E DREJTA ADMINISTRATIVE 1.

E drejta dhe normat juridike E drejta nnkupton nj sistem normash juridike t cilat i sanksionon shteti me qllim t mbrojtjes s rendit shoqror. N shoqrin e civilizuar njerzit sillen sipas normave (rregullave) shoqrore t cilat i krijojn vet. Kjo d.m.th q njeriu nuk mund t sillet ashtu si do t dshironte ai vet ndaj antarve tjer t shoqris mirpo n baz t rregullave shoqrore. Normat shoqrore jan t ndr!shme" ndrsa m t njohurat jan# morali" zakoni dhe e drejta. Normat juridike prbhen nga d! elemente# dispozicioni dhe sanksioni. $ispozicioni prmban rregulln e sjelljes me t ciln urdhrohet ose ndalohet di ka. %osrespektimi i asaj rregulle d.m.th dispozicionit shpie deri t aplikimi i sanksionit" prkatsisht dhuns shtetrore" dnimit etj. 2. Nocioni i pushtetit &ushteti paraqet raportin midis d! subjekteve n t cilin njri subjekt i urdhron subjektit tjetr" ndrsa k! i d!ti at urdhr e kr!en dhe e respekton. &ushteti shtetror sht i mveshur me aparatin e dhuns. &ushteti shtetror prbhet nga dhnia e urdhrave mbi sjelljen e njerzve n shoqri" prapa t cilve n rast mosrespektimit t t!re" qndron aparati ' shtetror ' dhuns. N kt mn!r shteti ushtron pushtetin e tij n dhnien e urdhrave mbi sjelljen (dispozicionin) dhe mbi sanksionin q nnkupton krijimin e s drejts. (t! edhe krijohet lidhja e shtetit me t drejtn. 3. Prkufizimi i administrats shtetrore (dministrata shtetrore pr)aqson njrin nga instrumentet e aparatit shtetror prmes t cilit shteti ushtron veprimtarin e vet. (jo veprimtari shtrihet n )usha t ndr!shme t jets shoqrore" politike dhe ekonomike t nj vendi. Nj nga )ormat e ve anta t ushtrimit t veprimtaris s shtetit sht administrata shtetrore. Nga pikpamja juridike administrata shtetrore edhe vet paraqitet n )orma t ndr!shme" ndrsa d! jan )ormat themelore t shprehjes s saj. E para administrata shtetrore n )ormn e instrumentit shtetror dhe e d!ta administrata n )ormn e veprimtaris shtetrore. &r kt ars!e nga nj kuptim i prgjithshm i administrats shtetrore burojn d! kuptime t ve anta# ' pari" kuptimi )ormal ose organizativ ' administrats shtetrore dhe ' d!ti kuptimi material ose )unksional ' administrats shtetrore. %e administratn shtetrore n kuptimin )ormal organizativ tregohet trsia e sistemit t posa m t at!re organeve shtetrore" t cilat njihen si organe t administrats shtetrore dhe t cilat ngarkohen me ushtrimin e pushtetit shtetror n )orm t veprimtaris s administrats shtetrore. %e administratn shtetrore n kuptimin material*)unksional tregohet jo m aparati administrative ' shtetit" por vet veprimtaria shtetrore q zhvillon k! aparat d.m.th tregohet veprimtaria q zhvillohet n baz dhe pr zbatim t ligjit. 4. Akti juridik dhe akti administrative (ktet juridike mund t jen t# prgjithshme dhe individuale. %e aktin e prgjithshm juridik krijohen norma t prgjithshme juridike" me t cilat rregullohen marrdhniet e caktuara shoqrore. %idis akteve t prgjithshme juridike kushtetuta paraqet )ormn juridike me prmbajtje m t lart sepse me t +mvishen normat kr!esore juridike, t cilat rregullojn marrdhniet m t rndsishme n shoqri. -' ligj themelor Kushtetuta sht akti juridik me )uqi m t lart nga aktet tjera. &rve kushtetuts sht edhe ligji ' cili paraqet nj )orm tjetr juridike" burim tjetr ' rndsishm juridik ()ormal) )uqia juridike e t cilit" n raporte me kushtetutn" sht m ' ult" kurse n raport me aktet tjera juridike sht m e lart. &ra me aktet e prgjithshme juridike krijohen normat juridike dhe prgjithsisht rregullohen marrdhniet shoqrore" me aktet juridike individuale bhet konkretizimi ' t!re. (kti administrative %und t vshtrohet n d! aspekte# at )ormal dhe material. -i akt administrative" n kuptimin )ormal" konsiderohet akti ' organit shtetror" ' cili n.irret sipas procedurs s caktuar (procedua administrative)" ndrsa akti administrative n kuptimin material paraqet shprehjen e vullnetit t organit shtetror.

5. Nocioni marrdhnies juridike dhe kuptimi i pr!jithshm i marrdhnies juridike administrative N kuptimin m t prgjithshm" marrdhnia juridike pr)aqson nj pozit shoqrore t rregulluar" sipas s cils njerzit duhet t sillen. %arrdhnia juridike sht marrdhnie shoqrore" ndrsa ndr!shon nga marrdhniet tjera" sepse pas marrdhnies shoqrore qndron shteti" prkatsisht dhuna shtetrore" ndrsa pas marrdhnieve tjera jo. /do marrdhnie juridike sht marrdhnie midis personave. Kta persona emrtohen n t drejtn subjekte juridike" t cilat nuk jan elemente" po jan barts t marrdhnies juridike. /do marrdhnie juridike ka d! elemente# autorizimin juridik dhe det!rimin juridik. (utorizimi do t thot mundsin e marrjes s veprimeve t caktuara" sjelljen e caktuar t cilat i mbron normat juridike. Ndrsa det!rimi juridik nnkupton se nj subjekt sht i obliguar q t sillet sipas mn!rs q e krkon subjekti tjetr prej tij. (utorizimi juridik mund t jet i trajtuar si e drejt subjektive dhe si kompetenc. E drejta subjektive nnkupton autorizimin e subjektit t s drejts q ai t vlersoj interesin e vet dhe t ndrmarr masa adekuate t mbrojtjes s interesit t vet. %e kompetenc kuptohet e drejta dhe det!ra e subjektit t s drejts q t veproj sipas normave juridike. &r dallim nga e drejta subjektive ku subjekti vet cakton interesin e vet" dhe vet i ndrmerr drejtprdrejt masat e nevojshme pr mbrojtjen e t drejtave t veta" kompetenca prmban edhe obligimin q t veprohet sipas normave juridike. &randaj kompetenca sht autorizim q t mbrohet interesi i subjektit t caktuar. %arrdhnia juridike administrative sht nj marrdhnie shoqrore speci)ike" e cila sht e rregulluar me norm juridike. Kto marrdhnie krijohen prmes aktit administrative dhe n kto marrdhnie palt paraqiten si bart t drejtash e det!rash t vendosura dhe t mbrojtura prej shtetit. ". #endi juridik dhe sistemi juridik 0niteti i normave juridike dhe sjelljet e njerzve sipas at!re normave prcaktojn nocionin e rendit juridik. 1endi juridik pr)shin vetm at pjes t rendit shoqror" e cila sht e rregulluar me t drejtn" kurse rendi shoqror prveq rendit juridik" pr)shin edhe at moral" ekonomik e politik. &r nga struktura e tij rendi juridik mund t ndahet n pjesn normative" e cila prbhet nga normat dhe pjesn )aktike e cila prbhet nga sjellja konkrete e njerzve sipas normave. &r dallim nga rendi juridik" sistemi juridik pr)aqson trsin e t gjitha normave t prgjithshme dhe t veqanta t sistemuara n at mn!r q paraqesin nj unitet logjik t ndrlidhur dhe jot kundrthnshm. 2do s!stem juridik ka d! elemente kr!esore# institucionin juridik dhe degn juridike. 'nstitucioni juridik nnkupton trsin e t gjitha normave" t cilat ' prkasin marrdhnies s njejt shoqrore ose grupit m t vogl t saj dhe t cilat kan bazat e njjta si dhe jan pjes prbrse e ndonj trsie t caktuar m t lart. $eg juridike quhet trsia e institucioneve t cilat rregullojn t njjtn )ush t marrdhnieve shoqrore mbi bazat e njjta. $. %u&jekti juridik -ubjekt ' s drejts sht titullari ' t drejtave dhe det!rave n marrdhniet juridike. N )akt" subjektet e s drejts jan titullart e t drejtave dhe det!rave n rendin juridik# personat juridik dhe personat )izik. &ersonat )izik nuk jan konsideruar gjithmon subjekte t s drejts. N kohn bashkkohore t gjith njerzit t posalindur bhen subjekte t s drejt. /do person ka a)tsin juridike por jo edhe pr t vepruar. &r dallim nga a)tsia juridike" a)tsia pr t vepruar nnkupton ushtrimin )aktik t a)tsis juridike" prkatsisht realizimin e saj. ()tsia pr t vepruar )itohet n moshn madhore. &ersoni juridik pr dallim nga ai )izik nnkupton shoqatn e organizuar t q!tetarve" organin punues" institucionin apo bashksin tjetr t cilave me ligj ose me aktin e bazuar n ligj sht njohur e drejta q t jen titullar t drejtave dhe det!rimeve n rendin juridik. ()tsia juridike e personave juridik sht a)tsi juridike speci)ike" ndrsa a)tsia e personave juridik pr t vepruar sht e barabart me a)tsin juridike t kt!re personave. '. (r!anizata administrative E vshtruar pikrisht si dukuri reale shoqrore" organizata administrative paraqet at lloj organizate" n t ciln njerzit kr!ejn pun t prgjithshme shoqrore t cilat konsistojn n ushtrimin e pushtetit" n njrn an" dhe n ushtrimin e shrbimeve t caktuara pr subjektet juridike me mundsin e sh)r!tzimit t autorizimit publik" n ann tjetr. %irpo vshtirsit lindin me rastin e prcaktimit t kuptimit ,pun t prgjithshme shoqrore3. -e ka n t vrtet jan ,punt e prgjithshme shoqrore3" varet nga rregullimet shoqrore t vendeve t ndr!shme q prcaktojn prmbajtjen e t!re. 4akonisht mendohet se , nj pun merr karakter t prgjithshm shoqror ather kur at pun nuk mund ta ushtroj secili pr vete ose" s paku" nuk mund ta ushtroj mir nj individ" si e ushtron kt" p.sh nj organizat administrative.

