Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.

Keleşoğlu

9. PALPLANŞ PERDELER

9.1. İRİ DANELİ (KOHEZYONSUZ) ZEMİNLERDEKİ PALPLANŞ PERDELER

Şekil.1: Kum-çakıl zeminlerdeki konsol perdelere etkiyen gerçek ve idealize gerilmeler

1
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

Şekil.2 : İri daneli zeminlerde konsol palplanş perdeler (a) net gerilme dağılımı
(b) moment değişimi

Yeraltı su seviyesi (YASS) zemin yüzeyinden L 1 mesafe derinde olan ve içsel sürtünme
açısı ’ olan bir kum zemin tabakasındaki palplans perdenin çakma boyu ve etkili olan
maksimum moment aşağıdaki işlemler sonucunda hesaplanır (Das, 2004):

YASS’deki aktif gerilmeler z= L1 iken efektif yatay gerilmeler

1  L1Ka (9.1)

Ka : Rankine aktif toprak basıncı katsayısı = tan2 (45   2)

 : YASS üzerindeki zeminin bha değeri

z= L1 +L2 iken efektif yatay gerilmeler

2   L1  L2  Ka (9.2)

 : YASS altındaki zeminin bha değeri = sat   w

2
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

YASS hem kazı hem de zemin tarafında aynı seviyede olduğundan hidrostatik basınçlar
birbirini sönümleyecektir.

Kazı yüzeyi altındaki net toprak basıncını belirleyebilmek için, kazı tarafından duvara
doğru (soldan sağa doğru) etkiyen pasif toprak basıncı ile zemin tarafından duvara doğru
(sağdan sola doğru) etkiyen aktif basıncın belirlenmesi gereklidir. Duvarın her iki
tarafındaki hidrostatik basınç değerlerinin eşit olduğu için hesaplara dahil edilmez, bu
durumda kazı yüzeyinin zemin tarafındaki altında aktif gerilme;
a   L1  L2     z  L1  L2   Ka (9.3)

ve kazı tarafındaki pasif gerilme ise;

p    z  L1  L2 Kp (9.4)

Kp :Rankine pasif toprak basıncı katsayısı = tan2 (45   2)

(9.3) ve (9.4) bağıntıları ile kazı yüzeyi altındaki net gerilmenin hesabı (L=L1+L 2);
  a  p   L1  L2  Ka    z  L1  L2  Ka     z  L1  L2  Kp


  L1  L2  Ka    z  L1  L2  Kp  Ka  (9.5)


 2    z  L  Kp  Ka 
Net gerilme  değeri kazı yüzeyinde L3 mesafede sıfır olacağından;

 
2    z  L  Kp  Ka  0 ya da
2 (9.6)
 z  L   L3 

  Kp  Ka 
3 değeri ise


3  HB  L 4 Kp  Ka   (9.7)

Perdenin en altında etkiyen p pasif gerilmesi zemin tarafında sağdan sola doğru ve a
aktif gerilme ise soldan sağa doğru etkimektedir
p   L1  L2  D Kp (9.8)

Aynı derinlikte aktif gerilme,

a  DKa (9.9)
Dolayısıyla, palplanş perde tabanında, net yatay gerilme;

3
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

p  a  4   L1  L2  Kp  DKp  DKa

  L1   L2 Kp  D Kp  Ka 
(9.10)
  
  L1   L2 Kp  L3 Kp  Ka  L 4 Kp  Ka 

 5  L 4 Kp  Ka 
Bu denklemde,


5   L1  L2  Kp  L3 Kp  Ka  (9.11)

D  L3  L4 (9.12)

Perdenin stabilitesi için yatay kuvvetleri dengesi ve B noktası etrafındaki momentin sıfır
olma koşullarına ait denklemler yazılırsa;

Yatay kuvvet dengesi:

H  0; Alan(ACDE) - Alan (EFHB) + Alan (FHBG) = 0
1  1 (9.13)
P   3L 4   L 5  3  4   0
2  2

B noktası etrafındaki moment:

MB  0
1  L  1 L  (9.14)
P L 4  z    3 L 4  4   L 5  3  4   5   0
2  3  2 3

(9.13) denkleminden
 L  2P
L5  3 4 (9.15)
3  4

(9.7), (9.10), (9.14) ve (9.15) denklemlerinin birlikte yazılmasıyla ve basitleştirilmesiyle,

L4 terimine bağlı olan, dördüncü dereceden aşağıdaki denklem elde edilir;

L44  A1L34  A2L24  A3L4  A 4  0 (9.16)

4
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

Bu denklemde;

5
A1 

  Kp  Ka 
8P
A2 

  Kp  Ka 

6P 2z Kp  Ka  5   (9.17-9.18-9.19-9.20)
A3   
2
 2 Kp  Ka  
P 6z5  4P
A4 
2
2 Kp  Ka
 

