İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Malzeme Olarak Çelik ve Çelik

Yapıların Hesabına İlişkin Bilgiler

Kapasite
Yük Koşulları
ÇELİK YAPILAR I
Çelik Kalitesi
Akma dayanımı

Ölü Yükler


Hareketli Yükler
Kayma dayanımı



…

Profil Kesit özellikleri
Dr. Kağan YEMEZ
Ebat
Atalet
KY.IU2008@gmail.com

1 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 2

Kapasite Kapasite

Mukavemet
Mukavemet

Hooke’s kuralı

σ=E.ε

τ=G.γ

σ ve ε => gerilme ve birim şekil değiştirme

τ and γ => kayma gerilmesi ve kayma şekil değiştirmesi

E => Elastisite modülü (Young modülü) (210000 N/mm2)

G => kayma modülü (80000 N/mm2)

ν => poisson oranı (0,3)

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 3 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 4

Kristal Kafes Modeli Kristal yapıdaki düzensizlikler

Baslangıçta elastik…

Yük boşaltıldığında bütün
deformasyonlar iyileşir

Elastik limitin ötesinde
yükleme…

Limitin ötesindeki
deformasyonlar plastiktir, yani
kalıcıdır.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 5 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 6

 Basit çekme numunesinin Basit çekme numunesinin
Gerilme-Birim Uzama Grafiği Gerilme-Birim Uzama Grafiği

Çekme mukavemeti

Akma sınırı

Açı= arctan(E)

Elastik uzama
εy = 0,001-0,002
(0,01-0,02)

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 7 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 8

Basit çekme numunesinin

Gerilme-Birim Uzama Grafiği Kaliteler

Yük boşaltılırsa

Açı= arctan(E)

εp εy
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 9 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 10

Sıcaklığın etkisi Kimyasal Elementlerin etkisi

600 oC’de mukavemet yarıyarıya

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 11 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 12

 Kükürt (S)’ün etkisi Kükürt (S)’ün etkisi
deprem

Kalınlık yönünde çekme testi

Quality Reduction in area in through-

thickness direction (%) kaynaklı birleşimler

Z15 15 (minimum) Orta seviye gerilme

Lameler yırtılma
Z25 25 (minimum) Yüksek seviye gerilme

Kalınlık yönünde
Z35 35 (minimum) Çok yüksek seviye gerilme
düşük süneklik
Özel kısıtlama

Yapısal dayanım

Birleşim tasarımı
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 13 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 14

Malzeme Olarak Çelik ve Çelik

Yapısal Çelik Kaliteleri Yapıların Hesabına İlişkin Bilgiler

Yapısal Çelik Kalite Tabloları
Kapasite
Yük Koşulları

Çelik Kalitesi
Ölü Yükler

Akma dayanımı
Hareketli Yükler
Kayma dayanımı



…

Profil Kesit özellikleri

Ebat

Atalet

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 15 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 16

Çelik Profiller Sıcak Haddelenmiş Profiller

European Sections

UPE 100-400 mm

IPE 100-750 mm

HE 100 – 1000 mm

HL 920 – 1100 mm

HD 260x54.1 to HD 400x1086

Angles L 100-250

Universal British Sections

UB 127x76 to UB 914x419

UC 152x23 to UC 356x634

American Sections

W 100x19 to WTM 1100x499 (W4x13 to W44x335)

W360x134 to W360x1086 (W14x90 to W14x730)

Other sections

HP, BP, UBP, HJ, IPN, UPN...

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 17 18

 Malzeme Olarak Çelik ve Çelik
Profiller Yapıların Hesabına İlişkin Bilgiler

Profil Posteri
Kapasite
Yük Koşulları
Çelik Kalitesi Ölü Yükler

Profil Tabloları

Akma dayanımı

Hareketli Yükler
Kayma dayanımı



…

Profil Kesit özellikleri

Ebat TS 498

Atalet
YAPI ELEMANLARININ
BOYUTLANDIRILMASINDA ALINACAK
YÜKLERİN HESAP DEĞERLERİ

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 19 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 20

Ölü Yükler (D-Dead Loads) Ölü Yükler (D-Dead Loads)

Hafif kaplama 15 x 0,05 = 0,75 kN/m2

Betonarme tabliye 24 x 0,15 = 3,60

+ servisler (0,1-
(0,1-0,3 kN/m2
kN/m2 )
Tavan kaplama 12 x 0,015 = 0,18

Toplam Ölü Yük = 4,53 kN/m2

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 21 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 22

Ölü Yükler (D-Dead Loads) Hareketli Yükler (L-Live Loads)

Dış kaplama 0,6 kN/m2

Tuğla duvar 2,1
İç duvar 1,4
İç kaplama 0,2
Toplam Duvar Ölü Yükü 4,3 kN/m2

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 23 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 24

 Hareketli Yükler (L-Live Loads)
TS 498 Rüzgar Yükü (W-Wind Load)

Rüzgar Hızı –
EC 1 tanımı

50 yılda bir 10
dakika
boyunca düz
ve açık bir
alanda 10 m
yükseklikte
esen rüzgarın
hızı

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 25 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 26

Rüzgar Yükü (W-Wind Load) Rüzgar Yükü (W-Wind Load)

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 27 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 28

Rüzgar Yükü (W-Wind Load) Rüzgar Yükü (W-Wind Load)

TS 498

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 29 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 30

 Kar Yükü (S-Snow Load) Kar Yükü (S-Snow Load)

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 31 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 32