). *eprimtaria administrative sipas nj koncepti shumica e autorve veprimtaris administrative i japin nj kuptim m t gjer se sa q ai ka n t vrtet dhe e prku)izon si veprimtari ekzekutive" ku veprimtaria e organeve t administrats paraqet vetm nj dimension t ushtrimit t saj. (ta q pr)aqsojn kt koncept" kan paras!sh se me ushtrimin e ksaj veprimtarie nuk merren d! lloje t ve anta organesh shtetrore organet ekzekutive" n njrn an dhe organet administrative n ann tjetr. 5eprimtaria ekzekutive sht sipas t!re veprimtari e njjt dhe e vetme e pushtetit" e cila sh)aqet n t njjtn koh n d! aspekte# n aspektin ekzekutiv dhe n at administrative. 6 d!ja kto aspekte ' konsiderojn si d! an t s njjts veprimtari shtetrore" t ushtruar nga i njjti sistem organesh shtetrore. Koncepti tjetr" veprimtarin administrative e shkput nga veprimtaria ekzekutive n kuptimin e gjer dhe kshtu nga nj veprimtari e prbashkt" n )akt sh)aqen d! lloj veprimtarish shtetrore" si sh)aqen d! sisteme organesh q ' ushtrojn ato veprimtari me prmbajtje t ndr!shme. 1+. Procedura administrative Nj nga elementet q prmendet n teorin juridike administrative lidhur me procedurn administrative sht# garancia pr paln se do t n.irret vendim i ligjshm dhe ' drejt7 prputhje n mes gjendjes )aktike dhe juridike7 mbrojtja juridike e t drejtave subjektive7 ndjenja e siguris s pals7 zbatimi ' normave juridike materiale etj. &rku)izimi m ' ngusht ' procedurs administrative sht ai q pr)shin n vete elementin e zbatimit t normave juridike materiale pr rregullimin e materieve t ve anta administrative. 11. E drejta administrative dhe shkenca e saj E drejta administrative prdoret n d! kuptime# a) -i deg e sistemit juridik ku pr)aqson nj trsi normash juridike" me t cilat rregullohen marrdhniet shoqrore t caktuara b) -i deg e shkencs juridike" ku merret me studimin e normave juridike me t cilat rregullohen marrdhniet e caktuara shoqrore. E drejta administrative prgjithsisht mund t prku)izohej si trsi normash juridike me t cilat rregullohen marrdhniet shoqrore q krijohen n )ushn e veprimtaris administrative. 12. (&jekti s drejts administrative Normat juridike q rregullojn marrdhniet shoqrore" t cilat prbjn objektin e s drejts administrative quhen norma juridike administrative. 1regullimi q u bn e drejta administrative marrdhnieve shoqrore q h!jn n objektin e saj quhet rregullim juridik administrative. N literaturn administrative sh)aqen pikpamje t ndr!shme lidhur me prcaktimin e objektit t s drejts administrative. 8bjekt i s drejts administrative paraqesin normat juridike t caktuara" si dhe marrdhniet q krijohen prmes at!re normave ose lidhur me to" edhe pse problemet paraqiten me rastin e prcaktimit se cilat norma juridike konsiderohen norma juridike administrative dhe cilat marrdhnie juridike jan marrdhnie juridike administrative. Ekzistojn s paku d! grupe prku)izimesh t objektit t s drejts administrative# &rku)izimet negative sipas t cilave e drejta administrative studion normat q ' prkasin administrats dhe nuk ' prkasin" prkatsisht nuk studiohen nga ndonj deg tjetr e s drejts dhe prku)izimet pozitive q prcaktojn normat q studiohen nga e drejta administrative. &rku)izimet pozitive po ashtu mund t klasi)ikohen n d! grupe# n ato q pr objekt t s drejts administrative konsiderojn t gjitha normat q ' prkasin administrats" pa marr paras!sh karakterin e marrdhnieve" prkatsisht t veprimtaris q ushtron administrate dhe n prku)izimet q pr objekt t s drejts administrative konsiderojn vetm ato norma t cilat rregullojn organizatat administrative dhe veprimtarin administrative" si dhe veprimtarin e organeve t tjera lidhur me marrdhniet juridike administrative.

13. ,urimet e s drejts administrative 6eoria mbi shtetin dhe t drejtn e trajton kuptimin e burimeve t s drejts n d! drejtime# si burime n kuptimin material dhe si burime n kuptimin )ormal. -i burime t s drejts n kuptimin material" teoria mbi shtetin dhe t drejtn kupton )orcn ,q shkakton sh)aqjen (krijimin) e s drejts3. -i burim )ormal" teoria mbi shtetin dhe t drejtn kupton )ormn me t ciln mvishen normat juridike" me )jal t tjera kupton t drejtn pozitive" respektivisht at q sht n )uqi. 9urimet themelore t s drejts n prgjithsi dhe t s drejts administrative n ve anti jan# kushtetuta" ligji" dekreti dhe aktet nnligjore. Kushtetuta paraqet )ormn juridike me prmbajtje m t lart" sepse si sht e njohur" me t mvishen normat juridike kushtetuese m kr!esore t cilat rregullojn marrdhniet m t rndsishme t shoqris. :igji sht nj )orm tjetr juridike" burim tjetr juridik n kuptimin )ormal" )uqia juridike e s cils n raport me kushtetutn sht m e ult" ndrsa n raport me aktet tjera juridike sht m e lart. :igji n t vrtet rregullon nj marrdhnie shoqrore t caktuar dhe si ' till ai n.irret nga organi legjislativ sipas procedurs s caktuar. $ekreti po ashtu paraqet njrin nga burimet e s drejts n kuptimin )ormal po q se me t rregullohet nj marrdhnie e caktuar shoqrore. Kur dekreti ka karakter normative dhe kur rregullon marrdhnie shoqrore n )ushn e administrats shtetrore" ai bhet edhe burim ' s drejts administrative. N disa vende dekretet paraqesin aktet m t shpeshta shtetrore pr vendosjen e normave juridike administrative (n ato vende bnte pjes edhe -hqipria). (ktet nnligjore jan gjithashtu burime t s drejts n prgjithsi dhe t s drejts administrative n ve anti" mirpo )uqia juridike e t!re sht m e ult se ajo e ligjit. (to jan t tilla kur prmbajn norma juridike me t cilat rregullojn marrdhniet shoqrore. Nse ato norma rregullojn marrdhniet n )ushn administrative ather ato bhen burim ' rndsishm pr t drejtn administrative. %egjithat pjesn m t madhe t burimeve t s drejts administrative e prbjn aktet e organeve t administrats shtetrore. (ktet e organeve t administrats mbajn emrtime t ndr!shme varsisht nga organet q ' n.jerrin dhe vendi ku jan t themeluara e veprojn ato organe" respektivisht pozits q kan ato organe n aparatin e prgjithshm t pushtetit shtetror. 14. %istemi s drejts administrative N sistemin e s drejts administrative t nj vendi pr)shihen" s pari" normat juridike q prmban kushtetuta e atij vendi" t cilat sanksionojn organizimin dhe veprimtarin e organeve t administrats shtetrore. N radh t d!t" n sistemin e s drejts administrative pr)shihen edhe normat e akteve t tjera juridike" t cilat sanksionojn marrdhniet shoqrore n )ushn e administrats shtetrore. Ktu mendohet" si rregull" n normat juridike t ligjeve t ve anta" dekreteve dhe akteve t tjera.

15. (r!anizatat administrative -nocioni i pr!jithshm i administrats. (utor t ndr!shm m s shumti prqendrohen n kto pjes t organizats# a)njerzit" b)qllimi i caktuar" c) mjetet (materiale dhe juridike)" ) struktura organizative dhe d) mvetsia n pun. 6ermi ,organizat3 mund t kuptohet s paku n d! aspekte# si pun e organizuar pr t arritur nj qllim t caktuar dhe organizat7 si institucion q ka elemente t caktuara dhe q sht themeluar q t realizoj qllime t caktuara. Njrin nga prku)izimet e organizats e bn -ajmon. %e organizat" ai nnkupton nj ,)ormat e sjelljes kolektive3. %e rastin e ktij prku)izimi" nocioni ' organizats pothuajse njehsohet me nocionin e institucionit shoqror" si jan bie )jala" martesa" )amilja" shoqria etj. Nj prku)izim t gjer t organizats ' bn edhe ;hems %uni. (i nocionin e organizats e prdor pothuajse n kuptimin universal. %uni e prku)izon organizatn si )orm t do shoqate njerzore pr arritjen e qllimit t prgjithshm. &arimet themelore t organizats jan# <. &arimi i ndarjes s punve" =. &arimi i koordinimit" >. ?entralizimi dhe decentralizimi dhe @. Koncentrimi dhe dekoncentrimi. Ndarja e punve n organizat" bhet mbi bazn e vendit t puns" respektivisht punve dhe det!rave t zbatuesit. Elementet e vendit t puns jan# a) punt dhe det!rat" b) puntori*zbatuesi i puns (nj ose m shum puntor)" c) %jetet e puns dhe d) Aapsira pr pun. <B a) Ndarja e punve mund t bhet n shum mn!ra# ndarja )unksionale" ndarja resoriale" ndarja vertikale" ndarja horizontale dhe ndarja operative. Ndarja e punve ka ndikim n dukurit e specializimit" tipizimit dhe t standardizimit. -pecializimi nnkupton trsin e thirrjeve t ve anta dhe t nevojshme pr ushtrimin e punve pro)esionale t caktuara" ose t m shum punve t ngjashme. 6ipizimi konsiston n ushtrimin e at!re punve" pas t cilave qndron produkti i njjt ose i ngjashm. -tandardizimi nnkupton at ndarje t punve" n t ciln operacionet (veprimet) e thjeshta (t rndomta)" kr!hen m leht e m shpejt dhe me sukses kontrollohen. <Bb) Koordinimi n )akt sht korelat i ndarjes s puns. Koordinimi paraqet nj ndr parakushtet esenciale t strukturs s organizats" ' cili do t bj t mundshm ,sigurimin e unitetit t veprimtaris n organizat3. Koordinimi paraqet vetm at lloj t ndrlidhjes" e cila siguron veprimin e harmonizuar t njsive organizative" prkatsisht t njsive t organizats pr realizimin e qllimit t prgjithshm t organizats. %e )jaln centralizim n kuptimin e prgjithshm" shprehet gjendja kur me nj organizat qeveriset nj qendr. - kndejmi karakteristik themelore e centralizimit sht se ai gjithnj paraqet nj hierarki t caktuar" q do t thot , se vendosja dhe rregullimi ' shtjeve thelbsore prqendrohet n majn e piramids s strukturs organizative3. Ndrkaq decentralizimi nnkupton dobsimin e ndikimit t qendrs s organizats n pjes t organizats. &ra decentralizimi shpreh bartjen e autorizimeve t caktuara prej organeve udhheqse n barts )unksional t caktuar" n t ciln njkohsisht bartet prgjegjsia e caktuar n prpjestim m autorizimet e dhna. <Bc) &arimi i koncentrimit sht i ndrlidhur me parimin e centralizimit. Koncentrimi n )akt paraqet tendencn q vendimet t n.irren sa m a)r q sht e mundur" nga maja e piramids hierarkike. Ndrsa dekoncentrimi nnkupton tendencn q vendimet t n.irren nga ana e organeve varse" nat!risht gjithnj ,n kuadr t rregullimit t caktuar juridik t s drejts" det!rimeve dhe prgjegjsive t subjekteve t caktuara3.

