aklamaz. Ayrca tek formll model aklayc deikenler baml bir deikeni belirlerler fakat bu baml deikenden aklayc deikenlere geri besleme olmaz. ok formll regresyon analizi eitli deikenler arasndaki ilikiyi hesaba katmamza imkan salar.
81
rnek: y1 = Liman trafik hacmi y2 = hracat deeri y3 = thalat deeri y4 = Toplam i tketim Z1 = Limanlararas rekabet etki deikeni Z2 = thal edilen rnlerin fiyatlar Z3 = GDP Z4 = GDI (gayri safi yurtii yatrm) Liman trafii aadaki formllerle modellenebilir: y1 = a0 + a1(y2 + y3) + a2Z1 + u y2 = b0 + b1y4 y3 = c0 + c1Z2 y4 = Z3 + y2 y3 Z4 Bu formllerdeki katsaylar gemi verilerden tahmin edilir. Gelecekteki liman trafiini elde etmek iin, Zi deikenlerinin projeksiyonlarn kullanarak formlleri zmeye alrz. lk nce y3 hesaplanr, ondan sonra ayn anda y2 ve y4 bulmak iin formller ayn anda zlr. y2 ve y3 deerlerini ilk formle koyarsak, liman trafiinin tahminini buluruz. ok formll regresyon modelleri alan srecin yaps hakknda ok bilgi verir. Yalnzca bireysel ilikiler belirtilmez, ayrca model ayn anda tm bu ilikilerin etkileimlerini de belirtir. Bylece be fonksiyonlu bir model, be bireysel regresyon formlasyonun toplamndan daha fazla bilgi ierir, nk bu be bireysel ilikiyi aklamann yannda bu ilikilerin ayn anda uygulanmas ile ortaya kan yapy da tarif eder. (Ernest, F.). Talep tahminlemeleri elde edilen sonular kontrol etmek amac ile iki deiik yol izlenmektedir. Bunlardan ilki makro tahminleme dieri ise mikro tahminlemedir. Makro tahminleme gerekleen toplam hacim zerinden hesaplanrken mikro tahminlemede limanda hizmet gren temel rn gruplar ve ana sektrler zerinden hesaplama gerekletirilir. nceki almalarda kullanlan talep tahmin yntemleri Tablo B.2.1de zetlenmitir. nceki almalarda arlkl olarak oklu regresyon, dorusal regresyon, logaritmik regresyon kullanlmtr. Kullanlan yntemlerin hepsinde temel veri olarak yk tarihesi, nfus verileri ve Gayri Safi Milli Hasla deerleri kullanlmtr.
82
Tablo B.2.1: Gerekletirilen nemli Projelerde Kullanlan Tahmin Yntemleri almann Ad For Study on the Development Project of Filyos Port in the Republic of Turkey Hazrlayan Kurum Japan International Cooperation Agency, 1990 Kullanlan Yntem Dorusal (Lineer) Regresyon Makro projeksiyonda baml deiken olarak gemi tm Trkiye de gerekleen d ticaret (ithalat, ihracat) ve yurtii ticaret hacmi ton cinsinden alnm ve Gayri Safi Milli Hasla verileri bamsz deiken olarak kullanlarak yksek, orta ve dk yk tahmini 2000 ve 2010 yl iin regresyon yntemi ile hesaplanmtr. Mikro projeksiyonda genel kargo verileri zerinden konteynerlemenin yllk %7lik bir byme gerekletirecei varsaylm, konteynerize olabilecek kargolar dnda, demir cevheri, demir ve elik retimi, cevher, kmr ve kok, petrol ve trevleri, demir ve elik ithalat ve ihracat dorusal ve logaritmik regresyon ile hesaplanmtr. Sonular makro projeksiyonla karlatrlarak yorumlanmtr. almann Ad Kuzey Ege Liman Fizibilite Etd Hazrlayan Kurum D.E.. Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstits, 1997 Kullanlan Yntem Zaman Serisi ve Dorusal, logaritmik ve stel regresyon Makro projeksiyonda nfus art hz ve ekonomik byme hz hesaplanm, ylda ellelenecek yk sosyo-ekonomik byklk asndan zamnn stel fonksiyonu olarak ifade edilmitir. Mikro projeksiyonda limanlarmzda ellelenen toplam yk zerinden dorusal, logaritmik ve stel regresyon analiz yntemleri karlatrmal olarak kullanlmtr. Regresyon hesaplamalarnda ylar itibari ile limanlarmza gelen yk ve ykteki art oranlar deiken olarak kullanlmtr. almann Ad The Master Plan Study for the Port Development at the Sea of Marmara in The Republic of Turkey Hazrlayan Kurum The overseas Coastal Area Development Institude of Japan Nippon Keoi, Co., Ltd., 1997 Kullanlan Yntem oklu Dorusal Regresyon Limanlarn mevcut durumu ve hinterlant analizi gerekletirilmitir. Limanlarn ulam mesafeleri, rhtm uzunluklar gz nne alnarak hinterlantdan alacaklar pay hesaplanm ve bu pay zerinden hinterlanttaki illerin GSMH oranlar belirlenmitir. Dorusal regresyon hesaplamalarnda bamsz deiken olarak her ilin hesaplanan GSMH oranlar kullanlmtr. Makro projeksiyonlarda ham petrol dndaki toplam kargo, kabotaj, ithal ve ihra kargo ayr ayr hesaplanmtr. Ham petrol ithal ve yurt ii yk hacmi olarak iki ayr bileen olarak hesaplanmtr. Konteyner tahminlemelerinde ithalat ve ihracatta konteynerleme oran maksimum %80 alnm ve genel kargodan konteynere dn hesaba katlmtr. Mikro projeksiyonda, dkme yk tahmini, imento, kum, klinker, hurda demir, hububat, kmr, soda, ayiei, pamuk, kereste zerinden onar yllk (1995 2005 2015) periyotlar halinde dorusal regresyon ile hesaplanmtr. Sv dkme yk ile birlikte konteynerize olamayacak ykler olarak un, gbre, kat lineer regresyon ile hesaplanmtr. Her yk tipi kabotaj (yurt ii) ve uluslararas ykleme ve boaltma olarak drt ayr ekilde 10 ar yllk periyotlar iinde hesaplanarak tablolatrlmtr (Sf. II-60 II-119).
83
almann Ad Hazrlayan Kurum Kullanlan Yntem
Special Assistance for Project Formation for zmir Port Development Project in Republic of Turkey, Final Report SAPROF Team for the Overseas Economic Cooperation Fund, Japan., 1998. Zaman Serisi
TCDD zmir/Alsancak Liman tevsii projesi kapsamnda limanda yllar itibari ile gerekleen yk art zerinden konteyner talep tahmini geekletirilmitir. almada yk art orannn elastisitesi hesaplanarak gelecek yllara yk hacmi tanmtr (Sf 3.1 3.16.). almann Ad Hazrlayan Kurum Kullanlan Yntem Final Report for the Study on the Nationwide Port Development Master Plan in the Republic of Turkey (ULIMAP) The Overseas Coastal Area Development Institute of Japan, 2000 Dorusal Regresyon, Logaritmik Regresyon
Proje kapsamnda makro ve mikro talep tahmini gerekletirilmitir. Makro projeksiyonlarda Gayri Safi Milli Hasla bamsz deiken olarak alnmtr. Mikro projeksiyon hububat, maden cevheri, kmr, petrol ve trevleri, kertse, LNG ve dier likit kargolar ithalat, ihracat ve yurtii yk deerleri olarak hesaplanmtr (Sf. 4.1 4.26) almann Ad Hazrlayan Kurum Kullanlan Yntem North Aegean (andarl) Port Feasibility Study Sener, Dolsar, Euroestudios ortak giriimi, 2005 Eilim Analizi (Multiplicative Model)
Limanlara gelecek olan yk Gayri Safi Milli Haslann stel bir fonksiyonu olarak kabul ederek bamsz deiken olarak alnan arpan etkisi ve stel deeri bularak gelecekteki yk hacmini zamann bir fonksiyonu olarak hesaplayan Multiplicative yntem andarl fizibilitesinde kullanlmtr. Konteyner dahil tm hesaplamalar ton zerinden yaplm, daha sonra 1 TEU konteyner 10 ton kabul ile TEU ya dntrlmtr (Sf. 47 129) . almann Ad Hazrlayan Kurum Kullanlan Yntem Ulatrma Ana Plan Stratejisi Ulatrma Bakanl & stanbul Teknik niversitesi, 2005 Logaritmik regresyon
Denizyolu toplam yk hacminin belirlenmesinde logaritmik regresyon kullanlmtr. Bamsz deiken olarak GSMH ve D Ticaret verileri kullanlmtr. Tahmin hatalarnn duraanlnn testi sabit ve trend deikeninin yer almad Augmented Dickey Fuller testi ile gerekletirilmitir. (Sf. 3.15-3.16). almann Ad Hazrlayan Kurum Kullanlan Yntem Feasibility Study of the Construction of Container Port of Mersin, Master Plan, 2005. TCT, Alatec, Idom Ortak Giriimi, oklu Regresyon
Mersin liman fizibilite almas kapsamnda baml deiken olarak ykn tarihesi, bamsz deiken olarak nfus art ve GSMH art kullanlmtr. GSMHnn farkl byme oranna gre (iyimser, ortalama ve ktmser) farkl senaryolar incelenmitir (Sf. 24 31).
84
almann Ad
TINA Trkiye (Trkiyenin Ulatrma Altyaps htiya Deerlendirmesi Teknik Yardm almas) Hazrlayan Kurum TINA Trkiye Ortak Giriimi, 2007 Kullanlan Yntem Yolcu ve yk tamacllna ynelik iki farkl yntem kullanlmtr. Metodolojiler verilerin mevcudiyeti dorultusunda, projenin ak sresince uyarlanm ve gelitirilmitir. Yolcu Trafii Tahmini: Talebin blmlendirilmesinde amalarna gre seyahatler i amal seyahatler, tatil amal seyahatler ve zel seyahatler olarak deerlendirilmitir. Metodolojinin z, yolcu ulam talebi modellemesine 4 aamal klasik bir yaklamdan olumaktadr. Bu aamalar; Seyahat retimi, Seyahatlerin datm, Trel dalm ve Trafik atamadr. Yk Trafii Tahmini: 4 aamal denklem kurularak NEAC ad verilen yntem kullanlmtr; Denklem 1: Uluslararas ticaret akmlar iin ticaret modelinin fonksiyonel ekli Denklem 2: Ticaret modelinin log-lineer regresyon denklemi Denklem 3: Temel ylda her moda ynelik payn hesaplanmas Denklem 4: Tahmin edilen yla ilikin her moda ynelik payn hesaplanmas Yk Tamacl tahminine ynelik genel yaklam: Kullanlan Gravite (ekim) metodu ile ticaret akmlarnn tahmini ilemi iin lkeler/blgeler aras ticaretin ihracat lke/blgenin arz faktrleri ile ithalat lke/blgenin talep faktrleri ile akland gravite (ekim) metodu kullanlmaktadr. Bir lke/blge greceli olarak bir avantaj sahibi olduu mallar retir ve ihra eder. Modeldeki arz ve talep faktrlerinin yansra tama maliyetleri, yksek tama tarifeleri, kltrel farkllklar gibi etmenlerin ticaret zerinde bir diren oluturduu varsaylmtr. Ayn zamanda bir grup lke arasnda serbest ticaret blgelerinin kurulmu olmasndan dolay elverili durumlar oluturabilir. Tm dier artlarn eit olmas durumunda, lkeler arasndaki daha uzun mesafelerin daha az ticaret anlamna geldii ortaya kmaktadr. te yandan, doal kaynaklarn neden olduu greceli avantajlar bir lkenin belirli bir mal dier lkelerden neden ok daha fazla miktarda ihra ettiini aklayabilir. Uluslararas yk ak verileri: gmrklerden elde edilmitir. Yurt ii yk ak verileri: Trkiye iin blgesel sosyo-ekonomik veriler mevcut deildir. Bu nedenle her blgeye ait retim ve ekim tahminleri iin (seyahat retimi) ticari veriler kullanlmtr. Yurt ii Demiryolu ak verileri: Uluslararas demiryolu yk tamacl iin, mal her bir blgeye ynelik ihracaat (retim) ve ithalat (ekim) olarak mevcuttur. Herbir blgede her bir mal iin retim ve ekimin rlatif paylar hesaplanacaktr (sf 24-31). almann Ad andarl Liman Fizibilite Raporu Hazrlayan Kurum Eser Mhendislik Mavirlik A.., 2005 Kullanlan Yntem Regresyon Analizi GSMHnn deiik oranda bymesi temelinde limana gelecek yk hacmi, kotmser, ortalama ve iyimser senaryolar altnda 2015 ylndan itibaren beer yllk artlar ile 2040 ylna kadar tahminlenmitir. Mikro tahminleme TCDD zmir/Alsancak Limann gerekleen yk trafii zerinden regresyon analizi ile gerekletirildii belirtilmi ancak sz konusu analiz sonular kullanlmamtr (Sf 81 89).
85
almann Ad Trk Limanclk Sektr Raporu Vizyon 2023 Hazrlayan Kurum D.E.. Deniz letmecilii ve Ynetimi Y.O., 2007 Kullanlan Yntem Dorusal Regresyon Hedef olarak alnan 2023 ylna kadar olan Trkiyedeki tm limanlarn toplam yk hacmi ile birlikte tm yk trleri iin (kat, sv dkme, genel kargo, konteyner ve tekerlekli ykler) tm blgelerdeki yk hacmi dorusal regresyon ile hesaplanmtr. Hesaplamalarda baml deiken gemi yk hacmi, bamsz deiken ise her blgenin hinterlantnn GSMHs alnmtr (Sf. 71-94) almann Ad andarl Liman Fizibilite Raporu Hazrlayan Kurum Eser Mhendislik Mavirlik A.., 2005 Kullanlan Yntem Regresyon Analizi GSMHnn deiik oranda bymesi temelinde limana gelecek yk hacmi, kotmser, ortalama ve iyimser senaryolar altnda 2015 ylndan itibaren beer yllk artlar ile 2040 ylna kadar tahminlenmitir. Mikro tahminleme TCDD zmir/Alsancak Limann gerekleen yk trafii zerinden regresyon analizi ile gerekletirildii belirtilmi ancak sz konusu analiz sonular kullanlmamtr (Sf 81 89). almann Ad Technical Assistance for Construction of a New Port in andarl (zmir) in Turkey Hazrlayan Kurum Altnok-Areas-Csm Konsorsiyum, 2010 Kullanlan Yntem Regresyon Analizi Aktarma, lokal ve karayolu transit ykleri deiik senaryolar altnda incelenmitir. Temel bamsz deikenler nfus, GSYH alnmtr.Yaplan talep tahmini beer yllk periyotlarda 2015 2035 yllarn kapsamaktadr. almann Ad Technical Assistance for Construction of Container Port in Mersin Hazrlayan Kurum Altnok-Areas-Csm Konsorsiyum, 2010 Kullanlan Yntem Zaman Serisi GSMHnn art oran ile ykn art oran arasnda belirlenen iliki katsays orannda art yaplarak deiik senaryo altnda talep tahminlenmesi yaplmtr. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas kapsamnda Trkiye geneli ve Blgeler itibari ile gelecekte oluacak yk talep tahmini almasnda oklu regresyon kullanlmtr. Proje kapsamnda makro ve mikro talep tahmini gerekletirilmitir. Talep tahmininde GSMH, demografik veriler, sektrel veriler kullanlmtr. Talep tahmininde oluturulan modeller ekil B.2.1, B.2.2 ve B.2.3te zetlenmitir.
86
ekil B.2.1: Trkiye Geneli Yk Talep Tahmin Modeli
87
ekil B.2.2: Blgeler Baznda Yk Talep Tahmin Modeli
88
ekil B.2.3: Ykler Baznda Limanlarmzda Ellelenecek Yk Talep Tahmini
89
B.3. Trkiye Limanlarnn 2030 Yl tibaryla Yk Trafii Tahminleri

Trkiye limanlarna 2030 ylna kadar olan talebin tahmini konteyner, genel/dkme yk, sv dkme yk, ara yk ve yolcu trafii iin yaplm ve her bir yk cinsine gre aada sunulmutur. Aadaki tahminler blgesel tahminlerin toplamdr. Bu nedenle kurulan oklu regresyon modeline ilikin gvenilirlik katsaylar blgesel tahminlerin yer ald tablolarda yer alacaktr.
B.3.1. Trkiye Limanlarnda Ellelenen Toplam Yk Tahmini

Trkiyede 2008 ylnda tm yk tipleri dahil olarak toplam 314.6 milyon ton yk ellelenmitir. Son on yl gz nne alndnda en yksek art %17 ile 2006 ve 2007 yllar arasnda yaanmtr. On yllk ortalama art oran %8 olarak gereklemitir. Btn yk cinsleri kullanlarak gerekletirilen tahminlemede limanlarmzda ellelenmesi beklenen ykn 2030 ylnda ortalama bir senaryo ile toplam 734 milyon tona ulamas beklenmektedir. 2030 yl iin yaplan tahminlemede baml deiken olarak limanlarmzda 19982008 yllar arasnda ellelenen toplam yk alnmtr. Bamsz deiken olarak GSYH, Nfus ve D Ticaret Hacmi test edilmitir. Korelasyon katsays %90 olarak hesaplanan nfus kullanlmamtr. En yksek korelasyon katsaysna sahip bamsz deiken %98 ile d ticaret hacmi olmutur (Tablo B.3.1). Tm tahminlemelerde gvenilirlik snr %95 olarak alnmtr. Deikenlerin yllar bazndaki verileri Tablo B.3.2de verilmitir. Tablo B.3.1: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Toplam Ykn Tahminlemesinde Test Edilen Bamsz Deikenlerin Korelasyon Katsaylar
GSYH Toplam Yk 0.934679 Nfus 0.91809 D Ticaret 0.98068
Tablo B.3.2: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Toplam Yk Tahminlemesinde Test Edilen Deikenler
Yllar 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 * retim Elleleme (Ton) % GSYH* (x 1000 TL) 70,203,000 104,596,000 166,658,000 240,224,000 350,476,000 454,781,000 559,033,000 648,932,000 758,391,000 843,178,000 950,144,000 % D Ticaret (USD) 72,895,344 67,258,497 82,277,727 72,733,299 87,612,886 116,592,528 160,706,919 190,250,559 225,110,850 277,334,464 333,990,770 % Nfus (x 1000) 62,464 63,366 64,259 65,135 66,009 66,873 67,734 68,582 69,421 70,256 71,079 %
155,828,875 170,423,918 9 186,033,351 9 168,419,500 -9 190,152,723 13 189,906,753 0 211,535,099 11 214,353,527 1 244,466,347 14 286,274,648 17 314,603,062 10 yntemi ile GSYH
49 59 44 46 30 23 16 17 11 13
-8 22 -12 20 33 38 18 18 23 20
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
Yk tahminlemesinde kullanlan deikenlerin yllar bazndaki deiim tahminleri Tablo B.3.3de verilmi, tablodaki veriler kullanlarak yaplan Trkiye limanlarnda ellelenecek toplam ykn tahmini ise Tablo B.3.4de ve Grafik B.3.1de sunulmutur.
90
Tablo B.3.3: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Toplam Ykn Tahminlemesinde (Ortalama Senaryo) Kullanlan Bamsz Deikenlerin Deiimi
Yllar 2015 2020 2025 2030 yimser 131,087,742 172,139,950 226,048,310 296,838,928 yimser 2015 2020 2025 2030 364,367,581 560,624,688 862,590,575 132,720,2523 GSYH x 1000 TL Ortalama 127,391,184 163,362,719 209,491,562 268,645,837 D Ticaret Hacmi (USD) Ortalama 344,403,836 506,042,226 743,542,050 1,092,507,211 Ktmser 123,781,903 154,994,247 194,076,969 243,014,633 Ktmser 319,306,941 427,304,716 571,830,101 765,237,667
Tablo B.3.4: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Toplam Ykn Tahminlemesi (Ton)

Yllar 2015 2020 2025 2030 Ktmser 311,328,197 373,362,857 456,463,826 567,777,602 Ortalama 325,858,779 419,043,305 556,173,733 757,934,911 yimser 337,391,378 450,616,212 625,118,129 893,993,713
Grafik B.3.1: Trkiye Limanlarnn 2015-2030 Yllarna Ait Toplam Yk Tahmini Grafii (ton)
Limanlar belirli hinterlantlara hizmet ederler. Konteyner tamacl liman hinterlantn geniletici bir etkiye sahip olsa da bu durum snrldr. Netice olarak limanlar ncelikle iinde bulunduklar corafyadan yk almakta, o corafyann dinamiklerinden etkilenmektedir. Trkiyede Marmara, Akdeniz, Ege ve Karadeniz blgeleri olmak zere drt blgeye dalan limanlar, ncelikle bulunduklar blgelere hizmet etmektedirler. Bahsedilen ncelikli blgeler limanlarn birincil hinterlantn olutururken, limanlarn ikincil hinterlantlar ou zaman komu corafi blge snrlarna uzanmaktadr.
91
Ulusal anlamda liman planlamas yaparken, konuya blgesel olarak yaklamak daha doru olacaktr. rnein lkemizde konteyner terminallerinde mevcut kapasite arz, lke konteyner ellelemesinin neredeyse iki katdr ve mevcut kapasite ksa vadede yeterli grnmektedir. Fakat blgesel kapasiteler incelendiinde Ege blgesinde bir konteyner terminali ihtiyac hat safhadadr. Tm bu nedenlerden dolay liman yk taleplerini blgesel olarak birincil ve ikincil hinterlant yaplaryla incelemek, blgesel yk tahmininde bulunmak ve blge limanlarnn kapasiteleriyle karlatrarak gelecek hakknda yorumlarda bulunmak gerekmektedir. Elde edilen veriler yardmyla, blgesel olarak kapasitelerin gelecekteki talebi karlayp karlamayaca tespit edilmesi iin tahmin almalar yaplmtr. Yaplan tahminler blgesel olarak ve yine yk cinslerine gre yaplmtr.
B.3.2 Trkiyede Konteyner Elleleme Tahmini

B.3.2.1 Trkiyede Ellelenen Toplam Konteyner Tahmini Trkiyede konteyner ellelemesi yapan limanlarn hizmet verdikleri hinterlantn sosyoekonomik gstergeleri ve gemi yllara ait yk trafikleri kullanlarak yk elleleme tahminleri tespit edilmitir. Tablo B.3.5de ve Grafik B.3.2de Trkiyede gelecekte ellelenecek konteyner ktmser, ortalama ve iyimser tahminlerle verilmektedir. Tablo B.3.5: Konteyner Elleleyen Trkiye Limanlarnn Toplam Yk Tahmini (Aktarma dahil-TEU)
Ktmser 2015 2020 2025 2030 8,642,364 12,160,152 17,764,593 24,962,235 Ortalama 10,470,453 15,241,983 21,974,997 30,129,234 yimser 12,304,292 18,350,734 26,260,888 35,465,139
Grafik B.3.2: Konteyner Elleleyen Trkiye Limanlarnn 2009-2030 Yllarna Ait Toplam Yk Tahmini Grafii (TEU)
92
B.3.2.2. Trkiyede Aktarma Konteyner Elleleme Tahmini Akdeniz dnya deniz ticareti iin nemli bir gei gzergahdr. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas kapsamnda limanlarmzn etkileim iinde bulunduu ayn corafyay paylaan limanlar gz nnde bulundurulmutur. Zira gelecekte aktarma yklerin paylam ayn corafyay ve pazar paylaan bu limanlar iinde olacaktr. Akdenizde Port Said, Hayfa, Beyrut, Mersin, Dimyat, skenderiye, Marsaxlokk ve Gioia Tauro limanlar seilmitir. (ekil B.3.1) Son iki liman corafi olarak orta Akdenizde yer almasna ramen gerek yksek aktarma yk hacimleri gerekse Dou Akdeniz pazarna da hizmet vermeleri nedeniyle seilmitir. Sz konusu limanlarn son on yllk yk trafii Tablo B.3.6da zetlenmitir.
ekil B.3.1: Akdeniz Limanlarndaki Konteyner Trafii

Tablo B.3.6: Akdeniz Limanlar 10 Yllk Konteyner Trafii
Yllar 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Port Said 400,000 450,000 503,793 569,436 563,126 658,736 869,258 1,521,855 2,127,243 2,768,900 3,202,000 Haifa 832,377 792,368 870,432 901,000 904,428 1,069,000 1,033,056 1,123,000 1,053,000 1,171,000 1,262,000 Beirut 0 0 0 0 0 0 0 282,624 336,548 634,312 613,647 Mersin 241,865 244,002 299,376 290,354 363,920 467,111 532,999 596,289 643,749 782,028 887,918 Damietta 309,671 432,329 616,759 639,325 748,031 955,045 1,262,946 1,129,595 1,006,534 913,379 1,271,190 Alexandria 515,963 628,724 601,987 500,229 510,997 495,186 580,247 432,894 404,096 385,000 500,020 Marsaxlokk 1,071,669 1,044,972 1,033,052 1,165,070 1,244,232 1,305,000 1,461,174 1,321,000 1,485,000 1,887,405 2,300,000 Gioia Tauro 2,125,640 2,253,401 2,652,701 2,488,332 3,008,698 3,080,710 3,261,034 3,160,981 2,938,000 3,445,337 3,467,772 Toplam 5,097,185 5,395,796 6,578,100 6,553,746 7,343,432 8,030,788 9,000,714 9,568,238 9,994,170 11,987,361 13,504,547
Karadeniz Blgesi iin ise Noworossijsk, Odesa, Ilyichewsk, Haydarpaa, Ambarl, Gemlik ve zmit Krfezi, Pire ve zmir Limanlar seilmitir ( ekil B.3.2). Seilen limanlarn son 10 yl iindeki yk trafikleri Tablo B.3.7de verilmitir.
93
ekil B.3.2: Karadeniz Limanlarndaki Konteyner Trafii

Tablo B.3.7: Karadeniz Limanlar 10 Yllk Konteyner Trafii
Noworossijsk Haydarpasa Konstanza Ilyichewsk Gemlik ve zmit Ambarl Toplam 2,597,861 2,541,776 3,159,681 3,114,520 3,839,573 4,418,298 5,307,437 5,880,496 6,877,849 8,096,736 8,733,734
Odesa
Yllar
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
0 0 30,000 38,000 59,000 88,500 135,119 161,756 226,570 342,183 342,183
0 0 80,000 75,606 111,172 158,870 200,000 280,000 395,564 523,000 523,000
0 0 63,000 78,000 103,369 151,738 196,652 228,043 334,196 455,976 455,976
98,260 85,314 105,981 118,645 136,272 206,450 386,282 768,099 1,037,068 1,411,370 1,380,918
330,789 270,115 298,230 224,554 224,642 244,467 316,982 349,629 400,067 396,637 356,272
427,726 431,886 622,722 569,418 810,405 794,680 1,084,906 1,192,043 1,452,466 1,941,871 2,047,005
407,796 353,589 421,649 378,500 423,156 498,210 641,368 724,414 780,584 799,255 1,343,414
933,096 964,902 1,161,099 1,165,797 1,398,346 1,605,135 1,541,563 1,394,512 1,403,408 1,373,138 431,059
400,194 435,970 470,000 484,000 573,211 670,248 804,565 782,000 847,926 853,306 884,966
Karadeniz ve Akdeniz Limanlarnn aktarma yk trafii oranlar Tablo B.3.8de zetlenmitir.
94
zmir
Pire
Tablo B.3.8: Aktarma Yk Oranlar (2007 - 2008)

Karadeniz hatt Kstence (1) Ambarl Gemlik +zmit (2) Pire (1) zmir
(1)
Akdeniz Hatt
(2)
Port Said (1) Hayfa (1) Beyrut (1) Mersin (2) Dimyat (1) skenderiye (1) Marsaxlokk (1) Giao Tauro (1) Derleme (2) G. De Monie, (2007)
%50 %54 %10 %57 %2
%77 %30 %46 %25 %87 %70 %30 %80
Dou Akdeniz Aktarma Oran Aktarma yk trafii lke ayrm olmakszn yakn corafyadaki limanlarn birlikte hizmet verdikleri yklerden olumaktadr. Bu nedenle aktarma yklere ilikin talep tahminleri ancak blgesel bazda yaplmakta ve limanlarn gemite ve gelecekte gsterecekleri performansa bal olarak pazar pay zerinden her bir limana gelecek yk hesaplanmaktadr. Akdeniz ve Karadeniz iin gerekletirilen aktarma yk trafii talep tahmininde dnya deniz ticareti, dnya konteyner liman trafii, dnya konteyner trafii, blgedeki en dinamik ekonomik oluum olan Avrupa Birliinin GSMH ve nfusu bamsz deiken olarak test edilmitir. Test edilen deikenler iinde yer alan Avrupa Birliinin GSMH dk korelasyon katsays nedeniyle hesaplamalarda kullanlmamtr. Bamsz deikenlerin yllara gre deiimi Grafik B.3.3, B.3.4, B.3.5, B.3.6da verilmitir. Grafik B.3.3: Dnya Deniz Ticaretinin Geliimi
Kaynak:UNCTAD, 2008
Grafik B.3.4: Dnya Konteyner Liman Trafiinin Geliimi
Kaynak:UNCTAD, 2008 Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
95
Grafik B.3.5: Dnya Konteyner Trafiinin Geliimi
Grafik B.3.6: Avrupa Birlii lkelerinin Toplam GDP Geliimi
Aktarma yk trafiinin hesaplanmasnda bamsz deiken olarak seilen parametrelerdeki hesaplamalara esas tekil eden deiim oranlar Tablo B.3.9da zetlenmitir. Tablo B.3.9: Aktarma Yk Trafii Hesaplamalarna Esas Tekil Eden Bamsz Deikenlerin Deiim Oran
Yllar 2011 2012 2013 2014 2015 2020 2025 2026 2030
* International
Dnya Deniz Ticareti (ton) 0.50% 1.00% 2.00% 2.00% 3.36% 3.36% 3.36% 3.36% 3.36%
Dnya Konteyner Liman Trafii (TEU) 1.00% 3.50% 6.00% 8.50% 11.84% 11.84% 11.84% 11.84% 11.18%
Dnya Konteyner Trafii (TEU) 2.00% 4.00% 6.00% 8.00% 10.27% 10.27% 10.27% 10.27% 10.27%
EU GDP * %1.5 %1.5 %1.6 %1.6 %1.7 %1.7 %1.8 %1.8 %1.8
EU Nfus 0.35% 0.35% 0.35% 0.35% 0.35% 0.35% 0.35% 0.35% 0.35%
Monetary Fund World Economic Outlook, April 2010 ve UNCTAD, 2008
Master Plan almas kapsamnda gerekletirilen tm talep tahminleri en az iki deiik model veya yntem ile hesaplanmtr. Bunun temel amac sonularn karlatrlarak gvenilirliinin test edilmesidir. Akdeniz ve Karadenizde aktarmaya konu olan yklerin tahminlemesi de iki deiik model zerinden gerekletirilmitir. lk model, liman bazl olup ana aktarma limanlarnda ellelenecek aktarma ykler liman baznda hesaplanarak toplanmtr. kinci modelde blgedeki toplam aktarma ykleri blgesel bazl tahminlenmitir.
96
oklu regresyon yntemi ile gerekletirilen aktarma yk talep tahmini sonucunda 2030 ylnda Akdeniz Blgesindeki aktarma yklerinin 23.9 milyon TEU ile 26.1 milyon TEU; Karadeniz aktarma yklerinin 10.4 milyon TEU ile 11.5 milyon TEU arasnda olmas beklenmektedir (Tablo B.3.10 ve Grafik B.3.7). Sz konusu ykler Akdeniz ve Karadeniz lkelerindeki limanlar tarafnda paylalacaktr. Tablo B.3.10: Akdeniz ve Karadeniz iin Hesaplanan Aktarma Yk Trafii (TEU)
Akdeniz Liman Bazl 2015 2020 2025 2030 10,220,194 12,809,393 17,945,527 23,936,358 Akdeniz Blge Bazl 9,020,829 13,485,627 19,161,076 26,120,403 Karadeniz Liman Bazl 4,581,941 6,547,118 8,881,486 11,574,130 Karadeniz Blge Bazl 1,758,226 3,003,286 5,508,263 10,479,735 Yksek Senaryo Toplam 14,802,135 20,032,745 28,042,562 37,694,533 Dk Senaryo Toplam 10,779,055 15,812,680 23,453,789 34,416,093
Grafik B.3.7: Akdeniz ve Karadeniz iin hesaplanan aktarma yk trafii
Aktarma konteyner yknn pay lkemizde her geen gn artmaktadr. Tablo B.3.11de Trkiyede ellelenen transit (aktarma) konteynerin geliimi grlmektedir. Tablo B.3.11: Trkiyede Ellelenen Aktarma Konteynerin Geliimi
2004 Trkiye Toplam Transit Toplam Transit Pay (%) 3,084,492 285,581 9.26 2005 3,326,619 289,041 8.69 2006 3,766,901 432,729 11.49 2007 4,495,129 740,373 16.47 2008 5,280,089 1,189,135 22.52
Tablo B.3.11de grld gibi aktarma konteynerin pay 2008 ylnda %22.5 ulamtr. Konteyner limanlarmzn transit yk art son be ylda ortalama %13.6dr. Aktarma konteynerin byk blm Marmara Blgesindeki Ambarl Limanlarnda ellelenmektedir. Aktarma konteynerin blgesel paylar Tablo B.3.12de gsterilmektedir.
97
Tablo B.3.12: Trkiyede Ellelenen Aktarma Konteynerin Blgesel Paylar (%)

2004 Marmara Blgesi Pay (%) Ege Blgesi Pay (%) Akdeniz Blgesi Pay (%) 85.9 N/A 14.1 2005 86.4 N/A 13.6 2006 90.2 N/A 9.8 2007 93.9 N/A 6.1 2008 86.2 10.0 3.8 2009 78.9 15.7 5.4
Yaplan tahminlere gre Trkiyedeki blgeler itibari ile aktarma yk trafii Tablo B.3.13, Tablo B.3.14 ve Tablo B.3.15de zetlenmitir. Marmara Blgesinde aktarlacak konteyner zellikle Karadeniz lkelerine gidecek konteyneri temsil etmekte olup 2030 yl itibari ile 4 milyon TEUyu amas beklenmektedir. Ege Blgesi aktarma trafii Karadeniz ve Egeye kys olan lkelerin aktarma yklerini temsil etmektedir. 2030 yl itibari ile en yksek aktarma yk trafiine sahip olacak blge Akdeniz Blgesi olup 2030 yl itibari ile aktarma yk trafiinin 6.5 milyon TEUyu aaca tahmin edilmitir. Tablo B.3.13: Konteyner Elleleyen Akdenizdeki Trkiye Limanlarnn Toplam Aktarma Konteyner Tahmini (TEU)
Pay Ktmser Pay Ortalama Pay 2015 2020 2025 2030 7% 715,414 13% 1,328,625 19% Referans 1,941,837 3,371,407 5,173,491 7,052,509
10% 1,348,563 18% 2,359,985 25% 15% 2,874,161 21% 4,023,826 27% 20% 5,224,081 24% 6,138,295 27%
Tablo B.3.14: Konteyner Elleleyen Ege Denizindeki Trkiye Limanlarnn Toplam Aktarma Konteyner Tahmini (TEU)
Pay Ktmser Pay Ortalama Pay 2015 2020 2025 2030 3% 5% 9% 137,458 327,356 799,334 7% 11% 297,826 720,183 10% 17% Referans 458,194 1,113,010 1,776,297 2,314,826
15% 1,287,815 20%
11% 1,273,154 16% 1,793,990 20%
Tablo B.3.15: Konteyner Elleleyen Marmara Denizindeki Trkiye Limanlarnn Toplam Aktarma Konteyner Tahmini (TEU)
Pay 2015 2020 2025 2030 50% 45% 46% 46% Referans 2,290,970 2,946,203 4,085,484 5,324,100 Pay 43% 38% 38% 38% Ortalama 1,947,325 2,455,169 3,374,965 4,398,170 Pay 35% 30% 30% 30% Ktmser 1,603,679 1,964,136 2,664,446 3,472,239
Aktarma ykler youn rekabetin yaand yklerdir. nk yk var noktasna ularken aktarma yapabilecei ok fazla alternatifi bulunmaktadr. Limann corafi konumu kadar hizmet kalitesi, tarifesi ve modern ekipmanlara sahip olmas gibi birok etken, deniz
98
tamacl hatlarnn liman seim kriterleri ierisinde yer almaktadr. Tm bu deikenler gz nne alndnda yeni liman yatrmlarnda, aktarma ykn limanlar arasnda kolayca kayabilecei dikkate alnmaldr. alma erevesinde aktarma yk paylar hesaplanrken rekabet halinde olan limanlarn gemite gsterdikleri performanslar dikkate alnmtr. Karadeniz Ykleri in ngrlen Senaryolar Kapal bir i deniz olan Karadenizin denizyolu ile dnya limanlarna balants sadece stanbul ve anakkale Boazlar araclyla olmaktadr. Boazlar artan deniz ticareti karsnda youn gemi trafiine maruz kalmaktadr. Gelecekte blgedeki lkelerin yklerini ak denizlere ulatrmak iin alternatif yollar aramas muhtemel grlmektedir. Gnmzde ekonomik olmamasna ramen, boazlara alternatif olarak, ykn Anadolu Yarmadas zerinden kuzeyden gneye aktarlmas olas zmler ierisindedir. zellikle gelimi bir demiryolu a ile maliyetlerin drlmesi ve yksek hacimde yklerin tanmas durumunda bu alternatif nem kazanacaktr. Bu seenek Karadenizde ellelenen ykn bir blmnn yapm planlanan Filyos ve Mersin Limanlar arasnda tanmas olarak uygulanabilir. Gelecekte Filyos Limann beslemesi olas Karadeniz etrafndaki en nemli konteyner limanlar Romanyada Kstence, Ukraynada Odessa ve Ilyichevsk, Rusyada ise Novorossiysk limanlardr. Bu limanlar zerinden ilgili lkelerin nfus art, GSYIH deerleri ve Dnya konteyner trafii rakamlar zerinden, Karadenizde gelecekteki konteyner miktarn tahmin edebilmek amacyla oklu regresyon analizi yntemi kullanlmtr. Yukardaki Karadeniz limanlarna ek olarak hesaplamaya Ambarl, Gemlik Krfezi ve zmit krfezinde konteyner elleleyen limanlar da ilave edilmitir. Yaplan oklu regresyon analizi sonucunda Tablo B.3.16daki deerlere ulalmtr. Tabloda Karadenizdeki yk trafiinin gelecekteki seyrinin yan sra Trkiyenin bu trafikten belli bir oranda pay ald senaryolar zerinde de durulmutur. Bu senaryolar Karadenizde tahmin edilen yk zerinden %5 ve %10 pay deerleri zerine kurulmutur. Tablo B.3.16: Karadeniz Konteyner Elleleme Tahmini ve Trkiye in Pay Senaryolar (TEU)
Yl 2015 2020 2023 2025 TEU* 9,103,201 12,025,088 14,185,479 15,840,908 Konteyner Tahmini (%) % 5 Pay 455,160 601,254 709,274 792,045 % 10 Pay 910,320 1,202,509 1,418,548 1,584,091 2,093,935 % 15 Pay 1,365,480 1,803,763 2,127,822 2,376,136 3,140,903
2030 20,939,353 1,046,968 * Ambarl, Gemlik Krfezi ve zmit dahil
B.3.2.3. Trkiyede Aktarma Konteyner Yklerine Ynelik Modellerin Deerlendirilmesi Master Plan almas kapsamnda limanlarmzn gelecekte oynayabilecei roller deiik seenekler erevesinde incelenmitir. alma kapsamnda karayolu, demiryolu ve denizyolu transit tamaclk alternatifleri deerlendirilmitir. Seenekler oluturulurken Balkanlar, Kafkasya ve Hazar Blgesi yklerinin Karadeniz Limanlarndan Akdenize ulatrlma alternatifleri incelenmitir. Asya yklerinin Hazar Denizini geerek Azerbaycan,
99
Bakden Poti veya Mersin Liman yolu ile Bat Akdeniz ve Dou Akdenize tanma imkanlar deiik alternatif gzerghlar ve farkl ulatrma modlar kullanlarak sre maliyet ynl incelenmitir (Model 1-A, 1-B, 2-A, 2-B ve 3-A, 3-B). Master Plan almasnda stanbul ve anakkale boazlarndaki youn gemi trafiini azaltmaya ynelik alternatifler de incelenmitir. Karadeniz yklerinin Anadolu Yarmadasnn zerinden demiryolu ve karayolu modlar ile tanma seenekleri de analiz edilmitir (Model 4, 5, 6-A, 6-B, 6-C, 7-A, 7-B, 7-C). Model almalarnda limanlarn deimeyecek tek deikeni olan corafi konumlar n planda tutulmutur. Zira liman tarifesi veya her bir limann gemiye hizmet verecei sre deikendir. Mesafeye dayal sefer sresi ve maliyeti ise oransal olarak sabit kalacaktr. Liman ve kara terminallerinde geen sreler hizmet kalitesi ile ilgili olup hesaba katlmamtr. Ykn limanda bekleme sresi verilen hizmetin hzna gre deiiklik gstermektedir. Denizyolu tama maliyetleri besleme ve ana gemi maliyetleri olmak zere ayr ayr hesaplanmtr. Tm ulatrma modlar ulam mesafeleri zerinden temel iletme giderleri hesaba katlarak belirlenmitir. Limanlarda yaygn olarak transit ykler iin ykleme boaltma tek tarife zerinden hesaplanmakta olup verilen birok hizmet iin ayr cret alnmamaktadr. Bu nedenle limanlarda verilen hizmetler iin her liman aktarmasnda 100 dolarlk bir aktarma maliyeti sabit olarak alnmtr. Liman aktarmasndan gelen maliyet limanlar baznda deiiklik gstermesine ramen aktarma yk tarifesinin deiken olmas ve pazar koullarna gre deimesi tm limanlara sabit maliyet uygulanmasn zorunlu klmtr. MODEL 1-A Bak Poti Liman - Mersin Liman
Hazar ve Kafkasya blgesi yklerinin karayolu veya demiryoluyla Poti limanna getirilip buradan denizyolu ile Mersin limanna getirilmesi iki deiik alternatif ile allmtr. lk seenekte yk karayoluyla Poti Limanna oradan denizyoluyla Mersin Limanna aktarlmaktadr. Bu alternatif iin 81 saat ulam sresi ve TEU bana 1,105 dolar tama maliyeti hesaplanmtr. kinci alternatifte ise yk demiryoluyla Bakden Potiye oradan denizyoluyla Mersin Limanna tanmaktadr. kinci alternatif ise 82 saat ulam sresine ve TEU bana 394 dolar tama maliyetine sahiptir. Ykn demiryolu-denizyolu kombinasyonu ile Mersine getirilmesi maliyet avantaj salamaktadr.
100
MODEL 1-B Bak Mersin Liman Karayolu ile Bak Mersin Liman Demiryolu
Bu modelde Hazar ve Kafkasya blgesi yklerinin Poti limanna uramadan dorudan karayolu veya demiryoluyla Mersin Limanna tanmas incelenmitir. Bu alternatifler irdelenirken karayolu iin Sarp snr kaps (Artvin) geerek Karadeniz sahil yolundan ykn getii varsaylmtr. Demiryolu iin ise Kars-Tiflis-Bak hattnn almaya balad varsaylmtr. Bak Mersin liman karayolu alternatifi 36 saat ulam sresi ve TEU bana 2,295 dolar tama maliyeti olarak hesaplanmtr. Bak Mersin liman demiryolu alternatifi 31 saat ulam sresi ve TEU bana 468 dolar tama maliyeti olarak hesaplanmtr. nceleme sonucunda demiryolu ile yaplan tama daha uygun alternatif olarak belirlenmitir.
Model 1-A ve 1-Bde BakMersin ulam maliyet ve sreleri incelenmitir. Seenekler iinde en ksa sreli olan tama alternatifi Model 1-Bde allm olan ykn demiryolu ile Mersin limanna indirilmesi seeneidir. Ancak bu durumda maliyet 468 Amerikan dolar olmaktadr. Ayn hatta ait en dk maliyet ise Bak Poti arasnn demiryolu ile kat edilip, Poti Limanndan Mersin Limanna ykn denizyolu ile ulatrlmasdr. Bu durumda sre 82 saate kmakla birlikte maliyet 394 Amerikan dolarna dmektedir. Arada TEU bana 74 dolarlk bir maliyet avantaj salanmaktadr (Tablo B.3.17). Tablo B.3.17: Bak Mersin Ulam Alternatifleri
Karayolu Alternatifler Bak-Poti-Mersin Bak-Mersin Sre (Saat) 36 Maliyet (USD) 2,295 Demiryolu Sre (Saat) 31 Maliyet (USD) 468 Kara+Denizyolu Sre (Saat) 81 Maliyet (USD) 1,105 Demir+Denizyolu Sre (Saat) 82 Maliyet (USD) 394 -
101
MODEL 2-A Bak - Poti Liman - Bat Akdeniz
Bat Akdeniz ynne gidecek Hazar ve Kafkasya yklerini Poti limanna karayolu veya demiryoluyla getirilmesi buradan denizyolu ile gnderilmesi sre ve maliyet asndan karlatrlmtr. Ykn Poti limanndan karayolu - denizyolu ile gnderilmesi 56 saat ulam sresi ve TEU bana 1,141 dolar tama maliyeti olarak hesaplanmtr. kinci alternatif olan demiryolu denizyolu ile Bat Akdenize gnderilmesi alternatifi 57 saat ulam sresi ve TEU bana 430 dolar tama maliyeti olarak hesaplanmtr. Ykn demiryolu denizyolu kombinasyonu ile Poti limanndan sevk edilmesi en uygun alternatif olarak deerlendirilmitir.
MODEL 2-B Bak Mersin Liman -Bat Akdeniz
Bat Akdeniz ynne gidecek Hazar ve Kafkasya yklerini Poti Limanna uramadan direkt karayolu veya demiryoluyla Mersin Limanna tanmas buradan denizyoluyla Bat Akdenize gnderilmesi sre ve maliyet asndan karlatrlmtr. Bakden Mersin Limanna karayolu ulam alternatifinin sresi 60 saat ve TEU bana tama maliyeti 2,447 dolar olarak hesaplanmtr. Demiryolu kullanldnda ise 55 saat ulam sresi ve TEU bana 620 dolar tama maliyeti hesaplanmtr. Demiryolu kullanlmas daha uygun bulunmutur.
102
Bak Bat Akdeniz ulam maliyetinin incelendii Model 2-A ve Model 2-Bde en ksa sreli ulam seenei ykn demiryolu ile Mersin Limanna indirilmesi buradan Bat Akdenize aktarlmasdr. Ancak bu durumda maliyet 620 dolar olmaktadr. Ayn hatta ait en dk maliyet ise Bak Poti arasnn demiryolu ile kat edilip Poti limannda Bat Akdenize denizyolu ile ykn ulatrlmasdr. Bu durumda sre 57 saate kmakla birlikte maliyet 430 Amerikan dolarna dmektedir. Arada TEU bana 90 dolarlk bir maliyet avantaj salanmaktadr (Tablo B.3.18) Tablo B.3.18: Bak Bat Akdeniz Ulam Alternatifleri
Alternatifler Bak-Poti-B. Akdeniz Bak-Mersin-B. Akdeniz Kara+Denizyolu Sre (Saat) 56 60 Maliyet (USD) 1,141 2.447 Demir+Denizyolu Sre (Saat) 57 55 Maliyet (USD) 430 620
MODEL 3-A Bak - Poti Liman -Dou Akdeniz
Dou Akdeniz (Port Said) ynne gidecek Hazar ve Kafkasya yklerinin Poti limanna karayolu veya demiryoluyla getirilmesi ve buradan denizyolu ile gnderilmesi sre ve maliyet asndan karlatrlmtr. Ykn Poti Limanna karayolu ile getirilmesi sonra denizyolu ile gnderilmesinin sresi 72 saat ve maliyeti TEU bana 1,177 dolar olarak hesaplanmtr. kinci alternatif olan ykn demiryolu ile Poti Limanna oradan denizyolu ile Dou Akdenize gnderilmesi alternatifi 71 saat ulam sresi ve TEU bana 465 dolar tama maliyeti olarak hesaplanmtr. Ykn demiryolu denizyolu kombinasyonu ile Poti limanndan sevk edilmesi en uygun alternatif olarak deerlendirilmitir.
103
MODEL 3-B Bak Mersin Liman - Dou Akdeniz
Dou Akdeniz (Port Said) ynne gidecek Hazar ve Kafkasya yklerinin Poti Limanna uramadan dorudan karayolu veya demiryoluyla Mersin Limanna getirilmesi buradan denizyolu ile gnderilmesi sre ve maliyet asndan karlatrlmtr. Ykn Mersin limanndan karayolu - denizyolu ile gnderilmesi 51 saat ulam sresi ve TEU bana 2,428 dolar tama maliyeti olarak hesaplanmtr. kinci alternatif olan konteynerlerin demiryolu ile Mersin Limanna tanmas oradan denizyolu kullanlarak Dou Akdenize gnderilmesi alternatifinin ulam sresi 46 saat, tama maliyeti TEU bana 601 dolar olarak hesaplanmtr. Ykn Mersin Limanna demiryolu ile ulatrlmas sonra denizyolu ile Dou Akdenize gnderilmesi en uygun alternatif olarak deerlendirilmitir.
Bakden Dou Akdenize ulam maliyet ve srelerinin incelendii Model 3-A ve 3-Bde en ykn demiryolu ile Mersin Limanna indirilmesi buradan Dou Akdenize aktarlmas en ksa sreye sahiptir. Ulam sresinin 46 saat olduu bu seenekde maliyet 601 Amerikan dolar olmaktadr. Ayn hatta ait en dk maliyet ise BakPoti arasnn demiryolu ile kat edilip Poti limannda Bat Akdenize denizyolu ile ykn ulatrlmasdr. Bu durumda sre 71 saate kmakla birlikte maliyet 465 Amerikan dolarna dmektedir. Arada TEU bana 136 dolarlk bir maliyet avantaj salanmaktadr (Tablo B.3.19) Tablo B.3.19: Bak Dou Akdeniz Ulam Alternatifleri
Kara+Denizyolu Sre (Saat) Bak-Poti-D. Akdeniz Bak-Mersin-D. Akdeniz 72 51 Maliyet (USD) 1,177 2,428 Demir+Denizyolu Sre (Saat) 71 46 Maliyet (USD) 465 601
104
Boazlar Kullanlmadan Yklerin Akdenize Aktarlmas iin Kara Kprsnn Deerlendirilmesi stanbul Boazndaki youn gemi trafiini azaltmak amac ile ykn kara kprs ile Akdenize ulatrlmasna ynelik alternatifler gelitirilmitir. lk alternatif ett -proje ve fizibilite almalar srdrlen Filyos Limanndan ykn zmit Krfezine indirilmesidir. kinci alternatif ise ykn Filyos Limanndan zmir Krfezine gnderilmesidir. Son alternatif Filyos Limanndan Mersin Limanna indirilmesidir. Bu alternatifler iin yklerin Karadenizdeki nemli drt limana urayarak ykn Filyosta boaltmas dieri ise bu limanlardan direk hatlar kurularak ayr ayr yklerin Filyos limanna ulamasdr. MODEL 4 Karadeniz Yklerinin Direkt Hatlarla Filyos Limanndan Mersin Limanna ndirilmesi
Karadenizde seilen drt limandan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti limanlar) konteynerlarn Filyos Limanna tanmas ve Filyos Limanndan karayolu veya demiryolu ile Mersin Limanna indirilmesi sre ve maliyet ynl karlatrlmtr. Karadeniz limanlar iin Filyos Limanna denizyolu ile ulaan yklerin karayolu ile Mersine indirilmesi en ksa sre, demiryolu ile indirilmesi ise en ekonomik tama alternatifi olarak grlmtr.
Karadeniz yklerinin dorudan Filyos Limanndan Mersin Limanna indirilmesi iin ulam seeneklerinin maliyet ve sre analizleri Tablo B.3.20de verilmitir.
105
Tablo B.3.20: Filyos Mersin Direk Hatlarla Ulam Alternatifleri

Alternatifler Kstence-Filyos-Mersin Liman Odessa-Filyos-Mersin Liman Novvorossiysk-Filyos-Mersin Liman Poti-Filyos-Mersin Liman Denizyolu+Kara Sre Maliyet (Saat) (USD) 23 936 25 28 32 942 944 953 Denizyolu+Demiryolu Sre Maliyet (Saat) (USD) 28 378 31 33 38 383 385 395
MODEL 5 Karadeniz Yklerinin Besleme Hatlarla Filyos Limanndan Mersin Limanna ndirilmesi
Karadeniz limanlarndan besleme gemiler ile toplanan yklerin stanbul Boazn baypas ederek Filyos limanndan karayoluna veya demiryoluna aktarlmas ile Mersin Limanna indirilmesine ynelik sre ve maliyet ynl karlatrmasdr. Ykn Filyostan Mersin Limanna karayolu ile gnderilmesinin sresi 64 saat, maliyeti TEU bana 999 dolar olarak hesaplanmtr. Yklerin Filyostan demiryoluyla Mersine gnderilmesinin 69 saat ulam sresi ve TEU bana 440 dolar tama maliyeti olaca hesaplanmtr.
106
MODEL 6-A Karadeniz Yklerinin Filyos Limanndan Mersin Limanna ndirilmesi ve Dou Akdenize Gnderilmesi
Karadenizde seilen drt limandan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti limanlar) konteynerlerin Filyos limanna tanmas ve Filyos limanndan karayolu veya demiryolu ile Mersin limanna indirilmesi ve Mersin limannda denizyolu ile Dou Akdenize (Port Said) ynlendirilmesi sre ve maliyet ynl karlatrlmtr. Seeneklerden Filyos Limanna denizyolu ile ulamak ve Filyos Limanndan Mersin Limanna karayolu ile yk ulatrmak en ksa sre, Filyos limanndan Mersin limanna demiryolu ile ulatrmak en ekonomik zm olarak hesaplanmtr. Karadeniz yklerinin dorudan Filyos Limanndan Mersin Limanna indirilmesi oradan denizyolu ile Dpu Akdenize (Port Said) gnderilmesi iin ulam seeneklerinin maliyet ve sre analizleri Tablo B.3.21de verilmitir. Tablo B.3.21: Filyos Mersin Port Said Direkt Hatlarla Ulam Alternatifleri
Denizyolu+Kara +Denizyolu Alternatifler Sre (Saat) Kstence-Filyos-Mersin-Port Said Odessa-Filyos-Mersin-Port Said Novvorossiysk-Filyos-Mersin-Port Said Poti-Filyos-Mersin-Port Said 38 41 43 48 Maliyet (USD) 1,069 1,075 1,077 1,086 Denizyolu+Demir +Denizyolu Sre (Saat) 43 45 48 53 Maliyet (USD) 510 516 518 527
107
MODEL 6-B Dou Akdeniz (Port Said)e gidecek Karadeniz Yklerinin Direk Hatlarla Filyos Limanndan zmit Krfezine ndirilmesi ve Dou Akdenize Gnderilmesi
Karadenizde seilen drt limandan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti limanlar) konteynerlerin Filyos limanna tanmas ve Filyos Limanndan karayolu veya demiryolu ile zmit Krfezine indirilmesi sonra zmit Krfezinden denizyolu ile Dou Akdenize (Port Said) ynlendirilmesi iin seenekler sre ve maliyet ynnden karlatrlmtr. Btn Kar adeniz limanlar iin Filyos limanna denizyolu ile ulamak ve Filyos Limanndan zmit Krfezine karayolu ile yk ulatrmak en ksa sreli ulam seeneidir. Filyos Limanndan zmit Krfezine demiryolu ile ulatrmak en ekonomik zm olarak hesaplanmtr. Dou Akdeniz (Port Said)e gidecek Karadeniz yklerinin direkt hatlarla Filyos Limanndan zmit Krfezine indirilmesi ve Dou Akdenize gnderilmesi iin maliyet ve sre karlatrmalar Tablo B.3.22de verilmitir. Tablo B.3.22: Filyos zmit Krfezi Port Said Direk Hatlarla Ulam Alternatifleri
Denizyolu+Kara +Denizyolu Sre Maliyet (Saat) (USD) 51 53 56 61 587 593 595 604 Denizyolu+Demir +Denizyolu Sre Maliyet (Saat) (USD) 61 63 66 71 535 541 543 552
Alternatifler
Kstence-Filyos-zmit K.-Port Said Odessa-Filyos-zmit K.-Port Said Novvorossiysk-Filyos-zmitK.-Port Said Poti-Filyos-zmit K.-Port Said
108
MODEL 6-C Dou Akdeniz (Port Said)e gidecek Karadeniz Yklerinin Filyos Limanndan zmir Krfezine ndirilmesi ve Dou Akdenize Gnderilmesi
Karadenizde seilen drt limandan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti limanlar) konteynerlerin Filyos Limanna tanmas ve Filyos Limanndan karayolu veya demiryolu ile zmir Krfezine indirilmesi ve zmir Krfezinden denizyolu ile Dou Akdenize (Port Said) ynlendirilmesi sre ve maliyet ynl karlatrlmtr. Btn Karadeniz limanlar iin Filyos limanna denizyolu ile ulamak ve Filyos Limanndan zmir Krfezine karayolu ile yk ulatrmak en ksa sre, Filyos Limanndan zmir Krfezine demiryolu ile ulatrmak en ekonomik zm olarak hesaplanmtr. Dou Akdeniz (Port Said)e gidecek Karadeniz yklerinin Filyos Limanndan zmir Krfezine indirilmesi ve Dou Akdenize gnderilmesi seeneklerinin maliyet ve sre analizleri Tablo B.3.23de verilmitir. Tablo B.3.23: Filyos zmir Krfezi Port Said Direk Hatlarla Ulam Alternatifleri
Denizyolu+Kara +Denizyolu Sre Maliyet (Saat) (USD) 49 52 54 59 1,118 1,124 1,126 1,135 Denizyolu+Demir +Denizyolu Sre Maliyet (Saat) (USD) 57 60 62 67 586 592 594 603
Alternatifler
Kstence-Filyos-zmir K.-Port Said Odessa-Filyos-zmir K.-Port Said Novvorossiysk-Filyos-zmir-Port Said Poti-Filyos-zmir K.-Port Said
109
MODEL 6-D Dou Akdeniz (Port Said)e gidecek Karadeniz Yklerinin Filyos Limanndan veya Kstence Limanndan Dou Akdenize Gnderilmesi
Karadenizde seilen drt limandan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti limanlar) konteynerlerin Kstence Limanna tanmas ve denizyolu ile Dou Akdenize (Port Said) ynlendirilmesi ile Filyos Limanna tanmas ve denizyolu ile Dou Akdenize (Port Said) ynlendirilmesi sre ve maliyet ynl karlatrlmtr. Filyos liman tm alternatifler asndan sre ve maliyet ynl daha elverili olmakla birlikte Filyos liman ile Kstence liman arasnda (Poti liman hari) sre ve maliyet asndan nemli bir fark yoktur. Poti limanndan gelen ykler iin ise Filyos Liman 15 Amerikan dolar ve 10 saat avantajl sahiptir. Dou Akdeniz (Port Said)e gidecek Karadeniz yklerinin Filyos Limanndan veya Kstence Limanndan aktarlarak gnderilmesi seeneklerinin maliyet ve sre analizleri Tablo B.3.24de verilmitir. Tablo B.3.24: Filyos zmir Krfezi Port Said Direk Hatlarla Ulam Alternatifleri
Alternatifler Kstence-Filyos-Port Said Odessa-Filyos-Port Said Novvorossiysk-Filyos-Port Said Poti-Filyos-Port Said Filyos-Kstence-Port Said Odessa-Kstence-Port Said Novvorossiysk-Kstence-Port Said Poti-Kstence-Port Said Denizyolu+Denizyolu Sre Maliyet (Saat) (USD) 51 53 55 60 53 50 53 70 104 110 112 121 108 104 108 136
Karadenizden Akdenize yklerin ulatrlmas ile ilgili ulam seenekleri, maliyet ve sre analizleri Tablo B.3.25te verilmitir.
110
Tablo B.3.25: Filyos Port Said Tm Ulam Alternatifleri

Denizyolu+Kara +Denizyolu Sre (Saat) Kstence-Filyos-Mersin-Port Said Kstence-Filyos-zmit K.-Port Said Kstence-Filyos-zmir K.-Port Said Odessa-Filyos-Mersin-Port Said Odessa-Filyos-zmit K.-Port Said Odessa-Filyos-zmir K.-Port Said Novvorossiysk-Filyos-Mersin-Port Said Novvorossiysk-Filyos-zmit K.-Port Said Novvorossiysk-Filyos-zmir K.-Port Said Poti-Filyos-Mersin-Port Said Poti-Filyos-zmit K.-Port Said Poti-Filyos-zmir K.-Port Said 38 51 49 41 53 52 43 56 54 48 61 59 Maliyet (USD) 1,069 587 1,118 1,075 593 1,124 1,077 595 1,126 1,086 604 1,135 Denizyolu+ Demiryolu +Denizyolu Sre (Saat) 43 61 57 45 63 60 48 66 62 53 71 67 Maliyet (USD) 510 535 586 516 541 592 518 543 594 527 552 603
Alternatifler
Karadenizde seilen drt limandan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti limanlar) konteynerlerin Filyos Limanna tanmas ve Filyos Limanndan Dou Akdenize gnderilmesi sre ve maliyet asndan karlatrldnda (Tablo B.3.25); Kstence iin Filyos Mersin (karayolu) Port Said 38 saat ile sre olarak en uygun seenek iken karayolu olarak 587 Amerikan dolar maliyetiyle Derince en uygun seenektir. Maliyet asndan 510 Amerikan dolar ile Filyos Mersin (Demiryolu) Port Said en uygun seenektir. Odessa iin Filyos Mersin (karayolu) Port Said 41 saat ile sre olarak en uygun iken karayolu olarak 593 Amerikan dolar maliyetiyle Derince en uygun seenektir. Maliyet asndan 516 Amerikan dolar ile Filyos Mersin (Demiryolu) Port Said en uygun seenektir. Novvorossiysk iin Filyos Mersin (karayolu) Port Said 43 saat ile sre olarak en uygun iken karayolu olarak 595 Amerikan dolar maliyetiyle Derince en uygun seenektir. Maliyet asndan 518 Amerikan dolar ile Filyos Mersin (Demiryolu) Port Said en uygun seenektir . Poti iin Filyos Mersin (karayolu) Port Said 48 saat ile sre olarak en uygun iken karayolu olarak 604 Amerikan dolar maliyetiyle Derince en uygun seenektir. Maliyet asndan 527 Amerikan dolar ile Filyos Mersin (Demiryolu) Port Said en uygun seenektir. Denizyolu ile Filyosa indirilen Karadeniz yklerinin zmit, zmir ve Mersine demiryolu ile ulatrlp buradan Port Saide denizyolu ile gnderilme seenekleri maliyet bazl bakldnda birbirinin yerine geebilecek seeneklerdir. Bu hatlar zerinde belirleyici olan tama sresidir.
111
MODEL 7-A Karadeniz Yklerinin Besleme Hatlarla Filyos Limanndan Mersin Limanna ndirilmesi ve Dou Akdenize Gnderilmesi
Karadeniz Limanlarndan besleme gemilerle toplanan yklerin stanbul Boaz kullanlmadan Filyos Limanndan karayoluna veya demiryoluna aile Mersin Limanna aktarlmas buradan denizyolu ile Port Saide gnderilmesine ynelik sre ve maliyet ynl karlatrlmtr. Ykn Port Said Limanna denizyolu-karayoludenizyolu ile gnderilmesi iin 78 saat ulam sresi ve TEU bana 1,132 dolar tama maliyeti hesaplanmtr. kinci alternatif olan denizyoludemiryolu denizyolu ile Port Saide gnderilmesi alternatifi 84 saat ulam sresi ve TEU bana 573 dolar tama maliyetine sahiptir. MODEL 7-B Dou Akdenize gidecek Karadeniz Yklerinin Besleme Hatlarla Filyos Limanndan zmit Krfezine ndirilmesi ve Dou Akdenize Gnderilmesi
Karadeniz Limanlarndan besleme gemilerle toplanan yklerin stanbul Boaz kullanlmadan Filyos Limanndan karayoluna veya demiryoluna aktarlmas ile zmit Krfezine buradan denizyolu ile Dou Akdeniz (Port Said)e gnderilmesine ynelik sre ve maliyet ynl karlatrmasdr. Ykn Port Said limanna denizyolu-karayoludenizyolu ile gnderilmesi 92 saat ulam sresi ve TEU bana 650 dolar tama maliyetine sahiptir. kinci alternatif olan denizyoludemiryoludenizyolu ile Port Saide gnderilmesi alternatifi 102 saat ulam sresi ve TEU bana 597 dolar tama maliyeti olarak hesaplanmtr.
112
MODEL 7-C Dou Akdeniz (Port Said)e gidecek Karadeniz Yklerinin Besleme Hatlarla Filyos Limanndan zmir Krfezine ndirilmesi ve Dou Akdenize Gnderilmesi
Karadeniz Limanlarndan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti limanlar) besleme gemiler ile toplanan yklerin stanbul Boazn kullanmadan Filyos Limanndan karayoluna veya demiryoluna aktarlmas ile zmir Krfezine buradan denizyolu ile Dou Akdeniz (Port Said)e gnderilmesine ynelik sre ve maliyet ynl karlatrmasdr. Demiryolu iin zmir Krfezine ulam iki ynldr. Bunlar kuzey girii (Manisa, Menemen, Karyaka) ve gney giriidir (Denizli, Aydn, Torbal, Gaziemir). Ykn Port Said Limanna denizyolu - karayolu denizyolu alternatifi ile gnderilmesinin 90 saat ulam sresi ve TEU bana 1,181 dolar tama maliyeti olaca hesaplanmtr. kinci alternatif olan denizyolu (kuzey) demiryolu denizyolu ile Port Saide gnderilmesi alternatifi 98 saat ulam sresi ve TEU bana 649 dolar tama maliyetine sahiptir. kinci alternatif olan denizyolu (gney) demiryolu denizyolu ile Port Saide gnderilmesi alternatifinin 98 saat ulam sresine ve TEU bana 650 dolar tama maliyeti sahip olaca hesaplanmtr. Karadenizde seilen drt limandan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti limanlar) konteynerlerin besleme hatlarla Filyos Limanna tanmas ve Filyos Limanndan Dou Akdenize gnderilmesi sre ve maliyet asndan karlatrldnda; Filyos Mersin (karayolu) Port Said 78 saat ile sre olarak en uygun iken karayolu olarak 650 Amerikan dolar maliyetiyle Derince en uygun seenektir. Maliyet asndan 568 Amerikan dolar ile Filyos Mersin (Demiryolu) Port Said en uygun seenektir (Tablo B.3.26).
113
Tablo B.3.26: Karadeniz Limanlar Port Said Tm Ulam Alternatifleri

Alternatifler K.L.-Filyos-Mersin.-Port Said K.L.-Filyos-zmit K.-Port Said K.L.-Filyos-zmir K.(K)-Port Said K.L.-Filyos-zmir K.(G)-Port Said Denizyolu+Kara +Denizyolu Sre Maliyet (Saat) (USD) 78 92 90 90 1,132 650 1,181 1,181 Denizyolu+Demir +Denizyolu Sre Maliyet (Saat) (USD) 83 102 98 98 568 597 649 650
Yapm Planlanan Demiryollarna Gre Maliyet ve Sre Hesaplar 6-B, 6-C, 7-B ve 7-C modellerine ek olarak yaplmas planlanan demiryollarnn devreye girmesiyle oluacak sre - maliyet dengesini irdelemek gerekmektedir. Yaplmas dnlen demiryollar Filyos zmit Krfezi ve Filyos zmir Krfezi aras mesafeleri azaltmaktadr. Bu hem sre hem de maliyet asndan zmit ve zmir Krfezi'ndeki limanlar Dou Akdeniz'e gidecek Karadeniz ykleri iin kresel rekabete ortak etmektedir. MODEL 8-A Dou Akdenize (Port Said) gidecek Karadeniz Yklerinin Direkt Hatlarla Filyos Limanndan Ege veya zmit Krfezine ndirilmesi ve Dou Akdenize Gnderilmesi
Karadenizde seilen drt limandan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti Limanlar) konteynerlerin Filyos Limanna tanmas ve Filyos Limanndan yaplmas planlanan demiryolu hatlar ile zmit Krfezine veya zmir Krfezi'ne indirilmesi ve bu merkezlerden denizyolu ile Dou Akdenize (Port Said) ynlendirilmesi sre ve maliyet ynnden incelenmitir.
114
Yapm planlanan demiryollar kullanlarak yklerin direkt hatlarla Karadenizden Filyos Limanna oradan Akdenize ulatrlmas ile ilgili ulam seenekleri, maliyet ve sre analizleri Tablo B.3.27de verilmitir.
Tablo B.3.27: Filyos Limannn Planlanan Demiryolu Balantsnn Tamamlanmas Durumunda Tama Alternatifleri
Denizyolu+Demiryolu (Planlanan) +Denizyolu Sre (Saat) Kstence-Filyos-Mersin-Port Said Odessa-Filyos-Mersin-Port Said Novvorossiysk-Filyos-MersinPort Said Poti-Filyos-Mersin-Port Said Kstence-Filyos-zmit Said Odessa-Filyos-zmit Said K.-Port K.-Port K.50 53 55 60 50 52 55 59 Maliyet (USD) 384 390 392 402 481 487 489 498 Denizyolu+Demiryolu +Denizyolu Sre (Saat) 43 45 48 53 61 63 66 71 57 60 62 67 Maliyet (USD) 510 516 518 527 535 541 543 552 586 592 594 603
Alternatifler
Novvorossiysk-Filyos-zmit Port Said Poti-Filyos-zmit K.-Port Said Kstence-Filyos-zmir Said Odessa-Filyos-zmir Said
K.-Port K.-Port K.-
Novvorossiysk-Filyos-zmir Port Said Poti-Filyos-zmir K.-Port Said
Planlanan demiryollarnn devreye girmesiyle zmir Krfezi'ne indirilen ykler iin eski maliyetten yaklak 105 Amerikan dolar, zmit krfezi'ne inen ykler iin ise yaklak 150 Amerikan dolar azalma olcaktr. Bununla birlikte her iki blgeye yaplacak tamalar iin sre de yaklak 7 - 10 saat aras azalmtr. Planlanan demiryollarnn devreye girmesiyle zmir ve zmit'den kan yklerin Dou Akdeniz'e ulama zamanlar eitlenecektir. zmit krfezi limanlar ise maliyet asndan zmir Krfezi'ne indirmelere gre 100 Amerikan Dolar daha avantajl olacaktr. Sre avantaj ise Mersin Limannda olacaktr.
115
MODEL 8-B Dou Akdeniz (Port Said)e gidecek Karadeniz Yklerinin Besleme Hatlarla Filyos Limanndan zmir veya zmit Krfezine ndirilmesi ve Dou Akdenize Gnderilmesi
Karadeniz limanlarndan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti limanlar) besleme gemiler ile toplanan yklerin stanbul Boazn kullanmadan Filyos Limanndan yaplmas planlanan demiryolu hatlar ile zmit veya zmir Krfezi'ne indirilmesi ve bu merkezlerden denizyolu ile Dou Akdenize (Port Said) ynlendirilmesi sre ve maliyet ynnden aratrlmtr. Yapm planlanan demiryollar kullanlarak yklerin besleme hatlarla Karadenizden Filyos Limanna oradan Akdenize ulatrlmas ile ilgili ulam seenekleri, maliyet ve sre analizleri Tablo B.3.28de verilmitir. Tablo B.3.28: Karadeniz Limanlar Port Said Tm Ulasm Alternatifleri
Denizyolu+Demir (Planlanan) +Denizyolu Sre (Saat) K.L.-Filyos-Mersin.-Port Said K.L.-Filyos-zmit K.-Port Said K.L.-Filyos-zmir K.(K)-Port Said K.L.-Filyos-zmir K.(G)-Port Said 92 91 90 Maliyet (USD) 447 543 545 Denizyolu+Demir +Denizyolu Sre (Saat) 83 102 98 98 Maliyet (USD) 568 597 649 650
Alternatifler
Planlanan demiryollarnn devreye girmesiyle mevcut demiryolu maliyetinden zmir Krfezi'ne indirilen ykler iin yaklak 105 Amerikan dolar; zmit Krfezine inen ykler iin yaklak 150 Amerikan dolar da azalma olacaktr. Bununla birlikte her iki blgeye yaplacak tama srelerinde yaklak 7 ile 10 saat arasnda azalma olacaktr. Planlanan demiryollarnn
116
devreye girmesiyle Filyos Limanndan zmir veya zmit aktarmas ile Dou Akdenize giden yklerin Dou Akdeniz'e ulama zamanlar eitlenecektir. zmit krfezi limanlar ise maliyet asndan zmir Krfezi'ne indirmelere gre 100 Amerikan Dolar daha avantajl olacaktr. Ykn zmire indirilmesi ile anakkale Boaznn kullanlmasda gerekm iyecektir. Sre avantaj ise Mersin Limannda olacaktr. Filyos Limannn ve demiryolu balantlarnn tamamlanmas transit kara kprsnn kurulmasna olanak salayacak, boazlarn yk trafiinin azalmasnn yan sra limanlarmzn yk hacminin nemli oranda artmasna neden olacaktr. ncelenen senaryolar Karadeniz Blgesinden Akdenize, Akdeniz Blgesinden Karadenize gei yapan yklerin Trkiye limanlarnn zellikle demiryolu balantlarnn gelitirilmesi ile stanbul ve anakkale Boazlarn kullanmadan transfer edilebileceini gstermitir. Demiryollarnn kapasitesine bal olarak 2030 ylna kadar kara kprs ile aktarlabilecek yk 2.2 milyon TEU olarak hesaplanmtr. Sz konusu yklerin zmit krfezi, zmir Krfezi ve Mersin Limanlar arasndaki paylam ykn geldii ve gittii yere gre deieceinden limanlar baznda ykn paylam bu gn itibar ile mmkn deildir.
B.3.2.4. Konteyner Yknn Blgesel Tahmini Trkiyede ellelenen konteynerin blgesel olarak gelecee ynelik hizmet talepleri tahmin edilmitir. Tahminler yaplrken ncelikle blgelerin yerel ve aktarma ykleri ayr ayr tespit edilmi, bu iki ykn toplamndan elde edilen miktarlar ile kapasite analizi yaplmtr. 2030 yl iin yaplan tahminlemede baml deiken olarak limanlarmzda 19982009 yllar arasnda blgelerimizde ellelenen toplam konteyner alnmtr. Bamsz deiken olarak GSYH ve nfus test edilmitir. Tm tahminlemelerde gvenilirlik snr %95 olarak alnmtr. Bamsz deikenlerin korelasyon katsaylar Tablo B.3.29da verilmitir. Tablo B.3.29: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Konteyner Tahminlemesinde Test Edilen Bamsz Deikenlerin Korelasyon Katsaylar
Blgeler Marmara Ege Akdeniz Ellelenen Konteyner / Nfus 0.758558746 0.909271884 0.78527549 Ellelenen Konteyner / GSYH 0.97709867 0.937019773 0.97324289
Marmara Blgesi Konteyner Tahmini Marmara blgesinde ellelenen yerel konteyner tahmini Tablo B.3.30da, aktarma dahil toplam konteyner tahmini ise Grafik B.3.8 ve Tablo B.3.31de sunulmutur.
117
Tablo B.3.30: Marmara Blgesinde Ellelenecek Yerel Konteynerin Tahmini (TEU)

Tablo B.3.31: Marmara Blgesinde, Aktarma Dahil, Toplam Konteyner Tahmini (TEU)
Grafik B.3.8: Marmara Blgesinde Aktarma Dhil Konteynerin Tahmini Grafii (TEU)
Ege Blgesi Konteyner Tahmini Ege blgesinde ellelenen yerel konteyner tahmini Tablo B.3.32de, aktarma dahil toplam konteyner tahmini ise Grafik B.3.9 ve Tablo B.3.33de sunulmutur. Tablo B.3.32: Ege Blgesinde Ellelenecek Yerel Konteynerin Tahmini (TEU)
118
Tablo B.3.33: Ege Blgesinde Ellelenecek, Aktarma Dahil, Toplam Konteyner Tahmini (TEU)
Grafik B.3.9: Ege Blgesinde Aktarma Dahil Ellelenecek Konteyner Tahmini Grafii (TEU)
Akdeniz Blgesi Konteyner Tahmini Akdeniz blgesinde ellelenen yerel ve kara transit konteyner tahmini Tablo B.3.34de, toplam konteyner tahmini ise Grafik B.3.8 ve Tablo B.3.35de sunulmutur. Tablo B.3.34: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek Yerel ve Kara Transit Konteyner Tahmini (TEU)
119
Tablo B.3.35: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek, Aktarma Dahil, Toplam Konteyner Tahmini (TEU)
Grafik B.3.10: Akdeniz Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek, Aktarma Dahil, Toplam Konteynerin Tahmini Grafii (TEU)
Karadeniz Blgesi Konteyner Tahmini Trkiye snrlar ierisinde Karadeniz Blgesindeki konteyner elleleme miktarlar gemi yllar gzden geirildiinde olduka dktr. Ayrca konteyner ellelemesi iin yeterli veri kaynada bulunmamaktadr. Karadeniz Blgesinde ellelenen yerel konteyner tahmini Tablo B.3.36da, aktarma dahil toplam konteyner tahmini ise Grafik B.3.11 ve Tablo B.3.37de sunulmutur. Karadeniz Blgesi iin hesaplanan yerel yk dier blgelere gre dk kalmtr. Yerel yk trafiinin arttrlabilmesi iin Karadeniz lkeleri ile ticaret yapan sanayi kurulularnn retim ve lojistik hizmetlerini blgeye ekecek imkanlar yaratlmas faydal olacaktr. Tablo B.3.36: Karadeniz Blgesinde Ellelenecek Yerel Konteynerin Tahmini (TEU)
Ktmser 2015 2020 2025 2030 69,183 124,987 232,369 331,432 Ortalama 73,602 137,225 261,590 381,475 yimser 78,150 150,158 293,255 437,033
120
Tablo B.3.37:Karadeniz Blgesinde Ellelenecek, Aktarma Dahil, Toplam Konteynerin Tahmini (TEU)
Ktmser 2015 2020 2025 2030 524,343 726,241 1,024,415 1,378,399 Ortalama 983,922 1,339,734 1,845,680 2,475,410 yimser 1,443,630 1,953,922 2,669,391 3,577,936
Grafik B.3.11: Karadeniz Blgesinde 2010-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Aktarma Dahil Konteynerin Tahmini Grafii (TEU)
B.3.3 Trkiye Genel Kargo ve Dkme Yk Miktarnn Tahmini

Trkiyede genel kargo ve dkme yk ellelemesi yapan limanlarn hizmet verdikleri hinterlantn sosyo-ekonomik gstergeleri ve gemi yllara ait yk trafikleri kullanlarak yk elleleme tahminleri yaplmtr. Trkiyede gelecekte ellelenecek genel ve dkme yk miktar ktmser, ortalama ve iyimser tahminlerle Grafik B.3.12 ve Tablo B.3.38de verilmektedir. Tablo B.3.38: Trkiyede Genel ve Dkme Yk Tahmini (Ton)
121
Grafik B.3.12: Trkiyede 2015-2030 Yllarnda Ellelenecek Genel ve Dkme Yk Tahmini
B.3.3.1. Genel ve Dkme Yknn Blgesel Tahmini ve Kapasite Analizi Genel ve dkme ykn blgesel olarak gelecee ynelik elleleme tahminleri tespit edilmitir. 2030 yl iin yaplan tahminlemede baml deiken olarak limanlarmzda 1998 2009 yllar arasnda blgelerimizde ellelenen toplam genel ve dkme ykler alnmtr. Bamsz deiken olarak GSYH ve nfus test edilmitir. Tm tahminlemelerde gvenilirlik snr %95 olarak alnmtr. Test edilen deikenlerin korelasyon katsaylar Tablo B.39da verilmitir. Tablo B.3.39: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Dkme ve Genel Yk Tahminlemesinde Test Edilen Bamsz Deikenlerin Korelasyon Katsaylar
Blgeler Marmara Ege Akdeniz Karadeniz Ellelenen Genel-Dkme Yk / Nfus 0.809177319 0.9402228 0.6577192 0.80909834 Ellelenen Genel-Dkme Yk / GSYH 0.97845851 0.8586533 0.96162304 0.88756053
Marmara Blgesi Marmara blgesi iin yaplan genel ve dkme yk tahminleri Tablo B.3.40 ve Grafik B.3.13de verilmitir. Tablo B.3.40: Marmara Blgesinde Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini (Ton)
122
Grafik B.3.13: Marmara Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini Grafii (Ton)
Ege Blgesi Ege Blgesi iin yaplan genel ve dkme yk tahminleri Tablo B.3.41 ve Grafik B.3.14de verilmitir. Tablo B.3.41: Ege Blgesinde Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini (Ton)
Grafik B.3.14: Ege Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini Grafii (Ton)
123
Akdeniz Blgesi Akdeniz Blgesi iin yaplan genel ve dkme yk tahminleri Tablo B.3.42 ve Grafik B.3.15de verilmitir. Tablo B.3.42: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini (Ton)
Ktmser 2015 45,135,946 2020 65,302,302 2025 90,799,782 2030 122,941,849 Ortalama 47,449,151 70,703,875 100,809,553 139,670,042 yimser 49,820,110 76,376,332 111,577,171 158,099,871
Grafik B.3.15: Akdeniz Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini Grafii (Ton)
Karadeniz Blgesi Karadeniz Blgesi iin yaplan genel ve dkme yk tahminleri Tablo B.3.43 ve Grafik B.3.16da verilmitir. Tablo B.3.43: Karadeniz Blgesinde Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini (Ton)
124
Grafik B.3.16: Karadeniz Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Genel ve Dkme Ykn Tahmini Grafii (Ton)
B.3.4. Trkiye Sv Dkme Yk Ellelemesinin Tahmini

B.3.4.1. Sv Ykler Makro Tahminleme Trkiyede sv dkme yk ellelemesi yapan limanlarn hizmet verdikleri hinterlantn sosyoekonomik gstergeleri ve gemi yllara ait yk trafikleri kullanlarak yk elleleme tahminleri tespit edilmitir. Tablo B.3.44 ve Grafik B.3.17de sv yk elleleyen Trkiye limanlarnn gelecekte elleleyecekleri sv yk miktarlar verilmektedir. Tablo B.3.43: Sv Dkme Yk Elleleyen Limanlarn Toplam Yk Tahmini (Ton)
Ktmser 2015 85,452,896 2020 107,177,209 2025 132,584,055 2030 162,826,820 Ortalama 88,101,887 113,040,573 142,945,318 179,442,035 yimser 90,801,669 119,138,937 153,956,347 197,501,836
Grafik B.3.17: Sv Dkme Yk Elleleyen Trkiye Limanlarnn 2015-2030 Ylarna Ait Toplam Yk Tahmini Grafii
125
B.3.4.2. Sv Dkme Yknn Blgesel Tahmini 2030 yl iin yaplan tahminlemede baml deiken olarak limanlarmzda 1998 2008 yllar arasnda blgelerimizde ellelenen toplam sv ykler alnmtr. Bamsz deiken olarak GSYH ve nfus test edilmitir. Tm tahminlemelerde gvenilirlik snr %95 olarak alnmtr. Bamsz deikenlerin korelasyon katsaylar Tablo B.3.45de verilmitir. Tablo B.3.45: Trkiye Limanlarnda Ellelenecek Sv Yk Tahminlemesinde Test Edilen Bamsz Deikenlerin Korelasyon Katsaylar
Blgeler Marmara Ege Akdeniz Karadeniz Ellelenen Sv Yk - Nfus 0.828910987 0.8343778 0.69124971 0.62365168 Ellelenen Sv Yk - GSYH 0.853166099 0.9017219 0.72036196 0.96048336
Marmara Blgesi Marmara blgesi iin yaplan sv yk tahminleri Tablo B.3.46 ve Grafik B.3.18de verilmitir. Tablo B.3.46: Marmara Blgesinde Ellelenecek Sv Ykn Tahmini (Ton)
Grafik B.3.18: Marmara Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Sv Ykn Tahmini Grafii (Ton)
126
Ege Blgesi Ege Blgesi iin yaplan genel ve dkme yk tahminleri Tablo B.3.47 ve Grafik B.3.19da verilmitir. Tablo B.3.47: Ege Blgesinde Ellelenecek Sv Ykn Tahmini (Ton)
Grafik B.3.19: Ege Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Sv Ykn Tahmini Grafii (Ton)
Akdeniz Blgesi Akdeniz Blgesi iin yaplan sv yk tahminleri Tablo B.3.48 ve Grafik B.3.20de verilmitir. Tablo B.3.48: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek Sv Ykn Tahmini (Ton)
127
Grafik B.3.20: Akdeniz Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Sv Ykn Tahmini Grafii (Ton)
Karadeniz Blgesi Karadeniz Blgesi iin yaplan sv yk tahminleri Tablo B.3.49 ve Grafik B.3.21de verilmitir. Tablo B.3.49: Karadeniz Blgesinde Ellelenecek Sv Ykn Tahmini (Ton)
Grafik B.3.21: Karadeniz Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Sv Ykn Tahmini Grafii (Ton)
128
B.3.5. Trkiyede Tekerlekli Ara Ellelemesinin Tahmini

B.3.5.1. Tekerlekli Ara Ellelenmesi Makro Tahminler Trkiyede tekerlekli yk ellelemesi yapan limanlarn hizmet verdikleri hinterlantn sosyoekonomik gstergeleri ve gemi yllara ait yk trafikleri kullanlarak yk elleleme tahminleri tespit edilmitir. Yaplan tahminlerde tekerlekli ykler 3 snflandrmaya tabi tutulmutur. Bu snflandrmaya gre Ro-Ro tamalar kabotaj ve d ticaret tamalar olarak ikiye ayrlmakta ve son olarak otomobil d ticareti tamalar da ayr olarak deerlendirilmektedir. Tablo B.3.50 ve Grafik B.3.22de d ticarete konu olan Ro-Ro yk elleleyen tm limanlarn gelecekte elleleyecekleri ara miktarlar ktmser, ortalama ve iyimser tahminlerle verilmektedir. Tablo B.3.50: Harici Ro-Ro Tahmini (Adet)
Ktmser 2015 2020 2025 2030 414,812 551,947 731,733 963,912 Ortalama 430,054 588,541 801,111 1,082,031 yimser 445,725 627,153 876,160 1,212,927
Grafik B.3.22: Harici Ro-Ro Yk Ellelemesinin 2015-2030 Tahmini Grafii (Adet)
Tablo B.3.51 ve Grafik B.3.23de kabotaj tamalarna konu olan Ro-Ro yk elleleyen limanlarn gelecekte elleleyecekleri ara miktarlar ktmser, ortalama ve iyimser tahminlerle verilmektedir. Tablo B.3.51: Dahili Ro-Ro Tahmini (Adet)
Ktmser 2015 2020 2025 2030 438,083 722,559 1,067,192 1,488,602 Ortalama 471,861 799,081 1,205,315 1,714,316 yimser 506,370 879,009 1,352,911 1,961,197
129
Grafik B.3.23: Dahili Ro-Ro Yk Ellelemesinin 2015-2030 Tahmini Grafii (Adet)
Tablo B.3.52 ve Grafik B.3.24de d ticarete konu olan otomobil yk elleleyen limanlarn elleleyecekleri ara miktarlar ktmser, ortalama ve iyimser tahminlerle verilmektedir. Tablo B.3.52: Harici Otomobil Tahmini (Adet)
Grafik B.3.24: Harici Otomobil Yk Ellelemesinin 2015-2030 Tahmini Grafii (Adet)
130
B.3.5.2. Tekerlekli Ykn Blgesel Tahmini D Ticarette Ro-Ro Tamalarnn Blgesel Tahmini Trkiyede ellelenen d ticarete ynelik Ro-Ro yknn blgesel olarak gelecee ynelik ellelemeleri tespit edilmitir. Marmara Blgesi Marmara Blgesi d ticaret Ro-Ro elleleme tahminleri Grafik B.3.25 ve Tablo B.3.53de verilmitir. Tablo B.3.53: Marmara Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet)
Grafik B.3.25: Marmara Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini
Ege Blgesi Ege Blgesi d ticaret Ro-Ro elleleme tahminleri Tablo B.3.54 ve Grafik B.3.26da verilmitir. Tablo B.3.54: Ege Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet)
131
Grafik B.3.26: Ege Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini Grafii (Adet)
Akdeniz Blgesi Akdeniz Blgesi d ticaret Ro-Ro elleleme tahminleri Grafik B.3.27 ve Tablo B.3.55de verilmitir. Tablo B.3.55: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet)
Grafik B.3.27: Akdeniz Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet)
132
Karadeniz Blgesi Karadeniz Blgesi d ticaret Ro-Ro elleleme tahminleri Grafik B.3.28 ve Tablo B.3.56da verilmitir. Tablo B.3.56: Karadeniz Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet)
Grafik B.3.28: Karadeniz Blgesinde Ellelenecek Harici Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet)
Kabotaj Ro-Ro Tamalarnn Blgesel Tahmini Trkiyede ellelenen kabotaj Ro-Ro yk sadece Marmara blgesinde ellelenmektedir. Yaplan tahminler Tablo B.3.57de ve Grafik B.3.29da sunulmutur. Tablo B.3.57: Marmara Blgesinde Ellelenecek Dahili Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet)
Ktmser 2015 2020 2025 2030 438,083 722,559 1,067,192 1,488,602 Ortalama 471,861 799,081 1,205,315 1,714,316 yimser 506,370 879,009 1,352,911 1,961,197
133
Grafik B.3.29: Marmara Blgesinde Ellelenecek Dahili Ro-Ro Yknn Tahmini (Adet)
D Ticarette Otomobil Tamalarnn Blgesel Tahmini Trkiyede ellelenen d ticarete ynelik otomobil yk sadece Marmara ve Ege blgesinde ellelenmektedir. Marmara blgesi iin yaplan tahminler Tablo B.3.58de, Ege blgesi iin yaplan tahminler ise Tablo B.3.59da sunulmutur. Marmara Blgesi Marmara Blgesi otomobil elleleme tahminleri Tablo B.3.58 ve Grafik B.3.30da verilmitir. Grafik B.3.30: Marmara Blgesinde 2015-2030 Yllarnda Ellelenecek Otomobilin Tahmini Grafii (Adet)
134
Tablo B.3.58: Marmara Blgesinde Ellelenecek Otomobilin Tahmini (Adet)

Ege Blgesi Ege Blgesi otomobil elleleme tahminleri Tablo B.3.59 ve Grafik B.3.31de verilmitir. Tablo B.3.59: Ege Blgesinde Ellelenecek Otomobil Tahmini (Adet)
Grafik B.3.31: Ege Blgesinde 2015-2030 Yllar Arasnda Ellelenecek Otomobilin Tahmini Grafii (Adet)
135
B.3.6. Blge ve Yk Deseni Temelinde Talep Tahmini (Mikro Tahminleme)

Master plan almas kapsamnda drt blge ve 12 temel yk iin talep tahmini gerekletirilmitir. almalarda Babakanlk Denizcilik Mstearlnn verileri kullanlmtr. Limanlarmzda ilem gren 3,800 rn, blge baznda 12 temel yk grubuna ayrlm ve on yllk tahminleme gerekletirilmitir. Yk deseni baznda gerekletirilen almann temel amac vardr. Bunlardan ilki blgeler itibari ile limanlarmza gelen ykn mevcut durumunun belirlenmesidir. Bu sayede hangi blgemizdeki limanlarn hangi tip yklere hizmet verdii bulunacaktr. kinci amac son be yl ierisinde yk desenindeki deiimin blgeler itibari ile belirlenmesidir. Bu sayede limanlar mevcut durumlarn yklerin deiimine gre konumlandrabilecektir. rnein son be yl ierisinde ton baznda elleleme hacimlerinde deiiklik olmayan rnler ile art veya azal grlen rnler ayrt edilebilecektir. Limanlar bu bilgileri kullanarak ekipman, transfer ve depolama ihtiyalarn daha salkl planlayabileceklerdir. almann nc ve son amacn ise her rn baznda gerekletirilen talep tahminlerinin sonular oluturmaktadr. On yl ierisinde blgeler itibari ile hangi yklerin ne oranda deiim gsterecei ksa vadeli liman planlamada yol gsterici olacaktr. ncelikle 12 temel ykn blgeler baznda oransal dalm hesaplanmtr. Daha sonra 12 temel ykn son be yl ierisinde blgeler baznda deiimi incelenmitir. Bu sayede hangi yk tipinin hangi blgede nasl bir deiim gsterdii belirlenmitir. Son olarak her bir yk tipinin her bir blge iin talep tahmini gerekletirilmitir. Bu sayede ksa-orta dnemde limanlarmzda ellelenebilecek yk tipleri blgeler baznda belirlenmitir. Btn yk tipleri dikkate alndnda Karadeniz Blgesindeki kmr ellelemesi ve Akdeniz Blgesindeki petrol ve petrol trevleri ellelemesi dnda tm yk tiplerinde ton baznda, Marmara Blgesi en yksek oranda ellelemenin gerekletii blgedir. Toplam orman ve orman rnlerinin %88i, inat ve yap malzemelerinin %65i, endstriyel rnler ve hammaddelerin %57si, elektrik ve elektronik rnlerin %52 si, demir eliin %49u hububatn %43, gbrenin %41i Marmara Blgesinde ellelenmektedir. Ksaca Marmara Blgesi Trkiyenin d ticaret kapsdr. Petrol ve trevlerinin %51i Akdeniz Blgesinde ellelenmektedir. Maden cevheri iin blgeler arasnda elleleme oranlarnda farklar olsa da dengeli bir dalm sz konusudur. imento, gda ve gbrede Marmara ve Akdeniz Blgeleri baskn rol oynamaktadr. Kmr tamada ise Ege Blgesi dnda toplam kmr yk dier blge arasnda neredeyse dengeli paylalmtr (Grafik B.3.32, B.3.33 ve B.3.34).
136
Grafik B.3.32: Limanlarmzda Ellelenen Yklerin Blgelere Gre Dalm (Kmr, maden cevheri, orman ve orman rnleri, petrol ve trevleri)
Grafik B.3.33: Limanlarmzda Ellelenen Yklerin Blgelere Gre Dalm (Gda ve gda endstrisi hammaddeleri, gbre, hububat, inaat ve yap malzemeleri)
137
Grafik B.3.34: Limanlarmzda Ellelenen Yklerin Blgelere Gre Dalm (imento, demir elik rnleri, elektrik ve elektronik rnler, endstriyel rnler ve hammaddeler)
Blgesel Bazda Ellelenen rnlerin Oransal Dalm 2008 yl iin Marmara Blgesi limanlarnda ellelenen ykn dalm Grafik B.3.35de verilmitir. Marmara limanlarnda ilem gren ykler iersinde %38 oran ile birinci srada sv dkme yk olan petrol ve petrol trevleri yer almaktadr. Bunu %26 oran ile genellikle kat dkme yk olarak ellelene demir elik rnleri takip etmektedir. nc srada%9 ile kuru dkme yk olarak ellelenen maden cevheri yer almakta olup son iki rn ar ykler kapsamnda deerlendirilmektedir. Dkme yk olarak ellelenen kmr ve imento blge ykleri ierisinde ton baznda %6lk hacime sahiptir. %5 orana sahip endstriyel hammaddeler dnda dier yk tiplerinin tamam %5 ine altndadr. Grafik B.3.35: Marmara Blgesinde Ellelenen Yklerin Oransal Dalm
138
Master Plan almas kapsamnda incelenen 12 yk tipi ierisinde Ege Blgesinde ellelenen ilk rn Marmara Blgesi ile benzerlik gstermektedir. En yksek elleleme hacmini %46 ile petrol ve petrol trevleri oluturmaktadr. Bunu sras ile %26 ile demir elik rnleri ve %13 ile maden cevheri takip etmektedir. Ton baznda dier rnlerin tamamn %5in altndadr (Grafik B.3.36). Grafik B.3.36: Ege Blgesinde Ellelenen Yklerin Oransal Dalm
Dnyann nemli enerji merkezlerinden biri haline gelen Ceyhan blgesi nedeniyle Akdeniz ykleri iersinde ellelene en nemli rn petrol ve petrol trevleridir. %67 orana sahip olan petrol ve petrol trevlerini %9 ile demir elik rnleri, %7 ile kmr takip etmektedir. Yksek hacimlerde ellelemesi yaplan petrol ve petrol trevleri dier yk tiplerinin oranlarnn dmesine neden olmutur. (Grafik B.3.37) Grafik B.3.37: Akdeniz Blgesinde Ellelenen Yklerin Oransal Dalm
139
Karadeniz blgesindeki yklerin dalmnda dier blgelere gre daha dengeli bir dalm sz konusudur. Karadeniz blgesinin toplam yk hacmi dk olmasna ramen blgede drt yk tipi n plana kmtr. Bunlar sras ile %26 orana sahip kmr, %23 orana sahip maden cevheri ve %20 orana sahip demir elik rnleridir. Bu rnleri %11lik pay ile imento takip etmektedir.(Grafik B.3.38) Grafik B.3.38: Karadeniz Blgesinde Ellelenen Yklerin Oransal Dalm
Drt blgede de elelenen ykler gz nne alndnda Trkiye limanlar iin baskn yk tipinin sv ve kat dkme ykler olduu grlmektedir. Henz konteynerize olmam olan ve yakn bir gelecekte konteynere girmesi beklenmeyen bu rnler konvansiyonel limanlarmzda ellelenmektedir. almada liman ellelemeleri ton cinsinden hesaplanm olup bu nedenle tekerlekli ykler bu kapsamda dikkate alnmamtr. B.3.6.1. Blgesel Bazda Ellelenen rnlerin Yllar Baznda Deiimi Master Plan almas kapsamnda analiz edilen 12 yk tipi ierisinde gerek hacim gerekse oransal olarak en byk deere sahip rn petrol ve trevleridir. 2008 yl itibari ile Akdeniz blgesi petrol ve trevleri asndan 59.4 milyon ton ile en yksek elleleme deerine sahip blgedir. Dier blgelere nazaran Akdeniz blgesinde 2006 ylndan itibaren ok hzl bir art gstermitir. En dk elleleme hacmine sahip Karadeniz Blgesinde ise dzenli bir art gze arpmaktadr (Grafik B.3.39) Petrol ve petrol trevlerinin seilen drt blge iin pazar paylar incelendiinde 2005 ylndan sonra Marmara 2006 ylndan sonra ise Ege Blgesinin toplam elleleme ierisindeki orannn srekli dt buna karlk Akdeniz Blgesinde ise dzenli bir art olduu grlmektedir. Toplam elleleme hacmi gz nne alndnda Akdeniz Blgesinin 2005 ylnda %23 olan pay 2008 ylnda %51i amtr. Ege Blgesi % 14 Marmara Blgesi ise % 12lik pazar kaybna uramtr. Son be yllk eilim gz nne alndnda petrol ve petrol
140
trevlerini elleleyen sv dkme yk liman yatrmlarnda Akdeniz Blgesine ncelik verilmesi faydal olacaktr. Grafik B.3.39: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Petrol ve Tverlerinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
Seilen yk gruplar ierisinde Karadeniz haricindeki blgede ve Trkiye toplamnda ton baznda en yksek ilem gren ikinci rn grubu demir elik rnleridir. Demir elik rnleri son ylda Karadeniz Blgesi dnda srekli art gstermitir. Bu rn grubu iin en dzenli art Akdeniz Blgesinde kaydedilmitir.(Grafik B.3.40) Demir elik rnlerinin seilen drt blge iin pazar paylar incelendiinde son be ylda her blgenin pazar payn kk deiimlere ramen koruduu grlmtr. Bu yk tipi iin blgeler aras yk kaymas veya dier blgelerden farkl bir gelime (hzl bir art veya azal) yaanmamtr.
141
Grafik B.3.40: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Demir elik rnlerinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
Tm blgelerimizde birbirine ton baznda yakn deerlerde seyreden limanlarmzdaki maden cevheri ellelemeleri Karadeniz ve Ege Blgelerinde istikrarl bir seyir izlemektedir. Akdeniz ve Marmara Blgelerinde ise son be ylda art eiliminde olduu gzlemlenmektedir. (Grafik B.3.41) Maden cevherinin seilen drt blge iin pazar paylar incelendiinde son be ylda Karadeniz Blgesinde dier blgelere nazaran snrl bir pazar kayb yaanmtr. Toplam elleleme hacmi gz nne alndnda 2006 2008 yllar arasnda Akdeniz Blgesinde pazar paynda %5lik bir art gzlenmitir. Ancak bu art liman yatrm asndan ncelik oluturacak bir art deildir.
142
Grafik B.3.41: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Maden Cevherinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
Tm blgeler genelinde 2008 yl verilerinde d gsteren kmr son be yl gz nne alndnda dalgal bir deiim izlemektedir. 2007 yl dnda Karadeniz Blgesi kmr elleleme hacminin ton baznda en yksek olduu blgedir.(Grafik B.3.42) Grafik B.3.42: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Kmrn Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
143
Kmrn seilen drt blge iin pazar paylar incelendiinde son be ylda Karadeniz ve Akdeniz Blgelerinde bu yk tipinin n plana kt, zellikle enerji hammaddesi olarak gelecekte de bu eilimin devam edecei belirlenmitir. Karadeniz Blgesinde dzenli art gsteren imento dier blgelerde istikrarl bir seyir izlemektedir. Son yllar iersindeki en dikkat ekici gelime Akdeniz Blgesinde olmu bu blgedeki limanlarda imento ellelenmesi iki kat artmtr (Grafik B.3.43). imento gz nne alndnda yllar itibari ile ncelikli liman yatrmn etkileyecek belirgin bir pazar pay deiimi bu yk tipi iin tespit edilememitir. Grafik B.3.43: Trkiye Limanlarnda Ellelenen imentonun Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
Trkiye limanlarnda ellelenen hububat incelendiinde Ege ile Akdeniz Blgelerinin Marmara ile ise Karadeniz Blgelerinin birbiri ile benzerlik gsterdii dikkati ekmektedir. Ege ve Akdeniz blgelerinde dzenli art gzlenirken Marmara ve Karadeniz blgelerinde 2006 ylna doru azalma ve daha sonraki yl art gzlenmitir (Grafik B.3.44). Hububat gz nne alndnda yllar itibari ile ncelikli liman yatrmn etkileyecek belirgin bir pazar pay deiimi bu yk tipi iin tespit edilememitir.
144
Grafik B.3.44: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Hububatn Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
Endstriyel rnler ve ham madde ellelemeleri incelendiinde ise son yl iinde Ege Blgesinde istikrarl bir gidi izlendii, dier blgelerde ise kresel krizin etkisi ile 2008 ylnda d yaand grlmektedir (Grafik B.3.45). Grafik B.3.45: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Endstriyel rnler ve Ham Maddelerin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
145
Endstriyel rnler ve ham maddelerin pazar paylar gz nne alndnda Marmara Blgesi son be yl iersinde %2lik art ve azallar ile yaklak %60a yakn bir pazar payna sahiptir. Sz konusu ylar itibari ile ncelikli liman yatrmn etkileyecek belirgin bir pazar pay deiimi bu yk tipi iin tespit edilememitir. Tarm sektrnn nemli ham maddelerinden olan gbre tanm, Akdeniz Blgesi limanlarnda azalrken dier blgelerde dalgal bir seyir izlemektedir. Bu yk iin Akdeniz Blgesi dndaki blgede benzer bir deiim yaanmtr (Grafik B.3.46). Tarm sektrnde yllar itibari ile ncelikli liman yatrmn etkileyecek belirgin bir pazar pay deiimi tespit edilememitir. Grafik B.3.46: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Gbrenin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
Orman ve orman rnleri dikkate alndnda btn blgelerde dzensiz bir deiim gzlenmitir. 2006 ylndan balayarak Ege, Akdeniz ve Karadeniz blgelerinde srekli bir d olmutur. Nispeten daha yksek deerler sahip Marmara Blgesinde ise 2008 ylnda %30luk bir azalma gereklemitir (Grafik B.3.47). Orman ve orman rnleri iin yllar itibari ile ncelikli liman yatrmn etkileyecek belirgin bir pazar pay deiimi tespit edilememitir.
146
Grafik B.3.47: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Orman ve Orman rnlerinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
Gda ve gda endstrisi hammaddeleri Marmara Blgesinde 2008 ylna kadar yava bir art gstermitir. Dier blgelerdeki deiim ise dzensizdir. Bu yk tipi iin 2006 yl Karadeniz ve Ege Blgeleri iin ortalamann stnde hacimde ellelemenin yapld yllar olmutur (Grafik B.3.48). Grafik B.3.48: Trkiye Limanlarnda Ellelenen Gda ve Gda Endstrisi Ham maddelerinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
147
Ege Blgesinin yk kayb yaad rn tiplerinden birisi de inaat ve yap malzemeleridir. Ege Blgesi dnda tm blgelerde en yksek oranda artn yaand yk tipi inaat ve yap malzemeleridir. Ege Blgesi dndaki blgede 2008 yl dnda inaat ve yap malzemeleri dk seviyelerde dalgal bir seyir izlemitir (Grafik B.3.49). naat ve yap malzemeleri iin yllar itibari ile ncelikli liman yatrmn etkileyecek belirgin bir pazar pay deiimi tespit edilememitir. Grafik B.3.49: Trkiye Limanlarnda Ellelenen naat ve Yap Malzemelerinin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
Arlkl olarak konteyner iinde tanan elektrik ve elektronik rnler 2008 ylnda tm blgelerde ton baznda dikkate deer bir art gstermitir. 2008 yl dndaki yllarda dk seviyelerde dengesiz bir deiim gstermitir (Grafik B.3.50). Elektrik ve elektronik rnler hacimli bir yk tipi olmasna ramen dk tonajldr ve konteynerize olma eilimindedir. Dorudan genel kargo liman yatrmlarnda ncelikleri deitirebilecek yk tipi deildir.
148
Grafik B.3.50. Trkiye Limanlarnda Ellelenen Elektrik ve Elektronik rnlerin Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
Seilen 12 temel yk iin Trkiye limanlarnda ellelenen ykn blgelere gre yllk deiimi incelendiinde en dzenli art Ege Blgesinde izlenmektedir. Karadeniz Blgesinde dalgal bir deiim izlenirken Marmara ve Akdeniz Blgelerinde 2004 2006 yllarnda istikrarl seyreden toplam yk hacmi 2006 ylndan sonra Akdeniz Blgesinde belirgin bir art gstermeye balamtr. 2007 ylnda belirgin art gstermi olan Marmara Blgesinde ise istikrarl bir izgi izlenmektedir (Grafik B.3.51). Grafik B.3.51. Seilen 12 Temel Yk in Trkiye Limanlarnda Ellelenen Ykn Blgelere Gre Yllk Deiimi (2004 2008)
149
Master Plan almas kapsamnda mikro modelleme amacyla 12 temel yk altnda toplanan rnlerin 2008 yl itibaryla limanlarmzdaki elleleme oranlar incelendiinde en yksek ellelemenin %48 ile petrol ve trevleri olduu grlmtr (Grafik B.3.52). Petrol ve trevlerini srasyla %20 ile demir elik rnleri, %10 ile maden cevheri, %8 ile kmr, %6 ile imentodur. Dier yklerin tamam %5in altnda olup oranlarnn toplam %12dir. Grafik B.3.52: Seilen 12 Temel Ykn Toplam Dalm
B.3.6.2 Blgesel Bazda Ellelenen 12 Temel Ykn Talep Tahmini Ulatrma Ky Yaplar Master plan almas kapsamnda seilen 12 temel yk grubu iin gelecee ynelik talep tahmini gerekletirilmitir. Seilen yk gruplarna ilikin veri setinin sadece be yl kapsamas nedeniyle ancak ksa-orta dnemli tahminleme yapmak mmkn olmutur. Zira be yllk veri seti ile 2030 yln hedefleyen bir tahmin gereki olmayacaktr. Veri setinin ksa bir sreyi kapsamas tahminlemede ayr yntemin kullanlmasn ve sonularn karlatrlmasn zorunlu klmtr. Elde edilen en yakn iki deer yk deiiminde referans senaryo olarak deerlendirilmi ve yorumlanmtr. Mikro tahminlemede kullanlan ilk yntem zaman serisidir. Zaman serisi yeterli veri olmamas durumunda ksa dnemli tahminleme yapmak iin en yaygn kullanlan yntemdir. zellikle tahmin edilmek istenen veride ani deiimlerin yaanmad durumlarda gvenilir sonular vermektedir. Bir veri setindeki art ve azalmalarn genel bir eiliminin olmas durumunda da zaman serisi ksaorta dnem tahminlemelerinde kullanlabilmektedir. rn ve blge baznda gerekletirilen mikro tahminlemede kullanlan ikinci yntem regresyon analizidir. Regresyon analizi, veri setinin on yldan daha ksa olmas durumunda gvenilir sonular vermemektedir. Bu nedenle bamsz deikenler seilirken en yksek korelasyon kat saysna sahip olanlar seilmitir. Regresyon analizinde kullanlan bamsz deikenler; nfus, GSYH, d ticaret ve deniz ticareti hacmidir. imento, endstriyel rnler ve hammaddeler, maden cevheri ve orman ve orman rnleri hibir bamsz deiken ile yksek korelasyon katsays vermemitir (Tablo B.3.60).
150
Tablo B.3.60: Bamsz Deikenlerin Korelasyon Katsays

12 Temel Yk imento Demir elik rnleri Elektrik ve Elektronik rnler Endstriyel rn ve Hammaddeler Gda ve Gda Endstrisi Hammaddeleri Gbre Hububat naat ve Yap Malzemeleri Kmr Maden Cevheri Orman ve Orman rnleri Petrol ve Trevleri Nfus 0.4488907 -0.0630859 -0.1094390 -0.2239228 0.8765488 0.2392422 -0.4828928 0.5905019 -0.0847214 -0.1922189 0.590170 -0.0072203 GSYH 0.7450589 0.9066814 0.510410 0.5866160 -0.399951 0.8525659 0.8213324 -0.172926 0.8368338 0.6377602 -0.3727735 0.9743078 D Ticaret 0.6200222 0.7256339 0.802197 0.7026858 -0.7077668 0.6876686 0.9773701 -0.661101 0.4690886 0.7434051 -0.6156539 0.6980362 Dnya Deniz Ticareti 0.5139396 0.8298527 0.4316699 0.6558580 -0.6016277 0.7450690 0.8760657 -0.2650055 0.844940 0.688046 -0.4487244 0.9275838
Kullanlan son yntem elastisite indisinin belirlenerek buna bal olarak ykn tahminlenmesidir. Seilen deiken ile tahminlenecek veri arasnda bulunan iliki katsays gelecek yllardaki ykn tahminlenmesinde kullanlmaktadr. Deiim hznn yava olduu durumlarda gvenilir sonular vermektedir. Uygulanan yntemler iinde tahminlenen ilk yl ile son yl arasndaki farkn en dk olduu yntemdir. 2008 yl itibari ile petrol ve trevlerinin elleleme hacmi Marmara Blgesinde 34.1 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 59.4 milyon ton, Ege Blgesinde 21.1 milyon ton ve Karadeniz Blgesinde 1.5 milyon tondur. Tahminleme sonucunda petrol ve trevlerinin elleleme hacminin 2018 ylnda ortalama bir senaryo ile Marmara Blgesinde 59.5 milyon ton, Akdeniz blgesinde 166 milyon ton, Ege Blgesinde 42.3 milyon ton ve Karadeniz Blgesinde 2.4 milyon ton olaca tahmin edilmitir (Tablo B.3.61). Tablo B.3.61: Blgeler tibaryla Petrol ve Petrol Trevlerinin Elleleme Tahmini (ton)
Regresyon 37,946,238 40,128,390 42,310,542 44,492,694 46,674,845 48,856,997 51,039,149 53,221,301 55,403,452 57,585,604 Regresyon 25,572,897 27,432,944 29,292,991 31,153,039 33,013,086 34,873,133 36,733,180 38,593,227 40,453,274 42,313,321 Zaman Serisi 38,852,803 41,337,142 43,821,482 46,305,822 48,790,162 51,274,502 53,758,841 56,243,181 58,727,521 61,211,861 Zaman Serisi 25,577,819 27,439,507 29,301,195 31,162,882 33,024,570 34,886,258 36,747,946 38,609,633 40,471,321 42,333,009 Petrol ve Trevleri GK: 4.87 38,804,891 40,697,825 42,683,099 44,765,216 46,948,900 49,239,106 51,641,030 54,160,122 56,802,098 59,572,951 GK: 0.51 23,117,605 23,235,811 23,354,622 23,474,040 23,594,069 23,714,712 23,835,971 23,957,851 24,080,353 24,203,482 Karadeniz Blgesi Akdeniz Blgesi Regresyon Regresyon Zaman Serisi 64,578,934 75,905,416 87,231,898 98,558,380 109,884,862 121,211,344 132,537,826 143,864,308 155,190,790 166,517,272 Zaman Serisi 1,616,680 1,708,281 1,799,882 1,891,483 1,983,085 2,074,686 2,166,287 2,257,888 2,349,489 2,441,091 GK: 0.10 GK: 4.93 1,620,934 1,700,860 1,784,726 1,872,729 1,965,070 2,061,964 2,163,637 2,270,322 2,382,268 2,499,734
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Ege Blgesi
Marmara Blgesi
151
2008 yl itibari ile Marmara Blgesinde 23.9 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 8.1 milyon ton, Ege blgesinde 11.9 milyon ton ve Karadeniz blgesinde 5.1 milyon ton olan demir elik rnlerinin elleleme hacminin 2018 ylnda ortalama bir senaryo ile Marmara Blgesinde 37.1 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 17.6 milyon ton, Ege blgesinde 25.2 milyon ton ve Karadeniz Blgesinde 4.7 milyon ton olaca tahmin edilmitir (Tablo B.3.62). Tablo B.3.62: Blgeler tibar le Demir elik rnleri Elleleme Tahminleri (ton)
Demir elik rnleri Regresyon Regresyon 14,732,615 17,082,533 19,432,451 21,782,369 24,132,287 26,482,205 28,832,123 31,182,041 33,531,959 35,881,877 Zaman Serisi 24,323,778 25,747,954 27,172,131 28,596,308 30,020,484 31,444,661 32,868,838 34,293,014 35,717,191 37,141,368 Zaman Serisi 12,845,283 14,228,360 15,611,438 16,994,515 18,377,593 19,760,670 21,143,748 22,526,825 23,909,903 25,292,980 GK: 4.88 25,155,105 26,382,955 27,670,738 29,021,379 30,437,946 31,923,658 33,481,889 35,116,179 36,830,241 38,627,969 GK: 0.24 11,947,503 11,976,345 12,005,257 12,034,238 12,063,290 12,092,412 12,121,604 12,150,866 12,180,200 12,209,604 Regresyon 8,671,235 9,672,614 10,673,993 11,675,372 12,676,751 13,678,130 14,679,509 15,680,888 16,682,267 17,683,646 Regresyon 5,129,768 5,033,904 4,938,040 4,842,176 4,746,312 4,650,449 4,554,585 4,458,721 4,362,857 4,266,993 Zaman Serisi 8,858,660 9,922,513 10,986,367 12,050,221 13,114,074 14,177,928 15,241,782 16,305,635 17,369,489 18,433,343 Zaman Serisi 5,243,685 5,185,794 5,127,902 5,070,011 5,012,119 4,954,228 4,896,337 4,838,445 4,780,554 4,722,662 GK: 0.24 8,203,006 8,222,802 8,242,646 8,262,538 8,282,478 8,302,466 8,322,502 8,342,587 8,362,720 8,382,902 GK: 5.07 5,404,911 5,679,426 5,967,884 6,270,993 6,589,497 6,924,178 7,275,857 7,645,398 8,033,708 8,441,740
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Marmara Blgesi
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
2008 yl itibari ile Marmara Blgesinde 7.7 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 5.2 milyon ton, Ege Blgesinde 6.0 milyon ton ve Karadeniz Blgesinde 6.0 milyon ton olan maden cevheri elleleme hacminin 2018 ylnda ortalama bir senaryo ile Marmara Blgesinde 14.3 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 9.9 milyon ton ve Karadeniz Blgesinde 7.6 milyon ton olaca tahmin edilmitir (Tablo B.3.63). Ege Blgesi iin yaplan tahmin almasnda 2018 yl maden cevheri elleleme hacmi 6.1 ile 12.7 milyon ton olarak hesaplanmtr. Gerekleen yk hacimleri incelendiinde 2005 ylnda %51 azalm ve 2006 ylnda %154 art ile tekrar eski konumuna gelmesi analiz sonularna farkl yansm ve bir karaszlk ortaya karmtr. Son iki yln art oran %3 ve %5 olarak gereklemitir. Yllk %4lk bir art ile 2018 ylnda Ege blgesi 8.9 milyon tona ulaacaktr. Sz konusu deer iki deiik yntem ile hesaplanan deerin ortasnda yer almaktadr. Bu nedenle 6.1 milyon ton deeri ktmser 12.7 milyon ton deeri iyimser senaryo olarak deerlendirilebilir.
152
Karadeniz Blgesi
Ege Blgesi
Akdeniz Blgesi
Tablo B.3.63: Blgeler tibar le Maden Cevheri Elleleme Tahminleri (ton)

MADEN CEVHER 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Regresyon 8,043,665 8,748,941 9,454,218 10,159,495 10,864,772 11,570,049 12,275,326 12,980,603 13,685,880 14,391,157 Regresyon Zaman Serisi 8,226,095 8,992,182 9,758,269 10,524,356 11,290,443 12,056,530 12,822,617 13,588,704 14,354,791 15,120,878 Zaman Serisi 6,788,424 7,450,654 8,112,883 8,775,113 9,437,343 10,099,573 10,761,803 11,424,032 12,086,262 12,748,492 GK: 4.64 8,077,547 8,452,818 8,845,523 9,256,472 9,686,514 10,136,534 10,607,462 11,100,269 11,615,970 12,155,631 GK: 0.18 6,029,389 6,040,821 6,052,276 6,063,752 6,075,249 6,086,769 6,098,310 6,109,873 6,121,458 6,133,066 Regresyon 5,195,047 5,721,351 6,247,655 6,773,959 7,300,263 7,826,567 8,352,871 8,879,175 9,405,480 9,931,784 Regresyon Zaman Serisi 5,298,683 5,859,532 6,420,382 6,981,231 7,542,080 8,102,930 8,663,779 9,224,629 9,785,478 10,346,327 Zaman Serisi 6,075,968 6,251,504 6,427,041 6,602,577 6,778,114 6,953,650 7,129,187 7,304,723 7,480,260 7,655,796 GK: 0.27 5,229,956 5,244,391 5,258,866 5,273,381 5,287,936 5,302,531 5,317,166 5,331,842 5,346,558 5,361,315 GK: 5.11 6,380,877 6,707,049 7,049,893 7,410,262 7,789,053 8,187,206 8,605,711 9,045,609 9,507,994 9,994,014
Marmara Blgesi
Kmr elleleme hacminin 2018 ylnda ortalama bir senaryo ile Marmara Blgesinde 9.5 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 5.3 milyon ton, Ege Blgesinde 2.9 milyon ton ve Karadeniz Blgesinde 8.3 milyon ton ile 11.1 milyon ton arasnda olaca tahmin edilmitir ( Tablo B.3.64). Tablo B.3.64: Blgeler tibar le Kmr Elleleme Tahminleri (ton)
KMR Regresyon Regresyon 1,569,889 1,719,528 1,869,167 2,018,806 2,168,445 2,168,445 2,318,084 2,467,723 2,767,001 2,916,640 Zaman Serisi 6,785,366 7,087,110 7,388,853 7,690,596 7,992,340 8,294,083 8,595,827 8,897,570 9,199,313 9,501,057 Zaman Serisi 1,584,901 1,739,544 1,894,186 2,048,829 2,203,472 2,203,472 2,358,115 2,512,758 2,822,043 2,976,686 GK: 5.02 6,826,479 7,169,356 7,529,455 7,907,640 8,304,821 8,721,952 9,160,034 9,620,119 10,103,314 10,610,778 GK: 0.32 1,404,533 1,409,081 1,413,644 1,418,222 1,422,814 1,422,814 1,427,421 1,432,043 1,441,333 1,446,000 Regresyon Regresyon Zaman Serisi 8,149,968 7,958,832 7,767,695 7,576,559 7,385,422 7,194,285 7,003,149 6,812,012 6,620,876 6,429,739 Zaman Serisi 7,120,726 7,273,222 7,425,718 7,578,214 7,730,711 7,883,207 8,035,703 8,188,200 8,340,696 8,493,192 GK: -1.30 6,056,104 5,977,152 5,899,230 5,822,323 5,746,419 5,671,504 5,597,566 5,524,592 5,452,569 5,381,485 GK: 5.86 7,120,774 7,481,898 7,861,338 8,260,020 8,678,920 9,119,066 9,581,532 10,067,453 10,578,016 11,114,473
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Marmara Blgesi
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
153
Karadeniz Blgesi
Ege Blgesi
Akdeniz Blgesi
Karadeniz Blgesi
Ege Blgesi
Akdeniz Blgesi
2008 yl itibaryla Marmara Blgesinde 5.2 milyon ton, Akdeniz blgesinde 4.5 milyon ton, Ege blgesinde 1.8 milyon ton ve Karadeniz blgesinde 2.9 milyon ton olan imento elleleme hacminin 2018 ylnda ortalama bir senaryo ile Marmara blgesinde 8.2 milyon ton, Ege blgesinde 2.1 milyon ton ve Karadeniz blgesinde 5.8 milyon olaca tahmin edilmitir. Akdeniz blgesi iin yaplan tahmin almasnda 2018 yl imento elleleme hacmi 4.6 ile 10.1 milyon ton olarak hesaplanmtr. Gerekleen yk hacimleri incelendiinde 2004-2005 ylndaki %71.8 art, 2005-2006 yllarnda %5 azal, 2006-2007 yllarnda %1 art ve 2007-2008 yllarnda %112 art kaydedilmitir. Son derece istikrarsz deiim gsteren Akdeniz Blgesindeki imento elleleme hacimleri, saysal analizlerde farkl yntemler ile tahminlenen deerler arasndaki farkn almasna neden olmutur. Son be yln art ortalamas %37 olup, 2018 yl iin ngrlen 10.1 milyon tonluk yk hacmi yllk %8.3lk arta karlk gelmektedir. Akdeniz Blgesi iin 2018 yl deeri olarak 10.1 milyon tonun alnmas uygun olacaktr (Tablo B.3.65). Tablo B.3.65. Blgeler tibaryla imento Elleleme Tahminleri (ton)
MENTO Regresyon 5,798,539 6,086,178 6,373,817 6,661,456 6,949,095 7,236,734 7,524,373 7,812,012 8,099,651 8,387,290 Regresyon Zaman Serisi 5,757,044 6,030,852 6,304,660 6,578,467 6,852,275 7,126,082 7,399,890 7,673,698 7,947,505 8,221,313 Zaman Serisi 1,869,862 1,956,925 2,043,988 2,131,051 2,218,114 2,305,177 2,392,240 2,479,303 2,479,303 2,479,303 GK: 0.20 5,224,719 5,235,209 5,245,720 5,256,251 5,266,804 5,277,378 5,287,973 5,298,590 5,309,227 5,319,887 GK: 0.64 1,863,751 1,891,328 1,919,313 1,947,712 1,976,532 2,005,778 2,035,456 2,065,574 2,096,137 2,127,153 Regresyon Regresyon 2,898,623 3,228,081 3,557,539 3,886,997 4,216,455 4,545,913 4,875,371 5,204,829 5,534,287 5,863,745 Zaman Serisi 4,402,728 5,045,226 5,687,723 6,330,221 6,972,719 7,615,216 8,257,714 8,900,212 9,542,710 10,185,207 Zaman Serisi 3,098,375 3,494,418 3,890,460 4,286,502 4,682,544 5,078,586 5,474,629 5,870,671 6,266,713 6,662,755 GK: 0.11 4,562,600 4,567,930 4,573,265 4,578,607 4,583,956 4,589,310 4,594,671 4,600,038 4,605,411 4,610,790 GK: 4.25 3,105,736 3,237,760 3,375,396 3,518,882 3,668,469 3,824,414 3,986,988 4,156,474 4,333,164 4,517,365
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Marmara Blgesi
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
2008 yl itibari ile Marmara Blgesinde 3.6 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 1.9 milyon ton, Ege Blgesinde 1.5 milyon ton ve Karadeniz Blgesinde 1.3 milyon ton olan hububat ellelenmitir. Hububat elleleme hacminin 2018 ylnda ortalama bir senaryo ile Marmara Blgesinde 5.7 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 3.5 milyon ton, Ege Blgesinde 1.7 m ilyon ton ile 2.8 milyon ton arasnda olaca tahmin edilmitir (Tablo B.3.66).
154
Karadeniz Blgesi
Ege Blgesi
Akdeniz Blgesi
Tablo B.3.66: Blgeler tibaryla Hububat Elleleme Tahminleri (ton)

