Gzel Sanatlar ve Spor Liseleri

RESM BLM

SANAT ESERLERN NCELEME 12

YAZARLAR Hasan MRZA

DEVLET KTAPLARI DRDNC BASKI ......................................, 2013

MLL ETM BAKANLII..........................................................................................................: 4764 DERS KTAPLARI DZS .............................................................................................................: 1380 13...Y.0002.3928

Her hakk sakldr ve Mill Eitim Bakanlna aittir. Kitabn metin, soru ve ekilleri ksmen de olsa hibir surette alnp yaynlanamaz.

Editr Aynur DENZC Dil Uzman Selma BTMEZ Program Gelitirme Uzman Sedat DA lme ve Deerlendirme Uzman smail ENER Grsel Tasarm Uzman Nurdan DOAN - Duygu SARI Rehberlik Uzman Fatma YILMAZ

ISBN: 978-975-11-3317-5

Mill Eitim Bakanl, Talim ve Terbiye Kurulunun 07.07.2009 gn ve 95 sayl karar ile ders kitab olarak kabul edilmi, Destek Hizmetleri Genel Mdrlnn 03.04.2013 gn ve 439650 sayl yazs ile drdnc defa 1.800 adet baslmtr.

ATATRK'N GENLE HTABES Ey Trk genlii! Birinci vazifen, Trk istikllini, Trk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve mdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegne temeli budur. Bu temel, senin, en kymetli hazinendir. stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahil ve haric, bedhahlarn olacaktr. Bir gn, istikll ve cumhuriyeti mdafaa mecburiyetine dersen, vazifeye atlmak iin, iinde bulunacan vaziyetin imkn ve eraitini dnmeyeceksin! Bu imkn ve erait, ok nmsait bir mahiyette tezahr edebilir. stikll ve cumhuriyetine kastedecek dmanlar, btn dnyada emsali grlmemi bir galibiyetin mmessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatann, btn kaleleri zapt edilmi, btn tersanelerine girilmi, btn ordular datlm ve memleketin her kesi bilfiil igal edilmi olabilir. Btn bu eraitten daha elm ve daha vahim olmak zere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dallet ve hatt hyanet iinde bulunabilirler. Hatt bu iktidar sahipleri ahs menfaatlerini, mstevlilerin siyas emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret iinde harap ve btap dm olabilir. Ey Trk istikbalinin evld! te, bu ahval ve erait iinde dahi, vazifen; Trk istikll ve cumhuriyetini kurtarmaktr! Muhta olduun kudret, damarlarndaki asl kanda, mevcuttur!

MUSTAFA KEMAL ATATURK

..

N SZ
nsanolu var olduu gnden bugne sanat adna retimde bulunmutur. lkel toplumlarn mzik eliinde oluturduklar danslar, maara duvarlarna yaptklar resimler, birer heykel olan totemler, topraktan yaplan anak-mlek, ta ve madenden yaplan ara-gere gibi ayn zamanda birer sanat eseri olan bu nesneler yllardr retilerek servenini srdrmektedir. Asrlardr bu eitli oluumlarla devam eden sanatn ne kadar eski olduunu da bizlere gstermektedir. Bir sanat eserinde ne var ki, bizi bylesine etkiliyor, bizi bizden alp gtryor? Bir tabloya, bir heykele, bir romana, bir iire sanat niteliini kazandran ey nedir? nsan kendisini bir sanat eseri ya da bir tablo karsnda bulduunda, Delacroix nun da dedii gibi renklerin, klarn, glgelerin bir dzene girmesinden doan ve tablonun musikisi denen bir izlenim almas da ilgintir. Tablonun daha ne dediini anlamadan, bu sihirli uyum bizleri kuatr. Sanat eserini, eitli gelerin kaynamasyla biimlenen, ii ile d bir olan, duygu-dnce-renk-izgi ve ses bileimi olarak grmek, yanl olmaz. Sanat eserinde deien ey, ierik deil biim ya da biimsel baktr. Bu bak as ile hazrlanan Gzel Sanatlar Lisesi Sanat Eserlerini nceleme ders kitabnn ieriini; sanat eserlerini ilkel insann retiminden, amz sanatna kadar geirdii evrelerde oluan eitli sluplar, nc sanat ve eserlerini eser inceleme kriterleri oluturmutur. Bu kriterler nda sanatn toplumsal yn, sanat eserlerinin dneme olan yansmalar, sanatnn sanat izleyicisine vermek istedii mesaj, ada sanat yorumuyla rencilerimize verilmitir.

Aynur Denizci

NDEKLER
1.NTE: SANAT ESER VE ANALZ ...........................................................11 1. Sanat Eserinin Yaps...........................12 1.1. Sanatsal Gzellik...........................12 1.2. Sanatsal erik...............................13 1.3. Sanatsal Biim...............................15 1.4. Estetik Heyecan.............................17 2. Sanat Eserinin Toplumsal levi ve Gereklilii............................................18 3. Sanat Eserini zmleme...................19 3.1. Sanat Eseri ncelemede zlenecek Yntemler.......................................20 3.2. ada Yorumun Temel lkeleri...25 3.3. Beeni Yargs.............................27 2.NTE: TARH NCES VE ANTK ALARDA SANAT...............................31 1. Primitif Sanatlar...................................31 1.1. Tarih ncesinde Sanat.................31 1.2. Tun a Sanat.........................32 2. Arkaik Plastik Sanatlar........................36 3. Msr Resim ve Heykel Sanat.............38 3.1. Msr Sanat...............................38 3.1.a. Tapnak Mimarisi.......................38 3.1.b. Mezar Yaplar (Mastabalar, Dz Basamakl Piramitler)...............40 3.2. Msr Heykel Sanat..................42 3.3. Msr Kabartma (Rlyef) Sanat...43 3.4. Msr Resim Sanat...................44 3.NTE: SANATIN GELM EVRELER ...........................................................52 1. Rnesans Dnemi Sanat ve slup zellikleri............................................53 1.1. Rnesans Resim Sanat...............55 1.2. Rnesans Heykel Sanat.............68 2. Barok Dnemi Sanat ve slup zellikleri.............................................70 2.1. Barok Dnemi Resim Sanat .....70 2.2. Barok Dnemi Heykel Sanat...76 3. Neo Klasisizm Sanat Akm ve zellikleri.............................................78
8

3. Neo Klasisizm Sanat Akm ve zellikleri........................................78 4.Romantizm Sanat Akm ve zellikleri...79 5.Realizm Sanat Akm ve zellikleri.......83 4. NTE: IXX ve XX. yy. ADA SANAT AKIMLARI..................................93 1.Empresyonizm.............................93 1.1. Post Empresyonizm....................98 2.Ekspresyonizm................................101 3.Kbizm...........................................104 4.Soyut Sanat........................................106 5.Pop-Art.............................................108 6.Op-Art..............................................109 7.Minimalizm.....................................110 8.Kavramsal Sanat.................................111 5.NTE TRK RESM SANATI..........119 1. Osmanl Minyatrleri..........................119 2. Batllama Dnemi Trk Resim Sanat .........................................................127 2.1. Trk Resim Sanatnda Primitier .................................................127 2.2. Asker Ressamlar.....................128 2.3. all Kua............................131 3. Cumhuriyet Dnemi Trk Resim Sanat ..........................................................134 3.1. Mstakiller...............................134 3.2. D Grubu..................................136 3.3. Yeniler Grubu...........................139 3.4. Onlar Grubu.............................141 3.5. 1950 Sonras ve Soyut Resim..143 SZLK.....................................158 KAYNAKA................................163 NTERNET ADRESLER.......................164 LME VE DEERLENDRME ALIMALARININ CEVAP ANAHTARLARI.....................................165

KTAPTA KULLANILAN SEMBOLLER VE AIKLAMALARI

BEYN FIRTINASI: rencilerin dncelerini ortaya koymas ve sorunun zme ulamasn salayacak etkinlikler bu blmde yer alr. PROJE ALIMASI: rencilerin bireysel veya grup olarak dersle ilgili yapmas istenen incelemelerin yer ald blmdr. PERFORMANS GREV: rencilerin bilgilerini bir rn veya etkinlie dntrmesi ve ders becerilerini gelitirmeye ynelik geni kapsaml almalar bu blmde yer alr. OKUMA METN: Konuyu destekleyen bilgi, olay, an, makale veya bilimsel almalar bu blmde yer alr. GEZ VE GZLEM: Sanat eserlerini inceleme, tarihi eserleri tanma amacyla yaplacak gezi ve aratrmalar bu blmde yer alr. LME VE DEERLENDRME ALIMALARI: Konuyla ilgili renilen bilgilerin ve kazanlan becerilerin lld almalar bu blmde yer alr.

MOTVASYON:rencileri, ders konularna isteklendirme (gdleme) adna yaplan almalar ierir.

HAZIRLIK ALIMALARI: Bu blmde rencilerin n bilgilerini harekete geirmelerini, aratrma ve inceleme yapmalarn salayacak almalar yer almaktadr.

BLG NOTU: Sanatsal bilgileri ieren, konuyu destekleyen blmdr. Kitapta kullanlan bilgi notlar kaynakada yer alan kaynaklardan dzeltilerek, ksaltlarak derlenmitir.

ETKNLK: rencilerin sanat eseri inceleme becerilerini gelitirmeye ynelik kazanmlar destekleyen snfta yaplacak almalar bu blmde yer alr.

NCELEME: Snf ii ve dnda sanat eseri inceleme yntemlerinin kullanld blmdr.

DERS DII ETKNLK: Bu blmde rencilerin snf dnda bireysel veya grup olarak yapacaklar uzun sreli (birka gn, bir hafta) almalar yer alr.

SANAT ESER VE ANALZ

Gzel sanatlarda baar; btn inklaplarn baarl olduunun en kesin kantdr. Bunda baarl olmayan milletlere ne yazktr. Onlar btn baarlarna ramen medeniyet alannda, yksek insanlk sfatyla tannmaktan daima yoksun kalacaklardr. Mustafa Kemal Atatrk

1. N T
HAZIRLIK ALIMALARI
1. evrenizde sanat zellii tayan eserlerin ait olduu sanat daln syleyiniz.

2. evrenizdeki eserlerin sanatsal ve toplumsal zelliklerini deerlendirerek tartnz. 3. Grdnz bir sanat eserinin trn ve yapl amacn belirleyiniz. 4. Yakn evrenizdeki bir sanatyla rportaj yapnz. 5. Atatrkn gzel sanatlara verdii nemi, zdeyilerinden yola karak aklaynz. 6. Aristo, Eatun, Sokrates, Erasmus, Hegelin sanat ve gzellik kavramlar hakkndaki grlerini aratrnz. 7. Aada verilen sanat ve sanat eserini inceleyen bilim dallarn aratrarak ilgilendii alanlar tablodaki boluklara yaznz.

SANAT ESER VE ANALZ

1. Sanat Eserinin Yaps 1.1. Sanatsal Gzellik 1.2. Sanatsal erik 1.3. Sanatsal Biim 1.4. Estetik Heyecan 2. Sanat Eserinin Toplumsal levi ve Gereklilii 3. Sanat Eserini zmleme 3.1. Sanat Eseri ncelemede zlenecek Yntemler 3.2. ada Yorumun Temel lkeleri 3.3. Beeni Yargs
11

1. Sanat Eserinin Yaps

Tolstoy, "nsann bir zamanlar yaam olduu duyguyu, kendinde canlandrdktan sonra, ayn duyguyu bakalarnn da hissedebilmesi iin hareket, ses, izgi, renk veya kelimelerle belirlenen biimlerle ifade etme ihtiyacndan sanat ortaya kmt." der. nsan nasl ki duymaya, dnmeye balad andan itibaren kelimenin gerek anlamyla hayata girmi olursa insanlk da duygularn ve dncelerini sesler, izgiler ve renklerle canl ve cansz simgeler hlinde ekillendirmeye balad andan itibaren, gerekten tarih sahnesine km olur. Sanat; din ve felsefe gibi, insan gnlk hayatn dar kalplarndan kurtaran bir teneffs an gibidir. Sanatta gzeli, bilimde doruyu arayan insan ruhu ve zeks, aslnda kendini aramaktadr. Din, felsefe, bilim, sanat ve hatta teknik gibi alanlar, birbirine sk skya baldr. Her sanat eseri, var olan bir ey ile bir nesne ile ilgilidir; belli bir varl anlatr, ondan bir kesit ortaya koyar. Bir resim, belli bir doa parasnn resmidir veya bir insan grntsdr. Bir tiyatro oyunu, belli olaylarn simgelenmesidir. Bir iir ya da mzik paras, ya tabiattan ya da insan ruhundan, insan duygularndan bir anlatmdr. Sanatnn grd, kavrad ve gereklik olarak belirledii varln bilgisi, sanatn z konusunu oluturur.

1. 1. Sanatsal Gzellik
Sanat eserindeki gzellik, yalnzca o eseri oluturan gelerin veya grlerin gzellii deildir. Kendi dneminde gzel kabul edilen Vens n herhangi bir tabloda yer almas, o tabloyu gzel yapmaya yetmez. Ksaca; sanatta neyin yapld deil, nasl yapld nemlidir. rnein ; savan veya yal ve yz burumu bir kadnn gzel olduu sylenemez. Bu konular ileyen ressamlardan Picassonun Guernica adl eseri ile Drerin Yal Kadn Portresi nde bu eserler birer sanat eserine dnmtr.
Yal Kadn Portresi, Drer

Guernica, Picasso

1937de yaplan bu tablo, spanyol Savann iddet ve korku dolu havasyla bir insanlk trajedisini yanstmaktadr.
12

Modiglianiden bir portre

Holbeinden bir portre

Etkinlik
Sanat ve sanatsal gzellik kavramlarn snfta tartnz. stteki portreleri sanatsal gzellik kavram asndan irdeleyiniz.

Her eser, sanat ile

yara-

tld dnem iin tek ve zgn bir btndr. yleyse eserin an-

lamlandrlmasnda anlamn; biim, konu ve ierik (z) kavramlaryla ilikisinin bilinmesi gerekir. Her eserin bir yaratlma, yaplanma gerekesi vardr. rnein; Van Goghun tm resimlerinde, konu ne olursa olsun, hrn, patlamaya hazr bir z grlr. Bu, sanatnn dnya ile ben arasndaki ilikisinin da vurumuManzara, Van Gogh

dur.

1. 2. Sanatsal erik
Bir sanat eserinin ierii, sanatnn sosyal dnya gr ile tayin edilirken biim ise sanatnn estetik gr, eserini yaratt andaki teknik ustalyla tayin edilir. Bir sanat eserinin ierii, sanatnn konuya verdii karakteridir. Sanatnn zeksn ve duygusunu yanstr. Sanatsal ierik iki yn ile dikkati eker: 1- Yansyan ierik 2- Tesirli ierik Bir sanat eserindeki yansyan ierik, sanatnn dnya grn yanstan baktr. Tm yaam tecrbesinin soyut ifadesidir. Bu dnya bak, sanatnn hangi sosyal snfa ait olduunun da gstergesidir. Bir sanat eserindeki tesirli ierik ise, sanatnn belli dnce ve duygularnda oluur. Sanat bunlar, eserini izleyenlerin aklnda yaratmaya alr. Sanat eserinin tesirli ierii, sosyal tesirlerin dnce ve duygularn oluturmas diye de aklanabilir.
13

Van Gogh gibi gl, kararl ve realist bir sanat; kurda, kua, buluta vb. konulara biim ve anlam kazandrr. Burada biimlendirme; benzetirme, abartma vb. aralarla yaplr. Sanatta gne, kapkara ya da plak toprakta bir klenin yreindeki ate olabilir. Bu benzetirmelerle de vurucu ve cokulu etkiler elde edilir. Bir ressam, portre alrken gereken benzerlii kurabilmek iin yalnzca canlandrlan kiinin tm ziksel zelliklerini (ba, gzler, ya ve cinsiyet) deil, ayn zamanda ruhsal zelliklerini ve kiiliini de ayrntl biimde ele alr. Baarl portrelere, gerek bir biyogra gzyle baklabilir.

SANAT ESERNN YAPISI

SANATSAL

Etkinlik
Verilen emay tahtaya iziniz. Sanat eserinin yapsn oluturan temel kavramlarla ilgili beyin frtnas ortamn retmeninizle birlikte oluturunuz.

Etkinlik
Picassonun yanda verilen gvercin resmiyle kitap resimGvercin llstrasyonu Gvercin, Picasso leyicisinin yapm olduu Gvercin llstrasyonunun plastik ve ierik zmlemesini yapnz. ki resimden hangisinin sanatsal bir imge olduunu snfta arkadalarnzla tartnz. Konu hakknda karmlarda bulununuz.

14

Asl Sr, Rembrant Glasgow Mzesi, ngiltere

Bizon resmi, Lascaux Maaras , Fransa

Etkinlik
Yukardaki farkl dnemlere ait eser rneklerini inceleyerek resimlerin konularn, onlara yklenen anlamlardaki farkllklar, bunun sonucunda ortaya kan estetik dnceyi snfta arkadalarnzla paylanz.

1. 3. Sanatsal Biim
Sanatsal biim, tasarmdr; sanat da tasarmcdr. Yaratclk sreci dnmeyle balar. Bu, bazen kendiliinden bazen de bilinli olarak geliir. Bazen de sanatnn hayal gcnde biimlenir. Sanat, dncesini somutlatrmak iin birok taslak hazrlar. Sanat eseri incelenirken eserin ierik ve biim yan olduu grlr. Biim; ton, hareket, renk vb. adan somutlatrmadr. erik ise biimin anlamdr, eserin grsel dokusunda barnan ve oradan kan soyut anlamdr.
SANAT ESERNDE ANLAM

BM

Bilgi Notu
Bir eserde anlam; Sanat, Sanat rn, Sanat alcs / izleyicisi, Toplumsal evre etkiler.
SANATI

SANAT RN

SANAT ALICISI (zleyici)

TOPLUMSAL EVRE

15

Aristo

Eatun

Sokrates

Hegel

Erasmus

Etkinlik Etkinlik
Rodinin Dnen Adam adl eserini z (ierik), biim ve gzellik ynnden inceleyiniz. Eser hakknda karmlarda bulununuz. simleri ve grselleri verilen dnrlerin lik sanat ve gzelhakkndaki grlerini, kim-

liklerine brnerek snf ortamnda tartnz.

Bilgi Notu
Gzel nedir? sorusunu ilk kez Eatun sormutur. Onun yaad dnemde belli bal Yunan tapnaklar ayaktayd, nl heykeltralarn eserleri ehirleri sslyordu. Eatun, deiik sanat eserlerinde gzelliin iyilik, fayda ve uyum gibi kavramlarla ilikisini sorgulamtr. Onun rencisi Aristo, gzelliin kurallarn maddi yapda, yani bu dnyada, arar. Gzel, para ve btnn uyumuyla gzeldir, ilkesini savunur. Hegel, Sanat, doann taklidi deil; bir idealdir. der. Gzellik idealini tarihsel geliimiyle gzden geirmitir. Dnce ve felsefe tarihinde estetie deinen baka dnrler de vardr.

Etkinlik
evrenizdeki sanatsal bir mimari yap (cami, medrese, han, hamam, kpr, kilise, ant vb.) ile sradan bir mimari yapy; levsellii, Yapsal zellikleri, Estetik deerleri asndan karlatrnz.
16

Etkinlik
Bir sanat eseri karsnda insan renklerin, klarn, glgelerin bir dzene girmesinden doan ve tablonun musikisi denen bir izlenim edinir. Sanat eseri, eitli gelerin (z, biim, duygu , dnce , renk ve izgi) kaynamasyla biimlenir. Bu gre gre Delacroix (Delakrua)nn Cezayirli Kadnlar adl resmini inceleyerek dncelerinizi paylanz.

Cezayirli Kadnlar, Delacroix, Louvre Mzesi, Paris, Fransa, 1834

Delacroix Cezayirli Kadnlar adl eserinde dounun dsel ekiciliini ve douya olan hayranln dile getirmitir.

1.4. Estetik Heyecan

Estetik heyecan; duyusal zevkin, biimsel ve duygusal hazlarla birleimidir. Duyum, sanatn balang noktasdr. Estetik heyecann ilk art olan duyum, insann hayal gcn harekete geirir ve onu duygulandrr. Sanat eseri, alcsyla karlatnda, estetik deerler oluur. Bir sanat eserini veya gn batmn seyrederken d dnyadan uzaklaan insan, estetik heyecan duyar. Bylece sanat eserinin sahibi artk sanat deil; toplumdur. Bir sanat eserinden beklenen; yalnzca izgi, renk, szck ve seslerin soyut dzenlemesi deildir. Sanat, bunlar kullanarak bir ruh hlini sonsuzlatrr.

Ders D Etkinlik
evrenizdeki tarih yaplar ya da mzeleri gezerek, en ok etkilendiiniz bir yap veya eserden yola karak; onun gzelliini, anlamn, biimini ve bizde uyandrd estetik heyecan ieren bir yk yaznz.
17

2.Sanat Eserinin Tolumsal levi ve Gereklilii

Bilgi Notu Sanat yaamn iinden geldii gibi ayn zamanda toplumda yaayan bireylerin yaamlarn da etkiler. Toplum sanatn olas ieriini ve ilevini belirler. Burada sanat nemli bir noktadr. nk bu eserler onun bir parasdr. . Sanat, duyular dnyasndan ilevde, biimde ve ierikte kkten ayrdr; ama gene de bu dnyann bir parasdr. Sonuta sanat da bu dnyann iinde yaadna gre sanat eserinin bu dnya ile ilikisiz, tamamyla kopuk olduu dnlemez. Sanat sadece gerein bir betimlemesi deildir; kendi gereinin bir koutudur. Sanatn kendi iersinde bir hayat vardr. Gerekte sanat, toplumun bir parasdr. nk evresiz hibir eyin olmayacan bilmemiz gerekir. Sanat sadece insan ilikilerinin dayand iletiimleri olanakl klmaya yardm etmekle kalmaz; stelik bu ilikilerin niteliinin de bir parasdr.

Baz sanatlar eserlerinde neden tarihi olaylar anlatrlar?

OKUMA METN

SANAT VE TOPLUM
Toplumlarn uygarlk tarihi, sanatn da tarihidir. Sanat evrende insann varlyla balar. Dnya sanat tarihine bakldnda plastik sanatlarn, ilkel insann maara resimleriyle ortaya kt grlr. lkel insan; yaam biimini, duygu ve dncelerini, doa olaylarn, bu olaylar karsndaki korku, heyecan vb. duygularn resim, heykel, mimari vb. eserlere yanstmtr. lk alardan beri sanat, bireylerin yaamn; toplum da sanatn ierik ve ilevini etkilemitir. nsanln ilkel dneminde ortaya kan sanatn toplumsal ve bireysel yan vardr. Sanat, ihtiya duyulan gnlk eyalarn yapmn salayan teknik srelerden domutur. nsan, tarih ncesi devirlerde; bilinsizlii, rkeklii, yalnzlyla dnyaya gelir. Zamanla kabile ve toplumlar oluturur, ulus ve uygarlklar yaratr. Toplumla koullu bir dnya gr gelitirir. Bir toplumda ne kadar farkl kesim varsa o kadar farkl kltr, slup ve ok seslilik olacaktr. Tarihin en byk dnemleri, toplumu harekete geiren atmalarn, sluplar hlinde doan sanat biemlerinin olduu dnemlerdir. Sanat eserinin toplumla koullu olduu kadar bireysel yan da vardr. Bu nedenle, alar iinde gelien toplum artlar ve gereksinimleri sanaty da yaad dnemin zelliklerini yanstan eserleri yaratmaya gtrmtr. Bu balamda 15.yy.da yaayan Brunelleschi (Bruneleski)nin 20.yy. da yaad dnldnde bu mimarn 15.yy. talyasndaki slubunu 20.yy. talyasnda uygulayamayaca sylenebilir. nk; dnem deimi, saray yaants paralanm ve gelenekler yklmtr. Sanat, uygulanan ve rn veren bir etkinliktir; toplumun bir parasdr. Bazen bir eser, tarihsel koullar gz nne alnarak aklanabildii gibi hakknda hibir ey bilinmeyen bir dnemin sanat eseri incelenerek tarihsel koullar da ortaya konabilir. nsan topluluklar; dnemin ekonomik, sosyal ve politik koullarn sanat eserlerinde aa vurur. Sanat yaad dnemin tandr. rnein; Fransadaki devrimci ayaklanma ile sanat arasndaki iliki, 18. yy. da yaam Davidin eserlerinde grlebilir. Davidin benimsedii klasik gr, Napolyon mparatorluunun Fransay alt st eden byk devrimini Maratn lm adl tablosu (1793) nda ok
18

iyi yanstmtr. Resimlerini devrimi yceltmek ve Roma ihtiamna benzer bir etki yaratmak iin yapmt. Maratn cinayetini anlatmak iin cansz bir beden, kanl bir bak, mektup ve kvet resmedilmitir. Parlak k ve koyu arka plan resmi daha arpc klan elerdir. Sanatn tarihsel geliiminde hibir lke, iinde bulunduu dnemde tek bir slubu benimsememitir. Her dnemde farkl yntem ve sluplarn mcadelesi, birinin dierine stnlyle srmtr Toplumsal bilin biimi gelitike ve toplumun manevi yaam iindeki rol arttka toplumsal devinimlerin sanat yaratm stndeki etkisi de o denli artmtr. Sanat, sanat iin olduu kaMaratn lm, David dar, toplum iindir ayn zamanda. Sanatnn gr, duyu, anlay ve anlat biimlerinde, bireyselin yannda toplumsal da aramasdr. Resimde, mzikte, edebiyatta, sinemada, tiyatroda yaamn her alannda bir silkinme, bir ayaa kalkma abas iindedir sanat. Toplumun yap ve kltrn oluturan sanatnn eseri, sanatdan daha ok toplum-sanat ikilisinin ortak mal olur. Ancak eser, sanatdan ok toplum mal olarak kabul edilir. Sanat eserinin bir dnya gr rn olduu kabul edilince Msr mimarisinin neden bir Yunan mimarisinden farkl olduu anlalr. Hristiyan ve slam toplumlarnn neden ayr birer dnya grn yanstan sanat eserine ihtiya duyduklar da ortaya kar. Toplum kltr sanat iin itici bir gtr. Kltr, insann gelitirdii tm bilgi, inan, sanat, ahlak, adet, yetenek ve alkanlklarla toplumsal kurallar kapsar. Sanat ve sanatsal rnleri deerlendirirken toplumsal yap gz nnde bulundurulmaldr. Bir teknolojik toplumun sanat, nasl ki geleneksel toplumdan farklysa az gelimi bir toplumun sanat da gelimi olandan farkldr. Ekonomik, toplumsal ve kltrel yapya gre biimlenen sanat, kltrn yan sra toplumsal yapy da etkiler. Sanat ve yaratma olay irdelenirken sanatnn kiilii, kullanlan malzeme, teknik ve sanatnn iinde yaad toplumsal ortam ve bal olduu toplumsal yapnn da anlalmas gerekir. Sanat, dorudan doruya insana seslendiine gre sorunun zmn toplumda aramak yerinde olur. Derleyen: Aynur DENZC

Bilgi Notu
Sanat eseri incelenirken dikkat edilmesi gerekenler unlardr: 1. Sanat alcs / izleyicisi, gemiten gnmze birok eser grmelidir. Bunun iin sk sk mze ve galerilere gitmeli ve bunu alkanlk hline getirmelidir. 2. nceleme yalnzca sanat eserleriyle snrl kalmamal, sanat tanmna giren tm kltrel deerleri kapsamaldr. 3. Gerek eser grmek ve hatta ona dokunmak, kiilerin duygularn harekete geirir ve sanat hakkndaki n yarglarndan kurtulmasn salar. Yaptla kurulan bu dorudan iliki, hibir zaman yalnzca bakma ya da seyretmeyle snrl kalmamaldr. Bu; grsel, dnsel ve yaratc boyutlar olan, bakma ile grmenin kaynat bir etkinliktir. 4. Sanat alcs / izleyicisi; incelenecek eseri, ilgisi ve n bilgisine gre semelidir. 5. nceleme yaparken her defasnda, sanat eserine ilk kez gryormu gibi yaklamaldr. 6. Eser hakknda konuurken kendi dilini oluturmaya zen gstermelidir.
19

3. Sanat Eserini zmleme

Sanat eserleri; gnmze kadar gelen eser, sanat, toplum, dnem, evre ve sanat hareketlerini tanyp deerlendirerek incelenebilir. Sanat eserini eletirel bir gzle incelemek, bir anlamda eseri oluturan simgeleri estetik anlamda okumakla olur. Okul dzeyinde yaplan almalara eletiri deil; inceleme demek daha doru olur. nk bir sanat eserini eletirmek, ondan tat almak, deerini anlamak, doal ve kltrel evredeki her eyi estetik adan incelemek uzmanlk ister. Eletiride eserin alan, biimi, yks, konusu, sanatnn vermek istedii ileti ve yorumlar da yer alr.

3.1. Sanat Eserini ncelemede zlenecek Yntemler

A- BETMLEME (DUYUSAL BOYUT) Betimlemede ncelikle esere dikkatlice baklr. Daha sonra, Ne gryorsunuz, anlatr msnz?, eser hakknda genel izleniminiz nedir? vb. sorulara cevap verilir. Eser; renk, izgi, doku, form gibi tasarm elemanlarnn yzey zerindeki dalm ve younluk derecesiyle (akc, kitlesel, ince, zengin, zarif, cokun, engin, hareketli vb.) aklanr. B- ZMLEME (BMSEL BOYUT) zmlemede; renk, izgi, form, doku gibi biimsel gelerin ilikisi gzlemlenir. Bu gelerin hangi estetik ilkelere gre dzenlendii aratrlr; bu konuda tekrar, denge, eitlilik, renk uyumu, hareket ve hareket ynyle ilgili grler bildirilir. zmleme yaparken u sorular sorulur: a) Resimde renkler nasl kullanlmtr? b) ekillerin konumu nasldr? c) Hangi tr izgiler kullanlmtr? d) Bu resim size gerek gibi grnyor mu? zmlemede de, betimlemede olduu gibi zgn bir dil kullanlr. Betimleme ve zmleme sanat eseri incelemede yaratc bir etkinliktir. Derinlerdeki deerleri bulup karmay salar. Eser; koyu-ak, kompozisyon(ak-kapal, simetrik-asimetrik, merkez, gen, drtgen, yuvarlak, diyagonal), renk, k, boya ve hareket (ritim) gibi plastik elemanlarla zmlenir. Kompozisyonda, valr ve lekeyle hareket ortaya karlr. C- YORUM (TEMATK) Eseri anlama ve eserden anlam karma srecidir. Bu aamada hareket noktas, tanmlama ve zmleme basamandaki bulgularn esas alnarak yorumlanmasdr. zellikle duyusal balantlar, semboller, ada ve tarihsel anlam yorumlanr. Sanat eseri Sanat eseri size ne sylyor?, Sanat eserinde ima edilen anlam nedir?, Sanatnn vermek istedii ileti sizce nedir? ya da Bu eserde ne anlatlmak isteniyor? vb. sorularla yorumlanr. Sanatnn anlatmak istedikleri yorumun iinde yer alr. Buna eserin ierii de denir. D- YARGI (TEKNK) Eserin genel deerlendirmesi, eletiri ltlerine gre yaplr. Sanat eserindeki detaylar fark etmek, eser hakknda doru bir yargya varmak ve gereken yeni ilikileri kurmak iin bu basamaklar izlenir. Eserin niin nl, gzel veya deerli olduu kesin bir yargyla belirtilir.
20

Aada belirtilen sanat eseri inceleme yntemleri sorularndan yararlanarak siz de farkl dnemlere ait sanat eserlerini inceleyiniz.