1". Nocioni or!anizats administrative N literaturn juridike s pari krkohen tiparet speci)ike q e prku)izojn organizatn administrative. (to tipare jan t shumta dhe m s shpeshti prmenden kto# kontinuiteti" pro)esionalizimi i npunsve" autorizimet" punt shoqrore dhe t tjera. -i nj lloj i ve ante i organizatave" organizatat administrative dallojn nga organizatat e tjera n baz t d! karakteristikave themelore t t!re# E para n organizatat administrative kr!hen punt e prgjithshme shoqrore dhe E d/ta punt e prgjithshme shoqrore konsistojn n ushtrimin e pushtetit" prkatsisht n ushtrimin e shrbimeve pr subjektet juridike dhe mundsin e sh)r!tzimit t autorizimeve publike7 q nnkupton nj pushtet t deleguar. 1$. 01ojet e or!anizatave administrative 8rganizatat administrative mund t klasi)ikohen n shum grupe. Crupin e par e prbjn organizatat administrative" punt e t cilave konsistojn n ushtrimin e pushtetit ku nnkupton organet e pushtetit shtetror" prkatsisht organet e administrats shtetrore. Crupin e d!t e prbjn organizatat administrative q ushtrojn shrbime t caktuara" duke sh)r!tzuar mundsin e ushtrimit t nj pushteti t deleguar nprmjet autorizimeve publike" Crupi i d!t i organizatave administrative nnkupton organizatat dhe institucionet" t cilat ushtrojn shrbime t caktuara duke sh)r!tzuar pr kt autorizimet publike. N literaturn juridike administrative" ndeshim shprehjen organizata e administrats publike e cila n vete prmbledh d! grupet e organizatave administrative. Kshtu %aks 5eber thekson se organizatat administrative shrbejn nga njra an si instrument pr ushtrimin dhe mbajtjen e pushtetit" ndrsa nga ana tjetr si sistem organizatash pr ushtrimin e shrbimit publik <Da) 8rganet e administrats Ejala organ ka d! kuptime# kuptimin subjektiv dhe kuptimin objektiv. N kuptimin subjektiv )jala +organ, nnkupton njerzit" qo)t si individ" qo)t si grup i t!re" nprmjet t cilve shteti ushtron punt e veta. N kuptimin objektiv )jala +organ, nnkupton vllimin e veprimtaris s individve apo t grupeve t t!re" nprmes t cilve shteti" prkatsisht bashksia e caktuar shoqrore" ushtron punt e veta. &ro)esori Krbek bn nj prku)izim q na duket m i a)rt dhe m i pranueshm. -ipas tij organi shtetror paraqet nj +institut real konkret dhe t organizuar juridik," i cili duhet t kr!ej +rreth t caktuar t det!rave dhe t punve shtetrore,. 8rganet e organizats shtetrore prbjn at pjes t aparatit shtetror e cila sht ngarkuar me veprimtarin administrative" si njrn nga veprimtarit e prgjithshme q ushtron shteti. Karakteristika themelore" e cila bn q organet e administrats t cilsohen si organe shtetrore sht mveshja e t!re me tagra t pushtetit. 6agrat e pushtetit t organeve t administrats shtetrore" shprehen n t drejtat dhe det!rat e t!re q# a) t n.jerrin akte juridike administrative me t cilat mani)estojn vullnetin e shtetit" prkatsisht t pushtetit shtetror dhe b) t mbrojn dhe t zbatojn ligjet e tij nga do shkelje" duke prdorur edhe )uqin shtrnguese. Karakteristik tjetr e rndsishme e organeve t administrats shtetrore jan kompetencat e t!re t prcaktuara me ligj. 8rganet e administrats kan nj numr ve orish speci)ike n baz t t cilave ato dallohen nga organet tjera t pushtetit shtetror. Kto ve ori t t!re prcaktohen nga karakteri i ve ant q ka veprimtaria administrative e shtetit. -hpeshher organet e administrats njjtsohen me personat z!rtar. -hprehjet +organ administrativ, dhe +person z!rtar, u prkasin d! nocioneve t ndr!shme" prandaj edhe kan kuptim t ndr!shm juridik. %e shprehjen +organ administrativ tregohet nj )ormacion individual ose kolektiv" me organizimin e tij t brendshm" q sht pjes prbrse e aparatit administrativ" ndrsa shprehja +person z!rtar, tregon individin" njeriun konkret" personin e caktuar q kr!en kt apo at )unksion administrativ.

<Db) Klasi)ikimi i organeve t administrats Klasi)ikimi organeve t administrats shtetrore sht n varsi t drejtprdrejt prej sistemit shoqror politik dhe juridik t nj vendi. Klasi)ikimi i organeve administrative sht i ndr!shm varsisht a bhet )jal pr shtetin unitar apo )ederativ" t centralizuar apo t decentralizuar etj. -ipas kriterit t shtrirjes s veprimtaris s organeve t administrats shtetrore" organet qendrore shtrijn veprimtarin e vet brenda tr territorit t vendit" ndrsa organet lokale t administrats e kan t ku)izuar shtrirjen e vet p.sh brenda nj komune. :idhur me kt sht edhe ndarja n organet qendrore dhe regjionale t administrats shtetrore. Kriter themelor pr ndarje n organet individuale dhe kolegjiale t administrats sht mn!ra e vendosjes. 8rganet individuale t administrats jan organe n t cilat si rregull shprehet vullneti ' individit" ' atij q sht n kr!e t organit" prkatsisht eprorit t organit. 8rganet individuale shtetrore jan p.sh ministrit. 8rgane kolegjiale t administrats shtetrore jan ato organe n t cilat e drejta e vendosjes ' takon nj grupi personash. 5endimi merret me mbledhje m shumic votash. %bledhja brena nj a)ati t caktuar quhet sesion" ndrsa numri ' antarve pr pun dhe marrjen e vendimeve t organit kolegjial quhet kuorum. Ekzistojn d! lloje t kuorumit.# kuorumi ' t pranishmve dhe kuorumi ' votuesve. Kuorumi ' t pranishmve sht numri ' antarve q nevojitet pr hapjen" prkatsisht )illimin e puns dhe mbajtjen e mbledhjes" ndrsa kuorumi ' votuesve sht numri ' antarve q nevojitet pr marrjen e vendimeve n mbledhje. Kriter pr ndarjen e organeve aktive dhe kshilluese t administrats shtetrore shrben lloji ' punve q kr!ejn" prkatsisht ushtrojn ato organe. 8rganet aktive jan t mvetsishme n ushtrimin e punve administrative dhe ndr!she mund t emrohen edhe si organe t cilat n.jerrin vendime (ministrit). 8rganet kshilluese jan si rregull ato t cilat bjn kshilla" pra sh)aqin kr!esisht mendime pro)esionale pr organet tjera dhe kto n esenc dallohen prej organeve aktive. Kriter themelor pr klasi)ikimin e organeve t mvetsishme dhe n organet n prbrjen e organeve t mvetsishme t organizats sht shkalla e mvetsis n pun" prkatsisht n ushtrimin e saj. 8rganet e mvetsishme jan ato organe q jan n raport t drejtprdrejt me parlamentet dhe themelohen prej t!re p.sh ministrit . 8rganet n prbrjen e organeve t mvetsishme t administrats shtetrore jan n raport t drejtprdrejt me organet e mvetsishme dhe themelohen me ushtrimin e punve t caktuara nga rreth veprimi i t!re p.sh inspektoratet n prbrjen e ministrive. Kto organe krkojn shrbim t ve ant dhe t organizuar" por edhe nj shkall t caktuar t mvetsis n ushtrimin e punve. Kriter themelor pr ndarjen n organe t larta dhe t ulta t administrats shtetrore sht raporti ndrmjet t!re. (i raport shprehet si raport ' organeve eprore dhe varse" si raport ' koordinimit" prkatsisht bashkrendimit dhe si raport ' lidhjeve vertikale ndrmjet t!re" prkatsisht ' t drejtave dhe det!rave t ndrsjellat. Klasi)ikimi n organet e administrats s shkalls s lart dhe t ult sht shprehje e shkallve t ndr!shme t njsive territoriale politike" pra edhe shkallve t ndr!shme t organeve t pushtetit shtetror n prgjithsi dhe t organeve t administrats shtetrore n ve anti. Kriter themelor pr ndarje n organet e prgjithshme dhe organe t ve anta t administrats shtetrore sht vllimi ' punve. 8rgane t prgjithshme t administrats shtetrore jan ato organe t cilave u sht dhn n kompetenc ushtrimi ' t gjitha punve administrative" t cilat n prgjithsi mund ti kr!ejn organet administrative. 8rgane t ve anta administrative jan ato organe veprimtaria e t cilave sht e ku)izuar n )ush t caktuar administrative" prkatsisht n shrbim t caktuar administrativ si p.sh seksione" re)erate etj.

