Neden İntihar Ediyorlar - Nihat Kaya

NEDEN NTHAR EDYORLAR?
DR. NHAT KAYA

Dizgi: Nesil Basm Yayn (0.2l2)55l86 74
Bask-Cilt: Nesil Matbaaclk A.. (0.2l2)654 22 04
Kapak. Nesil Grafik - agda Alemdar
Mart, l999
lSBN: 975-7055-63-8
Bu eserin yayn hakk Nesil Basm Yayn A..'ye aittir.
Merkez: Sanayi Cad. Bilge Sok. No: 2 34530, Yenibosna-stanbul .
Tel: (0.2l2) 55l 32 25 pbx Fax: (0.2l2)55l26 59
ube: Nuruosmaniye Cad. No: l0, Cagaloglu-stanbul
Tel: (0.2l2) 520 70 72 pbx Fax: (0.2l2) 5l3 70 88
lnternet: www.nesil.com.tr e-posta: nesil@dorak.net.tr
DR. NHATKAYA
l960 Ardahan-Gle dogumlu. lk ve ortagrenimini Gle'de tamamlad. l987'de
Cerrahpaa Tp Fakltesinden mezun oldu.
grencilik yllarnda eitli gazete ve dergilerde makaleleri yaynland.
l988 ylnda Bursa Uludag niversitesinde baladg Psikiyatri
Uzmanlk Egitimini, Bakrky Ruh ve Sinir Hastalklar Hastaha-nesinde srdrerek l993
ylnda psikiyatri uzman oldu.
Uzmanlk tezini "NTHAR" zerine yapan Dr. Nihat KAYA, Bakrky'de Telefonla ntihara
Mdahale Merkezi (l82 Umut lg Hatt)nm kuruluunda aktif grev ald ve alt.
ocuk Egitiminde Dayagn Yeri ve ocuk Psikolojisi zerine degiik aratrmalar vardr.
zellikle sosyal, psikolojik konularla ilgilenmekte; degiik gazete ve dergilerde makaleleri
ve rportajlar yaynlanmakta, radyo-TV programlarna katlmaktadr.
Nisan l997'den beri Moral FM'de "Yaamn inden" adl psikolojik danmanlk program
yapmaktadr.
Son yllarda toplumda yaygn grlen, depresyon ve panik bozukluk zerinde
almalarn yogunlatrm bulunmaktadr. yesi Oldugu Kurulular:
Doktorlar Kulb, Tbbi Hipnoz Dernegi, Trk Tabipler Birligi, Trk Psikiyatri Birligi, Trk-
Nro Psikiyatri Dernegi, Psikiyatri Asistanlar ve Uzmanlar Dernegi, Yeilay Cemiyeti,
Psikodrama ve Grup Psiko-Terappileri Dernegi, Kognitif ve Davran Psikoterapiler
Dernegi. . l998 ylnda iki kitab
yaynlanmtr.
l) Bastrlan Kiiligimiz Depresyon ve Panik
2) Eyvah! ocugum Byd .... .
Sayn Dr. Nihat KAYA,
' NTHAR MDAHALE DANlMA ve ARATlRMA TERMNAL'nin kuruluundaki
gayret ve almalarnz iin teekkrlerimle...
Do. Dr. Arif VERML Bahekim
22 Agustos l995
NDEKLER
NSZ ..7
NTHAR KONUSUNDA GENEL BLGLER
l-ntiharn Tanm ve ntihar Aklayan Teoriler...........................l2
Dinamik Teori ..... l4
Sosyolojik Teori ...... l5
Davran Teori ...... 24
Varoluu Teori ....... 27
2-ntiharda Biyolojik Gr ve Bulgular ..... 28
3- ntihar eitleri ....... 32
4- ntihar ve ntihar Giriimi Ayrm .... 35
5- ntihar ve ntihar Giriimiyle lgili Epidemiyolojik ve Demografik Veriler 40
a-Yalara Gre Daglm ...... 40
Genlik ve ntiharlar ....... 44
b- Cinsiyete Gre Daglm ....... 49
c-Sivil Statye Gre Daglm ....... 5l
d-Sosyal Statye Gre Daglm ....... 54
e-lrk Faktr ve ntihar ....... 55
f- ntiharda Kullanlan Yntemler ........ 56
6- Kpr-ntihar-Medya ....... 59
7- ntiharn eitli Parametrelerle likisi ..... 62
ntihar-Deger Yarglar ve Din likisi ...... 62
Mevsimler ve ntihar ...... 67
Saldrganhk-Homosid ve ntihar ........ 69
Ekonomi ve ntiharlar ........ 7l
8- ntihar ve ntihar Giriimi in Sosyal ve Ruhsal Risk Faktrleri ...78
Psikiyatrik Hastalarda Suisid (ntihar) in Risk Faktrleri.........83
Duygulanm Bozukluklar ve ntihar............................................84
izofreni ve ntihar ...... 89
Alkolizm, Madde ve ntihar ...... 9l
Kiilik Bozuklugu ve ntihar ....... 95
Organik Beyin Sendromlar ve ntihar.........................................96
9-ntiharn pular ve aretleri ...... 97
l0- ntihara stekli Kimseye Yaplacak Yardm Nasl Olmaldr?. l03
ll- ntihar ve ntihar Giriiminin nlenebilirligi ve Alnmas Gereken nlemler....l07
l2- Moda ve Ak ntiharlar ..... ll6
MATERYAL VE METOD
(Bakrky Ruh ve Sinir Hastalklar Hastahanesinde l993'te Yaplan Bir Aratrma-Tez
Konusu)
rneklem Grubunun Oluturulmas ...... ll9
almada Kullanlan Veri Kaynaklar ...... l20
BULGULAR .......... l23
TARTlMA ........ l37
SONU ........... l46
KAYNAKLAR ............. l49
NSZ
"Artk yaamn bir anlam kalmad! Her ey stme stme geliyor. Glemiyorum,
aglayamyorum. Hibir ey ya-pasm gelmiyor. Dnyada fazlalkmm gibi geliyor."
"Neden yayorum? Niin dogdum? Ne olacak? Her ey bombo."
"Ac ekiyorum, Benim yzmden insanlar ac ekiyor, buna hakkm var m? evreme
faydam yok. Degersiz bir insanm. Bana hi nem veren yok, alay ediyorlar, eskisi gibi
sevmiyorlar, yokmuum gibi davranyorlar. yleyse bu ortamdan ayrlmalym."
"lerim kt gidiyor, hayatta baarl olamadm. Derslerim iyi degil, ailem bask yapyor.
gretmenlerim ve arkadalarm beni dlyorlar. Kendime olan gvenimi yitirdim."
"Eim ok degiti, eski sevgi ve ilgisi yok, kendime olan saygm, gvenim azald."
"En iyisi lmek!"
Yukardaki cmleler intihar dncesinde olan insanlardan bazlarnn duygu ve
dncelerini yanstyor. Bu rnekler ogaltlabilir.
"'
Ama hepsinde ortak olan udur: >L
mitsizlik
Karamsarlk
Yaamn anlamsz gelmesi
Kendine olan sayg ve gveni yitirme
Kendini veya evresini cezalandrma istegi
nsanlk tarihi boyunca bir ksm insanlar yaamnn bir dneminde intihar giriiminde
bulunabilmekte, bir ksm lmle sonlanmaktadr.
Giriimden "sag kurtulanlar"m bir ksm "pimanlk" duyup yaam yeniden anlamaya ve
hissetmeye balar. Bir ksm "kurtulduguna" piman olur. Ve gnn birinde tekrar
dener.
Neticede intihar dncesi ve davran, yaama istegine zt bir eylemdir. nsanda var
olan yaama ve lme gdlerinin, lm kefesinin agr bastg bir durumdur. Kitabn
ierisinde insanlar "lme gtren" risk faktrlerini, yaanan olaylar, ruhsal sreleri
ayrntl ekilde okuyacak ve intihar konusunda nyarglarnz varsa bunlarn degitigini
greceksiniz.
En nemlisi, herkesin intihar davrannn "kendine zel" oldugunu, kiilerin bu eyleminin
tek boyutlu dnlemeyecegini anlayacaksnz.
Ayrca intiharn ipular, intihar davran olan insana yardm biimlerini grenmi
olacaksnz.
lm, "Frtnal denizde sgnlacak sakin bir liman" olarak niteleyen Montaigne: "Bu
limana yanama kararn insan kendi iradesiyle alabilmelidir" demektedir.
Montesguieu, intihar edenleri hogr ile karlamann in-, sanlk geregi oldugunu
sylemektedir.
ntihar davran, insanlk tarihinde; aglara, toplumlara, kltrlere gre farkl farkl
alglanp degerlendiril-
NEBN NTHAR E DYORLAR?
mistir. Sosyal, kltrel baz yarglar geregi belli cografi alanlarda intihar "saygn" bir
davran olarak grlmse de, genelde ho grlmeyen bir davran ekli olarak
kalmtr.
ntihar edenlerin mutlaka "akllarndan zoru" olabilecegi "deli" oldugu kans toplumlarn
byk kesimlerince hl kabul grmektedir.
ntihar konusunda btn dnyada geni aratrma ve almalar yaplmaktadr. zellikle
ABD'de ve Avrupa l-l kelerinde intihar nlemek iin kapsaml stratejiler
gelitirilmektedir.
Batl lkelerde zellikle genler arasnda giderek trmanan intihar oranlar, duyarl
merkezleri alarme etmi gzkyor. Diger yandan, alkol ve "madde" kullanmnn ve
bunun intihar davranyla ilikisi zerinde durulmaktadr.
Her ne kadar Montaigne, lm (intihar) sakin bir liman olarak grp, bu limana
yanama kararn insann kendisinin almas gerektigini sylese de; bu limann yle
grndg gibi pek sakin olmadg, yaanan olaylarla ve olgularla ortadadr.
ntihar konusu toplumun her kesiminde grlmesi ve sosyal psikolojik, psikiyatrik,
biyolojik, felsef, teolojik boyutlar nedeniyle birok disiplinin ilgi odag olmutur. Her
disiplin kendi bak asyla konuya yaklap, yorumlar ve zm nerileri getirmitir.
lkemizde intihar ve intihar giriimleri zerinde yaplan almalarn ogunlugu konunun
epidemiyolojik ksmyla
ilgilidir.
Diger lkelerde bu almalara ilave olarak biyolojik genetik aratrmalar ilave edilmitir.
ntihar ederek yaamlarn yitiren insanlar zerinde yaplan aratrma ve al-
Neden ntihar E diyorlar? '<
V.
malar sonucunda, BOS'dal 5-HAA2 dzeyinin dk oldugu saptanmtr. ntihar
davrannda bulunanlarda serotonin metabolizmasnda bozukluk oldugu ileri
srlmektedir...