SANAT ESER NCELEME SORULARI

BETMLEME Bu nedir? (resim, seramik, heykel, fotoraf vb.) Bu eserde neler gryorsunuz? Eserde neler oluyor? ZMLEME Renkler nasl dzenlenmi? ounlukla hangi renk tonlar (koyu, orta, ak) kullanlm? Hangi izgileri (dz, eri, krk) gryorsunuz? ounlukla hangi izgiler kullanlm? Hangi ekilleri (geometrik, organik) gryorsunuz? ounlukla hangileri kullanlmtr? Eser genelinde hangi doku (yumuak, sert) vardr? Nesneler eserde nasl yerletirilmitir? Tekrar eden gr ve nesneler var m? Eserdeki grler ve nesneler gerek byklnde midir? lk bakta dikkatinizi eken nedir? Sanat bu eseri hangi teknikle yapm olabilir? YORUM Sizce bu eserde ne anlatlyor? Renkler size ne hissettiriyor? Dokunsanz ne hissedersiniz? Nasl bir ses duyuyorsunuz? Nasl bir koku alyorsunuz? Nasl bir tat alyorsunuz? Simge kullanlm m, varsa ne anlatyor olabilir? O dnemde sanat bu eserle ne anlatm olabilir? YARGI Sizce bu eser neden deerlidir ? - Geree uygun yapld iin, - Allmn dnda renk ve ekiller kullanld iin, - Duygular aa vurduu iin, - Bir ileti verdii iin vb.

. .

21

Etkinlik
Verilen rprodksiyon zerinde, sanat eseri inceleme yntemleri ve grsel eitim aralar (slayt, DVD, projeksiyon, a, eitli sanat yaynlar, ders kitab vb.) kullanlarak yaplan sanat eseri analizinde bo braklan yerlere uygun kelimeleri yerletiriniz.

ESER RESSAM

: Sistine Madonnas : Raffaello

BETMLEM MLEME E Bu nedir? (Resim, seramik, heykel, fotoraf vb.) Resim. Bu resimde neler gryorsunuz? Resmin merkezindeki kadn kucanda ........................ tutuyor. Kadn bulutlarn stnde. Sanda, banda hale olan bir adam; solunda ise ......................... var. Resmin alt ksmnda ise kanatl iki ocuk var. ocuklarn sanda .......................... bulunuyor. Resmin st kelerinde toplanm, iki kanatl perde yer
265 X 169 cm yal boya Dresden, Almanya

alyor. .......................da silet hlinde birok insan ba grlyor.

Resimde neler oluyor? Saa ve sola alan iki perdenin arasndan kucanda ocuk tayan, gen bir kadn geliyor. Kadn uzun etei ve bandaki aln bir ucuyla plak ocuu sarm. Kadnn sanda banda hale olan yal bir adam, eliyle kadna yol gsteriyor. Kadnn solunda banda hale olan baka bir kadn var ve nndeki iki kanatl ocua bakyor. Kanatl ocuklar kollarn ..................a dayam ve ...............bakyor. Bu duvarn sanda bir balk zerinde st ste ta duruyor. Kucanda ocuk tayan kadnn arkasnda ..................... sileti var ve bu balar ....................................e bakyor.

Z ZMLEME ZMLEME

Renkler nasl dzenlenmi? Resimdeki her iki kadnn da zerinde koyu yeil bir etek var. ocuklu ...................n yeil eteinin altnda krmz bir etek var. Giysisinin st ksm krmz ve banda ise daha koyu krmz bir ............. var. Kucandaki ocuun plak tenine ve sana kahverenginin tonlaryla parlak bir etki verilmi. Kadnn .......................ve ................ da bu etkiyle canlandrlm. Soldaki kadnda da ayn sa ve ten rengini grmekteyiz. Giysisinin st ksm ....................nun tonlaryla oluturulmu. Koyu yeil eteinin altndaysa turuncunun ztt ........ kullanlm. Yal adamn ten rengi dierlerinden daha ...........dur. Adamn sa ve sakalnda .................... tonlar grlyor. Bu tonlar, ndeki kanatl iki ocukta ve dayandklar kaidede de grebiliyoruz. Kahve22

rengi tonlarnn yaygn olarak kullanm resmin ritmini artrmtr. ocuklu kadnn kyafetindeki krmz ise i etekte, adamn kyafetinin desenlerinde ve kyafetin astarnda kullanlarak resmin sol tarafna tanmtr. ocuklu kadnda krmz ve yeilin, solundaki kadndaysa turuncu ve morun kontrastl resimde dengeyi salamtr. Resimdeki adamn beyaz i giysisi, bulutlarda olduu gibi gri renkle tonlamalar oluturularak boyanm. ocuklu kadnn arkasndaki fon ve burdaki .................... siletleri de beyaz ve gri tonlamalarla yaplm. Resmin st tarafna doru beyaz, gri tonlara dnr. Bu beyazlk sa ve sol kelerdeki koyu yeil perdelerle ak-koyu ztlyla n plana km. Perdelerdeki koyu .............in sar tonlar artrlarak ocuklu kadnn ve solundakinin eteinde kullanlarak ritm oluturulmutur. ounlukta hangi renk tonlar (koyu, orta, ak) kullanlm? Ak tonlar Hangi izgileri (dz, eri, krk) gryorsunuz? Resimde eri izgiler youn olarak kullanlmtr. Perde kvrmlar, ocuklu ............... alnn duruu, eteinin hareketi, kucandaki ocuun beden yaps, resmin nndeki meleklerin kanatlar ve vcut yaplar, sadaki kadnn elbise kvrmlar, yal adamn giysisi, bu giysideki motier, grlerin yz, giysilerindeki ............... kvrmlar, salarnn dalgalar, bulut formlar ve arka fondaki ......... ........................ siletlerinde bu izgiler kullanlmtr. Resimdeki krk izgiler ise ocuklu kadnn kolu, ocuun kol ve bacak hareketleri, soldaki kadnn diz k ile dirsek kvrm, sadaki melein kol hareketleri ve tacn kelerinde grlyor. Resimdeki ocuklu kadn ve ......... adam dz dikey izgi olutururken meleklerin kollarn dayad kaide ve perdenin ubuu, dz yatay izgi oluturmaktadr. Hangi ekilleri (geometrik, organik) gryorsunuz? ounlukla hangileri kullanlm? Resimde organik ekiller younluktadr. Resmin n planndaki grlerle fondaki grlerin ba, plak vcutlarn kvrmlar, ..............in kuma kvrmlar, kuma motieri ve bulut formlarnda organik ekiller yer almaktadr. Resim genelinde hangi doku (yumuak, sert) var? Resmin genelinde yumuak doku kullanlmtr. Kumalarn kvrmlar, yal adamn giysisindeki motier, ocuklu kadnn al desenleri, grlerin salarndaki kvrmlar, bulutlarn kvrmlar, ndeki .................in kanatlarndaki dalgal izgiler ve perdenin arkasndaki insan ba siletlerinin yuvarlak formlar ve ................nin korni halkalarnda yumuak doku etkisi hissedilir. Nesneler resimde nasl yerletirilmitir? Resimdeki nesnelerin bazlar ......de, bazlar ise arkadadr. Resmin merkezinde ocuklu kadn, onun nnde ve solunda baka bir ............., daha nde yal adam, onun nnde ise melekler vardr. Perdenin iki kanad arasnda ..........................., arka fonda da insan ba siletleri yer almaktadr. Resimde n, orta ve arka plan grebilmekteyiz. Tekrar eden gr ve nesneler var m? Perdenin kanatlar, kadnlar, melekler, haleler, bulutlar, insan ba siletleri, .......... halkalar, kuma kvrmlar ve desenleri, melek kanatlar, sa kvrmlar,talar, plak ayaklar, eller ve kollar resimde tekrarlar oluturmaktadr.
23

 Resimdeki grler ve nesneler gerek byklnde midir? Evet. lk bakta dikkatinizi eken nedir? Kadnn duru baklar ve kucandaki ocuun masum yzdr. Sanat bu resmi hangi teknikle yapm olabilir? Yal boya tekniiyle yapmtr. YORUM YORUM Sizce bu resimde ne anlatlyor? Tablonun orta planndaki Meryem Ana (Madonna), kucanda .......... sa ile perdeli bir blmden km, ..............n stnde yrmektedir. Sanda ve solunda onlar karlayan bir aziz ve azize vardr. ki melek ve bulutlar arasndaki saysz ruh onlar izlemektedir. Renkler size ne hissettiriyor? - Kzla alan sar; tan kzlln, yeni bir gnn balangc ve heyecann, umudu, - Koyu yeiller; mistik bir teslimiyetilii, - Krmzlar; gerginlii ve hareketi, - Turuncular; hayata ballk, canllk ve gc, - Pastel morlar; yas, keder, gszlk ve hastal, - Kahveler; karamsarlk ve endieyi artryor. Dokunsanz ne hissedersiniz? - Kadife yumuakln, - Souk tenin rpertisini, - lkbahar rzgrnn serinliini, ........................................................................................................... hissederim. Nasl bir ses duyuyorsunuz? Sonbaharn rzgr sesini, derinden gelen uultular, .................................................................. vb. duyuyorum. Nasl bir koku alyorsunuz? rk aa kokularn bastran mantar kokusu, iek kokusu, balk kokusu, ..................................... .......................................................................... hissederim. .................................................................. ......................... alyorum. Nasl bir tat alyorsunuz? Kivi tad, ne tatl ne eki, .................................................................................vb. tatlar alyorum. Simge kullanlm m, varsa ne anlatyor olabilir? - n plandaki ...........................in kanatlar, yaslandklar duvar, duvarn stndeki l ta; evrenin efendisini, - Perde; baka bir dnyay, - Perdenin nndeki siletler; ruhlar, - Ortadaki ............... ve ocuk; ilahi kiilikleri, - Adamn giysisindeki ilemeler; devlet ya da din adamln, - Adamn bandaki ..........; azizlii, - Kadnn bandaki hale; azizelii, - Kzla alan sar; yeni ama buruk bir gnn mjdesini, - Meleklerin baklar; endieyi, - Kucaktaki ocuun baklar ve ...............e yaslanmas; direnmeyi,
24

- Dizlerin haf geriye bkkl ve ayaklarn hareketi; isteksizlii, - Erkein sol eli ve bak; yakar, sa eli; daveti ve yol gstermeyi, - Piramidal kompozisyonun alt taban; halk, orta alan; aydnlar, st blm; dnrleri, bilginleri, ynetim snfn, tepe noktas ise sevgiyi, iyilii, sa, temizlii ve peygamberlii, - Gl; Meryem Anay - Perde ve kadnlarn zerindeki ........... renk; Hristiyanlk dinini simgeliyor. O dnemde sanat bu resimle ne anlatm olabilir? Tablodaki ......................... kompozisyonun tepe noktasnda bulunan Meryem Ana ve bebek sa, alan perdeyle ruhlar dnyasndan km, gkyznn derinliklerinden, bulutlarn arasndan salnarak bize doru gelmektedir. Ancak bu geli uarak deil adeta ayaklar geri giderek gereklemektedir. Baka bir deyile yol engelli ve etindir. Yznde ocuunu savaa gnderen aresiz annenin ifadesi vardr. Bebek ................. da bunun farkndadr. Annesinin kucanda baklar endieli, rkek ve skntldr. Annesini durdurmak istemektedir. Melekler dnyay gzlemekte; duru ve baklaryla yeryzndeki kargaa, kavga, kin, nefret ve adaletsizlii sa ve Meryem Anaya iletmektedirler. Aziz de Azize de sann iinin zorluunun farkndadr. Azize, Meryem Anann yzne bakamamakta; Aziz, aresizlik iinde saya bakmakta ve onlara yol gstermeye almaktadr. Bebek sa, btn olumsuzluklara ramen peygamberlik tacn giyip yeryz cehennemine gitmek zorundadr nk kaderi yle izilmitir.

YARGI Sizce bu resim neden deerlidir? - Sistine Madonnas geree uygun yapld iin, - Kulland renk, ekiller ve semboller iin, - Bebek sa ve Meryemin hayatndan bir kesiti ele ald iin , - Bir mesaj verdii iin vb.

3.2. ada Yorumun Temel lkeleri

1. Teknik yorum: Eletirinin ilk kouludur. Sradan kii eserde Ne diyor? sorusuna, sanat eletirmeni ise Nasl diyor? sorusuna cevap arar. Sradan insan bir eserde orman, deniz vb. grrken eletirmen; kompozisyon, biim, renk, valr, perspektif vb. geleri deerlendirir. 2. Psikolojik yorum: Duyularla yaplan eletiridir. Sradan kiiler Ne diyor? sorusuna, eletirmenler ise Duyularma ne diyor? sorusuna cevap arar. Bylece psikolojik eletiri balar. 3. Estetik yorum: Gzellik anlay kiilere gre farkllk gsterir. Herkes bu konuda yorum yapabilir. 4. Sosyolojik yorum: Toplumsal ve ideolojik gerekelere dayanr, bunu bilimsel anlamda kantlanabilir verilerle savunur. Bu yorumu herkes yapamaz. 5. Felse yorum: Felsefe ve sanat bilgisine dayanr. Uzun mrl yorumdur. nsan ve deeri n plandadr.

25

Sanat bastrlm duygularn taknldr. Platon

Bir eseri yorumlarken sanat ve sanat eserini inceleyen baz bilim dallarna ihtiya duyulur. Sanat felsefesi; sanatn yapsn, farkl kltr alanlarndaki yerini, insan asndan ilevini, anlamn aratrr; sanatsal yaratlarn, beenilerin z ve anlamn konu olarak ele alr. Belirli sanat yaptlarn zmleyerek tarihsel koullar iinde deerlendiren bir alandr. Sanat eserlerine yaklamnz, ayn zamanda o yapt iin bir eletiri aracdr. Esere ilk yaklam genellikle anlama, alglama, kavrama eklindedir. Bu resim ne diyor? sorusunun yant (holanma ya da holanmama) da sanat psikolojisinin ura alan iersindedir. nsann sanat yoluyla doyuma ulamas estetik ve sanat psikolojisini kar karya getirir. Psikoloji, insan davranlarn inceler. Sanat ise bu davranlarda bir titreim yaratmay amalar. Ayrca sanat yoluyla insan davranlar insanileir. Sanatn amac da gzeli insana sunabilmek, insann yaamna katarak bu yaam younlatrmaktr. Younlatrma, sanat araclyla duyu organlarmzn daha duyarl olmas demektir. Sanat olarak kabul edilen her ey sanattr ama nemli olan, evrensel ltler asndan onun ne kadar sanat olduunu bulabilmek, bilebilmektir. nsann sanata kar davranlarn tanmlayan psikolojik mekanizmalar, sosyolojik nedenlerce belirlenir. Onun iindir ki hem sosyal hem de bireysel psikoloji, sanat psikolojisinin temelini oluturur. Sanat psikolojisi, insann estetik bir obje karsndaki tavrn ele alr. Estetik obje de i duyular araclyla gzel bulunan, iliki kurulan ve haz elde edilen bir objedir. duyularmz insann akl etkiler. Baka bir deyile akl ve ruh, estetik objeyi bulduran aratr. Her sanat eseri bir estetik obje olmasna karn her estetik obje sanat eseri deildir.

Etkinlik Bir sanat eserinin (resim-heykel) oluumundaki alma aamalar nelerdir? sorusuna yant retmeninizle birlikte yapacanz beyin frtnas yntemiyle bulunuz. Bu aamalar sralaynz. .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ...................................................... ...................................................... ...................................................... ...................................................... ...................................................... ...................................................... ......................................................

26

3.3. Beeni Yargs

Beeniler zerinde tartlamaz yargs acaba doru mudur? Eer tartlamyorsa nasl oluyor da baz eserler herkes tarafndan beeniliyor? rnein; Rnesans ve Gotik Dnem yaplarndan ya da Raffaellonun eserlerinden kimse phe duymuyor, sanatn deersiz bulmuyor? Ho ve gzel buluyor. O hlde onlarn holuu, gzellii ve deeri nereden geliyor? Ho; kayna duyusal alana ve duyulara dayanan, kiisel eilimlerimizle ilgili bir kavramdr. Bir tablo, iir ya da heykel gzeldir. dendiinde ondan duyulan haz tm insanlarda ortaktr. nsan, nesnelerle ilikisinde onlardan holanp haz duyar; haz bu varlklara bir deer ykler ve onlara ho, gzel ya da yce, der. Gzel, hoa gidendir. Holanma ise ilgilere baldr. nsanolu belli nesnelere gereksinim duyan, seim yapabilen, karar veren, kimi eylerden holanan ve haz duyan bir varlktr. Beeni dnyas kltr dediimiz bu byk olgunun iinde yer alr.
Granduca Meryemi, Raffaello Pitti Galerisi, Floransa, talya

Harem, Osman Hamdi Bey

Etkinlik
Dou - Bat kltrlerinin farkl dnemlerine ait resim rneklerini; Konu Kompozisyon Biim erik Teknik Mesaj Estetik beeni

Yunanistandaki Missolonghi Harabeleri, Delacroix Arts Mzesi, Bordeaux, Fransa

Sosyo-kltrel farkllklar asndan resimlerin yapld dnemleri de dikkate alarak inceleyiniz. ncelediiniz resim rneklerinde Dou-bat kltrlerinin ortak ve farkl ynleri hakknda karmlarda bulununuz.
27

lme ve Deerlendirme almalar

Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri uygun szcklerle tamamlaynz. 1. nsanlarn doa karsndaki duygu ve dncelerini izgi, renk, biim, ses, sz, ritm vb. gelerle gzel ve etkili bir slupla ifade etme abasndan doan ruhsal etkinlie ......... denir. 2. Sanatsal yaratnn genel yasalaryla sanatta ve hayatta gzelliin kurumsal bilimine ......................denir. 3. Szl ve yazl anlatmda verilmek istenen z, dnce, duygu ve imgelerin btnne ....................denir. Aadaki sorular yantlaynz. 1.Doadaki gzellik ile sanattaki gzellik arasndaki farklar nelerdir? Aklaynz. 2. Sanatn toplumsal ynlerini belirtiniz. 3. Bir sanat eserinin toplumsal yaamdaki yeri ve nemini aklaynz. 4. Bir sanat etkinliinin toplumu nasl etkiledii konusundaki grlerinizi belirtiniz. 5. Toplumu deitirme ynnde sanat, nasl bir etki yapabilir? rneklerle aklaynz. Aadaki oktan semeli sorunun doru seeneini iaretleyiniz. 1. Aadaki seeneklerden hangisi; sanat, sanat eseri ve toplum arasndaki ilikilerden deildir? A) Sanat eserinin toplumun aynas oluu B) Toplumsal yaamn sanat eserine etkisi C) Sanatnn toplumsal yaam dzenlemeye almas D) Sanat eserlerinin topluma etkisi E) Yaratc rn ve eserlerin toplumsal gelimelerden etkilenmesi 2. Saray ve konaklarda kadna ayrlan blme ne ad verilir? A) Divan D) Hnkar Kk B) Loca E) Eyvan C) Harem

28

BUNLARI RENDM
12. snf Sanat Eseri ve Analizi nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi deerlendirebilirsiniz. Bunu yapabilmek iin aadaki ltlerden sizin iin uygun olann iaretleyiniz.

Bunu ok iyi yapabiliyorum. Bunu ksmen yapabiliyorum. Bunu yapamyorum.

Z DEERLENDRME 1 Toplumun geliiminde gzel sanatlarn yerini nemini aklarm. Toplumun geliiminde sanat ve sanat eserinin yerini sorgularm. Sanat eserini plastik disiplinler asndan deerlendiririm. Sanat eserini ierik ve yapld dnem asndan deerlendiririm. Sanat eserlerini farkl yntemlerle analiz ederim. Sanat eserinin niteliklerini belirlerim. Sanat eserinin oluumunda alma aamalarn sorgularm. Sanat eserini oluturan grsel elemanlar belirlerim. Sanat eserini estetik bak asndan deerlendiririm. Nesne ve olaylar karsnda meydana gelen sanat eserinin zeliklerini sorgularm. Sanat ve yaptn dnemin zellikleri asndan sorgularm.

7 8 9 10

11

Deerlendirme sonunda 2 kez ( ) ya da bir kez ( ) iaretlediyseniz, baarl bir ekilde almaya devam edebilmek iin, bu konular tekrar almalsnz.

29

TARH NCES VE ANTK ALARDA SANAT

Sanat uzun, hayat ksadr. Goethe

2.N
Hazrlk almalar

TE

1.Tarih ncesi ve Antik alarda ortaya karlan eserler hakknda dokman toplaynz. 2. Tarih ncesinde yaayan insanlar yaadklar hereyi yaptklar Maara resimlerinde gstermilerdir. O gn ihtiyatan yola klarak yaplan bu resimler sizce sanat mdr? Dncelerinizi syleyiniz. 3. Msr sanat (resim, heykel, mimari) hakknda bilgi ve belge toplaynz. 4. Msr sanatnda sizi en ok etkileyen nedir? Aklaynz. 5. Trkiyeye Msrdan getirilen sanat eserleri hakknda bilgi toplaynz. Bu eserler hakkndaki izlenimlerinizi anlatnz.

TARH NCES VE ANTK ALARDA SANAT

1. Primitif Sanatlar 1.1. Tarih ncesinde Sanat 1.2. Tun a Sanat 2. Arkaik Plastik Sanatlar 3. Msr Resim ve Heykel Sanat 3.1. Msr Sanat 3.1.a. Tapnak Mimarisi 3.1.b. Mezar Yaplar (Mastabalar, Dz-Basamakl Piramitler) 3.2. Msr Heykel Sanat 3.3. Msr Kabartma (Rlyef) Sanat 3.4. Msr Resim Sanat

1. Primitif Sanatlar
lk aletin yaplmasyla sanat iin ilk adm atlmtr.

1.1. Tarih cesinde Sanat (Paleolitikten Tun ana Kadar)

nsanlk tarihi incelendiinde eski ta alarndan gnmze, kk avc topluluklarndan kylere, kylerden site hayatna, site hayatndan kent devletlerine ve daha sonralar imparatorluklara ve dier devlet ynetimlerine gei grlr. nsanlk tarihi, nemli kltr dnemine ayrlr. Bunlar; yama kltr, tarm kltr ve teknoloji kltrdr. nsanlar bu kltr aamalarnn birinden dierine geebilmek iin binlerce yl abalamak zorunda kalmtr. Alet yapabilen insanlarla ilgili en eski izler, aa yukar 40 bin yl nceye aittir. zlerini, rneklerini bulabildiimiz bu ilkel el hneri ilerin bulunduu aa Paleolitik a (Eski Ta - Yontma Ta a) ad verilir. Bu an insan madeni tanmam, btn aletlerini tatan, aatan ve kemikten yapmtr. Braktklar kltrel veriler genellikle, akmak tandan yontularak oluturulmu delici ve kesici aletlerdir.
31

Paleolitik adan Tun ana kadar geen srete yaayan insanlar, kltr olarak Paleolitik an tekrar olan Mezolitik a, ardndan Neolitik a yaamtr. nsan topluluklarnn avc, toplayc ve tketici yaam dzeyinden yerleik ve retici dzene getikleri Neolitik dnem kltrne ait izler Anadoluda ayn, atalhyk Haclar vb. yerlemelerinde grlr. Ta; Paleolitik, Mezolitik ve Neolitik kltrn ana malzemesidir. Yeni bir kltr olan Kalkollitik kltr, tan yan sra madeni de kullanan bir kltr olmas asndan nemlidir.

1.2. Tun a Sanat

Bu ada tarma dayal ky kltrnden site hayatna geilmitir. Tuntan yaplm aletler

artmtr. Altn, gm taklar, idoller, damga mhrleri vb. buluntulara rastlanr. Dnemin en nemli bulular arasnda mleki ark ve kzler
Tun a eser rnekleri Anadolu Medeniyetleri Mzesi, Ankara

tarafndan ekilen drt tekerlekli araba yer alr. Tun ann erken evresinde yaplan anak m-

lekler; kahverengi, siyah, krmz renklerde ve bazlar bezemelidir. Mimaride en nemli eserler ev ve mezar yaplardr. Evler, surlarla evrili i kalelerin iinde yer alr. Kare planl ta temel zerine kerpiten yaplm evler iki veya odal olup ileri svaldr. Deme altlarna yaplan blmlerde iskeletlere rastlanmtr. l odalarnda; altn ve dier madenlerden yaplm ss eyalar, boa ve geyik heykelleri, gne kurslar, tun ve demirden ev aletleri, ayakl kaseler, geometrik desenli mhrler, ta ve kemik aletler vb. buluntular grlr.

Etkinlik
Yontma Ta ve Tun ana ait grsel ve yazl dokmanlarnz snfta paylanz. Aadaki sorular cevaplaynz. 1. Arkeolojik kazlar sonucu ortaya kan tarih ncesine ait bu eserler hangi amala yaplmtr? 2. Estetik ve yararllk asndan bu eserleri deerlendiriniz.

Tarih ncesi yerlekelerinde kadn n toplumsal stats dourganl nedeniyle olduka yksektir. Savalarn balamas ve erkein ziksel gcne ihtiya duyulmasna kadar geen srete dnyann deiik yerlerinde ve Anadoluda Ana Tanra klt yerlemi ve bu klte ait ok sayda kadn heykelcikleri yaplmtr. Dourganlyla kutsallaan ve tanrlaan kadn heykelcikleri, analn ve bereketin sembol hline getirilmitir. Ana Tanraya, dourganlna duyulan ilgi ve sayg sonucu, kabartma ve heykellerde gerek grnnden farkl bir biim verilmitir. Vcudun doumla ilgili ksmlar nem kazanmtr. Gs, karn ve kalalar abartl bir biimde byk ilenmitir. Ba, yz, kol ve bacaklara ise nem verilmemitir. O kadar ki yzlerde ka, gz, az ve burun ilenmesine gerek grlmemitir.

32

kiz dol rnekleri

Etkinlik
Kadn kutsallatrmak veya doumun artmasn salamak iin yaplm olan kadn grlerinde; en byk rol stlenen kadn gs, kala ve karn ksmlar belirginletirilerek, bereketin sembol olmutur. Siz olsaydnz dourganl ve bereketi nasl sembolletirirdiniz, grlerinizi arkadalarnzla paylanz.
Kadn biiminde idol rnei

Etkinlik
Primitif Dneme ait resim, mimari, heykel sanatlarnn zelliklerini birbirleriyle karlatrarak, genel zelliklerini belirleyiniz.

Bilgi Notu
Tarihte, Akdeniz evresi, Asya ve kuzey lkelerinde birok kltr ve uygarlkta eitli adlarla anlan bir Ana Tanra ile karlamak mmkndr. Anadoluda yaplan kazlar, Ana Tanra grnn M 6500 - 7000lere dayandn ortaya karmtr. Anal, remeyi, diilii, hayatn srmesini ve dolaysyla bereketi simgeleyen tanra; ayakta, oturmu ya da uzanm olarak betimlenir. Geni kalal, iri gsl ve genellikle plaktr.

33

Etkinlik
Yanda rnekleri verilen bereketin ve dourganln sembol olan ana tanra heykellerini inceleyiniz. Benzerlik ve farkllklar listeleyiniz.

Ana Tanra Heykelcii, Anadolu Medeniyetleri Mzesi, Ankara

Willendorf Vens Viyana Doa Tarihi Mzesi

............................................. ............................................. ............................................. ............................................. .............................................

Tarih ncesinde yaayan ilk insana ait kltr unsurlarn zellikle yaamlarn srdrdkleri maaralarn duvarlarna

yaptklar resimlerde izlemek mmkndr. Bu maaralarn duvarlarna 5 m boyunda

Chauvet Maaras, duvar resmi, Fransa

kz resimleri izmek, gnmzde dahi olduka zor bir durumdur. nk bu grleri izerken grebilmek ve iyi izilip izilmediini kontrol etmek iin geriye ekilebilecek bir mesafe yoktur. Bu sebeple, olduka ilkel bir adaki bu insanlarn, bu resimleri nasl yapabildii olduka dndrcdr.

Yabani Hayvanlar,duvar resmi Fransa Lascaux Maaras

Etkinlik
100 x 200 cm boyutlarnda bir duvar resmine 20 cm. yakndan ve 1-2 m.uzaktan baktnzda, biim ve renkleri alglamanzda bir deiiklik oldu mu, gzlemlerinizi paylanz.
34

Bu maaralar resimlenirken sizce ne tr malzemeler kullanlmtr?

Sayfada rnekleri verilen maara resimleri, nceden izilip boyanm bir hayvan resminin zerine bir bakas, onun da zerine dier bir resim st ste izilerek yaplmtr. lkel insan; bu resimlerin gzel olup olmadna, saklanmaya deip demediine bakmam, byl etkisi kalmamsa stne yenisini yaparak bynn etkisini artrmtr.
At gr Fransa Lascaux Maaras

Geyik gr Niaux Maaras

nek gr Fransa Lascaux Maaras

Bizon gr Niaux Maaras

Maara devri sanatsnn natralizmini sadece bir doa kopyacl olarak grmek doru deildir. nk o, modern sanatn temel talarndan biri olan deformasyonu da en gzel ekilde kullanmtr. Bizonlarn gcn ifade ederken bunu artrabilmek iin sivri boynuzlarn en tehdit edici biime sokmutur. Gzlerinin iini krmzya boyam, glerini abartl biimde, iirilmi enselerinde toplamasn bilmitir.