9.1.1. Gerilme Diyagramı Hesap Adımları

Bir önceki bölümde açıklanan yöntem kullanılarak konsol bir palplanş perde duvar
üzerindeki gerilme dağılımı aşağıdaki gibi hesaplanabilir:

1. Ka ve Kp’ yi hesaplayın.
2. 1 ve 2’yi (9.1) ve (9.2) bağıntıları ile hesaplayın.
3. L3 uzunluğunu hesaplayın, denklem (9.6).
4. P kuvvetini hesaplayın.
5. z uzunluğunu hesaplayın (E noktası ile ACDE gerilme alanı arasındaki mesafe).
6. 5’i hesaplayın, denklem (9.11).
7. A1, A2, A 3 ve A4 katsayılarını hesaplayın (9.17-9.20).
8. (9.16) denklemini deneme yanılma yöntemi ile L4’ü hesaplamak üzere çözün.
9. 4 hesaplayın (9.10).
10. 3 hesaplayın (9.7).
11. L5 değerini hesaplayın (9.15).
12. Elde ettiğiniz gerilme değerlerini ve uzunlukları kullanarak net gerilme
diyagramını çizin.
13. Teorik derinliği D=L3+L 4 toplamı ile hesaplayın ve uygulamadaki çakma boyu için
hesapladığınız değeri %20-30 oranında arttırın.

5
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

Bazı tasarımcılar çakma derinliğinde %20-30 oranında artış yerine, 1. adımda hesaplanan
pasif toprak basıncı katsayısını azaltarak tasarım yapmaktadır.

Bu durumda :
Kp
Kp(design)  ; GS  1.5 - 2.0
GS

9.1.2. Maksimum Momentin Hesaplanması

Konsol bir palplanş perdenin moment dağılımı Şekil 2’de verilmektedir. Maksimum
moment E ve F’ noktaları arasında oluşur. Birim genişlikteki maksimum moment değerini
bulmak için kesme kuvvetinin sıfır olduğu mesafe bulunmalıdır.
1

P  z2 Kp  K a 
2

ya da
2P
z  (9.21)

Kp  K a 
Sıfır kesme kuvveti oluşan mesafe belirlendikten sonra (F’’ noktası) maksimum moment
aşağıdaki gibi hesaplanabilir.
1  1 
Mmaks  P  z  z     z2 Kp  Ka    z
  (9.22)
2  3 

ÖRNEK PROBLEM (Das, 2004 – Ex.9.1)

VERİLER:
L 1=2.0 m, L2 = 3.0 m,
 = 15.9 kN/m3, sat = 19.33 kN/m3
ve ’=320

(a) Teorik D derinliğini hesaplayın.

(b) %30 artış için perdenin toplam boyu ne
kadardır?

6
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

(a)
Şekil 2’deki net basınç dağılımından faydalanarak aşağıdaki hesap adımları ile problem
çözülebilir:

Ka -  tan2 (45   2)  tan2 (45  32 2)  0.307

K -  tan2 (45   2)  tan2 (45  32 2)  3.25
p
1 (9.1)  L1Ka  (15.9)(2)(0.307)  9.763 kN / m2

2 (9.2)   L1  L2  Ka  (15.9)(2)  (19.33  9.81)(3)(0.307)  18.53 kN / m2

L 3 (9.6) 2 18.53

   0.606

  Kp  Ka  (19.33  9.81)(3.25  0.307)
P - 1 1 1
 1 L1  1 L2   2  1 L2  2 L3
2 2 2
 (0.5)(9.763)(2)  (9.763)(3)  (0.5)(18.53  9.763)(3)  (0.5)(18.53)(0.66)
 9.763  29.289  13.151  6.115  58.32 kN / m2
z -  2 3
 (9.763)(0.66  3  )  (29.289)(0.66  )
ME 1 3 2  2.23m
   
P 58.32  3 2 
(13.151)(0.66  )  (6.115)(0.66x )
 2 3 
5 (9.11)  
  L1  L2  Kp  L 3 Kp  Ka  (15.9)(2)  (19.33  9.81)(3)(3.25)

 (19.33  9.81)(0.66)(3.25  0.66)  214.66 kN / m2

A1 (9.17) 5 214.66
   7.66

  Kp  Ka 
(19.33  9.81)(3.25  0.307)
A2 (9.18) 8P 8(58.32)
   16.65

  Kp  Ka 
(19.33  9.81)(3.25  0.307)
A 3 (9.19)  (2)(2.23)(19.33  9.81)  
6P 2z Kp  Ka  5   (6)(58.32) x(3.25  0.307)  214.66  
 
        151.93
2 2  (19.33  9.81)2 (3.25  0.307)2 
  Kp  Ka    
 

A 4 (9.20) P 6z5  4P (58.32)(6)(2.23)(214.66)  (4)(58.32)