Fakat btn bu biyolojik btlgularm sebep mi, sonu mu oldugu tartmaldr.
Diger lkelerin aksine, lkemizde psikiyatrik hasta po-plasyonundaki intihar davranlar
zerine ok az alma vardr. Oysaki, psikiyatrik hastalardaki intihar riski normal
poplasyonun 200 kat kadardr. Bu oran kadn psikiyatrik hastalarda 500 katma
kmaktadr/9'
Psikiyatrik hastalar arasnda, zellikle depresyon, alkolizm ve izofreni tans alanlarn,
kiilik bozuklugu olanlarn yksek intihar riski tadg bilinmektedir.
ntihar ve intihar giriiminde bulunan bu tan grubundaki hastalarn incelenmeleri nemli
risk faktrlerini ortaya karmtr. Bu faktrlerin hekimlerce bilinmesi, phesiz ki bu
hastalara olan yaklam biimlerinde degiikliklere yol aacaktr ve amaldr...
Hekimlerin ve psikologlarn intihar gibi, lm agrtran bir olay karsnda ne ekilde
tavr alacaklar net olarak ortaya konamamtr. Birok hekim, intihar fikirlerinden
bahsetmenin, hastay intihara yneltebilecegi kaygsyla konuyu bastrma yoluna
gitmektedir.
lme ve yaama gibi iki zt gdy beraber tayan insann, neden lmeyi tercih ettigi,
phesiz ki multifaktrel bir olaydr. (Birok nedene bagldr.)
l-BOS: Beyin Omurilik Svs ;
- 5-HAA: Sinir hcrelerinde iletiimi saglayan "Serotonin' ykm rn
l0/
Neden ntihar E diyorlar-?
Diger yandan, "sorunlarn" zme yolu olarak intihar gren psikiyatrik olgularn tercih
nedenleri derinlemesine aratrmay beklemektedir.
Bu kitab yazarken ayrca, yaptgm aratrmadan da bahsettim.
Biz bu almamzla, psikiyatrik hastalardaki intihar davrannn; sosyo-demografik
zellikler, psikiyatrik tamlar ile ne derece ilikili olabilecegini gstermeyi hedefledik.
Ayrca, psikiyatrik hastalardaki depresyon iddeti ve mitsizlik duygusu iddetinin intihar
giriiminde rol olup olmadgn aratrdk. Degiik tanlar arasnda karlatrmalar
yaptk.
Dr. Nihat KAYA Mart l999, stanbul
Neden ntihar Ediyorlar?
< "!
NTHAR KONUSUNDA
l. NTHARlN TANlMl VE NTHARl :
AlKLAYAN TEORLER: h
ntiharn Tanm:
ntihar kelimesi Trkeye Tanzimatla beraber girmitir. Bat dillerindeki romanlarda
grlen "suicide" szcgne karlk, Tanzimatta Trkeye evrilen eserlerde "kendini
katletme"nin yerine "intihar" kelimesi kullanlmaya balanmtr. Bu szck Arapada
"kurban" demek olan "nahr"-
dan tremitir.(l)
Kendini katletme, kendini ldrme anlamna gelen intiharn tanm, hayli tartmalara yol
amtr. ntihar, farkl kltrlerde degiik biimlerde yorumlanmakla beraber; genelde
ho grlmemi ve tasvip edilmemitir.(2)
ntihar, insann kendisine zarar verme davramlarmdan-dr. Uyuturucu madde, ila ve
alkol bagmllg, ar sigara tketimi, ar ikili araba kullanma... Modern savalar da bir
baka eit, insann kendisine zarar verme davranlar olarak kabul edilmektedir.'2'
Littre'ye gre, intihar, kendini ldren insann eylemidir. Bu tanma gre, kaza ile zehir
ien bir insann lm de intihardr.(l) Durkheim ise bu tanma bir art koyar; kaza ile
olan intihar eklini tanm d brakr. Buna gre "len kii tarafndan lmle
sonulanacag bilinerek yaplan olumlu ya da olumsuz bir fiilin dogrudan ya da dolayl
sonucu olan her lm olayna intihar denir. ntihar giriimi ise, bu bi-
l2
Neden ntihar E diyorlar?
imde tanmlanan, ama lm sonucu dogmadan durdurulan
fiile denir.(3)
ogu zaman intihar, olumlu ve iddetli bir eylemin sonucu saylmakla beraber, yemek
yememek gibi devaml olumsuz bir davran da ayn sonuca gtreceginden, bu
"olumsuz eylemin" belirtilmesi yerindedir. Olay "kahramannn" bu sonucu meydana
getirecegini bildigi halde bu ii yapm olmas, tanmda ayrca belirtilmitir. Bu koulla,
kaza ile meydana gelen lmlerle, bunak ve baz hastalarn, sonu lm oldugunu
kestirmeksizin yaptklar hareketler tanm d braklm olur. Bundan baka dogrudan
dogruya, ya da dolayl ekillere iaret eden Durkheim, dogrudan dogruya kendilerini
ldrmeye cesaret edemeyip debu ogu zaman din korkusu iledirlm cezasn
gerektiren bir davranta bulunanlar da intihar etmi sayar.
Acaba bu tanm da tamam mdr? yle ki, bu tanma dayanarak karmzda bulunan
herhangi bir lm, intihar veya sadece lm diye ayrt edebilir miyiz? Nitekim Hal-
bwachs ile Delmas bu tanm biraz geni bulurlar. Zira Durkheim, intihar eden bir
kimsenin, lm niyetinden, lm kararndan sz etmez. Halbwachs, Durkheim'in
tanmna unu ekler: "Kendisini ldrmek niyetiyle olay kurban tarafndan yaplan bir
aksiyonun sonucu olan her lm intihardr."
Zaten Delmas da Durkheim'in tanmn ayn ekilde geni bulur. Ona gre intihar, "Bir
semeyi, bir lm iradesini ifade eder." Ve Delmas bu nokta zerinde kesinlikle durur. O
halde tanmda, kiinin akl banda oldugu ve lmle yaamak arasnda tam ve iradeli bir
seme yaptg belirtilmelidir. Demek ki, Delmas'a gre; "ntihar, akl banda bir insann,
yaamakla lmek arasnda bir seme yapabilecegi durumda, her trl ahlk basks
dnda, lm seip kendisini ldrmesidir." Yani burada bunalmdan tr
Neden intihar Ediyorlar?
l3
kaza ile, ahlk basks ile, fedakrlkla ilgili lm ekillerinin intihar olmayp, "szde
intihar" oldugunu belirtmektedir. Zira bu gibi lmlerde lm bir ama, bir hedef degil de,
ancak hedefe gtren bir yoldur. Asl hedef, ya ahlk bakmndan stn ya da daha az
ac ekmek veya bir sosyal ideale uymaktr. Asl intihar saylan davranta ise, insan
yaamak isteyecegi yerde, ayn iddetle lmek ister. Bir bakma insan lme
susamtr.a)
ntihar ahsn kendisi iin nemli olan bir problemi zme davran olarak tanmlayan
Baechler, devamla yle demektedir: "Problemin zmn kendi hayatna kar bir
giriimde arayan ve/veya bulan her davran intihardr.'^4'
Burada yazarn kendi belirttigi gibi, br tanmlara kar eletirel tutumu ve en geni
tanm bulma titizligi rol oynamtr. ntihar; bir davran biimidir, bir sorunun zmdr;
bu sorunun reel ya da imajiner olmas nem tamaz. ntihar eden iin hayati nem
tamas yeterlidir. ntihar; sz konusu olan sorunun zmdr. Yaama kar giriim
deyimi intihar kapsamna girebilecek btn giriimleri kapsayabilmek amacyla
zellikle seilmitir. Aramak ve/veya bulmak szckleri de seilmitir. Ve ama,
intihar, intihar dncesinden itibaren tanm kapsamna almaktr. Grldg gibi, her
tanm kendi teorik zemininin izlerini gl bir ekilde tamaktadr.(4)
ntihar Aklayan Teoriler:
l. Dinamik Teori (Freud ve Psikanaliz Asndan
ntihar):
Freud "Matem ve Melankoli" adl yazsnda knt halinin dinamiklerini ortaya karmak
yoluyla intiharn psi-kanalitik aklamasn denemitir. Kiideki sadizmin knt
hallerinde kiinin kendisine evrildigini ve "st ben"
tarafndan terk edilen Ego'nun kendini koyuverip lme dogru gittigini ileri srer. Freud'a
gre melankolikte bir gerileme (regresyon) vardr: Kiinin egosuyla iine yansttg-
(introjectio) bir bakma iine yerletirdigi sevgi objesi birbiriyle kaynam durumdadr. Bu
sevgi objesi kaybedilince, eger normallerde oldugu gibi, insan baka yeni sevilen objeler
edinemezse, o zaman realiteden uzaklar. Nitekim melankolik baka objeler sevgisini
yneltemez, onlarla birle-emez. Ancak kendi iindeki kendi egosuyla birletirdigi objeye
kar saldrganlk kuvvetlerini yneltmekle, onu yok etmekle objeye sahip olma yoluna
gider. Bu psikolojik bir gerileme mekanizmasdr.
l9l8'de Freud Viyana'da Psikanaliz sempozyumunda intiharn aklanamayacagn
belirtmitir. Freud intihar iin "Bilim asndan zmlenmemi bir sorundur" demektedir.
Son yaynlarnda ise yle bir aklama getirmitir: "Zalim ya da kat speregonun
basks altnda kalan egonun vaktiyle ihtiyalarn karlamayarak kendisini srekli
engelleyen ebeveynin temsilcisi olan speregoyu yok ediidir. Bu bir bakma egonun
speregodan intikam almasdr.()
2. Durkheim'in Sosyolojik ntihar Kuram:
Emile Durkheim "Le Suicide Etde Sociologige" (ntihar Toplumbilimsel nceleme) adl
eserini ilk olarak l897 ylnda yaynlad.(3) Balca iki ama gdyordu:
a- "nsan olaylarnn toplumsal (yani toplu durumda yaama zorunlulugundan
kaynaklanan) ynleri vardr; toplumsal olgularn etkenleri de ancak toplumsal nitelikte
etkenler olabilir" grn vurgulamak, bylece toplumbilimin bilimler dnyasnda meru
varlgn kantlamak...
b- Kapitalist sanayi toplumun koullarna girmi bulunan Bat Avrupa toplumlarnda,
temel toplumsal ilevleri yerine
l5
l4
getirmesi gerekli kurumlarn, bu yeni koullara uyarlanamam bulunduklarn
gstermek...