Bizon resmi Lascaux Maaras, Fransa

Altamira Maarasndan duvar resmi, spanya

nek gr Lascaux Maaras, Fransa

nsanln bu ilk sanat eserlerini anlayp deerlendirebilmesi iin bugnk estetik deerleri bir tarafa brakmas gerekir. Bunlar, ne bir gzellik duygusunun ifadesidir ne de sanat iin yaplmtr. Yaygn kanya gre bu resimler, ilkel insanlarn avclktaki baarlarn artrmak amacyla yaplmtr. lkel insanlara gre bir varln hayaline sahip olmak, onu elde etmektir. Yani resimdeki hayvan yaralamak veya ldrmek, gerek hayattaki av hayvannn da lmesine veya gcn kaybetmesine yol aar. Bu inan, baz ilkel kavimlerde de benzer ekillerde hlen devam etmektedir.
35

2. Arkaik Plastik Sanatlar

Bilgi Notu
Arkaik plastik sanatlar, bu alanda verilen rnlerin olgunlamam ilk rnekleridir. Bu balamda her sanat eserinin bir arkaik zaman geirdii dnlebilir. Bununla birlikte bu slup bir dneme de adn verir. Bu dnem, Yunan heykel ve kabartma sanatnn slup ve teknik zelliklerine baklarak adlandrlr. Tarih ncesi kltrn tamamlayan insan, yaznn bulunmasyla tarih alarn (ilk a) yaamaya balar. Anadoluda ve Anadolu dnda bu sre, ilerleyen zaman iinde Yunanistan ve Ege adalarndan Anadoluya gleri hazrlar. Bu glerle hem Anadolu topraklarnda hem Yunanistan ve Roma topraklarnda Antik a sanat yaanr.

Arkaik Dnem heykel rnekleri

Etkinlik
Arkaik Dnem heykellerindeki giysileri inceleyerek o gnn moda anlayn tartnz. Gnmz modasyla benzerlik ve farkllklarn syleyiniz.

36

Arkaik dnem heykellerinin byk bir ksm ya len kiinin ansna ya da kutsal alanlara sunu ve ssleme amacyla yaplmtr. Balangta kat bir tek cephelilikle biimlenen heykel anlay, zamanla deiim gsterir. Heykellerde ekillenen giysi, sanatlar iin tek bana bir ilgi alan durumuna gelir, bylece sanat vcudun ekillendirilmesinde ve ileniinde daha zgr bir konuma ular. Arkaik heykelin geliimi, anatomiden ok giysinin ileniinden anlalr.

Etkinlik
Pirimitif ve arkaik sanatlarn resim, heykel, mimari rneklerini inceleyerek zelliklerini aadaki boluklara yaznz.

PRMTF SANAT

ARKAK SANAT

R E S M

R E S M

H E Y K E L

H E Y K E L

M M A R

M M A R

37

3. Msr Resim ve Heykel Sanat

Bilgi Notu
Msrda Din ve Sanat likisi
Msr sanat anlaynn temelinde, dini duygu ve dncelerin nemli bir yeri vardr. Msrllar ruhun lmezliine inanrlard. Bu inan, onlarn son derece salam ve dini nitelikli eserler yapmalarna neden olmutur. Msr resim ve heykel sanat Msr mimarisinin paralelinde gelimitir. Bu dnemde yaplan tapnaklar ve mezar yaplarnda ok sayda antsal heykel ve resim rnekleriyle karlalr.

3.1. Msr Sanat

3.1.a.Tapnak Mimarisi
Msrllar, mimaride ta kullanmlardr. Yaplarn temelleri derin, duvar ve stunlar ok kalndr. Tapnaklar, tanrnn evi kabul etmilerdir. Msrl heykeltralarn dalar yontarak mezar veya tapnaklar yaptklar da grlr.

Eski Msr ravunlarndan II. Ramses dneminin en nemli eseri Abu Simbel Tapna, Nil Nehri kysndaki Abu Simbel Da oyularak yaplm bir kaya tapnadr.

Abu Simbel Kaya Tapnandan grnmler 38

Luxor Tapnann girii, Teb

Kralie Haepsut Tapna

Msr mimarisinin bamsz tapnaklarndan en nlleri olan Luxor ve Karnaktaki tapnaklardr. Bu tapnaklar basit planl, olduka byk yaplardr. Har kullanlmadan kendi arlklaryla st ste konulan, yontulmu ta bloklardan oluan tapnaklarn d grnmleri sade, i ve d son derece simetrik yaplardr. Msrllar tapnaklarn iki eitte inaa etmitir. Bunlar kaya tapnaklar ve bamsz tapnaklardr. Kralie Haepsutun bir kayaln eteine inaa ettirdii kaya tapna kademeli taraa sistemiyle Smer tapnaklarnn (zigguratlarn) yap zelliklerini tar. Dikilita (Obelisk) Tepesi piramit eklinde sivriltilmi, 4 yzl dikili talardr. Firavun mezarlarnn ve tapnaklarn nnde yer alrlar. zerlerindeki hiyeroglif metinlerde o tapna kimin yaptrd veya hangi tanr adna yaptrld yazldr. Ayrca, kraln gcn, tahta kn v.b anlatrlar. Obeliskler tarih boyunca Msr dna tanmlardr. Bunlardan bazlar St.Peter Meydan. Paris, Newyork, Londra, stanbula getirilmitir. stanbul Obeliski (M.S.390) Bizans - I.Teodosius - dneminde Hipodroma dikilmitir. Bugn Msrda ancak 5 obelisk kalmtr.

AKDENZ skenderiye Gize

Kahire Amama

Mems

Aa Msr
Etkinlik
Sayfa 38-39 da rnekleri verilen Msr tapnaklarnn genel zelliklerini syleyiniz.

KIZ ILD EN

Dikilita

Teb

Luksor

Yukar Msr

Asvan

39

3.1.b. Mezar Yaplar (Mastabalar, Dz - Basamakl Piramitler )

Mastabalar Yukar Msrn Gize ve Sakkara nekropollerinde mastabalar yaplm ilk mezar yaplardr. blmden oluan bu mezar tipinde, dua yeri, ziyaret mekan ve yeraltnda cesedin bulunduu mahzen vardr. Mastabalar dikdrtgen planl, piramit gvdeli ve ta yaplardr. Genelde halk iin yaplm mezarlardr. Bu mezarlarn bytlmesi ile piramitler ortaya kmtr. Piramitler Msr Uygarln dnyaya tantan piramitler ravunlar iin yaplm mezar yaplardr. ki tr piramit vardr: Bunlar dz ve basamakl piramitlerdir.

Basamakl piramitlere rnek, Coser Piramidi

Gizede bulunan dz piramitler Keops, Kefren, Mikerinos

Keops Piramidi, Gizede Antik Mems mezar kentinde bulunan piramitten biridir.

Mastaba rnei

Etkinlik
Yukarda rnekleri verilen mezar yaplarn karlatrarak farklarn belirleyiniz.

40

Piramitler, ravunun mezarn korumak zere talarla rlm kapal hacimlerdir. Denge ve dayankll aka grlmektedir. Eski Krallk Dneminde Kral Coserin Sakkarada yaptrd basamakl piramit Msrn ilk antsal eseridir. Gizedeki Keops, Kefren, Mikerinos piramitleri ise dz piramitlerin en bilinenleridir. Piramitlerden zellikle Keops, Dnyann 7 harikasndan biri olmutur. Msrda ok sayda piramit vardr. Bunlarn birer mezar ant olduklar teden beri bilinmektedir. Ayrca bu piramitlerin astronomi aratrmalar iin kullanldklar da dnlmektedir. Bir gre gre de, piramit formu Tanrya ulamak iin merdiven vazifesi grmektedir.

Etkinlik
Grsel materyaller (slayt, tepegz, projeksiyon, a, fotoraf, yazl dkman vb.) kullanarak, nl Msr piramitlerini inceleyiniz.

Etkinlik
Msrllar piramitlerle birlikte sfenks antlarn niin yapm olabilirler? Dncelerinizi snfta paylanz.

Keops, Kefren ve Mikerinos piramitlerinin yannda bulunan sfenks

Msrn sembol kabul edilen Keops, Kefren, Mikerinos piramitleri ve ayn dnemde yaplan grkemli sfenks heykelleri Gize Vadisindedir. Byk Sfenks diye bilinen Gize Sfenksi, Kefren tarafndan yaptrlmtr. Aslan vcutlu bir ra-

vun badr. Kuvvet, dayankllk ve doall kolossal llerde yanstan (20 m. yksekliindeki) bu eser gnmze kadar kalm devasa heykeldir.

Etkinlik
Gnmzn teknolojik olanaklaryla dahi yapm ok zor olan Msr piramitlerinin, o alarda nasl bir teknikle yapld hl tartma konusudur. Bu muhteem mezar antlarn tantan CD ya da DVDleri snfta izleyerek Msr sanat hakknda karmlarda bulununuz.
41

3.2. Msr Heykel Sanat

Msrllar, ravun mezarlarna, lnn heykeliyle beraber yaknlarnn, komutan ve hizmetilerinin de heykellerini koymulardr. Bunlar; ta, aa veya kilden yaplm eserlerdir. Msrl heykeltralar halka ait heykellerde, modellerine istedikleri poz, hareket ve ifadeyi vermilerdir. Msr inanc lmden sonraki yaam varsaydndan hizmetilerin efendileriyle beraber dirilmeleri ve onlara hizmet etmeleri de dnlmtr. Bu gelenek nedeniyle her ravun mezar, yzlerce heykelle dolan bir mze hlini almtr.

Sakkarada bulunan yazc heykeli

Rahotep ve Nefertiti heykeli

Kral Tuthankamonun altn maskesi

Kralie Nefertiti bst Berlin Devlet Mzesi

Firavun IV. Amenos heykelinden grnt

Etkinlik
Yukarda grdnz heykel rneklerinin zelliklerini sanat eseri inceleme sorularyla aklaynz.

42

Kesin ve kalc etkisi, geometrik katl olan Msr heykeli; zn koruyan, ilkel grn olmayan formel bir yapdadr. O grnten ok, gelenekten yola kar. Msrllar iklimden dolay yar plak gezmelerinin de etkisiyle kuma gereinden syrlmlardr. Yunan heykelinin kvrml, drapeli, vcudu saran kumalarna Msr heykelinde rastlanmaz. Kuma vcuda yapmtr. Tam plak heykel ok azdr. Figrler hareketsiz ve durgundur.

Etkinlik
Msr heykel sanatnda frontal duru hareketlerini snfta arkadalarnz zerinde uygulaynz.

3.3. Msr Kabartma ( Rlyef ) Sanat

Msr kabartma sanat da dier sanat dallar gibi dinin hizmetindedir. Tapnak ve mezarlar sslemek iin kullanlmtr. Msr kabartmalar, kontur hatlaryla ve i ayrntlaryla derin izgilerle gsterilmitir. Aada rnekleri verilen grlerin etraf oyularak ve derinletirilerek alak - yksek kabartmalar oluturulmutur. Rlyeerde konular eitlidir ve heykel sanatna gre biraz daha serbesttir. Perspektif yoktur. Figrler birbirlerini olabildiince kesmeden yzeye yaylmlardr. Tanr veya ravun daha byk izilir. Ba, gs, karn, kol ve ayak, bacaklar prolden, gzler ve omuzlar cepheden gsterilir. Bylece kollarn bedene nasl baland grlr, ayn nedenle bacaklar da yandan gsterilmitir.

Etkinlik
Kabartma (rlyef) rneklerinde; Msr rlyef sanat uygulama alanlar, Kabartmalarda yer alan grler ve kimlikleri, Semboller, Hiyeroglif, Komposizyon, renk, ssleme vb. zellikleri asndan inceleyiniz.
Msr sanat duvar kabartmalarna rnekler 43

Sadan sola, soldan saa, yukardan aa ve aadan yukar yazlp okunabilen resimli (ekilli) yaz rnei. Hiyeroglif yaz, Msr kltr ve sanatnn en nemli icaddr.

Msr sanat duvar kabartmalarna rnekler

3.4. Msr Resim Sanat

Msr plastik sanatlar olan resim, heykel ve kabartmalaryla tam bir uyum iindedir. Fresk tekniiyle yaplmlardr. Duvar yzeyinde izgi ve renk kullanlmtr. Konu serbesttir, gncele daha yakndr. Derinlik perspekti yoktur. Uzaktaki grler resmin st ksmna yerletirilir. Figrler, adeta insan olduu yerde dndrerek izmi gibi en avantajl grnleriyle ele alnr. Dine dayal olan Msr sanat, lmszl, dayankll, frontaliteyi esas alarak, bunu mimarlk ve plastik sanatlarnda binlerce yl hemen hi deiiklie uratmadan uygulamtr. Gnmz iin de eski deil, eskimeyen bir slup olarak karmzdadr.

Etkinlik
Sayfa 45teki resim rneklerini inceleyiniz. Msr resim sanatn tantan bir a hazrlayarak snfta sergileyiniz.
44

Msr resim sanatndan rnekler

Etkinlik
Msr uygarlnda ynetici (ravun) olsaydnz, adnz yaatacak bir mimari yapy hayal ederek anlatnz. Plan (tasarm) nasl olmal? Ne tr malzeme kullanlmal? Boyutlar nasl olmal? Hangi renkler kullanlmal? Eserler nerede (i-d meknlar) olmal? Bu konudaki hayallerinizi arkadalarnzla paylanz.

45

Etkinlik
Msr resim, heykel ve mimarisinin genel zelliklerini aada verilen boluklara yaznz.

MISIR SANATI RESM HEYKEL MMAR

......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... .........................................

......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... .........................................

......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... ......................................... .........................................

Tarih ncesi ve Antik a sanatnn nemli merkezlerinden biri de Msrdr. Msr sanatnn en etkili olduu sanat dal heykel sanatdr. zellikle Msr heykeli Arkaik Dnem heykelleriyle olan benzerlikleriyle dikkat eker.

46

Etkinlik
Arkaik dnem heykel sanat ile Msr heykel sanatnn genel zelliklerini karlatrarak benzerlik ve farkllklarn tablodaki boluklara yaznz.

ARKAK DNEM HEYKEL SANATI

MISIR HEYKEL SANATI

KOMPOSZYON

KOMPOSZYON

47

lme ve Deerlendirme almalar

Aadaki sorular yantlaynz. 1. Eski ve Yeni Ta Devri sanatlarnn zellikleri nelerdir? 2. Maara resimlerinde hangi konular ilenmitir? 3. Arkaik heykelin zellikleri nelerdir? 4. Msr mimarisinin zelliklerini syleyiniz. 5. Piramit ve mastaba arasndaki farklar syleyiniz. 6. Msr resim ve heykel sanatnn ortak ynlerini maddeler hlinde yaznz. 7. Msr resminin genel zelliklerini anlatnz. 8. Frontal duru u anlatnz. Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri uygun szcklerle tamamlaynz. 1. Msr heykel sanatnda insan bal, aslan vcutlu heykellere .............................denir. 2. Eski Msrllarn bitkinin saplarndan yaptklar katlara ...............................denir. 3. Ya sva zerine suda zlm boya pigmentleri kullanarak yaplan duvar resim tekniine ..................................denir.

48

BUNLARI RENDM
12. snf Tarih ncesi alarda Sanat nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi deerlendirebilirsiniz. Bunu yapabilmek iin aadaki ltlerden sizin iin uygun olann iaretleyiniz.

Bunu ok iyi yapabiliyorum. Bunu ksmen yapabiliyorum. Bunu yapamyorum. Z DEERLENDRME 1 2 Primitif resim, heykel ve mimari eserlerin zelliklerini belirlerim. Eski ve Yeni Ta Devri sanatlarnn zelliklerini karlatrrm. Tun a sanatnn zelliklerini saptarm. Maara resimlerinin zelliklerini belirlerim. Arkaik resim sanatnn zelliklerini belirlerim.

Arkaik heykel sanatnn zelliklerini belirlerim. Arkaik mimarinin zelliklerini belirlerim. Msr resim sanatnn zelliklerini rneklerle aklarm. Msr heykel ve rlyef sanatnn zelliklerini rneklerle aklarm.

7 8 9

Deerlendirme sonunda 2 kez ( ) ya da bir kez ( ) iaretlediyseniz, baarl bir ekilde almaya devam edebilmek iin, bu konular tekrar almalsnz.

49

SANATIN GELM EVRELER

Sanat, kinatn iindedir. Sanatkr, bunu oradan karabilendir. Albrecht Drer

51

3.N

TE

Hazrlk almalar
1.Rnesans; tarihsel, sosyolojik, siyasal, kltrel ve bilimsel alardan sanat nasl etkilemitir? Aratrnz. 2. Barok slupla yaplm sanat eserlerini eitli grsel kaynaklardan aratrarak snf panosunda sergileyiniz. 3. Fransz htilali (1789) nin Avrupa sanatna etkilerini aratrnz. 4. Neo-Klasisizm, Romantizm ve Realizm sanat akmlaryla ilgili grseller toplayarak snf panosunda sergileyiniz.

SANATIN GELM EVRELER

1. Rnesans Dnemi Sanat ve slup zellikleri 1.1. Rnesans Resim Sanat 1.2. Rnesans Heykel Sanat 2. Barok Dnemi Sanat ve slup zellikleri 2.1. Barok Dnemi Resim sanat 2.2. Barok Dnemi Heykel Sanat 3. Neo-Klasisizm Sanat Akm ve zellikleri 4. Romantizm Sanat Akm ve zellikleri 5. Realizm Sanat Akm ve zellikleri

Bilgi Notu
Erken Rnesans, XIV. yy. da talyada klasik modellerin etkisiyle sanat alanndaki canlan olarak tanmlanabilir. Avrupada XV. yy. a kadar Orta an sembolik dnya gr egemendi. Bu durum, doal olarak sanata da yansmtr. Daha ok kutsal kitaplardan alnan konular, ematik ve sembolik bir dille anlatlmtr. Medici ailesi, Rnesansn merkezi Floransada sanatn en byk koruyucusudur. Pek ok ressam, heykeltra ve mimar; Floransa, Roma ve Venedikte eserler vermitir.
52 ROMA FLORANSA VENEDK

Rnesans Dnemi talya daki sanat merkezleri

1. Rnesans Dnemi Sanat ve slup zellikleri Okuma Metni

RNESANSIN DOUU
Rnesans, Avrupada Antik Yunan ve Roma sanatlarnn n plana kmasyla sanat, edebiyat ve bilimde XVXVI. yy. larda gerekleen byk gelimedir. Szck anlam yeniden dou tur. talyada balayarak buradan Avrupann birok lkesine yaylmtr. Rnesans hareketi, talya dan balayp, Kuzey Denizi kylarndaki Flaman topraklarna kadar uzanan geni bir corafyada hissedilir. Vensn Douundan Mona Lisa ya pek ok bayapt iine alan byk devrim; siyasi ve toplumsal rgtlenmesini salam temellere oturtmutur. Ekonomik adan belli bir dzeye erimi talyan kentlerinde sanat hzla gelimitir. Rnesansla orta an Skolastik dnce sistemine zellikle sanatlar byk tepki gstermitir. Kilise ve din adamlarnn insanlara inanlar nedeniyle bask yapmad bir ortam olumutur. Bu dnemde dinin sanata etkisi azalr ve sanatlar artk eserlerine imza atmaya ve doayla ilgili konular ilemeye balamtr. Rnesansn resim sanatna en nemli katks konu zenginliidir. Dini betimlemelerin yannda doa motieri tm canllyla tuvallere yansmtr. Ressamlar i dnyalarn, dlerini zgrce anlatmtr. talyan Rnesans Klasisizmin canlandrlmasna dayandndan antik kaynaklar bu dnemde incelenmitir. Bylece edebiyat, bilim, felsefe alanlarnda uyanlar balar, akl ne kar, bilgiye ulamak iin bilime ihtiya duyulur. Dnya, artk soyut imgeler btn deil, somut bir bilgi nesnesi olarak alglanr. Rnesansn sanat anlay gerekilik, doaya ve insana ynelme ile kendini gsterir. Eski yklrken yeni kurulur. Yeniden uyan ve aklclk Rnesansn gerek ilkesidir. Bugne kadar insanln grd en ilerici
Romadan grnm devrim ve aydnlanma adr. Masaccio (Masacciyo), Botticelli (Botielli), Leonardo da Vinci, Michelangelo (Mikelanj), Raffaello (Rafael), Tiziano Venedikten grnm Floransadan grnm

(Tizyan), Drer, Bruegel (Burugel) vb. pek ok byk ressam yetimitir. Hristiyanln ilk dnemle rinden Rnesansa kadar Bat Avrupada sanatsal retimin balca kayna kilisedir. Rnesans boyunca da kilisenin nemi devam etmitir. Kilisenin dinsel retilerindeki katlk, yerini giderek yeniliki dn53

celere brakm ve engizisyona bal din adamlarnn yerini laik, hmanist din adamlar almtr. Kilisedeki bu deiimle yeni sanat yaklamlar hogryle karlanm ve desteklenmitir. Kiliseler iin ok sayda fresk ve sunak resmi sipari edilmi, sanatlara sanatsal anlatmlarn biimlendirme konusunda zgrlk getirilmitir. Hatta Rnesans resminin ilk devrimci rnekleri, dorudan kilise iin yaplanlardr. Kentin ayrlmaz bir paras olan, sanat retimini gerekletiren ve bunu destekleyen kilise, Rnesans sanatnn korunmasnda etkin rol oynamtr. Botticelli, Michelangelo, Raffaello gibi ressamlar, papalar iin alm ve onlar iin portre, mezar ant ve kiliseler yapmtr. Yaamnn nemli bir ksmn Vatikanda alarak geiren Raffaelloin yapt Papa, X. Leo ve ki Kardinal adl resim, bir papann kendi portresini yaptrmas, din adamnn sanata ve yaama bakndaki deiimin ak bir gstergesidir. Rnesans sanat, kentlerde gelimi ve ncelikle kent soylular ve aileleri tarafndan desteklenmitir. Rnesans sanatnn geliimine Medici ailesi, byk destek salamtr. Masaccionun Maria Novella Kilisesi duvarna yapt Kutsal l resmindeki vakf grleri, resmi sipari eden kiilerdir. Derleyen: Aynur DENZC

Etkinlik
Yukardaki metinden karlacak en kapsaml yarg ne olabilir? Dncelerinizi arkadalarnzla paylanz.

Etkinlik
Rnesans hazrlayan corak, siyasal, sosyolojik, bilimsel ve kltrel etkenleri ilgili kutucuklara yaznz.

54

1.1. Rnesans Resim Sanat

Etkinlik
Erken Rnesans Dnemi sanatlarndan Giotto ( Ciotto) ve Masaccionun aada verilen resimlerini sanat eseri inceleme yntemleriyle inceleyiniz, incelemenizi boluklara yaznz. Erken Rnesans resmi hakknda karmlarda bulununuz.

saya At, Giotto

Kutsal l, Masaccio

55

Yksek Rnesans Dneminin ilk temsilcilerinden Boticelli, zellikle lkbahar Alegorisi ve Vensn Douu adl eserleriyle nlenmitir. Eserlerinde; stilize desenler, parlak renkler, ekici kadnlar (elmack kemikleri kk, iri gzl, lle sal, uzun boyunlu, narin) n romantik tavrlar dikkat eker.

Etkinlik
Boticellinin aada verilen lkbahar Alegorisi incelemesini okuyarak sanat hakknda karmlarda bulununuz.

lkbahar Alegorisi, Boticelli

tablo siparii verilir. Bu tablo, genel grnyle bir bale, bir oyun etkisini uyandrr. Dokuz grden oluan tablonun merkezindeki Ak Tanras Vens, yeil

zeminde krmz beyaz elbisesiyle yer alr. Boticellinin resimlerinde yer alan balar gibi, bu tablodaki Vensn ba

da hafe ne eik, trl ieklerle bezenmi, imen, fundalk ve meyve aalarnn koyu yeil renkleri arasndadr.
56

. . .

1840 ta Castella Saray iin Boticelliye ilkbahar canlandran bir

Kl kuanmtr ve sa eliyle ylanl asay tutar. Merkrn yanndaki pembe vcutlarn sergileyen effaf tllere sarl gen

kadn, Yunan mitolojisinin Gzelleri dir. Bunlar, tanrlar aleminin btn gzelliklerini kendilerinde toplayan kusursuzluk ve zariik sembolleridir. El ele tutumu, dans eden, ince uzun bacakl gzellerin, kzla alan, iri kvrml salar, hareketin etkisiyle dalgalanr. gzelin zarif kollaryla birbirine kenetli, uzun parmakl ellerinin hareketi, tllerin bacaklar etrafnda uuuyla devam eder.

. . . . . . . . . .

Soldaki ilk gr Merkr (gzel sz, hrszlk ve ticaret tanrs)dr.

Ak Tanrasnn sanda, tepeden trnaa ieklerle

bezenmi, ilkbahar sembol Flora yer alr. Flora hafe aralk dudaklar ve glmsemesiyle izleyiciyi byler. En sadaki iki grden biri Toprak, dieri Zephir

(Rzgr Tanrs)dir. Baharn gzelliklerine kavumak zere olan Toprak, Zephirden kurtulmaya alrken yardm bekler gibi Florann kolunu tutar. Tablonun teknik zellii, Vens dndaki tm grlerin ayn

planda sralanmasdr. Bu nedenle tablo adeta bir bale sahnesi gibidir. Bu tablonun renk dzeni; krmz, yeil ve sardan oluur.

Koyu yeil tonlar genellikle effaf ve temizdir. Gri-yeil, mavi-yeil, kf yeili, sar ve turuncunun yeile alan

tonlar; aa, fundalk ve imenleri rter. Desen son derece kesin ve sert olduu hlde onu rten renklerin tazelii, birbiriyle uyumu grleri

haetir. Figrler, glgesizdir; ktle, biim ve plastik btnlk asndan heykel gibi oturakldr. effaf renk-

lerin etkisiyle de tuvalden uacak kadar haftir.

57

Fatih Sultan Mehmet Gentile Bellini

Kendi portresi Gentile Bellini

sann Teblii, Giovanni Bellini Napoli, talya

Rnesans resim sanatnda ,Venedikteki Bellini ailesinden Gentile ve Giovanni kardeler nemli bir yer tutar. Gentile Bellini, 1479-1481 yllarnda stanbulda yaam ve Fatih Sultan Mehmetin portresini yapmtr.

Bilgi Notu
Sanat alanndaki gelimelerin baka bir nedeni de sanat atlyelerinin nem kazanmasdr. Floransadaki atlyelerde yzlerce rak, byk ustalarn yannda eitim grm, ciddi ve nemli almalara katlmtr. Kimi zaman da eserlerin izin verilen blmn tek balarna yapmlardr. Rnesansa damgasn vuracak sanatlardan Leonardo da Vinci de ressam ve heykeltra Verrocchionun atlyesinde yetimitir.

Sanat tarihinin en nl resimlerinden Son Akam Yemei, Milanodaki Santa Maria Della Grazie Kilisesinin yemek salonunun duvarna yaplmtr. Bu freskoda Rnesansn ok nem verdii; grlerin yerletirilii, meknn tanmlanmas, perspektif kusursuzdur. Fresko, geceli gndzl yllk bir almayla tamamlanabilmitir. Ressamn alt manastrn, o zamanki ba rahibi; Leonardonun gn doar domaz iskeleye trmandn, fray ancak karanlk basnca braktn, bu sre iinde yiyip imeyi tamamyla unuttuunu, sonra gnlerce elini resme srmediini, bazen eserin nnde saatlerce hibir ey yapmadan durduunu ve btn ruhuyla onu gzden geirdiini, bazen de; manastra koup bir iki fra srdkten sonra derhal uzaklatn sylemitir.

Resim akl iidir. Gecenin sessizliinde, grdklerinizi hatrlaynz. Gndz grm olduunuz grlerin konturlarn zihninizde iziniz. Zeka ile elin birlikte almad yerde sanat yoktur. Leonardo da Vinci

58

Son Akam Yemei, Leonardo

. . . . . . . . . . .

Son Akam Yemei adl freskonun ierik zmlemesi:

ncilin en nemli yklerinden Son Yemekte, Leonarda da Vinci en dramatik an semitir. 12 havari; sann sanda ve solunda er kiilik kmeler halinde uzun bir yemek masasnn nnde grlmektedir. Mesih, inizden biri beni ele verecek. der. Bu sz havariler zerinde dramatik gerilim yaratr. Figrlerin davranlarna yansr. Figrlerin dalgalanan hareketi seyircinin bakn ortadaki sa grne yneltmektedir. Bu szn etkisi; soldan saa grlerin hareket ve yz ifadelerinde grlmektedir. Her havari, karakterine gre baka bir tavr taknmtr. Biri, Ey Mesih ben miyim? der gibi ellerini

gsne koymu; bir bakas doru iitip iitmediini sormak iin yanndakine eilmi, bazlar ise sann szn phe ve korkuyla birbirine tekrarlamaktadr. Yahuda, acnacak hlde sklm pklm uzaklaaca yerde, masann etrafnda oturanlara

bakarak sann sznn anlalp anlalmadn, tehlikede olup olmadn anlamaya almaktadr. Sofraya yldrm gibi den sz, baz yzlerde isyana, bazlarnda tevekkle, hzne, bazlarndaysa

phe ve korkuya dnmtr. Leonardo, sann dudaklarndan kan szle deiik yaratllardaki havarilerin ruhlarnda

uyanan tepkiyi yz ifadeleri ve beden hareketlerinde gstermitir. Her havariyi, karakterine en uygun biimde betimlemitir. sa; masann tam ortasnda, ne eik ba, iki yana alm mitsiz elleriyle derin bir hzn iindedir. sann ba, tam arkada hayali bir manzaraya alan byk pencerenin nndedir. Leonardo bylece, peygamber ve azizlerin balarna konulmas det olan o kl emberden kurtarm,

ban aydnlktan bir ereve iine alarak Mesihe yaraan sekin yeri vermitir. Leonardo, Yahuday Yohannann yanna koymutur, hainin o olduunu glge iindeki bandan

anlyoruz. Leonardo, kutsalln vurgulamak iin sann ban aydnlkla erevelemi, hain Yahudann ban

glge iine almtr. Bylece hem dramatik hem de plastik adan esiz bir denge salamtr.

59

Mona Lisa

Maaradaki Meryem

Kutsal Anna, Meryem ve sa

Etkinlik
Yukarda Leonardonun kendi gelitirdii teknikle uygulad resimler verilmitir. Sanat eseri inceleme yntemlerini kullanarak bu resimlerin analizini yapnz. Sanatnn uygulad teknik ve konulardan yola karak Leonardonun sanat hakknda karmlarda bulununuz.

