You are on page 1of 9

1.Nocioni i s DPN 1.DPN rregullon shtjet penale n plan ndrkombtar. 2.DPN rregullon veprat penale me element ndrkombtar. 3.

DPN rregullon t gjitha shtjet dhe institutet tjera me element ndrkombtar. 4. DPN prfshin norma juridike t lmenjve t ndr shme juridike. !.DPN si deg e s drejts penale dhe si disiplin shken"ore. 2.Emrtimi i s DPN 1.#spekti ndrkombtar i s drejts penale na"ionale$ aspekti penal i s drejts ndrkombtare dhe e drejta penale ndrkombtare stri"to sense. 2.% drejta penale n rendin ndrkombtar$ &batimi ndrkombtar i s drejts penale interne. 3.% drejta penale ndrshtetrore$ e drejta penale universale$ e drejta penale suprana"ionale. 4.% drejta ndrkombtare publike penale$ e drejta ndrkombtare e veprave penale. 3.Lnda e s DPN ' Pr"aktimi i no"ionit t veprave penale$ ' (a&at dhe kushtet e prgjegjsis penale$ ' %k&ekutimi i sanksioneve penale$ ' )shtja e ekstradimit* a&ilit* bashkpunimi poli"or$ ' +ransferi i pro"edurs penale dhe i t dnuarve$ ' +hemelimi i gj katave ndrkombtare penale. 4.Funksioni mbrojts i s DPN ' ,brojtja nga kriminaliteti ndrkombtar. ' ,brojtja e rendit juridik dhe pa-es n bot. ' Pr"aktimi i veprave penale ndrkombtare n legjisla"ionet na"ionale dhe ndrkombtare. 5.Aspektet e s DPN 1.#spekti juridik 2.#spekti kriminalo'politik 3.#spekti kriminologjik 4.#spekti penologjik .E!ementi ndrkombtar ' Nat ra hapsinore dhe territoriale ' Nat ra personale ' Nat ra reale* objektive ' Nat ra pro"edurale ' Nat ra normative ' .astet kriminale nn juridiksionin e /0PN. ".#$%i!!imi i s DPN ' 1illet e s DPN u para-iten n gj smn e par t shek 234. ' 5ov t madh &hvillimi i s DPN mori n gj smn e d t t shek 242. ' +hemelimi i gj katave ndrkombtare. ' ,iratimi i dokumenteve ndrkombtare.

&.Ndarja e s drejts pena!e ndrkombtare 1.% drejta penale ndrkombtare materiale 2.% drejta procedurs penale ndrkombtare 3.% drejta penale ndrkombtare ekzekutive '. Pjesa e pr(jit$s$me e s drejts pena!e ndrkombtare) prcakton* 1.Parimet e veprimit t DPN 2.No"ionin dhe elementet e veprs PN 3.6tadet e kr erjes s veprs penale ndrkombtare* 4.)shtjet e bashkimit t veprave PN. 5.)shtjete e bashkpunimit t 3PN .(a&at e prjashtimit t 3PN ".No"ionin dhe karakteristikat e prgjegjsis penale* &.(a&ata e prjashtimit t prgjgegjsis penale* '.No"ionin* karakteristikat dhe llojet e sanksioneve penale. 1+.Pjesa e posa,me e s drejts pena!e ndrkombtare i paras$e$* 1.veprat penale ndrkombtare* 2.7lojet e t re* 3.1ormata e privielegjuara dhe t kualifikuara si 4.7lojet dhe lartsin e sanksioneve penale. 11.#$%i!!im disi m i $o%s$m i s DPN s$pre$et me n-erjen* 1.% 8onvents s Petrogradit* 2.8onvents s /jenevs pr mbrojtjen e t plagosurve dhe t smurve gjat kohs s lufts n vitin 19:4 dhe 3.8onventave t 5ags n vitin 19;; dhe 1;<=. . N /us$n e s drejts pena!e ndrkom .btare ) bas$ksia ndrkombtare si autoritet 0pus$tet1 supraciona! i ka d2 /unksione n raport me !e(jis!acionet e s$tete%e * 1.1unksionin rregullativ dhe 2.1unksionin koordinues 12.Funksioni rre(u!!ati% i DPN . 1unksioni rregullativ i s DPN si autoritet supra"ional shprehet duke aprovuar norma t s drejts penale ndrkombtare* t "ilat kan karakter universal imperativ >kogent?. ' 8arakteri universal dhe imperativ i normave t komunitetit ndrkombtar do t thot se kto norma aplikohen ndaj se"ilit shtet* madje edhe n rast kur ligjet e shteteve kt nuk e parashohin* si dhe rastet kur aplikmi i kt re normave sht n kundrshtim me ligjet e shtetit prkats. 13.Funksioni koordinues i DPN.re ' 1unksioni koordinues i bashksis ndrkomb 'tare penale si autoritet supra"ional* konsiston n ndrrmarjen e masave me -llim t inkurajimit t formave t ndr shme t ndihms re"iproke midis shteteve pr aplikimin e legjisla"ionit penal t nj shteti* si dhe ' harmoni&imin dhe aprovimin e instrumenteve universale n fushn e bashkpunimit dhe t