Regresyon Regresyon 1,659,608 1,842,836 2,026,063 2,209,291 2,392,518 2,575,746 2,758,973 2,942,201 3,125,429 3,308,656 Zaman Serisi 3,254,248 3,558,059 3,861,870 4,165,681 4,469,492 4,773,304 5,077,115 5,380,926 5,684,737 5,988,548 Zaman Serisi 1,664,914 1,849,910 2,034,906 2,219,902 2,404,898 2,589,894 2,774,890 2,959,886 3,144,882 3,329,878 HUBUBAT GK: 4.50 3,837,138 4,009,980 4,190,608 4,379,372 4,576,639 4,782,791 4,998,230 5,223,373 5,458,658 5,704,540 GK: 0.29 1,565,328 1,569,970 1,574,626 1,579,296 1,583,979 1,588,677 1,593,388 1,598,114 1,602,853 1,607,606 Regresyon 2,004,696 2,171,883 2,339,069 2,506,256 2,673,442 2,840,629 3,007,815 3,175,002 3,342,188 3,509,375 Regresyon Zaman Serisi 2,064,328 2,251,392 2,438,455 2,625,519 2,812,583 2,999,646 3,186,710 3,373,774 3,560,838 3,747,901 Zaman Serisi 1,169,164 1,352,251 1,535,339 1,718,426 1,901,513 2,084,600 2,267,687 2,450,774 2,633,861 2,816,948 GK: 0.39 1,984,258 1,992,185 2,000,145 2,008,136 2,016,159 2,024,213 2,032,301 2,040,420 2,048,572 2,056,756 GK: 3.10 1,346,556 1,388,335 1,431,412 1,475,824 1,521,615 1,568,827 1,617,503 1,667,690 1,719,433 1,772,783
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Marmara Blgesi
2008 yl itibari ile Marmara Blgesinde 4.7 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 1.8 milyon ton, Ege blgesinde 1.2 milyon ton ve Karadeniz Blgesinde 540 bin ton olan endstriyel rnler ve hammaddeler elleleme hacminin 2018 ylnda ortalama bir senaryo ile Marmara Blgesinde 9.0 milyon ton, Ege Blgesinde 1.4 milyon ton ve Karadeniz Blgesinde 1.5 milyon ton ve Akdeniz Blgesinde 1.0 milyon ton ile 2.0 milyon ton arasnda olaca tahmin edilmitir (Tablo B.3.67). Tablo B.3.67: Blgeler tibari le Ton Cinsinden Endstriyel rnler ve Hammaddeler Elleleme Tahminleri
Regresyon Regresyon ENDSTRYEL RNLER VE HAMMADDELER Zaman Serisi GK: 4.70 Regresyon Zaman Serisi 6,524,941 5,968,087 1,927,985 7,082,195 6,248,783 1,938,962 7,639,449 6,542,681 1,949,938 8,196,703 6,850,402 1,960,915 8,753,958 7,172,596 1,971,891 9,311,212 7,509,944 1,982,868 9,868,466 7,863,158 1,993,844 10,425,720 8,232,985 2,004,821 10,982,974 8,620,206 2,015,797 11,540,229 9,025,638 2,026,774 Zaman Serisi GK: 1.52 Regresyon Zaman Serisi 1,297,424 1,261,520 867,983 809,844 1,331,818 1,280,811 967,957 890,438 1,366,212 1,300,396 1,067,930 971,032 1,400,606 1,320,281 1,167,904 1,051,626 1,435,000 1,340,470 1,267,878 1,132,220 1,469,394 1,360,968 1,367,851 1,212,814 1,503,788 1,381,780 1,467,825 1,293,409 1,538,182 1,402,909 1,567,799 1,374,003 1,572,576 1,424,362 1,667,773 1,454,597 1,606,970 1,446,143 1,767,746 1,535,191 Karadeniz Blgesi Akdeniz Blgesi GK: -5.55 1,748,039 1,650,952 1,559,258 1,472,656 1,390,864 1,313,615 1,240,656 1,171,750 1,106,670 1,045,205 GK: 4.18 563,084 586,624 611,149 636,699 663,317 691,048 719,938 750,036 781,393 814,060
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Ege Blgesi
Marmara Blgesi
155
Karadeniz Blgesi
Ege Blgesi
Akdeniz Blgesi
2008 yl itibari ile Marmara Blgesinde 1.2 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 887 bin ton, Ege Blgesinde 284 bin ton ve Karadeniz Blgesinde 560 bin ton olan gbre elleleme hacminin 2018 ylnda ortalama bir senaryo ile Marmara Blgesinde 2.8 milyon ton, Ege Blgesinde 739 bin ton ve Karadeniz Blgesinde 880 bin ton olaca tahmin edilmitir. Akdeniz Blgesinde ise srekli d gsteren gbre ellelemesinin 2018 ylnda 835 bin tonun altnda kalaca tahmin edilmitir (Tablo B.3.68). Tablo B.3.68: Blgeler tibaryla Gbre Elleleme Tahminleri (ton)
GBRE Regresyon 1,537,873 1,683,172 1,828,471 1,973,770 2,119,069 2,264,368 2,409,667 2,554,966 2,700,264 2,845,563 Regresyon 379,969 422,993 466,016 509,039 552,063 595,086 638,110 681,133 724,156 767,180 Zaman Serisi 1,552,645 1,702,868 1,853,090 2,003,313 2,153,535 2,303,758 2,453,981 2,604,203 2,754,426 2,904,648 Zaman Serisi 377,839 418,069 458,299 498,529 538,759 578,990 619,220 659,450 699,680 739,910 GK: 4.66 1,465,246 1,533,532 1,605,001 1,679,800 1,758,086 1,840,020 1,925,772 2,015,521 2,109,452 2,207,761 GK: 0.28 320,902 321,806 322,713 323,622 324,534 325,449 326,366 327,285 328,208 329,132 Regresyon Regresyon Zaman Serisi 738,474 628,837 519,200 409,563 299,926 190,289 80,652 0 0 0 Zaman Serisi 595,589 644,060 692,531 741,003 789,474 837,945 886,416 934,887 983,359 1,031,830 GK: -0.60 881,734 876,427 871,151 865,907 860,695 855,514 850,364 845,245 840,157 835,100 GK: 4.61 586,383 613,462 641,791 671,429 702,435 734,874 768,810 804,314 841,457 880,315
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Marmara Blgesi
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Orman ve orman rnleri ellelemesi 2008 yl itibari ile Marmara Blgesinde 2.1 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 147 bin ton, Ege Blgesinde 65 bin ton ve Karadeniz Blgesinde 87 bin ton olarak gereklemitir. 2004 - 2008 yllar arasnda gerekleen yk elleleme hacimleri incelendiinde dzensiz bir deiim gze arpmaktadr. Bu nedenle orman ve orman rnlerine ilikin tahminleme salkl sonular vermemitir (Tablo B.3.69).
156
Karadeniz Blgesi
Ege Blgesi
Akdeniz Blgesi
Tablo B.3.69: Blgeler tibaryla Orman ve Orman rnleri Elleleme Tahminleri (ton)
Regresyon Regresyon ORMAN ve ORMAN RNLER (Kat ve Mobilya Dahil) Zaman Serisi GK: 4.46 Regresyon Zaman Serisi 4,993,327 3,760,741 135,972 5,800,924 3,928,659 103,039 6,608,521 4,104,074 70,106 7,416,119 4,287,322 37,173 8,223,716 4,478,751 4,240 9,031,313 4,678,729 0 9,838,910 4,887,635 0 10,646,507 5,105,869 0 11,454,105 5,333,847 0 12,261,702 5,572,004 0 Zaman Serisi GK: 0.21 Regresyon Zaman Serisi 377,750 330,711 175,861 422,056 331,423 133,644 466,362 332,136 91,427 510,669 332,851 49,209 554,975 333,568 6,992 599,281 334,286 0 643,588 335,006 0 687,894 335,727 0 732,200 336,450 0 776,506 337,174 0 Karadeniz Blgesi Akdeniz Blgesi GK: -0.44 146,532 145,874 145,218 144,566 143,917 143,270 142,627 141,986 141,348 140,713 GK: 6.08 92,588 98,222 104,198 110,538 117,264 124,399 131,968 139,997 148,515 157,552
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
2008 yl itibari ile Marmara Blgesinde 1.0 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 922 bin ton, Ege Blgesinde 306 bin ton ve Karadeniz Blgesinde 674 bin ton olan gda ve gda endstrisi hammaddeleri elleleme hacminin 2018 ylnda ortalama bir senaryo ile Marmara Blgesinde 2.4 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 943 bin ton, Ege Blgesinde 678 bin ton ve Karadeniz Blgesinde ise 1.1 milyon ton olaca tahmin edilmitir (Tablo B.3.70). Tablo B.3.70: Blgelere Gre Gda Ve Gda Endstrisi Hammadde Elleleme Tahminleri(ton)
Regresyon Regresyon 534,114 535,270 536,425 537,581 538,737 539,892 541,048 542,204 543,359 544,515 GIDA ve GIDA ENDSTRS HAMMADDELER Zaman Serisi GK: 4.91 Regresyon Zaman Serisi 1,606,396 1,573,686 1,019,729 1,694,991 1,650,992 1,055,801 1,783,585 1,732,095 1,091,872 1,872,179 1,817,182 1,127,943 1,960,774 1,906,450 1,164,015 2,049,368 2,000,102 1,200,086 2,137,962 2,098,355 1,236,157 2,226,556 2,201,435 1,272,228 2,315,151 2,309,578 1,308,300 2,403,745 2,423,034 1,344,371 Zaman Serisi GK: 0.42 Regresyon Zaman Serisi 721,825 652,779 794,977 843,204 785,551 655,570 833,252 897,554 849,277 658,373 871,526 951,905 913,003 661,188 909,801 1,006,255 976,729 664,016 948,076 1,060,606 1,040,454 666,855 986,350 1,114,956 1,104,180 669,706 1,024,625 1,169,306 1,167,906 672,569 1,062,900 1,223,657 1,231,632 675,445 1,101,174 1,278,007 1,295,358 678,333 1,139,449 1,332,358 Karadeniz Blgesi Akdeniz Blgesi GK: 0.22 924,417 926,500 928,589 930,681 932,779 934,881 936,988 939,100 941,217 943,338 GK: 4.12 702,812 731,825 762,035 793,493 826,249 860,358 895,874 932,857 971,366 1,011,465
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Ege Blgesi
Marmara Blgesi
Ege Blgesi
Marmara Blgesi
157
2008 yl itibari ile Marmara Blgesinde 1.5 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 185 bin ton, Ege blgesinde 111 bin ton ve Karadeniz Blgesinde 429 bin ton olan naat ve Yap Malzemeleri elleleme hacminin 2018 ylnda ortalama bir senaryo ile Marmara Blgesinde 1.7 milyon ton, Akdeniz Blgesinde 186 bin ton ile 412 bin ton, Ege Blgesinde 510 bin ton ile 1.2 milyon ton ve Karadeniz Blgesinde 533 bin ton ile 1.2 milyon ton arasnda olaca tahmin edilmitir (Tablo B.3.71). Tablo B.3.71: Blgeler tibari le naat ve Yap Malzemeleri Elleleme Tahminleri (ton)
NAAT ve YAPI MALZEMELER Zaman Serisi GK: 2.75 Regresyon 1,119,822 1,357,929 1,287,374 1,395,360 1,454,926 1,433,822 1,622,478 1,473,344 1,790,030 1,513,956 1,957,582 1,555,687 2,125,134 1,598,569 2,292,686 1,642,632 2,460,238 1,687,910 2,627,790 1,734,436 Zaman Serisi GK: 0.19 Regresyon 559,165 500,995 635,427 501,992 711,690 502,991 787,953 503,991 864,216 504,994 940,479 505,999 1,016,742 507,006 1,093,005 508,015 1,169,268 509,025 1,245,531 510,038 Akdeniz Blgesi Karadeniz Blgesi Zaman Serisi 152,570 181,452 210,334 239,215 268,097 296,979 325,860 354,742 383,624 412,505 Zaman Serisi 377,787 456,039 534,291 612,543 690,795 769,046 847,298 925,550 1,003,802 1,082,054
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Regresyon Regresyon -
GK: 0.05 185,481 185,591 185,700 185,810 185,920 186,029 186,139 186,249 186,359 186,469 GK: 2.18 439,056 448,643 458,438 468,448 478,676 489,127 499,807 510,719 521,870 533,265
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
2008 yl itibari ile Marmara blgesinde 103 bin ton, Akdeniz blgesinde 32 bin ton, Ege blgesinde 61 bin ton ve Karadeniz blgesinde 2.2 bin ton olan elektrik ve elektronik rnler yllar itibari ile bir deikene bal olmadan kuralsz deiim gsterm ektedir. Genellikle konteyner iinde gnderilen bu yklerin ton cinsinden arlklar tanma ekline gre deiiklik gstermektedir. Arlk olarak en dk miktara sahip elektrik ve elektronik rnler hacimli yklerdir. Ton cinsinden bakld zaman birka gemi yk kadar grlen ton arl hacim olarak daha nemli bir mebla tutmaktadr. Ancak limanlardaki yk ve gemi trafiini etkileyecek boyutlarda deildir. ncelenen tm rnler genel kargo, sv ve kat dkme yk formundadr. Konteyner ierisinde tanan rnler bu blmde deerlendirilmemitir. Dolays ile gnmzde ve gelecekte dikkate alnan yklerin kkte olsa bir blm konteynerize olmaktadr veya olacaktr. ncelenen ykler limanlarda ihtisaslamann dk olmas nedeniyle blgelerdeki tm limanlara dalmaktadr. Bu nedenle sz konusu almann sonular zellikle mevcut liman iletmeleri ve liman yatrm yapacak yatrmclar iin nemli bilgiler vermektedir.
Ege Blgesi
Marmara Blgesi
158
B.4. Trkiye Limanlar Yk Elleleme Kapasiteleri

Limann kapasitesi genellikle o limann bir yl ierisinde elleleyebilecei yk hacmi olarak tanmlanmaktadr (Frankel, 1987). Frankele gre rhtm says, rhtm igal oran, gemi tipi ve boyutu, alma saatleri ve alanlarn retkenlii, atl zaman, ellelenen yk miktarnn dalm, kullanma uygun olan elleleme ekipmanlar, ak ve kapal depolama alanlar genel olarak liman kapasitesini etkileyen deikenler arasndadr. Liman kapasitesi teorik kapasite, gerekleen kapasite ve optimum kapasite olmak zere grupta deerlendirilebilir. Teorik kapasite, belli varsaymlar altnda matematiksel olarak hesaplanan kapasitedir. Gerekleen kapasite, istatistiksel olarak gerekleen yk trafii zerinden hesaplanan kapasitedir. Optimum kapasite ise limann zorlanmadan en etkin ve verimli alabildii kapasite olarak tanmlanabilir. Bir limann teorik kapasitesi konteyner iin, EK = GS * CS * TS * AU * VE * RI = Kutu / Yl eklinde verilir. Formlde kullanlan deikenler EK: Yk elleleme ekipmannn ykleme / boaltma kapasitesi GS: Bir yl ierisinde alan vinlerin says CS: Vardiyann saati TS: Bir vincin bir saat ierisinde gerekletirebilecei ortalama hareket says AU: Yk elleleme ekipmanlarnn salam olduu fayda VE: Bir vardiyann etkinlik katsays RI: Rhtm igal orandr Ayrca liman kapasitesini; limann elleleme kapasitesi, depolama kapasitesi ve rhtm kapasitesi balklar altnda inceleyebiliriz. Limann elleleme kapasitesi, yl ierisinde elleleyebilecei yk miktar olarak tanmlanabilir. Ykn eidine, limanda bulunan elleleme ekipmanlarna, geminin tipi ve boyutuna gre limann yk elleleme kapasitesi deiir. Limann depolama kapasitesi, yl ierisinde depolama alanlarnda depolanabilen yk hacmi olarak tanmlanabilir. Limann geri sahas, elleleme ekipmanlar, zeminin zellikleri ve liman saha kaplamas limann depolama kapasitesini etkileyen faktrler arasndadr. Rhtm kapasitesi ise yl ierisinde rhtma yanaabilen gemi says ile llr. Yanaan geminin tipi ve boyutlar, limann yl ierisinde hizmet verebildii gn says, rhtmn uzunluu ve derinlii, demirleme alan, limanda bulunan elleleme ekipmanlar ve liman sahas rhtm kapasitesini etkileyen faktrlerdir.
159
Ak ve kapal alanlarn depolama kapasitesinin hesaplanmasnda kullanlan yntem aada aklanmtr ve formlde kullanlan deikenler: SK = DA * TE * IG * (KO) / DP SK: Depolama Kapasitesi DA: Ak veya kapal depolama alanlar TE: 1 m2 lik alan ierisine konulabilen yk arl IG: alma gnleri KO: Depolama alannn kullanlma oran DP: Ykleme periyodu Konteyner standart bir tama kutusu olup, ellelenmesi iindeki ykn zelliine bal olmakszn standart bir hzda yaplabilmektedir. Benzer ekilde depolanmas ve istiflenmesi, gelen konteyner adedine bal olarak deimektedir. Ancak dier kargo ykleri (sv ve kat dkme yk ve genel kargo) birimletirilmi ykler deildir. Ayn zellikteki bir limanda farkl zelliklerdeki yklerin yklenip boaltlmas ve depolanmas elleleme ve depolama kapasitesinin farkl bulunmasna neden olacaktr. Bu nedenle limann fiziksel zelliklerine (yanama yeri uzunluu, derinlii, geri saha bykl vb) baklarak ellelenen yk gz nne alnmadan liman kapasitesinin belirlenmesi mmkn deildir. Yk motifinin yllar itibaryla deitii blgelerde liman baznda kapasite belirlenmesi ise ancak belli kabullere bal yaklamlarla olabilmektedir. Limanlarmzn aklad kapasite bilgileri gerekleen trafik hacmi zerinden belirledikleri kapasitedir. Trkiye limanlarnda ihtisaslama oran ok dk seviyelerdedir. Sadece tek bir yk tipine hizmet veren ok az sayda liman bulunmaktadr. Birden fazla yke hizmet veren limanlarda yllar itibaryla yk tipleri arasnda deiiklikler olabilmektedir. Bu da kapasite bilgilerinde hataya neden olmaktadr. Dier bir hata ise her bir yk tipi iin ayr ayr kapasite hesaplanmasndan kaynaklanmaktadr. Mevcut limanlarn gelecekteki kapasite artlarnn belirlenebilmesi amac ile Master Plan almas kapsamnda en yksek yk hacmine sahip 40 adet genel kargo liman ile 21 adet konteyner limannn teorik kapasitesi yeniden hesaplanmtr. Fiziksel altyapya sahip limanlarn teorik kapasiteleri hesaplanrken limanlarn ekipman yatrm yaparak elleleme verimlerini arttrmalar durumunda ulaabilecekleri kapasite yeniden hesaplanmtr. Hesaplamalarda her bir yanama yerine yanaabilecek tasarm gemisi byklkleri belirlenmi, gemi kabul kapasitesi hesaplanm ve ulalabilecek azami yk elleleme hacmi karlmtr (ekil B.4.1). Hesaplamalarda rhtm verimi, ekipman verimi ve allamayan gn saylar dikkate alnmtr. Konteyner elleleme hesaplamalar kutu zerinden yaplm ve daha sonra TEUya dndrlmtr.
160
ekil B.4.1.Seilen Limanlarn Kapasite Art mkanlarnn Hesaplanma Sreci

Trkiye limanlarnn kapasiteleri 6 aamada belirlenmitir. Bu aamalar: 1. Aama: Mevcut yk trafiine gre limanlarn belirlenmesi Trkiye kylarnda Denizcilik Mstearl kaytlarna gre deiik ama ve zellikte 16 0 adet liman faaliyet gstermektedir. Mevcut 160 limann toplam genel kargo kapasitesi 270 milyon ton, konteyner kapasitesi 9.3 milyon TEUdur. Master Plan erevesinde kapasite art imkanlar incelenen 21 adet konteyner liman Trkiyedeki toplam konteyner liman elleleme kapasitesinin %87sini, gerekleen konteyner ellelemesinin ise %94n temsil etmektedir. Seilen 40 adet genel kargo liman ise Trkiyedeki toplam genel kargo kapasitesinin %73n, geekleen yk hacminin ise %88ini temsil etmektedir.
2. Aama: Seilen limanlarn fiziksel zelliklerinin belirlenmesi Kapasite belirlemek iin seilen limanlarn sadece rhtm uzunluklar ve derinlikleri gz nnde bulundurulmutur. Ky blgelerinde limanlarn gelime imkanlar snrldr. Genlikle liman alann bytmek mmkn olmamaktadr. Bu nedenle liman besleyen lojistik merkezler, lojistik kyler, kuru limanlar (dry port) yk depolama hizmetlerini verebilmektedir. Bu nedenle master plan almasnda elleleme kapasitesi gz nnde bulundurulmutur. Gerekletirilen kapasite almasnda yanama yerlerinin geometrisi, uzunluu ve derinlii ile birlikte gz nnde bulundurulmutur (Tablo B.4.1 ve Tablo B.4.2 ). lkemizde bir ok liman bir yk tipinde ihtisaslamamtr. Ayn anda birden fazla yk tipine hizmet veren (genel kargo + konteyner; genel kargo+tekerlekli yk+konteyner vb.) ok sayda liman bulunmaktadr. Sz konusu limanlarn rhtm kullanm da gelen gemi ve yk trafiine gre deimektedir. Konteynr rhtm olarak belirtilen rhtma yeri geldiinde kuru
161
dkme yk veya genel kargo gemisi yanatrlabilmektedir. Ksaca limanlarda uzmanlama olmad gibi rhtmlarda da kesinlemi bir grev paylam bulunmamaktadr. Bu nedenle hesaplamalarda ortak kullanlan rhtmlar daha nce gelen yk oranlarna bal olarak gruplandrlmtr.
Tablo B.4.1: alma Kapsamnda Deerlendirilen Genel Kargo Limanlarnn Kapasite Analizinde Kullanlan Rhtmlarnn zellikleri
Liman Ad Haba Ege Gbre Egeelik Liman D Liman Kumport Akansa Ambarl Marda Port Akdeniz Bandrma Kepez da Toplam Rhtm Uzunluu (m)* 1250 784 1125 744 1630 805 915 1770 2824 429 1680 Azami Rhtm Derinlii (-m) 40.0 27.0 32.5 23.0 15.5 11.5 14.5 9.2 12.0 30.0 28.0 Liman Ad Poliport olakolu Ylport Efesanport Kroman elik Diler Nuh imento Evyap Rota Derince Koruma Klor Toplam Rhtm Uzunluu (m)* 705 1078 1065 5231 422 1261 595 630 495 1490 174 330 1270 1670 415 1746 836 670 1741 Azami Rhtm Derinlii (-m) 26.0 23.7 16.0 24.0 13.0 13.0 12.5 16.0 19.0 15.0 9.3 21.0 11.5 14.0 14.0 11.0 25.0 10.0 10.5
Akansa Lima 878 16.7 anakkkale Roda Alport 1220 15.0 Borusan Erdemir 330 13.5 Gemport Mersin 839 36.0 Gllk Samsun 628 12.0 skenderun Marta 2226 11.0 sdemir Akport 1420 19.0 Toros Tarm zmir 1128 16.0 Ceyhan * Genel kargo kapasite hesaplamalarnda kullanlan toplam rhtm uzunluu uzunluu deildir.
olup limann toplam rhtm
162
Tablo B.4.2: alma Kapsamnda Deerlendirilen Konteyner Limanlarnn Kapasite Analizinde Kullanlan Rhtmlarnn zellikleri
Liman Ad Toplam Rhtm Uzunluu (m)* Azami Rhtm Derinlii (-m) Liman Ad Toplam Rhtm Uzunluu (m) Azami Rhtm Derinlii (-m)
Ege Gbre Nemport Marda Kumport Marport Antalya Gemport Borusan Roda Hopa
865 820 915 1932 1500 1772 839 458 1220 1308
27.0 20.0 14.5 15.5 14.5 10.0 36.0 13.5 15.0 10.0
skenderun zmir Ylport Evyap Derince Mersin Alport Marta Akport
2226 1414 1065 550 1273 1470 1270 836 1304
11.0 12.0 16.0 16.0 15.0 14.0 10.3 13,5 12.0
* Konteyner kapasite hesaplamalarnda kullanlan toplam rhtm uzunluu olup limann

toplam rhtm uzunluu deildir. 3. Aama: Her yanama yeri iin tasarm gemisi boyutunun belirlenmesi Mevcut limanlarn her bir yanama yerinde hizmet alabilecek tasarm gemisi boyutu belirlenirken yanama yeri uzunluu, derinlii ve geometrisi belirlenmitir. Geometri en az yanama yerinin dier fiziksel zellikleri kadar belirleyicidir. Zira rhtmn tek dz bir rhtm eklinde olmas ile paral olmas yanaacak gemi boyutunu, yllk gemi kabul kapasitesini ve yllk ellelenecek yk hacmini deitirmektedir. rnein, yeterli su derinliine sahip 420 m uzunluunda rhtmn tek para dz bir rhtm olmas durumunda 2 adet 20,000 DWTluk gemi yanaabilirken, 210 m iki paral rhtma her biri 15,000 DWTluk iki gemi yanaabilmektedir. Tek para olmas durumunda toplam 40,000 DWT iki paral olmas durumunda ise toplam 30,000 DWT gemi ayn anda hizmet alabilmektedir. almada gz nne alnan tasarm gemisi boyutlar Tablo B.4.3 ve Tablo B.4.4de verilmitir. Tablo B.4.3: Tasarm Gemisi zellikleri (Genel Kargo ve Kuru Dkme Yk Gemileri)
Gemi Tonaj (DWT) Gemi Boyu (LOA,m) Gemi Genilii (Breath,m) Su ekimi (Draft, m)
5,000 109 16.8 6.5 10,000 137 19.9 8.2 18,000 161 23.6 9.6 20,000 174 24.0 10.0 40,000 200 29.9 11.8 55,000 218 33.1 12.9 60,000 220 34.3 13.5 70,000 233 35.6 13.7 90,000 249 38.1 14.7 100,000 256 39.3 15.1 150,000 286 44.3 16.9 170,000 289 45 17.6 Kaynak:Water Area Facility Planning / Berth Planning (1998) OCDI, (2002)den uyarlanmtr.
163
Tablo B.4.4: Tasarm gemisi zellikleri (Konteyner Gemileri)

Gemi Tonaj (DWT) Gemi Boyu (LOA,m) Gemi Genilii (Breath,m) Su ekimi (Draft, m) Konteyner Tama Kapasitesi (TEU)
Panamax Alt Konteyner Gemisi 5,000 109 17.9 6.3 300 500 10,000 139 22.0 7.9 630 850 20,000 177 27.0 10.0 1,300 1,500 30,000 203 30.4 11.4 2,000 2,200 40,000 225 30.6 12.5 2,600 2,900 Panamax Konteyner Gemisi (60,000 DWTa kadar) 30,000 201 32,3 11.3 2,100 2,400 40,000 237 32,3 12.0 2,800 3,200 50,000 270 32.3 12.7 3,400 3,900 60,000 300 32.3 13.4 4,000 4,600 Panamax st Konteyner gemisi (60,000 DWT ve zeri) 60,000 275 / 285 37.2/40.0 12.7/13.8 4,300 5,400 70,000 276 / 280 40.0/40.0 14.0/14.0 5,300 5,600 80,000 100,000 300 / 304 40.0/42.8 13.5/14.5 6,300 6,700 Sper geni Konteyner gemisi (100,000 DWT ya da zeri) 100,019 320 42.8 14.5 7,179 104,690 347 42.8 14.5 7,226 104,700 347 42.0 14.5 7,226 104,750 347 42.8 14.5 7,226 104,750 353 42.8 51.0 7,900 Sper geni Konteyner gemisi (8,000 TEU ya da zeri) 99,518 323 42.8 14.5 8,063 101,898 334 42.8 14.5 8,238 97,517 335 42,8 14.0 8,450 101,612 334 42,8 14.5 8,468 Kaynak: Study for main dimensions of the design ship, Hironao takahashi, Ayako Goto, Motohisa Abe
4. Aama: Gnlk ve yllk elleleme hacminin hesaplanmas Konteyner elleleyen limanlarn kapasite hesabnda kullanlan kabuller aadaki gibidir:
Kullanlan Ekipman alma Gn Rhtm Verimi alma Saati Yllk Rhtm Doluluu Ekipman Verimi Saatte Hareket (Net) Gnde Ellelenen Rhtmdaki Vin Says Rhtm Kapasitesi Rhtm Kapasitesi Gantry Crane 350 0.65 20 Saat/gn 4,540 saat 0.75 24 Hareket/saat 360 Kutu/vin 2 720 Kutu/gn 1,030 Teu/gn
164
Konteyner rhtm kapasitesi belirlenirken lt ton deil ellelenen kutu adedi olmaldr. Buna gre gnde ortalama 20 saat alan vincin % 85 verimlilikle ve saatte 30 hareketle almas durumunda bu rhtmda gnde ellelenen kutu says 450 olacaktr. Rhtmda 2 vin olmas durumunda ise bu rakam 900 kutuya kacaktr. Genel kargo elleleyen limanlarn kapasite hesabnda kullanlan kabuller ise aadaki gibidir:
Kullanlan Ekipman alma Gn Rhtm Verimi alma Saati Yllk Rhtm Doluluu Ekipman Verimi Vin Ataman (Kapma) Birim Arlk Saatte Hareket (Ykleme) Saatte Hareket (Boaltma) Saatte Hareket (Ortalama) Gnde Ellelenen (1 Vin) Rhtmdaki Vin Says Rhtm Kapasitesi (Klinker) 350 gn 0.65 20 Saat/gn 4,540 saat 0.75 14.75 m
3
Mobil Vin
15 Ton (Klinker) 10 Ton (Yem) 20 Hareket/saat 15 Hareket/saat 17 Hareket/saat 3,825 Ton / gn / vin 2 adet 7,650 Ton / gn / rhtm
Gnde ellelenen yk miktarnn bulunmas iin alma saati (20 saat), ekipman verimi (0.75), mobil vincin her defada elleledii yk (10 15 ton) ve bir saatteki hareket says (ortalama 17 adet) birbirleriyle arplmtr. Bu hesap sonunda elde edilen gnlk elleleme miktar bir vin ile 3,825 tondur. Bu rakam rhtmda iki mobil vin olmas durumunda 7,650 tona kmaktadr. Ellelenen ykn younluuna bal olarak ylda bir rhtmdan ellelenecek yk ton 1,160,250 ile 1,735,000 ton arasnda deiecektir. Sz konusu hesaba bu aamada gemilerin yanama ayrlma ve bekleme zamanlar katlmamtr.
5. Aama: Her yanama yeri iin gemi kabul ve yk elleleme kapasitesinin belirlenmesi Master plan almas kapsamnda, her bir yanama yeri iin gemi kabul kapasitesi belirlenirken yanama yerine yanaabilecek en byk gemi tasarm gemisi olarak seilmitir. Bir rhtmdan gerekletirilecek elleleme hznda gemi bykl dorudan etkili deildir. Ykn ve vincin zellikleri elleleme hznda daha etkindir. Bir adet konteyner gemisinden 720 kutu ellelenmesi yerine iki gemiden sra ile 360 kutu ellelenmesi arasnda sadece gemilerin yanama ve ayrlma manevralar iin geen sre fark vardr. Az sayda byk tonajl gemi yerine ok sayda daha kk tonajl gemiye hizmet verilmesi durumunda kayp zamanlardan doan bir yk kayb olabilmektedir. Master Plan almasnda limanlarn ideal artlarda ulaabilecei maksimum elleleme kapasitesi belirlendii iin tasarm gemisi boyutu yanaabilecek en byk gemi olarak belirlenmitir. Bylece kayp zamanlar minimize edilmesi amalanmtr.
165
Genel yk liman kapasite hesaplamasna rnek olarak uzunluu 250 m ve derinli i 12 m olan bir genel yk rhtmnn kapasite hesab aadaki aamalar izlenerek yaplmtr: 12 m derinlie yanaabilecek bir dkme \ genel yk gemisinin maksimum kapasitesi 30,000 DWT olacaktr, 250 m uzunlua gvenli ekilde yanaabilecek geminin kapasitesi ise ancak 40,000 DWTdur. Bu durumda 40,000 DWTluk bir gemi 12 m derinlie yanaamayaca iin bu rhtma yanaabilecek en byk gemi 30,000 DWT kabul edilecektir. Bir sonraki aama ise rhtma bir yl boyunca en fazla gelebilecek gemi saysnn hesaplanmasdr. Bu hesab yapmak iin, daha nce hesaplanan ylda allan gn saysna (227 gn) ve gnde ellelenebilen ton miktarna (7,650 ton) ihtiya vardr. Bu durumda ylda toplam ellelenebilen yk miktar 1,740,375 ton olacaktr. (227x7,650). Bu rakamn rhtma yanaabilecek en byk kapasiteli gemiye (29,100 DWT) blnmesi sonucunda rnek rhtmmza ylda toplam 60 gemi yanaabilecei hesaplanabilir (1,740,375 / 29,100). Gelen her geminin ykleme\boaltma operasyonunda ortalama 2,000 ton dmek gerekmektedir. nk gemi kapasitesi DWT cinsinden alnd iin bu kapasitenin belirli bir miktar yakt, kumanya gibi geminin ticari olmayan temel ihtiyalarndan olumaktadr. Son olarak rhtmn yllk kapasitesi hesaplanrken rhtma gelen gemi says ile gelen geminin kapasitesi arpma ilemine tabi tutulur. Bu durumda rnek rhtmmzn kapasitesi yllk 1,740,375 tondur (60 X (30,000-(30,000x0.03)). rnek olarak 250 m uzunluundaki bir rhtmdan 2 adet modern tip konteyner vinci ile 30,000 DW Tluk 2,000 TEU (1,280 kutu) tayan bir geminin ellelenmesi durumunda birer saatlik yanama ve ayrlma menevra sresi kabul ile bir gemi iin rhtm sresi 37.5 saat yllk hizmet verilen gemi says ise 120 gemi (her biri 30,000 DWT) ve toplam yllk 1 54,736 kutu/rhtm (241,388 TEU/rhtm) kapasiteye ulaabilecektir.
6. Aama toplam liman elleleme kapasitesinin belirlenmesi Master Plan almas kapsamnda, tek tek belirlenen yanama yerlerinin elleleme kapasiteleri toplanarak her bir liman iin toplam teorik elleleme kapasitesi belirlenmitir. Bu aamada limanlarn yeni ekipmanlar ile donatlmas durumunda fiziksel zelliklerini deitirmeden (yeni yanama yeri (rhtm / iskele) veya geri saha yapmadan) sadece ekipman yatrm ile ulaaca kapasite belirlenmitir. Hesaplamalarda genel kargo limanlarnda yanama yeri bana iki adet modern mobil vin, konteyner limanlarnda ise yanama yeri bana iki adet gantry crane atamas yaplmtr. Yk trafii yksek limanlar arasndan seilen 38 adet genel kargo limann tamamnn fiziksel altyap zellikleri deitirilmeden ekipman yatrm ile kapasitesinin arttrlabilecei belirlenmitir. Benzer ekilde belirlenen 18 adet konteyner liman konteyner elleleme kapasitesi asndan analiz edilmitir. ncelenen limanlarn tamamnn ekipman yatrm ile deiik oranlarda kapasitesini arttrabilecei belirlenmitir (Tablo B.4.5 ve Tablo B.4.6)
166
Tablo B.4.5: Seilen genel kargo limanlarnn ulaabilecei teorik kapasite

Liman Ad Elleleme Kapasitesi (ton) Liman Ad Elleleme Kapasitesi (ton)
Haba 6,297,980 Poliport 4,766,700 Ege Gbre 5,102,760 olakolu 7,801,632 Egeelik Liman 9,641,136 Ylport 6,206,460 D Liman 5,960,544 Efesanport 2,439,260 Kumport 2,934,294 Kroman elik(2) 3,327,826 Akansa Ambarl 4,537,944 Diler 8,556,696 Marda 5,073,354 Nuh imento 3,767,260 Port Akdeniz 7,287,660 Evyap 1,888,450 Bandrma 11,991,120 Rota 3,459,560 Kepez 2,756,600 TCDD Derince 4,674,010 da 11,724,720 Koruma Klor 1,020,300 anakkale Akansa 5,995,560 Lima 2,040,600 Roda 2,750,632 Alport Trabzon 4,446,360 Borusan(1) 2,040,600 K. Ereli Erdemir 13,063,802 Gemport 2,521,080 Mersin 2,218,660 Gllk 4,437,320 Samsun 9,412,580 TCDD skenderun 7,946,565 Marta 5,269,920 sdemir(2) 11,595,540 Akport 3,060,900 Toros Tarm Ceyhan 8,158,640 TCDD zmir 10,197,360 (1) Bo kald zamanlarda konteyner rhtmlarnn genel kargo iin kullanlmas kapasite art salamaktadr. (2) Ar ykler ellelendii iin daha yksek kapasiteye ulaabiliyor.
Seilen limanlarn aklad kapasite baz alnr ise Trkiye genelinde genel kargo ykleri iin kapasite kullanm oran en yksek ilem hacmine sahip bu limanlar iin %58dir. Fiziksel olanaklar deitirilmeksizin ekipman yatrm ile kapasitede %17.8 art salanabilecektir. Seilen limanlar zerinden gerekletirilen kapasite analiz almas sonucunda genel kargo limanlarnn yeni ekipman yatrmlar ile toplam kapasitelerini 33.1 milyon ton arttrabilecekleri hesaplanmtr. Gerekli yatrmlarn yaplmas durumunda analiz edilen limanlarn 185.4 milyon ton olan genel kargo kapasitesi 218.5 milyon tona kabilecektir. Tablo B.4.6: Seilen Konteyner Limanlarnn Ulaabilecei Teorik Kapasite
Liman Ad Elleleme Kapasitesi (TEU)* Liman Ad Elleleme Kapasitesi (TEU)*
Ege Gbre (TceEge) 1,690,150 Hopa 560,559 Nemport 1,236,072 TCDD skenderun 714,619 Marda 794,776 TCDD zmir 2,583,314 Kumport 2,069,726 Ylport 327,049 Marport 2,768,420 Evyap Liman 467,768 Port Akdeniz 675,984 TCDD Derince 875,605 Gemport 748,428 Mersin * 2,119,770 Borusan 676,060 Trabzon - Alport 753,133 Roda 1,057,511 Akport 412,618 * Btn limanlarn mevcut rhtmlar gz nne alnm olup gelime planlar, imar planlar onaylansa bile yatrma balama ve biti tarihleri kesin olmad iin dikkate alnmamtr. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
167
Seilen limanlarn aklad kapasite baz alnr ise Trkiye genelinde konteyner ykleri iin kapasite kullanm oran %72dir. Fiziksel olanaklar deitirilmeksizin ekipman yatrm ile kapasitede %100lk art salanabilecektir. 16 adet konteyner elleleyen limann daha verimli rhtm vinleri ile donatlmas ve Hopa ile Derince limanlarnn konteyner hizmeti vermeye balamas durumunda 9.3 milyon TEU olan konteyner kapasitesi 13.3 milyon TEU ya kacak ve toplam liman elleleme kapasitesinde 3.9 milyon TEUluk bir art salanabilecektir. Trkiyedeki limanlarn yk elleleme kapasiteleri, her bir yk cinsine gre tespit edilmi ve yaplan yk tahminleri ile karlatrma amacyla kullanlmtr. Elde edilen sonulara gre Trkiyenin 4 corafi blgesine yaylm limanlarn konteyner, genel / dkme yk, sv yk, dkme yk ve tekerlekli yk ellelemelerine ait 2009 ylna ait kapasiteleri toplam Tablo B.4.7de verilmitir. Tablo B.4.7: Trkiyedeki Limanlarn Yk Cinslerine Gre Elleleme Kapasiteleri
Yk Cinsi Konteyner Dkme ve Genel Yk Sv Yk Ro-Ro Otomobil Kapasite 9,355,289 TEU / Yl 270,000,000 Ton / Yl 143,900,000 Ton / Yl 1,930,000 Adet / Yl 2,490,000 Adet / Yl
Trkiyedeki limanlarn yk cinslerine gre elleleme kapasitelerinin hesaplanmasnda 2009 ylnda limanlar tarafndan aklanan veriler kullanlmtr. Konteyner elleleme kapasitesinin tespitinde 23, dkme ve genel yk elleleme kapasitesinin tespitinde 75, sv yk elleleme kapasitesinde 69, Ro-Ro elleleme kapasitesinin tespitinde 17 ve otomobil elleleme kapasitesinin tespitinde 8 limann verilerinden yararlanlmtr. Master plan almas kapsamnda gerekletirilen kapasite almasnn snrlamalar Tm hesaplamalar seilen limanlarn mevcut yanama yeri zellikleri gz nnde bulundurularak yaplm, altyap yatrmlar ile kapasitenin arttrlabilme imkanlar deerlendirilmemitir. Ayn anda deiik tip yk elleleyen (konteyner + genel kargo / genel kargo + tekerlekli yk) limanlarn tek bir yk tipi zerinde ihtisaslamas durumunda ulaaca kapasite her liman iin gz nne alnmamtr. Ayn anda deiik tip yk elleleyen limanlarn elleleme nceliklerini deitirmeleri ve rhtmlarn bir tip yk iin daha uzun sreli kullandrmalar durumunda ulaaca kapasite her liman iin gz nne alnmamtr. zellikle genel kargo yklerinde ve kuru dkme ykte ellelenen ykn birim arlnn veya zelliinin deimesi durumunda ulalabilecek kapasite gz nne alnmamtr. rnein kmr yerine hurda demir ellelenmesi durumunda kapasite ok daha yksek deerlere ulalabilecektir.
Tablo B.4.8de Trkiyedeki zel limanlarda planlanan gelime ve yeni inaa projeleri verilmitir. Projelerin gereklemesi durumumunda yatrmc kurulularn beyan ettikleri kapasiteler baz alnrsa konteyner kapasitesinde 9.04 milyon TEU, genel kargo kapasitesinde
168
20 milyon ton, sv dkme yk kapasitesinde 1.7 milyon ton ve tekerlekli ara kapasitesinde ise 370 bin aralk art olabilecektir. Yatrm planlayan mevcut konteyner limanlarnn toplam kapasitesi 4.0 milyon TEU dur. Yeni devreye girecek konteyner limanlarnn toplam yarataca kapasite 6.4 milyon TEU dur. Konteyner hizmeti veren ancak kapasite arttrm iin yatrm planlayan, proje gelitiren limanlarn proje sonu ngrdkleri kapasite art 7.9 milyon TEU dur. Tablo B.4.8: Trkiye Limanlarnda Planlanan Gelime ve Yeni naa Projeleri
Liman/Tesis Yk Cinsi Konteyner Borusan Lojistik Genel Kargo Tekerlekli Ara Sv Yk Konteyner Konteyner Konteyner Gemport Tekerlekli Ara Konteyner Konteyner Konteyner Genel Kargo Sv Yk Tank Kapasitesi Konteyner Ylport Genel Kargo Sv Yk Asya Port DP World Nemport Konteyner Konteyner Konteyner Konteyner Derince Tekerlekli Ara 750,000 TEU 10,000,000 ton 224,000 m
3
Mevcut Kapasite 110,000 TEU 2,500,000 ton 130,000 612,500 m 40,000 TEU 450,000 TEU 350,000 CEU 850,000 TEU
3
1. Etap 400,000 TEU (2009) 6,500,000 Ton (2015) 250,000 (2015) 1,000,000 m (2010) 600,000 TEU (2009) 600,000 TEU (2009) 600,000 TEU (2011) 400,000 CEU 1,700,000 TEU (2012)
3
Proje Sonu 1,600,000 (2015) TEU
Aklama
Delta Petrol Ege Gbre Evyap
naat Bitti 1,200,000 (2015) TEU
Mersin sdemir zmir
4,400,000 TEU 2,200,000 (2015) 2,100,000 (2020) TEU TEU
1,700,000 TEU mtiyaz Szlemesi Gerei
1,500,000 TEU (2015)
zelletirme Balanacak
Sonras
19,600,000 ton 524,000 m (2012)

3
Toros Tarm
824,000 (2015) 1,500,000 (2015)
75,000 TEU 3,000,000 500,000 m 3
150,000 TEU (2009)
TEU
4,000,000 Ton 1,000,000 (2015) m

3
1,500,000 TEU 1,300,000 TEU 150,000 TEU (2009) 250,000 TEU
Yeni na- Proje Aamasnda Yeni naAamasnda naat Bitti
Proje
zelletirme Sonras Balanacak Derince-Tekirda Ro-Ro Derince Kstence/Ukrayna Rail Ferry
Kaynak: Trklim(25.09.2009) Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
169
Trkiyede 1999-2009 Yllar Arasnda Yk Elleleme Durumlar Konteyner yk deiimi yllar itibaryla Tablo B.4.9da verilmitir. Ellelenen konteyner miktarnda 2001 ylnda azalma grlmektedir. Transit konteyner tamaclnda ise dzenli bir art veya azal grlmemektedir. Tablo B.4.9: Limanlarmzda Gerekleen Konteyner Ellelemesi (1999-2009)
YIL Kabotaj 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 22,061 27,200 30,586 46,330 58,766 20,682 6,579 14,008 34,005 86,867 70,329
YKLEME
BOALTMA
TOPLAM ELLELENEN KONTEYNER Toplam 501,668 564,012 401,728 964,241 1,149,742 1,423,279 1,586,099 1,847,562 2,251,781 2,557,707 2,189,460 1,020,878 1,138,527 924,120 1,953,214 2,382,524 2,934,027 3,191,128 3,671,003 4,437,800 5,074,394 4,391,737
AKTARMA (Karayolu)
GENEL TOPLAM
hracat 497,149 547,315 491,806 942,643 1,174,016 1,490,066 1,598,450 1,809,433 2,152,014 2,429,820 2,131,948
Toplam 519,210 574,515 522,392 988,973 1,232,782 1,510,748 1,605,029 1,823,441 2,186,019 2,516,687 2,202,277
Kabotaj 33,937 29,606 32,909 35,984 39,072 13,334 8,167 6,913 27,128 82,934 71,696
thalat 467,731 534,406 368,819 928,257 1,110,670 1,409,945 1,577,932 1,840,649 2,224,653 2,474,773 2,117,764
365 88 36 0 110,226 176,271 173,138 184,921 120,427 117,353 12,542
1,021,243 1,138,615 924,156 1,953,214 2,492,750 3,110,298 3,364,266 3,855,924 4,558,227 5,191,747 4,404,279
Blgelere gre yaplan toplam ykleme boaltma miktarlar Tablo B.4.10da verilmitir. Tablo B.4.10 incelendiinde Karadeniz Blgesinde 2001 yllnda elleleme miktarnda d grlmektedir. 2001 ylndan itibaren elleleme miktarlar artmtr. 2004-2005 yllar arasnda ise benzer yk miktar ellelenmitir. Marmara Blgesinde 2001 ylnda elleleme miktarnda d grlmekte, 2001 ylndan itibaren ise yk elleleme miktarlar hzla artmaktadr. Ege Blgesinde 2001 yl ve 2008 ylnda elleleme miktarlarnda d grlmektedir. Akdeniz blgesinde ise elleleme miktarlarnda dzenli artma veya azalma grlmemektedir. rnein 2001, 2002, 2003 ve 2005 yllarnda elleleme miktarlar d gstermekte, 2004 yl ile 2006-2008 yllar arasnda ise art gzlemlenmektedir. 2008 2009 yllarnda ise yaanan ekonomik krizin etkisi ile tm blgelerde ellelenen yk miktarlarnda d gzlemlenmektedir.
170
Tablo B.4.10: Yllar tibaryla Blgeler Baznda Yaplan Ykleme Boaltma Bilgileri
YKLEME (ton)
BLGE YIL KABOTAJ 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 TRK HRACAT YABANCI HRACAT TOPLAMI 1,726,510 2,632,200 2,719,657 2,521,161 2,619,820 3,222,931 3,149,959 3,872,680 3,901,844 5,228,600 4,721,498 9,790,412 9,153,512 11,607,461 16,023,238 16,576,828 20,384,661 20,897,195 21,693,894 23,866,097 3,262,016 3,978,883 4,146,898 4,031,328 4,461,101 5,268,664 5,953,786 5,795,435 5,994,607 7,822,173 6,790,204 2,073,572 1,881,703 2,342,531 2,105,352 2,272,877 2,194,586 2,795,511 2,059,080 2,574,845 3,477,017 3,106,527 BAYRAKLI BAYRAKLI 1,535,506 1,346,683 1,427,241 1,510,167 1,841,281 2,045,733 2,803,827 2,792,089 3,227,939 753,511 1,092,618 1,297,071 634,396 666,737 749,858 593,907 807,947 823,378 745,354 745,995 2,215,546 2,518,674 2,702,841 4,413,863 4,517,084 4,335,272 3,840,107 3,560,993 3,634,775 4,360,267 4,479,131 972,999 1,539,582 1,422,586 1,886,765 1,953,083 2,473,073 2,556,052 3,064,733 3,078,466 4,483,246 3,975,503 7,574,866 6,634,838 8,904,620 11,609,375 12,059,744 16,049,389 17,057,088 18,132,841 20,231,322 YKLEME TOPLAMI KABOTAJ TRK
BOALTMA (ton)
THALAT YABANCI THALAT TOPLAMI 9,286,230 15,194,361 9,204,992 11,322,820 12,217,125 13,726,770 12,974,601 16,602,087 16,908,015 11,359,802 17,076,064 11,547,523 13,428,172 14,490,002 15,921,356 15,770,112 18,661,167 19,482,860 19,863,023 19,059,550 42,845,478 44,100,504 37,553,717 50,453,043 52,656,607 61,118,641 63,428,509 72,599,723 81,591,376 81,711,533 75,069,542 31,427 46,181 837 264 4,180 21,902 22,511 40,776 49,211 7,740 10,053 36,454 14,653,245 21,101,128 15,695,258 17,459,764 18,955,283 21,211,922 21,746,409 24,497,378 25,526,678 27,692,936 25,849,754 58,338,574 BAYRAKLI BAYRAKLI 4,945,191 4,791,130 3,799,216 3,350,758 2,847,507 2,791,249 2,590,204 3,478,845 2,917,078 2,280,081 2,828,009 7,405,285 10,544,976 10,800,227 14,071,844 15,270,264 15,386,308 16,063,522 15,676,076 14,511,404 4,341,039 10,403,231 5,405,776 7,972,062 9,369,618 10,935,521 10,380,397 13,123,242 13,990,937
TRANST BOALTMA (ton)

TOPLAMI
GENEL TOPLAM (ton)
KARADENZ
2008 2,593,573 2009 2,064,288 1999 5,666,230 2000 5,674,131 2001 6,613,670 2002 6,805,519 2003 7,350,513 2004 7,701,272 2005 7,248,400 2006 7,945,379 2007 8,793,277 2008 9,828,950 2009 9,858,937
14,105,925 16,386,006 13,119,379 15,947,388 22,838,996 30,244,281 22,643,966 21,209,998 28,764,127 29,406,843 38,331,275 40,590,619 48,192,668 56,435,819 33,188,942 32,010,225 42,835,971 44,677,107 53,717,583 56,654,141 63,868,744 70,947,223
15,456,642 12,601,197 14,827,643 10,911,562 18,221,131 5,543,492 22,828,757 7,617,072 23,927,341 7,979,500 28,085,933 7,401,059 28,145,595 6,774,368 29,634,727 8,730,979 32,657,104 10,644,153 24,354,257 28,714,524 38,543,474 11,792,233
10,346,422 59,572,878 69,919,300
58,928,147 0 55,774,848 0 74,057,641 775,841 1,534,606 78,118,554 3,464,321 92,668,895 4,828,855 96,402,960 5,246,481 107,480,931 4,174,605 118,423,085 1,260,741 121,515,748 301,111 115,806,579
MARMARA
26,192,639 30,671,770 40,737,037 11,097,726 10,444,340 53,432,695 63,877,035
171
YKLEME (ton)
BLGE YIL KABOTAJ TRK HRACAT YABANCI HRACAT TOPLAMI 11,095,224 10,713,736 12,938,601 15,526,664 17,098,566 18,809,670 19,404,844 21,636,441 22,208,619 15,197,574 15,079,223 16,044,023 18,329,331 19,974,629 22,028,928 22,348,864 24,942,708 25,733,758 3,034,197 4,320,900 1,525,554 1,873,945 1,429,349 2,061,034 1,553,081 1,647,617 1,898,797 1,741,672 1,956,474 3,520,050 3,726,405 3,222,201 3,209,112 3,202,663 3,302,099 2,799,905 2,695,661 2,886,824 3,125,115 3,325,173 BAYRAKLI BAYRAKLI 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 4,102,350 4,365,487 3,105,422 2,802,667 2,876,063 3,219,258 2,944,020 3,306,267 3,525,139 2,850,161 3,421,042 4,399,097 5,948,304 6,009,451 6,281,227 5,485,705 4,226,574 4,008,564 4,380,689 3,048,313 1,682,570 1,482,159 1,623,443 2,285,579 1,623,473 1,299,056 1,377,893 1,226,068 1,337,520 1,168,432 1,305,432 8,245,063 7,292,694 8,539,504 9,578,360 11,089,115 12,528,443 13,919,139 17,409,867 18,200,055 YKLEME TOPLAMI KABOTAJ TRK
BOALTMA (ton)
THALAT YABANCI THALAT TOPLAMI 19,150,297 18,473,968 16,136,111 19,815,024 21,781,259 22,574,352 24,858,908 27,465,662 31,077,225 22,184,494 22,794,868 17,661,665 21,688,969 23,210,608 24,635,386 26,411,990 29,113,279 32,976,022 32,526,848 28,227,540 22,817,395 22,697,465 18,651,475 18,620,583 27,958,154 34,326,772 34,481,361 34,165,474 37,353,710 37,588,383 37,268,563 600 8,250 5,700 141,097 103,542 191,907 443,306 835,036 740,324 27,765 11,302 20,796,142 30,715,575 28,717,207 27,623,912 9,574,870 1,813,680 326,987 5,021,766 23,521,966 37,382,668 37,882,341 33,711,388 40,159,397 43,288,779 46,856,221 49,204,159 54,891,023 59,450,104 58,751,944 49,969,474 60,049,431 68,121,735 63,238,006 57,827,793 49,544,137 50,798,061 46,999,999 56,723,195 81,736,145 BAYRAKLI BAYRAKLI 8,320,335 8,206,644 8,296,830 10,503,809 9,281,610 8,287,438 9,950,828 9,087,573 5,539,648 6,270,300 4,537,921 3,619,828 3,981,565 2,278,029 2,336,878 3,464,838 2,775,533 2,972,646 4,551,649 4,219,774 2,254,424 2,576,775 10,829,962 10,267,324 7,839,281 9,311,215 12,499,649 14,286,914 14,908,081 18,378,089 25,537,577
TRANST BOALTMA (ton)

TOPLAMI
GENEL TOPLAM (ton)
EGE
2008 3,634,239 2009 3,405,370 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 6,124,889 4,923,284 2,501,287 3,113,242 2,251,795 1,956,310 1,149,425 1,426,932 2,176,759
18,182,403 22,563,092 26,197,331 15,276,949 18,325,261 21,741,933 8,628,435 8,303,252 11,744,594 6,184,477 8,135,845 11,402,243 9,664,334 14,882,955 17,346,190 10,311,005 9,785,411 13,368,037 8,470,056 9,759,318 12,701,299 11,042,227 16,109,023 18,683,710 16,435,894 14,708,695 15,869,324 11,583,298 12,011,113 14,657,609 12,191,652 17,535,955 20,860,469
24,514,876 30,785,176 21,733,145 26,271,066 15,677,517 14,989,495 13,151,245 13,074,593 21,290,653 28,249,140 28,708,810 26,918,164 30,247,112 19,297,345 18,971,060 15,429,274 15,411,471 24,755,491 31,024,673 31,681,456 31,469,813 34,466,886
AKDENZ
2008 2,866,386 2009 2,977,272
15,570,529 16,738,961 19,605,347 18,764,653 20,051,734 23,029,006
32,208,844 34,463,268 31,189,826 33,766,601
49,448,704 106,642,434 57,690,120 117,810,900
172
Limanlarmzda gerekleen konteyner ellelemesi (1999-2008) Grafik B:4.1de verilmitir. Grafik A.1.1: Limanlarmzda Gerekleen Konteyner Ellelemesi
Denizcilik Mstearlndan alnan verilere gre ihracat, ithalat ve kabotaj deiimleri Tablo B.4.11 B.4.17 arasndaki tablolarda verilmitir. Tablo B.4.11: Yllar tibaryla Limanlardan Yaplan hracat Miktarlar
Yllar Trk Bayrak 2003 12,816,745 2004 12,766,716 2005 11,300,132 2006 9,821,578 2007 9,805,694 2008 10,654,742 2009 9,578,520 Kaynak: Denizcilik Mstearl, 2010 hracat (ton) Yabanc Bayrak 33,237,787 44,571,010 42,846,134 53,458,261 58,871,754 62,590,435 64,191,743 Toplam ihracat 46,054,532 57,337,726 54,146,266 63,279,839 68,677,448 73,245,177 73,770,263
Tablo B.4.12: Yllar tibaryla Limanlardan Yaplan hracat Miktarlarndaki Deiim %

Yllar Trk Bayrak 2003-2008 -17 2003-2004 0 2004-2005 -11 2005-2006 -13 2006-2007 0 2007-2008 9 2008-2009 -10 Kaynak: Denizcilik Mstearl, 2010 hracat (%) Yabanc Bayrak 88 34 -4 25 10 6 3 Toplam hracat 59 24 -6 17 9 7 7
173
Tablo B.4.13: Yllar tibaryla Limanlardan Yaplan thalat Miktarlar

Yllar Trk Bayrak 2003 30,864,219 2004 29,756,468 2005 29,346,092 2006 32,794,774 2007 27,281,732 2008 21,151,227 2009 20,387,046 Kaynak: Denizcilik Mstearl, 2010 thalat (ton) Yabanc Bayrak 72,566,763 91,145,432 94,878,682 110,827,885 126,243,292 130,402,523 119,475,045 Toplam ihracat 103,430,982 120,901,900 124,224,774 143,622,659 153,525,024 151,553,750 139,862,090
Tablo B.4.14: Yllar tibaryla Limanlardan Yaplan thalat Miktarlarndaki Deiim %

Yllar Trk Bayrak 2003-2008 -31 2003-2004 -4 2004-2005 -1 2005-2006 12 2006-2007 -17 2007-2008 -22 2008-2009 -4 Kaynak: Denizcilik Mstearl, 2010 thalat (%) Yabanc Bayrak 80 26 4 17 14 3 -8 Toplam hracat 47 17 3 16 7 -1 -8
Tablo B.4.15: Yllar tibaryla Limanlarda Yaplan Kabotaj Miktarlar

Yllar Kabotaj Kabotaj Ykleme Kabotaj Boaltma 14,884,389 14,958,778 13,922,865 15,133,337 18,004,619 20,136,037 19,485,900
2003 14,319,652 2004 14,326,886 2005 14,263,799 2006 14,707,786 2007 16,677,049 2008 18,923,423 2009 18,305,867 Kaynak: Denizcilik Mstearl, 2010
Tablo B.4.16: Yllar tibaryla Limanlardan Yaplan Kabotaj Miktarndaki Deiim %

Yllar Kabotaj Ykleme (%) Kabotaj Boaltma (%) 35 -1 -4 8 19 11 -3 2003-2008 32 2003-2004 0 2004-2005 0 2005-2006 3 2006-2007 13 2007-2008 13 2008-2009 -3 Kaynak: Denizcilik Mstearl, 2010
174
Tablo B.4.17: Toplam Elleleme (hracat+thalat+Kabotaj+Transit) Miktarlar

Yllar 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Toplam Ykleme (Ton) 60,374,184 70,041,134 68,639,896 78,785,045 86,384,279 92,168,325 Toplam Boaltma (Ton) 118,315,371 136,002,155 140,091,972 154,539,643 171,403,968 171,689,787 159,347,990 Genel Toplam (Ton) 189,906,753 211,535,099 214,353,527 243,592,527 286,274,353 314,603,062 309,436,706
2009 92,076,130 Kaynak: Denizcilik Mstearl, 2010
Yukardaki tablolar incelendiinde ihracattaki deiim oranlar Trk bayrakl gemilerle 20032006 ve 2008-2009 yllar arasnda eksi deerlerde, yabanc bayrakl gemilerde ise sadece 2004-2005 yllar arasnda eksi deerlerdedir. thalatta deiim oran ise Trk bayrakl 2003-2009 yllar aras eksi deerlere dm, yabanc bayrakllarda ise 2008-2009da eksi deerlere dmtr. Toplam ellelemede deiim oran 2004-2005 yllar aras sfra yakn bir deiim gstemektedir. Bu yllar aras toplam elleleme miktarlarnda bir nceki yla gre d gzlenmitir. Krizin etkisi ile 2008 2009 yllar arasnda da toplam elleleme miktarnda nceki yla gre d gzlemlenmitir.
175
B.5: lkesel ve Blgesel Bazda Yeni Yatrm htiyalarnn Belirlenmesi

almann bu ksmnda mevcut tesislerin kapasitelerinin arttrlmas ve ihtiyac karlayacak yeni tesislerin konumlar planlanacaktr. Planlamada ulatrma ky yaplarnn yk trafii ve trlerine gre lkesel ve blgesel bazda yaplan tahminleme sonular kullanlacaktr. Bu almada mevcut tesislerin gnmzdeki kapasiteleri ve ky yaplar ile balantl altyap yatrmlar deerlendirilmitir. Bu deerlendirme almalar sonucunda genel kargo limanlarnn yeni ekipman yatrmlar ile toplam kapasitelerini 33.1 milyon ton arttrabilecekleri hesaplanmtr. 16 adet konteyner elleleyen limann daha verimli rhtm vinleri ile donatlmas ve Hopa ile Derince limanlarnn konteyner hizmeti vermeye balamas durumunda toplam liman elleleme kapasitesinde 13.3 milyon TEUluk bir art salanabilecektir. Trkiyede konteyner elleleyen tm limanlara olan toplam talep ortalama tahminle 2015 ylnda yaklak 10.5 milyon TEU, 2030 ylnda ise yaklak 30 milyon TEU olacaktr. Mevcut limanlarn ekipman yatrmlar ile ulaabilecekleri yaklak 22.5 milyon TEUluk kapasite 2024 ylna kadar yeterli grnmektedir. 2030 yl gz nne alndnda Trkiyenin yeni konteyner elleleme kapasitelerine ihtiyac vardr. Bu kapasite yeni terminallerle ya da mevcut limanlarn genileme projeleriyle mmkn gzkmektedir. Karayolu ve denizyolu tamacl alternatifleri deerlendirilmesi sonucunda; 1- Poti limannn Kafkasya ve Hazar blgesi ykleri acsndan Mersin ve Filyos limanna gre daha elverili bir konumda bulunduu ve gelecekte corafi konumundan gelen avantaj ile blge yklerinin deniz yolu ile gnderilmesi asndan nemli roln devam ettirecei, ancak boaz geileri ve younluu nedeniyle gelecekte maliyet avantajnn tek bana yeterli olamayabilecei, 2- stanbul boazndaki youn trafii baypas etmeye ynelik Anadolu yarmadas zerinden geecek en uygun alternatifin Filyos zmit krfezi arasnda kurulabilecei 3- Filyos limanndan deniz yolu ile gnderilecek yklerin tm kara kprlerine gre maliyet ynl daha avantajl olduu grlmtr. 2030 yl itibari ile aktarma yk talep tahmini sonucunda Akdeniz blgesindeki aktarma yklerinin 23.9 milyon TEU ile 26.1 milyon TEU; Karadeniz aktarma yklerinin 10.4 milyon TEU ile 11.5 milyon TEU arasnda olmas tahmin edilmitir. Trkiyede genel ve dkme yk elleleyen tm limanlara olan toplam talebin ortalama tahminle 2020 ylnda 267.4 milyon ton, 2030 ylnda ise 484.2 milyon ton olaca tahmin edilmektedir. Bu tahmin rakamlarna gre mevcut 265 milyon ton olan Trkiye kapasitesinin ancak 2019 ylna kadar yeterli olaca dnlmektedir. Trkiyede sv dkme yk elleleyen tm limanlara olan toplam talebin 2030 ylnda yaklak 179.4 milyon ton olaca tahmin edilmektedir. Trkiyenin mevcut 143.9 milyon tonluk sv yk elleleme kapasitesinin 2025 ylna kadar yeterli olaca ngrlmektedir. Trkiyede harici otomobil ellelemesinin bulunduu limanlarn toplam kapasitesi 2 milyon aratr. Bu kapasitenin ancak 2015 ylna kadar yeterli olaca tahmin edilmektedir ve bu kapasitenin planl olarak gelitirilmesi nerilmektedir.
176
Mikro modelleme amac ile snflandrlan ve 12 temel yk altnda toplanan rnlerin 2008 yl itibari ile limanlarmzdaki elleleme oranlarnn: -%48 ile petrol ve trevleri -%20 ile demir elik rnleri, -%10 ile maden cevheri, -%8 ile kmr, -%6 ile imento, olduu grlmektedir. Tablo B.5.1de tm blgeler ve yk gruplarna ilikin tahmin verileri, mevcut kapasiteler ve 2030 ylnda yaanacak kapasite farklar grlmektedir. Tablo B.5.1: Trkiyedeki Limanlar ve Yk Tiplerine likin Talep Tahmini ve Kapasite Analizi
Marmara Blgesi Konteyner (TEU) Genel ve Dkme Yk (Ton) Sv Kimyasal Yk (Ton) Ro-Ro D Ticaret (Adet) Ro-Ro Kabotaj (Adet) Otomobil (Adet) Ege Blgesi Konteyner (TEU) Genel ve Dkme Yk (Ton) Sv Kimyasal Yk (Ton) Ro-Ro D Ticaret (Adet) Otomobil (Adet) Akdeniz Blgesi Konteyner (TEU) Genel ve Dkme Yk (Ton) Sv Kimyasal Yk (Ton) Ro-Ro D Ticaret (Adet) Karadeniz Blgesi Konteyner (TEU) Genel ve Dkme Yk (Ton) Sv Kimyasal Yk (Ton) Ro-Ro D Ticaret (Adet) TRKYE TOPLAMI Konteyner (TEU) Genel ve Dkme Yk (Ton) Sv Kimyasal Yk (Ton) Ro-Ro D Ticaret (Adet) Ro-Ro Kabotaj (Adet) Otomobil (Adet) 2030 Tahmini (Ort) 13,098,320 200,967,589 63,314,147 480,194 1,714,316 5,673,034 Mevcut Kapasite
2030 Tahmini (Ort)

4,539,989 77,818,977 46,950,593 95,908 265,176
2030 Tahmini (Ort)

10,015,515 139,670,042 63,795,770 230,999
2030 Tahmini (Ort)

2,475,410 65,729,245 5,381,525 274,929
2030 Tahmini (Ort)

30,129,234 484,185,854 179,442,035 1,082,031 1,714,316 5,938,210
5,138,200 118,185,000 50,270,000 1,050,000 250,000 1,789,230 Mevcut Kapasite 1,645,100 42,930,810 36,363,000 50,000 200,000 Mevcut Kapasite 1,897,000 55,000,000 54,510,000 130,000 Mevcut Kapasite 505,000 37,650,000 2,900,000 449,800 Mevcut Kapasite
9,185,300 253,765,810 144,043,000 1,679,800 250,000 1,989,230
Kapasite Fark 7,960,120 82,782,589 13,044,147 -569,806 1,464,316 3,883,804 Kapasite Fark 2,894,889 34,888,167 10,587,593 45,908 65,176 Kapasite Fark 8,118,515 84,670,042 9,285,770 100,999 Kapasite Fark 1,970,410 28,079,245 2,481,525 -174,871 Kapasite Fark 20,943,934 230,420,044 35,399,035 -597,769 1,464,316 3,948,980
177
nemle dikkat edilmesi gereken husus limanlarn tek tek kapasitelerinin toplamnn blgedeki toplam kapasiteyi temsil etmeyeceidir. Mevcut durumda genel kargo limanlarmzn toplam kapasite kullanm oran, bildirilen kapasitelerinin yaklak % 66s, konteyner limanlarmzn ise %72sidir. Liman verimlilii, yklerin mevsimsel deiimi, limanlar aras rekabet gz nne alnarak gelecee ilikin blgesel liman yatrmlarna ilikin planlamalarda optimum kapasitenin, limanlarn toplam kapasitesinin %75i olarak alnmas faydal olacaktr. Tablo B.5.1de verilen kapasite farklarn giderilmesine ilikin yatrm nerileri almann sonraki aamalarnda aada verilen stratejilere gre detaylandrlacaktr.
B.5.1 Stratejik Amalar ve Hedefler

Ulatrma Ky Yaplar Master Plannn stratejik amalar aadaki gibi sralanabilir. Genel Stratejiler 1) Trkiye limanlarn, lkenin stratejik gelime ve ulatrma sektr ama ve hedefleri dorultusunda fiziki zellikler, iletme anlay ve sistemi, ekipman, dier donatlar vb dierleri dorultusunda gelitirmek, 2) Ulatrma ky yaplarnn, etki alan, konum ve dier faktrleri gzeterek kademelenmesini ve uzmanlamasn desteklemek, 3) Ulatrma ky yaplarnn, Trkiyenin de taraf olduu ve imza koyduu uluslararas oluum ve anlamalar dorultusunda gelimesini salamak, Trk limanlarnn, bu anlama ve programlarda ngrlen hedefler ile btnlemesini salamak, 4) Limanlarmzn rekabet gcn arttrarak, dnya yk trafiinden aldmz pay bytmek, bulunduumuz corafyada limanclk alannda sz sahibi olmak, 5) Baz limanlar, Akdeniz ve Karadeniz Havzalarnda neme haiz, uzmanlam terminaller olarak gelitirmek, petrol ve petrol rnleri, kmr ve cevher terminalleri olarak gelitirmek, bu terminaller ile uluslararas neme sahip enerji merkezleri ve sanayi blgeleri oluumuna katkda bulunmak, 6) Gl ve rekabet gc yksek terminal iletmeciliini tevik etmek, yeni yatrmlarn mevcut ve gelime planlarn yapm limanlarda haksz rekabete neden olmayacak ekilde planlanmasn salamak, 7) Yeni planlanan limanlar iin gerekli altyapnn salanmasna ynelik uluslararas standartlarda belirlenen asgari kriterleri nermek, 8) Uluslararas deniz yolu zerindeki tamaclktan pay alan rekabet gc yksek ana limanlarn planlanmasn salamak, 9) Trkiye limanlarnn yatrmlar ve iletilmesinde koordinasyonu salayacak, limanlarn pazarn gelitirecek stratejik ve lojistik yatrmlara ngr salayacak liman otoritesinin kurulmasna altyap oluturmak, 10) Gelecee ynelik yk tahminleri ile mevcut limanlarn geliimlerine ya da yeni liman yatrmlarna ngr salamak,
178
11) Yakn gelecek daha fazla nfusun yaayaca ky alanlar iin koruma-kullanma dengelerini salayacak yatrm planlamasn yapmak, 12) Trkiyenin, zerinden ve yaknndan geen AB ve uluslararas ulatrma koridorlarna entegrasyonunu salamak, 13) D ticaret ykleri yan sra Trkiyenin iinde bulunduu blgede mevcut ve gelecekteki aktarma yk trafiinden maksimum dzeyde pay almasn salamak, 14) Trkiyenin yakn yol ve kabotaj tamacln arttracak liman kapasitesini gelitirmek, 15) Trkiyede lojistik ve oklu (intermodal) tamacln geliimini salayacak liman ve terminal olanaklar ile donatmak, 16) Trkiyenin lojistik s konumu ve oluumuna katk salamak, 17) Trkiyenin srdrlebilir kalknma ve ulatrmasna katk salamak, 18) Trkiyenin dnya ile balanabilirlik (interconnectivity) ve tama modlarnn birbiri ile alabilirlik (interoperabilitiy) dzeyini arttrmak, 19) Trkiyenin lojistik performans dzeyini ykseltmek, 20) Trkiye ve AB ulatrma ve denizcilik politikalarna uygun olarak yk trafiinin denizyolu ve demiryoluna kaydrlmasn salamak, 21) Trkiye limanlarndaki ar brokratik ilemleri basitletirmek ve limanlardaki iletme verimliliini arttrmak. Ulusal Gvenlikle likili Stratejiler 1) Ulatrma ky yaplarnn, milli gvenlik asndan da kullanmn ve stratejik konumlanmasn salamak, liman yer seimi ve alan dzenlemelerinde gvenlik boyutunu da gz nnde bulundurmak, 2) Trkiyenin deniz unsurlarndandr), gcnn geliimine katk salamak (limanlar deniz gc
3) Yeni liman yapm ve mevcut limanlarn gelitirilmesinde denizyolu ile gerekletirilen yasa d faaliyetleri dikkate almak. evresel Stratejiler 1) Liman yeri seiminde blgenin evresel zelliklerini dikkate almak, zel k oruma alanlar, milli parklar, hassas yreler, sulak alanlar gibi evresel zellikleri nedeniyle korunmas gereken yerlere dorudan ya da dolayl mdahale etmemek, 2) Ulatrma ky yaplarnn evresel sorun yaratmamasna zel nem vermek, mevcut altyap olanaklarn azami lde kullanmak, evresel gereksinimleri salayacak yeni altyap ihtiyalarn zamannda karlamak, 3) Ulatrma ky yaplarn kentsel evreyi bozmayacak ve grsel kirlilik yaratmayacak biimde nermek ve gelitirmek.
179
Toplumsal Gelimeye likin Stratejiler 1) Limanclk alannda yetimi insan gcn ve demografik zellikleri dikkate alarak yatrmlar i gcnn gelitirilebilecei yerlere ynlendirmek, 2) Liman yer seiminde ve gelitirilmesinde, limann dorudan ve dolayl olara k blgesel gelimeye ve dnme etkilerini olumlu ynde gelitirmek, 3) Ky yaplar araclyla topluma deniz ve denizcilikle ilgili bilgi ve bilin kazandrmak, 4) Toplumsal i blmn arttrmak, 5) Toplumsal refaha katk salamak, 6) Blgesel geliim farkllklarn gidererek blgesel gelime ve kalknmaya katk salamak. Ekonomik Faaliyetlere Katk 1) Blge ve lke ekonomisine kaynak yaratmak, 2) Liman hinterlantnda sanayi ve ticaretin geliimini hzlandrmak, 3) Limann ekonomiye olan dorudan ve dolayl katksn arttrmak, 4) Sektrel eitlenmeye katk salamak, 5) stihdama katk salamak, 6) arpan ve oaltan etki ile sektrel gelimeyi ve ekonomik faaliyetleri tetiklemek, yan sektrler yaratmak, 7) Trkiyenin endstrilemesine katk salamak, 8) Yerli ve yabanc yatrmlarn ve sermayenin Trkiyeye geliini tevik edecek ortamn yaratlmasna katk salamak, 9) D ticaret iletmelerinin lojistik ve ulatrma maliyetlerini drp, hizmet kalitesini arttrarak yurt d rekabet gcn arttrmak, 10) Lojistik ve ulatrma iletmelerine katma deerli hizmetler gelitirebilecekleri lojistik ortamlar yaratmak, 11) Limanclk alannda rekabeti ortam yaratmak, 12) D ticaret ilemlerinin kolaylatrlmasn salamak, 13) Bireysel tketicilerin maliyetlerini drmeye katk salamaktr. Liman Yerletirme Sistemine likin Stratejiler 1) htiya duyulan blgelerdeki (ada yerleimleri vb.) yerleimlere hzl, gvenli ve dzenli deniz ulam salamak, 2) Liman yatrmlarnda dankl gidermek ve entegrasyonu salamak, 3) Liman yatrmlar ve yer seimde optimizasyonu salamak.
180
Eylemler Master Plan Kararlarna Yansmalar 1) Stratejik neme sahip Trk limanlarn Akdeniz ve Karadeniz Havzalarnda sz sahibi yapmak, bunlar bu havzalarda ana liman (hub port) olarak gelitirmek, bu limanlarda aktarma (transshipment) olanaklarn, otomatizasyon ve mekanizasyon olanaklarn en st dzeye karmak, konteyner tamacln baskn klmak ve modlar aras tamacl zendirmek, 2) Aktarma limanlarn desteklemek, bu limanlarn hinterlantlarndaki ekonomik kalknmaya etkilerini arttrmak, ve ivme kazandrc rol oynamak, arka alanlarn tm deniz tamacl gereksinmelerini karlamak, 3) Plan perspektifinde urak limanlar belirlemek, ilevlerine uygun gelitirme ngrlerini netletirmek, 4) Konumlarna gre baz limanlar kentsel blgelerin ve metropoliten alanlarn besleme limanlar olarak gelitirmek, zellikle yakn evre gereksinimini karlamak zere baz dkme yk trlerinin (kmr, tuz, inaat malzemeleri, kum ve akl, hububat ve gbre gibi) ykleme ve boaltmasna olanak tanmak, 5) Baz limanlar Akdeniz ve Karadeniz Havzalarnda neme haiz uzmanlam terminaller olarak gelitirmek, petrol ve petrol rnleri, kmr ve cevher terminalleri olarak gelitirmek, bu terminaller ile uluslararas neme sahip enerji merkezleri ve sanayi blgeleri oluumuna katkda bulunmak, 6) Kruvaziyer terminallerle deniz turizmine olanak salamak, bylece turizm rnnn eitlenmesine katkda bulunmak, yerel ekonomilere hz kazandrmak.
Dinamik Planlama Sreci ve Master Planlarn Ynetimi Ulatrma Ky Yaplar Master Plannn dinamik bir uygulama ve gzden geirme sreci yaamas ngrlmektedir. Trkiye ekonomik ve toplumsal olarak son derece hzl deiimler gstermektedir. deiimin planlama almalarnda da yakalanmas gerekmektedir. Bu
Bu tr dinamik ortamlarda uygulanan dinamik planlama yaklamlarnn kuramsal dayana da bulunmaktadr. Dnen planlar (rolling plans) denilen kavram, planlarn yllar yada dnemler itibaryla, plann uygulanmaya balamasndan itibaren geride kalan yl ya da dnem kadar plan hedef ylnn uzatlmas ve hedeflerin gzden geirilmesi olarak tanmlanabilir. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan kapsamnda, plan ynetiminin de bu anlayla ele alnmas nerilmektedir. zellikle Master Plann saysal boyutunun yenilenmesi ve uzatlmasnn salanmas ve Master Plana bal program ve eylem planlarnn bu tr dinamik bir yaklamla ele alnmas ngrlmektedir. Byle bir anlay ve sistemin teknik altyaps kurulmutur. Master Plan kapsamnda elektronik ortamda sistematik bir veri taban oluturulmutur. Ayrca, corafi referans olan tm veriler Corafi Bilgi Sisteminde (CBS) deerlendirilmi ve depolanmtr. Bu nedenle dinamik bir planlama iin gerekli tm teknik
181
kolaylklar salanmtr. Bu noktada nemli olan, plan ynetme anlaynn sergilenmesi ve bunu gerekletirecek kurumsal altyapnn kurulmasdr. Bu balamda DLH iinde yeni bir birimin kurulmas nerilmektedir. Bu birim ky yaplar ile dolaysz ilikisi bulunan Bayndrlk ve skan Bakanl, Denizcilik Mstearl, Kltr ve Turizm Bakanl, evre ve Orman Bakanl, Tarm ve Ky leri Bakanl, Devlet Planlama Tekilat, D Ticaret Mstearl ve dier kurulularla dzenli iliki kurarak gerekli verileri elde edecek, saysal ortamda depolayacak ve ileyecektir. Bu egdm, gr ve veri alverii ayrca, Deniz Ticaret Odas, Trklim, Deniz Turizmi Birlii gibi oda, mesleki kurulu ve sivil toplum kurulularyla da salanmaldr. ngrlen yeni birim, DLHnn almalarn, planlarn uygulanma dzeylerini, ilgili kurululardan gelecek gr ve verileri, konjonktrel kresel gelimeleri ve dierlerini deerlendirecektir. Her bir dnemin sonunda, yeni hedef yl veya dnemi iin projeksiyonlar dahil tm saysal verileri gncelleyecektir. Gerekirse plann stratejilerini, ama ve hedeflerini gzden geirecektir. Bylece plann zellikle saysal boyutu ve uygulama takvimi her bir gerekleme yl yada dnemi sonunda yenilenecek ve gncel kalacaktr (ekil B.5.1.) .
PLANIN HEDEFLED n YILI VEYA DNEM
PLANIN HEDEFLED n +1 YILI VEYA DNEM
PLANIN HEDEFLED n + 2 YILI VEYA DNEM
PLANIN HEDEFLED n + 3 YILI VEYA DNEM (YENI YIL VEYA DNEM)
PLANIN n YILI VEYA DNEMNDE GEREKLEMES
PLANIN HEDEFLED n + 3 YILI VEYA DNEM (YEN YIL VEYA DNEM)
PLANIN n YILI VEYA DNEMNDE GEREKLEMES
PLANIN HEDEFLED n + 3 YILI VEYA DNEM (YEN YIL VEYA DNEM)
ekil B.5.1: Dnen Planlama (Rolling Planning) Sreci ematik Gsterimi

Byle bir yaklamn baars iin ngrlen birimin personel ve ekipman asndan son derece gl olmas gerekmektedir. Bu birimde planlama uzmanlar, mhendisler, CBS uzmanlar, ekonomist ve istatistikiler grev almaldr. Bu birim planlamann ynetimine katkda bulunacak trde izleme-deerlendirme (monitoring) yapabilmeli ve kurumsal olarak bu yetkilerle donatlmaldr. Bu birimin kuruluu ve ilk ileyi yllarnda dardan danmanlk hizmeti almas; sistemin kurulmas, verimli biimde iletilmesi ve personelin eitimi asndan bir dier zorunluluk olarak ortaya kmaktadr.
182
Yukarda zetlenen stratejiler dorultusunda yaplacak yatrmlarla ilgili olarak, n almalar yaplarak mekanlar ve gerekletirilme zamanlar zet olarak devam eden sayfalarda verilmitir.
B.5.2. Limanlarda Ellelenen Yklere Gre Blgesel Yatrm nerileri

Konteyner Tamacl Marmara Blgesinde zmit Krfezi Limanlar, Ambarl Limanlar ve Gemlik Limanlar olarak 3 temel liman blgesi bulunmaktadr. Ambarl Limanlar yk hacmi ve gemi trafii ile gnmzde ana liman gibi alsalarda uluslararas deniz yolu rotasndan olduka fazla sapma gstermektedirler. Bu nedenle, arlkl olarak kendi hinterlantlarna hizmet etmektedirler. Bu durumda Ambarl Limanlarnn urak liman olarak hizmet verdii sylenebilir. Gelecekte, zellikle zmit Krfezindeki liman projeleri tamamlandn da, bu limanlar yetersiz rhtm uzunluklar ve geri sahalar ile arlkl olarak urak liman gibi hizmet vereceklerdir. Marmara Denizinin 2009 yl itibaryla mevcut konteyner elleleme kapasitesi yaklak 5,138,200 TEU, mevcut liman ve iskelelerin ulaabilecekleri teorik kapasiteleri ise 9,923,385 TEU olarak hesaplanmtr (Tablo B.5.2). Yapm devam eden Belde Liman (2,400,000 TEU), Asya Port (1,000,000 TEU), Dubai Port (1,500,000 TEU) ve gelitirilmekte olan Evyap Liman (600,000 TEU) ve Borusan Limanlar (1,600,000 TEU) aklanan mevcut kapasiteye dahil edildiinde Marmara Blgesinde toplam kapasite 11,952,000 TEUya ulaacaktr. Ancak Belde Liman ve Dubai Port ile igili hukuki sorunlar devam etmektedir. zelletirme sreleri henz tamamlanamayan mevcut Derince Liman kapasitesi ise 875,605 TEU olarak planlanmaktadr. Tablo B.5.2: Marmara Blgesi Konteyner Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Gelecekte Hizmet Verebilecei Trafik Tipi Urak Liman Urak Liman Urak Liman Urak Liman Urak Liman Urak Liman Urak Liman Urak Liman Urak Liman Urak Liman Urak Liman Aktarma Liman Urak Liman Urak Liman 2008 Yl Yk Hacmi (TEU) 356,272 32,827 649,466 359,684 1,252,936 402 108,958 135,495 140,449 336,287 3,372,776 0 0 0 Aklanan Mevcut kapasite (TEU) 750,000 250,000 1,000,000 350,000 1,400,000 2,500 150,000 450,000 135,700 350,000 300,000 5,138,200 1,000,000 1,500,000 2,400,000 Ulaabilecek teorik kapasite (TEU) 2030 yl blgesel yk hacmi (TEU) lave kapasite htiyacnn balayaca yl
Liman
Haydarpaa Akport Kumport Marda Marport Derince Evyap Ylport Borusan Gemport Rodaport Toplam Asya Port DP Port Belde
412,618 2,069,726 520,200 2,768,420 875,605 467,768 327,049 676,060 748,428 1,057,511 9,923,385
13,098,320 2015
183
Mevcut limanlarn ulaabilecekleri teorik kapasitelerine eriememeleri durumunda yeni konteyner limannn iletmeye alnmas gereken yl 2015 olarak belirlenmitir. Belirli dnemlerle (rnein 5 yl aralklarla) kapasite deerlendirmeleri yaplmal ve deerlendirme sonularna gre yeni liman ihtiyac olup olmad tespit edilmeli, gerekli nlemler alnmaldr. Ancak limanlarca aklanan kapasite 5.1 milyon TEU, yatrmlar ile ulalabilecek kapasite 9.9 milyon TEUdur. 2030 yl iin mevcut limanlarn yatrm yapmas durumunda 1.1 milyon, yapmamas durumunda ise TEU ile 8 milyon TEU ilave kapasite ihtiyac doacaktr. Blgedeki mevcut limanlar ve yeni yatrm yaplmas nerilen blgeler ekil B.5.2de verilmitir.
184
ekil B.5.2: Marmara Blgesi Konteyner Limanlar ve Gelime Blgeleri

185
Ege Blgesi 2009 yl itibaryla aklanan mevcut 1,645,100 TEU konteyner elleleme kapasitesine sahiptir. Blgedeki limanlarn gelitirilmesi durumunda ulalabilecek teorik kapasitenin 5,509,536 TEU olaca tahmin edilmektedir. Bu kapasiteye Nemrut Krfezi Limanlar ve u anda zelletirme srecinde olan TCDD zmir/Alsancak Liman da dahil edilmitir. TCDD zmir/Alsancak Liman 2. ksm inaatnn tamamlanmas ile 2.5 milyon TEU kapasiteye ulaacaktr. Ancak byk konteyner gemileri zmir Krfezindeki su derinlii kstlamas yznden TCDD zmir/Alsancak Limanna girememektedirler. Bu kstlama zmir Limann konteyner tamacl asndan kk konteyner gemilerinin yanamasna uygun bir liman konumuna getirmektedir. TCDD zmir/Alsancak Liman krfez taranmasnn gerekletirilmesi durumunda byk konteyner gemilerine de hizmet verebilecektir. Liman, hizmet verecei gemi boyutlarnn bymesi ile birlikte ana liman statsne ulaabilecektir. Blgede Petkim A.. konteyner liman iletmeyi planlamaktadr. Ancak PETKM A.. tarafndan liman iletmesi iin imar ve ED raporlar alnmamtr. Bu durumda blge iinde limanlarn ulalabilecek teorik kapasitelerinin gereklememesi durumunda 2014 yl itibari ile blgede konteyner tamacl iin yeni bir limann iletmeye almas gerekmektedir. Planlanacak yeni liman ana liman stats tamaldr. Fizibilite almalar sren andarl Liman yeni ana liman olarak planlanmaldr. Bu durumda kapasite deerlendirmeleri belirli dnemlerde (rnein 5 yl aralklarla) yaplmal ve deerlendirmelere gre revizyonlar gerekletirilmelidir. Blgedeki mevcut limanlar Tablo B.5.3.de ve yeni yatrm yaplmas nerilen blgeler ekil B.5.3de verilmitir. Tablo B.5.3: Ege Blgesi Konteyner Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Gelecekte Hizmet Verebilecei Trafik Tipi Urak Liman Besleme Liman Besleme Liman Ana Liman 2008 Yl Yk Hacmi (TEU) 884,905 0 0 884,905 0 Aklanan mevcut kapasite (TEU) 895,100 400,000 350,000 1,645,100 4,000,000* Ulaabilecek teorik kapasite (TEU) 2,583,314 1,236,072 2030 yl blgesel yk hacmi (TEU) lave kapasite htiyacnn balayaca yl
Liman zmir Nemport Ege Gbre Ege Toplam andarl
4,539,989
1,690,150 5,509,536
2014
*2. aamada ulalacak kapasite
186
ekil B.5.3: Ege Blgesi Limanlar ve Konteyner Liman Yatrm iin nerilen Blgeler
187
Akdeniz Blgesinde 2009 yl itibaryla mevcut kapasite 1,897,000 TEUdur. Mevcut limanlarn gelimesi durumunda ulalabilecek teorik kapasitenin 3,510,373 TEU olaca belirlenmitir. Bu teorik kapasite hesaplarna mevcut Mersin, skenderun ve Antalya Limanlar dahil edilmitir. Konteyner tamacl yapmak iin alma yrten sdemir Liman bu kapasiteye dahil edilmemitir. Srdrlen almalarla birlikte ED olumlu raporlarn almlardr. Akdeniz Blgesi dikkate alndnda gnmzde dikkate deer konteyner hareketi olmayan Port Akdeniz ve skenderun Limanlar yerel yklere hizmet verecek urak liman olarak ileyeceklerdir. Mersin Liman kapasite arttrm ile birlikte gelecekte ana liman olarak hizmet verebilecek durumdadr. Arlkl olarak yerel yklere hizmet vermekle birlikte blgedeki aktarma yk trafiinden de pay alabilecektir. Akdeniz Blgesinde ayrca Mersin Yeni Konteyner Liman iin fizibilite almalar da srdrlmektedir. Yaplan almalara gre 2030 yl iin Yeni Mersin Konteyner Limannn konteyner trafiinin 7,336,057 TEU olaca tahmin edilmitir. Master Plan erevesinde yaplan almalarda ise blgesel yk tahmini 2030 yl iin 10,015,515 TEU olarak hesaplanmtr. Bu durumda mevcut limanlarn kapasitelerinin gelitirilmemesi durumunda Mersin Yeni Konteyner Limannn en ge 2013 ylnda iletilmeye alnmas gerekecei dnlmektedir. Mevcut Mersin Limannn ilave yatrmlar ile orta vadede yerel yklere hizmet verebilecek olmas yeni Mersin Konteyner Limannn arlkl olarak aktarma yk trafiine ynelmesine neden olacaktr. Bu limann Irak, ran ve Orta Asya hinterlantna sahip olmas ve Akdenizdeki aktarma yk hareketliliinin fazla olduu blgede bulunmas limann nemini daha da arttrmaktadr. Blgedeki konumu ve nemi gz nnde bulundurularak limann ana liman olarak planlanmas da nerilmektedir. Mersin Liman ile ayn hinterlanta hizmet eden TCDD skenderun Liman zelletirme srecinde bulunmaktadr. Ancak skenderun Limannn fiziksel koullar incelendiinde limann konteyner tamacl asndan ana liman olmaya uygun olmad ngrlmektedir. Limann konteyner liman olabilmesi iin su derinliklerinin arttrlmas, yeni dalgakranlar ve depolama alanlar yaplmas gerekmektedir. Bu limann urak liman olarak gelitirilmesi ve limanda genel kargo, dkme yk gibi yk tiplerinde uzmanlaan terminaller oluturulmas nerilmektedir. Blgedeki mevcut limanlar Tablo B.5.4de ve yeni yatrm yaplmas nerilen blgeler ekil B.5.4de verilmitir.
Tablo B.5.4: Akdeniz Blgesi Konteyner Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
2030 Yl Liman Tipi Urak Liman Ana Liman Urak Liman 2008 Yl Yk Hacmi (TEU) 66,878 887,918 0 954,796 0 Aklanan mevcut kapasite (TEU) 200,000 1,687,000 10,000 1,897,000 11,400,000* Ulalabilecek teorik kapasite (TEU) 675,984 2,119,770 714,619 3,510,373 2030 yl blgesel yk hacmi (TEU) lave kapasite htiyacnn balayaca yl
Liman Port Akdeniz Mersin skenderun Akdeniz Toplam Yeni Mersin
10,015,515
2013
Ana Liman
*5. aamada ulalacak kapasite Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
188
ekil B.5.4: Akdeniz Blgesi Limanlar ve Konteyner Liman Yatrm iin nerilen Blgeler
189
Karadeniz Blgesinde aklanan mevcut kapasite 2009 yl itibaryla 505,000 TEUdur. Mevcut limanlarn gelimesi durumunda ulalabilecek teorik kapasitenin 1,563,692 TEU olaca ngrlmektedir (Tablo B.5.5, ekil B.5.5). Tablo B.5.5: Karadeniz Blgesi Konteyner Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Gelecekte Hizmet Verebilecei Trafik Tipi Besleme Liman Besleme Liman Besleme Liman Urak Liman 2008 Yl Yk Hacmi(TEU) 0 22,141 0 22,141 0 Aklanan mevcut kapasite (TEU) 10,000 175,000 320,000 505,000 Ulalabilecek teorik kapasite (TEU) 250,000 753,133 560,559 1,563,692 2030 yl blgesel yk hacmi (TEU) lave kapasite htiyacnn balayaca yl
Liman
Samsun Trabzon Alport Hopa Karadeniz Toplam Filyos
2,475,410
2012
Yerel ykler itibar ile mevcut kapasite 2030 ylna kadar yeterli olmakla birlikte, Karadeniz limanlarnn Karadenizdeki aktarma ykleri ellelemesi durumunda ilave kapasiteye ihtiya duyacaktr. Bir dier hususta uzun bir ky eridi olan ve farkl ekonomik zellikler gsteren Karadeniz Blgesinin tek bir blge olarak deerlendirilmesinden kaynaklanan skntlardr. Bat ve Dou Karadeniz Blgeleri ayr ayr ele alndnda, Bat Karadeniz limanlarnn Karadeniz lkelerine gidecek ykler asndan Dou Marmara ve Anadolu Blgesi yklerini ekebilme imkan vardr. Blgenin 2015 yl konteyner yk hacmi 983,922 TEU, 2030 yl konteyner hacmi 2,475,410 TEU olarak tahmin edilmitir. Bu durumda Karadeniz Blgesindeki konteyner tamacl ihtiyacnn karlanmas iin blgede yeni konteyner liman yatrmna ihtiya duyulmaktadr. Karadeniz Blgesinde, Filyos Liman iin fizibilite almalar devam etmektedir. Filyos Limannn iletime girmesiyle Trkiye Karadeniz Blgesi aktarma yk pazarndaki payn arttracaktr. Yaplan yk tahminlerine gre 2012 ylnda limann iletme altnda olmas gerekmektedir. Bu durumda yatrma balanlmas nerilmektedir. Bilindii gibi kapal bir i deniz olan Karadenizin denizyolu ile dnya limanlarna balants sadece stanbul ve anakkale boazlar ile olmaktadr. Boazlar artan deniz ticareti karsnda youn gemi trafiine maruz kalmaktadr. Gelecekte Karadeniz Blgesindeki lkelerin yklerini ulatrmak iin alternatif ulam seeneklerinin gelitirilmesi olasl gndeme gelecektir. Gnmz iin ekonomik olmamasna ramen boazlara alternatif olacak ekilde ykn Anadolu Yarmadas zerinden kuzeyden gneye aktarlmas iin zmler aranmas zorunluluu ortaya kmtr. zellikle gelimi bir demiryolu a ile maliyetlerin drlmesi ve yksek hacimde yklerin tanmas durumunda Karadeniz lkelerinde ellelenen ykn bir blmnn yapm planlanan Filyos ve Mersin Limanlar arasnda tanmas nemli seenekler arasndadr. Karadenizde seilen drt limandan (Kstence, Odessa, Novvorossiysk ve Poti limanlar) konteynerlerin besleme hatlarla Filyos limanna tanmas ve Filyos limanndan Dou Akdenize gnderilmesi sre ve maliyet asndan karlatrldnda Filyos Mersin (karayolu) Port Said sre olarak en uygun seenek olarak belirlenmitir. Maliyet asndan ise Filyos zmit Krfezi (demiryolu) Port Said en uygun seenek olarak hesaplanmtr.
190
Ykn Mersin yerine zmit Krfezine indirilerek Port Said limanna ulatrmak 57 dolarlk bir maliyet avantaj salad hesaplanmtr. Dier bir seenek ise ykn Filyos limanndan karayoluna veya demiryoluna aktarlmas ile zmir Krfezine buradan denizyolu ile Dou Akdeniz (Port Said)e gnderilmesidir. Bu alternatife ynelik sre ve maliyet ynl karlatrmas yapldnda bu seenein tama maliyetlerini arttrd grlmtr. Uzun dnemde demiryolu ve karayolu alarnn gelitirilmesi ile bu seenein ikinci bir alternatif olarak planlarda yer almas nerilmektedir.
191
ekil B.5.5: Karadeniz Blgesi Limanlar ve Konteyner Liman Yatrm iin nerilen Blgeler
192
Genel ve Dkme Yk Tamacl Genel kargo yklerinin kapasitesini ve gelecekte ulaaca kapasiteyi belirlemek olduka gtr. Limann ton olarak kapasitesi yklenip boaltlan ykn cinsine gre deimektedir. Ayn fiziksel zelliklere sahip olan hurda demir ykleyip boaltan bir liman ile hububat ykleyip boaltan bir limann kapasiteleri farkldr. Bir yl arlkl olarak kmr ykne hizmet veren limann ertesi yl gbre yk ellelemesi durumunda yllk kapasitesi deimektedir. Benzer ekilde blgedeki yklerin deimesi de blgesel yk kapasitesini deitirecektir. Marmara Blgesi genel ve dkme yk trafii asndan en youn blgedir. Marmara Blgesinde eitli byklklerde iskele, yanama yeri ve liman bulunmaktadr. Bu iskele ve limanlarn aklanan mevcut kapasitesi 118,185,000 ton (Tablo B.5.6)., ulalabilecek teorik kapasitesi ise 133,500,000 ton olarak hesaplanmtr. letmeye almam limanlar ve srdrlmekte olan geliim projeleri ile birlikte ulalabilecek teorik kapasitenin yaklak 140,500,000 ton olaca tahmin edilmitir. Tablo B.5.6: Marmara Blgesi Genel Kargo ve Dkme Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman AKANSA AMBARLI AKANSA NK AKPORT ALTINTEL LMANI BORUSAN DLER EVYAP GEMPORT TA EFESANPORT KORUMA KLOR KUMPORT KRFEZ ROTA DEN, LMA MARDA MARTA NUH MENTO POLPORT SET MENTO YILPORT HAYDARPAA DERNCE BANDIRMA GSA GBRETA-KOCAEL BAGFA GSA KOCAEL AYIROVA-KOCAEL RODAPORT LAFARGE Marmara Toplam 2008 Yl Yk Hacmi (Ton) 1,894,392 3,705,267 1,371,431 810,986 2,193,514 3,743,376 276,523 3,317 4,116,577 1,548,004 162,905 187,932 1,965,329 711,101 1,417,794 2,038,687 3,413,954 1,388,028 312,619 1,955,702 40,599 2,950,381 8,594,866 231,891 341,447 755,999 1,684,976 167,000 1,290,900 453,821 49,729,318 Aklanan mevcut kapasite (Ton) 4,000,000 4,000,000 6,000,000 1,000,000 2,250,000 6,000,000 1,000,000 1,800,000 20,000,000 2,000,000 720,000 2,000,000 4,000,000 2,000,000 3,350,000 4,000,000 3,500,000 6,000,000 1,000,000 3,000,000 2,000,000 3,500,000 6,950,000 1,900,000 900,000 5,500,000 2,000,000 300,000 2,000,000 1,000,000 118,185,000* 2030 yl blgesel yk hacmi (Ton) lave kapasite htiyacnn balayaca yl
200,967,589
2021
*Ad gemeyen dier limanlar dahildir.
Yaplan tahmin almalarna gre teorik kapasitenin gereklememesi durumunda genel ve dkme yk iin 2021 ylnda; gereklemesi durumunda ise 2023 ylnda yeni liman iletmeye almaldr. Yeni yatrmlar iin nerilen blgeler ekil B.5.6da verilmitir.
193
ekil B.5.6: Marmara Blgesi Genel/Dkme Yk Limanlar ve Yeni Yatrmlar iin neriler
194
Ege Blgesi zmir Liman ve Nemrut Krfezi iskele ve yanama yaplarndan olumaktadr. Genel yk tamaclnda nemli bir yere sahip olan zmir Limannn zelletirme sreci devam etmektedir. Nemrut Krfezi, dkme yk tamacl asndan olduka youn bir blgedir. Ege Blgesinde aklanan mevcut kapasite yaklak 42,930,810 ton (Tablo B.5.7)., ulalabilecek teorik kapasite ise 51,900,000 tondur. Tablo B.5.7: Ege Blgesi Genel Kargo ve Dkme Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman GLLK ZMR DKL BATIM EGE GBRE PETKM EGE ELK HABA D Ege Toplam 2008 Yl Yk Hacmi (Ton) 4,749,960 2,310,838 464,022 1,544,000 2,189,259 1,244,631 3,955,643 5,283,150 2,552,934 24,294,437 Aklanan mevcut kapasite (Ton) 4,100,000 2,086,180 500,000 8,500,000 8,500,000 1,244,630 7,500,000 5,500,000 5,000,000 42,930,810 2030 yl blgesel yk hacmi (Ton) lave kapasite htiyacnn balayaca yl
77,818,977
2017
Ege Blgesi iin yaplan yk tahminlerine gre 2025 ylnda 62,203,741 ton, 2030 ylnda ise 77,818,977 ton kapasiteye ihtiya duyulacaktr. Teorik kapasitenin gerekletirilememesi durumunda yeni yatrmlarn iletmeye alnma yl 2017, gereklemesi durumunda ise 2021 yl olarak nerilmektedir. Yeni yatrmlar iin nerilen blgeler ekil B.5.7de verilmitir. Akdeniz Blgesinde liman ve iskeleler Antalya Liman, Taucu Liman, Mersin Liman ve skenderun Krfezi iinde yer alan ky tesislerinden olumaktadr. Antalya Liman, dkme ve genel yk elellemenin yansra turizm (yat liman+kruvaziyer liman) amal da kullanlmaktadr. Bu limann zelinde dkme yk ellelenmesi de dahil olmak zere yeniden planlanmas ve ok amal hizmete uygun hale getirilmesi nerilmektedir. Mevcut Mersin Liman konteyner ellelemenin yan sra dkme ve genel yk de ellelemekte ancak arlkl olarak konteyner ellelemek zere planlamalar yapmaktadr. skenderun Krfezinde yer alan limanlar ise enerji ve genel /dkme yk arlkl limanlardr. Bu blgedeki limanlarn aklanan mevcut kapasiteleri 55,000,000 ton (Tablo B.5.8), teorik kapasiteleri 66,550,000 tondur. Tablo B.5.8: Akdeniz Blgesi Genel Kargo ve Dkme Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman PORT AKDENZ TOROS CEYHAN MERSN SKENDERUN ADOPORT SDEMR 2008 Yl Yk Hacmi (Ton) 2,042,599 3,325,501 5,534,930 1,772,118 885,000 10,902,515 Aklanan mevcut kapasite (Ton) 7,000,000 11,088,000 3,100,000 2,000,000 1,250,000 15,250,000 2030 yl blgesel yk hacmi (Ton) lave kapasite htiyacnn balayaca yl
139,670,042
2016
195
TAUCU YAZICI skelesi EKMAR skelesi DENBRPORT(SK) SKEN Akdeniz Toplam
265,220 3,667,539 1,855,477 1,332,319 3,375,276 34,958,494
2,000,000 3,521,052 2,000,000 2,000,000 4,000,000 55,000,000*
Bu blge iin yaplan yk tahminlerine gre 2020 ylnda 70,703,875 ton, 2025 ylnda yaklak 100,809,553 ton kapasiteye ihtiya duyulacaktr. Bu durumda teorik kapasitenin gereklememesi durumunda 2016 ylnda; gereklemesi durumunda ise 2020 ylnda yeni liman iletmelerinin hizmete girmeleri nerilmektedir. ncelikle skenderun Limannn urak liman olarak gelitirilmesi ve genel kargo, Ro-Ro, dkme yk gibi konularda uzmanlaan terminaller gelitirilmesi nerilmektedir. Yeni yatrmlar iin nerilen blgeler ekil B.5.8de verilmitir.
196
ekil B.5.7: Ege Blgesi Genel/Dkme Yk Limanlar ve Yeni Yatrmlar iin neriler
197
ekil B.5.8: Akdeniz Blgesi Genel/Dkme Yk Limanlar ve Yeni Yatrmlar iin neriler
198
Karadeniz Blgesinde limanlarn balcalar Samsun Liman, Giresun Liman, Trabzon Liman, Rize Liman ve Hopa Liman gibi limanlardr. Bu limanlar kentsel blgelerin ve metropoliten alanlarn besleme limanlar olarak planlanp gelitirilebilir, zellikle yakn evre gereksinimini karlamak zere; baz dkme yk trlerine, rnein; kmr, tuz, inaat malzemeleri, kum ve akl, hububat ve gbre gibi mallarn ykleme ve boaltmasna olanak salayan limanlardr. Karadeniz Blgesinde mevcut limanlarn kapasitesi 37,650,000 ton, teorik kapasite 43,708,000 tondur (Tablo B.5.9). Yeni limann iletmeye alnma yl 2020 olarak nerilmektedir. Bununla birlikte Filyos Liman yapm tamamland takdirde dkme ve genel yk iin Karadenizde yeni bir limana ihtiyac olmad ortaya kmaktadr. Yeni yatrmlar iin nerilen blgeler ekil B.5.9da verilmitir. Tablo B.5.9: Karadeniz Blgesi Genel Kargo ve Dkme Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman PARK-HOPA RPORT TOROS SAMSUN SAMSUN AYEL-RZE ERDEMR TTK ZONGULDAK TRABZON Karadeniz Toplam 2008 Yl Yk Hacmi (Ton) 457,239 290,812 641,683 1,459,011 436,160 12,291,523 678,878 2,221,152 18,476,458 Aklanan mevcut kapasite (Ton) 1,800,000 2,500,000 3,400,000 2,710,000 450,000 14,325,000 1,950,000 3,830,000 37,650,000* 2030 yl blgesel yk hacmi (Ton) lave kapasite htiyacnn balayaca yl
65,729,245
2020
199
ekil B.5.9: Karadeniz Blgesi Genel/Dkme Yk Limanlar ve Yeni Yatrmlar iin neriler
200
Sv Yk Elleleme Yatrm htiyalar Marmara Blgesi aklanan mevcut sv yk elleleme kapasitesi 50,270,000 tondur. Marmara Blgesinin sv yk ellelemede ihtiya duyduklar kapasite ve yatrm zamanlar Tablo B.5.10da belirtilmitir. Marmara Blgesi sv yk elleleme iin nerilen yatrm blgeleri ekil B.5.10da verilmitir. Tablo B.5.10: Marmara Blgesi Sv Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman 2008 Yl Yk Hacmi Aklanan mevcut kapasite 300,000 100,000 1,500,000 1,500,000 1,200,000 2,200,000 600,000 500,000 2,000,000 250,000 800,000 100,000 350,000 500,000 150,000 150,000 400,000 750,000 25,000,000 4,000,000 1,000,000 150,000 1,000,000 200,000 50,270,000* 2030 yl blgesel yk hacmi lave kapasite htiyacnn balayaca yl
AKSA AKRLK 294,000 AKTA 73,396 ALTINTEL LMANI 121,735 DELTA PETROL 1,720,000 EVYAP 463,961 KORUMA KLOR 76,851 LMA 264,816 MARTA 69,495 POLPORT 559,144 SHELL 145,811 YILPORT 528,813 DERNCE 104,789 BANDIRMA 226,746 TOTAL HARAMDERE 237,010 GBRETA-KOCAEL 105,588 IGSA 99,542 OP-PAY 155,752 POA DERNCE 686,536 TPRA-KOCAEL 18,859,632 SOLVENTA 999,030 BTANGAZ 100,927 BAFA 106,194 AKPORT 78,683 TBS 131,824 Marmara Toplam 26,210,275 * Ad gemeyen dier limanlar dahil
63,314,147
2024
201
ekil B.5.10: Marmara Blgesi Sv Yk Limanlar ve Yeni Yatrmlar iin neriler

202
Ege Blgesi aklanan mevcut sv yk elleleme kapasitesi 36,363,000 tondur. Ege Blgesinin sv yk ellelemede ihtiya duyduklar kapasite ve yatrm zamanlar Tablo B.5.11de belirtilmitir. Tablo B.5.11: Ege Blgesi Sv Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman 2008 Yl Yk Hacmi (ton) Aklanan mevcut kapasite (ton) 1,150,000 348,000 4,500,000 1,764,889 3,000,000 500,000 25,000,000 100,000 36,363,000* 2030 yl blgesel yk hacmi (ton) lave kapasite htiyacnn balayaca yl
EGE GBRE 219,502 ZMR 240,759 EGE GAZ 792,004 PETKM 1,823,615 POA ALAA 701,236 TOTAL 373,059 TPRA 17,928,563 ALPET AMANDRA 45,964 Ege Toplam 22,124,702 * Ad gemeyen dier limanlar dahil
46,950,593
2024
Akdeniz Blgesi aklanan mevcut sv yk elleleme kapasitesi 54,510,000 tondur. Akdeniz Blgesininde sv yk ellelemede ihtiya duyulan kapasite ve yatrm zamanlar Tablo B.5.12de belirtilmitir. Tablo B.5.12: Akdeniz Blgesi Sv Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman 2008 Yl Yk Hacmi (ton) Aklanan mevcut kapasite (ton) 5,544,000 300,000 1,000,000 40,000,000 1,000,000 2,500,000 54,510,000* 2030 yl blgesel yk hacmi (ton) lave kapasite ihtiyacnn balayaca yl
TOROS CEYHAN 812,402 MERSN 2,247,584 SKENDERUN 763,138 BOTA 18,243,556 POA ANTALYA 650,000 SDEMR 29,581 Akdeniz Toplam 22,746,261 * Ad gemeyen dier limanlar dahil
63,795,770
2026
Karadeniz Blgesi aklanan mevcut sv yk elleleme kapasitesi 2,900,000 tondur. Karadeniz Blgesininde sv yk ellelemede ihtiya duydulan kapasite ve yatrm zamanlar Tablo B.5.12de belirtilmitir.
203
Tablo B.5.13: Karadeniz Blgesi Sv Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman 2008 Yl Yk Hacmi Aklanan mevcut kapasite 900,000 200,000 50,000 250,000 700,000 150,000 2,900,000* 2030 yl blgesel yk hacmi lave kapasite htiyacnn balayaca yl
PARK-HOPA 24,137 TOROS SAMSUN 240,089 SAMSUN 54,100 AYGAZ SAMSUN 205,000 POA TRABZON 558,343 ERDEMR 13,407 Karadeniz Toplam 1,095,076 * Ad gemeyen dier limanlar dahil
5,381,525
2020
Tekerlekli Yk Tamacl ve Yatrm Zamanlar Otomobil ihra ve ithali asndan en nemli blgelerden birisi olan Marmara Blgesinde aklanan mevcut kapasite 1,789,230 ara olarak hesaplanmtr. Harici Ro-Ro kapasitesi 1,054,838 ve dahili Ro-Ro kapasitesi 250,000 ara olarak belirlenmitir. Bu durumda otomobil ellelemesi iin ilave kapasite ihtiya yl olarak 2019, dahili Ro-Ro ellelemesi iin ilave kapasite ihtiya yl olarak 2011 nerilmektedir (Tablo B.5.14). Otomobil ve Ro-Ro yatrmlar iin nerilen blgeler ekil B.5.11de verilmitir. Tablo B.5.14: Marmara Blgesi Tekerlekli Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman 2008 Yl Yk Hacmi Aklanan mevcut kapasite 139,230 150,000 450,000 250,000 400,000 400,000 1,789,230 1,000,000 50,000 1,050,000 40,000 150,000 30,000 250,000* 2030 yl blgesel yk hacmi lave kapasite htiyacnn balayaca yl
Otomobil Borusan 112,781 Evyap 117,714 Ford Otosan 207,832 Gemport 205,862 Derince 407,116 Autoport 147 Toplam 1,054,838 Harici Ro-Ro Pendik/Haydarpaa-Trieste 149,062 Set imento - Trieste 39,998 Toplam 189,060 Dahili Ro-Ro Akport-Kabotaj 75,923 Akansa Ambarl 130,440 Kumport 25,544 Toplam 231,907 * Ad gemeyen dier limanlar dahil
5,673,034
2019
480,194
1,714,316
2011
204
ekil B.5.11: Marmara Blgesi Otomobil ve Ro-Ro Ellelemesi iin Yeni Yatrm Blgesi nerileri
205
Ege Blgesinde aklanan mevcut kapasite 200,000 ara olarak tespit edilmitir (Tablo B.5.15). Ancak bu blgede zellikle yeni yaplmas planlanan andarl Limannda otomobil iin yanama yerleri planlanmas durumunda otomobil ihra ve ithalinin bu blgede de ivme kazanmas beklenmektedir. Ro-Ro tamaclnda ise ihtiya duyulan kapasitenin emede yaplan Ulusoy Ro-Ro skelesi ile karlanaca ngrlmektedir. Blgede nerilen yatrm blgeleri ekil B.5.12de verilmitir. Tablo B.5.15: Ege Blgesi Tekerlekli Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman zmir (Oto D Ticaret) eme (Ro-Ro) 2008 Yl Yk Hacmi 123,144 30,039 Aklanan mevcut kapasite 200,000 50,000 2030 yl blgesel yk hacmi 265,176 95,908 lave kapasite htiyacnn balayaca yl 2022 2017
Akdeniz Blgesinde aklanan mevcut Ro-Ro elleleme kapasitesi 130,000 olarak ngrlmtr. Blgede ihtiya duyulan kapasite ve yatrm zamanlar Tablo B.5.16 ve ekil B.5.13de verilmitir. Tablo B.5.16: Akdeniz Blgesi Harici Ro-Ro Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman Mersin Taucu Akdeniz Toplam 2008 Yl Yk Hacmi 23,766 32,305 56,071 Aklanan mevcut kapasite 60,000 70,000 130,000 2030 yl blgesel yk hacmi 230,999 lave kapasite htiyacnn balayaca yl 2019
Karadeniz Blgesinde aklanan mevcut Ro-Ro elleleme kapasitesi yaklak 450,000 ara olarak ngrlmtr. Blgede ihtiya duyulan kapasite ve yatrm zamanlar Tablo B.5.17de verilmitir. Tablo B.5.17: Karadeniz Blgesi Harici Ro-Ro Yk Tamacl htiya Duyulan Kapasiteler ve Yatrm Zamanlar
Liman 2008 Yl Yk Hacmi Aklanan mevcut kapasite 100,000 80,000 50,000 450,000* 2030 yl blgesel yk hacmi 274,929 lave kapasite htiyacnn balayaca yl
Trabzon-Sochi 10,150 TTK Zonguldak-Ukrayna 24,161 Samsun-Novorossiysk 21,148 Karadeniz Toplam 55,459 * Ad gemeyen dier limanlar dahil
206
ekil B.5.12: Ege Blgesi Otomobil ve Ro-Ro Ellelemesi iin Yeni Yatrm Blgesi nerileri
207
ekil B.5.13: Akdeniz Blgesi Otomobil ve Ro-Ro Ellelemesi iin Yeni Yatrm Blgesi nerileri
208
B.5.3. Liman Yer Seimi Kriterleri

Yatrm ihtiyalarnn belirlenmesi sonrasnda mekansal olarak her tr tamaclk iin liman yer seimi yaplmas sz konusudur. Liman yer seimi iin noktasal bazda seim yaplmas ilkesel olarak tercih edilmemitir. nerilen blge snrlar iinde bir sonraki aamada noktasal liman seimi iin aada belirtilen almalarn yaplmas gereklidir. Bu almalarn yaplmasndan sonra noktasal olarak liman yeri netletirilmelidir. Seilecek liman yeri iin yaplmas gereken almalar Hidrografik ve hidrolojik zellikler o Rzgar zellikleri o Ya o Sis Dalga iklimi o Akntlar o Gel-git o Su seviyesi deiimleri o Tsunami Kum tanm o Akntlar o Dere ve nehirler o Malzeme tanm o Erozyon o Birikim Jeomorfolojik ve fiziksel zellikler o Kynn jeolojik zellikleri Kum Kayalk Burun Koy o Deniz taban topografyas o Depremsellik o Zemin koullar o Arazi koullar evre koullar o Biyolojik koullar o Su kalitesi o Ekoloji
209
Arazi sahiplilii o Sit alan o Arkeolojik alan o zel evre Koruma Blgesi o Kirlenme koullar, evresel koullar, tama kapasitesi (Doal Deniz Alanlarnda Fiziksel Tama Kapasitesinin Deerlendirilmesi EK 11de verilmitir.) Sosyo-ekonomik faktrler Hinterlant balantlar Mevcut ky ve deniz yaplar Enerji tedarik artlar
210
B.6. Yasal Dzenlemeler