Okuma Metni
BR YK
Leonardo, Son Akam Yemeiadl freskosunda iyilii temsil eden sa ile ktl

temsil eden Yahuday betimlemek iin modeller aramaya balar. Koroda ark syleyen bir genci, sa gr iin atlyesine davet eder; saysz taslak ve eskizler izer. Aradan yl getii hlde Son Akam Yemei hl tamamlanamamtr. Leonardo, Yahuda iin kullanaca modeli gnlerce aradktan sonra sarholuktan kaldrm kenarna ylm, vaktinden nce yalanm, paavralar iinde gen bir adam bulur. Yardmclar adam g de olsa kiliseye tar ve ayaa kaldrrlar. Leonardo, adamn yzndeki inanszl, gnah, bencillii resmetmeye balar. Leonardo iini bitirmek zereyken berdu, yava yava aylarak gzlerini aar ve harika duvar resmini grr. aknlk ve hzn dolu bir sesle yle der: - Ben bu resmi daha nce grdm. - Ne zaman? diye sorar Leonardo, o da armtr. - yl nce... Elimde avucumda olan henz kaybetmemiken...O sralarda bir koroda ark sylyordum. Pek ok hayalim vard. Bir ressam beni sann yz iin modellik yapmak zere davet etmiti yi ve ktnn yz ayndr. Her ey insann yoluna ne zaman ktklarna baldr.
YETKN, Suut Kemal, Leonardo Da Vincinin Sanat, s. 12, MEB, st., 1966 60

Etkinlik
Aada verilen sanat eseri incelemesini okuduktan sonra Michelangelonun Sistine Kilisesi iin yapt freskolardan birini seerek sanat eseri inceleme yntemlerine gre inceleyiniz. Sanatnn sanat ve eserlerinin anlatld CD ya da slaytlar izleyiniz.

Ademin Yaratl, Michelangelo Sistine Kilisesi fresklerinden bir blm

Maher, Michelangelo Sistine Kilisesi fresklerinden bir blm

Freskonun ierik zmlemesi:

Ademin Yaratl, Sistine Kilisesinin tavanndaki nl bir fresktir. Michelangelo tarafndan 1511 de yaplmtr. Fresk, Hristiyanlkta ncilin yaratl blmnde, Tanr Babann ilk insan Ademe hayat emesi konusunu betimler. Bu betim, dnyann en nl betimlemelerinden birisidir. Freskte yer alan Tanr ve Ademin ellerini ieren detay da freskin en nl ksmlarndandr. Yeryznde yatar vaziyette duran Adem, gkyznde meleklerle uar gibi Kompozisyon ikiye blnmtr. Solda Adem, sada da Tanr ve melekler Michelangelo nun dehas mkemmel bir kompozisyon merkezi oluturAdem elini uzatrken Tanr da ona yaam enerjisini vermek iin elini uzatmaktadr. Ademin eli daha yaam enerjisini almad iin uzanacak kadar gl deildir. Tanrnn eli ise gergindir. Resim, ifade ettii anlam bakmndan ok nldr. Michelangelo Tanry betimleyen ilk ressamlardan biridir. Bu tablosunda Tanrnn

gzken Tanr dan yaam enerjisini almak zeredir. bulunmaktadr.

mutur.

. . . . . . . . .

uzun kr sa ve sakal vardr.Bu onun daha heybetli grnmesini salamaktadr. Yzndeki derin izgiler bilgelii ve gc temsil eder. Yz ifadesi, Sistine Kilisesinin dier Tanr grlerine nazaran daha yumuaktr. Michelangelo, Tanry hayal ederken byk olaslkla Antik Yunan Tanrs Zeustan etkilenmitir.

Zeus da uzun kr sakall olup salar enseye kadar inmektedir. Gcn ve heybetini anlatmak iin kaslar abartl gelimitir. Ademin duruu Tanrnnkinden farkldr. Kutsal Ruh bedenine daha gemedii iin bitkindir. Hareketleri yavalam gibidir.

61

Atina Okulu, Raffaello

Rnesansn dier byk ustas Raffaellonun Vatikanda gerekletirdii duvar resimlerinden Atina Okulu diye bilinen kompozisyon, bir felsefe alegorisidir.

resimlemitir. Felse inanlarna paralel olarak Platon g, Aristo yeri gsterir. Ayrca resimde, Euclit (klit)ten Diogenes (Diyojen)e kadar pek ok lk a lozofu ve matematikisi de yer almtr. Mekna yerletirilen ana grlerden olan Platon ve Aristonun etrafnda bulunan dier lozof ve bilim

adamlaryla kalabalk bir grnm izlenmektedir. Alt ve st katlar birbirine balayan merdivenle oluturulan mekn da zemin kat deneysel bilimleri,

. . . .

Eserin ierik zmlemesi: Raffaello, lk an antsal mimarisi iinde bir yanda idealist Platonu, te yanda realist Aristoyu

st kat ise teorik bilimleri anlatmaktadr. Bizzat Raffaellonun kendisinin de yer ald bu eserde baka nl adalarnn da resimlerini ya-

pan ressam, bu yolla gemile yaad dnemi kaynatrmtr. Felse ieriinin yan sra desen ve form asndan son derece olgun bir anlatm olan bu eserde, Rnesans resmi en st noktaya ulamtr.
62

Portre, Tiziano

Papa ve yeenleri, Tiziano

Venedik Ekol Rnesans resminde, ayn tarihlerde Venedikte renki bir slup sz konusudur. Bu ekoln eserlerinde kaynaan formlar, iddetli hareketler ve kendi ilerinden aydnlanyor izlenimi veren parlak renkler, ilk bakta gze arpan zelliklerdir. Ekoln nemli sanatlarndan biri Tiziano dur. Gl bir renki ve iyi bir portreci olan sanat ok sayda eser vermitir. Venedik Ekolnn dier nemli temsilcileri, Tintoretto ve Correggio (Korecciyo)dur. Tintoretto; esnaf, tccar ve sanatkrlarn ressamdr. Meryem, sa ve havarilerin hayatlarn konu alan resimler de yapmtr. nsanlar bu yolla eitmeyi amalamtr. Yanda verilen Tintorettonun S. Giorgio Maggiore (Corcio Magiero) Kilisesi iin yapt Son Akam Yemei adl resmi, Leonardonun ayn konulu resmiyle karlatrdmzda; resim dzlemine paralel olan masay Tintoretto, resim dzlemine apraz yerletirerek kompozisyon dzeni asndan nemli bir yenilik getirmitir. Bu resminde de Rnesans resim sanatnn retilerine bal kalmtr. Eser gerek dzenlenii, gerekse baland dinsel ortam asndan dnemin en karakteristik rneklerinden biridir.
Son Akam Yemei, Tintoretto 63

Correggio, Venedik ekolnn nemli temsilcilerindendir. Resimlerinde genellikle dini konular ilemitir. Sanatnn en nl yapt, sann Douudur.

Etkinlik
Snfa getirilmi olan grsel materyalleri kullanarak Correggionun sann Douu adl eserini inceleyiniz.

Flaman Resmi Rnesans hareketi, Avrupann i blgelerine doru gelime gstermitir. Bugn Hollanda Belika ve Almanya snrlar iinde bulunan corafyann ad, o zamanlar Flaman topraklar olarak gemektedir.

Etkinlik
Jan Van Eyckin (Yan Van Eyk) Arnolninin Dn adl eserinin plastik ve ierik zmlemesini okuyarak Flaman resmiyle ilgili karmlarda bulununuz. Jan Van Eyckin Arnolninin Dn adl eserinde, yeni evlenen tccarn eiyle yatak odalarnda, boyutlu bir mekn iinde resmedildikleri grlmektedir. Bu, tarihin tank olduu ilk ve en nl

dn fotorafdr. Fotoraf gerekliindeki bu kompozisyon,

bilinli olarak o an belgelemek iin byle kurgulanmtr. ift, dnemin modasna ve statlerine uy-

Arnolninin Dn, Jan Van Eyck 64

gun giysiler iindedir.

. . .

resmin merkezindeki ayna ve zerindeki yaz, kompozisyonun temel belirleyicisi olmutur. ift tamamen yan yana deil, sadece elleri birlemi ve aynann grlmesi iin

oluturulmutur. Renk ve ktaki denge, gr ve nesnelerin yerletiriliinde de vardr. Yatak rts ve kadnn giysisinde iki kart renk (krmz ve yeil), kullanlarak

bir denge salanmtr. Tepede duran amdan ve iftin nndeki kpein oluturduu denge; kadn

ve erkek grlerin duruuyla salanmtr. Kompozisyonu bu kadar etkileyecek kadar nemli olan nedir? iftin nnde duran kpek, akn ve sadakatin semboldr. Tevratn ikinci kitab Exodus yle der: Ayaklarndan ayakkablarn

. . . . . . . . . . . . . . . .

Resimde en ufak bir hareket yoktur. Figrler donuk, poz verir grnmdedir. zellikle iki grn duruu ve ortada birleen elleriyle odaklandmz,

haf yan durmulardr. Soldaki ak pencereden gelen doal k, resimdeki tek k kaynadr. Tablonun solunda koyu renkler, sanda ise ak renkler kullanlarak bir ztlk

kar, bundan sonra yolculuk bitti. zerinde durduun u yer, artk senin evindir. Kutsal topraklar buras! Arnolninin nndeki takunyalarla yaplan dini gndermede evlilikle

gn sonlandna, evliliin kutsallna iaret edilmektedir. Tabloda yer alan yeil elbiseli kadnn eteinin gbekte toplanmas

dourganl ayn zamanda Arnolninin soyunun devam edeceini mjdeler. Arkada Gotik kemerlerle ssl ahap yatak balndaki, hamile

kadnlarn ve bebeklerin koruyucusu olduuna inanlan Aziz Margaret yontusu da semboller dizisinin bir parasdr. iftin balar stndeki amdanda yanan tek mum, yeryznde tm

olup biteni grdne inanlan Tanry simgelemekte ve resmin merkezindeki gze benzer d bkey ayna, mekndaki her eyi yanstmaktadr.

65

grevli olmaldr. Aynaya cesurca ve gsterili bir yazyla Jan Van Eyck buradayd (1434)

yazan ressam, hem trene tankln belgelemi hem de resmine imzasn atmtr. te yandan Tanrnn gz olan ayna, geici olabilecek bir imgeyi sonsuza dek

yanstrken Arnolni iftinin karsnda durup bu resmi yaratan Eyck da bu resme her bakldnda kendini yeniden var etmeyi baarmam mdr? Tm bu dini semboller ve gndermeler iinde, Bu resmi, bu kompozisyonu ben yarattm.

. . . . . .

Bu apak bir trendir, tccarn havadaki eli yemin iin kalkmtr. Aynadaki yansmadan meknda drt kiinin bulunduu grlr. nc ahs Van Eyck olduuna gre drdnc de nikh iin orada bulunan dini

diye resmin orta yerinden cesurca bararak Ey Arnolni ifti, arkanzdaki ayna gibiyim ben de, gerekliinizi yanstyorum bu resme! dememi midir?

Kendi portresi, Albrecht Drer

Dua Eden Eller, desen rnei, Drer

Alman Rnesans sanats A.Drer, talyada gelien Rnesans sanatnn kuzeydeki en byk temsilcisidir. Usta bir gravrc olan sanat, ince gzlem gc ve izgi tekniini ortaya koyan eserleriyle tannmtr. Drer, portre konusunda da ok baarl eserler vermitir. Onun portresini yapt kiilerin yzndeki canl ifade, baklarndaki parlaklk, yalnzca o kiinin grnts deil adeta kendi kiiliinin bir yorumudur. Sanatnn kendi portresi nemli eserleri arasnda yer alr.
66

Georg Gisze, Hans Holbein

Anna von Cleve, Hans Holbein

Louvre Mzesi, Paris, Fransa

Alman Rnesansnn en byk portre ressam ve gravrcs Hans Holbein; Uak hals motii Trk hallaryla da tannr. ngiliz saraynda ressam olarak alan sanat, Kral VIII. Henrinin ailesinin ve soylularn portrelerinde yeteneini gzler nne serer.

Etkinlik
Ressam Bruegelin eserlerinden birini seerek sanat eseri inceleme yntemiyle inceleyiniz. XVI. yy. Flaman sanatlarndan Bruegel; halk ve kyl yaamna ilgi duyan ynyle
Krlerin Hikyesi, Bruegel

Kyl Bruegel diye de tannr. Eserlerinde; geni meknlardaki hareketli grler ve gnlk yaamdan alnm sahnelerle

dengeli kompozisyonlar kurmutur. Bruegel saraylarda, kiliselerde resim yapmamtr. Sadece sradan halk (ablak suratl kyller, irkin kadnlar, soytarlar, sakatlar, dilenciler) ve en yaln hliyle gnlk hayat, resimlerine konu olmutur. lk bakta komik grnen yzlere ac, mutluluk veya sefaleti hayranlk verici bir ustalkla ilemitir. Krlerin Hikyesi ve Ky Dn nemli eserleri arasnda yer
Kyl Dn, Bruegel

alr.
67

1.2. Rnesans Heykel Sanat

Aziz Georgius heykeli, Donatello Orsanmichele Kilisesinin n yz, Floransa, 1416

David heykelinden detay (bronz), Donatello Nazionale del Bargello Mzesi, Floransa, 1430

Resim ve mimarinin yan sra kusursuz form, denge, uyumlu oranlar ve zarafet XIV. yy. heykel anlaynda da geerlidir. O dnemin nl heykeltra Donatellonun konumu; mimaride Brunelleschi (Buruneleski)nin, resimde de Masaccionunkine edeerdir. Donatello da klasik sanat eserlerini incelemitir. Donatellonun rencisi Verrocchio (Veracciyo) da Floransal bir sanatdr. Kentin ba heykelcisidir.

Bartolomeo Colleoninin bronz atl heykeli Verrocchio

Aziz Thomas heykeli Verocchio, Floransa

68

Pieta heykeli, Michelangelo

Musa heykeli, Michelangelo

Rnesans heykeli en kusursuz anlatmn, kukusuz Michelangelonun eserlerinde bulmutur. Sanatnn genlik dnemi heykeli San Pietro Pietas, Rnesansn en baarl eserlerindendir. Eser zmleme: Tmyle cilalanp parlatlan heykelde her bir form, en ince ayrntsna kadar titizlikle

ilenmitir. sann yatay, Meryemin dikey gvdesi, Rnesans heykelinin piramidal kompozisyonuna tipik

bir rnektir. Ayrca, bu iki grn kompozisyon iindeki nemi de eit biimde belirtilmitir. Birinin arl

tekini ezmez. Bakire Meryem, armhn dikildii tepeyi temsil eden bir ktlenin zerinde oturmaktadr. armhtan indirilen olunu kucanda tutarken dier eliyle onu gsterircesine avucu ak

. . . . .

durmaktadr.

Etkinlik
Michelangelonun Pieta ve Musa heykellerini inceleyerek Rnesans heykelinin genel zeliklerini maddeler hlinde yaznz.

69

2. Barok Dnemi Sanat ve slup zellikleri

lkemizde Barok slupla yaplm mimari eserler hangileridir?

Bilgi Notu
17. ve 18. yy. lar Avrupasnda krallklar byyp imparatorluk hline gelmi, kentler bym ve gelimitir. Ressam ya da heykeltralar, bir yandan saray insann konu edinirken dier yandan halktan kiileri de tasvir etmektedir. Barok Dnemde kent ve saray hayatnn eitli sosyal konular yannda, halktan kiilerin yaantlarnn yanstld janr resminin doduu grlr. Barok sanat, son derece detayl bir sanat nitelii tar. Bu detayllk; mimari, resim ve heykel sanatnda da ayndr. Barok eserler, din konularn yan sra gnlk yaamdan alnan sahnelerde de ayn lde grkemli ve etkileyicidir. Barok sanatta; Rnesans dncesinde geerli olan geometrik ve snrl formlara karn, izgiler, renkler ve klarla datlmtr. Formlar oluturmada renk anlay hkim olmutur. Resim sanat kadar mimari ve heykelde de ayn anlay geerlidir. Canl ve hareketli sslemeler kullanlmtr. Barok Dnemin zn oluturan ana ruh, dini olmaktan ok dnyevi ve sivil niteliktedir. Avrupann ihtiamn temsil eden bir nitelik kazanmtr.

Etkinlik
Grsel ve yazl dokmanlarla Trkiyede Barok slupla yaplm mimari eserleri tantan bir a hazrlaynz.

2.1. Barok Dnemi Resim Sanat

Caravaggio (Karavacciyo), talyada

Barok resmin gerek kurucusu ve en gl ncsdr. Sanaty-

la kendinden sonraki kuaklar zerinde derin izler brakm ve birok

Magdalene, Caravaggio Doria-Pamphily Galerisi Roma, talya

ressam

ta-

rafndan izlenen bir tarzn da kurucusu olmutur.

Paulusun Dine Girii, Caravaggio S. Maria del Popola Kilisesi, talya 70

zgr kompozisyonlarnda cokulu fra vurularyla berrak renkleri ortaya koyan, Flaman resminin en byk Barok ressam Rubensin eserlerinde; k, renk ve hareketlerle yorulan canllk, her zaman grlr. Erkek vcudunda kuvvet etkisi veren adaleleri abartrken kadn vcutlarnda tenin inceliini ve canlln resimlerine yanstr. Rubensin resimlerindeki kl alanlarda mat renkler grlr. Boyay glge souk ve yerlerde yerlerde saydam, ise konu ince alan

kullanmtr. Ressamn, eini ocuklarn portre almalarnda, elbise kvrmlar, kuma prltlar ve k kullanmn gstermesi ilgi ekicidir. Hareket, yumuak vcut detaylar, savrulan ellk kars Isabella Brandt ile Rubens Desen almas, Rubens

bise paralar ve zengin k, eserlerin btnnde hissedilir.

Etkinlik
Rubensin eserlerini inceleyerek Barok resim sanatnn zellikleriyle ilgili karmlarda bulununuz. Dnemin slup zelliklerini tantan aler hazrlayarak snf panosunda sergileyiniz.

Kardinal Bentivoglio, Van Dyck, Pitti Galerisi

Rubens atlyesinde yetien, Flaman resminin bir dier nemli sanats Van Dyck (Van Dayk),
Kardinal Bentivoglio, Van Dyck, Pitti Galerisi

dnemin en nemli portrecilerinden biridir.

71

Kitap Okuyan Kadn, Rembrant

Kendi portresi, Rembrant Kunsthistorisches Mzesi, Viyana, Avusturya

Barok Dnem Hollanda resminin ve dnya resim tarihinin en nde gelen ressamlarndan Rembrant; iyi bir portreci, manzarac ayrca grup portre ressamdr. Gravrc olarak da ok eitli konu ve tekniklerde eserler vermitir. Sanatnn,
Dr.Tulpun Anatomi Dersi, Rembrant

k-glge kullanmnda kendine zg bir tarz vardr. Koyu ve glgeli tonlaryla Caravaggio tarafndan ortaya konan anlayn bir devam ve geliimini temsil eden slubuyla tannmaktadr. Ik ve renk ustas olan Rembrantn resimlerinde, ruhsall n plana karan ve insan psikolojisine k tutan bir anlay hkimdir. Tannm portre sanatlar arasnda, kendi portresini bu kadar izen bir baka ressam yoktur. Rembrant, bu portreler araclyla kendi ruh hllerini samimi bir dille anlatr. Renkleri yakalar, klandrr ve resmin derinliklerine iler. Rembrant, eserlerinde hibir gsterie kamadan o dnemin tarihine de k tutar.

Performans Grevi
Rembrantn yaam, sanat ve felsefesini konu alan bir alma hazrlayarak grsel materyallerle sunum yapnz. almanz yapacanz sreyi, uygulama aratrma basamaklarn ve deerlendirme kriterlerini retmeninizle belirleyiniz.
72

Hollanda resminin dier nl ressam Vermeer; gnlk yaamdan sahneleri canlandrm, ounlukla i mekn resimleri (enteriyr) yapmtr. Sanatnn eserlerinde genellikle oda ya da mutfakta tek bana oturan, ayakta duran, alan ya da mzikle uraan kadn grleri grlr. Figrler genelde seyredene arkasn dnmtr. Vermeerin resimlerinde ak
Atlyesinde alan Ressam Vermeer Sanat Tarihi Mzesi, Viyana

Mzik Dersi, Vermeer

duran bir kapdan baka odalarn ii gsterilerek duvar ve demelerde

oynaan klar, gm prltlarla verilmitir. Kompozisyonlarnda hareket eden hibir ey yoktur. Resimlerdeki durgunluk insanlarla cisimleri sarar. Ik; renkleri yourur, kumalar ya da madenleri parlatr, biimleri snrlar, mekn doldurur.

Portre, Frans Hals Bode Mzesi, Berlin

Soytar, Frans Hals Louvre Mzesi, Paris

Grup portreleriyle tannan Flaman ressam Frans Hals, XVII. yy. insann son derece canl bir biimde, tm kiilik zelliklerini yanstan bir ustalkla betimler. Eserlerine gnlk yaamdan sahneler, glen ocuklar, arkclar, seyyar satclar ve ingene kzlarn konu alr. Portrelerindeki kiileri, serbest fra vurular ve son derece parlak renklerle resmetmitir.
73

Barok spanyol resminin en nemli ressam Velazquez (Velazkuez); IV. Felipe (Filip) in portresini kraln tarihten

yaparak

baarya atanr.

ular, O

ressamlna

itibaren Madrid Saraynda sanat hayatna balar. Uzun yllar krallk ailesi, soylular, saray erkan, saray cceleri ve soytarlarn portrelerini yapar. Velazquez, eserlerinde

tamamyla kiisel bir hava yaratmay baarmtr. indeki gzlemcilik

ruhu ve renkleri kullanmadaki byk ustal sayesinde, mekn ve k oyunlarn en basit yollarla ve en gerek ekliyle verir.
Nedimeler veya Kral IV. Felipein Ailesi, Velazquez

Etkinlik
spanyol ressam Velazquezin Nedimeler adl eserini sanat eseri inceleme yntemleriyle inceleyerek karmlarda bulununuz.

Yumurta piiren kadn, Velazquez 74

Etkinlik
Rnesans ve Barok Dnemi resim zelliklerinin benzerlik ve farkllklarn aadaki tabloda verilen boluklara yaznz.

RNESANS RESM SANATI

BAROK RESM SANATI

KOMPOSZYON

KOMPOSZYON

75

2.2. Barok Heykel Sanat

Barok heykel sanatnda, devrin anlayna uygun bir nitelikte k ve glge etkisinin en st dzeye kt form ve biimlendirme anlay hkimdir. Dnemin sanat anlayna uygun olarak giysiler hareketli ve cokundur. Elbise kvrmlar ve ifadelerde arlk grlr. Barok dneminin en nl heykeltra, Berninidir. Roma meydanlarn ssleyen emelerinde, hareketli gr gruplarn etkili biimde dzenlemitir. Yalnz eme yapmnda deil kiliselerin mihrap kompozisyonlarnda, tek ve ikili heykel yapmnda da baarl bir ustadr.

Azize Theresann Vecdi (Kendinden Geii) Bernini, Santa Maria della Vittoria Kilisesi

Davud heykeli, Bernini

Etkinlik
Heykeltra Bernininin Azize Theresa ve Davud adl eserlerini sanat eserini inceleme yntemleriyle inceleyiniz. Barok heykel sanatnn genel zelliklerini bu eserlerden yola karak maddeler hlinde tahtaya yaznz.

76

Etkinlik
Rnesans ve Barok Dnemi heykel sanat zelliklerinin benzerlik ve farkllklarn aadaki tabloda verilen boluklara yaznz.

RNESANS HEYKEL SANATI

BAROK HEYKEL SANATI

KOMPOSZYON

KOMPOSZYON

77

3. Neo-Klasisizm Sanat Akm ve zellikleri

Paris Louvre Mzesi gibi dier nl mzeleri ve bulunduklar lkeleri syleyiniz.

Bilgi Notu
1789 Fransz htilaliyle krallk rejimi yklarak kral ve yandalar srgne ya da giyotine gnderilmitir. Bu yllarda, Parisin sanat evrelerinde yeni bir sanatya ve onun nclk ettii yeni bir slubun douuna tank olunur. Bu sanat, Louis David (Luiz Devid)dir. nclk ettii akma Neo Klasisizm ad verilmitir. Bu akma, Fransz ulusal slubu da denir. Bu akmn amac; klasik sanat lksn, Eski Yunan ve Roma sanatn yeniden canlandrmaktr. Neo Klasisizm, Antik a hayranl sonucu ortaya km, o dnemin klasik sadelii ve yalnl ifade edilmitir. Neo Klasisizm akmnda tarihi konulu resimler de grlr. Ayn zamanda Napoleon (Napolyon) dneminin sanat anlaydr.
Napolyon'un alma Odas, David National Galeri, Washington

Horas Kardelerin Yemini, David Louvre Mzesi, Paris 78

Yeni klasik slubun dier byk ustas ise ngres (ngre)dir. Resimlerindeki insan grlerinde yeni slubun klasik llerini, san ve yalnln dile getirmeyi amalamtr. Ykanan kadnlar, Trk hamamn, odalklar konu olarak ele almtr.
Madame Moitessier Sitting, ngres National Gallery, London Prenses Broglie, ngres Metropolitan Mzesi, Newyork

Etkinlik
Dnemin sanat ve eserlerinin tantld CD veya slaytlar snfta izleyerek karmlarda bulununuz.

4. Romantizm Sanat Akm ve zellikleri

Romantikler, nsann hayallerine zgrlk tannmal, sanatlar kendini istedii gibi ifade edebilmelidir. Eser, sanatnn karakterini ve i dnyasn yanstmaldr. demitir.

Bilgi Notu
XIX. yy. balarnda Avrupada heyecan, coku, zgrlk ve tutkular dile getiren bir akmdr. Akldan ok duygulara seslenir. zgrlk dncesiyle Romantizm, ksa srede Fransadan tm Avrupaya yaylarak resimden mzie, edebiyattan felsefeye kadar btn alanlarda etkin olmutur. Fransz romantizminin en nemli sanats Delacroixnn kendi i dnyasn ve duygusalln yanstt eserlerinde, oryantalist tarzn etkileri grlr. Eserlerindeki hareket ve renklerin canll gz alcdr. Devrimden dolay toplumsal olaylar, milliyetilik ve ulusuluk kavramlarn eserlerinde kullanr.
Sakz Adasnda Katliam, Delacroix Louvre Mzesi, Paris 79

1808 Madrid Ayaklanmasnda Kuruna Dizilenler, Goya Del Prado Mzesi, spanya

Romantizm

Akmnn spanyol ncs ressam Goyadr. Eserlerinde genellikle yaad

toplumsal olaylar, savalar ve yaam zorluklarnn hznl sahnelerini dile getirir. Fransz ordusunun spanyay igali, igalcilerin Madridde birok masum kiiyi kuruna dizmesi,

spanyol ressam Goyay derinden etkilemitir. Goya, bu toplu kym konu alan 1808 Madrid Ayaklanmasnda Kuruna Dizilenler adl eserinde, savan neden olduu felaket ve hakszlklara deinmitir. Sanat ayn zamanda nemli bir portre ressamdr. Kral IV. Carlos ve Ailesi adl eseri byk bir grup portresidir.

emsiye, Goya, Del Prado Mzesi, spanya 80

Byk Venedik Kanal, Turner Metropolitan Mzesi, Newyork

Byk Londra Kprs, Turner British Mzesi, Londra

Romantizm akmnn ngiliz ressamlar, Turner (Trnr) ve Constable (Konstbl)dr. Turner, deniz manzaralaryla tannm bir sanatdr. Bir renk ustas olan ressamn paletinde zengin renkler vardr. Sisler ardna gizlenen formlar gne nn titreimleri, eserlerinde renklerle ifadesini bulmaktadr.

Constable, Arabann Dereyi Geii, National Galeri, Londra

Constable ise manzara resimlerinde, ngiltere krsalna ve yaad evrenin doal grntlerine yer verir. Ik ve renk onun iin nemlidir. Arabann Dereyi Geii adl eserinde olaan bir kr manzaras betimlenmitir. Eser; aalk, kk deirmen, kr ve bulutlu gyle son derece doal ve samimi bir grnt oluturmaktadr. Ik ve renklerin kullanl ve doann ifade edili biimiyle yepyeni bir tavr sergilemektedir. Genellikle manzara ve toplum yaantsn ele aldklar Romantizm akmnn ressamlar, eserlerinde doa ve insan sevgisini, ahlanan atlar ve frtnal denizleri betimlemilerdir.
81

Nedimeler, Velazquez

Kral IV. Carlos ve Ailesi, Goya

Etkinlik
spanyol ressam Velazquezin Nedimeler adl tablosunu yeniden yorumlayan ressam Goyann, Kral IV. Carlos ve Ailesi adl tablosunun plastik ve ierik zmlemelerini yapnz. ki eser arasndaki benzerlik ve farkllklar aadaki tabloda verilen boluklara yaznz. NEDMELER, VELAZQUEZ KRAL IV. CARLOS VE ALES, GOYA

Proje almas
Romantizm Akmnn ortaya k nedenlerini sosyolojik, felse ve plastik ynyle aratrnz. nc sanatlarn eserlerini inceleyiniz. Aratrma ve incelemelerinizin sonucunu snf panosunda sergileyiniz.
82

5. Realizm Sanat Akm ve zellikleri

Klasisizm ve Romantizme bakaldr olarak ortaya kan akmn ad nedir?

Bilgi Notu
XIX. yy. n ikinci yarsnda grlmeye balanan bu akm, gnlk yaam ve sorunlar olduu gibi biimlemeyi amalamtr. Konu olarak toplumsal snarn yaam biimlerini ele almtr. Realizm anlay iinde, doadaki oranlar, plastik deerler, renk ve k deerleri aynen yanstlmaya allr. Akmn kurucusu, Courbet (Kurbe)dir. Adn alma yaptklar kyn adndan alan Barbizon Ekolnn temsilcileri Millet, Daumier (Domyer) ve Corot (Koro), en basit konularn dahi nasl bir sanat deeri kazanabileceini gsteren realist ressamlardr.

Etkinlik
Yanda resimleri verilen ressam Courbet ve Corotun eserlerini inceleyerek bulununuz. Courbetin eserleri ;................. ................................................
iftilerin Pazar dn, Courbet Beaux-Arts Mzesi, Fransa

realizm

sanat

akm hakknda karmlarda

................................................ ................................................ ................................................ Corotun eserleri;..................... ................................................ ................................................ ................................................ ................................................ ................................................ ................................................ ................................................ ................................................

Narni Kprs, Corot, Louvre Mzesi, Paris 83

Millet, eserlerinde doa temalar kadar insana arlk veren bir ressamdr. Doayla mcadele eden insanlar betimler. Kyl grlerini, doa ve insan ilikisini ele ald kompozisyonlar dikkat ekicidir. Tarlada alan bu kiiler, bedensel bir g harcayarak ekmeklerini kazandklar iin elleri ve kollar abartldr.