aplikimit t standardeve ndrkombtare pr t drejtata e njeriut 14.3o!i i 4r(ani5ats s 6ombe%e t 7as$kuara n 5$%i!!imin e DPN ' Pas lufts s D t (oterore* @8('ja ka kontribuar shum n &hvillimin e DPN. ' 8onventat m t rndsishme dhe instrumentet e aprovuara nga @8('ja. ' N Dhjetor t viti 1;4: #sambleja e Prgjithshme e @8('s nAori .e&olutn me t "iln verfifikoi parimet e 6tatutit t /j kats Bshtarake t Nurenbergut. ' 8onventat m t rndsishme dhe instrumentet e aprovuara nga @8('ja. 1.8onventa mbi parandalimin dhe ndshki 'min e krimit t gjeno"idit si vepr penale. 15.8e iniciati%n e 6r29it t 6u9 Ndrkombtar) n %itin 1'4') n :jene% u n-orn katr kon%enta me rndsi t mad$e pr 5$%i!!imin e mtejs$m t s DPN si* 1.8onventa se si duhet t veprohet ndaj t &nve robr. 2.8onventa mbi mbrojtjen e personave "ivil gj t kohs s lufts* 3.8onventa pr prmirsimin e gjendjes s t plagosurve* t smursve dhe perso 'nave anije luftarake e t "ilve sht fun'dosur dhe 4.8onventa pr prmirsimin e gjendjes s t plagosurve dhe t smurve n for"at e armatosura n luft. ' + gjitha kto knventa* t "ilat n litera 'tur jan t njohura si konventat e /jenevs. 1 .6ontributi i 7as$kimit Europian n 5$%i!!imin e s drejts pena!e ndrkombtare ' (ashkimi %uropian apo si -uhet ndr she Bnioni %uropian u themelua n vitin 1;!1. N fa&n e par t k Bnion u themelua si (ashksi %uropiane pr +hngjill dhe )elik. ' 8rahas aktiviteteve n &hvillimin dhe intehrimin ekonomik t shteteve antare t %vrops* (ashkimi %uropian kontriboi edhe pr &hvillimin e s drejt ndrkombtare dhe n kuadr t saj edhe t s DPN. 1".6ontributi i 7as$kimit Europian s$t s$pre$ur n pes /us$a t %e,anta si* 1.N fushn e aprovimit t rregullativs juridike t karakterit administrativ pr vet (%'n* si sht lmi konkuren"s* 2.N fushn e aprovimit t dispo&itave t prbashkta t "ilat i referohen aplikimit apo mosaplikimit t legjisla"ioneve PN're 3.N ndrtimin e rrjetit dhe normave juridiko' penale pr bashkpunimin ndrshtetror n lndt penale* 4.N pregatitjen e projektit t krimeve t "ilat sipas kon"eptit t (ashkimit %uropian duhet t parashihen n legjisla"ionet na"ionale dhe

5.N ndrtimin e e standardeve europiane* t "ilat duhet t respektohen n pro"edurn penale. 1&.7as$kimit Europian s$t an(a5$uar 9 t (jit$a 6odet pena!e t s$tete%e t Europs t paras$i$en si %epra pena!e* 1.Patsrimi i parave* 2.8orrupsioni 3.8e-prdorimet finan"iare* 4.8rimi i organi&uar apo t aprovohen ligje t posame pr krimin e organi&uar. 1'.6ontributi e 7as$kimit Europian du$et t t$ekso$et ed$e n kto !mi si* 1.(ashkpunimi poli"or* 2.+ransferimi i pro"edurs penale* 3.%kstradimi* 4.Ndihma e **vogl** juridiko'penale* 5.8onfiskimi i sendeve dhe masat e tjera gjat pro"edurs* .Njohja dhe ek&ekutimi i aktgjikimit penal t huaj dhe transferimi i personave t dnuar. 2+.4r(anet e 7as$kimit Europian n ap!ikimin e s drejts pena!e ndrkkombtare ' N prfor"imin dhe konsolidimin e t drejts pe 'nale vjen n shprehje edhe themelimi i agjen"ive t ndr shme t "ilat mundsojn bashkpunimin e ndr shm ndrshtetror dhe n prgjthsi &ba timin e s drejts penale ndrkombtare. 21.N mesin e kt2re or(ane%e d$e a(jenci%e jan* 1.E;34P4L C i >( roja %uropiane e Poli"is? 2.<EP4L.i >%uropean Poli"e Dollege? 3.E;34=;>? @i >%uropean 0udi"al Dooperation Bnit? 22.7urimet e s drejts pena!e ndrkombtare 1.(urimet e brendshme dhe ndrkombtare 2.% drejta ndrkombtare si burim i s drejts penale ndrkombtare 3.8onventat ndrkombtare 4.Eakonet ndrkombtare 5.Parimet e prgjithshme juridike .3endimet gj -sore ".Doktrina e s drejts ndrkombtare 23.6on%entat ndrkombtare ' #plikimi i konventave ndrkombtare ' 4ntegrimi i konvents ndrkombtare n normn juridike interne ' #plikimi i drejtprdrejt i konvents ndrkombtare 24.#akonet ndrkombtare ' Praktike e prgjithshme e shteteve ' 3etdija apo elementi subjektiv 25.Parimet e pr(jit$s$me 1.Parimet nga pro"edura gj -sore

2.Parimet mbi shtjen e gj kuar 3.Parimet mbi kompensimin e dmit 4.Parimi i respektimit t t drejtave t njeriut dhe mbrojtja e lirive themelore. 2 .Aendimet (j29sore ' 3endimet e gj kats kan fu-i det ruese vetm ndaj palve n konflikt dhe vetm n rastin e "aktuar 2".>$kenca e s drejts pena!e ndrkombtare ' 4nterpretimi i ekspertve* kontributi i organi&atave dhe aso"ia"ioneve ndrkombtare. 2&.7urimet interne 1.8odi penal 2.7igji i pro"edurs penale 3.7igjet ushtarake 2'.Parimet t$eme!ore n DPN.re jan* 1.Parimi i ligjshmris 2.Parimi universal i aplikimit t s drejts penale ndrkombtare 3..e"ipro"iteti 4.Parimi **non bis in idem,, 5.Parimi i inkriminimit t d fisht .%kstradibiliteti ".6pe"ialiteti &.Parimi i prgjegjsis penale individuale 3+.Nocioni i pus$tetit represi% ' #utori&im apo e drejt e shtetit. ' N kuadr t territorit t vet do shtet pr"akton vepra penale dhe sanksione pr ato vepra. ' .eali&imi i pushteti represiv brenda dhe jasht kufijve t shtetit. 31.?erritori i pus$teti represi% 1.+erritori toksorF nntoka gjer n gj smGn e planetit tok* nntokn e ujrave territorial. 2.6iprfa-ja ujoreF li-enet* lumenjt* ujrat e brendshme* deti territorial. 3.5apsira ajroreF mundsia e kontrollit. 4.Pjest fiktive t territoritF lundrueset* fluturakja si dhe & rat ofi"iale t prfa-sive diplomatik. 5.Pjest - nuk jan nn territorin e asnj juridiksioniF deti i hapur* siprfa-ja e antarktikut dhe hapsira ko&mike. 32. Parimi uni%ersa! i ap!ikimit t s drejts pna!e ndrkombtare . 7idhur me veprimin* prkatsisht aplikimin e s drejts pnale ndrkombtare n territor* vlen parimi universal. ' 6ipas ktij parimi* dispo&itat e konventave dhe akteve t tjera nderkombetare n te "ilat jan parapar dispo&ita nga lmi i s drejts pnale nderkombetare &batohet n tr rru&ullin toksor* pa marr paras sh nse sht fjala pr territorin e shtetit te "aktuar apo territor >hapsir? -H nuk sht nn juridiksionin e asnj shteti* si sht