Aile, egitim, siyasal erk, ekonomi, inan ve ideoloji gibi kurumlarda ortaya kan
degiimlerin anlalp aklanabilecegini ve bilgili olarak belli ereklere dogru
ynlendirilebilecegini vurgulamak...
Her iki ama iin setigi inceleme konusu, ilk bakta tamamen bireysel bir davran
bozuklugu saylabilecek olan "intihar" olaydr.
Bylece Durkheim, intihar gibi ancak bireyselligi iinde anlalabilecegi dnlen bir
davran bozuklugu olgusunun bile "toplumsal etkenleri" bulundugunu, bu nedenle
toplum bilimsel yntem ve yordamlarla ele alnmas gerektigini gsteriyordu. Toplumsal
yaamann balca alanlarn rgtleyen, egdlm, yn verici dnceler ve davran
kurallar toplam demek olan toplumsal kurumlarn ve kurumlama srelerinin nemini
anlatmak istiyordu...
Bu zellikleriyle Durkheim'in intihar kuram, aradan neredeyse yz yl getigi halde
alabilmi degildir. Bunun temel nedeni, bir yandan Durkheim'den ksa bir sre sonra,
bata ABD olmak zere kapitalist Bat lkelerinde toplum bilimlerin "mikro sosyoloji"ye
dnmesi ve ruh bilim aratrmalarnn da toplumsal-kltrel etkenleri (baka deyile
davranlarn ve ruhsal tepkilerin evre etkenlerini) kendi bulgularyla btnletirmeye
gerekli zeni gstermemi olmasdr. te yandan da Marks yaklamn hem kendini
yeni olgularn snavndan geirip gelitirme geregine uymamas, hem de durgun,
dogmatik makro emalarla yetinip bireye ve bireysele bir trl dnmemi olmasdr.(3)
Durkheim intihar olayn aklamak zere, nce o zamana degin bu konuda ne
srlm btn belli bal grleri irde-
lemekle ie balyor. Bunlarn geersizligini ve/veya yetersizligini birer birer kantladktan
sonra kendi nerisini gelitiriyor. rdelemesini yaptg grler, intihar akl hastalg, rk,
kaltm, iklim ve hava scaklg, yanslama (taklit) etkenleriyle aklamak isteyen
grlerdir. Durkheim bu etkenlerin intiharn nedeni olamayacagn tek tek kantladktan
sonra, "Geriye bir tek etken kalyor. Toplum etkeni!" diyor...
Durkheim her toplumun kendine zg olan ve byk toplumsal dnmler ya da olagan
d durumlar olmadka duragan kalan bir "toplumsal intihar oran" bulundugunu
belirtiyor. Bu da intiharn bir toplumsal olgu oldugunu kantlar. Baka bir deyile,
toplumsal intihar orann belirleyen ey, intihar olayyla birlikte grlen kimi toplumsal
etkenlerdir.
"Ve intiharn nasl olutugunu anlamamz saglayacak olan da bu etkendir" grndedir
Durkheim...
Bu toplumsal etkenleri oluturan dinsel bagllk (mensubiyet), evlilik, aile yaam, siyasal
ve ulusal baglar geleri ile intihar olaylar arasndaki baglar inceleyen Durkheim,
ayr intihar tr ayrt ediyor: a- Bencil (Egoistik) ntiharlar.
b-Elcil (Altrustik) ntiharlar. '
c- Kuralszlk (Anomik) ntiharlar.
Durkheim bu intihar trlerine ilikin olarak kimi toplumbilimsel yasalara ulatgn da
belirtiyor. Ancak Durkheim'in, l9. yy. bilim anlay geregince "yasa" dedigi eyin
"genelleme", "olaslkla ilikili" olarak anlalmas gerektigi grlecektir.(3)
l6
Neden intihar E diyorlar?
a. Bencil (Egoistik) ntihaAar: -
p
Ferdin bagl bulundugu din, aile, politik zmre vb. tara-, fmdan korunulmam
olmasndan dolay bencil intiharlarn arttgn syler Durkheim. Baka bir ifade ile, bencil
intiharlar, toplumsal baglarn gevek oldugu, birey kendisini yalnz hissettigi zaman
belirir. Durkheim'e gre, toplumun geirdigi yapsal degiikliklerle intihar olaylar arasnda
yakn bir korelasyon vardr.(7)
Ortaya kan ani bir ekonomik kriz ya da siyasi bunalm, toplumda siyasi bir kargaaya
yol ayor. Ve bylesi alt st olu dnemlerinde geleneksel degerlerde zayflama egilimi
dikkati ekiyor. ntihar grafiginin bu dnemlerde ykselmesinin nedenini Durkheim, bu
olaylara baglyor.
te yandan ehirleme, hzl sosyal degime, hatta ar refah gibi gelimeler
ferdiyetiligin gelimesini, sosyal baglarn gevemesini dogurdugu iin, kiinin yalnzlk
duygusu derinlemektedir. Kii, toplum tarafndan ilgiyle karlanmadg, sevgi ve
mensubiyet baglarn kuramadg toplumu "cezalandrmak" iin bu iddet unsurunu
kendisine yneltmekte ve intihar egilimi gstermektedir. Sanayileme ve ehirleme
sebebiyle ferdiyetiligin bir hayli gelitigi toplumlarda "totaliter" bir sosyal ve politik
yapnn varlg kiiyle sosyal ve politik sistemin elikisini daha fazla arttracag iin
intihar egilimi glenmektedir.
Avrupa toplumlarnda intihar istatistiklerine gz atlacak olunursa, spanya, Portekiz,
talya gibi nfusu salt Katolik olan toplumlarda intihar oranlar ok az oldtgu halde;
Prusya, Saksonya, Danimarka gibi Protestan toplum-; larda oran olduka yksektir. Yine
svire'de Protestan kan-tolarmdaki intihar oran, Katolik kantolarnkinden drt kat
fazladr.l7'
Birlemi milletlerin yllgnda slm lkelerinin intihar asndan dnya sralamasnda
ok dk oranlarla son sralarda yer aldklar belirtilmektedir. rnegin, yz binde l,9
gibi bir oranla 45. srada Trkiye'yi, yz binde 0,4 ile Kuveyt'i 52. srada, yzbinde 0,2 ile
53. srada rdn' gryoruz.^
Durkheim, Protestanlgn Katoliklige gre daha zgr ve hogrl olmasndan dolay ve
kollektivizmin, dogmatizmin az olmas nedeni ile Protestanlarda intihar orannn fazla
oldugunu syler. Katolikte kollektivizmin ve dogmatizmin hakim olmas ve fertlerin
kollektif uur emberi ierisinde kendilerini daha rahat hissetmelerinin intiharlar azaltan
bir faktr oldugunu ifade eder.
slm dini kollektivizm ile Katolikligi agrtryorsa da temel meselelerdeki farkllg ve
hogrs ile ondan ayrlr. slm dininin, insanlar bir milletin evlatlar olarak grmesi,
birbirlerinin sevinlerini, kederlerini paylamay ngrmesi, "Komusu a iken tok yatan
bizden degildir" prensibini hayata geirmesi ve diger sosyal yardmlama kurumlarn
fonksiyonel hale getirerek fertlerdeki yalnzlk duygusunu azalttg bilinmektedir. slm
lkelerindeki intihar oranlarnn dk olmasnn nedeni bu olsa gerek... Fakat son
yllarda kitle iletiim aralarnn dnyay kk bir ky haline getirmesiyle btn toplumlar
medyann kendilerine empoze ettigi degerleri benimsemeye itilmektedir. Bu baglamda
slm lkelerinde de son zamanlarda deger yarglarnda erozyonlar oldugu ve bununla
orantl olarak intihar oranlarnn arttg sylenmektedir.
nsan topluma baglayan gelerden en nemlisi din olmakla beraber, aile zmresi, politik
zmre, diger toplumsal yaplanmalarn da dine benzer ilevlerinin oldugu bilinmektedir.
Durkheim'e gre, din zmresi gibi aile zmresi de
feM%-'-
Neden ntihar E diyoruMi?,
l9
insan korur, ona dayanak olur. Bundan dolay btn toplumlarda bekrlarn intihar
oranlar evlilere gre daha yksektir/''
Daha sonra ayrntl olarak deginecegimiz gibi, bizim lkemizde l980 ylndan bu yana
intihar edenler arasnda evli erkekler ilk sray almaktadr/l8' Bu bulgular literatr
bulgularyla da elimektedir.
Yine Durkheim'in kuramna gre, evliler arasnda ocuksuz ailelerin intihar oranlar
ocuklu ailelere gre daha yksektir. ocuk says arttka da intihar oran azalmaktadr.
Din, aile zmresinden baka politik toplumda bencil intiharlar azaltmaktadr. nsanlarn
ortak lkler etrafnda toplanmas, idealler beslemesinin de toplumsallamay arttrarak
insanlar koruduguna inanr Durkheim. Politik kargaalarn, byk toplumsal bunalmlarn
intiharlar ogalttg sanlr. Durkheim'in yaptg aratrmalarda devrimler ve savalarda
intihar oranlarnn azaldg dikkat ekiyor. Durkheim bunun nedenini, bu gibi hallerde
toplumsal hayatn ok yogunlam olmas ve ruhlar smsk sarmas ile izah etmektedir.
Byle zamanlarda birey, toplumun etkisini kendinde daha byk bir iddette duyar.
Kendisini yalnz braklm hissetmez. Bundan tr de bencil (egoistik) intiharlar ok
azalr.
Sonu olarak; insann, hayatn glklerine dayanabilmek iin kendisini bir amaca, bir
lkye baglamas gerektigini vurgulayan Durkheim, kiinin din, aile, millet gibi toplumsal
zmreden herhangi birine canla bala baglanmasn ve kendisini ona vermesini gtler.
Bu kurama gre, bencil intihar oran, bireyin dine, aileye, devletine ve milletine olan
bagllg ile ters orantldr/'l
3 m
lkemizin l980 ncesi ve sonras yllarndaki intihar oranlar Durkheim'in bu teziyle
rtmektedir. rnegin, politik ve ekonomik kargaann hakim oldugu l977-l980 yllar
arasnda yllk intihar saylar srasyla: 824, 633, 766, 750 iken l2 Eyll l980 ihtilalinden
sonraki ylda srasyla intihar saylar yledir: 876, ll05, ll49. (6)
b. Ekil (Altnstih) ntiharlar:
Durkheim, insann yalnz bagl oldugu zmre tarafndan korunmadg ya da toplumsal
baglarn gevek oldugu zamanlarda degil; tersine, topluma ok bagl oldugu zamanda da
intihar edebilecegini syler. Bu tr intiharlara, kollek-tif intihar ekli demek belki daha
dogru olacak...