1'. Parimet e or!anizimit t administrats shtetrore &arimet e organizimit t administrats shtetrore kushtzohen drejtprsdrejti nga rendi shoqror ' nj vendi dhe organizimi ' tij shtetror ' ndrtuar mbi kt baz. Ndr parimet themelore t organizimit t administrats shtetrore jan ato t cilat jan me interes pr shq!rtime komparative# parimin e ndarjes s )unksionit ekzekutiv nga )unksioni administrativ" parimin e kushtetutshmris dhe ligjshmris" si dhe parimin e )ederalizmit" si tri nga parimet kr!esore. $isa vende bjn ndarjen e )unksionit ekzekutiv nga ai administrativ pr dallim nga disa vende ku nuk ndeshim n ndarjen e kt!re )unksioneve. Eunksionin ekzekutiv e ushtrojn organet ekzekutive" ndrsa at administrativ organet e administrats shtetrore. Eunksionin administrativ mund ta ushtrojn edhe organizatat" t cilat ushtrojn punt me interes pr njsin administrative politike prkatse" si dhe organizatat dhe institucionet t cilat kan autorizime publike. &arimi ' kushtetutshmris dhe ligjshmris paraqet parimin politik e juridik" q do t thot se organizimi ' administrats shtetrore bazohet n parimet e prgjithshme t organizimit t pushtetit shtetror t prcaktuar n kushtetut dhe n ligje. K! parim prve q sht parim ' organizimit" ai sht edhe parim ' puns s organeve t administrats shtetrore. N vendet me rregullim )ederativ shtja e organizimit t administrats shtetrore shtrohet ndr!she nga vendet me rregullim unitar. &randaj n vendet me rregullim )ederativ nuk kemi prqendrim t veprimtaris administrative vetm n nj hallk organizative" por n m shum hallka (komuna" krahina" republika" )ederata). <F. %hr&imet pu&1ike dhe institucionet pr ushtrimin e t/re <Fa Nocioni ' shrbimit publik -hrbimi publik si nocion u zhvillua n vendet e &erndimit e sidomos n Eranc. :eon $igi q sht pr)aqsues i s ashtuquajturs teori e )unksioneve sociale zhvillon teorin se e drejta publike sht n t vrtet e drejt e shrbimeve publike d.m.th se nuk ka karakter t urdhrit" ve se prmban norma mbi rregullimin dhe drejtimin prkatsisht qeverisjen e shrbimeve publike. -ipas tij shrbim publik paraqet secila veprimtari ushtrimi i s cils do t duhet t sigurohej dhe t kontrollohej nga ata q qeverisin" sepse ushtrimi i ksaj veprimtarie sht ' domosdoshm pr realizimin dhe zhvillimin e reciprocitetit shoqror dhe k! shrbim sht ' asaj nat!re q nuk do t mund t realizohej pa intervenimin e )orcs sunduese. Nga k! prku)izim kuptojm se shrbimi publik sht sigurim ' reciprocitetit shoqror" ndrsa mjetin me t cilin arrihet ai qllim" paraqet )orca e at!re q sundojn" prkatsisht at!re q qeverisin. %oris 8rju" shrbimin publik e konsideron sigurimin e interesit t prgjithshm dhe si mjet pushtetin publik. 2+. 21asifikimi shr&imeve pu&1ike Kr!esisht merren d! kritere t klasi)ikimit t shrbimeve publike# objekti ' shrbimit publik dhe mn!ra se si sigurohet interesi publik. &ro)esori 1iverio sipas objektit shrbimet publike i klasi)ikon n tri grupe# shrbimet publike t administrats" shrbime publike t industris dhe t tregtis dhe shrbime publike sociale. -ipas mn!rs se si sigurohet interesi ' prgjithshm i njjti autor dallon tri grupe# s pari shrbimet publike t cilat kan qllim t drejtprdrejt dhe individualisht" ti plotsojn nevojat e individve" s d!ti shrbimet publike t cilat n mn!r indirekte ' o)rojn dobi individve" s treti shrbimet publike t cilat nuk jan t destinuara drejtprsdrejti pr dobin personale t individve" ve se i shrbejn interesit t prgjithshm n kuptimin e drejt t )jals" d.m.th interesit t tr bashksis shoqrore. N Eranc ndr )ormat e reja t shrbimeve publike ve ohen# a) ndrmarrjet publike dhe b) ndrmarrjet mikse" prkatsisht ndrmarrjet e prziera N shrbime publike n industri dhe tregti gjithnj e m shum aplikohen rregullat e s drejts private dhe n at mn!r ato trans)ormohen n kategori t ve ant juridike n ndrmrraje publike. &rve ksaj si organe t ve anta q ushtrojn veprimtarin e shrbimit publik" ekzistojn ndrmarrjet mikse" prkatsisht t prziera" aksionart e t cilave jan n njrn an kapitalistt private" ndrsa n ann tjetr shteti" prkatsisht personat publik juridik.

21. Autorizimet pu&1ike (utorizimet publike me nj pjes t vet ' prkasin ushtrimit t veprimtaris administrative. $erisa organet e administrats dhe organet tjera t pushtetit ushtrojn ,pushtet3" organizatat shoqrore nuk ushtrojn ,pushtet3 (burimor)" ve se kur jan me ligje t autorizuara" ushtrojn ,autorizime publike3" pra nj)ar ,pushteti t deleguar3. N sistemet kushtetuese juridike t vendeve t ndr!shme jan prcaktuar subjekte jo shtetrore pr ushtrimin e veprimtaris administrative. N -hqipri kto ishin organizata shoqrore gjendja juridike e t cilave prcaktohej me kushtetut" ndrsa n mn!r m t hollsishme ajo rregullohej me normat juridike administrative" t vendosura me akte juridike t organeve prkatse shtetrore. Element kr!esor q prcaktonte gjendjen juridike administrative t organizatave shoqrore ishte zotsia juridike administrative q d.m.th trsia e t drejtave dhe e det!rimeve" me t cilat shteti ' pajis dhe ' ngarkon ato n )ushn e veprimtaris ekzekutive urdhrdhnse dhe s d!ti zotsia e t!re pr tu paraqitur vet n marrdhnie t caktuara juridike si bartse t drejtash dhe det!rimesh me karakter administrativ. 22. *EP# 34A# A E (#5ANE*E 46 A73 N %4#A46% %84E4#(#E () 5E&1'%6(1'( ($%'N'-61(6'5E ==a. Eunksionet themelore t shtetit * 8rganet e administrats shtetrore jan pjes prbrse e aparatit shtetror t nj vendi. 8rganet e administrats shtetrore mbi t gjitha ushtrojn pushtet shtetror" me t cilin jan pajisur nga normat juridike n )uqi t atij vendi. Nprmjet at!re normave ushtrimi ' pushtetit shtetror nga ana e organeve t administrats shtetrore merr )orm dhe prmbajtje t caktuar" si dhe t shprehur e t konkretizuar n aktet juridike q n.jerrin ato. 5eprimtaria e shtetit sht shum e gjer. Eorma e par e veprimtaris q ushtron shteti sht ajo ligjvnse dhe kt e bn &arlamenti. 5eprimtaria e d!t sht ajo ekzekutive dhe ushtrohet nga organet e pushtetit shtetror 2everia dhe ministrit. 5eprimtaria ekzekutive prku)izohet n d! kuptime t saja themelore# n kuptimin e gjer n t cilin prve )unksioneve ekzekutive pr)shihen edhe )unksionet e organeve administrative dhe n kuptimin e ngusht n t cilin pr)shihen vetm )unksionet e organeve administrative. %e kushtetutn e 1epubliks s Kosovs (<FFG) dhe amandamentet e saj sht prcaktuar se pushtetin shtetror ekzekutiv dhe n kuadr t tij edhe at administrativ e ushtron 2everia dhe ministrit prkatse t 1epubliks dhe organet e organizatat tjera administrative" ndrsa )unksione t caktuara administrative mund t ushtrojn edhe subjektet tjera" kur kjo u sht besuar me ligj. 23. Prkufizimi i veprimtaris s or!aneve t administrats shtetrore -i )orm e ve ant e veprimtaris shtetrore n kuptimin e gjer administrata shtetrore" shprehet n d! drejtime# -i veprimtari ekzekutive dhe si veprimtari administrative n kuptimin e ngusht. 5eprimtaria ekzekutive e organeve t administrats shtetrore qndron n kujdesin pr zbatimin e ligjeve" ndrsa veprimtaria administrative qndron n zbatimin e drejtprdrejt t ligjeve dhe akteve tjera t bazuara n to. N baz t prmbajtjes konkrete t qllimit" q administrata ndjek si dhe ve orive juridike e politike q at e karakterizojn si )orm e ve ant e ushtrimit t pushtetit shtetror" administrata shtetrore mund t prku)izohet si# veprimtari administrative" q ushtrohet nga organet administrative" n baz dhe pr zbatim t ligjit. K! prku)izim v n dukje se tipari ' par kr!esor juridik ' administrats sht karakteri nnligjor ' saj. %e )jal tjera administrata shtetrore si )orm e veqant e veprimtaris shtetrore ,varet nga ligji" i nnshtrohet ligjit dhe ushtrohet gjithmon n baz dhe pr zbatim t ligjit3. 24. 01ojet e punve9 prkatsisht funksioneve t administrats shtetrore 8rganet e administrats shtetrore ushtrojn d! lloje themelore t punve# &unt administrative dhe punt pro)esionale" shoqrore dhe pun t tjera. a) punt administrative n kuptim t ngusht konsistojn n n.jerrjen e akteve normative dhe t akteve administrative" ushtrimin e mbikq!rjes administrative dhe ushtrimin e veprimtaris represive. Kto jan t ashtuquajturat pun autoritative. 9) &unt pro)esionale shoqrore dhe punt tjera jan punt jo autoritative dhe ato si rregull" organet e administrats ' ushtrojn pr nevoja t organeve t tjera t pushtetit" n radh t par pr organet ligjvnse dhe ekzekutive.