deti i hapur* Poli i 3eriut apo i 0ugut* hapsira ajrore mbi to apI gjithsia. 8sisoj* normat e s drejts penale ndrkombtare kan fituar karakterin suprana"ional dhe si t tilla jan t obligueshme* **jus "ogensJ. 33. Parimi i !i(js$mris ' Parimi i ligjshmris* i formsuar n sintagmn ("nullum crimen sine lege, nulla poena sine lege ) sht parim fundamental n t gjitha t drejtat pnale na"ionale. ' ,irpo k parim n t drejtn'pnale ndrkombtare sht pr"aktuar n nj mn r paksa tjetr dhe n nj mn r m t prgjithsuar. 34.Prkatsis$t) parimi i Bi(js$mris n t drejtn pena!e ndrkombtare da!!o$et n(a k2 parim i s drejtes pena!e naciona!e n kto d2 aspekteC 1.3eprat pnale nderkombetare nuk jan t parapara me ligj* por me konventa dhe akte t tjera nderkombetare si dhe n &akone t pashkruara nderkombetare* t "ilat sipas t drejtes nderkombetare kan rndsi t njjt si edhe ligjet e shteteve. ' + gjitha dispo&itat pnale t parapara n konventat nderkombetare jane te karakterit imperativ >jus "ogens?$ 2.8onventat nderkombetare' dhe &akonet e pashkruara ndrkombtare nuk i parashohin dnimet pr veprat pnale t "aktuara* por n to vetm thuhet se kr esit e t re do tH dnohen. ' N kt aspekt* 6tatuti i +ribunalit t 5ags dhe 6tatuti i /j kats s Prhershme Penale Ndrkombtare jan m t avan"uar ngase m per s afrmi i kan parapar llojet dhe koh' &gjatjen e dnimeve t "ilat mund tHu sh-iptohen kr esve t veprave pnale ndrkombetare. 35. Parimi non bis in idem ' 8 sht nj parim universal sipas t "ilit askush nuk mund te gj kohet d apo m shum her pr t njjtn vepr pr te "iln m par sht gj kuar m aktgj kim t plotfu-ishm. ' 8 parim sht parapar n disa dispo&ita t s drejtes pnale ndrkombtare* si dhe n parimet lidhur me veprimin territorial t legjisla"ioneve na"ionale* ekstradimit etj. 3 .Parimi i pr(je(jsis pna!e indi%idua!e ' Parimi i prgjegjsis pnale individuale sht parim fundamental n t gjitha t drejtat pnale t shteteve bashkkohore. ' 8 parim i s drejts penale t brendshme sht kontestuar n t drejtn pnale nderkombetare. ' 8ontesti i aplikimit t ktij parimi re&ulton nga fakti se n disa segmente dispo&itat juridike te s drejts penale ndrkombtare kr esisht i referohen shteteve* ngase instan"at m t larta

politike dhe ushtarake t shtetit i planifikojn dhe urdhrojn kr erjen e gjeno"idit* krimet e lufts* krimet kundr njer&imit dhe krimet tjera t "ilat sipas nat rs s t re mund t kr hen nn ombrelln e shtetit* rasti i serbosllave n 8osov. 3".>$kenctart e s drejtes nderkombetare . 6hken"tart e s drejtes derkombetarenisen nga kon"epti se t gjitha normat e s drejtes nderkombetare* s kndejmi edhe t s drejtes pnale nderkombetare i adresohen shtetit. ' #ndaj sipas ksaj logjike shtetet mund tHi shkelin normat >obligimet* urdhresat? e s drejtes nderkombetare. ' Prkrahsit e ktij kon"epti n favor t -ndrimit t ktill "ekin 4uftn agresive t nj shteti kundr shtetit tjetr* si lloj t veprs pnale nderkombetare t "iln mund ta kr ej vetm shteti. ' 6ipas mendKmit t disa autorve t ktij kon"epti* shkeljet e tilla duhet t konsiderohen Ldelikte nderkombetareL dhe se bashksia nderkombetare ndaj shteteve - i shkelin kto norma duhet t aplikoj sanksione politike dhe ekonomike. 3&.PA3B8E? ?DE8EL43E ?E 5E D3E=?E> PENALE NDE36487E?A3E ' N pajtim me kt 6tatut* personi konsiderohet penaiisht prgjegjs dhe i nnshtrohet dnimit pr krimin brenda juridiksionit t /j kates* nse ai personF 1.8r en nj krim t tille* si individ* bashk me nj person tjetr apo prmes nj personi tjetr* pa marr paras sh se a sht personi tjetr prgjegjs penaiisht* apo jo$ 2.Brdhron* krkon apo nAit kr erjen e nj krimi t till* i "ili n fakt kr het apo tentohet$ 3.,e -llim t mundsimit t kr erjes s krimit* ndihmon* prkrah apo pmdr she asisten n kr erjen e apo n tentimin e kr erjes s tij$ 4. N fardo mn re tjetr i kontribon kr erjes apo tentimit pr kr erjen e nj krimi t till nga grupi i personave - veprojn me t njjtin -llim. 3'.>tatusF uni%ersa! i !iri%e d$e t drejta%e t njeriut ' ,e konventa dhe akte t tjera t shumta t "ilat i dedikohen mbrojtjes s lirive dhe t drejtave themelore tH njeriut sht kontribuar shum - gradualisht t tejkalohet kon"epti se shtja e lirive dhe t drejtave t njeriut sht vetm brenda kompeten"ave t sovranitetit absolut t shtetit* prkatsisht t se drejtes pnale t shtetit. ' 8sisoj* n raport me sovranitetin e shtetit* katalogu i normave nderkombetare t "ilat i referohen lirive dhe te drejtave t njeriut jan t karakterit kogent >imperativ* t obligueshme? dhe kan fu-i epriniiF ndaj t gjithve >erga omnes?* pa marre paras sh