Kar Yükü (S-Snow Load) Diğer Yükler

Crane (Vinç) yükleri

TS 498
Dinamik frenleme etkileri…

Çevresel Yükler

Deniz yapıları, dalga yükleri dinamik etkileri

Buz yükü (>400 m: t=3 cm buz x 7 kN/m3 => 0,21 kN/m2)

Sıcaklık etkileri

Gündüz/Gece sıcaklık farklılıkları

Havuz Yükleri

Yatay basınç etkisi

Deprem Yükleri

Yangın, Terör, Patlama…
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 33 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 34

Malzeme Olarak Çelik ve Çelik Malzeme Olarak Çelik ve Çelik

Yapıların Hesabına İlişkin Bilgiler Yapıların Hesabına İlişkin Bilgiler

Kapasite
Yük Koşulları
Tasarım Süreci
Çelik Kalitesi Ölü Yükler

Akma dayanımı



Tasarım Filozofisi


Hareketli Yükler
Kayma dayanımı



…

Profil Kesit özellikleri

Ebat TS 498

Atalet
YAPI ELEMANLARININ
BOYUTLANDIRILMASINDA ALINACAK
YÜKLERİN HESAP DEĞERLERİ

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 35 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 36

 Tasarım Süreci Yeni Tasarıma Yaklaşım

Mücadeleyi kabul edip temel

Yapı Tasarımında temel amaclar
amaçları tanımlama

Yapının ömrü boyunca işlevselliği…

Araştırma, ilgili bilgilere ulaşma

Güvenli yapı sistemi, bütçesi dahilinde (Analiz etme)
zamanında tamamlanması…

Olası çözümleri değerlendirme

Yaratıcı çözümler sunması… (Sentezleme)

2 yol var
İmalat, inşaat, operasyon ve

Bir önce yapılmışı emsal almak kaynakları hesaba katarak en iyi

Tekeri yeniden keşfetmek çözüme karar verme
(Değerlendirme)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 37 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 38

Tasarım Adımları
Tasarım adımları Başlangıç  Yük taşıma

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 39 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 40

Tasarım Adımları Tasarım Adımları

Yük taşıma Yük taşıma

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 41 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar I 42

 Tasarım Adımları Tasarım Adımları
Ana Taşıyıcı Sistem İlk boyutlandırma

Çatı eğimi 4-6o

Aşık

Aralıkları => 1,4 - 2,6m

Boyları => 3 – 8m

Ana kiriş – kısa açıklıkta

Kolonlar

Rüzgar stabilite çaprazları

Temel pabuçları

Birleşimler

Temel  rijit/pin

Kolon-kiriş  rijit/pin
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 43 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 44

Tasarım Adımları Tasarım Adımları

İlk boyutlandırma Analiz, modelleme ve nihai tasarım

Basınç (C - Compression),
Çekme (T - Tension),
Eğilme (B – Bending)
kuvvet etkileri…

Eleman bazında, tek tek ve
birleşim olarak

Kiriş reaksiyonları-kolon
yükleri (her kenarda
açıklığın yarısı..)

Mmax = wL2/8 (basit kiriş)

Vmax

δ = 5/384 wL4/EI (basit
kiriş)
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 45 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 46

Tasarım Adımları Tasarım Adımları

Projelendirme Uygulama

Her yapının kendine has özellikleri

var ve bu özelliklerine göre üzerine
etkiyen yükler ile yapının dayanım
ve rijitliğinin dengesi kurularak
tasarım yapılır.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 47 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 48

 Tasarım Filozofisi Tasarım Filozofisi

Yıkılmayacak ! Belirsizlikler Uygulamalar

1. Yükleme koşulları 1. Tecrübeye göre en elverişsiz

Yeterli emniyet
2. Malzeme Kanunları yük büyüklüğü
faktörü
3. Yapı modellemesi 2. Çelik  doğrusal elastik

Hem Mukavemet davranış (testler
4. Yapısal kusurlar,
hem de stabilite düzensizlikler doğrultusunda)
koşullarının 3. İdealleştirme / uygun analiz
sağlanması metodunu kullanımı
1. Basit kirişler
2. Makaslar - mafsallı
4. Üretim ve imalat toleransları
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 49 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 50

Tasarım metotlarının tarihsel gelişimi Stabilite Tasarımı

1. Malzeme dayanımındaki 1. Malzeme dayanımı
belirsizlikler  yönünde emniyet
2. faktörü – elastik limitin
1. Her yükün farklı belirsizlik altında !
seviyesi var 2. Plastik tasarım
2. Her yapı tipinin farklı yıkılmaya 3. Taşıma gücüne göre
karşı emniyet faktörü var
tasarım
3. Yapının sünekliği ve akma
sonrası dayanım karakteri
belirsiz

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 51 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 52

Stabilite Tasarımı
Stabilite Tasarımı Diğer kriterler

Deformasyon – Sehim

δmax = δ1 + δ2 − δ0

Titreşim

f>4 Hz ofis/konut döşemeleri

f>5 Hz dans, spor döşemeleri

Yangın dayanımı

Uygulama

Elemanları ortak kesitlere
gruplanması

Bakım

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 53 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 54

 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
Tasarım Sorumluluğu

Mühendis tüm tasarım gerekliliklerine uygun
olarak yapının tüm elemanlarını en ince ÇELİK YAPILAR I
detayına kadar tasarlamaktan; tasarım notlarını
ve uygulama detay çizimlerini diğer birimlerle
uyumlu olacak şekilde sunmaktan sorumludur.
Dr. Kağan YEMEZ

Müteahhit ve Uygulamacı ile sürekli iletişim
halinde olmak önemlidir ! KY.IU2008@gmail.com

Uygulama safhalarının da güvenliliğine dikkat !

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çelik Yapılar 1 55 56