25. Parimet e puns s or!aneve t administrats &arimi ' ligjshmris &arimi ' ligjshmris dhe zbatimi ' tij kan rndsi jashtzakonisht t madhe sidomos pr administratn shtetrore. &arimi ' ligjshmris shtron krkesa dhe gjen zbatim si n veprimtarin ashtu edhe n organizimin e aparatit administrativ. N )ushn e veprimtaris s ktij aparati zbatimi i pr)ikt i saj krkon q t gjitha organet dhe personat e tij z!rtare t udhhiqen nga ajo si n kr!erjen e veprimeve t t!re juridike ashtu edhe t veprimeve jo juridike (materiale*teknike). &arimi i ligjshmris gjen zbatim t plot edhe n )ushn e organizimit t administrats shtetrore. ' tr ndrtimi i saj n t gjitha strukturat dhe hallkat e tij mbshtetet )uqimisht mbi kt parim. Kjo prmban nj nga )aktort kr!esore t aparatit administrativ dhe sht n gjendje q ta realizoj me sukses t plot prmbajtjen e administrats shtetrore n kuptimin e saj material )unksional dhe pa respektimin e ktij parimi nuk mund t ket veprimtari t rregullt administrative. &arimi i ligjshmris konsiderohet si parimi m i rndsishm dhe i par juridik" q n kuptim t prgjithshm nnkupton lidhshmrin e organeve t administrats pr normat juridike" prkatsisht pajtueshmrin e normave juridike t ulta me ato t larta" ndrsa n kuptim t ve ant" parimi i ligjshmris s puns s administrats nnkupton se t gjitha aktet e organeve t administrats duhet t jen t ligjshme" prkatsisht n prputhje me ligjin d.m.th t bazuara me ligj dhe akte t tjera q jan n.jerr n baz dhe pr zbatim t ligjit. 1astet m t shpeshta t paligjshmris q sh)aqen n punn e administrats jan# * inkompetenca" * cenimi i t drejtave n procedure" * cenimi i t drejtave materiale juridike" * vrtetimi i gabueshm i gjendjes )aktike dhe * paligjshmria n oportunitetin ose qllimin e aktit. =Ba) 'nkompetenca 8rganet e administrats duhet ti prmbahen kompetencs s caktuar. %os prmbajtja e t drejtave dhe det!rave t prcaktuara" prkatsisht autorizimeve nga ana e organeve nnkupton inkompetencn e t!re dhe n kt mn!r nj rast eklatant t paligjshmris. &aligjshmria mund t sh)aqet me cenimin e t drejtave mbi kompetencn lndore dhe territoriale. Nga inkompetenca duhet t dallojm uzurpimin e kompetencs" i cili paraqitet ather kur individi apo grupi i individve" prkatsisht organi )ar nuk kan cilsin e titullarit" ndrsa n.jerrin aktin administrativ. K! sht i ashtuquajturi akt inegzistent (i paqene) t cilin pala nuk duhet ta godas" por thjesht ta injoroj. =Bb) ?enimi i t drejtave n procedur njihet edhe si gabim )ormal apo procedural i administrats. (i cenim mund t shkaktohet me cenimin e normave me t cilat rregullohet )orma e aktit. Cabimet )ormale ose procedurale ndahen n d! grupe# n gabime esenciale dhe joesenciale. Esenciale jan ato gabime q ndikojn n vendosjen e shtjes" ndrsa gabime joesenciale jan ato gabime q nuk kan pasur ndikim n prmbajtjen e aktit. =Bc) ?enimi ' ligjit material mund t shkaktohet n d! mn!ra themelore# q n rastin konkret t mos aplikohet norma" e cila sht dashur t aplikohet ose kur sht aplikuar norma" mirpo aplikimi sht br gabimisht prkatsisht n baz t interpretimit t gabueshm. =B ) Cabimi n gjendjen )aktike 9het ather nse nuk vrtetohen t gjitha )aktet q jan relevante pr n.jerrjen e aktit. K! gabim mund t bhet qo)t nse )aktet nuk jan vrtetuar plotsisht ose nse sht n.jerr pr)undim i gabueshm mbi gjendjen )aktike. =Bd) &aligjshmria n oportunitetin ose qllimin e aktit ekziston ather nse organi i administrats n.jerr aktin mbi realizimin e nj qllimi tjetr dhe jo t atij q buron nga ligji. Norma administrative sht aplikuar drejt vetm nse aplikimi i prgjigjet oportunitetit ose qllimit t vet. 2". Parimi i diskrecionit -parimi i :muarjes s 1ir. Esenca e tij konsiston n at q normat ligjore nuk prmbajn zgjidhjen kategorike" por ia ln mundsin organit t administrats" n rastin konkret t zgjedh ndrmjet d! a m shum alternativave prkatsisht mundsive" at q sht m oportune. K! parim buron nga parimi i ligjshmris dhe paraqet konkretizimin e denj t tij" ve anrisht n procedurn administrative me rastin e vendosjes s shtjes konkrete administrative.

2$. Parimi i mvetsis Edhe parimi i mvetsis paraqet zbatim t denj t parimit t ligjshmris" sepse ai nnkupton se administrata mund t punoj vetm at pr t ciln sht e autorizuar. Kshtu konsiderohet se asnj organ tjetr" nuk mund t przihet n rrethveprimin e administrats" e n ann tjetr administrata sht prgjegjse pr kr!erjen dhe ushtrimin e det!rave q i jan prcaktuar. Kjo mvetsi e organeve t administrats sht relative q do t thot mundsi veprimi brenda pr brena kompetencave t prcaktuara me kushtetut e ligj. 1rethveprimi dhe kompetenca paraqesin instrumentet kr!esore t prku)izimit horizontal ndrmjet organeve t administrats shtetrore. 1rethveprimi nnkupton )ushn e caktuar t veprimtaris nga trsia e )unksioneve t organeve t administrats" q i takon nj organi t administrats. Kompetenca prku)izohet si e drejt dhe det!r e organit t administrats n ushtrimin e puns s caktuar administrative. Kompetenca ndahet pr nga prmbajtja e veprimtaris" prkatsisht lloji i punve" t cilat ushtrohen dhe kompetencn pr nga territori n t ciln shtrihet mundsia e veprimit t organit t administrats. Ekzistojn d! drejtime t ndrrimit t kompetencs# delegimi dhe substitucioni i kompetencs. $elegimi i kompetencs nnkupton bartjen e kompetencs nga organi i administrats s shkalls m t lart n organin e administrats s shkalls m t ult" ndrsa substitucioni i kompetencs nnkupton marrjen e kompetencs prej organit m t ult nga organi m i lart. 2'. Parimi i efikasitetit Ekzistojn shum parakushte q ndikojn n mn!r t drejtprdrejt n shkalln e e)ikasitetit t administrats. Ndr to sht edhe ligjshmria n punn e saj. &arakushte tjera t rndsishme" nga t cilat varet e)ikasiteti n punn administrats jan# organizimi )unksional i administrats" prkatsisht prcaktimi i kompetencave t administrats" modernizimi i puns n administrat" ngritja pro)esionale e kuadrove n administrat dhe in)ormimi e komunikimi n administrat. 2). Parimi i puns s hapur t administrats K! parim n esenc nnkupton hapjen e administrats para shoqris" prkatsisht in)ormimin e q!tetarve mbi punn e saj. 'n)ormimi pr punn e administrats mund t behet n vllim t ndr!shm dhe n )orma t ndr!shme. &r kt si rregull sh)r!tzohen mjetet e in)ormimit publik. 1ealizimi praktik i ktij parimi ka mundsi t ku)izimit n rastet e ruajtjes s sekretit" prkatsisht )shehtsis s puns n administrat. -ecila pun apo shrbime nga kompetenca e administrats konsiderohen sekret" prkatsisht )shehtsi" caktohen n legjislacion t do vendi.

3+. 3A##E78EN E4 ;<# 7 2E = A73 N %4#A4 *E * &rku)izimi i normave juridike administrative dhe dallimi i t!re nga normat tjera juridike Norma juridike administrative quhen ato rregulla t det!rueshme t sjelljeve q vendosen ose sanksionohen nga shteti pr rregullimin juridik t marrdhnieve shoqrore t cilat krijohen n procesin e veprimtaris s tij administrative. N aspektin e prgjithshm juridik normat administrative nuk dallojn ndaj normave t degve t tjera t s drejts pra kan prmbajtje dhe nat!r t njjt. Normat administrative nga normat e degve tjera i dallon objekti i ve ant i rregullimit juridik t t!re. N kt objekt si sht thn h!jn vetm marrdhniet shoqrore q krijohen n procesin veprimtaris administrative t shtetit. 5etm duke u nisur nga k! kriter ne mund t dallojm se nj norm juridike sht e s drejts administrative apo jo. a) Norma juridike administrative sht baz pr lindjen e marrdhnies juridike administrative. %egjithat vet marrdhnia administrative at nuk e krijon. (jo prmban vetm mundsin abstrakte t krijimit t ksaj marrdhnie" duke i parashikuar rastet e mundshme dhe n prgjithsi t lindjes s t drejtave e det!rimeve administrative pr subjektet e s drejts administrative. b) Normat juridike administrative si rregull kan karakter imperativ. K! karakter i saj sh)aqet nn urdhrimin e det!rueshm q ajo prmban pr subjektet e s drejts administrative. N pjesn m t mardhe t t!re normat juridike administrative e bjn rregullimin e marrdhnieve shoqrore prmes urdhrimeve kategorike" t cilat u drejtohen subjekteve prkatse. c) Elementet prbrse t strukturs s norms juridike administrative karakterizohen nga disa ndr!shime n krahasim me normat e tjera t s drejts. $iapozitivi i norms juridike administrative d.m.th" pjesa e strukturs q prcakton vet rregullimin e sjelljes s prcaktuar prej saj zakonisht sht shprehur n mn!r shum t qart. -a i prket sanksionit konkret d.m.th asaj pjese t strukturs s norms juridike administrative" tregohen masat e ndikimin shtetror e shoqror kundr at!re q shkelin diapozitivin e saj q mungon )are. -ipas prmbajtjes konkrete normat juridike administrative ndahen n norma q rregullojn marrdhnie shoqrore (kto norma prbjn &jesn e prgjithshme t s drejts administrative) dhe norma q rregullojn marrdhnie shoqrore t nj dege t ve ant t administrats shoqrore ose disa degve t saj (kto norma prbjn &jesn e posa me t s drejts administrative). -ipas )uqis juridike normat e s drejts administrative ndahen n norma t organeve shtetrore eprore dhe norma t organeve shtetrore varse. 1ealizimi ' normave juridike administrative nga subjektet e s drejts bhet n d! )orma# )ormn e ekzekutimit dhe at t zbatimit. Ekzekutimi i norms juridike administrative nnkupton nnshtrimin e sjelljes s subjektit t s drejts ndaj krkesave q i drejton atij kjo norm. Ekzekutimi sht i det!rueshm pr t gjith subjektet e s drejts administrative pa prjashtim. N zbatimin e norms juridike administrative kuptojm zgjidhjen n baz t saj t shtjeve konkrete nga ana e organeve kompetente shtetrore dhe personave t t!re z!rtar. * 4batimi i norms juridike bhet vetm nga ai subjekt i s drejts administrative i cili sht i autorizuar nga ligji pr nj gj t till d.m.th vetm organi shtetror" personi z!rtar etj. * 4batimi i norms juridike administrative n rastet konkrete bhet n prputhje me prmbajtjen e vrtet t saj d.m.th vetm pr ti arritur ato qllime" pr t cilat sht vendosur norma. * 4batimi i norms juridike administrative bhet duke i respektuar t gjitha rregullat e procedurs q ka parashikuar nj shtet pr nj gj t till.