4+.Abo!imi i dnimit me %dekje ' #nga&himi i t drejtes pnale nderkombetare n pr"aktimin e kufijve - t mos parashihen dhe t mos sh-iptohen dnime mi&ore* t vra&hda dhe johumane* veanrisht kan -en t orientuara n t drejtn nat rore fundamntale t njeriut t drejtn per jet. ' 6ipas filo&ofis s re t Mirive dhe t t drejtave t njeriut* shteti nuk ka t drejte t sh-iptoj dnime me vdekje* ngase - tetart nuk ia kan deleguar kt* t drejte. 41. Dnimet a!ternati%e ' N trendin e &hvillimitHt se drejtes nderkombetare n fushn e mbrojtjes s Kirive dhe t drejtave te njeriut dhe te humani&imtt t se drejtes pnale* segmente i rndsishm sht edhe parashikimi i dnimeve dhe masave alternative* si substituK i &vendsimit t dnimit me burgim. ' ,e an t dnimeve alternative n mas shum m t vogl se me burgim* kr esit privohen nga lirit dhe t drejtat e t re. 42.8brojtja d$e kompensimi i %iktims ' N aspektin e mbrojtjes s Mirive dhe t drejtave t njeriut* viktima e veprs pnale sht pikrisht personi t "ilit m s teprimi i "enohen apo i dmtohen lirit dhe t drejtat e njeriut. ' Pr kt ars e* e drejta nderkombetare dhe t drejtat pnale na"ionale bashkkohore* viktims i kushtojne kujdes t posam. ' 8 kujdes shprehet me an t restitu"ionit* kompensimit t dmit* ndihms so"iale t viktims dhe masave t tjera. ' Nj ndr dokumentet e para ndrkombtare t "ilat iNa njohin t drejtat viktims s veprs pnale sht Dek!arata !id$ur me parimet t$eme!ore pr t drejtat e %iktima%e t krimina!itetit d$e ke9prdorimit t pus$tetit) e miratuar nga #sambleja e Prgjithshme e 8ombeve t (ashkuara n vitin 1;9!. 43.>ekuestrimi d$e kon/iskimi i dobis pasurore . 6ekuestrimi dhe konfiskimi i dobis pasurore t fituar me vepra pnale si dhe i mjeteve me t "ilat jane kr er veprat pnale sht nj ndr format e mbrojtjes s t drejtave te viktimave* ngase dobia e reali&uar me veprn pnale u kthehet personave t dmtuar. ' Njhersh* kto masa jan mekani&ma t rndsishme juridike n preventivn dhe luftimin e kriminalitetit n prgjithsi* e vemas t kriminalitetit ndrkombtar* krimit t organi&uar* pastrimit t parave* tregtis me drog etj.

44.8734=?=A E LB3BAE DDE ?E D3E=?AAE ?E N=E3B;? NE ?E D3E=?EN E P34<ED;3E> PENALE ' Parime dhe &gjidhje konkrete m t rndsishme t "ilat i dedikohen mbrojtjes s Mirive dhe t drejtave t njeriut n ligjet e pro"edures pnale t shteteve bashkkohore* mbshtetjen e t re e kan edhe n te drejtn ndrkombetare. ' N va&hdim do tHi "ekim parimet dhe &gjidhje m t rndsishme juridike t parapara n t drejtn ndrkombtare* t "ilat jane ak"eptuar edhe n legjisla"ionet e pro"edurave pnale. 45.Pre5umpcioni i pa/ajsis ' 6ipas parimit t pre&ump"ionit t pafajsis* askush nuk mund t konsiderohet i fajshm per veprn pnale prderisa nuk konstatohet me aktgj kim t plotfu-ishm t gj kates n pro"edurn e parapar me ligj. ' 8jo maksim sht korni& shum e rndsishme juridike dhe garan"i themelore pr mbrojtjen e Mirive dhe t drejtave t njeriut n pro"edurn pnale. ' Parimi i pre&ump"ionit t pafajsis sht parapar shprehimisht n Paktin ndrkombtar pr !irit d$e te drejtat ci%i!e d$e po!itike >paragrafi 2* neni 14?. 4 . E drejta pr (j2kim t drejt d$e n (j2kat t pa%arur .6jo e drejt sub!imon me %ete nj mori (arancis$ pr respektimin e !iri%e d$e t drejta%e t t pande$ur%e n procedurn pna!e si, janeC 1.mbrojtja nga gj kimj arbitrar* 2. e drejta pr mbrojtje >- i pandehuri ta ket avokatin?* 3. e drejta pr ankes* 4.e drejta pr gj kim brenda afatit t kuptueshm* etj. 4".>ipas kt2re parime%e ,do s$tet s$t i ob!i(uarC 1.- t garantoj pavarsin e gj katave me kushtetut apo me ligje$ 2.- t ndaloj do kufi&im* ndikim apo presion n vendimet e gj katave$ 3.-e tHi siguroj t drejtn do personi t gj kohet ne gj kata t rregullta sipas pro"edurs t parapar me 4igj - garanton respektimin e t drejtave t palve etj.