Baak Toplayanlar, Millet Paris, Fransa

Daumiern eserlerinde, toplumsal eletiri en st dzeye kmtr. Ik ve renk kullanmnda usta olan ressam, gndelik yaamn ac ynlerini, yoksul insanlarn yaantsn, siyasetilerin iki yzlln, adalet rgtnn acmaszln ve isiz halkn oradan oraya savruluunu ilemitir. Eserlerinde karikatre yaklaan bir hava hkimdir.

III. Snf Arabas, Daumier Metropolitan Mzesi, New York 84

Etkinlik
Neo-Klasisizm, Romantizm ve Realizm sanat akmlarnn genel zelliklerini, nc sanatlarn ve eserlerini emada verilen boluklara yaznz.

NEO-KLASSZM

ROMANTZM

REALZM

85

Etkinlik
Sayfadaki resimlerin hangi dneme ve sanatya ait olabileceini dnnz. Eserlerin plastik zmlemesini yapnz.

Performans Grevi
Yazl ve grsel materyallerden yararlanarak Rnesans, Barok Dnem, Neo Klasisizm, Romantizm ve Realizm akmlarnda resim, heykel, mimari, edebiyat, mzik, felsefe alanlarndaki gelimeleri gsteren bir tarih eridi hazrlayarak snf panosuna asnz. almanz yapacanz sreyi, uygulama, aratrma basamaklarn ve deerlendirme kriterlerini retmeninizle belirleyiniz.
86

lme ve Deerlendirme almalar

Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri uygun szcklerle

tamamlaynz. 1. Flaman resminin nclerinden Jan Van Eyckn gelitirdii boyama teknii .......................................... dr. 2. Kyl B............................ ad ile tannan Flaman sanats kimdir? 3. Dr. Tulpun Anatomi Dersi adl eseriyle nl ressam, R............................dr. Aadaki oktan semeli sorularn doru seeneini iaretleyiniz. 1. Aadaki seeneklerin hangisinde sanat akmlar doru sralanmtr? A) Barok, Rnesans, Rokoko B) Manierizm, Rnesans, Klasisizm C) Romantizm, Rokoko, Neo-Klasisizm D) Rnesans, Barok, Rokoko E) Realizm, Romantizm, Neo-Klasisizm 2. Aadaki seeneklerden hangisinde, Leonardo ve Michelangelonun sanat anlaylarndaki ortak olmayan zelliklerinden biri deildir? A) 16. yy. da yaam olmalar B) Genellikle dini konular ilemeleri C) inde yaadklar toplumu derinden etkilemeleri D) Farkl lkelerde eser vermeleri E) ok ynl olmalar 3. Aadakilerden hangisi Barok heykel sanatnn zelliklerindendir ? A) Ayakta duran heykeller bir stun gibidir. B) Duraandr, hareket yoktur. C) Zarif ve uzun boylu vcutlar, detayl olarak gsterilir. D) Genellikle kollar vcuda, bacaklar birbirine bitiiktir. E) Heykellerde genelde frontal duru egemendir. 4. Aadakilerden hangisi Rnesans Dnemi sanats deildir? A) Masaccio B) Donetello C) Degas D) Bruegel E) Rafaello

87

5. Aadakilerden hangisi Barok Dnemi Flaman sanatsdr? A) Bruegel B) Bramente C) Drer D) Rubens E) Bernini

6. Aadakilerden hangisi Romantizm Akm ressamlarndan deildir? A) Goya B) Delacroix C) Turner D) David E) Constable

7. Neo-Klasisizm Akm, aadakilerin hangisine tepki olarak domutur? A) Rnesans B) Gotik C) Manierizm D) Barok E) Roman

8. Aadakilerden hangisi Neo-Klasisizm sanatnn merkezidir? A) Paris B) Roma C) Venedik D) Madrid E) Napoli

9. Klasisizm ve Romantizme tepki olarak gelien akm aadakilerden hangisidir? A) Barok B) Neo-Klasisizm C) Rokoko D) Realizm E) Rokoko

10. Leonardonun eserlerinde genellikle uygulad kompozisyon biimi aadakilerden hangisidir? A) gen B) Ak C) Diyagonal D) Lirik E) Kark

11. Aadakilerden hangisi Osmanl hkmdar Fatih Sultan Mehmetin portresini yapan ressamdr? A) Leonardo B) Tiziano C) Drer D) Gentile Bellini E) Nigari

12. Aadakilerden hangisi Barok Dnemi sanatlarndan deildir? A) Rubens B) Rembrant C) El-Greco D) Bernini E) Velazquez

Aadaki sorular yantlaynz. 1. Resimlerinde gnlk yaamdan sahneler, irkin insanlar, ayyalar ve seyyar satclar konu olarak ele alan Flaman ressam kimdir ve hangi dnem sanatsdr? 2. XV. yy. da gerekleen devrimin ad nedir? Aadaki kutucuklara yaznz.

3. Sfumato tekniini uygulayan sanat kimdir? Bu teknii resimlerinde nasl kullanmtr? 4. XVII. ve XVIII. yy. da Avrupada egemen olan slubun ad nedir?

88

SANATI LEONARDO LEONARDO

ESER ADI

RESM

HEYKEL

DNEM

Mona Lisa ...........................

............................ ............................ ...........................

Rnesans

BERNN VALESQUEZ BRUEGEL TZANO TURNER MLLET GOYA MASACCO DONETELLO HOLBEN DAVD BOTCELL DELACROX COROT TNTERETTO VERMEER DAUMER REMBRANT
MCHELENGELO

............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................

Yukardaki sanatlarn eser ad ve dnemini verilen boluklara yaznz, trn iaretleyiniz. Aadaki anlatmlar okuyunuz. Bu anlatmlardan doru olanlar D, yanl olanlar Y kutucuklarna iaretleyiniz. 1. Rembrant, Neo Klasisizm akmnn temsilcilerindendir. 2. Donetello, Rnesans dnemi heykeltradr. 3. Rnesans resminin genel yaps soyut gelerden oluur. 4. Courbetin eserlerinde sava sahneleri yer alr. 5. Delacroix, Romantizm akmnn nc sanatlarndandr. D Y

89

BUNLARI RENDM
12. snf Sanatn Geliim Evreleri nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi deerlendirebilirsiniz. Bunu yapabilmek iin aadaki ltlerden sizin iin uygun olann iaretleyiniz.

Bunu ok iyi yapabiliyorum. Bunu ksmen yapabiliyorum. Bunu yapamyorum.

Z DEERLENDRME 1 Klasik slup zelliklerini aklarm. Erken, Orta ve Yksek Rnesans sanatlarn ve eserlerini tanrm. Erken, Orta ve Yksek Rnesans sanatlarnn eserleri zerinde plastik zmleme yaparm. Barok dnemi resim ve heykel sanat zelliklerini belirlerim. Barok dnemi ressamlarn ve eserlerini tanrm. Barok dnemi resim sanat ile Rnesans dnemi resim sanatnn benzerlik ve farkllklarn karlatrrm. Bilim ve teknolojinin gelimesi ve 1789 Fransz htilalinin Avrupa sanatna etkilerini sorgularm. Neo Klasisizm sanat akm ve sanatlarn tanrm. Romantizm sanat akm ve sanatlarn tanrm.

10

Realizm sanat akm ve sanatlarn tanrm.

Deerlendirme sonunda 2 kez ( ) ya da bir kez ( ) iaretlediyseniz, baarl bir ekilde almaya devam edebilmek iin, bu konular tekrar almalsnz.

90

XIX VE XX. YY. ADA SANAT AKIMLARI

Gerek sanat eserleri, bir medeniyeti sonraki nesillere anlatan tanklardr. Nietzsche

92

4.N
Hazrlk almalarr
1. Empresyonizm akm ismini nereden almtr? Aratrnz. 2. ada sanat akmlarna ait grsel ve yazl dokmanlar aratrnz.

TE

3. evrenizde bulunan ada sanat eseri rneklerinin tpkbasmlarn arkadalarnzla paylanz.

XIX VE XX. YY. ADA SANAT AKIMLARI

1. Empresyonizm 1.1. Post-Empresyonizm 2. Ekspresyonizm 3. Kbizm 4. Soyut Sanat 5. Pop-Art 6. Op-Art 7. Minimalizm 8. Kavramsal Sanat

1. Empresyonizm
O hlde, doann anlk grntsn saptamak iin ok hzl almalym. Grnt deiirse ertesi gn yine ayn saatte yakalayp srdrmeliyim almam. Monet

Bilgi Notu
Empresyonizm, Avrupa resim sanatnn geleneksel resminden ayrlmay baaran ve Rnesans tan beri izlenen atlye resminin siyah-beyaz, k-glge ve bilimsel perspektif kurallarnn zlmesinin balangcdr. Bu akm, XIX. yy. n ikinci yarsndan sonra Pariste domutur. Empresyonizm, doadan alnan izlenimlerle Gnein yedi renginin resimlerde yer almasyla oluur. izgi ve resim inas ortadan kalkm; renkler fra darbeleriyle tuvale aktarlmtr. Bu akm, kendinden sonraki akmlara kaynaklk etmitir. Empresyonizm resim akmnn genel zellikleri Velazquez (Velaskez), Goya, Turner (Trnr) ve Delacroixnn resimlerinde grlmtr. Ancak bu ressamlar, doadan aldklar izlenimleri resmederken gnein renklerini kullanmamtr. Empresyonizm akmnn sanatlar, atlyeden ok ak havada almaya nem vermitir. nk aradklar canl ve temiz renkleri ak havada bulmu, resimlerinde koyu ve karanlk renklere yer vermemitir. Bu akmn nc sanatlar; Manet (Mane), Monet (Mone), Sisley, Renoir (Rnuar), Degas (Dga), Pisarro ve Cezanne (Sezan)dr. Bu sanatlar; ak havaya, Parisin sokaklarna, parklarna, nehir kylarna yaylarak gn yla parlayan tablolar yaparak bunlar sergilemilerdir. Akmn gerek temsilcisi C. Monet dir.

Etkinlik
Manzara, gr, obje vb. resim konularndan birini seerek, gnn farkl saatlerinde (gn doumu, batm vb.) fotoraf ekiniz. Farkl saat dilimlerinde ayn fotoraf karesinden aldnz grntleri yan yana getirerek kareler arasndaki k-leke deerlerini izleyiniz.
93

Ak havaya kan empresyonist ressamlar, gn nn deiken, nesnelerdeki uucu izle-

titreimlerini,

nimleri saptamtr. Bylece paletleri aydnlanm, tablolar gz alc bir k ve renk cmbyle dolmutur. Gn n oluturan yedi rengi, glge vermek iin siyahla kirletmeden, olduu gibi tuvallerine aktarmlardr. Onlar; doada siyah rengin olmadn, glgenin de aslnda bir renk tonu olduunu ve nesnelerin de
Argenteuil Kprs, C. Monet, Paris

renkleri aldklar a gre deitiini

biliyorlard. Denizin kzl, bir katedral cephesi ya da ot ynn mavi veya turuncu grnmesi izlenimcilerin resim sanatna getirdii yeni yaklamlardr.

Folies Bergere Bar, Manet

Bergere Barn semitir. Bu barn Manet nin sanatlarla birlikte bulunmaktan holand yerlerden biri olduu bilinmekteSahnenin temel gesi gen kadn, siyah bir elbise iinde beyaz teni ve sar salaryla vurgulanGen kadn nndeki tezgha dayanm ve dalgn baklarla seyirciye ynelmitir. Baklar bolua ynelik olsa da seyircinin tm ilgisini stnde toplayacak ekilde ele alnmtr. dir. mtr.

. . . . . .

Manet nin Folies Bergere Bar adl eserinin plastik ve ierik zmlemesi:

E.Manet nin Folies Bergere Bar adl eseri iirsel bir grsellie sahiptir. Manet, mekn olarak Parisin o dnemde en tannm elence meknlarndan biri olan Folies

94

ilitirilmitir. Gen kadnn arkasndaki byk aynaya yansyan grntden kalabalk olduu anlalan meBylece kalabalkta bu tezghtar kzn yalnzl vurgulanmtr. Gen kadnla zdeleen baka bir ge de tezghtaki iki ieleri arasnda duran cam bardak Gen kadnn duruu, ieklerin bulunduu bardak, kadnn zarafeti, yalnzlk ve gzellii ile Resmin sanda aynadaki yansmada yksek silindir apkas ve elindeki iki barda zenle Bar mterilerinin de grntleri aynaya yanstlmtr. Yaln gzellii ve sayla gsterilen gen kadnn aynadaki yansmas, ilgin renk ve k Sanat, olaan bir hayat sahnesi olarak ele ald bar ve barmen kz ustaca ileyerek bir sanat knda i dnyasna kapanm gibidir.

iindeki zarif ieklerdir. tezghta sunulan nesneler arasndaki iliki dikkat ekicidir. belirtilmi bir adam grlmektedir.

oyunlaryla deiik bir etki salamtr. eseri hline dntrmtr.

. . . . . . . . .

Gs dekoltesine ilgi ekici bir ge olarak bu gen kadnla btnleen kk bir demet iek

Etkinlik
Empresyonizm akmnn manzara ressamlar olan Pisaro ve Sisleyin yanda rnek verilen eserlerini sanat eseri inceleme yntemlerini kullaKornfeld, Sisley, Hamburg, Almanya

narak inceleyiniz. Sisleyin eserleri;................................ ........................................................... ........................................................... ........................................................... Pissaronun eserleri; .......................... ........................................................... ........................................................... ........................................................... ........................................................... ........................................................... ...........................................................

Pissaro ve Sisley, doa izlenimlerini tuvale aktaran manzara ressamlarndandr.

Ernte, Pissaro, Louvre Mzesi, Paris 95

Degas (Dga), resimlerinde sk sk yaran atlar ya da balerinleri ilemi, onlardaki uucu devinimi, titreen byleyici grnty yakalamaya almtr. Degasnn resimleri anlk bir fotoraf andrr ama fotorafn donup kalm hareketi yerine titreen bir canll yanstr.

Bale Okulu, Degas, Corcoran Galerisi, Washington

Renoirn balca temas kadnlar ve gen kzlardr. Dolgun vcutlu kadn resimle rinde ustadr. Banyodan sonraki nemli tenin buulu grntsn vermede ok baarl olan Renoir, resimlerindeki vcutlarn seyircide dokunma arzusu uyandrmasn ister. Dorudan doadan alarak yapt iek ve manzaralarnn yannda ocuk portreleriyle de n kazanmtr.

Okuma, Renoir

Portre, Renoir, zel Koleksiyon, Paris 96

Kendi kznn portresi, Rubens

Etkinlik
Empresyonist ressamlarn, resim sanatna getirdii yenilikleri, akmn temsilcilerinden Renoir ile Barok Dnemin nl temsilcisi Rubensin sayfa 96 da verilen eserlerini karlatrnz. Benzerlik ve farkllklarn tablodaki bo blmlere yaznz.

EMPRESYONZM AKIMIN TEMSLCS RENOR

BAROK DNEMN TEMSLCS RUBENS

97

1.1. Post Empresyonizm

Post empresyonistler, empresyonizmin k renkleri ile atmosfer oyunlarna nem vermeyerek, eyay salam bir ina iinde gstermeye almlardr. Gnein yedi rengiyle yetinmeyerek btn renkleri paletlerine almlardr. Doay yeniden biimleme anlayn resimlerinde uygulamlardr. Akmn temsilcileri; Cezanne (Sezan), Gauguin (Gogen), Van Gogh, Lautrec (Ltrek), Seurat (Sra) ve Signac (Signak) tr.

Natrmort, Cezanne

Cezannen tablolarndaki kompozisyon; silindir, kre ve konilerle ina edilmitir.

Kart Oynayanlar, Cezanne, Louvre Mzesi, Paris

Geometrik planlar iinde doay yeniden kurgulad nesnel grntlerle, geni

geometrik renk lekeleri bir araya getirerek resimlerini oluturmutur. Van Gogh un saf ve arpc renkleri kulland eserlerinde, her ey frtnaya tutulmu gibi hareket hlindedir. Bu hareketlilik, ressamn iinde esen frtnalarn da vuruudur. Kendi portrelerinde de sanatnn psikolojisi belirgin olarak hissedilir.

Etkinlik
Van Goghun kardei Teoya yazd mektuplar arkadalarnzla paylanz. Bu mektuplardan yola karak ressamn kiilii ve psikolojisi hakknda
Kendi portresi, Van Gogh 98

snfta

okuyunuz. En ok etkilendiiniz blm

neler syleyebilirsiniz?

Tahitili Kadnlar, Gauguin

Gauguin, doadan direkt olarak izlenimlerin alnmasna kar kmtr. Doadan edinilen duyumun yeniden yaratlan bir grnt iinde verilmesini amalayan sanat, biimlerini dzlemsel bir grntyle, gl izgi ve renklerle ortaya koymutur. Egzotik ortamlara ilgi duymu, almalarn Tahiti de srdrmtr.

Moulin Rouge, Lautrec, Chicago Sanat Mzesi, 1893

Lautrec, keskin izgileriyle arpc bir etki yapan eserlerinde Paris bar, kafe, gazinolarn ve buralardaki arpc grntleri btn aklyla ortaya koymutur. Bu eserler, karikatre yaklaan anlatmyla da dikkat ekicidir. Sanatnn tiyatro aleri de vardr.
99

Etkinlik
Seurat ve Signacn farkl tekniklerle yapt resimlerden aada verilen rnekleri inceleyerek empresyonizm akmnn slup zelliklerini belirleyiniz.

Eyfel Kulesi, Seurat

St. Tropez Liman, Signac

Noktaclk (puantilizm) anlayn gelitiren Seurat ve Signac, renkleri nokta nokta yan yana getirerek, uzaktan bakldnda deiik grsel etkiler brakan bir grnt yaratmlardr. Saf renk noktalarnn bir mozaik gibi sabrla yan yana konulmasyla resimlerini oluturmulardr. rnein; yan yana gelen mavi ve sar noktalar gzn a tabakasnda yeil renk duyumu uyandrr. Bylece resim seyircinin gznde tamamlanm olur. Resimlerde snr izgisi, yani kontur da kullanlmaz, btn renk alanlarnn birleimleriyle salanr. Artk sanat doay betimliyorum deil; resim yapyorum diyordu. cmlesi puantilizm (noktaclk) akmnn grn yanstr.

Etkinlik
Snfa getirilen materyalleri kullanarak empresyonizm akmnn genel zelliklerini, nc sanatlarn ve eserlerini inceleyiniz. Bu sanat akmn tantan bir a hazrlaynz.

zlenimci

dnemin

en

nemli

heykeltralarndan

Rodin, canl ve dinamik heykelleriyle dikkat eker.

Victor Hugo bst, Rodin 100

2. Ekspresyonizm Bilgi Notu

Szck anlam davurumculuk olan bu akm, empresyonizme tepki olarak domutur. XX. yy. banda Alman sanatlarn nclnde gelimi bir sanat hareketidir. Ekonomik sorunlar, siyasi karklklar, sosyal dengesizlikler sanatlar ekspresyonizme yneltmitir. Bu anlayta sanat, kendi kiiliinin derinliinde oluan duyumlarn, eseri araclyla darya aksettirir. Parlak renkler, basit biimler ele alnm; sert ve arpc bir yorumla anlatlmtr. Davurumcu sanatlarn kimi forma arlk verirken kimi formu dlayarak rengi n plana almtr.

Etkinlik
Ekspresyonizmin k nedenlerini, nc sanatlarnn eserlerinden yararlanarak inceleyiniz.

Akmn nc sanatlarndan olan Munch (Mun), lk adl eserinde; sessiz bir bakaldr nitelii tayan, atma, hzn ve acy arpc renklerle anlatmtr. Uzun izgiler, kvrlp bklmeler ve bozulmu biimler kulland bu resminde davurumcu anlay baaryla yanstmtr. Munch, tanrsn yitiren modern insan anlatt bu eserin ortaya kn yle anlatr: ki arkadamla patikada yryordum, Gne batyordu, aniden gkyz kan krmzsna dnd. Tkendiimi hissederek durdum ve ite yaslandm, mavi siyah yortlarn ve ehrin zerinde kan ve ateten diller vard. Arkadalarm yrmeye devam ediyorlard, kaygyla titreyerek orada durup kaldm ve doann sonsuz ln hissettim.

lk, Munch 101

Kirchner (Kirhner), Nolde (Nold), Kokoschka (Kokoka), Ensor (Ensr) ve Modigliani de bu akmn sanatlar arasnda yer alr.

Model, Kirchner, Hamburg

Bayan van Muydenin portresi Modigliani Sao Paolo, Brezilya

Kendi portresi, Kokoschka

Kreuzigung ( Krayzung) armha germe, Nolde

Ensor, Raganaga, Razghul

Proje almas
Ekspresyonizm akmn tantc bir a hazrlaynz. Alerinizi snf panosu ya da okulda sergileyiniz.

102

Etkinlik
Empresyonizm ve ekspresyonizm akmlarn karlatrnz. Benzerlik ve farkllklarn tablodaki boluklara yaznz.

EMPRESYONZM

EKSPRESYONZM

103

3. Kbizm
Bilgi Notu
Kbizm, doa grnlerini geometrik paralara ayrarak tabloyu doa gelerinden kurtarm ve yeniden ina etmitir. Bu akm, gr ortadan kaldrmaya deil yeniden betimlemeye almtr. Ama basit geometrik ekillerle bir cismi boyutlu izebilmektir. Artk biimlere k ve glge kullanarak hacim verilmeyecektir. Kbizmin alt yapsn byk lde Cezanne hazrlamtr.
Krmz Yelekli ocuk Cezanne, Zrih

Kbizmde objeler, birok adan grntlenerek dz ve iki boyutlu bir yzeyde betimlenir. Bu paralar; deiik bak alarna gre (kardan, prolden ya da bir baka ynden) kompoze edilir. nc boyutu tuvalin zerine perspektif olmadan getirebilmesi akmn temel zelliidir. Resimlerde cisimler paralanr, ne arkaya katlanr. nemli temsilcileri; Picasso,
Kadn, Leger, 1921

Braque (Brak) ve Leger (Lejer)dir.

Portre, Picasso 104

Meyve Taba, Braque Modern Sanatlar Mzesi, Paris

plak, Braque, Paris, Fransa

Anne ve Kucanda ocuk, Modigliani Modern Sanatlar Mzesi, Fransa

Etkinlik
Yukarda ekspresyonizm ve kbizme rnek verilen tpkbasmlar snf tahtasna asnz. ki resim arasndaki farkllklar ya da benzerlikleri sanat eserleri inceleme yntemleriyle belirleyiniz. Bu akmlarn benzerlik ve farkllklarn aada verilen tablodaki boluklara yaznz.

EKSPRESYONZM

KBZM

105

4. Soyut Sanat
Bilgi Notu
Doa grntlerine bal olmayan bu sanat akm, XX. yy. n resim ve heykel sanatlarnda yeni bir dnya grdr. Soyut sanat; eya, doa ve canllarn grnlerinden faydalanmaya kar kar. Resimde; renk, izgi ve dzlemlerle heyecan verici kompozisyonlara ulamay amalar. Kandinsky (Kandinski), 1910 ylnda soyut sanatn ilk eserini vermitir. Bu akmn k noktas doa olduu hlde eserlerde gerek doa grnmlerine yer verilmez.

Soyut, Kandinsky

Kandinsky, eserlerinde konuyu ortadan kaldrm, renkler ve hrn fra vurularyla tamamen abstre (soyut) eserler retmitir. Sanatta formun nemli olmadn, duygularn ifadesine ncelik tanmak gerektiini savunur.
Soyut, Kandinsky

Soyut, Klee

Klee (Kli), ocuksu bir duyarllkla eser vermitir. Her zaman iin nce biim sonra konu gelir. diyen Kleenin resimleri, biim ve konu bakmndan bulSoyut, Klee 106

maca gibidir.

Soyut, Delaunay

Delaunay (Dlenay), biim ve nesnelerin tuvale ancak renkle aktarlabileceini savunur. Onun iin renk tek bana biim ve nesnedir. Renk kartl ve uyumuyla devinen eserler retir.

Soyut, Jackson Pollock

Pollock (Pollok) un resimlerinde konu deil kulland lekecilik teknii ilgi eker. Bir ocuun karalamalarndaki sadelii yakalamtr.
Soyut, Jackson Pollock

Etkinlik
Yukarda verilen tpkbasmlar inceleyiniz. Bu tkbasmlarda soyut sanatn hangi zellikleri grlmektedir? Grlerinizi arkadalarnzla paylanz.

107

5. Pop-Art
Bilgi Notu
Popler sanatn ksaltlm addr. 1960larda ngiltere ve ABD de doup gelimi bir sanat akmdr. Pop-art, Dadaclarn kolajlarndan ve kendinden nceki pek ok akm yeniden canlandrarak srdrmektedir. Bu akmn sanatlar; endstri rn atklarndan, gazete paralarna, hazr doa nesnelerine kadar her eyi kullanm ve bir sanat eseri olarak sunmutur. Pop-art gerekle grntnn farkn arpc bir biimde ortaya koyar ve makinelemi hazrc insan eletirir. Pop-art iinde ablon, sprey boya, bask resim, ipek basknn tuval resminde kullanlmas vb. teknikler yer alr. Pop-art sanat akmnn nc sanatlar Roy Lichtenstein (Lihtentayn), Jasper Johns (Cons) ve Andy Warhol (Varhol) dr.

Etkinlik
Aada rnekleri verilen tpkbasmlar inceleyiniz. Pop-art sanat hakknda karmlarda bulununuz.

Krmz Lamba, Lichtenstein

Marilyn Monroe, Warhol

Kelebekler, Warhol

Bayrak, Johns

108

6. Op-Art
Bilgi Notu
Op-art, optik resim olarak da bilinen 1960 larda domu bir akmdr. Renk, izgi gibi geleri gz yanlsamalar yaratmak iin kullanr. Eserler, genellikle soyut ve siyahbeyazdr. Gzde oluan baz optik zelliklerden yararlanarak eserin bir illzyona dnmesi salanr. Op-art akmnn sanatlar beyin veya gzde ziki etkilenmeye neden olan ve izleyiciyi arma ve aldanmaya ynelten imajlar yaratmay hedeemilerdir. Lekecilik ve hareket resmine kar gelien Op-art, sanat eserini bilimsel kurallarla dzenlemeye nem vermitir. Op-art akmnn sanatlar, resimde nc boyut etkisini vermek iin geometrik biimleri ritmik dzenleyerek, bu biimler zerinde renklerle modle yapmlardr.

Etkinlik
Optik sanat eserleri gznzde nasl bir etki yaratr? zlenimlerinizi arkadalarnzla paylanz.

Josef Albers ile Victor Vasarelly (Vasareli) nin temsil ettii Op-art, optik aldatmalara dayanan almalara sahiptir. Resim sanatna, doal olmayan optik grnt getirmitir.

Soyut, Vasarelly

Zebra, Vasarelly

Soyut, Vasarelly

Kareye Sayg, Albers

Soyut, Albers

Soyut, Albers 109

Etkinlik
Bu eserlerden hangisi, ait olduu akmn zelliini yanstmaz? Akma ait olmadn belirlediiniz eserin, dier resimlerden ayran zelliklerini; kompozisyon, biim, ierik ynleri ile analizlerini yapnz.

7. Minimalizm
Etkinlik
Aadaki minimalist eserleri, verilen deerlere gre inceleyerek akmn zelliklerini belirleyiniz. Kompozisyon (yatay-dikey-diyagonal) Renk Form Geometri (gen-drtgen-kare-daire) Ritim Denge Simetri-asimetri vb.

Newmann eserlerinden rnekler, Newyork

Kompozisyon, Mondrian

110

Bilgi Notu
Amerikada 1960 ve 1970 yllarnda etkili olan minimalizm, sanatsal biimin ar yalnln savunur. Nesnenin, nesne olma zelliine dikkat ekerek tarihi ve sembolik ifade anlamlarn minimuma indirmek amacyla hareket etmitir. Minimalist sanatlarn almalarnda nc boyuta geme, gerek mekn kullanma istei hissedilir. Minimalist resimde birka snrl renk, yaln geometrik tasarmlar ve byk renk alanlar grlr.

Etkinlik
ada resim akmlarn, lm, fotoraf, bror vb. aralarla tantnz.

Ders D Etkinlik
Olanaklarnz lsnde eitli illerde bulunan mze, galeri, fuar vb. mekanlarda gerekletirilen etkinlikleri ziyaret ediniz. zlenimlerinizi arkadalarnzla paylanz.

8. Kavramsal Sanat
Bilgi Notu
Kavramsal sanat, 1960 larda allagelen sanat eseri biimlerinde grlmeyen bir anlayla eserler retmitir. Bu akm, kir sanat olarak da geer. Kavramsal sanatn temsilcileri; resim veya heykel yapmak zere yola koyulur, bu amaca ynelik yeni kirler retmek yerine, geleneksel gerelerin ve biimlerin tesinde dnp kirlerini uygun malzemelerle anlatma amac gderler. Klasik anlamda resim veya heykel tarz nesneler, ticari mal olmaya elverili olduklarndan sanatsal yarat ve beeninin dnda tutulur. Kavram sanat ad altnda 1960larn banda balatlan, Joseph Kosuth (Kosut)la 1970lerden itibaren kavramsal sanat olarak tanmlanan bu sanat anlay, grsel ya da dokunsal olmaktan ok, zihinsel bir imge yaratmay amalar. Temel olarak 1960 ve 70lere ait bir akm olmasna ramen hl etkisi byktr. Bu sanat, her biim ve malzemede kendini gsterebilir. ncelik kavram ve metindir. Karalama ve yazl ifadeler eitli mekn ve yzeylerde uygulanmtr.

niforma, Flynt

Sandalye, Kosuth

Bir ve Sandalye,Kosuth, 1965 111

Etkinlik
gruba ayrlnz. Birinci grubun; kavramsal sanatn genel zelliklerini, ikinci grubun; akmn temsilcilerini, nc grubun ise sanat eserlerini aratraca ekilde i blm yapnz. Yazl metin, resim, a, fotoraf, CD, projeksiyon vb. materyalleri kullanarak sunum hazrlaynz. Toplanan dokmanlarla a hazrlayarak bunlar snf panosunda sergileyiniz.

4 33, Cage, 1952

Sanat: ................. Dnem : ............. Konu : ........... Teknik : .............. slup :........

Sanat : .................... Dnem : ................ Konu : ............. Teknik : ..................... slup :...........

Etkinlik
Yukardaki grselleri konu, teknik ve slup asndan inceleyerek, hangi dnem ve sanatya ait olabileceini tartnz. Sanat:..... Dnem:......... Konu : ........ Teknik :..... slup :..... Sanat :............ Dnem :............ Konu :............ Teknik :......... slup :.........