31. 2uptimi dhe ve:orit kr/esore t marrdhnieve juridike administrative N kuptim t prgjithshm" marrdhnie juridike administrative quhen ato marrdhnie shoqrore q krijohen n )ushn e veprimtaris administrative dhe n t cilat palt paraqiten si bartse t drejtash dhe det!rash t vendosura e t mbrojtura nga shteti. %arrdhniet juridike administrative dallohen pr nga kto ve ori# a) 6o jan marrdhnie shoqrore juridike. -i t ktilla ato dallohen nga marrdhniet shoqrore n prgjithsi" sepse rregullohen nga normat juridike administrative" ndrsa nga marrdhniet tjera shoqrore juridike ato dallohen sepse krijohen n )ushn e veprimtaris administrative t shtetit. b) Njra nga palt n marrdhniet juridike administrative duhet t jet doemos shteti i pr)aqsuar nga organi i tij. -i rregull k! i )undit sht organ i administrats shtetrore. %e cilsin e pals tjetr mund t paraqiten t gjith subjektet e tjer t mundshm t kt!re marrdhnieve d.m.th. &ersonat )izike dhe juridike. 2enia e organit shtetror si pal e domosdoshme prkatsisht e det!rueshme e marrdhnieve juridike administrative" shpjegohet me )aktin se veprimtaria administrative realizohet gjithnj n emr t shtetit" t cilin mund ta pr)aqsojn vetm organet e tij. c) %arrdhniet juridike administrative nuk krijohen vetvetiu" krijimi i t!re bhet ather kur vrtetohen ato rrethana me t cilat normat juridike administrative krijojn lindjen ndr!shimin dhe shuarjen e t!re. (to rrethana quhen )akte juridike administrative. d) -ubjekte t marrdhnieve juridike administrative jan ata persona )izik e juridik q duke qen t mveshur me t drejta dhe t ngarkuar me det!ra n )ushn e veprimtaris administrative t shtetit h!jn n marrdhnie me organet shtetrore. Kto subjekte duhet t ken zotsin juridike dhe zotsin pr t vepruar pr t h!r n kto marrdhnie. 32. 01ojet e marrdhnieve juridike administrative %arrdhniet juridike administrative mund t ndahen n lloje t ve anta. -i rregull kriteret kr!esore pr ndarje t till jan# prmbajtja konkrete e marrdhnieve juridike administrative7 karakteri ' vet marrdhnieve7 karakteri ' subjekteve t saj dhe metodat e mbrojtjes s marrdhnieve juridike administrative. 33. Aktet administrative shtetrore $! vrejtje duhet theksuar# E para akte t organeve t administrats nuk jan vetm aktet administrative" t cilat n )akt" jan vetm nj nga llojet e akteve q n.jerrin organet e administrats shtetrore n ushtrimin e )unksioneve t prcaktuara t t!re me kushtetut dhe ligje E d!ta" akte administrative nuk jan vetm aktet" t cilat n.jerrin organet e administrats shtetrore" ve se n.jerrin edhe organizatat dhe bashksit n ushtrimin e autorizimeve publike" do t thot kur jan t pajisura me t drejta dhe t ngarkuara me det!rime n marrdhniet juridike administrative. 8rganet administrative n.jerrin# akte juridike dhe akte materiale" 34. Aktet juridike t administrats (ktet juridike t administrats mund t klasi)ikohen n# akte normative ose t prgjithshme dhe akte konkrete ose individuale. >@a. (ktet normative ose t prgjithshme jan aktet q organet e administrats shtetrore i n.jerrin n veprimtarin e vet dhe me t cilat rregullojn norma t sjelljes n mn!r abstrakte prkatsisht t prgjithshme. Kto norma ju prkasin numrit t pacaktuar t njerzve dhe rasteve. (ktet normative t prgjithshme t cilat i n.jerrin organet administrative jan# rregullore" urdhresat dhe udhzimet. 34a1. 1regullorja 1regullorja sht akt juridik normativ ose akt i prgjithshm i organeve t administrats. K! akt ka karakter normativ" sepse prmban dispozita t prgjithshme" t cilat duhet t zbatohen nga subjektet juridike administrative n )ushat prkatse t administrats shtetrore. 1regullorja n.irret pr d! qllime t caktuara# e para pr t prcaktuar organizimin e brendshm t organit dhe e d!ta" pr t prcaktuar rrethveprimin e tij.

34a2. 0rdhresa 0rdhresa sht akt juridik normativ ose akt i prgjithshm i administrats" me t cilin behet zbatimi i dispozitave ligjore dhe i akteve t prgjithshme t kuvendeve t bashksive shoqrore*politike dhe t organeve ekzekutive t t!re. %arrdhniet kr!esore q krijohen n jetn e nj vendi" si rregull rregullohen n mn!r primare me akte ligjore (ligje dhe dekrete) -' prjashtim pr rastet kur vet ligji e l rregullimin e marrdhnieve t caktuara shoqrore n kompetencn e organeve t administrats shtetrore dhe kr!esisht n kompetencn e 2everis ajo i rregullon ato me 0rdhresa. &randaj urdhresat nga nat!ra juridike jan akte me karakter t prgjithshm. (to zakonisht prcaktojn rregulla t det!rueshme sjelljeje pr nj rreth t gjer personash dhe pr zbatimin e kt!re rregullave zakonisht parashikojn edhe sanksione administrative. 34a3. 0dhzimi 0dhzimi sht akt juridik normativ ose akt i prgjithshm i administrats dhe n.irret me qllim t drejtimit" kshillimit ose dhnies s instruksioneve t ndr!shme" lidhur me zbatimin e ligjeve apo dispozitave tjera dhe t akteve t prgjithshme t kuvendeve e organeve ekzekutive t t!re. 0dhzimi ka karakter t det!rueshm por edhe )akultativ. 0dhzimi i det!rueshm zakonisht n.irret nga organet e administrats m t lart dhe u drejtohet organeve t administrats m t ult kshtu q at!re u ndihmon pr t zbatuar m leht dispozitat e ndr!shme ligjore. 0dhzimi )akultativ n.irret si instruksion pro)esional nprmjet t cilit nj organ m i lart i udhzon organit tjetr m t ult t administrats se si duhet t kr!ej nj pun pro)esionale. 35. Aktet administrative &r aktin administrativ jan me rndsi kto karakteristika# konkretsia" autoritetsia dhe veprimi i tij juridik. (kti administrativ m s shpeshti prku)izohet si akt juridik me t cilin n mn!r autoritative vendoset nj shtje konkrete. (tributi juridik ose ,veprimi juridik3 shrben pr tu dalluar nga aktet materiale t cilat nuk e kan kt cilsi" ndrsa atributi ,konkret3 shrben pr ta dalluar nga aktet e prgjithshme juridike" prkatsisht nga aktet t cilat i prkasin nj numri t madh t rasteve. 3". 01ojet e akteve administrative (ktet administrative mund t klasi)ikohen sipas kritereve t ndr!shme. * (ktet individuale dhe gjenerale Ndarja e akteve administrative n akte individuale dhe akte gjenerale bhet n baz t kriterit themelor se akti i prket personave individualisht t caktuar apo t pacaktuar. &r aktin administrativ individual sht karakteristik se personi prkatsish personat jan t shnuar me emr p.sh leja q i ipet personit konkret pr hapjen e puntoris zejtare. (kti gjeneral u prket shum personave t cilt nuk shnohen me emr n akt. Edhe pse n akt nuk shnohen emrat e personave t cilve u prket akti ata mund t caktohen p.sh akti me t cilin banorve t nj lagjeje apo t nje rruge ' urdhrohet q t marrin pjes n shuarjen e zjarrit. (kti gjeneral ndr!shon prej ati t prgjithshm sepse nuk sht ' karakterit t prgjithshm meq nuk prmban normn e prgjithshme por prmban normn vetm pr nj rast (shuarjen e zjarrit" evitimi ' vrshimit etj). 3$. Aktet konstitutive dhe dek1arative (ktet me t cilat )ormohen marrdhniet juridike" pra ato akte me t cilat krijohen" ndr!shohen a prishen marrdhniet juridike quhen akte konstitutive p.sh vendimi me t cilin lejohet ndrtimi ' objektit t caktuar n nj pronsi taksore" leja pr bartjen e arms etj Ktu sht karakteristike se marrdhnia juridike m par nuk ka ekzistuar ndrmjet organit dhe pals. &rmes aktit n )akt )ormohet marrdhnia. E)ekti ' ktij akti sht nga momenti ' n.jerrjes s tij pra e. nunc. (kte deklarative quhen aktet me t cilat vetm vrtetohet ekzistimi ' marrdhnieve juridike administrative. Ktu marrdhnia juridike m par ka ekzistuar prandaj me akt vetm bhet vrtetimi i ekzistimit t saj. 5eprimi marrdhnies juridike sht nga momenti kur sht krijuar marrdhnia pra e. tunc. (kt deklarativ sht p"sh akti mbi pushimin e shrbimit personit ushtarak t caktuar me )uqin e ligjit etj.

3'. Aktet pozitive dhe ne!ative (ktet pozitive jan ato akte administrative t cilat prodhojn ndonj ndr!shim n marrdhniet ekzistuese juridike" qo)t nse krijohen marrdhniet e reja" qo)t nse ndr!shojn ato ekzistuese apo prishen. (kt pozitiv sht p.sh vendimi me t cilin personit t caktuar i prcaktohet lartsia e tatimit. (kte negative i quajm ato akte administrative me t cilat re)uzohet ndr!shimi i marrdhnies ekzistuese juridike. Kto akte n.irren sipas krkess s pals. Kshtu akte negative jan aktet me t cilat re)uzohet krkesa pr n.jerrjen e lejeve pr bartjen e arms" pr hapjen e puntoris zejtare etj. Ktu pra organi n.jerr aktin me t cilin deklaron se nuk dshiron ta ndr!shoj gjendjen ekzistuese. Ndodh q t mos deklarohet )are me qHrast kemi t bjm m heshtjen e administrats. Aeshtje t administrats kemi ather kur organi kompetent nuk n.jerr vendimin n a)atin e caktuar. Nse procedura sht hapur me krkesn e pals" ai a)at sht tridhjet dit nga dita e dorzimit t krkess" ndrsa nse procedura hapet me krkesn e organit" a)ati sht gjashtdhjet dit. Nse organi kundr vendimit t t cilit ankesa sht e lejueshme" nuk e n.jerr kt brenda a)atit t caktuar" ather pala ka t drejt ankese n organ m t lart. Nse organi i shkalls s d!t nuk e n.jerr vendimin n a)atin e caktuar prej gjashtdhjet ditsh dhe as n a)atin plotsues shtat ditsh" para mund t hap kon)liktin administrativ sikundr t jet re)uzuar ankesa e saj (sipas legjislacionit t Iugosllavis). 3). Aktet juridikisht t 1idhura dhe aktet n &az t :muarjes s 1ir (ktet juridikisht t lidhura jan ato akte administrative t t cilat q m par sht prcaktuar se duhet t n.irren dhe se )ar do t jet prmbajtja e t!re. 'niciativa pr n.jerrjen e aktit dhe prmbajtja e tij shprehimisht sht prcaktuar me ligj. p.sh vendimi mbi dhnien e lejes pr ndrtim. (ktet n baz t muarjes s lir jan ato akte te t cilat organit me ligj i sht dhn mundsia q sipas bindjes s vet t lir dhe vlersimit t interesit t prgjithshm t vendos n rastin konkret. &"sh $hnia shtetsis" mbi dhnien e ndihmave t caktuara etj. 4+. Aktet e nj or!ani dhe aktet e pr&ra (ktet administrative mund t klasi)ikohen n akte administrative t nj organi dhe aktet administrative t prbra prkatsisht t shum organeve. 1ast m i shpesht sht q aktin administrativ ta n.jerr nj organ qo)t individual ose kolegjial. &rjashtimisht nj akt administrativ mund ta n.jerrin d! a m shum organe. &.sh n.jerra e prbashkt e akteve administrative" n.jerrja e aktit me plqimin e mparshm t organit tjetr" n.jerrja e aktit me vrtetimin ose lejen e organit tjetr ose n.jerrja e vendimit pasi t jet marr mendimi nga ana e organit tjetr. 41. E1ementet prm&ajtjesore t aktit administrativ jan# konkretizimi i lnds dhe i subjekteve t aktit" diapozitivi" ars!etimi dhe udhzimet pr mjetin juridik. (kti administrative n radh t par prmban lndn pr t ciln bhet )jal edhe subjektet" prkatsisht palt t cilave u prket. Esenca e prmbajtjes s aktit administrative sht diapozitivi d.m.th vendimi me t cilin vendoset lnda. &randaj diapozitivi prmban shprehjen e vullnetit t organit t administrats me rastin e vendosjes s lnds s caktuar" prkatsisht marrdhnies s caktuar. $iapozitivi sht elementi m prmbajtjesor dhe pa t nuk ka akt administrative. N ars!etim shnohet pse sht vendosur ashtu si sht thn n diapozitivin e vendimit. (rs!etimi shpreh parimin e ligjshmris dhe n t pals ' pasq!rohet gjendja )aktike dhe dispozitat materiale" n baz t t cilave sht vendosur shtja" prkatsisht sht n.jerr vendimi. N udhzim mbi mjetin juridik" pala in)ormohet mbi mundsin prkatsisht pamundsin e prdorimit t mjetit t caktuar juridik. Nse pala ka mundsi ather n udhzim shnohet se para cilit organ mund ta sh)r!tzoj kt t drejt dhe n )ar a)ati mund t bj kt. 0dhzimi ka gjithashtu nnshkrimin" datn dhe vuln e organit.