4&.E drejta n (j2kim brenda a/atit t kuptues$m ' % drejta n gj kim brenda afatit t kuptueshm* t ars eshm sht nj ndr komponentt e mbrojtjes s lirive dhe t drejtave t njeriut* ngase pro"eset e tej&gjatura pnale t "ilat n vete implikojn reali&imin e vonuar 4'. E drejta pr mbrojtje ' N pro"edurn pnale* e drejta pr mbrojtje sht nj ndr t drejtat themelore t t pandehurit. ' 8jo e drejt re&ulton edhe nga parimi se i pandehuri sht subjekt i barabart n pro"edurn pnale. ' Njhersh* e drejta pr mbrojtje sht edhe e drejt etike dhe logjike. ' 6ipas t drejtes ndrkombetare dhe legjisla"ioneve na"ionale* i pandehuri ka t drejte - t mbrohet vete ose me ndihmn e mbrojtsit >avokatit? n t gjitha fa&at e pro"edures pnale. 5+.?G in/ormo$et brenda nj a/ati sa m t s$kurtr) n nj (ju$ 9 ai e kupton d$e n mn2r t $o!!sis$me) !id$ur me nat2rn d$e me moti%et e aku5s 9 n(ri$et kundr tij* 1.+ ket kohn dhe mundsin e nevojshme per t prgatitur mbrojtjen dhe t komunikoj me nj avokat t &gjedhur prej tij$ 2. + gj kohet pa vones t tepruar$ 3. + jete i pranishm gjat pro"esit dhe t mbrohet ai vet ose t ket ndihmn e nj mbrojtsi t &gjedhur prej tij$ nse ai nuk ka mbrojtje* duhet t informohet pr t drejtn e tij - t ket nj t till dhe* kurdoher - e do interesi i drejtsis* atij duhet tHi "aktohet nj mbrojtje det rimisht >eks ofi"io?* pa shpen&ime nse ai nuk ka mjete pr t paguar$ 4.+ p es ose t krkoj t p eten. dshmitart e aku&s dhe t sillen n gj kat dhe t p eten dshmitart e mbrojtjes n t njjtat kushte si dhe dshmitart e aku&s$ 5.+ ket ndihmn falas t nj prkth esi* n -oft se nuk e kupton ose nuk e flet gjuhn - prdoret n gj kat$ .+ mos shtrngohet t dshmoj kundr vetes ose t pohoj se sht fajtor. 51.6on%enta e%ropiane pr mbrojtjen e t drejta%e d$e !iri%e t$eme!ore t njeriut 0neni 51) n mn2r taksati%e i cek ba5at juridike d$e situatat e munds$me t ci!at e ars2etojn pri%imin e persona%e n(a !iriaC 1.paraburgimi me vendim t gj kats kompetente$ 2.privimi i liris pr shkak t mosrespektimit t vendimit t gj kats apo pr shkak t mosprmbushjes s obligimeve t parapara me ligj$

3.arrestimi apo paraburgimi pr shkak t ek&istimit t d shimit t ba&uar se personi ka kr er vepr pnale apo pr shkak t parandalimit - t kr ej vepr pnale apo pr shkak se ek&iston rre&iku i arratisjes pas kr erjes s veprs pnale$ 4.arrestimi apo paraburgimi me -llim tH parandalimit t h rjes s paligjshme ne territorin e shtetit apo me -llim t pr&nies apo ekstradimit. 5.rregullativa juridike e situatave t privimit t liris t personave t mitur$ .rregullativa juridike e situatave t privimit t liris pr personat e infektuar nga smundjet ngjitse* si dhe ".privimi i liris s personave t paprgjegjshm* alkoolistveO toksikomanve dhe bredha"akve. 52. Nda!imi i tortures d$e i /orma%e t tjera t d$uns ' +ortura dhe dnimet e trajtimet e tjera mi&ore* njer&ore ose degraduese* jan nj ndr format m t rnda t shkeljes s lirive dhe t drejtave t njeriut t parapara n nenin ! t Deklarats Bniversale t t drejtave t njeriut dhe n nenin = t Paktit ndrkombtar lidhur me t drejtat "ivile dhe politike. 53.E drejta pr ankes ' % drejta n ankes ndaj vendimeve sht nj ndr t drejtat e rndsishme t njeriut* e "ila sht garan"i pr evitimin e gabimeve t organeve shtetrore dhe administrative dhe pr ushlrim t ligjshm t autori&imeve dhe prmbushjen e obligimeve ndaj - tetarve. ' 8jo e drejt posarisht shte e rndsishme n rastet e pro"edures pnale t &hvilluar nga gj katat* ngase pikrisht n kto pro"edura ek&iston rre&iku i gabimeve apo lshimeve t -llimshme t "ilat mund t re&ultojn me shkelje t rnda t lirive dhe te drejtave t njeriut. 54. E drejta per mbrojtje nderkombetare ' 4 tr korpusi i t drejtave t njeriut i pr"aktuar me konventa dhe akte te tjera nderkombetare* nnkupton edhe sistemin e instrumenteve per mbrojtjen e t re. ' Prkatsisht* nse nuk do t siguroheshin mekani&raat e "aktuara juridike per implementimin e Mirive dhe t drejtave t parapara me t drejtn nderkombetare* ather n rast t parashikimit t t re vetm me dispo&itat juridike t s drejtes nderkombetare* do t mbeteshin vetm t shkruara* nuk do t mund t reali&oheshin. 55.3o!i i :j2kates E%ropiane pr t Drejtat e Njeriut