Trk hukuk sisteminde kynn ilk yasal tanm ve korunmas ilkesi 1926 ylnda kabul edilen Medeni Kanunda yer almtr. Kylarla ilgili kapsaml dzenlemeler ise 1970li yllarda hazrlanmaya balanmtr. 12.01.1970 tarih ve 7/52 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile deniz ve gl kylarnda kamuya ait arazi ve arsalarn satlmas, kamp yeri olarak tahsis edilmesi, irtifak hakk tesisi ile gerek ve tzel kiilere devredilmesi yasaklanmtr. Sahil bandnda yaplanma ve planlamaya ilikin imar mevzuat kapsamnda ilk yasal dzenleme ise 11.07.1972 tarih ve 1605 sayl Kanuna ek 7inci madde ile yaplm ve ky blgelerimiz de imar dzenine tabii klnmtr. Bu dzenleme ile deniz, gl ve nehir kenarlarna 10 metreden az olmamak artyla mar ve skan Bakanlnca tespit edilecek mesafe ierisinde halka ak olmayan bina inaa edilemeyecei ve mevcut yaplara ilave yaplamayaca, erit ierisindeki arazi ve arsalarn zel mlkiyete konu edilecek ekilde kullanlamayaca hkmleri getirilmitir. 18.01.1975 tarih ve 15122 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Uygulama Ynetmeliinde kylarn herkesin eitlik ve serbestlikle yararlanmasna ak olduu, kynn korunmas ve kamu yararna kullanlmasnn salanmasna ynelik olarak liman, iskele, dalgakran, rhtm gibi yap ve tesislerin dnda yap yaplamayaca hkmleri yer almtr. 1982 Anayasasnn 43nc maddesinde ki; Kylar Devletin hkm ve tasarrufu altndadr. Deniz, gl ve akarsu kylar ile deniz ve gllerin kylarn evreleyen sahil ertlerinden yararlanmada ncelikle kamu yarar gzetilir. Kylarda sahil eritlerinden yararlanmada ncelikle kamu yarar gzetilir. Kylarda sahil eritlerinin kullanm amalarna gre derinlii ve kiilerin bu yerlerden yararlanma imkan ve artlar kanunla dzenlenir hkm erevesinde kylarn korunmas ve kullanm anayasal gvenceye balanmtr. 01.12.1984 tarihli ve 18592 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 3086 sayl Ky Kanunu, kylarda planlara dayanarak kyy korumaya ve kylarn kamu yararna kullanmn kolaylatrmaya ynelik yap ve tesisler ile faaliyetlerin zellii gerei kyda yaplmas zorunlu tesisler ile eitim, spor amal tesisler de yaplabileceini hkme balamtr. Ky Kanunu ayrca Bakanlar Kurulunca onaylanacak plan kararlar ile zel yaplanmalara olanak tanmtr. Ancak bu yasann birok nemli maddesi Anayasa Mahkemesince iptal edilmi ve iptal kararlar 10.07.1986 gn ve 19160 sayl Resmi Gazetede yaynlanmtr. 17.04.1990 tarihinde 3621 sayl yeni Ky Kanunu kabul edilene kadar geen srede, kylara ilikin uygulamalar, Bayndrlk ve skan Bakanlnn 15.07.1987 tarih ve 110 sayl genelgesi ile srdrlmeye allmtr. Ky alanlarnn dzenlemesine ait Kanun ve Ynetmelikler Tablo B.6.1 de verilmitir. Trkiyede sk olarak deien ky ynetmelikleri, ok sayda kurumun eitli alardan kydaki uygulamalarla ilgili sz sahibi olmasna yol am, btncl bir ky ynetimi oluturulmasn engellemitir. lkemizde kylar ilgilendiren konular geni kapsaml bir dzenleme yerine ok sayda yasada yer almakta, btnleik ky alanlar ynetimine ilikin zel bir kurumsal yap bulunmamaktadr.
211
Tablo B.6.1. Ky Alanlarnn Tanmlanmas ve Dzenlemesine likin Yaynlanan Kanun ve Ynetmeliklerin Kronolojik Sralamas
No 1 Kanun, Ynetmelik, Genelge 1926 743 Sayl Medeni Kanun Aklama Kanunun 641. maddesinde kylarn kamuya ait yerlerden olduu ve bu yerlerin tescil d braklmas gerektii belirtilmitir Kyda 10 m ve 30 m. uygulamalar Kylarn Devletin Hkm ve Tasarrufu altnda olduu ve kyda kamu yarar ilkesinin gzetilmesi gerektii
2 3
11.07.1972 tarihli 6785 sayl mar Yasasna EK-7-8. Maddeler 1982 Anayasasnn 43.Maddesi
01.07.1984 tarihli 3086 sayl Ky Yasas 03.05.1985 tarihli 3194 sayl mar Kanunu 10.07.1986 tarih ve 19160 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Anayasa Mahkemesinin 3086 sayl Ky Kanununun 4,5,6,9,12,13,17 ve Geici 2.Maddelerini iptal etmesi 15.07.1987 tarihli Bayndrlk ve skan Bakanl 110 sayl Genelgesi 15.07.1989 tarihli Bayndrlk skan Bakanl 199-2169 sayl Genelgesi 10 ve 30 m.ye ek olarak plan olmayan yerlerde 100 m. uygulamasnn getirilmesi Yeni Ky Yasasnn Babakanla sunulmas ile 15.07.1987 tarihli Bayndrlk ve skan Bakanl 110 sayl Genelgesi iptal edilmitir.
6 7
04.04.1990 tarihinde kabul edilen ve 17.04.1990 tarih ve 20495 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 3621 sayl Ky Kanunu 03.08.1990 tarih ve 20594 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 3621 sayl Ky Kanununun Uygulama Ynetmelii 18.08.1991 tarihli Anayasa Mahkemesinin 3621 sayl Ky Yasasnn 3,4,5,9,10,11 maddelerini iptal etmesi 01.07.1992 tarihinde kabul edilen ve 11.07.1992 gn ve 21281 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 3621 sayl Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun (3830) 13.10.1992 tarih ve 21374 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 3830 sayl Ky Kanununun Uygulama Ynetmelii 30.03.1994 tarih ve 21890 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 3830 sayl Ky Kanununun Uygulanmasna Dair Ynetmeliin Baz Maddelerinin Deitirilmesi Hakknda Ynetmelik 28.11.1994 tarih ve 19946 Bakanlk Genelgesi 27.07.1996 ve 22709 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ky Kanununun 10 yeni tanm getiriliyor: Ky tanm ve KK deilikleri, DarYksek ve Alak-Bask ky tanm getirilmesi Gnbirlik turizmin eitlenmesi. Ksmi yaplama tanm getirilmesi. Dolgu ve kurutma yolu ile elde edilen alanlarda kullanmlarda eitlenme. 3621in 4.ve 5.maddelerinin deimesi, Turizm Amal tesislerin yaplmas sahil eridinin iki ksma ayrlmas Ksmi yaplama ve gnbirlik turizm
10 11
12
13
14 15
212
Uygulanmasna Dair Ynetmeliin Baz Maddelerinin Deitirilmesi Hakknda Ynetmelik
Su rnleri retim ve Yetitirme Alanlar ekek Yeri Tersane Liman Yat Liman Balk Barna Yat ekek Yeri Ynetim ve Destek Birimleri Teknik ve Sosyal Altyap Bakm-Onarm Birimleri Yat liman ile ilgili deiiklik gndeme gelmitir.
16 17
14.08.1996 tarih ve 1189/10163 sayl Bakanlk Genelgesi 15.08.2003 tarih ve 25200 sayl Gazetede Yaymlanarak Yrrle giren, Ky Kanununa ek madde eklenmesine ilikin kanun. 30.03.2004 tarih ve 2541 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ky Kanunun Uygulanmasna Dair Ynetmelikte Deiiklik yaplmasna ilikin Ynetmelik. 04.08.2005 tarihli ve 2009-8132 sayl Bayndrlk ve skan Bakanlnn Ky ve Dolgu mar Planlar Genelgesi 26.04.2007 tarih ve 2007/2 sayl Bayndrlk ve skan Bakanlnn Genelgesi ile Ky Yaplarnda Uygulanacak ve lemler belirleniyor. Deniz,tabii ve suni gl ve akarsu kylar ile bu yerlerin etkisinde kalan ve devam niteliinde bulunan sahil eritlerinin doal ve kltrel zelliklerini gzeterek koruma ve toplum yararlanmasna ak, kamu yarar dorultusunda kullanma esaslarn tespit etmek amacyla son olarak halen yrrlkte bulunan 2007/2 sayl Ky Kanunu ve Bu Kanunun Uygulanmasna Dair Ynetmelik yrrle konulmutur. Ky yaplarna ilikin imar planlarnn onama ilemi ve onama ilemine esas olan ilgili kurum ve kurulu grlerinin oluturulmasna aklk getirilmitir.
18
19
20
21
24.03.2010 tarihli ve 2824 sayl Bayndrlk ve skan Bakanlnn Ky Yaplarnda Planlama Srecinde Uygulamaya Esas ve lemler Genelgesi
Kaynak: www.bayindirlik.gov.tr
Ky alanlar ile ilgili dier yasalar ve dzenlemeler Ky ile ilgili maddeler ieren ve dolaylda olsa ky dzenlemelerini etkileyen yasal dzenlemeler aada verilmitir. 4 Ekim 1926 tarihli 743 sayl Trk Medeni Kanunu 1930 tarihli 1580 sayl Belediyeler Kanunu 1933 tarihli 2290 sayl Belediyeler Yap ve Yollar Kanunu 1956 tarihli 6785 sayl mar Kanunu 1956 tarihli 6831 sayl Orman Kanunu
213
1971 tarihli 1380 sayl Su rnleri Kanunu 1973 tarihli 1738 sayl Seyir Hidrografi Hizmetleri Kanunu 1982 tarihli 2634 sayl Turizmi Tevik Yasas 1982 tarihli 2692 sayl Sahil Gvenlik Komutanl Kanunu 1983 tarihli 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarnn Korunmas Hakknda Kanun 1983 tarihli 2873 sayl Milli Parklar Kanunu 1983 tarihli 2960 sayl Boazii Yasas 1983 tarihli 2872 sayl evre Kanunu 1985 tarihli 3194 sayl mar Kanunu 1987 tarihli Kadastro Kanunu 1987 tarihli 3348 sayl Ulatrma Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun 1988 tarihli Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii 1986 tarihli Akdenizde zel Koruma Alanlarna likin Uluslararas Protokol 1989 tarihli 383 sayl Babakanlk zel evre Koruma Kurumu Bakanl Hakknda KHK 1993 tarihli 491 sayl Denizcilik Mstearlnn Kurulu ve Grevleri hakknda KHK 2000 tarihli 4562 sayl Organize Sanayi Blgeleri Kanununu 2004 tarihli 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanunu 2005 tarihli 5302 sayl l zel daresi Kanunu 2005 tarihli 5393 sayl Belediye Kanunu Ky alanlarnn kullanm ile ilgili bakanlk ve kurulular Bayndrlk ve skn Bakanl Denizcilik Mstearl evre ve Orman Bakanl Tarm ve Ky leri Bakanl Kltr ve Turizm Bakanl Ulatrma Bakanl Milli Savunma Bakanl Salk Bakanl Sanayi ve Ticaret Bakanl Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Belediyeler Valilikler Devlet Planlama Tekilat Genel Kurmay Bakanl Sahil Gvenlik Komutanl Karayollar Genel Mdrl Devlet Su leri Genel Mdrl
214
lkemizde ky alanlarna zg ayr bir ynetim modeli oluturulmamtr. Bu alanlardaki kullanmn planlama, planlar onaylama ve gr bildirme yetki ve grevleri deiik kurumlar arasnda dalmtr. Farkl yasal dzenlemeler kurumlar arasnda iletiim ve koordinasyon eksiklii gibi sorunlara neden olmaktadr. Kurumlarn bal olduu farkl yasal dzenlemelerin birbiri ile elimesi ve kurumlar aras koordinasyon eksiklii nedeniyle uzlama salanamamakta, yetki karmaas ortaya kmakta ve kurumlar aras yazmalarn sresi uzamaktadr. Bu sorunlar ky alanlarnda yasal olmayan uygulamalar ortaya kmasna neden olmakta ve etkin bir denetim salanmasn engellemektedir. Ky alanlaryla ilgili aklanan yetki ve sorumluluk dalm, bir dier deyimle kurumsal sahiplilik ve yasal dzenlemeler aada verilen Tablo B.6.2de aklanmaya allmtr. Tablo B.6.2. Trkiyede Ky Alanlarnda Yetki ve Sorumluluu Olan Kurulular
Kurum Ad Bayndrlk ve skn Bakanl Planlama ve Uygulama le lgili Grevleri Ky Kanunu ile belirlenen alanlarda ilgili kurumlardan grleri alarak; Ky Kanununun 7. maddesinde belirtilen koullara gre imar planlarn hazrlamak ve onaylamak, Ky kenar igisinin tespiti Belediye snrlar ve mcavir alanlar ierisinde ve dnda kalan, ky kenar izgisinin kara tarafndaki (100 metrelilk koruma band) nazm imar planlar ve uygulama imar planlarn hazrlamak ve onamak; Ky alanlarn ve sulak alanlar korumak planlarn hazrlamak ve onaylamak zel evre Koruma Blgeleri ile ilgili her trl plan hazrlamak ve onaylamak Milli Park ve Tabiat Parklarndaki planlar hazrlamak ve onaylamak. evreyi ve ekolojik yapy korumak evre dzeni planlarn hazrlamak, Yasal Dayanak 3621 Sayl Ky Kanunu 3194 Sayl mar Kanunu Ky Kanunu Uygulamasna Dair Ynetmelik 180 Sayl BB Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname 4708 Sayl Yap Denetimi Kanunu 383 Sayl KK Bakanlnn Kurulmasna Dair KHK 2872 Sayl evre Kanunu 4856 Sayl evre ve Orman Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun ED Ynetmelii Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmelii 2634 Sayl Turizm Tevik Kanunu 2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu
evre Orman Bakanl
ve
Kltr Turizm Bakanl
ve
Kltr ve turizm koruma ve geliim blgeleri ve turizm merkezleri iinde her lekteki plnlar yapmak, yaptrmak resen onaylamak ve tadil etmek Kltr ve turizm koruma ve geliim blgeleri ve turizm merkezlerinde Bakanlka yaplacak alt yap ve plnlama ilemlerine esas olmak zere dier kamu kurum ve kurulularndan istenilen bilgi, belge ve gr 3 ay iinde verilir. Bu sre sonunda istenilen bilgi, belge ve grn verilmemesi durumunda ilgili i ve ilemler Bakanlka resen tesis edilebilir. Kltr ve turizm koruma ve geliim blgeleri ve turizm merkezlerinde dier kamu kurum ve kurulularnca yaplacak sat, tahsis, kiralama, snr iln ve deiiklii ilemleri ile evresel etki yaratacak alt yap ve st yap projelerinden nce Bakanln olumlu grnn alnmas gereklidir. Yat liman iletmecilii ile ilgili dzenlemeleri yapmak
215
Sit alanlarndaki uygulamalar denetlemek ve korumak ve planlara uygun gr vermek. Ulatrma Bakanl DLH Genel Mdrl kanal ile limanlar, barnaklar ve ilgili tesislerin inaatn yapmak ve yaptrmak, hazrlanan projeleri inceleyerek onaylamak. Deniz ve i sulardaki; su rnlerinin korunmas, kontrol ve yetitirilmesine ynelik uygulama ve dzenlemeleri yapmak. Sanayi ve Ticaret Bakanl koordinatrlnde ilgili kurum ve kurulu temsilcilerinin oy birlii karar ile Organize Sanayi Blgelerinin yer seimini yapmak; 1/5000 lekli nazm ve 1/1000 lekli uygulama imar planlarn onaylamak Endstri Blgelerinin yer seimini yapmak; 1/5000 lekli nazm ve 1/1000 lekli uygulama imar planlarn onaylamak l Mdrlleri ve Refik saydam l Hfzsshha Enstits araclyla; Mavi Bayrak Projesi kapsamnda Deniz suyunda analiz, danmanlk ve eitim hizmetleri vermek. 3348 Sayl Ulatrma Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun 18559 sayi Resmi Gazete TCDD Ana Stats 1380 Sayl Su rnleri Kanunu 4562 sayl Organize Sanayi Blgeleri Kanunu 4737 sayl Endstri Blgeleri Kanunu ( 5195 sayl Endstri Blgelerinde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun) Salk Bakanlnn nclnde kurulan Trkiye evre Eitim Vakf (TREV) tarafndan yrtlen; TREVin Trkiye temsilciliinde 25 Avrupa lkesi ve Gney Afrika Cumhuriyetinde uygulanan uluslararas sivil bir denetim mekanizmasdr. 491 Sayl Denizcilik Mstearlnn Kuru ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname
Tarm ve Ky leri Bakanl Sanayi Ticaret Bakanl ve
Salk Bakanl
Denizcilik Mstearl
Denizcilikle ilgili talep ve ihtiyalar tespit etmek ve planlamak Devletin denizcilikle ilgili hedef ve politikalarn tesbit etmek ve uygulanmas amacyla gerekli aratrmalar yapmak ve yaptrmak Deniz ve denizcilikle ilgili kurum ve kurulular belirlenmi milli denizcilik politikas ve stratejisi doultusunda ynlendirmek ve koordine etmek Deniz ve i sularda liman snr ve koordinatlarn belirlemek, limanclk hizmetlerini salamak ve denetlemek Her trl gemi sicili tutmak, denizde hareket imkan bulunan ve ticari gayeye teslim edilmi olan, ancak gayesi denizde seyrseferi gerektirmeyen deniz aralarnn milli hedefler dorultusunda gemi sicillerine kaytlarn yapmak lke kylarndaki tersane ve gemi skm yerlerini belirlemek, planlamak, tahsis etmek ve izin vermek, gerektiinde iptal etmek, denetlemek, gelitirilmebilmesi iin gerekli izinleri vermek ve tedbirleri almak Deniz kirliliini nlemek ve denetimini salamak zelletirme programndaki ky blgesinde yer alan tesislere ynelik (yat liman ve kruvaziyer yolcu gemisi liman) olarak ilgili kurum ve kurululardan gr alarak her trl imar plann hazrlamak ve onaylamak.
zelletirme daresi Bakanl
5398 zelletirme Uygulamalarnn Dzenlenmesine ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik
216
Bykehir Belediyeleri
Belediyeler
Bykehir belediyesi snrlar ve mcavir alanlar ierisinde ky kenar izgisinin kara tarafnda yer alan ve Ky yasas ile tanmlanan alanlara komu kesimlerin nazm imar planlarn hazrlamak ve onamak; mcavir alan iinde yap ruhsatlarn vermek Belediye snrlar ve mcavir alanlar ierisinde ky kenar izgisinin kara tarafndaki nazm imar planlar ve uygulama imar planlarn hazrlamak ve onamak; yap ruhsatlarn vermek
Yaplmasna Dair Kanunda ve Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun 3621 Sayl Ky Kanunu ile ilgili 5398 Sayl kanunda yaplan deiiklik (03.07.2005 RG. No: 25882) 5216 Sayl Bykehir Belediyesi Kanunu 4708 Sayl Yap Denetimi Hakknda Kanun 5393 Sayl Belediye Kanunu 4708 Sayl Yap Denetimi Hakknda Kanun 4708 Sayl Yap Denetimi Hakknda Kanun 5302 Sayl l zel daresi Kanunu 4708 Sayl Yap Denetimi Hakknda Kanun
l zel dareleri
Maliye Bakanl
Genelkurmay Bakanl ve Kuvvet Komutanlklar, Sahil Gvenlik Komutanl
Belediye snrlar ve mcavir alanlar dnda kalan alanlarda ky kenar izgisinin kara tarafndaki nazm imar planlar uygulama imar planlarn hazrlamak ve onamak; yap ruhsatlarn vermek l Btn evre dzeni planlarn hazrlamak ve onaylamak, Milli Emlak Genel Mdrl araclyla; Hazine zel mlkiyetinde bulunan ve devletin hkm ve tasarrufu altndaki tanmazlarn ynetimine ilikin hizmetleri salamak. lke denizleri sularnda sahil hatlar, derinlikleri ve oinografisinde deiiklie neden olabilecek her trl plan, proje ve uygulamay incelemek gr ve onay vermek
178 Sayl Maliye Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname 2565 Sayl Askeri Yasak Blgeler Kanunu 1738 Sayl Seyir Hidrografi Hizmetleri Kanunu
Tablo.B.6.2 de planlama ve uygulama aamalarndaki ilgili kurum ve kurulular listelenmeye allmtr. Bu kurumlarn yasal dayanaklar belirtilmitir. Ky alanlarnda yaplan planlama almalarnda yetkisi olan balca kurumlar aada maddeler halinde listelenmektedir. Belediyeler, Valilikler, Bayndrlk ve skan Bakanl, evre ve Orman Bakanl, Kltr ve Turizm Bakanl, zel evre Koruma Kurumu Bakanl, Babakanlk zelletirme daresi Bakanl ve zelletirme Yksek Kurulu, Milli Savunma Bakanl, Ulatrma Bakanl
217
Ky Kanunu ve lgili Ynetmelikler Kylara ilikin planlar yapma yetkisinin hangi kurumlara ait olduu, kurumlar aras yetki dalmnn kylardaki planlama ve yatrmlar ne ekilde etkiledii, kurumlar arasndaki yetki anlamazlklarnn nelere dayand, yaplan plan ve yatrmlarn gncel verilerle desteklenip desteklenmedii veya planlarn uygulama sorunlar olup olmad ve planlarn kynn doal yapsn korumaya ynelik standarlarn gznne alnp alnmad nemli sorunlar olarak ortaya kmaktadr. Planlama almalar ve imar izni srecinde Ky Kanunu ve Uygulamasna Ait Ynetmelik ile mar Kanunlar birincil ncelikli kanun ve ynetmeliklerdir. Ky Kanunu ve Uygulamasna Ait Ynetmeliklere ilikin olarak devam eden satrlarda ksa bir deerlendirme yaplmtr. Anayasa, bu raporun giri ksmnda da belirtildii gibi, kynn kullanm konusunda dikkati kamu yarar konusuna ekmektedir. Anayasann 43. maddesi yledir: Kylar, Devletin hkm ve tasarrufu altndadr. Deniz, gl ve akarsu kylaryla, deniz ve gllerin kylarn evreleyen sahil eritlerinden yararlanmada ncelikle kamu yarar gzetilir. Kylarla sahil eritlerinin, kullanl amalarna gre derinlii ve kiilerin bu yerlerden yararlanma imkn ve artlar kanunla dzenlenir. Yukarda da belirtildii gibi 1982 Anayasas 3621 sayl Ky Kanunu ve ilgili ynetmelikte ky ile ilgili zel kavramlar kullanlmtr. Ky kanununda ky izgisi ve ky kenar izgisi kavramlar kullanlmtr. Ky Kanununun Genel Esaslar blmnde ise (Madde 5): Kylar, Devletin hkm ve tasarrufu altndadr. Kylar, herkesin eit ve serbest olarak yararlanmasna aktr. Ky ve sahil eritlerinden yararlanmada ncelikle kamu yarar gzetilir. Kyda ve sahil eridinde planlama ve uygulama yaplabilmesi iin ky kenar izgisinin tespiti zorunludur. denilmektedir. 6.maddede ise kynn korunmas, yap yasa ve kyda yaplacak yaplar hakknda hkmler getirilmitir: Ky, herkesin eitlik ve serbestlikle yararlanmasna ak olup, buralarda hibir yap yaplamaz; duvar, it, parmaklk, tel rg, hendek, kazk ve benzeri engeller oluturulamaz. Kylarda, kyy deitirecek boyutta kaz yaplamaz; kum, akl vesaire alnamaz veya ekilemez. Kylara moloz, toprak, cruf, p gibi kirletici etkisi olan atk ve artklar dklemez. Kyda, uygulama imar plan karar ile; a) skele, liman, barnak, yanama yeri, rhtm, dalgakran, kpr, menfez, istinat duvar, fener, ekek yeri, kaykhane, tuzla, dalyan, tasfiye ve pompaj istasyonlar gibi, kynn kamu yararna kullanm ve kyy korumak amacna ynelik alt yap ve tesisler, b) Faaliyetlerinin zellikleri gerei kydan baka yerde yaplmalar mmkn olmayan tersane, gemi skm yeri ve su rnlerini retim ve yetitirme tesisleri gibi, zellii olan yap ve tesisler,
218
c) (Ek: 3/7/2005 5398/13 md.) Organize turlar ile seyahat eden kiilerin tand yolcu gemilerinin (kruvaziyer gemilerin) baland, gnn teknolojisine uygun yolcu gemisine hizmet vermek amacyla liman hizmetlerinin (elektrik, jeneratr, su, telefon, internet ve benzeri teknik balant noktalar ve hatlarnn) saland, yolcularla ilgili gmrkl alan hizmetlerinin grld, lke tantm ve imajn st seviyeye karacak turizm amal (yemeime tesisleri, alveri merkezleri, haberleme ve ulatrmaya ynelik niteler, danma, enformasyon ve banka hizmetleri, konaklama niteleri, ofis binalar) fonksiyonlara sahip olup, kruvaziyer gemilerin yanamasna ve yolcular indirmeye msait deniz yaplar ve yan tesislerinin yer ald kruvaziyer ve yat limanlar yaplabilir. d) (Ek bent: 31/07/2008-5801 S.K./3.mad) Uluslararas spor otoritelerinin, Trkiye'de spor faaliyetlerinin dzenleneceine dair karar gereince Genlik ve Spor Genel Mdrlnn bal olduu spordan sorumlu Bakanln izni dorultusunda, 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayl Kamu Mali Ynetimi ve Kontrol Kanununun (I) sayl Cetvelinde dzenlenen genel bte kapsamndaki kamu idareleri, ayn Kanunun (II) sayl Cetvelinde dzenlenen zel bteli idareler, belediyeler ile il zel idareleri tarafndan her trl spor aktiviteleri ve organizasyonlarn yaplmasna/yaptrlmasna ynelik spor tesisleri ve zorunluluk arz eden durumlarda bunlarn tamamlayc konaklama tesisleri yaplabilir. (Ek fkra: 3/7/2005 5398/13 md.) zelletirme kapsam ve programna alnan ve sahil eridi belirlenen veya belirlenecek olan alanlar ile ky ve dolgu alanlarnda yaplacak yat ve kruvaziyer limanlarnn ihtiyac olan ynetim birimleri, destek birimleri, bakm ve onarm birimleri, teknik ve sosyal altyap ve konaklama birimleri ile ilgili kullanm kararlar ve yaplanma artlar imar pln ile belirlenir. Bu yap ve tesisler, yapm amalar dnda kullanlamazlar.
7. maddede ise Doldurma ve Kurutma Yoluyla Arazi Kazanma ve Bu Araziler zerinde Yaplabilecek Yaplar aklanmaktadr: Kamu yararnn gerektirdii hallerde, uygulama imar plan karar ile deniz, gl veakarsularda ekolojik zellikler dikkate alnarak doldurma ve kurutma suretiyle arazi elde edilebilir. Bu gibi yerlerde doldurma veya kurutmay yapacak ilgili idarenin valilie iletilenteklifi, valilik gr ile birlikte Bayndrlk ve skn Bakanlna gnderilir. Bakanlk, konusuna gre ilgili kurulularn grn de almak suretiyle teklifi inceler. Uygun bulunmas halinde ilgili idare tarafndan uygulama imar plan hazrlanr. Bu yerler iin yaplacak planlar hakknda mar Kanunu hkmleri uygulanr. Ancak, bu planlar Bayndrlk ve skn Bakanl tarafndan, 2634 sayl Turizmi Tevik Kanunu kapsamnda kalan alanlardaki planlar ise, anlan Kanunun 7nci maddesine gre tasdik edilir. Doldurma ve kurutma ilemleri yrrlkteki mevzuat hkmlerine gre yaplr. Bu araziler Devletin hkm ve tasarrufu altndadr, zel mlkiyet konusu olamaz. Bu alanlar zerinde 6nc maddede belirtilen yaplar ile yol, ak otopark, park, yeil alan ve ocuk baheleri gibi teknik ve sosyal altyap alanlar dzenlenebilir. Sahil eridinde yaplabilecek yaplar 8.maddede belirtilmektedir: Uygulama imar plan bulunmayan alanlardaki sahil eritlerinde, 4 nc maddede belirtilen mesafeler iinde hi bir yap ve tesis yaplamaz.
219
Uygulama imar plan bulunan yerlerde duvar, it, parmaklk, tel rg, hendek, kazk ve benzeri engeller oluturulamaz. Moloz, toprak, cruf, p gibi kirletici ve evreyi bozucu etkisi olan atk ve artklar dklemez, kaz yaplamaz. Ancak bu alanlarda; uygulama imar plan kararyla 6. ve 7. maddede belirtilen yap ve tesislerle birlikte toplum yararna ak olmak artyla konaklama hari gnbirlik turizm yap ve tesisleri yaplabilir. Kydaki uygulamalarda yetki ve sorumluluk ise 13. maddede tanmlanmaktadr: Bu Kanun kapsamnda kalan alanlardaki uygulamalarn kontrol; belediye ve mcavir alan snrlar iinde belediye, dnda ise valilike yrtlr. lgili bakanlklarn tefti ve kontrol yetkileri sakldr. Kylarmzn kullanm ve temel olarak Ky Kanunu, mar Kanunu ve evre Kanunu ile yaplandrlmaktadr. 6785 sayl mar Kanunu 1956 tarihinde, 3194 sayl mar Kanunu ise 1985te yrrle girmitir. 6785 sayl mar Kanunu ncesinde yap dzeni mar Nizamnamesi ile ynetilmitir. Ky Kanununun nvesi 1605 sayl kanundur. Bu kanunla mar Kanununa Ek 7. ve 8. maddeler eklenerek ky ve belediye-mcavir alan snrlar dnda yaplamaya dzenleme getirilmitir. evre Kanunu ise hukukumuza 1983 ylnda girmitir. Ancak bu hukuki dzenlemeler kylarmzdaki sorunlar tamamen zememitir. Ky alanlarnda faaliyet gsteren ok sayda sektr bulunmaktadr. Ulam ve liman faaliyetleri bu sektrlerin banda gelmektedir. Ortaadan bu yana deniz ulam, dnya ticareti iin nemli olmutur. 2000li yllarda, dnya ticaretinin hacmi, 10 ylda bir kat artan bir hacim ile bymektedir. Bu erevede ky alanlarnn hayati bir doal kaynak olarak korunmasnn yannda; bu alanlar kullanan sektrlerin bu alanlardan daha verimli bir ekilde faydalanmasda nem kazanmaktadr.
220
Ky Yaplarnda Uygulanacak Ve lemler Ky alanlarnn kullanma almas ve yap yaplabilmesi iin ok sayda ilem yaplmaktadr. Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl 26.04.2007 tarih B.09.0.TAU.0.17.00.00-1086/3115 sayl yazs ve 17.04.2008 tarih B.09.0.TAU.0.17.00.00- 3243 sayl yazs ile ky yaplarnda uygulanacak i ve ilemler ile ilgili yntemler belirlenmitir. Bunlar: 1. Bavuru Aamas Yatrmcnn, yatrm ve dolgu yaplacak alan 1/10001/5000; yoksa 1/25000 haritalara ileyerek ilgili Valilie (Bayndrlk ve skan Bakanl) bavurmas gerekmektedir. Valilik bavuruyu Defterdarlk kanalyla Milli Emlak Genel Mdrlne (MEGM) gndermektedir. Milli Emlakn gr olumsuz ise n izin verilmeden prosedr sona erer. Olumlu ise yatrm yaplacak alana ilikin n izin ilemleri ile ilgili mevzuata gre MEGM tarafndan yaplacaktr. Ancak verilen n izin imar planlarnn mutlaka onaylanaca anlamna gelmemektedir. n izin alndktan sonra Dolgu mar Plan Teklifi hazrlanmaktadr. Plan teklifi onayl Ky Kenar izgisini gsterir 1/1000 lekli halihazr harita veya varsa onayl imar plan zerine izilir. Ky yapsnn deniz ve kara tarafndaki koordinatlarnn gsterilmesi gerekmektedir. Plan Raporu, Jeolojik Ett ve Fizibilite Raporu ile Milli Emlakdan alnan n i zin belgesi eklenerek valilie (Bayndrlk ve skn Mdrl) verilir. 2. Uygulama mar Plan Onay Valilik, teklifi ve yatrm talebini inceleyerek 15 gn iinde gerekeli gr ile birlikte teklif dosyasn Bayndrlk ve skn Bakanlna gnderir. Bakanlk yatrm teklifini inceler ve teklifin uygun grlmesi halinde yatrm teklif dosyasn 15 gn iinde ilgili kurum ve kurululara gre gnderir. evre ve Orman Bakanl, Kltr ve Turizm Bakanl, Ulatrma Bakanl, Tarm ve Kyileri Bakanl, Denizcilik Mstearl, Genelkurmay Bakanl, Belediye snrlar iinde ise Belediye Meclis Karar, belediye snrlar dnda ise l Genel Meclisi karar ve gerekiyorsa dier kurumlardan alnan grlerin tamamlanmasyla birlikte teklifi deerlendirir. Proje alan; turizm alan, turizm merkezi, kltr ve turizm koruma-gelime blgesi, zel evre koruma alan, zelletirme kapsamnda olan tesis gibi zel statl bir alan ise; ilgisine gre Kltr ve Turizm Bakanl, evre ve Orman Bakanl ve zelletirme daresi Bakanlna gnderilir. Plan onamas bu kurumlar tarafndan yaplr. Bu kurumlardan gr gelme sresi 45 gn ile snrlandrlmtr. Dolgu imar plan teklifinin Bayndrlk Bakanl tarafndan uygun bulunup onaylanmas (sresi 15 gn ile snrlandrlmtr) ile ilgili kurumlara (Valilik, Belediye, ller Bankas Genel Mdrl, Ulatrma Bakanl DLH naatlar Genel Mdrl, Denizcilik Mstearl, Kltr ve Turizm Bakanl, evre ve Orman Bakanl, Maliye Bakanl, Sanayi ve Ticaret Bakanl) ve bavuru sahibine datm yaplr. Maliye Bakanl plan ve proje onaynn kendisine ulamasyla Kesin Tahsis ilemini balatr (26.04.2009 Milli Emlak Genel Teblii say 27211). Trkiyede ky blgesinde yaplacak imar planlarnn hazrlanma sreci ana hatlar ile ekil B.6.1de gsterilmektedir.
221
KURUM GRLER
*evre ve Orman Bakanl *Kltr ve Turizm Bakanl *Ulatrma Bakanl *Tarm ve Kyileri Bakanl *Denizcilik Mstearl *Genelkurmay *Belediye Meclis Karar (belediye snrlar iinde) *l Genel Meclisi Karar (belediye snrlar dnda) *Dier
DAITIM
*Valilik *Belediye *ller Bankas Gen. Md. *Denizcilik Mstearl *Ulatrma Bakanl (DLH) *Kltr ve Turizm Bak. *evre ve Orman Bakanl *Maliye Bakanl *Gr Alnan Dier Kurumlar *Yatrmc
Yatrm Yaplacak Alann 1/1000 - 1/5000 Yoksa 1/25000 lekli Haritalara lenmesi
MLL EMLAK GENEL MDRL
DEFTERDARLIK
YATIRIMCI
KIYI VE SAHL ERDNDE DOLGU VE KURUTMA LE KAZANILACAK ALANDA
YATIRIM TALEB
VALLK (Bayndrlk ve skan Bak. l Mdrl)
BAYINDIRLIK VE SKAN BAKANLII
MAR PLANI TEKLFNN ONANMASI
N ZN
MAR PLANI TEKLF
ZEL STATL ALANLARDA PLAN ONAMA YETKS OLAN KURUMLAR

*Turizm Alan ve Merkezleri *Kltr ve Turizm Koruma ve Geliim Blgesi
KLTR VE TURZM BAKANLII
* Onayl Ky Kenar izgisini Gsterir 1/1000 lekli Halihazr Harita veya Uygulama mar Plan Altlkl *Jeolojik Ett Raporlar * Ky Yapsnn Deniz ve Kara Tarafndaki Boyut ve Koordinatlarnn Gsterilmesi *Fizibilite Raporu *n zin Belgesi Plan Aklama Raporu
*zel evre Koruma Alan
EVRE VE ORMAN BAKANLII ZELLETRME DARES BAKANLII
*zelletirme Kapsamnda Olan Tesisler
ekil B.6.1. Ky Blgesinde Yaplacak mar Planlarnn Hazrlanma ve Onay Sreci
222
3. Uygulama Projelerinin Onay Yatrmcnn Onayl Uygulama mar Plan ve bu plana uygun olarak hazrlayaca ky kenar izgisinin deniz tarafnda yaplacak altyap tesislerine ait projeler hazrlamaldr; a. Ayrntl Jeolojik Ett Raporu (blgenin zelliine gre Afet leri Genel Mdrl veya Valilik onayl), b. Mhendislik Uygulama Projeleri, c. Deniz hareketlerini irdeleyen ky mhendislii Model Deney Raporu ve d. evresel Etki Deerlendirmesi Raporu* (ED) e. MEGMden alnan n zin Belgesi Bu proje ve raporlar hazrlandktan sonra DLH naatlar Genel Mdrlne gnderilir. 4.Kullanma zni ve/veya rtifak Hakk Yatrmc kullanma izni ve/veya irtifak hakk iin; - Onayl imar plan, - DLHGMnce onayl uygulama mhendislik projesi, ile MEGMne mracaat etmelidir. Proje alan; turizm alan, turizm merkezi, kltr ve turizm koruma-gelime blgesi, mevcut turizm tesisinin devam ve tamamlaycs niteliinde ise Kltr ve Turizm Bakanlndan alnacak turizm yatrm belgesi de eklenir. MEGM n izin koullarnn yerine getirilmesi halinde kullanma izni veya irtifak hakk szlemelerini tesis eder ve dosyay ilgisine gre valilik veya belediyeye gnderir. 5.Yap Ruhsat
* ED: evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmeliine gre kyda yaplacak; 1350 DWT ve zeri arlktaki deniz aralarnn geiine izin veren kta ii su yollarnn yapm ve kta ii su trafii iin yaplacak limanlar. 1350 DWT ve zeri arlktaki deniz aralarnn yanaabilecei ticari amal Liman, iskele ve rhtmlar. Yk ve yolcu gemilerinin yapm, bakm, skm ve onarm amal tersaneler ile 24 m zerinde yat imalat yapan tesisler, Yat Limanlar, ED Uygulanacak Projeler Listesinde (Ek -1) yer almakta olup ED Raporu Hazrlanacaktr. Akarsu havzalarnda su aktarma projeleri (Ek-1de yer almayanlar) Kta ii su yollarnn yapm (Ek-1de yer almayanlar) Akarsu yataklarnn dzenlenmesi Limanlar, iskeleler, rhtmlar (Ek-1de yer almayanlar) Balk barnaklar, rmorkr barnaklar. Denizden 10,000 m ve zerinde alan kazanlmas projeleri, Erozyonla mcadele etmek iin kylarda yaplan almalar ve kynn deiimine neden olabilecek deniz kenarnda yaplan almalar; dalgakran, mahmuz, mendirek, set vb. (bunlarn bakm onarm hari) , ekek Yerlerinde (Yat ve teknelere karaya ekme, bakm, onarm, konaklama, denize indirme hizmetleri sunan ve/veya tekne imalat yapan tesisler) Derin deniz dearj projeleri, Seme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesinde (Ek -2) yer almakta olup Proje Tantm Dosyas Hazrlanacaktr.
2
223
Yatrmc yap ruhsat iin; - Onayl imar plan, - DLHGMnce onayl uygulama mhendislik projesi, - MEGMden ky tesisi ile ilgili irtifak hakk, kullanma izni verildiine dair belgelerle Valilik veya belediyeye bavuracaktr. Proje alan; turizm alan, turizm merkezi, kltr ve turizm koruma-gelime blgesi, mevcut turizm tesisinin devam ve tamamlaycs niteliinde ise Kltr ve Turizm Bakanlndan alnacak turizm yatrm belgesi de eklenir. 6.Yap Kullanma zni Valilik veya belediye yapmn projesine uygun olarak tamamlanmasn takiben yap kullanma izni verilir. 7.letme zni Yap kullanma izni ile Denizcilik Mstearlna bavurularak Denizcilik Mstearl 18/02/2007 tarihli ve 26438 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Ky Tesislerine letme zni Verilmesine likin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik ve bu ynetmelie bal 14.07.2008 tarih ve 24474 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Ky Tesisleri letme zinleri Genelgesi erevesinde iletme izni alnr. letme izninin alnabilmesi iin Kamu kurumlar tarafndan kullanlan ky tesisleri hari, tm ky tesislerinde Yap Kullanma zin Belgesi istenmektedir. Ynetmelik kapsamnda iletme iznine veya geici iletme iznine bavuru belgeleri: Gerek veya tzel kiiler iin bu ynetmelik kapsamnda faaliyet konusunu ieren ticaret sicil gazetesi asl veya noter onayl sureti. Gerek veya zel tzel kiiler iin iyeri ama ve alma ruhsat veya gayri shhi messese ruhsat veya alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca almaya ynelik verilen iznin asl veya ruhsat veren kurumdan tasdikli sureti ya da noter onayl sureti. Geici iletme izni verilecek tesislerde, Ynetmeliin 11 inci maddesinin ikinci fkras gz nnde bulundurularak darece deerlendirilir. Tesisin bykl ile orantl uygun lekte hazrlanm genel yerleim plan (lekli, lejant gsterimi yaplm, tesis niteleri, baba, anele, aydnlatma yerlerini ve yangn hidrant ve dolaplarn ieren sz konusu genel yerleim plan, TMMOB Mhendis odalarna kaytl mhendis veya mimar tarafndan imzal olacaktr). lgili kurum yazs veya kullanma izni, irtifak hakk ya da iletme hakk devir szlemesinin (geici iletme izni iin n izin) asl veya ilgili kurumdan tasdikli sureti ya da noter onayl sureti. Ky tesisine ait Ky Kanunu kapsamnda onayl 1/1000 lekli uygulama imar plan veya onay ilemine ait ilgili yaz rnei (Geici iletme izin talepleri, bu Ynetmeliin 11 inci maddesinin ikinci fkras gz nnde bulundurularak darece
224
deerlendirilir). Ky tesisine ilikin Ky Emniyeti Genel Mdrlnce (KEGM) dzenlenmi fener gereklilik analizi, fener gerekli ise fenerin uygunluu ve yeterliliine ilikin KEGMden alnm yaz. Gerek veya zel tzel kiilerin iletecei ky tesislerinde, tesis tipi, yanaacak deniz aracnn zellikleri / says, yolcu durumu, tahmil/tahliye edilecek ve/veya depolanacak ykn cinsi, tesisin kapasitesi/zellikleri gz nne aln mak ve ngrlen standartlar dorultusunda ekipman/donanm seimi yaplmak suretiyle boru hatt ve amandra/platform ile kydan uzak depolama tesisleri hari, TMMOB Makine Mhendisleri Odasna kaytl mhendis tarafndan hazrlanan yangn plan/projesi (KKnin kara tarafndaki tesisler ile ortak yangn plan ibraz edilmesi halinde bu plan kabul edilecektir). Hurda elleleyecek tesisler iin radyasyon lm cihazlarna ilikin Trkiye Atom Enerjisi Kurumundan alnm belgenin asl veya belgeyi veren kurumca tasdikli sureti ya da noter onayl sureti. Tesisin iletme izni veya geici iletme izni talebine ilikin yaplacak srvey hizmeti bedellerinin dendiini gsterir cret makbuzu.
Ky yaplar proje ve uygulama aamas ekil B.6.2de gsterilmektedir.
225
ONANLI DOLGU MAR PLANI

ALTYAPI PROJELER
*Uygulama Mhendislik Proj. *Hesaplar(statik, betonarme vb.) *Jeolojik Ett Raporu Afet . Gen. Md. veya valilik onayl * Model Deneyi Raporu *Milli EmlakGen. Md. Alnm n zin Belgesi
KESN TAHSS KARARI
YATIRIMCI
DLH NAATI GENEL MDRL
UYGULAMA MHENDSLK PROJELERNN ONAYLANMASI
MLL EMLAK GENEL MDRL
RTFAK HAKKI KULLANMA ZN
GEREKL ZN VE BELGELER
ED Olumlu Karar veya ED Gerekli Deildir Karar

* ED Ynetmelii Ek-1 veya Ek-2'de yer alan kstaslara gre
* alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl izni *Genel yerleim ve vaziyet Plan *1/1000 lekli uygulama imar plan *Ky Emniyeti Genel Mdrlnce dzenlenmi fener gereklilik analizi * letilecek tesisin zelliklerine gre hazrlanacak Yangn Plan/Projesi *Hurda elleleyecek tesisler iin radyasyon lm cihazlarna ilikin Trkiye Atom Enerjisi Kurumundan alnacak belge *Srvey Hizmet Bedellerinin denmesi
Belediye snrlar iinde
* PROJE ONAYI * DENETM *UYGULAMA DENETM
KLTR VE TURZM BAKANLII
*Turizm Merkez ve Alanlar *Kltr ve Turizmi Koruma ve Geliim Blgeleri *Mevcut Turizm Tesislerinin Devam ve Tamamlaycs Olan Yatrmlar
BELEDYE
LETME ZN
DENZCLK MSTEARLII
YAPI KULLANMA ZN
* Kamu Kurumlar tarafndan kullanlan ky yaplar hari
UYGULAMA
YAPI RUHSATI
VALLK (Bayndrlk Bak l Md.)
ekil B.6.2. Ky Yaplar Proje ve Uygulama Sreci
226
Belediye snrlar dnda
TURZM YATIRIM BELGES
B.6.1. Sektrde Yasal Dzenlemelerle lgili Sorunlar ve zm nerileri

Bu blmde kamu zel sektr ilikilerinde yasa ve ynetmeliklerden kaynaklanan sorunlar zerinde durulacaktr. Bu sorunlar; Yatrmlarla ilgili sorunlar, letme ile ilgili sorunlar, balklar altnda incelenecektir. B.6.1.1. Yatrmlarla lgili Sorunlar ve zm nerileri Yatrm Talebi Sorun: Yatrm teklif dosyasnda; yatrmn yaplaca alann yakn evresine ilikin mevcut ve/veya imar plan onaylanm ancak henz inaatna balanlmam ky yaplarnn ilenmi olduu 1/5000 lekli Bilgi Paftas istenmektedir. mar plan onaylanm ancak henz inaatna balanmam yaplar yatrmcnn bilmesi mmkn deildir. neri: Srecin hzlandrlabilmesi iin plan onaylayacak idarenin tm onayl planlar saysal ortamda bulundurmas gerekmektedir.
n izin Sreci Sorun: 26.04.2007 tarih B.09.0.TAU.0.17.00.00-1086/3115 sayl yazs ile Ky yaplarnda uygulanacak i ve ilemler ile ilgili yntemler belirtilmitir. Genelge ile yaynlanan yntemlere gre yatrmc Milli Emlak Genel Mdrlne mracat ederek n izin almakta ve yatrm dosyasn hazrlayp Bayndrlk ve skan Bakanlna gndermektedir. Bakanlk tarafndan Uygulama imar plannn onayndan sonra Kullanm zin Szlemesi iin Milli Emlak Genel Mdrlne bavurmas gerekmektedir. Maliye Bakanlnn 14.03.2009 Tarih ve 27169 sayl Resmi Gazete Yaynlanan Hazine Tanmazlarnn daresi Hakknda Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik deiiklii ile nce Kullanma zni ihalesi yaplmakta, daha sonra ise yatrmc isterse 1 yla kadar n zin verilmektedir (Madde 2, Madde 9, Madde 10) denilmektedir. Bu maddelere gre n izin sreci 4 yla kadar uzatlmaktadr . Yatrm iin bavurunun ilk adm Valiliklere bal Bayndrlk ve skan Mdrl ve Deftarlklar olmaktadr. n izin srecinde Valilik tarafndan mar Plan onay aamasnda istenecek belgeler (rnein ST Kurulu, Kltr ve Turizm Bakanl tarafndan istenecek belgeler) talep edilmektedir. n izin aamasndaki beklenen alma yatrmcnn o blgedeki teknik aratrmalar yasal zemine oturtulmas almalarn yapmasn salamak iindir. n izin verilmesi mar Planlarnn mutlaka onaylanmas anlamna gelmemektedir. neri: Yaanan zaman kayplarnn nlenmesi iin yatrm srecinin ilk aamalar olan l Bayndrlk ve skan Mdrlnn bavuruyu Defterdarla gndermesi, Defterdarln bavuruyu Milli Emlak Genel Mdrlne gndermesi, kullanma izni onaynn Maliye Bakan tarafndan onaylanarak Defterdarla bildirilmesi ve Defterdarln yatrmc ile n izin szlemesi yapmas sreci makul seviyede azami srelere balanmaldr. Ayrca belirtilen sreler ierisinde ilemin sonulandrlamamas durumunda yetkili amirlere gecikmenin incelenmesi ve yatrmcya bilgi verilmesi grevi verilmelidir.
227
n zin Bedeli Sorun: 14.03.2009 tarih ve 27169 sayl Resmi Gazete de yaynlanan Hazine Tanmazlarnn daresi Hakknda Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik Madde 12de n izin bedeli belirlenmesi ile ilgili uygulamalar belirtilmitir. n izin bedeli, irtifak hakk veya kullanma izni ihale bedelinin %20si olarak belirlenmitir. n izin bedeli pein olarak denmektedir. Gerekli hallerde n izin sresi, toplam drt yl gememek zere uzatlabilmektedir. Uzatlan sreye ilikin n izin bedeli bir nceki yl n izin bedelinin Trkiye statistik Kurumunca yaymlanan retici fiyatlar endeksi (FE- bir nceki yln ayn ayna gre yzde deiim ) orannda artrlmas sretiyle tespit edilen bedel olarak belirlenmitir. Yatrmc, plan onaylama srelerinde kurumlara baldr. Kurumlardaki izin sreleri de ou zaman uzamaktadr. Yatrmc izin srelerinin uzunluu ve yatrm yaplp yaplmayaca kesin olmayan alanlar iin n izin bedeli ad altnda kira deme durumunda kalmaktadr. neri : Yatrmcy korumak iin n izin srecinde yukardaki belirtilen miktarlar teminat mektubu karl alnabilir. naat sreci sonunda veya iletme sreci iinde n izin srecinde denmesi gereken bedellerin denmesi nerilmektedir. n izin alnmasndan sonra yatrmcnn yatrm yapmaktan vazgemesi durumunda teminat mektubuna idare tarafndan el konulabilir.
mar Planlarnn Hazrlamas Sorun: Yatrmc ancak n izin alndktan sonra mar plan hazrlayabilmekte ve bavurusunu yapabilmektedir. Bu n koul yatrm srecini uzatmaktadr. neri: Sreteki zaman kaybnn nlenebilmesi iin yatrmc bavurusunu yaptktan sonra zaman kazanmak isterse uygulama imar plan onay srecine de balayabilmelidir. Milli Emlaktan alnan n izin srecin en sonunda Bayndrlk ve skan Bakanl tarafndan grler alndktan sonra onay aamasnda sorgulanmaldr. Yani yatrm teklif dosyas n izin olmakszn verilmeli, plann onay aamasnda tamamlanmaldr. Uygulamada n izin olmakszn plan onay bavurusu yaplamamaktadr. Prosedrdeki bu deiiklik yatrmlar hzlandracaktr. Sorun: Deniz iindeki alanlarda imar planlar snrlar ile ilgili Bayndrlk Bakanl, Ulatrma Bakanl DLH Genel Mdrl ve Milli Emlak Genel Mdrl tarafndan farkl uygulamalar yaplmaktadr. mar plannn snr belirlenirken, Maliye Bakanl tarafndan kiraya esas olan dolgu evlerinin su ile kesitii yer snr olarak kabul etmekte, DLH Genel Mdrl tarafndan ise dolgu evinin deniz tabanna birletii yer snr olarak kabul edilmektedir. Bayndrlk Bakanl ise grn 2009 yl ierisinde DLH Genel Mdrl dorultusunda deitirmitir. Bu durum yatrmcnn imar plan hazrlama aamasnda uygulama projelerinin de hazrlamasn da gndeme getirmektedir. mar plan hazrlama srecinde uygulama projeleri yaplmadndan yatrmc revize imar plan mracatlarn uygulama projeleri sonucunda tekrar yapmak zorunda kalmaktadr. neri: Yatrmc, mar planlar hazrlama aamasnda uygulamaya dnk avan veya n proje almalarn yaparak proje alannn snrlarn detayl olarak belirlemeli ve imar izni bavurularn bu snrlar zerinden yapmaldr. Bu durum revize imar plan mracatlarnn ksmen azalmasn salayacaktr.
228
ED Sreci Sorun: ED sreci, dolgu imar planlarnn hazrlanmas ve onaylanmasdan bamsz bir sreci takip etmektedir. 17.07.2008 tarih ve 26939 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren ED ynetmeliinin 6. maddesi 3. bendinde Bu ynetmelie tabi projeler iin ED Olumlu Karar veya ED Gerekli Deildir Karar alnmadka bu projelere hibir tevik, onay, izin, yap ve kullanma ruhsat verilemez, proje iin yatrma balanamaz ve ihale edilemez hkm yer almaktadr. Dolays ile ky yaplarna ilikin projelerde dolgu imar plan onaylanma art aranmamaktadr. Teklif projeleri ile de ED sreci yrtlebilir. DLH Genel Mdrl onaylad projeleri Milli Emlak Genel Mdrlne gndermektedir. neri: Yatrm srecini hzlandrmak iin yatrmc bavurusunu yaptktan sonra zaman kazanmak isterse ED srecini de balatabilmelidir. Ayrca bir yatrm iin ED uygunluk belgesi alnmas yatrmcya bir hak salamad iin ED srecinde yatrmn mlkiyet durumu ve imar planlar ve st planlar sorgulanmamaldr.
Limanlarn st Yaplarnn mar Durumlar Sorun: Liman imar planlarnda dolgu alanlar zerinde yaplacak liman yaplar fizik boyutlarn belirleyen blok dzenleme yaplmamaktadr. Bayndrlk ve skan Bakanl sadece deniz yaplarn onaylamakta limann ayrlmaz paralar olan depo, antrepo, idari bina ve benzeri gibi liman yaplarn onay iin dier kurumlar devreye girmektedir. Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrlnn 26.04.2007 tarih ve B.09.0.TAU.0.17.00.00-1086/3115 sayl Ky Yaplarnda Uygulanacak ve lemler ile lgili Genelgesinin 15. maddesine gre ; Ky ve sahil eridi, doldurma ve kurutma yoluyla kazanlan arazi zerinde yaplacak yaplarda (3621 Sayl Ky Kanununun Uygulanmasna Dair Ynetmeliin 15. maddesinde belirtildii zere) yatrmc, yap ruhsat almak iin Belediye veya Valilie (Bayndrlk ve skn Bakanl) bavurarak; 3194 sayl mar Kanunu ve ilgili Ynetmelikleri gereince Yap Ruhsat alacaktr. denilmektedir. mar Planlarnda gsterilmeyen, limann ayrlmaz paras olan st yaplar iin belediyeler dier kurumlara gr sormaktadr. lgili kurumlardan gr gelmemesi durumunda belediyeler kendilerine tannm yasal haklara gre yorum yaparak srece dahil olmakta ve imar plann tekrar onaylanmas ile ilgili ayr bir sre gndeme gelmektedir. neri : Bayndrlk ve skan Bakanl, Belediyelerle birlikte bir protokol hazrlayarak st yaplarn imar planlarnn onaylanmasnn tek elden yaplmasn salayan uygulamalar gelitirmelidir.
229
Tevsii Amal mar Planlar Deiikliklerinin Yeni Plan Bavurusu Olarak Kabul Edilmesi Sorun: Bayndrlk skan Bakanlnn yaymlad Ky Yaplarnda Uygulanacak ve lemler Hakkndaki Genelge Madde C/ 7de; Ayrca onayl imar alan mevcut ky yaplarna yaplacak olan ilave ve dolgu kullanmlar niteliini deitirmeyecek nitelikte ise, bu tr konulara ilikin imar plan teklifleri, MEGMden n izin alndktan sonra yalnzca DLHGM ve Denizcilik Mstearlnn grleri alnarak Bakanlkca onanr. nergesi yer almaktadr. Ancak bu tr tevsii ilemleri yeni yatrm olarak kabul edilmekte, tm kurum ve kurululardan gr alnmakta sreler uzamaktadr. neri : lave ve revizyon uygulama imar plan iin tm kuru ve kurululardan gr almak yerine sadece DLHGM ve Denizcilik Mstearlndan gr alnmas veya Bayndrlk ve skan Bakanlnn gr oluturmas yeterli olaca dnlmektedir. Uygulama imar planlarna denizdeki boru hatlarnn aplar da yazlmaktadr. Yatrmclar plan onayndan sonra ihtiyalarn tekrar gzden geirerek daha kk apta boru hatt tesis etmekte, bu durumda Denizcilik Mstearl iletme izni vermemektedir. Plan snrlarnn deimemesi artyla boru hatt aplarnda olabilecek deiiklikler plan deiiklii gerektirmemelidir.
Dolgu ve skele Alanlarndan Ruhsat Har Talebi Sorun: 3621 sayl Ky Kanununa ve ilgili bakanlklarca onaylanan imar planlarna gre yapm gerekleen dolgu ve iskele alanlarnn ruhsatlandrlmas ile ilgili olarak belediyeler 3194 sayl imar kanununa gre ruhsat vermektedirler. Limanlar ve limanlardaki binalar, belediyeler tarafndan sanayi ve ticaret tesisleri kapsamnda deerlendirilmekte bu dorultuda belirlenmi bulunan inaat harc tahakkuk ettirilmektedir. Dolaysyla dolgu ve iskele alanlar iin ok yksek har cretleri ortaya kmakta ve yatrmc zorlanmaktadr. neri: Bayndrlk ve skan Bakanlnn limanlarda bulunan bina inaat harlar iin belirli kriterler belirlemesi ve belirlenen bu kriterler dorultusunda belediyelerle protokol imzalanarak sorunun zlmesi nerilmektedir.
Ticari Liman Projeleri veya Mevcut Limanlarn Tevsii Projelerinde Planlama ve naat Sreci Sorun: Liman yatrmlarnda planlama ve izin sreleri ile balayp, inaatn balamasna kadar geen sreler, Bayndrlk ve skan Bakanlnn Ky yaplarnda uygulanacak ve lemler Hakknda Genelgesi (2007/2) ile mar Plan Onaylanmas sreci iin 90 gn, DLHGMnn Proje onay sreci 45 gn ve Denizcilik Mstearlnn iletme izni vermesi sreci 45 gn olarak belirlenmitir. Ky Yaplarnda Uygulanacak ve lemler Hakknda Genelge ekine gre teklif imar planna gr veren kurumlarn grlerini en ge 45 gn iinde iletme zorunluluu bulunmaktadr. Ancak bu srenin kurumlarn imar planna gr vermek iin istemi olduklar ilave bilgi ve belgelerle uzamakta olduu dile getirilen sorunlardandr. Denizcilik Mstearl tarafndan 15.03.2009 tarihli Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle
230
giren Ky Tesisi Yapm Taleplerinin Deerlendirilmesine Dair Teblide teklif imar planlarnn onaylanmasna ynelik olarak Denizcilik Mstearl tarafndan verilecek grte dayanak tekil edecek teknik raporlar hazrlayacak kurum ve kurulularn uymas gereken usul ve esaslar belirtilmektedir. Sz konusu Tebli de Teklif dosyasnda bulunmas gereken bilgi ve belgeler aada belirtilmitir. MADDE 5 (1) Teklif imar plan/planlar ile birlikte idareye; a) Plan aklama raporu, b) Teklif imar plannda yer alan ky tesisi ile evresine ilikin, imar plan onayl mevcut, imar plan onayl ancak mevcut olmayan ve imar plan bulunmayan ancak mevcut olan ky tesislerinin ilenmi olduu 1/5000 lekli pafta, c) Fizibilite raporu ) Modelleme raporu sunulur. (2) Fizibilite raporu, imar plan onayl ky tesisinde yaplacak ilave, revizyon, deiiklik vb. gibi teklif planlar ile halihazrda mevcut olan ky tesislerine ynelik teklif imar planlar iin istenmez. Kamu yatrm olan projelerde, plan aklama raporu yeterli kabul edilecek olup dare tarafndan istenilmesi durumunda Devlet Planlama Tekilat Mstearlna sunulan veya dare tarafndan yetkilendirilmi kurulularca hazrlanm olan fizibilite raporu zerinden deerlendirme yaplacaktr. (3) Modelleme raporu, teklif imar plannda yer alan ky tesisinin; ekil ve konumu, yakn evresinde imar plan onayl/onaysz mevcut ky tesis/tesisleri ile imar plan onayl henz yapm gereklememi ky tesis/tesislerinin bulunmas, gerek yapm planlanan tesise, gerekse dier tesis/tesislere yanap ayrlacak gemilerin manevras asndan birbirlerine apariz verme olaslnn darece deerlendirilmesi halinde istenir. Modelleme raporunda kullanlmak zere yatrmc tarafndan Ek-1de yer alan Modelleme Raporu lave Bilgi Formunun ilgili liman bakanlna onaylatldktan sonra yetkilendirilmi kurulua verilmesi zorunludur. (4) Ky tesisleri dndaki kullanm vasflarn ieren teklif imar planlarnda bu maddenin b, c ve bentleri aranmaz. Fizibilite raporunun hazrlanmas iin Madde 6, 1. fkrada belirtilen uzman kiilerin srekli olarak istihdam edilmeleri ve modelleme raporunun istenmesinin planlama ve teklif imar plan aamasnda gerekli olmad mtaala edilmektedir. Teblide belirtilen almalarn yukarda belirtilen baz madde ve fkralar planlama aamasnda yaplmas zorunlu olmayan konular kapsamaktadr. neri: Denizcilik Mstearlnn ky tesisi yapm taleplerinin deerlendirilmesine ilikin teblii yrrlkten kaldrlmal, modelleme raporu istenecek tesisler nceden ky yapm prosedr ile belirlenmelidir.
231
B.6.1.2. letme ile lgili Sorunlar ve zm nerileri
letme Belgesi Sorun: Yatrmlarn iletmeye gemesi srecini hzlandrma amacyla Babakanlk tarafndan yaplan almalarda gerekli sadeletirme yaplm ve yeri ama ve alma ruhsat nihai ve en st seviye izin olarak kabul edilmitir. Daha sonraki srete Denizcilik Mstearl tarafndan karlan Ky Tesislerine letme zni Verilmesine likin Usul ve Esaslar Ynetmelii ile getirilen prosedr ve istenen belgeler Babakanlk tarafndan yaplan almalar etkisiz hale getirerek iyeri ama ve alma ruhsatnn stnde bir iletme izni yaratmtr. Ynetmelik gereklerine, mevcut tesislerin uyamamalar nedeniyle Ynetmelik defa deitirilmi olmakla birlikte uyum sorunlar devam etmektedir. neri: Ynetmelik yrrlkten kaldrlmal, iyeri ama ve alma ruhsat verilmesi kapsamnda Liman Bakanlnn ky tesisine emniyetli gemi yanamasna ilikin gr yeterli olmaldr.
Belediyeler Tarafndan Dolgu Alanlarndan Emlak Vergisi Talep Edilmesi Sorun: 3621 sayl Ky Kanunu 5.maddesinde belirtildii zere limanlar ve iskele dolgu alanlar devletin hkm ve tassarrufu altndadr. Limanlar kullanm szlemelerine gre zel sektr tarafndan devletten kiralanarak iletilmektedirler. Belediyeler, limanlar ve iskeleler iin de emlak vergisi talep etmeye balamlardr. 1319 Sayl Emlak Vergisi Kanununa gre emlak vergisinin tanm; Madde 3 - Bina Vergisini, binann maliki, varsa intifa hakk sahibi, her ikisi de yoksa binaya malik gibi tasarruf edenler der. Bir binaya payl mlkiyet halinde malik olanlar, hisseleri orannda mkelleftirler. Elbirlii mlkiyette malikler vergiden mteselsilen sorumlu olurlar. eklinde verilmektir. Emlak vergisi beyannamesi vermeyen limanlar gerekli izinleri (ruhsat ve iletme iin gerekli belgeleri) alamamaktadrlar. nk, belediyeler, emlak vergi beyannamesi istemekte ve emlak vergisi vermeyen limanlarla ilgili dier konularda ilem yapmamaktadrlar. Bu ve benzeri konular belediye ve limanlar arasnda hukuki sorunlar oluturmaktadr. Bu durum liman ve iskelelerin kapanma riskini ortaya karmaktadr. neri : Bakanlk Emlak Vergisi ile ilgili ynetmelikleri gz nne alarak iletmecilerle yaplm kullanm szleme ieriklerini deerlendirerek zmler retebilir. Yeni yaplacak kullanm szleme ierikleri de bu konular gzetilerek yaplmaldr.
232
Rayi Bedel Sorun: Maliye Bakanlnn yaymlad 20.10.2005 tarihli 300 sra numaral Milli Emlak Genel Teblii, 16.06.2007 tarih ve 26557 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Hazine Tanmazlarnn daresi Hakknda Ynetmelik ve 14.03.2009 tarih ve 27169 sayl Hazine Tanmazlarn daresi Hakknda Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik gibi mevcut ynetmelikler ile n izin ve kullanm izni bedellerinin tespitinde asgari deer tespitinin nasl yaplaca konusunda aklayc hkmler getirilmitir. Deer tespitinde yatrm toplam maliyeti ve emlak vergisine esas asgari metrekare birim deeri kstaslar esas alnmtr. Ynetmeliklerde rayi bedel ve ecrimisil tespiti konusunda yeterli kriterler bulunmaktadr. Madde 85de ecrimisil tespitinde, idarenin bu tanmazdan igalden nceki haliyle elde edebilecei muhtemel gelir esas alnr hkm de yer almaktadr. 13.01.2010 Milli Emlak Genel Teblii, Sra No:326. Ek Madde 1 de bedellerin komisyon tarafndan tespit edilmesi ifadesi bulunmaktadr. Bu komisyonun oluumu ve kriterleri ile ilgili 19.06.2007 tarihli Hazine Tanmazlarnn Idaresi Hakknda Ynetmelik de grlmektedir. Komisyon sadece kamu alanlarndan oluturulmaktadr. neri: Kullanm izni bedelinin belirlenmesi iin kurulacak olan komisyon almalarnn salkl yrtlmesi iin kurumsal olarak kriterlerin net olarak belirlenmesi nerilmektedir. Ayrca yatrmcnn teviki amacyla Emlak vergisine esas asgari metrekare birim deeri ile ilgili dzenlemeler yaplmas nerilmektedir.
Deniz Tarama lemleri Sorun: Ky tesisleri yapmnda karlalan nemli sorunlardan bir tanesi tarama ilemleridir. Limanlar iin gerekli su derinliinin oluturulmas iin yaplacak tarama sonucunda denizde veya karada dkm yerleri belirlenmemitir. Dkm yerlerinin belirlenmemesi nemli bir sorun olarak ortaya kmaktadr. neri: evre ve Orman Bakanl tarafndan tm blgelerde deniz ve karada taranan malzemenin zelliine gre dkm yerleri belirlenmeli ve dkm standart oluturulmaldr.
evre Dzeni Plan Sorun: evre Dzeni Planlar Trkiyede sklkla kullanlan bir plan trdr. Bu planlar, yapsal planlar olarak da nitelendirilebilecek yaklamlardr. Birden fazla yerlemeyi ieren, ya da lke leinde nem tayan; ulam, altyap, sulama ve benzer fiziki yatrm alanlarn kapsayan bu planlar, farkl birimler tarafndan elde edilmilerdir. evre Dzeni Planlar ile Trkiyenin hemen btn metropolleri, sanayilemi merkez ve akslar, kylarnn ok byk bir ksm, turizm alanlar, koruma alanlar planlanmtr. Bu planlarn k noktalarn, Nazm Plan Brolarnn almalarnn tekil ettii sylenebilir. Gerekten de 1/25,000 ve daha st lekli planlar evre dzeni planlarnn esin kayna olmutur. Planlama ile ilgili ve eitli kurumlarn grev ve yetkilerinin belirtildii pek ok kanun ve ynetmelikte evre Dzeni Plan kavram yer almaktadr. 3194 sayl mar Kanunun 5. maddesinde evre Dzeni Plan tanm, lke ve blge plan kararlarna uygun olarak konut, sanayi, tarm, turizm, ulam gibi yerleme ve arazi
233
kullanlmas kararlarn belirleyen plandr eklinde tanmlanmaktadr. 4856 Sayl evre ve Orman Bakanlnn Tekilat ve Grevleri hakkndaki kanun uyarnca, Bakanln grevleri arasnda; Dengeli ve srekli kalknma amacna uygun olarak ekonomik kararlarla ekolojik kararlarn birarada dnlmesine imkn veren rasyonel doal kaynak kullanmn salamak zere, kalknma plnlar ve blge plnlar temel alnarak evre dzeni plnlarn hazrlamak veya hazrlatmak, onaylamak, uygulanmasn salamak olarak belirtilmektedir. 5302 sayl l zel daresi Kanununa gre; l evre dzeni pln; valinin koordinasyonunda, bykehirlerde Bykehir Belediyeleri, dier illerde l Belediyesi ve l zel daresi ile birlikte yaplr. l evre dzeni pln belediye meclisi ile l Genel Meclisi tarafndan onaylanr ibaresi bulunmaktadr. 5393 Belediye Kanunun 18. maddesinde Belediye Meclisinin Grevleri tanmlanrken; c bendinde Belediyenin imar plnlarn grmek ve onaylamak, bykehir ve il belediyelerinde il evre dzeni plnn kabul etmek eklinde belirtilmektedir. 5216 Sayl Bykehir Belediyesi Kanununun 7. Maddesinde evre Dzeni Plnna uygun olmak kaydyla, Bykehir Belediye ve mcavir alan snrlar iinde 1/5,000 ile 1/25,000 arasndaki her lekte nazm imar plnn yapmak, yaptrmak ve onaylayarak uygulamak Bykehir Belediyelerinin grevi olarak belirtilmektedir. evre Dzeni Planlarna Dair Ynetmelik, evre ve Orman Bakanl tarafndan hazrlanarak, 11.11.2008 tarih ve 27051 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmitir. Ynetmeliinin amac; lkemizin sahip olduu doal, tarihi ve kltrel zenginliin korunarak kalknma planlar ve varsa blge planlar temel alnarak, ekonomik kararlarla ekolojik kararlarn bir arada dnlmesine imkan veren, genel arazi kullanm kararlar ile bunlara ilikin strateji ve politikalar oluturmak ve evre kirliliini nlemek amacyla nazm ve uygulama imar planlarna esas tekil etmek zere blge ve havza baznda 1/50,0001/100,000 lekteki evre dzeni planlarnn hazrlanmasna, hazrlattrlmasna, onaylanmasna, izlenmesine, denetlenmesine ve bu planlar zerinde yaplacak deiikliklere ilikin usul ve esaslar dzenlemektir olarak belirtilmektedir. Ynetmelik, 1/5/2003 tarihli ve 4856 sayl evre ve Orman Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun'un 2 nci ve 10 uncu maddesi ile 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayl evre Kanununun 9 uncu maddesine dayanlarak hazrlanmtr. zellikle son yllarda hazrlanan evre Dzeni Planlar kavramnda il ve blge lei ile alt blge leinde farkllamalar bulunmaktadr. l ve blge leinde, 1/50,000 ve 1/100,000 lekli evre Dzeni Planlar, Trkiye statistik Kurumu tarafndan belirlenen ktisadi B lge Birimleri Snflamasnda birka ili kapsayan BB2 dzeyinde ve DS tarafndan belirlenen havzalar baznda yaplmaktadr. Birka ili kapsayan bu planlar evre ve Orman Bakanl tarafndan valiliklerle yaplan protokolle hazrlanmaktadr. Plan onamalar plan kapsamndaki illerin il genel meclisi ile bykehirlerde bykehir belediyesi dier illerde il belediyesinin onay ile yrrle girmektedir. evre ve Orman Bakanl tarafndan planlama almalar yaptrlan BB2 veya Havza snrlarna gre belirlenen planlama blgeleri; byklkleri itibaryla alt blge planlama almalar olarak deerlendirilebilir. yle ki DPT tarafndan kalknma planlar yaptrlan baz blgeler, evre dzeni planlarna da konu olmaktadr. 3194 Sayl mar Kanununun 8. Maddesi a) bendine gre Blge Planlarn gerekli grd hallerde Devlet Planlama Tekilat yapar veya yaptrr demektedir. evre ve Orman Bakanlnn baz planlama blgelerinin kapsad alanlar blge plan-kalknma plan kapsamndadr. DPT tarafndan
234
1997 ylnda Zonguldak-Bartn-Karabk Blgesel Gelime Projesi yaptrlmtr. Projenin sahibi ve kontrolr DPTdir. 2005 ylnda da evre ve Orman Bakanl Zonguldak -BartnKarabk 1/100 000 evre Dzeni Plan ihalesini yapmtr. Bu plan 02.10.2009 tarihinde onaylanmtr: DPT tarafndan yaptrlan plan blge plan kapsamndadr. evre ve Orman Bakanl tarafndan yaptrlan plan ise evre Dzeni Plan olarak gemekte ancak kapsad alan Blge Plan kapsamndadr. Ayn ekilde yine DPT tarafndan yaptrlan DOKAP (Dou Karadeniz Blgesel Gelime Plan) kapsamndaki illerin tamam, Bayburt ili hari olmak zere, bir planlama blgesi olarak ele alnm ve Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-GmhaneArtvin Planlama blgesi olarak ele alnmtr. l dzeyinde sadece tek bir ilin snrlar kapsayan l evre Dzeni Planlar, Valiliin koordinatrlnde hazrlanmakta plan onamas il genel meclisi ve bykehirlerde bykehir belediyesi dier illerde il belediyesinin onay ile yrrle girmektedir. Bayndrlk ve skan Bakanlnn 06.06.2008 tarihinde yaynlanan 2008/5 sayl genelgesinde evre Dzeni Planlar hakknda, evre ve Orman Bakanl ile l zel dareleri tarafndan hazrlanan evre Dzeni Planlar kavram ile 3194 Sayl mar Kanunundaki kavramn farkl olduu belirtilerek evre Kanunununda sz edilen plann; imara, yaplamaya ve yerlemeye ynelik deil, imar, yaplama ve yerleme sonucu ortaya kabilecek evre kirliliinin nlenmesine ynelik nitelik tayan ve mekansal kararlar iermeyen ekolojik planlar olduunu belirtmektedir. Yine 5302 sayl l zel daresi Kanununda il evre dzeni plan kavramna tanm getirilmemekle birlikte, madde hkmnden anlalaca zere bu planlar il btnnde yaplmas zorunlu olan evre dzeni planlar olduu belirtilmektedir. Genelgede Yukarda belirtilen 3194 Sayl mar Kanunundaki evre Dzeni Plan tanm belirtilerek evre ve Orman Bakanl ile l zel dareleri tarafndan hazrlanan evre Dzeni Planlarnn farkl planlar olduu zerinde durulmaktadr. Bayndrlk ve skan Bakanlnn Genelgesinde; 2872 sayl evre Kanunu, 5302, 5216 ve 5393 sayl Kanunlar ve 3194 sayl mar Kanunu birlikte deerlendirildiinde; 2872 sayl evre Kanunu hkmleri kapsamnda blge ve havza baznda kentsel ve krsal nfusun barnma, alma, dinlenme, ulam gibi ihtiyalarnn karlanmas sonucu oluabilecek evre kirliliini nleme amacyla hazrlanan evre dzeni planlar ile 5302, 5216 ve 5393 sayl Kanunlarla onaylanan evre dzeni planlarnn ayn planlar olmad aktr. 2872 sayl evre Kanunu kapsamnda onaylanan planlar imara, yerleme ve yaplamaya ynelik mekansal boyutlu, fiziksel planlar deildir. Bu durum Babakanlka evre ve Orman Bakanlna gnderilen hukuki deerlendirmelerde de belirtilmitir. Bu erevede, l btnnde 5302 sayl Kanun uyarnca il evre dzeni plan onaylanmam ise, Bayndrlk ve skan Bakanlnca ve mlga evre Bakanlnca daha evvel ki tarihlerde 3194 sayl mar Kanununun 5. maddesinde tanmland eklinde onaylanm ve halen geerliliini koruyan evre dzeni planlarnn bulunmas halinde, sz konusu evre dzeni planlarnda istenilebilecek deiiklik taleplerinin 3194 sayl mar Kanununun 9. maddesi kapsamnda Bayndrlk ve skan Bakanl kapsamnda deerlendirilmesinin gerekmekte olduu belirtilmitir. Grld zere evre Dzeni Plannn hazrlanmas, onaylanmas ve deiiklik yaplmas ile ilgili olarak gnmzde halen baz karklklar bulunmaktadr. evre ve Orman Bakanl tarafndan hazrlanan blge dzeyindeki 1/100 000 lekli evre Dzeni Planlar ve l zel dareleri tarafndan hazrlanan l leindeki evre Dzeni Planlar, mekansal referanslar olan ulam, altyap, barnma, alma ve dier arazi kullanm kararlarn ieren planlar olarak hazrlanmaktadr. Alt lekteki 1/25 000 lekli evre Dzeni Planlar l leindeki planlarn tamamlanmasndan sonra ncelikli olarak belirlenen alanlarda l zel idareleri tarafndan
235
yaplmakta ve onaylanmaktadr. Birka ili kapsayan, havza bazndaki 1/25 000 lekli evre dzeni planlar evre ve Orman Bakanl tarafndan hazrlanarak onaylanmaktadr. Sektre zel ve zel statl alanlarda yaplan planlama almalarnda eitli kurum ve kurulularn evre dzeni plan hazrlama yetkisi bulunmaktadr. 2634 Sayl Turizm Tevik Kanununun 7. Maddesinde Kltr ve turizm koruma ve geliim blgeleri ve turizm merkezleri iinde her lekteki plnlar yapmak, yaptrmak resen onaylamak ve tadil etmek yetkisi Kltr ve Turizm Bakanlna verilmitir. 383 Sayl zel e vre Koruma Kurulu (KK) Bakanlnn Kurulmasna Dair Kanun Hkmndeki Kararname ile zel evre Koruma Blgeleri ile ilgili her trl plan hazrlamak ve onaylamak evre ve Orman Bakanlna bal KK Bakanlnn yetki ve sorumluluundadr. neri : lgili Bakanlklarn ncelikle Kltr ve Turizm Bakanl, evre ve Orman Bakanl nn ilgili birimlerinin bir araya gelerek sorunlarn zm iin tam yetkili komisyon kurmas ve almalarn salkl yrtlmesi iin bu yetkili komisyonlarn koordinasyonu salayarak almalar yaplmas
Atklarn Alnmas ile lgili Sorunlar Sorun: evre Kanununda deiiklik yaplmasna dair kanun ( 13.05.2006 ve no: 5491 ) liman, tersane, gemi bakm-onarm, gemi skm, marina gibi ky tesisleri; kendi tesislerinde ve gemi ve dier deniz aralarnda oluan petroll, yal kat atklar ve sintine, kirli balast, sla, slop gibi sv atklar ile evsel atksu ve kat atklarn alnmas, depolanmas, tanmas ve bertaraf ile ilgili ilemleri ve tesisleri yapmak veya yaptrmakla ykmldrler. Buna ilikin usl ve esaslar Bakanlka karlacak ynetmelikle belirlenir. 26.12.2004 ve 25682 sayl Gemilerden Atk Alnmas ve Atklarn Kontrol Ynetmeliine gre Liman yneticileri, sahip olduklar atk kabul tesislerinde toplanan MARPOL 73/78 Ek-I kapsamndaki petrol ve petrol trevli atklar ve zehirli sv madde atklarn lisansl bertaraf tesislerine, p atklarn belediyelerin kat atk ileme veya dzenli depolama tesislerine gndermek, pis suyu da kendi artma tesislerinde artmak ya da belediyelerin atk su alt yap tesislerine balamak, tamak veya tatmak zorundadr . Belediyeler atk kabul tesislerinin bu ykmllklerini yerine getirebilmeleri iin gerekli ibirliini yaparlar. Lisansl atk kabul tesisine sahip liman yneticileri, atklarn bertaraf ilemlerini 2872 sayl evre Kanunu uyarnca yrrle konulan ynetmeliklerin hkmlerine gre kurulup lisans ya da izin alnm kendi tesislerinde yapabilecekleri gibi, dier lisansl ya da izin alm tesislerde de yaptrabilirler. Atk kabul tesislerinde toplanan MARPOL73/78 Ek-I kapsamndaki Petrol ve petrol trevli atklar; Petrol rafinerilerine gnderilmesine Bakanlka uygun grlmesi durumunda izin verilir veya mnhasran gemi kaynakl Petrol ve petrol trevli atklar ilemek zere gmrk idarelerinin bulunduu liman sahalarnda kurulan ve 2872 sayl evre Kanununun 11 inci maddesinin ondrdnc fkrasna uygun olarak evre ve Orman Bakanlndan gerekli izin ve lisanslar alm tesislerde ilenerek ihrakiye saylan akaryaktlar iin teknik
236
dzenlemelerde belirlenen evsaf bozmamak ve rn standard, rnlerin sata uygunluu ve piyasadaki denetimi ile ilgili izni ilgili kurumlardan almak kaydyla denizcilik yaktlarna harmanlama rn olarak deerlendirilebilir. Deerlendirilememesi durumunda Bakanlktan ek yakt veya yakma lisans alm tesislerde ek yakt olarak kullanlabilir veya tehlikeli atk bertaraf tesislerinde bertaraf edilir. Zehirli sv madde atklar da, Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliinin ilgili hkmleri dorultusunda bertaraf edilir. Lisansl atk kabul tesisine sahip liman yneticileri, dier lisansl ya da izinli bertaraf tesislerinden yararlanmak istemeleri durumunda, atklarn bertaraf tesisine teslimine kadar olan aamasndan sorumludurlar. Bu amala liman yneticileri, Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliinin ilgili hkmleri dorultusunda lisansl bertaraf tesislerine ulusal atk tama formu kullanarak tamak veya tatmakla ykmldrler. Bykehir Belediyeleri, 5216 sayl Kanunun 7 nci maddesinin birinci fkrasnn (i) bendi gerei gemi atklarn; toplamak, tamak, fiziksel ve kimyasal n ilemlerini yapmak, artmak ve mnhasran denizcilik yaktlarna harmanlama rn elde etmek de dahil olmak zere geri kazanm ilemlerini yapar, yaptrr ve bu ilemleri yapacak tesislerin izin, lisanslama, izleme ve raporlamalarna ilikin i ve ilemleri ve bu hususlarla ilgili gerekli dzenlemeleri yaparlar. Bykehir Belediyeleri gemi atklarnn toplanmasndan bertarafna kadar olan ilemlerden sorumludur. Bykehir Belediyeleri, verdikleri izin ve lisanslar Bakanla bildirir, bu Ynetmelikte belirtilen toplama ve tamaya ilikin bilgi ve belgelerle birlikte sz konusu tesislerde yaplan i ve ilemlere ve tesislerin almalarna ilikin bilgilerini her ayda bir Bakanla gnderir. neri: Ynetmelikte ilemler detayl olarak belirtilmitir. Uygulamalardaki skntlar denetim eksikliinden kaynaklanmaktadr. Uygulama konusunda ilgili Bakanlk ve Bakanlklarn ilgili birimlerinin izleme ve denetleme ilerini periyodik olarak yapmalar nerilmektedir.
Gmrk ile lgili Sorunlar Sorun: Haftann yedi gn ve 24 saat alan limanlar iin en nemli sorun olarak iletmeciler tarafndan dile getirilen konu Gmrk Mstaarlnn alma saatlerinin, limanlarn alma saatleriyle uyumlu olmamasdr. Bu durum limanlarn verimli almasn engellemektedir. neri: Ancak Gmrk Mstearl Gmrkler Genel Mdrl 4458 sayl Gmrk Kanunun 221 ve 251. Maddeleri ile birlikte 07.10.2009 tarihli ve 27369 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 2009/15481 sayl 4458 sayl Gmrk Kanunun baz maddelerinin uygulanmas hakkndaki kararn 121. Maddesinin 4. Fkras kapsamnda 24 saat itibaryla hizmet alnmasnn mmkn bulunduunu belirtmitir. Getirilen bu yeni dzenlemeyle sorunun zme kavumas beklenmektedir.
237
Limanlarn zelletirilmesi
Limanlarn Hukuki Yaps lkemizde Limanlarn nasn ve Liman letmeciliini, 1926 tarih ve 618 sayl Limanlar Kanunu ve 1954 tarih ve 6237 sayl Limanlarn naat Hakknda Kanun dzenlemektedir. Sz konusu yasalar, o gnn koullarnda limanlarn inas ve iletmesinde grev, yetki ve sorumluluklar tamamen kamu kurulularna brakmaktadr. Ancak, 1980li yllarda, ekonomide yaanan kreselleme hareketleri ve zel sektrn yeterli sermaye birikimine sahip olmasyla birlikte devletin ekonomideki sna ve ticari faaliyetlerinin en aza indirilerek bu alanlarda pazar ekonomisine geilmesine ncelik veren politikalar n plana km ve devletin stlenmek zorunda kald baz yatrm ve iletmecilik faaliyetlerinde zel sektrn rol artmaya balamtr. Bu erevede, lkemizde kamunun iletmesinde olan bir ksm tesislerin zelletirmesine ilikin ilk yasal dzenleme, 29.2.1984 tarih ve 2983 sayl kanun ile yaplmtr. Bu dzenlemenin sonucunda yaplan uygulamalarla ilgili olarak, Anayasa ve dier yasalarla uyumazl nedeniyle birok kez deiiklie gidilmi ve en son 24.11.1994 tarih ve 4046 sayl zelletirme Uygulamalarnn Dzenlenmesine ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun 27 Kasm 1994 tarihinde yaymlanarak yrrle girmitir. Yine ayn yl ierisinde, limanlar ve yat limanlarnn yer ald baz neml i ve byk lekli yatrmlarn zel sektr eliyle yaplmasna ynelik 3996 sayl Baz Yatrmlarn zel Sektr Eliyle ve Yap-let-Devret Modeliyle Yaplmasna likin Kanun yrrle girmitir. Bu yeni yasal dzenlemeler uygulamaya sokulurken, 618 ve 6237 sayl yasalara getirilen yeni dzenlemelere paralel bir deiiklie gidilmediinden geersiz kalmlardr ve u an uygulanma kabiliyetleri kalmamtr. Bu durum, liman yatrmlarnn ve iletmeciliinin yasal yapsnda karmaa ve dzensizlie sebep olmaktadr. lkemizde liman iletmecilii, yukarda belirtilen yasal ereve kapsamnda 1990l yllarn ortalarna kadar kamu iletmecilii olarak devam etmitir. Trkiyede genel ve dkme yk gemilerine hizmet vermek zere ina edilen ve demiryolu balants tesis edilmi; skenderun, Mersin, zmir, Bandrma, Derince, Haydarpaa ve Samsun limanlar gibi nemli yk ve gemi kabul kapasitesine sahip limanlar, bir kamu iktisadi teebbs olan Devlet Demiryollar daresi (TCDD) tarafndan iletilmilerdir. Dier bir kamu iktisadi teebbs olan Trkiye Denizcilik letmeleride (TD) yk hacimleri nispeten daha dk olan, yolcu ve RoRo tamacl arlkl dier kamu liman tesislerinin (Alanya, Antalya, eme, Kuadas, Marmaris, Milas-Gllk, Dikili, stanbul- Salpazar, anakkale, Tekirda, Sinop, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Hopa Limanlar) iletilmesinden yetkili ve sorumlu olan kamu kuruluu olmutur. Belirtilen bu iki kamu liman iletmesinin yan sra baz zel ve kamu sanayi kurulularnn kendi tesislerine hizmet iin veya zel liman olarak ina edilen liman tesisleri, 1993 ylnda 491 sayl KHK ile kurulan Denizcilik Mstearlnn faaliyete gemesinden sonra nc ahslara hizmet vermek zere liman iletmecilii faaliyetlerine izin verilmeye balanmtr.
238
09.05.1985 tarihli 3194 sayl mar Kanununun zelletirmeye ilikin Ek Madde 3 maddesi aada zetlenmitir. zelletirme programndaki kurululara ait veya kurulu lehine irtifak ve/veya kullanm hakk alnm arsa ve araziler ile zel kanunlar uyarnca zelletirilmek zere zelletirme programna alnan arsa ve arazilerin, 3621 sayl Ky Kanunu veya 2634 sayl Turizmi Tevik Kanunu kapsamnda kalan yerler dahil olmak zere genel ve zel kanun hkmleri kapsamnda yer alan tm alanlarda imar planlarn yapmaya ve onaylamaya yetkili olan kurum veya kurululardan gr alnarak evre imar btnln bozmayacak her tr ve lekte plan, imar plan ile deiiklik ve revizyonlar mellifi ehir plancs olmak zere Babakanlk zelletirme daresi Bakanlnca yaplarak veya yaptrlarak zelletirme Yksek Kurulunca onaylanmak ve Resmi Gazetede yaymlanmak suretiyle kesinleir ve bu Kanunun 8 inci maddesinde yer alan ilan ve askya dair hkmlerden muaf olarak yrrle girer. lgili kurulular bu madde kapsamnda yaplan planlar, devir tarihinden itibaren be yl sreyle deitiremezler. Bu sre ierisinde imar planlarna ilikin olarak, verilecek mahkeme kararlarnn gereklerinin yerine getirilmesini teminen yaplacak imar plan deiikliine ilikin i ve ilemler zelletirme daresi Bakanlnca bu maddede belirtilen usul ve esaslara gre gerekletirilir. lgili kurulular grlerini onbe gn iinde bildirirler. Bu madde kapsamnda yaplan her lekteki plan ve imar planlarnda 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 17 nci maddesinin (a) bendinin ikinci ve sekizinci paragrafndaki hkmler uygulanmaz. zelletirme srecinde ihtiya duyulmas halinde, bu planlara gre yaplacak imar uygulamasna ilikin parselasyon planlar zelletirme daresi Bakanl tarafndan yaplr veya yaptrlr. Bu parselasyon planlar zelletirme daresi Bakanlnca onaylanr ve 19 uncu maddede belirtilen ilan ve askya dair hkmlerden muaf olarak kesinleir ve yrrle girer. Bu planlara gre yaplacak yaplarda her trl ruhsat ve dier belgeler ile izinler, ilgili mevzuat erevesinde yetkili kurum ve kurulularca verilir. lk zelletirme Uygulamalar- TD Limanlar: zelletirme uygulamalar kapsamnda, 10.08.1993 tarih ve 93/4693 sayl Bakanlar Kurulu karar ile TD Genel Mdrl zelletirme programna alnmtr. TDnin zelletirilmesinde, iletmesi altndaki limanlarn her birinin 30 yl sre ile iletme haklarnn devri yntemiyle zelletirilmesine ncelik tannm ve bu kapsamda, Hopa, Rize, Giresun, Ordu, Sinop ve Tekirda limanlar 1997 ylnda zelletirilmitir. Antalya liman 1998, Alanya liman 2000, Marmaris liman 2000, eme liman 2003, Kuadas, Trabzon ve Dikili Limalar 2003 ylnda iletme hakknn 30 yl sreyle devri yntemiyle zelletirilmilerdir. zelletirme daresi Bakanlnn kaytlarna gre, iletme hakk devri yntemiyle zelletirilen TD iletmesindeki limanlarn, zelletirme sonras personel saysnda bir azalma gzlemlenirken (Tablo B.6.3), yk hacimlerinde Antalya ve Tekirda limanlar dndakilerde nemli bir deiikliin olmad grlmektedir. Yolcu liman faaliyetleri incelendiinde ise yolcu ve gemi saysnda belirgin bir art gzlemlenmektedir ( Tablo B.6.4).
239
Tablo B.6.3. TD Limanlarndan Bazlarnn Personel Durumu

. ALANYA ANTALYA GRESUN HOPA MARMARS ORDU RZE SNOP TEKRDA TOPLAM (alan) DEVR TARH TBARYLE 25 212 63 76 10 5 13 1 68 473 ZELLETRME SONRASI 9 105 20 102 12 15 20 1 57 341
Tablo B.6.4. TD Limanlarnda Verilen Hizmet (x10,000 Ton)

LMANLAR ZELLETRME NCES ZELLETRME SONRASI 2001 2008 YILI 1,513 5,197 224 1 218 211 200 109 580 722 374 494 7 0 994 4,085 0 24 1,874 1 251 81 292 418 10 862 1 ANTALYA ALANYA GRESUN ORDU RZE HOPA SNOP TEKRDA MARMARS
Kaynak: B web sitesi ve Denizcilik Mstearl web sitesi NOT: zelletirme ncesi rakamlar, limann zelletirildii tarihten bir nceki yl, zelletirme sonras rakamlar ise 2001 ve 2008 yl sonu itibaryladir.
Antalya Limannn konteyner yklerine hizmet vermeye balamas, Tekirda Limannn da konteyner yklerine ynelik yatrmlar ve bunun yan sra son yllarda Ro -Ro tamaclyla dier zelletirilen limanlardan daha farkl hizmet sunabilen bu limanlarda bir yk hacmi art gzlemlenmektedir. Liman zelletirmelerinin ilk uygulamalar arasnda bulunan ve iletme hakknn devri yntemi ile zelletirilen TD limanlarnn mtiyaz Szlemelerinin belirgin ortak zellikleri; Limanlar mevcut haliyle iletme haklar devredilmi, yeni iletmeciye belirgin bir yatrm zorunluluu getirilmemitir, Liman otoritesi olarak TD Genel Mdrl belirlenmitir, 1997 ylnda zelletirilen Tekirda, Rize, Ordu, Giresun, Sinop ve Hopa Limanlarnda iletme hakk devir bedelleri 15 yl sreyle denmektedir. letici her yl limanclk faaliyetlerinden elde ettii haslatn iletme bedelini aan ksmnn %25ini (Tekirda %30), dier faaliyetlerden elde edilen haslatn %2sini, akaryakt sat haslatnn %0.5ini TDGMne demekle ykmldr. mtiyaz sresi 30 yl olarak belirlenmitir.
240
TCDD letmesindeki Limanlar: TCDD iletmesinde olan ve demiryolu balants olan toplam 7 adet limandan, stanbulHaydarpaa liman hari dier alts, 30.12.2004 tarih ve 2004/128 sayl YK kararyla zelletirme programna alnmlardr. letme Hakknn Devri Yntemiyle zelletirmeleri kararlatrlan bu limanlardan 2005 ylnda ihalesi gerekletirilen Mersin Limannn zelletirme ilemleri tamamlanm ve liman iletmesi, 2007 ylnda 36 yllna zel teebbse devredilmitir. Dier limanlardan TCDD zmir/Alsancak ve TCDD Derince Limanlar 2007 ylnda, Bandrma ve Samsun limanlarnn zelletirme ihaleleri 2008 ylnda sonulandrlm olmalarna ramen, szlemeler imzalanarak, liman iletmelerinin devir ilemleri henz gerekletirilememitir. TCDD iletmesindeki limanlarn iletme hakknn devri yntemi ile dzenlenen ihale artname ve szlemelerinde, letici, liman daima gnmz teknolojilk artlarna ve modern bir liman iletmesinden beklenen hizmet seviyesine uygun ekilde tutmak ve altrmak zorundadr. letici, szlemenin sresi boyunca liman iletmesini anlan standartlarda tutabilmek iin gerekli btn yatrmlar kendisi karlayacaktr. dzenlemesi ile ileticiye genel ve srekli yatrm zorunluluu getirilmektedir. Bunun yan sra, Derince Limannda; deprem hasarlarnn giderilmesi ve yllk en az 250,000 TEU konteyner elleleme kapasitesi, Bandrma Limannda; kuru yk elleleme kapasitesinin 4 yl iersinde 11 milyon tona ulatrlmas, Samsun Limannda; yllk en az 100,000 TEU konteyner elleleme kapasitesine ulalmas, TCDD zmir/Alsancak Limannda da; teslim tarihinden itibaren 7 yl ierisinde krfezin taranmas ve liman tevsii inaatnn tamamlanarak 2. ksmn faaliyete almas, limanda ilk 2 yl, yllk 800,000, ilk 2 yldan sonra 2. ksm faaliyete balayana kadar yllk 1,000,000 ve 2. ksm faaliyete aldktan sonra yllk 1,500,000 TEU kapasiteyi iletme gibi yatrm zorunluluklarnn ilave olarak getirildiini grmekteyiz. TCDD iletmesindeki limanlarn Szlemelerinin belirgin zellikleri; zelletirme uygulamalarna esas olan mtiyaz
Limanlarn imtiyaz sresi 36 yl olarak n grlm, zmir Limannda istenen yatrm bykl dikkate alnarak sre 49 yl olarak belirlenmitir, Liman otoritesi olarak TCDD letmesi Genel Mdrl belirlenmitir,
zelletirme ile lgili Sorunlar zelletirme sreci ile birlikte ekonominin ve dolaysyla sektrlerin pazar mekanizmalar ile ynlendirilebilmesinin temelinde; pazar dzenleyen kurallarn ve bu kurallarla pazar belirli bir dzene koyacak kurumlarn ncelikle oluturulmas planlanmaktadr. Bugn liman idaresinde etkili olan yasal dzenlemelere bakldnda; 618 sayl Limanlar Kanunu ve 6237 sayl Limanlarn naat Hakknda Kanunlarn uygulanma kabiliyeti sorgulanmaktadr. Dier taraftan, 3348 sayl Ulatrma Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunda (9.Madde) limanlarn planlanmas, projelendirilmesi ve inas ile yetkilendirildii grlmektedir. Ayrca, 491 sayl Denizcilik Mstearlnn Kurulu ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname ile limanlarla ilgili bir ksm yetkilerin de Denizcilik Mstearlna yetki alanna getiini grmekteyiz. Limanlar genelde ky kenar izgisinden denize doru, deniz alannn doldurmak suretiyle ina edildii iin bu alanlarda plan onama (Nazm ve Uygulama mar Plan) yetkisi; turizm alan ilan edilen blgelerde,
241
Turizm Bakanl, zel evre koruma alan olan yerlerde, evre ve Orman Bakanl ve dier alanlarda da 3621 sayl Ky Kanunu kapsamnda Bayndrlk Bakanl, zelletirme programna alnan yerlerde de YK kurulu yetkilidir. Ky kenar izgisinin kara tarafnda yaplacak veya kara tarafnda kalan liman tesisleri iinde plan onama (mar plan) 3194 sayl mar Kanunu kapsamnda Belediyeler yetkilendirilmi durumdadr. Yukarda lkemiz limanlarnn zetlenmeye allan hukuki yapsna ve zelletirme uygulamalarna bakldnda; limanclk sektrnde uyumlu bir hukuki altyapnn olmadn ve buna bal olarak yaplan uygulamalarda da farkllklarn olutuu grlmektedir. zelletirilen limanlarn bir ksmnda liman otoritesinin TD iletmesinin, dier bir ksmnda TCDD iletmesinin belirlenmesi ve TDnin liman iletme gelirlerinden %25 pay almas, Getirilen yatrm zorunluluklarnn onayl bir master plana bal olmadan tamamen yeni iletmecinin ykmllne braklmas, zelletirilecek limanlarn yaknnda daha nceden planlanan (Mersin 2.Konteyner Terminali, zmir andarl Liman, Derince Konteyner Terminali) ve YD modeliyle yaplmas ngrlen projelerle ilgili artnamelerde rekabet koullar ve yatrm zamanlamas ile ilgili herhangi bir dzenlemeye yer verilmemesi gibi hususlar, gze arpan bariz olumsuzluklar olarak grlmektedir. neri: zelletirilen ve zelletirme programnda bulunan limanlarda, yaplacak kapasite artna ynelik yatrm planlar ncelikle Liman daresi olarak belirlenen kuruluun onayna sunularak gerekli onayn alnmas ve daha sonra da bir nceki paragrafta belirtilen yasal yetkilere sahip dier kurum ve kurululardan gerekli izin ve onaylar alarak yatrmlarn gerekletirilmesi mmkn olabilecektir. Mevcut hukuki yapda gerekli dzenlemeye gidilmeden, liman yatrmlarnn nndeki engellerin ortadan kaldrlmas ve beklenen sonularn alnmas olasl azalmaktadr.
B.6.2. Liman letme ve Ynetim Modellerine likin neriler

Bilindii gibi limanlar, lkeler aras etkin ticaret iin gerekli yaplar olup, lke ekonomisinin gelimesine byk katk salamaktadrlar. Bu balamda, limanlar rekabeti, verimli, gvenli ve gvenilir olmal bunlarn yansra limanlar sosyal ve evresel etkilerde gz nne alnarak isletilmelidir. letme Modelleri: Limanlar balangta birer kamu organizasyonu olarak iletilmilerdir. Ancak, limanlardaki verimliliin ve rakabet gcnn artmas iin, iletme yntemlerinde deiiklikler yaplm ve bugn gelimi lkelerde limanlar kamu liman olmaktan km, zel giriimcilerin katlmlaryla daha rekabeti bir yapya kavumulardr. Dnya apnda kamu limanlarnn organizasyonunda 4 farkl model uygulanmaktadr. Bunlar: kamu (hizmet) liman, takm liman, kiralk liman, tamamen zelletirilmi veya zel (hizmet) limanlar
242
1. Kamu (Hizmet) Limanlar Hizmet limanlar arlkl olarak kamusal karaktere sahiptirler ve hizmet liman says giderek azalmaktadr. Bunun yannda, gelimekte olan lkelerdeki baz limanlar halen hizmet liman olarak iletilmektedir ki bu da liman sisteminin ilemesi iin gerekli olan tm h izmetlerin liman idaresi tarafndan sunulduu anlamn tamaktadr. Liman idaresi mevcut her varln (duran/mobil varlklar) sahibidir, bunlarn bakmn stlenir ve iletir. Ayrca, yk sevkiyat/nakliyat faaliyetlerini direkt olarak Liman idaresi tarafndan istihdam edilen personel tarafndan yrtmektedir. Hizmet limanlar genellikle (veya bir blm) Ulatrma Bakanl tarafndan denetlenmektedir ve Liman daresi Bakan veya Genel Mdr dorudan Bakanlk tarafndan tayin edilir ve ona rapor sunan devlet memuru statsndedir. Hizmet limanlarnn temel grevleri/ilevleri arasnda yk sevkyat/nakliyat bulunmaktadr. Baz gelimekte olan lke limanlarnda yk sevkyat faaliyetleri zel bir kamu kuruluu (yk tama irketi) tarafndan yrtlmektedir. Sz edilen bu kamu irketleri genellikle liman idaresi ile ayn Bakanla kar sorumludur.
2. Takm Limanlar Takm Liman Modelinde liman altyaps ve styaps (iskele vinleri ve forklift gibi yk sevkyat ekipman dahil) Liman idaresine aittir ve idare bunlarn gelitirilmesi ve bakmnn yaplmasndan sorumludur. Liman idaresinin sahip olduu tm ekipman genellikle Liman daresi personeli iletmektedir. Gemi bordasnda, ykleme sahasnda (apron) ve iskele zerindeki ykleme faaliyetleri genellikle gemicilik irketleri kanalyla szleme yaplan zel yk sevkyat irketleri tarafndan veya Liman daresi tarafndan ruhsat verilen dier irket/temsilci vb. tarafndan yrtlmektedir. Chittagong Liman (Banglade) tipik bir takm liman rneidir. zel terminal iletmecileri son yaplan terminallere ilikin olarak daha ok ayakl kprl vinlere yatrm yapmasna ramen Fransadaki Bamsz/zerk Limanlar zellikle de bu limanlarn takm liman ilkelerine gre ynetilen ve iletilen konteynr terminalleri takm liman rneidir. Sz edilen bu dzenleme, Liman daresi personeli ve terminal iletmecileri arasnda bir takm anlamazlklara yol am ve bu da iletme verimliliini sekteye uratmtr. Yukarda sz edilen takm liman modeli ierisindeki i blm, bu liman modelindeki balca sorunu ak olarak ortaya koymaktadr, bu sorun blnm iletme sorumluluklardr. Liman daresi yk sevkyat ekipmanlarnn sahibidir ve bunlar iletmektedir, bunun yannda zel yk sevkyat irketleri de genellikle gemi sahibi veya yk sahibi ile yk sevkyat/tamas szlemesini imzalamaktadrlar. Ancak, zel yk sevkiyat irketi yk tama/sevkiyat ilemlerinin tmn kendi bana idare etme yetkisine sahip deildir. Yk sevkyat irketleri arasndaki anlamazlk veya ekimeleri nlemek amacyla, baz liman idareleri iletmecilerin kendi ekipmann kullanmalarna izin vermektedirler (gerek bir takm liman olma zellii kaybolmaktadr). Kamusal odakl olmas ve limann finanse edilme ekli asndan takm liman ile hizmet liman arasnda baz benzerlikler vardr. Bunlar: Takm Liman Modelinde Liman daresi, araziyi ve styapy yk tama/sevkiyat irketleri iin uygun ve kullanlabilir hale getirmektedir. Gemite, sz edilen bu irketler kk ve sermaye varlklar az olan irketlerdi ve maliyetleri/masraflar neredeyse tamamen deikendi. Liman tesislerinin normalden az kullanm genellikle Liman daresi tarafndan
243
kompanse edilmekte ve bu durum da irketler asndan riski azaltmaktayd. Yk tama/sevkyat hizmetleri ve faaliyetleri ounlukla dier ilgili ortaklar arasnda blnmekte idi. Sz edilen bu kk irketlerin hem sermaye hem de faaliyetsel olarak yetersizlii, limanda etkin olarak faaliyet gsterecek ve uluslararas lekte rekabet edecek gl irketlerin gelimesinin nnde nemli bir engel olarak ortaya kmtr. Yukarda aklanan durumu gz ard etmeden unu da belirtmek gerekir ki zellikle kiralk liman modeline gei kolayl olmak zere takm liman modelinin de avantajlar mevcuttur. zel sektrn profesyonellii ve gvenirlilii tam olarak ina edilmeden ve yatrm riskinin yksek olduu durumlarda takm liman modelini kiralk liman modeline geite bir ara olarak kullanmak iyi ve baar getirebilecek bir seenek olarak ortaya kmaktadr. Takm liman modeli bu durumu balang sermaye yatrm koullarn yumuatarak kolaylatrabilir. Devlete ait herhangi bir varln zel sektre transferi sz konusu olmadndan takm liman kurulmas iin gerekli yasa ve ynetmelikler ok geni kapsaml deildir ve bu durum da limann gelitirilmesinin ilk aamalar iin bu modeli uygulamann daha uygun ve kolay olduunu gstermektedir. 3. Kiralk Limanlar Kiralk Liman Modeli, kamu ve zel sektrn birleimi olarak nitelendirilmektedir. Bu modelde Liman daresi dzenleyici kurulu ve mal sahibi olarak grev yapmaktadr, bunun yannda liman ilemleri (zellikle yk sevkyat/nakliyat faaliyetleri) zel irketler tarafndan yrtlmektedir. Rotterdam, Antwerp, New York ve 1997den itibaren Singapur Limanlar kiralk liman rnekleridir. Gnmzde kiralk liman modeli byk ve orta lekteki limanlarda uygulanan balca/hakim liman modelidir. Kiralk Liman Modelinde altyap, zel (iletme) irketlerine veya rafineri, tank terminalleri, kimyasal tesisler gibi sanayi kollarna kiralanmaktadr. Liman daresine denecek kira miktar genellikle enflasyona endeksli olarak ylda metrekare bana den sabit bir mebladr. Kira miktarnn dzeyi balang hazrlklar ve inaat maliyetine/masraflarna (rnein, araziyi ap ileme ve iskele/rhtm inaat) baldr. zel liman iletmecileri, binalar dahil olmak zere (ofisler, hangar, depolar, konteynr ykleme istasyonlar, atlyeler vb.) styapy kendileri salamakta ve hepsinin bakmn yapmaktadrlar. Ayn zamanda, terminaller zerinde ekipmanlarn kendileri satn almakta ve tesisat kendileri kurmaktadrlar. Kiralk limanlarda liman personeli zel terminal iletmecileri tarafndan istihdam edilmektedir (baz limanlarda personelin bir ksm liman genelinde kurulan personel havuz sistemi ile de istihdam edilebilmektedir). 4. Tamamen zelletirilmi Limanlar (zel Hizmet Limanlar) zel hizmet limanlar az saydadr ve ounlukla Birleik Krallk ve Yeni Zelandada bulunmaktadr. Limanlara ilikin olarak tamamen zelletirme kavram ounluk tarafndan u bir model olarak ele alnmaktadr. Bu liman modeline gre, devletin liman sektrne ilikin herhangi bir kamu politikas veya ilgisi bulunmamaktadr. Tamamen zelletirilmi limanlarda, dier liman iletme modellerinin aksine liman arazisi zel mlktr (arazinin mlkiyetinin kamudan zel sektre devri). Buna ek olarak, baz hkmetler ayn zamanda limana ilikin dzenleyici grevleri/ilemleri de zel irketlere transfer etmektedir. rnein, Birleik Krallkta bir limanlara ilikin dzenleyici bir kuruluun olmamas sebebiyle, zelletirilmi limanlar kendi kendini ynetmekte ve dzenleyici grevleri yerine getirmektedir. Ancak, sz edilen bu uygulamalarn yle bir riski mevcuttur; liman arazisi
244
asl amac dndaki faaliyetlerde kullanlmak zere de satlm olabilmektedir (liman harici faaliyetler). Ayrca, liman arazisi ehir iinde veya yaknnda ise arsa speklasyonu durumu da oluabilmektedir. Bunun yannda, arazinin zel sektre satlmas bazen ulusal gvenlik asndan da sorun yaratabilmektedir. ngiltere tamamen zelletirme uygulamasn temel sebepten dolay gerekletirmitir: Kurumlar ve tesisleri (zellikle sanayi devriminden bu yana ayakta olanlar) adalatrmak/yenilemek ve bylece kullanclarn ihtiya ve isteklerine cevap verebilir duruma getirmek. zellikle zel sektr kaynaklarndan elde edilmek suretiyle mali istikrar ve mali hedefleri yerine getirmek. Personel asndan istikrar salamak, verimlilii arttrmak ve ilerideki yeni liman yatrm/giriimlerinde byk lde personel katlmn salamak.
Son olarak Yap-let-Devret (Built-Operate-Transfer) modeli dnyadaki ou politikaclar tarafndan cazip bir yol olarak grlmektedir. nk alt yap devletin mali destei olmadan yaplmakta ve mevcut limanlardaki tkankln halkn destei olmadan stesinden gelinmektedir. ou proje yatrmlarnn geri dnnn yetersiz olduu bir gerektir. Sonu olarak bunu gerekletirmenin tek yolu birletirilmi yaklamdr. rnein; belirli bir alt yapnn finans kamu ve dierlerinin ise zel sektr finans ile gerekletirilmesidir. Bu hem Kiralk Liman yaklam ile hem de kamu ve zel sektrn birlikte ticari yatrm (ya da Public-Private-Partnership (PPP)) ile baarlabilmektedir. Bu yaklam Amsterdam Liman Otoritesi tarafndan baz yeni terminallerin gerekletirilmesinde uygulanmaktadr ve bilindii gibi ok baarl bir ynetim tarzna sahiptir. Limanlar idare tarzlarna gre Tablo B.6.5de zetlenmektedir. Tablo B.6.5: dare Tarzlarna Gre Limanlar
Yapm letme Planlama & Kanal Saha Terminal letme Yk Kontrol Tarama Gelitirme Tesisleri Tesisleri Elleleme Kamu Kamu Kamu Kamu zel Kamu Kamu Kamu Kamu Kamu zel Kamu Kamu Kamu Kamu Kamu zel zel Kamu Kamu Kamu zel zel zel Kamu Kamu zel zel zel zel Kamu zel zel zel zel zel
No
Liman Tipi
Kamu (Servis) Takm 2 (Toolport/ Landlord 1) Kiralk 3 (Landlord 2) Kiralk 4 (Landlord 3) zel 5 (Hizmet) zel 6 (Yap-let-Devret) Kaynak:Yksel ve evik, 2006 1
zel limanlarn bir dier tipi ise tek amal zel limanlar (captive port) olarak adlandrlmaktadrlar. Bunlar herhangi bir endstrinin kendisi tarafndan ina edilen ve
245
iletilen limanlardr. rnein, rafineriler iin tanker rhtmlar veya maden firmalar iin bulk (dkme) ihracat terminali gibi (Petkim Liman). Liman Ynetim Modellerinin Gl Ve Zayf Ynleri Balca liman (ynetim) modellerinin gl ve zayf ynleri aada aklanmtr: 1. Kamu Hizmet Liman a. Gl Ynler: styapnn gelitirilmesi ve yk sevkyat/nakliyat ilemleri ayn kuruluun sorumluluundadr b. Zayf Ynler: Yk sevkiyat/nakliyat ilemlerinde zel sektrn hibir rol yoktur veya ok snrl bir rol vardr. rekabet eksiklii vardr ve bu da verimsizlie yol amaktadr. Hkmetin mdahalesi ve hkmet btesine bamlln sonucu olarak kaynaklarn yanl kullanm ve gerekli yatrmlarn yaplamamas durumu sz konusu olabilir. letmeler kullanc veya piyasaya ynelik olmayabilir. Yenilikler/yenilemelere ilikin olarak eksiklik mevcuttur. Temel altyap iin ayrlan kamu fonu (denek) ok snrl olabilmektedir. 2. Takm Liman a. Gl Ynler: Liman altyaps ve ekipman (zellikle nakliye/gemiye ykleme ve ky ekipmanlar) yatrmlarna ilikin kararlar kamu sektr tarafndan verilmekte ve bunlar kamu sektr tarafndan salanmaktadr. b. Zayf Ynler: Liman idaresi ve zel giriimler (irket/kurulu) yk nakliyat/sevkyat hizmetlerini ortaklaa yrtmektedirler, bu da anlamazlk/atmalara yol amaktadr. zel iletmeciler byk ekipmana sahip deildir, dolaysyla sadece ii/personel havuzu olarak grev yapmaktadrlar ve gl bilanolara sahip irketler olarak geliememektedirler. Bu durum da istikrarszla yol amaktadr ve irketlerin gelimesini/bymesini snrlamaktadr. Karl yatrm frsatlarndan yararlanlamamas riski mevcuttur. Yenilikler/yenilemelere ilikin olarak eksiklik mevcuttur. 3. Kiralk Liman a. Gl Ynler: zel sektr yk nakliyat/sevkiyat faaliyetlerini yrtmektedir ve ayn zamanda bunla ilgili ekipmann sahibi ve iletmecisidir. zel terminal iletmecileri Liman daresi ile
246
olan uzun-dnemli szlemelerinin sonucu olarak, dareye daha ok baldr ve gereken yatrmlar yapmaya meyillidir. zel terminal iletmecileri veya irketler piyasa koullar/gereklilikleri ile ok daha iyi baa kabilmektedir. b. Zayf Ynler: eitli zel iletmecilerden gelen bask sonucunda kapasite fazlas durumunun ortaya kmas riski mevcuttur. Kapasite artrmnn veya bunun iin yaplacak eklemelerin doru zamanlamasna ilikin risk mevcuttur. 4. Tamamen zelletirilmi Liman (zel Liman) a. Gl Ynler: Yatrmlara ve liman faaliyetlerine/iletmelere ilikin olarak azami esneklik mevcuttur. Hkmetin dorudan mdahalesi yoktur. Liman arazisinin mlkiyetinin olmas, piyasa odakl liman geliimi ve tarife politikalarn olanakl klmaktadr. Yeniden gelitirme/iyiletirme durumunda, zel iletmeci muhtemelen liman arazisinin satn yksek bir fiyat ile gerekletirecektir. Liman arazisinin stratejik konumu ounlukla zel iletmecinin faaliyet alann geniletmesine olanak vermektedir. b. Zayf Ynler: Tekelci durumu denetim altna almak amacyla, hkmet bir liman dzenleyicisi veya denetleyicisine ihtiya duyabilmektedir. Hkmet (ulusal, blgesel veya yerel) liman sektrne ilikin uzun-dnemli ekonomik gelime politikas yrtme yetkisini kaybetmektedir. Liman alann yeniden gelitirmeye ilikin bir ihtiya duyulmas durumunda, hkmet liman arazisini geri almak iin hatr saylr oranda para harcamak durumundadr. Liman arazisine ilikin ciddi bir speklasyon durumunun ortaya kma riski mevcuttur.
Liman Ynetim Modelleri Deniz tamacl, ok byk tama kapasitesini kullanlabilmesi ve dier tama ekillerinden daha ucuz olmas nedeniyle dnya ticaret hacminin en byk blmn oluturmaktadr. Bu durum limanlarn nemini arttrmakta, yeni limanlarn yaplmasn yada mevcut limanlarn geniletilmesini salamakta ve buna bal olarak da nemli yatrmlarn yaplmasn zorunlu klmaktadr. Limanlar, uluslararas ticareti saladklarndan hayati bir neme sahiptirler. Limanlar, sosyal ve evresel koullar altnda gvenilir, verimli ve rekabeti bir ekilde iletilebilir olmaldr.
247
Liman alanlar, endstri aktivitelerine yakn ve uygun alanlar olarak seilmelidir. Limanlar, hinterlant balantlarna, ulusal ve uluslararas yol, demiryolu, su yolu balantlarnada dikkat edilerek geniletilmelidirler. Limanlar, liman otoritesi tarafndan ynetilir. Liman otoritesi, liman ynetimi olarakda ifade edilebilir. Avrupa Birlii (1977), Liman Otoritesini devlet, belediye ve zel sektrden oluan ve eitli sorumluluklar paylaan bir yap olarak ifade etmektedir.
Liman otoritesinin grevleri, aadaki ekilde zetlenebilir: Yatrmlar planlamak Finansal politikalar belirlemek Tarifelerle ilgili politikalar belirlemek alanlar ile ilgili poltikalar belirlemek Lisans verme ilemlerini dzenlemek Liman aktiviteleri iin bilgilendirme ve aratrma yapmak. Liman otoritesi genellikle liman finansman ve operasyonlarna odaklanr. Ulatrma Bakanl ise ilevleri yerine getirir. Bu ilemler: Politika oluturma Limanlarla ilgili kanun yapma Finansal ve ekonomik almalar gerekletirme Denetleme Liman fonksiyonlar eitli ekillerde belirlenebilir. Bunlardan biri, Baird tarafndan yaplmtr. Bairde gre liman fonksiyonlar; Liman sahibi fonksiyonlar Liman dzenliyicisinin fonksiyonu Limanlarn kamu hizmeti fonksiyonlar olarak zetlenebilir. Liman sahibinin fonksiyonlar: Liman mlkn ve alann ynetmek, Liman strateji politikalarn oluturmak ve gelitirmek, Yaklam kanallarnn ve rhtmlarn bakmn ve onarmn yapmak, Depolama alanlar oluturmak, naat mhendislii ilerini yapmak, Pazarlama ve sat ilerini tevik etmek
248
Liman dzenleyicisinin fonksiyonlar: Liman polisi, pilotaj, koruma nlemleri VTS ( vessel traffic servises) Yasa ve dzenleyici kurallar Acil servisler Rekabeti oluturmak, salamak Gmrk ileri Liman planlamas ve izleme Limanlarn kamu hizmeti fonksiyonlar: Kargo ykleme boaltma ilemleri Yolcu terminalleri Yedekleme Atklarn ynetimi Gvenlik Karada depolama ilemleri Ekipman bakm Dnya Bankas tarafndan hazrlanan alternatif liman ynetim yaplar ve mlkiyet modelleri zerine yaplan almalar aada zetlenmitir. Limanlarn dzenlenmesi, planlanmas/yaplanmas ve ynetimini etkileyen birka unsur vardr. Bunlar: lkenin sosyo-ekonomik yaps (piyasa ekonomisi, snrlarn almas) Tarihsel gelimeler Limann konumu (kentsel alanda veya izole blgelerde) Tanan yk trleri (sv / kuru yk, genel ykler veya konteyner)
Yukarda sz edilen liman modelleri arasnda zelliklere bal olarak farkllklar vardr. Bu farkllklar aada sralanmtr. Hizmetlerin kamu, zel veya bunlarn birleimi eklinde salanmas Yerel, blgesel veya global ynelim Altyap mlkiyeti (liman arazisi dahil) styap ve ekipman mlkiyeti (zellikle gemi-ky nakliyat ekipman, hangar, depo/ardiye) Rhtm alma stats ve ynetimi.
Hizmet limanlar ve takm limanlar esas olarak kamu yararlarnn gerekletirilmesine odaklanmlardr. Kiralk limanlar ise karma bir yapya sahiptir ve kamu (Liman daresi) ve
249
zel (liman sanayi) yararlar arasnda bir denge kurmay amalamaktadr. Tamamen zelletirilmi limanlar zel yararlar (ortaklar) zerine odaklanmtr. Krfez Limanlar neri Ynetim Modelleri Trkiyede irili ufakl bir ok ticari ky yaps bulunmaktadr. Dzensiz yaplama ve kurumsal dzenin olmay limanlar aras rekabette sorunlara yol amaktadr. Bu nedenle lke ekonomisi kayba uramaktadr. Trkiyede zellikle zmit Krfezi, Nemrut Krfezi, Gemlik Krfezi ve skenderun Krfezinde ticari liman, iskele ve yanama yerlerinin younlat grlmektedir. Mevcut olan bu limanlarn, iskelelerin ve yanama yerlerinin verimlilii arttrlmal ve kurumsal yaps glendirilmelidir. rnein, zmit Liman Bakanl sahasnda yer alan iskelelerin hemen hepsinin iletmesi zel sektr tarafndan yaplmaktadr. Bahse konu blgelerde zel kesim kurulularnn kurumsal ibirliine gitmeleri gerekmektedir. Liman iletmecileri, bir dernek veya birlik altnda toplanmal, iletme maliyetini drecek nlemleri almaldr. zmit Krfezinde ulatrma ky yaplarnn younlat kesimler Dilovas, Hereke ve Krfez (Yarmca) ve yakn evreleridir. Ayrca, Krfezin gneyinde de, zellikle Serbest Blge yaknlarnda bu younlama eilimi grlmeye balanmtr. Krfez kuzeyindeki younlamalar, Dilovas kesiminde konteyner, kark eya ve sv dkme yk (kimyasallar), Hereke kesiminde dkme yk ve Krfez kesiminde petrol trevleri, kimyasallar arlkl olarak sv dkme yk olarak belirmektedir. Bu kesimlerde farkl iletmeler yanyana gelerek bir ibirlii modeli oluturarak kurumsal yaplarn glendirebileceklerdir. Bu balamda anlan kesimlerde uzmanlam terminaller ortaya kacaktr. Bu ibirlii ve ortaklk modelinde, yeni iletme ortaklarnn itigal ettii konular itibar ile gerektiinde dier liman faali yetlerinde de bulunabilecektir. rnein bu iletmeler, Ambarl ALTA rneinde olduu gibi bir anonim irket bnyesinde yanyana gelebilirler. Byle bir kurumsallamann Ulatrma Bakanl ve Denizcilik Mstearl tarafndan da ngrlmesi ve desteklenmesi nerilmektedir. zetle, firma bazndaki araylardan, sektr baznda araylara geilmelidir. rnein TRKLM yesi firmalar, Krfez baznda, tercihen yukarda anlan liman ve iskelelerin younlat kesimlerde; i ortaklklar tesis edebilir veya en azndan dernekleerek, kurumsal kapasitelerini arttrabilirler. Bu tr ortaklk ve dayanmalarla, hizmet fiyat belirleme, ortak ekipman tedariki ve kullanm yada ortak iletme, ortak evre kirlilii nlemi alma gibi pek ok konuyu birlikte zme inisiyatifi gelitirebilirler. Kurumsal kapasiteyi arttracak bu giriimin yasal formatna zel sektr kurulular karar vermelidirler.
B.6.3. Btnleik Ky Alanlar Ynetimi Ky Alanlar iin Ynetim Modeli nerileri