Hindistan'da kocalarnn lmnden sonra dul kalan kadnlarn kendilerini ldrme deti,
Galler'de efendilerinin lmnden sonra hizmeti ve klelerin intihar etme zorunlulugu
elil intihar erevesinde gereklemektedir/7' Geleneksel trensel kurallarn hakim
oldugu Japonya'da da "harakiri" hl gncelligini korumaktadr.
Toplu intiharlarn bir ksm da bu kategoride degerlendirilmektedir. Bunun en son
rnegini, 20 Nisan l993'te ABD'-nin Teksas eyaletine bagl Waco kenti yaknlarndaki bir
iftlik evinde "Devidyenler Tarikat" yelerinin 5l gn sren direniten sonra, teslim
olmayp, toplu intihar etmeleriyle grdk/89'
Altrustik olarak kendisini ldren insan, toplumsal bir devi, kendisine verilen grevi
yerine getirmek amacyla bu eylemi gerekletirir. Bu ykmllg yerine getirmeyen kii
o toplum ya da topluluk tarafndan tecrit edilir, haysiyetsizlikle sulanr. ogu zaman da
cezalara arptrlrlar. Gnmz dnyasnda sanayileme, ehirleme,
telekomnikasyonun yaygnlk kazanmasyla bu tr intiharlar
20
W. E DYORLAR?
2l
A ,/
'.i ! .
azalm durumdadr. nk, gelinen artlarda bireysel kiilik kollektif kiilikten gittike
uzaklamaktadr.
c. Anottuk (Kuralszlk) ntiharlar:
Durkheim'in nc tr olarak tarif ettigi intiharlar, Anomik balg altnda toplanyor.
Byk ekonomik krizler, anomiyi yaygnlatran ekonomik "refah"da hayat
anlamszlatrma egilimini glendirmektedir. Her istedigini elde etmilerin (sosyete)
intiharlarn buna rnek verebiliriz.
l873'te Viyana'da balayan bir mal bunalm l874'te son haddini bulur. Bu srada
intiharlarn da hemen arttg grlr. l872'de l4l olan intihar says l873'te l53, l874'te
2l6'ya srar...(7)
Ekonomik bunalmlar sonucu intiharlarda meydana gelen bir art nasl izah edecegiz?
Acaba bu bunalmlarn dogurdugu sefalet mi insanlar intihara srklyor? Akla uygun
grnen bu fikri, olgular dogrulamamaktadr. Gerekten sefalet, geim glg intiharlar
arttrsayd, geim kolay-lamca, dirlik artnca intiharlarn da azalmas beklenirdi. Oysa
toplumlarn ekonomik adan gelitigi, dirlik ve dzenin arttg dnemlerde de arttgn
gryoruz. Durkheim'e gre; intiharlarn ogalmasnn asl nedeni, toplumun yapsnda
meydana gelen degiikliklerdir. Bu degiikligin toplum iin yararl ya da zararl olmas
fark etmez. Degiiklikler, ferdin hayat artlarn, etik degerlerini alt st eder. te
intiharlardaki artn asl nedeni bu yeni durumlara kar adaptasyondaki glklerdir.
(3'5/7)
Belirtmek gerekir ki, Durkheim'in intihar olaylarna ilikin toplumbilimsel aklama nerisi,
ruhbilim ve toplumsal ruhbilim (sosyal psikoloji) nermelerine kart olmayp, onlarla
birbirini tamamlayc niteliktedir. Durk-heim, ruhsal etkenlerin gerekligini yadsmak iin
degil,
tersine, ruhbilimcilerin toplumsal yap etkenini gzard eden tutumlarnn yanllgn
gstermek iin ugra vermi ve toplumbilimin zorunlulugunu kabul ettirmede ok byk
katklar olmutur.
Ne yazk ki, Durkheim'den sonra da ruhbilimcilerin ve ampirist toplumbilimcilerin intihar
zerine yapm olduklar incelemeler ve aratrmalar, ogunlukla mikro dzeyde kalan
betimleyici incelemeler olmu, bu yzden de intiharn nedenlerini, dizgeli bir biimde,
gerekli kapsamyla ve tutarl olarak aklayabilecek bir nerme getirememilerdir.
Marksist toplumbilimcilere gelince, soyut toplumsal yap emalaryla ar ilgileri
nedeniyle, birimler ve btnlk dzlemlerinde yaplan gzlem ve zmlemeleri
btnletirme geregine onlar da uymamlar, bylece rnegin; intihar olaynn bilimsel
ltlerle anlalmasna ve nlenmesi yollarna bir katkda bulunmamlardr.
Bu ortamda Durkheim'in nermesi, konuyu ruhbilimsel adan ele almam olmakla
birlikte, intihar olayn aklama yolunda bugn hl bavurulacak tek kapsaml ve
"dizgeli nerme olma niteligini koruyor. Ruhsal etkenleri inceleme alannda
uzmanlaanlar iinde toplumsalkltrel ortam gz nnde bulundurmak geregini duyan
birka kii, psikiyatri alanlarnn tesine yeterince kamamlardr/3'
Gerekten de gd zmlemesi ve duygusal yaamn temel zelliklerinin betimlenmesi
alanlarnda Durkheim'den sonra nemli ilerlemeler oldu. Freud'un insann bilin d
drtlerine ilikin grleri de Durkheim'in lmnden eyrek yz yl sonra ortaya atld.
Ama o gnden bu yana olan tm gelimelere karn, psikanalizin verilerinin
toplumbilimsel verilerle baglarn kurmaya pek aba gsterilmedi.<3)
As &
23
:>:#
3. ntihan Aklayan Davran Teori:
ntihar davranm, grenme teorisi yoluyla izah etmeye alanlar, diger davranlar gibi
intihar davrannn da grenilebilecegini ileri srerler.
Otodestrktif (kendini tahrip edici) davran grenme prensiplerini dikkate almadan tam
olarak aklamaya imkn yoktur.
Kendini tahrip etmek gibi karmak bir davrann, kiinin genlerinde sakl olduguna dair
hibir kant yoktur. Her davran bir motivasyon sonucudur ve grenilmi bir davrantr.
Sosyal yap, bilinalt atmalar ve nrobiyokimya-sal olaylar grenme srecinde ancak
grenilen eyin nasl grenildigine, hissedili ekline ve ifade edili ekline etki edebilir.
(Frederick ve Resnik l97l, Aktaran: Ggs, l984)(8)
Genel olarak davran saylabilecek kuram modellerinde, toplu bir bakla intihar
giriimi olgusunun, br patolojik davran rneklerine oranla, ok az ilgi grdg
artc bir olgudur. Buna karlk, intihar davrannn davran yntemle tedavisi
giriimi olduka boldur. (Schultz, H.J., O. Busse, l979, Aktaran: Babaoglu, l990)(9)
Gerekte bir davran adan intihar olgusuna bakldgnda, analitik yaklamda da
nem tayan, sosyal sonu geregi nem kazanmaktadr. Burada da depresyon ve
melankolide oldugu gibi, lm, bakalarn zebilmek amacyla istenmektedir. O halde
intihar davrannda, nemli olan intiharn sosyal sonulardr. Motiv, ilgili kiileri
etkileyebilmektedir. Steagel, intihar davrann, diyalogun bir aamas olarak ele
almaktadr. (Schmidtke, A. l98l, Aktaran: Babaoglu, l990)(9)
Bu bakmdan intihar eden, zgn toplumsal etkileim srecinin aktif yesi olarak ele
alnmaldr. Bylelikle inti-
har olgusunun sbjektif anlam da kavranabilecektir. Eger, intihar giriiminde, psiik
benin yok edilmesi sz konusu degilse, o zaman intiharn daha degiik bir adlandrlmas
da gerekli olabilir. Diekstra bunun iin "ntensiyonel Suici- : dal Davran" adn ileri
srmektedir. (Dubitscher, F., l982,. Aktaran: Babaoglu, l990)(9>
i
Davran dnceye gre intihar aklayabilmek iin, yukarda da sz edildigi gibi,
nce ihtiharm fonksiyonel anlamn ele almak, intiharn kii iin hangi ie yarayacagn
dnmek gerekir. Bu kuruma gre intihar bir davran biimidir. Bu adan ne moral
yarglarn, ne de bir hastalk kavramnn konusu olmas uygundur. Ancak bu kuram
asndan ikinci nemli nokta, intihar davrannn edinili srecidir.
Yani kii, bu davran kalbn, kendi sorunlarnn zm iin uygun bir yntem olarak
grenmektedir. Bu grenme sreci, diger btn davran kalplarnda oldugu gibi,
grenme kuramnn inceleme konusu olan grenme olgusu ile olur. "nc olarak da,
intihara yol aan koullarn davran kuram asndan ele alnmas gerekir.
Davran kuramnda, diger btn davran modelleri gibi intihar davran da bir
fonksiyona ynelik bir davran olarak ele alnmaldr. Bu da bir "coping behavior"dur.(4)
Modelde, intiharn amac, yani intihar davran sonunda elde edilecek ya da
dnlecek olan hedef; zorunlu olarak, intihar eden kiinin, yaamakta oldugu sosyal
evre iindeki mesaj vermesi olarak grlmektedir. Kii, etkileim iinde bulundugu
kimselere kendi duygu ve dncelerini, kendince yeterli ve uygun yogunluk ve
kapsamla ulatrmakta engellendiginde, o mesajn en yogun ve kalc bir biimde
ulamasn saglayacak yntem olarak kendi varlgnn ortadan kaldrlmasn grecektir.
4K
#r
24
25
ii
Burada kuram, kiinin duygu, ynelim, egilim ve kiiligi- S nin de rol oynadgn
varsaymaktadr. Ancak bu durum, eletirenlere gre, davran kuramn ilke olarak
kabul etmedigi faktrlerin kabul edilmesi demektir. Ancak genel olarak, bagmllk ve
intihar davranlarnda Davran kuramn yaklam, ayn aklamayla olmaktadr.
Kuram, bu iki davran edeger olarak ele almaktadr. Bu davrann edinilmesinde
operant artlanmann rol oynadg ileri srlmekte ise de, byle bir artlanmann
buradaki degikenleri kesin olarak ayrt edilmektedir. Balangta belirtildigi gibi, ok akla
yatkn gelen bir davran aklama ise, intihar davrannn komnikatif bir durumda
iletiimi saglayan yntem olarak deger ve nem kazandg grdr. Spaete byle bir
iletiim daralmasn yle tarif etmektedir:
l- Konuma sinyalleri gittike kabalar ve gittike artan oranda affekt (duygusal)
patlamalar katlr. evrede, anlamak istememek ve birbirini anlamadan konumak kural
halini alr.