;.1. .oli i /j kates %vropiane pr t Drejtat e Njeriut me seti n 6trasburg dhe kompeten"at e saj ' /j kata %vropiane per t Drejtat e Njeriut me seli n 6trasburg sht themeluar n janar t vitit 1;!;. ' 8jo gj kat sht kompetente per ko'ntrollin e aplikimit t t drejtave t njeriut t parapara me 8onventn evropiane pr mbrojtjen e t drejtave dhe Mirive themelore t njeriut. ' 8ompeten"at e ksaj /j kat gradualisht jan &gjeruar edhe me Protokollin nr. 2 t vitit 1;:3 dhe me nnprotokollin nr.! t vitit 1;;4. 5 .>tandardet !id$ur me autori5imet d$e %eprimet e po!icis ' Poli"ia sht organi m eminent i pushtetit t do shteti ngase drejtprdrejt sht e anga&huar n mbrojtjen e Mirive dhe t drejtave t njeriut dhe sigurimin e rendit publik. ' 8ontaktin e par dhe t drejtprdrejt n mbrojtjen e Mirive dhe t drejtave t t re* - tetart e reali&ojn me ndihmn e poli"is. ' ,irpo n t njjtn koh* poli"ia* duke u mbshtetur n autori&imet e veta t per"aktuara me ligj* esht edhe e obliguar - personave t "aktuar tHua kufi&oj lirit dhe t drejtat* me -llim t parandalimit t kr erjes s veprave pnale apo me -llim t &bulimit dhe t ndjekjes t kr esve t veprave pnale. ' 8orpusi i normave dhe i standardeve t sjelljes s poli"ise sht relativisht i madh dhe sht i per"aktuara me normat e konventave dhe akteve m t rndsishme nderkombetare t "ilat i dedikohen mbrojtjes s lirive dhe t drejtave. t njeriut* si janF 1.6on%enta e 467.s kundr tortures 01'&41) 2.6on%enta e%ropiane pr parandaBimin e torturs 01'&"1) 3.3re(u!!at e%ropiane pr bur(je d$e 5". 8irepo) !id$ur me kto situata) :j2kata pr t drejtat e njeriut i ka konsideruar si /orma t tortures t as$tu9uajturat Hteknikat e pistaH t 5ba.tuara ndaj pjestar%e t B3A. s d$e atC 1.-ndrimi n kmb i kth er nga muri$ 2.mb llja e s ve$ 3.ekspo&imi me &hurm* 4.privimi nga gjumi dhe 5.kufK&imi i ush-imit. 5&.>tandardet !id$ur me statusin d$e autori5imet e prokuroris ' Prokuroria sht organ shtetror t "ilit i sht besuar funksioni i ndjekjes penale n pro"edur pr vepra pnale t "ilat ndi-en sipas det rHs & rtar dhe sipas propo&imit t t dmtuarit* si dhe nj varg t drejtash dhe det rash tH tjera n pro"edurn pnale dhe jasht saj.

' N rela"iIn me respektimin dhe mbrojtjen e lirive dhe t drejtave t njeriut* prokurori posedon autori&ime t rndsishme n fushn e ndjekjes pnale n prgjithsi* e vemas si ini"iator dhe subjekt n pro"edurn pnale. ' Parimet !id$ur me ro!in e prokurorit) t apro%uara n 6on(resin e ABBB t 6ombe%e te 7as$kuara pr paranda!imin e krimina!itetit d$e me 3e5o!utn e Asamb!es s Pr(jit$s$me t 6ombe%e t 7as$kuara n %itin 1''+. 5'. >tandardet !id$ur me statusin d$e autori5imet e a%okat%e ' 1unksioni i avokatve sht - t garantohet gj kim i drejt. ' #shtu si shtH i pandehuri prgjegjs per vepr pnale* edhe shteti sht i obliguar dhe prgjegjs - t garantoj aktgj kim t drejte. ' % drejta - i pandehuri t mbrohet vet apo me ndihmn e mbrojtsit profesionist* prkatsisht avokatit* sht nj ndr t drejtat themelore t njeriut* e gPrantuar me t drejtn nderkombetare dhe me kushtetutat dhe ligjet e shteteve aktuale. +.8e kto parime jan rre(u!!a kto ,s$tje t ci!at i re/ero$en instituI t mbrojtjesC 1.shteti duhet t garantoj t drejtn e -asjes n ndihm juridike nga avokati sipas &gjedhjes s lir t personit pa kQrrfar diskriminimi$ 2.sht obligim i shtetit - t siguroj fond t posam per ndihm juridike per personat e varfr dhe t hendikepuar$ 3.t pr"aktohen garan"it n pro"edurn pnale - organet kompe'tente ta informojn t pandehurin shpejt se ka t drejt pr mbrojtje* apo pr mbrojtje pa pages* nse i pandehuri nuk ka mjete pr t paguar avokatin$ 4.- t sigurohet e drejta e mbrojtjes >avokatit? menjher sapo personi t burgoset* e m s voni brenda afatit prej 49 orsh* dhe t siguroj t drejtn - lirshm t kontaktoj me avokatin gjat koh&gjatjes s paraburgimit apo t burgimit. 5.- t mundsohet aftsimi profesional i avokatve dhe det rat e t re tHi ushtrojn n Knteres t klientit$ .- t garantohet liria e avokatve per ushtrimin e profesionit t t re nga fardolloj dhune apo ndikimi* posarisht nga ndjekjet pnale* sanksionet ekonomike etj. per veprimet e t re* konform autori&imeve* standardeve dhe etiks$ ".- avokatve tHu mundsohet -asje e lir n t gjitha dokumentet dhe informatat relevante dhe mbrojtja e fshehtsis s rrfimeve dhe konsu' 4timeve me klientt e t re$ &.- avokatve tHu garantohet e drejta e shprehjes s mendimit dhe t themelimit t aso"ia"ioneve profesionale* sK" sht p.sh.* oda e avokatve dhe se fundK

'.- aprIvohet kodeksi i etiks profesionale lidhur me ushtrimin e profesionit t t re dhe lidhur me prgjegjsin disiplinore t avokatve.