42. Aktet materia1e t administrats (ktet materiale jan akte n t cilat mbahen shnime t ndr!shme mbi dukurit e ndr!shme ose kumtohen shnime e t dhna dhe provohen )aktet mbi ato t dhna. (ktet materiale nuk jan akte n kuptimin teknik por veprime t thjeshta administrative pro)esionale. (ktet materiale jan t ndr!shme dhe ndahen n# @=a. (ktet e evidentimit ose dokumentacionit Ktu pr)shihen aktet n t cilat mbahet evidenca" prkatsisht dokumentacioni i dukurive dhe i t dhnave t ndr!shme p.sh regjistrat protokollet librat e ndr!shme etj. @=b. (ktet e dhnies e t marrjes s deklaratave 8rganet administrative pr dukurit t ndr!shme n baz t krkess s subjekteve t ndr!shme marrin deklarata t ndr!shme si p.sh deklarata me t cilat pasq!rohet gjendja ekonomike dhe personale e subjekteve t ndr!shme. @=c. (ktet e lajmrimit ose kumtimit Ktu pr)shihen lajmrime" kumtesa e tregues t ndr!shm mbi t dhnat e caktuara pr subjektet e ndr!shme. 43. 3arrdhniet ndrmjet or!aneve t administrats dhe marrdhniet e saj me or!anet tjera t pushtetit * Klasi)ikimi i veprimtaris s organeve t administrats 5eprimtaria e organeve t administrats shtetrore sht mundur t klasi)ikohet n mn!ra t ndr!shme p.sh sektor" deg" )ush dhe shrbime administrative. @>a. -ektort -i rregull pr)shijn punt administrative n deg t administrats shtetrore. 5arsisht nga vendet e ndr!shme sektort organizohen n mn!ra t ndr!shme. Kshtu p.sh sektort e veprimtaris s administrats shtetrore n ish*Iugosllavi klasi)ikohen n tre m kr!esoret. -ektori i administrats politike q pr)shin punn e administrats n degt e mbrojtjes" punve t brendshme" t jashtme n )ushn e administrats gj!qsore dhe t prgjithshme" pastaj -ektori i punve ekonomike dhe -ektori i administrats shtetrore n )ushn e veprimtaris shoqrore. @>b. $eg t administrats * konsiderohen punt" prkatsisht grupi i punve administrative" q kan nj ndrlidhje" kan ngjashmri dhe prbjn nj trsi t vetme. @>c. Eush t administrats shtetrore * emrtohen deg t coptuara t saj d.m.th trsi m t ngushta se ajo. Kshtu p.sh deg t administrats paraqet industria" ndrsa )usha e saj jan# industria ndrtimore" industria metalike etj. @> . -hrbimet administrative* paraqesin nj nocion ende m t ngusht se sa )usha e administrats. Jsht )jala pr punt administrative t specializuara" t cilat n rastet m t shpeshta jan t organizuara n organe t mvetsishme dhe n prbrjen e organeve t mvetsishme" si jan p.sh inspektoratet. 44. 3arrdhniet ndrmjet vet or!aneve t administrats %arrdhniet ndrmjet organeve t administrats ndahen n tri grupe themelore# N t parin pr)shihen marrdhniet e t gjitha organeve t administrats pa marr paras!sh s a bhet )jal mbi marrdhniet ndrmjet organeve t nj njsie territoriale" ose ndrmjet organeve t njsive t ndr!shme territoriale. Kto marrdhnie shprehen n dhnien e ndihms juridike N t d!tin bjn pjes marrdhniet ndrmjet organeve t administrats s njsive t ngushta dhe t gjera territoriale. Kto jan t ashtuquajturat marrdhniet vertikale ndrmjet organeve t administrats. N t tretin h!jn marrdhniet e ndrsjella" prkatsisht ato reciproke t organeve t s njjts njsi territoriale. Kto jan t ashtuquajturat marrdhnie horizontale ndrmjet organeve t administrats. @@a. $hnia e ndihms juridike nnkupton ushtrimin e veprimeve t caktuara t nj organi pr nj organ tjetr t administrats" pa marr paras!sh s a bhet )jal mbi marrdhniet ndrmjet organeve t nj njsie territoriale" apo t ndr!shme territoriale. N procedurn administrative njihen d! raste t ndihms juridike# Kur organi duhet t kr!ej ndonj veprim n procedur jasht territorit n t cilin shtrihet kompetenca e tij (e ashtuquajtura ndihm juridike e obligueshme). dhe Kur organi kr!erjen e ndonj veprimi n procedur ia beson organit tjetr prkats i autorizuar pr ndrmarrjen e veprimit t till (e ashtuquajtura ndihm juridike )acultative). @@b. %arrdhniet vertikale ndrmjet organeve t administrat zhvillohen n baz t d! parimeve themelore# &arimit t mvetsis s njsis territoriale" parimit t rendit komunal.

@Ba. &arimi i mvetsis s njsis territoriale nnkupton interesat speci)ike" prkatsisht shkalln e interesave t secils njsi" vendosjen e mvetsishme mbi ato interesa dhe ekzistimin e organeve t administrats n seciln njsi territoriale. @Bb. &arimi i rendit komunal sht i rndsishm pr marrdhniet vertikale t organeve t administrats pr shkak se n parim t gjitha aktet e prgjithshme (publike) ushtrohen n komun" si njsi themelore territoriale nse nuk gjenden shprehimisht n kompetenc t njsis m t gjer. @Bc. -ubordinimi paraqet det!rimin e organeve t nnshtruara q ti kr!ejn urdhresat konkrete t organeve eprore. 4". 3arrdhniet e or!aneve t administrats me or!anet 1i!jvnse mund t vshtrohen n kuadr t disa grupeve t shtjeve si jan# a). t drejtat e karakterit organizativ shprehen n autorizimet e organeve ligjvnse q ti prcaktojn parimet e prgjithshme t organizimit t t!re (makroorganizimi i administrats). 9). 6 drejtat e karakterit )unksional shprehen n autorizimet e organeve ligjvnse t n.jerra me dispozita" t cilat jan t det!rueshme pr organet e administrats shtetrore" sepse paraqesin bazn pr punn e t!re c). t drejtat e karakterit personal shprehen n autorizimet q t emrojn dhe shkarkojn )unksionart e organeve t administrats shtetrore. 4$. 3arrdhniet e or!aneve administrative me or!anet ekzekutive mund t vshtrohen n kuadr t disa grupeve t marrdhnieve# @Da). 6 drejtat e karakterit organizativ shprehen n autorizimet e organeve ekzekutive q ti prcaktojn parimet e prgjithshme t organizmit t brendshm t organeve t administrats shtetrore @Db). 6 drejtat e karakterit )unksional shprehen n autorizimet e organeve ekzekutive q ti prcaktojn t drejtat dhe det!rat e organeve t administrats shtetrore" t drejta kto q realizohen prmes n.jerrjes s akteve pr zbatimin e ligjeve dhe t dispozitave dhe t akteve tjera t prgjithshme t organeve ligjvnse. @Dc) 6 drejtat e karakterit personale shprehen n autorizimet e organeve ekzekutive q ti emrojn dhe shkarkojn )unksionart e organeve t administrats shtetrore q nuk emrohen dhe shkarkohen nga organet ligjvnse. @D ) 6 drejtat e karakterit )inanciar shprehen n autorizimet e organeve ekzekutive q ti prcaktojn kriteret pr sh)r!tzimin e mjeteve pr punn e organeve t administrats shtetrore. 4'. 3arrdhniet e or!aneve t administrats me !j/katat 8rganet e drejtsis ushtrojn )orma t caktuara t kontrollit mbi punn e organeve t administrats shtetrore. Ekzistojn disa )orma t kontrollit# a) Kontrolli i kushtetutshmris dhe ligjshmris s akteve t prgjithshme t organeve t administrats" b) kontrolli i ligjshmris s akteve administrative. 4). 2(N4#(00 P<N6% %6 A3 N %4#A46% kontrolli i brendshm i administrats %e kontroll administrativ kuptojm ndikimin q ushtron organi administrativ epror mbi organet varse" lidhur me kr!erjen e suksesshme t det!rave t t!re z!rtare (k! sht kontrolli i brendshm)" ose ndikimin e organit t specializuar administrativ mbi organet tjera administrative dhe mbi zbatuesit e tjer" me qllim t sigurimit t zbatimit t rregullt nga ana e at!re ligjeve e akteve nnligjore t organeve m t lart (k! sht kontrolli i jashtm). N sistemin administrativ bashkkohor" kontrolli i brendshm administrativ zhvillohet n d! )orma# @Fa. Kontrolli institucional * i bhet si rregull" n baz t paknaqsis s shprehur nga ana e pals" d.m.th n baz t ankess. &rmes ankess goditet nj akt konkret administrativ i organit t ult administrativ para organit m t lart. @Fb. Kontrolli hierarkik* bhet n baz t pushtetit hierarkik dhe kshtu organet m t larta administrative kan jo vetm t drejt" por edhe det!rim q t mbikq!rin punn e organeve m t ulta. %bikq!rja mund ti prkas akteve konkrete individuale t organeve t ulta dhe mund ti prkas edhe puns s trsishme t nj ose m shum organeve t ulta. %bikq!rja bhet prmes inspeksionit dhe revizionit