Ky alanlar, deniz ve kara ekosistemlerinin bulutuu ve her iki sistemin birbirini etkiledii, bu yzden de ok zengin bir yaam ortam oluturan corafi blgelerdir. Ky alanlarn dier blgelerden ayran zgn nitelikler, kylar kentleme, sanayi, ulatrma, turizm gibi ekonomik ve toplumsal ve birbirleriyle yaran faaliyetler iin ekici konuma getirmektedir. Duyarl ekosistemlerin yer ald kylardaki youn gelime basks, kaynaklarn ar kullanm, doal afetler, ky erozyonu ve benzeri nedenler bu alanlara zg evre sorunlarnn ortaya kmasna neden olmaktadr.
250
Koruma kullanma dengesini salamak iin ky alanlarnn bir btn olarak dnlmesi ve planlamas gerekmektedir. Bu ky alanlar iin yaplacak olan planlarda btnleik ky alanlar ynetiminin uygulanmas gerekmektedir. Btnleik Ky Alanlar Ynetimi Yaklamnn Ana Hatlar ve Amalar Btnsel Ky Alanlar Ynetimi (BKAY) ky alanlarnda doal kaynaklara olan talepleri gzetir. Kyda younlaan deiik eylemler arasndaki etkileim zerinde durur ve belirli bir corafi alanda srdrlebilir ekolojik gelimeyi baarmay hedefler. BKAY ilgi alanlar farkl olmakla birlikte, ortak hedeflerle hareket eden kurumlar, sektrler ve topluluklar ieren ve kyya ynelik bir kurumsal yaplanmay amalayan, kynn aklc kullanmn hedefleyen ekosistem temelli bir yaklamdr. Ulatrma ve turizm ky yaplar da bu balamda deerlendirilebilir. Aada BKAY konusunda genel aklamalar verilmekte ve Trkiyenin bu konuda yapt almalar yabanc kurulularn deerlendirmeleri de eklenerek ele alnmaktadr. Btnleik ky alanlar ynetimi ayrntl olarak Ek 12de anlatlmtr. BKAY Yaklamnda Kynn Ele Alnma Biimi, Baz Temel zellikler BKAYn baz temel zellikleri aada zetlenmitir. BKAY katlmc yntemlerle hazrlanmaktadr. Bu aamada ncelikle ortaklarn tanm yaplmaktadr. Daha sonra bu ortaklar bilgilendirilmeli, sorun tanmlamalarna ve gerekli stratejik nlem kararlarnn alnmasna katlmlar salanmaldr. Planlama ve ynetim sreleri ilgili tm idareleri iermekte ve bu kurumlarn destekleri talep edilmektedir. Btnsel ky alanlar planlamas ve ynetimi aralar btncl bir biimde kurgulanmaldr. Planlama ve ynetim srecinde; farkl yasal dzenlemeler dikkate alnarak, deiik ekonomik gelime olanaklar aratrlmakta, farkl teknik zmlemelerin ve teknolojilerin birlikte kullanmn salanmaldr. Planlama aamasnda tm bunlar bir btnlk iinde kullanlmaldr. BKAY tematik ve corafik bak asyla ele alnmaktadr. Ynetim plan ok sektrl olarak ve alana ilikin zgn yada zel yaplar ve sreleri ierecek biimde hazrlanmaktadr. BKAY eko-sistem temelli bir yaklamdr. Deniz, kara ve sucul eko-sistemler ayrnts ile ele alnmaldr. Planlama uzun vadeli bir bak as (stratejik bir ynelme) ile yaplmaldr. Zaman iinde geliebilecek sreleri de kapsayacak uyumlu bir yaklam sergilenmelidir. Gelimelerin yllara yaylabilecei dnlerek, plan ve ky ynetimi bu gelimeleri ngrebilecek kapasite ve esneklie sahip olarak retilmelidir. BKAY yerel zellikleri iermelidir.
251
Planlamann doal yap ve sreleri kapsamas gerektii unutulmamaldr. Doal ve biyolojik zelliklerde zamanla meydana gelen deiiklikler almada gzetilmelidir.
Trkiyenin BKAY Asndan Deerlendirilmesi Trkiyenin BKAY uygulamalar yabanc kurulularca deerlendirilmektedir.1 Bu deerlendirmeler BKAY kuramsal dayanaklar ve Trkiyenin halen uygulamakta olan pratikleri deerlendirilerek yaplmaktadr. Bunlar aada zetlenmitir. Trkiye; ekonomik gelime ve evre koruma arasndaki dengeyi salamay ve bunu gerekletirmek iin gerekli aralar/dzenlemeleri dikkate alan, srdrlebilir gelimeyi amalayan birtakm politikalar benimsemi/kabul etmitir. 1993 ylnda Ky Alanlar Ynetimi Trkiye Milli Komitesi kurulmutur. Konuyla ilgili Dnya Bankasna birka proje nerisi sunulmutur. Bunlar uygulama asndan ve BKAY metodolojileriyle uyum asndan uygun grlmtr. Sivil toplum katlm dktr, ancak, STKlar ve kamu bilinci gittike gelimekte ve yaygn hale gelmektedir.Trkiye, konuyla ilgili herhangi bir rapor teslim etmemitir. Ulusal bir BKAY stratejisi (veya edeer/muadil) yoktur. Ancak, aday lke olarak Trkiyeden bir rapor sunmas veya teslim etmesi istenmemitir. Trkiyede Btnleik Ky Alanlar Ynetimi (BKAY)ne ilikin yasal ereve ve kurumsal mekanizma henz kurulmamtr. Ancak, Karadeniz ky blgelerine ynelik Ulusal Ky Alanlar Ynetimi lkeleri/Uygulama Usullerinin hazrlanmasna ilikin bir takm yol gsterici ilkeler oluturulmutur. BKAYne ilikin kurumsal rgtlenme ve konuyla ilgili uzman kapasitesi olduka snrldr. Trkiyenin byk lde merkezilemi bir yaps vardr. Yerel rgt veya kurumlar zellikle karar alma, bte yapma ve mali yardm alma konularnda olduka zayftr. Yatay ve dikey egdm/koordinasyon konularnda ok ak yetersizlik mevcuttur.
Bu deerlendirmeler 2006 ylnda yaplmtr. Ancak Trkiye BKAY konusunda son yllarda nc almalar yapmaktadr. Bunlar aada aklanmaktadr.
Kylarda Yaplan Planlama almalar ve Trkiyenin BKAY Uygulamalar Trkiyede ky alanlarna ilikin pekok alma yaplmtr. Bunlar 1980li yllarn sonunda balam ve gnmze kadar ulamtr. Bu almalar arasnda BKAY almalar bulunmaktadr. rnein; zel evre Koruma Kurumu Bakanl ve Mula niversitesi bata olmak zere kamu kurum ve kuruluu ve Sivil Toplum Kurumlarnn katklar ile gerekletirilen Gkova zel evre Koruma Blgesi Btnleik Deniz ve Ky Alanlar Ynetim Planlamas Projesi bu konudaki ilkler arasndadr.
Evaluation of Integrated Coastal Zone Management (ICZM) in Europe, Final Report, 2006, s:154
252
Son yllarda ise Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl (TAU)nn yrtt Btnsel Ky Alanlar Ynetim plan ve projeleri gndeme gelmitir. Bunlar; zmit Krfezi (Kocaeli - Yalova), skenderun Krfezi, Samsun ve Antalya Blgeleri iin hazrlanmlardr. Bu almalarn ayrntlar EK 13de sunulmaktadr. Tm bu almalara karn Trkiye BKAYn kurumsal altyapn henz kurmamtr ve pratiine pilot projelerle yaklamaktadr. Bu nc almalarn kurumsallamaya katks fazla olacaktr.
253
B.7. Sonular Ve Deerlendirmeler

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas kapsamnda, yaplan almalar ve elde edilen sonular maddeler halinde aada zetlenmektedir. Tm ilgili kurulularla, grme yaplm ve grleri alnmtr. Bu aamada ilgili kurularn verilerine ulalmaya allmtr. Veri derleme, depolama ve veri taban oluturma almalar yaplmtr. Ayrca, DLH ve Bayndrlk ve skan Bakanl arivlerinde bulunan pek ok plan, proje ve kroki saysallatrlmtr. Konuya ilikin kurulular (Ulatrma Bakanl, Bayndrlk ve skan Bakanl, Babakanlk Devlet Planlama Tekilat Mstearl (DPT), Babakanlk Denizcilik Mstearl, Babakanlk zelletirme daresi Bakanl ve ilgili dier kurulular tamaclk sektrne ilikin kresel gelimelere tam anlam ile hakimdirler. Bu kurulular; uluslararas kabul grm politika ve tercihleri deerlendirmekte ve yorumlamaktadrlar. Bu konjonktrel hakimiyet, ulusal politikalara, planlara ve statejilere yansmtr. Uluslararas boyutu olan almalarda, tercihler konjoktrel olarak deiebilmektedir. rnein; TRACECAda, Samsun Liman ve Karadeniz sahil yolu n plana km, buna karlk daha yeni TNAda arlk Filyos Limanna verilmitir. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almalarna paralel olarak Master Planlar da dahil olmak zere ok sayda alma yaplmtr. Bu durum ulam sektrnde btnsel bak asn gstermektedir. Farkl Master Planlarda, ULIMAP hari, talep tahmin modellerinde kullanlan yllk ortalama yk art hzlar ok fazla deimemektedir ( Tablo B.7.1). Ancak, art hzlar deimemekle beraber konteyner trafii dierlerinden daha byk hzla artma eilimindedir. te yandan, projeksiyon baz ylna bal olarak deerler deiebilmektedir. Daha yeni baz ylna sahip projeksiyonlarda art hz ykselmektedir. Bununla birlikte, 2008 yl sonunda balayan kresel krizin etkileri incelenmi ve gz nne alnmtr. Tablo B.7.1: Farkl Liman Master Plan almalarnda Yk Trlerine Gre Art Hzlar
almann Yada Master Plann Ad ULMAP(JICA) Ulam Master Plan (T) Marmara Limanlar Master Plan (JICA) Vizyon 2023 (TRKLM) (*) Vizyon 2023 (TRKLM) (*) Mal Tr Toplam Tonaj Konteyner (TEU) Toplam Tonaj Konteyner (TEU) Genel Kargo ve Kuru Dkme Yk (ton) Konteyner (TEU) Projeksiyon Dnemi 1998-2020 1998-2020 1994-2015 2008-2023 2008-2023 2010-2030 2010-2030 ngrlen Yllk Ortalama Art Hz 0,045 0,070 0,070 0,104 0,076 0.072 0.064
DLH Master Plan almas (2010) DLH Master Plan almas Genel Kargo ve Kuru (2010) Dkme Yk (ton) (*) Bu almann 2008 yl verileri de tahmini deerlerdir.
254
Tabloda sralanan Master Planlarn uygulamasnda sorunlar olduu grlmtr. Master plan nerilerinin eylem planlar ve yatrm programlarna dnemedii ve bunlar iin mali kaynak salanamad grlmtr. lkemizde Avrupa Birlii projeleri kapsamnda srdrlen liman fizibilite almalar kapsamnda yaplan tahmin almalar sonucunda ngrlen 2030 yl yk hacimleri Tablo B.7.2de Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas ile karlatrlmtr. Karlatrma yapldnda almalarn noktasal, master plan almasnn ise blgesel olduu gz nnde bulundurulduunda deerlerin uyumlu olduu dnlmektedir. Tablo B.7.2: Master Plan almas ve Liman Fizibilite almalarnn 2030 Yl Yk Hacimleri (TEU)
Yeni Mersin Liman Fizibilite Raporu (Mersin) Ktmser Senaryo 2030 Ortalama Referans Senaryo 2030 yimser Senaryo 2030 Master Plan almas Ege Blgesi andarl Liman Fizibilite Raporu (andarl) Master Plan almas Karadeniz Blgesi (Yerel Konteyner)
Master Plan almas (Akdeniz Blgesi)
Filyos Liman Fizibilite Raporu
8,645,443
5,654,281
3,750,888
1,367,076
331,432
440,556
10,015,515
7,336,057
4,539,989
2,859,973
381,475
722,320
11,430,173
9,319,618
5,351,927
4,589,947
437,033
932,576
Sektrde kopukluk, idari danklk ve kurumsal adres karmaas olduu tespit edilmitir. Baz programlarn konumsal olarak bir dier alma ve proje ile farkllat grlmtr. Farkl idarelerce ky alan ve ky yaps planlamas yaplabildiinden dolay, kyda yetkisi bulunan idarelerin ortak olarak kullanabilecei, CBS (Corafi Bilgi Sistemi) veri tabannn oluturulmas ve salkl kullanm iin ilgili idarelere eitim verilmesi, Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almalarnda Trkiye geneli ve blgeler itibaryla gelecekte oluacak yk talep tahmini oklu regresyon yntemi kullanlarak yaplmtr. Talep tahmini yntemlerinde temel veri olarak yk tarihesi, nfus verileri, GSMH, demografik veriler ve sektrel veriler kullanlmtr.
255
Yk talep tahminlerinde Trkiye geneli ve blgeler baznda makro tahminler yaplmtr. Ykler baznda limanlarda ellelenecek yk talep tahmini iin mikro projeksiyonlar yaplmtr. alma kapsamnda ilk olarak mevcut tesislerin kapasitelerinin arttrlmas planlanmtr. Mevcut tesislerin ihtiyac karlayamamas durumunda ise yeni tesislerin planlanmas ve yaplmas nerilmektedir. Bu durumda mevcut limanlarn yeni ekipman yatrmlar ilk toplam kapasitelerini 33.1 milyon ton arttrabilecekleri hesaplanmtr. Mevcut limanlarn 265.3 milyon ton olan genel kargo kapasitesi 288.4 milyon tona kabilecektir. 21 adet konteyner elleleyen iskele ve limann daha verimli rhtm vinleri ile donatlmas durumunda toplam liman elleleme kapasitelerinde 3.7 milyon TEUluk bir art gsterecektir. Trkiyede konteyner ellelemeye olan talep 2015 ylnda 10.4 milyon TEU, 2030 ylnda ise 29.8 milyon TEU olacaktr. Karayolu ve denizyolu tamacl alternatifleri deerlendirilmesi sonucunda; 1- Poti limannn Kafkasya ve Hazar blgesi ykleri acsndan Mersin ve Filyos limanna gre daha elverili bir konumda bulunduu ve gelecekte corafi konumundan gelen avantaj ile blge yklerinin deniz yolu ile gnderilmesi asndan nemli roln devam ettirecei, 2- stanbul boazndaki youn trafii baypas etmeye ynelik Anadolu yarmadas zerinden geecek en uygun alternatifin Filyos zmit krfezi arasnda kurulabilecei 3- Filyos limanndan deniz yolu ile gnderilecek yklerin tm kara kprlerine gre maliyet ynl daha avantajl olduu grlmtr. 2030 yl itibari ile aktarma yk talep tahmini sonucunda Akdeniz blgesindeki aktarma yklerinin 23.9 milyon TEU ile 26.1 milyon TEU; Karadeniz aktarma yklerinin 10.4 milyon TEU ile 11.5 milyon TEU arasnda olmas tahmin edilmitir. Trkiyede genel ve dkme yk elleleyen tm limanlara olan toplam talebin ortalama tahminle 2020 ylnda 267.4 milyon ton, 2030 ylnda ise 484.2 milyon ton olaca tahmin edilmektedir. Bu tahmin rakamlarna gre mevcut 265 milyon ton olan Trkiye kapasitesinin ancak 2019 ylna kadar yeterli olca dnlmektedir. Trkiyede sv dkme yk elleleyen tm limanlara olan toplam talebin 2030 ylnda yaklak 179 milyon ton olaca tahmin edilmektedir. Trkiyenin mevcut 143 milyon tonluk sv yk elleleme kapasitesinin 2025 ylna kadar yeterli olaca ngrlmektedir.
256
Trkiyede harici otomobil ellelemesinin bulunduu limanlarn toplam kapasitesi 2 milyon aratr. Bu kapasitenin ancak 2015 ylna kadar yeterli olaca tahmin edilmektedir ve bu kapasitenin planl olarak gelitirilmesi nerilmektedir. Master Plan genel stratejiler, ulusal gvenllik ile ilgili stratejiler, evresel stratejiler, toplumsal gelimeye ilikin stratejiler, liman yer seim sistemine ilikin stratejiler ve ekonomik faaliyetlere katkya ilikin stratejiler erevesinde gelitirilmitir. Yeni nerilecek liman yerleri iin mevcut ve planlanan altyap (karayolu, demiryolu, vb.) olanaklar gznne alnarak limanlarn arlkl bulunduu blgeler seilmitir. Limanlar ana liman, urak liman, aktarma liman ve besleme liman olarak snflandrlmtr. Trkiye iin 2 ana liman nerilmitir (Mersin ve andarl Limanlar). Yaplan tahmin almas sonularna gre nerilen geliim mekanlar ekil B.7.1B.7.7 arasnda yer almaktadr. lave kapasiteye ihtiya duyulacak zamanlar ise Tablo B.7.2de verilmitir.
257
ekil B.7.1. Dou Akdeniz Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri
258
ekil B.7.2. Dou Akdeniz Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri
259
ekil B.7.3. Ege Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri
260
ekil B.7.4. Marmara Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri
261
ekil B.7.5. Bat Karadeniz Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri
262
ekil B.7.6. Orta Karadeniz Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri
263
ekil B.7.7. Dou Karadeniz Blgesi neri Liman Geliim Blgeleri
264
Tablo B.7.2: lave Kapasiteye htiya Duyulacak Zamanlar

Yk Tr Konteyner (TEU) Blge Akdeniz Blgesi Ege Blgesi Karadeniz Blgesi Marmara Blgesi Genel/Dkme Yk (ton) Akdeniz Blgesi Ege Blgesi Karadeniz Blgesi Marmara Blgesi Sv Yk (ton) Akdeniz Blgesi Ege Blgesi Karadeniz Blgesi Marmara Blgesi Otomobil (Adet) Ege Blgesi Marmara Blgesi lave Kapasite Duyulaca Yl 2017 2014 2018 2018 2018 2020 2026 2024 2018 2022 2011 2026 2018 htiya
Antalya Blgesi Trkiyenin turizm bakmndan en nemli blgelerinden biridir. Bu blgede ayn zamanda ok hassas ekosistemlere sahiptir. Antalya Liman gnmzde ilevi olan (yk liman, kruvaziyer liman, yat liman) bir yapdadr. Bu blgedeki mevcut limann bytlerek iinde pek ok fonksiyonu barndran ok amal (rnein Barcelona Liman) bir yapya dntrlmesi plan kapsamnda alnmaldr. Yatrm ihtiyalarnn belirlenmesi sonrasnda mekansal olarak her tr tamaclk iin liman yer seimi yaplmas sz konusudur. Liman yer seimi iin noktasal bazda seim yaplmas ilkesel olarak tercih edilmemitir. nerilen blge snrlar iinde bir sonraki aamada noktasal liman seimi iin detayl almalar yaplmas gerekmektedir. Doal deniz alanlarnda hassas ve K alanlar ile kapasiteleri dikkate alnmaldr. koylarn fiziksel tama
Limanlar ve ky yaplaryla ilgili mevcut kanun ve tzk ynetmelik ve genelgeler incelenmitir. Yaplan incelemeler sonucunda kanun, tzk, ynetmelik ve genelgeler tek tek incelendiinde herhangi bir sorun olmad kanaatine varlmtr. Ancak: 1) lgili kamu kurumlarnn uygulamada sadece kendi kurumlarnn adn tayan kanunlar esas alarak ilem yapmalar ve yasal sistemimizdeki normlar hiyerarisine uyulmamas,
265
2) blm ve ihtisas gereince oluan kamu kurumlar arasnda koordinasyon ve ibirliinin yasalarn ak hkmlerine ramen salanamamas ve ortak alnan kararlarn; karar alan kurumlarca uygulanmamas, 3) Sektrle ilgili kamu kurumlarnn, sektrle ilgili zel kanunlar ve lkenin ulam politikalarn ve sektrn uluslararas rekabet gcn arttrmas iin gerekli yasal dzenlemelerin yaplmamas ve ileyiini hzlandrmamas, 4) zel sektr tarafndan yasaya ve mevzuata aykr kaak yaplan tesislere ilikin kontrol, denetim ve yaptrmlarn kamu kurumlarnca uygulanmamas, 5) Liman idaresinde etkili olan yasal dzenlemelere bakldnda; 618 sayl Limanlar Kanunu ve 6237 sayl Limanlarn naat Hakknda Kanun ile zelletirme ile ilgili kanunlar arasndaki uyumsuzluk ve sorunlar, 6) Limanlar genelde ky kenar izgisinden denize doru, deniz alann doldurmak suretiyle ina edildii iin bu alanlarda plan onama (Nazm ve Uygulama mar Plan) yetkisi; Turizm alan ilan edilen blgelerde, Turizm Bakanl, zel evre koruma alan olan yerlerde, evre ve Orman Bakanl ve dier alanlarda da 3621 sayl Ky Kanunu kapsamnda Bayndrlk Bakanl, zelletirme programna alnan yerlerde de YK kurulu yetkilidir. Ky kenar izgisinin kara tarafnda yaplacak veya kara tarafnda kalan liman tesisleri iinde plan onama (mar plan) 3194 sayl mar Kanunu kapsamnda Belediyeler yetkilendirilmi durumdadr. Bu kurumlarn arasndaki koordinasyon eksiklii, sorunlarnn ortaya kmasna neden olmaktadr. Ulatrma Ky Yaplar Master Plannn dinamik bir uygulama ve gzden geirme sreci yaamas ngrlmektedir. Trkiye ekonomik ve toplumsal olarak son derece hzl deimler gstermektedir. Bu deiimin planlama almalarnda yakalanmas gerekmektedir. Bu kapsamda; DLH iinde bir birimin kurulmas nerilmektedir. Bu birim ky yaplar ile dolaysz ilikisi kurum ve kurulularla dzenli iliki kurarak gerekli verileri elde edecek, saysal ortamda depolayacak ve ileyecektir. ngrlen Yeni Birim, DLHnn almalarn, planlarn uygulanma dzeylerini, ilgili kurululardan gelecek gr ve verileri, konjonktrel kresel gelimeleri deerlendirecektir. Her bir dnemin sonunda plann stratejilerini, ama ve hedeflerini gzden geirecek ve yeni hedef yl veya dnemi iin projeksiyonlar dahil tm saysal verileri gncelleyecektir. Bylece plan her bir gerekleme yl yada dnemi sonunda yenilenecek ve gncel kalacaktr. Liman iletme ve ynetim modelleri dnya apnda 4 fakl model olarak uygulanmaktadr. Bunlar; Kamu Liman, Takm Liman, Kiralk Liman ve Tamame n zelletirilmi Limanlardr. Ynetim modellerinin zayf ve gl yanlar rapor iinde zetlenmitir. almada modellerden birini ne kararak nermek yaplmas planlanan ilemlerinin kstlanmasna neden olacaktr. Ayrca ynetim modelleri devletlerin veya hkmetlerin politik tercihlerine ve dnyadaki gelimelere bal olarak deiebilecei gibi ayn devlet snrlar ierisinde yerel zelliklere ve tercihlere gre de deiebilmektedir. Ynetim modeli seilirken modellerin zayf ve gl yanlar gz nne alnp yukarda bahsedilen drt ynetimden modelinden limann artlarna en uygun olan seilebilir.
266
Limanlar, iskeleler ve dier ky yaplar ky alanlarnn paras olan yaplardr. Bu yaplar planlanrken ky alanlarnn, srdrlebilir bir yaklasmla, koruma kullanma dengesi gzetilerek kullanmna nem vermek gerekmektedir. lkemiz kylarnn yeni bir yaklasm ve model erevesinde planlanmas, ky alanlarnn sadece ky ve sahil seridinden olusan bir mekan degil, etkilesim iinde bulundugu alanlar da kapsayan ky alanlarnn bir blge olarak ele alnmasn ve stratejik planlama anlays ile planlanmasn nerilmektedir. Liman planlamalar da dahil olmak zere ky ile ilgili herhangi bir yaptrm sz konusu olduu durumlarda, ky blgesinin btnleik ky alanlar ynetimi planlamas ercevesinde ele alnmas gerekmektedir. Btnleik Ky Alanlar Planlama ve Ynetimi Yaklam (BKAY) ercevesinde ky alanlarnda srdrlebilir bir gelisme iin, srekli, nlem alc ve uyarlanms bir planlama ve kaynak ynetimi modeli kurulmal ve gelitirilmelidir. Trkiye de zellikle zmit Krfezi, Gemlik Krfezi, Nemrut Krfezi ve skenderun Krfezinde ticari liman, iskele ve yanama yerlerinin younlat grlmektedir. Mevcut olan bu limanlarn, iskelelerin ve yanama yerlerinin verimlilii arttrlmal ve kurumsal yaps glendirilmelidir. Liman iletmecileri, bir dernek veya birlik altnda toplanmal, iletme maliyetini drecek nlemleri almaldr.
267
KAYNAKA
Baird A.J., (2000) Port Privatization:Objectives, Process and Financing, Ports and Harbors, 45: 14-19. (McKinnon, 2001; Notteboom and Winkelmans, 2001)
Atik, A. Saffet, Ulaabilirlilik Kavramna Topolojik Bir Yaklam ve Trkiye Ulam Sistemine Uygulamasnda Bir Deneme,Ulatrma Teknii Say: 2, Ulatrma Bakanl, Ankara, 1975, Atik, A. Saffet, ekim Modeli ve Graph Kuram ile Liman Etki Alanlarnn Aklanmas, Ulatrma Teknii Say: 6, Ulatrma Bakanl, Ankara, 1976, BELDA LTD., zmit Krfezi (Kocaeli - Yalova) Ky Alanlar Btnsel Planlama ve Ynetim Projesi, Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl, Ankara, 2008, BELDA LTD., (2010) Antalya Btnleik Ky Alanlar Ynetim Plan Projesi, Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl, Ankara, 2009,
Carbone V. and Martino M.D (2003) Changing Role of Ports in Supply Chain Management: An Emprical Analysis, Maritime Policy and Management, Vol.30, No.4, ss.305-320.
De Langen, P.W. (2001). A framework for analysing Seaport Clusters, WCTR 2001, Seoul
De Monie G. (2007). Transshipment versus direc calls: the key parameters TOC 2007, stanbul
Deniz Sektr Raporu, Deniz Ticaret Odas, DTO, 2007
Deniz Sektr Raporu, Deniz Ticaret Odas, DTO, 2008
Deveci, D.A., A.G.Cerit ve J.H.B. Sigura (2001), Liner Agents and Container Port Service Quality, Developments in Maritime Transport and Logistics in Turkey (ed.M.C Barla, A.K Sag, M.Roe and R.Gray), England: Ashgate Publishing Ltd. pp184-207
Drewry Shipping Consultants, Global Terminal Operators, 2007

268
Esmer, Soner, Konteyner Terminallerinde Lojistik Srelerin Optimizasyonu ve Bir Simulasyon Modeli, 2009, DEU, Sosyal Bilimler Enstits
EU Maritime Policy, Green Paper, 2006
Everett, S., Deregulation, Competitive Pressures and the Emergence of Intermodalism, IAME Conference, 2001, Hong Kong
Frankel, Ernst G., Port Planning and Development, Massachusetts Institude of Technology, A Wiley-Interscience Publication John Wiley & Sons, 1987, New York
Haralambides, H.E., S.Tsolakis and Cheung T.H, The Global Outlook of Liner Shipping Networks in the Information Society of 21st Century, 16th International Port Logistics Conference, 6-8 February 2000, Alexandria, Egypt
International Monetary Fund (IMF), World Economic Outlook, 2001-2008
Institude of Shipping Economics and Logistics (ISL), Shipping Statistics and Market Review Container and General Cargo Shipping, 2008
Lim S.M, Round-the-World Services: The Rise of Evergreen and the Fall of U.S. Lines, Maritime Policy and Management, Vol.23, No.2, 119-144, 1996
Loo, B.P and Brian H. (2002). Interplay of International, National and Local Factors in Shaping Container Port Development: A Case Study of Honk Kong, Transport Reviews, Vol.22, No.2, ss.219-245., 2002
Meyric and Associates (2007). International and Domestic Shipping and Port Industry, Australia.
Notteboom T.E. (2004). Container Shipping and Ports: An Overview, Review of Network Economics, Vol.3, Issue 2, June 2004
269
OCDI, Technical Standards and Commentaries for Port and Harbour Facilities in Japan, 2002 Ocean Shipping Consultanst, European & Mediterranean Containerport Markets to 2015, 2006, England
Oral, E.Z., Deveci, D.A. ve etin . B., Konteyner Limanlarndaki Gelime ve Deimeleri Etkileyen Faktrler, 5. Ulusal Ky Mhendislii Sempozyumu Bildiriler Kitab, 2.Cilt, TMMOB naat Mhendisleri Odas Ankara ubesi, Ed. Ahmet Cevdet Yalner, Kardelen Ofset, Bodrum, 5-7 mays 2005, ss: 137-155., 2005
Paixao A.C. ve P.B. Marlow, Forth Generation Ports-A Question of Agility, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol.33, No.4, ss.355-376., 2003
Song, D.W., Port Co-opetition in Concept and Prcatice, Maritime Policy and Management, Vol.30, No.1, ss.29-44, 2003
Technical Assistance to Infrastructure Assessment for Turkey TINA, 2007.
UNCTAD, Review of Maritime Transport, UNCTAD, 2006, Geneva.
UNCTAD, Review of Maritime Transport, UNCTAD, 2008, Geneva.
270
EKLER
271
EK 1: Ulatrma Ky Yaplarnn Rol, lev, Planlama, Boyutlandrma Kriterlerinin Belirlenmesi
272
EK 1.1. Rol ve lev

Liman faaliyetlerinden sorumlu olan kamu ya da zel limanlar sadece evresel ilevlere kar sorumlu olmaktan te ayn zamanda ulusal ve uluslararas ynetmelik ve standartlara karda sorumlu olmak zorundadrlar. Limanlar kara ve deniz arasnda gei noktalardr ve ulam zincirinde ana halkay oluturmaktadrlar. Limanlarn yatrm ve iletme maliyetlerinin fizibilite ve liman master plan almalar ile doru olarak belirlenmesi gereklidir. Limanlarn iletmeleri srasndaki verecekleri hizmet maliyetleri rekabet edebilecek dzeylerde olmaldr. Aksi halde gemi iletmecileri dier limanlara ynelmektedir. Bu nedenle limanlarn mteri memnuniyetini salamalar liman iletmesi zerinde nemli bir etkiye sahiptir. Limanlarn iletilmesi ve ynetilmelerinde aadaki faktrler dikkate alnmaldr: (a) Limann konumu, (b) Ulalabilirlik: Deniz ulam yolu zerinde olmas, seyir (ulam) yolunun yeterli olmas, manevra alanlarn yeterli olmas gibi, (c) Limann kara ulam ile balants, (d) evresinde kara alanlarnn kullanm, (e) Liman iletmesi, (f) Yk elleleme kabiliyeti, (g) Deniz trafiindeki eitlilik ve miktar. Liman iletmecileri ulusal ve uluslararas denizcilik pazarnda yeterli rekabet gcne eriebilmek iin yk elleleme ilemlerinde verimli bir elleleme ve transfer kabiliyetine sahip olmal ve denizcilik hatlarnn limandan alacaklar hizmetlerden bamsz olan uygun fina ns modelleri gelitirmelidirler. Limanlarn Fonksiyonlar Limanlar yk datm sisteminin bir bileenidir. Deniz ile karann ara kesitinde ithalat ile ihracat aktiviteleri iin hizmet vermektedirler. Kreselleen dnyada, limanlar byk rekabet alanlardr. zellikle uluslararas ticarette iyi bir yer edinebilmek iin gelimi limanlara ihtiya duyulmaktadr. Liman geliimi deniz tamaclnn, lkenin ticaret hacminin, gemi tip ve boyutlarnn gelimesine baldr. Limanlar ulam ann ve ticaretin en nemli giri k noktalarndan biridir. Bu nedenle ulam fonksiyonu limann en temel fonksiyonudur ve yklerin lkenin farkl blgelerinden veya dnyann eitli blgelerinden toplanlarak var noktalarna iletilmeleri anlamna gelmektedir. Yk, devletler iin nemli bir kaynak olan enerjiden, yiyeceklere, ilenmemi endstriyel malzemelere veya tketim rnlerine kadar farkllklar ieren mallarla eitlenir. Limanlar insanlarn yaam standartlarn ve ekonomik kalknmay destekler. Dier bir deyile, limanlarn fonksiyonlarn kaybetmeleri durumunda, ulusal ekonomi gelitirilemez, devamll salanamaz ve insanlarn yaamlar olumsuz olarak etkilenir.
273
Ancak, limanlar sadece yk ve yolcu tamaclnda kara ile denizin birleim noktas deildir. Limanlar ayn zamanda retim fonksiyonuna da sahiptir. Denizlere kys olan lkeler iin limanlarn ekonomideki pay ok byktr. Bulunduu blgenin sosyal yapsnn bir paras olarak getirdii ekonomik canllkla arka plandaki birok sektr de beslemek tedir. Limanlar sadece blgesel ve uluslararas ticareti deil ayn zamanda endstriyel aktiviteleri arttrmaktadr. Limanlarn faaliyetlerinin artmas, lkelerin geliiminde nemli bir rol oynamaktadr ve salkl bir ekonomik gelime iin liman ve hinterlant yeterli balantya sahip olmaldr. Limann yakn blgelerinde imalat yapan, reten ve ticaret yapan endstriler yer almaktadr. Demir elik sanayi, petrol, petro-kimya sanayi, tersaneler veya serbest ticaret blgeleri bu endstrilere tipik rneklerdir. Endstriler limann ulam fonksiyonlar ile birbirine baldr ve liman alannn dnda bulunabilirler. Baz durumlarda liman endstriyel alana dnr veya liman, endstriyel faaliyetleri arttrr. Depolama, datm ve toplama fonksiyonu, snma fonksiyonu, seyir yardm fonksiyonu, ikmal fonksiyonu, gvenlik fonksiyonu, insan kaynaklar fonksiyonu, sosyal-kltrel etkinlikler fonksiyonu, evre koruma fonksiyonlar da limann dier fonksiyonlar olarak sralanabilir. Limanlarn Temel Grevleri Limanlar ulusal ve blgesel ekonomiler zerinde nemli rol oynarlar ve bunlara yn verirler. Limanlar eitli ekonomik aktiviteleri yrtmelerinden dolay genellikle blgesel ekonomik geliimlerin itici gc olarak grlmektedirler. Bu nedenle, ulusal ekonomilerin geliiminde nemli rol alarak yaam standardnn geliimine katkda bulunurlar. Dnya ekonomisinin kresellemesiyle birlikte uluslarn ekonomik rekabeti; ham maddeleri, ara rnleri ve sonu rnlerini gemilerle verimli ve ekonomik bir ekilde tama kapasitelerine bal olarak artmaktadr. Ticaretinin ve ekonominin giri kaps olarak ok nemli bir rol oynamasndan dolay limanlara nem verilmelidir. 1) Sosyo-Ekonomik Geliime Etkisi Liman kara ve deniz ulamn birletiren bir nokta ve sosyo-ekonomik geliimi arttran en nemli altyaplardan biridir. Trkiyede limanlar endstriyel malzeme temini, imalat yaplan rnlerin transferi ve insanlarn gnlk ihtiyalarn karlamak iin nemli bir rol stlenir. Limanlar fonksiyonlarn yerine getiremediklerinde ulusal ekonomi olumsuz etkilenecektir. Limanlar, yeni bir endstriyel alann kurulmasnn salanmas istenerek gelitirilir. Bu kapsamda, limann ekonomik faaliyetleri iin zel sektr yardmda alnmaktadr. 2) Kreselleme Konteyner tamacl, uluslararas irketlerin gl bir rekabet halinde yart kresel bir aa girmitir. Tm lkelerde ana limanlar eitli yollarla lkelerini kalkndrmak iin bir ara olmutur. lk olarak bir ana liman lkeye en doru tama erevesinin olumasn salar ve ulusal endstriyi glendirir. kinci olarak, bir ana liman dier lke ekonomilerinden yararlanabilmeyi mmkn klar. Ancak bu grevi lkedeki tm limanlar deil ancak birka stlenebilmektedir.
274
3) Blgesel Geliim Etkisi Trkiyede gayrisafi yurtii hasla (GSYH) dalmnda dou ve bat blgeleri arasnda byk farkllklar olduu aka bilinmektedir. Dou blgeleri arasnda Karadeniz kylarnda GSYH i blgelere gre daha yksek bir dalm gstermektedir. Bir liman ekonomik geliimde hissedilebilir bir etkiye sahiptir. Ky alanlarnn d dnya ile etkileiminin geliimlerinde byk avantaj salamas nedeniyle, limanlarn ekonomik geliimlerinde hissedilir bir etki yarataca aka grlmektedir. Ancak i blgelere ulam iin iyi bir tamaclk ann kurulmas gerekmektedir. Bylece limanlarn blgesel geliime etkileri mmkn olabilecektir. 4) nsanlarn Gnlk Yaamlarnda Sreklilik Gnlk yolcu tamacl iin hizmet veren kk limanlar ve krsal blgelerde bulunan limanlar insanlarn bu ihtiyalarn karlamaktadrlar. 5) Deprem Durumunda Acil Yk Transferleri ve Tahliye Gzergahlar 1999 ylnda meydana gelen Kocaeli Depremi ile Trkiye aktif sismik blgede yer ald gereini bir kez daha hatrlamtr. Kocaeli depreminde, ulam a fazla hasar grmemi ve acil ihtiyalarn sevkiyatlar ile kentin acil tahliye ilemi bu yollar aracl ile yaplmtr. Bununla beraber, daha byk bir depremde ulam a hasar grebilir. Bu nedenle, limanlar acil yk sevkiyat ve tahliye gzergah olmak gibi nemli bir greve sahiptirler. Bununla birlikte, Kocaeli Depreminde Derince Liman byk hasar grm ve limann kullanilabilmesi olanaksz hale gelmitir. Limann, grd hasardan kaynaklanan sosyal etki daha derin ve byk olacandan deprem etkilerini en aza indirgemek iin liman tasarm ve yapm dikkatli bir ekilde gerekletirilmelidir. 6) Ky Alanlarnn Korunmas lkemizi evreleyen Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz ky alanlarnn bozulmas bu blgelerde evresel problem yaratmaktadr ve limanlar, bu denizler ile balantldrlar. Limanlar evre dostu nlemler alnarak planlanmal ve iletilmelidirler. Bu nedenle, limanlarn hizmet verdii blgelerdeki deniz alanlarnn evresel korumas iin mmkn olduunca fazla aba harcanmaldr. 7) Kresel temin zinciri ve lojistik aktivitelerin artrlmas Lojistik kavramnn gelimesi ile limanlar lojistik aktiviteler iin bir konum olma roln stlenmektedirler. Katma deer salayan lojistik aktiviteler iin karada rekabet ortam yaratmaktadrlar. Terminal Tipleri Terminal tipleri aada verilmektedir. Genel Kargo Terminali Ro-Ro Terminali Konteyner Terminali Sv Dkme Yk Terminali Kuru Dkme Yk Terminali Feribot Terminali
275
Terminal Planlanmas Terminallerin tipine bal olarak dnyada kabul edilen tipik minimum boyutlar Tablo EK 1.1 ve Tablo EK 1.2de verilmitir. Tablo EK 1.1: Terminallerde minimum alan boyutlar
Terminal Tipi Genel Kargo Konteyner ok Amal Apron Genilii (m) 20 50 50 Geri Saha Genilii (m) 90-120 700 400
Tablo EK 1.2: Terminallerde minimum park alan boyutlar

Terminal tipi Feribot Terminali Park Alan 1 pcus* 7-4 pcus 4 pcus Yolcu (m /yolcu) 1 m /yolcu
2 2
Otomobil Kamyon, Tr Otobs 2 Ro-Ro 40 m /tr *edeer yolcu arac birimi (passenger car units)
Konteyner Terminali Terminal dzeni belli lde seilen elleleme sistemine baldr. Terminal plannn gelitirilebilmesi iin aadaki elemanlarn boyutlarnn belirlenmesi gerekmektedir. Rhtm uzunluu ve rhtm kreyni says, Apron alan (rhtm ve rhtm ile depolama alan arasndaki alanlarn toplam), Depolama alan, Konteyner transfer alan, Hizmet binalar (CFS, ofis, kap ve tamir binalar) n planlama almalar genellikle ampirik ifadelerle yaplmaktadr. Ancak uygulama planlar iin simlasyon modelleri yardmyla optimum terminal planlamas yaplabilir. Rhtm Uzunluu Yanama yeri saysnn ve dolaysyla rhtm uzunluunun belirlenmesi iin ilk yaklak hesap rhtm retkenliine dayanmaktadr. Rhtm uzunluu yanama yeri saysna bal olarak hesaplanabilmektedir (veya kuyruk teorisi kullanlabilir). Apron Alan Konteyner terminallerinde, apron genilii kullanlan elleleme ekipmanlarna bal olarak 1550m arasnda deimektedir. Konvansiyonel genel kargo terminalinin aksine konteyner terminallerinin apron alannda hinterlant balantlarnn olmad dikkat edilmesi gereken bir husustur. Verimlilik ve emniyet nedenlerinden dolay modern bir konteyner terminalinde buna izin verilmemelidir.
276
Konteyner Depolama Alan Apronun arkasnda kalan, geri saha depolama alan, liman girii (kap), park, ofisler ve gmrk hizmet alanlarndan olumaktadr. Depolama alan ierisinde ise konteynerler ihracat, ithalat, soutmal, tehlikeli yk ve bolar olmak zere genellikle farkl gruplar hali nde istiflenirler. Bunlara ilave olarak bir de Container Freight Station (CFS) vardr. Depolama alannn kapasitesinin belirlenmesi iin 20ft ve 40ftlik konteynerlerin oranlar bilinmelidir nk yzey alannn bal olduu faktrlerden biridir. Konteyner Transfer Alan ve Binalar a) Kap ve Transfer Alanlar; Konteynerleri getiren veya alacak kamyonlar terminale kapdan girerler. Bu alann fonksiyonu bulunur: i. Ykle ilgili idari formaliteler, gmrk ilemleri, ii. Kutularn kontrolu (muhtemel hasar iin), iii. Konteyner transfer alannda kamyon srclerine konteynerlerin yerletirilmesi iin bilgi verilmesi. b)Transfer alannda mevcut dier tesisler; 1) Bakm Atlyesi Bakm atlyesinin ls, konteyner hasar oran, kargo ykleme aralarnn ve makinelerinin tipi ve says ve muayenenin ierik ve derecesi gibi baz faktrlere gre belirlenir. 2) Ofis Binas Konteyner terminalinin esas fonksiyonlarn yneten ve bilgisayar merkezlerinin bulunduu terminal ofis binas ynetim blm genellikle kargo ykleme operasyonlarn verimli olarak kontrol etmek iin yerletirilir. 3) Terminal Kaplar Terminal kaplar dokmanlar alp vermek, konteyner hasarlarn muayene etmek, konteyner arln lmek ve dier gvenlik kontrolleri gibi ihtiyalar iin kullanlr. Terminal kaplarnn yol erit says genellikle, kuyruk modelleri ile hesaplanr. 4) Dier Tesisler Dier eitli tesisler aadakiler gibi olabilir; Ykama Tesisleri Kargo Ykleme Ekipmanlar in Yakt Tesisleri iler in Dinlenme Evleri Su Kayna Su Drenaj
277
Elektrik G Kayna Soutmal Konteyner Alan, vb. rnek olarak konteyner terminali iletme plan ekil EK 1.1de verilmitir.
ekil EK 1.1:Tipik Konteyner Terminali letme Plan

Genel Kargo ve ok Amal Terminaller Genel kargo terminalleri geleneksel olarak krkambar (paral) yklerin ve daha sonra niteletirilmi genel kargonun ellelenmesi iin kullanlmaktadr. ok amal terminal, modern genel kargo terminalinde dzenleme ve kullanlan ekipmanlarda yaplan baz deiiklikler ile elde edilebilmektedir. ok amal terminallerin ou krkambar (paral) yk ile konteyner ve Ro-Ro terminalinin birlemesiyle ile olumaktadr. Yanama yeri uzunluu Yanama yeri uzunluu konteyner terminallerinde tanmlanan yntem yardmyla belirlenir. Planlamann ilk safhasnda bir genel kargo yanama yerine yk girdisi, bir ii takmnn
278
ortalama verimi, takm says ve bir yldaki etkili alma saati says dikkate alnr. Detayl tasarmda istatistiksel modeller kullanlr. Apron Genel kargo rhtmlarnda elleleme iin vin alma alan, geici depolama alan ve ulam yollar dikkate alnmaldr. Apron alannn hemen arkasnda planlanan transit sundurma ve ak depolama alanlarna yaplacak ellelemede, elleleme ekipmanlarnn tipide apron alannn planlanmasnda dikkate alnmas gereken bir faktr olarak dikkate alnmaldr.
RO-RO ve Feribot Terminalleri Feribot ve Ro-Ro gemileri iin terminal planlarndaki temel elemanlar aada verilmitir. Trlarn bindirilmesi veya indirilmesi genellikle geminin bandan veya kndan olur. Bu durum rhtm konfigrasyonunu da belirlemektedir. Gverteye alnabilen maksimum saydaki tr (feribot tipine bal olarak dier aralar da) dzenli bir biimde park etmek zorundadr. Ancak yksz trlar da park alann a ihtiya duyarlar. Bir Ro-Ro terminali gemilere en uygun servisi salayacak yapda gelitirilmelidir. Buna deiik gemi hatlar da dahil edilmelidir. Yanama yeri says bekleme yaplmasndan kanlarak belirlenir. Ykleme/boaltma kapasitesi ortalama servis sresine gre tahmin edilerek belirlenmektedir. Feribot terminalleri terminal binalarna ve gemiye balant salayan kprlere ilaveten yolcu hizmetlerine ihtiya duymaktadr. Bir feribot hatt, gemi says, seyir sresi ve yanama sresi dikkate alnarak planlanmaldr. Bylece yanama yeri says belirlenir. Feribot terminalleri planlanrken trafik tahminlerinin doru yaplmaldr. Bunun iin; (a) Feribotu kullanacak aralar (i) (ii) (iii) yolcu aralar, kamyon ve treylerler, otobsler,
(b) Yolcunun terminalden indi bindisini salayacak aralar (i) (ii) (iii) zel aralar taksiler otobsler
dikkate alnmaldr. Yanama yeri says yanaacak gemi saysna bamldr. Her bir gemi ykleme/boaltmasn bir rampa boyunca yapmaktadr ve burada geminin karadaki alanla balants salanmaldr. Rampann indirildii rhtmn maksimum eimi 1:8 olmaldr. Yanama alan su alanna doru
279
meyillidir. Yanama yeri hzl bir ekilde yanama ve ayrlmay salamak ve ykleme/boaltma srasnda geminin sadece ok kk hareketlerine msaade etmek iin balama sistemi dolfin ve usturmaca sistemleriyle donatlmaldr. Usturmacalar geminin hasar grmesini engelleyecek biimde planlanmaldr. Feribot terminal binalarnda; bilet satn alma, bekleme salonlar, kafeterya ve/veya restaurant, dkkanlar, bagaj odas, tuvalet, telefon, dier yolcu hizmetleri, uygun aydnlatma ekipmanlar, alarm tesisat ve dier iletiim ekipmanlar gibi yolcu hizmetleri iin bir binaya ihtiya vardr (OCDI, 2002). Gemiye bini ve iniler, aralarn ykleme ve boaltlmasndan ayrlmaldr. Bu terminal binas ve ara arasnda dorudan bir kpr kurularak yaplabilir. Terminal planlamas, yolcu bana decek alan 1m2den az olmayacak biimde dnlmelidir. rnek olarak Ro-Ro terminali ekil EK 1.2de verilmitir.
ekil EK 1.2:rnek Ro-Ro Terminali letme Plan
280
Sv Yk Terminalleri Sv ykler ham petrol, petrol rnleri, kimyasal rnler, svlatrlm gaz ve bitkisel yalar gibi rnlerden oluur. Ykleme rhtmlarnda rnn boaltlmas, gemideki pompalar ile yaplabilmektedir. Eer terminaller yeterli kotta ise rn gemiye cazibe ile iletilmektedir. Terminallerin ekli, boyutlar, yerletirilmeleri ve dzenlenmeleri bu terminallerin fonksiyonlar tarafndan belirlenmektedir. Bunlar: Tama ve depolama, Rafineriden temin ve datm, Her iki durumun birlikte olmas Planlamada rnlerin farkllklar da dikkate alnmaldr. Rafinerilere ait terminallerde miktar, ithal edilen ham petroln orijini ve retilen rnlerin zellikleri dikkate alnr. Petrol terminalleri aadaki gibi snflandrlmaktadr; (i) Depolama alanl konvansiyonel korunakl liman yanama yeri genellikle bir iskele ve dolfenlerden veya oklu amandra balantsndan olumaktadr. Ak deniz terminalleri bir noktadan balama (SPM) veya daha fazla amandra sistemi ile karadaki depolar balayan denizalt boru hatlarndan olumaktadr.
(ii)
Ykn sv formda oluu boru hatlar ve balama amandralar ile ak denizde ykleme/boaltmann yaplabilmesini salayabilmektedir. Ham petrol ve petrol rnleri durumunda ykleme/boaltma, denizalt boru hatlar ve yzer tek nokta balama (SPM) ile yaplabilmektedir. Sv yk terminallerinde gerek amandra gerekse T tipi iskele sistemlerine balanma izimleri Ky ve Liman Yaplar Planlama ve Tasarm Teknik Esaslar, Ulatrma Bakanl DLH Genel Md. (2008)de tanmlanmtr. Sv yk terminallerinde emniyet ve gvenilebilirlik, teknik olduu kadar operasyonel emniyet ve gvenilebilirlii iermektedir. Teknik emniyet ve gvenilebilirlik aadaki gibi dikkate alnabilir. Korunakl yanama yeri, Liman baseninde alkant olumamas, Giri kanalnda ani kumlanma olmamas. Operasyonel emniyet ve gvenilebilirlik iin ise aadakiler dikkate alnmaldr: Frtna skl, Uzun sreli dk su seviyesi, Dzenli gr problemleri,
281
Gece seyir snrlamalar, Gel-git snrlamalar, yi ileyen liman servislerinin mevcudiyeti, Romrkr hizmetinin varl, ve dierleri. Emniyet dikkate alndnda, terminal ve rafinerinin evresinin tehlikelere kar korunmas gereklidir. LPG ve LNGnin zelliinden dolay, dklme sonucunda oluan problemler petrol terminallerindekinden daha ciddi olabilmektedir. nk sv gaz daha abuk buharlamaktadr. Bylece yangn tehlikesi doabilmekte ve yksek s yaylm sz konusu olabilmektedir. Bu nedenle, bir terminal planlamas yaplrken, farkl gvenlik mesafeleri dikkate alnmak zorundadr. Terminaldeki muhtemel bir sznt ve akma rnn patlamasna veya yanmasna neden olur. Buhar bulutlar geliebileceinden belirli mesafeler dikkate alnmaktadr. Bu snrlar ierisinde kontrolsuz ateleme kaynaklar olmamaldr. Terminalde snn yaylarak insanlara fiziksel zarar verebilecei iin muhtemel ate kaynaklarna belli mesafeler dikkate alnmaldr. Yine toksik rnlerin retilmesi veya kullanlmas durumunda, muhtemel szma veya akma olmas belirli younluktaki buhar bulutlarnn olumasna ve insanlara fiziksel zarar vermesi sz konusu olacandan belirli mesafeler dikkate alnmaldr. rnek olarak sv yk terminali ekil EK 1.3, ekil EK 1.4 ve ekil EK 1.5de verilmitir.
(b) Iki demirli baglama (a) Serbest baglama
(d) ift samandirali baglama (c) Tek samandirali baglama
ekil EK 1.3:Her bir gemi iin amandralara balanma alan iin temel tasarm
282
ekil EK 1.4: T tipi iskelede balanma
ekil EK 1.5: Ykleme platformuna balanan tankerin balanma dzeni Kuru Dkme Yk Terminalleri, Kuru dkme ykler aadaki gibi snflandrlmaktadr; Birinci derecede yk (major) : demir cevheri, kmr, tahl, fosfat vb. kinci derecede yk (minor) : eker, pirin, tuz, balk, al ta, tala, hindistan cevizi vb.
Kuru yk iin ykleme ve boaltma terminalleri hem yer hem boyut hem de elleleme sistemi asndan birbirlerinden ok farkl olabilir. Bu terminallerde konveyr bantlarnn ayaklarnn rhtm boyunca olmas yanama yerlerinin baka amala kullanlmamasna neden olmaktadr. Ayrca olduka ar olan bu sistemler iin geoteknik koullar da yeterli dzeyde olmaldr. Terminalin depolama alan ise ykn tipine bal olarak kapal silolarda, sundurmalarda, havuzlarda ve ak havada yksek kmeler eklinde depolamaya msait olmaldr. Kuru dkme yk genellikle gevek formda yklenir. Bu da rhtmda ve terminalde tama teknolojisinin belirlenmesini salamaktadr. Eer hava artlar malzemenin kalitesini etkiliyorsa kapal depolama gereklidir. Kuru yk terminallerinde toz problemi sz konusudur. evrenin toza kar korunmasn salayacak nlemler alnmaldr (sprinkler sistemleri gibi).
283
Ek 2: Trkiyedeki Mevcut Ulatrma Ky Yaplar
284
PARK HOPA LMANI

Park Denizcilik ve Hopa Liman letmeleri A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: Akaryakt Kargo Kmr Kmr Kargo Kargo Balk Bot-Balk Hububat - Kargo Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Sahas (m ) Gmrkl Alan (m ) Kapal Saha (m )
2 2 2
Liman zellikleri 41 24 45 '' N 41 25' 45 '' E zel Konteyner/ Genel/Dkme Yk / Ro-Ro 320,000 1,800,000 900,000 Uzunluk (m) 215 38 195 100 198 180 120 100 200 1,346 104,000 72,632 85,230 18,200
2
Maksimum Draft (m) 10 9 10 10 10 4.5 4.5 4.5 10 10
Genel Antrepo (m ) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
8,260 457,239 24,137 yok
285
RZE AYEL LMANI

Rize ayeli Dolum ve Paketleme Tesisleri
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 Toplam Toplam Liman Sahas (m ) Depolama Sahas (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl)
2 2
Liman zellikleri 41 04 46 '' N 40 40' 47 '' E zel Genel/Dkme Yk 450,000 Uzunluk (m) 170 130 300 40,000 700 436,160 yok
Maksimum Draft (m) 7.5 5.5 14
Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
286
RPORT
Rize Liman letmesi Yatrm A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Ro-Ro (Adet/Yl) Rhtm No: 1 1 2 3 4 2 5 3 6 4 7 Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Sahas (m ) Gmrkl Alan (m ) Kapal Saha (m )
2 2 2
Liman zellikleri 41 02 41 '' N 40 30' 50 '' E zel Genel/Dkme Yk / Ro-Ro 2,500,000 10,000 Uzunluk (m) 200 130 200 30 70 120 220 970 165,000 65,000 25,000 11,000
2
Maksimum Draft (m) 14 10 8 6 4.5 4.5 2.5 14
Genel Antrepo (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
1,000 290,812 yok
287
POA TRABZON
Petrol Ofisi A..
Liman zellikleri Koordinatlar 40 58 41 '' N 39 50' 24 '' E Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel zel Ellelenen Yk Tipi Sv Yk Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) 700,000 amandra No: Maksimum Su ekimi (m) Uzunluk (m) Dou 20 Bat 13.5 Depolama Kapasitesi (ton) 56,000 2008 Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl) 558,343 Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade) yok
288
ALPORT LMANI
Alport Trabzon Liman letmecilii A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Ro-Ro (Adet/Yl) Rhtm No: 1 2 3 Ro-Ro Rhtm 4 Balk Rhtm Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Sahas (m ) Kapal Saha (m ) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Ro-Ro (Adet/Yl)
2 2
Liman zellikleri 40 57 30 '' N 40 02' 30 '' E zel Besleme Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk- Ro-Ro 175,000 3,830,000 100,000 Uzunluk (m) 30 400 580 25 290 200 1,525 320,000 200,000 8,390 22,141 2,221,152 10,150
Maksimum Draft (m) 9 9 - 11 9.5 - 11.5 9.5 10.5 - 11.5 3 11.5
289
TOROS SAMSUN TERMNAL

Toros Tarm Sanayi ve Ticaret A..
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Sahas (m ) Kapal Ambar (m )
2 2
Liman zellikleri 41 15 00 '' N 36 27' 05 '' E zel Genel/Dkme Yk - Sv Yk 3,400,000 200,000 Uzunluk (m) 408 137,000 223,600 35,943 26,486 641,683 240,089 yok
Maksimum Draft (m) 19
Genel Antrepo (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
290
AYGAZ SAMSUN
AYGAZ A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) amandra No: 1 Depolama Kapasitesi (ton) 2008 Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
Liman zellikleri 41 15 16 '' N 36 25' 11.1 '' E zel Sv Yk 250,000 Uzunluk (m) 7,700 205,000 yok
Maksimum Su ekimi (m) 11
291
SAMSUN LMANI
TCDD
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Ro -Ro (Adet/yl) Rhtm No: 1 Genel Kargo/ Dkme Yk / Yolcu 2 Genel Kargo 3 Genel Kargo 4 Genel Kargo/ Dkme Yk Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Toplam Depolama Sahas (m )
2
Liman zellikleri 41 18 02 '' N 36 20' 28 '' E Kamu Genel/Dkme Yk - Sv Yk - Ro - Ro 2,710,000 50,000 50,000 Uzunluk (m) 776 180 400 400 1,756 395,480 368,549 12,019 1,459,011 54,100 21,148 yok
Maksimum Draft (m) 10 5 - 5.5 6 - 6.5 11 11
Kapal Ambar (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Ro -Ro (Adet/yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
292
LMANI akrolu SNOP Sinop Liman letmesi A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) skele No: 1 Toplam Liman Sahas (m ) Toplam Depolama Sahas (m )
2 2
Liman zellikleri 41 01 05 '' N 35 09' 32 '' E zel Genel/Dkme Yk - Yolcu 1,650,000 Uzunluk (m) 260 5,000 2,000 5,000 yok
Maksimum Draft (m) 8.5 - 13.5
Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
293
TTK ZONGULDAK LMANI

Trkiye Ta Kmr Kurumu
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) skele No: 1 Vagon 2 Genel Kargo/ Dkme Yk 3 Genel Kargo/ Dkme Yk 4 Tekerlekli Ara / Genel Kargo Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Toplam Depolama Sahas (m ) Genel Antrepo (m ) Otomobil - Kamyon Park Park Alan (m )
2 2 2
Liman zellikleri 41 28 30 '' N 31 50' 52 '' E Kamu Genel/Dkme Yk - Ro-Ro 1,950,000 80,000 Uzunluk (m) 200 215 510 125 1,050 400,000 38,500 51,500 61,500 678,878 24,160 yok
Maksimum Draft (m) 6.5 7 7 6.5 7
Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
294
KARADENZ EREL BOZHANE LMANI
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) skele No: 1 2 Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Toplam Depolama Sahas (m )
2
Liman zellikleri 41 16 35 '' N 31 24' 09 '' E Kamu Genel/Dkme Yk 700,000 Uzunluk (m) 110 110 220 5,350 3,850 600,000 yok
Maksimum Draft (m) 5 5 5
295
ERDEMR LMANI
EREL DEMR ve ELK FABRKALARI T.A..
Liman zellikleri Koordinatlar 41 15 56 '' N 31 24' 48 '' E Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel zel Ellelenen Yk Tipi Genel/Dkme Yk - Sv Yk Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) 16,000,000 Sv Yk (Ton/Yl) 150,000 skele No: Maksimum Draft (m) Uzunluk (m) 10.5 1 Genel Kargo/ Dkme Yk 405 2 Genel Kargo 295 10 3 Dkme Yk 350 20 4 Genel Kargo 300 14 6.5 5 Genel Kargo/ Dkme Yk 170 10 6 Genel Kargo 150 14 7 Kullanlmamaktadr (Ro-Ro Rhtm) 23 8 Kmr Vagonlar 28 10 Toplam 1,721 14 Toplam Liman Sahas (m2) Toplam Depolama Sahas (m ) Genel Antrepo (m ) Ekipman Park Alan (m ) Kapal Ambar (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
2 2 2 2
750,000 3,000 99,000 5,000 yok 12,291,523 13,407 yok
296
297
MARPORT MARPORT GEM LETMECL TCARET ve SANAY A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Rhtm No: 1 Konteyner Rhtm 2 Konteyner Rhtm 3 Konteyner Rhtm 4 Konteyner Rhtm 5 Konteyner Rhtm Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Sahas (m ) Kapal Saha (m )
2 2
Liman zellikleri 40 58 50 '' N 28 41' 00 '' E zel Urak Liman Konteyner 1,400,000 Uzunluk (m) 350 170 280 400 300 1,500 340,771 310,155 3,260 337,883 15,000 yok
Maksimum Draft (m) 14.5 14.5 14.5 12.5 14.5 14.5
Gmrkl Alan (m ) 2 CFS Sahas (m ) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade
298
MARDA LMANI
MARMARA DENZ LETMECL
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Rhtm No: 1 Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Sahas (m ) Kapal Saha (m2)
2
Liman zellikleri 40 57' 80 N & 28 40' 70 E zel Urak Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk- Otomobil- Ro-Ro 350,000 3,350,000 500,000 Uzunluk (m) 915 58,205 56,345 1,860 5,000 359,685 1,417,794 yok
Maksimum Draft (m) 14.5
CFS Sahas (m2) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
299
Set imento skelesi

Set imento Sanayi ve Ticaret A..
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Dkme Yk (Ton/Yl) Ro-Ro (Adet) skele No: 1 Toplam Liman Sahas Alan (m )
2
Liman zellikleri 40 57 42 '' N 28 42' 18 '' E zel Dkme Yk-Ro-Ro 1,000,000 50,000 Uzunluk (m) 562 39,474 20,000 325,264 29,625 yok
Gmrkl Saha Alan (m ) 2008 Yl Yk statistikleri Dkme Yk (Ton/Yl) Ro-Ro (Adet) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun
300
Akansa Ambarl Liman

Akansa imento Sanayi ve Ticaret A..
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Dkme Yk (Ton/Yl) Ro-Ro (Adet) skele No: 1 Dkme Yk 2 Dkme Yk 3 Dkme Yk 4 Dkme Yk 5 Dkme Yk 6 Ro-Ro 7 Ro-Ro / Dkme Yk Toplam
Liman zellikleri 40 58 00 '' N 28 41' 30 '' E zel Dkme Yk / Ro-Ro 4,000,000 150,000 Uzunluk (m) 125 120 120 120 120 110 200 915 50,205 28,998 43,960 1,894,392 130,440 yok
Maksimum Draft (m) 7 8.6 10.2 12 11.5 8.5 6.5 11.5
Toplam Liman Sahas Alan (m2) Toplam Depolama Sahas (m2) Gmrkl Saha Alan (m2) 2008 Yl Yk statistikleri Dkme Yk (Ton/Yl) Ro-Ro (Adet) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
301
KUMPORT LMANI
KUMPORT LMAN LETMES SANAY A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 3 4 5 6 Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Sahas (m ) Kapal Saha (m )
2 2
Liman zellikleri 40 58' 45 N & 28 39' 28 E zel Urak Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk 1,000,000 2,000,000 Uzunluk (m) 450 370 370 370 370 150 2,080 329,815 118,029 6,700 29,937 649,466 187,932 yok
Maksimum Draft (m) 13.5 15.5 12.5 13.5 12 9 15.5
CFS Sahas (m ) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
302
POA Haramidere Liman

Petrol Ofisi A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) amandra No: 1 Toplam Liman Sahas Alan (m2) Otomobil-Kamyon Park Alan (m2) 2008 Yl Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl)
Liman zellikleri 40 57 07 '' N 28 43' 39 '' E zel Sv Yk 750,000 Uzunluk (m) 37,500 150 1,453,000 yok
303
ZEYPORT
Zeytinburnu Liman letmeleri San . ve Tic. A.
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi skele No: 1/A 1/B 2/A 2/B 3/A 3/B 4/A 4/B 5/A 5/B Toplam Toplam Depolama Sahas (m2)
2
Liman zellikleri 40 58 48 '' N 28 53' 36 '' E zel Yolcu Uzunluk (m) 118 92 112 112 112 100 112 112 112 100 1,082 41,500 28,000 yok
Maksimum Draft (m) 7.5 6.4 6.4 6.2 6.2 6.3 6.3 6.3 6.5 6.2 7.5
Gmrkl Alan (m ) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
304
HAYDARPAA LMANI
TCDD
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Rhtm No: 1 Motor Rhtm 2-3 Dkme, barnma 4-5 Kark 6 Kark - Otomobil 7-8 Kark 9 Kark - Barnma 10-11 Konteyner 12 Konteyner 13-14 Konteyner 15 Kark - Barnma 16 Kark - Barnma 17 Ro-Ro 18 Ro-Ro 19 Kark - Barnma 20 Kark - Barnma 21 Kark - Barnma Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Sahas (m2) Kapal Saha (m ) Gmrkl Alan (m2)
2
Liman zellikleri 41 00 31 '' N 29 06' 10 '' E Kamu Urak Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk- Otomobil- Ro-Ro 750,000 2,000,000 500,000 Uzunluk (m) 150 430 334 220 246 207 350 300 295 220 160 141 164 97 50 50 3,414 343,420 334,090 21,043 343,420 21,043 356,272 40,599 3,386 yok
Maksimum Draft (m) 6 12 9-9.25 9.25 9 7 8-11 12 10 7 6 7 7 6 6 6 12
CFS Sahas (m2) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
305
HABA TERMNAL
Haba Petrol rnleri Sanayi ve Ticaret A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) Dolfen No: 1
Liman zellikleri 40 44 24 '' N 29 47' 06 '' E zel Sv Yk 300,000 Uzunluk (m) 12.5 900 90,736 yok
Toplam Liman Sahas Alan (m2) 2008 Yl Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
306
GSA
GSA GEM SANAY A..
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 Genel Kargo- Dkme Yk Rhtm 2008 Yl Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Toplam Liman Sahas Alan (m )
2
Liman zellikleri 40 48 40 '' N 29 13' 10 '' E zel Genel Kargo- Dkme Yk 1,900,000 Uzunluk (m) 200 231,891 10,000 Ksa vadede nc ahslara almas almalar devam ediyor.
Maksimum Draft (m) 8.6-9
Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade Olarak)
307
AYIROVA CAM SANAY SKELES

ayrova Cam Sanayii A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 Dkme Yk
Liman zellikleri 40 48' 05 N & 29 20' 49 E zel Genel/Dkme Yk 300,000 Uzunluk (m) 299 10,000 167,000 yok
Maksimum Draft (m) 5 - 5.5
Depolama Alan (m2) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
308
Lafarge imento skelesi

Lafarge Aslanl imento A..
Liman zellikleri Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Dkme Yk (Ton/Yl) skele No: 1 Toplam Liman Sahas Alan (m2) 2008 Yl Yk statistikleri Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade) 40 45 25 '' N 29 23' 30 '' E zel Dkme Yk 1,000,000 Uzunluk (m) 152 4,560 453,821 yok
Maksimum Draft (m) 14-26
309
POLPORT LMANI
Poliport Kimya San. Ve Tic. A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: Kimyasal Madde Kimyasal Madde Genel Kargo / Dkme Yk Genel Kargo / Dkme Yk Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Sahas (m ) Kapal Saha (m ) Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl)
2 2 2
Liman zellikleri 40 46' 00 N & 29 31' 10 E zel Genel/Dkme Yk- Sv Yk 6,000,000 2,000,000 Uzunluk (m) 250 240 470 250 915 160,000 80,000 8,000 11,000 1,388,028 559,144 var (liman konteyner ellelemeyi planlamaktadr.)
Maksimum Draft (m) 11-13 11-13 11-25 11-25 25
310
YILPORT LMANI
Ylport Konteyner Terminali ve Liman letmeleri A ..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 3 4 5 Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m ) Depolama Sahas (m ) Antrepo (m ) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl)
2 3 2
Liman zellikleri 40 46' 30 N & 29 31' 06 E zel Urak Konteyner / Genel/Dkme Yk- Sv Yk 450,000 3,000,000 800,000 Uzunluk (m) 325 210 210 160 160 1,065 176,000 120,000 5,000 135,495 1,955,702 528,813 skelelerin uzatlmas ve geniletilmesi , yol balantsnn gelitirilmesi
Maksimum Draft (m) 16 11 11 10 7 16
311
ALTINTEL LMANI
Altntel Liman ve Terminal letmeleri A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m ) Depolama Sahas (m ) Antrepo (m ) Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl)
2 2 2 2
Liman zellikleri 40 46' 00 N & 29 31' 10 E zel Genel/Dkme Yk- Sv Yk 1,000,000 1,500,000 Uzunluk (m) 220 220 440 2,924 52,775 3,754 61,488 810,986 121,735 Depolama Kapasitesinin ve iskele operasyonlarnn gelitirilmesi planlanyor
Maksimum Draft (m) 13.5 12.5 13.5
312
Solventa Liman
Solventas Teknik Depolama A..
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) skele No: 1 Sv Yk 2 Sv Yk Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m ) Depolama Sahas (m )
3 2
Liman zellikleri 40 46 20 '' N 29 33' 10 '' E zel Sv Yk 4,000,000 Uzunluk (m) 270 235 505 16,818 239,180 1,038 999,030 yok
Maksimum Draft (m) 11 11.5 11.5
Genel Antrepo (m ) 2008 Yl Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
313
KROMAN ELK LMANI

Kroman elik Sanayii A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) skele No: 1 Toplam Liman Sahas (m ) Toplam Depolama Sahas (m )
2 2
Liman zellikleri 40 46 35 '' N 29 35' 46 '' E zel Genel/Dkme Yk 3,000,000 Uzunluk (m) 422 29,000 29,000 25,000 3,200,000 450 metre iskele yapm planlanmaktadr
Maksimum Draft (m) 12 - 13
314
EFESAN PORT
STANBUL DEMR ELK FABRKALARI A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m )
2
Liman zellikleri 40 46' 10 N & 29 32' 00 E zel Genel/Dkme Yk 2,000,000 Uzunluk (m) 225 300 525 98,000 75,000 1,548,004 yok
Maksimum Draft (m) 24 5.5 24
Depolama Sahas (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
315
316
DLER YAZICI SKELES

DLER HOLDNG
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) skele No: 1 Genel Kargo/ Dkme Yk 2 Genel Kargo/ Dkme Yk 3 Genel Kargo/ Dkme Yk 4 Genel Kargo/ Dkme Yk 5 Genel Kargo/ Dkme Yk 6 Genel Kargo/ Dkme Yk Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Liman Sahas (m ) Gmrkl Alan (m ) Genel Antrepo A (m ) Genel Antrepo B (m )
2 2 2 2
Liman zellikleri 36 41 00 '' N 36 11' 30 '' E zel Genel/Dkme Yk 3,525,000 Uzunluk (m) 200.0 200.0 300.0 300.0 200.0 200.0 1,400 122,065 94,022 40,935 1,000 39,935 5,625 3,667,539 yok
Maksimum Draft (m) 13 - 19 9 - 13 6-9 6-9 9 - 13 13 - 19 19
Kapal Ambar (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
317
NUHPORT
NUH MENTO SAN. A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 3 Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m2)
Liman zellikleri 40 46' 30 N & 29 32' 00 E zel Genel/Dkme Yk 3,500,000 Uzunluk (m) 250 200 145 595 57,000 600 3,413,954 yok
Maksimum Draft (m) 11.5 12 12.5 12.5
318
EVYAP LMANI
EVYAP DENZ LETMECL LOJSTK ve NAAT A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Rhtm No: 1 Sv Yk, Genel Kargo, Otomobil 2 Sv Yk 3 Genel Kargo, Otomobil, Konteyner 5,6 Genel Kargo, Otomobil, Konteyner Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m2) Kapal Saha (m ) Gmrkl Alan (m ) CFS Sahas (m ) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl)
2 2 2
Liman zellikleri 40 46 15 '' N 29 42' 24 '' E zel Urak Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk- Sv Yk- Otomobil 150,000 1,000,000 1,200,000 150,000 Uzunluk (m) 80 200 200 350 830 220,000 500 200,000 10,000 108,958 276,523 463,961 117,714
Maksimum Draft (m) 11 11 16 16 16
319
320
KRFEZ BELEDYES SKELES Krfez Belediyesi
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) skele No: 1
Liman zellikleri 40 46 12 '' N 29 43' 28 '' E Kamu Genel/Dkme Yk 300,000 Uzunluk (m) 211 7,132
Maksimum Draft (m) 5.3 - 9
Toplam Depolama Sahas (m2) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
skelenin geniletilmesi planlanmaktadr
321
ROTAPORT
KRFEZ GEM ACENTEL A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 3 Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Alan (m ) Genel Antrepo (m ) Gmrkl Alan (m )
2 2 2
Liman zellikleri 40 46' 16 N & 29 43' 13 E zel Genel/Dkme Yk 4,000,000 Uzunluk (m) 225 150 120 495 11,000 38,000 33,000 44,000 22,000 1,965,329 yok
Maksimum Draft (m) 11-23 15-23 6.5 23
322
IGSA LMANI
stanbul Gbre Sanayii A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: Sv Yk / Dkme Yk Sv Yk / Dkme Yk Sv Yk / Dkme Yk Sv Yk / Dkme Yk Sv Yk / Dkme Yk Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m ) Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl)
2 2
Liman zellikleri 40 45' 00" N 29 45' 00" E zel Genel/Dkme Yk- Sv Yk 2,000,000 150,000 Uzunluk (m) 123 123 109 109 153 181 4,400 4,400 1,684,976 99,542 yok
Maksimum Draft (m) 9.25 - 12.2 9.7 - 14.5 14.7 - 18.65 15.7 - 18.5 6 18.65
323
TPRA ZMT LMANI

Tpra Petrol Rafinerileri A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 D 2 3 Kuzey 4 Gney 5 A 6 B 7 C 8 D 9 Platform 10 Krfez Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl)
2
Liman zellikleri 40 44' 35" N 29 45' 39" E zel Sv Yk 25,000,000 Uzunluk (m) 105 65 66 98 20 20 20 70 152 36 652 16,422 18,859,632 yok
Maksimum Draft (m) 14 11 13.5 14.5 6 6 6 9.5 29 9.5 29
324
325
DERNCE LMANI
TCDD
Koordinatlar
Liman zellikleri 41 00 31 '' N 29 06' 10 '' E Kamu Urak Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk- Otomobil- Ro-Ro 2,500 3,500,000 100,000 400,000 Uzunluk (m) 110 82 440 338 220 180 120 1,490 123,000 12,400 402 2,950,381 104,789 407,116
Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Rhtm No: 1 2 3 4 5 6 7 Toplam Depolama Sahas (m ) Kapal Saha (m2) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl)
2
Maksimum Draft (m) 5 4 10.5 15 12 11 10 15
326
327
Shell Derince
SHELL A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 Toplam Liman Sahas Alan (m2) 2008 Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl)
Liman zellikleri 40 44' 57" N 29 51' 22" E zel Sv Yk 250,000 Uzunluk (m) 190
145,811 yok
328
AKTA LMANI
AKTA DI TCARET A..
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 Sv Yk Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Alan (m ) Gmrkl Alan (m )
2 2
Liman zellikleri 40 45' 30" N 29 51' 30" E zel Sv Yk 100,000 Uzunluk (m) 93 7,900 6,000 4,000 6,000 145,811 yok
Genel Antrepo (m ) 2008 Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
329
LMA LMANI
Liman letmecilii A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Sahas (m ) Kapal Saha (m ) Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl)
2 2 2
Liman zellikleri 40 43' 10" N 29 53' 07" E zel Genel/Dkme Yk- Sv Yk 2,000,000 600,000 Uzunluk (m) 165 100,000 23,000 1,000 3,196 711,101 264,816 yok
330
AUTOPORT
Autoport Liman letmeleri A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Otomobil (Adet) Rhtm No: 1 2 Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m2)
Liman zellikleri 40 43' 42" N 29 52' 05" E zel Otomobil 400,000 Uzunluk (m) 328 246 574 160,000 66,000 yok
Maksimum Draft (m) 10-12.5 10-12.5 12.5
n Saha (m ) 2008 Yk statistikleri Otomobil (Adet) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
331
FORD OTOSAN SKELES

FORD OTOMOTV SANAY A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Otomobil (Adet) Rhtm No: 1 Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Sahas (m ) Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Otomobil (Adet)
2 2
Liman zellikleri 40 43' 15" N 29 51' 00" E zel Otomobil 450,000 Uzunluk (m) 440 251,445 242,000 31,623 207,832 yok
332
GEMPORT GEMPORT GEMLK LMAN ve DEPOLAMA L. A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Rhtm No: 1 2 3 4 5 6 7 Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Gmrkl Alan (m ) Depolama Sahas (m2) Kapal Saha (m2) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl)
2
Liman zellikleri 40 26 06 '' N 29 07' 36 '' E zel Urak Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk- Otomobil 450,000 1,800,000 350,000 Uzunluk (m) 105 140 100 90 112 100 82 110 700,000 255,000 315,808 2,400 336,287 3,317 205,862
Maksimum Draft (m) 12 12 12 - 25 25 - 36 25 - 36 9 - 25 9 7 - 20
333
RODA LMANI
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 3 4 5 6 Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Gmrkl Alan (m ) Kapal Saha (m ) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl)
2 2
Liman zellikleri 40 26 42 '' N 29 07' 12'' E zel Urak Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk- Otomobil 300,000 2,000,000 Uzunluk (m) 233 210 197 148 216 216 1,220 170,000 103,000 5,500 1,290,900 -
Maksimum Draft (m) 15 14 11 8 5 5 15
334
BORUSAN
BORUSAN LOJSTK
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Rhtm No: 1 Konteyner PCC 2 Konteyner PCC 3 Genel Kargo PCC 4 Genel Kargo Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Sahas (m ) Gmrkl Alan (m ) Kapal Saha (m ) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl)
2 2 2
Liman zellikleri 40 25 14 '' N 29 05' 21 '' E zel Urak Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk- Otomobil 140,000 2,250,000 139,500 Uzunluk (m) 254 204 165 165 788 140,000 122,705 95,000 19,989 140,449 2,193,514 112,781
Maksimum Draft (m) 11 - 13.5 11 - 13.5 8 7-9 13.5
335
AKSA Liman
AKSA Akrilik Kimya Sanayi A..
Koordinatlar
Liman zellikleri 40 41 55 '' N 29 24' 32 '' E zel Sv Yk 300,000 Uzunluk (m) 10 37,500 29,400 150 294,000 yok
Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) Dolfen No: 1 Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Sahas (m2) Otomobil-Kamyon Park Alan (m2) 2008 Yl Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
336
BANDIRMA LMANI
TCDD
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 Yolcu 2-3 Genel Kargo/ Dkme Yk 4-5 Genel Kargo/ Dkme Yk 6 Genel Kargo/ Dkme Yk 7-8 Genel Kargo/ Dkme Yk 9 Genel Kargo/ Dkme Yk 10 Genel Kargo/ Dkme Yk 11 Genel Kargo/ Dkme Yk 12 Maden 13 Maden 14 Maden 15 Koster Rhtm 16 Koster Rhtm 17 Koster Rhtm 18 Koster Rhtm 19 Koster Rhtm 20 Koster Rhtm Toplam
Liman zellikleri 40 21 45 '' N 27 57' 50 '' E Kamu Genel/Dkme Yk- Sv Yk 6,950,000 350,000 Uzunluk (m) 130 284 324 130 359 203 100 190 182 80 180 140 130 120 215 87 100 2,954 246,000 8,594,866 226,746 yok
Maksimum Draft (m) 8.25 10 10 12 10 -12 10 10 10 10 10 8.25 4 4 4 4 4 4 12
Toplam Liman Sahas (m2) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
337
BAGFA GBRE SKELES

Bagfa Bandrma Gbre Fabrikalar A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 Toplam
2
Liman zellikleri 40 22 51 '' N 27 54' 35 '' E zel Genel/Dkme Yk- Sv Yk 5,500,000 150,000 Uzunluk (m) 126 125 251
Maksimum Draft (m) 9.2 -13.2 13.5 - 16.5 16.5
Toplam Liman Sahas (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
755,999 106,194 yok
338
DA LMANI
DA elik Enerji Tershane ve Ulam Sanayii A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo / Dkme Yk (ton/Yl) Yanama Yerleri : skele 1 skele 1 skele 2 skele 2 Rhtm Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Alan (m ) Kapal Ambar (m ) Genel Antrepo (m )
2 2 2
Liman zellikleri 40 27 01 '' N 27 08' 08 '' E zel Genel Kargo / Dkme Yk 20,000,000 Uzunluk (m) 270 270 320 320 500 1,680 200,000 175,000 7,000 16,000 30,000 4,116,577 yok
Maksimum Draft (m) 12 - 22 12 - 22 12 - 28 12 - 28 12 28
Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo / Dkme Yk (ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
339
KORUMA KLOR LMAN TESS

Koruma Klor Alkali San. Ve Tic. A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 Depolama Sahas (m2) Gmrkl Alan (m )
2
Liman zellikleri 40 45 54 '' N 29 51' 45 '' E zel Genel/Dkme Yk- Sv Yk 720,000 2,200,000 Uzunluk (m) 173 6,000 50,000 5,000 162,505 76,851 yok
Maksimum Draft (m) 7 - 10.5
Genel Antrepo (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
340
AKPORT LMANI
AKPORT TEKRDA LMAN LETMES A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Ro-Ro (Adet/Yl) Rhtm No: 1 Konteyner 2 Konteyner 3 Konteyner 4 Konteyner 5 Konteyner 6 Genel Kargo/ Dkme Yk 7 Genel Kargo/ Dkme Yk Toplam Toplam Liman Sahas (m2)
Liman zellikleri 40 57 45 '' N 27 30' 24 '' E zel Urak Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk- Sv Yk - Ro-Ro 250,000 6,000,000 1,000,000 40,000 Uzunluk (m) 252 176 328 256 292 343 327 1,974 130,000 500 32,827 1,371,431 78,683 75,923 yok
Maksimum Draft (m) 8 12 12 12 8 10 9.5 12
Kapal Saha (m2) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Ro-Ro (Adet/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
341
342
BTANGAZ AMANDIRA SSTEMLER

Btangaz amandra Sistemleri A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) amandra No: 1 Byk amandra Sistemi 2 Kk amandra Sistemi Toplam Liman Alan (m2) Depolama Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl)
2
Liman zellikleri 41 00' 35 N & 27 59' 55 E zel Sv Yk 1,000,000 Uzunluk (m)
Maksimum Draft (m) 10 13
148,275 4,873 3,705,267 Kapasitenin arttrlarak 1,500,000 ton/yl olmas hedeflenilmektedir.
343
344
KEPEZ LMANI
anakkale Liman letmesi Sanayi ve Ticaret A..
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 Genel Kargo/ Dkme Yk 2 Genel Kargo/ Dkme Yk 3 Ro - Ro 4 Ro - Ro Toplam Toplam Depolama Sahas (m2) Kapal Ambar (m )
2
Liman zellikleri 40 06 21 '' N 26 22' 41 '' E zel Genel/Dkme Yk - Ro-Ro 1,200,000 Uzunluk (m) 214 214 21 12 461 67,000 3,000 41,400
Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Ro - Ro (adet) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
yok
345
DKL LMANI
Dikili Liman ve Turizm letmeleri Ticaret A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 Toplam
Liman zellikleri 39 04' 18 N & 26 53' 14 E zel Genel/Dkme Yk 500,000 Uzunluk (m) 132 120 372
Maksimum Draft (m) 9-10.3 9-10.3 10.3
Toplam Liman Sahas Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
464,022 yok
346
TPRA ZMR LMANI

Trkiye Petrol Rafinerileri A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 201 Hampetrol / rnler 202 rnler 203 rnler 204 rnler 205 rnler 206 Hampetrol / rnler 207 LPG 208 LPG Toplam Depolama kapasitesi (m3)
2
Liman zellikleri 38 48 52 '' N 26 57' 06 '' E zel Sv Yk 25,000,000 Uzunluk (m) 285 180 100 100 100 360 230 103 1,458 1,476,000 450 17,928,563 yok
Maksimum Draft (m) 16 12 8 6 6 19.2 13 6.5 19.2
Kapal Antrepo (m ) 2008 Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
347
PETKM LMANI
PETKM PETROKMYA HOLDNG A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: PET - 1 Sv / Kimyasal PET - 2 Sv / Kimyasal PET - 3 Kapal PET - 4 Kapal PET - 5 Sv / Kimyasal PET - 6 Genel Kargo/ Dkme Yk Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Genel Antrepo (m ) Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl)
2 2
Liman zellikleri 38 46 33 '' N 26 55' 40 '' E zel Genel/Dkme Yk- Sv Yk 1,245,000 1,765,000 Uzunluk (m) 338 185 90 225 338 1,176 6,420 33,020 39,476 1,244,631 1,823,615 Limann rhtmlar gelitiriliyor , konteyner ellelenmesi planlanyor.
Maksimum Draft (m) 7 - 10 5.9 12 11.5 7 - 10 12
348
349
EGE GBRE LMANI

EGE GBRE SANAY A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1-2-3 Dkme Yk / Sv Yk 4 -5 Dkme Yk 6 Konteyner / Ro-Ro 7-8 Konteyner 9 - 10 Konteyner Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Sahas (m ) Genel Antrepo (m ) CFS (m )
2 2 2
Liman zellikleri 38 45 55 '' N 26 55' 58 '' E zel Urak Liman Konteyner - Genel/Dkme Yk - Sv Yk 350,000 8,500,000 1,150,000 Uzunluk (m) 417 366 160 338 367 1,648 250,000 22,157 22,157 5,000
2
Maksimum Draft (m) 8 - 22 12 - 24 11 - 12 10 - 27 10.5 27
Gmrkl Saha (m ) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
150,000 2,189,259 219,502 yok
350
NEMPORT
Akdeniz Kimya ve Sanayii A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Rhtm No: 1 2 Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Alan (m )
2
Liman zellikleri 38 46 04 '' N 26 55' 35 '' E zel Konteyner 300,000 Uzunluk (m) 410 410 820 140,000 100,000 5,000 yok
Maksimum Draft (m) 20 20 20
Kapal Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
351
BATIM
Bat Anadolu imento Sanayii A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 3 4 Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m2) Depolama Sahas (m )
2
Liman zellikleri 38 45' 45 N & 26 55' 23 E zel Genel/Dkme Yk 8,500,000 Uzunluk (m) 240 186 198 176 800 98,000 26,000 20,000 1,544,000 yok
Maksimum Draft (m) 11 36 36 5.5 36
352
D LMANI
D Liman letmeleri A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 Toplam Liman Sahas Alan (m ) Depolama Sahas (m ) Kapal Ambar (m ) Genel Antrepo (m ) Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl)
2 2 2 2 2
Liman zellikleri 38 45' 40 N & 26 55' 25 E zel Genel/Dkme Yk 5,000,000 Uzunluk (m) 372 175,000 17,145 5,200 12,275 175,000 2,552,934 Yanama yerleri uzatlmakta ve bytlmektedir . Liman saahsnn bytlmesi hedeflenmektedir .
353
HABA SKELES
HABA LMAN LETMELER A..
Koordinatlar
Liman zellikleri 38 55' 10" N 26 55' 05" E zel Genel Kargo / Dkme Yk 5,500,000 Uzunluk (m) 100 200 400 200 100 100 300 150 1,550 63,000 5,238,150 yok
dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo / Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2 3 4 5 6 7 8 Toplam Toplam Liman Sahas Alan (m2) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo / Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
Maksimum Draft (m) 8 18 40 18 8 9 3 8 40
354
TOTAL ALAA
Total A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) skele No: 1 Depolama Kapasitesi (m3) 2008 Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl)
Liman zellikleri 38 49' 26 N & 26 55' 09 E zel Sv Yk 500,000 Uzunluk (m) 420 120,000 373,059 yok
355
POA ALAA
Petrol Ofisi A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) skele No: 1 Toplam Liman Alan (m2) Depolama Kapasitesi (m ) 2008 Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl)
3
Liman zellikleri 38 46' 20 N & 26 55' 43 E zel Sv Yk 3,000,000 Uzunluk (m) 210 1,200 165,325 701,236 yok
356
ALSANCAK ZMR LMANI

TCDD
Liman zellikleri Koordinatlar Idare tipine gre Liman eidi Verilen Hizmet Tipine gre Liman eidi Ana/Aktarma/Urak/Besleme Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Rhtm No: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Sahas (m2) Genel Antrepo (m2) Kapal Saha (m2) Gmrkl Saha (m2) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Otomobil (Adet/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade) 38 26 40 '' N 27 08' 45 '' E Kamu Urak Liman Konteyner-Genel/Dkme Yk-Sv Yk - Otomobil 549,000 2,086,180 348,000 200,000 Uzunluk (m) 140 190 130 120 150 75 130 120 122 126 97 125 150 144 144 162 150 150 150 130 150 120 220 205 3,400 902,000 380,000 3,886 29,205 902,000 884,905 2,310,838 240,758 123,144 yok
Maksimum Draft (m) 7 8.5 10.5 10.5 10.5 10 9.5 9.5 9.5 6 7 8 9.5 10 10 10 10 10 10 10.2 10.2 10 10 10 10.5
357
GLLK LMANI
Gllk Liman letmecilii naat,Turizm, Sanayi ve Ticaret A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 4 Toplam
Liman zellikleri 37 14' 30 N & 27 35' 40 E zel Genel/Dkme Yk 4,100,000 Uzunluk (m) 204 160 364 5,975 4,749,960 yok
Maksimum Draft (m) 9 -12 9 -12 12
Toplam Liman Sahas Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
358
POA ANTALYA
Petrol Ofisi A..
Liman zellikleri Koordinatlar 36 51 40 '' N 30 38' 39 '' E Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel zel Ellelenen Yk Tipi Sv Yk Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) 1,000,000 amandra No: Maksimum Su ekimi (m) Uzunluk (m) Sv Yk 20 Depolama Kapasitesi (ton) 90,000 2008 Yk statistikleri Sv Yk (Ton/Yl) 650,000 Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade) yok
359
PORT AKDENZ
Ortadou Antalya Liman letmeleri A..
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 2-3-4 5-6 7 8 9 10 11 12 Toplam Toplam Liman Sahas (m ) Toplam Depolama Sahas (m ) Gmrkl Alan (m ) Ekipman Park Alan (m )
2 2 2 2
Liman zellikleri 36 50 00 '' N 30 36' 05 '' E zel Konteyner - Genel/Dkme Yk 200,000 7,000,000 Uzunluk (m) 150 162 290 170 170 140 200 217 270 1,769 166,800 80,000 166,800 1,000 10,000 66,878 2,042,599 yok
Maksimum Draft (m) 9.2 5.1 9.2 9.2 9.2 9.2 9.2 9.2 5 9.2
CFS (m ) 2008 Yk statistikleri Konteyner (TEU/Yl) Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
360
TAUCU LMANI
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Ro - Ro (adet) Rhtm No: 1,2,3 Yolcu Ara Rhtm 4 Genel Kargo/ Dkme Yk 5 Genel Kargo/ Dkme Yk 6 Ro - Ro Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Toplam Depolama Sahas (m ) Kapal Ambar (m ) Gmrkl Alan (m )
2 2 2
Liman zellikleri 36 18 30 '' N 33 53' 25 '' E zel Genel/Dkme Yk - Ro-Ro 2,000,000 70,000 Uzunluk (m) 279 130 180 20 609 118,000 109,000 9,000 118,000
2
Ekipman Park Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Ro - Ro (adet) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
1,000 265,220 32,305 yok
361
362
BOTA
BOTA Boru Hatlar ile Petrol Tama A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) skele No: 1 Sv Yk 2 Sv Yk 3 Sv Yk 4 Sv Yk Toplam Toplam Liman Sahas (m2)
2
Liman zellikleri 36 52 35 '' N 35 56' 28 '' E zel Sv Yk 40,000,000 Uzunluk (m) 1,850 1,850 1,450 1,450 6,600 1,850 1,710,500 18,243,556 yok
Depolama Liman Sahas (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
363
TOROS CEYHAN TERMNAL

Toros Tarm Sanayi ve Ticaret A..
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: Toplam Toplam Liman Sahas (m2) Depolama Sahas (m ) Kapal Ambar (m )
2 2
Liman zellikleri 36 54 53 '' N 35 59' 11 '' E zel Genel/Dkme Yk - Sv Yk 11,088,000 5,544,000 Uzunluk (m) 1,116 750,000 400,000 60,000 100,000 3,325,501 812,402 yok
Gmrkl Alan (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
364
DELTA PETROL
Delta Petrol rnleri A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Sv Yk (Ton/Yl) skele No: Sv Yk Toplam Liman Sahas (m )
2
Liman zellikleri 36 50 42 '' N 36 08' 48 '' E zel Sv Yk 1,500,000 Uzunluk (m) 215,000 300,000
Maksimum Su ekimi (m) 17
Depolama Kapasitesi (m3) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
yok
365
366
DENBRPORT
Denizciler Birlii Deniz Nakliyat ve Ticaret A..
Koordinatlar Idare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) skele No: 1 Genel Kargo/ Dkme Yk Toplam Liman Sahas (m2) Kapal Saha (m ) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl)
2
Liman zellikleri 36 39 57 '' N 36 12' 46 '' E zel Genel/Dkme Yk 1,600,000 Uzunluk (m) 812.0 90,000 20,000 1,079,827 Yaplacak yatrmlarla konteyner ellelenmesi hedefleniyor.
367
368
SKENDERUN LMANI
TCDD
Koordinatlar dare tiplerine gre Liman eidi Kamu/Takm/Kiralk/zel Ellelenen Yk Tipi Elleleme Kapasitesi Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Rhtm No: 1 Genel Kargo 2 Genel Kargo 3 Genel Kargo 4 Genel Kargo 5 Genel Kargo 6 Genel Kargo 7 Dkme Yk 8 Dkme Yk 9 Dkme Yk 10 Dkme Yk Toplam
Liman zellikleri 36 35 42 '' N 36 11' 11 '' E Kamu Genel/Dkme Yk 2,000,000 1,000,000 Uzunluk (m) 155 275 156 300 40 400 40 310 275 275 2,226 994,000 1,772,118 763,138 yok
Maksimum Draft (m) 8.5 8.5 9.3 9.3 5.5 4.5 9 11 11 9.15 11
Toplam Liman Sahas (m2) 2008 Yk statistikleri Genel Kargo/ Dkme Yk (Ton/Yl) Sv Yk (Ton/Yl) Liman Geliim Projeleri (Ksa, Orta Uzun Vade)
369
EK 3: Dnyada Limanclk Sektrn Etkileyen Gelimeler
370
EK 3.1.Dnyada Limanclk Sektrn Etkileyen Makro D evre Gelime ve Deimeler

Liman endstrisi daima rekabeti olmutur. Her liman kendine rekabeti bir stnlk salamann yollarn aramakta ve bunu da altyapy gelitirmede (yeni bir iskele/rhtm, daha fazla depolama tesisleri ve hinterlant, yeni teknoloji ekipman alm) bulmutur. Liman yetkilileri, bu tr altyap geliimleriyle liman trafiini arttrmay hedeflemilerdir. Bugn artk bu beklenti geerli deildir. ok sayda uluslararas gelime, limanlar iin belirsizlik ve deiim ortam yaratmaktadr. Geleneksel, eski dzen liman planlama yaklamlarnn sorgulanmas gerekmektedir. Aadaki blmlerde limanlar etkileyen uluslararas gelimeler ve bu gelimelerin limanlar zerindeki etkileri ele alnmaktadr. a. Dnya Ekonomisinde Kreselleme, Deniz Ticareti ve Limanlar zerine Etkileri Ekonomik byme ve gelimenin sonucunda son 25-30 ylda uluslararas ve kresel ticarete artan bir eilim bulunmaktadr. Birok lke kendi kendine yeterlilik ve ulusal pazarn korunmasna arlk veren gelime stratejileri izlerken, son yllarda kresel ekonomi ierisinde entegrasyona dayanan stratejilere ynelmilerdir. Bu stratejiler dorultusunda, devletler hem ticaret hem de yatrma olan engelleri azaltan politikalar benimsemilerdir. Ticaret engellerinin azalmas ve dorudan yabanc sermaye yatrmlarndaki art, ticarette dk deerli mallardan yksek deerli mallara kaymay hzlandrmtr. Bu deiim ticaret hacimlerinde bymeyi motive etmitir. Bu iki eilim, denizyolu tayclar ve limanlar yeni ve geniletilmi hizmetler sunmaya yneltmitir. Deimenin itici glerinden biri kreselleme srecidir. Dieri ise 1960lardan beri konteynerin dnya apnda benimsenmesidir. Atlantik kys konteynerlemenin beii iken, Dou Asya dnyann ana konteyner blgesi olmutur. Dnyada konteynerlemenin artmas makro ve mikro ekonomik ve politik ynl faktrlerin karlkl etkileimi sonucudur (Notteboom, 2004). Dnya ticareti, ticari engellerin kaldrlmas, piyasalarn liberizasyonu ve serbestletirilmesi yoluyla kolaylatrlmtr. Devletin rolnn yeniden deerlendirilmesi ile limanlar ve deniz tamaclnda iyi ynetiim konularna ok byk nem verilmeye balanmtr (Everett, 2001). 1950lerden 1980lere kadar dnya ekonomik bymesi ve dnya ticareti arasndaki iliki hemen hemen sabittir. Bu dnemde dnya mal ticaretinin bymesi, dnya ekonomik bymesinin yaklak 1.5 kat kadardr. Ancak, dnya ticareti, dnya ekonomisinin deerinden 2 kat kadar bir oranda fazla byd iin, 1980den 1998e kadar yukarya doru bir hareket olmutur. Bunu takip eden 2000-2005 yllar aras dnemde bu oran 40 yl nceki durumuna dnmtr. Fakat 2006 ylnda, dnya ticareti yaklak % 8 byme ile gl bir tablo izmitir. Bu oran ayn yldaki kresel ekonomik bymeden 2 kat daha fazladr (IMF, 2001-2007). 2007 ylnda da bu byme srm, 2008 ylnda ise yaanan kresel kriz ile birlikte d trendine girmitir. Dnya retimi, 2006 ve 2007 yl iin yaklak % 5 iken, IMF tarafndan 2008 ylnda sadece % 3.8 ve 2009 yl iin sadece % 2 olaca tahmin edilmektedir (ISL, 2008). Denizyolu ulatrma hizmetlerine olan talep, dnya ekonomisi ve uluslararas mal ticaretindeki byme ile desteklenmitir. Grafik EK 3.1 dnya gayrisafi yurt ii haslas ve gelimi ekonomilerdeki endstriyel retim ve deniz ticareti arasnda gelien ilikiyi gstermektedir. 2000 ylndan beri dnya ekonomisinin hem endstriyel retim endeksi, hem de dnya denizyolu ticaretinden daha hzl bydn gstermektedir.
371
Grafik EK 3.1: Dnya Ekonomik Bymesi (GDP), OECD Endstriyel retim, Dnya Deniz Ticareti (Hacim) 1994-2007 (1994=100)
Kaynak: UNCTAD, 2008
Denizyolu ulam, hacim olarak dnya mal ticaretinin % 80den fazla bir orann gerekletirerek, uluslararas ticaretin ve kresellemenin bel kemiini oluturmaya devam etmektedir. Uluslararas denizyolu ticareti ylda % 4.8 art ile 2007 ylnda 8.02 milyar tona ulamtr (UNCTAD, 2008). 2000 yl ile karlatrldnda, denizyolu t icareti 2000-2007 arasnda yllk ortalama %4.3 bymeye karlk gelen bir byme ile % 34.5 art gstermitir (ISL, 2008). Denizyolu ticaretinde grlen bu gelimeler ile birlikte liman kapasiteleri ve hizmetlerine olan talepler de artmtr. 8.02 milyar tonluk deniz ticaretinin % 32si ham petrol ve madeni ya rnleri, % 25.5 kuru dkme yk (demir cevheri, kmr ve tahl), %1.1 minr dkme ve geri kalan % 41.5 genel kargo, krkambar, Ro-Ro ve konteyner sevkiyatlardr (ISL, 2008). Konteynerize yk sevkiyat 2007 yl toplam denizyolu ticaretinin % 15.7si olup, pazar payn geniletme eilimi bulunmaktadr (ISL, 2008). Limanlar, kresellemenin altyap unsurlar olarak, hem kresel ticareti etkilemekte, hem de bu gelimelerden etkilenmektedir. Kreselleme, deniz tamacl ve limanlara olan talebi artmtr. Talepteki bu art karlamak iin yeni limanlarn yaplmtr. Dnya mal ticaretinin arz tarafndaki youn rekabet, maliyet ynetimi ve kar marjlar zerinde basklar yaratmaktadr. Kreselleme ile birlikte gelien tedarik zincirleri ve lojistik modeller, limanlar ve tayclarn, lojistik sreler ierisindeki rollerini yeniden deerlendirmesine neden olmutur. Grafik EK 3.2, 1986 ylndan 2008 ylna kadarki dnemde uluslararas konteynerize tamalardaki bymeyi ton olarak gstermektedir. 2008 ylnda dnya deniz ticareti 1990daki hacmin hemen hemen 2 kat kadardr. Ayn dnemde dnya deniz ticaretindeki bymenin aksine, konteynerize yklerdeki byme yllk ortalama % 9.8 olup, konteyner hareketlerinde 5 katlk bir art ile sonulanmtr. 2007 ylnda kresel konteyner ticareti 143 milyon TEU olarak tahmin edilmitir. 2006 ylna gre %10.8 bir art sz konusudur. (UNCTAD, 2008; Drewry Shipping Consultants, 2007). Tonaj olarak konteyner ticareti 1.24 milyar ton olarak tahmin edilmektedir. Bu oran toplam yklenen kuru yklerin 1/3n oluturmaktadr.
372
Grafik EK 3.2: Uluslararas Konteynerize Ticaret Bymesi (Milyon ton) (1986-2008)
Kaynak: UNCTAD, 2008
Kreselleme ile birlikte ara mallardaki ticaret artm, tketimde ve retim dzeylerinde byme gzlenmi ve konteynerize edilebilir yk baznda genileme grlmtr. Bu gelimeler konteynerize yk ticaretinin nemli lde bymesini salamtr. Konteynerize ticaret giderek kuru yk ticaretinin yerini almaya balamtr. Konteynerize ticaretin ikiye katlanarak 2016 ylnda 287 milyon TEU, 2020 ylnda ise 371 milyon TEUya ulaaca ngrlmektedir (Drewry Shipping Consultants, 2007; UNCTAD, 2008). Artan konteynerize ticaret hacimleri, dnya konteyner filosu ve kresel liman elleleme kapasitesi iin olduu gibi, oklu (intermodal) tama ve hinterlant balantlar iin de ip ular vermektedir. Konteyner ticaret bymesi, limanlardaki konteyner ellelemesini de arttrmtr. Grafik EK 3.3te grld gibi, belirli bir konteynerize yk hareketi (ithalat veya ihracat) iki liman arasndaki hareketten daha fazla harakete sebep olmaktadr. Toplam liman hareketinde aktarmalarn pay 1980lerde %10dan 2007 ylnda %27lere ykselmitir. Sonu olarak, konteyner liman hareketleri, konteyner ticaret hacminden kat daha fazladr. Grafik EK 3.3. Uluslararas Konteyner Liman Trafii (Milyon TEU) (1980-2008)
Kaynak: UNCTAD, 2008 Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
373
Konteynerize ticaret Dou-Bat aksnda ana hatta yaplmaktadr. Bunlar Transpasifik, Transatlantik ve Asya-Avrupa hatlardr. 2007 ylnda Asya-Avrupa rotasnda 27.7 milyon TEU, Transpasifik rotasnda 20.23 milyon TEU, Transatlantik rotasnda ise 7.1 milyon TEUluk bir trafik sz konusudur. Kresellemenin etkisi ve kresel tketim ve retim olgular yeni deniz tamacl aklarnn gelimesine neden olmaktadr. Kuzey-Gney ve GneyGney rotalarna uzanan blge ii ve blgeler aras balantlar artmaktadr. Tablo EK 3.1de Akdeniz ve Karadenizdeki konteyner hareketlerinin mevcut ve gelecekteki tahminleri verilmitir. Tablo EK 3.1: Akdeniz ve Karadenizde Konteyner Hareketleri (Milyon TEU)
Milyon TEU Blge 1995 2000 2005 2007 12.7 14.3 15.5 42.5 2015 24.0 26.3 32.8 83.1 2015/2007 88.9 83.9 111.6 95.5 Bat Akdeniz 3.6 6.5 10.6 Orta Akdeniz 3.8 8.4 12.2 Dou Akdeniz/Karadeniz 4.5 7.1 13.4 Toplam 11.9 22.0 36.2 Kaynak: Ocean Shipping Consultanst (2006), ISL, 2008 Byme % Ort.Yllk Byme 2015/2007 8.3 7.9 9.8 8.7
Tarifeli deniz tamacl hatlar, kresellemeye limanlar dorudan etkileyecek ekilde tepki vermilerdir. Kresel ticaretin ihtiyalarna cevap verebilmek iin tarifeli gemi iletmelerinin bir ksm irket evlilikleri, bir ksm da stratejik ittifaklar ierisinde toplanmlardr. Gnmzde nde gelen tarifeli deniz tayclar 4 kresel gruptan biri ierisinde almaktadrlar. Bu gruplanma deniz tayclarnn dnyann ana pazarlarnda bulunma ihtiyalarndan dolaydr. Bu durum deniz tamacl sektrnde byk bir kargaa ve belirsizlik yaratmtr. Neticede, deniz tamacl iletmelerinin sefer stratejilerine uygun konumda ve olanakta olan baz yeni limanlar nem kazanrken, baz byk limanlar nemlerini kaybetmitir. Deniz tamacl ittifaklarnn yk trafiklerini elde edilebilmesi durumu, limanlar arasndaki rekabeti arttrmtr. b. Teknolojik Gelimeler ve Limanlar zerine Etkileri Ulatrma teknolojilerinde grlen gelimeler limanclk endstrisinde bir devrime yol amtr. Tamaclkta konteynerlerin kullanm yklerin daha ucuz olarak ve daha uzak noktalara tanmasna izin vermitir. Gemi boyut ve kapasiteleri hzla artan bir oranda bymektedir. Gemi boyutlarndaki artlar konteynerlemenin ilk otuz ylnda grece olarak yava olmutur. Fakat, 1990lardan itibaren bymedeki snr neredeyse ortadan kalkmtr. Bugn byk gemiler 12,000 TEUya ularken, gemi ina mhendisleri ileride 15,000-18,000 TEU kapasiteye ulalabileceini belirtmektedirler (UNCTAD,2008). Gemi llerindeki bu art, limanlar iin baa klmas gereken baka bir unsurdur. Mevcut limanlar, kendilerini gemi kapasiteleri ve zelliklerinde grlen gelimelere gre ayarlamak, yeni limanlar da bu gelimelere gre planlanmak durumundadr. Tamaclkta konteynerlerin kullanm ile birlikte gelien oklu (multimodal) tamaclk denizyolu tayclarna, tama pazarlarnda daha geni liman seimi olanaklar ile ok daha fazla serbestlik salamtr. Belirli bir limana ait hinterlant olarak grlen pazarlara artk birok farkl giri kapsndan hizmet verilebilmektedir. Bireysel limanlar artk karadaki pazarlar zerinde zel kontrole sahip deildir (Deveci ve di., 2005). Bu gelimeler hinterlant trafiinden yk elde etmede limanlar aras rekabeti arttrmtr.
374
Konteynerleme, lojistik ve tama endstrisinde de ilerlemeye neden olmutur. Tama zincirindeki nemli ekonomilere katkda bulunularak yklerin daha nce hi olmad kadar ucuza ve uzaa tanmas salanmtr. Bu gelimeler tama hatlarna, pazara hizmet etmek iin birok liman kullanma zgrln vermitir. Limanlar iin konteynerlemenin etkisi bir paradoks gibi olmutur. Limanlar konteynerlemeyi baarl klmak iin ekipman almak, daha byk terminal alanlar gelitirmek ve daha geni kapasitede mekanize alanlara yatrm yapmak zorunda kalmlardr. Bunun sonucunda terminal cretlerinde belirgin bir d ve verimlilikte belirgin bir art gzlenmitir. Bylece konteynerlemenin yatrm yknn byk bir ksmn limanlar stlenmitir. Hala limanlar pahal styap ve altyap yatrmlar yaparak konteyner endstrisine girme ykmll hissetmektedirler. Bir liman otoritesi iin bir konteyner terminaline yatrm yapmak konteyner pazarna katlabilmek iin tek yoldur. Fakat terminalin mevcudiyeti kullanm garantisini vermemektedir. Konteynerlerin tamaclkta kullanmndan sonra limanlar etkileyen en nemli gelime konteyner gemilerinin teknolojik zelliklerinde grlen gelimelerdir. Bu gelimeler temel olarak dnya konteyner filosunun srekli artmas, gemilerin boyutlarnda, dizaynlarnda, istif sistemlerinde ve yakt tketimlerinde grlen gelimelerdir. Limanlar, mterileri olan gemi iletmelerinin tama teknolojilerine ayak uydurmak iin altyap ve styap olanaklarn srekli gelitirmektedirler. Olduka rekabeti olan pazarda lek ekonomileri elde edebilmek iin, zaman ierisinde gemilerin, zellikle de konteyner gemilerinin boyutlar srekli bymektedir. Tablo A.EK 3.2 konteyner gemi boyutlarndaki art gstermektedir. Deniz tamacl endstrisi iin daha byk gemiler ina ettirerek limanlarda geen verimli olmayan zamann azaltlmas daha byk karlar anlamna gelmektedir. 1970lerde 1. kuak konteyner gemileri 1,500 TEUya kadar konteyner elleleyebilirken, gnmzde gelimi lkelerdek i byk konteyner gemi iletmeleri 15,000 TEU kapasiteli gemiler sipari vermektedirler. Bu eilim temel olarak iki nedene balanmaktadr. lk neden byk gemileri iletmeyle elde edilen maliyet tasarrufunun yksek oluudur. kincisi ise, byk konteyner gemilerinin ina fiyatnn %25-30 dzeyinde dmesidir. Tablo EK 3.2: Konteyner Gemilerindeki Gelimeler
Kuak (Yl) 1. (1972) 2. (1980) 3. (1987) 4. (1997) 5. (1999) TEU 1,500 3,000 4,500 6,600 8,300 Uzunluk (m) 225 275 300 320 347 398 Genilik (m) 24.5 27.5 32.2 40.0 42.6 56.4 Su ekimi (m) 9.00 10.00 11.50 14.30 14.50 16.00
6. (2007) 13,500 Kaynak: ISL, 2008
Gemi kapasitelerinin bymesi, yeni nesil limanlarn yksek su ekimine (su ekimi) sahip rhtm ve yaklam kanallarna sahip olmalarn gerektirmektedir. Gemi kapasitelerindeki art ve gemi bana ellelenen konteyner saylarnn artmas, yeni nesil limanlarn daha geni depolama alanlar ile daha gelimi ulam alarna sahip olmasn zorunlu klmaktadr. Sz konusu altyap yatrmlarnn henz tamamlanmam olmas Malacca-max tipi gemilerin hizmete girmesini geciktirmektedir.
375
Kuru yk gemilerinde, konteyner gemilerine benzer deiimler daha az grlmektedir. Kuru yk filosunda yaygn kullanlan gemi lleri u ekildedir; Capesize: 150,000 DWT / 280 m uzunluk / 47m genilik / 16 m maksimum su ekimi Panamax: 75,000 DWT / 225 m uzunluk / 32m genilik / 12.5 m maksimum su ekimi Handymax: 55,000 DWT / 190 m uzunluk / 30m genilik / 12 m maksimum su ekimi Handysize: 32,000 DWT/185 m uzunluk / 27m genilik / 10.3 m maksimum su ekimi Tankerler, zellikle kimyasal ve rn tankerleri ok limanl operasyonlar ve yklerin doas gerei llerini arttrma eiliminde deillerdir. Ham petrol gemileri olan 400,000 DWTluk Ultra-Large Ham Petrol Tankeri gemilerinin 300,000 DWT modern ift cidarl tankerler ile yer deitirecei tahmin edilmektedir (Meyric and Associates, 2007). Gemilerde nmzdeki yllarda fosil yaktlarnn kullanmnn dte olaca veya en azndan daha maliyetli olaca beklenmektedir. Bu konu, evre ve srdrlebilirlik konular nedeniyle gndemde olan bir konudur. Denizyolu tayclarnn bu deiimi benimseyecekleri dnlmektedir. Gemi ina mhendislerinin, yakt hcreleri, dalga, rzgar, gne enerjisinin kullanm ve evreci gemi tasarm ile balast suyu sistemleri ile ilgili yaptklar almalar gelecekle ilgili ip ular vermektedir. Teknolojik gelimeler iinde en dikkat ekici olan hi phesiz liman elleleme ve aktarma ekipmanlarnda grlen gelimelerdir. Yksek verimlilie sahip Sper Post Panamax tipi rhtm vinleri, Sper Trainerler ve Multi Trailer Sistemler hzla yaygnlamaya balamtr. Bilgisayar teknolojisindeki gelimeler de bu ekipmanlara uyarlanm ve limanlarda i gc minimum dzeye indirilmitir. Limanlarn otomasyona gemesi, insan gcne gre ok daha verimli alan bilgisayar kontroll elektro-mekanik liman iletim sistemlerinin gelecekte tm saha operasyonlarnda insan gcnn yerini alacan gstermektedir. Gemilerin balast sularnn translokasyonunun bir sonucu olarak deniz ekosistemlerinde zararl trlerin ortaya kmas, ky topluluklar ve devlet evre organlar tarafndan olduu gibi, denizyolu tayclar ve limanlar iin de nemli bir konudur. Internationa l Maritime Organization (IMO) ve ulusal devletler, dzenlemeler ve yasalar yolu ile balast suyu ynetimi ile uramlardr. Ayn zamanda, gemi teknolojisi gelitirilmi ve bu soruna etkin bir zm salanmaya balanmtr. Liman teknolojisi gelimeleri genellikle, byyen kapasiteleri karlayarak gemilere hizmet vermek, gemilerin limanlarda manevra srelerini azaltmak, liman-kara arayzlerini hzlandrmak ve daha temiz liman operasyonlar ile artan evresel basklar karlamay amalamaktadr. Gemilerin limanda bekleme zamann azaltmada teknolojinin oynayabilecei rol, kanal ve terminal dizayn, gemi ve yk elleleme ekipmanlar ve kara bazl depolama ve ulatrma sistemleri ile ilgilidir. Tm yk ve gemi trlerine uygulanabilir baz genel teknolojiler, dinamik omurga alt sistemler (DUKC), otomatik gemi balama sistemleri, yksek duyarl gemi balast suyu alma sistemleri, bekletmeksizin uygulanabilecek nleyici bakm teknikleridir. Konteyner sektr, ok sayda teknolojik gelime deneyimi olan bir sektrdr ve bu gelimeleri 6 grupta incelemek mmkndr. Bunlar:
376
Konteyner terminal dizayn Konteyner elleleme ekipmanlar Kara arayzleri ve tama modlar Konteyner emniyeti Konteyner ynetimi Konteyner soutma sistemleri Konteyner elleleme sistemlerindeki gelimeler, rhtm ve saha elleleme sistemlerindeki gelimelerden olumaktadr. Bu alanda srekli gelimeler (ift konteyner kaldrac, rhtm kreyni, ganty kreyn, srcsz ayakl tayc, terminaller aras aralar, vb) salanmaktadr. Kara ulatrma modlar, arayzleri (demir ve karayolu) ve bu modlarn iletimlerinin hepsi teknolojik gelimeler yaamaktadrlar. Bunlara baz rnekler unlardr: Limanlara bal yksek verimli kara limanlar ve oklu tama (intermodal) terminalleri, Saha/rampa ii ve d daha fazla konteyner hareketi iin ift katl trenler, Konteynerlerin limanda kaln ve terminalde beklemesini azaltmak iin haftada 7 gn/24 saat alan demiryolu ve karayolu ara destei, Karayolu aralarnn terminal kapsnda bekleme srasn ynetmek iin gelitirilmi aralar. Teknolojik gelimelerin dier bir boyutu ise bilgi ve iletiim teknolojilerinde (ICT) grlmtr. Bu teknolojiler liman operasyonlarnn tamaclk ve tedarik zincirine entegre edilmesinde ok nemli rol oynamaktadrlar. Gelimi liman bilgi sistemleri ve EVD (Elektronik Veri Deiimi) sistemlerinin limanlarda kullanm yaygnlamtr. Bu tr teknolojilerin kullanm liman mterileri iin limann tercih edilmesinde nemli bir kriter olmaktadr. c. Politik/Yasal Gelimeler ve Limanlar zerine Etkileri Denizcilik ve limanclk sektrnn baarl bir ekilde faaliyette bulunabilmesi iin denizcilikle ilgili dzenleyici yap byk nem tamaktadr. Uzun yllar srmesi iin tasarlanm olan yeniliki byk yatrmlarn yapld deniz tamacl ve limanclk gibi sektrlerde dzenleyici yapnn istikrarl olmas gerekmektedir (EU Maritime Policy, Green Paper, 2006). Deniz tamacl, limanlar ve lojistik iletmelerin iinde alaca yasal ve dzenleyici evrenin kararl olmas fakat ayn zamanda geliimlere duyarl ve dinamik olmas gereklidir. Aada son zamanlarda yaplan ve nerilen uluslararas yasal ve dzenleyici gelimelerin deniz tamacl ve limanlar zerindeki mevcut ve olas etkileri zetlemektedir. Bu dzenlemeler; emniyet, evre, gemi gvenlii, kalitesi, tarifeli tamaclk ve liman rekabeti dzenlenmesi gibi konular kapsamaktadr (Meyric and Associates, 2007). Uluslararas Gemi ve Liman Gvenlii Kodu (ISPS) 24 temmuz 2001de yrrle girmitir. 2004 ortasndan beri bireysel bayrak devletlerine ek olarak eitli organlar, gemilerin ve liman tesislerinin ISPS Koduna uyumunu takip etmektedir. Avrupa ierisinde ISPS Kodunun
377
uygulanmas, liman ilemlerini korkulduu gibi aksatmam aksine ilemlerin dzene girmesini salamtr. Konteyner Gvenlik nisiyatifi (CSI) yksek riskli konteynerleri, Amerikadaki var yerlerine gelmeden nce deniz ar limanlarda denetlemek iin Amerika Birleik Devletleri Gmrk ve Snr Korumasnn (CBP) inisiyatifidir. 2004 Nisan aynda Avrupa Birlii, CSIn Avrupa Birliinde de kullanlmas iin anlama imzalamtr. Byk ounluu bu anlamann bir sonucu olarak 44 liman CSI programna katlmtr. Ancak CBP, 2006 ylnn sonuna kadar 50 limann anlamaya katlmasn amalamtr. Terrizme kar Gmrk Ticaret Ortakl (C-TPAT), Amerika Birleik Devletleri ierisinde gnll ortak devlet-firma ortakldr. Uluslararas tedarik zincirini ve Amerika Birleik Devletleri snr gvenliini gelitirmeyi amalamaktadr. Bu program tedarik zincirine btnsel yaklam gstermekte ve ithalatlarn, tayclarn, lisansl gmrk mavirlerinin, imalatlarn ve konsolidasyoncularn ibirliini hedeflemektedir. Dnya Gmrk rgt, kresel ticareti emniyete almak ve kolaylatrmak iin, standart ereve oluturan, C-TPAT ve dier blgesel ortaklklardan ok fazla ey almtr. Bu ereve Dnya Gmrk rgt tarafndan Haziran 2005de benimsenmitir. Deniz evresi ile ilgili dzenlemeler; deniz kirlilii, gemi yakt emisyonlar, balast suyu ynetimi, gemi geri dnmnden olumaktadr. MARPOL (Denizlerin Gemiler Tarafndan Kirletilmesinin nlenmesi Uluslararas Szlemesi) ve Avrupa Birlii Habitat Direktifi, limann iletim ve faaliyetleri iin kullanlan dzenlemelerdir (Haralambides ve di., 2000). Limanlar sadece daha ileri boyutta gelime ve genileme salamak iin deil, ayn zamanda mevcut operasyonlar devam edebilmek iin de bu dzenlemelere uymak zorundadrlar. Bu nedenle liman yneticileri evresel danmalk hizmetlerinin faydalarn grmeye balamlardr. Birok limann gelitirilmesinde, evresel deerlendirme, planlama srecinin ilk safhasnda yaplmaktadr. Bu tr evreyi gz nne alan deerlendirmeler, limanlarn kredi veya hibe alabilmeleri iin uluslararas fon ajanslar tarafndan istenmektedir (Baird, 2000). Gemi emniyeti ve kalitesi ile ilgili dzenlemeler; Liman Devleti Kontrol (PSC) ve SOLASn (Denizde Can Emniyeti Uluslararas Szlemesi) yenilenmesi gemilerin uzun dnemli takibinden olumaktadr. 1 Ocak 2008de, Uzun Dnemli Tanmlama zleme (LRIT) uluslararas seferlerdeki yolcu gemilerinin, 300 GRTden byk yk gemilerinde zorunlu olmutur. Avrupa, ABD ve Asya lkelerinde tarifeli deniz tamacl rekabetine dzenlenmeler getirilmitir. Son 10 ylda birok devlet rekabet hukuku ad altnda tarifeli deniz tamacln ele al biimini yeniden gzden geirmilerdir. Deniz tamacl ve limanclk alanndaki iletmelerin, mallar etkin bir ekilde tamak ve ellelemek iin emniyet, gvenlik, evre gibi konular ile ilgili olarak ortaya konan uluslararas ve yerel dzenlemelere etkin bir ekilde uyum salamalar gerekmektedir. d. Tedarik Zinciri ve Lojistik Ynetimindeki Gelimeler ve Limanlar zerine Etkileri Pazarlarn liberizasyonu, dnya apnda lojistik gelimelerin artmasna yol amtr. Kreselleme ve yeni pazarlar ierisinde yaylma, rn ve pazar blmlemeye karlk olarak zel retim, yaln retim uygulamalar ve ilgili maliyetlerdeki kayma gibi etki ve faktrlerin bir sonucu olarak, tedarik zincirleri daha kompleks hale gelmitir. Bu gibi gelimeler, lojistik
378
modellerinde srekli olarak gelimesini salamtr (McKinnon, 2001; Notteboom and Winkelmans, 2001). Gnmzde mteriler daha geni kapsaml ve kresel olan, tamamen entegre edilmi hizmetlere ve yeteneklere ihtiya duymaktadrlar. Bu eilim entegre edilmi lojistik stratejileri, ulatrma bazl nc taraf lojistik hizmet salayclardan, depolama ve datm hizmetleri salayclarna doru kaydrmtr. Lojistik sistem iinde konteynerlerin karadan i alanlara olan datm daha nceden hi olmad kadar kritik role sahip olmutur. Yklerin kapdan kapya transferi modern tamann nemli bir zellii haline gelmi bulunmaktadr. Bu zellik modlar arasnda byk bir entegrasyonu ifade etmektedir. te bu gereklilikler limanlar, geleneksel rolleri dnda lojistik platform ve lojistik merkezi rol stlenmeye yneltmitir. Lojistik sistem bak asndan bakldnda limanlar, tedarik zinciri boyunca lojistik faaliyetlerini kendine ekmek zorunda olan sistemlerdir. Limanlarn bu ekilde hizmet vermeleri, lojistik zincir boyunca envanter seviyelerinin dmesini, dier ortak maliyetlerin azalmasn ve ksa teslim sreleri (lead time) ile yksek hizmet seviyelerinde mterilerin in isteklerinin daha hzl bir ekilde karlanmasn salamaktadr. Bu anlamda, limanlardaki arzn talebi karlamas - arz/talep uygunluu - son derece nemlidir. Bu ekilde limanlar yk elleleme ve depolama hizmetlerinin yan sra, tama konsolidasyonu, rn birletirme ya da apraz sevkiyat (cross- docking) gibi lojistik hizmetleri de yerine getirmi olmaktadrlar. nceleri yalnzca gemilerin barnmas iin dnlen limanlar, sonralar hizmet retim merkezleri durumuna dnmlerdir. Gemi barndrma ilevi artk bir liman iin ikincil nemdedir. Yk dk maliyetle, seri biimde, gvenle ve kaliteli (zamannda ve hasarsz olarak alcsna teslim etme) olarak ulam sistemleri arasnda aktarmak, gnmzde limanlarn en nemli ilevi haline gelmitir. Liman faaliyetlerinde, ekonomik olmayan bir faaliyet tamak, btnde etkilemektedir. Liman yk asndan toplama ve datma yeri, ulam sistemleri asndan ise tama sisteminin deime noktasdr (Esmer, 2009). Liman sistemi sadece ulatrma sisteminin bir unsuru deil, ayn zamanda retim ve lojistik sisteminin de temel alt sistemlerinden biridir (Esmer, 2009). Limanlarn kara ve deniz bazl lojistik faaliyetler arasnda hayati bir role sahip olduu bilinmektedir. Ancak gnmzde limanlarn dier nemli lojistik faaliyetleri de yerine getirmeleri nemlidir. Bu faaliyetler; depolama iin bir merkez olmalar ve ham maddelerin, mallarn ve dier paralarn ilenme sreleri ierisinde yer almalar eklinde zetlenebilir. Gnmzde birok mal ve rn, sipari zerine retilmektedir. Limanlardaki modern datm depolar; birletirme, paketleme ve/veya yeniden paketleme, bakmonarm gibi birtakm yaratc lojistik hizmetleri salayabilmektedirler. Tedarik zinciri iinde limanlarn bahsedilen lojistik faaliyetlere ne derece nemli bir katk saladn anlamak iin yk elleleme sistemi, ulatrma sistemi, lojistik sistem, retim sistemi ve ticaret sisteminden oluan 5 temel sistemin limanlarla ilikisi incelenmelidir. 5 temel sistemin liman evresindeki faaliyetleri Tablo EK 3.3te sunulmutur.
379
Tablo EK 3.3. Liman Kmesi inde Yer Alan 5 Temel Faaliyet