2- Affekt tarafndan ynlendirilmi davran komnikasyon tarz olarak gittike n plna
kar. Ve sk sk da gerek atmalara yol aar.
3- Bir noktadan sonra artk bu kstl ve degersiz komni-f kasyon olanag da ortadan
kalkar, tkenir. !
4- Sosyal bir dengeyi yeniden kurabilmek ve karsndaki- nin fark etmesini ve
etkilenmesini saglamak amacyla son bir are olarak hayat oyuna srlr. (Schmidtke,
A., l98l, Aktaran: Babaoglu)(9)
Adler'in buna benzer aklamas ise yle: "Gittike artan ikyetler, yas ve ac,
bakalar zerinde etkili olmaya alan bir hayat tarz hep dikkati eker. ok basite,
inti-
Neden ntihar, E diyorlar?
har edenin yaam tarz, kendisine zarar verme yoluyla bakalarn etkilemeyi tasarlama
ve sk sk da bu yolu deneyenler, ocukluktan beri sregelen bir yap gsterirler."^
4. Varoluu ntihar Teorisi:
u var ki, mantk oyunuyla dogru sayabilecegimiz byle bir davran, ogu insann en
kt koullarda bile semedigi bir yoldur. Yaama atlm aslnda, yaanan acy bile
sevdirmektedir insana. Psikiyatr V.E. Frankl'in kinci Dnya Savanda bir konsantrasyon
kampndaki hayat hakknda kaleme aldg "lm Kampnda Existansiyalizm" adl
kitapta bu aka belirtilmektedir. Kamptaki en etin yaantlarn kendi existansiyalist
dnya gr ile uzlat-ran Frank, niin en kt koullarda bile intihar etmedigini aklar.
Existansiyalizme gre insan yaamaya bir anlam vermelidir. Ve eger yaamak ac
ekmek ise, yaamak o zaman acnn anlamn bulmaktr. stelik insan, hayat boyunca
kendine daima gelecekte gerekleecek olan bir ama ve hedef bulmaktadr.
Nitekim Frankl, arkadalarnda oldugu gibi, kendi kiiliginde de bunu gzlemitir. Kamp
gzcleri tarafndan son yazdg bir kitabn msveddelerinin yok edilmesi zerine bu
kitab yeniden kaleme almak kendisi iin en mitsiz gnlerinde, en kt, dayanlmaz
koullara ragmen bir yaama gayesi olmutur. Ona gre, gerekletirilecek bir ama
hayata bir anlam vermekte, yaamak iin insana bir destek, bir atlm saglamaktadr.
Fakat unu da belirtmek yerinde olur ki, bu koullar, ancak normal dengeli bir kiilik
yapsnda gerekleebilir. Bizim burada yapmak istedigimiz ise, normal denebilecek
intiharn da aslnda bir bakma normal olmadgn, bunun da bir kiilik bocalamas
olduguna imdilik ksaca iaret etmektir.()
Neden ntihar E diyorlar? ;g
pst
2- NTHAR DAVRANllNDA BYOLOJK GR VE BULGULAR
ntiharla ilgili almalarn ogu, intiharn epidemiyolo-jik, sosyal ynlerinde
odaklanmsa da, son yllarda zellikle, biyojenik aminlere ynelen biyolojik almalar
da vardr.
l. Biyolojik Aminler:
a) ntihar kurbanlarnn beyinlerindeki serotonin ve 5-HAA dzeylerinin dk
oldugu bulunmutur.
l- Suisid giriiminde bulunmu fakat yaayan bir grup depresif hastann beyin-omirilik
svsnda 5-HAA dzeyinin dk oldugu saptanmtr.
2- Beyin-omurilik svs 5-HAA dzeyi dk olan kiilerde intiharn tamamlanma
olaslg, 5-HAA dzeyleri yksek olan kiilere gre l0 kat daha fazladr.
3- ntihar iin vahi yntem (rnegin, ateli silah...) kullanan kurbanlarda, vahi yntem
kullanmayanlara gre 5-HAA ve serotonin dzeyleri daha dk bulunmutur.
b) Suisidal hastalarn beyin ve trombositlerindeki mono-amin oksidaz aktivitesi
azalmtr.(u)
ntihar ile ilgili biyokimyasal aratrmalar intihar sonucu lm olanlarn beyinlerindeki
biyolojik aminlerin ve metabolitlerinin konsantrasyonlarnn incelenmesi ile balamtr.
ntihardan lm insanlarn beyinlerinde biyoloji-kamin3 ve metabolitleri4 zerine birok
alma yaplmtr. Aagda bunlarn ksa bir zetini verecegiz.
ntihardan lenlerin Beyinlerinde Biyolojikamin ve Metabolitleri:
Shavv ve ark. l967 Beskovv ve ark. l976
yok.
Bourne ve ark, l968
Pare ve ark. l969
Lloyd ve ark. l974 Korpi ve ark. l983 Kleinman l985 ocnran ve ark. l976 Stanley ve
ark. l983
Crow ve ark. l983 Cheetham ve ark. l989
f<
beyin sap beyin sap
beyin sap beyin sap
beyin sap hipotalamus hipotalamus beyin frontal kort.
frontal kort. frontal, tem-poral korteks, kaudat nuk. Hipokampus
5-HT dk 5-HAA dk DA, NE fark
5-HAA dk 5-HT d. DA, NE fark yok. 5-HT dk 5-HT dk 5-HT dk 5-HT fark
yok 5-HT, 5-HAA fark yok. 5-HAA fark yok 5-HAA fark yok
- Biyolojikaminler. Beyinde iletiimden, faaliyetlerden sorumlu kimyasall maddeler'
- Metabolif. Ykm rnleri
29
Grldg gibi beynin degiik blgelerinde yaplan post-mortem (lm sonras)
almalarda farkl sonular elde edilmitir. Fakat, beyin-omurilik svsndaki 5-HAA
dzeyi dklg birok almada dikkat ekmektedir.iu)
Daha sonra yaplan baz almalarda; suisidal (intihar) davran gsteren depresif
hastalarda serotonin ve metabo-litleri dzeyinin dklg, suisidal davran gsteren
diger bozukluklarda da saptanm. Bundan yola karak, serotonin ve ykm rn 5-
HAA'in beyin-omurilik svsndaki dzeyinin dklgnn, hangi psikiyatrik bozukluk
olursa olsun, suisid davran iin endikatr (ayrc, tanmlayc) rol oynayabilecegi ileri
srlmtr.
Postmortem reseptr baglama almalarnda, kiilik bozukluklarnda (zellikle
Antisosyal ve Borderline), izofrenide ve alkolizmde de benzer bulgulara rastlanmtr.
Aagdaki tabloda bunlarn bir zeti verilmitir.(l2)
Suisidal Davranlarda Serotonin almalar:
alma
Asberg ve ark. l976 Brovvn ve ark.l979 Agren ve ark. l980 Banki ve ark. l98l
Traskman ve ark. l98 Ninan ve ark. l984 Banki ve ark. l984 Stanley ve ark. l986 Banki
ve ark. l984 Royveark. l985 Berettim ve ark. l985 Secunda ve ark. l986
Hasta Grubu
Depresyon
Ki. Bozukluklar
Depresyon
Depresyon
Dep. ve Ki. Boz.
izofreni
Alkolizm
izofreni
izofreni
izofreni
ki Ulu M. Boz.
Depresyon
Bulgular
Dk 5-HT ve 5-HAA
Degiiklik Yok
Dk 5-HT ve 5-HAA
Yaplan baz almalarda da benzer bulgular saptanmakla beraber; agresyonda (iddet,
saldrganlk), impulsi-vitede (ani kl davranlar) de BOS'da 5-HAA dzeyi dk
bulunmutur .u3>
2. ntiharda Genetik almalar:
Aile almalarnn ogu, tek bana intihar ele almaktan ok, suisidin bir faktr olarak
ele alndg miza bozukluklar ile ilgili almalardr.
a) Bir ikiz almasnda, her iki ikizin intihar etmesi yalnz monozigotik (ayn yumurta)
ikizlerde grlmtr. Dizigotik (iki ayr yumurta) ikizler arasnda intihar grlmemitir.
b) Amish toplumunda yaplan aile almalarnda da unipolar, bipolar ve diger miza
bozukluklar iin belirgin ailesel yk tayan olgularda intihar orannn arttg
grlmtr.^
srf
30
NEDMNiiMfflAR E DYORLAR?
NTHAR E DYORLAR'.'
3l
3- NTHAR ETLER
Gnlk pratik hayatta intihar davrann iki ekilde gryoruz:
l- Demonstratif (gsteri, tehir) amaca ynelik,
2- Gerek lm arzusu ile intihara kalkmak.
Demonstratif ntihar Davran: \
Korkutmak,
lgi ve yardm saglamak,
Sevgi kazanmak,
Mesaj vermek gibi amalarla gerekletirilebilir. Bu davran biimi toplum tarafndan,
hatta hekimler tarafndan bile yeterince ciddiye alnmaz.
lme niyeti olmadan yalnzca yukardaki maksatlar iin intihara kalkanlarn bir ksm,
ellerinde olmadan bu eylemi ileri gtrerek bir eit "kazaen" lme maruz kalrlar.
Demostratif intihar davran, diger intihar davranlar gibi ciddiye alnmaldr. Potansiyel
intihar olarak degerlendirilmelidir. Bu potansiyeli doguran dinamik ve sosyal faktrler
aratrlmaldr. Prof. Dr. Suna Taneli'nin vurguladg gibi, bu davran, "bir yardm
talebi", "el uzatma" olarak grmek gerekmektedir/54-7l'
"Her intihar olaynda ortak olan, topluma seslenitir, ondan yardm talebidir."
Gerek lm Arzusu le ntihara Kalkmak:
Psikiyatrik bozukluklarda bir sonu, komplikasyon veya hastalgn bir belirtisi olarak
meydana gelen intiharlar,
Ksa devre reaksiyonu olarak intiharlar. Psikiyatrik birok tabloda intihar davranna
rastlanr. Bu bir tifolunun, kanserli hastann hastalgndan lmesi gibi bir olaydr. Tek
fark, bu ii kendi eliyle ve fakat hastalgnn etkisiyle, iradesi dnda yapmasdr.
rnegin agr depresyonlu bir hasta hissettigi derin keder, zdrap ve sknt ile beraber;
zamann yavaladg ve hatta durdugu hissine kaplr. Bu durumda kendisi "Ebediyen
yaamaya ve bu zdrab sonsuza kadar ekmeye mahkm olmu bir kiidir." Bu
durumda en ok istedigi bir an nce lmek zdraptan kurtulmaktr. Bunun iin her
vastaya bavurur/54
Gerek intihar ihtimali riskinin izafi olarak en yksek oldugu ruhsal bozukluklarm banda
depresyonlular bulunur. lmle neticelenen intihar teebbslerinin yaklak %65'in-de
depresyon tehisi konmu olan hastalardr. Bunlarn ogunlugu iki ulu ve unipolar
depresyonlulardr.