1.8734=?=A E LB3BAE DDE ?E D3E=?AAE ?E N=E3B;? NE ?E D3E=?EN PENB?EN<BA3E ' N t drejtn peniten"iare* prkatsisht n fushn e ek&ekutimit t sanksioneve pnale* shtja e mbrojtjes se t drejtave t njeriut sht edhe m e rndsishme* me sensitive. ' 8jo nga fakti se gjat fa&s s ek&ekutimit t sanksioneve pnale* posarisht gjat ek&ekutimit t dnimeve me burgim* pr shkak t nat rs dhe brendis s t re* ne mn r t drejtprdrejte kufi&ohen apo merren t drejtat dhe lirit e njeriut. 1.Rllimi i par - instalohet nj kon"ept bashkkohor n fushn e ek&ekutimit t dnimeve* ve"mas t dnimit me burgim* duke pr"aktuar respektimin e standardeve dhe parimeve. themelore* si jane parimi i ligjshmris* i drejtsis* individuali&imit* riso"iali&imit dhe i humani&mit. 2? Rllimi i d t sht - normat dhe standardet e parapara me t drejtn nderkombetare* t shrbejn si model per ligjet na"ionale me an t "ilave pr"aktohen t drejtat e personave te dnuar me burgim apo personave n paraburgim. 2. Nda!imi i %eprime%e t %ra5$da) jo$umane d$e de(raduese ndaj persona%e t dnuar me bur(im ' 6tatusi dhe tretmani i personave - jan duke e mbajtur dnimin me burgim si dhe personat - gjenden n paraburgim* n nj an* dhe sjelljet e personelit & rtar ndaj t re* n anen tjetr* jan t per"aktuara me parimet dhe standardet nderkombetare dhe me ligjet na"ionale. ' ,e normat dhe standardet nderkombetare dhe na"ionale jan t ndaluara veprimet e vra&hda* johumane dhe degraduese ndaj personave t privuar nga liria. ' Ne situatat dhe prmasat e "aktuara veprimet e ktilla t personave & rtar konsiderohen vepra pnale t tortures - inkriminohen me t drejtn nderkombetare dhe me legjisla"ionet pnale na"ionale. ' Ndalimi i veprimeve t vra&hda* johumane dhe degraduese sht parapar me

. 6on%entn e 6ombe%e t 7as$kuara kundr tortures t %itit 1'&& d$e n 6on%entn e%ropiane per paranda!imin e tortures

drejtat e njeriut* nse mendon se i jan shkelur t drejtat e parapara me kto rregulla. 5. 3re(u!!at e 6ombe%e t 7as$kuara per mbrojtjen e t mitur%e) t ci!t jan t pri%uar n(a liria #sambleja Prgjithshme e 8ombeve t (ashkuara i ka aprovuar .regullat per mbrojtjen e te miturve* t "ilt jan t privuar nga liria n vitin 1;;<. ' Rllimi kr esor i kt re rreguilave sht - t sigurohet mbrojtje e posame e t drejtave t t miturve dhe prkujdesje pr shndetin e t re fi&ik dhe psikik.

3.Parimet e etiks mjeksore n ro!in e persone!it mjeksor) . %e,anris$t t mjek%e) n mbrojtjen e t bur(osur%e d$e persona%e t tjer t pri%uar n(a !iria kundr tortures) dnime%e apo trajtim%e tjera mi5ore) ,njer5ore apo de(raduese) t apro%uara n(a Asamb!eja e Pr(jit$s$me e 467.s n %itin 1'&2. . 6to parime t 467.s paras$o$inC 1.obligimin e mbrojtjes s shndetit t personave t privuar nga liria sipas t njjtave standarde - aplikohen per personat n liri$ 2.nse personeli mjeksor* posarisht mjekt* n mn r aktive apo pasive anga&hohen n kr erjen e tortures apo$veprimeve t ngjashme* konsiderohen si shkelje te renda t etiks mjeksore dhe si krime sipas normave t s drejtes ndrkombtare. 3. 3re(u!!at minima!e standarde per sje!!jet ndaj t bur(osur%e ' Pro"esi i ndrtimit te normave dhe standardeve me t "ilat n rrafshin ndrkombtar sht formsuar sistemi bPshkkohor i burgjeve ka filluar me aprovimin e >tandarde%e minima!e t rre(ui!a%e per sje!!jet ndaj t bur(osur%e) t apro%uara ne 6on(resin e par te 6ombe%e t 7as$kuara pr pre%enti%n e krimina!itetit n :jene%e n %itin 1'55. 4.3re(u!!at e%ropiane t bur(je%e ' .regullat evropiane t burgjeve jane #provuar nga 8eshilli i ,inistrave i 8eshillit t %vropes n vitin 1;9=. ' 8to rregulla n disa aspekte jan t ngjashme me 6tandardet minimale t sjelljeve ndaj t burgosurve t "ilat u "ekn m sipr. ,irpo* megjithkt* me kto rregulla parashihen mundsi m t mdha pr respektimin e t drejtave t t burgosurve* si dhe mundsojn - m tepr t merren paras sh vetit dhe dinjiteS i t dnuarit n pajtim me filo&ofin evropiane t ek&ekutimit t dnimit me burgim. ' ,e kto rregulla sht parapar mundsia e ankess t t dnuaritH8omisionit evropian pr t