Yk Elleleme Sistemi Ykleme/Boaltma Personeli Liman isi Tedarikileri Demiryolu Terminalleri Pilotaj ve Rmorkaj Depolama Liman Mhendislii Ulatrma Sistemi Lojistik Sistem Lojistik Hizmet Salayclar Depolama Lojistik Danmanl Katma Deer Hizmetler retim Sistemi retim Faaliyetleri retimle lgili Tedarik Hizmetleri Ticaret Sistemi thalat/ihracat letmeleri Ticaret Merkezleri Ticari Mzayedeler
Denizcilik letmeleri Ulatrma letmeleri Gemi Tedarikileri Gemi Acenteleri Lojistik Ykleniciler Deniz ve Ulatrma Hizmetleri Gemi Bakm/Onarm Kaynak: De Langen, P.,W., 2001
Limanlar birok lojistik hizmet salayclar ve ulatrma operatrlerinin bir araya topland ve nihai mteriye deer kazandrd bir tr organizasyon kmeleridir. Bu durumda limanlarn tedarik zincirine katks iki balk altnda toplanabilir (Carbone ve De Martino, 2003) : Kresel ulatrma zincirinin bir paras olarak verimli ve etkin alan bir liman altyaps ve i tama balantsnn varl, Gvenlik, gvenilirlik, bilgiye ulalabilirlik, ilem skl, dakiklik gibi mteri taleplerine bal kalite niteliklerinin gerekletirildii ve deerin yaratld lojistik hizmet salayclarn ve ulatrma operatrlerinin varl Limanlarn tm bu zelliklere sahip alanlar olmas, limanlarn doal olarak lojistik merkez olmasna neden olmutur. Limanlar basit aktarma noktas rolnden tedarik zincirini hizmet ve faaliyetlerle destekleyen lojistik merkez olmaya doru bir evrim geirmitir. Bylece limanlar daha karl hale gelirken tedarik zincirlerinin verimi atm ve maliyetler azaltlmtr. Limanlar iin de geerli olan lojistik merkezlerin ilevleri 6 balk altnda toplanmaktadr (Gray ve Kim, 2001): -Depolama, -Malzeme (materyal) elleleme - ynetimi, -Konsolidasyon, -Dekonsolidasyon, -apraz datm, -Katma deer yaratc lojistik hizmetler.
380
EK 3.2. Dnyada Deerlendirilmesi
Limanclk
Sektrn
Etkileyen
Mikro
Gelimelerin
Limanlarnn mikro evresi veya ilem evresi olarak adlandrlan evre, limann iletim evresindeki gelime ve deimeleri iermektedir. Limanlarn ilem evresini mteriler, rakip limanlar, tedarikiler, ikame ve tamamlayc hizmet sunan iletmeler ile arac iletmeler oluturmaktadr (Deveci ve di., 2005). Limanlarn mterileri, ykletenler, alclar, gemi iletmeleri, gemi acenteleri, nakliye organizatrleri, nc ve drdnc taraf lojistik iletmeler ve liman zerinden hizmet salayan ve gelir elde eden tm taraflar iermektedir (Deveci, Oral ve Cerit, 2005). Terminal ekipmanlar reticileri, karayolu ve demiryolu iletmeleri, liman inaat irketleri, ykleme mteahhitleri ise limanlarn tedarikilerini oluturmaktadr. Ayrca, liman bakanlklar, klavuzluk ve rmorkr iletmeleri, gmrkler, emniyet, salk ve dier kurum ve kurulular da liman iletmelerinin ilem evresinde yer alan kurumsal yaplardr. Aada limanlarn ilem evresindeki gelime ve deimelerin limanlar zerine etkileri deerlendirilmektedir. a. Liman Mteri ve Kullanclarnn Limanlar zerine Etkileri Limanlar, reticiler, toptanclar, perakendeciler, tketicileri buluturan noktalardr. Tatanlar, uluslararas yklemeleri iin kesintisiz bir datm kanal aray ierisindedirler. Bu erevede, limanlarn nemli bir rol de mamul veya hammaddelerin datm kanal ierisinde kesintisiz akn salamaktr. Kesintisiz ak liman mterilerinin retim ve/veya tketim faaliyetleri kesintiye uramamas iin gereklidir. ada lojistik ynetimi envanter seviyelerini ve lojistik dng zamanlarn drmeye alrken, ayn zamanda mteri hizmetlerini ykseltmeyi amalamaktadr. Liman mterileri, lojistik sistemin ok nemli bir alt sistemi olan limanlardan lojistik hedeflerini gerekletirmede ok fazla katk beklemektedirler. hracat ve ithalatlar, kresel ve uluslararas pazarlarda giderek artan rekabet ortamnda maliyet ve hizmet avantajlar elde etmenin yolunu etkin tedarik zinciri, lojistik ve tamaclkta grmektedirler. letmelerin tedarik zinciri ynetimi ve lojistik stratejilerinde yaanan gelime ve deimeler limanlarda bir takm kkl deimelere neden olmaktadr. Uluslararas pazarlarda rekabeti stnlk elde etmede lojistik maliyet ve hizmet kalitesi iletmeler iin en nemli hususlardr. Tatanlar, maliyetleri drp hizmet kalitesini arttrabilmek iin mterilerinin ihtiyalarna annda yant verme, stoksuz retim, lojistik d kaynaklama gibi stratejilere ynelmilerdir (Carbone ve Martino, 2003; Paixao ve Marlow, 2003, Deveci, Tuna ve Cerit, 2006). Limanlar da, tm bu gelimelere ayak uydurabilmek ve ek gelirler elde edebilmek iin, geleneksel liman hizmetleri dnda maliyet drc ve hizmet kalitesini arttrc birtakm katma deerli lojistik hizmetlere ynelmitir. Neticede limanlar, sadece ykleme, boaltma ve depolama yerleri olmaktan tede lojistik merkez ve datm merkezleri/platformlar haline dnmlerdir (Deveci, Oral, ve etin, 2005). Liman mterileri olarak zellikle denizyolu tayclarnn stratejilerinde, organizasyonlarnda ve hizmet operasyonlarnda grlen bir takm deime ve gelimeler de limanlar etkilemektedir (Lim, 1996; Deveci, 1998). Konteyner tamaclnda 1990larda balayan youn rekabet, navlunlarn dmesine yol am, kar marjlar den tayclar maliyet drc birtakm yollar aramaya balamlar, bu amala liman masraflarn drmek iin eitli araylar ierisine girmilerdir (Deveci, 1998). Ayrca ykletenlerin ve alclarn tarifeli gemi iletmelerinden kapdan kapya tamaclk yoluyla toplam lojistik hizmet satn alma beklentileri bu araylar arttrmtr (Deveci, Cerit ve Tuna, 2004). Bu amala mterilerine
381
oklu tama ve lojistik hizmet salayarak farkllatrlm hizmetler salama yolu seen gemi iletmeleri, yeni bir iletme anlay ile almaya balamlardr. Konteynerlerin mmkn kld tam zamannda ve kapdan kapya datm ile retim sistemleri gittike artan bir oranda kresellemektedir. Denizyolu tamaclk hatlar kendi denizcilik hizmetlerini genileterek ve karaya doru kontrollerini uzatarak, lojistik zincirlerde en nemli rolleri stlenmektedir. Bir deniz ar taycs iin liman seimi, belirli bir limann belirli bir faydas yerine, tm zincirin durumu ve ekonomisini gz nne alarak yaplmaktadr. Dolaysyla, kreselleme anda mterilerin limanlardan beklentilerinin altnda hem toplam lojistik maliyetleri drebilme, hem de mterilerin lojistik hizmet kalitesini arttrabilme yetenei yatmaktadr. Gemi iletmeleri operasyonlarn rasyonelletirmek, maliyetleri drmek ve mterileri olan ykleten ve alclarnn yeni beklentileri dorultusunda lojistik hizmetler salayabilmek iin eitli ekillerde ibirlikleri yaparak tamaclk endstrisini yeniden yaplandrmlardr (Deveci, Cerit ve Sigura, 2001). Deniz tamaclnda stratejik ibirlikleri, irket evlilikleri, irket satn almlar, gemi paylam anlamalar, slot kiralamalar gibi ekillerde grlen ibirlikleri ve satn almalardan dolay, byk gemi iletmelerinin satn alma glerinin artmtr. Bu tr iletmeler, limanlarla youn pazarlklar yapma, yeni olanaklar ve hizmetler talep etmeye balamtr. (Deveci, Cerit ve Sigura, 2001). Gemi iletmeleri, lek ve alan ekonomileri elde edebilmek iin, daha byk gemilerle yaptklar tama hizmetlerinde, geleneksel limandan limana tamadan, sarka sefer (pendulum) programlar ve tm dnyay dolaan seferlere doru ynelmilerdir (Deveci, 1998). Bu durumda sefer programlarnn rasyonalizasyonu gndeme gelmitir. ou byk gemi iletmesi gemileri belli bir blge, lke veya rotada her limana uramaktansa, rota zerinde sadece maliyet ve hizmet ynnden avantaj salayan limanlara uramaya balamtr. Bu tr limanlar gemi iletmelerinin toplama ve datm limanlar olurlarken, dier limanlara ykler besleme gemiler veya dier tama olanaklar ile verilmeye balanmtr (Deveci, 1998). Gemi iletmelerinin lek ve alan ekonomisi nedeniyle sefer programlarndaki deime ve gelimeler neticesinde Trkiyenin iinde bulunduu Dou Akdeniz Blgesinde liman trafii artmtr. Dou Akdenizde Gioia Tauro, Malta, Damietta, Algeciras gibi limanlar youn olarak aktarma trafiine hizmet eden limanlar olarak n plana kmtr. Uzak Douda, Singapur, Hong Kong, Kaousiung, Pusan, Kobe gibi limanlar ise toplama ve datm merkezlerine dnmlerdir. Bylece, dnyann her ktasnda belli limanlarda ykleme ve aktarma merkezi olarak kullanlmalarndan dolay, liman trafii s rekli artarken, gerekli yatrmlar ve hizmetleri salayamayan limanlarda trafik dmeye balamtr. b. Limanlar Arasndaki Rekabet ve Limanlar zerine Etkileri Gnmzde limanlar sadece denizcilik iletmeleri, terminal operatrleri, nakliye mteahhitler i ile deil, ayn zamanda yk alcs ve ykletenle de iliki iindedir (Carbone ve De Martino, 2003; 306). Lojistik platformun geliimi asndan limanlar ayn anda bir ok alanda faaliyet gstermektedir. Bu durum liman rekabetini de ekillendirmektedir. Kuzey Avrupada ve Uzak Doudaki nemli ana limanlar arasnda zellikle aktarma yklerinde youn bir rekabet yaanmaktadr. Bu rekabet kresel liman operatrlerinin yaplanmalarnn da bir sonucudur. Limanclk sektrnde yaanan youn rekabet kk lekli limanlar olumsuz etkilemektedir.
382
Son yllarda artan tama taleplerini karlamak iin limanlar byk lekli yatrmlar yapmlardr. Ortaya kan yeni yatrm maliyetleri limanlar aras rekabetin sonucudur. Son on ylda yaanan dier nemli bir gelime ise tahsis edilmi terminal kavramnn yaygnlamasdr. Bu kavram limanlarn ve byk gemi operatrlerinin kar atmasn tetiklemise de, zamanla bu atma iki taraf iinde olumlu sonulanmtr. Bu eilimler liman kullanclar ve liman hizmet salayclar arasnda uzun dnemli ilikileri gelitirmitir. Bunun bir yan etkisi olarak liman hinterlantlarnn doas, yeri ve genilii deimektedir ve bu deiim liman baars iin nemli bir faktrdr (Hayuth, 1996). rnein Avrupadaki Rotterdam, Anvers ve Hamburg Limanlar ok geni bir hinterlanta hizmet vermektedirler. Tamaclk ve limanclk ile ilgili literatrde liman rekabeti drt kategoriye ayrlmaktadr. (Song, 2003; Haralambides, 2001): Liman iindeki terminal ileticileri arasndaki rekabet, Limanlar arasndaki rekabet, Liman kmeleri arasndaki rekabet, Liman dizileri arasndaki rekabet. Limanlar, mevcut gemi iletmelerini kaybetmemek ve yeni gemi uraklar elde edebilmek iin esas olarak konteyner gemi iletmeleri ve onlarn oluturduklar yeni rgtlerden gelen basklara boyun emek zorunda kalmlardr. Dier yandan tayclarn yeni sefer stratejileri ve yeni gelien oklu tama alar (intermodal networks) limanlarn mevcut hinterlantlarn kaybetmelerine yol amtr. Bu durum eitli dzeylerde liman rekabetine yol amtr. Liman iletmeleri youn rekabetle karlatktan sonra rakiplerine gre rekabeti stnlkler elde edebilmek iin yeni yaklamlar aramaya balamlardr. Limanlar dier limanlar ile yerel olarak rekabet ettikleri gibi, blgesel olarak, hatta ayn kara alanlarna hitap eden uzak mesafedeki limanlarla bile rekabet etmeye balamlardr. oklu tamaclk koridorlar limanlar aras rekabeti artrmtr (Loo ve Hook, 2002). Konteyner liman piyasasndak i oyuncular, endstri rekabetinin bu kanlmaz eilimini fark etmilerdir. Limanlar bu duruma, rakipleri ile stratejik ittifaklar oluturma stratejisi uygulayarak tepki vermilerdir. Bylece konteyner liman endstrisinde hem rekabet, hem de ibirliini ieren yeni bir strateji ve kavram ortaya km, bu kavrama co-ompetion ad verilmitir (Song, 2003). c. Liman Tedarikilerindeki Gelimeler ve Limanlar zerine Etkileri Liman tedarikileri limanlara altyap, styap, biliim ve hizmet salayan iletmelerdir. Elleleme ekipmanlar ve teknolojileri reten firmalar, limanlara hem karada hem de kyda bir dizi gelimi elleleme olanaklar sunmaktadr. Bu tr olanaklar limanlarda terminal operasyonlarnn optimizasyonu ve kapasite kullanmn arttrrken, daha etkin ve kaliteli hizmetler salama olanada vermektedirler. d. Lojistik Destek Kurulularndaki Gelimeler ve Limanlar zerine Etkileri Liman blgesinde ve evresinde faaliyette bulunan araclar esas olarak gemi acenteleri, gemi brokerleri, nakliye organizatrleri, gmrk komisyoncular, lojistik hizmet salayclar ve hinterlant tama operatrleridir.
383
Dnyann gelimi limanlarnda tm bu birimler arasnda kurulan etkin biliim sistemlerinin tm liman katlmclarnn ve kullanclarnn etkinliini arttrd grlmektedir. Bu yzden liman iletmelerinin, limanda faaliyette bulunan lojistik destek kurulular ile daha yakn ilikiler gelitirmektedirler. Limanlar, yklere ve gemilere olduu kadar, limana i yaratan liman kullancs kurulularn alma ortamlarn da yaratmak durumda kalmaktadrlar. nk lojistik araclar yaptklar balantlar ve kurduklar alar ile limann pazarlanmasnda etkin rol oynamaktadrlar. Dier etkileyen faktrler ise u ekilde sralanabilir: Maliyet ve etkinlikteki deimeler, evik (agile) retim ve endstrilerin en iyi uygulamalarnn benimsenmesi, Tedarik zincirinin daha etkili ynetilmesi ihtiyac, Pazarlarn standartlamaktan farkllatrlm rnlere doru kaymas, Yeni dzenleyici politikalar ve hkmet dzenlemeleri, Toplumda sosyal konularda, alkanlklarda ve yaam stillerinde meydana gelen deiiklikler.
EK 3.3. Dnyada Limanlarn Evrimi ve Kresel Liman letmeleri

kinci dnya sava sonrasndan bu yana, limanlar UNCTADn da kavram olarak yeni nesil olarak adlandrd bir evrimleme srecine girmilerdir. Yeni nesil liman kavram, liman otoriteleri ve iletmecilerinin faaliyetlerinin reaktif ya da proaktif ynl gelitirilmesinde uyarlanan yaklam yanstmaktadr. Bu faaliyetler geleneksel elleleme ile balar ve tm liman boyunca geni lekli olarak bir lojistik an kurulmas ve bu katma deer yaratan faaliyetlerin ticari ve endstriyel iletmelerle birlikte gelitirilmesi noktasnda sona erer. Bu tip limanlar, nc kuak olarak isimlendirilir ki bu, dnya ekonomik byme yapsnn doru bir ekilde tahminlenmesi iin yeterlidir. Ancak nc kuak limanlar, gnmzn deien pazar koullarna, belirsizliklere ve d evre artlarna uyum salamada yetersiz kalmaktadrlar. Bu belirsizliklerle baa kmak iin limanlar daha esnek daha evik yeni bir lojistik yaklama adapte olmaldrlar. Bu yeni yaklamn uyguland limanlar drdnc kuak limanlar olarak tanmlanmtr. Tablo EK 3.4de limanlarn bugne kadar geirdii evrim ve zellikleri gsterilmektedir.
384
Tablo EK 3.4: Dnyada Limanlarn Geliimi ve Evrimi

Birinci Nesil Geliim Periyodu
Ana yk
kinci Nesil 1960lardan sonra

Krkambar, kuru dkme ve sv dkme yk -Yaylmac (genilemeci) Politika -Tama, Endstriyel ve Ticari Merkezi 1) + 2)Kargo dnm, gemi ile ilgili endstriyel ve ticari hizmetler -Geniletilmi liman alan -Liman ve Liman kullanclar arasnda yakn ilikiler -Liman ii faaliyetleri arasnda gevek ilikiler -Liman ve belediye arasnda resmi olmayan ilikiler -Yk ak -Yk dnm -Kombine hizmetler -Attrlm katma deer
nc Nesil 1980lerden sonra

Dkme ve birimletirilmi, konteynerize edilmi yk -Ticari eksenli -Uluslararas ticaret iin entegre edilmi tama merkezi ve lojistik platform 1) + 2) + 3) Yk ve bilgi datm, lojistik hizmetler -Kyya doru terminaller ve datm merkezleri -Birleik liman ortakl -Tama ve ticaret zinciri ile limann entegrasyonu -Liman ve belediye arasnda yakn iliki -Geniletilmi liman organizasyonu -Yk/bilgi ak -Yk/bilgi datm -oklu hizmet paketi -Yksek katma deer Teknoloji/uzmanlk
Drdnc Nesil 2000li yllar

Yk trlerinde uzmanlama, Dkme yk, konteynerize edilmi yk, zel ykler -Kresel ticaret eksenli -Kresel ticaret iin lojistik ve datm merkezi platformu -Yaylmac politika -zel tahsis terminaller -Intermodal terminaller 1)+2)+3)+ -Tedarik zinciri ve toplam lojistik hizmetler -Lojistik ve datm merkezi hizmetleri -Dier liman ve terminalleri ile etkin balant -Kresel liman a -Kresel liman ve terminal iletmecilii -Tedarik zinciri ve liman entegrasyonu -Denizyolu tayclar, tatanlar ve liman arasnda yakn ibirlii -Geniletilmi liman organizasyonu -Yk/bilgi ak ve datm -Yksek deerli lojistik hizmetler - Entegre lojistik hizmetler -Kullanclar zel tahsis terminaller -Esneklik, yalnlk ve eviklik -Yeil liman (evresellik) Kresel teknoloji/uzmanlk ve limanlar aras a
1960lardan nce
Krkambar yk
Konum liman gelitirme stratejisi
ve
-Geleneksel -Tama Modunda Deiim Fikri
Faaliyetlerin kapsam
1) Kargo ykleme, boaltma ve navigasyon hizmeti -skele ve rhtm sahas -Liman iinde bamsz faaliyetler -Liman ve liman kullanclar arasnda gayri resmi ilikiler
Kurum karakteristikleri
retim karakteristikleri
-Yk ak -Basitletirilmi bireysel hizmet -Dk katma deer
Belirleyici faktrler
gc/sermaye
Sermaye
Kaynak: UNCTAD, 1996; Paixao ve Marlow, 2003
Kreselleme sreci ve limanlarda meydana gelen kkl deiikliklerin sonucunda, ikinci tr bask kategorisi olarak denizciliin talep yaps ele alnabilir. Tama maliyetlerinin drlmesi ynnde artan basklar konteyner irketlerinin ibirlikleri kurmasna ya da irket birlemeleri ve irket ele geirme srelerine gitmelerine sebep olmutur. Bu stratejileri uygulayan gemi iletmeleri ticari rotalarn yeniden ekillendirmek ve bunun sonucu olarak gemilerinin urak limanlarn deitirmek zorunda kalmladr. Kresel bazl liman operatrleri bu durumu ngrerek, konteyner limanlarn yeniden konumlandrmtr. Ortak giriimler (joint ventures), liman terminal imtiyazlar veya yeil alan projelerinin uygulanmas yollaryla gemi byklklerindeki art bir ekilde karlamlardr. Maliyetlerin drlmesi ve gemi hacimlerinin arttrlmas eilimi ile birlikte hub&spoke (toplama ve datm) tama sistemleri gelitirilmitir. Limanlar hub liman ve ikincil liman ayrm ile snflandrlmtr. Hub limanlar aktarma piyasalar ile arpmak zorunda kalmtr.
385
Tm bu basklar kresel (oklu) liman operatrlerinin ortaya kmasna sebep olmutur. 2005 ylnda drt byk kresel konteyner terminal operatr olmutur: Hutchinson, PSA, A.P. Moller Terminals, P&O Ports. Bu drt kresel konteyner terminal iletmecisi konteyner piyasalar pazar paynn yaklak %50sinden fazlasn kontrol etmektedirler. 2007 yl itibaryla kresel liman holdingleri tarafndan iletilen konteyner terminallerinin saylar Tablo EK 3.5de verilmekte, bu limanlarn yerleri ise ekil EK 3.1de gsterilmektedir. Tablo EK 3.5: Kresel Liman Holdingleri Tarafndan letilen Limanlarn Says
Kresel Liman APM Terminalleri Dubai Ports World Hutchison Port Holdings Port of Singapore Authority Toplam Avustralya Avrupa 7 9 7 10 33 Kuzey Amerika 13 1 Pasifik Asya 7 10 21 18 56 Gney Amerika / Karayipler 3 3 8 Gney Asya / Orta Dou 5 12 2 1 20 Toplam 35 40 39 29 143
14
14
Kaynak: Drewry, 2007
Dedicated Maritime Container Terminals
APM Terminals Dubai Ports World Hutchison Port Holdings Port of Singapore Authority Eurogate Stevedoring Services of America
Pacific Asia
Europe
Kaynak:Rodrigue, Comtos ve Slack, 2009
ekil EK 3.1: Kresel Terminal letmelerinin Terminallerinin Yerleim Yerleri
386
Limanlarda gzle grnr dier bir nemli deime ise teknoloji ksmnda gereklemitir. Bu deiimler kesintisiz tamaclk sistemlerine olan ihtiyac ayr seviyede ortaya konmutur. Bunlar: Modlarn birlikte ilemesi, Kara alarnn denizle birbirine ball ve Bilgi sistemlerinin birbirine uygunluu. Gelitirilmi iletiim sistemleri, bilgiye ulam hzlandrd gibi, liman tesislerindeki verimliliin artn da olumlu etkilemitir. a. Dnya Limanlarnda Yk Trafii Dnya limanlarnda ton olarak toplam yk trafiine bakldnda genel olarak Uzak Dou limanlarnn son yllarda ok fazla byme gsterdii grlmektedir. Uzak Dou Limanlar, zellikle de 2000 ylndan sonra limanlara yatrm yapm ve liman kapasitelerini arttrmtr. Tablo EK 3.6 dnya liman liginde ilk 25te yer alan limanlardaki trafii ve bymeyi gstermektedir. Tablodan anlalaca zere, Avrupa Limanlar gemite ilk sralarda yer alrken, 2007 ylnda ancak Rotterdam Liman ilk srada yer almtr. Dnya limanlar arasnda yk trafiinde ilk sralarda yer alan limanlarn genel zellikleri; aktarma trafiine hizmet etmeleri, ana rotalar zerinde bulunmalar, lojistik merkez hizmetleri vermeleri ve modern ve geni olanaklara sahip olmalardr. Tablo EK 3.6: Dnya Liman Yk Trafii (Milyon Ton) (2000-2007)
Yllk Ortalama Byme Oran 2003/2007 15.4 8.6 5.6 16.7 18.9 17.6 17.1 18.6 4.3 6.8 1.9 15.3 5.8 4.2 15.4 4.7 6.4 6.4 9.1 -0.1 3.5 1.8 3.0 7.2 1.3
Liman angay Singapur Rotterdam Ningbo Guangzhou Tianjin Qingdao Qinhuangdao Hong Kong Busan South Louisiana Dalian Nagoya Huston Shenzen Kwangyang Los Angeles Anvers Long Beach Chiba Ulsan Kaohsiung Yokohoma Hamburg Incheon
lke in Singapur Hollanda in in in in in in kore ABD in Japonya ABD in Kore ABD Belika ABD japonya Kore Tayvan Japonya Almanya Kore
2003 316.2 347.7 327.0 185.4 171.9 161.8 140.9 125.6 207.6 187.2 217.0 126,0 172.0 172.4 112.4 165.1 147.5 142.9 122.9 169.6 146.9 138.8 125.9 106.5 131.0
2004 379.0 393.4 352.8 225.9 215.2 206.2 161.7 150.3 220.9 215.0 225.7 145.2 182.3 182.0 135.2 170.5 162.1 152.3 144.5 169.3 160.2 152.5 127.0 114.5 113.7
2005 443.0 423.2 370.2 272.4 241.7 245.1 184.3 167.5 230.1 217.2 220.4 176.8 187.1 191.7 153.9 177.5 169.0 160.1 159.2 165.7 162.4 137.9 133.3 125.9 123.5
2006 537.0 483.6 406.8 344.0 343.3 309.5 265.0 248.9 245.4 243.6 234.1 222.9 215.6 202.9 199.0 198.2 189.2 182.9 174.0 169.2 168.7 149.2 141.8 140.9 138.1
2007 561.5 483.6 406.8 344.0 343.3 309.5 265.0 248.9 245.4 243.6 234.1 222.9 215.6 202.9 199.0 198.2 189.2 182.9 174.0 169.2 168.7 149.2 141.8 140.9 138.1
Kaynak: ISL, 2008 Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
387
Tablo EK 3.7de Dnyada en fazla konteyner elleleyen 20 byk limann konteyner hareketlerini gstermektedir. Konteyner ellelemede in limanlarnn n sralarda olduu grlmektedir. Orta Douda sonradan gelitirilen bir liman olan Dubai Liman dnya konteyner limanlar arasnda 7. srada yer alm ve Rotterdam Liman konteyner trafiine yaklamtr. Tablo EK 3.7: Dnyada En Fazla Konteyner Elleleyen 20 Liman (TEU) (2006-2007)
Liman Ad Singapur Shangay Hong Kong Shenzen Busan Roterdam Dubai Kaohsiung Hamburg Qingdao Ningbo Guangzhou Los Angeles Anwers Long Beach Port Klang Tianjin Tanjung Pelepas New York/New Jersey Bremen/Bremerhaven Toplam Kaynak: UNCTAD, 2008 2006 24,792,400 21,710,000 23,538,580 18,468,900 12,030,000 9,654,508 8,923,465 9,774,670 8,861,545 7,702,000 7,068,000 6,600,000 8,469,853 7,018,899 7,290,365 6,326,294 5,950,000 4,770,000 5,092,806 4,428,203 208,470,488 2007 27,932,000 26,150,000 23,881,000 21,099,000 13,270,000 10,790,604 10,653,026 10,256,829 9,900,000 9,462,000 9,360,000 9,200,000 8,355,039 8,176,614 7,312,465 7,120,000 7,103,000 5,500,000 5,400,000 4,892,239 235,813,816 %Deiim 2006/2005 6.90 20.05 4.15 14.03 1.58 4.36 17.12 3.21 9.57 22.12 35.71 40.88 13.16 8.28 8.65 10.68 23.93 14.19 6.26 18.54 11.81 %Deiim 2007/2006 12.66 20.45 1.45 14.24 10.31 11.77 19.38 4.93 11.72 22.85 32.43 39.39 1.36 16.49 0.30 12.55 19.38 15.30 6.03 10.48 13.12
b. Dnyada Limanlarnn Temel Sorunlar Liman ynetimleri rekabeti maliyetin ykselmesiyle beraber geliimlerinde olabilecek daralmalar kontrol edebilmelidirler. zellikle tarifeli tayclardan kaynaklanan d basklara baz i glerin de katlmas durumu daha da gletirmektedir. Bu balamda limanlar ulusal, blgesel ve dier lke limanlar ile rekabet etmek, zellikle de aktarma yk trafiini ekebilmek iin rekabeti stnlkler salamak durumu ile kar karyadrlar. b.1.Ekonomik Faydalarn Azalmas: Limanlar istihdam yaratc alanlardr. Liman ehirleri genellikle nfus ve endstrinin merkezleridir. Konteynerleme bu faydalar azaltmaktadr. Gnmzde daha az gemi ve gemi adam bulunmas ve limanda daha az zaman geirmeleri, rhtm igcn dram atik ekilde azalmaktadr. Sonuta konteynerleme, liman ehirlerinin ekonomik etkisini azaltmaktadr.
388
b.2. Limanclk Sektrnde Yeniden Yaplanma: Dnyann birok yerinde limanlar zelletirilmekte ve liberalletirilmektedir. Merkezi hkmetler, ister kendi iradeleriyle isterse direktifle artan bir ekilde limanlara olan finansal taahhtlerini azaltmaktalar. zelletirmenin ynetim ve operasyonlar glendirmesi gerekmektedir. Fakat altyap gelitirmelerine kaynak bulmak (tarama, yeni blgelerin karaya eriim tedariinin de salanarak hazrlanmas gibi) hep sorun olarak kalmaktadr. Limanlarn bu masraflar kendi kaynaklaryla nasl karlayaca sorusunun cevab henz yeterince bulunamamtr. b.3. Limanlarda evresel Sorunlar: Limanlarn kurulduu blgeler kanlmaz olarak ekolojik hassasiyete sahiptir. Ky blgeleri hem karasal ve hem de su canl formlar asndan en deerli evrelerdir. Dnyann her yerinde bu blgelerin kullanm ve/veya korunmas ile ilgili politik arenada rekabet eden grler sz konusudur. b.4. Limanlarda Gvenlik ve Emniyet ile lgili Sorunlar: zellikle 11 Eyll olaylar sonras yaplan, limanlarda emniyet ve gvenlikle ilgili uluslararas anlamalar (ISPS Kod), limanlar zerine ykmllkler getirmektedir. Kresel ve uluslararas ticarette emniyetli ve gvenilir liman olabilmek iin limanlar emniyet ve gvenlik ile ilgili uluslararas ykmllkleri yerine getirecek yatrmlar yapmak ve gerekli dzenlemeleri salamak zorundadr. c. Yirmi Birinci Yzylda Limanlarn Ana Stratejileri 21. yzyla girilmesiyle deniz limanlarnn kresel lekte bir riskle karlat aktr. Dnyay tamamen kapsayan yeni lojistik zincirde baz limanlarn pozisyonu zayflamtr. Limanlar, tarifeli denizyolu tamaclk ittifaklarnn basks altndadr. Dnya liman endstrisi bugn aadaki kritik sorunlarla kar karyadr. Byk piyasa belirsizlii iinde nasl plan yaplacak? Tarifeli denizyolu tayclar ve ittifaklarnn gcne kar nasl kar konacak? Devam edilen yatrmlar nasl dorulanacak? Liman geliimi nasl planlanacak ve evresel kayglar nasl tatmin edilecek? Limanlar dzenleyici deiim ikliminde nasl etkin bir ekilde ynetim yaplacak? Rekabeti basklarla baa kmann yolunu arayan birok liman idaresi aadaki iki stratejiden birine uyum salamak durumunda kalmaktadr; Birinci strateji, pazar taleplerine ayak uydurmann denenmesidir. Tama hatlarnn byk gemilere yatrm yaptnn bilinciyle birok liman hrsl ve istekli bir ekilde limanlarn bu gemilere uyumlu hale getirmek iin gelime ve genileme projeleri balatmlardr. Liman konteynerleme pazarnda tutmak yaplan bu yatrmlar frsat yaratc bir ara olarak grlmtr. kinci strateji ise, denizyolu tama hatt mterilerinin taleplerine cevap iin, mteri ynl stratejileriler takip etmek olmutur. Baka bir ifadeyle, finansal, ticari ve ekolojik sonularna baklmakszn mterilere istedikleri verilmitir.
389
Her iki yaklamda dnyann birok blgesinde konteyner tesislerinin kapasitelerini ik iye katlanmasna ve fazla kapasite olumasna sebep olmutur. nc bir stratejinin ise daha uygun olaca ifade edilmektedir. Bu stratejilerde limann iletme eylemleri, hedef alnan mterilere kabul edilebilir kar dzeylerinde bir maliyette stn deer sunmaya yneliktir. Bu yaklam, limanlarn yerel, blgesel ve kresel pazarlara nasl uygun hale getirilecei konusunda aratrma ve gereki bir deerlendirme gerektirmektedir. Limanlar kendi fonksiyonlarn yerine getirmede bu esasl deiikliklerin stesinden gelmek iin ok istekli olmak zorundadrlar. rnein, ana hat konteyner liman olarak kalma nosyonu artk geerli bir zm deildir. Baz limanlar iin tamamen konteyner iinden kmak ve dkme, neo-dkme , krkambar veya yolcu pazarlarndaki frsatlar zerine odaklanmak daha iyi olabilir. Dierleri iin konteyner besleme liman rolne odaklanmalar tavsiye edilebilir. Bu yeniden deerlendirmeler liman mevkilerinin alternatif kullanmn da hesaba katmak zorundadr. Liman blgesi kara alan son derece deerlidir ve bunun avantajn liman otoriteleri iyi kullanmaldr. Bylece liman otoritesi liman ileticiliinin yannda kara alan gelitirme roln de stlenebilmektedir. Bu eit mevki dnmlerinin potansiyel karll aslnda zel sektrn kamunun kontrolne ait liman ve terminalleri satn almaya ilgi gstermesinin altndaki nedenlerden biridir. Limanlar iin daha ileri boyutta kontrolleri icra etmede ikinci adm, kendi paydalarnn tabann geniletmektir. Payda tabann geniletme stratejileri ierisinde liman gelitirmede tama hatlar ile btnyle daha fazla entegre olma abalar yer alr. Uzun vadede anlaarak ve performans ile cret arasnda bir balant kurarak rhtm gelitirme ve kullanmnda ibirlii, hatlar tamamen limana balamann bir yoludur. Bu rhtmn tek bir kullanc iin uzun vadeli tahsis edilmesini gerektirir. Limanlarn kar karya kald ba edilmesi gereken sorunlardan birisi de liman operasyonlarndan salanan ekonomik faydalar ykseltmektir. Tek bana sadece transfer fonksiyonun getirisi, blgesel ekonomi iin, artan otomasyondan dolay az kalmaktadr. Liman otoriteleri lojistik faaliyetlerin- envanter kontrol, bilgi ynetimi, paketleme ve ilemesreleri- ierisine daha derinlemesine girmelidirler. Bunlar fiziksel datmn yeni katma deer yaratan unsurlardr. Bu fonksiyonlarn limana mmkn olduu kadar yakn yerlerde hissedarlarla yrtlmesinin salanmas liman otoritesine baldr. u ana kadar sunulan zmler tek bir liman otoritesinin gelecei ile ilgili admlardr. Kresel evrede limanlarn daha ileriye gitmelerini tavsiye edenler de olacaktr. Tarifeli denizyolu tayclarnn bir birlik iinde toplanm olduklar gibi limanlarda bu tr birliklerin (paktlarn) gcn amak iin birleik bir cephe oluturmaktadrlar. Bu konseptteki zorluk limanlarn farkl hukuksal rejim altnda ayr varlklar olarak alyor olmalardr (bazlar zel, bazlar kamu). Liman ittifaklar konusu ile ilgili olan konular, artan liman zelletirme eilimleri ve terminal sahipleri/iletmecileri gruplarnn ortaya kmasdr. Liman ve terminallerin belli gruplar altnda toplanmalarnn denizyolu tayclarnn ittifaklarn dengeleyici olarak hizmet edecekleri tartlmaktadr. Yine de bireysel limanlarn bir konsorsiyum sahiplii yolu ile tayclar ile i yapmalarnn olumlu olaca dnlmektedir.
390
Ek 4: Daha nceden Yaplm almalarn Deerlendirilmesi
391
EK 4.1. Trkiye Ulusal Liman Geliim Master Plan almas (ULIMAP)

Trkiye Ulusal Liman Geliim Master Plan almas Japan International Cooperation Agency (JICA) tarafndan,Trkiye Hkmetinin Japon Hkmetinden resmi istei zerine gelitirilmi, almann kapsam Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanlar naat Genel Mdrl (DLH) tarafndan belirlenmitir. almann amac: 1) Liman altyap, liman ynetimi ve iletimi iin temel politikalar belirlemek, 2) Uzun dnemli liman yaplar geliim planlarn, stratejik limanlar iin aamal planlar, kamu yatrm planlarn, liman ynetim ve liman iletim planlarn ieren, 2020 ylnn hedeflendii Ulusal Liman Geliim Master Plannn oluturulmas, 3) lgili kurulularn kurumsal kapasitesinin arttrlmasdr Trkiyenin ekonomik aktivitelerinin verimli olarak deerlendirilebilmesi iin master plan almasnda, insan, ulam altyaps ve retim aktiviteleri gibi etkenler gz nne alnarak oluturulan Ulusal arazi geliim eksenleri tanmlanmtr. nerilen eksenler ve rolleri; 1) Avrupa-Asya Koridoru Ekseni (Marmara Ankara Mersin Ekseni) Bu eksenin ulusal ekonominin itici gc olmaya devam edecei belirtilmitir. Sosyal sabit sermayenin bu blgedeki ekonomik aktivitelerdeki artla uyumlu olarak gelitirilmesi nerilmitir. 2) Ege-Karadeniz Koridoru Ekseni(zmir - Ankara - Samsun Ekseni) Bu eksenin nemli ehir merkezlerine yaknl nedeniyle byk bir gelime potansiyeline sahip olduu ve potansiyelin kullanlabilmesi iin blgedeki sabit sermayenin arttrlmas gerektii belirtilmitir. 3) Ege Denizi Ekseni, ve 4) Akdeniz Ekseni Bu iki eksenin ulusal ekonomide nde rol almas beklenmektedir. Stratejik konumlar nedeniyle sahip olduklar avantajn kullanlabilmesi iin zellikle Avrupa ve Asya ktalarna daha eriilebilir hale getirilmeleri nerilmitir. 5) Karadeniz Ekseni Bu eksenin Dou Avrupa ve Bamsz Devletler Topluluu (CIS) lkeleriyle yakn ilikiler kurmas ve i blgelerdeki ekonomik kalknmay ynlendirmesi beklenmektedir. Bu nedenle sabit sermayenin arttrlmas nerilmitir. 6) GAP Ekseni (Gneydou Anadolu Ekseni) GAP projesiyle hem retkenlik hem de komu blgelere ulam imkan artaca iin eksenin ok byk bir geliim potansiyeline sahip olduu gzlemlenmi, Akdeniz ve Karadenize ulam ann glendirilmesi gerektii belirtilmitir.
392
7) Anadolu- Dou Anadolu Koridoru Ekseni Bu eksenin gelimi ve az gelimi blgeleri balad ve komu iller arasndaki alveriin gelitirilmesi gerektii gzlemlenmitir. 8) Karadeniz-Gneydou Anadolu Koridoru Ekseni Karadeniz ky blgesini ve Dou Anadolu Blgesini birbirine balayan eksenin Karadenizdeki uluslaras alverii arttrmas beklenmektedir. 9) Dou Anadolu Snr Blgesi Alt-ekseni Karadeniz ky alanlarn en az gelimi blgelerle balayan eksenin komu lkelerle uluslaras ilikileri glendirecei dnlmektedir. nerilen eksenler ekil EK 4.1de gsterilmektedir.
Ulatrma Sektr Trkiyenin ticari ortaklar Avrupa, Afrika, Amerika, Asya, Okyanusya ve dierleri olarak 6 blgeye ayrlmtr. Ayrca Avrupa lkeleri AB lkeleri, Dier Avrupa lkeleri ve CIS lkeleri olarak e blnmtr. Asya da Orta Dou lkeleri ve dier lkeler olarak ikiye ayrlmtr. Trkiyede ulatrma sektr deniz, karayolu, demiryolu, havayolu ve boru hatt sistemlerinden olumaktadr. 1996 ylnda yurt ii tamacln %93 karayollar tarafndan gerekletirilirken, yurt d tamacln %72.9u denizden, yaklak %26.2si de karayollaryla yapld belirtilmitir. Trkiyedeki ulatrma sistemleri karlatrldnda karayollarna yaplan yatrmn dier ulatrma sistemlerine yaplan yatrmlarn ok stnde olduu saptanmtr. Ulusal idarelerin ve Avrupa lkelerinin nemli politikalarndan birinin karayollar tarafndan tanan ykn demiryollar ve deniz yollar gibi alternatif sistemlere kaydrlmas olduu belirtilmitir.
393
ekil EK 4.1:Ulusal Arazi Geliim Eksenleri
394
Deniz Ulam 1997 ylnda Trkiye iin en nemli uluslararas ticaret hacmi ihracatta %50.1-%48.5 ve ithalatta %36.6-%48.7 ile Avrupa ktasdr. Asya ktas da %31.1- %23.6 ihracat ve %23.0%26.4 ithalat hacmiyle uluslaras ticarette nemli bir paya sahiptir olduu saptanmtr. hracat hacmi gz nne alndnda talya (%11.2), Amerika (%8.1), spanya (%7.7) ve srail (%5.2) Trkiyenin nemli ticaret ortaklardr. hracat deerlerine bakldnda ise Amerika (%34.8), ngiltere (%6.6), Almanya (%6.5) ve Rusyann (%5.8) nde gelen lkeler olduu belirtilmitir. Avrupa toplam ihracat hacmini 1993-1997 arasnda %43.2den %50.1e karrken Asyann toplam ticaret hacmi bu yllarda %44.2den %31.1e dmtr. thalatda Afrika %18.9luk payyla 1997 ylnda nc sray ald gzlemlenmitir. Mersin Limanna dorudan hizmet veren CMA (BEN) Hattna ait 1,600-2,200 TEU kapasiteli konteyner gemilerinden baka ana gemiler Trkiye limanlarna gelmedii, Trk Kargo (Nissin) ve NYK (genel servis) stanbul, Mersin, Derince, zmir ve dier limanlara aylk ya da iki ayda bir servis verdii belirtilmitir. Trkiyede uluslaras konteyner tamaclnn byk ounluu Damiette ve GioiaTaurodan gelen besleme servisine dayand gzlemlenmitir. Dou Akdenizde toplam konteyner trafii yllk ortalama %14.1lik byme oranyla 5.8 milyon TEUya ulat saptanmtr. Trkiye ve Yunanistan da kapsayan Ekonomik Kalknma Birlii lkelerinin bu dnemde konteyner trafiinin 2.1 milyon TEUsunu oluturduu belirtilmitir. Bu almada Dou Akdeniz/Karadeniz Blgesindeki toplam konteyner trafiinin 2020 ylnda 16 milyon TEUsu ithalat/ihracat ve 5.8 milyon TEUsu aktarma olmak zere 21.8 milyon TEUya ulaaca ngrlmtr. 1996 ylyla karlatrldnda hacmin 4 kattan fazla artt belirtilmi, Trkiye deerlerine bakldnda ise Trkiyenin 5.2 milyon TEU konteyner elleleyerek 1996 ylna gre konteyner elleleme hacmini be kat arttrd tespit edilmitir. 1997 ylnda Akdeniz ve Avrupa rotalarnn %26lk paylarla en youn rotalar olduu belirlenmitir. Amerika rotas da yaklak %25lik payyla nemli bir rota olduu belirtilmitir. 1977 ylnda talya hattnda balayan Ro-Ro servisinin Karadeniz ve talya hatlarnda istikrarl olarak gelitii eklenmitir. Karayolu Ulam 1999 ylnda Trkiyedeki otoyollar 1,749 km, devlet yollar 31,388 km, il yollar 29,535 km ve ky yollar 323,000 km uzunluundadr. Karayollarnn toplam uzunluu 385,672 kilometreye ulamaktadr. 1992-1999 yllar arasnda otoyollarn ortalama yllk byme hz %13.41ken devlet yollarnn sadece %0.02 olduu saptanmtr. Karayollar Genel Mdrlnn verilerine gre uluslararas trafikte kullanlan karayollarnn %28.5I yksek kalite, %30.3 orta kalite ve %41.2si dk kalite yollardan olumaktadr. Karayollar Genel Mdrlnn yollarn kalitesini arttrmay planlad belirtilmitir. Bulgaristan Suriye, ran ve Iraka balayan yaklak 3,200 km uzunluundaki Trans-Turkish
395
Highway (TTH), youn trafik ve dk trafik kapasitesi nedeniyle yprand, Karayollar Genel Mdrl (KGM) TTHn bakm ve onarm almalarn arttrmay ve yolu geniletmeyi planlad belirtilmitir. 950 kilometresi kullanmda olan 5,897 km uzunluuna ulatrlmas planlanan TEM otoyolunun inaasnn srd sylenmitir. 12 gzergahtan oluan Avrupa E-Yollar projesinin Trkiyeyi de kapsad ve bu rotann Afyon-KonyaAksaray rotalar dnda TEM otoyoluyla rtmekte olduu saptanmtr. (TEM&TEY Master Plan almas 2003 ylnda balatlm ve 2005 ylnda tamamlanmtr. 1.1.2009 tarihi itibaryla 24,240 km olan Kuzey Gney Avrupa Otoyolu Projesi yol ann lkemizde kalan blm yaklak 6,967 km olup bu uzunluk an %29unu oluturmaktadr.) Trkiyenin karayollar ticaret ortaklar genellikle Avrupa lkeleridir. AB lkeleri arasnda Almanya %9.4-%29.4lk ihracat hacmi/deeri ve %14.8-%31.0 ithalat hacmi/deerleri ile Trkiyenin en byk ticari ortadr. Boaz Tp Gei projesinin bitirilmesiyle Boaz kprleri ve stanbul Blgesindeki youn trafiin rahatlanmas beklenmektedir. Limanlar gz nne alndnda ise byk limanlarn nemli gzergahlara balanmasnn limandan ve limana yk tanmas iin nemi vurgulanmtr. Ayrca kruvaziyer gemileriyle gelen yabanc turistleri ekmek iinde yksek kaliteli yollar gerekmektedir. Demiryollar araclyla yaplan uluslararas yk trafii 1990-1994 yllar arasnda 3.42 milyon tondan 628 bin tona dmtr. 1994-1998 yllar arasnda ise yeniden artarak 1998 ylnda 1.45 milyon tona ulamtr. Avrupa ticareti verilerine bakldnda 678 bin ton ithalat, 162 bin ton ihracat ve 182 ton aktarma yk tand gzlemlenmitir. Orta Douyla yaplan ticaret sonucunda 117 bin ton ihracat, 470 bin ton ithalat ve 21 bin ton aktarma yk trafii saptanmtr. 1998 ylnda demiryollaryla tanan konteyner yk miktar 227 bin tonu uluslararas ve 212 bin tonu yurt ii olmak zere toplam 439 bin tondur. Demiryolu ulam sistemi limanlardaki yk tanmn karlayabilecek kapasiteye sahip deildir. Demiryollarnn limandan i blgelere konteyner datm iin yeterli kapasiteye ulatrlmas gerekmektedir. 2020 yl Kargo Trafii almada yaplan tahminler dorultusunda 2020 ylnda uluslararas kargo trafiinin 1998 yl deerlerine kyasla 2.6 kat artarak 308 milyon tona ulaaca, ulusal kargo trafiinin ise 1.7 kat artarak 67 milyon ton olaca saptanmtr. Tablo EK 4.1de 1998, 2010 ve 2020 yllar iin ihracat ve ithalat tahminleri yaplmtr. Tablo EK 4.1: 2010 ve 2020 thalat ve hracat tahminleri
1998
Uluslararas Toplam hracat thalat Ulusal Toplam 117,153,476 30,831,931 86,321,545 38,715,210
1998'e Oran
1.0 1.0 1.0 1.0
2010
217,000,000 56,000,000 161,000,000 53,129,000
1998'e Oran
1.8 1.8 1.9 1.4
2020
308,000,000 75,000,000 233,000,000 66,584,000
1998'e Oran
2.6 2.4 2.7 1.7
Genel Toplam Kaynak:ULIMAP
155,868,686
1.0
270,129,000
1.7
374,584,000 2.4 Birim: ton
396
2020 yl Konteyner Trafii 2020 ylnda konteyner trafiinin, 1998e gre 4.5 kat artarak 6 milyon TEUya ulaaca bu trafiin srasyla %40, %27, %25, %8inin Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadenizde gerekleecei tahmin edilmitir. (Tablo EK 4.2) Tablo EK 4.2: Konteyner Trafii Tahminleri
Yl 1998 2010 2015 2020 Gerek Toplam Ortalama Toplam Ortalama Toplam Ortalama Toplam Marmara 700,000 1,460,000 1,950,000 2,400,000 Ege 400,000 960,000 1,290,000 1,650,000 Akdeniz 240,000 800,000 1,060,000 1,490,000 Karadeniz 5,000 160,000 200,000 460,000 Toplam 1,345,000 3,380,000 4,500,000 6,000,000
2020 ylnda Yolcu Trafii 2020 ylnda lke apnda yabanc yolcu saysnn 1998 deerlerine gre 2.4 kat artarak 3.3 milyona ulaaca belirlenmi, kruvaziyer gemi yolcu saysnn 4.2 kat artacada vurgulanmtr. Sonular Tablo EK 4.3de verilmitir. almada yurt ii yolcu trafiinin de nufs artna bal olarak artaca tespit edilmitir. stanbulda ehir hattnn, tnel projesinin tamamlanmasyla yolcu kaybedecei belirtilmi bu yzden oluacak isizlik iin nlem alnmas nerilmitir. Tablo EK 4.3: Yolcu Trafii Tahminleri
1997 Uluslararas (Kruvaziyer) Yurtii stanbul ehir Hatt Kaynak: ULIMAP 1,400,000 500,000 550,000 64,000,000 1997'ye Oran 1.0 1.0 1.0 1.0 2010 2,400,000 1,220,000 560,000 24,000,000 1997'ye Oran 1.7 2.4 1.0 0.4 2020 3,300,000 2,100,000 620,000 1997'ye Oran 2.4 4.2 1.1
30,000,000 0.5 Birim:Yolcu Says
Limanlarn Mevcut Sorunlar ve zm nerileri Yaplan Master Plan almas sonrasnda limanlarn mevcut durumlar, sorunlar belirlenmi sorunlarn zmleri iin neriler sunulmutur. 1) Liman ynetim ve iletim sorunlar; a) Liman kavramnn, gelitirme, ynetme ve iletme olgularn da kapsayarak yasal olarak tanmlanmas gerekmektedir. b) Liman idaresinin kapsamnn gelecekteki kargo trafiini gz nne alarak ve Ulusal Liman Geliim Plannn koordinasyonunu salayabilecek ekilde planlama ve koordinasyon alanlarn da ierecek ekilde gelitirilmesi nerilmitir. c) zel sektr tarafndan geliigzel liman yapmnn kapasite yatrmlarnn birbirleriyle akmasna ve kaynaklarn verimli olarak kullanlamamasna sebep olduu saptanmtr. Konteyner trafiine olan talepteki art gz nne alndnda zel sektr tarafndan yaplacak limanlar btnletiren bir politika benimsenmelidir.
397
d) Kamuya ait limanlarda nemli kararlar veren idare merkezinin limanda olmamas, tketicinin taleplerinin tam olarak karlanamamasna yol amaktadr. e) Trkiyede kamu limanlarnn ou kk yerel ynetimler tarafndan iletilmekte ve komu blgelerin kalknma planlar iine dahil edilmemektedir. Gelecekteki liman geliimi iin liman alanlarnn yerel ynetimler ve liman idarelerinin ortak katlmyla ynetilmesi ve arazi kullanmndaki kstlamalardan dolay limann etrafndaki alanlarla bir btn olarak gelitirilmesi nerilmitir. Ayrca liman geliiminin ileride, ilgili blgenin altyap geliimi kapsamnda yerel ynetimlerle uyumlu olarak ele alnmas ngrlmtr. 2) Limanlar iin kapsaml bir politikann olmamas, ileride gerekecek liman tesisi kapasitesinin belli olmamas ve bunu salayacak btenin bulunmamas, liman geliiminin taleplerin gerisinde kalmasna neden olmaktadr. Bu eksikliklerin ulusal ekonomik kalknmada darboaza yol aaca dnlmektedir. 3) almada besleme limanlarn ana limanlarla karlatrldnda tama cretlerinde arta yol at, ayrca ticaret fiyatlarn arttrarak Trk limanlarnn dier limanlarla rekabetini olumsuz ynde etkiledii belirtilmitir. Trkiyede uluslararas ana liman yapmnn tevik edilmesi nerilmitir. 4) Dnya kaynaklarnn azalmasyla, lkeye enerji ve endstriyel maddelerin sabit ak nem kazanmaktadr. stikrarn salanmas iin devletin rolnn arttrlmas gerektii belirtilmitir. 5) Liman idarelerinin evrenin korunmas iin daha ok sorumluluk almas ve deniz ulamnn enerji verimliliinden dolay tevik edilmesi nerilmitir. 6) Liman tesislerinin gvenlii ve verimlilii iin bakm ve onarm faaliyetlerinin dzenli olarak yaplmas gerekii belirtilmitir. 7) Gemi 30 yla dayanan doal afetlerle ilgili hasar verilerinin toplanarak, depreme dayankl dizayn kriterlerinin oluturulmas ve yaplarn bu kriterlere uyumluluunun kontrol edilmesi ngrlmtr. Ayrca hasar grm yaplarn onarmlarnn acil olarak gerekletirilmesi gerektii belirtilmitir. 8) Limanlara yaplan yatrmlarn ihtiyac karlamak iin yeterli olmad ve finansal problemlere yol at saptanmtr. (9) Yap-let-Devret kontratlarnn zel sektr iin byk dezavantaj oluturduu, bu sebeple zel sektr kurulularndan ounun finansal adan problem yaad belirtilmitir. Ayrca zel sektr kurulularnn sermayeleri olmad iin yeni yatrmlar yapamadklar belirtilmitir. (10) Eski elleleme ekipmanlar, dijitalletirmedeki gecikmeler ve liman tesislerindeki eksiklikler yznden Trkiyedeki kargo elleleme verimliliinin dnya limanlarna gre dk olduu belirtilmitir. Verimliliin arttrlabilmesi iin kapasite arttrm, e lleleme ekipmanlarnn yenilenmesinin yansra operatrlerin eitilmesi, kontrol merkezi ve operatrler arasndaki iletiim sistemlerinin gelitirilmesi ve kargo ellelenmesinin dijitalize edilmesi nerilmitir. (11) Bilgisayar sistemlerinin liman ynetiminde konteyner envanter sistemi, konteyner alm/teslimi ve ykleme/boaltma operasyonlar gibi liman aktivitelerinin kontrolnde
398
kullanlmas ve elektronik veri deiimi (ED) sisteminin benimsenmesi nerilmitir. (12) Kullancnn memnuniyetinin arttrlmas iin kullanc temelli liman grnn benimsenmesi bunun iin gmrk ilemlerinin basitletirilmesi, yk elleleme verimliliinin arttrlmas ve ED sisteminin kullanlmas gerektii belirtilmitir. (13) Tesislerin yetersizlii ve sistemlerdeki eksikliklerden dolay demiryollarnn konteyner nakliyatnda kullanlamad tespit edilmitir. evresel ve ekonomik avantajlarndan dolay konteyner tamaclnda demiryollarnn kullanlmasnn tevik edilmesi nerilmitir. Liman Altyap Geliim Stratejisi Bat Akdenizdeki Algeciras, Gioia Taur ve Genoa Limanlar ile Dou Akdenizde yer alan Haifa, Piraeus ve Marsaxlokk Limanlar Akdenizdeki nemli konteyner limanlardr. Bat Akdenizdeki limanlar arasnda byk/kk liman ayrm kolaylkla yaplabi lirken rekabetin yksek olduu Dou Akdenizde bu ayrm belirgin deildir. Byk konteyner gemilerinin sadece Avrupa-Uzak Dou gzergahnda almas limanlarda besleme hizmeti ihtiyacn ortaya karmtr. Orta-Avrupada besleme hizmeti ve yerel denizcilik sistemi mevcuttur. Gelecekteki konteyner sistemi iin senaryo oluturulurken iki olaslk zerinde durulmutur. Bir senaryoya gre gemilerin biraz bymesi ve sefer sklnn artmas nerilirken, dier senaryoda ise konteyner tamacl ok byk gemilerin kullanlmas ngrlmtr. Marmara Denizindeki ve Ege Denizindeki konteyner limanlarnn, neden olduklar uzun sapma mesafesi ve besleme hizmeti uzaklndan dolay Bat Akdeniz konteyner trafiinde nemli bir rekabet oluturamayaca belirtilmitir. Akdenizdeki limanlarn ise ulalabilirliklerinden dolay konteyner trafii iin nemli bir potansiyele sahip olduklar dnlmektedir. almada yaplan tahminlerde 2010 Karadenizdeki konteyner trafii miktarnn yaklak bir milyon TEUya ulamas beklenmektedir. Tuna Nehrinde ise trafik hacminin 31 milyon tona ulaaca ngrlmtr. Uzun vadeli bak asnda gre gereken tesisler: Konteyner Tesisleri - Akdeniz: skenderun Limannda ellelenen yk miktarnn, liman kapasitesinin altnda olduu belirtilmitir. Gelecekteki gelimelerin incelenerek yeni limann ihtiyaca bal olarak doru zamanda yaplmas gerektii belirtilmitir. - Ege Denizi: Konteyner hacminin mevcut kapasiteyi aaca belirtilmi ve yeni bir terminalin yapmna bir an nce balanmas nerilmitir. - Marmara Denizi: Gerekli kapasitenin salanabilmesi iin yeni terminaller yaplmas nerilmitir. ok sayda kk terminalin blgede ana liman olmasn engelleyecei belirtilerek Derince Lman ve Marmara Liman gibi byk lekli konteyner terminallerine ncelik verilmesi ngrlmtr.
399
- Karadeniz: Kapasite gerekenin ok stnde olduu iin yeni tesislerin gelecekteki gelimeler incelenerek ihtiyaca bal olarak doru zamanda yaplmas gerektii belirtilmitir. Dier Altyaplar Konteyner kara ulam iin zellikle Gneydou Anadolu Ekseni ve Dou Anadolu Snr Alt-Ekseni dorultusundaki yollarn kapasitelerinin arttrlmas ngrlmtr. Genel Kargo, Dkme Yk Tesisleri 2020 ylnda kapasitenin alaca yeni tesislerin ihtiya dorultusunda uygun zamanda yaplmas gerektii belirtilmitir. Liman Altyap Geliimi iin Stratejiler: 1) Snflandrlm liman geliim sistemi Byk limanlarn ulusal karlar zerindeki nemli etkisi gz nne alndnda, devlet zel irketler tarafndan yaplan veya iletilen limanlar da dahil olmak zere, btn byk limanlarn geliimine ve ilevine zel ilgi gstermelidir. Devletin slenmesi gereken grevler; Liman geliim plan/projesinin uzun vadeli liman geliim politikalarna uygunluunun incelenmesi, Liman idaresi ve faaliyetlerinin uzun vadeli liman geliim politikalarna uygunluunun incelenmesi, Liman idaresine liman tesislerini ve liman iletim kalitesini gelitirmek iin olas yardmn salanmas, Grup liman durumunda birleik liman idaresi ve ileyii iin organizasyon kurulmas iin inisiyatif alma, Uzun vadeli liman geliim plannn ilerleyiinin incelenebilmesi ve plann gzden geirilebilmesi iin gerekli verinin ve bilginin toplanmas olarak belirtilmitir. nemli limanlar olarak ngrlen 29 liman Tablo EK 4.4te verilmitir. Tablo EK 4.4: ULMAP Kapsamnda ngrlen Limanlar
Akdeniz 1 2 3 4 5 Iskenderun TCDD Iskenderun Bota Mersin Antalya 6 7 8 9 10 11 Ege Marmaris Bodrum Gllk Kuadas zmir Aliaa 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Marmara anakkale Bandrma Mudanya Gemlik zmit Haydarpaa stanbul TD Ambarli Silivri Tekirda 22 23 24 25 26 27 28 29 Karadeniz Ereli Bartn Samsun Ordu Giresun Trabzon Rize Hopa
400
Ksa vadeli kalknma Altyapnn gelitirilmesi iin ksa dnemde (2010) yapm ngrlen liman tesislerine ncelik verilmesi gerekmektedir. Bu almada oluturulan ana-liman politikalarna ve yaplan talep tahminlerine gre 2010 ylna kadar srasyla Ege ve Marmara Blgelerinde ana liman yapmna ihtiya duyulacaktr. Ayrca Akdeniz ve Ege Blgelerinde 2, Marmara Blgesinde 3 yeni konteyner rhtm gerekmektedir. Toplam yanama yeri uzunluu 2,200 m olarak ngrlm, konteyner terminali yapm iin yaplacak ilk yatrm 360 milyon dolar olarak belirtilmitir. Akdeniz Blgesinde 5, Ege Blgesinde 18 ve Marmara Blgesinde 21 tane genel kargo rhtm yaplmas nerilmitir. Rhtmlarn toplam uzunluu yaklak 10,000 m olarak planlanmtr. 2010 ylna kadar genel kargo rhtm yapm iin yaplacak ilk yatrm bedelinin yaklak 650 milyon ABD dolar olaca belirtilmitir. Uzun vadeli kalknma 2020 ylnda konteyner terminali iin ilk inaat yatrm miktar yaklak 880 milyon ABD dolar olarak tahmin edilmitir. Toplam rhtm uzunluu 5,900 m olarak ngrlmtr. Deerlendirme 1998 ylnda yaplan Master Plan almasnda 2010 yl iin ihracat 56,000,000 ton; ithalat ise 161,000,000 ton tahmin edilmitir. DTO sektr raporuna gre, 2007 ylnda ihracat 67,597,739 ton, ithalat ise 152,313,601 ton olarak gereklemitir. Bu deerlere gre 2007 yl itibaryla ihracat tahmin edilen deerin stne km, ithalat ise tahmin edilen deerin altnda kalmtr. Konteyner tamaclnda 2010 yl yk tahmini 3,380,000 TEU olarak yaplmtr. Denizcilik Mstearl Deniz Ticareti Genel Mdrl verilerine gre ise 2007 de toplam ellelenen konteyner miktar 4,437,800 TEU olmutur. Bu durumda konteyner tamacl 2007 ylnda tahmin edilen deerlerin zerinde gereklemitir. Master Plan almasnda belirtilen sorunlarn byk bir ksm henz zme ulamamtr. rnein konteyner trafiine olan talepteki art gz nne alndnda zel sektr tarafndan yaplacak limanlar btnletiren bir politika netlememitir. Limanlar iin kapsaml bir politikann olmamas, gerekecek liman tesisi kapasitesinin belli olmamas ve bunu salayacak btenin bulunmamas liman geliiminin taleplerin gerisinde kalmasna neden olmutur. Doal afetlerden dolay oluacak hasarlarn nlemesi iin gemi 30 yla dayanan doal afetlerle ilgili hasar verilerinin toplanarak, depreme dayankl dizayn kriterleri oluturulmu, deprem teknik artnamesi hazrlanarak yrrle konulmutur. Tesislerin yetersizlii ve sistemlerdeki eksikliklerden dolay demiryollar halen konteyner nakliyatnda kullanlamamaktadr. Ancak demiryollar ile ilgili proje almalar hzla ilerlemektedir. Belirli limanlarn ana liman olarak nerilmesine ramen ana liman yapm gereklememitir.
401
Master plan erevesinde limanlarn gelitirilmesi ile ilgili stratejiler gelitirilmi ve zamana bal planlamalar nerilmitir. Bu stratejiler ve ilgili zamanlama Tablo EK 4.5de verilmi ve gnmzdeki durumlar ile ilgili deerlendirmeler yaplmtr. Tablo EK 4.5: (ULIMAP) Ulusal Liman Geliim Plan Prosedrnn Deerlendirilmesi
Yaplacaklar -Liman geliimden sorumlu ana bakanla karar verilecektir - Yetkili bakanln ulusal liman geliim plan iin kullanaca temel politikalar taslak erevesi hazrlanacaktr - Liman idarelerinin acil olarak birletirilmesini salamak iin limanlar zerinde genel ve kapsaml idareye sahip olan Liman Planlama Koordinasyon Komitesi yetkili bakanlkta oluturulacaktr -Babakanlkta, makamlar ve organizasyonlar yeniden dzenlemek iin, Ulusal lekte Liman Geliiminin Verimli daresi alma kolu kurulacaktr. alma kolunun elemanlar mevzuatla ilgili bakanlar tarafndan belirlenecektir. Kurulan alma kolu temel politikalarn taslak erevesini de tartacaktr. - Ulatrma Bakanl ve TCDD, liman iletmesinin demiryollarndan ayrlmas konusunu grecektir. -Limanlarla ilgili bakanlklar arasndaki personel deiimleri incelenecektir. - Yetkili bakanlk, alma kolunun tartmalarna gre belirlenen temel politikalarn her dal iin zel politikalar retecektir. Yetkili bakanlk ayrca bu politikalar iin ilgili yasa ve ynetmelikleri oluturacaktr. - Yetkili bakanlk liman bakanlnca yaplan Liman Geliimi Master Plan iin temel politikalara dayanan ynerge oluturacaktr. - alma kolu, otoritenin ilgili bakanlklar arasnda dalm gibi konularda, liman genel idaresinin yeniden dzenlemesi yle ilgili politikalar oluturacaktr. - Liman idaresiyle ilgili yasa ve ynetmelikler 1) Liman tanmnn yaplmas 2) Liman Bakanl kavramnn uygulanmas 3) Liman Master Plan ve koordinasyon sisteminin tantlmas 4) Yerel ynetim kurulmas (Valilik, Bykehir Belediyesi, Belediye), 5) Arazi kullanma yasalar gibi konulardaki mevcut yasalarn yeniden gzden geirilmesi konularnda yeniden dzenlenecektir. - TCDD hesaplaryla ilgili toplantya gre ilgili bakanlklar arasnda finansal ereve ve birimlerin ayrlma plan tartlacaktr. - Ynetimde uzman grlerinden faydalanan yeni sistem incelenecektir. - Yetkili bakanlk Denizcilik Mstearl ile uyumlu birleik liman istatistik kriterlerini oluturmak iin alma kolu kuracaktr. -Liman ynetimini birletirmek iin birinci yeniden dzenleme yaplacak. -TCDD Limanlar ve zel Limanlara Liman Bakanl Deerlendirme -Yaplmad. -Temel politikalarla ilgili almalar yaplyor. -Liman planlama koordinasyonu oluturulmad. -alma Kolu oluturulmad.
Hazrlk Aamas (~2002)
-Bir gelime olmad. -Bir gelime olmad. -eitli almalar srmektedir. -Yeni yaplyor. -Yaplmad.
Politika Kararlarnn Alnmas (2003-2005)
-Yaplmad.
Uygu lama
-Denizcilik Mstearl istatistiki almalar yapmaktadr. -Yaplmad. -Liman Bakanl sistemi
402
sistemi uygulanacak -Personel, i atamas ve personel eitimi gibi konularda liman ynetiminin yerel ynetimlere tantlmas iin hazrlk almalar yaplacak. -Btn liman bakanlklarnn katksyla hazrlanacak Liman Geliimi Master Plan ile sistem ksmen koordine edilecek. - lgili bakanlklar tarafndan olumsuz etkilerin nlenmesi iin alt-sistemler hazrlanacak. - Yeni finansal plan deneme baznda uygulanacaktr -Yetkili bakanlk tarafndan Liman Konseyi oluturulacaktr. - Liman istatistik kriterlerini belirlemekten sorumlu alma kolu liman istatistikleri politikas oluturacaktr. -Yetkili Bakanlk sonraki dnem iin liman geliim temel politikalarn hazrlayacaktr. -Final aamas olarak organizasyon 2. Kez yeniden dzenlenecektir. -Liman bakanl sistemi, yerel liman ynetimlerince benimsenecektir. -Btn liman bakanlklarnn katksyla hazrlanacak Liman Geliimi Master Plan ile sistem koordine edilecek. -Projenin takibi iin Yeni sistemi Deerlendirme Komitesi deerlendirme yapmak ve gerekli nlemleri almak iin ilgili bakanlklarca oluturulacaktr. Bu PLANLA-YAP-GZLEMLE ilemi ulusal lekli liman geliimi gerekleene kadar tekrarlanacaktr. -Yeni finansal plan uygulancaktr. -Liman Bakanlklarnca birleik kriterlere dayal liman istatistik sistemi hazrlanacaktr.
var.
-almalar sryor.
-Yaplmad. -Denizcilik Mstearl tarafndan yaplyor. -Yaplmad.
Uygulama Aamas II. (2007-2009)
-Sryor. -Yaplmad.
-Denizcilik Mstearl tarafndan almalar srdrlyor.
EK 4.2. Marmara Denizi Liman Master Planlar (1997)

Marmara Denizi Liman Geliim Master Plan almas, Japan International Cooperation Agency (JICA) tarafndan, Trkiye Hkmetinin Japon Hkmetinden resmi istei zerine 1997 ylnda yaplmtr. Marmara Denizi Liman Geliim Master Plan almas, Trkiyedeki ekonomik kalknma ve uluslaras konteyner trafiinden dolay Marmara Denizi limanlarnda hzla artan konteyner trafiini karlayabilmek amacyla daha rekabeti, yeterli kapasiteye ve boyutlara sahip ve yksek retkenlii olan terminaller olarak planlanmas iin yaplmtr. Bu alma kapsamnda Marmara Blgesini evreleyen lkelerin liman geliim planlar ve kargo trafik tahminleri incelenmi, Marmara Denizindeki limanlarn kargo trafii miktarlar ekonomik byme oran gze alnarak tahmin edilmitir. Gereken kapasite ve liman ihtiyacnn belirlenmesi iin nce Marmara Denizi hinterlant mevcut kargo hareketi, kara nakil mesafesi ve varolan idari snrlar gz nnde bulundurularak drt paraya blnmtr. Blgelerin incelenmesi sonucunda liman ihtiyacnn karlanabilmesi iin kapasitenin nemli lde arttrlmas ve yeni limanlar yaplmas gerektii ortaya kmtr. Bu sonulara bal
403
olarak Trakya blgesine yaplacak yeni bir liman, Marmara Denizi Liman Geliim Master Plannn en nemli maddelerinden biri haline gelmitir. Ayrca zmit Krfezindeki liman tesislerinin gelitirilmesinin nemi de vurgulanmtr. almada Trakya blgesine yaplacak yeni limann gelecekte bymek iin ok byk alana sahip olan askeri ky alanna inaas nerilmitir. nerilen liman blgesi iin jeolojik, oinografik, hidrolojik ve kltrel incelemeler yaplmtr. Limann fizibilitesi ksa dnem kalknma planlar ve evresel etki deerlendirmesi kullanlarak incelenmitir. Yaplan kargo hacim tahminlerine gre 2015 ylnda zmit ve Trakya blgelerinin konteyner kargo ihtiyac srasyla 1,342,000 ve 638,000 TEU olacaktr. Bu tahminlere gre 2015 ylnda zmit ve Trakya blgelerindeki kargo elleleme kapasiteleri ihtiyac karlamaya yetmeyecek ve yeni bir limana ihtiya duyulacaktr. Tahminlerle elde edilen yk deerleri Tablo EK 4.6Tablo EK 4.9 arasndaki tablolarda verilmitir. Tablo EK 4.6: 2005-2015 Yk Tahminleri (Milyon Ton)
Yl 1995 2005 2015 Yurtii kargo 31 58 107 thalat 42 71 133 hracat 20 40 82 Ham Petrol 25 35 44 Toplam 119 207 366
Tablo EK 4.7: Yklerin Blgelere Gre Dalm (1000 Ton)

Yl Kuru Dkme Yk Sv Dkme Yk Genel Kargo Toplam Kuru Dkme Yk Sv Dkme Yk Genel Kargo Toplam Konteyner ('000TEU) Kuru Dkme Yk Sv Dkme Yk Genel Kargo Toplam Konteyner ('000TEU) Trakya 6,672 1 849 7,522 9,921 3 3,523 13,447 274 16,454 3 7,498 23,955 580 zmit 1,919 574 3,308 5,801 7,183 919 8,357 16,459 633 13,802 919 18,000 32,721 1,342 Balkesir 1,365 59 597 2,021 2,676 78 962 3,716 60 5,132 78 2,094 7,304 127 anakkale 297 0 126 423 420 0 158 578 10 712 0 308 1,020 20 Toplam 10,253 634 4,880 15,767 20,200 1,000 13,000 34,200 977 36,100 1,000 27,900 65,000 2,069
1994
2005
2015
404
Tablo EK 4.8: Yk Tiplerine Gre Yklerin Dalm

Yk Tipi Yurtii Uluslaras Toplam Yurtii Uluslaras Toplam Yurtii Uluslaras Toplam Yurtii Uluslaras Toplam 2005 5,794 2,925 8,719 30 162 192 367 944 1,311 16 256 272 2015 11,422 4,525 15,947 30 162 192 479 1,644 2,122 43 537 580
Kuru Dkme Yk ('000 ton)
Sv Dkme Yk ('000 ton)
Genel Kargo ('000 ton)
Konteyner ('000 TEU)
Tablo EK 4.9: 2015 Yl iin Kargo Ellelemesi ve Talebi

Genel Kargo (1,000 ton) 1,752 2,008 1,807 201 6,296 6,029 4,150 1,879 1,005 486 478 8 86 138 104 34 8,662 6,540 Kuru Dkme Yk (1,000 ton) 11,882 17,380 16,454 927 7,735 14,061 13,802 258 5,348 6,168 5,132 1,036 150 841 712 129 38,450 36,100 Sv Dkme Yk (1,000 ton) 60 60 3 57 460 1,307 919 388 350 350 78 272 0 0 0 0 1,717 1,000
Hinterlant Trakya Kapasite ('96) Kapasite Talep Fark Kapasite ('96) Kapasite Talep Fark Kapasite ('96) Kapasite Talep Fark Kapasite ('96) Kapasite Talep Fark Kapasite Talep
Konteyner (1,000 TEU) 50 770 688 82 453 2,110 1,342 768 0 142 127 15 0 30 20 10 3,052 2,178
zmit
Balkesir
anakkale
Toplam
Yaplacak yeni limann, Trakya blgesindeki en byk ticari liman olacak ekilde, Haydarpaa Limanna uyumlu olarak ve konteyner hacmindeki ani art karlayabilecek ekilde gelitirilmesi nerilmitir. Ayrca limann 3,000 konteyner kapasiteye sahip 50,000 DWTluk Panamax teknesini barndrabilecek kapasitede olmas, gelecekte bytlmeye uygun olmas, yolcu ulam iin kullanlmamas ve evreye zarar vermemesi iin nlem alnmas gerektii belirtilmitir. Master Plan kapsamnda Trakya Blgesinde yaplmas nerilen yeni limann zellikleri Tablo EK 4.10da verilmektedir.
405
Tablo EK 4.10: Master Plan Kapsamnda nerilen Liman Tesisi zellikleri

Konteyner Terminali Terminal Alan Rhtmlar Elleleme Kapasitesi Rhtm duvar/revetman Dalgakran Reclamation Depolama Kapasitesi Kargo Kapasitesi Elleleme 44 ha 3(d: 12-14 m) 640,000 TEU 2,940 m 700m 7.8 mil. m
3
Geleneksel Kargo Terminali 50 ha 7 (d: 7.5-12m) 6.6 mil.ton 3,280 m 100m 4.5 mil. m
3 2
18,620 TEU Gantry Crane: 6 adet Transfer Vinci: 20 adet 2 CFS :10,000 m
350,000 m
Grain Silo: 45,000 ton Rhtm Vinci: 12 adet
Ksa dnem kalknma planna gre proje maliyeti, 59 milyon ABD dolar rhtm ve konteyner sahas, 32 milyon ABD dolar kargo elleleme ekipman ve 26 milyon ABD dolar inaat ii olarak toplam 160 milyon ABD dolar olarak hesaplanmtr. Yeni limann altyapsnn kamu tarafndan yaplmas ve liman alannn kamuya ait olmas nerilmitir. Verimli kargo ellelemesi iinde styapnn zel sektr tarafndan yaplmas ve limann zel sektr tarafndan iletilmesi gerektii belirtilmitir. Proje iin yaplan almalar sonucu yk ve liman istatistiklerinin temin edilmesi ve muhafaza edilmesi konularnda eksiklikler gzlemlenmi, yasal ve kurumsal baz kurallar konulmas gerektii belirtilmitir. Ayrca ticaretin gelitirilmesi ve kargo tamaclnda verimlilii arttrmak iin konteyner tamacl iin kullanlan prosedr ve belgeleme yntemlerinin modernletirilmesi ve basitlemesi gerekmektedir. Limanlarn etkin olarak gelitirilmesi ve idaresi iin her limana bir liman bakanl almas da nerilmitir. zel sektr tarafndan kk lekli zel limanlar yapld gzlemlenmi ve bu limanlarn kapasite kaybna yolaabilecei belirtilmitir. Kapasite kaybn nlemek iin uzun dnem liman geliim planlar yaplmas gerektii ve bu planlara uyulmas iin nlemler alnmas gerektii sylenmitir. Ayrca zel sektrn kk lekli limanlarn yol at kapasite kayb konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir. Projede Trakya endstriyel kalknma plannn yeni limana gre revize edilmesi nerilmitir. Limann verimli olmas ve dier limanlarla rekabet edebilmesi iin zel sektrn liman idaresine katlmas, liman tantmna nem verilmesi, dier limanlar gz nnde bulundurularak liman tarifelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Deerlendirme almada yaplan yk tahminlerinin gerekleen miktarn altnda olduu tesbit edilmitir. Trakya Blgesinde ngrlen liman tesisi gerekletirilmemitir. Ancak zel sektrn sz konusu blgede projelendirme aamasnda olan bir liman giriimi bulunmaktadr.
406
EK 4.3. Derince Liman Fizibilite almas

Projenin Konumu ve Amac Derince Liman, zmit iline bal Derince ilesinde, zmit Krfezinin kuzey kysnda 40 44' 44" N enlemi ve 29 50' 00" E boylamnda yer almaktadr. Derince ilesi zmite 5 km stanbula ise 90 km uzaklktadr. Derince Liman, Marmara Blgesinin en eski limanlarndan birisidir. Dnya denizcilik haritalarna gemi olan liman denizcilik sektr tarafndan iyi bilinmektedir. Derince Liman Marmara Blgesinde tm yk trlerine hizmet veren sayl limanlardan birisidir. lkemizin en nemli sanayi ve ticaret merkezi olan Marmara Blgesi, d ticaretimizde de nemli bir yere sahiptir. D ticaret ile ilgili liman iletmeleri de Marmara Blgesinde younlam bulunmaktadr. Marmara blgesi, limanclk faaliyetleri asndan lkemiz iin olduu kadar blge lkeleri iin de ok nemli bir konumdadr. KuzeyGney/DouBat ulatrma koridorlar ierisinde elverili bir konuma sahip olan Marmara Denizi, AkdenizKaradeniz balantl aktarma yk trafii asndan nem arzetmektedir. Derince Liman elverili konumu ile gelecekte aktarma yklere de hizmet verebilecek durumdadr. Derince Liman, 1927 ylndan bu yana TCDD tarafndan iletilmektedir. Liman, 1999 ylnda blgede yaanan deprem felaketinden etkilenmitir. 1999 depreminden bu yana deprem hasarlarn giderecek yatrm yaplamamtr. Derince Liman, mevcut iletme yapsyla krfezdeki otomotiv (araba, traktr, vb.) sanayi ve kark eya yklerine hizmet vermektedir. Limann, TCDD iletmesinde olmas nedeniyle demiryolu ve karayolu ebekesi ile balants mevcuttur. Derince Liman mevcut durumu ile yedi adet rhtma sahiptir. Toplam uzunluu 1,322 m olan bu rhtmlarn su ekimleri -4 ila -14 m arasnda deimektedir (Tablo EK 4.11). 1 numaral rhtm kullanm ddr. 2 ve 3 numaral rhtmlar ise -5 m derinlie sahiptir ve pilot teknesi ve rmorkr barna olarak kullanlmaktadr. Su ekimi en yksek olan 4 numaral rhtmda hububat tahliyesi amac ile sabit pnmatik vinler almaktadr. Sz konusu rhtm dkme yk ve tekerlekli ykler iin kullanlmaktadr. Birbirinin devam niteliinde olan 5, 6 ve 7 numaral rhtmlarn toplam uzunluu 718 m olup derinlikleri 8 ila 13 m arasnda deimektedir. Limann bu rhtmlar genel kargo ve tekerlekli yklere hizmet vermektedir. 7 ve 8 numaral rhtmlarda depremde oluan ciddi hasarlar vardr. Bu rhtmlar gerek rhtmdaki hasarlar gerekse su derinlii asndan mevcut durumlar ile genel yk gemilerine hizmet verebilecek durumda deillerdir. Tablo EK 4.11: Derince Limannn Mevcut Rhtmlar
Rhtm No 1 2 3 4 5 6 7 8 Toplam Rhtm Rhtm Uzunluu (m) Derinlii (m) Kullanm D 82 -5 50 -5 440 -12 / -14 338 -11 / -13 220 -9 / -11 160 -8 / -9 120 Kullanm D 1,322
407
Derince Liman mevcut hali ile 419,373 m2 lik bir geri sahaya sahiptir. Mevcut geri sahann 150,000 m2 lik blm depolama alan olarak kullanlmaktadr. Derince Liman Master Plan almasnda zmit Krfezi iin endstri ve yk trafii tahminlerinin orta ve uzun vadede yaplmas, kavramsal liman yerleim planlarnn gelitirilmesi, finansal ve ekonomik olarak en uygun seenein belirlenmesi, yatrm planlarnn ve finansal planlarn programn yaplmas, Haydarpaa Limannn kapanmas durumunda Derince Limannn ilevi konular allmtr. Derince Liman ile ilgili Aralk 2005de Master Plan hazrlanmtr. zmit hinterlant ve 2024 yl iin genel kargo yknn 52.6 milyon ton, dkme ykn 37.9 milyon ton, konteynern ise 4.2 milyon TEU olaca tahmin edilmitir. Master plan almasnda liman geliimi iin 5 seenek allmtr; Mevcut limann sadece konteyner iin kullanlmas Mevcut limann kargo, araba ve dkme yk iin kullanlmas Mevcut limann ok amal ve genel kargo iin kullanlmas Mevcut limann kark yk ellelenmesi iin kullanlmas ve mevcut limann yanna 1 milyon TEU kapasiteli YD modeliyle yeni bir liman yaplmas Derince Limannn revize edilerek konteyner terminali haline getirilmesi ve yeni yaplacak limanla birlikte kapasitenin 1.25 milyon TEUya karlmas. Proje Maliyeti Derince Liman proje maliyeti 1.170 milyon ABD dolardr. nerilen Finans ve Uygulama Modeli Fizibilite almas sonucunda mevcut limann kark yk ellelemesi ve yanna 1.25 milyon TEU kapasiteli YD modeli ile yeni bir limann yaplmas nerilmitir. Mevcut Derince Liman zelletirme aamasnda olup, yeni yaplmas nerilen liman ise planlama ve ED aamasndadr.
EK 4.4. andarl Liman Fizibilite almas

Bat Avrupa, Orta Dou ve Uzak Dou lkeleri arasnda yk tamacl yapan ana konteyner gemilerinin Akdenizdeki temel rotas Trkiye limanlarna ok yakn gemektedir. Bat Anadolu Blgesi Trkiye ekonomisinin younlat bir alandr ve 3.5 milyondan fazla nfusu ile lkenin 3. byk ehri olan zmir, bu blgede yer almaktadr. Dolays ile, nfus ve endstrilerin younluu nedeniyle ekonomik faaliyetlerin canlanmas gerekmektedir. zmir ve Bat Anadolu Blgesine ait kargo zmir ehrinde bulunan zmir Limannda ellelenmektedir. Gittike artan kargo ellelemesi, teorik kapasitesine ulamtr. Bu nedenle blgenin geliimindeki darboazdan kurtulmak iin en nemli projelerden birisi zmir Liman geliim projesidir.
408
zmir Limannn etki alanna odaklanldnda, deniz trafii tahminleri byk bir trafik artn gstermektedir. Bu art zmir Limanna ait bir geniletme plann gerekli klmaktadr. Bununla birlikte, fiziksel kstlamalar gz nne alndnda, limann mmkn olan genilemesinin gelecekteki trafik talebini karlamaya yetmeyecei grlmektedir. Bu nedenle gelecek yllarda liman hizmet ihtiyacn karlamak amac ile ilave bir kapasitenin yaratlmas, dolays ile yeni bir limann gerekletirilmesi gerei ortaya kmaktadr. (Bu erevede, Kuzey Egede andarl civarnda yeni bir liman planlamas yaplmtr.) zmir ve ngrlen Kuzey Ege (andarl) Limanlar, ana konteyner hattndan uzaklk asndan, blgedeki Pire Liman ile ayn sapma mesafesindedir. Ayrca Avrupa ile Orta Asya arasndaki demiryolu hatt tamamlandnda, bu hattn liman ile balantsnn yaplmas ile ktalararas demiryolu ile denizyolu eriimi tamamlanm olacaktr. Dier taraftan gemilerin girii asndan zmir Liman ile andarl Liman karlatrldnda, krfez ii manevralarna ihtiya bulunmamas nedeni ile andarl Limanna eriimin daha pratik olduu da gzlenmektedir.
zmir Limannn Mevcut Durumu ve Genilemesi zmir Liman, Anadolu yarmadasnn bat kysnda yer alan zmir Krfezinde bulunmakta ve batdan Ege Denizine almaktadr. 2005 ylndaki trafii 12.5 milyon tondur. Bu ykn %61i konteynerdan olumaktadr. %72lik ykleme oran ile Orta Doudan yaplan ihracatn anahtar noktalarndan biridir. 1998-2004 dneminde zmir Liman trafiinde dikkate deer bir art olmutur. Bu art konteyner trafiinde %10, kuru yk tamaclnda %19 mertebesindedir. zmir Limannn mevcut durumunda ana problem vardr: Snrl Depolama Kapasitesi: 2004deki duruma gre, zmir Liman 804,563 TEU ile doyma noktasnn da stnde bir kapasite ile almaktadr (%63 maksimum igal oran ile terminal trafii yaklak 653,000 TEU/yl olacaktr). Bu rakam iki yeni konteyner vinci alnarak yaklak 890,000 TEU/yla karlabilir. Ykleme kapasitesinden daha dk bir kapasiteye sahip olan mevcut depolama sahas kstlayc bir faktrdr. Seyir iin kstl mevcut seyir kanal: zmir Liman konteyner tamaclnda byk art yaamaktadr. Ancak, Panamax tipi byk gemilerin derinlik kstlamas nedeni ile yaklam kanal ve baseni kullanamamas sz konusudur. Bu durum kk gemi saysnda ok byk bir arta sebep olmaktadr. Fiziksel koullar sonucu zmir Limannn nemli bir aktarma (gemiden gemiye) limanndan ziyade bir besleme liman olmasna neden olmaktadr. Mevcut alanda snrl genileme: zmir Limannn trafik bymesi mevcut depolama alanlar ile de kstlanmtr. Btn mevcut alann Terminal II iin kullanlrsa konteyner iin 1,302,021 TEU/Yllk bir potansiyel kapasiteye sahip olunacaktr (SAPROF, Temmuz 1998). zmir Limannn toplam kapasitesi (Mevcut Terminal+Terminal II) zmir ehir trafiinin tkankl nedeniyle de kstlanmaktadr. Bu nedenle 1,300,000 TEUluk kapasite limann gelecekteki maksimum kapasitesi olarak kabul edilmelidir.
409
ngrlen trafik tahminine ve mevcut ykleme ekipmanlarnn kapasitesine gre iki yeni konteyner vinci alnsa bile mevcut konteyner terminalinin kapasitesi 2008-2010 dneminde alacaktr (seilen senaryoya bal olarak). Eer yeni bir terminal iletmeye alnrsa (Terminal II) doyma noktasna daha sonraki yllarda, yaklak 2012- 2017 tarihinde ulalacaktr. ngrlen byme ve zmir Limannn geliimi ile ilgili almada tespit edilen problemler dikkate alndnda, zmirin stratejik konumunun avantajlarn kullanabilmek iin tek zmn, yeni ve modern bir konteyner terminali ina edecek yeni bir yer bulmak olaca ortaya kmaktadr. andarl Limannn hem Bat Anadolu hinterlantnn (i blgesinin) alternatif yeni liman olarak hem de Avrupa, Orta Dou ve Dou Karadeniz lkeleri arasnda yer alan ok modlu ulam hatt ierisinde aktarma merkezi olarak hizmet etmesi amalanmaktadr. htiya duyulan yeni liman iin nerilen andarl 20 km uzunluunda ve 25 km geniliindedir, andarl Krfezinin dou ucunda Bergamaya bal Zeytinda kasabas buunmaktadr. Krfez denizyolu ile zmire 89 km ve stanbula 630 km mesafededir. Karayolu ile zmire 80 km, Dikiliye 20 km ve zmir-Bergama yol ayrmna 7 km uzaklktadr. andarl Krfezi btn ynlerden doal korunakl (bat ve bat-gneybat hari) bir yerdir. Arazi Zeytinda Kasabasna aittir. n almalar srasnda mhendislik n ettleri yaplmtr. Projenin Tanm Sz konusu projenin aada belirtilen aamalarda gerekletirilmesi ngrlmtr: Birinci aama: Bu aamada post Panamax konteyner gemileri iin yanama yeri ve yeterli depolama ve lojistik alan tasarm yaplmtr (Her biri 300 m uzunluunda iki adet Postpanamax ve 150 m uzunluunda bir adet besleme konteyner gemisi). Bu aamada, korunakll 800 m uzunluunda dalgakran salayacaktr. Bu aamada 943,000 TEU/yllk kapasite yaratlacaktr. Seilen orta byme senaryosuna gre yeni terminalin 2012-2017 yllarnda iletme halinde olmas planlanmaktadr. kinci aama: Bu aamada benzer karakterdeki dier yanama yeri gerekletirilecektir. Bu aamada dalgakrann 500 m uzatlmas gerekecektir. Bu aama sonucunda limanda yaklak 2 milyon TEU/yllk kapasite yaratlacaktr. Seilen orta byme senaryosuna gre ikinci terminalin 2017-2030 yllarnda iletme halinde olmas planlanmaktadr.
410
letmecilik Asndan Deerlendirme Tasarlanan tesiste 1,000 m uzunluunda ve 550 m geniliinde bir terminal bulunmaktadr. Bu terminalde, konteyner gemileri iin yanama yeri, 9,100 istif sras iin depolama alan ve ara sahas olan bir Ro-Ro terminali bulunacaktr. Arkasnda benzer llerde bir lojistik alan ngrlmtr. Rhtmlar 1,000 m toplam uzunluk ve 20 m derinlik ile, ayn anda; her biri 300 m uzunluunda 13.5 m su ekimine sahip iki post panamax konteyner gemisi ve bir adet 150 m uzunluunda besleme konteyner gemisine hizmet verebilecektir. andarl Krfezindeki yeni bir liman iin seilen alternatifin yrede etkin olan rzgar ve liman ierisine gelen dalga ile ilgili olarak iletmecilik asndan hibir problemi yoktur. Yaplan almalar, andarlda yeni bir liman yapmnn teknik olarak yaplabilir olduunu gstermektedir. Tahmini Uygulama Takvimi 2010 -2020 (birinci aama uygulama sreci 4 yl kabul edilmitir) Proje maliyeti andarl Liman yaklak maliyeti toplam 185,500,000 olarak tahmin edilmitir. Kara ulam ile ilgili olarak, kabul edilen bte zel arazi koullarna uygun olarak baz deiiklere urayabilecei varsaylan bir oran uygulanarak bulunmutur. Kara ulam iin gerekli yatrm devlet tarafndan karlanacaktr ve bu bedel mevcut fizibilite almasnda dikkate alnmamtr. nerilen Finans ve Uygulama Modeli nerilen ayr yatrm senaryosu vardr. lk senaryoda, limann tamam devlet tarafndan yaplacak ve iletilecektir. Bu durumda inaat maliyeti kredi ile karlanacaktr. Bu senaryoda, limann kra geme yllar GSYH geliimi iin belirlenen yimser, Orta ve Ktmser tahminlere gre sras ile 2013, 2014 ve 2018dir. kinci senaryoda, karayolu ve demiryolu hari tm inaatn bir zel sektr yatrmcs tarafndan karlanaca ve bu yatrmcnn 49 yl sre ile liman iletecei ve sonrasnda devlete devredecei ngrlmektedir (YD). Bu senaryoda da, limann kra geme yllar GSYH geliimi iin belirlenen yimser, Orta ve Ktmser tahminlere gre sras ile 2013, 2014 ve 2018dir. Son olarak, KISM YD senaryosu incelenmitir, bu durumda yatrm aadaki varsaymlara gre yaplacaktr: Dalgakran, dolgular ve andarl Limanna yol balants (bir demiryolu balants daha yararl olabilir) devlet tarafndan yaplacaktr. Liman 49 yl sre ile rhtmlar ina edecek ve ekipman salayacak bir zel sektr irketi tarafndan iletilecektir.
411
Bu senaryoda, limann kra geme yllar GSYH geliimi iin belirlenen yimser, Orta ve Ktmser tahminlere gre sras ile devlet iin 2012, 2013 ve 2017, zel yatrmc iin 2013, 2014 ve 2018dir. Beklenen Faydalar Ulusal faydalar: o andarl Liman Projesi dinamik endstriyel ve tarmsal bir hinterlant (i blge) olan Bat Anadoluya hizmet verecek; o Ege Denizi ve Karadeniz arasnda kargo aktarm salayarak stanbuldan geen gemi saysn azaltacak. o Ana liman fonksiyonu (Hub port function) lkeye nemli derecede ekonomik ve stratejik yarar salayacaktr. Uluslararas Faydalar: o andarl Liman; uluslararas ok biimli ulam sistemin nemli bir parasn oluturacak ve demiryolu balants sayesinde sadece Karadeniz lkeleri iin deil ayn zamanda Kafkas ve denize kys olmayan Asya ve Bamsz Devletler Topluluu iin giri kaps sunacaktr. Avrupa Birliinin Europe Aid/126385/D/SER/TR referansl andarl Liman naat Teknik Danmanlk" projesi kapsamnda proje, fizibilite ve evresel Etki Deerlendirme almalar devam etmektedir. Sz konusu proje 2009 yl Aralk aynda bitecek olup almann temel amac nceki almalarn Avrupa Birlii normlarna getirilmesidir. andarl Limannn 2010 ylnda ihaleye karlmas beklenmektedir. andarl Liman ile ilgili yeni fizibilite almalar halen srdrlmektedir.
EK 4.5. Mersin Liman Fizibilite almas

Mersin Liman Trkiyenin Gney Dousunda yer almaktadr. Corafi koordinatlar 36 47.2 N, 34 38.5E dr. Mevcut liman iki dalgakran tarafndan korunmaktadr. Ana dalgakran 1,250 m uzunluunda Kuzey Bat-Gney Dou ynlerine doru uzanmakta, ikincil dalgakran ise 2,900 m uzunluunda dou ynl dalgalardan liman korumaktadr. Bat Avrupa, Orta Dou ve Uzak Dou lkeleri arasnda yk tamacl yapan ana konteyner gemilerinin Akdenizdeki temel rotas Trkiye limanlarna ok yakn g emektedir. Trkiyenin Dou Akdeniz kysndaki liman kapasitesinin gelecekteki denize bal tamaclk iin yetersiz olmas sebebiyle ana liman olarak hizmet sunacak, verimli, ulamda ekonomiyi canlandracak ve dier rakip limanlarla rekabet edebilecek bir limann oluturulmasn gerekli grlmtr. Bu sebeple Akdeniz konteyner ulam hatlaryla, denize kys olmayan Orta Asya lkeleri arasnda kap grevi grecek Mersin Konteyner Liman Projesinin uygulanmas planlanmaktadr.
412
Mersin Liman ile ilgili fizibilite almalar ALATEC IDOM (spanyol Firmalar) tarafndan gerekletirilmitir. Fizibilite almalar talep analizlerini, ksa dnem stratejik planlar, yerleim seenekleri iin planlar, genel tasarm kriterlerini, evresel etkileri ve finan sal almalar iermektedir. Mersin Liman ekonomik ve politik etkilerin youn olduu bir blge iinde yer almaktadr. Mersin liman Gney Dou Blgesine yakn, endstri ve tarm alanlar olan bir hinterlanta sahiptir. Asya lkeleri iin bir k kaps olabilir. Mersin Limannn ulusal pazar ile takviye edilmesi, Orta Asyann ana k kaps olmas ve Dou Akdenizde referans liman olabilmesi mmkndr. Bu duruma gelebilmesi iin dnyann nde gelen tamaclk firmalar ile ibirliini gelitirmesi eklinde nermeler yaplmtr. Mersin Liman fizibilite almalarnda konteyner talep tahmini 2010, 2020 ve 2030 yllar iin yaplmtr. Yaplan almalar sonucunda 2010 ylnda konteyner hacmi 1,000,000 TEUya 2030 ylnda ise 4,000,000 TEUya ulaaca tahmin edilmitir. Fizibilite almasnda hedef yl 2030 seilerek 4,000,000 TEU kapasiteye ulamak iin 4 deiik senaryo almas yaplm ve yerleim plan seenekleri nerilmitir. Bu seenekler arasndan ekil EK 4.2de verilen yerleim plan seilmitir. Kapasiteler etap etap hesaplanmtr (Tablo EK 4.12); Etap 1: 1 milyon TEU Etap 2: 2 milyon TEU Etap 3: 4 milyon TEU Orta-Asya ve Orta-Dou koridoruna hizmet edecek bu liman ana liman grevi stlenecek ve 16.5 m su derinliindeki rhtmlara sahip olacaktr. Tablo EK 4.12: Mersin Liman Geliim Etaplamas
Teorik Kapasite Mendirek Ana Mendirek kincil Mendirek Terminal Fonksiyon Tr Uzunluk Derinlik Depolama Alan Korunakl Su Alan Limana Ulam 1.Etap 1,000,000 TEU/yl 3,675m 2,055 m 2.Etap 2,000,000 TEU/ yl 3.Etap 4,000,000 TEU/ yl
Konteyner Konteyner Keson Keson 1,200 m 700 m -17.5 m -17.5 m 1,092,923 m 595,346 m 2,402,100 m 2,402,100 m Demiryolu, Karayolu, Deniz Ulam
Konteyner Keson 800 m -17.5 m 246,569 m 2,402,100 m
Proje Takvimi Etap 1: 2010 Etap 2: 2020 Etap 3: 2030

413
Proje Maliyeti Aamalara gre proje maliyetleri; 2010: 370 milyon Euro, 2020: 527 milyon Euro, 2030: 696 milyon Euro olarak hesaplanmtr
Proje Mevcut Durumu: Proje fizibilite ve ED almas olarak 2005 yllk yatrm programnda yer almtr. Limann yerleim plan hazrlanm ve ilgili bakanln kabul etmesi iin bakanla sunulmutur. Ayrca Mersin Liman fizibilite, planlama, tasarm almalar yrtlmektedir.
ekil EK 4.2: Mersin Liman Fizibilite almas nerilen Yeni Liman Yerleimi
nerilen Finans ve Uygulama Modeli Proje yap-ilet devret modeliyle veya kredi kullanlarak gerekletirilecektir. Beklenen Faydalar Ulusal o Mersin Konteyner Liman Projesi bata GAP olmak zere Orta ve Dou Anadoluya hizmet edecektir.
414
o Akdeniz ve Karadeniz arasnda yk transferini salayaca iin boazlardaki yk gemisi trafiini azaltacaktr. o Ana liman olmas kayda deer ekonomik ve stratejik faydalar salayacaktr.
Uluslararas o Mersin Konteyner Liman demiryolu balantsnn yalnzca Ortadou deil ayn zaman da Kafkaslar, denize kys olmayan Orta Asya lkeleri, Bamsz Devletler Topluluu iin bir kap pozisyonunda olmas nedeniyle uluslararas ok modlu ulam sisteminin nemli bir ksmn oluturmaktadr. Deerlendirme: Fizibilite almalarnda Mersin Limannn 2010 ylnda 1,000,000 TEU kapasitesine ulaacan ve 2030 ylnda Mersin Liman konteyner hacminin 4,000,000 TEU ya ulalaca tahmin edilmitir. Ancak blgede skenderun Liman da bulunmaktadr. skenderun Liman u an itibari ile atl bulunmakta ve zelletirme srecindedir. Yaplan fizibilite almalarnda bu liman ile ilgili deerlendirmelere rastlanlmamtr. Mersin Liman, Akdeniz ana tamaclk aksna uzak bir konumda yer almaktadr. Blgenin altyap sorunlar olmasna ramen yeni otoyollar planlanmaktadr. Avrupa Birliinin Europe Aid/126388/D/SER/TR referansl Mersin Liman naat Teknik Danmanlk" projesi kapsamnda proje, fizibilite ve evresel Etki Deerlendirme almalar devam etmektedir. Sz konusu proje 2009 yl Aralk aynda bitecek olup almann temel amac nceki almalarn Avrupa Birlii normlarna getirilmesidir. Mersin limannn 2010 ylnda ihaleye karlmas beklenmektedir. Mersin Liman ile ilgili yeni fizibilite almalar halen srdrlmektedir.
EK 4.6. Zonguldak Liman

Zonguldak Liman havzada retilen kmrlerin tketim yerlerine deniz yolu ile nakli iin 1900l yllarn balarnda beri kullanlan bir limandr. Bu limann ilk blm 1900l yllarda havzada faaliyet gsteren irketlerden Franszlara ait Ereli irketince 300 m uzunluunda mendirek ina edilerek 5 hektarlk alanda oluturulmutur. Liman iine yaplan iskeleden kk tonajl gemi ve motorlara yklenen kmrlerin ihtiya yerlerine nakledilmesine balanm, limann ihtiyac karlayamamas nedeniyle inaat 1954 ylnda tamamlanan liman yaptrlmtr. 1996 Eyll aynda Trkiye-Ukrayna arasndaki RO-RO seferlerinin balamasyla Zonguldak Limannn bir blmnn bu hizmetler iin ayrlmtr. Geen sre iinde Trkiye-Ukrayna arasnda yaplan RO-RO seferlerindeki art nedeniyle liman sahasnn bir blm Tr Park olarak dzenlenmitir. 2004 ylnda Zonguldak Liman iinde yer alan Kargo Rhtmna ilave edilen 4 dolfenle Erdemir-Zonguldak Limanlar aras tren ferisi balantl demiryolu tamaclna balanlmtr.
415
Bahsedilen tesisler, TTKnn mlkiyetindeki 172,218 m2lik alanda kurulmu iken bu alann 110,571 m2lik blmnn ky kenar izgisi iinde kalmas nedeniyle tapusunun iptali iin 2002 ylnda Maliye Hazinesi tarafndan alan dava neticesinde ky kenar izgisinde kalan alann tapusu iptal edilmitir. Zonguldak Limannn iletme hakknn 11.06.1937 tarihinde Kabul edilen 3241 sayl Ere li irketinde Alnan Liman Demiryolu ve Madenlerde Kozlu ve Kilimli Demiryollarnn letilmesi ve Havzadaki Deniz lerinin nhisar Altna Alnmas Hakkndaki Kanunun 3. maddesi 24.10.1962 tarihinde deitirilmi ve bu maddede Zonguldak Liman Tz ile hududu tayin edilmi olan Zonguldak Limanndaki btn nakil, tahmil ve tahliye ileri Gl ay (Kdz.Ereli) ile Filyos ay arasndaki mntkalarda yaplacak, btn kmr nakil, tahmil ileri inhisar altna alnmtr hkm bulunmaktadr. Bu hususun, 11.12.1984 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan Kurumlarn Ana Statsnn 4. maddesinin 4. bendinde de yer ald, belirtilmektedir.
EK 4.7. Filyos Liman

Filyos Liman Bat Karadeniz Blgesindeki konumu itibaryla, stanbul-Ankara aras ulam ana yaknl, demiryolu-havayolu tamaclnn bulunduu bir yrede planlanm olmas ayrca, geri saha kamulatrmalarnn tamamlanmas nedeniyle yapm asndan byk avantaja sahiptir. Filyos Limannn fizibilite almalar srmekte olup almalar tamamlandktan sonra deerlendirmeler yaplacaktr.
EK 4.8. Ulatrma Master Plan almas Deniz Yolu Tamacl

Ulatrma Ana Plan Stratejisi Projesi, Ulatrma Bakanl ile stanbul Teknik niversitesi Rektrl arasnda imzalanp 2003 tarihinde yrrle giren szleme uyarnca gerekletirilmitir. Projenin temel amac, ulatrma trlerinin tama paylar arasnda dengesizlik bulunan ulatrma sisteminin, gerekletirilecek yeni almlar ve bymelerle dengeli, salkl bir yapya kavuturulmas ynnde somut, uygulanabilir neriler gelitirilebilmesi ve Ulatrma Ana Plan iin stratejiler belirlenmesidir. Bu almada Trkiyede karayoluna baml hale gelmi arpk tamacl, denizyolu ve demiryolu tamaclnn payn arttrarak dengeli bir ekilde gelitirecek ulatrma stratejilerini belirlemek amalanmtr. Bu ama dorultusunda denizyolu konusunda ne kan konular dikkate alnarak bu ulam trnn gelimesi iin ama, ilke ve politikalardan balayarak fiziki altyap, tamalar, gvenlik, personel, eitim, planlanan yatrmlar, ABye uyum, finansman gibi konularda yaplan neriler ve gerekeleri anlatlmtr. almaya GZTF (gl ve zayf ynler, tehditler ve frsatlar) analizi yaplarak balanm ve bu analizin gstergeleri ile strateji, ama, ilke ve politikalar oluturulmutur. Denizyolu ulamnn ana amac, lke kalknmasnn ekonomik ve sosyal hedeflerinin gerektirdii hizmeti, gvenli, evreye duyarl ve dier ulam trleri ile entegre bir ekilde uluslararas kurallar ve AB politikalaryla uyum iinde srekli olarak salamaktr.
416
Denizyolu tamaclnn en nemli altyapsn olan limanlar ticarete konu olan mallarn ekonomiye giri k yapt kaplar olarak ifade edilirler. lkemizde uluslararas ticaretin byk bir blm en ekonomik tama sistemi olan denizyolu ile gerekletirilmektedir. thalat ve ihracatn byk blmnn denizyolu ile yaplmas, dnya ticaret hatlarnn merkezi konumunda bulunan lkemizde limanlarn nemini giderek arttrmaktadr. Limanlarmzn teknolojik gelimelere uyum salamaktaki zorluklar, altyap eksiklii ve limanla entegrasyonu salayacak demiryolu balantlarnn yetersizlii nedeniyle transit tamaclktan yeterli pay alnamamaktadr. Trkiyenin ithalat, ihracat, yurt ii ticaret ve transit kaplar olan limanlar ulatrma anda ve d ticaretlte nemli roller stlenmektedir. Birlemi Milletler Uluslararas Kombine Tamaclk Hatlar Szlemesine dahil olan Trkiye limanlardan kombine tamacla uygun demiryolu balants olanlar TCDD Genel Mdrl tarafndan iletilmektedir. Konteyner trafii dikkate alndnda zmir, Mersin ve Marmara Denizi evresinde younlama eilimi olduu grlebilir. Bu balamda Ulatrma Master Plan almasnda her limann genel fonksiyonlar ve o limana zg sorunlar zetlenmitir. zel sektr limanlar sadece kendi yklerini, hem kendi hem nc ahs yklerini veya sadece nc ahs yklerini elleleyenler olarak snflandrlmaktadr. evreye ynelik altyap almalar bulunmamaktadr. Bu limanlarn atk alm kapasitelerinin belirtilmesi gerektii vurgulanmtr. Tamalar: almada denizyolu tamaclnn ithal, ihra, transit, kabotaj ve kent ii tamaclk istatistikleri verilmitir. Tamalarn ana mal gruplarna ve ulatrma trlerine gre dalmlar yzde deer olarak deerlendirilmitir. Denizyolu d ticaret tamalarnn yllara gre deiimi ve Trk Bayrakl gemilerin tama paylar DE kaytlarna gre belirtilmitir. Kabotaj Kanunu gerei, Trkiyenin liman ve iskeleleri arasnda Trk Bayrakl gemilerle yaplan yurtii tamalar uzun ky eridine ramen genelde ok dk oranda olup 2003 ylnda %3.63 dzeyinde olmutur. Mevzuat gerei transit ve kabotaj yklerinin gmrkl sahalarda birlikte olamay kabotaj deniz tamacln olumsuz etki yapmaktadr. Trkiye deniz ticaret filosunun modern gemilerle glendirilerek hem d ticaretten, hem yurt ii tamaclktan hem de nc lkeler aras tamaclktan pay alarak lkeye dviz girdisi salayacak gen ve rekabet ans olan bir yapya kavuturulmas gerei vurgulanmtr. Personel Eitimi: Deniz ve hava ulatrma trlerinin personel eitiminin uluslararas kurallara gre yaplmas zorunludur. Gerek gemide alacak zabitan snfnn gerekse dier gemi adamlarnn eitimleri ilgili uluslararas szlemelerde belirtilen temel prensiplere gre IMO tarafndan belirlenen esaslar dorultusunda yaplmaktadr. Deniz kazalarnn meydana gelmesinde en nemli faktrlerden birisi de insan hatas ya da ihmali olarak gz nne alndnda, denizcilik eitim ve retiminin yeri bu erevede ok byk nem arz etmektedir. Denizcilik evrensel ve d dnya ile yakn iliki iindedir. Bu nedenle personelin iyi derecede ngilizce bilmesi, uluslararas gelimeleri ve mevzuat yakndan izleyerek kendisini srekli gelitirmesi gerekmektedir.
417
Planlanan ve Gerekleen Yatrmlar: Liman, iskele, marina, balk barna, gemi, yat ve tersane eklindeki denizcilik sektr ile ilgili yaplacak yatrmlarn bir ana plan almasnn belirlendii esaslar ve ncelikler dorultusunda yaplmas gerekmektedir. Tama zincirinin deniz ayan oluturan limanlarn lke ekonomisinin gelimesindeki nemli rol gz nne alnarak yatrmlarn zenle planlanmas gerekmektedir. Dou Karadeniz Blgesel Gelime Planna (DOKAP) gre blgedeki liman sisteminin verimli ve etkin bir ekilde iletilebilmesi ve ynetilmesinin salanmas iin blgedeki nemli limanlarn birbirlerini tamamlayan bir yap ierisinde iletilmesi, ncelikle yurt ii ticaret ve yolcu tamacln arttracaktr. Orta ve uzun vadede ise uluslararas ticaret ve turizm iin giderek artan sayda gemiye ev sahiplii yaplabilmesi iin entegre liman ann gelitirilmesi projesi ngrlmtr. DOKAPa gre Trabzon-Rize sanayi koridoru geliimi nerisi kapsamnda blgesel bir konteyner terminalinin kurulmas iin Rize Liman en uygun yer olarak belirlenmitir. DOKAP plan kapsamnda Konteyner Liman olarak planlanan Rize Limannda henz bu anlamda bir alma yaplmamtr. Yap let Devret (YD) modeliyle Zonguldak-Filyos noktasnda 25 milyon ton kapasiteli byk bir liman projesi iin 11.03.1999 tarihinde imzalanmtr. Limann kurulmas dnlen termik santral ve limann arkasnda yer alan Serbest Blgenin liman ihtiyacn karlamas planlanmtr. GAP Projesinin devreye girmesiyle birlikte Mersin Limanna olan talebin artmas ile bu limann kapasitesi artrlm ve skenderun Liman konteyner terminali projesi gerekletirilmemitir. Mersin konteyner liman Ortadou ve Orta Asya orijinli yklerin Akdenize knda nemli bir ana liman grevi yklenmek zere modern konteyner limannn gerekletirilmesi ile ilgili n almalar yaplmtr. ULIMAP sonularna gre Trkiyenin Ana Liman-Aktarma Merkezi olarak hizmet verebilecek stratejik noktada yer alan birinci ncelikli projedir. Bu liman projesi iin de spanyol hibesi kapsamnda detay fizibilite ve ED etd yaplmak zere szleme imzalanmtr. JICA hibesi erevesinde yrtlen Trkiye Limanlar Master Plan sonularnda da ngrld zere gelecekte lkemize strateji ve dier lkelerle rekabet gc de kazandracak Mersin ve Kuzey Ege (andarl) Konteyner Limanlarnn hub-port olarak gerekletirilmesinin bir ihtiya olarak ortaya kt vurgulanmtr. Avrupa Birliine Uyum: almada Trkiyede deniz emniyetinin glendirilmesi ve bu konuda AB mktesebatna ve uygulamalarna uyum amacyla Denizcilik Mstearl bnyesinde spanya ve Trkiye tarafndan ortaklaa yrtlen AB Eleme Projesi srmekte olduu belirtilmitir. Avrupa Birliinde Ksa Mesafeli Denizyolu Tamacl: Avrupa Birliine ye lkeler karayolundaki yk younluunu azaltmak amacyla evreye daha az zararl olan, tama maliyeti daha az ve ok trl tamaclkta nemli bir yeri olan denizyolu tamaclnn payn artrmay hedeflemektedirler. Bu dorultuda yklerin denizlere kaydrlmas iin ksa mesafeli denizyolu tamacl (Short Sea Shipping) kavram gelitirilmitir. Ksa mesafeli denizyolu tamacl Avrupa limanlar arasnda ve bu limanlar ile Avrupa lkesi olmayp, Avrupa snrlarndaki kapal denizlere kys olan lkeler arasnda
418
yaplan yolcu ve yk tamacldr. Bu balamda ksa mesafeli denizyolu tamacl; Avrupa birliine ye lkeler ile Akdeniz, Karadeniz ve Baltk Denizine kys olan devletler ve Avrupa Ekonomik Alanna ye olan Norve ve zlanda arasnda yaplan denizyolu tamacln kapsamaktadr. lkemizde Ksa Mesafeli Denizyolu Tamacl Tantm Merkezi kurma almalar Denizcilik Mstearlnca yaplmaktadr. Tamacln karayolundan denizlere kaydrlmas, politika olarak ABnce benimsenmi ve bu ynde zendirici nlemler alnmaya balanmtr. Avrupa Birlii Komisyonu, AB lkeleri arasnda Deniz Otoyolu (Motorways of the Sea) kurulmas ve ksa mesafeli d enizyolu tamaclnn desteklenmesi iin Marco Polo Projesini yrttklerini aklamlardr. ABnin ulatrma sektrndeki ana hedefi karayolu ulatrmasnn egemen konumunun azaltlmasdr. Bu amaca ulaabilmek iin Beyaz Kitapda gerekli politika ve stratejiler belirtilmitir. Bu belgede ncelikli hedef olarak karayolu tama pay azaltlarak, denizyolu ve demiryoluna kaydrma ngrlmtr. Trkiye corafi konumu nedeniyle bu alanda nemli avantajlara sahip bir lkedir. Trkiye iin ksa mesafeli deniz tamaclnda hat ngrlmtr. Bunlar; Dou Akdeniz Hatt: skenderun ve Mersin Limanlarnn ana limanlar olaca Akdenizin kar tarafndaki Port Said, skenderiye ve Beyrut gibi nemli limanlarla balanty salayacak bir hattr. Bat Akdeniz Hatt: zmir Limannn ana liman olarak kullanlaca, Akdenizin batsnda Lizbon ve Casablancay iine alan bir snrda btn Akdenizi kapsayan hattr. Karadeniz Hatt: stanbul Limannn ana liman olaca Odesa, Novorossiysk, Batum ve Kstence Limanlar ile balantnn salanaca hattr. Uluslararas Balantlar: TRACECA Bamsz Devletler Topluluu lkelerinin Kafkasya ve /veya Karadeniz zerinden Avrupaya balanmasn salamak amacyla Avrupa Birlii tarafndan Dou-Bat dorultusunda oluturulan deiik ulatrma trlerini ieren bir ulatrma koridorudur. Trkiye Romanya ve Bulgaristann TRACECA program kapsamna alnmasndan sonra, TRACECA haritas Trkiyenin de iinde yer alaca ekilde yeniden dzenlenmitir. Hukuki ve rgtsel Yap: Denizcilik sektr ile ilgili birok dzenlemeler uluslararasdr. Denizciliin gelitirilmesi iin, Denizcilik Mstearlnn bir htisas Mstearl olarak Babakanla bal olarak kalmas ve halen uyguland gibi Ulatrma Bakanl ile koordineli olarak faaliyet gstermesi uygun grlmtr. Finansman: Bu blmde denizcilie zg baz finansman sorunlarndan bahsedilmitir. Bunlar denizcilik sektrnde kredi bulmadaki temel sorunlar, Trk Bankalar tarafndan sektre verilen kredilerin yetersizlii ve sektrde imdiye kadar uygulanan finansman ekilleridir. Bu deerlendirmeler sonucunda strateji ve neriler aadaki gibi verilmitir: 1- Trk deniz ticaret filosunun genletirilmesi ve gelitirilmesi fizibilite ve uygulama projesi,
419
2- Kabotaj hatt gemiciliinin gelitirilmesi iin fizibilite ve uygulama projesi, 3- stanbul kent ii ulama uygun yeni gemi tasarmlar projesi, 4- Kamuya ait deniz ticaret filosu, liman ve tersanelerin zelletirilmesi ve etkin ticari kullanm hakknda proje, 5- Trk Limanlar ve deniz alanlarnda teknoloji destekli rapor sistemleri, gemi trafik servisleri, deniz trafii izleme sistemleri ve gemi trafik ynetim ve bilgi sistemleri oluturulmas ile Trk limanlar ve sahillerinde deniz trafiinin ynetimin ve evre emniyetinin salanmas projesi, 6- Trkiye sahillerine Otomatik Tanma Sistemi sahil istasyonlarnn kurulmas ve sistemin oluturulmas projesi, 7- Karadenizde Marine Elektronic Highway Sistemi oluturulmas projesi, 8- stanbul, anakkale, zmir Limanlar ile zmit ve skenderun krfezindeki limanlarda, limana emniyetli yaklam ve giri iin operasyonel emniyet projesi, 9- Arama ve kurtarma koordinasyon merkezlerinin teknik altyaplarnn tamamlanmas, acil arama ve kurtarma imkn ve kabiliyetlerinin gelitirilmesi projesi, 10- Deniz kazalarnn ve olaylarnn incelenmesi iin teknik donanml kurumsal yaplama ve personel eitimi projesi, 11- Trkiyede deniz kirlilii acil mdahale merkezlerinin oluturulmas projesi, 12- Balast sular ile tanan istenmeyen sucul organizmalarn tespiti ve nlenmesi uygulama projesi, 13- Byk limanlarda atk alm tesislerinin gelitirilmesi ve limanlarda ve terminallerinde deniz kirlilii gvenlii ynetimi sisteminin oluturulmas projesi, petrol
14- Gemilerden kaynaklanan hava kirliliinin nlenmesi ve Trk Deniz yetki alanlarnda gemi kaynakl kirliliin havadan denetlenmesi ve izlenmesi projesi, 15- Uluslararas ve ulusal denizcilik dzenlemeleri erevesinde yaplan ihlallerin kovuturulmas amacyla ilgili makamlarn delil toplama da dahil gerekli adli, idari, t eknik ve eitim altyapsnn oluturulmas projesi, 16- Tehlikeli ve zararl maddelerin denizyolu ile tanmas ile ilgili uluslararas dzenlemelerin ulusal uygulamas projesi, 17- Trk deniz yetki alanlarnn ve kylarn duyarllk haritalarnn belirlenmesi ve dknt tahmin modelleme veri tabannn oluturulmas projesi, 18- Gemiadam eitimi veren eitim kurumlarnn teknik eksiklerinin tamamlanmas (Similatr, laboratuvar gibi) ve eitim kalitesinin STCW szlemesi hkmleri ve IMO kural ve tavsiyeleri temelinde artrlmas projesi, 19- Bayrak devleti uygulamalarnn etkinliinin artrlmas iin grevli personele srekli eitim verecek bir eitim merkezi oluturulmas projesi, 20- T Denizcilik Fakltesinin mevcut mezun kapasitesinin iki misli artrlmas, (dnyada uzak yol yeterliliine sahip gemi adam ihtiyacna ynelik olacaktr. Bu erevede T Denizcilik Fakltesinde yaplmas gereken altyap almalar ve tahmini maliyetleri ngrlmtr.)
420
21- Karadeniz ile Marmara Denizini Trakya blgesine kanal projesi (ok byk kaynak gerektiren bu projenin dier nemli projelerde olduu gibi evre etki deerlendirme raporlarn ieren fizibilite ettleri erevesinde deerlendirilmesi gerektii belirtilmitir), olarak belirtilen projelerin uygulanmas ngrlmtr.
EK 4.9. Tersaneler Master Planlar

Denizcilik Mstearl Tersaneler Genel Mdrl tarafndan 2007 ylnda yaptrlan Tersaneler Master Plan zetlenmitir. Kaynaklarn aklc bir ekilde harekete geirilmesi ve ada, srdrlebilir bir kalknma iin kylar evreye, sosyal, kltrel ve turistik deerlere zen gsterilerek azami lde kullanlmaldr. Deniz ulamn canlandrmak iin gemi ina tersanesi, gemi bakm -onarm tersanesi, gemi skm, yat-gezinti teknesi yapm ve gemi ina yan sanayi tesis yatrmlarnn genel ve fakat btnsel bir plan iinde gelimesini salamak gerekmektedir. Trkiye Tersaneler Master Plan (TRKTERMAP), btnsel plan ilevini yerine getirmek iin hazrlanm olup, ulusal kaynaklarn optimum bir ekilde kullanmn salamak iin bu be alt sektrde (Gemi naat, Gemi Yan Sanayi, Gemi Bakm-Onarm, Gemi Skm ve Yat/Gezinti Tekneleri malat alt sektrleri) son 30 ylda meydana gelen gelimeler nda dnyada ve lkemizde orta ve uzun vadeli dnemde (2006-2016 ve 2016-2026) beklenen arz ve talep durumunun belirlenmesi, Trkiyenin pazardaki rekabet gcnn tespiti, hedeflenen pazar paynn belirlenmesi ve bu pay alabilmek iin Trkiye idaresinin ve endstrisinin almas gereken tedbirler, mevcut tesislerin rehabilitasyonu ve yeni tesislerin kurulmasn da ieren nlemleri saptamtr. TRKTERMAP almalarnda gemi inaat, gemi yan sanayi, gemi bakm-onarm, gemi skm ve yat/gezinti tekneleri imalat alt sektrlerinin 2006 ylnda gelirlerinin toplamnn yaklak 2 milyar ABD dolar olduu tahmin edilmitir. TRKTERMAP bu alt sektrlerde 2006-2026 yllar arasnda olumas beklenen gelimeleri, arz ve talep dengesini, dnyada bu alt sektrlerdeki nemli lkelerin rekabet yeteneklerini inceleyerek, 2016 yl iin Trkiyenin hedeflerini, bu hedeflere ulaabilmek iin gerekli tedbirleri ve bu tedbirler iinde kurulmas gereken yeni tesislerin yer ve zelliklerini belirlemitir. Gemi inaat alt sektrnde nerilen tedbirlerin devlete altyap iin yaklak 330 milyon ABD dolar yk getirecei, zel sektrn ise 2.5 milyar ABD dolar yatrm yapmasnn gerekecei belirlenmitir. Tedbirler paketinin tmnn uygulanmas halinde Trkiye gemi inaat gelirlerinin yllk 4.417 milyar ABD dolarna kaca, lkemiz ekonomisine katma deerin 2.3 milyar ABD dolar olaca ve 64,000 kiiye istihdam salanaca beklenmektedir. Gemi yan sanayi alt sektrnde nerilen tedbirler paketinin tm uyguland takdirde lkemiz gemi yan sanayi gelirlerinin 1.7 milyar ABD dolarna kaca ve 25,000 kiiye istihdam salanaca beklenmektedir. Gemi bakm-onarm alt sektrnde nerilen tedbirlerle zel sektrn 255 milyon ABD dolar yatrm yapmasnn gerekecei belirlenmitir. Tedbirler paketinin tm uyguland takdirde lkemiz gemi bakm-onarm gelirlerinin 1.2 milyar ABD dolarna kaca, lkemiz ekonomisine katma deerinin 611 milyon ABD dolar olarak gerekleecei ve yaklak 8,700 kiiye istihdam salanaca beklenmektedir. Gemi skm alt sektrnde nerilen tedbirlerin
421
124 milyon ABD dolar yatrm yapmasnn gerektirecei belirlenmitir. Tedbirler paketinin tmnn uyguland takdirde lkemiz gemi skm gelirlerinin 375 milyon ABD dolarna kaca 8,000 kiiye istihdam salanaca beklenmektedir. Yat ve gezinti tekneleri imalat alt sektrnde nerilen tedbirler paketinin tmnn uygulanmas halinde lkemiz yat ve gezinti tekneleri imalat gelirlerinin 982 milyon ABD dolarna kaca, lkemiz ekonomisine katma deerinin 412 milyon dolar olarak gerekleecei ve 18,000 kiiye istihdam salanaca beklenmektedir. Gemi inaat, gemi yan sanayi, gemi bakm-onarm, gemi skm ve yat/gezinti tekneleri imalat alt sektrlerinin 2016 ylnda gelirlerinin toplamnn yaklak 8.67 milyar ABD dolar olaca tahmin edilmektedir. lkemize bu gelirin yaklak % 62sinin katma deer olarak yansyaca 5.4 milyar ABD dolar katma deer salanaca, sektrde yaklak 123,700 kii istihdam edilecei beklenmektedir.
EK 4.10. Trk Limanclk Sektr Raporu Vizyon 2023