Depresyonlardan sonra alkol, uyuturucu ve uyarc madde bagmllarndan maddenin
kullanldg sre ierisinde ya ia kesildikten sonra, yoksunluk belirtileri srasnda inti-
lharlar olabilir.
izofreniklerde de amasz ve anlamsz intiharlar grle-] bilir. Hezeyan ve
halsnasyonlar dogrultusunda da bu ey-l lemi gerekletirebilirler.
Organik beyin ve beden hastalklarna bagl ruhsal bozukluk, agrl hastalklarda, ar ve
uzun sreli zorlanmalarda, yallk agnn bedensel ve ruhsal hastalklarnda, cinsel
uyum bozukluklarnda, uzun sreli paranoid bozukluklarda; kimsesiz, yalnz
yaayanlarda intihar riski sz konusudur...
lmle sonulanan intiharlarda kronik alkolizm oran depresyonlulara yakndr. ntihar
eden kiilerin %80'i dep-
32
33
resif, alkolik, ya da her iki bozuklugun birlikte bulundugu hastalardr/ll' Bu oran izofreni
ve bedensel hastalklara bagl ruhsal bozukluklarda %5-l0 arasndadr/53'
Gerek lmek arzusu ile intihara kalkanlarn ikinci grubunu, "ksa devre reaksiyonu"
olarak intihara teebbs edenler oluturmaktadr ki, bunlar:
Byk bir felaket,
Madd ve manev nemli bir kayp, '
Okul baarszlklar,
Ticari baarszlklar,
Ak intiharlar, ,n
Utan hissi gibi bir olay,
Kollektif olarak intihar edenlerden olumaktadr/53' Kiinin son derece nem verdigi
birtakm eylerin eksikligi veya kayb ya da altndan kalkamayacag birtakm olaylarla
karlamas durumunda, eger ahsn defans mekanizmalar ile bu problem
alamyorsa ve buna kiri koyacak yeterli direnci ve kiiligi yoksa intihar gndeme
gelebilir. Kii gerekten lmek isteyebilir. Burada olaylarn keye sktrdg bir insann
hem "kama" arzusu hem de karsmdakileri "cezalandrma" arzusu sz konusudur.
dam mahkmlarnn lmden korktuklar iin kendilerini ldrdkleri ok grlr. Bu
olduka "paradoks", elikili olayda ayn kkten, gerekten kama ve karsmdakilerin
kendisine bir ey yapmalarm nleme arzusundan kaynaklanr. Bu tr intiharlarda bir
taraftan "acz", diger taraftan da saldrganlk ve alma duygular mevcuttur. Kii
dmana yapamadklarn, kendisine yapmakta, onu ldremedigi iin kendisini
ldrmektedir/54'
34
'7MBMEN NTHAR E DYORLAR?
4- NTHAR VE NTHAR GRM AYlRlMl
Dnya Saglk rgtnn saptamalarna gre; intihar giriimleri, gerekletirilmi
intiharlardan yaklak on kat fazladr/2'
ABD'de l985 ylnda, lmle sonulanan yaklak 28.500 intihar rapor edilmitir. ntihar
giriimleri ise bunun l0 misli daha fazladr/ll'
ahsn gerekten kendisini ldrmek isteyip istemedigi arasndaki ayrm net degildir.
Baz kiiler hayatlarna son vermek iin kendilerince bir sebep bulup kendilerini
ldrrken, digerleri de bunu isteyebilir. Fakat ldrecek dozda ila almama, ya da
zamannda bulunup kurtarlma, giriiminden sonra piman olup etrafa haber verme gibi
nedenlerle intihar baaramazlar.
DSM-2 ve DSM-3'te5 intihar ile ilgili kesin bir tanm ve snflandrma verilmemektedir.
Sadece DSM-3'te "ntihar Bozukluklar" balg altnda intihar patolojik bir davran olarak
ele alnmakta ve 4 alt balk verilmektedir.
l- ntihar fikri
2- ntihar davran
.l'vii
- DSM: Amerikan Psikiyatri Birliginin Psikiyatrik hastalklar snflandrmas
35
3- ntihar giriimi
4- Baarl intihar
Uluslararas Ruh Saglg Enstits ise intihar 3 byk balk altnda snflandrmaktardr:
l- Baarl ntihar:
Birey iindeki saldrganlk igdlerinin etkisiyle lm aramaktadr. Bu tr intiharda
daha ok mazohistik bir yan vardr. Ve intihar lmle sonulanmaktadr.
2- ntihar Giriimi:
Hayat tehdit edici olan ve bireyin kendisine ynelen her hareketi kapsayan bu tr intihar
giriimleri lm ile sonu-lanmamaktadr.
3- ntihar Fikri:
Birey yaamna son vermek iin eitli giriimlerde bulunacagna dair ipular verir (Dr.
Psik. Birsen Ceyhan yaynlanmam seminer notlar)
Arkun'a gre, intihar eylemi ile intihar giriimleri arasnda bir ayrm yapmak, belki yapay,
ama gereklidir. "Tm giriimler, yaamla, sonucu bilinmeyen bir kumara girmektir."
ntihar, hayatna son vermeye karar veren kiinin en etkili metodu seip, kimsenin
mdahalesine izin vermeyecek tarzda kendisini ldrmesidir. Hl yayorsa bu
baarsz bir intihar giriimidir.m
lmek, bu davrann tek amac ve baarnn tek kriteridir. Baarszlk u nedenlerden
dolay olabilir:
l- stegin yeterli kadar gl olmamas, giriimin yar gnll olarak yaplmas.
2- Kiinin kullandg metodun yeterince gl olmamas.
3- Ya da ak hastalg vb. sonucu kararl bir tavr ala-
mamas'l^
eitli nedenlerle baarsz olan intihar giriimlerinin dnda, bir de kendine zarar
vermeye ynelik, ama aslnda intihar etmek amacyla degil, ilgi ekmek, dearj olmak,-
yardm talebinde bulunmak amacyla yaplan eylemlerl vardr. Bu eylemlerin "kazalar"
dnda hayat zarara sahip olmadklar bilinmektedir. Bu yzden bu tip zararsz
eylemlere "pseudu suicide" (yalanc intiharlar) ad verilir. >
Psikodinamikler Asndan ntihar Giriimi ile Gerek ntihar Arasndaki Fark:
Cinsiyet, ya gibi eitli faktrlere gre, gerek intiharla i intihara giriim frekanslar ok
degimektedir. Hemen her | yerde griim saysnn kadnlarda ve gen yalarda belli bir i
stnlk gstermesine karlk, gerek intiharlara erkeklerde ve yallarda daha fazla
rastlanmaktadr. u halde, sosyal koullar bir yana, gerek intihar ile giriim psikodi-
namik faktrler bakmndan birbirinden farkl olup, bir bakma kkten farkl bir anlam
tamaktadr.
a) Menninger'in ntihar-lm istegi zerine Fikirleri:
Menninger'in intihar hakkndaki gr zellikle intihar giriimlerinin aklanmasnda
degerlidir. Menninger, psika-nalitik teorilere dayanarak intihar aklamaya alm
olarak tannr. lm ve yaama isteklerini ele alr ve intihar bu ikisi arasndaki bir eit
sava, bir dram olarak tanmlar. Menninger'e gre, insanda ok karmak bir lm ar-;
zusu vardr. Bu arzu elemandan meydana gelmektedir: v
l-ldrme istegi, : .- .j... l
ffl$DEN NTHAR E DYORLAR?
2- ldrlme istegi, -hfrfsy nuh ['U '.:.i,iiA -
3- lme istegi. .rmos .iv
Ksaca, intiharda nce adam ldrme istekleri belirir. Bu, ya kendisi ya da bakas
hakknda ak bir ekil alabilir. ntihar eden kii bu istekleri aktan aga kendine kar
evirip kendini ldrmeye kalkar. Fakat asl sorun lme istegi, yani btn bilinalt ile
insann lm istemesidir. Zira ancak o zaman intihar tam baaryla sonulanr ve intihar
etmek isteyen kii lr. Dikkati eken nokta udur ki, ldrlme istegi her zaman lmek
istemek anlamna gelmez. te bu bakmdan Menninger baz kimselerin intihara
giriimde bulunduktan sonra, i baarszlga ugraynca, nasl btn gayretleriyle hekime
yalvarp lmden kurtulma arelerini aradklarn aklar. Paradoks gibi grnen bu
hallerde, sorun, yani intihardan vazgeme atlm intihara giriimde bulunmu olann bu
fikirden vazgemi olmasndan degil de daha esasl bir olayn kendisine cereyan
etmesin-d endir.
Yani byle bir insan, bir taraftan kendisine kar iddetli ve ldrc fikirler, niyetler
beslerken, bir taraftan da hayattan btn btn ayrlmak istememektedir. Birinci istek
aktif, ikincisi, lm isteksizligi ise pasiftir. Byle durumda intihara kalkan kimse aslnda
lmek istememektedir.
b) Fanbercnv ve Sdneidman'm Giriimi "tnterpersonal" (Kiileraras) ve Gerek ntiharn
"ntra\ersonal" (t atma) atmalar Olarak Yorumlamalar:
Nitekim, Dr. Farberow ile Dr. Schneidman tarafndan yaplan aratrmalar gsteriyor ki,
gerek intiharda insan ii (intrapersonal), motivasyonla insan, kendi iindeki ykclk
igdlerinin etkisiyle lm aramaktadr. Giriimlerde ise, insanlararas (interpersonal)
faktrler nemlidir.
38
Neden nt
Yani kiiler arasndaki atma ve geimsizlikler. Genlikte sayca ok olan giriimlerde,
daha ziyade baka insanlarla olan ilikilerdeki gerginlikler trl nedenlerle ego
organizasyonunu bozmakta ve kiilik, i ben, st ben rgs bir sarsnt geirmektedir.