.3ekomandimi i 6omitetit t 8inistra%e t 6es$i!!it t E%ropes pr mbrojtjen e t bur(osur%e t ci!t jan s$tetas t $uaj . ,e .ekomandimin e 8omitetit t ,inistrave t 8eshillit t %vropes . >94< te aprovuara me 21 -ershor t vitit 1;94* sht rregulluar po&ita dhe . mbrojtja e t drejtave t fe burgosurve t "ilt jane shtetas t huaj. ' ,asat pr garantimin e siguris duhet tHu prshtaten nevojave dhe situatave t grupeve t ndr shme t t dnuarve. ' /jat &batimit t mbik- rjes s rrepte* duhet t kihet kujdes - t mos shkaktohen pasoja t demshme ndaj t dnuarve t rre&ikshm. ' ,bik- rja e rrept duhet t &gjas vetm pr a- koh sa sht e domo'sdoshme per mbrojtjen e sho-ris. ' Per tretmanin me personat e rre&ikshm. duhet t prgaStet dhe t aftsohet profesionalisht kategoria e "aktuar e personelit t burgut. ".N4<B4NB B P;>D?E?B? 3EP3E>BA ?E >D?E?B? ' ,e no"ionin pushtetit represiv t shtetit nnkuptohet autori&imi apo e drejta e shtetit - n territorin e vet* veprat e "aktuara t njer&ve tHi konsideroj >tHi kualifikoj? si penale dhe ndaj kr esve t t re t sh-iptoj sanksione pnale. ' Pushteti' represiv i shtetit sht tregues i sovranitetit t tij. ' 8jo e drejt represive n lmin e s drejtes pnale* n kompleksin e t gjitha autori&imeve t shtetit* sht nj ndr atributet kr esore t sovranitetit t shtetit. ' 8t t drejt* - njhersh sht edhe obligim* shteti e reali&on me an t ligjeve t veta me t "ilat n mn r abstrakte i inkriminon* i parasheh si vepra pnale te gjitha ato vepra t "ilat i konsideron t rre&ikshme dhe t dmshme. &.?E33B?43B B >D?E?B? ' N aspektin e s drejtes pnale ndrkombetare* si shtje paraprake duhet t konstatohet nse sht kr er vepra pnale brenda territorit >hapsirs? t shtetit vetanak* n territorin e nj

shteti tjetr* ap n hapsirn e "ila nuk sht nn sovranitetin e asnj shteti. . Pr kt ars e* duhet - se pari n mn r t -art t prkufi&ohet se ka konsiderohet si territor i nj shteti. '.>ipr/a9ja toksore ' 6hteti si subjekt ndrkombtar medoemos duhet t ket siprfa-e t "aktuar toksore. ' Nuk ka shtet pa siprfa-e t toks. ' 6iprfa-e toksore konsiderohet hapsira brenda kufijve shtetror n t "iln shteti ushtron pushtetin e vet >imperium?* organi&on dhe i v n funksion shrbimet e veta publike. ' 6iprfa-e toksore konsiderohet edhe nntoka e ksaj siprfa-eje "+. >ipr/a9ja ujore ' 6iprfa-et ujore brenda kufijve shtetror* t "ilat ndr she -uhen edhe ujra kombtare apo ujra t brendshme* konsiderohen territor i shtetit. ' 8tu bjn pjes* prrenjt* lumenjt* li-enet* kanalet* portet detare* gjiret e detit dhe detet e brendshme. ' 7umenjt t "ilt rrjedhin n territorin e d apo m shum shteteve* si jan p.sh.* Danubi* .ajna* %lba* etj. -uhen lumenj ndrkombtar. "1. Dapsira ajrore ' 5apsira ajrore mbi siprfa-en toksore dhe ujore t shtetit* gjithashtu konsiderohet pjes prbrse e territorit t tij. ' 7idhur me kt edhe 8onventa e Parisit mbi flururimin ajror >1;1;?* parasheh n mn r shprehimore se do shtet n trsi e shtrin sovranitetin e vet n hapsirn atmosferike mbi territorin e vet. ' %dhe me konventat e mvonshme t )ikagos >1;44? dhe 8onventn e /jenevs >1;!9?* sht parapar - sovraniteti i shtetit shtrihet edhe ne hapsirn ajrore mbiHterritorin toksor dhe detin territorial. ' 6 kndejmi* pushteti represiv i shtetit shtrihet edhe n hapsirn ajrore n at lartsi t "iln shteti i "aktuar mund ta kontrolloj. "2. DAP E>B 3A? ?E <BLA? N;6 =ANE ) NE >4A3ANB?E?BN E A>N=E >D?E?B ' Pr pr"aktimin e pushtetit represivHt shtetit jane me rndsi edhe hapsirat t "ilat nuk jan n sovranitetin e asnje shteti. %dhe kto hapsira konsiderohen si territore jasht shtetit. ' Egjidhja e shtjes* nse vepra pnale sht kr er n territorin e shtetit tjetr apo n hapsirn e "ila nuk gjendet n sovranitetin e asnj shteti* ka rndsi praktike dhe dallon nga rastet kur vepra pnale kr het n territorin e shtetit tjetr. ' 7idhur me kto shtje* s pari duhet pr"aktuar se "ilat hapsira konsiderohen si

siprfa-e - nuk gjenden nn sovranitetin e asnj shteti* dhe me pas t eksplikohet shtja se "ili pushtet represiv* "ili shtet ka t drejt tHi ndshkoj kr esit e veprave pnale n hapsirat e ktilla. "3.>i $apsira t ci!at nuk (jenden nn so%ranitetin e asnj s$teti janeC 11 deti i hapur$ 21 siprfa-ja e #ntarktikut$ dhe 3? hapsira ko&mike.

"4.>ipr/a9ja e Antarktikut ' Pr t drejtn pnale ndrkombtare siprfa-ja e #ntarktikut nuk ka rndsi t madhe* ngase prania e njer&ve* e shtetasve t shteteve t ndr shme n nivelin e tanishm t &hvillimit t njer&imit sht e vogl. ' ,egjithkt* ek&iston mundsia - edhe n kt hapsir t kr hen vpraH pnale t "ilat n kto raste fitojn atribute t veprave pnale me elemente nderkombetare. ' 7idhur m kt shtje duhet theksuar se ek&iston dallimi midis d siprfa-eve polare t planetit t +oks* kto jane #rktiku dhe#ntarktiku. ' #rktiku sht n veri dhe sht det i ngrir* ndrsa #ntarktiku sht n jug dhe sht siprfa-e toksore e mbuluar me akull dhe ka nj siprfa-e sa e tr %vropa dhe 65(# s bashku.

You might also like