Trkiyenin genelini ieren yk talep tahminleri ile mevcut liman kapasitelerinin karlatrlmas sonucunda 2015 yl iin Trkiye limanlarnn yk kapasitesi 13.2 milyon TEU konteyner, 187 milyon ton genel ve kuru dkme yk, 29.2 milyon ton sv-kimyasal yk ve 2.9 milyon ara-tekerlekli yk olarak tespit edilmitir. Bu tespit limanlarn genileme projeleri ve planlanan yeni limanlarn beyan ettikleri kapasitelerinden olumaktadr. Yaplan tahminler sonucunda limanlara olan yk talebinin karlanmas konusunda konteyner limanlar 2021 yl, genel-kuru yk elleleyen limanlar 2015, sv-kimyasal yk elleleyen limanlar 2022 yllarna kadar problem yaamayacaktr. Ancak ara yklemelerinde durum bu ekilde deildir. Elde edilen sonulara gre yeni ara terminalleri inas zellikle tekerlekli ara ellelemelerinin gelecei asndan nem arz etmektedir. Yaplan blgesel analizlerde ise gelecekte limanlarmza olan talep blgesel olarak incelenmitir. ncelikle blgesel kapasiteler yk cinslerine gre tespit edilmi daha sonra bu kapasiteler 2023 yl tahminleriyle karlatrlmtr. Yaplan karlatrmalar sonucunda yk cinslerine gre u sonulara ulalmtr: Konteyner: Karadeniz blgesinde mevcut limanlarn genileme projelerinin yan sra yeni terminallerin faaliyete geme planlar gz nne alndnda konteyner elleleme talebini karlamada bir sorun 2023l yllara kadar grlmezken denize kys olan dier blgelerlerimiz iin durum farkldr. Ege ve Akdeniz Blgesi kapasiteleri tehlike snrna ulamtr. Genel ve Kuru Dkme Yk: Marmara Blgesinde bu yke olan talep 2023 ylnda 120 milyon tona ulaacaktr. Yaplan tahminlere gre blge kapasitesi bu talebi 2018 ylna kadara karlayabilecektir. Ege ve Akdeniz Blgelerinde ise durum daha acildir. Bu iki blgenin acil kapasite artna ihtiyac vardr. Karadeniz Blgesinde ise yk miktar ve dolaysyla liman rekabeti dier blgelere gre daha dktr ancak blgenin stratejik neminden dolay dahil olaca ulatrma koridorlar sayesinde blgede canlanma grlebilir. Tm bunlarn yannda tm blgeleri etkilemesi beklenen tamaclkta konteynerin gittike artan bir ekilde kullanlmas durumu
422
sonucunda genel ve kuru dkme yke olan talebin 2023lere kadar mevcut kapasitelerle karlanabilecei dnlmektedir. Sv Kimyasal Yk: Marmara Blgesi sv kimyasal ykn youn olarak ellelendii blgedir. Blge kapasitesi incelendiinde mevcut kapasitenin talebi karlamasnda yakn gelecekte bir problem grlmeyecektir. Akdeniz ve Karadeniz blgelerinde ise 2020li yllara kadar problemli grnmemektedir. Dier yandan, Ege Blgesi sv kimyasal yk elleleyen limanlara yakn gelecekte ihtiya duyacaktr. Tekerlekli Ara: Trkiyede her bir blgede oluabilecek talep ve ara elleleme kapasiteleri karlatrldnda yakn gelecekte kapasitelerin yetersiz olaca sonucuna ulalmtr. zellikle otomotiv sanayinin merkezi olan Marmara Blgesinde 2023 ylnda 6 milyon ara ellelemesinin yaplaca tahmin edilmitir. Dier blgelerimizde de nemli oranda artlar grlecei tespit edilmitir. Trkiyenin yeni ara terminallerine ihtiyac vardr. Vizyon 2023 Raporunda Sektrn Cumhuriyetin 100. Yl iin konulan hedefler ise; Limanlarmzda 30 milyon TEU/yl yk trafiine ulalmas, Limanlarmzdaki toplam yk trafiinin %25inin transit yklerden salanmas, Limanlarmzdaki toplam yk trafiinin %15inin yurt ii tamaclndan salanmas, Kuru yk ellelemesinde 360 milyon ton/yla ulalmas, Sv kimyasal yk ellelemesinde 42 milyon ton/yla ulalmas, Ana limanlarmz ile Dou-Bat ve Gney-Kuzey eksenli uluslararas ulatrma koridorlar ierisinde yk hareketini ve blge ticaretini kontrol eden bir konuma gelinmesi, Liman ynetiminde Trkiyenin liman iletme yapsna uygun liman otoritesi modelinin tm ana limanlarmzda yerlemesi, Gemi ve yk hizmetleri ile dnya standartlarnda etkin ve verimli limanlar haline gelinmesi, Liman iletmeciliinde ulat bilgi ve tecrbesini Trkiye dna ihra eden bir seviyeye ulalmas eklinde verilmitir. Belirlenen hedeflere ulamak amac ile bir eylem plan hazrlanm bu plan dhilinde uygulanmas gereken ulusal ve uluslararas stratejiler belirlenmitir. Uygulanmas gereken stratejilerin ruhuna bakldnda kreselleme anda ayakta kalabilmek iin gerek altyap, styap ve donanmla, gerekse finansal ve idari yaps ile limanlarmzn gelimesi gerekmektedir. Limanlarmzn bulunduklar blgede nemli roller stlemeleri iin kamunun yapsal, mali ve yasal deiiklikler ile sektrn nn amas gerekmektedir. Sektrn iinde bulunduu temel sorunlara kar gelitirilen zm nerileri; Gmrk Mevzuatnda gerekli dzeltme yaplarak limanlarmzda kabotaj yklerine hizmet verilmesinin n almas,
423
Limanclk yatrmlarn zendirecek sektrn nn aacak yasal ve mali nlemler alnmas, Limanlardan alnan % 15 nispi bedel uygulamasnn kaldrlmas veya sembolik bir orana indirilmesi, Ky master plan almalarna balanmas ve bu konuda zel limanlarn da grnn alnmas, Klavuzluk ve rmorkaj hizmetlerini liman iletmecilerinin vermesi veya liman iletmecilerinin denetiminde verilmesinin salanmas, Klavuzluk ve rmorkaj hizmetlerinden alnan % 6.5 payn kaldrlmas veya bu payn hizmet yapan vastalarn yenilenmesinde kullanlmals, Yrrlkten kaldrlan yatrm tevik uygulamasnn tekrar yrrle alnmas, Transit tamaclkta Gmrk Mevzuat sorunlarnn yeni dzenleme ile giderilmesi, Liman ekipmanlarna dzenlenmesi, ve trlara transit yakt verilmesine ilikin mevzuatn
Ky yaplarnda uygulanacak prosedrn yeniden dzenlenmesi, Liman yatrmlar konusunda tek bir kurumun yetkilendirilmesi, Limanlarn balant yolu, su elektrik vb. temel alt yaplarnn yapm bakm ve onarmnn devlet tarafndan gerekletirilmesi, Devlete deiik adlar altnda denen bedellerin objektif kriterlere balanmas, Limanlarn taranmasndaki izin sreci kolaylatrlmal, zel tarama irketlerinin kurulmas zendirilmesi, 5312 sayl kanun erevesinde, acil eylem plan hazrlamas zorunlu limanlar arasnda kesin bir ayrm yaplmas ve her limana, hangi kategoride olduunu belirten bir yaz verilmesi, akaryakt ve tehlikeli yk ellelemeyen limanlarn kanun kapsam dnda tutulmas, Bakanln en ksa srede kurulmas, Yrrlkte olan Gmrk Mevzuat dzenli olarak gzden geirilerek yenilenmesi, Gmrk Mevzuatnn ilgili personele retilmesi iin hizmet ii eitim verilmesi, Gmrklerin 24 saat alma uygulamasna gemesi, zel limanlarn standartlar konusunda sektrde limanlarda bulunmas gereken asgari koullarn belirlenmesi ve denetimi yaplmas, Liman iletmeciliinin kurumsal yaplar tarafndan ynetilmesi, Liman Otoritesi iletmecilik anlay olarak yerletirilmesi, TRKLM kanalyla bir kaynak/fon oluturularak zel limanlarn tantm ve pazarlanmasnn yaplmas,
424
Periyodik olarak belli kurumlar vastasyla mevcut alanlara ve almaya namzet kiilere liman operasyon eleman eitimi verilmesi, lkemizdeki devlet ve zel limanlarn multimodal tamaclk imknlarn arttrlmas ve tm bu ulatrma sistemleri ile entegrasyonu salayacak altyap yatrmlarnn gerekletirilmesi, gerektii belirtilmitir.
EK 4.11. Kalknma Planlarnn Deerlendirilmesi

Trkiye planlama sisteminde, bilindii zere kalknma planlar, btn ulusal ve blgesel plan ve programlar ile sektrel ve kurumsal strateji belgelerinin dayanan oluturmaktadr. Ayn zamanda AB yelik srecinin gerektirdii uyum ve entegrasyon programlarnn da kalknma planlarna uyumlu olmas gerekmektedir. Kalknma planlar farkl ilevlere sahip sz konusu dokmanlarn uyumlarn salayarak tm planlama almalarn ynlendirici bir ilev grmektedir. Bu erevede Ulatrma Ky Yaplar Master Plannnda da kalknma planlarnda ortaya konan nceliklerle tutarl olmas gerekmektedir. almann bu blmnde 1990 2013 yllarn kapsayan altnc, yedinci, sekizinci ve dokuzuncu kalknma planlar ulatrma ky yaplarnn planlanmas ynnden incelenmitir. Ayrca, sekizinci kalknma plan ile birlikte yaynlanan 2001 2023 dnemine ynelik uzun vadeli strateji metni ile Orta Vadeli Programda (20072008) deerlendirilmitir. Sz konusu kalknma planlar ulatrma ky yaplarnn durumu ve gelimesi asndan aadaki tespit ve ngrlenleri yapmtr. Kombine Tamaclk Sisteminin neminin Artmas Dokuzuncu Kalknma Plannda ulatrma ile ilgili mevcut durum belirtilirken Dnyada ticaretin giderek serbestlemesine paralel olarak rekabetin artmas ve kresel ve blgesel lekte organizasyonlarn arlk kazanmasyla tama mesafelerinin uzamas, hz unsurunu ne karmtr. Bu durum, hammadde ve ilenmi rnlerin alclara dk maliyetle ve zamannda ulatrlmasnn nemini artrm, lojistik hizmetler ile desteklenen kombine tamaclk sistemlerinin kullanmn yaygnlatrmtr denmektedir. Tama Trleri Arasnda Karayolu Tamaclnn Arl ve Bu Durumun Yaratt Dengesiz ve Verimsiz Ulam Sistemi Dokuzuncu Kalknma Plannda Trkiyede artan ulam talebine uygun olarak demiryolu ve denizyolu fiziki altyapsnn yeterince gelitirilememesi ve kapdan kapya tamaclk iin en uygun ulatrma trnn karayolu tamacl olmas, yk ve yolcu tamalarnn arlkl olarak karayolu ana yklenmesine yol amtr. Bu durum tama trleri arasnda dengesiz ve verimsiz bir ulam sisteminin olumasna sebep olmutur. eklinde ulatrma trleri arasndaki dengesizlik ifade edilmektedir. Bir nceki plan dnemi bu adan yle deerlendirilmitir: VIII. Plan dneminde yurt ii yk tamaclnda karayollarnn pay 2000 ylnda % 88.7den 2005 ylnda %90 seviyesine ulamtr. Sektrde kk bir paya sahip olan deniz yolu yk tamalarnn
425
pay daha da azalarak 2005 ylnda % 2.8 seviyesine gerilemitir. Demiryolu ve boru hatt tamalar paylarn korumutur. Bu dnemde yurt ii yolcu tamalarnn % 95.2si karayolu ile gerekletirilmitir. Yurt d yk tamalar denizyolu, yolcu tamalar ise havayolu arlkl yapsn korumutur. Ticaret hizmetleriyle ilgili olarak Tamaclk sektrnde karayolunun arl hissedilmekte olup, tana mallarn ulatrma modlar arasnda dengeli bir ekilde paylatrlmas ihtiyac devam etmektedir. aklamasyla karayolunun dier ulam trlerine oranla arl vurgulanmtr. Sekizinci Kalknma Plannda da konuyla ilgili tespit Yurt ii yk tamalarnda, 19901999 dneminde denizyolu, demiryolu ve boru hatt tamalarnn toplam tamalar iindeki paylar azalrken, karayolu tama paynn artt grlmektedir. 1990 ylnda toplam yurt ii yk tamalarnda yzde 75.6 dzeyinde olan karayolu paynn, 1999da %89a ulamas, yolcu tamalar gibi yk tamalarnda da hizmetin tek sektr tarafndan salandn ortaya koymaktadr. Karayolu yurt ii yolcu tamacl, gemi plan dnemlerindeki seyrini korumaktadr. eklinde yaplmtr. Yedinci Kalknma Plannda ise Ulatrma sektrnn karayolu arlkl yaps VInc Plan dneminde de srmtr. Bu dnemde yurt ii yolcu tamalarnn % 95'i karayolu ile gerekletirilmitir. eklinde konu ifade edilmitir. Ulatrma Sektrnde Kurulular Arasndaki Koordinasyon Eksiklii Yedinci Be Yllk Kalknma Plannda Sektrde hedef ve politikalarn tek elden tespiti mmkn olamamakta, lkemizi uzun sre etkileyecek kararlar ilgili kurulular arasnda gerekli koordinasyon salanamadan alnmaktadr. denilmektedir. Ana Plan ihtiyac Ulatrma sektrn bir btn olarak ele alan, dier sektr yatrmlar ile uyumlu, dinamik bir Ulatrma Ana Plan bulunmamasnn ortaya kard sorunlar sektrdeki gelimeleri olumsuz ynde etkilemeye devam etmektedir. eklinde ifade edilmektedir. Ayn ihtiya Sekizinci Planda da Ulatrma sektrnde, alt sistemlerin birbirlerini tamamlayc bir yap ierisinde geliebilmesi, ekonomik ve sosyal yaamn gereksinimlerinin yerinde, zamannda, ekonomik ve gvenli biimde karlanabilmesi iin sistemin bir btn olarak ele alnmasn salayacak bir Ulatrma Ana Plan bulunmamaktadr. Ulatrma Ana Plannn eksiklii ulatrma alt sektrlerinin hemen hepsinde plansz, birbirinden bamsz, ksa vadeli zmlere ynelinmesine neden olmaktadr. biiminde belirtilmektedir. Ayrca Ulatrma sektrndeki yatrmc ve iletmeci kurulularn ayr bakanlklar ve mstearlklar altnda rgtlenmi olmas nemli egdm sorunlar yaratmaktadr. Bu durum, sektrde verimsiz bir yatrm ve iletme dzeninin yerlemesine yol amaktadr. denilerek sektrdeki koordinasyon eksiklii vurgulanmaktadr. Nihayet bu mesele ile ilgili deerlendirme Dokuzuncu Kalknma Plannda Sektr iindeki kurulular arasndaki koordinasyon eksiklii ve sektrn btnn dengeli bir yapda ele alan politikalarn oluturulamamas sorunu bu dnemde de devam etmitir. Bu sorunlarn giderilmesi amacyla balatlan Ulatrma Ana Plan Stratejisi almalar 2005 ylnda tamamlanmtr. eklinde yaplmaktadr.
426
Artan Konteyner Trafii Son kalknma plannda da artan konteyner tamaclna dikkat ekilmektedir. Yedinci Kalknma Plannda Bu dnemde limanlarmzdaki konteyner trafii nemli art gstermi ve 1989 sonunda 267 bin adet olan konteyner says 1994 yl sonunda 487 bin adete ulamtr. denilmektedir. Sekizinci Kalknma Plannda da 1995 ylnda limanlarmzda ellelenen toplam yk 119 milyon ton, konteyner 765,000 TEU olmu, 1999 ylnda bu miktarlar srasyla 155.5 milyon ton ve 1,400,000 TEUya ulamtr. denerek artan konteyner trafiine dikkat ekilmitir. Dokuzuncu Kalknma Plannda ise bu alandaki hzl art VIII. Plan dnemi sonunda limanlarmzdaki konteyner ellelemesinin 1.9 milyon TEUya ulamas beklenirken 2.3 milyon TEU olarak gereklemitir. eklinde ifade edilmitir. Liman projelerinin gerekleme durumu Sekizinci Kalknma Plannda Konteyner trafiindeki arta paralel olarak, YD modeli ile Kuzey Marmara Liman ve zmir Liman Tarama ve Tevsii Projeleri gerekletirilecek, Derince Konteyner Limannn inaatna balanacak ve Kuzey Ege Liman etd sonulandrlacaktr. eklinde aklanmaktadr. Dokuzuncu Kalknma Plannda bu projelerle ilgili olarak YD modeli ile gerekletirilmesi planlanan Kuzey Marmara Liman ve zmir Liman Tarama ve Tevsii Projeleri ile Derince Konteyner Limannn inaat balatlamamtr. Kuzey Ege Liman Etd sonulandrlmtr. tespiti yaplmtr. Kalknma Planlarnda Tamaclk, Deniz Tamacl ve Ulam Ky Yaplar Hakknda Beklentiler, ncelikler ve Hedefler : ncelenen Kalknma Planlarnda ortaya konan beklenti, hedef ve ncelikler ise aadaki gibi zetlenebilmektedir. Denizyolu Yk Tamacnn Artmas : Kalknma planlarnda denizyolu yk tamaclnn artmas hem bir beklenti hem de bir hedef olarak ortaya konmaktadr. rnein Altnc Kalknma Plannda Limanlardaki ykleme-boaltma faaliyetlerinin dnem sonunda 130 milyon tona ulaaca ve bunun 80 milyon tonluk blmnn d ticaret ve transit tamalarndan oluaca tahmin edilmektedir. ibaresi yer almaktadr. Yedinci Kalknma Plannda sektrde verimliliin salanmas ve mevcut kapasitenin etkin kullanm asndan denizyolu tamacnn gelitirilmesi bir hedef olarak gsterilmektedir: Ulam modlar arasnda yarataca uyumlu entegrasyonla ekonomik, hzl ve gvenli bir hizmet sunarak kalknma hedeflerine ulalmasna en fazla katk salayabilecek, evre ile de uyumlu bir ulatrma altyaps oluturulmas temel amatr. Bu amaca ulamak iin; sektrde verimliliin artrlmas, mevcut kapasitelerin etkin bir biimde kullanm, arlkl olarak karayollar ile yaplan yurtii yk tamalarnn demiryolu,
427
denizyolu ve boru hatlarna kaydrlmasn salayacak altyap ile yasal ve kurumsal dzenlemelerin gerekletirilmesi hedeflenmektedir. Ayrca programlanm liman yatrmlarnn hzlandrlaca da Liman ve havaalanlarnda programlanm yatrmlar hzlandrlacak, gerekli yerlerde yeni kapasitelerin oluturulmas salanacaktr eklinde ifade edilmektedir. Dokuzuncu Kalknma Plannda yurt ii denizyolu yk tamasnn 2006daki 5,400 milyon ton-kmden dnem sonunda 8,400 milyon ton-kmye kmas beklenmektedir. Bu yllk ortalama yzde 6.5lik bir arta denk gelmektedir. Buna karlk yurt d denizyolu tamaclnda yllk ortalama yzde 12.8lik bir art hedeflenmekte ve 2006 senesinde 749,000 milyon ton-km olan ykn 2013 ylnda 1,740,000 milyon ton-kmye kaca tahmin edilmektedir. Ulatrma Projelerinde Koridor Yaklam Kullanlmas: Dokuzuncu Kalknma Plannda Ulatrma projelerinin gelitirilmesinde koridor yaklamna geilecei belirtilmekte ve Demiryolu ve denizyolunun karayolu ile rekabet edebilecei koridorlarda tama stnln salayacak bir yatrm ve iletmecilik anlayyla koridor baznda belirli tonaj potansiyelini aan yklerin demiryolu ve denizyolu ile tanmasnn zendirilecei eklenmektedir. Konuyla ilgili olarak ayrca Ulatrma Sektrnde ABnin Trans-Avrupa Ulatrma Alarnn (TEN-T) Trkiye ile btnlemesini salayacak projeler bata olmak zere Kafkas lkeleri, Orta Asya ve Ortadou ile balantlar glendiren projelerin gerekletirilmesi salanacaktr. ifadesine yer verilmektedir. Ayn konuda Sekizinci Kalknma Plannda da Alt sektrler baznda uluslararas tamaclk alar belirlenecek, Avrupa-Asya transit tamaclnn sadece karayoluyla olmas halinde ortaya kacak olumsuzluklar gz nnde tutularak, bir kpr konumundaki lkemiz, Avrupa-Asya trafii iin tm ulatrma sektrlerini kapsayan kombine tamaclnn terminali haline getirilecektir. denmektedir. Bu konuda limanlarn gelitirilecei de denizyolu ulatrma hedefleri ierisinde belirtilmektedir: Limanlarmzn; 2000 iinde tamamlanacak olan Ulusal Limanlar Master Plan sonular da gz nne alnarak Trkiyenin ithalat ve ihracat yklerinin ellelenmesine uygun nitelik ve nicelikte hizmet verebilecek ekilde gelitirilmesi, modernletirilmesi, kapasitelerinin arttrlmas ve transit tamaclk faaliyetlerinde trafiin gei koridoru olma zelliine kavuturulmas amalanmaktadr. Koridor yaklamnn benimsenmesi, Trkiye zerinden yaplan transit tamalarda limanlarn potansiyelinden daha fazla yararlanlmas hedefini de beraberinde getirmektedir. Sekizinci Planda Bu yaplanmann Trkiyeyi dou-bat, kuzey-gney ekseninde ulam koridoru ve transit ura haline getirmesi amalanmaktadr ifadesi yer almaktadr. Altnc Kalknma Plannda AB ile entegrasyon srecinde ulatrma politikalarnda uyum salanaca belirtilmekte ve ayrca transit tamaclkla ilgili olarak Trkiye zerinden yaplan transit tamalarda demiryolu ve limanlarn potansiyellerinden daha fazla yararlanlmas iin demiryolu ve liman alt ve styaplar ile tarife sistemlerinde bu
428
geii zendirecek dzenlemeler yaplacaktr. denmektedir. Ayn ekilde Yedinci Kalknma Plannda da AB ile entegrasyon sreci ve blgesel ibirlikleri ile ulam altyapsnn gelitirilmesi hedefi vurgulanmtr: Karadeniz Ekonomik birlii erevesinde ulam balantlarnn glendirilmesi iin gerekli almalar yaplacaktr ve AB ile entegrasyon srecinde ulatrma politikalarnda uyum salanacak, Bamsz Trk Devletleriyle gelien ekonomik ve uluslararas ilikilerin gerektirdii ulatrma altyaps lke yararlar ve olanaklar lsnde gerekletirilecektir. ifadelerine yer verilmitir. Limanlarn Kombine Gelitirilmeleri: Tamacla Uygun Lojistik Merkezler Olarak
Denizyolu yk tamaclnda yaanan ve beklenen art, ticarette hzn ve ulam sisteminin etkinliinin daha fazla rol oynamas ve Trkiyenin jeopolitik konumunun getirdii dnya ticaret yollar ierisinde nemli koridorlar zerinde olma imkan, kombine tamacl ve buna uygun lojistik merkez zellii tayan limanlarn nemini artrmtr. Bu gelime Dokuzuncu Kalknma Plannn Ticaret Hizmetleri ile ilgili blmnde yle ifade edilmektedir: Ticaret hizmetlerinde etkinliin arttrlmas amacyla, yk tamaclna ynelik olarak; toplama ve datm aamalarnda ilgili tm taraflarn bir araya geldii, konteynerlerin depolanmas, tasnif edilmesi ve ulatrma trleri arasnda aktarmnn saland, brokratik ilemlerin tek bir mekanda basitletirilerek zmlendii, yk balang ve biti noktalar olarak tanmlanabilecek lojistik merkezler vastasyla kombine tamacla geilmesi salanacaktr. ncelikle, nemli limanlardan balamak zere belirli merkezlerde lojistik merkezler kurulacaktr. Ayn plan denizyolu ulatrmas ile ilgili olarak Limanlarn ykleme-boaltma yaplan noktalar olmalarnn yan sra, kombine tamaclk yaplabilen birer lojistik merkezi haline getirilmeleri hedefi dorultusunda tm ana limanlarn karayolu ve demiryolu balantlar tamamlanacaktr. demek suretiyle kombine tamacln gelitirilmesi ynndeki hedefi burada da vurgulamaktadr. Sekizinci Plan da 21. yzyln tama biimi olma yolundaki kombine tamaclk, transit lke durumundaki Trkiyeyi de limanlar ve dier ulam altyaplar ynnden etkileyecektir. tespitini yapmaktadr. Yedinci Planda ise kombine tamaclk iin ok nemli olan liman ve havaalanlarna kara ve demiryolu balantlarnn gelitirilmesi bir ncelik olarak yer almaktadr: Mevcut otoyollarn, limanlarn ve havaalanlarnn etkin kullanmn salayabilmek iin bunlar karayolu ve demiryolu ana akslar ile btnletirecek yollarn yapm ncelikle ele alnacaktr. Bata zmir Yresi, Marmara ve Akdeniz Blgesi Olmak zere Liman Kapasitelerinin Artrlmas: Yukarda belirtilen hedefler dorultusunda limanlarn Marmara, Kuzey Ege ve Akdeniz olmak zere ana blgede gelitirilmeleri Kalknma Planlarnda hedef olarak ortaya konmutur. Dokuzuncu Kalknma Plannda Bata zmir Yresi, Marmara ve Akdeniz Blgesi olmak zere liman kapasiteleri artrlacaktr. Bu
429
kapsamda Akdeniz blgesinin Dou Akdenizin nemli bir lojistik merkezi olmas desteklenecektir. denilmektedir. Konuyla ilgili olarak Yedinci ve Sekizinci Kalknma Planlarnda da artan konteyner trafiine paralel olarak yeni limanlarn yaplmas ngrlmektedir. Yedinci Planda Konteyner trafiindeki arta paralel olarak, bata Derince ve skenderun'da olmak zere, yeni konteyner terminali yatrmlar gerekletirilecei belirtilmekte, Sekizinci Planda ise Konteyner trafiindeki arta paralel olarak, YD modeli ile Kuzey Marmara Liman ve zmir Liman Tarama ve Tevsii Projeleri gerekletirilecek, Derince Konteyner Limannn inaatna balanacak ve Kuzey Ege Liman etd sonulandrlacaktr. fadesi yer almaktadr. Ksa Mesafe Denizyolu Tamalarnn Arttrlmas : Dokuzuncu Kalknma Plannda ksa mesafe denizyolu tamalarn arttracak gemi ve liman yatrmlarna arlk verilecei belirtilmekte, Sekizinci Kalknma Plannda ise AB katlm srecine bal olarak kabotaj tekelinin kalkacandan bahisle artacak yurt ii deniz tamaclna uygun ekilde liman hizmetlerinin gelitirilmesinin ve desteklenmesinin gerekliliinden sz edilmektedir. Ulatrma Altyap Yatrmlarnn evre ile Uyumlu Olmas : Btn kalknma planlarnda evrenin korunmas nemli bir ncelik olarak yer almaktadr. Yedinci Kalknma Plannda ise ulatrma konusundaki yatrmlarda evresel etkinin dikkate alnmas gerektii ayrca belirtilmektedir: Yatrm kararlarnda evresel etki deerlendirmesi konusuna nem verilecek, ulatrma sistemlerinin evreye olumsuz etkileri en aza indirilecektir. Koordinasyon Eksikliinin Giderilmesi: Ulatrma sektrndeki kurulular arasndaki koordinasyon eksikliinin giderilmesi btn planlarn hedefi olmutur. Altnc Kalknma Plannda Genel ulatrma politikalarnn daha salkl bir ekilde belirlenebilmesi iin alt sektrler arasnda etkili bir koordinasyon salanacaktr. denilirken, Yedinci Kalknma Plannda Ulatrma sektrn bir btn olarak ele alan, dier sektr yatrmlar ile uyumlu, dinamik bir Ulatrma Ana Plan bulunmamasnn ortaya kard sorunlar sektrdeki gelimeleri olumsuz ynde etkilemeye devam etmektedir. tespiti yaplmaktadr. Amalar, lkeler ve Politikalar Blmnde Ulatrma alt sistemlerini lkenin ekonomik ve sosyal geliimi ile uyumlu ve birbirlerinin tamamlaycs olarak ele alan dinamik bir Ulatrma Ana Plan yaplaca ve uygulamada sreklilii salanaca ifadesi bir hedef olarak belirtilmektedir. Ayn ekilde Sekizinci Kalknma Plannda da sorun vurgulanmakta ve lke ekonomisi ve sosyal yaamn beklentilerine uygun ulatrma altyapsn oluturmak zere tama trleri arasnda dengeyi salayacak bir Ulatrma Ana Plan hazrlanacaktr. aklamas yaplmaktadr. Ayrca Plan dneminde, Ulatrma Ana Plannn ncelikle hazrlanmas amacyla, Ulatrma Bakanl koordinasyonunda ilgili kurulularn etkin katlm salamak zere gerekli dzenlemeler yaplacaktr. denilmektedir.
430
Dokuzuncu Kalknma Plannda ise plan ncesi dnem deerlendirilirken, Ulatrma Ana Plan Stratejisi almalarnn 2005 ylnda tamamland belirtilmi, ancak Temel Amalar Blmnde Ulatrma sektrndeki kurumlar tek at altnda toplayarak karar alma ve programlama srecinde koordinasyonu salayacak bir ynetim yaps oluturulacaktr. demek suretiyle sorunun devam ettii bir kez daha vurgulanmtr.
431
EK 5: Ulam Sektrn Etkileyen Dnya Ve Blgedeki Jeopolitik Ve Sosyo Ekonomik Gelimeler
432
EK 5.1 Yurt ii Gelimelerin Deerlendirilmesi

EK 5.1.1. Serbest blgeler
Serbest blgeler, ulatrma ky yaplar ile dolaysz ilikileri olan sektrleri barndran alanlardr. Serbest blgelere gelen girdiler ve/veya serbest blgede retilen yar mamller ve nihai rnler ou kez deniz yolu ile tanmaktadr. Bu nedenle pek ok serbest blge limanlara yakn, yada limanlarla i ie kurulmulardr veya kendi ykleme boaltma tesisleri bulunmaktadr. rnein, Mersin ve Samsun serbest blgeleri, eski liman sahalarnn serbest blgeye dntrlmesi ile kurulmulardr. A. Serbest Blgenin Tanm: Genel olarak serbest blgeler; lkede geerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilikin hukuki ve idari dzenlemelerin uygulanmad veya ksmen uyguland, snai ve ticari faaliyetler iin daha geni teviklerin tannd ve fiziki olarak lkenin dier ksmlarndan ayrlan yerlerdir. B. Serbest Blgelerin Kurulmas ve letilmesindeki Temel Amalar ve levleri: Serbest Blgelerin ama ve ilevleri: hracata ynelik yatrm ve retimi tevik etmek, Yabanc sermaye ve teknoloji giriini hzlandrmak, Uluslararas ticareti gelitirmek. Sanayicinin ihtiya duyduu baz ham madde ve ara mallarn kolaylkla, istenilen miktarda ve zaman kayb olmadan temin edilmesini salamak, Tevik ve avantajlarla dk maliyetli mal retimi ve ihracn salamak, Trkiye dndan gelen mallarn transit olarak dier lkelere satmak, Yeni istihdam olanaklarnn yaratmak, Trk ihra rnlerinin ihracatn kolaylatrmak ve hzlandrmaktr. C. Serbest Blgelerimizin Sunduu Avantajlar: Ekonomiyi canlandrmak zellikle d dnya ile ekonomik ilikileri kuvvetlendirmek amac ile kurulan serbest blgeler ticari veya snai yatrm yapan giriimciye pek ok ekonomik avantaj sunmaktadr. retici Kullanclar iin Vergi Avantajlarndan Yararlanma mkn: retim konulu Faaliyet Ruhsat kapsamnda faaliyet gsteren serbest blge kullanclarnn imal ettikleri rnlerin satndan elde ettikleri kazanlar, Avrupa Birlii yeliinin gerekleecei yln vergileme dnemi sonuna kadar Gelir veya Kurumlar Vergisinden istisnadr. Serbest blgelerde retilen rnlerin FOB (Free on Board) bedelinin en az % 85'ini yurt dna ihra eden kullanclarn istihdam ettikleri personele dedikleri cretler gelir vergisinden mstesnadr. Bu oran Bakanlar Kurulunca %50ye kadar indirilebilir.
433
retim faaliyetinde bulunan serbest blge kullanclarnn, serbest blgelerde gerekletirilen faaliyetlerle ilgili olarak yaplan ilemleri ve dzenlenen katlar damga vergisi ve harlardan mstesnadr. Orta ve Uzun Vadede Gelecei Planlayabilme mkn: Hazr iyeri kiralayan kirac-kullanc firmalar iin 10 yl, Hazr iyeri kiralayan retici-kirac-kullanc firmalar iin 15 yl, Kendi iyerini ina eden yatrmc-kullanc firmalar iin 20 yl, Kendi iyerini ina eden retici-yatrmc-kullanc firmalar iin 30 yl sreli faaliyet ruhsat dzenlenmektedir. Dier taraftan, yatrmc kullanclara Hazinenin zel mlkiyetinde bulunan arazi, arsa ve binalar kiralanabilir veya bunlar zerinde 49 yla kadar irtifak hakk tesis edilebilir. Kr Transferi mkn: Serbest blge faaliyetlerinden elde edilen kazan ve gelirler, hi bir izne tabi olmakszn yurt dna veya Trkiyeye serbeste transfer edilebilmektedir. Ticaret Kolayl mkn: Serbest blgeler ile Trkiyenin dier yerleri arasnda yaplan ticarette d ticaret rejimi hkmleri uygulanr. Baka bir deyile, Trkiyeden serbest blgeye satlan mallar ihracat rejimine, serbest blgeden Trkiyeye satlan mallar ise ithalat rejimine tabi olup, serbest blge kullanclar Trkiyeden ihra fiyatna (KDVsiz) mal ve hizmet satn alabilirler. Dier taraftan, serbest blge ile dier lkeler ve dier serbest blgeler arasnda d ticaret rejimi hkmleri uygulanmaz. Ayrca, blgelerde sarf malzemelerinin en ksa srede teminini salayabilmek amacyla bedeli 5,000 ABD Dolar veya karl Trk Lirasn gemeyen Trkiye mahreli mallar, istee bal olarak ihracat ilemine tabi tutulmayabilir. Zaman Kstlamas Bulunmamas: Mallar serbest blgede sre snrlamas olmakszn kalabilir. Gmrk Vergisi Prosedrnden Arndrlm Ticari Faaliyet mkn: Serbest blgeye getirilen, Trkiye veya AB meneli ya da buralarda serbest dolamda bulunan mallarn, serbest dolamda bulunma stats deimediinden, Trkiyeye veya AB yesi lkelere giriinde gmrk vergisi denmez. Ayrca nc lke meneli mallarn serbest blgeye giriinde ve bu mallarn Trkiye veya AB yesi lkeler dndaki nc lkelere gnderilmesi halinde de gmrk vergisi denmez. Ancak serbest blgeden Trkiyeye veya AB yesi lkelere gnderilen serbest dolam durumunda olmayan nc lke meneli mallar iin Ortak Gmrk Tarifesinde belirtilen oran zerinden vergisi denir. AB ve Gmrk Birlii Kriterlerinin Gerektirdii Serbest Dolam Belgelerinin Temini mkn: Serbest blgeler, Trkiye-AB Gmrk Birliinin paras sayldndan, blgelerden Trkiye veya AB meneli rnler ile Trkiyede serbest dolam durumunda bulunan rnlerin A.TR Belgesi dzenlenerek ABye gnderilmesi mmkndr. nc lke meneli rnler ise Ortak Gmrk Tarifesinde belirtilen oran zerinden Serbest Blge Gmrk Mdrlne gmrk vergisi denerek serbest dolama geirildikten sonra A.TR Belgesi dzenlenerek ABye gnderilebilir.
434
Eitlik Prensibi: Serbest blgede salanan tevik ve avantajlardan yerli ve yabanc btn firmalar eit olarak yararlanr. leticiler ve kullanclar, yatrm ve retim safhalarnda Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek vergi d teviklerden de yararlandrlabilir. Pazar htiyalarna ve artlarna Gre Serbeste Belirlenecek Ticari Faaliyet mkn: Gmrk ve kambiyo mkellefiyetlerine dair mevzuat hkmleri ile retici iletmelerin talepleri hari olmak zere, fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu kurum ve kurulularna verilen yetkiler serbest blgelerde uygulanmaz. Gereki Bir Enflasyon Muhasebesi mkn: Serbest blgedeki faaliyetlerle ilgili her trl deme dvizle yaplabilir. Yerli ve Yabanc Tm Pazarlara Eriim mkn: Serbest blgelerden Trkiyeye ynelik mal satna ve serbest blge ile dier lkeler arasnda yaplacak ticarete kstlama getirilmemitir. Serbest blgelerden yurt iine mal satna, tketim mallar ve riskli mallar dnda, herhangi bir kstlama getirilmemitir. Azaltlm Brokratik Prosedr ve Dinamik letme Ynetimi: Bavuru ve faaliyet sresince her trl brokrasi en aza indirilmitir. Serbest blgeler zel sektr irketlerince iletilmektedir. Stratejik Avantaj: Serbest blgelerimiz AB ve Orta Dou pazarlarnn yaknnda, Akdeniz, Ege ve Karadenizdeki byk limanlara, uluslararas havaalanlarna, karayolu alarna, kltr, turizm ve elence merkezlerine yakn yerlerde kurulmutur. Her Trl Ticari ve Snai Faaliyete Uygun ve Ucuz Altyap mkn: Serbest blgelerin altyaps gelimi lkelerdeki benzerleri ile ayn standarttadr. Tedarik Zinciri mknlarndan Yararlanma Kolayl: Serbest blgeler zellikle ihracata dnk retim yapan firmalara, ara mal ve hammadde temininde, dnya fiyatlar ve artlar ile kesintisiz tedarik imknlar sunmaktadr. D. Trkiyede Bulunan Serbest Blgeler: lkemizde temel olarak ihracata dayal yatrm ve retimi tevik etmek amacyla 1987 ylndan bu yana aadaki serbest blgeler kurulmutur (ekil EK 5.1). Akdeniz kysnda, Mersin, Antalya ve Adana-Yumurtalk Serbest Blgeleri, Ege Blgesinde Ege (zmir), Denizli ve zmir Menemen Deri Serbest Blgeleri, Marmara Blgesinde, stanbul Atatrk Havaliman, stanbul Deri ve Endstri, stanbul Trakya, Avrupa, Kocaeli, TUBTAK-MAM Teknoloji ve Bursa Serbest Blgeleri, Karadeniz kysnda, Trabzon, Rize ve Samsun Serbest Blgeleri, Gneydou Anadolu Blgesinde Mardin ve Gaziantep Serbest Blgeleri, Dou Anadolu Blgesinde Erzurum Dou Anadolu Serbest Blgesi, Anadolu Blgesinde, Kayseri Serbest Blgesi faaliyet gstermektedir.
435
2008 yl ubat ay sonu itibaryla lkemizdeki 20 adet serbest blgede; 3,076'i yerli, 640' yabanc olmak zere 3,716 firma faaliyet gstermekte olup, oluturduklar istihdam hacmi ise 44,300 kiiye ulam bulunmaktadr. Aadaki Tablo EK 5.1den ve Grafik EK 5.1den anlalaca gibi, en byk ilk istihdam salayan Ege (zmir), Bursa ve Mersin serbest blgeleri, toplam istihdamnn %50sinden fazlasna sahiptir. Bu sonu, serbest blgelerin faaliyet ve istihdamnda ok ciddi farklarn ve dengesizliklerin olduunu ortaya koymaktadr. Bununla birlikte ad geen, serbest blgenin de limanlarla ok yakn ilgisi bulunmaktadr. Aslnda i hacmi ve istihdam ne olursa olsun, hemen tm serbest blgelerin deniz tamacl ve ulatrma ky yaplar ile youn ilgisi bulunmaktadr. Yirmi serbest blgenin sadece 4 kys olmayan illerde yer almaktadr. Bunlar Gaziantep, Kayseri, Mardin ve Dou Anadolu serbest blgeleridir. Tm serbest blgelerin ticaret hacmi ise 2007 yl sonu itibaryla 24.5 milyar ABD Dolarna ulamtr. Serbest blgelerin kurulduu 1988 ylndan 2007 yl sonuna kadar ulalan kmlatif ticaret hacmi ise 173.5 milyar ABD Dolarn am bulunmaktadr. Tablo EK 5.1: Serbest Blgelerde stihdam Durumu
BLGELER 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 EGE BURSA MERSN STANBUL DER ANTALYA KOCAEL AVRUPA MENEMEN DER TBTAK-MAM.TEK. STANBUL ATATRK HAVALMANI KAYSER STANBUL TRAKYA ADANAYUMURTALIK GAZANTEP SAMSUN DENZL TRABZON RZE MARDN D.ANADOLU 13,406 5,690 5,266 2,441 3,288 2,137 2,064 1,862 1,658 113 1,442 821 370 108 83 27 43 7 3 0 BRO PERSONEL DER TOPLAM STHDAM ORAN(%) 732 1,115 695 732 515 246 320 258 358 1,455 102 616 115 53 29 31 6 6 1 0 3 450 894 648 0 167 0 147 40 11 15 38 0 0 4 0 8 0 2 0 14,141 7,255 6,855 3,821 2,550 2,550 2,384 2,267 2,056 1,579 1,559 1,475 485 161 116 58 57 13 6 0 28.63% 14.69% 13.88% 7.74% 5.16% 5.16% 4.83% 4.59% 4.16% 3.20% 3.16% 2.99% 0.98% 0.33% 0.23% 0.12% 0.12% 0.03% 0.01% 0.00% 100.00%
TOPLAM 40,829 7,385 2,427 49,388 Kaynak. http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/SB/ABIliskilerDb/sb_istihdam.pdf
436
Grafik EK 5.1: Serbest Blgelerde stihdam
STANBUL DER 8% MERSN 14%
ANTALYA 5% KOCAEL 5% AVRUPA 5% MENEMEN DER 5%
BURSA 15%
EGE 29%
D.ANADOLU 0% RZE 0% TRABZON 0% MARDN 0% DENZL 0%
TBTAK-MAM TEK. STANBUL 4% ATATRK HAVALMANI KAYSER 3% 3% STANBUL TRAKYA 3% GAZANTEP 0% ADANASAMSUNYUMURTALIK 1% 0%
EGE MERSN ANTALYA AVRUPA TBTAK-MAM TEK. KAYSER ADANA-YUMURTALIK SAMSUN TRABZON MARDN
BURSA STANBUL DER KOCAEL MENEMEN DER STANBUL ATATRK HAVALMANI STANBUL TRAKYA GAZANTEP DENZL RZE D.ANADOLU
Trkiyede bulunan serbest blgelerde bulunan firmalarn nemli bir ksm ticaret (alm-satm) ile uramaktadr. Bunu, imalat sanayi takip etmektedir (Tablo EK 5.2 ve Grafik EK 5.2). Yabanc yatrmclarn imalat sanayindeki paylar grece daha fazladr. Gerek ticaret ve gerekse imalat amal iletmelerin ky yaplarn kullanm dzeyleri yksektir. Grafik EK 5.2: Serbest Blge Faaliyet Ruhsatlarnn Konularna Gre Dalm
2,000 1,800 1,600 1,400 1,200 1,000 800 600 400 200 0
1,819
YERL YABANCI 658 362 178 RETM ALIMSATIM 504 98 DER
437
Tablo EK 5.2: Serbest Blge Faaliyet Ruhsatlarnn Konularna Gre Dalm (31.12.2008)
Faaliyet Konular Yerli Yabanc Toplam
retim 658 178 836 Alm-Satm 1,819 362 2,181 Dier 504 98 602 Toplam 2,981 638 3,619 Kaynak. http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/SB/ABIliskilerDb/sb_firma.pdf
Serbest blgelerle ilgili dier bilgiler Tablo EK 5.3, Tablo EK 5.4de ve ekil EK 5.1de sunulmaktadr. Bu tablolardan ve ekilden grlecei gibi serbest blgelerin daha ok yurt d ile ilgili olduu sylenebilmektedir. Tablo EK 5.3: Yn tibaryla Toplam Ticaret Hacmindeki Deimeler (1000 ABD $)
2005 Yurt inden Serbest Blgelere Serbest Blgelerden Yurt ine Yurtdndan Serbest Blgeler Serbest Blgelerden Yurt Dna TOPLAM 3,160,497 7,888,097 7,703,962 4,610,270 23,362,826 % 14% 34% 33% 20% 100% 2006 3,071,081 7,939,017 7,951,048 4,862,882 23,824,028 % 13% 33% 33% 20% 100% 2007 3,045,262 7,916,873 8,299,939 5,311,371 24,573,445 % 12% 32% 34% 22% 100% 2008 3,194,849 7,262,124 8,247,524 5,873,559 24,578,056
% 13% 30% 34% 24% 100%
Kaynak. http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/SB/ABIliskilerDb/sb_hacim_degismeler.pdf
Tablo EK 5.4: Serbest Blgeler tibaryla Yllk Ticaret Hacimleri (1000 ABD $)
Blgeler Ege Bursa Mersin stanbul Deri Antalya Kocaeli Avrupa Menemen Deri Tbitak-Mam Tek. stanbul Atatrk Havaliman Kayseri stanbul Trakya Adana-Yumurtalk Gaziantep Samsun Denizli Trabzon Rize Mardin* D.Anadolu* 2008 3,763,964 1,604,603 2,637,921 6,001,678 729,233 705,309 1,575,653 412,922 111,715 3,539,000 702,948 1,862,771 263,148 143,306 406,402 43,584 67,114 6,784 %2008-2007 -8,03 -0,90 3,19 -4,92 33,68 50,99 5,13 -2,57 137,41 -2,21 8,66 -18,67 63,69 96,89 324,33 -41,72 73,14 -41,32 2007 4,092,781 1,619,125 2,556,331 6,312,273 545,511 467,128 1,498,721 423,836 47,056 3,618,897 646,906 2,290,343 160,757 72,786 95,775 75 39 12 112 %2007-2006 2,28 -16,25 35,69 -9,21 -0,95 83,33 12,40 10,64 54,72 12,37 24,37 -6,31 108,48 -22,49 75,43 13,48 185,28 45,33 -93,58 2006 4,001,498 1,933,293 1,884,005 6,952,940 550,719 254,808 1,333,360 383,072 30,414 3,220,486 520,142 2,444,484 7,711 9,391 54,593 659 13,587 7,955 1,751 %2006-2005 6,25 -14,54 -11,47 5,49 9,00 39,45 22,96 21,66 104,92 -6,76 43,52 10,62 -9,16 -29,09 -6,90 -61,07 -12,42 -61,80 -65,90 1.97% 2005 6,591,374 2,262,270 2,128,181 6,591,374 505,262 18,273 1,084,377 314,865 14,842 345,024 362,405 2,209,771 84,885 132,432 58,638 169,278 15,514 20,824 5,134 22,914,723
Toplam 24,578,055 0.02% 24,448,463 3% 23,604,868 *Dou Anadolu ve Mardin Serbest Blgelerinde kayda deer bir ticaret hacmi bulunmamaktadr.
Kaynak. http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/SB/ABIliskilerDb/sb_hacim.pdf Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
438
Kaynak. http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin.pdf
ekil EK 5.1: Trkiyedeki Serbest Blgeler
439
EK 5.1.2. Organize Sanayi Blgeleri

Organize Sanayi Blgeleri ulatrma ky yaplarn, liman ve iskeleleri youn olarak kullanan bir dier kullanm ve rgtlenme biimidir. Bunlarn nemli bir ksm grece gelimi ky blgelerinde yer almaktadr. A. Organize Sanayi Blgesinin Tanm: Organize Sanayi Blgeleri (OSB), sanayinin uygun grlen alanlarda yaplanmasn salamak, kentlemeyi ynlendirmek, evre sorunlarn nlemek, bilgi ve biliim teknolojilerinden yararlanmak, imalat sanayi trlerinin belirli bir plan dahilinde yerletirilmeleri ve gelitirilmeleri amacyla, snrlar tasdikli arazi paralarnn gerekli alt yap hizmetleriyle ve ihtiyaca gre tayin edilecek sosyal tesisler ve teknoparklar ile donatlp planl bir ekilde ve belirli sistemler dahilinde sanayi iin tahsis edilmesiyle oluturulan ve 4562 sayl Kanun hkmlerine gre iletilen mal ve hizmet retim blgelerini ifade eder. OSBleri, Trkiyede baarl bir uygulama olarak deerlendirilmektedir. Gnmzde 131 organize sanayi blgesi faaliyettedir. Bunlarn nemli bir ksm grece gelimi Marmara Blgesindedir. Faaliyete gemi OSBleri alan byklkleri asndan 1. srada Marmara Blgesi, 2. srada Anadolu Blgesi, 3. srada Gneydou Anadolu Blgesi ve 4. srada Ege Blgesi yer almaktadr. Say asndan her ne kadar en fazla OSB Karadeniz Blgesinde grlyorsa da, istihdam ve ekonomik faaliyetler asndan, Marmara, Anadolu, Ege ve Gneydou Anadolu blgesinde yer alan OSBler daha nemlidir ( Tablo EK 5.5). Gneydou Anadolu Blgesindeki grece gelimilik Gaziantep OSBlerinden kaynaklanmaktadr. Tablo EK 5.5. Organize Sanayi Blgelerinin Corafi Blgelere Gre Dalm (Yol, ime suyu, pis su, yamur suyu, elektrik vs ileri tamamlanan 107 adet OSB baznda)
2009 SONU TBARYLE BTENLER % ADET ALAN (Ha) Hektar (*) 2010 YILI YATIRIM PROGRAMINDA OLANLAR ADET (*) ALAN (Ha) KRED VERLECEK ALAN (Ha) % Hektar (*) % Adet (**)
BLGE ADI
MARMARA (11 L) EGE (8 L) AKDENZ (8 L) ANADOLU (13 L) KARADENZ (18 L) DOU ANADOLU (14 L) G.DOU ANADOLU (9 L) TRKYE TOPLAMI (81 L)
21 19 16 24 28 10 13 131
5,266 3,873 3,453 4,830 2,877 1,548 3,999 25,846
20.37 14.98 13.36 18.69 11.13 5.99 15.47 100.00
8 14 4 12 17 15 13 83
989 2,155 250 2,435 1,328 2,761 2,918 12,836
539 1,640 100 1,710 1,089 1,189 1,287 7,554
7.70 16.79 1.95 18.97 10.35 21.51 22.73 100
9.64 16.87 4.82 14.46 20.48 18.07 15.66 100
(*) Toplam blge alannn Trkiye toplam alanna orandr. (**) Ett karakteristii ile yer alan projeler adet olarak toplamlara dahil edilmitir. (***) Toplam adedin Trkiye toplam adedine orandr. Kaynak.http://www.sanayi.gov.tr/Files/Attachments/OtherFiles/osb_genel_bolge_dagilimi-11052010094115.xls
440
OSBler asndan bir dier ilgin deerlendirme, kii bana den OSB alandr. Tablo EK 5.6dan grlecei gibi, imalat sanayinde atlm yapan illerde bu deer yksek kmaktadr. Tablo EK 5.6: Kii Bana Den OSB Alanna Gre llerin Sralamas
2007 YILI NFUS SAYIMI KESN SONULARI 203,777 724,849 334,115 76,609 1,165,088 223,170 1,437,926 638,464 728,396 701,572 1,560,023 226,049 213,538 174,012 583,910 549,828 907,325 331,677 280,234 270,417 946,971 620,722 722,065 112,721 333,256 1,319,920 2,439,876 84,022 1,959,082 1,523,099 419,845 452,880 181,866 4,466,756 328,674 835,222 181,758 582,762 312,205 3,739,353 323,328 198,412 360,366 366,106 118,457 316,252 1,118,313 784,941 2,006,650 251,181 615,890 396,462 541,258 130,825 LLERDEK TOPLAM OSB SAYISI 6 3 3 1 3 3 12 4 4 9 3 1 1 4 5 2 7 2 2 4 7 5 3 1 2 5 13 1 9 4 3 2 1 11 4 4 2 4 2 13 2 2 2 1 1 2 4 3 2 2 3 2 2 1 LLERDEK OSB'LERN TOPLAM ALANLARI (m2) 12,540,000 35,810,000 10,110,000 2,180,000 32,180,000 5,800,000 35,410,400 14,418,000 15,826,000 15,210,000 29,290,000 4,000,000 3,730,000 2,960,000 9,884,000 9,210,000 15,195,000 5,530,000 4,570,000 4,210,200 13,920,000 8,494,200 9,800,000 1,500,000 4,430,000 17,290,000 31,593,100 1,060,000 24,340,000 18,615,000 4,896,500 5,000,000 2,000,000 48,470,000 3,518,000 8,150,000 1,735,000 5,490,000 2,883,000 35,050,000 2,810,000 1,720,000 3,000,000 2,900,000 900,000 2,400,000 8,300,000 5,550,000 13,880,000 1,700,000 4,100,000 2,570,000 3,375,000 760,000 K BAINA DEN OSB ALANI (m2) 61.54 49.40 30.26 28.46 27.62 25.99 24.63 22.58 21.73 21.68 18.78 17.70 17.47 17.01 16.93 16.75 16.75 16.67 16.31 15.57 14.70 13.68 13.57 13.31 13.29 13.10 12.95 12.62 12.42 12.22 11.66 11.04 11.00 10.85 10.70 9.76 9.55 9.42 9.23 9.37 8.69 8.67 8.32 7.92 7.60 7.59 7.42 7.07 6.92 6.77 6.66 6.48 6.24 5.81
SIRA NO
LLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
Bilecik Eskiehir Uak Bayburt Kayseri Krehir Kocaeli Sivas Tekirda Afyonkarahisar Gaziantep Karaman Erzincan ankr Ktahya orum Denizli Nide Krkkale Bolu Aydn Tokat Malatya Ardahan Krklareli Manisa Bursa Tunceli Konya anlurfa Isparta Osmaniye Idr Ankara Amasya Sakarya Yalova Adyaman Kars zmir Dzce Sinop Kastamonu Aksaray Kilis Rize Balkesir Erzurum Adana Burdur Zonguldak Edirne Elaz Gmhane
441
55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81
Nevehir Mersin Karabk Mu Yozgat Samsun Mardin Diyarbakr anakkale Hatay Antalya rnak Trabzon Kahramanmara Bingl Bartn Ordu Siirt Ar Batman Bitlis Giresun stanbul Mula Hakkari Van Artvin TOPLAM:
280,058 1,595,938 218,463 405,509 492,127 1,228,959 745,778 1,460,714 476,128 1,386,224 1,789,295 416,001 740,569 1,004,414 251,552 182,131 715,409 291,528 530,879 472,487 327,886 417,505 12,573,836 766,156 246,469 979,671 168,092 70,586,253
1 2 1 1 2 5 1 2 2 5 2 2 4 1 1 1 3 1 1 1 1 1 8 1 1 1 256
1,600,000 7,500,000 1,000,000 1,760,000 2,062,000 5,000,000 3,000,000 5,820,000 1,860,000 5,170,000 6,840,000 1,500,000 3,380,000 3,200,000 760,000 550,000 2,000,000 700,000 1,270,000 1,000,000 570,000 700,000 20,802,200 1,200,000 330,000 1,270,000 651,107,600
5.71 4.70 4.58 4.34 4.19 4.07 4.02 3.98 3.91 3.73 3.82 3.61 4.56 3.19 3.02 3.02 2.80 2.40 2.39 2.12 1.74 1.68 1.65 1.57 1.34 1.30 0.00 9.22
Kaynak:http://www.osbuk.org.tr/doc/OSB%20ALAN%20OLCULERININ%20NUFUSA%20DAGILIMI% 20-KASIM%202009.xls
rnein, 1. srada yer alan Bilecik, Devlet Planlama Tekilatnn yapt, illerin performansn len almada, kii bana sanayi elektrii tketiminde de 1. srada yer almaktadr. Bu tablo ilerdeki yllar iin de bir potansiyeli iaret etmektedir. Kii bana den alan ilerde sanayi altyaps olan alanlarn fazlalna da iaret etmektedir. Bir dier nemli husus, yapm sren OSBlerdir. Bilindii gibi OSBler, deniz yaplarn en fazla kullanan imalat sanayi retim tesislerini barndrmaktadr. Mevcut OSBler (Grafik EK 5.3) ve yapm sren OSBler (Grafik EK 5.4), ulatrma ky yaplarnn en nemli kullanclarndan olacaktr. Aadaki grafiklerde, 2008 yatrm programna giren 99 adet OSB bu balamda deerlendirilmitir. almann ikinci ksmnda talep tahminleri aamasnda ayrnts ile deerlendirilecek bir dier husus ise OSBlerin iletmeye alnma yllar olacaktr. Grafiklerdende grlecei gibi, OSBlerin faaliyete geme yllarnda dalgalanmalar vardr. Bu dalgalanmalar ayrca incelenecektir. Buna ek olarak ekil EK 5.2de Trkiyedeki OSBler ve ilikili olduklar limanlar gsterilmitir.
442
Grafik EK 5.3: Yllara Gre Biten Organize Sanayi Blgesi Adetleri
Grafik EK 5.4: Yllara Gre Faaliyete Geen Organize Sanayi Blgelerinin Geliimi (ha)
443
ekil EK 5.2: Trkiyedeki Organize Sanayi Blgeleri likili Olduklar Limanlar

444
EK 5.1.3. Lojistik Blgeler ve Lojistik Kyler

Dnya ticaretindeki dnmlerle birlikte lkelerin lojistik faaliyetlere bak as hzla deimektedir. Her lke denizyolu, havayolu, demiryolu, karayolu ve boru hatt tamaclk anlaylarn uluslararas ticaretin bir paras olarak yeniden ele almakta, kendisi iin en yksek katma deeri salayacak yatrmlara ynelmektedirler. Bu ynelme, lojistik sler ad altnda tm tama trlerinin birbirine entegre olduu uluslar aras lekte faaliyet gsteren lojistik merkezler olarak karlk bulmaktadr. Rotterdam, Hong Kong, Singapur, anghay, Anvers, Hamburg, Marsilya ve Dubai gibi kresel lojistik sler dnya ticaretinin ve k talar aras eya trafiinin ana arterleri durumundadr (Erdal, 2005; 1). Bugn ve gelecekte oynayaca roller dnldnde hi kuku yok ki dnya ticaretinin kalbi lojistik slerdir. Her lke, ticaret potansiyelinin artmas ve eya hareketinin hzlanmas iin belirli politikalar retmektedir. Bu tr politikalarn en nde gelenleri arasnda lojistik slerin hayata geirilmesi ba ekmektedir. 1. Lojistik s Tamaclk, datm, depolama, elleleme, konsolidasyon, ayrtrma, gmrkleme, ihracat, ithalat ve transit ilemler, altyap hizmetleri, sigorta ve bankaclk, danmanlk ve retim gibi birok entegre lojistik faaliyetin belirli bir blgede gerekletirilmesini ifade eder (Erdal, 2005; 7-9). Lojistik sler, gerek deniz gerek havaliman tabanl olsun faaliyetlerini belirli bir merkezde yrtmekle birlikte, dnyann her yerine ulaabilme imkan salamaktadr. Lojistik s, teknik ve hukuki altyaps ile corafi konumu elverdii lde, yerel lekten balayarak ulusal, uluslararas ve kresel boyutta bir cazibe merkezi olabilmektedir. 1a) Trkiyenin Lojistik s Karakteri ve lgili Stratejiler Trkiye; Avrupa, Asya ve Afrika gibi byk ktann tam ortasnda yer almaktadr. Balkanlar, Kafkaslar, Karadeniz, Akdeniz ve Ortadou gibi stratejik neme sa hip blgelere, deniz, kara, hava ve demiryolu ile ulam salayabilen dnyada ki sayl lkelerden biridir. Dnyann kuzey-gney ve dou-bat arasndaki ender kavaklarndan bir tanesidir. Ancak Trkiye hep sylene gelen ve dnyada ei benzeri olmayan corafi avantajn ekonomik gelimeye ve ticaret hacmine yeterince yanstamamaktadr. Bunun bir ok sebebinin olmasnn yannda, en nemli sebeplerden biri deniz ve hava limanlarnn, gcn arzu edilen seviyede kullanamyor olmasdr. Trkiyenin rekabeti stnln salayacak olan lojistik stratejilerin gelitirilmesi ve srdrlmesinde misyon; srdrlebilir kalknma ve evreye duyarllk ilkesi erevesinde toplam maliyetin drlmesi ve mteri hizmet dzeyinin arttrlmas olarak ele alnmaldr. Avrupa Birliinin de nemli bir gndem maddesi olan srdrlebilir kalknma kavram, yeil lojistik uygulamalarn gndeme getirmekte ve bunun sonucunda demiryolu ve denizyolu gibi ulatrma modlarn n plana karmaktadr. Misyon erevesindeki maliyetlerin drlmesi ulatrma bata olmak zere envanter ynetimi, depolama v.b. maliyetlerin toplamn gz nne almal ve gvenilirlik, transit zamanlarn ksalmas, hz, hasarsz teslim orannn ykseltilmesi gibi mteri hizmet dzeyi unsurlarn deerlendirmelidir.
445
Trkiye iin, dokuz ayr ulatrma ekseni ve gelecee ynelik yatrmlar belirlenmektedir (OCDI, 2000). Bunlar aadaki gibi ekillenmektedir; Avrupa-Asya Koridor Ekseni (Marmara / Ankara / Mersin) Ege-Karadeniz Koridor Ekseni (zmir / Ankara / Samsun) Ege Denizi Ekseni (Marmara / Bat Akdeniz) Akdeniz Ekseni (Bat Akdeniz/Dou Akdeniz) Karadeniz Ekseni (Dou Anadolu/Karadeniz/ Akdeniz) GAP Ekseni (Dou ve Gneydou Anadolu / Akdeniz) Anadolu-Dou Anadolu Ekseni (Dou Anadolu /Ankara) Karadeniz-Gney Dou Anadolu Ekseni (Karadeniz/Dou Anadolu) Dou Anadolu Snr Alt Kaps Ekseni (Dou Anadolu/Karadeniz) Avrupa-Asya Koridor Ekseni, halihazrda en geni ekonomik faaliyetin olduu bir akstr. Marmara ve Mersin blgeleri, nemli k noktalar olmalarndan dolay ileride de ekonominin ekici gc olmaya devam edeceklerdir. Bu aksn etkinliinin artmas hem Mersin hem de Marmara Blgesi limanlarnn hizmet dzeyleri ile ilgilidir. Bunun yan sra Boaz Tp geiinin de tamamlanmas nemli bir alt yap yatrm olarak n plana kmaktadr. Boaz Tp geiinin inasyla; Avrupa ile Asya demiryolu ile birbirine kesintisiz balanacak, bylece Asya ile Avrupa arasndaki yk tamalar Trkiye zerinden daha hzl ve ksa bir gzergahla gerekletirilecektir. Ege ve Akdeniz eksenleri, byk ehirlere yaknl nedeniyle nemli bir geliim potansiyeline sahiptir. Ege Denizi ve Akdeniz Ekseni, Avrupa-Asya Ekseni ile birlikte ulusal ekonomiyi srkleyici nde gelen bir konuma sahip olma potansiyeline sahiptir. Ege Denizi Ekseninin, Avrupa, Asya ile btnlemesini salayan zmir Limannn kapasitesinin ve verimliliinin de arttrlmas gereklilii sz konusudur. Ayn zamanda, Ege Blgesinde yeni bir konteyner limanna da ihtiya duyulduu gzlenmektedir. Bunun yan sra, Akdeniz Ekseni, Dou Anadolu Blgesinin de geliimine katkda bulunacaktr. Karadeniz Ekseninin, Dou Avrupa ve Bamsz Devletler Topluluu (BDT) lkeleriyle yakn balar oluturmas beklenmektedir. Ayn zamanda bu aks, ard blgesindeki i kara blgelerine de nemli bir alm salayacaktr. GAP Eksenini, GAP gibi bir blgesel kalknma plannn varlndan dolay potansiyeli yksek olarak deerlendirilmektedir. Bu eksenin etkinliini arttracak en nemli alt yap yatrm, Dou Anadolu ile Karadenizin btnlemesini salayacak demiryoludur. Anadolu-Dou Anadolu Ekseni, gelimi bir blge ile geri kalm bir blgeyi birbirine balamaktadr. Karadeniz-Gney Dou Anadolu Ekseni ise Dou Anadolu Blgesinin orta blmleriyle Karadeniz ky blgelerini birbirine balamaktadr. Dou Anadolu Snr Alt Kaps Ekseni ise Dou Anadolunun az gelimi blgeleriyle Karadenizin ky blgelerini bi balamaktadr. Trkiyenin dou-bat ve Kuzey-Gney erevesinde kpr bir lke olma zelliini arttracak olan bu akslarla ilgili yatrmlarn tamamlanmas ve zellikle Avrupa-Asya demiryollarnn balantsnn Trkiye zerinden gerekletirilmesi gereklilii sz konusudur. Trkiyede son yllarda gndeme gelen rgn hizmetler arasnda Lojistik blg eler ve kyler de bulunmaktadr. Konunun ncs Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollar (TCDD) Genel
446
Mdrldr. Aada verilen bilgiler, Demiryolu Sempozyumunda sunulan TCDD Hareket Dairesi TCDD Lojistik Kyler Projesi Bildirisi nden yararlanlarak hazrlanmtr. Lojistik slere ek olarak lojistik merkezler de multimodal tamacln nemli bir parasdr. 2.Lojistik Merkez Ulatrma, lojistik ve fiziksel datmla ilgili ulusal ve uluslararas apta ticari faaliyetlerde bulunan ok eitli iletmelerin faaliyette bulunduklar yerdir. letmeciler bina ve dier tesislerin (depo, datm merkezleri, ofisler, trlar vs.) sahibi ya da kiracsdrlar. Haksz rekabetin nlenmesi iin lojistik merkezin tm imkanlar, tm kullanclara aktr (Europlatform, 2006; 1). Lojistik ky olarak da tanmlanan lojistik merkezlerde tek bir tama tr ile hizmet grlebilmesi szkonusu olabilir ancak ok modlu tamalara imkan veren (intermodal) tesisler, kresel ve blgesel pazarlara dorudan eriim imkan salamakta ve bu merkezlerin rekabeti stnln arttrmaktadr. Gerek lojistik merkezlerin fonksiyonellii; iyi bir ulatrma balantsnn bulunmas, gelecekte byyebilecek alan bulunmas, tesislerinin birbirinden farkl firmalarn ihtiyalarn karlamayabilmesi ve merkeze giren ve kan yk miktarna bal olarak deimektedir. Lojistik Merkezlerde Bulunan Tesisler
Konteyner ykleme boaltma ve stok alanlar Gmrkl sahalar Mteri ofisleri, otopark, tr park Bankalar, restaurantlar, oteller, bakm onarm ve ykama tesisleri, akaryakt istasyonlar, antrepolar Tren tekil kabul ve sevk yollar
Lojistik Merkezlerin Avantajlar Trk lojistik sektrne yllk 10 milyon ton ilave tama imkan Karayolu-demiryolu entegrasyonu
TCDD lojistik hizmetlerinde daha etkin ve verimli bir iletmecilik yaplabilmesi ve mteri memnuniyetinin salanmas iin yk potansiyeli yksek olan,
Halkal/Ispartakule (stanbul), Kseky(zmit), Gelemen (Samsun), Hasanbey (Eskiehir), Boazkpr (Kayseri), Gkky(Balkesir), Yenice (Mersin), Uak, Palandken (Erzurum), Konya, Kaklk (Denizli) Bozyk (Bilecik'te)
lojistik merkez oluturma almalarna devam etmektedir.

447
Modern yk tamaclnn kalbi olarak grlen, dier ulam sistemleri ile entegre olarak kombine tamacl gelitiren lojistik merkezler lkemizde kurulma aamasndadr. 2007 ylnda 9 adet, 2008 ylnda 11 adet olarak planlanan lojistik merkez says 2009 yl itibaryla 12 adet planlanmtr. Lojistik merkezler ncelikle organize sanayi blgeleriyle balantl olarak, yk tama potansiyelinin youn oldugu 12 blgede planlanmtr. stanbul (Halkal/Ispartakule) Lojistik Merkez Halkal'da RO-LA tamaclna uygun bir yol ve rampa oluturulmu, kantar evresi, saha betonlamas tamamlanm, lojistik merkezi ihata altna alnmtr. Genileme alan olarak Ispartakule belirlenmi olup, tevsiat plan hazrlanmtr. lk etapta, yaklak 400,000 m2 lik alann kamulatrlmas iin alma balatlmtr. Lojistik merkezinden konteyner, ihra ve ithal eya,tekstil rnleri, ilenmi deri, kk ev aletleri, kum, oto yedek paras, tr, temizlik maddesi, gda maddesi, kat, MDF, boru tamas yaplacaktr. Uluslararas tamalarmzn %70'i Trakya blgesinden yaplmakta olup, bunun byk bir blm Halkal'dan gereklemektedir. Halkal lojistik merkezinin genileme alan olarak Ispartakule'de alanlar belirlenmi olup, tevsiat planlarnn hazrlanm ve kamulatrma almalar devam etmektedir. Bu proje ile Trkiye Lojistik Sektrne 2 milyon ton tama kapasitesi salanmas, Trkiyeye 1,490 bin m2 lojistik alan kazandrlmas planlanmaktadr. zmit Lojistik Merkezi Lojistik sektrne daha etkin ve modern bir hizmet sunulmas amacyla zmit ve evresinde gelien, zellikle otomobil sektr ve buna bal olarak yan sanayilere hitap edebilecek, dier tama modelleri ile entegre olarak Marmara hinterlantna cevap verebilecek zellikte, ayn zamanda ithalat ve ihracat tamalar iin nemli bir merkez olan zmit Lojistik Merkezi kurulmaktadr. Kseky Gar sahasnda 177 bin m2 alanda srdrlen ykleme boaltma hizmetleri 765 bin m2 alan zerine kurulan Kseky Lojistik merkezinde verilecektir. Lojistik merkezden; otomobil, otomotiv yedek paras, mdf, sunta, petrol rnleri, alta, kont eyner, klinker, demir, selloz, emaye hammaddesi, su, borasit, elik sa, odun, tutkal tamas yaplacaktr. naas tamamlandnda bu proje ile Trkiye Lojistik Sektrne 1,5 milyon ton tama kapasitesi ile 765 bin m2 lojistik alan kazananacaktr. Samsun Lojistik Merkezi Kent iindeki mevcut yk ve depo merkezlerimizin kent dna kartlmak suretiyle bu sahalarn kentle btnlemesinin salanmas, dier tama modlaryla da entegrasyonun salanarak daha etkin ve modern bir hizmet sunulmas, yklerin demiryolu balantis ile direkt olarak tanmas, ayn zamanda ithalat ve ihracat tamalarna da katkda bulunmak zere Samsun ve evresinde gelien sanayiye hitap edebilecek ekilde Samsun Lojistik Merkezi kurulmaktadr. Samsun Lojistik Merkezi'nin 1.etab 06/07/2007 tarihinde hizmete almtr. 2. etap yapm almalar devam etmektedir. Samsun Gar sahasnda 78 bin m 2 alanda srdrlen ykleme boaltma hizmetleri 256 bin m2 alan zerine kurulan Samsun (Gelemen) Lojistik Merkezinde verilecektir. Lojistik merkezden demir, hurda, rulo sa, bakr, klinker, konteyner, imento, kmr, kereste, bugday, gda maddesi, un, gbre tamas yaplacaktr.
448
Proje gerekletiinde Trkiye Lojistik Sektr 1,1 milyon ton tama kapasitesi ile m2 lojistik alan kazanacaktr. Eskiehir Lojistik Merkezi
256 Bin
Eskiehir OSBndeki yklerin demiryolu balants ile direkt olarak tanmas, ayn zamanda ithalat ve ihracat tamalarna da katkda bulunmak zere Eskiehir ve evresinde gelien sanayiye hitap edebilecek ekilde Eskiehir Lojistik Merkezi kurulmaktadr. Lojistik merkezden fayans, feldispat, demir, seramik, inaat malzemeleri, buzdolab, konteyner, manyezit, gda maddesi, su, kmr tamas yaplacaktr. Bu proje ile Trkiye lojistik sektr 1,4 milyon ton tama Kapasitesi ile 769 bin m2 lojistik alan kazanacaktr. Kayseri Lojistik Merkezi Dier tama modlar ile entegre olarak daha etkin ve modern bir hizmet sunulmas, blgenin ticaretine katk salanmas amacyla Boazkpr ve Kayseri hinterlantnda gelien sanayilemeye hitap edecek ekilde, gerek bat-dou gerekse kuzey-gney arterinde nemli bir kavak noktas olan Boazkpr'de Kayseri Lojistik Merkezinin oluturulmas almalarna balanmtr. Boazkpr Gar sahasnda 178 bin m2 alanda srdrlen ykleme boaltma hizmetleri 511 bin m2 alan zerine kurulan Boazkpr Lojistik merkezinde verilecektir. Lojistik merkezden; demir, boru, yem, konteyner, sa levha, seramik, kmr, pamuk, inko, mobilya, kablo, oto lastik, askeri ykler, soba tamas yaplacaktr. Proje gerekletiinde Trkiye Lojistik Sektr 1,8 milyon ton tama kapasitesi ile 511 bin m2 lojistik alan kazanacaktr. Balkesir Lojistik Merkezi Balkesir Lojistik Merkezi, mevcut ulam seenekleri yannda, Tekirdag -Bandrma Tren-Feri projesi ve Bak-Kars-Tiflis demiryolu projesiyle btnleik olarak tasarlanmtr. Tevsiat plan ile binalara ait projeler hazrlanm ve arazi kamulatrlmas tamamlanmtr. Gkky lojistik merkezinin altyap, mimari, statik ve tesisat projeleri ihalesi yaplm olup ihaleyi kazanan firmann proje hazrlama almalar tamamlanmak zeredir. naat almalarna balanacaktr. Lojistik merkezinden otomobil, konteyner, sunta, mdf, mermer rnleri, gda maddesi (et ve st rnleri, kuru gda vb.), Kaolin, elyaf ve sentetik malzeme, iecek maddeleri, kmr, askeri ykler, demir cevheri, sanayi rnleri vb. tamas yaplacaktr. Trkiye Lojistik Sektr 1 milyon ton tama kapasitesi ile 200 bin m2 lojistik alan kazanmas planlanmaktadr. Yenice Lojistik Merkezi Lojistik merkeze ait planlar tamamlanm, kamulatrma almalar devam etmektedir. (Acele kamulatrma karar alnm olup, kamulatrma son aamasna gelmitir.) Lojistik merkezden konteyner, ara, makine yedek paras, tarm aletleri, demir, elik, boru, gda maddesi, pamuk, seramik, kimyasal madde, imento, askeri ykler, ambalaj malzemesi tamas yaplacaktr. Trkiye Lojistik Sektr 896 bin ton tama kapasitesi ile 640 bin m2 lojistik alan kazanacaktr.
449
Uak Lojistik Merkezi Fizibilite etd hazrlanmtr. Uak lojistik merkezi ile ilgili olarak mimari projeler hazirlanmakta olup, belediye yer tesliminden vazgetiinden konu yeniden deerlendirilmi ve Uak Gar'daki mevcut alanlar zerinde lojistik merkez oluturulmas iin tevsiat plan hazrlanmtr. Lojistik merkezden seramik, konteyner, battaniye, iplik, mermer ve mermer tozu, plastik hammaddesi, makine ekipmanlar, gda maddeleri tamas yaplacaktr. Trkiye Lojistik sektr 246 bin ton tama kapasitesi ile 140 bin m2 lojistik alan kazanacaktr. Erzurum Lojistik Merkezi Fizibilite etdu ve tevsiat projesi hazrlanm, mevcut tevsiat planna gre kamulatrma almalarna balanmtr. Lojistik merkezinden otomobil, kmr, demir, un, tula, kiremit, konteyner, seramik, gda maddesi, su, iecek maddeleri, gbre, askeri tamalar, yem, saman tamas yaplacaktr. Trkiye lojistik sektr 437 bin ton tama kapasitesi ile 280 bin m2 lojistik alan kazanacaktr. Konya Lojistik Merkezi Fizibilite etd hazrlanm, tevsiat projesi hazrlama almalar srdrlmektedir. Lojistik merkezden kmr, imento, mermer, gda maddesi, un, yem, saman, gbre, eker, tarm makineleri, tarm rnleri, konteyner, askeri eya tamas yaplacaktr. Trkiye Lojistik Sektr 1,679 bin ton tama kapasitesi ile 300 bin m2 lojistik alan kazanacaktr. Denizli Lojistik Merkezi Kent iindeki mevcut yk merkezlerimizin kent dna kartlmak suretiyle bir tarafdan bu sahalarn kentle btnlemesini salanmas, dier tama modlar ile entegre olarak daha etkin ve modern bir hizmet sunulmas amacyla Denizli ili ve evresinde byk rezervi bulunan ilenmi ve ham mermer ile blgede bulunan dier fabrikalarn tamalarna da hizmet verilmek zere Denizli Lojistik Merkezi kurulmaktadr. Kaklk Gar sahasnda 44,6 bin m2 alanda srdrlen ykleme boaltma hizmetleri 120 bin m2 alan zerine kurulan Kaklk Lojistik merkezinde verilecektir. Lojistik merkezden; mermer ve ilenmi mermer, kmr, klinker, konteyner, tekstil rnleri, bakr hammaddesi tamas yaplacaktr. Trkiye Lojistik Sektr 500 bin ton tama Kapasitesi ile 120 bin m 2 lojistik alan kazanacaktr. Bilecik Lojistik Merkezi Lojistik merkezi ile ilgili ihtiyalar belirlenmi, fizibilite almas tamamlanm, tevsiat projesinin hazrlanma almalar devam etmektedir. Lojistik merkezden konteyner, seramik, izolasyon malzemesi, demir elik rnleri, inaat malzemesi, askeri yklerin tamas yaplacaktr.
450
Trkiye Lojistik Sektr 2,7 milyon ton tama kapasitesi ile 132 bin m 2 lojistik alan kazanacaktr,Tm lojistik merkezlerin faaliyete gemesi ile demiryolu tamasnda yaklak 10 milyon ton art hedeflenmektedir.
3. Lojistik Ky Lojistik kyler ierisinde ulusal ve uluslararas tamaclk, lojistik ve eyann datm ile ilgili tm ilevlerin grld ve farkl iletmecilerin faaliyet gsterdikleri alanlardr. TCDD, lojistik kyleri, Yk ve tamaclk irketleri ile ilgili resmi kurumlarn iinde yer ald, her trl tama trnde etkin balantlar olan, depolama, bakm-onarm, ykleme-boaltma, elleleme, ykleri blme, birletirme, paketleme vb. faaliyetlerini gerekletirme imkanlar olan ve tama modlar arasnda dk maliyetli, hzl, gvenli, aktarma alan ve donanmlarna sahip blge olarak tanmlanmaktadr. Lojistik kylerin fonksiyonlar aada belirtilmitir; Birden fazla tama trnn kullanlmasna olanak salamas ve bu anlamda intermodal (oklu tamaclk) boyutunda hizmetler salamas Datmn tek merkezden yaplmas Akll depolama / uzman depolama (r; frigorific mallar iin zel depolama) Katma deerli retim ya da ileme Lojistik Showroomlar Gmrk ilemleri ( zaman zaman D Ticaret Blgesi stats verilebilir)
Lojistik kylerin fiziksel zellikleri ise aadaki gibidir; En az 250 hektar yzlm, ou lojistik ky daha da byktr Genel mevki: bir metropoln iinde ya da yaknnda ama yerleim blgelerinden uzakta Karayoluyla mkemmel ulam imkan, sklkla demiryolu balantlarna sahip, giri kontroll yaplr ok modlu tama tesislerine, limanlara, i su yollarna ve/veya havaalanlarna yaknlkya da dorudan eriim Tasarm: planl imar, konfor ve manzara (ehir estetiine katk) Modern ofisler ve binalar (depolar) Gelimi iletiim ve bilgi teknolojisi altyaps
Lojistik kylerin avantajlar aada belirtilmitir: Yk tamalaryla ilgili ticari faaliyetlerin biraraya toplanmas suretiyle lojistik zincirin en mkemmel hizmet verir hale getirilmesi Ara (zellikle kamyon-tr) kullanmnn en uygun seviyeye/hale getirilmesi Depo kullanmnn en uygun hale getirilmesi nsangc kullanmnn en uygun hale getirilmesi Tm faaliyetler iin gvenli bir ortam/evrenin yaratlmas
451
Tek elden/merkezden ynetim Tek elden planlama ehirlere yaknlk Toplam nakliye maliyetlerinde d Toplam snai maliyetlerde d Toplam personel maliyetlerinde d Tama cirolarnda art Kaliteli alma ortam Destekleyici hizmetler
Lojistik ky ya da yk ky (freight village) kavram ilk olarak Avrupada gndeme gelmi ve ilk uygulamalar da 1960 yllarn sonlarnda itibaren Avrupada grlmtr. Avrupada 60n stnde Lojistik ky bulunmaktadr. Yaklak 2400 adet tama iletmecisi bu kylerden yararlanmaktadr. Fransa, Almanya, spanya, talya, Yunanistan, Danimarka, Hollanda, Belika, Lksemburg, Polonya, Ukrayna, Macaristan, Portekiz Lojistik kyleri bulunmaktadr. Avrupada bulunan lojistik kylerden bazlarnn ismi aada verilmektedir. Htc Hoeje, Ntc Nordic Lojistik Kyleri Danimarkada, Bologna, Padova, Parma, Rogivo, Verona Lojistik Kyleri talyada, Dresden, Bremen Lojistik Kyleri Almanyada, Zal, Barcelona Lojistik Kyleri spanyada bulunmaktadr. Lojistik kyler; kentsel yerlemelerin yaknnda olmalarna karn, yeterli alan byklklerinede sahiptirler. Alan kullanm genelde; konteyner ve genel eya ykleme boaltma ve stok alanlar, dkme yk boaltma alanlar, kapal stok alanlar ve depolar, yk yapma birimleri, tehlikeli ve zel eya ykleme ve boaltma alanlar, tren tekil kabul ve sevk yollar, TIR parklar, gmrkl sahalar; acenteler, ofis binalar ve benzerleridir. Ayrca; genel hizmetler iin de alan kullanlmaktadr. Bunlar; bankalar, restoranlar, oteller, bakm onarm ve ykama tesisleri, akaryakt istasyonlar, bfeler, depo ve antrepolar, iletiim ve gnderi merkezleri ve benzeri donatlardr.
452
Lojistik kylerin dier belirgin zellikleri aadaki gibidir. Planl gelime gsterileri, bir gelime master planlar vardr. Tek bir merkezden ynetilir, ynetim btnlne sahiptirler. Lojistik kylerde tama ve depolama hizmetleri bir btnlk iinde verilmektedir. Bunlar; tama modlar arasnda transferlerin yaplmas, gei salanmas, ykleme, boaltma, elleleme ve tart hizmetleri verilmesi, depolama ve ambarlama hizmetleri, gmrk hizmetleri, park hizmetleri verilmesi ve benzer dierleridir. Lojistik kyleri genellikle kamu ve/veya zel sektre ait tek bir organ tarafndan iletilmektedir. Avrupadaki lojistik kyler genellikle ortaklklar tarafndan iletilmektedir. Ortaklar; belediye veya dier yerel ynetimler, blgenin ticaret ve sanayi odalar, tamaclk kurulular ve 3.ahslardan olumaktadr. Lojistik kyler ok ortakl kamu ve zel sektr ibirlii ile kurulmaktadr. Trkiyeden Lojistik Ky rnekleri Trkiyede lojistik ky anlamnda almalar TCDD tarafndan balatlmtr. TCDD lojistik kylerini tam anlamyla Avrupa Birlii normlarna gre tanmlamakta ve tasarlamaktadr. Kent merkezi iinde kalm olan yk garlarnn; Avrupa lkelerinde olduu gibi, etkin karayolu ulam olan ve mteriler tarafndan tercih edilebilir bir alanda, yk ihtiyalarna cevap verebilecek zellikte, teknolojik ve ekonomik gelimelere uygun, modern bir ekilde kurulmas iin ilk etapta 2006 yl kurum hedeflerine paralel olarak zellikle organize sanayi blgesine yakn ve yk potansiyeli yksek olan Halkal (stanbul), Kseky (zmit), Gelemen (Samsun), Hasanbey (Eskiehir), Boazkpr (Kayseri) ve Gkky'de (Balkesir) Lojistik Ky kurulmas planlanmtr. Lojistik kylerinin kurulmas ii TCDD 2007 yatrm programna alnmtr. Ayrca, 2007 ylnda Yenice (Mersin), Uak ve Palandken'de (Erzurum) de lojistik ky kurulmas iin fizibilite etd almalarna balanmtr. Bu planlama yaplrken sz konusu yk merkezlerinin mevcut yk durumlar ile yk potansiyelleri incelenmi, 10 yllk yk tahminleri yaplmtr. Kurulmas planlanan yk kylerine ait tesis ve saha ihtiyalar belirlemi fizibilite etd yaplmtr. Fizibilite etd iki yllk yatrm dnemi ve 25 yllk iletme dnemi zerinden yaplabilir bulunmu olup, ekonomik analizde de ekonomimize yarataca katma deer ve yaplabilirlik asndan olduka pozitif kriterlere sahip olduklar tespit edilmitir. DLH Genel Mdrl tarafndan ayrca Kemalpaa Lojistik Ky projedi yaptrlmtr.Lojistik kyn 2 milyon metrekarelik bir alana kurulmas planlanmaktadr. Grafik EK 5.5de ykleme boaltma stok alanlar gelimesi; Grafik EK 5.6da lojistik ky kurulmas ile demiryolu tamacl (ton) arasndaki iliki, Grafik EK 5.7de mevcut ve projelendirilmi lojistik ky alanlar (m2), ekil EK 5.3de Trkiyede planlanan ve yapm srdrlen lojistik kyler gsterilmektedir.
453
Lojistik kyler, ulatrma ky yaplarnn kullanm ve verimliliklerinin artmas asndan son derece nemlidir. Bu kylerin artmas ile Kalknma Planlarnda ve Master Planlarda ifadesini bulan ok modlu tamaclk iin nemli admlar atlm olacaktr. Grafik EK 5.5: Ykleme Boaltma Stok Alanlar Gelimesi (m)
Kaynak: 2. Demiryolu Sempozyumu TCDD Hareket Dairesi TCDD Lojistik Kyler Projesi Bildirisi
Grafik EK 5.6: Lojistik Ky Kurulmas ile Demiryolu Tamacl (ton) Arasndaki liki
Kaynak: 2. Demiryolu Sempozyumu TCDD Hareket Dairesi TCDD Lojistik Kyler Projesi Bildirisi
Grafik EK 5.7: Mevcut ve Projelendirilmi Lojistik Ky Alanlar (m)
Kaynak: 2. Demiryolu Sempozyumu TCDD Hareket Dairesi TCDD Lojistik Kyler Projesi Bildirisi Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
454
ekil EK 5.3: Trkiyede Planlanan ve Yapm Srdrlen Lojistik Kyler

455
EK 5.1.4. Blgesel Kalknma Projeleri

almann bu blmnde Kalknma Planlar ve Blgesel Planlarn ky kesimi, ulam ve denizcilik sektr ile ilgili kararlar irdelenecektir. Ky kesimi ile ilgili, Devlet Planlama Tekilat (DPT) tarafndan yaplan blgesel kalknma almalar ve planlar unlardr: 1. Dou Karadeniz Blgesel Gelime Plan (DOKAP) 2. Zonguldak Bartn Karabk Blgesel Gelime Projesi 3. Yeilrmak Havzas Blgesel Kalknma Plan
1. Dou Karadeniz Blgesel Gelime Plan (DOKAP): Japonya Uluslararas Kalknma Ajans (JICA) ibirliiyle 2000 ylnda tamamlanan Dou Karadeniz Kalknma Plan Artvin, Bayburt, Giresun, Gmhane, Ordu, Rize ve Trabzon illerini kapsamaktadr. Plann ekonomik, sosyal ve evresel hedefleri unlardr: Ekonomik Hedef: Blgede sermaye birikimini arttrmak iin blgenin ekonomik yapsn glendirmek ve bu amala, ortaya yeni kan frsatlar deerlendirerek, yeni istihdam olanaklar yaratmak ve gelir dzeyini ykseltmektir. Sosyal Hedef: Blgeden darya g ve blge ii farkllklar azaltarak sosyal entegrasyonu ve dayanmay tevik etmektir. evresel Hedef: Sosyal ve ekonomik faaliyetlerde eitlilii salamak iin, blgenin evre ve kaynak kapasitesini glendirmek ve bunu srdrlebilir klmaktr.. DOKAP temel kalknma stratejisi drt eden olumaktadr. Ulam ve iletiim altyapsnn glendirilmesi ok amal su kaynaklarnn gelitirilmesi ve ynetimi Toprak tasarrufunda iyiletirme Yerel ynetimlerin glendirilmesi Grld gibi blgenin ulam ve iletiim altyapsnn glendirilmesi kalknma stratejisinde ncelikli yer almaktadr. Sert topografya, gelimi blgelere uzaklk ve eriim gl ile ilgili problemlerin zm iin DOKAP blgesindeki ulatrma ve iletiim altyapsnn kapsaml bir ekilde iyiletirilmesi gereklilii planda belirtilmektedir. Bu strateji aadaki elerle desteklenmektedir: Entegre bir liman ann gelitirilmesi ve yeni tip deniz ulam aralarnn getirilmesi ile Karadenizdeki deniz yolu tamaclnn daha youn bir biimde kullanm Kullanm etkinliinin aamal olarak artrlmas iin byk ehir merkezlerinde, viyadkl st geitleri de ieren zmlerin hayata geirilmesi Karadeniz sahil yolunun aamal olarak iyiletirilmesi
456
Kuzey-Gney balantlarn glendirmek iin alternatif karayollarnn yaplmas Kalitesi yksek, ok amal bir multi-medya iletiim ann gelitirilmesi Plan ayrca, komu blgelerle hava ulam ann ve demiryolu balantlarnn kurulmasnn da bu stratejinin bir paras haline gelebileceini belirtmektedir. Deniz ulam alannda gelime stratejisinin ilk admnn Trabzon Limannn zelletirmesinin oluturaca, planda ifade edilmektedir. kinci adm ise, i ticaret ve yolcu tamaclna hizmet edecek biimde ky tamaclnn gelitirilmesi ve limanlarn birbirlerini tamamlayc ekilde iletilmesi olacaktr. Bu aamada liman iletmeleri, gereksinim duyulan tesis ve altyaplarn tamamlam olarak, orta ve uzun vadede artmas beklenilen uluslararas tamacl elleleyebilecek kapasiteye sahip olacaktr. Mterilerin ihtiya ve gereklerine daha duyarl olan zel liman iletmeleri sayesinde, karlnda uluslararas gemi yanama saysn artrmas beklenecek etkili ve maliyet-etkin bir iletme dzeyi salanacaktr. Bu ise, aralarnda gelimi bir telekomnikasyon sistemi kurulmasnn zorunlu olduu limanlarn egdm iinde faaliyetlerini gerektirmektedir. Serbest ticaret blgeleri faaliyetleri de limanlarn artan etkinliinden yarar salayacaktr. Kombine ulam hizmetlerinin gelitirilmesi dorultusunda, limanlarn konteyner trafii iin uygun ve yeterli tesisleri de oluturmas gerekecektir. Limanlarda konteyner elleleme kapasitesinin yaratlmas ve/veya artrlmasna ihtiya vardr. Bu erevede, Trkiyeyi uluslararas kombine tamaclk iin geerli bir alternatif gzergah haline getirebilmek zere Erzincan-Erzurum demiryolu hatt stnde bir kara konteyner terminali, DOKAP Blgesinde bu amaca en uygun alana sahip olan Rize Limannda da bir konteyner terminali oluturulmas nerilmektedir eklinde ifade edilmektedir. Ulatrma Bakanl, Trabzon Ulatrma Blge Mdrl DOKAP plan kapsamnda Konteyner Liman olarak planlanan Rize Limannda bu gne kadar bu anlamda herhangi bir alma yaplmadn belirtmitir. Ayrca Karadeniz Sahil Yolu Geii nedeniyle liman geri sahalarnn bir blmnn etkilendiini ve 1992 ylnda ihale edilip inaat yarm kalan ana mendirein onarlp ikmal edilmesi gerektii ifade etmitir. DOKAP, deniz ulatrmas ile ilgili stratejiyi bylece bildirdikten sonra bu alanda Tablo EK 5.7de yer alan projeleri nermektedir: Tablo EK 5.7: Dou Karadeniz Blge Gelime Plannda Limanlarla lgili neriler (DOKAP)
Projeler Trabzon Limannn zelletirilmesi Rize Liman (Riport) Konteyner Terminali ngrlen Maliyet (ABD) 38 Milyon Tamamlanma Sresi Aama I 2001-2005 Aama I-II-III 2001-2020 Aama I-II-III 2001-2020 Aama I-II-III 2001 -2020 Gerekleme Durumu Gerekleti Gereklemedi Gereklemedi Gereklemedi
ok Trl (Kombine) Tamacln 1 Milyon Gelitirilmesi in Ett Trabzon Erzincan/Erzurum Demiryolu 843 Milyon Balants Kaynak: Dou Karadeniz Blge Gelime Plan (DOKAP) Raporu,
457
2. Zonguldak Bartn Karabk Blgesel Gelime Projesi Zonguldak, Bartn ve Karabk illerinin kalknmasna ynelik olarak yaplan ve 1997 ylnda tamamlanarak yaynlanan blgesel gelime projesinde genel hedefler stihdam imkanlarn geniletmek, Gelir ve katma deeri arttrmak, Kalknmann srekli olmasn salamak ve evreyi korumak olarak belirlenmitir. Bu almada ortaya konan temel strateji Blgenin gelecekteki rol, byk metropollerin hzl byme ve hzl bymeden kaynaklanan sorunlarn dengelemek zere alternatif bir sanayi ve ticaret ekim alan grevi yapmak olacaktr. Bu stratejik izgi, dier blgelere nfus aknn azaltlmasn da iermelidir eklinde ifade edilmitir. Bu stratejinin znn ise blgenin nemli potansiyellerinden yararlanmak olduu zellikle vurgulanmaktadr. Denizyolu ulatrma yaplar asndan Blgenin iki tane iyi derecede potansiyelinden sz edilmektedir. Birincisi Trkiyenin Kuzey Batsnda dengeli gelime merkezi iin alternatif salayan corafi konumu ve dier Karadeniz lkeleri ile deniz ticaretini gelitirme potansiyelidir. kincisi ise stanbula iyi bir karayolu balants ve limanlar ile ulam imkanlardr. Plann ngrd en nemli projelerden birisi Filyos Limannn yapmdr. n almalar 1991 ylnda JICA tarafndan yaplan fizibilite etd baz alnm ve projenin iki aamada gerekleecei ngrlmtr. Birinci aamada 200 milyon ABD dolar ve ikinci aamada 800 milyon ABD dolar yatrm planlanmtr. Blge iin ngrlen gelime gz nnde bulundurularak uzun vadede ylda tam kapasitede 25 milyon tonluk navlun trafii beklenmektedir. Bu planda blge limanlaryla ilgili planlanan gelimeler Tablo EK 5.8de gsterilmitir. Tablo EK 5.8: Zonguldak Bartn Karabk Blgesel Gelime Projesi Balamnda Gelimeler nlemler-Projeler Gereklemeler
Limanlar tek elde toplanmaldr Yaplamad Genel yk iin depo ve antrepo yaplmaldr. Yaplamad Liman donanmlar tamamlanmaldr. Bartn Deresi slah edilmelidir. Ksmen YDle Filyos Liman ilk ksm inaat Yaplamad yaplmaldr. Filyos Liman ina edilerek Zonguldak Filyos liman Kmr htisas Liman Olarak deil, Limanndaki kmr ykleme donanmlar Hub Liman Olarak Gndemde. tanmaldr. Ana limanlarda iskelelerin iyiletirilmesi Ksmen salanmaldr. Kaynak: Zonguldak Bartin Karabk Blgesel Gelime Projesi Raporu
458
3. Yeilrmak Havzas Blgesel Kalknma Plan 2006 ylnda tamamlanan Yeilrmak Havzas Blgesel Kalknma Plan Amasya, orum, Samsun ve Tokat illerini kapsamakta olup temel stratejik amacn blgenin yenilenen mekansal yapsyla eleen, sosyal ve ekonomik yap dnmnn ve srdrlebilir geliiminin salanmas olarak belirlemitir. Yeilrmak Havzas Blgesel Kalknma Plan kapsamnda limanlara yaplmas ngrlen yatrm Tablo EK 5.9da verilmektedir. Tablo EK 5.9: Yeilrmak Havzas Blgesel Kalknma Plan Kapsamnda Limanlara Yaplmas ngrlen Yatrm (2005 yl fiyatlar ile)
Projeler
Samsun Limannn Gelitirilmesi
ngrlen Maliyet (TL)

15 milyon
Tamamlanma Sresi
2006 -2010
Gerekleme Durumu
Yaplmad
Kaynak: Yeilrmak Havzas Blgesel Kalknma Plan Raporu
Yapsal dnmleri ise ana balk altnda ele almaktadr: Mekansal yap dnmleri, Toplumsal yap dnmleri Ekonomik yap dnmleri. Blgesel Gelime Ana Plannda blgesel altyapnn etkin bir mekansal organizasyon anlayna uygun olarak gelitirilmesine ncelik verilmektedir. Bunun en nemli blm olan ulam altyapsnn gelitirilmesinin, Trkiyenin taraf olduu ve evresinde oluan ekonomik blgeler ile balantlar sayesinde ekonomik yararlar salamay umduu eitli uluslararas rgtlenmeler erevesinde belirlenen ulam koridorlar zerinde yer almasndan dolay ulusal ve uluslararas kararlar ile de rtt vurgulanmaktadr. Nitekim ulam altyapsnn gelitirilmesinin stratejik nemi ortaya konmakta ve tedbirin ierii yle aklanmaktadr: Samsun Limannn gelitirilmesi ve Transportation Corridor Europe Caucasia Asia (TRACECA) koridoruna dahil edilmesi giriimi ve ulusal ulam koridorlar ve uluslararas rgtlenmeler erevesinde belirlenen ulam koridorlar (A-yollar, Karadeniz Ring Koridoru, TEM, TETEK) dikkate alnarak blgeyi dou-bat dorultusunda kat eden GeredeGrbulak, Samsun-Sarp ve DeliceSamsun koridorlarnn blge iinde kalan blmlerinin blnm transit yol standardnda tamamlanmas, Blgesel Gelime Ana Plan havayolu tamaclnn gelitirilmesi amacyla orum STOL tipi havaalannn tamamlanmas ve Merzifon Askeri Havaalannn sivil ulama almas ile yerine getirilecektir. Grld zere Planda denizyolu ulatrmas konusundaki neriler; Alt-blgenin tek liman olan Samsun limannn gelitirilmesi ve Samsun Limannn TRACECA koridoruna dahil edilmesi giriimidir.
459
EK 5.1.5. Kalknmada ncelikli Yreler

Trkiyede 1961 ylnda Devlet Planlama Tekilatnn Kurulmas ve 1963 ylndan balayarak be yllk kalknma planlarnn hazrlanmas ile planl dneme geilmitir. Bu dnemde ve tm kalknma planlarnn temel hedeflerinden birisi; Trkiyedeki blgeler arasndaki gelimilik farklarnn azaltlmas olmutur. Bu hedefe ynelik olarak eitli sosyo ekonomik politikalar ve tevikler uygulanmtr ve halen uygulanmaktadr. lkenin Dou ve Gneydou Anadolu Blgeleri ile Dou Karadeniz Blgesi grece olarak az gelimi blgeler konumundadr. Kalknmada ncelikli Yreler kavram 1970li yllardan itibaren kalknma planlarnda yer almtr. lk olarak 1968 ylnda Kalknma Program Kararnamesi ile Bakanlar Kurulu Karar ile Dou ve Gneydou Anadolu Blgesinde yer alan 22 il bu kapsama alnmtr.Trkiyede pek ok Kararname ve Bakanlar Kurulu Karar karlarak bu kapsamdaki illerin says arttrlmtr. DPTden alnan verilere gre Kalknmada ncelikli Yrelerin (KY) deiimi aada yer almaktadr. 1968 Program Kararnamesi ile, 22 il, 1969 Program Kararnamesi ile, 23 il, 1972 Program Kararnamesi ile, 32 il, 1973 Program Kararnamesi ile, 40 il, 1977 Program Kararnamesi ile, 37 il, 1978 Program Kararnamesi ile, 40 il, 1979 Program Kararnamesi ile, 41 il, 1980 Program Kararnamesi ile, 40 il, 21.07.1981 tarihli Bakanlar Kurulu Karar ile 1. derecede KY 10 il, 2. derecede KY 17 il, 31.07.1981 tarihli Bakanlar Kurulu Karar ile 1. derecede KY 20 il, 2. derecede KY 5 il, 12.12.1984 tarihli Bakanlar Kurulu Karar ile 1. derecede KY 13 il, 2. derecede KY 15 il, 08.11.1990 tarihli Bakanlar Kurulu Karar ile 1. derecede KY 16 il, 2. derecede KY 15 il, 2 le, 06.01.1992 tarihli Bakanlar Kurulu Karar ile 1. derecede KY 18 il, 2. derecede KY 16 il, 16.10.1992 tarihli Bakanlar Kurulu Karar ile 1. derecede KY 23 il, 2. derecede KY 13 il, 1994 Yl Program ile 1. derecede 23 il, 2. derecede KY 13 il, 11.10.1994 tarihli Bakanlar Kurulu Karar ile 1. derecede KY 23 il, 2 derecede KY 13 il, 1995 Yl Gei Program ile 1. derecede 23 il, 2. derecede KY 13 il, 14.10.1996 tarihli Bakanlar Kurulu Karar ile 38 il, 2003 Karar ile 49 il ve 2 ile
460
kalknmada ncelikli yreler kapsamna alnmtr. DPT verilerine gre illerin gelimilik statleri Tablo EK 5.10da grlmektedir. Tablo EK 5.10: Trkiyede llerin Gelimilik Statleri
Gelimi Yre Kapsamndaki ller
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. stanbul (il snrlar) Kocaeli (il snrlar) Ankara (Byk ehir Belediyesi hudutlar ii) zmir (Byk ehir Belediyesi hudutlar ii) Bursa (Byk ehir Belediyesi hudutlar ii) Adana (Byk ehir Belediyesi hudutlar ii) Antalya (Byk ehir Belediyesi hudutlar ii)
Normal Yre Kapsamndaki ller

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Ankara (Byk ehir Belediyesi hudutlar d) zmir (Byk ehir Belediyesi hudutlar d) Bursa (Byk ehir Belediyesi hudutlar d) Adana (Byk ehir Belediyesi hudutlar d) Antalya (Byk ehir Belediyesi hudutlar d) anakkale (Bozcaada ve Gkeada ileleri hari) Eskiehir Konya Gaziantep Sakarya Bolu Burdur Ktahya Afyon Tekirda Yalova el Mula Aydn Balkesir Krklareli Kayseri Edirne Isparta Manisa Uak Dzce Denizli Bilecik Hatay
Kalknmada ncelikli Yre Kapsamndaki ller

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. Adyaman Ar Aksaray Amasya Ardahan Artvin Bartn Batman Bayburt Bingl Bitlis anakkale (Bozcaada ve Gkeada leleri) ankr orum Diyarbakr Elaz Erzincan Erzurum Giresun Gmhane Hakkari Idr Kahramanmara Karabk Karaman Kars Kastamonu Krkkale Krehir Kilis Malatya Mardin Mu Nevehir Nide Ordu Osmaniye Rize Samsun Siirt Sinop Sivas anlurfa rnak Tokat Trabzon Tunceli Van Yozgat Zonguldak
Kaynak: www.dpt.gov.tr
461
Kalknmada ncelikli yrelere bakld zaman Dou Anadolu, Gneydou Anadolu Blgesi ve Dzce ili hari, Karadeniz Blgesinin tamam bu kapsamdadr. Anadolu Blgesinin bir ksm da KY kapsamnda yer almaktadr (ekil EK 5.4).
Kaynak: www.dpt.gov.tr
ekil EK 5.4: Kalknmada ncelikli Yreler Kalknmada ncelikli yreler kapsamnda olan illerde blgesel gelimilik farklarnn azaltlmas amac ile baz tevikler ve avantajlar salanmaktadr. Bu blgelerde uygulanan politikalarn balca aralar grupta incelenebilir. Birincisi ve de en nemlisi devletin dorudan yatrm faaliyetleriyle, mali kaynaklarn gelimi yrelerden az gelimi yrelere aktarlmasn gerekletirmektir. kincisi, zel sektr yatrmlarnn kalknma planlarnda belirlenen nceliklere uygun sektrlere ve blgelere yneltilmesi ve desteklenmesi amacyla uygulanan tevik nlemleridir. nc ise her yl genel bteden az gelimi yrelerdeki harcamalar iin ayrlan deneklerin yan sra, bte dnda oluturulan fonlardan ayn amala yaplan kaynak aktarmalar ve kredi finansman olanaklardr. zel Sektr tarafndan kalknmada ncelikli yrelere yaplacak yatrmlarda uygulanan tevikler ksaca u ekilde deerlendirilebilir: Gelir ve Kurumlar vergisinde muafiyet yada belli oranlarda indirim, lemlerde vergi, resim ve har muafiyeti-indirimi, Bedelsiz yatrm yeri tahsisi, Yatrmlarda devlet yardmlar karar ve yatrm indirimleri Sigorta primlerinde muafiyet-indirimi, Katma Deer Vergilerinde istisnalar, Enerji destei, Fonlardan kredi tahsisi
462
Denizcilik ve ulatrma sektr ile ilgili olarak yaplacak yatrmlarda, gerekli altyap ve ulam balantlar glendirildii takdirde, Karadeniz Blgesi KY kapsamnda olduu iin, olduka avantajl bir konuma gemektedir. Blgede yaplacak kamu ve zel sektr yatrmlar sonucunda retim ve bal fonksiyonlarn gelimesi ulam ky yaplarnn da gelimesini salayacaktr. te yandan, KYlerde imalat sanayi nemli lde tevik edilmektedir. Son uygulamalarla; OSBler zellikle Trkiyenin gelimi bat blgelerinde (Marmara ve Ege blgeleri), Akdeniz blgesinde ve gelimi sanayi merkezlerine yakn olan illerde byk atlm yapmlardr.
EK 5.1.6. Gelecek Yllar in Hedeflenen Sektrel Bazda Ekonomik Gelimelerin Ulatrma Ky Yaplarna Etkileri
Deniz Tamacl ve Ulatrma Ky Yaplar talep tahminleri ve kapasite kullanmlar ile, ekonomik sektrlerin performans ve bymeleri arasnda ki bantlar aktr. Pek ok talep tahmini modelinde Yurt ii gayri safi hasla ve bunun iller tarafndan retilme oranlar ok belirleyici deikenler olarak kullanlmaktadr. Bu balamda ekonomik gelime olanaklar, gemi dnemlerin bir deerlendirmesi yaplarak aada sunulmaktadr. Yaanmakta olan son kriz de bu deerlendirmelere ayrca ilave edilmitir.
Gemi Dnemlerin Genel Bir Deerlendirmesi Trkiye ekonomisi 8. Kalknma Plannn baz yl olan 2000 ylnda % 7.4 orannda bym ancak 2001 krizi neticesinde % 9.5 orannda daralmtr. Kriz sonras dnemde ise kararl bir ekilde uygulanan sk maliye ve para politikalar sayesinde makroekonomik istikrarn salanmas ynnde nemli admlar atlm ve yksek byme performans salanmtr. Nitekim 2002-2005 dneminde GSYH yllk ortalama % 7.5 orannda bymtr. Bunun sonucunda, 2000 ylnda 2,879 dolar olan kii bana milli gelir, 2005 ylnda 5,042 dolara ykselmitir (Grafik EK 5.8). Grafik EK 5.8: GSYH Byme Oranlar (Dnem Ortalamas, %)
Kaynak: TUK ve Hazine Mstearl web siteleri
463
2007 ylnda Trkiye ekonomisi % 4.45 orannda bymtr. 2008 ylnda ise yaanan ekonomik krizin etkisiyle son eyrekte ortaya kan yzde 6.2lik klme sonucunda ancak % 1.1lik bir art salanabilmi olup GSMH 741 milyar ABD dolar, kii ba milli gelir ise 10.436 ABD dolar olarak gereklemitir. Plan ve Programlarda ngrlen Byme Hedefleri IX. Kalknma Plannda Plan dneminde GSYHnn yllk ortalama % 7 orannda artmas ve kii bana gelirin 2013 ylnda 10,100 dolar olarak gereklemesi beklenmektedir. Bylece, ABye nominal yaknsama srecinde de nemli mesafe kaydedilmi olacaktr ve GSYHs yaklak 800 milyar dolara ulaacak olan Trkiye, dnyann en byk 17inci lkesi konumuna ykselecektir denmektedir. Bununla beraber 8. Kalknma Plan ile birlikte yaynlanan Uzun Vadeli Stratejide de 2001 2023 dnemi iinde % 7 byme oran ngrlm idi ve bu byme hz ile Trkiyenin dnem sonunda (2023), 1.9 Trilyon ABD dolar civarnda bir GSMH dzeyi ile dnyann ilk on ekonomisi arasna girmesi ve kii bana den gelir hedefinin AB lkeleri dzeyi ile ayn olmas hedeflenmitir. Ancak 2007nin ikinci yarsndan itibaren Dnya Ekonomisinde yaanmaya balanan finans krizi Trkiyenin de ksa ve orta vadeli hedeflerinde belli dzeltmeler yapma gereini dourmutur. 2008 Yl Katlm ncesi Ekonomik Programdaki gncel verilere gre orta vadeli GSMH Tahminleri 2009 yl iin -% 3.6, 2010 yl % 3.3 ve 2011 yl % 4.5dir (Grafik EK 5.9). Kii Bana GSYH (ABD Dolar) ise Grafik EK 5.10da gsterilmitir. Grafik EK 5.9: GSYH Byme Hedefleri (%)
Kaynak: 2008 Yl Katlm ncesi Ekonomik Program, Devlet Planlama Tekilat, 2009
Grafik EK 5.10: Kii Bana GSYH (ABD Dolar)
Kaynak: 2009 Yl Program, Devlet Planlama Tekilat Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
464
D Ticaret Rakamlar, Hedef ve Beklentiler 2001 ylnda 36.1 milyar dolar olan ihracat 8. Kalknma Plan dnemi sonunda 2 kat artarak 2005 ylnda 73.5 milyar dolar olarak olmutur. Son ylda, 9. Kalknma Plannda ngrlen ortalama yllk art olan % 14.2ye yakn bir oranla byyen ihracat rakam, plan dnemi balangcna gre toplam % 80lik bir artla 2008 yl sonunda 132 milyar dolar olmutur (Grafik EK 5.11). thalat ise, 8. Kalknma Plan dneminde, 2002 ylnda 51.6 milyar dolardan dnem sonunda 194.9 milyar dolara kmtr. 9. Kalknma Plannda ithalat iin yllk ortalama %11 art ngrlmektedir. Ancak bata dk kur olmak zere eitli sebeplerle plann ilk ylnda ithalat daha byk bir hzla artm ve 2008 yl sonunda 202 milyar dolara ykselmitir (Grafik EK 5.12). 2009 - 2011 dnemi iin hazrlanan Orta Vadeli Programda dnya ekonomisi ve ticaretinde son yllarda grlen art hznn yavalamas beklentisi altnda ihracatn yllk ortalama % 10.4 orannda artmas ve ihracat rakamnn 2011 ylnda 181.7 milyar dolara ulamas tahmin edilmektedir (Grafik EK 5.13). thalatn ise yllk ortalama % 9.1 orannda artarak dnem sonunda 277.6 milyar dolara ulaaca ngrlmektedir Ancak bu ngrlerin gereklemesi g grnmektedir. Zira 2009 ylnn ilk iki aylk verilerine gre geen yln ayn dneminde ihracat % 25.4, ithalat ise % 45.4 orannda azalmtr ve bu daralmann 2010 yl ilk yarsna kadar srmesi beklenmektedir (Grafik EK 5.14). Grafik EK 5.11: Yllk hracat (milyar ABD Dolar)
Kaynak: www.tuik.gov.tr (Ocak, 2009)
465
Grafik EK 5.12: Yllk thalat (milyar ABD Dolar)
Kaynak: www.tuik.gov.tr (Ocak 2009)
Grafik EK 5.13: hracat Hedefleri (FOB, milyar ABD Dolar)
Kaynak: OVP
Grafik EK 5.14: hracat ve thalat Byme Oranlar (Bir nceki Yln Ayn Ayna Gre Yllklandrlm Yzde Deiim
Kaynak: www.tuik.gov.tr Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
466
Kriz Deerlendirmesi Gelimi ekonomilerin finans piyasalarndan balayarak, btn dnyada byme, enflasyon, kur gibi temel ekonomik gstergeleri olumsuz ynde etkileyen likidite ve kredi krizi odakl kresel dalgalanmalar btn dnya ekonomilerine olduu gibi lkemize de tesir etmektedir. Kresel mali piyasalarn, 2007 yl Temmuz ayndan bu yana maruz kaldklar alkantlar devam etmektedir. Varlk fiyatlarnda yaanan hzl d gelimi lke mali kurulularn sermayelerini eriterek bilanolarnda ok byk hasar yaratm ve birok bankann ve yatrm kuruluunun iflas etmesine veya devlet destei ile ayakta kalabilmesine neden olmutur. Ayakta kalmay baaran kurulular ise kar karya kaldklar yksek miktardaki zararlar ve bilanolarnda tamaya devam ettikleri fiyatlanamayan trev rnleri nedeniyle reel sektre kredi kullandrmada isteksiz davranmaktadr. Gven ortamnn henz tesis edilememesi sonucunda kredi riskinin halen yksek seviyelerde bulunmas, kredi koullarndaki skkln devam etmesine neden olan bir dier faktrdr. 2008 ylnn son eyreinden itibaren kresel mali krizin dnya ekonomileri zerindeki etkisi ok hzl ve ykc bir ekilde ortaya kmtr. Dnya ekonomilerinde byme oranlar sert bir ekilde gerilemi, sanayi retimi 2. Dnya Savandan bu yana grlmemi lde daralm, isizlik oranlar hzla ykselmi, hane halk ve reel kesim gven endeksleri tarihi dip deerlerine inmitir. Mali krizin reel sektr zerindeki etkisinin ne kadar srecei tahmin edilememekle birlikte, iktisadi faaliyetteki gerilemenin nmzdeki dnemde de srecei ve toparlanmann uzun zaman alaca dnlmektedir. Dnya ekonomilerinin birbirlerine artan oranda baml olduu gnmzde, kresel finans piyasalarnda ortaya kan krizden gelimi ve gelimekte olan tm ekonomilerin ok ciddi boyutlarda etkilendii grlmektedir. Ancak bu etkilenmenin derecesi lkeden lkeye farkllk gstermektedir. Bugn itibaryla dnyada toplam d ticaretin daralmasndan en ok etkilenen ekonomiler, ihracatn toplam GSYH iindeki pay yksek olan ve zellikle yatrm ve dayanakl mal ihracats lkelerdir. 2008 ylnn 4. eyreinde, krizin kayna olan ABD ekonomisinin % 6.4 orannda gerilemesi, Japonyann % 12.4 orannda klmesi; Avrupa Para Birlii sistemi iinde yer alan lkelerden Almanyann Fransaya gre daha sert bir durgunluk yasamas bu kapsamda deerlendirilebilir. 2007de % 5.2, 2008de % 3.4 byyen dnya ekonomisinin, 2009 ylnda, 2. Dnya Savandan bu yana ilk kez bir klme yaayaca ve bununda % 0.5 seviyesinde olaca tahmin edilmektedir. Dnya ticaret hacminin ise bu daralmadan daha fazla etkilenecei 2007 ve 2008 yllarnda srasyla % 7.2 ve 4.1 orannda bym olan dnya ticaret hacminin, IMF World Economic Outlook deerlendirmesine gre 2009 ylnda % 2.8 klecei beklenmektedir (Grafik EK 5.15).
467
Grafik EK 5.15: Piyasa Byklkleri (2001-2007, trilyon ABD Dolar)
Kaynak: EDA, WFE, SIFMA
Krizin Trkiye Ekonomisine Etkileri Kresel mali krizin Trkiye ekonomisi zerindeki etkileri 2008 ylnn son eyreinde hem i talepte hem de d talep zerinde belirgin bir ekilde kendini gstermitir. Sanayi retim endeksinin d hz 2008 yl Ekim ayndan itibaren hzlanm, imalat sanayi kapasite kullanm oran 2009 yl Ocak aynda, 1991 ylndan bugne grlen en dk seviyesine gerilemitir. 27 eyrektir kesintisiz byyen Trkiye ekonomisi 2008 ylnn son eyreinde % 6.2 dzeyinde klmtr. Kresel ekonomik faaliyetin yavalamas, Trkiyenin ihracat pazarlarn da olumsuz etkilemektedir. 2009 ylnn ilk iki aylk verilerine gre geen yln ayn dnemine gre ihracat % 25.4, ithalat % 45.4 orannda azalmtr (Grafik EK 5.16). Krizden k ngrs olarak T.C. Merkez Bankas Bakannn yapt deerlendirme ilgi ekicidir. Ekonomideki toparlanmann olduka yava ve kademeli olaca tahmin edilmektedir. inde bulunduumuz konjonktr itibaryla yurt d iktisadi faaliyete ilikin varsaymlar, orta vadeli tahminlerimizin oluturulmasnda her zamankinden daha nemli bir rol oynamaktadr. 2009 yl Ocak aynda yaymladmz Enflasyon Raporunda baz senaryo olarak kresel toparlanmann 2010 ylnn ilk eyreinde balayaca bir ereveyi esas aldmz belirtmitik. Ayn raporda baz senaryoya ilaveten, kresel ekonomideki toparlanmann zamanlamasna ve boyutuna ilikin farkl varsaymlar altnda iki alternatif senaryo daha oluturmutuk. Ge toparlanma senaryosunda, kresel krizin 2009 ylnn ilk yarsnda daha da derinleecei ve dnya ekonomisinin ancak 2010 ylnn ikinci yarsndan itibaren toparlanmaya balayaca varsaylm, bu durumda 2009 yl boyunca ll faiz indirimlerine devam edilecei ifade edilmiti. Son veriler nda orta vadeli ngrlerimiz, baz senaryoya yakn ancak ge toparlanmay da gndeme alan bir erevede ekillenmektedir. Bu aklamalarn altnda deniz tamacl ve ulatrma ky yaplarna olan talebin ok iyi etd edilmesi gerei aktr. Anlan, talep tahminleri bu almann bir sonraki aamasnda yaplacaktr. Bununla birlikte, gemi yl eilimlerinin kkl biimde deitii bu dnemin etkileri zerinde durulmas gerektii bu aama da vurgulanmaktadr.
468
Grafik EK 5.16: Sanayi retim Endeksi (Ocak 2006 Aralk 2008) ve Kapasite Kullanm Oranlar (Ocak 2006 Ocak 2009)
Kaynak: TIK, TCMB
469
EK 5.2. Yurtd Gelimelerin Deerlendirilmesi

Son yllarda kresel lekte yaanan ekonomik gelimeler ve evre sorunlar iki nemli hususun altn izmitir. Bunlar: 1. Ekonomik ve beeri kalknmann srdrlebilmesi iin mal ve insan akmlarnn gvenli ve verimli biimde salanmas ve srdrlmesi gerekmektedir. Gelien ekonomilerde mal ve kiilerin ok fazla lke snrndan gemesi ve/veya pek ok lkenin kyda olduu denizlerde farkl rotalarn izlenmesi, tamaclkta azami gvenliin salanmasn da n plana karmtr. Dier bir deyimle, insan ve mal akmnn srdrlebilirlii ve gvenlii, lkelerin siyasal ve ekonomik gvenlii asndan zorunludur. Yukarda aklananlar ok modlu ve entegre bir ulam sistemi tasarmn ve iletimini gerektirmektedir. Bu ise ancak, lkel erin ibirlii yapmalar ve siyasal glerini bir ortak hedefte birletirmeleri ile olanakldr. Bu gereksinme pek ok uluslararas ulam ve tamaclk organizasyonunun kurulmasna neden olmutur. 2.Gelimi lkelerin ve zellikle Avrupann ortaya koyduu ve vurgulad problemler, evresel sorunlar ve evre dostu tama sistemlerinin gelitirilmesi ile ilgilidir. Bu balamda; tamaclkta fosil yaktlar en az kullanmak, karayollarnda younlaan ve dengesizlik yaratan ykleri baka trlere aktarmak ve bylece ok modlu sistemleri gelitirmek; entegre, teknolojik ve organizasyon dzeyi yksek tamacla gemek gerekmektedir. Ulam ve tamaclk sistemlerini ieren oluumlarn ortak zellikleri aadaki gibidir. Bir uluslararas organizasyon tarafndan gerekletirilmektedir. (Avrupa Birlii (AB) ban ektii yaplar, Konferanslar, birlii Tekilatlar vb.) ye lkelerin uluslararas politikalar ve stratejik kararlar, en az teknik konular kadar belirleyici olmaktadr. Projeler,ye lkelerin ulatrmadan sorumlu birimleri tarafndan gerekletirilmektedir. Danmanlardan, STKlardan ve akademik evrelerden de katk alnmaktadr. Tm Projeler, dzenli ve periyodik olarak gzden geilmektedir. Ana koridorlar, Projeye benzetim salanarak kodlanmaktadr. Farkl lkeleri kat eden gzergahlarn genelde benzer standartlara sahip olmasna allmaktadr.
EK 5.2.1. Avrupa Birlii nisiyatifi le Balatlan Projelerin Ortak Yanlar