Ancak, bu koullarda, ogu hallerde lm gerekletirmeyip, kii ykclk igdlerini
kendinden ok bakalarna, da evirmektedir. Oysa yallkta, insan kendisiyle atma
halinde, ya da hayata ksm haldedir ve saldrganlgn hedefi kendisidir. mitsizlik,
yalnzlk, ie yaramamak inanc gibi faktrler yallar kolaylkla lme srklemektedir.
Sonra unu da belirtmek yerinde olur ki, genlerdeki intihar giriimi her zaman lm
istegi anlamna gelmez. Bakalaryla (koca, karde...) tartma, gerginlik halinde bulunan
bir insan, intihara giriim hareketiyle bazen kendisine kar evirdigi saldrganlk ile
aslnda bakalarn hedef tutmaktadr. Birok aratrma ve gzlem insanlararas
problemlerin olumlu bir zmleme yoluna girdigini gstermektedir. Bu koullardaki
intihar giriimi bakalarna kar olan saldrganlk ve hcumu kendine kar hafifleterek
lme gtrmeyecek doza evrilmesiyle dile gelmesidir bir bakma. Bu tehdit, hafiften
kafa tutma anlamna gelen bir uyar, bir eit zm aresi arama, ama yinede baskn
olan bir hayat istegidir.
Nitekim, intihan nleme amacyla kurulan Los Angeles'-taki "ntihar nleyici Merkez"de
Dr. Schneidman ile Dr. Farberow tarafndan yaplan aratrmalara gre, intihara giriim
nedeniyle tedaviye alnanlardan yalar yirmi ile otuz dokuz arasnda olanlarn ogunda,
insanlararas ilikilerdeki gerginliklerin motivasyon olarak rol oynadg grlmektedir .m
,|g-> ,p,
Neden ntihar E DiYORfr&ph
5- NTHAR VE NTHAR GRMYLE LGL EPDEMYOLOJK VE DEMOGRAFK
VERLER
eitli lkelerde intihar ve intihar giriimlerinin daglm:
a) Yalara Gre Daglm:
Yaplan eitli aratrmalara gz atacak olursak, hepsinin benzer bulgulara ulatgn
grrz. Tm son otuz ylda intihar ve intihar giriimlerinin, zellikle gen grupta
belirgin bir art gsterdiginden sz etmektedirler.
rnegin; l980 ylnda, ABD'de 27.000 kii intihar nedeniyle lmtr. Genel lm
nedenleri ierisinde intihar onuncu sray alrken, l5-34 ya grubu beyaz insanlarda
intihar ikinci lm nedenidir. l2-24 ve 25-34 ya grubu intiharlarnda belirgin bir art,
diger ya gruplarnda belirgin bir d olmutur. l5-39 ya grubu intiharlar tm
intiharlarn yarsn oluturmaktadr. l950'de gen ya grubunda intihar oran en az iken,
l980'de en gen grupta art, en yal drt grupta d gstermitir. ntihar ya
ortalamas l970'te 47,2 iken, l980'de 39,9'a dmtr/60-6l
40
ntihar oranlar l980-85 yllar arasnda sabit gidi gstermekle birlikte, gemi 30-40
ylda gen erikinlerin ve l3l9 ya grubunda olduka hzl bir art olmutur. u andaki
oran 30-40 yl ncesinden %300 daha fazladr.(62)
Birok Avrupa lsesinde intihar l5-24 ya grubunda 2. ya da 3. derecede lm
nedenidir. ntihar oranlar zellikle kinci Dnya Savandan sonra artmtr. l955
ylndaki verilerle l97l yl intihar verileri karlatrldgnda, en byk artn l5-24 ya
grubunda oldugu grlmtr. Ayn almada genler arasnda intihar giriimlerinin de
ok sk oldugu belirtilmitir.'25
Japonya'da 30 yam altndaki lm nedenlerinde intiharlar ilk sray almaktadr/64'
Son yllara dek Afrika'da giriim olarak kalan intihar olaynn pek olmadg
sylenmektedir. ntihar giriimleri ile ilgili ilk alma l980-83 yllar arasnda Kenya'nn
Nairobi kasabasnda gerekleen ll0 intihara giriim vak'asmn eitli zellikleri
aratrlarak gerekletirilmi. Bu ll0 giriim olgusunun %76'smm l6-30 ya grubunda
oldugu bildirilmitir/65'
Sri Lanka'da intiharlar l95l'den l97l'e 9,9'luk bir orandan l9,2'lik bir orana ulamtr.
Bu lkenin bir kuzey kasabasnda son yedi yl iinde (l970'te) l5-34 ya grup intiharlar
art kaydetmitir. 35-44 ya grubunda ise d grlm. l0 ya st okur-yazarhk
orannn % 86,5 oldugu bu kasabada, toplam intihar olaylarnn %68'i l5-34 ya
grubunda (bu ya grubu normal poplasyonun %37'sidir) grlmtr. (Bu kasabann
nfusu 2l5 bin, intihar says ll5, intihar oran yz binde 53,5). (66)
Tuckmam ve Youngman tarafndan yaplan bir almada l5-l9 ya grubundaki
erkeklerde intihar ikinci lm nedenidir. Suisid asndan en byk risk grubunu ise 45
ya ve
4l
st zerindeki hastalarn oluturdugu saptanm. Erkeklerde bimodal daglm
mevcutmu. l5-40 ve 75-79 yalar aras; kadnlarda ise en yksek risk 55 ve 65 yalar
arasnda bulunmu.'48-63'
Trkiye'de intiharlarla ilgili en kapsaml almay yapm olan N. Arkun l950'de l0-20
ya grubunda binde 0,0l9, 20-30 ya grubunda binde 0,008 olan intihar giriim
frekansnn l960'ta l0-20 ya grubunda binde 0,037'ye 20-30 ya grubunda binde
0,094'e ulatgn belirtmitir.0'
l964-73 yllar arasnda stanbul'da meydana gelen 609 intihar vak'asmn %40', 30
yan altndaki kiiler tarafn-' dan gerekletirilmitir.'67'
zcan Kknel, genel nfus iinde, baarya ulaan intiharlarn oranlarnn erginlik ve
erikinlik dnemlerinde gen kzlarda %0,03, erkeklerde %0,002 oldugunu belirtmekte-'
dir.'68' i
Eskiehir'de, l974 yln kapsayan l yllk dnemde inti-! har giriimlerinin %55,6'snm
l8 yan altmdakilerden olutugu saptanm.(G9)
Taneli'nin l2l vak'a zerinde yaptg aratrmada, ya daglmnda yogunlamann l5-24
ve 25-34 ya gruplarnda oldugu grlm.(7l' Bu daglm lkemizin genel intihar
profiliyle rtmektedir.
akmak ve arkadalarnn intihar giriimi nedeniyle acil dahiliye poliklinigine getirilen 40
hasta zerinde yaptklar almada, ya ortalamas 22 olarak bulunmu.'72'
zahin ve arkadalarnn bir almasnda, 20-30 ya grubunda %59,02 orannda bir
yglma oldugu, bunu srayla %2l,64 orannda l6-l9 ya grubunun takip ettigi tespit edil-
mi
(73)
>iJ
libif
42
Neden ntihae. Ediyorlar?
Yksel'in l985 ylnda stanbul Tp Fakltesi Dahiliye Acil nitesine bavuran 548 intihar
giriimi olgusu zerinde yaptg almada %59'unun l2-24 ya diliminde oldugu
grlm.'70'
DE (Devlet statistik Enstits) verilerine gre lkemizde, l975'te 788 olan intiharlar,
l985'te ll87'ye ulamtr. Ancak l5-24 ya grubunda, tm intiharlar iindeki oran
l975'te %38,6 iken l985'te %3l,7'ye dm. l99l yl istatistiklerinde de bu oran
%29,7 olarak bulunmu. 25-34 ya grubundaki toplam oran %5l,5'dir.(l8)
Babaoglu'nun Psikiyatrik hasta poplasyonunda, intihar davran olan olgular zerinde
yaptg almada, ya ortalamas kadnlarda 35, erkeklerde 32 olarak saptanm/9'
Gg'n Psikiyatri poliklinigine bavuran hastalarla yaptg "ntihar dnce ve
davrannn daglm"
almasnda en riskli grup 20-29 yalar aras olarak belirlenmi.'8'
Aagdaki tabloda DE'nin l982-l99l yllar arasndaki intihar istatistikleri sonular ya
daglmna gre verilmiti.'l8'
Ya Gruplarna Gre ntiharlar, l982-l99l Ya Gruplar
Yll To plam -l5 l5-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75+
l982 ll05 35 329 239 l67 l37 9l 62 33
l983 ll49 40 367 220 ll9 l45 99 75 47
l984 l273 48 408 257 l42 l46 97 72 65
l985 ll87 47 376 2l4 l49 l40 9l 80 53
l986 l068 42 305 233 l43 ll3 87 47 64
l987 l098 39 327 220 l33 l23 ll5 55 44
l988 l099 44 3l6 234 l39 l30 l04 59 39
l989 ll72 48 329 23l l43 l37 l26 58 64
l990 l357 48 423 296 209 l48 ll2 57 64
l99l l228 42 365 268 l9l l34 ll4 64 50
43
Genlik ve intiharlar
Gn gemiyor ki polis kaytlarnda, gazete manetlerinde "Canna kyan gen" balkl
haberler yer almasn. Hasta-hanelerin acil servis kaytlar, konuyla ilgili unsurlar tek bir
noktada gelip akyorlard: "Genlik intiharlarnda patlama"
Devlet statistik Enstitsnn rakamlar l980 ylnda 750 olan intihar olaylarnn, l985
ylnda l603'e ykselmi oldugunu ve bu rakamn %40'a varan blmn l5-24 ya
gruplarndaki genlerin oluturdugunu gsteriyordu. te yandan yine DiE'nin
istatistiklerine gre son sekiz ylda niversite mezunu genler arasnda intihar egilimi
%47'lik art gstermiti. Ne var ki istatistikler bu ciddi problemin boyutunu ortaya
koymakta olduka yetersiz kalyordu. Toplumumuzda intiharn bir "kara leke" olarak
alglanmas; ailelerin bu tr olaylar adli makamlara bildirmemesi ya da "zehirlenme" gibi
arptlarak aktarmas sonucunu doguruyor; bylece, zellikle lmle bitmeyen
teebbsler hemen hibir kayda yansmyordu.
stanbul Tp Fakltesinde sosyal hizmet uzman Nazmiye Yksel'in ayn fakltenin
dahiliye blmne l984-l985 yllarnda yansyan 542 intihar olayndan l68'i zerinde
yaptg aratrmada, bunlarn %53'nn l8 ya grubu genlerden olutugu dikkat
ekiyordu. Yine sosyal hizmet uz. Nazmiye Yksel, Psikolog Ugur Ozgenta, Do. Dr.