   230.72
2
 2 Kp  Ka  (19.33  9.81)2 (3.25  0.307)2

7
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

L4 (9.16) L44  A1L34  A2L24  A3L 4  A 4  0

L44  (7.66)L34  (16.65)L24  (151.93)L 4  (230.72)  0  L 4  4.8 m

Dolayısıyla,
Dteorik  L3  L 4  0.66  4.8  5.46 m
(b)
Toplam boy,
L toplam  L1  L2  1.3L3  L4   2  3  1.3(0.66  4.8)  12.1 m

9.1.3. Özel Durumlar: Yeraltı suyunun olmaması durumu

Bu durumda net yatay gerilme dağılımı Şekil 2’ye benzer bir biçimde, Şekil 3’de verildiği
gibi oluşmaktadır.

Şekil.3: İri daneli bir zeminde yeraltı suyunun derinde olması durumunda palplanş perde
üzerinde oluşan net yatay gerilme dağılımı

8
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

2  LKa (9.24)


3  L 4 Kp  Ka   (9.25)

4  5  L 4 Kp  Ka   (9.26)

5  LKp  L3 Kp  Ka   (9.27)

2 LKa
L3   (9.28)

 Kp  Ka  (Kp  Ka )
1 1
P  2L  2L 3 (9.29)
2 2
L
z  L3  
LKa L L 2Ka  Kp
 
  (9.30)
3 (Kp  Ka ) 3 3(Kp  Ka )

Bu durumda (9.16) bağıntısı aşağıdaki gibi yazılır:

L44  A1 L34  A2 L24  A3 L4  A4  0 (9.31)

Bu denklemde;

5
A1 

 Kp  Ka 
8P
A2 

 Kp  Ka 

6P 2z Kp  Ka  5   (9.32-9.33-9.34-9.35)
A3   
2 2
 Kp  Ka  
P 6z5  4P
A4 
2
2 Kp  Ka
 

(9.32) – (9.35) arasındaki bağıntılar, (9.17) – (9.21) arasında verilen bağıntılar ile aynıdır;
yalnızca ’ yerine  kullanılmaktadır.

9
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

9.2. İNCE DANELİ (KOHEZYONLU) ZEMİNLERDEKİ PALPLANŞ PERDELER

Granüler (iri daneli-kohezyonsuz) bir üst tabakanın altında yer alan kohezyonlu bir zemin
içine inşa edilen bir palplanş perde Şekil 4’de verilmektedir. Bu perdenin üst kotundan L1
mesafede YASS bulunmaktadır. 1 ve 2 (9.1) ve (9.2)’deki gibi hesaplanmaktadır.

Şekil.4: İnce daneli zeminlerdeki konsol palplanş perdeler üzerindeki net gerilme dağılımı

L1+L 2 mesafesinin altında ama Şekil 1’deki O dönme noktasının üstündeki bölgede aktif
gerilme sağdan sola doğru etkimektedir;
a   L1   L2   sat  z  L1  L2   Ka  2c Ka (9.40)

10
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

İçsel sürtünme açısı, =0 olduğundan Ka=Kp=1.0’dır. Aynı bölgede pasif gerilme soldan
sağa doğru etkir;
p  sat  z  L1  L2 Kp  2c Kp (9.41)

Net gerilme;
6  p  a   sat  z  L1  L2   2c    L1  L2   sat  z  L1  L2    2c
(9.42)
 4c  (L1   L2 )
Palplanş perdenin en alt noktasında pasif gerilme sağdan sola doğrudur;
p   L1  L2  satD   2c (9.43)

Aynı derinlikte aktif gerilme,

a  satD  2c (9.44)
Net gerilme;
7  p  a  4c  (L1  L2 ) (9.45)

Yatay kuvvet dengesi:

H  0; Alan(ACDE) - Alan (EFIB) + Alan (GIH) = 0
1
P1  4c   L1  L2   D  L 4 4c   L1  L2   4c   L1   L2   0
2
P1  ACDE alanı

Denklem sadeleştirilirse;
D 4c   L1   L2    P1
L4   (9.46)
4c

B noktası etrafındaki moment:

MB  0
D2 1 L 
P1 D  z1   4c   L1  L2    L 4  8c   4   0 (9.47)
2 2  3


 
6 6 7

11
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

z1 ; ACDE gerilme bölgesinin ağırlık merkezi ile kazı yüzeyi arasındaki mesafedir. (9.46)
ve (9.47) bağıntıları bir arada yazılırsa;
P P  12cz1 
D2 4c   L1  L2    2DP1  1 1 0 (9.48)
 L1   L2   2c
elde edilir. (9.48) eşitliği D çakma boyunu bulmak üzere deneme yanılma yöntemi ile
çözülür.