Avrupa Birlii (AB), yukarda aklanan uluslararas ibirlikleri en fazla destekleyen siyasi oluum olarak belirmektedir. Bu ibirlikleri sadece AB yesi lkeleri deil, komu yada kyda lkeleri de ierecek biimde tekil edilmekte ve AB tarafndan finanse edilmektedir. Bu balamda gelitirilen projelerin ortak yanlar ve temel felsefeleri aadaki gibidir. Temel ama sistemleri Avrupallatrmaktr. Avrupann hayatiyetini koruyabilmesini, canl kalabilmesini salayacak, Avrupaya giri veya k yapan gzergahlar gvence altna almak, insan ve yklerin serbest dolanm salayacak nlemleri almak Tamacln srdrlebilirliini salamak,
470
ok modlu ulam sistemini gerekletirmek, zellikle yk trafiini karayolundan dier ulam trlerine aktarmak, evre sorunlarn en aza indirecek, evre dostu sistemleri n plana karmak, bu balamda; fosil yakt tketimini en aza indirmek, Avrupa iinde tanm sistemlerinde ayn gven, konfor ve srat standartlarn yakalamak.
EK 5.2.2. AB Boyutu Trans Avrupa Alar Ulam Koridorlar, AB Tarafndan Yrtlen Ulam Amal almalar
Yukarda, AB kkenli veya AB inisiyatifi ile k noktas bulan projelerin bir ksm, dou -bat ynnde ana ulam eksenleri nermekte veya var olanlar kuvvetlendirmektedir. Bir ksm ise, hem dou-bat ve hem de kuzey-gney dorultunda gerekletirilmek istenmektedir. Transportation Corridor Europe Caucasia Asia (Traceca) Avrupa-Kafkasya-Asya Ulam Koridoru TRACECA (Transportation Corridor Europe Caucasia Asia) - Avrupa-Kafkasya-Asya Ulam Koridorunun AB kkenli oluumudur. Nihai amac, tarihi pek Yolunun yeniden canlandrlmasn amalayan, ok modlu ulam ekillendirilen ve gelitirilen dou -bat ynl bir ulam koridorunun elde edilmesidir. Dou Avrupa lkelerinden balayarak (Bulgaristan, Romanya ve Ukrayna), Trkiyenin kuzeyini ve Grcistan, Ermenistan, Azerbeycan gibi Kafkas lkelerini kat ederek, zbekistan, Krgzistan ve Kazakistan gibi Orta Asya Cumhuriyetleri ile in ve Afganistan snrlarna ulaan bir koridoru tanmlamaktadr. Balangta Azerbaycan, Ermenistan, Grcistan, Kazakistan, Krgzistan, zbekistan, Tacikistan ve Trkmenistan gibi 8 lkenin taraf olduu TRACECAya, zaman ierisinde Avrupa Komisyonunun onay ile Moldova ve Ukraynada ye olma isteklerini bildirmilerdir. Tiflis'te (Mart 2000) dzenlenen 1.TRACECA Hkmetleraras Komisyonun (IGC) yllk toplantsnda, Bulgaristan, Romanya ve Trkiyede, Avrupa Komisyonuna TRACECA programna ye olmak iin resmi bavuruda bulunmulardr. Nihayet, Brksel Konferansnda, btn bu lkeler TRACECA yesi olmulardr. Gnmzde 13 lke, AB tarafndan finanse edilen TRACECA programndan yararlanmaktadr (Tablo EK 5.11). TRAECAnn kurumsal yapsn biimlendiren ok-Tarafl Temel Anlama (MLA) 8 Eyll 1998de imzalanmtr. Tablo EK 5.11: TRACECA yesi lkeler 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Azerbaycan, Ermenistan, Grcistan, Kazakistan, Krgzistan, zbekistan, Tacikistan 8. 9. 10. 11. 12. 13. Trkmenistan (MLA ya taraf deildir) Trkiye Bulgaristan Romanya Ukrayna Moldova
2000 ylnda, ok-Tarafl Temel Anlama (MLA) hkmlerini uygulamak ve tamamlamak iin TRACECA Hkmetler Aras Komisyonu (IGC), 2001 ylnda ise IGCnin yrtme organ olarak grev yapan IGC TRACECA Daimi Sekreterlii (PS) Azerbeycan / Bakde
471
kurulmutur. Daimi Sekreterliin her ye lkede daimi temsilcileri (ulusal sekreterlik ler) bulunmaktadr. TRACECA ekseni Bat - Dou ynnde Karadeniz kesimini denizden ve karadan kat etmektedir. Bulgaristan ve Romanya limanlar ile Trkiye ve Grcistan limanlar (Poti ve Batumi) arasnda deniz yolu olanaklarna ek olarak, Trkiyede Karadeniz sahil yolu olarak anlan eksene karayolu olanaklar salamaktadr. Koridor, Azerbaycanda Baku - Aktau ve Baku - Trkmenba Hazar denizi feribotlar ile Merkezi Asya lkeleri Kazakistan ve Trkmenistan demiryollarna erimekte ve buradan da zbekistan, Krgzistan ve Tacikistana ulamakta ve in ve Afganistan snrlarna dayanmaktadr. TRACECA gerek ekonomik entagrasyonu ve gerekse etkin bir ulam a iin pek ok amac bir arada tamaktadr. AB bu program dier rotalara ek olarak nermitir. Pr oje kresel AB stratejisine uygun olmakla birlikte aadaki amalar kapsamaktadr: lkelerin politik ve ekonomik bamszln Avrupa ve Dnya pazarna alternatif ulatrma rotalar ile alma kapasitelerini glendirerek desteklemek, ye lkeler arasnda geliecek blgesel ibirlii tevik etmek, Uluslararas Finansal Kurulular (IFIs) ve zel yatrmclarn desteini etkilemek iin TRACECAnn katalizr olarak kullanlmas, TRACECA yolunu Trans-Avrupa ebekesi (TENs) ile birletirmek. Avrupa, Karadeniz, Kafkasya, Hazar Denizi ve Asyada ekonomik ibirliinin, ticaretin ve ulatrma balantlarnn geliimi iin Ermenistan, Azerbaycan, Bulgaristan, Grcistan, Kazakistan, Krgzistan, Moldova, Romanya ile i birlii yaplmas, Tacikistan, Trkiye, Ukrayna ve zbekistan Bakanlar Avrupa-Kafkasya-Asya Koridorunda uluslararas ulatrmann geliimi iin ok Tarafl Temel Anlamasn (Bak, 8 Eyll 1998) imzalamlardr. Anlama, taraflar arasnda blgeleraras ibirliinin geliimini ve yasal evrenin glendirilmesini ve de TRACECA programnn uygulanmasndaki btnleme safhasnn garanti edilmesini amalamaktadr. Temel Anlamann ve Teknik Eklerinin amalar aada sralanmtr. Avrupa, Karadeniz blgesi, Kafkasya, Hazar Denizi blgesi ve Asyada ekonomik ilikilerin, ticaretin ve ulatrma balantlarnn geliimine yardm etmek, Uluslararas karayolu, demiryolu ve denizcilik pazarna girii garantilemek, Trafik gvenliini, kargo ehemmiyetini ve evresel korumay garanti etmek, Ulatrma alannda ulatrma politikalarn ve yasal yapy uyumlatrmak, Ulatrma ilemleri arasnda eit rekabet oluturmak. zetle, TRCECA Karadeniz ve yakn evresini kullanan ve AB yesi lkeler bata olmak zere, Avrupa, Kafkasya ve Orta Asya corafyasnda yer alan lkeleri birbirlerine balayan bir ulam sistemini kurgulamakta ve bunu gerekletirmeye almaktadr (ekil EK 5.5).
472
Kaynak: TRACECA Trkiye Web Sitesi, www. traceca.org.tr
ekil EK 5.5: TRECECA Ulam Sistemi Motorways of the Sea (Mos) ve Medamos Akdeniz Ekonomik Kalknma Alan ve Deniz Otoyollar MoS (Motorways of Seas), deniz otoyollar projesi, karadaki trafik ykn azaltmak ve sera gaz salnmlarn drmek amacyla, daha evreci bir tamaclk ekli olan deniz ulatrmasnn desteklenmesini ngrerek gelitirilmitir (ekil EK 5.6). MoS faaliyetleri; lojistik, teknolojik metotlar, tehizat, rnler, altyap ya da yaplan servisler bakmndan Avrupa seviyesinde yenilik ngren faaliyetleri kapsamaktadr. MoS faaliyeti kapsamnda; sunulan hizmetlerin kalitesi, kolaylatrlm ilemler ve kontroller, asayi ve gvenlik standartlarnn karlanmas, liman altyap ve hinterlant, liman balantlar, esnek ve yeterli liman hizmetleri konularna zel nem verilmektedir. MoS faaliyeti ile, byk lekli yk aklarn dzenli ve sk ksa mesafe denizyolu tamacl arlkl intermodal tamacln gelitirilmesi, liman hinterlantnn demiryolu ve i suyollaryla balantlarnn tevik edilmesi, karayolu yk tamaclnn ar gelimesine elverili ve potansiyeli yksek olan rotalardaki yk aknn ksa mesafe denizyolu, i suyolu ve demiryoluna srdrlebilir bir ekilde kaydrlmas tm bunlarn somut gereki bir plan dahilinde ve komisyonun ihtiyalar dorultusunda gerekletirilmesi beklenmektedir.
473
Kaynak: Turkey and Motorways of the Sea MEDA MoS Project, April 2007
ekil EK 5.6: Deniz Otoyolar (Motorways of the Sea) Rotalar MEDA (Mediterranean Economic Development Area), Avrupa-Akdeniz Ortaklnn uygulanmas iin Avrupa Birlii tarafndan gelitirilmi, hibeleri Avrupa Yatrm Bankas (AYB) kredileriyle desteklenen bir mali programdr. MEDAMoS (Motorways of Seas) bir Mediterranean Economic Development Area (MEDA) Akdeniz Ekonomik Kalknma Alan projesidir ve (Regional Transport Action Plan EuroMediterranean (RTAP) Blgesel Ulam Eylem Plan erevesinde 2007-2013 dnemi itibari ile katlmc lkelere salanmaktadr. MEDAMoS, uluslararas ulam koridorlarn tanmlamaktadr. Bu koridorlar; hem kuzey gney ve hem de dou bat ynnde uzanmaktadr. Motorways of the Seas (MoS) Denizlerin Otoyollar olarak adlandrlan bi oluum olmakla beraber, skandinav lkelerinden balayarak Kzldenize ulaan hemen her yn ieren bir rotalar btn olarakda tanmlanabilmektedir. MEDAMoS olarak tanmlanan rotalar btn, Akdenizi kat etmekte ve Akdeniz lkeleri ile Kuzey Afrika lkelerini kapsamaktadr. Bu biimi ile Trkiyenin gneyinde yer almaktadr. Trkiye limanlar da bu rotalar zerinde bulunmaktadr. Bu nedenle MEDAMoS Trkiye iin nemlidir. MEDAMoS, Blgesel Ulam Eylem Plan (Regional Transport Action Plan (RTAP) EuroMediterranean) 2007-2013 erevesinde ve ABnin finansal yardmlaryla, gelecekteki Akdeniz anndaki deniz otoyollarnn oluturulmasna fikir veren pilot projeler oluturmay amalamaktadr.
474
MEDAMoS ve Trkiye Deerlendirmesi: MEDAMoS dokmanlar, Trkiyeyi ayrntl biimde deerlendirmitir. Bu balamda, Trkiyenin tarafnn denizlerle evrili olmas, 8333 kilometreyi bulan ky uzunluuna sahip olmas, geni hinterlant, youn ticaret trafii, Orta Douya olan yaknl, Karadenize giden gzerghlarn kontroln elinde bulundurmas sebebiyle deniz ulamnda stratejik bir konuma sahip olduu tespiti yaplmtr. Bu deerlendirmelerin nemli blmleri aada anlatlmaktadr. Trkiyede pek ou zel sektr tarafndan iletilen 500 GRT ve zeri gemilere hizmet verebilen 118 adet liman bulunmaktadr. Bunlar, bulunduu blgelere gre Karadeniz Blgesi limanlar, Boaz ve Marmara Denizi limanlar, Ege Blgesi limanlar, Akdeniz Blgesi limanlar olarak snflandrlmaktadr. letmecilerine gre ise, zelletirme program kapsamnda TCDD tarafndan iletilen, zel sektr tarafndan iletilen ve belediyeler tarafndan iletilen limanlar olmak zere gruba ayrlmaktadr. TCDD toplam 16,000 metrenin zerinde iskele uzunluuna ve yllk 31.5 milyon tonluk toplam depolama kapasitesine sahip lkenin en byk yedi limann iletmektedir. Yaklak 40 milyon tonluk genel kargo elleleme hacmine sahip bu limanlara demiryolu ulam da mevcuttur. zel sektr tarafndan iletilen limanlar, belli endstri kurulularnn ihtiyalarn karlayacak ekilde snrlandrlm fakat nc ahslarn kullanmna da izin verilen ve yerel ihtiyalara hizmet eden daha kk limanlardr. Kargo hacminin byk ounluu nc kategorideki limanlar zerinden tanmaktadr. Btn limanlar tarafndan zerinden aktarlan konteyner saylar aadaki Tablo EK 5.12de verilmitir. Tablo EK 5.12: MEDAMoS Dokmanlarna Gre Trk Limanlarnda Ellelenen Konteyner Says Limanlar
Trklim yesi Limanlar TCDD Limanlar Dier Trk Limanlar
2005
Miktar(TEU) 1,567,142 1,721,845 12,153 % 47.6 52.0 0.4
2006
Miktar(TEU) 1,884,635 1,892,403 45,689 % 49.3 49.5 1.2 100
Toplam 3,301,140 100 3,822,727 Kaynak: Turkey and Motorways of the Sea MEDA MoS Project, April 2007
Kresel ve jeopolitik gelimelerin etkisiyle yeni ticaret balarnn kurulmas sonucu ulamdaki talep artmtr. 2001de yaynlanan White Paper, European Policy for 2010, Time to Decide adl almann ortaya koyduu sonulara gre Motorways of the Seas, Deniz Otoyollar kavram nem kazanmakta ve ulam modlar arasndaki dengedei bu deiimin Avrupa ulam andaki darboazlara are olaca ve trafiin gney aksna, Akdeniz koridoruna kaymasnn nemli bir zm olaca dnlmektedir. Dou Akdeniz ve Karadenizde giderek artan bir yk trafii bulunmaktadr. Bu artan ihtiyacn karlanmas amacyla liman altyapsnn gelitirilmesine ynelik almalar yaplmaktadr. Bu almalarla, Trkiyenin kavak rolndeki ve Avrasya ulam balantlarn da kapsayan
475
uluslararas ok modlu ulam anda yer alan dou-bat ve kuzey gney akslarndaki verimliliin arttrlmas amalanmaktadr. Akdeniz ana konteyner tamaclnda, Trkiye limanlarna, ktasal etki alanlarna ve potansiyel ana limanlarna yakn bir rota izlenmektedir. Bu balamda; uluslararas ulam koridorlarnn/rotalarnn kesitii dm noktas (node) olarak planlanacak potansiyel ana limanlarn nemi daha da artmaktadr. Fizibilite raporlarnda gsterildii gibi, bu projeler ayrcalkl konumlarnn yan sra, gemileri boaltmak iin minimum 16 m. su derinlii, geni yma alanlar ile uzun iskeleler, yksek kapasitede boaltma ara-gereleri ve merkez limanlarn dier teknik gereksinimlerini salamak iin planlanmtr. Bunlar aada gsterilmitir. Karadenizde yer alacak olan Filyos liman; Karadeniz lkeleriyle canl ticari ilikiler kurmak amacyla planlanmaktadr. Filyos ile Mersin, andarl ve zmir limanlar arasnda, mevcut ve yeni gelitirilecek demiryolu ile ve gerektiinde karayolu ve otoyollarda kullanlarak gerekli balantlar salanacaktr. Bylece; Filyostan Mers in Konteyner Liman kullanlarak Akdenize, andarl ve zmir Liman zerinden Egeye ya da dorudan demiryolu araclyla Orta Douya ulalabilecektir. Dier taraftan; halen yapm aamasnda olan stanbul Tp Tnel Projesi MARMARAY kullanlarak ve ayrca 4. Pan - Avrupa koridorunun bir uzants olarak yapmna balanlan Kars-Tiflis balants ile Kafkas ve Asya pazarlarna kesintisiz demiryolu balants da salanacaktr. Bu ereve ierisinde, bu akslardaki kesintisiz ak salamak amacyla yaplan demiryolu balantlarn gelitirme almalar devam etmektedir. Trans-Avrupa A ile dier pazarlar arasndaki eriilebilirlii zme kavuturmak iin Trkiye zerinden ncelikli arter olarak gelitirilmesi gereken ok modlu koridorlar, Avrupa birlii ve Trkiye arasndaki ulam altyaps gereksinmelerinin deerlendirildii TINA Trkiye almasnda da ele alnmtr. Bu balamda; uzun dnemli senaryoya gre; Trkiye limanlarnda ellelenecek konteyner ylda 7.6 milyon TEUya ulaacaktr ve bunun 5.8 milyonu yeni projelerle salanacaktr. Tablo EK 5.13de 2010 yl iin beklenilen kapasiteler gsterilmektedir. Uzun dnemde ok modlu ulamn gereksinimlerini karlamak iin gerekli demiryolu ve yol hizmetlerine nem verilecektir. Piyasann, ulam iin en uygun gzergah setii rekabeti bir ortamda, gelien gnmz sosyo-ekonomik ve politik koullar gzetildiinde, Trk limanlar ayrcalkl konumlar sayesinde avantajl hale gelecektir. Bu rekabeti ortam ierisinde, blge iin en iyisini getirecek, lkeler aras koordinasyonun byk nem tad bu sistemde bar ortam daha da pekiecektir. Planlanan projeler ve Ege Denizindeki MOS iin nemli denizyolu balantlar olan Gllk ve anakkale gibi yeni limanlarn yapm Tablo EK 5.13deki rakamlar daha da arttracaktr. Bu limanlardan, Filyos, Derince, andarl ve Mersin Konteyner Limanlarnn nemleri gzetilerek ve ylda 1,000,000 TEUdan daha fazla kapasite nerileride dikkate alnarak, bu limanlar ayr bir alt-blmde ele alnmtr.
476
Tablo EK 5.13: MEDAMoS Dokmanlarna Gre Trk Kamu Limanlarnn Ykleme ve Boaltma Kapasitesi
Liman Ksa Dnem Geliimiyle Birlikte Mevcut Kapasite (TEU) 50,000 200,000 50,000 30,000 200,000 400,000 2010 iin Beklenilen Kapasite (TEU) 200,000 200,000 50,000 230,000 1,000,000 1,200,000 400,000 180,000 800,000 875,000 2,000,000 4,400,000 400,000 11,935,000
Hopa Trabzon Giresun Samsun Filyos Derince Haydarpaa Bandrma Tekirdag zmir andarli Mersin +Yeni Konteyner Terminali skenderun
375,000 400,000 100,000
Toplam 1,805,000 Kaynak: Turkey and Motorways of the Sea MEDA MoS Project, April 2007
MEDAMoS Kapsamndaki Dier Limanlar: MEDAMoS alma kapsam Akdeniz blgesiyle snrldr. Bu nedenle de limanlarn incelenmesi sadece Marmara, Ege ve Akdeniz blgesinde yer alan limanlarla kstldr. MEDAMoS kapsamndaki limanlar ve corafi dalm aadaki gibidir. Marmara Blgesi Ambarl Liman Pendik Liman Derince (TCDD) Liman Gemlik Gemport Liman Borusan Logistics Gemlik Liman Bandrma (TCDD) Liman anakkale Liman Haydarpaa (TCDD) Liman Ege Blgesi zmir (TCDD) Liman Dikili zmir Liman eme Liman andarl Liman Nemrut Liman Gllk Liman
477
Akdeniz Blgesi Antalya Liman Mersin Liman (TCDD) & ATAS Rafinerisi Mersin Seka Kat Fabrikas (Taucu) skenderun Liman (TCDD) sdemir Liman skenderun Ekinciler skelesi - skenderun Bu inceleme, Tablo EK 5.14de zetlenen yeni projeleri ve Tablo EK 5.15de gsterilen kapasite arttrmlarn kapsamaktadr. Tablo EK 5.14: Yeni Liman Projeleri
Proje Konumu Kapasitesi 1,200,000 TEU 400,000 Ara Dubai World Yarmca Otoport Glck Kaynak: Turkey and Motorways of the Sea MEDA MoS Project, April 2007
Tablo EK 5.15: Kapasite Arttrma Projeleri

Liman Borusan Konumu Gemlik Mevcut Kapasite 90,000 TEU 60,000 Ara Proje Tamamlandnda Kapasite
1,500,000 TEU 250,000 Ara 4,000,000 Gen. Kargo Gemport Gemlik 200,000 TEU 600,000 TEU 100,000 Ara 250,000 Ara Evyap Yarimca 40,000 TEU 350,000 TEU 200,000 Ara Yilport Dilovasi 75,000 TEU 300,000 TEU Kumport Ambarli 610,000 TEU 1,000,000 TEU Kaynak: Turkey and Motorways of the Sea MEDA MoS Project, April 2007
Daha nce de belirtildii gibi, Trk ulam altyapsnn gereksinimi ve gelecei TINA tarafndan yaplan alma ile deerlendirilmitir. Bu balamda; Trk yetkililer, MEDAMoS kapsamnda incelenmemi olmasna karn, aadaki limanlarn da, Trkiye ulam sistemindeki stratejik konumlar gzetilerek deerlendirilmeye alnmasn nermiledir. Bu limanlar; - Marmara Denizi: Tekirda Liman, Karabiga Liman, Mudanya Liman, Gkeada ve Bozcaada Liman - Ege Denizi: Kuadas Liman, Bodrum Liman ve Marmaris Liman - Akdeniz: Alanya Liman
478
MEDAMoS Sonu Deerlendirmeleri: Trkiye kuzeyi, gneyi ve bats denizlerle evrili olduu iin deniz ulam asndan stratejik bir konuma sahiptir ve bu konumundan faydalanmaktadr. tarafn evreleyen denizler zerinde 8,333 kmlik ky boyunca zel ve devlete ait pek ok sayda liman vardr. Balca limanlarn birou kargo iin uygun hale getirilmitir. Bunlarn bazlar zelletirilmi limanlardr. Konteyner tesislerinin standartlar zellikle byk terminallerde olduka yksektir. stanbul ehri bir limanlar ve terminaller sistemi iermekte ve bu sistem Ro -Ro trafii iin donatlm birok Ro-Ro terminalini de kapsamaktadr. Roder tarafndan iletilmekte olan Pendik terminali Ro-Ro sistemleri iletiminin sekin bir rneidir. Konteyner iletmecilii asndan, zel kesim limanlar (Trklim yesi limanlar) ile kamu kesimi kuruluu olan TCD D arasnda olduka yksek bir rekabet vardr. Gnmzde TCDD limanlar, deniz tamaclnda baskn olsalar da, yakn zamanda yk elleleme paynn yar yarya dmesi beklenmektedir. Bu balamda; mevcut limanlarn kapasitelerinin artrlmas ve yeni limanlarn iletmeye alnmas beklenmektedir. High Level Group (HLG) st Dzey Grup Daha nce de belirtildii gibi; Avrupa Birlii (AB) iin; ye lkeler ve komular arasnda ki iyi ulam balantlar, ticaret ve ekonomik kalknma iin esastr. Etkili ve gvenli ulam sistemlerinin, srdrlebilir ekonomik bymeyi ve rekabeti glendirdii ve buna ek olarakda yolcu, mal ve hizmetlerin etkin bir ekilde hareketlenmesini saladna inanlmaktadr. Bu balamda; 2004 Hazirannda spanyann Santiago de Compostela kentinde gerekletirilen bakanlar seminerini takiben, Avrupa Komisyonu Trans-Avrupa ana ulam akslarnn komu lkelere genilemesiyle ilgili bir st Dzey Grup (High Level Group) oluturulmasna karar verilmitir. Komisyon, AB ile komularnn ulam alannda nasl daha iyi balanabileceini grmek amacyla, 29 Eyll 2004te Avrupa Komisyonu Trans-Avrupa ana ulam akslarnn komu lkelere genilemesiyle ilgili bir st Dzey Grup (High Level Group) oluturmutur. Bu st dzey grubun kurulmasnda temel ama; Avrupa Komuluk Politikas kavramnn ulam alannda da geniletilmesi ve AB ile komu lkeleri ve blgelerinin ulam balantlarnn daha iyi kurulmas iin almalar yapmasn salamaktr. Grup, Avrupa Birlii ve komular arasnda ki ulam balantlarnn gzden geirilmesi stratejisini onaylam ve 2020 ylna kadar kendi iinde bir Trans Avrupa Ulam A (TEN) ina edilmesi iin geni kapsaml bir plan kabul etmitir. Yeni plan, ncelikli olarak uzun-mesafeli ve uluslararas trafie hizmet eden 30 nemli TransAvrupa aksnn yatrmlarna odaklanmtr. Bu plan genileyen AB snrlarlaryla Bulgaristan ve Romanyay da kapsayarak aday lkelerin Birlikle daha iyi btnlemesini salamaktadr. AB genilemesinin anlam, Birliin d snrlarnn daha da Dou ve Gney ynne doru kaymas ve birka yeni komu lkeyi AB ile buluturmasdr. Genilemenin ardndan, Trans Avrupa Ulam A da doal olarak gzden geirilmektedir. Grubun ana grevlerinden biri, AB ve komularn daha iyi balayan snrl saydaki lkeler aras ulam akslarnn seilmesine, lkeler aras ibirliine gidilmesine ve uluslararas bir ortamn yaratlmasna katk salamaktr.
479
Bu akslar, AB ve komular arasndaki btnlemenin bir paras olarak kabul edilmektedir. Grup, ulam balantlarnn, blgesel ibirlii ve entegrasyonu asndan neminin altn izmitir. Sonu olarak, AB ve komu lkeler arasndaki ve komu lkelerin kendi aralarndaki snrlarn, zellikle ana akslar boyunca, ak ve gvenli olmasnn ticareti tevik etmek ve ibirliini glendirmek iin bir n art olduu vurgulanmtr. Grup, AB ve komular arasndaki ulama ek olarak, Grupta yer alan lkelerin topraklarndan transit gei yapan in, Japonya ve dier Asya lkeleriyle, Sahraalt Afrika veya Kuzey ve Gney Amerika ile ticaretten kaynaklanan trafik aknn ve dier blgelerin nemini vurgulamtr. kinci adm olarak, Grupdan, belirlenen balca akslar iin ncelik projeleri nermesi istenmitir. Grup, ayrca aadaki konunun ayrntl olarak incelenmesine karar vermitir. Bu konular; Kamu-zel-ortaklklarn ieren finansman sorunlar evresel srdrlebilirlik Akslar boyunca yaplacak ibirliinin etkili ve zamannda uygulanmasn salamak Grubun ele ald projeler arasnda en nemli olanlar; Avrupa Birliini Komularna Balayan Ana Akslar ve Deniz Otoyollarna ilikin olanlardr. Deniz Otoyollar; Atlantik, Baltk, Barents, Akdeniz, Karadeniz ve Hazar Denizinden oluan 6 adet Grup denizlerini, bu denizlere kys olan lkeleri birbirine balamaktadr ve Svey Kanal zerinden Kzldenize kadar uzanmaktadr. Grup bu balamda, aadaki projelere nem verilmesi, bunlar zerinde eklentiler yaplmas ve uzatlmas hakknda mutabakata varmtr: Baltk Denizi otoyolunun Kaliningrad da dahil olacak ekilde Rusyaya doru uzanmas. Bat Avrupa Denizi otoyollarnn kuzeyde Norve ve gneyde Fasa kadar uzanmas Akdeniz deniz otoyolunun Kzldeniz ve tesi de dahil Kuzey Afrika ve Ortadouya uzanmas. Akdeniz otoyolunun Karadenize uzanmas ki bu Trkiye asndan nem tamaktadr. Grup, ayn zamanda komu lkelerdeki MoS limanlarnn saylarn belirlemitir. Grubun belirledii be nemli aks bir fikir vermesi amac ile aada sunulmaktadr (ekil EK 5.7). Kuzey Aks: Kuzey aks Kuzey Avrupay, bir yandan Norvele dier yandan da Beyaz Rusya, Rusya ve tesiyle balamaktadr. Ayn zamanda Barents blgesinde Norvei, sve ve Finlandiya zerinden Rusyaya balayan bir balant da ngrlmektedir. Bu balantlarn istikametleri aada verilmitir: Berlin - Varova - Minsk Moskova - Trans-Sibirya ok modlu balants Fin Snr St Petersburg Moskova ok modlu balants
480
St Petersburg Volgda Moskova/Trans-Sibirya demiryolu balants Baltk Limanlar Minsk/Moskova ok modlu balants o Tallinn St. Petersburg Moskova o Ventspils Riga Moskova o Klaipeda/Kaliningrad Vilnius Minsk Moskova TEN n 12 Trans European Transport Network ncelikli aksnn Norveteki ok modlu balants (Nordik geni) St Petersburg Vartius Tornio Haparanda Narvik ok modlu balants
Kaynak: Networks for Peace and Development , Report from the High Level Group chaired by Loyola de Palacio, November 2005
ekil EK 5.7: st Dzey Karar Grubu almalarna Esas Olan Tamaclk Gzergahlar Merkez Aks: Merkez aks Orta Ayrupay Ukrayna ve Karadenize ve oradan da Orta Asya ve Kafkaslara doru balamaktadr. Trans-Sibiryaya dorudan demiryolu balants ve ayn zaman da Hazar Denizi ve Baltk Denizini balayan i su yollar da bu sisteme dahildir. Bu balantlarn gzergahlar aadaki gibidir: Dresden Katowice Lviv Kiev ok modlu balants Budapete Lviv ok modlu balants Moscova Kiev Odessa ok modlu balants Belarus Kiev Odessa (Dneper) i suyollar Karadeniz ve Hazar Denizini birbirine balayan Don/Volga i suyolu ve Volgadan Baltk Denizine bir balant Minsk Kiev ok modlu balants
481
Yukardaki balantlara ek olarak Polonya ve Ukraynada, bakentlerini ok modlu ulam aksyla balamaya verdikleri nemi artrmlardr. Slovakya, Avusturya ve ek Cumhuriyeti ise Ukrayna snrndan Zilina ana sanayi blgesine bir dallanmann gerekliine vurgu yapmaktadrlar. Gney Dou Aks: Gneydou aks Avrupay Balkanlar ve Trkiye zerinden Kafkaslara, Hazar Denizine ve ayrca Msr ve Kzldenize balamaktadr. Balkan lkelerine ve ayrca Rusya, ran, Irak, ve Basra Krfezine balantlar, bunlarn yannda Msr zerinden gneye, dier Afrika lkelerine de balantlar ngrlmektedir. Trkiye Gneydou Aks zerinde kalmaktadr. Bu adan bu aks nemle deerlendirilmelidir. Bu balantlarn gzerghlar aada verilmitir: Aaadaki balantlar da ieren Salzburg Ljubljana Zagreb/Budapete Belgrad Nis ok modlu balantlar o Sofia Istanbul Ankara -Georgia -Armenia Azerbaijan (Bu bir TRACECA gzergahdr.) o Skopje Thessaloniki Budapest Sarajevo Ploce ok modlu balantlar Bari/Brindisi Durres/Vlora Tirana Skopje Sofia Burgas/Varna ok modlu balantlar Danube 21 ve Sava i suyollar Aadaki balantlar da ieren Ankara Mersin Syria Jordan Suez Alexandria/East Port Said ok modlu ekseni; o Sivas Malatya Mersin o Trkiye (ran and Irak dorultundaki yollar ) o Tartus Homs (Iraka doru) o Beyrut am (Irak ve Suudi Arabistana doru) o Hayfa srail snr o rdn Snr Amman (Irak ve Suudi Arabistana doru) Damietta Kahire ve tesinde Nil Nehrini de ieren ok modlu balants Ermenistan, Azerbaycan ve Grcistandan kuzeye ve gneye ok modlu balantlar Yukardaki balantlara ek olarak, Hrvatistan, Bosna Hersek tarafndan da desteklenen Avusturya Pyhrn koridoru denilen ve Berlini Zagrebe ve TEN no 22 ncelikli projesine ve Pan-Avrupa X koridoruna balayan koridoru nemine vurgu yapmaktadr. Azerbaycan, Ermenistanla aralarndaki sorunlar zlnceye kadar Ermenistan zerinden bir balant iin ibirliine gitmeyeceini belirtmi, Ermenistan ise herhangi bir n artsz Azerbaycan ile ibirliine hazr olduunu belirtmitir.
482
Gney-Bat Aks: Gney-bat Aks, Avrupay, Kuzey Afrikaya, Fasa ve tesine balamaktadr. Ayn zamanda Fas, Cezayir, Tunus ve Msr arasnda dou-bat balantsn salamaktadr. Bu balantlarn gzergahlar aadaki gibidir: Cezayir Rabat Agadir ve tesine doru ok modlu balant Tunus Msr balantsn da ieren Rabat Fes Oudja Constantine Al Jazair Tunus Libya snr trans-Maghrebin ok modlu balants TEN-T n 24 ncelikli aksnn svire uzants Bunlara ek olarak spanya yine spanyada yer alan gney-bat Akdeniz ve Avrupann i merkezleri arasnda yk aknn saland Akdeniz koridorunun nemine dikkat ekilmektedir. Transportation Operational Program (TOP) Ulatrma Operasyonel Program (UOP) Ulatrma Operasyonel Program (TOP) AB nin EU-1085 2006 sayl dzenlemesi olan katlm ncesi yardm aralar (IPA) nn temel politika dokmanlarndan birisidir. IPA kapsamnda; 2007-2013 dneminde, AB nin aadaki bileenlere mali katk salanacaktr. Gei Dnemi Yardmlar ve Kapasite Artrm Blgesel ve Snr tesi birlii Blgesel Kalknma nsan kaynaklarn Gelitirme Krsal Kalknma
Ulatrma Operasyonel Program (TOP), Blgesel Kalknma ana bileeni altnda bir program olarak belirlenmitir. Bu programn Trkiye sorumlusu, Ulatrma Bakanldr. Kara, deniz ve havayolu tamacl esaslarn dzenleyen ve denetleyen ve ayrca tm bu ulam trlerini ina eden birimlere sahip bir merkezi kamu kuruluu olarak Ulatrma Bakanl, TOPun Trkiye ksmn hazrlayacak yetki, donanm, bilgiye ve deneyime sahiptir ve TOP Ulatrma Bakanl tarafndan hazrlanmtr. TOP; tm ortaklk artlar ve mktesebatna gre ve katlmc yntemlerle hazrlanmtr. Bu balamda tm ortaklarn grleri alnmtr. Dokman; 9.Kalknma Plan ile IPA fonlarnn 2007-2009 dnemi kullanm esaslarn belirleyen Strategic Cohorence Framework (SCF) (Stratejik Uyum erevesi) nceliklerine uygun olarak hazrlanmtr. Ayrca, Ulatrma Master Plan ile de uyum iindedir. TOP 3 nemli konuya ncelik tanmtr. ncelik 1: Demiryolu Altyapsnn Gelitirilmesi, ncelik 2: Liman Altyapsnn Gelitirilmesi, ncelik 3: Yukardaki ncelikli konular iin Teknik Destek Salanmas
483
Bu nceliklerle, gerekletirmek zere alnmas gereken nlemler belirlenmi, aadaki Proje daarc da bylece oluturulmutur. Yeni demiryollarnn gelecekteki TEN-T gzetilerek yapm veya mevcut hatlarn mevcut TEN-T gzetilerek gelitirilmesi, Yeni Limanlarn gelecekteki TEN-T gzetilerek ve gerekli geri alan balantlar hesaba katlarak yaplmas Bu balamda; TOPun Trkiye Limanlar iin tespitleri aada zetlenmitir. Limanlar iletme eitlerine gre 3e ayrlr. Bunlar, TCDDnin ilettii limanlar, zel sektr limanlar ve belediyelere bal iskelelerdir. TCDDye ait 7 ve zel ve kamu yatrmna ait dier 13 liman Trkiyedeki mal trafiinin nemli bir ksmn karlar. Bu 20 adet limanda ilenilen yk, toplam ykleme boaltma hacminin %60n ve kuru ykn %70ini karlamaktadr. Sz konusu imanlarda yk hacmi ylda ortalama %10 artmaktadr. Kuru yk asndan yllk ortama art oran % 15dir ve bu artn neredeyse tamam konteyner trafiindeki arta baldr. Trkiye iin yaplan TINA almasnn sonularna gre yk tamacl talebi 20042020 yllar arasnda nemli lde artacaktr. Bu artn temel nedeni, ylda yaklak % 6 olarak tahmin edilen Gayri Safi Milli Hasla (GSMH) ve buna bal olarak retim ve tketim sektrlerindeki byk art olacaktr. Sonu olarak hem uluslararas hem yabanc ticarette nemli artlar beklenmektedir. Buna bal olarak ithalatta %132, ihracatta %209luk bir byme beklenmektedir. En yksek byme orannn (hem ithalat, hem ihracatta) metal ve kimyasal retimlerde olaca hesaplanmaktadr. Bu balamda; limanlarn tevsii edilmesi ve yeni limanlarn iletmeye ngrlmektedir. Bu hususta nerilenler Tablo EK 5.16da gsterilmitir. alnmas
Grld gibi, TOP dokmannda da liman kapasitelerinde byk art ngrlmektedir. TOP Trkiye dokman ayrca; TEN-T ltlerine uygun olarak kamu ve zel sektr limanlarn 3 kategoriye ayrmtr. Bu kategoriler aadaki Tablo EK 5.17de sunulmaktadr. te yandan, TOP dokman incelendiinde, bunun byk lde bir sonraki blmde sunulan Trkiye Ulam Altyapnn Gereksinmelerinin Deerlendirilmesi iin Teknik Yardm (TINA) almasnda ortaya kan grlerini yanstt grlmektedir. Bu grler ayrca 9. kalknma Plannda ifade edilen deniz tamacl ve limanlara ilikin politika, ilke ve nlemlerle de uyum iindedir. Ulatrma operasyonel programnda yer alan ve Trkiye-AB Mali birlii kapsamnda finanse edilmesi ngrlen demiryolu ve liman inaat projeleri aada yer almaktadr. Halkal Kapkule Demiryolu Hatt Yapm Projesi andarl Liman Yapm Projesi Irmak (Karabk) Zonguldak Demiryolu Hatt Rehabilitasyon Projesi Mersin Konteyner Liman Projesi
484
Tablo EK 5.16: Kamu ve zel Sektr Limanlarnn Mevcut ve ngrlen Kapasiteleri (milyon ton/yl)
Liman Ad Hopa Liman Rize Liman Trabzon Liman Giresun Liman Ordu Liman Samsun Liman Sinop Liman nebolu Liman Bartn Liman Filyos Liman Haydarpaa Liman Derince Liman Kuzey Marmara Liman Bandrma Liman anakkale Liman Gkeada Kuzu Liman Kuzey Ege (andarl Liman) zmir Liman Gllk Liman Antalya Liman Akansa Liman Ambarl Akansa Liman anakkale Akport Liman Aksa Liman Altnel Liman Batim Liman Borusan Liman Delta Petrol Liman DP World Liman Diler Liman Ege Gbre Liman Evyap Liman Gemport Liman da Liman Kzlkaya Koruma Klor Kroman elik Kumport Rota Lima Marda Marport Marta Nuh imento Poliport Set imento Solventa Toros Tarm Samsun Toros Tarm Ceyhan Ylport DP World Yarmca Asya Dilmar TOPLAM Mevcut Kapasite 1.40 1.50 4.00 2.50 1.00 2.20 1.00 1.20 1.50 5.00 1.50 3.00 1.00 1.00 20.00 5.00 4.00 2.50 2.00 3.00 4.80 0.30 1.00 3.00 3.35 6.00 6.00 6.50 2.80 3.00 5.00 2.00 1.00 2.50 8.00 2.50 1.00 5.50 9.00 2.20 3.00 2.80 1.00 2.00 4.50 18.00 4.00 Genilemeden Sonraki Kapasite Toplam Kapasite 1.40 1.50 4.00 2.50 1.00 2.20 1.00 2.50 1.50 25.00 5.00 11.50 10.00 3.00 1.00 1.00 20.00 5.00 4.00 2.50 2.00 3.00 4.80 0.30 1.00 3.00 19.00 6.00 12.00 6.00 6.50 2.80 3.00 5.00 2.00 1.00 2.50 11.00 2.50 1.00 5.50 9.00 2.20 3.00 2.80 1.00 2.00 4.50 18.00 6.25 12.00 10.00 15.00 291.25
1.30 25.00 10.00 10.00
15.65 12.00
3.00
145.25
2.25 12.00 10.00 15.00 146.00
Kaynak: Transport Operational Program, (CCI No: 2007 TR 16 I PO 002), the Ministry of Transportation, Ankara, Ekim 2007
485
Tablo EK 5.17: 2020 Yl Liman Snflamas

A Kategorisi Kamu Limanlar zel Limanlar Trabzon Erdemir Filyos (Planlanan) Ambarl Samsun Gemport Derince zmit Krfezi Tekirda Ceyhan anakkale sdemir Teriminali Bandrma skenderun Krfezi zmir Karabiga Kuadas Aliaa-Nemrut Gllk Bodrum Marmaris Antalya Alanya Taucu skenderun Kaynak: Transport Operational Program, (CCI No: 2007 TR 16 I Transportation, Ankara, September 2007 Ana Limanlar Mersin andarl (Planlanan) B Kategorisi Rize nye Bartn Zonguldak Mudanya Dikili eme C Kategorisi Hopa Giresun nebolu Gkeada Bozcaada
PO 002), the Ministry of
Trkiye Ulam Altyapnn Gereksinmelerinin Deerlendirilmesi iin Teknik Yardm (Technical Assistance To Transport Infrastructure Assessment For Turkey) Trkiye uluslararas toplulukta tercih edilen ve ifadesini bulan; ok modlu sistem gelitirme ve fosil yaktlar olabildiince az kullanarak, dengeli ve verimli bir tamaclk sistemi kurulmas amacna uzak kalmamtr. Bu balamda; en son gelitirilen Trkiye Ulam Altyapnn Gereksinmelerinin Deerlendirilmesi iin Teknik Yardm (TINA) almasnda Trkiyenin stratejik tercihlerini de bulmak olanakldr. Projenin Temel Amac; Trkiye in Avrupa Birliinin TEN (Trans European Transport Network) projesine uyumlu, ok modlu bir ulam ann nerilmesidir. Proje kapsamnda; kara ve demiryollar ile deniz ve hava limanlarndan oluan ok modlu bir ulam ann tanm yaplmakta ve deerlendirilmektedir. Avrupa Birlii mktesebat (acquis communautarie), bir Avrupa Ulam Ann ortaya karlmasn ngrmektedir. Bu balamda; TINA ile Trkiyenin Avrupa Birliine uyum srecinde, Birliin ulam ana ve koullarna uygun bir ulatrma ana kavumas iin yaplmas gerekenler belirlenmektedir. Bu nedenle, projeden yararlananlarn (Ulatrma Bakanl ve DPT) oluturduu bir Ynlendirme Komitesinin denetim ve ynlendirmesi altnda, Trk ve AB ilgililer ortaklaa almlardr. Raporu bir Danmanlar Grubu hazrlamtr. TINA bu bakmdan Trkiyenin konuya ilikin formal grlerini yanstmas ve en yeni almalardan biri olmas nedeniyle zel nem tamaktadr. Trkiyenin konumu ve Akdeniz, Kuzeydou Avrupa; Ortadou ve Kafkasya havzalarnn rtme alann oluturmas ok modlu ulam sistemlerini olanakl klmakta ve n plana karmaktadr.
486
te yandan, Trkiyede ulam talebi; ekonomik kalknmaya ve refaha bal olarak srekli artmakta ve ok modlu ulam sistemlerini zorunlu klmaktadr. Trkiyenin corafi konumu da ok modlu tama olanaklar yaratmakta ve aada aklanan olanaklar ve ncelikleri ortaya koymaktadr. Kresel olarak, kuzey-gney ve dou bat ynlerinde tamalarn artmas, bu mal akna Trkiyenin entegre olmasnn salanmas, ok modlu tamaclk kolaylklarnn artmas ve zellikle gelien konteyner tamacl gzetilerek, Trkiyenin bunlardan daha fazla yararlanmasnn salanmas, Deniz yollarnn ve deniz limanlarnn nemli dm noktalar (nodal) olarak geliimi, buna bal olarak sanayi ve lojistik platform olarak gelime olanaklarnn artrlmas. zetlemek gerekirse, TINA bulgularna gre Trkiyenin corafi konumu ok modlu tama olanaklar yaratmakta ve aada aklanan olanaklar ve ncelikleri ortaya koymaktadr. Kresel olarak, kuzey-gney ve dou - bat ynlerinde tamalarn artmas, bu mal akna Trkiyenin entegre olmasn ve bundan pay almasn zorunlu klmaktadr. TRANCECA ve MEDAMoS bu adan nemlidir. ok modlu tamaclk kolaylklarnn artmas ve zellikle Trkiyenin kyda olduu denizlerde gelien konteyner tamacl gzetildiinde, Trkiyenin bunlardan daha fazla yararlanmas gerektii bir stratejik ama olmaldr. TINA kapsamnda 3 aamal bir alma gerekletirilmitir. 1. Bir trafik talep tahmin modeli gelitirilmi ve 2020 ylna gre tama talepleri ve yolcu ve yk akmlar tahmin edilmitir. 2. Model sonular kullanlarak ok modlu bir a tanmlanm ve analiz edilmitir. Bu aamada ayrca, ok Kriterli Analiz yntemi ile alar zerindeki proje ncelikleri saptanmtr. 3. GIS teknolojileri kullanlarak ortak bir veri taban yaratlmtr. TINA kapsamnda tahminler farkl senaryolar kullanlarak yaplmtr. Bunlar aada gsterilmitir. Senaryolar yazmna esas olan deerler ise; 2004 Baz Ylnda (BY) gerekleen tamaclk miktarlardr. Referans Senaryo (RS), Bu senaryoda, devam eden yatrmlarn 2020 ylna dek tamamlanaca varsaylm ve bu projelerin etkileri deerlendirilmitir. Senaryo, Trk yetkililere danlarak hazrlanmtr. Uzun Dnemli Yatrmlar Senaryo (UDY), Bu senaryoda, referans senaryodaki tm yatrmlar alnm, ayrca 2020 ylna dek bitebilecek proje olarak daha az gelimi dier olas yatrmlar da bunlara eklenmitir. Alternatif Senaryo (AS), Bu senaryo, Talep Tahminleri almasnda ortaya kan sorunlar zmek zere Proje Takm tarafndan gerekletirilen tahmini yatrmlarn Uzun Dnemli Yatrmlar Senaryosuna eklenmesi ile oluturulmutur.
487
Ulam Trleri tibaryla Ayrntl Deerlendirmeler: almann bu aamasnda ulam trleri itibaryla baz yl (2004) ve alternatifler ayr ayr ve olabildiince ayrntda deerlendirilmitir. A. 2004 Baz Yl Deerlendirmeleri (BY) Karayolu: Trkiyede yolcu tamacl daha ok karayollarnda zel aralar ve otobsler tarafndan gerekletirilmektedir. En yksek yolcu hacmi stanbul metropoln besleyen ana akslarda zellikle stanbulun batsndaki Silivri ve dousundaki Adapazar arasnda grlmektedir. Ana balantlar yolcu ulam hacminin yllk 20 milyonun zerinde olduu stanbul zmit Adapazar Gerede Ankara balantsyla temsil edilmektedir. Bunun tesinde yer alan dier yksek younluk; zmit Bursa Balkesir zmir Aydn, Adapazar Afyonkarahisar Antalya, Ankara Afyonkarahisar - zmir, Afyonkarahisar Konya Eregli, Ankara Aksaray Tarsus, akslarnda, kuzeydou kesimine doru ise; Ankara Krkkale Kayseri, Krkkale Samsun Ordu Trabzon ve gney kesimde Mersin Tarsus Osmaniye Gaziantep Sanlurfa aksnda grlmektedir. Yk tamacl sz konusu olduunda en youn trafik aklar yine Trkiyenin bat kesiminde yer alan ehirler arasnda ve bunlara yakn blgelerde grlmektedir. stanbul yaknndaki trafik ak yllk 39 milyon tonu, bir dier ifadeyle gnlk 13,000 kamyonu bulmaktadr. Bursa ve Derince arasndaki karayolu kesiti gnlk 5.600-6.500 kamyon anlamna gelen yllk 17-20 milyon ton trafik ykne sahiptir. Karacabey ve Balkesir, zmir-Usak, Ankara-Izmit, Ankara-Sivrihisar, Ankara-Tarsus, Douda; Ankara-Krkkale, Mersinin dousu -Drtyolun kuzeyi dier ar ykl yol kesimlerini oluturmaktadr ve btn bu yollarda yllk 10 milyonun zerinde, bir dier deyimle gnlk ortalama 3,200 kamyon anlamna gelen yk akn gereklemektedir. YOGT dzeyindeki karayolu atama sonular ekil EK 5.8de gsterilmitir. Deerler gnlk ortalama tanan yk gstermektedir.
488
Kaynak: TINA, Mays 2007, Ankara
ekil EK 5.8: Atama Sonular, YOGT(AADT), Baz Yl 2004 Baz yln kalibrasyonu iin kullanlan en nemli kaynak 2004 yl trafik saym haritalardr. Baz yl iin modellenen atama sonularnn genel yaps trafik saymlaryla byk benzerlik gstermektedir. Demiryolu: Modelleme sonularna gre Trkiye demiryolu ulam modu olarak dk bir pazar payna sahiptir. Demiryolu yolcu tamacl iin, en yksek yolcu younluu Trakyada Muratl stanbul ve Anadoluda stanbul Gebze zmit Arifiye (Adapazar) Eskiehir Ankara, zmir Manisa Akhisar hatlardr. Yan sra Mersin Adana Osmaniye skenderun/Narl hatlar da nemli yolcu payna sahiptir. Modelleme yaklam Trkiyenin blgeleri arasndaki blgeleraras seferleri de kapsamaktadr. Bu nedenle modelleme yaklam blgesel demiryollarndaki talebin sadece belli bir ksmn kapsamaktadr. Demiryolu yolcu atama haritas ekil EK 5.9da gsterilmitir.
489
ekil EK 5.9: Atama Sonular, Demiryolu Yolcu Trafii, Baz yl 2004 ekil EK 5.10da 2004 baz yl iin modellenmi demiryolu yk trafii ak gsterilmitir. Trafik aklar, demiryolu ebekesindeki, demiryolu baz yl O/D matrisi ile elde edilmitir. En yksek demiryolu yk trafik aklar, altyapnn aadaki blmlerinde bulunmaktadr: Muratl-stanbul, yllk yaklak 2.1 milyon ton stanbul-zmit, yllk 1.8 milyon ton zmit-Eskiehir, yllk 3.3 milyon ton Akhisar-Balkesir, yllk 2.6 milyon ton Afyonkarahisar-Konya, yllk 2.0 milyon ton Krkkale-Zonguldak, yllk 2.8 milyon ton Krkkale-Kayseri, yllk 3.4 milyon ton Kayseri-Ulukla, yllk 2.6 milyon ton Ulukla-Yenice, yllk 4.2 milyon ton Yenice-Osmaniye, yllk 3.8 milyon ton Osmaniye-skenderun, yllk 4.0 milyon ton
490
ekil EK 5.10: Atama Sonular, Demiryolu Yk Trafii, Baz Yl 004 Havayolu Ulam: Trk havalimanlarna 2004te gelen ve giden i hat yolcu saylar ekil EK 5.11de gsterilmitir. Buna gre; stanbul Atatrk Havaalan, Ankara Esenboa Havaalan, zmir Adnan Menderes Havaalan, Trabzon ve Antalya havalimanlar en ok i hat yolcusuna sahip havalimanlar olarak ne kmaktadr.
ekil EK 5.11: Hat Yolcu Talebi, Baz Yl 2004
491
Trk havalimanlarna 2004te gelen ve giden d hat yolcu saylar ekil EK 5.12de gsterilmitir. Antalya ve Atatrk havalimanlar srasyla 12.5 milyon ve 10.2 milyonluk en yksek d hat yolcu hacimleriyle ne kmaktadrlar.
Kaynak: TINA, May 2007, Ankara
ekil EK 5.12: D Hat Yolcu Talebi, Baz Yl 2004 Deniz Tamacl: Nihai Rapor Eki, a modelleri hakknda, limanlar, liman alanlar (bir alan birden fazla liman ierebilir) ve liman blgeleri (bir blge birden fazla liman konumu ierebilir) arasnda ayrm yaplm olan, bilgi iermektedir. Kullanlan model sadece liman blgelerini ayrmaktadr. Liman blgelerindeki liman kentleri zerinden yaplan tama miktarlar Tablo EK 5.18de verilmitir. Tablo EK 5.18: Limanlar Deniz Tamacl, Baz Yl 2004
492
B. Referans Senaryo (RS) Karayolu Ulam Karayolu ulamndaki yolcu aknda meydana gelen art lkenin btn blgeleri iin geerlidir fakat bymenin boyutu Bat kesiminde daha belirgindir. 2020 Referans Senaryosunda ana yolcu akslar, stanbul zmit Ankara, zmit Bursa Balkesir zmir, Adapazar Ktahya Afyonkarahisar Antalya, Orta Anadoluyu Gney ve Kuzey Anadoluya balayan; Ankara Aksaray Tarsus veAnkara - Krkkale orum Samsun Ordu Trabzon akslar ile Silifke Mersin Adana Osmaniye Gaziantep anlurfa aks olarak belirlenmitir. Ayrca; Bursa Eskisehir Sivrihisar kesimi ile Afyonkarahisar Konya Pozant, Dinar Denizli zmir ve Kayseri Tarsus Kava balantlar nem kazanacaktr. Hem doubat hem de kuzey-gney dorultusundaki aklar iin kavak noktas olan ve lkenin batsndaki stratejik konumu ile Afyonkarahisar yolcu ulam iin nemli bir merkez haline gelecektir. Yk asndan; en byk akmlar zellikle lkenin batsnda yer alan ana kentler arasndaki ve yaknndaki kesimlerde grlmektedir. stanbul yaknnda 2004 ylnda gnlk 13,000 kamyona tekabl eden yllk 39 milyon tonluk trafik aklar, 2020de gnlk 29,455 kamyona tekabl eden 87 milyon tonu bulacaktr. Bursa-Derince arasnda 2004te gnlk 5,600-6,500 kamyona tekabl eden yllk 17-20 milyon ton yk trafiinin 2010 ylnda gnlk 12,700-14,700 kamyona tekabl edecek olan yllk 39-45 milyon ton aralna ulamas ngrlmektedir. Dier nemli kesimlerde; Karacabey Balkesir zmir ile zmir Uak Afyonkarahisar, Ankara zmit, Ankara Sivrihisar, Ankara Tarsus, Ankara Krkkale Afyonkarahisar Konya Ereli, Mersinin dousu, Drtyolun kuzeyi kesimi Tarsus Islahiye, Gaziantep Sanlurfa, Viransehir Cizre gzergahlar gnlk 6400 kamyona tekabl eden 20 milyon ton gnlk yke sahip olacaktr. YOGT dzeyinde yolcu ve yk ulam iin atama sonular ekil EK 5.13de birliletirilmi olarak verilmitir.
493
ekil EK 5.13: Atama Sonular, YOGT (AADT), Referans Senaryo 2020,
Demiryolu: Demiryolu modu ile ilgili olarak yolcu miktarlarnda genelde lml bir art beklenebilir. Ancak, demiryolu yolcu tamacl iin tahminler farkllam bir yapy ortaya koymaktadr. Yksek hzl hatlarda yolcu miktarlarnda bir art beklenebilirken, nemli altyap yatrm eksikliine sahip hatlarn, yolcularn dier modlara, zellikle de zel aralara kaymas beklenebilir. Bu modlar aras kaymalarn ardnda, Trkiyede beklenilen olumlu ekonomik gelime yatmaktadr. Bilindii gibi, ekonomi ve gelir ykselirse, zamann deeri de artmaktadr. Eer bir ulam modunda seyahat sresinin arl daha yksekse, uzun seyahat sresine sahip bu modlar daha az ekici olmaktadr. Bu nedenle baz demiryolu hatlarnda; seyahat sresini nemli lde deitirecek altyap yatrmlar yaplmayacaksa, bu hatlarda yolcu kayb ortaya kacaktr. stanbul-Ankara arasndaki yeni yksek hzl balant ile bu hattaki yolcu saysnn artmas beklenmektedir. rnek olarak, Eskiehir-Ankara arasndaki blmn ylda 6 milyondan fazla, Polatl-Ankara arasndaki blmn ise ylda 4.7 milyon yolcunun kullanmas beklenmektedir. Polatl-Konya arasndaki yeni yksek hzl demiryolu balants iin yolcu tahmini yllk 2.5 milyondur. Demiryolu yolcu atama sonular ekil EK 5.14de gsterilmitir.
494
ekil EK 5.14: Atama sonular, demiryolu yolcu trafii, Referans Senaryo 2020, Demiryolu yk tamaclnda, yeni yksek hzl hatlarnn sadece yolcu tamacl iin kullanlaca varsaymna dayanarak, en yksek demiryolu yk trafik aklar aadaki gibi hesaplanmaktadr. Muratl-stanbul, yllk yaklak 4.8 milyon ton (2004de 2.1 milyon ton) stanbul-zmit, yllk yaklak 4.2 milyon ton (2004de 1.8 milyon ton) zmit-Eskiehir, yllk yaklak 7.6 milyon ton (2004de 3.3 milyon ton) Akhisar-Balkesir, yllk yaklak 5.1 milyon ton (2004de 2.6 milyon ton) Afyonkarahisar-Konya, yllk yaklak 5.3 milyon ton (2004de 2.0 milyon ton) Krkkale-Zonguldak, yllk yaklak 6.0 milyon ton (2004de 2.8 milyon ton) Krkkale-Kayseri, yllk yaklak 7.7 milyon ton (2004de 3.4 milyon ton) Kayseri-Ulukla, yllk yaklak 5.4 milyon ton (2004de 2.6 milyon ton) Ulukla-Yenice, yllk yaklak 9.7 milyon ton (2004de 4.2 milyon ton) Yenice-Osmaniye, yllk yaklak 8.7 milyon ton (2004de 3.8 milyon ton) Osmaniye-skenderun, yllk yaklak 8.2 milyon ton (2004de 4.0 milyon ton)
495
Modellenmi trafik aklar baz yl demiryolu a ekil EK 5.15de gsterilmitir.
ekil EK 5.15: Demiryolu Yk Trafii, Referans Senaryo 2020 Havayolu Ulam 2020 ylnda Atatrk Havalimannn 13.1 milyon i hat yolcusuna, Ankara Esenboa Havaalann ise byk lde i hat yolcusuna hizmet etmesi beklenmektedir. Ayrca Trabzon, Adana, Antalya, zmir ve Samsun havalimanlar iin de nemli lde yolcu talep art oluaca tahmin edilmektedir. Havalimanlarna gre gelen ve giden yolcu saylar ekil EK 5.16da verilmitir.
Kaynak: Technical Assistance to Transport Infrastructure Assessment for Turkey (TINA), May 2007, Ankara
ekil EK 5.16: Hat Yolcu Talebi, Referans Senaryo 2020,

496
Referans Senaryoya gre; 2020ye kadar stanbulda Atatrk ve Sabiha Gken, Ankarada Esenboa ve Anadoluda Kayseri ve Trabzon havaalanlarndaki uluslararas yolcu art hznn %6 olaca ngrlmektedir. Antalya, Adana, zmir-Adnan Menderes, MulaDalaman ve Milas-Bodrum gibi turistik havalimanlarndaki yabanc yolcu art hznn ise %4.3 dzeyinde olmas beklenmektedir. D hat yolcu hacminin 100,000in zerinde olduu btn havaalanlarnn hacimleri ekil EK 5.17de gsterilmitir.
Kaynak: Technical Assistance to Transport Infrastructure Assessment for Turkey, May 2007, Ankara
ekil EK 5.17: D Hat Yolcu Talebi, Referans Senaryo 2020, Deniz Ulam Tahmin edilen ykleme boaltma miktarlar Tablo EK 5.19da gsterilmitir. Ana liman blgeleri iin aadaki yk artlar beklenmektedir. Tablo EK 5.19: Liman Blgeleri zerinden Yaplan Deniz Tamacl Tahminleri
497
ncelemeye alnan limanlarda 2004-2020 yllar aras yk hacmi % 259 orannda artacaktr. Ana limanlar balamnda; ykleme boaltma hacmi 100,000,000 tondan fazla zmit (art oran % 263) ve zmir (Art oran % 283) ana liman blgelerinin de yer ald Trkiyenin batsnda ve gneyindeki tm limanlarda; baz yl ile 2020 yl arasndaki art oran %150nin zerinde olacaktr. (ekil EK 5.18)
ekil EK 5.18: Ana Limanlar Elleleme Miktarlar, Referans Senaryo 2020, C. 2020 Uzun Dnem Yatrm Senaryosu (UDY) Karayolu Ulam Uzun Dnem Yatrm Senaryosunun karayolu yolcu atama sonular Referans Senaryosunda benzerlikler gstermektedir. Bir fark haricinde ana akslar ayn kalmaktadr: UDY senaryosunda Gerede Merzifon Erzincan Erzurum Ar Grbulak (ran snr) boyunca yer alan kuzey aksndaki yollar tamamen blnm yola dntrlecektir. UDY senaryosunun altyap yatrm varsaymlaryla kuzeyde Gerede Merzifon Samsun Ordu Trabzon Rize boyunca nemli bir yolcu aksnn olumas beklenebilir. UDY Senaryosunun yatrm program uyguland takdirde nem kazanacak dier bir aks ise dier karayolu kesimlerinden de seyahatleri ekebilecek olan ve Korkuteli zerinden ileyecek olan Antalya-Denizli aksdr. Yk trafii aklar yine birka fark dnda Referans Senaryoyla benzerlikler gstermektedir. Yk trafii aklarnn Aydn-Denizli arasnda azald ve Denizli-Antalya arasnda art grlmektedir. Ayrca, Kayseri Krsehir kesiminde de bir azalma ve lkenin kuzeyinde yer alan ankr Ilgaz Merzifon ve Merzifon Erzincan gzergah boyunca art gzlenmektedir. Bu farkllklar ksmen karayolu ulam talebindeki dk seviyedeki artla ama daha ok UDY Senaryosunda uygulanan yeni projelere bal olarak aklanmaktadr.
498
YOGT dzeyinde yolcu ve yk ulam iin atama sonular ekil EK 5.19da birletirilmi olarak verilmitir.
ekil EK 5.19: Atama sonular, YOGT(AADT), Uzun Dnem Yatrm Senaryosu 2020 Demiryolu Ulam Demiryolu atama tahminleri ile ilgili olarak; UDY yatrm paketi sayesinde stanbul Sakarya arasndaki yksek hzl hatta yolcu saysnn her yl 1011 milyon artmas beklenmektedir. Ayrca Polatl ve Konya arasndaki yksek hzl hatta ylda 3.2 milyon yolcu tanmas beklenmektedir. zmir Balkesir Bandrma hattnn, Bandrma-Osmaneli arasndaki yeni yksek hzl hattan nemli lde faydalanmas dnlmektedir. Polatl-Afyonkarahisar arasndaki yeni yksek hzl hat iin yllk 1.9 milyon yolcu ngrlrken, Ankara-Sivas arasndaki yeni yksek hzl hatta 2.6 milyon yolcu tanaca tahmin edilmektedir. Ankara ve Sivas arasndaki yeni yksek hzl demiryolu hatt iin beklenen talep, hizmet alannda hatt yeterli lde besleyecek talep potansiyelinden yoksun grnmektedir. Ayrca demiryolu modunun, Ankara-Malatya ya da Ankara-Erzincan gibi, Ankaradan Sivasn tesine olan seferlerde dier modlara, zellikle hava ve otobs servislerine kar, rekabet gc yksek deildir. ekil EK 5.20de UDY Senaryosundaki demiryolu yolcu akn gstermektedir.
499
Kaynak: Technical Assistance to Transport Infrastructure Assessment for Turkey,May 2007, Ankara
ekil EK 5.20: Atama Sonular, Demiryolu Yolcu Trafii, Uzun Dnem Yatrm Sen. 2020
Demiryolu yk tamaclna gelince, yeni yksek hzl hatlarnn sadece yolcu tamacl iin kullanlaca varsaymna dayanarak, en yksek demiryolu yk trafik aklar aadaki gibidir: Muratl stanbul, yllk yaklak 3.7 milyon ton (Referans Senaryosunda 4.8 milyon ton ) stanbul zmit yllk yaklak 2.8 milyon ton (Referans Senaryosunda 4.2 milyon ton) zmit Eskisehir yllk yaklak 2.7 milyon ton (Referans Senaryosunda 7.6 milyon ton) Akhisar Balkesir yllk yaklak 5.1 milyon ton (Referans Senaryosunda 5.1 milyon ton) Eskisehir Polatl Konya yllk yaklak 3.7 milyon ton (Referans Senaryosunda 5.3 milyon ton ) Krkkale Zonguldak yllk yaklak 6.7 milyon ton (Referans Senaryosunda 6.0 milyon ton ) Krkkale Kayseri yllk yaklak 8.6 milyon ton (Referans Senaryosunda 7.7 milyon ton) Kayseri Uluksla yllk yaklak 6.1 milyon ton (Referans Senaryosunda 5.4 milyon ton) Uluksla Yenice yllk yaklak 8.6 milyon ton (Referans Senaryosunda 9.7 milyon ton) Yenice Osmaniye yllk yaklak 7.9 milyon ton (Referans Senaryosunda 8.7 milyon ton) Osmaniye skenderun yllk yaklak 8.0 milyon ton (Referans Senaryosunda 8.2 milyon ton). Modellenmi trafik aklar baz yl demiryolu a ekil EK 5.21de gsterilmitir.
500
Kaynak: Technical Assistance to Transport Infrastructure Assessment for Turkey,May 2007, Ankara
ekil EK 5.21: Demiryolu yk trafii, Uzun Dnem Yatrm Senaryosu 2020 Havayolu Ulam: hat havayolu ulam hacmi UDY Senaryosunda Referans Senaryosundaki hacmin ok az altndadr. Atatrk Havaalan i hat yolcusunun 12.4 milyon, Esenboa Havaalannda ise 5.3 milyon olmas beklenmektedir. Trk havalimanlarna 2020de gelen ve giden d hat yolcu saylar tahminleri ekil EK 5.22de gsterilmitir. Denizyolu Ulam: Baz yl iin kullanlan istatistiklerin ve talep tahmin modelinden gelen byme faktrnn kullanm 2020 ylna gre her liman iin tahminler verebilmektedir. Tahminler Tablo EK 5.20de listelenmitir.
ekil EK 5.22: Hat havayolu yolcu talebi, Uzun Dnem Yatrm Senaryosu 2020
501
Tablo EK 5.20: Limanlar Yk Tahminleri

Liman Konumu Mersin andarl Aliaa Nemrut zmir Trabzon Samsun Filyos Erdemir Derince zmit (zel Limanlar) Tekirda anakkale Karabiga Bandrma Gllk Antalya skenderun skenderun (zel Limanlar) Ceyhan Ambarl Haydarpaa Gemport 2004 (1,000,000 ton) 17.18 0 23.94 12.5 1.72 3.11 0 8.51 1.97 10.78 3.19 3.64 3.2 3.29 2.38 1.92 2.23 1.5 3.78 20.05 6.46 6.04 2020 (1,000,000 ton) 60 40 27.64 35.38 2.61 5.69 14 10.57 5.18 28.35 12.15 10.26 9.02 10.13 5.85 5.47 4.24 2.85 7.18 51.33 16.54 21.20
Hopa 0.43 0.56 Kaynak: Technical Assistance to Transport Infrastructure Assessment for Turkey, May 2007, Ankara
Btn bu almalar yaplrken aada sralanan konularn gz nnde bulundurulmas gerekmektedir: Tahminler transit ykleri net olarak ifade edememektedir. Deniz tamacl tahminlerinde Trkiyenin ABye ye olmas ve TEN-T alarna entegre olmasndan sonra nemli derecede artmas beklenen transit yk trafii gz nnde bulundurulmam ve hesaplamalara alnmamtr. Bu nedenle, 2020 ylnda deniz tamac gereklemeleri, talep tahminlerinden fazla olabilecektir. Akdenizden geen ana konteyner gemiler hatlarnn rotalar Trk kylarndan makul sapma uzakl iindedir. Bu konuma bal olarak, Trk limanlar ana liman aktivitelerini sunma ve geni bir hinterlanta hizmet verilme potansiyeline sahip olmaktadr. Bu balamda; uluslararas aday ulam koridorlarnn iinde, dm noktas olarak planlanan ve ayn zamanda uluslararas pazarlar arasnda evre dostu, dk maliyetli ve akc ulam imkanlar sunacak olan hub limanlarn (2 milyon TEU
502
kapasiteli andarl Liman ve 4 milyon TEU kapasiteli Mersin Konteyner Liman) nemi daha da iyi anlalmaktadr. Ayrcalkl konumlarnn yannda, yaplan fizibilite almalarda gstermitir ki, andarl ve Mersin Konteyner Limannn avantajl durumdadr. Her iki liman da 16 m derinlik, geni yma alanlar ve yksek kapasiteli elleleme ekipmanlaryla donatlm tesislerinde bir hub limann btn gereksinimlerini karlamaktadr. Ek bir bilgi olarak, bu senaryoda Haydarpaa Limannn 2020den nce kapanm olaca varsaylmaktadr. zmir Blgesi Limanlar: Btn senaryolarda zmir blgesi zerinden gerekleen deniz ulamnn 2020 ylna kadar 2004 baz ylndaki 36.4 milyon ton deerinden 103 milyon ton deerine kadar ulamas beklenmektedir. zmir Liman Blgesinde gerekleen deniz ulam 2004te 12.5 milyon tondu. Blge iin ngrlen byme gerekletiinde bu deerin 35.4 milyon tonu bulmas beklenmektedir. Ancak bu neredeyse 70 milyon tonluk ulam miktarnn blgedeki dier limanlar aracl ile yaplacak olmas anlamna gelmektedir. andarl Liman zerinden gerekleecek tamaclk ile ngrlen tahmine ulalacaktr. Filyos Liman: Filyos Liman Zonguldak blgesinde inaa edilecektir. UDY ve alternatif senaryolarda (AS) Zonguldak blgesi zerinden gerekleen deniz tamaclnn, 2004 ylnda 8.5 milyon tondan 2020 ylnda 24.57 milyon ton deerine ykselecei tahmin edilmektedir. Ellelemenin, Filyos limannda gerekleecei beklenmektedir. Anlan liman henz ina edilmediinden, gelecekte arzn talep zerindeki etkisi, talep hesaplamalarnda ortaya kmayabilecektir. Bu nedenle, gelecekteki talep hesaplanandan fazla olabilir. D. Alternatif Senaryo (AS): Karayolu Ulam AS karayolu altyap varsaymlarnda; drt eritli (2x2) yollarn alt eride (2x3) , iki eritli (2x1) yollarn drt eride (2x2) karlmasnn, bu gzergahlar zerinde nemli talep deiikliine neden olaca dnlmektedir. Ankara-stanbul aks ile stanbul-Zonguldak duble yolunun, Osmaniye Kahramanmaras Malatya Elaz Van aks gibi AS kapsamnda gelitirilen yollarn, dier gzergahlardan trafik ekecei tahmin edilmektedir. Bunun temel nedeni bu gzergahlarda seyahat sresinin ksalmas olacaktr. ou kez bu tr gzergahlarda fiziki uzaklk artmasna karn, zaman mesafenin ksalmas, bu gzergahlara trafik kaymasna neden olmaktadr. Alternatif Senaryosu yolcu tamacl atama sonular ekil EK 5.23de gsterilmitir.
503
ekil EK 5.23: Atama Sonular, Karayolu Yolcu Trafii, Alternatif Senaryo 2020 Yk trafii, birka fark dnda, UDY Senaryosununkiyle benzerlikler gstermektedir. Afyon karahisarn batsndaki Aydn-Denizli kesiminde daha az yk akm, Denizli Antalya kesiminde ise daha yksek bir trafik ak grlmektedir. Referans senaryodan farkl olarak Kayseri Krsehir kesiminde daha dk bir trafik ak grlmekte ve lkenin kuzeyinde yer alan Gerede - Ilgaz Merzifon ve Merzifon Erzincan gzergah boyunca daha yksek bir trafik ak beklenmektedir. Bu farkllklar ksmen karayolu ulam talebindeki ksmi artla ama daha ok ALT senaryoda uygulanan yeni projelere bal bu gzergahlara ynlendirmelerle aklanmaktadr. Deniz Otoyollar projesinin uygulanmasyla uluslararas karayolu yk tamaclnda %20 azalma beklenmektedir fakat bu gelecek yllardaki lojistik ve ulam politikalarna baldr. YOGT dzeyinde yk tanmas iin atama sonular ekil EK 5.24de verilmitir.
ekil EK 5.24: Atama Sonular, Karayolu Yk Trafii, Alternatif Senaryo 2020 YOGT dzeyinde yolcu ve yk ulam iin atama sonular ekil EK 5.25de verilmitir.
504
ekil EK 5.25: Atama Sonular, Karayolu Yolcu ve Yk Trafii, Alternatif Senaryo 2020 Demiryolu Ulam UDY ve AS (Alternatif Senaryo) arasndaki demiryolu altyap yaplandrmasnn en belirgin fark, Silifke ve Gksu Nehri vadisi zerinden geen Mersin ve Karaman arasndaki yeni hzl tren hattdr. Bu demiryolu hattnda yolcu talep hacminin yllk yaklak 1 milyon olaca ngrlmektedir. Ayrca, yeni yksek hzl demiryolu balantsnn uygulanmas ile Polatl Konya arasndaki yeni yksek hzl hat nedeni ile konvansiyonel Konya-Karaman hattnda da ksmi bir art beklenmektedir. Mersin-Karaman ilikisinde karayolundan demiryolu modal kayma gerekleebilir, ancak ALT senaryosu sadece demiryolu altyapsn deil karayolu modunu da gelitirdii iin hacim snrl olacaktr. ekil EK 5.26 ALT Senaryosundaki demiryolu yolcu akn gstermektedir.
ekil EK 5.26: Atama Sonular, Demiryolu Yolcu Trafii, Alternatif Senaryo 2020
505
Demiryolu yk tamaclnda ise, yeni yksek hzl hatlarn sadece yolcu tamacl iin kullanlaca varsaylm ve hesaplamalar buna gre yaplmtr. Talep tahmini modeline gre bu senaryoda en yksek hacimli demiryolu hatlar aadaki gibi bulunmutur. Muratl-stanbul, yllk yaklak 3.6 milyon ton (Referans Senaryosunda 4.8 milyon ton) stanbul-zmit, yllk yaklak 2.8 milyon ton (Referans Senaryosunda 4.2 milyon ton) zmit-Eskiehir, yllk yaklak 2.7 milyon ton (Referans Senaryosunda 7.6 milyon ton) Akhisar-Balkesir, yllk yaklak 5.1 milyon ton (Referans Senaryosunda 5.1 milyon ton) Afyonkarahisar-Konya, yllk yaklak 3.4 milyon ton (Referans Senaryosunda 5.3 milyon ton) Krkkale-Zonguldak, yllk yaklak 6.8 milyon ton (Referans Senaryosunda 6.0 milyon ton) Krkkale-Kayseri, yllk yaklak 8.8 milyon ton (Referans Senaryosunda 7.7 milyon ton) Kayseri-Ulukla, yllk yaklak 6.3 milyon ton (Referans Senaryosunda 5.4 milyon ton) Ulukla-Yenice, yllk yaklak 9.0 milyon ton (Referans Senaryosunda 9.7 milyon ton) Yenice-Osmaniye, yllk yaklak 8.1 milyon ton (Referans Senaryosunda 8.7 milyon ton) Osmaniye-skenderun, yllk yaklak 7.9 milyon ton (Referans Senaryosunda 8.2 milyon ton) Modellenmi demiryolu yk akmlar ekil EK 5.27de gsterilmitir.
ekil EK 5.27: Atama Sonular, Demiryolu Yk Trafii, Alternatif Senaryo 2020
506
TINAda belirtilen grlere karlk TCDDnin gr aadaki gibidir. Almanya, Fransa, talya, ngiltere ve in'de hzl tren hatlarnda yk tamacl yaplabilmektedir. lkemizde de zellikle daha nce demiryolu bulunmayan ve hzl tren hattyla demiryolu balants salanan, demiryolu mesafesini ksaltan ve uluslararas koridorda bulunan; Ankara - Konya, Bursa - Osmaneli, Halkal - Kapikule hzl tren hatlarnda yolcu trenlerinin faaliyette olmad gece saatlerinde yk tamacl yaplmas ve Ankara - stanbul, Ankara - Sivas, Ankara - zmir hzl tren hatlarnda ise zorunlu hallerde yk treni altrlmas planlanmaktadr. Hzl tren hatlarnda, hattn iletme koullarna uygun konvansiyonel lokomotif ve vagonlarla yk tamas yaplacak ve hzl yk treni konseptine uygun bir tama tarifesi uygulanacaktr. TCDD vagon parknda bu amala kullanabilecek 445 adet lokomotif (120 km/saat maksimum hz) ve 3,403 adet vagon (120 km/saat maksimum hz) bulunmakta veya proje kapsamnda temin edilecektir. Bu projeyle yaklak 7.6 milyon ton yk tanmas hedeflenmektedir. Havayolu Ulam Karayolu ulam modundaki geni apl gelimeler nedeniyle ALT senaryodaki i hat yolcu hacimleri UDY Senaryosunun biraz altndadr. rnein, Atatrk Havaliman i hat yolcu saysnn 11.5 milyona, Esenboa Havaliman i hat yolcu saysnn ise 4.8 milyona ulamas beklenmektedir. 2020 iin gelen giden yolcu says ekil EK 5.28de gsterilmitir.
ekil EK 5.28: Hat Yolcu Talebi, Alternatif Senaryo 2020

507
ALT Senaryodaki d hat yolcu talebi Referans Senaryonunkiyle ayndr. Deniz Ulam Alternatif Senaryodaki tahminler Referans Senaryonunkiyle ayndr. E. TINA Bulgular Genellemesi: Yolcu Tamacl TINA bulgularna gre; 2004-2020 dneminde dikkate deer bir yolcu trafii art beklemektedir. Bu dnemde, zel ara ve havayolu ile yaplacak yolcu tamaclnn artaca, buna karlk otobs ile yaplacak seyahatlerin azalaca hesaplanmaktadr. Ekonomide olumlu gelimelere kout olarak, zamann deerinin daha artaca tahmin edilmektedir. Bunun doal sonucu olarak, daha hzl ulam modlar daha fazla yolcu ekecektir. Bu balamda, ara sahiplilii daha da artacaktr. Demiryollarnda; nemli yatrm yaplan hatlarda yolcu says artacak, yatrm ve yaplmayan hatlarda ise azalacaktr. Farkl senaryolarda yaplan yk tahminlerinde; Referans Senaryoda (RS), zel ara ve havayolu ile yaplacak seyahatlerin artaca hesaplanmaktadr. Demiryolu yolcu tamacl, stanbul Ankara hzl tren hattna bal olarak art gsterecektir. Dier hatlarda, nemli bir teknolojik iyileme beklenmediinden yolcu talebi decektir. Uzun Dnemli Yatrm Senaryosu (UDY), demiryolu asndan en iyimser sonular vermektedir. Buna gre demiryolunun pay iki katna kmakta, ksa mesafeli hava tamacl ve karayolu tamacl demiryollarna kaymaktadr. Alternatif Senaryo (AS), karayollarnda ngrlen gelime (otoyollar) ve iyiletirmelere (2x2 blnm yollar) bal olarak, UDY ye gre, demiryolundan karayoluna doru talep kaymas beklemektedir. Havayolu yolcu tamacnda da UDY ye gre az bir azalma beklenmektedir. AS de yolcu kilometre de az bir art gstermektedir. Tm senaryolar gstermektedir. deniz tamaclnn nem ve modlar aras paynn artacan
TINAnn Proje nceliklendirme Metodolojisi TNA Raporunda, ekirdek A gelitirme projelerinin ncelik sras ok -Kriterli Analiz (KA) kullanld belirtilmektedir. Bu yaklamn, eitli ltlerin sistematik ve saydam ekilde btnletirilmi bir deerlendirmesinin yaplmasna olanak salad savunulmaktadr. ok-Kriterli Analiz (KA) iin kriter seilmesinde kullanlan kaynaklar ve KA kriterlerinin olusturulmas aada aklanmtr. Her eyden nce TEN-T 2004 Ynergeleri (Madde 5) ltlerin ilk kaynagn olusturmustur. Bunlar; Baslca uluslararas balantlarla olan iliki Ulusal alarla olan iliki
508
Karlkl isletilebilir demiryolu ann n plana karlmas Tamacln (deniz, i suyolu) n plana karlmas Demiryolu ve havayolu tamaclnn entegrasyonunun n plana karlmas Ulatrma alannda optimizasyonun ve yntem birletirmenin n plana karlmas Gvenlik ve evresel hedeflerin n plana karlmas Srdrlebilirliin salanmas. Ek bilgi olarak, aadaki kaynaklar da dikkate alnmtr: TINA 1999 ynergeleri Trkiye 9. Kalknma Plan lke genelindeki Limanlar Master Plan TINA 1999 ynergeleri asagdaki ncelik kriterlerini nermektedir. Ekonomik fizibilite seviyesi (E_KO=EIRR > %10, %5-10) Projenin maliyet etkinligi (ulastrma miktar bana fayda) Projelerin tr (yeniden yapmn nceligi iyilestirme veya yeni yapmdan yksektir)
te yandan, projelerin n seimi ve nihai seimi iin diger AB kaynaklarndan tretilen seim ltleri aadaki gibidir. Baslca uluslararas baglantlara katk Ulastrmada optimum maliyet etkinliginin n plana karlmas Projelerin boyutu ve nemi (rehabilitasyon, gvenlik, evre, Deniz Otoyollar ve trafik ynetim projelerihari) Projenin olgunlugu (ulusal ilgi ve katk) Minimum ekonomik etkinlik (E_KO=EIRR > %6) Gvenlik ve emniyet hedeflerine katk evresel srdrlebilirligin salanmas. TNA Projelerinin nceliklendirme Sonular ok-Kriterli Analiz (MCA) kullanlarak gereklestirilen proje nceliklendirme srecinin sonular adaki gibidir. Yksek ncelikli olarak nitelenebilecek en st projeler grubu her mod iin (havalimanlar hari) mevcuttur. ncelikli projeler, en yksek puann %85ini (veya zerinde) alan projelerdir. KA uygulanan 43 ulastrma projesi arasnda 33 ncelikli proje (13 demiryolu, 15 karayolu, 5 liman projesi) yer almaktadr. En st projelerin 2020 ylndan nce uygulanmalar gerekmektedir. Bu projelerin uygulama sras bu alma kapsamnda belirlenmemitir nk bunlarn optimum zamanlamas fizibilite almalaryla belirlenmelidir. Bu projelerin zamannda uygulanmalar, bte snrlamalarna, ulusal yatrm programlarna ve sair ulusal strateji dokmanlarna baldr. Beklenen yksek trafik art nedeniyle, en st projelerin ogunun yakn-dnemde ve orta-
509
dnemde yani IPA Programyla rtsen 9.Kalknma Plan dneminde (her ikisi de 2007-2013 dneminde) uygulanmalar olasdr. ncelikli projeler, hizmet verecekleri blgeler ve koridorlarda randmanlarn arttrmak iin uygulamada blgesel paketlerle birletirilmelidir. IPA tarafndan finansman iin AB sartlarna uygunluk ynnden, ncelikli projeler yatrmncesi alsmalar AB standartlaryla uyumlandrlmaldr. Bu koul zellikle fizibilite almalar (ncelikle ekonomik ve mali degerlendirme) ve ED almalar iin geerlidir. Bu sonular, ncelikli projelerin corafi lokasyonlarn gsteren ekil EK 5.29 tarafndan desteklenmektedir. Demiryollar (13 ncelikli proje nerilmitir) Karayollar (15 ncelikli proje nerilmitir) Limanlar (5 ncelikli proje nerilmitir). Bunlar aada gsterilmitir. TINA aada sunulan ekil EK 5.29da grld gibi 5 limann tevsii ve iyiletilmesi ve ayrca yeni liman yapmn nermektedir. Bunlar aada gsterilmitir. Derince Konteyner Terminali (Marmara), Filyos Liman (Karadeniz), Mersin Konteyner Liman (Akdeniz), zmir Liman Kanal + Dip Tarama ve 2. Aama Konteyner Terminali (Ege), andarl Liman (Ege) limanlardr.
ekil EK 5.29: ncelikli Projeler - Demiryollar, Terminaller ve Limanlar

510
TINAnn Sonu Blm ekirdek A nerileri ve Maliyetler Bu ksm neminden tr, Trkiyenin Ulastrma Altyaps htiya Deerlendirmesi Teknik Yardm alsmas Sonu Raporu ndan aynen alnmtr. Trkiye iin ekirdek An tanmlanmas, bu alsmann ana hedefini olusturmutur. ekirdek A, lkenin gncel ulatrma ihtiyalar, gncel ve gelecekteki GSYH dzeyine gre ulastrma ann yapmna ilikin ekonomik snrlamalar, trafik tahminlerinin altyap ihtiyalaryla ilikisi gibi esitli faktrler dikkate alnarak oluturulmutur. Cografi konumu itibaryla Trkiye, Karadeniz, Asya, Orta Dogu, Avrupa ve Akdeniz lkeleri arasnda mkemmel balant olanaklar sunmaktadr. Bu nedenle, Trkiyenin uluslararas ulastrmada nemli rol stlenmesine, dogu-bat ve kuzey-gney akslarnda uluslararas ok-modlu ulatrma a iin etkin koridorlar oluturmasna, Trkiye zerinden Akdenize Avrupa-Asya ulatrma balantlarnn gelitirilmesine ynelik olarak ulatrma altyapsnn iyiletirilmesi yolunda hamleler gerekletirilmelidir. Trkiye ekirdek A, ok-modlu bir ulastrma a olup tm modlar; yani demiryolu, karayolu, havayolu (havaalanlar) ve denizyolunu (limanlar) kapsamaktadr. A bileenlerinin tanmlanmasnda, aada belirtilen konular dikkate alnmtr. Trkiye topraklarnn tmnn kapsanmas lgili ye lkelerdeki TEN-T ana demiryolu ve karayoluyla balanma Trkiye ekirdek Ann komsu ve uzak lkelerin alarna demiryolu ve karayoluyla balanma Limanlar ve havaalanlarnn ekirdek Demiryolu ve Karayolu Ana balantsnn salanmas An tmnn, zellikli bilesenlerinin ve ilgili altyap nlemlerinin srdrlebilirligi, yani, yeterli ve uygun bir demiryolu a olusturulmas esitli iliskilendirmeler ynnden avantajlar dikkate alnarak tm ulastrma modlarnn aa dahil edilmesi Mevcut altyapdan olabildiince faydalanma evre blgelere tm ulastrma modlaryla erisimin olabildigince kolaylastrlmas. Bu yaklasm,blgesel gelimenin daha da glendirilmesine ynelik olarak nerilen a uzatmalarna da yanstlmtr. Trafik akmlarnn evreyle uyumlu ulastrma modlarna kaydrlmasnn daha fazla desteklenmesi iin modlar-aras ulastrmann kolaylastrlmas ve gelistirilmesi.
ekirdek A 2020, 10,912 km demiryolu hattn (3,508 km hzl hat dahil), 11,984 km karayolunu, A kategorisinden 7 havaalan, B kategorisinden 7 havaalan, C kategorisinden 6 havaalann, A kategorisinden 27 liman, B kategorisinden 7 liman ve C kategorisinden 5 liman kapsamaktadr. A genel hatlaryla olusturulmus olmakla birlikte, gelecekteki alsmalar dogrultusunda gerektiginde baz ufak degisiklikler yaplabilir. An yapm kesif maliyeti Trk yetkili makamlarnca 20.14 milyar olarak belirl enmistir (demiryolu a iin (demiryolu a iin 8.878 milyar , karayolu a iin 8.595 milyar ,
511
havaalanlar iin 1.185 milyar ve limanlar iin 1.488 milyar ).. A yapm maliyetinin finansmannn, ortalama maliyetinin GSYHnn yaklask %1.5e denk olmas gibi gereki bir gerekeye dayal olmas, TINA srecinin tamamnda nemli bir kriterdir (ABe katlan diger lkeler iin yaplan TINA alsmalarnda da ayn kriter uygulanmtr). Analiz, sz konusu kriterlerin uygulanmasyla, Trkiyedeki ekirdek An 2020 zaman aralgnda gereklestirilmesinin mmkn oldugunu gstermektedir. Bugnk asamada, an geliimi ulusal planlara gre zamanlanmtr. Ancak, ulusal planlamann, modlararas dengeli geliime daha ok odaklanmas gerekir. Bylece, ulatrmadan sorumlu esitli idareler arasnda plan ve faaliyetlerin eszamanl olarak srdrlmesi mmkn olabilecektir. rnegin, konteyner tasmaclg talebinde beklenen arts dikkate alnarak, denizyoluyla tasmaclk tesislerinin gelistirilmesi, demiryolu andaki iyilestirmelerle yakndan koordine edilmelidir. TINA Projesinin sonular, zellikle ekirdek An tanm, Trk Hkmeti tarafndan gerekli grldgnde venerildiginde, Trk Hkmeti ve AB Komisyonu hizmet birimleri tarafndan ortak kararla dzeltilebilir ve degistirilebilir. TINA Projelerinin Finansman Altyap projelerinin uygulanmas, gerekli kalknma dzeyine ulasmak iin nemli aralardan biridir. Fakat, yetersiz finansman kaynaklar nemli bir darboaz yaratmaktadr. Trkiye gelimekte olan bir lkedir ve son on yldaki ekonomik koullarda, kamu yatrmlarnn genel btedeki pay ekonomik byme orann olumsuz etkilemitir. Bu blmde, raporda dikkate alnan her ulatrma moduna iliskin ulatrma altyapsnn potansiyel finansman yntemleri aklanmaktadr. Her ulatrma modu kendine zg kosullara ve gereksinimlere sahip oldugundan tm projeleri basaryla finanse etmek iin kullanlabilecek tek yaklasm bulunmamaktadr. Gelismekte olan bir lkede, en verimli finansal model formlasyonu, nemli altyap rojelerinin uygulanmasnda nemli aralardan birini olusturdugu iin, alternatif finansman modellerinin olusturulmas geregi vardr. Bu balamda, risk paylasmnn yan sra zel sektr kaynaklarnn ve dinamizminin katksnn formulasyonuna ynelik yeni yaklasmlar sz konusudur Uluslararas Boyutlu alma ve Projelerin Genel Bir Deerlendirmesi: Uluslararas platformda ve uluslar aras ibirlikleri ile gelitirilen projelerin ve gerekletirilen yatrmlarn belirgin zelliklerine daha nce deinilmiti. almann bu ksmnda bunlarn teknik ayrntlarna girilecek, yaklam benzerlikleri ve varsa farkllaan hususlar aklanacaktr. Trkiyenin corafi olarak kuzey ve gney kesimleri iki nemli projeler demetinin iinde kalmaktadr. Kuzey kesimi, TRACECA projelerinin uygulama alan iinde kalmaktadr gzergah ve Sofya- stanbul-Ankara-Grcistan-Ermenistan- Azerbeycan eksenini oluturan stanbulUlatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
512
Gerede-Samsun-Trabzon-Hopa-Sarp Snr Kaps gzergah (Karadeniz Ring Koridoru, TEM, TETEK) TRACECA nn Trkiye karayolu ekseni olarak gelimektedir. Ankara -Sarp Kaps aks TCK tarafndan yar erime kontroll yol olarak gelitirilmektedir. Ayrca, Kars -TiflisBaku demiryolu hatt da bir demiryolu projesi olarak, TRACECA felsefesine uygun olarak ina edilmektedir. Deniz tamacl ve ulatrma ky yaplar asnda ise Samsun Liman nem kazanmaktadr. Gneyde ise MEDAMoS projeler demeti bulunmaktadr. Gerek TOP ve gerekse HLG dokmanlarnda, Mersin Konteyner Liman, andarl Liman ve Filyos n plana kmaktadr. Bu almalarda; Ankara Mersin Suriye rdn Svey skenderiye /Pord Said ok modlu eksen de n plandadr. Burada dikkati eken, TRACECA da Samsun liman n plana karken, dier yaklamlarda Filyos Limannn nemine vurgu yaplmasdr. te yandan, yukarda aklanan ve Trkiyenin de katld uluslararas ulam sistemi gelitirme almalar k noktalar ve felsefesi ile Kalknma Planlarnn konuya ilikin temel bak alar ok benzerdir. Kalknma Planlarnn temel stratejik hedefleri aadaki gibidir: Kombine tamaclk sisteminin neminin artmas Tama trleri arasnda karayolu tamaclnn arl ve bu durumun yklerin dier tama modlarna kaydrlarak giderilmesi Ulatrma sektrnde kurulular arasndaki koordinasyon eksiklii Artan konteyner trafii Denizyolu yk tamacnn artmas Ulatrma projelerinde koridor yaklam kullanlmas Sz konusu benzerlikler Dokuzuncu Kalknma Plannda netlemektedir. Anlan Plann temel ngrleri arasnda; bazlar dier kalknma planlarnda da yer alan aadakiler bulunmaktadr. Limanlarn kombine tamacla uygun lojistik merkezler olarak gelitirilmeleri, Bata zmir yresi, Marmara ve Akdeniz Blgesi olmak zere liman kapasitelerinin arttrlmas, Ksa mesafe denizyolu tamalarnn artrlmas, Ulatrma altyap yatrmlarnn evre ile uyumlu olmas, Koordinasyon eksikliinin giderilmesi. Bu ilkelerin uluslararas almalarn hemen hepsinde yer almas, Trkiyede ulam planlamas sektrnde sz sahibi olanlarn, tm kresel ve sektrel gelimeleri ok yakndan takip ettikleri ve gerekli nlemleri aldklarnn bir kant olmaktadr.
513
Dier Uluslararas Gelimeler Orta Asya, Kafkaslar, Karadenize Kyda lkeler, Ortadou lkeleri le lgili Son Dneme Ait Sosyo-Ekonomik Gelimelerin Deerlendirilmesi Her eyden nce belirtmek gerekir ki, Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas 60 yldan bu yana Dnyann grd en byk ekonomik kriz srecinde yaplmakta olup, Dnya ve Trkiye ekonomisinin geleceine ilikin belirsizlikler bulunmaktadr. Ancak, uzun vadeli bir ngr sz konusu olduunda, kriz artlarnn birka yllk bir duraklama etkisi yarataca varsaymyla genel gelimenin ynnn vurgulanmas iin, son birka on yldr ekonomide yaanan temel eilimlerin ortaya konmasnn yararl olaca dnlmektedir. Bunun yannda Dokuzuncu Kalknma Plannda ortaya konan byme ve gelime hedefleri, 2009 - 2011 dnemi program ve iinde bulunulan ekonomik konjonktr erevesinde deerlendirilmektedir. Ayrca mevcut artlarn anlalmas bakmndan nem tayan ekonomik krizin de ayr bir deerlendirmesi yaplmaktadr Dnyadaki Temel Eilimler ve Dnya Ekonomisi Her ne kadar iinde bulunduumuz kresel finansal kriz, dnya ekonomisinde son iki on yldr belirleyicisi olan kresellemenin gelecei ile ilgili baz tartmalar yaratsa da, temel eilimlerde kkl bir deiiklik olmasn beklemek iin fazla bir neden bulunmamaktadr. Dolaysyla bir iki yl srmesi beklenen bir daralmadan sonra dnya ekonomisinin tekrar byme trendine girecei beklenmektedir. Bu erevede kreselleme ile ortaya kan dnyadaki ekonomik ve sosyal eilimlerin bundan sonra da devam edecei kabul edilmektedir ki bu eilimler unlardr: Bilgi ve iletiim teknolojilerinin de katksyla hzla gelien ve yaygnlaan kreselleme, lkelerin ekonomik ve sosyal gelimelerini nemli lde etkilemektedir. Bu srete, lkelerin gerek organizasyon yaplarnda gerekse i yapma biimlerinde byk bir deiim gereklemektedir. Gemite retim yapsnn ve uluslararas sermayenin ak ynnn belirlenmesinde etken olan ucuz igc ve hammadde bolluu gibi geleneksel faktrler nemini grece yitirirken, etkin ileyen bir piyasa mekanizmasna, kurumsal yapya, gelimi bir teknolojik ve ticari altyapya sahip olmann ve pazarn deien ve gelien tercihlerini yakndan izleyebilmenin nemi artmtr. Uluslararas piyasalarda uzmanlamaya arlk veren, retim teknolojisini ve yenilik yaratma kapasitesini gelitirebilen lkeler, mal ve hizmet retiminde daha youn bilgi ve yksek katma deer getiren bir yapya gei yapabilmektedir. Teknolojik gelimenin artan hz, insanlarn yaam biimlerini ve ilikilerini derinden etkilemektedir. Kresel bir perspektif kazanmann tesinde, ok hzl bir bilgi eriimi olanana kavuulmu olmas, corafyay snrlayc bir unsur olmaktan neredeyse kmtr. Gelimekte olan lkelerin kresel ortamda rekabeti konumlarn srdrebilmeleri ve glendirebilmeleri, bymelerini verimlilik artlarna dayandrmalarna ve yeni mukayeseli stnlk alanlar yaratabilmelerine baldr. Bu dorultuda, yenilikilie nem verilmesi, bilim ve teknoloji kapasitesinin arttrlmas, beeri sermayenin gelitirilmesi, bilgi ve iletiim teknolojilerinin etkin biimde kullanabilmesi byk nem tamaktadr.
514
Bu temel eilimler erevesinde dnya ekonomisinde, 2008 ylna kadar son yllarda bir canllk sreci yaanmtr. 1996-2005 dneminde yllk ortalama olarak, gelimi lkeler % 2.8, gelimekte olan lkeler, gelimi lkelere ynelik ticaretin olumlu etkisiyle, % 5.1, dnya haslas ise % 3.8 orannda bymtr. Bu gelimeye dayal olarak 2006-2010 dneminde de, dnyada canlln devam etmesi ve yllk ortalama olarak gelimi lkelerin % 2. 9, gelimekte olan lkelerin % 5.8, dnya ekonomisinin ise % 4.3 orannda bymesi beklenmekte idi. Ancak kresel krizden kn en erken 2010 yl ilk eyreinde olaca tahmini dikkate alndnda bu byme beklentilerinin revize edilmesi gerei ortaya maktadr. 2007 yl sonu itibaryla dnya nfusu 6,612 milyar olup, toplam gelir ise 54,347 milyar ABD dolardr. Dnya ticareti ise dnya haslasna gre daha hzl bir gelime gstermektedir. Hizmetler dahil dnya ticaret hacmi 1996-2005 dneminde ylda ortalama % 6.5 bymtr. Bu gelimeyi dnya genelinde ticaretin serbestlemesinin yan sra, petrol d temel rnlere olan talebin artmas ve gelimekte olan lkelerin kendi aralarnda yaptklar ticaretin genilemesi de etkilemitir. Dokuzuncu Kalknma Plannda Dnya ticaret hacminin 20062010 dneminde ylda ortalama % 6.7 bymesi beklenmektedir. Ancak bu rakamn da dnya ekonomisindeki daralmaya paralel olarak yenilenmesi gerekmektedir.
EK 5.2.3. Yurt Dnda Deniz Tamacl ve Limanclk Sek trndeki Gelimeler

Deniz tamacl ve limanclk faaliyetleri son yllarda byk bir atlm gerekletirmitir. AB kkenli ulam almalarnnda deniz tamaclna ve multimodal sistemlere byk arlk verildii ortaya kmtr. Konunun ayrntlar EK-Ada yer almaktadr. Kresel deniz tamaclna ilikin tama hacimleri ve yatrm tutarlar ve dnyadaki zelletirme politikalarna aada yer verilmektedir. Bu deerlendirmeler, Trkiye Snai Kalknma Bankas uzmanlarnn hazrladklar Limanclk Sektr Analizi 2005 adl almadan alnmtr. Belli Bal Limanlar ve Hacimleri Dnyada denizyolu ile yaplan tamaclk ve limanlarn iledikleri yk hzla artmaktadr. Bu art, kresel ve zellikle blgesel lekli hzl ekonomik gelimenin bir trevidir. Tablo EK 5.21de 2002 yl itibaryla en yksek toplam kargo hacmini gerekletiren limanlar gsterilmektedir. Buna gre, en byk kargo hacmine sahip limanlar; daha ok ABD ile Uzakdou ve Pasifik (Japonya, G. Kore, in, Tayvan) lkelerinde bulunmaktadr. Avrupadan da iki liman bu listede yer almaktadr. Dnya deniz tamacl konteynere kaymaktadr. zellikle gelimi lkelerde konteyner tamacl hzla gelimektedir. Dnyann en byk elli konteyner limannda 2003 yl itibaryla konteyner trafii %13.7 orannda artarak 204.2 milyon TEU seviyesine ulamtr. Sz konusu limanlar dnya konteyner hacminin %70ini oluturmaktadr. 2001-2004 dneminde en byk 20 konteyner limannn geliimi Tablo EK 5.22de gsterilmektedir. lk 20 liman arasnda tamam Asya ktasnda olmak zere, gelimekte olan lkelerden 13, Avrupadan 3, ABDden 3 ve Japonyadan 1 limann yer ald grlmektedir.
515
Tablo EK 5.21: En Yksek Kargo Hacimli lk 20 Liman