Performans Grevi
ada sanat akmlarnn genel zelliklerini, sanat ve eserlerini eitli kaynaklardan aratrnz. Gruplara ayrlarak snfta grsel materyallerle sunum yapnz.
112

Okuma Metni
RESM NASIL OKUNUR?
Resim nasl okunur? Bir tablonun karsna geip onu izlerken, yzeysel de olsa duygu ve dncelerimizi genellikle; ok gzel, etkileyici, aydnlk, karanlk, itici, ekici, deiik vs. gibi soyut kavram ve szcklerle o anki ruhsal yapmz ve psikolojik durumumuzla belirtiriz. Sonra devam ederiz; Deniz harikaAa mthi, bayldmFigr anlaml, tam yerine konmuYa o krmzy nasl da kondurmu orayaya da yle de diyebiliriz: Bu ne biim aaDenizin rengi yle de olmaz kiKadna bak, yamuk, hilkat garibesiVe sonra iyi gzel de tarzm deil. Ben portre sevememSoyuttan holanmam Anlamam daKaranlk renkler mi? Aslaimi karartrAydnlk m?...Ne o cart renkler yle, zerime sryorVe sonunda bazen yksek sesle, ou kez de iimizden Bunu ben de yaparm. diyerek cehaletimizin hangi boyutta olduunu gsteririz. Oysa konu hakknda birazck bilgimiz olsa; yaam biimimizi estetik, zevk ve duygularla zenginletirmi olsak; sanat tarihi, sanat akmlar hakknda bilgi daarcmza bir eyler koyabilmi olsak; sanat eserinin karsna getiimizde eveleyip gevelemeden, gln duruma dmeden ve de izmeden yukar kmadan, sanatnn rnein davurumcu (ekspresyonist) tavrla kendi ruhsal dnyasn nasl tuvale yansttn grebilsek. Ya da izlenimci (empresyonist) akmn etkisinde kalarak doay edindii izlenime gre anlattn, yani, dorudan gerei, gerek nesneyi deil de grsel olann sanatda uyandrd izlere dayanarak eserini yarattnYa da abstre olan soyut sanatn ne olduunu; insann ruhsal ve psikolojik durumuna gre her bir zaman diliminde karsna geip baklan, kii zerinde apayr dnyalar yarattn; ok bilinmeyenli bir matematik denklemi zer gibi aklmz altrdn ve her sznden sonra ayr bir tat anlam ktn Non-gratif szcnn resim dilindeki klasikleen hliniFantastik iler reten sanatnn gerekle badamayan hayal denizinde yzdn; Kbizmin sanat tarihinde bir parantez atn; Srrealizmin delice ve dahice yarattklarn; Post-modern sanatn uuk kakln vs. te o zaman karamelli dondurma yerken ya da zerimize bir giysi beenirken dile getirdiimiz o soyut kavram ve szcklerle bir sanat eserini deerlendiremeyiz. Her eyden nce karmzdakinin bir sanat eseri olduunun bilinciyle onda grdmz denizin, aacn ksaca nesne ve varlklarn resminin yaplmadnn; denizin, aacn, nesne ve varlklarn resim olduunu anlarz. Ve yine gr belirtirken doru resim midir, deil midir? Kompozisyon, renkler, formlar; yani resmin kurgusu dengeli midir, zgn mdr, deil midir? Bir yerlerden etkilenilmi midir? Ona bakarz. te o zaman soyut kavram ve szcklerle gr belirtmeye kalkmayz. Portre, peyzaj, natrmort ve soyut gibi ayrmlar yaparak sanat eserine kar beenimizi snrlandrmayz. zgn bir eser olarak grr ve hevesle, beeniyle bakeye asarz.

Tevk HTYAR Rh+Sanat 2005 17.say, Sayfa 11

113

lme ve Deerlendirme almalar

Aadaki oktan semeli sorularn doru seeneini iaretleyiniz. 1. Aadaki sanatlardan hangisi ekspresyonisttir? A) Mondrian B) Dali C) Munch D) Signac E) Braque

2. Aadaki sanatlardan hangisi doadaki nesneleri resme aktarrken onlarn geometrik biimlerde ina edilebilecei ilkesini ilk uygulayandr? A) Manet B) Matisse C) Cezanne D) Dali E) Warhol

3. Post-empresyonist akm iinde yer alan, noktaclk tekniini kullanan sanat aadakilerden hangisidir? A) Manet B) Seurat C) Van Gogh D) Munch E) Pollock

Aadaki sorular yantlaynz. 1. V. Vasarelly hangi akmnn ncsdr? 2. Optik sanat eserlerine ilk baktnzda ne hissettiniz? 3. Kandinsky, Klee ve Pollock hangi tr resimler yapmlardr? 4. Egzotik lkelerde, zellikle Tahiti adasnda, eserler reten sanat kimdir? 5. Estetik, biim, slup, deformasyon, klasik, primitif, kbik, ekspresif, minimal ve sanat szcklerini cmle iinde kullannz.

Aadaki cmlede bo braklan yeri uygun szckle tamamlaynz. 1. Yzey ya da hacim sanatlarnda gerek gr, ekil ve kompozisyonlarn tannamayacak derecede yalnlatrlmasna......................................... denir. 2. Resim ve heykelde, geek varlk ve nesnelere gnderme yapan betileri kullanmayan sanat anlayna......................................................denir.

114

Aada Trkesi verilen sanat akmlarnn orjinal isimlerini bo blmlere yaznz. zlenimcilik Davurumculuk Abstre sanat Popler sanat Optik sanat Basitletiricilik Gerekilik Noktaclk -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Aada ad verilen sanatlarla bal olduklar sanat akmn eletirerek numaralandrnz.

ELETRME TABLOSU
SANATILAR
PCASSO KANDNSKY DEGAS VASARELLY SGNAC BRAQUE ALBERS MUNCH MODGLAN LNCHTENSTEN DELAUNAY KLEE KOSUTH LOUTREC NEWMAN MONDRAN

AKIMLAR
EMPRESYONZM EKSPRESYONZM KBZM SOYUT SANAT POP - ART OP - ART MNMALZM KAVRAMSAL SANAT PUANTLZM POST-EMPRESYONZM 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

115

BUNLARI RENDM
12. snf XIX ve XX. YY. ada Sanat Akmlar nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi deerlendirebilirsiniz. Bunu yapabilmek iin aadaki ltlerden sizin iin uygun olann iaretleyiniz.

Bunu ok iyi yapabiliyorum. Bunu ksmen yapabiliyorum. Bunu yapamyorum. Z DEERLENDRME 1 2

Empresyonizm sanat akm ve sanatlarn tanrm.

Ekspresyonizm sanat akm ve sanatlarn tanrm.

Kbizm sanat akm ve sanatlarn tanrm.

Soyut sanat akm ve sanatlarn tanrm.

Pop-art sanat akm ve sanatlarn tanrm.

Op-art sanat akm ve sanatlarn tanrm.

7 8 9

Minimalizm sanat akm ve sanatlarn tanrm.

Kavramsal sanat akm ve sanatlarn tanrm.

Dneme ait sanatlarn eserlerini zmlerim.

Deerlendirme sonunda 2 kez ( ) ya da bir kez ( ) iaretlediyseniz, baarl bir ekilde almaya devam edebilmek iin, bu konular tekrar almalsnz.

116

TRK RESM SANATI

nsanlar olgunlamak iin baz eylere muhtatr. Bir millet ki resim yapmaz, millet ki, heykel yapmaz, millet ki, tekniin gerektirdii eyleri yapmaz; itiraf etmeli ki o milletin ilerleme yolunda yeri yoktur. Mustafa Kemal Atatrk

118

V. N TE
Hazrlk almalar
1. Osmanl minyatrlerinden yola karak dnemin sosyal yaam (siyasi, corak, kltrel vb.) hakknda neler syleyebilirsiniz? 2. all Kua ressamlar ve eserleri hakknda aratrma yapnz. 3. Cumhuriyet Dnemi ve sonras Trk resminin geliimini yazl ve grsel kaynaklardan aratrnz.

1. Osmanl Minyatrleri

TRK RESM SANATI

2. Batllama Dnemi Trk Resim Sanat 2.1. Trk Resim Sanatnda Primitier 2.2. Asker Ressamlar 2.3. all Kua 3. Cumhuriyet Dnemi Trk Resim Sanat 3.1. Mstakiller 3.2. D Grubu 3.3. Yeniler Grubu 3.4. Onlar Grubu 3.5. 1950 Sonras ve Soyut Resim EK: Gnmz Sanatlarnn Eserlerinden rnekler

1. Osmanl Minyatrleri
Bilgi Notu
Osmanllar Dneminde saraya baml olarak gelien minyatr sanatnn en nemli merkezi stanbuldur. Erken dnem Osmanl mparatorluunun gen padiah, kltrl ve sanatsever bir kii olan Fatih, Avrupadan bir ok ressam stanbula getirterek resimlerini yaptrmtr. Bu ressamlardan en nls Fatih portresi ile tannan Gentile Bellinidir. stanbulda bir sre kalan bu ressamlar saray nakkalarn etkilemilerdir. Bu dnemin en nemli minyatrlerinden biri de Nakka Sinan Beyin yapt Gl Koklayan Fatih portresidir. Osmanl minyatr sanatsnn ematik bir anlatmla yorumlad minyatrlerin en nemli zellii, gereki ve belgeleyici oluudur. Osmanl minyatr sanat her eyden nce bir imparatorluk sanatdr. Balca konular; tarih, topograk kent ve yre tasvirleri ile padiah portreleridir. mpratorluun saraylarnda nakedilen minyatrler, Osmanl mparatorluuna giden yolda geen yklerinin bir resmidir. mparatorlua katlan topraklarn topograk grntleri, bu zaferlerde etkin olan padiah, sadrazam, kaptan- derya vb. portreleri, saray yaam Osmanl minyatrnn konusu olmutur. XIV. yy. dan balayarak alt yz yl hkm sren Osmanllarn minyatr sanat, kendine zg geliim izgisiyle sanat tarihinde yerini almtr.
119

15

.y

y.
Fatih Fa dnemi minyatr sanats Sinan Beyin yapt portrede Fatih bada kurmu, elinde Fat Fati Fa

tuttuu karanli koklamaktadr. Bu minyatrn, portre zellii ve kiinin karakterini ifade etmedeki baars dikkat ekicidir. Bu dnemde Osmanl minyatrnde portre geleneinin temelleri de atlm olur.

Etkinlik
Aada verilen portreleri, sanat eseri inceleme yntemlerini kullanarak inceleyiniz. ki portre arasndaki benzerlik ve farkllklarn syleyiniz.

FatihSultan Mehmedin Portresi, 1480

Sinan Bey veya Ahmed iblizade, Topkap Saray Mzesi

FatihSultan Mehmedin Portresi, 1479-80

Gentille Bellini, Londra, National galeri

Genellikle edebi, tarihi ya da bilimsel el yazma kitaplar bezeyen minyatr, saf renk lekelerine, belirgin kenar izgilerine dayanan, glgesiz, iki boyutlu bir resim anlayn benimser. Osmanl minyatrcs, kitabn metninde anlatlan olaylar resimlerken Avrupa resmine zg k-glge, perspektif, renk deerleri vb. geleri gz nne almaz. Metindeki her ayrnty resimler fakat yaplar, aalar yan yatabilir; atlar, kular pembeye, yeile boyanabilir; gkyz yaldzlanr. nsan gr, evresindeki nesnelerle orantl olmayabilir.

y. .y 6 1 Osmanl minyatr, Kanuni dneminde kiiliini bulur. Padiah portrecilii, XVI. yy. boyunca O Osm Os s
nemini korumutur. Dnemin nl nakka Nigari, Sultan Sleyman ve Barbaros Hayrettin Paann portrelerini yapmtr. Dnemin minyatrlerinde padiahn tahta k, elileri kabul, seferleri, av sahneleri veya eitli gnlk olaylar ilenmitir. Bu eserlerden Sleymannme de Osmanl hanedannn soyluluu ve gcn gelecek kuaklara aktaracak minyatrler grlr.
120

Etkinlik
Sayfa 121-122de Nakka Nigarinin minyatrlerinden Barbaros Hayrettin Paa portresi ile Kanuni Sultan Sleymann ierik zmlemesi yaplmtr. Bu zmlemede bo braklan noktalamalara uygun szlerin ilk hareri ipucu oluturmas asndan verilmitir. pularn tamamlaynz.

Sleyman tarafndan armaan edilen deerli asa, tezhip sanatnn tm inceliiyle bezenmitir. Banda byk, b. bir sark vardr. Byk, sakal ve kalar da b. hliyle

resmedilmitir. Sol elinde bulunan k.. karanli zarif bir hareketle k.dr. Mavi, n dmeli elbisesinin stne yarm kollu ve ii krkl bir kaftan giymitir. Kol azlarnda ve kaftann nnde krk grlmektedir. Nigarinin kendine has slubu ve frasnn zarafeti minyatrn her kesinde kendini gster-

mektedir. Kaftann k renkli kuma, intemani motierle ssldr. Belinde ilemeli bir kuak olup iine haneri sokulmutur. Minyatrn arka fonu koyu yeile boyanm, kenarna k renkte kalnca bir izgi

da bu minyatrn ayr bir zelliidir. Barbarosun kendisine ok benzeyen bu portre, Nigarinin olgunluk dnemi eserlerindendir.

. . . . . . . . . . .

Barbaros Hayrettin Paann yarm boy portresi Nigari, Topkap Saray Mzesi

Bu portrede Barbarosun sa elinde tuttuu kymetli talarla ssl ve kendisine K.. Sultan

ekilmitir. Barbarosun bir Trk sanat ve yannda alan bir denizci tarafndan yaplm ilk resmi olmas

121

klcn tamaktadr. Kanuninin banda sorgulu kavuu, zerinde ise

d m......... atlas kumala ve evresi krkle evrili kaftan vardr. Kaftann k........ kollar ve n taraftan darya

tam ksmlar ustaca resimlenmitir. Sultan hkmdar ciddiyeti ve hametiyle elindeki

m. le ayakta, resmeden Nakka Nigari, usta bir n olduunu kantlamtr.

Kanuni Sultan Sleyman iki has odalyla birlikte, 1560-65 Nigari, Tokap Saray Mzesi

. . . .

Minyatrde, silahtarlardan biri ...n

Kanuni dneminin en nemli nakka Matrak Nasuhtur. Ayn zamanda bir tarihidir. Nasuhun yazd tarih kitaplarnda dnemin olaylarna, seferlerine tanklk etmi ve bunlarn bir ksmn resimlemitir. Bunlar arasnda en nemlisi,

Kanuninin ran ve Irak seferinde geilen corafyay haritac anlayla resmettii 1533-1536 tarihli Beyan- Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan adl ese-

skdarn kk bir blmnde yze yakn nemli yap grlr. stanbulun topografyas ve mimarisiyle ilgili

nemli veriler salar.

Beyan- Menazil-i Sefer-i Irakeyn, Matrak Nasuh Topkap Saray Mzesi

. . . .

ridir. Haliin iki yakasn gsteren bu minyatr, ayn

zamanda bir harita ilevi de grr. Ayrntl plan vermesiyle dikkat eker. Minyatrde tarihi yarmada, Hali, Galata ve

Etkinlik
Yaad dnemin corak yapsn tm ayrntlaryla resimleyen Matrak Nasuhun yerinde olsaydnz, bu meknlar nasl bir kompozisyonla izerdiniz? Dncelerinizi arkadalarnzla paylanz.
122

Klasik Osmanl minyatr, XVI. yy. n ikinci yarsnda Nakka Osmann Hnernme adl minyatryle balar. Osmanl padiahlarnn hnerlerini ve yaamlarndan baz olaylar ieren bu eserde, kompozisyon iinde yer alan grler yaln ve gereki biimde ifade edilmitir. Sultann tahta k, at ve av trenleri, yiitlikleri, bedeni kuvveti, cesareti, felsefesi, dnemin en nemli olaylar ve lm gibi konular ilenmitir.

Etkinlik
Kanuni Sultan Sleymann Moha Seferini, tarihsel bilgiler nda Nakka Osmann minyatryle inceleyiniz.
Hrname II, Nakka Osman Topkap Saray Mzesi

Nakka Osmann dier bir nemli eseri de III. Muratn olu III. Mehmetin snnet enliklerinin anlatld Srnme minyatrleridir. Sultan Ahmet meydannda tm esnaf loncalarnn hnerlerini sergiledii geit treninin anlatld, bir dizi eklindeki bu minyatrler, dneme tanklk etmektedir. Bu el yazmas, sadece Osmanl minyatr resmi asndan deil ayn zamanda Osmanl mparatorluunun XVI. yy. ekonomik ve sosyal durumu asndan da bir belge nitelii tamaktadr. Trk minyatr sanatnn en gzel rneklerinden, Nakka Osmann resimledii Srnme adl minyatrden bir kesit: Sultan ba gr olarak minyatrn sol st kesinde Bu durum, gei grubunun sultann nnden geMinyatr sadan sola doru ak iersindedir. Gruplar tek veya ift sra hlinde ziyaretilerin Her meslek grubu, kendi sanatn sergilemektedir. Devlet ileri gelenlerinin, halkn ve yabanc temsilcilerin Bu adan dnemin toplumsal ve ekonomik yapsyla

mesine olanak verir.

nnden sultann bulunduu yere doru yrmektedir.

ilgili nemli bir belge niteliindedir.

Mimarlar Loncas, Srnme-i Hmayun, Nakka Osman Topkap Saray Mzesi 123

. . . . . . .

yer alr.

katld nemli bir toplumsal etkinlik anlatlmtr.

Etkinlik
Minyatrlerden yola karak Osmanlnn sosyal yaam, devlet ynetimi, savalar ve zaferleriyle ilgili karmlarda bulununuz. Hz.Muhammedin yaamyla ilgili olaylarn anlatld Siyer-i Nebi minyatrleri de Osmanl minyatr sanat rneklerindendir. Minyatrlerde; titreyen melek kanatlar, alevli haleler ve bulutlarla zenginletirilmi yumuak hatlar grlmektedir.
Hz.Muhammed Kbede Siyer-i Nebi, Nakka Osman Topkap Saray Mzesi

y 7.

y.

XVII. yy. balarnda, tarihi konulu minyatrlerden ok albm resimleri yaplmtr. ya y Tek yaprak minyatrlerin yer ald albm-

lerde eitli giysiler iindeki kadn ve erkekler, farkl bir konu dnyasn mjdeler. Dnemin ustas Nakinin minyatrlerinde, Topkap Saray kitaplnda bulunan Konaklayan Yolcular adl bir albm resminde art arda sralanm rengarenk tepelerin arasna
Konaklayan Yolcular adl bir albmden bir minyatr Topkap Saray Mzesi

serpitirilen aalarla nakka, nc boyutu bilinle aramtr. Figrlerin herbiri farkl bir hareketlilikle mekna rahata yerletirilmitir. Minyatrde mekn duyarll gze arpmaktadr.

. 18

yy.
XVIII .yy. n ikinci yars, Lale Devri minyatr sanat iin X

bir canlanma, yenilenme dnemi olmutur. Dnemin sanats Levni, portre albmleriyle dikkat eker. Silsilenme adl eserinde padiahlar, bir meknda, arka fondaki perde motieri iinde otururken betimler. Srnme-i Vehbi adl minyatrlerde, gr topluluklar klasik dnem minyatrlerindeki gibi paralel veya karlkl sralar eklinde deil diyagonal biimde, geni meknlara yerletirilmitir. Zemini oluturan doa kesitlerinde derinlik etkisi yaratlmtr. Yumuak fra vurular ve glgelemeler de dikkat ekicidir.

Etkinlik
Yukarda verilen eserlerden yola karak XVII - XVIII. yy. Osmanl minyatrlerindeki farkllklar syleyiniz.

Sultana hediye sunulmas Srnme-i Vehbi, Levni Topkap Saray Mzesi

124

XVIII. yy. Osmanl minyatrnde nakkalar padiahlarn yaam yklerinden baka konulara da ynelmilerdir. Lale Devrinin modasn yanstan kyafetlerdeki, zarif durulu kadn ve erkek grlerini resmetmilerdir. Mzik yapan, san tarayan, gl tutan kadnlar, elinde arap kadehiyle kendini bir divana brakm erkekler, minyatrlerin konular arasnda yer alr.Bu konular minyatrlerinde uygulayan dnemin nl nakkalarndan Buhari de gr almalaryla dikkati ekmektedir.

algc Kadnlar, Albm, Levni Topkap Saray mzesi

Gen kadn, Albm, Abdullah Buhari Topkap Saray Mzesi

Etkinlik
Grsel materyaller (Slayt, tepegz, DVD, bilgisayar, projeksiyon, a, kaynak kitaplar, bror, poster vb.) kullanarak yukarda verilen Osmanl minyatrlerindeki kompozisyon, renk ve gr anlayn inceleyiniz. karmlarnz boluklara yaznz. ............................................................... .................................................................................................................. ............................................................................................................................................... ............................... ........................... ............................... ............................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................

125

Lale Devrinde iek resimleri de ok yaygndr. Saraylarn, evlerin, arabalarn iek ve meyve resimleriyle bezendii bu dnemde kitaplar da gl, lale, smbl gibi iek resimleri veya meyve salkmlaryla sslenmitir. Nakka Ali skdarinin minyatrlerinde gller, haha iekleri kvr kvr yapraklaryla dipdiridir.

Etkinlik
Osmanl saray bahelerinde yetitirilen lale, smbl, karanl, gl, hatai vb. iek trlerinin minyatrlerde yer almasnn nedeni sizce ne olabilir? Minyatr rneklerinden yararlanarak konuyla ilgili sunum yapnz.
Gl Ali skdari

XVIII. yy. n ikinci yarsnda matbaann hz kazanmasyla el yazmacl ve minyatr sanatnda bir zlme balamtr. Bu sanatlarn yerini, bat resim sanatnn etkisiyle saray, kk ve kasrlarn duvarlarna eitli manzaralar yapma gelenei almtr. XIX. yy. da minyatr sanatnn yerini alan yal boya duvar resimlerinde, o dnemi yanstan deerler grlr.

Deniz kysnda baheli kk Valide Sultan odas, Topkap Saray Harem Dairesi, III. Selim dnemi

Etkinlik
Avrupa resminin minyatr resme katklar konusunu snfta arkadalarnzla tartnz. Trk minyatrndeki deiimleri grsellerle inceleyiniz.

126

2. Batllama Dnemi Trk Resim Sanat

Ressam olan Osmanl padiahlar kimlerdir?

Bilgi Notu
XVIII. yy. sonlarna doru Osmanl mparatorluunda yenileme hareketi balamtr. Bata eitim ve ordu olmak zere birok alanda reformlar gerekletirilmitir. Bu dnemde yeniliki yaklamlaryla dikkat eken padiahlar; II. Mahmut, Abdlaziz ve Abdlmecittir. Sanata yaknlk duyan padiahlar, gen ressamlar koruyup gzetmiler, ayrca Avrupada sanat eitimi almalarn da salamlardr. Batllama hareketi, sanat alannda da gelimelere neden olmutur. ncelikle yabanc uzmanlardan yararlanlm, onlarn at yolda ilk sanat eitim kurumumuz Sanayi-i Nese Mektebi almtr. Bu kurumda yetiecek sanatlarla hareketin sreklilii salanmtr. Saraya davet edilen yabanc ressamlar, yetenekli genlerle saray ve evresinde resim almalarn balatmlardr. Resimlerde konu olarak Osmanl padiahlar, stanbulun yaam tarz, doas ve tarihsel yaplar ilenmitir. Askeri okullarda resim eitimi verilmeye balanmas ve bu okullardan mezun olan asker kkenli ressam kuann yetimesiyle batl anlayta ilk resim rnekleri grlmeye balanr. Bu asker kkenli ressamlarn banda eker Ahmet Paa, Sleyman Seyit, Hoca Ali Rza, Halil Paa gelmektedir. Daha sonra bu grup iinde Osman Hamdi Bey de yer alacaktr.

2.1. Trk Resim Sanatnda Primitier

Batl anlamdaki resim sanatnn primitif rnekleri, peyzaj ve natrmort trnde yal boya resimlerdir. Ahmet Ziya Akbulut, Giritli Hseyin, Fahri Kaptan, Hilmi Kasmpaal, Salih Molla, Hseyin Zekai Paa vb. ressamlar, doa konulu resimler yaparken fotoraardan yararlanmlardr. Resimlerinin ortak zellii; ayrntlara inen titiz bir iilik, doa biimlerinin net olarak alglanmas ve resimlerin genelinde gre yer verilmemesidir.

Cihannma Kasr ve Yldz Saray Bahesi, Giritli Hseyin Ankara Resim Heykel Mzesi, 1891 127

Kz Kulesi, Fahri Kaptan st. Modern Koleksiyonu, 1910

M. Sinan Trbesi, Ahmet Ziya Resim Heykel Mzesi, 1911, Ankara

Etkinlik
Yldz Saray Bahesi, inili Kk, Beylerbeyi Saray, Ihlamur Kasr, Gksu, Kthane, Kzkulesi vb. tarihsel meknlar konu alan Primitif Dnem sanat eserlerini inceleErturulgazi Trbesi Hseyin Zekai Paa St-Bilecik

yerek dnemin sanat anlayyla ilgili karmlarda bulununuz.

2.2. Asker Ressamlar

Asker kkenli ressamlardan olan eker Ahmet Paa, resimlerinde konu olarak manzara ve natrmortlar ele almtr. Erenkyden Manzaralar , Orman ve Geyik adl tablolarnda doaya kar duyarlln yeniliki bir slup anlayyla sergilemektedir. Natrmort almasnda yaln formlarla k, doku ve renk deerleri baaryla sunulmutur. Sanatnn oto-portresi de Trk resmindeki en baarl almalardan biridir. Elinde paleti ve frasyla tuvalin banda duran ressam, k kyafetiyle izleyiciye bakmaktr.

Natrmort, eker Ahmet Paa, Ankara Resim Heykel Mzesi 128

Kendi portresi, eker Ahmet Paa

Halil Paa, manzara ve portre trnde eserler vermitir. Resimlerinde k ve renk kullanm dikkati eker. Eserlerinde, stanbul ve yaamnn bir blmn geirdii Kahireden manzaralar yer alr. Serbest fra vurular ve doa karsndaki duyarll tablolarnda hissedilir. Hoca Ali Rza, yapt stanbul grnmleri, gl deseni, gnmze ulaan karakalem resimleriyle Trk resim sanatnn en nemli ressamlar arasndadr.
stanbul Kylar, Halil Paa

Manzara, Hoca Ali Rza

Desen, Hoca Ali Rza

Natrmortlarndaki zengin renk armonisinin yan sra boyay ince kullanndan gelen bir tazelik ve k, Sleyman Seyitin resimlerine zel bir deer katar.

Portakal, Sleyman Seyit, 1896

Natrmort, Sleyman Seyit

Etkinlik
Asker ressamlarmzdan eker Ahmet Paa, Hoca Ali Rza, Halil Paa ve Sleyman Seyitin eserlerinin tantld CD ya da DVDleri izleyiniz. O dnemin resmiyle ilgili grlerinizi arkadalarnzla paylanz.
129

Trbe Kapsnda Sohbet Eden Hocalar Osman Hamdi Bey

Vazoyu Koyan Kz,Osman Hamdi Bey

Gezintiye kan Kadnlar, Osman Hamdi Bey

19. yzyl Trk resminde eker Ahmet Paa Kua olarak adlandrabileceimiz kuan en nemli temsilcileri, Sleyman Seyit, Hseyin Zekai Paa ve Halil Paadr. Osman Hamdi de bu kuaktan olmasna karn, dierlerinden ayr olarak ele alnmaktadr. Trk resminde batl anlamda gr ilk olarak kullanan Osman Hamdi Bey, fotoraftan yararlanarak yapt resimlerinde gre nem vermi, Osmanl insannn dnce ve yaantsn yanstmtr. Onun resimlerinde Osmanl kyafet ve mekanlar iindeki grler; dnen, okuyan ve tartan kiilerdir. Bu zellikleriyle Osmanl toplumunda bilginin, kadnn ve mevcut deerlerin nem kazand dou-bat sentezini ifade eder.

Ders D Etkinlik
Osman Hamdi Bey in ressamlnn dnda nderlik ettii dier alanlar aratrnz. Grsel ve yazl dokmanlarnz snfta sergileyiniz.
130

Bilgi Notu
II. Merutiyetin ilan (1908) ndan sonra 1909da Osmanl Ressamlar Cemiyeti kuruldu. Bu kurulu, 1921de Trk Ressamlar Cemiyeti, 1926da Trk Sanayi-i Nese Birlii, 1929da ise Gzel Sanatlar Birlii adn ald.

2.3. all Kua

Trk resim tarihinde 1914 Kua, all Kua veya Trk zlenimcileri diye adlandrlan bu grubun balca yeleri; brahim all, Sami Yetik, Feyhaman Duran, Hikmet Onat, Avni Lij, Nazmi Ziya Gran, evket Da ve Namk smaildir. Sanayi-i Nese Mektebi tarafndan Paris'e gnderilen brahim all, Namk smail, Avni Lij, Nazmi Ziya gibi ressamlar; I. Dnya Sava (1914)'nn balamasyla lkeye geri dndler. Bu sanatlar Avrupadan dndklerinde zlenimciliki Trk resmine tadlar. Ortak bir sanat anlayndaki bu grupta Avni Lij, simgeci grnm ile farkllk gstermektedir. Grubun balca ilham kayna, stanbulun grnmleri olmutur. Nazmi Ziya, brahim all ve Hikmet Onatn stanbulun eitli blgelerini konu alan almalar bulunmaktadr. all Kua ressamlar, Hali ve civar ile Boazii kylarn byk bir ustalkla resmederek, Trk resminde Boazii manzaralar diye bilinen trn yaratcs oldular.

Manolyalar, all

Atatrk Portresi, all

Etkinlik
brahim allnn sanat ve eserlerini tantan bir gsteri hazrlaynz. Gsteri sonras sanatnn sanat ve eserleri hakknda karmlarda bulununuz.
131

Nazmi Ziya, renkleri saf hliyle kullanrken soukscak renklerin uyumu da resimlerinde hissedilir.
Denizde Mavnalar N. Ziya,1933

Etkinlik
Atatrkn Trk sanatyla ilgili dncelerini, Trk resminde Atatrk resimleri yapan sanatlar ve eserlerini
Mustafa Kemal Paa, Nazmi Ziya,
stanbul Resim Heykel Mzesi,1925

snf panosunda sergileyiniz.