9.2.1. Gerilme Diyagramı Hesap Adımları

1. Ka’yı geri dolgu için hesaplayın.

2. 1 ve 2’yi (9.1) ve (9.2) bağıntıları ile hesaplayın.
3. P1 ve z1 ’i hesaplayın.
4. (9.48) eşitliğinden D çakma boyunu belirleyin.
5. (9.46) eşitliği ile L 4 uzunluğunu hesaplayın
6. 6 ve 7 değerlerini hesaplayın. (9.42 – 9.45).
7. Şekil4’deki gerilme dağılımını çizin.
8. Gerçek çakma derinliği  Dgerçek  1.40  1.60 Dteorik

9.2.2. Maksimum Momentin Hesaplanması

Konsol bir palplanş perdenin moment dağılımı Şekil 2’de verilmektedir. Şekil4’deki net
gerilme dağılımına göre maksimum moment (sıfır kesme kuvveti) E ve G noktaları
arasında oluşur. Birim genişlikteki maksimum moment değerini bulmak için kesme
kuvvetinin sıfır olduğu mesafe bulunmalıdır.

P1  6  z   0
P1 (9.49)
 z  
6

Sıfır kesme kuvveti oluşan mesafe belirlendikten maksimum moment aşağıdaki gibi
hesaplanabilir.
   z 2 
Mmaks  P1  z  z1    6  (9.50)
 2 
 

12
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

ÖRNEK PROBLEM (Das, 2004 – Ex.9.2)

VERİLER:
Şekil üzerindeki verileri kullanarak,

(a) Teorik D derinliğini hesaplayın.

(b) %50 artış için perdenin toplam boyu ne
kadardır?
(c) Maksimum moment değerini ve yerini
belirleyiniz.

(a)
Ka -  tan2 (45   2)  tan2 (45  32 2)  0.307
1 (9.1)  L1Ka  (15.9)(2)(0.307)  9.763 kN / m2
2 (9.2)   L1  L2  Ka  (15.9)(2)  (19.33  9.81)(3)(0.307)  18.53 kN / m2
P1 Şekil.4 1 1
 1 L1  1 L2   2  1 L2
2 2
 (0.5)(9.763)(2)  (9.763)(3)  (0.5)(18.53  9.763)(3)
 9.763  29.289  13.151  52.2 kN / m2
z1 - ME 1  2 3 3
   (9.763)(3  )  (29.289)( )  (13.151)( )  1.78m
P 52.2  3 2 3
D (9.48) P P  12cz1 
 D2 4c   L1   L2    2DP1  1 1 0
 L1  L2   2c
 D2 (4)(47)  (2)(15.9)  (19.33  9.81)(3)  2D(52.2)
52.2 52.2  (12)(47)(1.78)
 0
(15.9)(2)  (19.33  9.81)(3)  (2)(47)
ya da
 127.64(D2 ) -104.4(D) - 357.15  0  D=2.13m
L4 (9.46) D 4c   L1  L2    P1
 
4c
2.13 (4)(47)  15.9  (2)  (19.33  9.81)(3)  52.2
  1.17m
(4)(47)

13
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

6  4c   L1  L2   127.64 kPa

7  4c   L1   L2   248.36 kPa

(b)
Gerçek derinlik,
Dgerçek  (1.5)Dteorik  (1.5)(2.13)  3.2m

(c)
z (9.49 P
 1  52.2  0.41 m
6 127.64
Mmaks (9.50)    z 2 
6 127.64(0.41)2
 P1  z  z1  
    52.2(0.41  1.78) 
 2  2
 
 114.32  10.73  103.59 kN  m / m

9.2.3. Özel Durumlar: Yeraltı suyunun olmaması durumu

Bu durumda net yatay gerilme dağılımı Şekil 4’e benzer bir biçimde, Şekil 5’de verildiği
gibi oluşmaktadır.

2  LKa (9.51)

6  4c  L (9.52)
7  4c  L (9.53)
1 1
P1  2 L  L2Ka (9.54)
2 2
D 4c  L   1 L2Ka
L4  2 (9.55)
4c

Bu durumda (9.48) bağıntısı aşağıdaki gibi yazılır:

P P  12cz1 
D2  4c  L   2DP1  1 1 0 (9.56)
L  2c
L
z1  (9.57)
3

14
Temel İnşaatı 1 – Palplanş Perdeler Yrd.Doç.Dr.M.K.Keleşoğlu

Maksimum moment ise;

   z 2 
Mmaks  P1  z  z1    6  (9.58)
 2 
 

P1  6  z   0
2
P1 1 2 L Ka (9.59)
 z   
6 4c  L

Şekil.5: İnce daneli bir zeminde yeraltı suyunun derinde olması durumunda palplanş
perde üzerinde oluşan net yatay gerilme dağılımı

15