Liman Singapur Rotterdam Shanghai South Louisiana (LA) Hong Kong Houston (TX) Chiba Nagoya Kwangyang Ningbo Ulsan Inchon Busan Guangzhou Antwerp Kaohsiung Tianjin New York/New Jersey Qinhuangdao Qingdao lke Singapur Hollanda in ABD in ABD Japonya Japonya G.Kore in G.Kore G.Kore G.Kore in Belika Tayvan in ABD in in Tonaj (milyon ton) 335.2 321.8 238.6 196.4 192.5 161.2 158.9 158.0 153.4 150.0 148.4 146.1 143.8 140.4 131.6 129.4 129.0 122.1 121.1 120.0
Kaynak: ISL Shipping Statistics Yearbook, 2003
En hzl byyen limanlar arasnda inin Shanghai, Shenzen ve Quingdao limanlar dikkat ekmektedir. Yllar itibaryla indeki limanlar en byk 20 liman arasndaki arln arttrmaktadr. 2003 yl sralamasyla karlatrldnda, 2004 ylnda ilk 20 liman arasnda daha nce sralamaya girmeyen inin Ningbo ve Tianjin limanlarnn, Avrupann Gioia Tauro ve Bremerhaven limanlarnn yerini alarak ilk 20 liman arasna girdii grlmektedir. Tablo EK 5.22: En Yksek Hacimli ilk 20 Konteyner Liman
Liman lke in Singapur in in G.Kore Tayvan Hollanda ABD Almanya Belika B.A.E. Malezya ABD in ABD Endonezya Japonya in Tayland in 2001 (Milyon TEU) 17.80 15.57 6.33 5.08 8.07 7.54 6.10 5.18 4.69 4.22 3.50 3.76 4.46 2.64 3.32 2.05 2.77 2.92 2.34 2.49 110.83 2002 (Milyon TEU) 19.14 16.94 8.81 7.61 9.45 8.49 6.52 6.11 5.37 4.78 4.19 4.50 4.52 3.41 3.75 2.67 2.71 3.03 2.66 3.28 127.94 2003 (Milyon TEU) 20.82 18.41 11.37 10.70 10.37 8.81 7.10 6.61 6.14 5.44 5.15 4.80 4.66 4.24 4.04 3.50 3.28 3.19 3.18 3.06 144.87 2004 (Milyon TEU) 21.93 21.33 14.55 13.66 11.43 9.71 8.22 7.32 7.00 6.06 6.42 5.24 5.78 5.14 4.47 4.02 3.58 4.01 3.62 3.81 167.30 2002/2001 (%) 7.53 8.80 39.18 49.80 17.10 12.60 6.89 17.95 14.50 13.27 19.71 19.68 1.35 29.17 12.95 30.24 -2.17 3.77 13.68 31.73 15.44 2003/2002 (%) 8.78 8.68 29.06 40.60 9.74 3.77 8.90 8.18 14.34 13.81 22.91 6.67 3.10 24.34 7.73 31.09 21.03 5.28 19.55 -6.71 13.23 2004/2003 5.33 15.86 27.97 27.66 10.22 10.22 15.77 10.74 14.01 11.40 24.66 9.17 24.03 21.23 10.64 14.86 9.15 44.77 13.84 26.16 15.85
Hong Kong Singapur Shanghai Shenzhen Busan Kaoshiung Rotterdam Los Angeles Hamburg Antwerp Dubai Port Klang Long Beach Quingdao New York Tanjung Pelapas Tokyo Ningbo Laem Chabang Tianjin TOPLAM
Kaynak: UNCTAD Review of Maritime Transport, 2004; ISL Shipping Statistics, Lloyds Registry Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
516
Blgesel eilimler incelendiinde, bata indeki limanlar olmak zere Asya blgesinin hzl bir geliim srecinde olduu gzlenmektedir. 2002-2003 dneminde en hzl byyen limanlarn tamamna yakn Asya blgesinde yer almaktadr. Belli bal limanlarda yk hareketlerinin yn incelendiinde, blge ii yk hareketlerinin blgeler aras hareketlere kyasla nem kazand gzlenmektedir. Avrupa ve Amerika limanlarnda %45 seviyesinde olan blge ii yk hareketleri, Asya limanlarnda %75 seviyesindedir. Bu gelimede AB, NAFTA, ASEAN gibi oluumlarn yan sra, sz konusu ana limanlardan daha kk limanlara akan besleme trafii etkili olmaktadr. Asya limanlarndaki kargo hareketlerinin % 75i Dou Asya limanlarndan (in, Japonya, G.Kore), % 20si Gney Dou Asya limanlarndan (Malezya, Tayland, Endonezya, Singapur ve Filipinler), % 5i Bat Asya (Yakn Dou) limanlarndan kaynaklanmaktadr. Ancak, in dndaki Dou Asya limanlarnda byme nispeten dk seviyelerde seyretmektedir. te yandan Yakn Dou limanlar, zellikle Dubai ve Khor Farkhan limanlarndaki yk trafii yllk % 20 seviyelerinde bymektedir. Avrupa blgesinde, 1994-2003 dneminde Baltk Denizi/skandinavya blgesindeki limanlarda toplam yk trafii yllk ortalama %3.6 orannda, Akdeniz/Karadeniz limanlarnda yllk ortalama %3.4 orannda bymtr. Kuzey Avrupa limanlarnda ise ayn dnemde yllk ortalama byme hz %1.5 seviyesinde olmutur. Kargo tipleri baznda incelendiinde, Avrupa limanlarnda konteyner dahil genel kargo hacminin yllk ortalama %2.0 orannda byyerek dzenli bir geliim sergiledii, kat ve sv dkme yklerin ise dalgal bir seyir gstererek, kat yklerin yllk ortalama %2.4, sv yklerin yllk ortalama %1.3 orannda azald gzlenmektedir. Konteyner trafii toplam genel kargodan bamsz olarak ele alndnda Avrupa blgesindeki yllk ortalama art seviyesinin %8 civarnda olduu grlmektedir. 2002 ve 2003 yllarnda konteyner trafiindeki art yllk %8.7 olmutur. 2004 ylnn alt aylk verileri ayn oranlarda artn srdn gstermektedir. Rotterdam, Antwerp, Hamburg, Le Havre ve Bremen/Breverhavenden oluan Kuzey Avrupa limanlarnda konteyner trafiinin %40n Asya lkeleri ile karlkl sevkiyatlar oluturmaktadr. Ana liman (hubport) olan bu limanlarda yk trafiinin giderek artan bir blmn dier Avrupa lkeleri ile yaplan karlkl sevkiyatlar oluturmaktadr. 1999-2003 dneminde Asya lkeleri ile bu limanlar arasndaki konteyner trafii yllk ortalama %10, Avrupa lkeleri ile yllk ortalama %8 orannda art gstermitir. Avrupa lkeleri ile olan trafikteki art AB blgesi iindeki ticaret hareketlerinin yan sra transit besleme (feeder) trafiinden kaynaklanmtr. Avrupann Akdeniz blgesindeki belli bal limanlarda da Asya ve Avrupa ile yaplan ticaret arlk tamaktadr. zellikle belli bal Gney Avrupa limanlar nemli transit yk merkezleridir. 2003 ylnda Avrupann Akdeniz limanlarnda Asya kaynakl konteyner yklerinin arl %42.2 olarak gereklemi, 1999-2003 dneminde Asya ile konteyner trafii yllk ortalama %12.1 orannda artmtr. Ayn dnemde dier Avrupa lkelerinden kaynaklanan konteyner trafiinin art hz %7.1 olmutur. Amerika ktasnda 1999-2003 dneminde Orta ve Gney Amerika limanlarnda kargo trafii toplam %50 orannda artarken, ayn dnemde Atlantik kys Kuzey Amerika limanlar yaklak %28, Pasifik kys Kuzey Amerika limanlar yaklak %32 orannda bymtr.
517
Kuzey Amerikadaki en byk 25 limann toplam kargo hacmi 2003 ylnda %6.1 orannda artm, bu limanlarda gerekleen d ticaret miktar 1.137 milyon ton seviyesinden 1.206 milyon ton seviyesine ulamtr. Orta ve Gney Amerika limanlar devalasyonlarn da etkisiyle d ticaretteki artlara baml olarak hzl geliim gstermitir. Dnyann en byk 50 liman arasnda yer alan 6 Gney Amerika limannda, toplam kargo hacmi 2002 ylnda %6.9, 2003 ylnda %6.1 orannda artmtr. Bu limanlarn tm Brezilyada olup, blgenin ana liman olan Santos limannda 2003 ylnda konteyner trafii %27.4 orannda artarak 1.6 milyon TEU seviyesine ulamtr. Liman Yatrmlar ve zelletirme Liman iletmecilii ve yatrmlar 1990l yllara kadar arlkl olarak kamu sektr tarafndan yaplmaktayd. Bu dnemden nce limanclk sektrnde zel sektrn rol byk tesislerin kendilerine ait limanlar iletmesiyle snrl olup arlkl olarak dkme yklere ynelikti ve nc taraflarn kullanm ok snrlyd. Genel kullanma ak limanlarda zel sektr katlm Jamayka (1967), Malezya Port Klang (1986) ve Filipinler Manila (1988) projeleriyle snrlyd. zel sektr yatrmlarna yneliin ardnda iki nemli faktr yatmaktadr: 1. Uluslararas ticaretin hz kazanmasyla birlikte baka ulam alternatifleri olmayan liman kullanclar, limanlardaki etkinliin artrlmas, tarifelerin drlmesi ve tesislerin geniletilmesi iin bask oluturmaya balamtr. Ancak kamu otoriteleri limanlarda verimliliin artrlmas ve modernizasyonu konusunda yeterince baar salayamamtr. 2. Yk tamaclndaki lek ekonomileri uluslararas deniz tamacl alannda az sayda byk firmann egemenliine neden olmu, bu firmalar transit ykleri ekipman, verimlilik ve konum assndan en elverili limanlara ynlendirmeye balamtr. Deniz tamaclarnn taleplerini karlayabilmek ve rekabet edebilmek iin limanlar modernizasyon ve ekipman yatrmlarna gereksinim duymutur. Giderek byyen gemi boyutlar, konteynerlemedeki art ve giderek karmak hale gelen bilgi-ilem sistemlerinin gerektirdii yatrmlar, kamu otoritelerinin mali ve ynetsel kapasitelerini amtr. zel sektr katlm arlkl olarak uzun vadeli imtiyaz szlemeleri (iletme hakk devri veya yap-ilet-devret modeli) eklinde gereklemitir. Genellikle toprak mlkiyeti ve altyap yatrmlarnn sorumluluu kamuda devam ederken zel sektr styap ve bilgi ilem yatrmlarn stlenmi ve terminallerin iletme ve ynetiminden sorumlu olmutur. zel sektr yatrmlarnn younlat Latin Amerika Blgesi ile Dou Asya/Pasifik blgelerinde iki ayr eilim ortaya kmtr. Latin Amerika blgesinde 1993 ylnda Kolombiyada ve 1994 ylnda Arjantinde balayan uygulamalarla mevcut limanlarn terminal baznda blnerek imtiyaz szlemelerinin ihale edilmesi ve terminaller ve limanlar aras rekabetin n plana karlmas benimsenmitir. Limanlara olan talebin hzla art gsterdii Asya/Pasifik blgesinde ise limanlar 1980lerin sonundan itibaren zel sektre alm, byk miktarda kapasite art gerektiren blgede lek ekonomileri n plana karak blnme deil younlama arlk kazanmtr. Yaklam farkna ramen iki blgede de modernizasyon yatrmlar yaplm, verimlilik ve hizmet kalitesi artm, elleleme maliyetleri azalmtr. Dnya Bankas verilerine gre 1990-2003 dneminde 43, gelimekte olan lkelerde liman yatrmlar zel sektrn katlmna alm, bu dnemde toplam 209 projeye 21.2 milyar ABD
518
Dolar tutarnda yatrm yaplmtr. Yatrmlarn yllara gre dalm Tablo EK 5.23de gsterilmektedir. Tablo EK 5.23: Gelimekte Olan lkelerde zel Sektr Katlml Liman Yatrmlar (milyon ABD Dolar)
Yllar 1990 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Kamu Varlklarna Yatrm 0.0 160.0 2.6 0,0 138.1 86.7 698.3 266.4 557.5 325.2 209.1 43.6 96.2 Tesislere Yatrm 0.0 88.0 495.0 999.2 1,879.6 1,611.7 3,274.6 969.2 1,915.5 1,943.9 995.4 2,152.0 2,248.8 18,572.9 Toplam Yatrm 0.0 248.0 497.6 999.2 2,017.7 1,698.4 3,972.9 1,235.6 2,473.0 2,269.1 1,204.5 2,195.6 2,345.0 21,156.6
Toplam 2,583.7 Kaynak: World Bank PPI Database
1990-1997 dneminde hzla artan zel sektr liman yatrmlar, 1998 sonrasnda Asya krizinin de etkisiyle yavalam, ancak 1999-2003 dneminde yine bir kresel durgunluk olan 2001 yl hari yllk 2-2.5 milyar dolarlk seviyeyi muhafaza etmitir. 1990-2003 dneminde yaplan toplam yatrmlarn %12lik blm kamu varlklarnn kullanm hakkn elde etmek iin denen bedeller oluturmu, %88lik blm komple yeni yatrmlar da dahil olmak zere tesislerin gelitirilmesi iin yaplan yatrmlardan olumutur. zel sektr yatrmlar trlerine gre incelendiinde, yatrmlarn %47sinin mevcut limanlarn iletme hakk devri ve buna bal styap yatrmlarndan olutuu grlmektedir. Bu modelde yaplan yatrmlarn nemli blmnde kamu otoriterleri rhtm, mendirek ve kanal taramas gibi yatrmlarn sorumluluunu stlenmeye devam etmitir. Bu tip yatrmlar genellikle Latin Amerika Blgesi ile Dou Asya ve Pasifik Blgelerinde gereklemitir. Yatrmlarn %50si komple yeni yatrmlardan olumu, bu tip yatrmlar zellikle d ticaretin hzla byd ve ulatrma altyapsnn yetersiz kald Dou Asya ve Pasifik Blgesinde yaygnlk gstermitir. Hisse devri veya mlkiyet devri ise yatrmlarn %3n oluturmu, bu tr yatrmlarda izlenen yntem lkeden lkeye eitlilik gstermitir. rnein, Brezilyada kamuya ait petrol, madencilik ve demir-elik tesislerine ait limanlarn mlkiyeti bu tesislerle beraber zel sektre devredilmi ve ardndan limanlar dier kullanclara da almtr. inde baz liman iletmecileri hisselerinin bir blmn yerel borsalarda halka arz etmitir. Ancak, mlkiyet devrini ieren uygulamalar kstl kalmtr. Gelimekte olan lkelerdeki zel sektr yatrmlar blgesel olarak incelendiinde ilk srada %50.3lk payla Dou Asya ve Pasifik blgesinin yer ald, bu blgeyi %29.4 ile Latin Amerika blgesinin izledii grlmektedir (Tablo EK 5.24). Toplam yatrmlardan Gney Asya %9.2, Orta Dou ve Kuzey Afrika %6.4, Avrupa ve Orta Asya %3.5 ve dier Afrika lkeleri %1.1 orannda pay almtr.
519
Tablo EK 5.24: zel Sektr Katlml Liman Yatrmlarnn Blgesel Dalm (milyon ABD Dolar)
Kamu Varlklarna Yatrm Dou Asya ve Pasifik Avrupa ve Orta Asya Latin Amerika ve Karaipler Orta Dou ve Kuzey Afrika Gney Asya Dier Afrika Toplam Kaynak: World Bank PPI Database 936.4 41.0 1,500.0 0,0 106.3 0,0 2,583.7 Tesislere Yatrm 9,709.0 702.4 4.723,3 1,360.2 1,838.4 239.6 18,572.9 Toplam Yatrm 10,645.4 743.4 6,223.3 1,360.2 1,944.7 239.6 21,156.6
Dou Asya ve Pasifik blgesinde yaplan yatrmlarn %91i tesislere yatrm eklinde olmu, tesislere yaplan yatrmlarn %69u komple yeni yatrmlardan olumutur. Kamu varlklarna yatrmn oransal olarak en arlkl olduu blge Latin Amerika ve Karaipler blgesidir. Bu blgede kamu varlklarna yatrm toplam yatrm tutarnn %24 seviyesinde gereklemi, bu tutarn %90 imtiyaz bedeli olarak denmitir. Bu nedenle blgede yaplan tesis yatrmlarnn %75i mevcut tesislere yaplm, komple yeni yatrmlarn pay %25te kalmtr. lkeler baznda incelendiinde 1990-2003 dneminde zel sektr liman yatrmlarndan en yksek pay srasyla in (%23.1), Endonezya (%12.2), Brezilya (%10.6), Malezya (%10.6) ve Hindistann (%5.9) ald grlmektedir. Ayn dnemde zel sektr liman yatrmlarnn gerekletii belli bal lkeler ve yatrm tutarlar Tablo EK 5.25de gsterilmektedir. Tablo EK 5.25: zel Sektr Yatrmlarnn lkelere Dalm (1990-2003)
Yatrm (milyon ABD dolar) in 4,883.5 Endonezya 2,585.7 Brezilya 2,232.7 Malezya 2,231.2 Hindistan 1,256.4 ili 881.6 Arjantin 864.8 Panama 634.0 Filipinler 595.6 Pakistan 448.3 Meksika 444.9 Dominik Cumhuriyeti 400.0 Kolombiya 393.7 Msr 363.9 Oman 361.3 Trkiye 334.8 Suudi Arabistan 245.0 Sri Lanka 240.0 Kaynak: World Bank PPI Database Pay (%) 23.1 12.2 10.6 10.6 5.9 4.2 4.1 3.0 2.8 2.1 2.1 1.9 1.9 1.7 1.7 1.6 1.2 1.1
Yaplan yatrmlar tesis tipine gre incelendiinde 1990-2001 dnemindeki yatrm tutarnn %74nn tek terminal baznda, %25.5inin komple liman tesisi olarak gerekletii grlmektedir. Kanal taramas iin yaplan yatrmlarn pay %0.05 olarak gereklemitir.
520
Terminal baznda yaplan yatrmlarn %84.9unu konteyner terminalleri, %8.3n dkme kuru yk terminalleri, %2.2sini ok amal terminaller ve %4.6sn dkme sv yk terminalleri oluturmutur. Gelimekte lkelerin yansra tm dnyada liman yatrmlar ve zel sektr katlm hzla gelimektedir. 2003 yl iinde dnya genelinde 325 adet yatrm projesi ilan edilmi, bunlardan %25ini zelletirme projeleri oluturmutur . Projelerin trleri blgelere gre farkllk gstermitir. Kuzey Avrupada projelerin %44n mevcut tesislerin devri olutururken, Gney Asyada projelerin %79u komple yeni yatrm olarak ilan edilmitir. Son dnemde, zellikle Asya blgesinde nemli projeler planlanmakta ve devreye girmektedir. Hong Kong limanndaki 1 milyar ABD dolar tutarndaki 9 terminal projesinin ilk rhtm Temmuz 2003te devreye girmi olup 2005e dek dier be rhtmn ihale yatrmna balanmas beklenmektedir. Tamamlandnda liman kapasitesini 4 milyon TEU artracak olan bu terminalde iletmeci faaliyet gsterecektir (HPH, Modern Terminals ve Asian Terminals). Bu projenin yansra Modern Terminals Hong Kongun 60 km batsnda, Dachanda 854 milyon ABD Dolar tutarndaki komple yeni konteyner liman yatrmnn ilk aamas iin planlarn aklamtr. Dier bir liman iletmecisi olan China Merchants Shenzhen limanndaki Sheou terminaline 132 miyon ABD dolar tutarnda yatrmla 3 yeni rhtm eklemitir. Asyadaki yatrm hamlesine konteyner tamaclar da katlm, 2003 ortasnda P&O, Maersk ve Cosco Qingdao limannndaki tevsi projesinin 172 milyon ABD dolar tutarndaki ilk etabna balamtr. Alt yl srmesi planlanan genileme projesi sonrasnda limann kapasitesinin 1.3 milyon TEUdan 6 milyon TEUya kmas beklenmektedir. Asya limanlarnn yansra Avrupa limanlarnda da yatrmlar srmektedir. Dunkirk liman 16.5 m. su ekimine sahip iki yeni rhtm, liman d gmrk alanlar, soutucu depolar ve 30 hektarlk endstriyel parkda eklenerek konteyner elleleme kapasitesini artrmtr. Bremenhaver yaknnda 350 milyon ABD dolar tutarndaki Jade konteyner liman planlanmakta olup finansmann Rus ve Baltk kkenli zel yatrmclarla Alman kkenli kresel liman iletmecisi Eurogate tarafndan salanmas beklenmektedir. Polonyann Baltk kysndaki Gdynia liman 2003 Maysnda 42 milyon ABD dolarna zelletirilmi olup, ihaleyi kazanan ICTSI irketinin kapasiteyi 0.9 milyon TEUya karmas ngrlmektedir. Gney Avrupada spanya Punta Langosteirada endstriyel dkme yklere ynelik 819 milyon ABD dolar tutarnda liman yatrm planlanmaktadr. Yine spanyada Algeciras liman 500 milyon ABD dolar tutarndaki alan ve rhtm geniletme yatrmlaryla rekabet gcn artrmay hedeflemektedir. Akdenizin dier yakasnda Fas hkmeti 264 milyon ABD dolar yatrmla endstriyel ve lojistik faaliyetleri iin alanlar da kapsayacak olan Tangier limann gelitirmektedir.
1
521
EK 6: Ulatrma Ky Yaplar Ziyaretlerinin Deerlendirilmesi
522
ZMR BLGES Ege Gbre Liman konteyner, sv ve kuru dkme yk ellelemektedir. Liman sahasnn genilemesi ancak Ege Gbre Fabrikasnn yklmasyla mmkn gzkmektedir. Liman iletmesi tarafndan liman geri saha operasyonlarnn gelitirilmesi planlanmaktadr. Limanda yanama yeri kapasitesinin artrlmas iin rhtmlarn uzatlmas da mmkndr. Limana 100,000 DWTluk konteyner ve dkme kat yk gemileri ve 30,000 DWTluk tankerler yanaabilir. Limanda gnmze kadar tanm en ar yk 110 tondur. Limanda yln 1-2 gn allamamaktadr. Limann giri kapsnda skklk olmamakla beraber limann ana yola balant yolu fiziksel olarak ok kt durumdadr. Ege elik Liman kuru dkme yk ve genel kargo ellelemektedir. Ykleme boaltma yaplan temel yklerin %70-80i demir elik yk, %30u dier yklerdir. Liman 87,500 m2lik alana kurulmutur. Limana daha gnmze kadar yanaan en byk gemi 68,000 DWT arlna, 245 m uzunlua ve 18 m su ekimine sahiptir. Ellelenen en ar yk ise 300 ton arlndadr. Limanda ylda 2 gn hava koullarndan dolay allamamaktadr. Liman sahasnn bymesi ve geri saha operasyonlarnn gelitirilmesi mmkn deildir. Limann yanama yerleri uzatlabilir. Limann kapsnda skklk olmamakla beraber liman balant yolu ok kt durumdadr. Taeron firma kullanld iin yeni ekipman yatrm yaplmasna da gerek duyulmamaktadr. Petkim Liman sv ve kuru dkme yk ellelemektedir. Limann balca yklerini kimyasal ykler ve petkim iin ellelenen ham maddeler oluturmaktadr. Ayrca 3. ahslar iin kuru yk tamacl yaplmaktadr. Liman 60 dnmlk alana kurulmutur. Limana daha nce yanaan en byk gemi 40,000 DWT arlna, 217 m uzunluuna ve 11 m su ekimine sahiptir. Ellelenen en ar yk ise 420 ton arlndadr. Limann geri saha operasyonlar gelitirilebilir durumdadr. Bu aamada yeni ekipman yatrm yaplmaktadr. Limann kapsnda zaman zaman skklk olmaktadr. Liman balant yolu iyi durumdadr. Limanda ylda 2 gn allamamaktadr. Mevcut yanama yerlerinin uzatlmas ve kapasitesinin artrlmas mmkn gzkmektedir. Limann gelime projesi bulunmaktadr. Bu gelime projesine gre 2023 ylna kadar yllk 1.2 milyon TEU konteyner tama kapasitesine ulalmas hedeflenmektedir. ID Liman kuru dkme yk ve genel kargo ellelemektedir. Mevcut Limann elleleme kapasitesi 2.7 milyon tondur. Gelime almalar sonucunda limann elleleme kapasitesinin 5.5 milyon tona karlmas hedeflenmektedir. Ykleme boaltma yaplan temel yklerin %65i hurda, %35i genel kargodur. Liman 182,491 m2lik alana kurulmutur. Limana daha nce yanaan en byk gemi 55,000 DWT arlna, 225 m uzunluuna, 11.7 m su ekimine sahiptir. Limana gelen yklerin orijini Amerika, Belika, ngiltere ve Rusyadr. Limanda hava artlarndan dolay ylda 2-3 gn allamamaktadr. Liman sahasnn bymesi ve geri saha operasyonlarnn gelitirilmesi mmkndr. Limann yanama yerleri uzatlmakta ve yanama yerlerininin geniletme almalar srmektedir.
523
Limann giri kapsnda skklk olmamakla beraber liman balant yolu fiziksel olarak kt durumdadr. Limann gelitirilmesi kapsamnda yeni ekipman yatrmlar da yaplmaktadr. HABA Liman kuru dkme yk ellelemektedir. Limann kapasitesi ylda 5.5 milyon tondur. Ykleme boaltma yaplan temel yklerin %98i hurda, %2si kmrdr. Liman 63,000 m 2lik alana kurulmutur. Limana daha nce yanaan en byk gemi 55,000 DWT arlna, 200 m uzunluuna, 11.5 m su ekimine sahiptir. Ellelenen en ar yk ise 60 ton arlndadr. Limana gelen yklerin orijini Amerika, Cezayir, srail, Rusya, Ukraynadr. Limanda hava koullarnd an dolay ylda 4 gn allamamaktadr. Liman sahasnn bymesi mevcut arazi durumlar nedeniyle mmkn gzkmemektedir. Ancak limann bat tarafnda bulunan arazinin liman iletmesi tarafndan satn alnmas durumunda limann geri saha probleminin bir lde zlebilecei dnlmektedir. Limann yanama yerleri uzatlabilir. Limann hemen batsnda baka bir liman alan yaplmas planlanmaktadr. Liman kapsnda ve iinde liman alannn yetersizliinden kaynaklanan skklklar olumaktadr. Liman balant yolu fiziksel olarak kt durumdadr. Bat im Liman kuru dkme yk ve genel kargo ellelemektedir. Limann elleleme kapasitesi ylda 2 milyon tondur. Ykleme boaltma yaplan temel yklerin %60-70i hurdadan, geri kalan dkme yk ve gbreden olumaktadr. Liman 98,000 m2lik alana kurulmutur. Liman sahasnn bymesi ve liman operasyonlarnn gelitirilmesi mmkn gzkmemektedir. Limann yanama yerleri 66 m uzatlabilir ve 20 m geniletilebilir. Limana daha nce yanaan en byk gemi 28 bin GRT arlna, 190 m uzunlua, 11 m su ekimine sahiptir. Ellelenen en ar yk ise 90 ton arlndadr. Limanda yklenen ykler genelde zmirden gelmektedir. Limanda ylda 2-3 gn allamamaktadr. Liman kapsnda ve iinde ara sra skklk olmasna ramen byk bir sorun yoktur. Liman balant yolu fiziksel olarak kt durumdadr. Nemport Limannn kapasitesini 2015 ylnda 450,000 TEUya karlmas hedeflenmektedir. Liman 80 dnm zerine kurulmutur. Liman sahasnn ilerde artan talebe gre bytlebilme imkan bulunmaktadr. Limann balant yolu ok bozuktur. Ellelenen yklerin %90nn konteyner geri kalannn dkme yk olmas planlanmaktadr. Petrol Ofisi Aliaa Limannn maksimum kapasitesi ylda 3 milyon ton sv yktr. Liman 387,000 m2lik alan zerine kurulmutur. Limana daha nce yanaan en byk gemi 40,000 DWT arlna, 200 m uzunluuna, 11.1 m su ekimine sahiptir. Limanda en fazla 10 gn allamamaktadr. Ykler TPRAtan boru hattyla ve Rusya, Malta ve Yunanistandan gelmektedir Liman kara alannn bytlmesi mmkn deildir. Yanama yerlerinin uzatlmas mmkndr. Eer LPG alm yaplmasna karar verilirse uzatlmas dnlmektedir. Yeni ekipman yatrm u anda dnlmemektedir. Limann giriinde skklk olmasa da liman balant yolunda bulunan Petkim Limannn knda trafik skkl yaanmaktadr.
524
TCDD zmir/Alsancak Limannda konteyner, kuru dkme yk, genel kargo, otomobil ve RoRo ellelemektedir. Limann kapasitesi ylda 11.5 milyon tondur. Liman 625,000 m2lik alana kurulmutur. Limana gelen ykler arlkl olarak Manisa, Eskiehir, Afyon, Aydn ve Denizliden gelmektedir. Limana daha nce yanaan en byk gemi 50,000 DWT arlna ve 290 m uzunluuna sahiptir. Ellelenen en ar yk ise 180 ton arlndadr. Limanda hava koullarndan dolay allamayan sre ylda 24 saati gememektedir. Liman sahas dolgu yaplarak bytlebilir ve liman operasyonlarnn gelitirilmesi mmkn gzkmektedir. Limann yanama yerleri uzatlabilir. Limana yeni ekipman alm planlanmamaktadr. Liman kapsnda ve iinde liman balant yolunun ehrin iinden gemesi sebebiyle skklk olmaktadr. Liman zelletirme srecindedir. GEMLK BLGES Borusan Liman otomobil ve konteyner ellelemektedir. Ylda yaklak 140,000 TEU konteyner elleleme kapasitesine sahiptir. Liman 140 dnm alana kurulmu durumdadr. Limana yanaabilecek en byk gemi 35,000DWT arlna, 200 m uzunlua ve 14 m su ekimine sahip olabilir. Ellelenen en ar yk ise 1,050 tondur. Limanda hava artlarndan dolay ylda 1.5 gn allamamaktadr. Yatrmlarla mevcut alann 2015 ylna kadar 260 dnm arttrlarak 400 dnme karlmas planlanmaktadr. Limann yapt yk tahminlerine gre limann 2015 ylnda 800,000 TEU ykleme boaltma yapmas hedeflenmektedir. Geri saha operasyonlar gelitirilebilir ve yanama yerlerinin uzatlmas mmkndr. Yeni ekipman yatrm planlanmaktadr. Liman kapsnda ve iinde kullanlan biliim programlar sayesinde skklk olmamaktadr. GEMPORT Limannda konteyner, dkme yk, genel kargo ve otomobil ellelenmektedir. Limann otomobil kapasitesi ylda 350,000 CEU ve konteyner kapasitesi 450,000 TEUdur. Limana yanaabilecek en byk gemi 75 bin DWT arlna, 300 m uzunluuna ve 11.5 m su ekimine sahip olabilir. Ellelenen en ar yk ise 250 ton arlndadr. Limanda ylda 3 5 gn allamamaktadr. Limanda yklenen yklerin ounluu Bursa ve Balkesirden gelmektedir. Limann konteyner kapasitesinin ylda 600,000 TEUya karlmas hedeflenmektedir. Liman alan 250,000 m2si gmrkl olmak zere 500,000 m2lik alandan olumaktadr. Bu alan geniletileyebilir. Limann iskelesinin uzatlmas planlanmaktadr. Geliim projesi kapsamnda yeni ekipman almda dnlmektedir. Gemlik Gbre Limannda dkme yk, sv yk ve genel kargo ellelenmektedir. Limann dkme yk kapasitesi ylda 3 milyon ton, sv yk kapasitesi ylda 2.7 milyon ton ve genel kargo kapasitesi 700,000 tondur. Limana yanaabilecek en byk gemi 30,000 DWT arlna ve 12 m su ekimine sahip olabilir. Limanda yklenen yklerin ounluu Bursa, Eskiehir ve Balkesirden gelmektedir.
525
Liman arazisinin 100 dnm bytlme imkan vardr ve bu alann konteyner ellelenmesi iin kullanlmas planlanmaktadr. Yanama yerlerinin uzatlmas ve geniletilmesi de planlanmaktadr. RODAPORT Limannda konteyner ve genel kargo ellelenmektedir. Limann genel yk kapasitesi ylda 2 milyon ton ve konteyner kapasitesi ise 200,000 TEUdur. Liman sahas 104,000 m2lik alandan olumaktadr. Limana yanaabilecek en byk gemi 72,000 GRT arlna, 294 m uzunlua ve 12.2 m su ekimine sahip olabilir. Gnmze kadar ellelenen en ar yk ise 110 ton arlndadr. Limanda yklenen yklerin ounluu Bursa, Bilecik, Ktahya ve Sakaryadan gelmektedir. Liman kara alan geniletilebilir. Yanama yerlerinin uzatlmas mmkn deildir. Yeni ekipman alnmas planlanmamakta ama yk talebine gre yatrm yaplmas ngrlmektedir. ZMT BLGES Autoport Liman otomobil tamacl iin planlanm bir limandr. Kapasitesi ylda 400,000 aratr. Liman 160,000 m2lik alana kurulmutur. Limana yanaabilecek en byk gemi 37,000 GRT byklndedir. Bu gemi 11 m su ekimine sahip olabilir. Limanda ylda 3-4 gn allamamaktadr. Liman alannn bytlmesi mmkndr. Liman sahasnn bymesi ve liman operasyonlarnn gelitirilmesi planlanmamaktadr. Limann yanama yerlerinin uzatlmas planlanmamaktadr. Geliim yatrmlar talebe bal olarak yaplacaktr. Evyap Liman konteyner, otomobil ve sv yk ellelemektedir. Liman ylda 450,000 TEU konteyner, 150,000 CEU ara ve 500,000 ton sv yk elleleme kapasitesine sahiptir. Liman 298,000 m2lik alana kurulmutur. Limana yanaabilecek en byk gemi 74,000 GRT arlna, 300 m uzunluuna ve 15 m su ekimine sahip olabilir. Ellelenen en ar yk ise 80 ton arlndadr. Limanda yklenen yklerin ounluu zmir, stanbul, Beypazar ve Ankaradan gelmektedir. Liman sahasnn bytlmesi ve yanama yerlerinin uzatlmas mmkndr. Limann gelitirilmesi iin katl otopark, rhtm uzatlmas ve tank yapm dnlmektedir. Liman kapsnda trafik skkl olmaktadr. Diler Liman ylda 6 milyon ton dkme yk elleleyebilmektedir. Liman 53 dnmlk arazi zerine kurulmutur. Limana daha nce yanaan en byk gemi 50,000 GRT arlna ve 12 m su ekimine sahiptir. Ellelenen en ar yk ise 100 ton arlndadr. Limanda yklenen yklerin ounluu Dilovas, Dzce ve Eskiehirden gelmektedir. Liman sahasnn sadece denize doru byme imkan vardr ama derinliklerin fazla olmas nedeniyle genileme alan snrldr. Yanama yerlerinin uzatlmas mmkn deildir. Solventa Liman sv yk ellelemektedir. Liman ylda 4 milyon ton sv yk elleleyebilir. Liman 10,000 m2lik alana kurulmutur. Limanda ylda 1-2 gn allamamaktadr. Limana btn Dnya lkelerinden ykler gelmektedir.
526
Liman alannn bytlmesi mmkndr. Depolama kapasitesinin arttrlabilmesi iin yeni tank yapm dnlmektedir. Liman giriinde ve iinde trafik skkl olmamaktadr. Poliport Liman kuru dkme yk ve sv yk ellelemektedir. Liman ylda 6,000,000 ton kuru yk elleleyebilir ve 150,000 m3 depolama kapasitesine sahiptir. Limana daha nce yanaan en byk gemi 85,000 DWT arlna, 227 m uzunlua sahiptir. Ellelenen en ar yk ise 120 ton arlndadr. Limanda yklenen yklerin ounluu stanbul ve Kocaeliden gelmektedir. Liman alannn bytlmesi ve geri saha operasyonlarnn gelitirilmesi mmkndr. Liman yeni ekipman yatrm yapmay ve kapasite gelitirmeyi planlamaktadr. AMBARLI BLGES Akansa Ambarl Liman kuru dkme yk ellelemektedir. Liman ylda 2,500,000 ton kuru yk elleleyebilir ve toplam 40,000 ton kapasteli silolara sahiptir. Liman 50,250 m 2lik alana kurulmutur. Limana daha nce yanaan en byk gemi 50,000 DWT arlna, 220 m uzunlua ve 11.5 m su ekimine sahiptir. Ellelenen en ar yk ise 350 ton arlndadr. Limanda ylda 1 gn allamamaktadr. Limanda yklenen yklerin ounluu stanbuldan gelmektedir. Limann bir geliim projesi bulunmamaktadr. Yaplan tahminlere gre limannn 2012 ylnda 2 milyon ton yk ellelemesi hedeflemektedir. Kumport Limannda konteyner ellelenmektedir. Liman ylda 100,000 TEU konteyner elleleme kapasitesine sahiptir. Liman sahas 400,000 m2lik alandan olumaktadr. Limana daha nce yanaan en byk gemi 300 m uzunlua ve 12.5 m su ekimine sahiptir. Ellelenen en ar yk ise 104 ton arlndadr. Limanda ylda 3 gn allamamaktadr. Limanda yklenen yklerin ounluu stanbul ve Trakyadan gelmektedir. Liman kara alan dolgu ile 45,000 m2 geniletilebilir. Yanama yerlerinin uzatlmas da mmkndr. Limann gelime projesi kapsamnda alann bytlmesi ve yeni ekipman alm planlanmaktadr. Marport Limannda konteyner ellelenmektedir. Liman ylda 1,400,000 TEU konteyner elleleme kapasitesine sahiptir. Liman sahas 340,000 m2lik alandan olumaktadr Limana daha nce yanaan en byk gemi 337 m uzunlua ve 14.5 m su ekimine sahiptir. Ellelenen en ar yk ise 100 ton arlndadr. Limanda yklenen yklerin ounluu stanbul, Kocaeli ve Tekirdadan gelmektedir. Liman kara alannn bytlme imkan bulunmamaktadr. Yanama yerlerinin uzatlmas da mmkn deildir. Limann gelime projesi bulunmamaktadr.
527
EK 7: ekim Modeli Ve Graph Kuram le Liman Etki Alanlarnn Saptanmas
528
(Bu yaz 1975 ylnda Ulatrma Koordinasyonu daresi (UK) Ulatrma Teknii Say: 2 dergisinde yaynlanan ayn yazarn bildirisinden zetlenmitir) A. Saffet Atik Bu almada limanlar ulam sistemlerinin krlma noktalar tanmlanm, 17 liman itibar ile deniz yolu ile gelen ykn, ulam sistemini deitirerek kara ve demiryolu ile arka alanda, nasl ve hangi kesimlere kadar dald kuramsal bir yaklamla aratrlmtr. Kukusuz, limandan arka alana olan akm kadar, arka alandan limana olan yk akm da nem tamaktadr. Limann i hacmi, doal olarak arka alandaki ekonomik yapya, retim byklne ksaca limana olan talebe baldr. Geri Alan ile liman arasndaki farkl ulam trlerinin kapasitesi, akm srati ve benzer dier zellikler de liman faaliyetlerini etkilenmektedir. rnein karayolu, demiryolu veya boru gelimilii ile limann i hacmi dorudan ilikilidir. Ayrca, limanlarn i hacmi sadece ulam balantlarnn gelimiliine yada arkadaki ekonomik faaliyetlere de bal deildir. Tarifeler, hizmet sunanlarn kurumsal ve ticari kapasite ve becerileri ve dier ekonomik ve mali hususlar, bankaclk ve sigortaclk faaliyetlere de baldr. Bununla birlikte; liman ve etki alan arasndaki uzaklk muhtemelen en belirleyici olandr. Bir yerden dier bir yere en az aba yada g sarf ederek ulamak evrensel bir gddr. Nitekim, Alfred Weberin En Az Maliyet Kuram (Least Cost Theory) da bu gdye dayanmaktadr. Webere gre, sanayi yer seiminde farkl gelerin minimum maliyetle gereklemesine baklr, bu gelerin birisi de ulamdr ve en az ulam maliyeti yer seimi tercih edilir. Konuya bu adan yaklalnca, hem limana yk gnderebilecek kesimler ile liman arasndaki uzaklk ve hem de limanlar arasndaki uzaklk kuramsal olarak n plana kmaktadr. zetle limanlar birbirleri ile kuramsal bir yar iinde Geri Blge oluturmaktadrlar. Bu kuramsal dayanaklar kullanlarak liman art alanlarnn belirlenmesine ilikin bir alma daha nce de yaplmtr. Aada bu alma zetlenmektedir.
529
EK 7.1. ekim Modeli ve A Analizleri Yntemi ile Liman Geri Blgelerinin Tanm almada iki kuram kullanlmtr. nce ekim modeli (Gravity Model)nde yararlanlmtr. Bu model ktleler ve aralarndaki uzakl saysal olarak aratrmakta ve ktlelerin ekim alanlarn bulmaktadr. Bu biimi ile farkl limanlarn geri blgeleri arasndaki snr, limann i hacmi (ykleme boatma miktar) ve aralarndaki uzakln ilevi olarak ortaya kmaktadr. A Analizleri, ise ekim modeli ile elde edilen etki alanlarnn test edilmesi sresince kullanlmtr. zellikle, ekim modeli ile ortaya kan ve birden fazla limann etkisi altna giren (belirsizlik gsteren) alanlarn, ulam a iebildiinde hangi limann etkisinde olabilecei a analizleri ile aratrlmtr. EK 7.1.1 ekim Modeli le Etki Alanlarnn Aratrlmas ekim modeli pek ok mekansal analizde kullanlmtr. Modelde ierilen iki temel e; ktle ve uzaklktr. Aranlan iliki ise ktleler arasndaki ekimdir. Bu iliki ktlelerin bykl ile doru, aralarndaki uzaklk ile ters orantl olarak tanmlanmaktadr. Bylece uzaklk, srtnme (friction) faktr olarak belirlenmektedir. Ktle ve uzaklk eleri farkl biimlerde ierik kazanabilmektedir. Bu aratrmada yukarda belirtilen geleneksel ekim modelinden yararlanlarak, ktleler aras ekimin minimum olduu noktalar aratrlmaktadr. Bulunan noktalar ile liman (ekim merkezi) arasnda kalan ksm liman etki alan olarak tarif edilmektedir. Bu iliki aada gsterilmitir.
Burada: X= Ktle ekimlerinin minimum olduu nokta Pj= j Ktlesinin Bykl PA= A Ktlesinin Bykl d= Ktleler arasndaki fiziki uzaklktr. Bu aratrmada P ktle deerleri, limanlarn ykleme - boaltma miktarlar 2, d olarak da nce karayollar a ve sonrasnda da demiryolu a olarak alnmtr.
P ktle deerleri farkl biimlerde ifade edilebilmektedir eitli mal gruplar iin farkl ulam trlerine gre farkl liman etki alan yada art alan snrlar saptamak olanakldr. Aratrmada ktle deerleri olarak kark eya miktar alnmtr. Dkme ykler bu almada kullanlmamtr. rnein; akaryakt, demir cevheri, kmr ve benzeri yk mal trleri liman ykleme boaltma hacimlerinden karlmtr. Bu tip ykler genellikle uzmanlam limanlarda yklenip boaltlmaktadr. Ancak suni gbre ve imento gibi dier dkmeler ise kark eya iinde deerlendirilmitir.
530
EK 7.1.2 Graph Kuram le Limanlarn Eriilebilirliklerinin Aratrlmas ve Etki Alanlarnn Saptanmasnda Topolojik Yapnn ncelenmesi Daha nce deinildii gibi, Geri Blgeleri rten limanlarn konumsal stnlklerini aratrmak zere, Geri Blgelerdeki farkl ulam balantlarn (karayolu ve demiryolu) topolojik yapsnn incelenmesinde, Graph kuramnn salad olanaklardan faydalanlmtr. Bu balamda; limanlarn, farkl ulam alarnda dier noktalara gre ulalabilirlik endekslerinin bulunmasnn yan sra, etki alanlarnda yer alan hatlarnda grece ulalabilirlikleri irdelenmitir. Akmlarn kanalize olduklar alarn topolojik yapsn inceleme srecinde, ilk etapta alarn tanm gerekmektedir. Alar, hatlar ve hatlarla birbirine balanm noktalar (nodes) sistemi olarak yaplmaktadr. Burada noktalar kentler ve/veya hatlarn kesime yerleridir. Aratrmada demiryolu ve karayolu alar srasyla; 29 nokta- 32 hat ve 48 nokta- 71 hat kullanlarak almaya sokulmutur. kinci etapta Alar Graphlara indirgenmitir. Graph oluturan noktalar ve hatlar arasndaki ilikiler ise ikili (binary) sistemde tanmlanmtr. Bu ilemde nokta ve/veya hatlar arasnda direkt balant var ise 1, yok ise 0 deerleri verilerek orijinal balant matrisi elde edilmitir. Bu matris, hatlarn fiziki ve geometrik zellikleri ile akmlarn hacmini iermemekte, ancak sistem yapsn biimsel olarak tanmlamaktadr. alma, Shimbel-Katz olarak adlandrlan bir endeksin hesaplanmas sonulandrlmtr. Buna gre kara ve demiryolu alarnn sistem ap bulunmutur. Bu ap, kuramsal olarak, bir mesaj (veya akmn) sistem iindeki btn noktalara ulaabilmesi iin kat etmesi gereken etap says ap (k) olarak tanmlanmaktadr ve demiryolu ve karayolu alar iin bu deerler k1=9 ve k2=10 olarak bulunmutur. Yukarda anlan endeks her bir karayolu ve demiryolu noktas (node) hatt iin bulunmu ve limanlarn bir node olarak grece eriebilirlikleri bulunmutur.
531
EK 7.2. Limanlarn Art Alanlar (Hinterlantlar)

EK 7.2.1. ekim Modeli Sonular Aratrmada, stanbulda bulunan Salpazar ve Haydarpaa niteleri de birletirilerek hesaplamalara alnmtr. ok az ykleme-boaltma miktarna sahip olan Sinop ihmal edilmitir. almada bulunan liman hinterlantlar Harita EK 7.1 ve Harita EK 7.2de gsterilmitir. Karayoluna Gre Liman Art Alanlar Kark eya asndan geri blgeleri yada etki alanlar etki alanlar en geni limanlar, kuramsal olarak stanbul, zmir, Mersin ve skenderun olarak belirmektedir. stanbul ve Gney limanlarnn etki alanlar Orta Anadoluda rtmektedir. Nevehir - Konya dorultusunda ekilebilecek bir izgi bu limanlarn etkin olduu alanlar tanmlayabilmektedir. Bu sanal izginin bats stanbul ve yada daha geni bir ifade ile Marmara limanlarnn etkisi altndadr. zmir limannn da etkileri incelendiinde Orta Anadoluda belirsizlikler artmaya balamaktadr. Daha evvel deinildii gibi liman kentlerindeki ekonomik ylmalar ve rgtlenme dzeyi, hinterlandn byklnde nemli olmaktadr. Bu durumda stanbul limannn, zellikle baz mal gruplar iin etki alan hemen btn Trkiyedir.3 te yandan Samsun, Trabzon, Antalya gibi blgesel limanlarn etki alanlar ok belirgin olarak ortaya kmtr. Ad geen limanlarn dierleri ile olan ekimi irdelendiinde hemen ayn neticeler bulunmutur. Buna gre Samsun liman Amasya, Ordu, Tokat, Sivas, Sinop, ksmen Kastamonu illerinin ieren bir etki alanna sahiptir. Trabzon liman ise Erzincan, Erzurum, Gmhane ve ksmen Rize illerini etkisi altna almaktadr. Antalya, Isparta, Burdur ve ksmen Konya illeri de Antalya limannn etkisindedir. Hopa, Zonguldak, Ereli, Fethiye ise kark eya ykleme boaltmalarnda ok kstl bir alana hizmet sunmaktadrlar. Derince liman genellikle stanbul-Kocaeli dorultusunda gelien endstriye hizmet sunmakta ve ayrca stanbul limanna gelen ykler iin alternatif olmaktadr. Bu zellii ise yeni gelimektedir. Bandrma liman ise Balkesir ve ksmen anakkale illerini etki alan iine kalmaktadr. (Harita EK 7.1)
Devlet Planlama Tekilat tarafndan yaplan kademelenme almasnda 7. kademe merkez olarak stanbul hizmet retiminde hemen tm Trkiyeyi etki alan altna almaktadr. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
532
Harita EK 7.1: Karayolu Ana Gre Liman Etki Alanlar Demiryollarna Gre Liman Art Alanlar Kark eya ykleme ve boaltmalar ve demiryolu uzaklklar itibaryla elde edilen ekim modeli sonularna gre; stanbul, zmir, Mersin ve skenderun Limanlar en geni etki alanna sahiptir. Ancak bunlarn demiryoluna gre etki alanlar karayolu anda olduu gibi, Orta Anadolu Blgesinde birbirleri ile rtmektedir. Demiryolu ve karayolu alarnn topolojik adan benzer oluu da bu sonuta etkili olmutur. Buna ilerde deinilecektir. Bununla birlikte; baz limanlarda demiryoluna ana gre saptanan art alan karayolundan nemli lde farkllamtr. Zonguldak liman etki alan Irmak-Zonguldak balantsndan tr ankr ilini de kapsayan biimde Anakaraya doru genilemitir. Buna karlk Samsun, Derince ve Bandrma limanlarnn etki alanlarnda, karayolu uzaklklarn ieren sonulara gre byk bir deiiklik grlmemitir. stanbul, Mersin, skenderun Limanlar etki alanlar, Afyon-Konya hatt; Deirmenli ve avuluky istasyonlar arasnda minimuma inmektedir. Bu noktalarn bat ve dousunda kalan ksmlar teorik olarak ad geen limanlarn etkisinde kalmaktadr. zmir Liman ile gney limanlar arasndaki snr da Afyon-Konya hatt zerinde ay istasyonuna rastlamaktadr. zmirin stanbul liman ile minimum ekim noktas KtahyaBalkesir aras Demirli istasyonuna rastlamaktadr. Bandrma ile olan snr ise Bandrma Balkesir hattnda Yeniky istasyonudur. Yukarda ad geen noktalarn batsnda kalan ksm teorik olarak zmir Liman etki alandr.
533
Kuzey- Gney dorultusunda ise Samsunun etki alan Sivas- Kayseri hattnda Karalky istasyonu ile tanmlanmaktadr. Yukarda belirtilen teorik snrlar Harita EK 7.2de ayrntl olarak gsterilmitir. Ancak gerek lkenin dou ksmnda kalan ve ekim modeli ile hangi limann etkisi altnda kald grlemeyen, gerekse Orta Anadoluda farkl liman ikilemelerine gre, deiik limanlarn etkisinde kalabilen kesimlerin durumunu akla kavuturmak iin Graph kuram kullanlmtr.
Harita EK 7.2: Demiryolu Ana Gre Liman Etki Alanlar
534
EK 7.3. A Analizi Sonular

Liman besleyen ulam ann analizinde, hatlarn topolojik yaps ald ulalabilirlik deeri limann grece nemini ortaya koymaktadr. Ulam a farkl biimlerde oluabilm ektedir. Ekonomik geliim srecine bal olarak aa biiminde veya dng (loop) yapan alar ortaya kmaktadr. Aratrmada limanlarn gerisindeki hatlarn hangi tip alar olduu irdelenmitir. Ayrca bu ada benzer ulalabilirlik deerleri olan hatlar boyunca limanlarn etki alanlarn srdkleri grlmektedir. Dier bir deyim ile limanlarn nokta olarak aldklar ulalabilirlik deerleri, limana balanan hatlarn aldklar endeksin fonksiyonudur. Bu endekslerin incelenmesi ile limanlarn hangi hatlar tarafndan sistem iinde belirgin hale getirildii anlalmaktadr. Bu hatlarn corafi boyutta irdelenmesi ile limanlarn etki alanlar aratrlmtr. EK 7.3.1. Demiryolu Hat Ulalabilirlik Endeksleri Daha evvel belirtildii gibi 32 hat itibariyle yaplan analizler yaplmtr. Limanlarn eriilebilirlikleri Shimbel-Katz Endeksi ile llmi ve aadaki sonulara ulalmtr. stanbul, zmir, Mersin ve skenderun limanlar etki alanlar ekim modeline gre Orta Anadoluda kesimektedir. Demiryolu anda ise, ad geen blge ile ksmen dou ve gneydou Anadoluda iki nemli dng bulunmaktadr. Bunlar srasyla Eskiehir, Afyon, Karde gedii, Kayseri, Ankara istasyonlar, F. Paa, Malatya, etinkale, Sivas istasyonlar tarafndan tanmlanmaktadr. Bu dngler zerinde yer alan noktalarn ulaabilirlik deerleri yksektir. Ayrca zmir liman gerisinde aa biiminde bir a bulunmaktadr ve bu sistem Orta Anadolu dngsne balanmtr. Bu a oluturan hatlar itibariyle demiryolu hat ulalabilirlik endeksleri (dhe) irdelendiinde stanbul ve Derince limanlarn Eskiehire balayan hat ile (dhe=48) ve Eskiehirden itibaren Eskiehir-Balkesir, Eskiehir- Ankara, Ankara- Kayseri hatlarnn dhe ler srasyla (48,58,43) ad geen limanlarn ulalabilir liklerini byk lde artrdklar ve bu limanlar etki alanlarnda kaldklar grlmektedir. zmir liman da 19.yzyl sonlarnda ve Cumhuriyet dnemlerinde gelitirilen aa biimi hattan etkilenmektedir. zmir limanna balanan hatlarda elde edilen dem iryolu hat ulalabilirlik endeksleri de genellikle homojen olup, yukarda belirtilen nedenlerle zmir liman etki alan iinde kalmaktadr. zmir-Afyon, zmir-Karakuyu, zmir-Balkesir, Balkesir-Eskiehir ve Eskiehir- Ankara hatlar bu a tanmlamaktadr. (dhe ler srasyla 81,25, 80, 41, 48, 58). Grld gibi Balkesir- Eskiehir ve Eskiehir- Ankara hatlar zmir ve stanbul olarak iki limann da nemini artrmaktadr. te yandan bu iki limann ekim modeline gre de etki alanlarnn Eskiehir- Balkesir hattnda snrlandklar bilinmektedir. Mersin ve skenderun limanlar ise yukarda ad geen iki dngnn birleme noktasnn elde ettii potansiyeli paylamlardr ( Bu nokta Adana olarak kabul edilmitir). Mersin liman, Mersin-Adana,Adana- Afyon, Afyon-Eskiehir, Adana- Kayseri, Kayseri-Sivas, Kayseri- Ankara hatlarnn (dhe srasyla (59, 106, 96, 73, 33, 43)) etkileri ile nem kazanmtr ve bu hatlar boyunca etki alann srdrmektedir. Bu durumda Mersin liman Orta Anadolu blgesinde Konya, Ankara ve Sivas, Nide illerini ieren bir etki alanna sahiptir. Bu bulgu, ekim modeli sonular ile hemen ayn niteliktedir. skenderun limannda ise, Orta Anadolu dngsnn dou kesimleri ile buna balanan tek etapl hatlarn etkisi grlmektedir. skenderun-F.Paa, F.Paa-Narl, Narl-Malatya, F.PaaUlatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
535
Snr, Narl-Gaziantep- Nusaybin, Malatya-Sivas, Yolat-Van, Yolat-Kurtalan hatlarnda elde edilen dhe deerleri srasyla, 25, 40, 19, 32, 5, 12, 15, 3 dr. Liman bu hatlar boyunca etkisini srdrmektedir. skenderunun dngnn batsndaki kesimi zerinde de etkisi vardr. Ancak Mersine balanan hatlar itibariyle bu deerler daha yksek ve homojen olduklarndan, Mersin liman etki alan dorultusunu gsterdikleri kabullenilmitir. Bylece Dou Anadolu blgesinin skenderun limannn etki alannda kald grlmektedir. Samsun liman ise Samsun-Sivas ve Sivas-Erzurum hatlar boyunca etki alann srdrmektedir. (dhe deerleri srasyla 11, 15, 7). Bu bulgularda ekim modeli ile uyum halindedir. Bandrma ve Zonguldak limanlarnn ise dnglere tek etaplk hatlarla baland ve bu hatlar boyunca etki alan oluturduklar grlmektedir. EK 7.3.2 Demiryolu Nokta Ulalabilirlik Endeksleri Demiryolu anda limanlarn aldklar nokta ulalabilirlik deerleri de aratrlmtr. Tablo EK 7.1de bu deerler ve sra verilmektedir. Tablo EK 7.1: Demiryolu A zerinde Yer Alan Limanlarn Shimbel-Ktaz Endeksleri
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 Liman zmir stanbul Derince Mersin skenderun Bandrma Zonguldak Samsun Shimbel-Katz Endeksi (10 m3) 9 7 7 5 5 5 4 3
EK 7.3.3 Karayolu Hat Ulaabilirlik Endeksleri Karayolu anda shimbel-katz indeksi 50 nokta ve 71 hat iin bulunmutur. Hatlar itibariyle yaplan deerlendirmede demiryolu a hat bulgularna benzer sonular elde edilmitir. almada bulunan ilgi ekici durum, Orta Anadoluda Ankaraya balanan 7 hattn, Ankarann ulalabilirlik deerini ykselttii ve bu hatlar boyunca ok yksek endekslerin elde edildiidir. Bu hatlarn sistemi tmne etkisi fazla olmutur. Bu durumda her limandan Ankara dorultusunda uzanan hatlar, nokta endeksleri olarak limanlarn ulaabilirlik endekslerini ykseltmilerdir. Bu hatlar doal olarak limanlarn etki alanlar dorultularnn gstergesi olmulardr. alma bu adan deerlendirildiinde; stanbul-Ankara hatt, stanbulun ulalabilirlik endeksini ykseltmitir. Bu hattn Zonguldak ve Karadeniz Ereli limanlar nokta ulalabilirlik deerlerine de etkileri byktr. te yandan
536
4 dier hat ulaabilirlik endeksleri de gz nnde tutulduunda stanbul-Edirne, stanbul-anakkale, stanbul-Adapazar, stanbul-Eskiehir hatlar boyunca elde edilen deerlerde liman nokta endeksini betimleyici olmulardr, dolaysyla liman bu hatlar boyunca teorik olarak etkindir.
zmir liman ise zmit-Ankara dorultusunda zmir-Afyon (khe=264), Afyon-Ankara (khe=1113) ve zmir-anakkale (khe=50), zmir-Balkesir (khe=57), zmir-Aydn-Dinar (khe=54 ve 46) hatlar ile nokta endeksini 219a ykseltmitir (Limanlar arasnda 2.byk deer). Bu hat dorultularnda limann etki alan srmektedir. Mersin liman nokta ulalabilirlik endeksi 223 olarak bulunmutur. Bu deer Trkiyede en yksek olarak grlmektedir. Mersin-Adana-Aksaray-Ankara dorultusundaki hatlarda srasyla 101, 347, 1268 lik khe ler elde edilmitir. Ayrca Mersin- Konya, Mersin-AdanaKayseri hatlarnda da 74, 315 khe ler bulunmutur. Bu durumda Mersin-Konya, Ankara ve Kayseriyi etkisi altnda tutmaktadr. skenderun limannn nokta endeksi greli olarak ok daha dktr (45). Limana ulaan hatlar irdelendiinde, bu deerin Orta Anadolu dngsnde yer alan hatlarn bir ksmnn ve zellikle Dou Anadolu blgesini skenderuna balayan hatlarn etkisi ile olutuu grlmektedir. skenderun- Ceyhan- Malatya- Elaz- Tatvan, skenderun-Gaziantep- UrfaDiyarbakr- Siirt dorultusundaki hatlarda elde edilen deerler bunu kantlamaktadr. Elde edilen khe ler srasyla, 17, 19, 10, 36, 41, 12 ve 17, 5, 3, 3, 5 eklindedir. Samsun liman 118 lik nokta endeksi ile nemini ortaya koymutur. Ank ara- Samsun dorultusundan baka Samsun- Amasya- Sivas ve Samsun- Trabzon hatlar boyunca elde edilen 1181, 200, 347, 200, 31 lik khe deerleri limann karayollar ana gre topolojik adan 3. en ulalabilir liman olma zelliini kazandrmtr. Ad geen dorultularda liman teorik olarak etkin kabul edilmitir. Zonguldak liman da dier limanlarda olduu gibi Ankara dorultusunda Zonguldak -GeredeAnkara hatt boyunca 399 ve 1367 lik khe deerleri ile etki alann srdrmtr. Bu son deer Ankaraya uzanan hatlar ierisinde en yksek olandr. Zonguldak biimsel adan Ankarann potansiyelinden en ok faydalanan nokta olarak ortaya kmtr. Gerede-Ankara balantsnn bu stnlnden stanbul limannn da faydaland aktr. te yandan, almada yollarn fiziki ve geometrik standartlarnn ve akmlarn iermedii bilinmektedir. Bu durumda Zonguldakn bu etkisi teorik olmaktadr. Ancak balantnn dier hatlar standartlarna ykseltilmesi halinde, elde edilen bu yapsal zellik deerlendirilmelidir. Trabzon liman endeksi Trabzon-Erzurum, Erzurum-Erzincan, Erzurum-Ar hatlar boyunca 5, 10,32 ve 7 lik khe lerle tanmlanabilmekte ve yukardaki dorultularda etkin olabilmektedir. Bandrma ise, dou Marmarada stanbul Liman etki alannn bir ksmn teorik olarak paylaabilmektedir. Bandrma- anakkale, Bandrma- Balkesir, Bandrma- Bursa ve BursaEskiehir hatlarnda 3, 9, 6, 27 lik khe leri elde edilmitir. Ad geen hatlar Bandrma liman etkisinde kalmaktadr.
X bu deerler 10 ile arplmaldr.
537
Antalya ve Fethiye limanlar da srasyla Antalya- Dinar, Antalya- Mersin ve Fethiye-Aydn dorultularnda 39, 49 ve 13 lk khe leriyle etkin olmaktadrlar. EK 7.3.4 Karayolu Nokta Ulalabilirlik Deerleri Karayolu ana gre limanlarda elde edilen nokta ulalabilirlik deerleri irdelendiinde elde edilen sralama Tablo EK 7.2de verilmektedir. Tablo EK 7.2: Karayolu zerinde Yer Alan Limanlarn Shimbel-Ktaz Endeksleri
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Liman Mersin zmir Samsun Zonguldak Trabzon Bandrma skenderun Kdz. Ereli stanbul Fethiye Sinop Hopa Shimbel- Katz Endeksi 223 219 118 100 58 51 45 32 31 29 29 14
EK 7.4. Sonu
Her iki yntem ile elde edilen bulguya gre Trkiye 6 byk limann etki alan olarak paylalmaktadr. Bunlar Marmarada stanbul (Salpazar ve Haydarpaa) ve Derince kompleksi, Egede zmir, Akdenizde Mersin ve skenderun, Karadenizde Samsun ve Trabzon limanlardr. Bunlarn dnda kalan limanlar greli olarak daha dar bir alana hizmet sunmaktadrlar. rnein Antalya, Bandrma, Giresun ve Hopa bu tip limanlardr. Dier bir ksm limanlar ise art alanlarnda bulunan endstriyel kurulularn doal kaynaklar nedeniyle ihtisas limanlar biiminde gelimilerdir. Zonguldak, Kdz. Ereli gibi. te yandan limanlarn etki alanlarnn geniliinin, geri alanda yer alan ticari ve endstriyel ylmlar ile bu alanlardaki kara ve demir yolu balantlarnn gelimiliinin fonksiyonu olduu da grlmektedir.
538
EK 8: Liman Kullanclar Soru Formlar
539
1. ORGANZE SANAY BLGELER SORU FORMU T.C. Ulatrma Bakanl Demiryollar Limanlar ve Hava Meydanlar naat Genel Mdrl (DLH), dnyada ve lkemizde gelien denizyolu tamacl ve liman faaliyetlerini gz nnde tutarak Ulatrma Ky Yaplar Master Plan yapm almalarn balatmtr. Sz konusu almay Yksel Proje Uluslararas A.. ve BELDA LTD ortak giriimi yrtmektedir. Bilindii zere, lkemiz zellikle d ticaretinde ve ksmen i ticaret mal sevkyatnda denizyolu tamaclnn pay byktr. Bu nedenle, Organize Sanayi Blgeleri ynetimlerinin; gnmz koullarn deerlendirmesi ve gelecekteki deniz yolu tamacl ve liman faaliyetleri hakknda da gr, neri ve beklentilerini aklamas Master Plan almalarn asndan nem tamaktadr. Bu erevede; aada sorularn yantlar, Ulatrma Yaplar Master Plann ynlendirici grler olarak deerlendirilecektir.
ORGANZE SANAY BLGELER DENZYOLU KULLANIMI VE LMANLAR ANKET 1. Organize Sanayi Blgesinin Kurulu Yl; 2. Organize Sanayi Blgesi Bykl (ha.) 3. Organize Sanayi Blgesinde Bulanan Sanayi Parseli Adedi: .. 4. Fiilen letmede Bulunan Firma /letme Adedi: , 5. na Halinde Firma/letme Firma Adedi:.., 6. Proje Halinde Firma/letme Adedi:....., 7. Bo Sanayi Parsel Adedi:....., 8. OSB de istihdam hacmi asndan baskn durumda olan ilk 3 sektr; (gda, tekstil, makine imalat ve benzeri gibi) 1. 2. 3... 9. OSB de retim miktar (ton, m3 veya adet gibi) asndan baskn durumda olan ilk 3 sektr; (seramik, makine imalat, mobilya ve benzeri gibi) 1. 2. 3...
540
10. OSB de d satm miktar (ton, m3 veya adet gibi) asndan baskn durumda olan ilk 3 sektr; (seramik, gda, mobilya ve benzeri gibi) 1. 2. 3...
541
11. OSB de yer alan firmalar tarafndan son ylda denizyolu ve limanlar kullanlarak ile yaplan i ve dsatm miktarlar hakknda ltfen aadaki sorular yantlaynz.
2008 Yl
Satlarda hangi ulam tr kullanlmaktadr? (karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu) (Birden fazla tr kullanlyorsa ltfen belirtiniz. Karayoludenizyolu veya demiryolu denizyolu gibi) lerde deniz yolu ile sevkyat yapma olana var mdr? Evet ise, hangi rnler iin hangi miktarlarda ltfen belirtiniz.
Firma
Alt-Sektr (gda, seramik, mobilya gibi)
Toplam i ticaret satlar ve dsatm hacmi (ltfen ton, m3 veya adet gibi birimi yaznz, konteyner ile sevkyat yaplyor ise ltfen zellikle belirtiniz)
ve d satlarda ltfen en fazla kullanlan liman veya iskeleyi belirtiniz.
Denizyolu ile yaplan sevkyat miktarn birim de belirterek ltfen yaznz.
Eklemek istediiniz hususlar yaznz.
dier ltfen
2007 Yl
Satlarda hangi ulam tr kullanlmaktadr? (karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu) (Birden fazla tr kullanlyorsa ltfen belirtiniz. Karayoludenizyolu ve ya demiryolu denizyolu gibi) lerde deniz yolu ile sevkyat yapma olana var mdr? Evet ise, hangi rnler iin hangi miktarlarda ltfen belirtiniz.
Firma
dier ltfen
542
2006 Yl
Satlarda hangi ulam tr kullanlmaktadr? (karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu) (Birden fazla tr kullanlyorsa ltfen belirtiniz. Karayoludenizyolu ve ya demiryolu denizyolu gibi) lerde deniz yolu ile sevkyat yapma olana var mdr? Evet ise, hangi rnler iin hangi miktarlarda ltfen belirtiniz.
Firma
dier ltfen
12. OSB de yer alan firmalar tarafndan son ylda deniz yolu ile gerekletirilen i ve dalm miktarlar hakknda ltfen aadakileri yantlaynz.
2008 Yl
ve dalmlarda hangi ulam tr kullanlmaktadr? ( karayolu, yolu, demiryolu, denizyolu, havayolu gibi) (Birden fazla tr kullanlyor ise ltfen belirtiniz) Karayoludenizyolu ve ya demiryolu denizyolu gibi) lerde denizyolu ile i ve dalm olanaklar dnlr m? Evet ise, hangi rnler iin ve hangi miktarlarda ltfen belirtiniz.
Firma
Tr (hammadde, ara mamul gibi ltfen maln adn da yazarak belirtiniz.
Toplam i ticaret almlar ve dalm hacmi (ltfen ton, m3 veya adet gibi birimi yaznz, konteyner ile alm yaplyor ise ltfen zellikle belirtiniz)
ve dalmlarda denizyolu kullanlyorsa, ltfen en fazla kullanlan liman veya iskeleyi belirtiniz.
Denizyolu ile yaplan i ve dalm miktarn birim de belirterek ltfen yaznz.
Eklemek istediiniz dier hususlar ltfen yaznz.
543
2007
Yl
ve dalmlarda hangi ulam tr kullanlmaktadr? ( karayolu, yolu, demiryolu, denizyolu, havayolu gibi) Birden fazla tr kullanlyor ise ltfen belirtiniz) Karayoludenizyolu ve ya demiryolu denizyolu gibi lerde deniz yolu ile i ve dalm olanaklar dnlr m? Evet ise, hangi rnler iin ve hangi miktarlarda ltfen belirtiniz.
Firma
2006
Yl
ve dalmlarda hangi ulam tr kullanlmaktadr? ( karayolu, yolu, demiryolu, denizyolu, havayolu gibi) Birden fazla tr kullanlyor ise ltfen belirtiniz) Karayoludenizyolu ve ya demiryolu denizyolu gibi lerde deniz yolu ile i ve dalm olanaklar dnlr m? Evet ise, hangi rnler iin ve hangi miktarlarda ltfen belirtiniz.
Firma
544
13. OSB ynetimi olarak tamaclk sektrnn gnmzdeki performans nasl deerlendirmektesiniz? Bunlar darboazlar ve stnlkler gibi olumlu ve olumsuz ynleri ltfen aklaynz.
14. OSB ynetimi olarak sizce, ilerde i ticaret ve d ticarete dnk mal tamaclnda hangi tr ve tesislere gereksinme duyulacaktr. Bunlar, karayolu, demiryolu, konteyner terminalleri, deniz yolu ve limanlar, havayolu ve kargo terminalleri, lojistik kyler veya lojistik merkezler ve dierleri gibi ltfen ncelikleri de belirterek aada aklaynz.
545
2- HRACATI BRLKLER SORU FORMU
... hracat Birliine
T.C. Ulatrma Bakanl Demiryollar Limanlar ve Hava Meydanlar naat Genel Mdrl (DLH), dnyada ve lkemizde gelien denizyolu tamacl ve liman faaliyetlerini gz nnde tutarak Ulatrma Ky Yaplar Master Plan yapm almalarn balatmtr. Sz konusu almay Yksel Proje Uluslararas A.. ve BELDA LTD ortak giriimi yrtmektedir. Bilindii zere, lkemiz d ticaretinde denizyolu tamaclnn pay byktr. Bu nedenle ihracat birliklerimizin; gnmz koullarn deerlendirmesi ve gelecekteki deniz yolu tamacl ve liman faaliyetleri hakknda da gr, neri ve beklentilerini aklamas Master Plan almalar asndan nem tamaktadr. Bu erevede; aada sorularn yantlar, Ulatrma Yaplar Master Plann ynlendirici grler olarak deerlendirilecektir. lgi ve katknza imdiden teekkr ederiz.
HRACATI BRLKLER DENZYOLU KULLANIMI VE LMANLAR SORU KAIDI
Birliinize ye firmalarn son yldr yapt toplam ihracatn parasal deerini ltfen USD cinsinden belirtiniz .
2006 Yl Toplam hracat Deeri (USD) 2007 Yl 2008 Yl
546
Birliinize ye firmalarn son yldr deniz yolu ile yapt toplam ihracatn miktarn, nemli mal trleri ve bunun retildii ili de aklamak kayd ile ltfen belirtiniz. (ltfen ton, m3, adet ve benzeri belirtiniz, sevkyat konteyner ile yaplyorsa ltfen adet belirtiniz)
2008 Yl
hracat Yaplan Alt-Sektr (gda, seramik, mobilya gibi) Denizyolu ile yaplan ihracat yaplan ykn parasal deeri (USD) Deniz Yolu Yaplan ihracat Hacmi (ltfen ton, m3 veya adet gibi birimi yaznz, konteyner ile sevkyat yaplyor ise ltfen zellikle belirtiniz) Liman veya skeleye Ulama Biimi (karayolu, demiryolu, boru hatt gibi) En Fazla Sevkyat Yaplan lke ve Liman veya skele
hracat Yaplan AltSektrdeki Firma Adedi
Maln retildii l
Bu alt sektrn yapt i ticaret ve ihracatta kullanlan tr (konteyner, dkme sv yk, dkme kuru yk, genel kargo, Ro-Ro, otomobil)
Yklemenin Gerekletii Liman veya skele
L TOPLAMI
547
2007 Yl
hracat Yaplan AltSektr (gda, seramik, mobilya gibi) hracat Yaplan AltSektrdeki Firma Adedi Bu alt sektrn yapt i ticaret ve ihracatta kullanlan tr(konteyner,sv yk, dkme kuru yk, genel kargo, Ro-Ro, otomobil) Denizyolu ile yaplan ihracat yaplan ykn parasal deeri (USD) Deniz Yolu Yaplan ihracat Hacmi (ltfen ton, m3 veya adet gibi birimi yaznz, konteyner ile sevkyat yaplyor ise ltfen zellikle belirtiniz) Liman veya skeleye Ulama Biimi (karayolu, demiryolu, gibi) En Fazla Sevkyat Yaplan lke ve Liman veya skele
Maln retildii l
L TOPLAMI
2006 Yl
hracat Yaplan AltSektr (gda, seramik, mobilya gibi) hracat Yaplan AltSektrdeki Firma Adedi Bu alt sektrn yapt i ticaret ve ihracatta kullanlan tr (konteyner, dkme sv yk, dkme kuru yk, genel kargo, Ro-Ro, otomobil) Denizyolu ile yaplan ihracat yaplan ykn parasal deeri (USD) Deniz Yolu Yaplan ihracat Hacmi (ltfen ton, m3 veya adet gibi birimi yaznz, konteyner ile sevkyat yaplyor ise ltfen zellikle belirtiniz) Liman veya skeleye Ulama Biimi (karayolu, demiryolu, gibi) En Fazla Sevkyat Yaplan lke ve Liman veya skele
Maln retildii l
L TOPLAMI
548
hracat Birlii ynetimi olarak, son kresel ekonomik krizi nasl deerlendiriyorsunuz? . ye Firmalarnzn ihracatnda 2009 ylnda 20082 e gre bir azalma grld m? ..Evet ise, ortalama % olarak bu azalmaya ifade ediniz?................................................................... hracat Birlii ynetimi olarak ihracatn kriz ncesi dzeyine ka ylda eriebileceini dnyorsunuz? .................................................................. Krizin almas takiben nmzdeki yllar iin tahmin ettiiniz yada ngrdnz ihracat art hzn ltfen belirtiniz........................................ hracat Birlikleri ynetimi olarak tamaclk sektrnn gnmzdeki performans nasl deerlendirmektesiniz? Bunlar darboazlar ve stnlkler gibi olumlu ve olumsuz ynleri ltfen aklaynz. (gerekirse ltfen yeni sayfa anz)
hracat Birlikleri ynetimi olarak sizce, ilerde i ticaret ve d ticarete dnk mal tamaclnda hangi tr ve tesislere gereksinme duyulacaktr. Bunlar, karayolu, demiryolu, konteyner terminalleri, deniz yolu ve limanlar, havayolu ve kargo terminalleri, lojistik kyler veya lojistik merkezler ve dierleri gibi ltfen ncelikleri de belirterek aada aklaynz. (gerekirse ltfen yeni sayfa anz)
549
3. TCARET VE SANAY ODALARI SORU FORMU
... Sanayi ve Ticaret Odas Bakanlna
T.C. Ulatrma Bakanl Demiryollar Limanlar ve Hava Meydanlar naat Genel Mdrl (DLH), dnyada ve lkemizde gelien denizyolu tamacl ve liman faaliyetlerini gz nnde tutarak Ulatrma Ky Yaplar Master Plan yapm almalarn balatmtr. Sz konusu almay Yksel Proje Uluslararas A.. ve BELDA LTD ortak giriimi yrtmektedir. Bilindii zere, lkemiz d ticaretinde denizyolu tamaclnn pay byktr. Bu nedenle Ticaret ve Sanayi Odalarmzn; gnmz koullarn deerlendirmesi ve gelecekteki deniz yolu tamacl ve liman faaliyetleri hakknda da gr, neri ve beklentilerini aklamas Master Plan almalarn asndan nem tamaktadr. Bu erevede; aada sorularn yantlar, Ulatrma Yaplar Master Plann ynlendirici grler olarak deerlendirilecektir.
lgi ve Katknz teekkr ederiz.
550
SORULAR
Odanza ye firmalarn son yldr yapt toplam dsatmn parasal deerini ltfen TL cinsinden belirtiniz.
2006 Yl Toplam Dsatm Deeri (TL) 2007 Yl 2008 Yl
Odanza ye firmalarn son yldr deniz yolu ile yapt toplam i ticaret sevkyat ve dsatmn miktarn, nemli mal trleri ve bunun retildii ili de aklamak kayd ile ltfen belirtiniz. (ltfen ton, m3, adet ve benzeri belirtiniz, sevkyat konteyner ile yaplyorsa ltfen adet belirtiniz)
(NEML NOT. Baz Odalarmzda aadaki sorular yantlayacak bir istatistiki kayt sistemi bulunmayabilir. Bu durumda ltfen denizyolunu kullanan nemli yelerinizle temas kurarak sorular yantlaynz. Oda ynetimi olarak kanatlarnz ltfen belirtiniz.)
2008 Denizyolu ile yaplan ticaret ve dsatma konu olan mal cinsleri Yklemenin Gerekletii Liman veya skele Liman veya skeleye Ulama Biimi (karayolu, demiryolu, boru hatt gibi) En Fazla Sevkyat Yaplan lke veya Yurtii ise Liman veya skele
Maln l
retildii
A Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) B Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) C Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) D Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) E Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) Ltfen gerekirse satr ekleyiniz.
551
2007 Denizyolu ile yaplan ticaret ve dsatma konu olan mal cinsleri Yklemenin Gerekletii Liman veya skele Liman veya skeleye Ulama Biimi (karayolu, demiryolu, boru hatt gibi) En Fazla Sevkyat Yaplan lke veya Yurtii ise Liman veya skele
Maln retildii l
A Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) B Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) C Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) D Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) E Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) Ltfen gerekirse satr ekleyiniz. 2006 Denizyolu ile yaplan ticaret ve dsatma konu olan mal cinsleri Yklemenin Gerekletii Liman veya skele Liman veya skeleye Ulama Biimi (karayolu, demiryolu, boru hatt gibi) En Fazla Sevkyat Yaplan lke veya Yurtii ise Liman veya skele
Maln retildii l
A Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) B Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) C Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) D Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) E Mal Toplam Dsatm Miktar (ton, m3, adet vb) Ltfen gerekirse satr ekleyiniz.
Odanza ye firmalarn son yldr deniz yolu ile yapt toplam i ticarete konu mal almlarnn ve dalmn miktarn, nemli mal trleri ve bunun retildii ili de aklamak kayd ile ltfen belirtiniz. (ltfen ton, m3, adet ve benzeri belirtiniz, almlar konteyner ile yaplyorsa ltfen adet belirtiniz)
552
(NEML NOT. Baz Odalarmzda aadaki sorular yantlayacak bir istatistiki kayt sistemi bulunmayabilir. Bu durumda ltfen denizyolunu kullanan nemli yelerinizle temas kurarak sorular yantlaynz. Oda ynetimi olarak kanatlarnz ltfen belirtiniz.) 2008 Denizyolu ile yaplan ticaret ve Dalma konu olan mal cinsleri Dsatmn Geekletii Liman veya skele Liman veya skeleden Sonra Kullanlan Tama Biimi (karayolu, demiryolu, boru hatt gibi) En Fazla Maln Geldii lke Ticaret ise Liman veya skele
Maln Gidecei l
B Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) C Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) D Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb)
E Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) Ltfen gerekirse satr ekleyiniz.
2007 Denizyolu ile yaplan ticaret ve Dalma konu olan mal cinsleri Liman veya skeleden Sonra Kullanlan Tama Biimi (karayolu, demiryolu, boru hatt gibi) En Fazla Maln Geldii lke Ticaret ise Liman veya skele
Maln Gidecei l
Dsatmn Geekletii Liman veya skele
B Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) C Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) D Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) E Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) Ltfen gerekirse satr ekleyiniz. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
553
2006 Denizyolu ile yaplan ticaret ve Dalma konu olan mal cinsleri Liman veya skeleden Sonra Kullanlan Tama Biimi (karayolu, demiryolu, boru hatt gibi) En Fazla Maln Geldii lke Ticaret ise Liman veya skele
Maln Gidecei l
Dsatmn Geekletii Liman veya skele
B Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) C Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) D Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) E Mal Toplam Ticaret ve Dsalm Miktar (ton, m3, adet vb) Ltfen gerekirse satr ekleyiniz.
Ticaret ve Sanayi Odas ynetimi olarak, son kresel ekonomik krizi nasl deerlendiriyorsunuz? . ye Firmalarnzn dsatmnda 2009 ylnda 2008-2 e gre bir azalma grld m? ..Evet ise, ortalama % olarak bu azalmaya ifade ediniz?................................................................... Ticaret ve Sanayi Odas ynetimi olarak d satmn kriz ncesi dzeyine ka ylda eriebileceini dnyorsunuz?.................................................... Krizin almas takiben nmzdeki yllar iin tahmin ettiiniz yada ngrdnz dsatm art hzn ltfen belirtiniz........................................ Ticaret ve Sanayi Odas ynetimi olarak tamaclk sektrnn gnmzdeki performans nasl deerlendirmektesiniz? Bunlar darboazlar ve stnlkler gibi olumlu ve olumsuz ynleri ltfen aklaynz. (gerekirse ltfen yeni sayfa anz) Ticaret ve Sanayi Odas ynetimi olarak sizce, ilerde i ticaret ve d ticarete dnk mal tamaclnda hangi tr ve tesislere gereksinme duyulacaktr. Bunlar, karayolu, demiryolu, konteyner terminalleri, deniz yolu ve limanlar, havayolu ve kargo terminalleri, lojistik kyler veya lojistik merkezler ve dierleri gibi ltfen ncelikleri de belirterek aada aklaynz. (gerekirse ltfen yeni sayfa anz)
554
EK 9: Liman Hinterlantlarnda Bulunan Karayollar
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
EK 10: Liman Hinterlantlarnda Bulunan Demiryollar
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
EK 11. Doal Deniz Alanlarnda Fiziksel Tama Kapasitesinin Deerlendirilmesi, Az Hassas, Hassas ve zel evre Koruma Alanlar
583
Ulam Ky Yaplar Master Plan almas erevesinde 2030 ylna kadar ticari limanlarn gelime dinamiini yanstan almalar bu kapsam erevesinde yaplmaktadr. alma kapsamnda ticari limanlar, liman kapasiteleri, liman iletmeleri tanmlanacaktr. Limanlar ile ilgili geliim profilleri ortaya arz- talep olarak konulurken doal yap ve kullanm arasnda dengeli bir kullanm gzetilmelidir. Bu aamada, denizsel ortamn tama kapasitesi deerlendirme almalar nemli bir temel girdi olmal ve limanlar, ekek yerleri ile ilgili yatrm kararlarn verilmesini ynlendirmelidir. Limanlarnn yaplaca deniz alanlarnda denizdeki kirlenme seviyesi deniz aralarnn kontrol edilemeyen atklarndan etkilenerek yrenin ekolojik zelliklerini bozabilecek bir dzeye kabilmektedir. Srdrlebilen kalknma ltlerine uygun olarak doal kaynaklar gelecek nesillere brakacak ekilde tketmeden kullanabilmek iin doru stratejilerin saptanmasnda, o deniz yresini kullanan deniz aralarnn says temel etken olmaktadr. Bu nedenle, yaplmas dnen limanlarn kapasitesinin tahmininde yrenin tama kapasitesinin hesaplanmas gerekmektedir. Deniz aralar kaynakl sv ve atk miktarlarndan oluan deniz kirlenmesinin ve bunun evresel etkilerinin saptanmasnda yrenin fiziksel tama kapasitesi, gerek tama kapasitesi ve verimli tama kapasitesi olarak 3 alma yaplmas gerekmektedir. Bu almalarda deniz alann mevcut durumunun tespiti iin; 1) Yrenin rzgar, dalga iklimi, sirklasyon modeli ve zellikle kapal koylarda suyun fiziksel, biyolojik ve kimyasal zelliklerinin ve ekolojik dengesinin srdrlebilirlii iin karadan gelen kaynak suyunun, yeralt suyunun incelenmesi 2) Alansal ve zamana bal sirkulasyon ve oinografik parametrelerinin saha lmleriyle tespiti 3)Deniz ve kara kaynakl kat ve sv atklarn kaynaklarnn miktarlarnn tespiti 4) Su alt ekosistemin (yrenin bitki ve canl trlerinin) denizalt aratrmalar ile saptanmas gerekmektedir. Tama kapasitesi deerlendirme almalar temel alnarak o deniz alannn (zellikle de kapal koylarn) hizmet verebilecei tekne says ortaya konulmas gerekmektedir. Bu almadaki ama limanlarn ve dier tesislerinin kurulaca alanlarda doal dengeyi bozmadan doal kaynaklar tketmeden srdrlebilir bir geliim planlayabilmektir. Doal olarak byle bir ama ancak problemleri daha byk bir lekle grmekle mmkndr. Bu lek ise, deniz turizmini bir ekonomik sektr olarak gelitii dier sektrlere paralel olarak gelimesinin ngrld btnleik ky alanlar kullanm leinde yaplacak almalardr. Bu almalarda doal kaynaklar kendisini yenilemesine izin verecek ekilde tketmeden belirli snrlar ierisinde kullanmak (tama kapasitesi) temel ilkedir. eitli byklklerdeki deniz aralar gerek bekleme, gerekse seyir durumunda iken deniz ortamnda geici ya da bazen kalc kirlenmeye yol amaktadrlar. Bu tr kirlenmelerin en nemli kayna, ncelikler deniz aracndaki insanlar ve ayrca da deniz aracnn denize elverililiindeki eksikliklerdir. Deniz aralarnn denize etkilerinin deerlendirilmesi iin ncelikle deniz aralarndaki insan (yolcu ve mrettebat) saylarnn saptanmasdr. Yolcu ve mrettebat tarafndan kullanlan suyun kirlenerek oluturduu sv atk ve kullanm sonras
584
oluan kat atk miktarlar Fethiye Gcek zel evre Koruma Blgesi Gcek Krfezi Tama Kapasitesinin Belirlenmesi Projesinde (ODT 2007)de tahmin edilmitir. Liman yaplmas olas koylarda koylarn tama kapasitesi almalar yaplarak koylarn tekne kapasiteleri belirlenmelidir. evre ve Orman Bakanl evre Ynetimi Genel Mdrl 22.05.2009 tarihli yazsnda Kentsel Atksu Artm Ynetmelii kapsamnda belirlenen Hassas ve Az Hassas Su Alanlar teblii hazrlanmtr. Onay iin Babakanlkta bekleyen teblie gre Trkiye kylarnn hassas ve az hassas alanlarnn tespiti, izlenmesi ve bu alanlarda yaplacak kentsel atksu dearjlarnn esas ve usulleri belirlenecektir. Bu teblie gre belirlenen hassas ve az hassas ky, koy ve krfezler ekil EK 11.1de gsterilmektedir. Kylarmzda ayrca Bakanlar Kurulu kararyla ilan edilmi bulunan zel evre Koruma Blgeleri' bulunmaktadr. Bu alanlarda bulunan doal gzelliklerin, tarihi ve kltrel kaynaklarn, biyolojik eitliliin, sualt, sust canl ve cansz varlklarn korunmasn ve bu deerlerin gelecek nesillere aktarlmasn salamak iin zel alan olarak ilan edilmitir. Deniz kylarnda bulunan alanlar srasyla : Gksu Deltas ( Mersin) Belek (Antalya ) Ka-Kekova ( Antalya) Data-Bozburun (Mula) Fethiye Gcek (Mula) Gkova (Mula) Foa (zmir ) Liman yerleri planlama almalarnda zel evre koruma blgelerine zel nem verilmelidir.
585
ekil EK 11.1: Kentsel Atksu Dearj Bakmndan Az Hassas ve Hassas Ky, Koy ve Krfezler
586
EK 12: Btnleik Ky Alanlar Ynetimi
587
EK 12: Btnleik Ky Alanlar Ynetimi
588
Btnleik Ky Alanlar Ynetimi Yaklamnn Geliimi Btnleik Ky Alanlar Ynetimi, ky alanlarnda srdrlebilir gelime iin srekli, nlem alc ve uyarlanm bir kaynak ynetim sreci olarak tanmlanmaktadr (UNEP, 1995). Btnleik Ky Alanlar Ynetiminin amac, ky alanlarnn duyarl, snrl ve bask altndaki mekanlar olduunu gz nne alarak, kamunun ve yerel gruplarn uyumlu ve birlikte eylemlerine olanak verecek btnleik politika ve stratejilere dayal bir ynetim biiminin oluturulmas eklinde ifade edilmektedir (Avrupa Komisyonu, 1999). BKAY, evre sorunlarnn stesinden gelmek ve ky alanlarnda srdrlebilir kalknmay salamaya ynelik bir aratr. BKAYn ky alanlarnn srdrlebilir geliimi, deniz evresinin korunmas, ak denizler ve ulusal sulardaki deniz canllarnn ve kaynaklarnn srdrlebilir kullanm ve korunmas gibi konular kapsadn sylemek mmkn olabilir. Btnleik Ky Alanlar Ynetiminin lkeleri Ky alanlarnda srdrlebilir kalknmann arac olarak gelitirilebilecek ve uygulanabilecek olan BKAY srecinde baz zel ve genel ilkelere uyulmas gerektii hususu zerinde nemle durulmaktadr. Sz konusu genel ilkeler aada sralanmtr. Srdrlebilir gelime ilkesi htiyatllk ilkesi nleyici tedbirler ilkesi Temiz teknolojilerin kullanm ilkesi Ekonomik aralarn kullanm ilkesi Kirleten der, kullanan der ilkeleri Uluslararas ibirlii ilkesi effaflk ve halk katlm ilkesi Ky alanlarnda srdrlebilir kaynak kullanmnn salanmas iin aada tanmlanan zel ilkelere uyulmas gerektii vurgulanmaktadr. Srdrlebilir insan yerlemelerinin (kentleme, sanayileme, turizm vb.) gelitirilmesi, Deniz, akarsu ve tatl su kaynaklarnn kirlenmesinin nlenmesi, Orman ve tarm topraklarnn korunmas, Ky karakterinin, doal plajlarn korunmas, ky erozyonunun nlenmesi, Doal, kltrel zenginliklerin ve duyarl ekosistemlerin (sulak alanlar, endemik trlerin habitat alanlar, deltalar, lagnler, vb.) korunmas. Temel Kavramlar ve Tanmlar Btnleik Ky Alan Ynetimi: Ky alanlarnda doal kaynaklara olan talepler ve deiik eylemler arasndaki etkileim zerinde younlaabilmek iin, belirli bir corafi alanda srdrlebilir ekolojik gelimeyi baarabilecek, ilgi alanlar farkl olmakla birlikte, ortak hedeflerle hareket eden kurumlar, sektrler ve topluluklar iin kurumsal yaplanmay amalar.
589
Ky Alan: Denizin kara ile birletii noktadan, ky izgisi ve evresi ile bitiik ky snr arasnda kalan blgedir. Politikalar: Orta ve uzun dnemli hedeflerin yan sra ksa dnemli amalar da gerekletirmeye ynelik; zerinde uzlalm bir eylem ilkeleri btndr. Ynetim ve gelitirme eylemlerinin, bu politika, hedef ve amalarn gerekletirilmesi iin oluturulaca ve uygulanaca varsaylmaktadr. Amalar: Belirlenen politikalarn uygulamaya geirilmesi iin yaplacak eylemlerde izlenmesi gereken sektrel gelimeyi ve evresel ynlendiricileri ierir. Alansal ve sektrel amalar, belirli bir ky alannda ve/veya belirli bir sektr ierisinde devam eden durumlarla snrlanrken, genel amalar ok sektrl, tm ky alan iin geerli olan sorunlara yneliktir. Amalar, uzun vadeli zaman aralnda tanmlanr ve baarldklar sreye kadar devamllklarn korurlar. Hedefler: BKAY politika ve amalarnn uygulanmasn ve niteliksel biimde ifade edilmesini gerekletirmi olan bir zaman aral ile birlikte tanmlanan eyleme ynelik ilevsel ngrlerdir. Hedefler, belirlenen politika ve hedeflerle birletirilirken, istenen dzeyde i tutarll salayabilmek iin politikalar yeniden biimlendirilmeli ve sadeletirilmelidir. Stratejiler: Politika, iblm ierisinde amalar ve hedeflerin gerekletirilmesini ngren mantksal aamalarn birleimidir. En uygun stratejiler, alternatif sektr ve sektrler aras stratejileri deerlendirecek bir dizi neri eylemin belirlenerek ve sralanarak geerli kriterler ve uzman grnn yan sra uygulamadan sorumlu kiilerle birlikte seilmelidir. Btnleik Ky Alanlar Ynetim Srecinin Aamalar Bir analitik ynetim sreci olarak BKAY; balang, planlama ve uygulama aamalarn ierir. Btnleik Ky Alanlar Ynetiminde balang aamas, ky alanlarn ilgilendiren konularda halkn bilinlendirilmesini, balang faktrlerinin analizini ve ky alanlarnda yaplacak eylemleri ierir. Uluslararas antlamalarn bir sonucu olarak ky alan ynetim sreci, hkmetlerin, merkezi ve yerel ynetimleri zendirmesi veya STKlar ile zel ilgi gruplarnn insiyatiflerinden balar. Bu aamada gerekletirilecek ilk adm; balang eylemleri ve toplantlarnn yaplmasdr. Btnleik Ky Alanlar Ynetiminde planlama aamas, ky alanlarnda kaynaklarn kullanlabilirlii ile mal ve hizmetlerin retilmesi iin gerekli somut eylem kmelerinin seilmesine ynelik politika ve amalarn gelitirilmesi aamasdr. Bu aama, gelecekteki oluumlar kestirebilmek iin, durum deerlendirmesi ile analiz yapabilme ve bunlardan yaratc dnme kapasitesini de kullanarak baarl zmlere ulaabilecek hedef saptayan bir karar verme srecidir. Ksaca bu aamada eitli BKAY stratejileri analiz edilir ve gelitirilir. Bu adm hkmet tarafndan bir stratejinin kabulyle tamamlanr. Bu aamada gerekletirilecek admlar arasnda; hazrlayc eylemlerin yaplmas, analizler ve tahminlerin gerekletirilmesi, politika, ama ve stratejilerin tanmlanmas ile ayrntl planlarn btnletirilmesi yer almaktadr. Son aama olan uygulama aamas ise, planlarn yaama geirilmesi iin bir aratr. Operasyonel kararlar, halk katlmyla ve sosyal, finansal, yasal ve ynetsel yapyla etkileen plann, amalar dorultusunda gerekletirilmesi srecini kapsar. Bu aamada iki adm gerekletirilir. Bunlar planlarn uygulanmas ile izleme ve deerlendirme admlardr.
590
BKAY ynetim sreci, aamalarn geri besleme yntemi ile tekrar edilmesini de gerektirir. Uygulamalarn sonular, yanl tasarlanabilecek eylemlerin zamannda dzeltilmesi, izlenmesi ve deerlendirilmesi temel alnarak, geri besleme mekanizmasnn gvenliini ve eitli admlar ve aamalar arasnda balant kurmay salar ve bu sre srekli izlenmektedir. Trkiyede Btnleik Ky Alanlar Ynetimine likin olarak farkl kamu kurulular, niversiteleri ve aratrma kurumlarnca rnek almalar yrtlmtr. Btnleik Ky Alanlar Ynetimi dnyada da yeni gelien bir ynetim eklidir. Btnleik Ky Alanlar Ynetimi sreci statik deil, dinamik bir sre olarak tanmlamakta ve projeden alnan sonulara bal olarak gerekirse sistemin yeniden kurgulanmas sz konusu olmaktadr. Trkiye ye zg koullar ve uluslararas anlamalar dikkate alnarak ve yukarda zetlenen model gelitirilerek kylarmzn koruma kullanma dengeleri de gzetilmek kayd ile kamu yarar esas alnarak, eko-sistem temelli ve katlmc bir ky alanlar ynetim modeli gerekletirilmesi almalar yaplmaldr.
591
EK 13: Trkiyede Yaplan Btnleik Ky Alanlar Ynetimi le lgili almalar
592
Trkiyede Yaplan Btnleik Ky Alanlar Ynetimi le lgili almalar

Trkiyede Ky alanlarna ilikin btncl almalar 20 yl akn bir sredir srdrlmektedir. rnein; 1989 ylnda zmir Krfezindeki Kirliliin nlenmesi amac ile zmir Krfezi Ky Alan Ynetim Projesi balatlmtr. Ky alanlarnn btncl biimde ele alnmas balamnda; Ky Alanlar Ynetimi Trk Milli Komitesi (KAY), Orta Dou Teknik niversitesi bnyesinde kurulmutur (1993). KAY Milli Komitesi Ynetmelii birinci maddesinde: lkemizin en deerli doal kaynaklarndan olan ky alanlarnn dengeli, uzun, verimli ve etkin bir biimde ve kayna yok etmeyen dzeyde kullanlmasna, bu alanlarmzn doal zelliklerinin korunmasna katkda bulunmak zere, ilgili almalar zendirmek ve desteklemek; niversiteler, kamu ve zel sektr kurulular ve gnll kurulular arasnda iletiim ve ibirliini glendirmek iin, 2547 sayl Yksek retim Kanunu'nun 2880 sayl kanunla deiik 7 nci maddesinin "m" bendine dayanlarak bir Milli Komite kurulmutur. denilmektedir. Ky alanlarna ilikin kamu kurumlarnda yaplan almalar ve dzenlemeler ise aada zetlenmitir. Ky alanlar ynetimi konusunda Akdeniz Teknik Yardm Program (METAP) kapsamnda lkemiz koullarna uygun bir BKAYa ynelik kurumsal yapnn gelitirilmesi iin danmanlk raporu hazrlanmtr. METAP raporundan esinlenerek Ky Alanlarnn Planlanmas, Korunmas ve Uygulamalarn Denetlenmesi Hakknda Kanun tasars hazrlanmtr. Ancak, bu tasar kanunlaamamtr. Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl bnyesinde kurulan Ky Envanter ubesi, ky yasasnn uygulanmasna ilikin olarak envanter oluturma ve ky kenar tespiti ile ilgili grevler ykmlenmitir. evre Bakanl evresel Etki Deerlendirmesi ve Planlama Genel Mdrl bnyesinde bir evre ve Ky Ynetim ubesi kurulmutur (1997). Ky Ynetimi ile ilgili konular da kapsayan Ulusal evre Eylem Plan Devlet Planlama Tekilatnca hazrlatlmtr (1999). evre Bakanlnca hazrlanan Ulusal Gndem 21 Raporunda Ky Alanlar Yntemi ile ilgili neriler gelitirilmitir (2000). TBTAK Deniz ve Denizalt Kaynaklarndan Yararlanma Teknolojileri alma Grubu Btnleik Ky Ynetimi dokmann hazrlanmtr (2002).
Trkiyede ky alanlarn btnsel olarak ele alan ou pilot alma niteliinde projeler de gelitirilmitir. Bunlar aada zetlemitir; zmir in Bir Entegre Ynetim (1994) skenderun Krfezi Projesi (1994), Mersin Ky Blgesi Entegre Planlama Projesi (1996)
593
Patara zel evre Koruma Blgesi Ynetim Plan Bilimsel Aratrmalar (1997) Belek ve ral Ynetim Planlar (1989) Karadeniz evre Program Kapsamnda Btnsel Ky Alanlar Ynetimi konusunda Analiz Raporlar ve Politika ve Ky Alanlar Ynetimi Strateji Raporlar (1998) hazrlanmtr.
Bunlara ek olarak; niversitelerce gerekletirilmekte olan bilimsel almalar da kayda deerdir. Bunlar; BKAY in bir Mekansal Planlama Metodolojisi Snanmas Akakoca Pilot Projesi (Testing of Methodology on Spatial Planning for ICZM - Akakoca District Pilot Project) (T, 2006) Gkova zel evre koruma Blgesinde Gkova Krfezi ve Sedir Adas in Paydalarn Katlm ile BKAY Eylem Plan (Integrated Management Action Plan in collaboration with stakeholders for the Inner Gkova Bay and the Sedir Island within Gkova Specially Protected Area) (Mula niversitesi)
Tm yukarda anlanlar Btnsel Ky Alanlar Ynetim modeli oluturulabilmesi iin nemli deneyim ve rgtlenme aba ve almalar olarak nitelendirilebilir. Yukardaki almalara ek olarak; Avrupa Yatrm Bankas ve T.C. evre ve Orman Bakanl tarafndan yaplan Marmara Denizi Havzas evre Master Plan ve Yatrm Stratejisi MEMPIS Projesi de bulunmaktadr. Bu projenin temel amac, Marmara Denizindeki kirlenme yklerini lmek ve bunlarn bir envanterini karmaktr. alma alan Marmara Denizini ve Marmara Denizinin etkileim ierisinde olduu havza ve blgeleri (stanbul, Tekirda, anakkale, Balkesir, Bursa, Yalova ve Kocaeli) kapsamaktadr. Marmara Havzas evre Master Plan ve Yatrm Stratejileri Projesinin Marmara Denizi Havzasnda, evre kirliliinin nlenmesi ve AB direktiflerine bal olarak yaplacak yatrm ihtiyalarnn belirlenmesini salayacak bir master plan olmas sebebiyle nemi byktr. Bu projenin sonular henz yaynlanmamtr. MEMPIS projesi tamamen teknik boyutta mhendislik lmleri ve kirletici parametrelerin tespiti zerine younlamken; ky alanlar ynetiminin sosyo-politik boyutlarn da mercek altna alacak bir Avrupa Birlii projesi de vardr. TBTAK Marmara Aratrma Merkezi (MAM) Kimya ve evre Enstits (KE), Avrupa Birlii 6. ereve Program kapsamnda 22 lkeden 51 farkl aratrma merkezi ve niversitenin bir araya gelerek konsorsiyum oluturduu, SPICOSA (Science and Policy Integration for Coastal System Assessment -Ky Sistemlerinin Deerlendirilmesi iin Bilim ve Politikann Btnlemesi) projesine ana ortak olarak katlmtr. Proje ile ayrca, politik, sosyal ve ekonomik sektrleri, Ky Alan Sistemlerinin interaktif bileenleri olarak dahil etmek, bu yaklam belirli ky alanlarnda test etmeyi hedeflemektedir. Avrupa apnda 18 alan seilmitir ve Trkiyeden zmit Krfezi de bu alanlar arasnda yer almaktadr. Avrupa'daki kritik aratrmac ktlesini, karar vericileri ve kullanclar dahil etmek, Bilim-Politika ara-yzn oluturmak ve kompleks sistemlerin ileyiini kantitatif olarak ortaya koymak da nemli hedefler arasndadr.
594
Bayndrlk ve skan Bakanl; son yllarda ky alanlarn btnsel bir biimde ele almak iin nemli abalar sarf etmektedir. Gnmze dek, anlan Bakanlk 5 alma yrtmtr. Bunlar aada zetlenmitir. EK 13.1. zmit Krfezi (Kocaeli Yalova) Ky Alanlar Btnsel Planlama ve Ynetim Projesi 5 Bayndrlk ve skan Bakanlnca yaptrlmtr. Planlama Alan; Kocaeli ve Yalova olmak zere 2 ilin Marmara Denizindeki kylarnn bir ksmn kapsamaktadr. Ky uzunluu yaklak 175 km.dir. Planlama Alan, Trkiyenin en youn kentsel nfus sahip kesimleri arasndadr. Ekonomi gelimilik gstermektedir. Kocaeli, lkenin kii bana den milli gelirin en yksek olduu ildir. Planlama Alann kuzeyinin baskn kullanm; imalat sanayi tesisleri, ulatrma ky yaplar (liman, iskele ve terminal ve benzer dierleri) ve Kocaeli Bykehri yerlemeleri olarak zetlenebilir. Krfezin gneyinde doal yapsn koruyabilmi alanlar grece fazladr. Bu kesimde ayrca askeri alanlar da yaygndr. Yalova ili kylarnda ise; tarm alanlarnn yan sra, yeni tersaneler blgesi ve mnferit sanayi tesisleri dikkat ekmektedir. almann Ele Aln Biimi ve Hedefleri aada zetlenmitir. Ky alanlarnda btnsel planlama modelinin gelitirilmesi, Ky alanlarnda kurumsal ykmllkleri olan birimler arasnda kurumlar aras uyum ve egdmn ortaya karlmas, Ky alanlarnda doal ve kltrel kaynaklarn, duyarl eko sistemlerin korunmas, Kyya eriilebilirlik, kydan yararlanabilme konusunda eitliki ilke ve esaslarn getirilmesi, Ky alanlarnda planlama, uygulama ve ynetim aralarnn gelitirilmesidir. Projenin Ele Alnma Biimi Aklamalar ve bulgular ky alanlarnn ynetim biimi ile ky alanlar plannn ok sektrl ve ok disiplinli olarak ele alnmasn zorunlu klmaktadr. zmit Krfezi BKAYn hazrlama srecinde ne kan temel zellikler aada zetlenmitir. Doal yap ve oluumlar ve sreler,(kynn etkileme alannda (karada ve denizde) biyolojik eitlilik, jeomorfoloji ve doal oluumlar, jeoloji, depremsellik, mikro-klimatik zellikler, toprak zellikleri, oinografik zellikler, doal kaynak deerleri ve benzerleri) zenle incelenmitir. Biyolojik oluum ve zellikler olabildiince ayrntda aratrlm, literatr taranmtr. nsan eliyle ortaya kan oluum ve yaplar - yerlemeler sistemi (kyy etkileyen blgesel, alt-blgesel, kentsel ve krsal mekansal yaplar, ilev yklenmeleri, bunlar
BELDA LTD, tarafndan Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygula ma Genel Mdrl ihalesi sonucu hazrlanmtr. Ayrntl bilgiler zmit Krfezi (Kocaeli Yalova) Ky Alanlar Btnsel Planlama ve Ynetim Projesi - 5. Aama Nihai Rapor, BELDA LTD, Ankara da yer almaktadr. Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
595
arasndaki kademelenmeler) ve bunlarn doal yapya etkileri ayrnts ile ele alnmtr. Kyda yer talep eden ve bu amala yaran tm sektrler ayrnts ile ele alnmtr. Bu ekonomik aratrma, sektrlerin mekansal yansmalarn ve arazi kullanm deseni ve btesini de iermitir.
almada farkl Blgeler tanmlanm, tm stratejik kararlar bu Blgelerin zgn nitelik ve sorunlar gzetilerek ve oluan kullanm talebi dikkate alnarak retilmitir. Stratejik Blgeleme Kararlar; alma Alan 10 blgeye ayrlarak, her bir Blgenin zgn nitelik ve koullar gz nnde tutularak farkl mekansal gelime ve koruma stratejileri retilmitir. Bunlarn ortak nitelik tayanlar aada zetlenmitir. Bu stratejik kararlarn ematik gsterimi de aadadr. Planlama alannda tm yaplanmada evresel duyarlln n plana karlmas, bu balamda; evresel iyiletirme ve altyapnn gelitirilmesi, Doal afetlere ve tm risklere duyarl kararlarn gelitirilmesi, Krfezde biyo-eitlilik tehdit altndadr. Pek ok deniz canls yok olmutur. Ticari balklk artk yaplamamaktadr. Biyo-eirliliin zenginlemesi ve doann onarlmas iin nlemler alnmas, Krfezin, Trkiyenin ekonomik ve kentsel nfus ylmlarnn en fazla olduu kesim olduu gz ard edilmemitir. Krfez limanlar Trkiye d ticaretinin nemli bir ksmn gerekletirmektedir. Krfezin bu rolnn devam ettirilmesi, Planlama Alannda pek ok ulatrma ky yaps bulunmaktadr. Bunlarn bir ksm verimsiz almaktadr. Belirli kesimlerde yer alan tesislerin ilevsel btnlemeye girmesi ve uzmanlam terminallerin oluturmalar hizmet sunum kalitesini artracak ve ekonomik verimlilik salayacaktr. Ulatrma ky yaplarnn bu ynde rgtlenmesinin desteklenmesi ve zendirilmesi, Krfezin gney kesimi, doal yapsn koruyabilmi ky alanlar bulunmaktadr. Bu kesimlerde doal ky yapsnn olabildiince korunmas, rekreatif kullanmlara arlk verilmesi, Kritik kesimlerde yer alan deniz yaplarnn, Limanlar Ana Plan ve zmit Krfezi evre Etd ve Simlasyon Modeli yaplana kadar sadece iyiletirme ve idame yatrmlar yaplmas, ana kararlardr.
596
Kaynak: zmit Krfezi (Kocaeli Yalova) Ky Alanlar Btnsel Planlama ve Ynetim Projesi 5. Aama Nihai Rapor BELDA LTD, Ankara
597
EK 13.2. skenderun Krfezi (Adana Mersin Hatay) Ky ve Deniz Alanlar Btnsel Planlama ve Ynetim Projesi 6 Planlama Alan; Mersin, Adana ve Hatay illerinin ky kesimlerinin bir ksmn kapsamaktadr. Bayndrlk ve skan Bakanlnca yaptrlan bir dier almadr. Ama ve hedefleri aada zetlenmitir. Projenin Amac ve Kapsam skenderun Krfezi Ky Alanlar Btnsel Planlama ve Ynetim Projesinin amac, lkemizin ky blgelerinde kentleme, sanayileme, turizm ve ikinci konut gelimesi gibi nedenlerle bir dizi sorunun birikmi olduu, mevcut planlama uygulama sistemi ile kurumsal ve yasal yapnn bu sorunlarn zmnde yetersizlikleri bulunduu tespitinden hareketle, yeni bir planlama ve ynetim anlaynn gelitirilmesine olan ihtiya ve gereklilikler dorultusunda, lkemizin ky alanlar iin btnsel bir planlama ve ynetim modelinin gelitirilmesi ve pilot proje alan olan skenderun Krfezi Ky Alanlar iin her tr ve lekteki arazi kullanm planlar, sektrel planlar, projeler, uygulamalar, bunlarn izleme ve denetleme almalarna esas olacak stratejilerin gelitirilmesidir. Ky alanlarnn, srdrlebilir bir yaklamla, koruma kullanma dengesi gzetilerek kullanm byk bir neme sahiptir. lkemiz kylarnn yeni bir yaklam ve model erevesinde planlanmas, ky alanlarnn sadece ky ve sahil eridinden oluan bir mekan deil, etkileim iinde bulunduu alanlar da kapsayan ky alanlarnn bir blge olarak ele alnmasn ve stratejik planlama anlay ile planlanmasn gerektirmektedir. skenderun Krfezi, potansiyelleri ve sorunlar bakmndan, gelitirilmesi ngrlen btnsel planlama ve ynetim modeli iin rnek bir alandr. skenderun Krfezi, corafi zellikleri, doal kaynak potansiyeli ve ekosistem zenginliinin yan sra, kentleme, sanayileme, ikinci konut gelimeleri nedeniyle ky blgesi zerindeki basklarn artarak srd bir blgedir. Sektrel gelime eilimleri arasndaki uyumsuzluklar, ky blgesi ve deniz ortamn olumsuz olarak etkilemektedir. Blgenin nemli bir enerji terminali olma beklentisi, krfez blgesinin neminin giderek artmasna neden olmaktadr. Proje alan, Mersinin Karaduvar Mahallesi ile Hatayn Samanda-Suriye snrndaki, 385 km uzunluunda ve 95.000 hektar byklndeki ky alann kapsamaktadr. Btnsel Ky Alanlar Planlama ve Ynetim Yaklam, ky alanlarnda srdrlebilir bir gelime iin, srekli, nlem alc ve uyarlanm bir planlama ve kaynak ynetimi olarak tanmlanmaktadr. Proje ile ky alanlarndaki doal ve beeri kaynaklarn etkili ve dengeli biimde korunmas ve kullanmna ynelik btnsel bir planlama ve ynetim yaklamnn ve bunun aralarnn ortaya konulmas amalanmaktadr.
DAMPO Ltd ti tarafndan Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl ihalesi sonucu hazrlanmtr. Ayrnt iin Bkz: , skenderun Krfezi (Adana Mersin Hatay) Ky ve Deniz Alanlar Btnsel Planlama ve Ynetim Projesi, DAMPO Ltd ti, Ankara Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
598
skenderun Krfezi Ky Alanlar Btnsel Planlama ve Ynetim Projesi de bu temel amalara erimek zere hazrlanmtr. Projenin Hedefleri alma Raporunda Hedefler aadaki gibi zetlenmektedir. skenderun Krfezi kylarnn Dou Akdeniz ve blgedeki yeri ve potansiyeline dayal ve lkenin srdrlebilir gelime politikalarna uygun olarak, Corafi ve beeri kaynak potansiyelinden optimum yararlanmaya ve bu kaynaklarn kullanmna imkan verecek biimde, sosyo-ekonomik ve kltrel gelimeye, sektrler aras uyumu salamaya, koruma ve kullanma dengesini kurmaya ynelik olarak, Doal, kltrel ve evre deerlerinin, kylarn ve su kaynaklarnn, tarm ve orman alanlarnn korunmasn amalayarak, Afet risklerinin azaltlmasn, afete kars nlem alnmasn salayc biimde, Yaanabilir, salkl kentsel ve krsal yasam evresi oluturma amacna uygun olarak, Ky blgelerinin yerleilebilirlik ilkesi ve tasma kapasitesi gz nnde bulundurularak, Blge plan, evre dzeni plan, imar plan gibi her lekteki planlar proje ve uygulamalar ynlendirici, ilke ve stratejileri ortaya koymay, Arazi kullanm planlarn, plan uygulamalarn ynlendirici biimde tarm, sanayi, enerji, deniz ulam, altyap, balklk, kentsel ve krsal yerleim, turizm ve rekreasyon alanlar gibi faaliyet ve sektrlerin yer seimi, byklk ve mekansal dalm ile ilgili karar ve stratejileri ynlendiren, Kurum ve kurulular aras ibirlii ve egdm esaslarn ortaya koymay, uygulama, izleme ve denetlemenin egdml olarak gereklemesine ynelik ynetim nerilerini ve bunlara iliksin ilke, hedef ve stratejileri kapsamaktadr. skenderun ky alanlar btnsel ky alanlar ynetimi projesi, merkezi ve yerel kurumlar ile, sektr temsilcileri, meslek odalar, gnll kurulular ve dier yerel aktrlerin planlama, uygulama, izleme ve denetleme srelerinde yetki kullanma, izleme ve denetim faaliyetleri kapsamnda yol gsterici verileri, ilke ve stratejileri kapsamaktadr.
599
Kaynak: skenderun Krfezi (Adana Mersin Hatay) Ky ve Deniz Alanlar Btnsel Planlama ve Ynetim Projesi, DAMPO Ltd ti, Ankara
600
EK 13.3. Samsun Btnleik Ky Alanlar Planlama Projesi 7 Samsun ilinde Atakum Yeilrmak az arasndaki kesimde ele alnmtr. Samsun Bykehir Belediyesi ve aramba ovasnn batsn kapsamaktadr. Daha sonra, Planlama Alan geniletilmi ve l kylarn kapsamtr. Samsun Btnleik Ky Alanlar Planlama Projesinin Amac Ky alanlarnda kentleme, sanayileme, turizm ve ikinci konut gelimesi gibi nedenlerle bir dizi sorunun birikmi olduu, Mevcut planlama uygulama sistemi ile kurumsal ve yasal yapnn bu sorunlarn zmnde yetersizlikleri bulunduu tespitinden hareketle, Yeni bir planlama ve ynetim anlaynn gelitirilmesine olan ihtiya ve gereklilikler dorultusunda, Pilot Proje alan olan Samsun Ky Alanlarnda yaplacak her tr ve lekteki arazi kullanm planlar, sektrel plan ve projelere esas olacak yol gsterici veriler ile ilke ve stratejileri kapsayan, Samsun Ky Alanlar Mekansal Gelime Stratejilerinin, uygulama, izleme, katlm ve denetlemeye ynelik kurumsal aralarn gelitirilmesidir. Hedefler Samsun ky alanlarnn Karadeniz blgesindeki yeri ve potansiyeline dayal ve lkenin srdrlebilir gelime politikalarna uygun olarak, Corafi ve beeri kaynak potansiyelinden optimum yararlanmaya ve bu kaynaklarn kullanmna imkan verecek biimde, sosyo-ekonomik ve kltrel gelimeye, sektrler aras uyumu salamaya, koruma ve kullanma dengesini kurmaya ynelik olarak, Doal, kltrel ve evre deerlerinin, kylarn ve su kaynaklarnn, tarm ve orman alanlarnn korunmasn amalayarak, Salkl ve gvenli yaam evresi oluturma amacna uygun olarak, afet risklerinin azaltlmasn, afete kar nlem alnmasn salayc biimde, Ky blgelerinin yerleilebilirlik ilkesi ve tama kapasitesi gz nnde bulundurularak, Arazi kullanm planlar ve plan uygulamalarn ynlendirici biimde tarm, sanayi, enerji, deniz ulam, altyap, balklk, kentsel ve krsal yerleim, turizm ve rekreasyon alanlar gibi faaliyetlerin yer seimi ve mekansal dalm ile ilgili karar ve stratejileri ynlendirmeyi,
DAMPO Ltd ti tarafndan Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl ihalesi sonucu hazrlanmtr. Ayrnt iin Bkz:, Samsun Btnleik Ky Alanlar Planlama Projesi DAMPO Ltd ti, Ankara Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
601
Kurum ve kurulular aras ibirlii ve egdm esaslarn ortaya koymay, uygulama, izleme ve denetlemenin egdml olarak gereklemesine ynelik kurumsal yap nerilerini kapsayacak biimde, blge plan, evre dzeni plan, imar plan gibi her lekteki planlar proje ve uygulamalar ynlendirici, ilke ve stratejileri ortaya koymay hedeflemektedir. Planlama lkeleri Srdrlebilir Gelime lkesi nleyicilik lkesi htiyatllk lkesi Rehabilitasyon lkesi Kirleten der ve Kullanan der lkesi Halkn Bilgilendirilmesi ve Halk Katlm lkesi Hassas Alanlar ve Ekosistemlerin, Yaam evreleri ile Tehlike Altndaki Trlerin Korunmas lkesi Kyya Tam ve Kstsz Eriim lkesi Kylarda Kirliliin Kontrol ve nlenmesi Kylarda Afet Ynetimi effaflk, Bilgi Edinme ve Hesap Verme Sorumluluu
602
Kaynak: Samsun Btnleik Ky Alanlar Planlama Projesi, DAMPO Ltd ti, Ankara
603
EK 13.4. Antalya Btnleik Ky Alanlar Ynetim Plan Projesi 8 Antalya Ky Alanlar Btnsel Planlama ve Ynetim Projesi de bir pilot ve nc proje olarak hazrlanmtr. Proje Alan yaklak 43.000 ha alan ve Kilidonya burnu Gazipaa Belediye snr arasndaki yaklak 340 km uzunluunda bir ky bandn kapsamaktadr. Yaklak 315 km. uzunluunda Bat Antalya Ky Kesimi zerinde ise allmaktadr. Amalar Projenin amac, Antalya ky blgesinin tm sektrler itibar ile incelenmesi, kabul grm Btnleik Ky Alanlar Ynetimi (BKAY/ICZM) yaklam erevesinde deerlendirilmesi; Bu erevede ky alanlarnn aklc ve evre duyarl kullanmnn salanmas, Mevcut ve nerilecek yasal ve organizasyonel dzenlemeler dorultusunda ky blgesi ynetimin ve uygulamalarn gerekletirilmesi Antalya Ky Alanlar Mekansal Gelime Stratejilerinin, uygulama, izleme, katlm ve denetlemeye ynelik kurumsal aralarn gelitirilmesidir.
Hedefler Proje Raporunda hedefler aadaki gibi gsterilmitir. 3621 Sayl Ky Kanununun uygulama aamasnda ortaya kan sorunlarn ortadan kaldrlabilmesi iin yeni bir yaklam ve model gelitirmek, bu balamda ky alanlarna ilikin politikalar gelitirmek, Antalya ky blgesinde Ky alanlarnda btnleik planlama ve ynetim modelinin gelitirilmesi, ky blgesinde yetki ve sorumluluu olan kurumlar ve sektrler arasnda egdm gelitirmek Youn kentsel kullanmlar ve turizm gelimesinin ekoloji zerindeki olumsuz etkilerinin incelenerek, tama ve doann yenileme kapasiteleri dorultusunda neriler gelitirmek, Antalya ky blgesinde yer alan tarihi, arkeolojik ve tm kltrel yapnn youn gelime basks nedeniyle oluan tehditleri en aza indirerek korunmasn salanmak, Ky blgesinde yer alan, ky yaplar ve ky ile balantl faaliyetlerin yer aldklar alanlarn mlkiyet, yaplanma ve ekonomik durumlarn deerlendirmek, Doal kaynak deerlerinin srdrlebilir ve dengeli kullanmn salanmak. Yerel kamu ynetimlerinin ve sivil toplum kurulularnn planlama srecine dahil edilmesini salamak,
BELDA LTD tarafndan Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl ihalesi sonucu hazrlanmtr. Ayrnt iin Bkz; Antalya Btnleik Ky Alanlar Ynetim Plan Projesi -Nihai Raporu, BELDA LTD; Ankara Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
604
Antalya ky blgesinin iklim deiiklii etkilerinden en az ekilde etkilenmesi ve uyum salanabilmesi iin gerekli nlemlerin alnmas. Stratejiler almay ynlendiren balang stratejileri aada sunulmaktadr. Ky blgesinde planlama ve uygulama yetkisi olan kurumlar arasndaki e gdm gelitirecek modelleri hazrlamak. Antalya BKAY projesini effaf, tm ortaklarn ve halkn katlmyla gerekletirmek. Kamu kullanmna ak az saydaki alanlar korumak, Ky kesiminde yer alan doal ve kltrel kaynak deerlerin korunmasn salamak, Ky blgesinde yer alan kirletici unsurlar ile bozulma olan alanlarda nleyicilik ve rehabilitasyon ilkelerini gelitirmek, Ky ekosisteminin biyo-eitliliini korumak, Tematik ve baskn kullanmlarn farknda olmak (turizm kullanmlar gibi) ve bunlar gz nne alnarak srdrlebilir bir gelime salamak, Kentsel turizmi desteklemek, turizm rn yelpazesini olabildiince eitlendirmek, bu balamda yat ve kruvaziyer turizmi zel bir zenle ele almak Ky kesiminin fiziksel yapsna ilikin bir envanter karmak, Balklk sektrnn ky yaplanma gereksinmelerini gzetmek Kyya varan ksa ancak yksek debili akarsularn zelliklerini gzetmek ve korumak, takn tehlikelerine kar nlem gelitirmek, Hemerilerin haklarna sahip kmak ve kyy bu perspektiften deerlendirmek, Mekansal Stratejiler Planlama Alannda Blgelemeler yaplm ve 9 Alt- corafya iin mekansal koruma ve gelitirme stratejileri retilmitir. Stratejiler, her bir Blgenin zgn zellikleri gzetilerek retilmitir.
605
Kaynak: Antalya Btnleik Ky Alanlar Ynetim Plan Projesi - Nihai Rapor, BELDA LTD.
606
EK 13.5. Sinop Btnleik Ky Alanlar Planlama Projesi 9 Sinop almas, Sinop ilinin tm ky kesimi iin gerekletirilmitir. Kynn uzunluu yaklak 170 km.dir. Bu kesim, doal yapsn byk lde korumu, yaplamaya grece az alm, temel ekonomilerini byk lde tarm, balklk ve turizme balam ender alt corafyalarndan birisidir. alma bu nedenle nem tamaktadr. Sinop BKAYn temel deerleri ve ilkeleri iki ana balk altnda deerlendirilmitir. Bunlarn ilki; BKAYn nasl ynetilmesi gerektii ve bilinlendirme, kincisi ise kurumsal katlmn ve kapasite artrmnn gelitirilmesi olarak zetlenebilir. Bunlar ayrca aada daha ayrntda sralanmtr. BKAY Ynetim lkeleri BKAY, kynn doal yapsnn hasar grme ihtimalini gz nnde bulundurarak ky ve deniz evresinin tama kapasitesinin belirlemesi ve gelimenin belirlenen bu kapasiteyi amayacak ekilde gereklemesinin salamas, Doal kaynaklarn srekli, dengeli srdrlebilir kalknma hedeflerine ynelik olarak kullanlmas. Bu balamda koruma kullanma ve gelitirme dengesinin kurulmasnn salamas, Kirliliin sistematik olarak kontrol edilmesi ve atk ynetim dngleri yardmyla temiz atk retiminin salanmas, Etkin ve rasyonel yerleim kararlarnn verilmesi ve ulam modellerinin gelitirilmesi, Bylece sektrlerin gelimesi ve entegrasyonunda atmann azaltlmas, Kentsel alanlarda evre kalitesinin iyiletirilmesi ve bunun toplam evre kalitesinin ve bilincinin artrlmasnda bir eik olarak kullanlmas, Ky faaliyetlerinin, ekonomik getirilerinin ve istihdama etkisinin gzetilerek, ekonomik faaliyetler ile doal kaynak deerleri kullanm arasnda denge kurulmas ve kaynaklarn srdrlebilirliinin salanmas, Bilinlendirme, Katlm ve Kapasite Artrm lkeleri Ky planlamas, karar verme ve ky ynetimi srecinde yeterli ve uygun kamuoyu katlmn salamak amacyla, ilgili birimlerin aada belirtilen hususlar yerine getirmesi nerilmitir. Karar verme srecinin tm ilgili taraflara (srece katlmak durumunda olan veya talep eden taraflar) ak ve onlarla danma eklinde gereklemesinin salanmas, Kaynak olmadka srece katlamayacak taraflar iin kaynak/fon salanmas, Etkilenen her bir blge iin, gndemdeki sregelen tartmalar/konular grmek zere bir Ky Forumu oluturulmas,
BELDA LTD tarafndan Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl ihalesi sonucu hazrlanmtr. Ayrnt iin Bkz; Sinop Btnleik Ky Alanlar Plan lama Projesi - Sonu Raporu, BELDA LTD, Ankara Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010
607
lgili kamu kurulularnn kapasitelerinin artrm iin almalar yaplmas, BKAYa bu kurulularn kurumsal olarak katlmn salanmas, kamu katlm iin tm olanaklarn kullanlmasnn salanmas, Okullarda eitim ve motivasyon programlarnn desteklenmesi, Konuyla ilgili altaylarn/ halk toplantlarnn dzenlenmesi, Halkn zme ynelik faaliyetlere/etkinliklere dahil edilmesi, Yerel irketlerin/iletmelerin (i dnyas) programlara dahil edilmesi ve konular kendi alma alanlarnda tantmalar iin ibirlii yaplmas, Sosyal hizmet reklamlarnn ve dier medya aralarnn kullanlmas, Farkl insan ve ya gruplarna ulamak iin yeniliki/yaratc tekniklerin kullanlmas (rnein; Internete dayal projeler, sergi/gsteriler, sanatsal etkinlikler). Stratejik Amalar Projenin amac, Sinop Ky Alanlarnn tm ekonomik, toplumsal ve mekansal tm sektrler itibar ile incelenmesi, genelde kabul grm Btnleik Ky Alanlar Ynetimi (BKAY yaklam da dikkate alnarak deerlendirilmesidir. Bu balamda; gelecekte ky alanlarnn srdrlebilirlik ilkesi dorultusunda ve aklc olarak nasl kullanlmas gerektiinin saptanmasdr. Bu balamda; Bu erevede ky alanlarnn evre duyarl kullanmnn salanmas, Mevcut ve nerilecek yasal ve organizasyonel dzenlemeler dorultusunda ky blgesi ynetiminin ve uygulamalarn gerekletirilmesi, Sinop Ky Alanlar Mekansal Gelime Stratejilerinin, uygulama, izleme, katlm ve denetlemeye ynelik kurumsal aralarn gelitirilmesidir. Sinop ky alanlarnda btnleik planlama ve ynetim modelinin gelitirilmesi, ky blgesinde yetki ve sorumluluu olan kurumlar ve sektrler arasnda egdmn salanmas, Sinop ky blgesinde yer alan tarihi, arkeolojik ve tm kltrel yaplar zerindeki olas gelime basks nedeniyle oluacak tehditleri en aza indirerek kltrel envanterin korunmasna dikkatleri ekmek. 3621 Sayl Ky Kanununun uygulama aamasnda ortaya kan sorunlarn ortadan kaldrlabilmesi iin yeni bir yaklam ve modelin gelitirilmesi ve Ky alanlarna ilikin planlama politikalarnn gelitirilmesi, Kentsel kullanmlar ve turizm gelimesinin ekoloji zerindeki olumsuz etkilerinin incelenerek, tama ve doann yenileme kapasiteleri dorultusunda nerilerin gelitirilmesi Ky blgesinde yer alan, ky yaplar ve ky ile balantl faaliyetlerin mlkiyet, yaplama ve ekonomik durumlarnn deerlendirilmesi, Doal kaynak deerlerinin srdrlebilir ve dengeli kullanmnn salanmas. Yerel kamu ynetimlerinin ve sivil toplum kurulularnn planlama srecine katlmas.
608
Sinop ky blgesinin iklim deiiklii etkilerinden en az ekilde etkilenmesi ve uyum salanabilmesi iin gerekli nlemlerin alnmas ve senaryo plannn retilmesi, temel amalar olarak belirmektedir. Temel Stratejiler Belirlenen ama ve hedeflere ulaabilmek iin belirlenen Sinop Planlama Projesi Alan iin belirlenen temel stratejiler aada maddeler halinde sralanmaktadr. Planlama aamasnda belirlenen alt blgeler itibariyle stratejiler ayrca belirlenecektir. Btnleik Ky Alanlar kavramn, kamu kesiminin ve kamuoyunun gndemine getirmek ve taze tutmak Ky blgesinde planlama ve uygulama yetkisi olan kurumlar arasndaki e gdm gelitirecek modelleri hazrlamak. Sinop BKAY projesini effaf, tm ortaklarn ve halkn katlmyla gerekletirmek. Kamu kullanmna ak alanlar korumak, Hemerilerin haklarna sahip kmak ve kyy bu perspektiften deerlendirmek, Ky ekosisteminin biyo eitliliini korumak, Ky kesiminde yer alan doal ve kltrel kaynak deerlerin korunmasn salamak, Ky blgesinde yer alan kirletici unsurlar ile bozulma olan alanlarda nleyicilik ve rehabilitasyon ilkelerini gelitirmek, Tematik ve baskn kullanmlarn farknda olmak (turizm kullanmlar gibi) ve bunlar gz nne alnarak srdrlebilir bir gelime salamak, Kentsel turizmi desteklemek, Turizm rn yelpazesini olabildiince eitlendirmek, bu balamda yat ve kruvaziyer turizmi zel bir zenle ele almak Ky kesiminin fiziksel yapsna ilikin bir envanter karmak, Balklk sektrnn ky yaplanma gereksinmelerini gzetmek Kyya varan ksa ancak yksek debili akarsularn zelliklerini gzetmek ve korumak, takn tehlikelerine kar nlem gelitirmek,
Mekansal Stratejiler Sinop Btnleik Ky Alanlar Planlama Projesinde Blgelemeler yaplm ve mekansal stratejiler zgn nitelik ve yaplara gre retilmitir. alma kapsamnda 6 farkl alt blge ele alnmtr. Bat kesiminde yer alan blgeler (Trkeli Sinop arasnda yer alan 3 Blge) iin arlkl olarak doa koruma ve eko-turizm ngrleri gelitirilmitir. Bu kesimde ayrca tarm amal ky yaplarnn (balk barnaklar ve ekek yerleri) verimli kullanm, fazla kapasitenin yat balama yanama yerleri olarak dzenlenmesi, balkl zendirilmesi ngrlmtr.
609
Buna karlk, Douda yer alan 2 Blge iin ise (Sinop ve Gerze) turizm ky yaplarnn tesisi, yat ve kruvaziyer turizminin gelitirilmesi, mevcut balk barnaklarnn verimli kullanm ve bunlarn olanak lsnde yat turizmine de hizmet sunacak biimde deerlendirilmesi, Sinop-Samsun il snr arasnda ky kesiminde karayolu inaatna bal olarak ortaya kan sorunlar gidermek zere doa onarm nlemlerinin alnmas nerilmitir.
610
611
Kaynak: Sinop Btnleik Ky Alanlar Planlama Projesi - Sonu Raporu, BELDA LTD, Ankara
612
Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almasna katkda bulunanlar: Hdr Arzolu Meri Burin zer M.Tolunay Ata Muzaffer Ermi Sabriye Aras Mehmet Nuh Gl Sabahattin Yaa Blent Barut Burak ztrk Hakan Gen Hakan Kavlakolu Cihangir Bora Krat Gnen Hseyin steermi Yeim Kurna Yaln Kaya Abdullah Solakolu Hikmet Haspolatl Musa zalp Adnan Sar Mehmet Trker Nuray Toprakkartran Emin Bar Rabia Kesepara Alev Pirci Aysel Er Sekin Glcolu Bahar Erkopan Eser Hakk Kaya Hasan Fehmi Serin Aslan Kl Hasan Naibolu lyas Karabyk Mehmet Kalaycolu Mustafa Cansu mer Aksoy Salih Tan nal Baylan Esin Grakrolu Niyazi ztrk Adana Ulatrma Blge Md. Akansa AKSA Al-port Aliaa Belediyesi Altntel Altntel Ambarl Ltd. Antalya Bykehir Belediyesi Turklim Asyaport Kumport BAGFA BARSAN Lojistik Babakanlk zelletirme daresi Bakanl Batim Bayndrlk ve skan Bakanl Bayndrlk ve skan Bakanl Bayndrlk ve skan Bakanl BOTA Bursa Ulatrma Blge Mdrl evre ve Orman Bakanl evre ve Orman Bakanl evre ve Orman Bakanl evre ve Orman Bakanl evre ve Orman Bakanl evre ve Orman Bakanl evre ve Orman Bakanl Demirren Grubu Deniz Kuvvetleri Komutanl Denizcilik Mstearl Denizcilik Mstearl Denizcilik Mstearl Denizcilik Mstearl Denizcilik Mstearl Denizcilik Mstearl Denizcilik Mstearl Denizcilik Mstearl Denizcilik Mstearl DE
613
Hakk Kii Volkan alar Adnan Kce Alp Kkosmanolu Aye ARIK Ayegl Ercan Berguzar zbaheci ala Kanolu Celal Engin Ersz Doa Yldrm Engin Bilyay Erdem Gzpnar Erol tak Fatih Ergenolu Feyza Mirasyedi Figen elik Glhan Karakonu Glen Kizirolu Glsm Hillez Halil Bezen brahim Seyran lker elik smail Yalm Lale Seval Biltekin M.Akif Kenanolu Mehmet Sa Meryem lce Murat alkan Murat Dnmez Necdet Smbl Neslihan elikta Nevin Kalafat Uur Arslan Eda Genarslan Ekrem Karademir Mehmet Ycel Sadk Kalkavan Ylmaz Dac Halil Hatipolu Mustafa Arsan EROL zdar Kemal Battal
DE DE DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DLH DP World Devlet Planlama Tekilat DTM Orta Anadolu hr. Bir. Gen. Sek. Deniz Ticaret Odas Deniz Ticaret Odas Deniz Ticaret Odas Deniz Ticaret Odas Deniz Ticaret Odas Deniz Ticaret Odas
614
Zeliha nal Usluhan Algr N.etin zertem Erkan alyor Serdal Acar Recai Ikta smail Hakk Ta Okan Kaya Mustafa Gran Necdet Barlas Aye Sofuolu Eren Terzi Nebahat Eecanl Sevgi Yetik Fikri elik Mustafa Akn Erdil Ayin Eyp Delice Murat Dil Onur Knac Cenk Gven Erdem yll Murat Dikba Ekrem Canalp Blent Nerede Bar Uzunmolu Fazl nlsoy Faruk Okuyucu Cneyt Kou Cem Vidin Tunca zenci Blent Atik Ercment nal Yavuz Keeli Neriman nar Ali Rza Glerman Hseyin rak Hitay Baran Adem Kara Mine Karabulut Tark Uysaltrk Ouz Sehtiyanc
Ege Blgesi Sanayi Odas EGE GBRE Ege hracat Birlikleri EGEGAZ A.. ESBA FORD OTOSAN Gemport Giresun Liman leri A.. GSA Gbreta Gmrk Mstearl Gmrk Mstearl Gmrk Mstearl Gmrk Mstearl Haba Haba Haba BB ehir Planlama Md. BB ehir Planlama Md. BB ehir Planlama Md. da da ileri Bakanl ileri Bakanl D Liman letmesi A.. DO DO Deniz Ticaret Odas Deniz Ticaret Odas pragaz sdemir skenderun Belediyesi sdemir T Denizcilik Fakltesi Gmrk Mstearl zmir Bykehir Belediyesi zmir Bykehir Belediyesi zmir Ticaret Odas zmir Ulatrma Blge Md. Karayollar Genel Mdrl Deniz Ticaret Odas Karayollar Genel Mdrl
615
Engin Oktay Gen Hasan Terzi Necmettin Bayraktar Canan nem Grdal Bozkurt Bahettin Usluer Blent Kletev Krat Bal Sleyman okan Saygn Ouz Serdar Osman Hoan Bora Aytan Erhan Yelkenci Gkhan Bekircan Nihat Bekler Yaser Gndz Krat Tezkan Cneyt Kozak Hseyin Kl Mustafa Akkaya Levent Keskin Ayen Ergin Cneyt Baykal Mustafa Esen smail Cinemre Halit ri Sezgin Yaln Ercan Tezer Mcahit Sevim Yeim zen Hakan Tandodu Serhan Gezmen Ela Evliyaolu Ayegl Din Dalsu Uslu Yonca Eke Soner Esinbay Turan Kl Egemen Hafzolu Koray er mer Bodur Bora Okudurlar
Ky Emniyeti Genel Mdrl Ky Emniyeti Genel Mdrl Kocaeli Sanayi Odas Kltr ve Turizm Bakanl Kltr ve Turizm Bakanl Kumport Kumport LMA MAERSK Denizcilik Maliye Bakanl Maliye Bakanl Marda Marda MARDA Port MARDA Port Mersin Bykehir Belediyesi Mersin Liman Milli Emlak Genel Mdrl Milli Emlak Genel Mdrl Milli Savunma Bakanl zel evre Koruma Kurumu ODT ODT ODT Ordu Liman letmesi Ortaklar Organize Sanayi Blgesi Ortaklar Organize Sanayi Blgesi OSD OSD Otomotiv Sanayii OSD Dernei OYAK RENAULT zel evre Koruma Kurumu Babakanlk zelletirme daresi Bakanl Babakanlk zelletirme daresi Bakanl Babakanlk zelletirme daresi Bakanl Babakanlk zelletirme daresi Bakanl OSB Park Denizcilik PETKM PETKM PETKM PETKM
616
Hseyin Gktrk Hseyin Erdoan Sertan Pamuku Uur Naz Enis ngr Mete Orer Ali Al Cumhur Atlgan Mehmet Bakr Ogn Tuncel Ahmet Necdet Doluel Gltekin Ceylan Hakan Kaya Mehmet Kurta znur Pekeren Tayfun Sargn Gl Yznc Ylmaz Zennube Albayrak Mustafa Ylmaz E. Tuba Sezer Mustafa Aka Tuba Sezer Rza Grolu Saime Uz A. Hakan Uar Emine Yetikul enbil Bekir Yavuz Ergn Bayar Gksel zsoy rfan Sar smet Canbaz Levent Pirci Muhsin Ylmaz Nuray Kurtulan Nursel Tanrverdi lk Seyhan Erdin Glener Metin zylmaz Yusuf Ba Tevfik Kk Yusuf Kln Mehmet Karaca
Petline Petrol Ofisi A.. Petrol Ofisi A.. Petrol Ofisi A.. POLPORT RMT Rodaport RODER RODER Sahil Gvenlik Komutanl Sahil Gvenlik Komutanl Sahil Gvenlik Komutanl Sahil Gvenlik Komutanl Sahil Gvenlik Komutanl Sahil Gvenlik Komutanl Sahil Gvenlik Komutanl Samsun Bykehir Belediyesi Samsun Bykehir Belediyesi Samsun Ulatrma Blge Md. Sanayi ve Ticaret Bakanl Sanayi ve Ticaret Bakanl Sanayi ve Ticaret Bakanl Solventa A.. TD Tarm ve Kyileri Bakanl Bayndrlk ve skan Bakanl TCDD TCDD TCDD TCDD TCDD TCDD TCDD TCDD TCDD TCDD TCDD TCDD TD TD Tire Organize Sanayi Blgesi TOFA
617
Galip Kln H. Muzaffer Ermi Bilal Timur Erkan Eren smet Temel Salahattin Ylmaz Alparslan Yldz Fatih Arpaku Mustafa Atalay Sedat Kzlta Ali lker Yaln nsan S.Nermi Nigiz Selma Uzun rfan Bilgin Kaan Grgen Nihal Yldz Oktay Diken Serkan Somuncu A. Osman Solak Celal Ula Nejla Albayrak Cneyt encan Bahri Kaya
TOSB Trabzon Liman letmesi Trabzon Ulatrma Blge Md. TK TK TK TPRA TPRA TPRA TPRA Trk Klavuz Kaptanlar Trk Loydu Trkiye Gemi na Sanayi Birlii Trkiye Kalknma Bankas Trklim Trklim UB Bursa UKAT DLH Ulatrma Blge Mdrl Ulusoy eme Liman letmesi UND Vopak Ylport
618

Ulaştirma Kiyi Yapilari Master Plan Çalişmasi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ulaştirma Kiyi Yapilari Master Plan Çalişmasi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ULATIRMA BAKANLII DEMRYOLLAR LMANLAR VE HAVA MEYDANLARI NAATI GENEL MDRL

ULATIRMA KIYI YAPILARI MASTER PLAN ALIMASI

BELDE PROJE VE DANIMANLIK TC. LTD. T.

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

A. MEVCUT DURUMUN TESPT

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Kaynak: DTO, 2009

Kaynak: Denizcilik Mstearl, 2010

Kaynak: Denizcilik Sektr Raporu, 2009

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Tablo A.2.5: TCDD Limanlarnda Yaplan Ykleme ve Boaltmalar (2003-2009*) (ton)

TRANST THALAT HAYDARPAA

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

zmir Alsancak Liman

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

A.2.2 Ulatrma Ky Yaplar ile lgili zelletirmede Kaydedilen Aamalar

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

A.2.3. mar Planlar ve ED Raporlar Onaylanm Ulatrma Ky Yaplar

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

11.05.2007 05.03.2007 05.11.2007 21.11.2007

114 115 116

15.09.2006 18.07.2006 19.07.2006

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

24.04.2002 11.01.2002 31.12.2002 22.10.2002 13.09.2002 22.01.2002 15.07.2002

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

05.03.1997 25.03.1997 27.09.1996 18.11.l996 22.10.1996 21.10.1996 11.09.1996 11.04.1996 27.08.1996

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

280 281 282 283

13.08.1996 08.07.1996 07.05.1996 29.05.1996 04.01.1996

anakkal Ezine e Yeniky Bodrum Krfez Akbk Kuadasi Aliaa

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

30.01.2002 22.05.2002 20.12.2002 20.12.2002 03.01.2003 01.04.2003

zmir Mersin Mersin Tekirda Kocaeli Tekirda

Aliaa Mersin Merkez Merkez M. Erelisi Yrniky

Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu

Ulam ve Ky skele ve Rhtm Yatrmlar Atk ve Kimya Atk ve Kimya

olakolu Metalurji A..

Petrol rnleri Depolama, Opet Petrolclk A.. Dolum ve Datm Tesisi

Oyak nye imento San. ve Tic.A..

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Bosfor Gemi ve Sanayi Ltd.ti.

Yalova Tekirda Hatay

Tavanl,Dipglc k Kaml Mevkii Merkez

skenderun,Sarise Olumlu ki Beldesi Olumlu

Zongulda Merkez,Muslu k Krklareli Tekirda

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

ekil A.2.1:Trkiye Karayollar Yollar A

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Ulatrma Ky Yaplar Master Plan almas Sonu Raporu 15.09.2010

Kaynak: TCDD statistik Yll, 20032007

ekil A.2.2: Trkiye Demir Yollar A