Ressamlar Grubu, Feyhaman Duran

(Soldan Saa: Sami Yetik, brahim all, Feyhaman Duran evket Da, Hikmet Onat)

Etkinlik
Ressamlar Grubu adl tablodaki sanatlarn sanatlar ve eserleriyle ilgili sohbet ettiklerini varsayarak konuma balonlarn doldurunuz.
132

Bebek Srtlarnda Sabah, Hikmet Onat

Balk Motorlar, Hikmet Onat

Trkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas Koleksiyonu, 1952

zlenimci ressamlarn tuvallerinde tank olduumuz kl tonlar, Hikmet Onatn resimlerinin de tonlardr. Sanat limana demirlemi mavnalar, kyya ekilmi sandallar, balk kayklar, yelkenlileri, Kandilli srtlar, engelky tepelerindeki fstk aalar, Rumelihisarnda sabahn ilk izlenimleri, Saryer, Gksu ve Bebek kylar, boazn prl prl gnei ve durgun sularn resimlerine konu olarak semitir.

Harman, Namk smail, stanbul Resim Heykel Mzesi, 1923

all Kua ressamlarndan olan Namk smail, desen ve renk anlayndaki salam iiliinin yan sra farkl elemanlar tuvaline yerletirmedeki ustalyla dikkat eker.
133

evket Da, cami ressam olarak anlr. stanbulun tarihsel yaplar ve bu yaplarn i dekorlar tablolarna konu olmutur. Sanaty daha ok, camilerin renkli camlarndan szlerek gelen hallara ve duvarlardaki inilere yansyan k ilgilendirmitir.

Kurtulu Sava, Sami Yetik

Sami Yetikin resimlerinde genellikle sava ve gncel yaamdan

Cami Girii, evket Da

sahneler grlr.

Etkinlik
Sayfa 133-134 te rnekleri verilen Hikmet Onat, Namk smail, evket Da ve Sami Yetikin eserlerinin plastik zmlemesini yapnz.

3. Cumhuriyet Dnemi Trk Resim Sanat

3.1. Mstakiller Bilgi Notu
1929da Mstakil Ressamlar ve Heykeltralar Birliinin kurulmas nemli bir admdr. Birliin kurucular; Rek Epikman, Cevat Dereli, eref Akdik, Mahmut Cuda, Hale Asaf, Ali Avni elebi, Zeki Kocamemi ve Ratip Air Acudolu dur. all Kuann renki tutumuna karn Mstakiller; izgi, kurulu ve yapsal salamla ncelik veren resimler yapmlardr. zellikle Rek Epikman, Cevat Dereli, Ali Avni elebi ve Zeki Kocameminin resimlerinde grlen kbist inac eilimler nemlidir. Mahmut Cuda ve ilk Trk kadn ressamlarndan Hale Asafn resimlerinde de bu eilimler grlmektedir.
134 ay Bahesi, eref Akdik

Mstakil ressamlardan Rek Epikman, resimde izgi salamln ve hacimsellii n planda tutan bir anlay benimser.

Zeki Kocamemi, konstrktif (inac) ve kbist ressamlarmzdandr.

boyutluluun plan farklaryla ele alnd, hacmin ton ayrmlaryla oluturulduu bu yeni anlayta, izgi arlkl biim ve hacim zerinde younlalmtr.

Meclis, Ankara, Rek Epikman

Natrmort, Zeki Kocamemi

Balklar, Ali Avni elebi

Emirsultan Cami, Hale Asaf - Bursa,

Ali Avni elebi, davurumcu deerlerle resimde deformasyon (biim bozma) tekniini uygular. Bu teknik, resmin davurumsal anlatm gcn pekitirmektedir.

Natrmort, Mahmut Cuda

Kakts, Mahmut Cuda, 1941

Mahmut Cudann natrmortlarnda tabaktaki meyveler ve onun evresindeki nesnelerin hacimli bir grn vardr. Doaya bal bir ressamdr.
135

Cevat Dereli, doayla ilgili izlenimlerini zgr renk tularyla tuvaline yanstmtr. Onun resimlerinde gerek, d, gzlem ve fantezinin uyumlu bir sentezi grlr.

Sultanahmet Camii, Cevat Dereli

Etkinlik
Mstakil ressamlarn eserlerinin plastik ve ierik zmlemesini yapnz. Resimleri karlatrarak, benzerlik ve farkllklarn tespit ediniz.

3.2. D Grubu Bilgi Notu

1933te Zeki Faik zer, Nurullah Berk, Elif Naci, Cemal Tollu, Abidin Dino ve heykeltra Zht Mridolu bir araya gelerek D Grubunu kurmulardr. Sonralar B.Rahmi Eybolu, Halil Dikmen, Eref ren, Sabri Berkel, Turgut Zaim gibi sanatlarn katlmasyla D Grubu genilemitir. Bu ressamlarn sluplar kbist ve inac eilimlere dayanmakla birlikte birbirinden farkllk gstermektedir. D Grubu ressamlar; all Kuann rastgele, dank renk anlayna kar desen, dzen, kurulu ve biime nem vermilerdir. Bu zellikleri asndan Mstakillerle benzerlik gsterirler. Sanatn her eyden nce bir yorum ve yaratma olduunu savunurlar. Doa, resmin yaratc kayna olarak kukusuz nem tar, ama sanatnn ona ekleyecei eydir nemli olan.
nklap Yolunda, Zeki Faik zer

Cemal Tollu; resimlerinde kuruluuna nem verir.

kompozisyon heykelsi

Biimleri

grnte olup hacim n plandadr. Resimleri gr arlkldr. Eserlerinde geometriye dayanan kompozisyon ve btnlk grlr.

Bodrum Sngercileri, Cemal Tollu 136

Etkinlik
Beikta-stanbul Barbaros Antn, Zonguldak- Atl Atatrk ve nn heykelini, Bykada-stanbul, Sivas ve Mutaki Atatrk heykellerini yapan heykeltramz kimdir? Sanatnn grsel materyallerle inceleyiniz.

Ders D Etkinlik
1930lu yllarda basnda kan D Grubuyla ilgili yazlar, o dnemin dergi ve gazetelerinden aratrnz. Dokmanlar snf panosunda sergileyiniz.

Berkin

eser-

lerinde yzeyde dalan izgilerin ritmik arabeski gze arpar. Yresel konulara duyduu yaknlk, ada plastik sanat beenisiyle sslemeci dekoratif anlay birbirine Sanatnn yaklatrr. resimle-

rinde, birbirini deiik ynlerde kesen dz izgiler, kavisler ve erilerin oluturduu

Manzara, Elif Naci

bir
t Yapan Kadn, Nurullah Berk

uyum

dnyas

vardr. Dengeli kom-

pozisyon, geometrik-gratif ve sslemeci bir tarz, salam konturlu izgiler t Yapan Kadn adl eserinde de grlr.

Etkinlik
Sayfada rnekleri verilen D Grubu sanatlarna ait eserlerin plastik ve

ierik zmlemesini yapnz. Resimleri karlatrarak ortak noktalar belirleyiniz.

Barbaros Heykeli, Z.Mridolu 137

Bedri Rahmi Eybolu, Anadolu topra ve gelenekleri zerinde younlar. Resimlerinde Anadoluya zg konulardan halkn gnlk ileri, kyl oraplar, kilimler, heybeler vb. ilemitir. Kendini srekli deitirip gelitiren, yeniliki, merakl ve renkli kiilii resimlerine aynen yansmtr. Bedri Rahminin Vagon adl eseri, mozaik etkisi verdii yal boya resimlerinden biridir. Resme ilk bakta eek srtnda, kucanda ocuuyla bir Anadolu kadn kar karmza. Stilize edilmi bir kadn gr yer alr. Resmin alt tarafnda ise, dizi dizi vagonlar gze arpar. Bu vagonlarn nnde asasna dayanm bekleyen yal bir adam grlr.
Vagon, B.Rahmi Eybolu,1954

Turgut Zaim, resimlerinde Orta Anadolu Avarlarn ve Yrkleri konu alr. Onun tablolarnda hamur aan, karpuz kesen, yn eiren, ocuunu emziren kadnlar, green ocuklar, tyl keiler, hal dokuyan gen kzlar, adrlarn evresinde dolaan kyller, bir mutluluk trksnn neeli sesini evreye yayarlar.

Ankarada K, Eref ren

Karadenizli Analar, Eref ren

Yrkler Turgut Zaim

Keili Kz, Turgut Zaim 138

Kompozisyon, Halil Dikmen

3.3. Yeniler Grubu Bilgi Notu

1940l yllar, Trk resminde grlen toplumcu, gereki anlaytaki ressamlar asndan nemlidir. Nuri yem, Abidin Dino, Selim Turan, Turgut Atalay, Avni Arba, Nijat Devrim gibi baz sanatlar, 28 Mart 1940ta atklar Liman ehri stanbul Sergisi ile birlikte Yeniler Grubunu kurmulardr. Bu grup, D Grubunun ar bat yanls biimci ve ekolcl anlayna kar kmtr. Toplumsal yaam ve bu yaamn sorunlarn irdeleyen, halkn sorunlarn, skntlarn, sevinlerini ve hznlerini yanstan bir sanat anlayn savunmulardr. Sanatlarn dikkatini insan ve yaam zerine ekmekte etkili olmulardr. Ancak balangta ortak bir anlay etrafnda toplanan bu grupta zamanla farkl eilimler ortaya km ve grubun dalmasyla eitli kiisel sluplar gelimitir.

Etkinlik
Yeniler Grubu sanatlarnn eserlerinde grlen ortak zellikleri, konu, kompozisyon, teknik, slup vb. asndan inceleyiniz.

Dilenci, Abidin Dino

Trkmen Kz, Selim Turan

Model, Avni Arba 139

Performans Grevi
Trkiyede 1940 sonras toplumsal ve kltrel gelimelerin resim sanatna etkilerini, o dnemin yaklam, sanatlar ve eserlerini aratrnz. Aratrma sonularnz snfta, okulda, yarmalarda, sergilerde, ulusal ve uluslararas platformlarda sergileyiniz.

Etkinlik
Yeniler Grubunun temsilcilerinden Nuri yem, Selim Turan, Avni Arba, Turgut Atalay ve Nijat Devrimin eserlerini karlatrarak toplumsal gerekiliin nasl yanstldn anlatnz.

Balk, Turgut Atalay Emeki Kadnlar, Nuri yem

Bilgi Notu yemin Kadnlar

Giysilerine taklmakszn yzleri dikkatle incelenirse kyl ya da kentli emeki kadnlar grlr. Anadoludaki emeki kadnlarn suretidir onlar. Durgun, suskun, devinimsiz ylece bize bakarlar. Ataerkil toplumun dlanmln kuanmtr her biri. Sessiz ve hznl Yaamn tm aclarn bohalayp derinliklerinde saklama abasndadrlar sanki.
Kyl kadnlar, Nuri yem

Ac ve itilmilik gizlenemez, oysa baklar ele verir onlar. Tm skntlarn sakladklar bedenleriyle elien gzleri vardr kocaman zm karas Dillerinin suskunluunu bozan, durmakszn konuan, bilge, dertli, kederli, fkeli ve isyankardr yemin kadnlarnn gzleri. Ezilmiliini paylamaya, kaderini deitirmeye arr gibidir izleyeni. yem, geleneksel aile ve toplum kurallar arasna skm Anadolunun emeki kadnlarn toplumsal gereki anlayla resimlemitir. kaynak: www.gorselsanatlar.org

140

Etkinlik

rnek verilen resimlerden hangisi

toplumsal ieriklidir?

Resimlerin konusunu belirtiniz. Bu resimlerde dikkatinizi eken ilk ey nedir? Resimlerden hangisi sizi daha ok etkiledi, neden?

3.4. Onlar Grubu Bilgi Notu

Nedim Gnsr, Mustafa Esirku, Leyla Gamsz, Turan Erol, Orhan Peker, Adnan Varnca ve Fikret Otyam gibi Bedri Rahmi Eybolu atlyesinde yetien baz ressamlar, 1947de Onlar Grubunu kurmutur. Bu ressamlardan bazlar, hocalar Bedri Rahmi Eybolunun leke, izgi, renk ve benek biiminde zetledii resim anlayndan hareketle kendilerine zg sluplar gelitirmi ancak yenilik getirmek gibi bir iddialar olmamtr.

Glibik, Orhan Peker

Natrmort, Adnan Varnca

Kyl Kz, Fikret Otyam

Etkinlik
Sayfa 141-142te verilen eserleri inceleyerek Onlar Grubunun sanatyla ilgili karmlarda bulununuz.
141

Nedim Gnsur genellikle toplumsal ierikli resimler yapmtr. Resimlerinde, srtlarnda yorganlar ve azklaryla Anadoludan stanbula i aramaya gelen gurbetileri, maden iilerinin yaamn, stanbulun ky semtlerindeki balk kahvehanelerini, gecekondu insanlarn, dalyanlar, deniz kylarn, arlar, palyao ve cambazlarn yer ald elence fuarlarn, bayram yerlerini ve uurtma uuran ocuklar konu olarak ele alr.

nceleri konstrktif, biimci bir anlay dzeyinde,

skele, Nedim Gnsur

geometrik istiemelere dayanan Turan Erolun resimleri, daha sonraki dnemlerde giderek lekeci bir zlmeye urar. Bodrum peyzajlarnda iirsel bir yumuakla brnen bu resimde; masmavi gkyz, s sularn kysndaki pastel mavilerin arasnda tek katl beyaz evler, omurgas ve erileri mavi boyal bir tekne iskeleti yer alr. Bu resimde hem sanatnn, hem de Bodrum'un mhr saylabilecek

Gn Inda Tekne Yapm, Turan Erol

arpc bir kurgulama grlmektedir.

Bursa, Leyla Gamsz

Balklarn Muhabbeti Mustafa Esirku

142

3.5. 1950 Sonras ve Soyut Resim Bilgi Notu

1950ler Trkiyesinde, toplumsal gerekilik anlayn benimseyen ve bu tarz resimler yapan ressamlar grlmektedir. Ekonomik ve toplumsal adan zor koullar altnda yaayan Anadolu insannn ileli yaamn abartl vcutlar ve ifadelerle anlatan Neet Gnal, bu ressamlarn en nemlilerindendir. Ayn tarz benimseyen Nee Erdok gibi ressamlar, izgilerini bugn de srdrmektedir. Trkiyede ilk soyut resim rneklerinin verilmesi 1950li yllara rastlamaktadr. Cemal Bingl, Nijat Devrim, Halil Dikmen, Ferruh Baaa, Adnan Turani, Ltf Gnay ve Adnan oker gibi sanatlar, soyut resme ynelen ilk ressamlardandr. Sabri Berkel, Cemal Bingl, Halil Dikmen geometrik-soyut; Z.Faik zer, Ltf Gnay, Adnan Turani ve Adnan oker lirik soyut ve davurumcu almalaryla bilinirler. Avrupada almalarn srdren Fahrnnisa Zeid, Selim Turan, Nijat Devrim ve baz almalaryla Abidin Dino ayn eilimde eserler vermilerdir. Sabri Berkel nesneleri geometrik biimlere indirgemitir. Abidin Elderolu slam ve Uzak Dou kaligrak rneklerine dayanan soyut almalar yaparken Ercment Kalmkn, liman ve deniz grnmlerinden yola kt grlmektedir.

Etkinlik
Neet Gnaln Korkuluk adl eserini inceleyerek sorular yantlaynz. Resimdeki ocuklarn, bu ortamda gnlerini nasl geirdiklerini konu alan bir yk yaznz.

. . . .

Farkl yalardaki bu ocuklar ne yapmaktadr? Korkuluk hakknda ne dnyorsunuz? Korkuluklar ne ie ya-

rar? Bu sizi rktyor mu? Korkulua asl l kargann, sadaki en byk erkek ocuun

tepesinde resmedilmesinin bir anlam olabilir mi? Kargalarla ilgili bilgi ve gzlemlerinizi anlatnz. Kylerinden olduka uzakta olan bu ocuklar, niin korkuluun
Korkuluk, Neet Gnal

yannda durmaktadr? Orta Anadoludaki yaam biimini tuvaline yanstan Neet Gnaln eserlerinde, doann glkleri ve yaamn engellerine kar direnen insanmz, heykellemi ya da antlam bir grnmdedir. Bylece Anadolu yaamnn sert izgileri aa karlmtr. Yklm bir evin n, bir duvar dibi, kap eii ya da korkuluk glgesinde dinlenen insanlar, resimlerinin balca konular arasndadr.
143

Soyut Kompozisyon, Zeid

Yelkenli, Ferruh Baaa

Fahrnnisa Zeidin lirik soyutlamalarnda genellikle kararl, belirgin bir snr izgisi grlr. Bu resminde de siyah izgilerle paralad resim dzleminde, farkl byklk ve biimlerdeki alanlar ak-koyu ritimlerle boyayarak kendine zg duygusal labirentler yaratmay amalamtr.

Ferruh Baaa, 1945'lerde soyut aratrmalara ynelmi ve bu anlatm biiminin amzn soyut resim anlayna daha uygun dt kansna varmtr. Denizle rzgr arasndaki nazik dengeyi srdrmek zorunda olan yelkenlinin ruhunu, kendine zg , rengi ve kurgusuyla yakalamay baaran bu eserinde, sanatnn felsefesi de netlemitir.

Fahrnnisa Zeid, Ferruh Baaa, Adnan Turani ve Nijat Devrim gibi sanatlar soyut resme ynelen ilk ressamlarmzdr.

Manzara, Ltf Gnay

Nee Erdok, Otoportre - (Perem Dt Kel Gzkt, Ayaklar Suya Erdi), 1994 144

Portre, Nijat Devrim,1944

Soyut, Adnan Turani

Etkinlik
Aada verilen soyut resim rneklerini, sanat eseri inceleme yntemlerini kullanarak inceleyiniz. Trkiye'de soyut resim yapan sanatlar drt gruba ayrlr: a) Geometrik Soyutlamaclar: Hamit Grele, Rek Epikman, Erol Eti, Sabri Berkel, Cemal Bingl, Halil Dikmen, Adnan oker vb.

Soyut, Cemal Bingl

Balklar, S.Berkel

Bingl, resimlerinde duraan, geometrik paralar sade renklerle ifade etmitir. Kulland renkler snrldr. b) Lirik Soyutlamaclar: Zeki Faik zer, Abidin Elderolu, Ercment Kalmk, Abidin Dino, Mustafa Esirku, zdemir Altan, Turan Erol, Devrim Erbil, Mustafa Ayaz, Zafer Genaydn, Zahit Bykileyen vb. lirik soyutlamac ressamlarmzn modlesiz hacimli biimlemeleri, renk tonlarnn farkllyla ztlklarna dayanmaktadr. zdemir Altann Gereki Dnem diye adlandrlan 1972 - 1981 yllar aralndan bir yaptdr. Faustun ocuuna verdii ad olan forion da, makine paralar ile kk bir ocuun grntsnn biraraya getirilii de rastlantlar deerlendiren, bilin altn zgr klmay amalayan bir sanat yaklamnn sonulardr. Yaptn tm geleri soyut ve derinliksiz bir fon zerine, hiper-realist bir teknik ile titizlikle ilenmi ve yaratlan boluktalk duygusu resmin atmosferini oluturmakta etkilidir.
Faust:1749-1832 yllar arasnda yaam olan nl Alman ozan, oyun yazar Johann Wolfgang von Goethe'nin Faust adl iirsel oyunu dnya klasikleri arasnda nemli bir yer tutar. Faust, Goethe'nin butn eserlerinin bir birleimi olarak kabul edilir.

forion, zdemir Altan, 1974 145

Abstre Figr, Abidin Elderolu

Liman Kompozisyon, Ercment Kalmk

Abidin Elderolu, Sabri Berkel ve emsi Arelin almalarnda, eski kaligrak geleri andran biimler, kvrak bir hareket ritmiyle zgn motiere dnr. Ercment Kalmk, dz renkli lekeler ve izgiler kullanarak doa sevgisini soyutlamtr. Paletindeki renkler; turuncu, sar, pembe, vine rengi, prusya mavisi, yeil ve kahverengidir.

Figrler, Mustafa Ayaz

Soyut, Zafer Genaydn

Zafer Genaydn, renki ve davurumcu bir anlay yanstan lirik soyutlamalaryla tannr.

Performans Grevi
Nurullah Berk ve Sabri Berkelin sanat ve eserlerini tantan bir sunum hazrlaynz.

146

Martlar, Devrim Erbil

Ak Simetri V, Adnan oker

Devrim Erbil'in siyah izgiler ve beyaz k lekelerinin eitlemeleriyle oluturduu resimlerinden bir rnek. Turkuaz, mavi yeili, soyutlanm

Adnan okerin bu eserinde siyah fon iinde iki yarm daire formu dik alarla kesilmitir. Aktan koyuya geilerde pembe-mor renkler, dey ve kesien iki d bkeyle grsel yanlsama olutururken youn bir derinlik etkisi yaratr. Op-arta ynelik, renki, geometrik soyut bir dzenlemedir.

ku imgeleri ve girdabn ekiciliiyle farkllaan bir eser.

Soyut Komposizyon, Zahit Bykileyen

Ders D Etkinlik
Dergi ve gazetelerde yaynlanan eletiri yazlarn dikkatle izleyerek Trk resim sanatnn dnya resim sanatndaki yerini sorgulaynz. Dncelerinizi arkadalarnzla paylanz.
147

c) Geometrik Non- Figratier: Cemal Bingl, emsi Arel, Sabri Berkel, Halil Akdeniz vb.

Soyut Kompozsiyon, Sabri Berkel, 1969

Sabri Berkel resimlerinde, izgi, leke, renk, ton gibi temel unsurlarla oluturduu uyumlu, dz, kavisli hatlar ve pastel tonlarla ilgin bir birliktelik oluturmutur.

Anadolu Uygarlklar Kltr Simgeleri Halil Akdeniz, 2006

Soyut, emsi Arel

Ders D Etkinlik
Bulunduunuz yredeki resim sergilerini gezerek ressamlarmzn sanatyla ilgili gzlem yapnz.
148

d) Lirik Non-Figratier: Nijat Devrim, Selim Turan, Abidin Elderolu, Bedri Rahmi Eyubolu, Ferruh Baaa, Adnan Turani, Burhan Doanay vb. Bedri Rahmi ok farkl teknikleri, etkileri ok farkl formda ve byklkte alanlara baar ile uygulam bir sanatdr. Resim, mozaik, yazma, gravr ve serigra, seramik, duvar resimleri, boyutlu mimari elemanlar, rlyeer, cam ve tabaklar ona zg motier ile kentlerimizin duvarlarna kiilik ve renk katmaktadr.
Soyut Kompozisyon, Nijat Devrim

Beyaz Sedir, Bedri Rahmi Eyubolu,1957

simsiz, Selim Turan, Trkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas, 1958

Kaligraye Sayg, Burhan Doanay

Doanay, renkli kt paralarndan oluan kolaj resmini benimsemitir. Resimlerinde non-gratif soyut bir ifade grlr.
149

Etkinlik
Aadaki bulmacada adlar gizlenen ressamlarmz bulunuz.

. . . . .

Neet Gnal Nee Erdok Cemal Bingl Nijat Devrim Halil Dikmen

. . . . .
U R V E

Ferruh Baaa Adnan Turani Selim Turan Abidin Dino Ercment Kalmk

. . . . .
E A B A E F E A

Abidin Elderolu Fahrnnisa Zeid Turan Erol Ltf Gnay Adnan oker

. . . . .
L A R K J

Burhan Doanay Devrim Erbil Mustafa Ayaz Sabri Berkel Hamit Grele

V M

K J H

U B A

N S A V B V J M

M K R N R A N J J A O

D B A

L E Y

H L

P O B

D E A

N D N E A Y R J K D

M N T S O V

C F Z I Y N G B A

D O T A K K L A S N H H L S P A O T U M R T

K U M P O K B I R

C S I

D B T A N A T I D K V Z

A D I G

E R L U E T R L

U V L

P U T

M B

M E Z E B L T F

S J O N R D E D L T

M U D

B I A R

G F Y A M D S N A

G T G N

L H E N S N A

K O R H F E J T K R E

Z C E K R B E U E R

E T

N N E V

L M P O R U T C R I V A R A

M D

M B A H L A

E S N T B A Y

R M Z

N E A L S Y E H B J R

G N Z T

V C A B

N U A Y N R I G A

M R E H C T I

D Y D T

M F

M S K F

E R G H U R

S D

B M N

B H

Performans Grevi
Gnmz Trk resim sanat (1980-2000 yllar aras) hakknda bir aratrma yapnz. Grsel ve yazl dokmanlardan yararlanarak, bu dnem resim sanatn tantan posterler hazrlaynz. Bunlar snfta arkadalarnzla paylanz. almanz yapacanz sreyi, uygulama, aratrma basamaklarn ve deerlendirme kriterlerini retmeninizle belirleyiniz.
150

Etkinlik
Cumhuriyet ncesi ve Cumhuriyet Dnemi Trk resim sanatnn benzerlik ve farkllklarn tablodaki boluklara yaznz. Trk resim sanatyla ilgili karmlarda bulununuz.

CUMHURYET NCES TRK RESM SANATI

CUMHURYET DNEM TRK RESM SANATI

151

Etkinlik
Sanat tarihi kavram ve terimlerinden oluan aadaki bulmacay znz. Siz de bir bulmaca hazrlaynz.
12 10 8 25 5 4 24 23 35 6 30 19 37 9 33 28 22 18 34 7 29 16 40 17 38 11 32 27 31 36 2 14 39 15 20 1 13 21 26 3

SORULAR
1. Da vurumculuk. 2. Soyut. 3. Yunan mitolojisinde tanrlarn babas. 4. XVIII. yzyl sonunda balayan duygu, coku ve sembole ar yer veren sanat akm. 5. all kuandan sonra kurulan sanat 13. Varlklarn doadaki grnlerinin kalem, fra gibi aralarla kt, bez vb. zerinde yaplan biimleri. 14. Bir ulusa, bir dine, zellikle Yunan, Latin uygarlna ait mitlerin, efsanelerin btn. 15. Sanat ve edebiyat eserlerinde d grn, form. 16. Bir duygu, tasar, gzellik vb.nin anlatmnda kullanlan yntemlerin tamam veya bu anlatm sonucunda ortaya kan stn yaratclk. 17. l doa. 18. Bir sanata, bir bilime, bir dnce ve davran sistemine temel olan, yn veren ilke, nizam. 19. Tketim toplumunun sanat, popler sanat. 20. nl piramitleri ile tannan kuzey Afrika lkesi. 21. Aa, ta veya metal bir levhann oyularak

grubunun ad. 6. zlenimcilik. 7. Gelecekilik. 8. ounlukla eski yazma kitaplarda grlen, k, glge ve hacim duygusu yanstlmayan kk, renkli resim sanat teknii. 9. Yeniler Grubunun dier ad. 10. Barok dnemi Flaman resminin nc sanats. 11. Basitletiricilik. 12. Nesneleri geometrik biimlerde gsteren bir sanat akm.
152

ilenmesi ve bunun bir yzeye baslmas teknii. 22. Optik sanat. 23. nsan bal, aslan vcutlu heykel. 24. Ses bilgisi. 25. Bir cismin uzayda doldurduu boluk. 26. Duvar iinde braklan oyuk. 27. El ustal isteyen iler. 28. Kesme - yaptrma teknii. 29. zerine resim yaplan kuma. 30. Genellikle lnn yzne uygulanarak elde edilen yz kalb. 31. Bir sanatya, bir aa veya bir lkeye zg teknik, renk, biimlendirme ve syleyi zellii, biim, stil. 32. plak resim.

33. Ortodokslarda sa, Meryem veya ermilerin tahta zerine mumlu ve yumurtal boyalarla yaplm din ierikli resimleri. 34. Bir eyin en kuvvetli veya kvaml blm, ierik. 35. Bir bilim ve sanat kolunda ayr nitelik ve zellikleri bulunan yntem veya akm, okul. 36. nsan yzn konu alan resim ve heykel sanat. 37. Yal boya ressamlnda fradaki boyann tuvale srl biimi. 38. zellikle duvar ve tavanlar sslemek iin yaplan resim. 39. Romantizm akmnn spanyol temsilcisi. 40. Krda le Yemei tablosu ile tannan empresyonizm sanat akm temsilcisi.

Etkinlik
Yukarda farkl ekollere ait resim rnekleri verilmitir. Eserleri inceleyerek sanat anlaylarn tartnz. Tartma sonularn maddeler hlinde yaznz.

Soyut resim almalar lkemizde her geen gn biraz daha yaygnlamakta ve zenginlemektedir. Batl anlamdaki resim sanatmzn geirdii serven, dnden bugne ve bugnden yarna genileyen srelerle devam etmektedir.
153

lme ve Deerlendirme almalar

Aadaki oktan semeli sorularn doru seeneklerini iaretleyiniz. 1. Osmanl minyatr sanatnn en nemli zellii aadakilerden hangisidir? A) Dekoratif oluu D) El yazmacl B) Belgecilii E) Hibiri C) Edebi kitaplarda yer almas

2. Aadaki sanatlardan hangisi Lale Devrinin en nl nakkadr? A) Osman B) Levni C) Nigari D) Naki E) Sinan Bey

3. ada Trk resim sanatnda izlenimci kuak hangi sanatnn adyla anlr? A) Nazmi Ziya D) Hikmet Onat B) brahim all E) Sami Yetik C) Namk smail

4. Gzel Sanatlar Akademisinin eski ad aadakilerden hangisidir? A) Mektebi-i Tbbiye B) Mhendishane-i Bahri Hmayun C) Sanayi-i Nese Mektebi D) Mektebi-i Osmani E) Darulfnun 5. Aadakilerden hangisi Yeniler Grubu nun sanat anlaydr? A) Kbist B) Toplumsal gereki E) Hepsi C) Soyut

D) Gerekstc

6. Aadakilerden hangisi all kuana tepki olarak ortaya kmtr? A) Osmanl Ressamlar Cemiyeti B) Mstakil Ressamlar ve Heykeltralar Grubu C) Onlar Grubu D) D Grubu E) Liman Grubu

154

7. Yeniler Grubunun dier ad, aadakilerden hangisidir? A) Gzel Sanatlar Birlii D) Yeni Dal Grubu B) Manzara Ressamlar E) Darlafakallar C) Liman Ressamlar

8. D Grubu hangi sanat grubundan sonra kurulmutur? A) Yeniler D) Onlar B) Mstakiller E) Hibiri C) Osmanl Ressamlar Cemiyeti

9. Aadakilerden hangisi all kua sanats deildir? A) N. Ziya D) Avni Lij B) H.Onat E) Namk smail C) Z.Mridolu

10. Aadaki sanatlardan hangisi asker kkenli ressamlarmzdan deildir? A) eker Ahmet Paa D) Halil Paa B) Hseyin Zekai Paa E) Hoca Ali Rza C) Osman Hamdi Bey

11. Resimlerinde konu olarak Rumelihisarnda sabahn ilk izlenimlerini, Kandilli srtlarn, engelky tepelerindeki fstk aalarn, Saryer, Gksu ve Bebek kylarn ele alan sanat aadakilerden hangisidir? A) Hikmet Onat D) Yaln Gkeba B) Nedret Sekban E) Elif Naci C) Matrak Nasuh

12. Aadakilerden hangisi XX. yy. sanatlarndan deildir? A) Nigari D) brahim all B) Fikret Mualla E) zdemir Altan C) Abidin Dino

13. Aadaki sralamalardan hangisi dorudur? A) Osmanl Ressamlar Cemiyeti - Darlafakallar - Yeniler B) Onlar - Yeniler - Mstakiller C) Gzel Sanatlar Birlii - Mstakiller - Osmanl Ressamlar Cemiyeti D) D Grubu - Yeniler - Onlar E) Mstakiller - all Kua - Yeniler

155

Aada ad verilen sanatlarla bal olduklar sanat grubunu numaralandrarak eletiriniz.