5+. 2ontro11i i jashtm i administrats kontrolli nga ana e parlamentit paraqet njrin nga )ormat m t rndsishme t kontrollit politik. &rmes ktij kontrolli ve anrisht pretendohet# a) sigurimi i )unksionimit t rregullt dhe t mir t administrats" b) garantimi i ligjshmris dhe mbrojtja e t drejtave t q!tetarve dhe c) ushtrimi i mbikq!rjes s prgjithshme mbi veprimtarin administrative Kontrolli i jashtm ka pr qellim adekuatitetin e veprimtaris administrative n normat themelore nga ana e pushtetit politik. N shumicn e vendeve bashkkohore organet e kontrollit t jashtm ushtrojn jo vetm kontrollin e ligjshmris por shpeshher ushtrojn edhe kontrollin e oportunitetit n )usha t caktuara. Kontrolli parlamentar n vendet me demokraci t zhvilluar paraqet njrn nga )ormat m t rndsishme t kontrollit t jashtm. (i sh)aqet si nj )orm e kontrollit politik prmes s cils" me an t parlamentit ose t komiteteve a komisioneve t tij dshirohet q t ndikohet n )unksionin ekzekutiv" t cilin e ushtrojn qeverit dhe organet e administrats shtetrore dhe subjektet tjera. 51. (m&udspersoni si 11oj i kontro11it t puns s administrats &araqet njrin nga llojet e kontrollit mbi punn e administrats. Ejala ,ombudsmen3 sht huazuar nga gjuha suedeze q do t thot ndrmjetsuesin ose pr)aqsuesin. 8mbudsmani pr)aqson nj organ i cili ka pr det!r q t mbroj q!tetart. 8mbudsmani zhvillohet sidomos n vendet me sistem parlamentar ose n vendet ku kontrolli i administrats nuk sht siguruar si duhet. Eunksionet e ombudsmanit jan# q ti hulumtoj t gjitha rastet e shkeljes t s drejts dhe ligjeve" pr t cilat merr vesh ose pr t cilat i drejtohen q!tetart" q t udhheq procedurn dhe t ndjek prpara gj!qit do )unksionar" i cili n ushtrimin e det!rave t veta nga )avorizimi" korupteti ose pr )ardo motivi tjetr" shkel ligjin dhe l anash prgjegjsin e vet" q ti vlersoj t gjitha aktet juridike dhe aktgj!kimet e gj!katave supreme dhe t ndjek bile edhe gj!qtart m t lart nse konsiderohen se kan n.jerr aktgj!kim t padrejt q ti paraqes Kuvendit q t tregoj pr dobsit e ligjeve dhe ti propozoj ndr!shimet dhe shtesat" apo n.jerrjen e ligjeve t reja etj. 52. 2ontro11i !j/>sor i administrats Kontrolli gj!qsor i administrats nnkupton autorizimet t cilat i jepen nj organi t pavarur nga pushteti politik dhe nga administrata q ti zgjidh kon)liktet" t cilat jan t shkaktuara me )unksionimin e administrats. Eunksioni themelor i kontrollit gj!qsor konsiston n sigurimin e mbrojtjes s q!tetarve n raport me administratn. 4gjidhja e kon)likteve administrative i sht besuar organeve gj!qsore. 53. 3jetet e kontro11it po1itik t administrats n kuptim t prgjithshm emrohen ato mjete t cilat kan pr qllim q t ndikojn n organizatat administrative lidhur me rolin e t!re me mekanizmin e pushtetit. -ipas pro)esor &usiqit" mjetet e kontrollit politik t administrats ndahen n d! grupe themelore# a) n organizative dhe b) n )unksionale %jetet organizative t kontrollit politik sipas tij jan# decentralizimi n kuptimin m t gjer7 ndarja e )unksioneve dhe parimi i kolegjialitetit" ndrsa n mjetet )unksionale" i njjti autor prmbledh vendosjen e q!tetarve" pjesmarrjen e q!tetarve n ku)izimin e administrats me norma. 54. 3jetet or!anizative t kontro11it %e decentralizim nnkuptohet secili dobsim i ndikimit t qendrs s caktuar t nj sistemi t organizuar n pjes t atij sistemi. -i mjet i kontrollit politik t administrats" decentralizimi mund t aplikohet me qllim t zvoglimit t ndikimit t qendrave t caktuara t pushtetit politik n pjes t caktuara t instrumentit administrativ e po ashtu edhe me qllim t dobsimit t lidhjeve brenda vet aparatit administrativ. Eormat kr!esore praktike t decentralizimit jan ,ndarja e sovranitetit3" prkatsisht )ederata" kon)ederata dhe )orma tjera t shteteve t prbra" pastaj decentralizimi territorial" ve anrisht vet administrimi lokal dhe decentralizimi i vrtet nga krijimi i llojeve t nat!rshme t sistemeve organizative paralele pr rrethin e njjt t punve dhe deri te bartja e punve administrative nga nj sistem i organizuar qendror" zakonisht nga administrata shtetrore n organizata tjera q gjenden jasht atij sistemi. B@a. Ndarja e )unksioneve paraqet rast t ve ant t decentralizimit t vrtet n vet kulmin e administrats dhe t organizimit t pushtetit. %vetsia organizative e bartsve t pushtetit lehtson kontrollin politik dhe krijon d! institucione t rndsishme t kontrollit t administrats. B@b. Kolegjialiteti si mjet i kontrollit politik t administrats do t thot besimin e vendimeve t caktuara ose t vendosjes n prgjithsi n organizatn administrative" njkohsisht d! ose m shum vetave ()unksionarve
eprore).

55. 3jetet funksiona1e t kontro11it 5endosja e q!tetarve nnkupton t drejtn e t gjith q!tetarve me t drejta politike q t marrin pjes n n.jerrjen e vendimeve q i prkasin administrats. Eorma t ve anta t vendosjes s q!tetarve jan7 * konsultimi i q!tetarve dhe * tubimet e q!tetarve. Konsultimi i q!tetarve nuk paraqet )orm t prhershme organizative7 vendimi i prket qo)t shtjeve kushtetuese e ligjore (re)erendumi)" qo)t shtjeve t tjera p.sh ndr!shimeve eventuale territoriale (plebishiti) 6ubimi i q!tetarve sht )orm e prhershme organizative e vendosjes s q!tetarve (n procedurn zgjedhore) etj. Ku)izimi me norma nnkupton ekzistimin e at!re rregullave t cilat n )ardo mn!re respektivisht prku)izojn veprimtarin e administrats (instrumente t kontrollit politik jan# kushtetuta dhe institucionalizimi i kontrollit prmes gj!katave. 5". Pr!je!jsia po1itike e administrats prku)izimi i nocionit t prgjegjsis &rgjegjsia prcaktohet si raport i njeriut dhe pushtetit prkatsisht shoqror. :loji dhe sistemi i prgjegjsis varen nga lloji i normave juridike. N kuptimin m t prgjithshm prgjegjsia paraqet raportin midis veprimi dhe pasojave t tij. N t drejtn publike prgjegjsia ka kaluar npr kto )aza# periudha e mos prgjegjsis shtetrore" periudha n t ciln prgjegjsia e shtetit )illon t zhvillohet" krahas zhvillimit t s drejts administrative" dhe periudha bashkkohore e prgjegjsis s shtetit. 5$. Pr!je!jsia po1itike 6eoria i njeh d! lloje themelore t prgjegjsis# * &rgjegjsin shoqrore" t ciln e karakterizojn elementet prkatse shoqrore e jo sanksionet juridike dhe * &rgjegjsin juridike" me obligimet juridikisht t prcaktuara dhe t sanksionuara me kushtet dhe me )ormat e prgjegjsis. 9azn e prgjegjsis politike e paraqet puna jo oportune e cila nuk sht n pajtim me qndrimin" pikpamjet" me mendimin ose interesat e )orumit" prkatsisht organit" para t cilit jepet prgjegjsia. &rgjegjsia politike sht ajo prgjegjsi ku p.sh npunsit e aparatit shtetror e kan jo vetm kur e kr!ejn krimin" shkeljen administrative" o kur i shkaktojn dme materiale institucionit" por kur nuk plotsojn det!rat e t!re me karakter politik. &rgjegjsi t till kan p"sh npunsit e zgjedhur t aparatit" n rastin kur justi)ikojn besimin e zgjedhsve. Krahas prgjegjsive tjera p.sh prgjegjsive penale materiale dhe disiplinore q jan )orma t rregullta t prgjegjsive juridike dhe t cilat jan t rregulluara me norma juridike" prgjegjsia politike nuk sht juridikisht e rregulluar dhe e karakterizon raporti i besimit. &rgjegjsia politike nnkupton prgjegjsin pr punn jo oportune dhe jo edhe pr punn e paligjshme. 6e prgjegjsia politike sanksioni shprehet me ndrprerjen e raportit t votbesimit" me at t revokimit" ndrrimit prkatsish shkarkimit t titullarit t )unksionit nga ana e )orumit apo organit. Kurse te sanksioni mbi prgjegjsin penale sht dnimi penal" i cili varet nga vepra e kr!er" pr prgjegjsin materiale kompensimi i dmit ndrsa pr prgjegjsin disiplinore masa prkatse disiplinore. 5'. Nocioni dhe &aza e pr!je!jsis po1itike t ministrave &rgjegjsia politike e ministrit u lind s pari n (ngli. 9aza e prgjegjsis politike t ministrave" mund t jet e tre)isht" ata mund t jen prgjegjs pr# * punn e vet" * punn e organit n kr!e t t cilit jan" * pr punn e she)it t shtetit. &rgjegjsia politike e ministrave shtrihet edhe n punn e resorit n kr!e t t cilit ndahet. &una e ministrave duhet doemos t jet n pajtim me politikn e resorit dhe vetvetiu me politikn e 2everis e cila duhet doemos ti prgjigjet vullnetit t &arlamentit. &rgjegjsia politike e ministrave mund t jet individuale dhe kolektive. &rgjegjsia individuale nnkupton prgjegjsin e vet ministrit" ndrsa prgjegjsin kolektive e ka 2everia. &rgjegjsia individuale bazohet n aktet dhe veprimet e ministrit prkats" ndrsa prgjegjsia kolektive n punn e 2everis si )orum kolegjial.