ELETRME TABLOSU
SANATILAR
NURULLAH BERK BRAHM ALLI HALE ASAF TURAN EROL FEYHAMAN DURAN NAMIK SMAL NUR YEM CEMAL TOLLU NEDM GNSUR ZEK KOCAMEM HOCA AL RIZA FERRUH BAAA MAHMUT CUDA AVN LFJ HKMET ONAT TURGUT ZAM ZEK FAK ZER CEVAT DEREL

GRUPLAR
OSMANLI RESSAMLAR CEMYET 1 ALLI KUAI MSTAKLLER D GRUBU YENLER (LMAN) ONLAR 1950 SONRASI VE SOYUT RESM 2 3 4 5 6 7

Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri uygun szcklerle tamamlaynz. 1. lk kadn ressamlarmz; M........, H.. ve M..dir. 2. Resimlerinde Anadolu Yrklerini, hal dokuyan gen kzlar, adrlar evresinde dolaan kylleri ve keileri konu olarak ele alan sanat, ..dir. 3. El yazmas kitaplarda metinle ilgili aklayc resimlere ................ denir. 4. Yaayan Trk ressamlarndan bazlar; , .., .........., ve .....dr. Aadaki anlatmlar okuyunuz. Bu anlatmlardan doru olanlar D, yanl olanlar Y kutucuklarna iaretleyiniz. 1. Nedim Gnsr toplumsal ierikli resimler yapar. 2. Liman grubunun dier ad Onlardr. 3. Nazmi Ziya genellikle stanbul peyzajlaryla tannr. 4. Bedri Rahmi Eybolunun sava resimlerinde yiitlik n plandadr. 5. Turgut Zaim, non-gratif eserleriyle tannr. 6. Cemal Tollu D Grubu yesidir. 7. Beyan- Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan adl minyatr Matrak Nasuha aittir. D Y

156

BUNLARI RENDM
12. snf Trk Resim Sanat nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi deerlendirebilirsiniz. Bunu yapabilmek iin aadaki ltlerden sizin iin uygun olann iaretleyiniz.

Bunu ok iyi yapabiliyorum. Bunu ksmen yapabiliyorum. Bunu yapamyorum.

Z DEERLENDRME 1 2 Osmanl Dnemi minyatrlerinin zelliklerini belirlerim. Osmanl Dnemi minyatr sanatlarn tanrm. Batllama Dnemi Trk resim sanatn rneklerle aklarm. Primitif sanatlar tanrm. Avrupada eitim grm Trk ressamlarnn Trk resmine getirdikleri yeni eilimleri belirlerim. Cumhuriyetle birlikte gerekleen sanat alanndaki gelimeleri saptarm. Cumhuriyet Dnemi Trk resminin zelliklerini tespit ederim. Cumhuriyet Dneminde oluan gruplar ve sanatlar tanrm.

7 8

Deerlendirme sonunda 2 kez ( ) ya da bir kez ( ) iaretlediyseniz, baarl bir ekilde almaya devam edebilmek iin, bu konular tekrar almalsnz.

157

SZLK
A a: Bir eyi duyurmak, tantmak iin hazrlanan ou resimli duvar ilan. akm: Sanatta, siyasette veya dnce hayatnda ortaya kan yeni bir gr, yntem, hareket, cereyan, tarz. albm: Herhangi bir konuyla ilgili ksa aklamalar verilerek resimler baslm olan kitap. alegori: Bir kavram ya da dncenin gratif semboller hline getirilmesi. alglamak: Bir olay veya bir nesnenin varln duyum yoluyla yaln bir biimde bilin alanna almak, idrak etmek. akademik: Bilimsel nitelii olan. analiz: Bir btn gelerine ayrma ii, zmleme, tahlil etme. anlatm: Dnceleri, duygular ve anlamlar grsel sanatlarn iletiimsel olanaklar yolu ile aa karma ilemi. ant: nemli bir olayn veya byk bir kiinin gelecek kuaklarca tarih boyunca anlmas iin yaplan, gze arpacak byklkte, sembol niteliinde yap, abide. anatomi: Beden yaps, gvde yaps. antik: lk adaki uygarlklarla, zellikle eski Yunan ve Roma uygarlklaryla ilgili olan. arkeoloji: Tarih ncesi ve eski alardan kalma eserleri tarih ve sanat bakmndan inceleyen bilim, kaz bilimi. armoni: Uyum, ahenk. Btn meydana getiren ilgili elerin/paralarn kendi aralarndaki iletiimi. arkaik: Gzel sanatlarda klasik a ncesinden kalan. B belgesel: Belge nitelii tayan, dokmanter. betimleme: Tasarlama, bir eyi szle veya yazyla anlatma, gz nnde canlandrma, tasvir. beyin frtnas: Yeni kirler oluturmak zere, dncelere engel koymakszn, nceden belirlenmi kurallar dahilinde yaplan kir yaratma yntemi.
158

bezeme: Herhangi bir yzeyi motie ssleme, tezyin, ss. biim: Sanat ve edebiyat eserlerinde d grn, form. biyogra: z gemi. bizon: Amerikada yaayan bir cins hrgl yaban kz. bst: Heykelcilikte ba, gs, bazen de omuzlar iine alan sanat rn. C clus: Hkmdarlk tahtna kma, tahta oturma. intemani: zellikle kumalara ve inilere uygulanm, ikisi altta biri stte i ie gemi halkalar ve imei ifade eden iki yatk kvlcmdan meydana gelen ssleme moti. zmleme: Bir eyi soyutlama veya paralara ayrma sreci. D dadaclk: Savaa ve toplumsal dzensizlie kar bakaldrmadan doan bir sanat akm, dadaizm. deformasyon: Biimi bozulma, biimsizleme. deerlendirme: Deerlendirmek ii, kymetlendirme. dekoratif: Dekor olarak kullanlan, sslemeye yarayan, ssleyici, tezyini. denge: Bir sanat eserini oluturan gelerin, btn iinde kompozisyon dzenini bozmayacak biimde dal. devinim: Hareket. detay: Ayrnt. diyagonal: Kegen. divan: Yksek dzeydeki devlet adamlarnn kurduu byk meclis. E ekol: Ayn slup kapsamnda deerlendirildikleri hlde, bir blgeye, kente ya da toplulua zg baz ayrc zellikler gsteren, benzer eilimde alan sanat grubu. engizisyon: Orta a da, Katoliklerde kat din inanlarna kar gelenleri cezalandrmak iin kurulan kilise mahkemelerinin ad.

enteriyr: Resim sanatnda ev iinin resmedilmesi. eser: Emek sonucu ortaya konan rn, yapt. estetik: Sanatsal yaratnn genel yasalaryla sanatta ve hayatta gzelliin kuramsal bilimi, gzel duyu. F felsefe: Bir bilimin veya bilgi alannn temelini oluturan ilkeler btn, dnya gr, bir konuda soyut dn. gr: Resim ve heykel sanatlarnda varlklarn biimi. gratif sanat: Resim ve heykel sanatlarnda, yalnzca gerek varlk ve nesnelere gnderme yapan betileri kullanan sanat anlay. Soyut ya da nongratif sanata kart bir ynelimdir. ravun: Eski Msr hkmdarlarna verilen unvan. fon: Resim, fotoraf veya eitli plastik gelerden oluan dekor, grnt. form: Bir nesnenin ekli, biim. fresk: Ya sva zerine suda zlm boya pigmentleri kullanarak yaplan duvar resim teknii. frontal duru: Eski Msr ve Arkaik Yunan heykellerinde, arln iki ayaa eit olarak yklendii ve grn cepheden ele alnd heykel tipi. G galeri: Sanat eserlerinin sergilendii mekn. geometri: Nokta, izgi, a, yzey ve cisimlerin birbirleriyle ilikilerini, lmlerini, zelliklerini inceleyen matematik dal. grsel sanatlar: Ressamlk, oymaclk, heykelcilik, mimarlk vb. sanatlar, plastik sanatlar. grsel yaklam: Nesneleri doru olarak grmeyi hedeeyen sanatsal yaklam. gravr: Aa, ta veya metal bir levhann oyularak ilenmesi ve bunun bir yzeye baslmas teknii. gzel: Gze ve kulaa ho gelen, hayranlk uyandran, irkin kart. H hacim: Bir cismin uzayda doldurduu boluk,

oylum. harem: Saray ve konaklarda kadnlara ayrlan blm. havari: Hz. sann t ve inanlarn yayma iiyle grevlendirdii on iki yardmcsndan her biri. heykel: Ta, tun, bakr, kil, al vb. maddelerden yontularak, kalba dklerek veya yorulup piirilerek biimlendirilen eser, yontu. hiyeroglif: Resim yaz. hmanist: nsancl. I k-glge: Varlklar zerindeki aydnlk, karanlk ve yarm aydnlk etkileri dzenleyen resim teknii. ierik: Szl veya yazl anlatmda verilmek istenen z, dnce, duygu ve imgelerin btn. idol: ok tanrl dinlerde tapnlacak nesne. ihtilaf: Ayrlk, anlamazlk, aykrlk, uyumazlk. ikon: Ortodokslarda sa, Meryem veya ermilerin tahta zerine mumlu ve yumurtal boyalarla yaplm din ierikli resimleri. ikonogra: Dinsel ierikli sanat eserlerinde betimlenen dinsel olay ya da kiiyle ilgili biimleri inceleyen disiplin alan. ilham: Esin. Bir sanatnn ald izlenimlerle zihninde oluan gr ve duyu. ilkel: lk durumunda kalm olan, gelimesinin banda bulunan, primitif. illstrasyon: Tantm amacyla yaplan resim veya grak. Resim teknii kullanlarak yaplan grsel tasvir. Resimleme. illzyon: Yanlsama. imge: Hayal. nsan bilincine duyumlar yoluyla gelen nesnelerin yansmas. Duyularla alnan bir uyaran sz konusu olmakszn bilinte (uur) beliren nesne ve olaylar. inklap: Toplum dzenini ve yapsn daha iyi duruma getirmek iin yaplan kkl deiiklik, iyiletirme, devrim, reform. irdelemek: Bir konunun incelenmesi ve eletirilmesi gereken btn ynlerini birer birer incelemek, aratrmak ve tetkik etme.

159

J janr resmi: Gnlk yaanty ve ev yaantsn betimleyen alma. K kabartma: Rlyef. Bir biimin veya bir sslemenin dz yzey zerindeki knts. Kil, al, ta vb. ilenebilir gereleri girintili kntl yzeyler durumunda biimlendirerek yaplan eser. kaligra: Gzel yaz sanat. karnaval: Hristiyanlarn belli dnemlerde renkli, komik ve artc klklara girerek yaptklar enlik ve elence dnemi. kavram: Bir nesnenin veya dncenin zihindeki soyut ve genel tasarm, mefhum, fehva, konsept, nosyon. kavramsal sanat: Kavram veya dncenin yaratmnda, oluumunda kullanlan malzeme ve teknikten daha nemli olduu bir sanatsal etkinlik. klasik: zerinde ok zaman getii hlde deerini yitirmeyen, trnde rnek olarak grlen eser veya sanat. kolaj: Kesme-yaptrma teknii. kolossal dzen: Rnesans mimarisinden balayarak grlen ve iki kat boyunca ykselen gmme stunlardan oluan mimari cephe dzeni. konstrksiyon: Bir yapda tayc nitelikte olan, yapy oluturan geler btn. kontrast: Bir sanatsal kompozisyonda renk deerleri ya da dier nitelikler asndan geler arasndaki kartlk. kontur: Resimde nesneyi belirgin gsteren evre izgisi. kompozisyon: Ayr ayr paralar bir araya getirerek bir btn oluturma biimi ve ii. Bir sanat yaptnda elerin dzenlenmesi. ku bak: Yksek bir yerden aaya doru, btn genilii iine alacak biimde bak. klt: Tapma, tapnma. Din. Dini tren, ibadet, ayin. kltr: Tarihsel, toplumsal gelime sreci iinde yaratlan btn maddi ve manevi deerler ile bunlar yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanlan, insann doal ve toplumsal evresine egemenliinin lsn gsteren aralarn btn, hars, ekin.
160

L leke: Resim sanatnda yzeyin homojen biimde renk kullanlarak rtlm paras, iz. lonca: Belli bir i kolunda usta, kalfa ve raklar iine alan dernek. lirik: Cokun, ilhamla dolu. M malzeme: Gere. manierizm: zentili sanat, uyan a ile Barok arasndaki yapmacklk. mastaba: Eski Msr mimarisinde kesik piramit biimli bir mezar yaps. mavna: Gemilere ve yakn kylara yk tayan, gvertesiz byk tekne. materyal: Yazl, szl, grntl, kaydedilmi her trl belge. Gere. mekn: Yer, bulunulan yer. mesih: Hz. saya verilen adlardan biri. minyatr: ounlukla eski el yazma kitaplarda bulunan kk, renkli resim sanat teknii. mitoloji: Bir ulusa, bir dine, zellikle Yunan, Latin uygarlna ait mitlerin, efsanelerin btn. modle: Resimde glgeleri, glgelemeyi ve kl noktalar kullanarak biimlerin gerek olduklar ve hacme sahip olduklar yanlsamasn salama teknii. motif: Yan yana gelerek bir bezeme iini oluturan ve kendi balarna birer birlik olan gelerden her biri. mozaik: Mimari yaplarn yer, duvar ve kubbelerine, sva yaken kp eklinde kk renkli cam ya da ta paralarnn, bir yzleri darda kalacak ekilde, yan yana gmlerek yaplan resim teknii. N natrmort: iek, meyve, gibi doal ve hareketsiz varlklar betimleyen resimsel yapt. l doa. nekropol: Toplu mezar. Arkeolojik ehirlerde mezarlklarn ve toplu mezar yerlerinin bulunduu blgeye verilen isim. nongratif sanat: Resim ve heykelde, gerek varlk ve nesnelere gnderme yapan betileri kullanmayan sanat anlay. n: Resim ve heykelde plak insan betimlemesi.

O obelisk: Dikili ta. obje: Nesne. op-art: Renk, izgi vb. gelerle gz yanlsamalar yaratma amac gden sanat akm. optik: Grsel etki. oryantalist: Dou kltrleri zerine uzman olan. otantik: Gerek olan, geree veya aslna dayanan. Orijinal. oto-portre: Sanatnn kendi yzn yorumlamas, resimlemesi. zgn: Yalnz kendine zg bir nitelik tayan, orijinal. lme: Yaplan aratrmalarn sonularnn sembollerle ya da rakamlarla gsterilmesi. lm: Baarnn doas ve niteliini konuya uygun doru aralarla zmlemek ve ortaya koymak. lmleme: Sanat eitiminde, kriterlere dayal olarak yaplan ve belirlenen puan veya harf sistemi ile deer bime veya derecelendirme. yk: Ayrntlaryla anlatlan olay. P panayr: Belli zamanlarda ve genellikle kk yerleim birimlerinde kurulan, sergi niteliini de tayan byk pazar. pasaj: Resimde renklerin birbirlerine olan geileri. papirs: Eski Msrllarn bu bitkinin saplarndan yaptklar kt. pentr: Boya resim sanat. performans: Baarm. perspektif: Varlklar, resmin iki boyutlu ortamnda, boyut hissi (derinlik) vermek iin, belli kurallara bal kalarak izme, gsterme. peyzaj: Doadan yaplan manzara resimleri. Bir yerin doal grn. piramit: Eski Msrda antsal mezar yaps. piramidal kompozisyon: Bir resimde yer alan betileri bir ekenar genin snrlar iine yerleecek biimde resmeden kompozisyon. primitif sanat: lkel sanat. M.S. 1500 ylndan nce yaam ressamlarn ounlukla arkaik

tarzda yaplm resimlerine verilen ad. Sanatta, kendini eitmi veya resimlerinde sade bir slup kullanan sanatlarn almalar. plastik sanatlar: Resim, heykel ve mimarlk sanatlar. portre: Resim sanatnda genel olarak bir insan grnn sadece omuzlardan itibaren yznn konu ald resimler. prol: Yandan grn. nsann yznn yandan grn. Bir kii veya eya iin ayrt edici zelliklerin btn. proje: Uzun vadeli retim program nitelerinden oluan, srece ve sonuca ilikin rencinin dncelerini, algsal ayrmsamalarn, zmlemelerini kapsayan, bazen bireysel, bazen de grup olarak uygulamay gerektiren alma tr. R renk: Cisimler tarafndan yanslanan n gzde oluturduu duyum. resim: Yzey zerinde oluturulan her trl iki boyutlu kompozisyon. ritim: Bir kompozisyonda farkl unsurlarn sra ile ve belirli aralklarla birbirini izlemeleri. rlyef: Kabartma. rprodksiyon: Bir sanat eserinin asln bozmadan yaplan taklidi, oaltm. S sanat: Bir duygunun, tasarnn ve gzelliin anlatmnda kullanlan yntemlerin tamam veya bu anlatm sonucunda ortaya kan stn yaratclk. sanat: Gzel sanatlarn herhangi bir dalnda yaratcl olan, eser veren kii. sanatkr: Bir i ustalkla yapan. sanatsal: Sanata ilikin, sanatla ilgili. sanat felsefesi: Sanatn niteliini irdeleyen dn dal. sanatsal anlatm: Sanat terimleriyle alg, beceri, dnce ve duygularn sunumu. sanat eletirisi: Bir sanat eserine btn olarak, ayrntlar ile toplumsal balam iinde bakma, tanmlama, zmleme, yorum ve yarg sreci. sanat tarihi: Genellikle plastik sanatlar konu alan, sanatn tarihsel evrimini inceleyen akademik disiplin dal.
161

sanatsal dzenleme: izgi, biim, doku, renk, deer ve mekan gibi grsel sanatlar geleriyle btnlk, denge, ritim, tekrar, oran, vurgu vb. grsel sanatlarda temeli oluturan dzenleme ilkeleri. sanat eseri: Yaratclk ve ustalk sonucu ortaya kan stn ve deerli eser. sefer: Genellikle lke dna yaplan askeri harekat, savaa gitme, sava. sfenks: Msr sanatnda insan bal, aslan vcutlu heykellere verilen ad. siluet: Glge, karalt. simetri: Bir eksene gre iki yanda, ayn mesafede karlkl olarak yer alma. simge: Sembol. skolastik: nan ve bilgiyi kiliseyle birletirmeye alan Orta a felsefesi. slayt: Saydam bir yzey zerine alnm projeksiyonda kullanlmaya zg pozitif grnt, diyapozitif. somut: Nesnel olarak varl alglanabilen. soyut: Somut olmayan. soyutlatrma: Yzey ya da hacim sanatlarnda gerek gr, ekil ve kompozisyonlarn tannamayacak derecede yalnlatrlmas. soyut resim: Doadaki varlklarn gerek grnmlerini amalamayan, daha ok izgi, renk-leke ilikileri zerine kurulan bir anlayla gerekletirilen yaptlar. spontane: Sanatnn, nceden tasarlamadan kendi iinden geldii gibi d etki olmakszn gerekletirdii almalar. stil: Grsel biimde sunulan dnce ve duygularn karakteristik bir tarz. slup. stilize: Bir ekli, zellii bozulmadan sadeletirmek veya belli bir tarz hline getirmek, dekoratif bir grnm kazandrma. strktr: Bir nesneyi ya da yapy ayakta tutan tayc sistem. yap. sfumato teknii: Resim ya da izimde, renk ve tonlar arasnda yumuak geileri salayan glgeleme yntemi. (lk kez Leonardo da Vinci tarafndan uygulanan bu yntem, ou kez aydnlk alanlardan karanlk alanlara
162

geilerde kullanlr. Bu tekniin gelitirilmesiyle 15. yzyln keskin d izgili biimleri belli bir yumuaklk kazanmtr.) sre: Dncenin gerece aktarm ve sanat yapma yolu. sre dosyas: inde planlar, tasarmlar, eskizler, notlar, ilenen sanat eitimi ile ilgili bir sorunun zlm rnekleri, son rn, sre ile ilgili dnceler ve rn ile ilgili deerlendirmelerin bulunduu dosya. ema: Basit izilmi simge. ekil: Biim. Bir konuyu aklamaya yarayan resim veya izim. vale: Resim sehpas. T tablo: Tuval, ahap levha, karton vb. zerine yaplm tanabilir boyuttaki resim. tasarm: Dizayn. levi olan objelerin tasarlanm, uygulanabilir biimleri. taslak: Bir resim ya da heykelin nceden hazrlanan ekli. tapnak: inde ibadet edilen, tapnlan yap, mabet, ibadethne. tarz: Bir kimse iin zel anlatm biimi, Gzel sanatlarda slup, stil. tekstr: Resimde doku. D yap. tema: Resim ve heykelde esas konu, ana kir. tezyinat: Osmanlcada hem bezeme, hem de ssleme kavramlar karlnda kullanlan szck. tpkbasm: Sanat deeri tayan eserlerin kopya yntemiyle oaltlmas. ton: Renklerin, boyal yzeylerin koyu-ak grnm. topografya: Bir kara parasnn doal engebe ve zelliklerini kt zerinde izgilerle gsterme ii. tors: Bir grn gvde heykeli. Kollar, bacaklar ve ba dnda kalan insan gvdesinin heykeli. transparan: Saydam olan. tuval: zerine resim yaplan yzey.

 boyutlu: Boyu, eni, derinlii veya ykseklii olan, plastik. rn: Sanat adna yaplan bir nesne. slup: Bir sanat yaptnn ya da yaptlar grubunun, bir devrin, bir blgenin veya bir ekoln ifade bakmndan zellikleri. Bir sanatnn kendine zg biimlendirme ve tasarm anlay. V valr: Renk deerleri. Bir tonun greceli iddeti veya bir tona ait kuvvet. Bir tondaki k ve glgelerin derecesinin getirdii fark. vurgu: zleyicilerin dikkatini ekmede etkin olan sanatsal faaliyetler iinde bir alan. Bu alanlar genellikle zt-kontrast ller, ekiller, renkler ya da dier farkl yaplar. Y yaln: Karmak olmayan, katksz, sade. yanlsama: Yanl alglama ve duyu yanlmas. yaratma: Kiinin eski bilgi ve yaantlarna

dayanarak yeni nesne ve dnceler ortaya koyma. Kiinin bir tr sentez yapma yetisi. Teknik-malzeme, ilem, ge ve zmlemeler kullanarak grsel sanat eserleri retmek; esiz, karmak, ayrntl dncelerin esnek ve akc retimi. yazma: Basm tekniinin gelimedii dnemlerde elle yazlm kitap. yontu: Heykel. yoz: Bozulmu, aslndan uzaklam, gzel olmayan. yrk: Hayvanclkla geinen, genellikle Toroslar da yaayan gebe Trk oyma. yzey: Bir nesneyi uzaydan ayran d ve yaygn blm. Z ziggurat: Smerler tarafndan basamakl piramit biiminde, yukar doru gittike daralan tapnak mimarisi.

KAYNAKA
Anadolu niversitesi, Sanat Eserlerini nceleme, Eskiehir, 1993. Anadolu niversitesi, Trk Plastik Sanatlar Tarihi, Eskiehir, 1993. ARTUT, Kazm, Sanat Eitimi Kuramlar ve Yntemleri, An Yaynclk, Ankara, 2001. ASLANAPA, Oktay, Trk Sanat, Remzi Kitabevi Yaynlar, stanbul, 1989. ATALAYER, Faruk, Temel Sanat geleri, A Yaynlar, Eskiehir, 1994. ATALAYER, Faruk, Grsel Sanatlarda Estetik letiim, A Yaynlar, Eskiehir, 1994. ATAN, Ahmet, Resimli Resim Szl, Asil Yayn, Ankara, 2006. BEKSA, Engin, Avrupa Sanatna Giri, Yem Kitabevi, stanbul, 1995. BERK, Nurullah-TURAN, Adnan, Balangcndan Bugne Trk Resim Sanat Tarihi, C.2, Tiglat Yaynevi, stanbul, 1981. BERK, Nurullah, Sandro Boticelli, Mill Eitim Basmevi, stanbul, 1970. BGALI, eref, Resim Sanat, Ankara,1999. BOYDA, Nihat, Sanat Eletirisine Giri, Gndz Eitim ve Yaynclk, Ankara, 2004. CLAVDON, F, Usmam ., Romantizm Sanat Ansiklopedisi, ev: nce ., Remzi Kitabevi, stanbul, 1988. DEMREL, zcan, Eitimde Program Gelitirme, An Yaynclk, Ankara, 1997. ERGNER, Ergin, retim-Planlama-Uygulama ve Deerlendirme, Ankara, 2006. ERN, M. Stk, Resmin Eletirisi zerine, FAV, stanbul, 1995. ERN, M. Stk, Sanatn Boyutlar, nar Yaynlar, stanbul, 1998. ERSOY, Ayla, Sanat Kavramlarna Giri, Yorum Sanat Yaynclk, stanbul, 1995. ERSOY, Ayla, Gnmz Trk Resim Sanat (1950den 2000e), Bilim Sanat Yaynlar, stanbul, 1998.

163

Eczacba Sanat Ansiklopedisi, 1-2-3. Cilt, Yem Yay, stanbul, 1997. GOMBRCH, Ernest, Erduran ., Sanatn yks, ev: Erduran E., Remzi Kitabevi Yaynlar, stanbul, 1997. PROLU, M. evket, Rnesans Sanat, Edebiyat Fakltesi, stanbul, 1942. PROLU, Nazan - Mazhar, Oluum Sreci inde Sanatn Tarihi, Cem Yaynevi, stanbul, 1977. PROLU, Nazan- Mazhar, Sanatta Devrim, Remzi Kitabevi, stanbul, 1993. KILIKAN, Hseyin, Resim Bilgisi, Fil Yaynevi, stanbul, 1999. KIRIOLU, Olcay Tekin, Sanatta Eitim, Pegem A Yaynclk, Ankara, 2002. LYNTON, Norbert, Modern Sanatn yks, ev: zi S.,apan C., Remzi Kitabevi, stanbul,1991. MLAYM, Seluk, Sanat Tarihi Metodu, Anadolu Sanat Yaynlar, stanbul, 1983. MLAYM, Seluk, Sanata Giri, Sanat Tarihi Aratrmalar Dergisi Yayn, stanbul, 1989. rneklerle Resim Sanat, Arkn Kitabevi, stanbul, 1972. ZSEZGN, Kaya, Trk Plastik Sanatlar, Ansiklopedik Szlk, Yap Kredi Yaynlar, stanbul, 1994. RCHARD, Lionel, Ekspresyonizm Sanat Ansiklopedisi, ev: Madra M., Usmanba ., Grsoy S.,Remzi Kitabevi, stanbul, 1991. Sanat Tarihi Ansiklopedisi, 1-2-3-4. Cilt, Grsel Ansiklopedik Yaynlar, stanbul, 1981. SERULAZ, Maurice, Empresyonizm Sanat Ansiklopedisi, ev: Erbil D., stanbul, 1991.

SZEN, Metin, TANYEL Uur, Sanat Kavramlar ve Terimleri Szl, Remzi Kitabevi, stanbul, 1992. TANINDI, Zeren, Trk Minyatr Sanat, Bankas Kltr Yaynlar, stanbul, 1996. TANSU, Sezer, Trk Resminde Yeni Dnem, Remzi Kitabevi, stanbul, 1988. TANSU, Sezer, ada Trk Sanat, Remzi Kitabevi, stanbul, 1991. TANSU, Sezer, Resim Sanat Tarihi, Remzi Kitabevi, stanbul, 1993. TANSU, Sezer, Sanatn Grsel Dili, Remzi Kitabevi, Ankara, 1993. TUNALI, smail, Felsefenin Inda Modern Resim, Remzi Kitabevi, stanbul, 1983. TURAN, Adnan, Bat Anlayna Dnk Trk Resim Sanat, Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, Ankara, 1984. TURAN, Adnan, Dnya Sanat Tarihi, Remzi Kitabevi, stanbul, 1992. TURAN, Adnan, Sanat Terimleri Szl, Remzi Kitabevi, Ankara, 1998. TURGUT, hsan, Sanat Felsefesi, Akademi Kitabevi, zmir, 1993. TRK DL KURUMU, Trke Szlk, Ankara, 2005. TRK DL KURUMU, Trke Yazm Klavuzu, Ankara, 2005. YETKN, Suut Kemal, Estetik ve Ana Sorunlar, nklap ve Aka Kitabevi, stanbul, 1979. YETKN, Suut Kemal, Leonardo Da Vincinin Sanat, Mill Eitim Bakanl, stanbul, 1966. WLFLN, Henrich, Sanat Tarihinin Temel Kavramlar, ev: rs H., Remzi Kitabevi, stanbul,1985.

NTERNET ADRESLER
http://ressam.motoru.org www.resimegitimcileri.org http://.istanbul/sanatevi.com/sanat/ressam/ressamlar.php http://www.artacademy.com.tr/ http://www.felsefeekibi.com www.sanalmuzesi.org http://www.resimsanati.com-ressamlar-turk_resimsanat-cagdas_turkresmi.htm www.tcmb.gov.tr/yeni/arts/arts.html www.mkutup.gov.tr/tablolar/tablob6.html www.sanatmuzesi.hacettepe.edu.tr/koleksiyon1.htm
164

LME VE DEERLENDRME ALIMALARININ CEVAP ANAHTARLARI

1. sanat 2. estetik 3, ierk

1. yalboya

1. sfenks 2. papirs 3. fresk

1.soyutlama 2. non-gratif Zahit Bykileyen

Sanat Tarihi Kavram ve Terimlerinden Oluan Bulmacann zm

165

Ressam simlerinin Gizlendii Bulmacann zm

Sanatlarla Bal Olduklar Sanat Akmnn Eletirilmesi

Trkesi Verilen Sanat Akmlarnn Orjinal simleri

Sanatlarla Bal Olduklar Sanat Grubu

166