Semra alangu ve Do. Dr. Aysel Eki'nin l985 ile l986 Nisan aylar arasnda st. Tp
Fakltesi acil nitesine getirilen 840 olgunun 548'inin %65,2'lik bir oranla l3-25 yalar
arasnda oldugu ve bunlar arasnda intihar giriimli 55 adolesan zerinde "Adolesanlarda
ntihar Giriimi Nedenleriyle lgili Bir ahma"larmda l3-25 ya aras, intihar giriiminde
bulunan adolesanlarm daha ok orta sosyo-ekono-
mik dzeyden geldigi, egitimlerinin orta gretim dzeyinde yogunlatg grlm.
Meslek daglm ynnden gen kzlar daha ok ev kz, erkekler grencidir,
Adolesanlarm %5l'i paralanm ailelerden gelmektedir.
Bu 55 kiiden %80'i u veya bu ekilde intihar giriimini evrelerine hissettirmeye
almlardr. Yine %40'lk bir oranla intihar giriimi tepkisel davran eklinde gelimi.
Ayrca uygulanan MMPl psikolojik testinde deney ve kontrol gruplarnda kiilik ve ruhsal
adan anlaml bir fark bulunmamtr.
lkemizde durum byle olurken dnyada nasl, ona bakalm...
Dnyada her yl ortalama 500 bin kii krdgm haline gelen problemlerden kurtuluu
lmde gryor. Bunun en az l0 kat, yani 5 milyon insan da intihara teebbs ediyor.
Btn dnyada intiharn l5-l9 ya grubundaki genlerin lm nedenlerinde ilk sray
almas, problemin nemini vurgulayan bir rnek olarak dikkatimizi ekiyor.
statistikler ve almalar gsteriyor ki, toplumlarn en dinamik kesimini tekil eden
genlerde intihara teebbs veya intiharla hayatna son verme, btn teebbslerin
iinde ilk sray alyor.
Bunun nedenleri zerine egilen ilim adamlarmzdan bazlarnn grlerini aktarmak
istiyorum.
Prof. Dr. Ayhan Songar'a gre: "Toplumun koruyucu messeselerinin zayflamas veya
kayb, evvela genlikte ifadesini bulan genel bir bunalm ve alkantya sebep olmaktadr.
nk genlik, toplumun en dinamik ve duyarl parasdr.
"Tpk insann sinir sistemi gibi... Dolaysyla btn sosyal hadiseler bunalmlar ve
hastalklar en bariz tesirlerini
44
45
genlik zerinde gsterirler. Belli bir yatan sonra insanlarn d tesirlere cevap verme
kabiliyeti azalr, hatta kaybolur. Onun iin esasen btn toplumda mevcut bir bunalm,
bilhassa genlik kesiminde ifadesini bulacaktr."
Prof. Dr. zcan Kknel, "Genlik intiharlar neden artyor?" sorusunu yle aklyor:
"Genlik ag, gencin toplumsallama srecini yaadg bir ag. Yani gen, kendisinin
toplum iinde bir yeri oldugunu, o toplumda sznn getigini tespit etme durumunda.
Kiiligini gsterme, ispatlama abasnda. Eger gen toplumdan bekledigi yeri ve ilgiyi g-
remiyorsa, zaten byk bir degiim iinde olsa duygular bir anda byk bir
umutsuzluga, byk bir endieye, byk bir kaygya, strese kaplmasna neden olur. Biz
buna reaktif olaylar diyoruz. Bunlar en sk intihar nedeni oluyor."
Bogazii niversitesinden Do. Dr. Meral ulha ise konunun baka nemli bir boyutuna
dikkat ekiyor. Genlik intiharlarnn daha ok okul evrelerinde grlmesine dikkat
eken ulha, intihar olaylarnn, genlerin baarszlklar ile ilgili olabilecegini syler.
Ailelerin baar konusunda ocuklara bask yapmas ve onlar bir snavlar maratonu
ierisinde koturmas ve baarl olunmamas durumunda ailelerin olumsuz tepkileri de
baka intihar olaylarn trmandryor. Gerekten de genlik intiharlarnn karne ve snav
dnemlerinde yogunluk kazanmas, Do. Dr. ulha'mn tezini destekliyor.
Yine Sos. Hiz. Uz. Nazmiye Yksel, Psikolog Ugur zgen-ta, Do. Dr. Semra alangu
ve Do. Dr. Aysel Eki'nin yukarda temas ettigim "Adolesanlarda ntihar Giriimi
Nedenleriyle lgili Bir alma"larnm sonucunda u grlere yer verilmi:
"Trk aile yaps ve ocuklara kar tutumlar incelendiginde demokratik anne-baba
yapsnn tutumunun son srada
46
yer aldg grlr. Ya ar sevgi ve ilgiye dayal, bagmllk gelitirici bir yaklam; ya da
baskc, ar otoriter bir yaklam sz konusudur. te yandan hzla gelien-degien bir
toplumda olmamz, saglksz geirilen ocukluk yllarnn ardndan adolesan, dneminde
nemli sorunlar meydana getirmektedir. Her trl etkiye ak olan adolesan, eitli ikizli
duygular yaamaktadr. Hem agnn getirdigi sorunlarla ba etmeye alrken, hem de
ailesinin saglksz tu-|tum ve davranlar arasnda bocalamaktadr.
"Grtgmz genlerde, zellikle kadnlarda anne-baba-lnn ar gvensiz, baskc
tutumu dikkati ekmitir. ntihar i giriimine neden olan son damla, ogu kez atlan bir
dayak l ya da gencin onurunu zedeleyici agr szler olmutur. Kzn | babaya ikyet
ederek somnu zmeye alan anneler de l olduka sktr. Gen kzla ailenin arasn
aan sorunlar, sa-| nldg gibi sevgili olmayp, ailenin genci sorumsuz olarak
nitelendirmesi, arkadalar ile birlikte olmasn eletirmesi, genten yann stnde
beceri ve titizlik beklemesi vb. nedenler yer almaktadr.
"lgin olan bir gzlemimiz de, anne-babalarm 'bir dedigini iki etmiyoruz, ne isterse
alyoruz, moday yakndan izleyebiliyor, yemiyor yediriyor, giymiyor giydiriyoruz...' gibi
zverilerden sz etmeleri, te yandan gencin kitap okumasn mzik dinlemesini,
arkadalar ile birlikte olmasn yasak ederek gen ile aralarndaki uurumu bilinsizce
ifade etmi olduklardr. Ayrca deneklerin %36,4'-nn paralanm ve dagnk
ailelerden gelmi olmalar, gencin ailev sorunlarm aklamakta nemli bir bulgudur."
Genlik intiharlarnda ya ie yaramazlk, ya kendisine yaplan basklara bakaldr, ya
da protesto veya demost-. ratif amalar grmemiz mmkndr. ,. \,
um
.,-,<.^ . >,,.. n
"Ben ie yaramazm" motifi ne ktg zaman genler, lmeyi ya da yaamasnn kimse
iin bir ey ifade etmedigini dnr. Ve belki de intihar "umutsuz bir son glk" olarak
degerlendiriyordu. Kimi genler de intihar gerekten lmek iin degil de, evredekilerin
ilgisini, sevgisini ekmek ve hatta onlar cezalandrmak iin ynlendirici bir ara olarak
kullanyorlar.
Gen intiharlarnn sosyal hayatmzn basklarndan dolay art gsterdigi geregini
dikkate aldgmzda egitim sistemi, sevgi ve anlay zerine degil de, anlamsz bir otorite
ve zapturapt zerine kurulu. lkemizde hl dayak ilk ve orta gretimde egitim arac
olarak geerliligim koruyor. Egitim sistemimiz gen insann ihtiyalarna cevap
vermekten uzak. Ailelerimiz anlaysz, genler zerinde her trl basky kuruyor. Egitim
sistemimiz hakeza... "Snfn gemezsen sana gsteririm", "Onunla gezersen gzn
oyarm" eklindeki szlerle bakalar nnde aaglanmak, kk drlmek... Ne
oldugunu hibirimizin bilmedigi bir ahlk anlay adna hrpalanmak... Tm bunlar
gente yava yava yaam igdsn azaltyor.
Btn bunlara ek olarak, bir de ama ve lk yoksunlugu... Ona nasl bir istikbal
hazrlyoruz? Hayatn anlamn, vazifesinin ne oldugunu anlatyor, rnek oluyor muyuz?
Gen nndeki gelecegi her anlamda, her bakmdan belirsiz buluyor.
te bu belirsizlik iinde rpman genlik, tutunacak dallar aryor. ogu kez, duygularm
geici olarak tatmin eden fantezilerle vakit geiriyor. His ve heveslerin geici olarak iptal
ettigi akln altrdg an byk zdraplar duyuyor ve kendi kendine "Ben neyim?
Nereden geldim? Nereye gidecegim? Yaamamn anlam ne?" gibi sorulara cevap
aramaya alyor. Ailenin, toplumun, egitim kurumlarnn gen-
cin bu sorularna, toplumun kendi gerekliginden ve deger yarglarndan uzak cevaplar
vermesi, gencin bunalmn arttrmakta ve araya giren birtakm travmatize edici faktrler,
gencin intihar etme riskini arttrmaktadr.
b) Cinsiyetlere Gre Daglm:
ntiharlarda erkeklerin kadnlardan birka misli fazla olmasna karnki, giderek bu fark
azalmaktadr intihar giriimlerinde hemen her yata, kadnlar erkeklerden birka kat
fazladr/2'l9-6"
ABD'de l970'te intiharlarn 3/4' erkekler tarafndan gerekletirilirken, l980'de bu oran
2/3'e dmtr.(60)
l970-7l'de Hollanda'da baarlm intiharlarda 73l erkek, 478 kadn olgu saptanm.
ntihar giriimlerinin de %43,8'i erkekler, %63,3' kadnlar tarafndan gerekletirilmitir.
sve'te ise, intihar giriimlerinin %80'i kadnlar tarafndan gerekletirilmitir/25
ngiltere'de daha l976'daki almalarda, son 20 ylda erkeklerdeki orann sezilebilir
lde dtg, ancak kadnlarda byle bir egilimin grlmedigi belirtilmektedir.(2)
Bir almada, normal poplasyonda intiharlarn erkeklerde daha fazla olmasna kar,
psikiyatrik hastalarda, zellikle depresyon ve izofrenide kadnlarn daha fazla intihar
ettigi belirtilmektedir/74'
l98l-l982'de Sri Lanka'nm kuzey kasabasnda meydana gelen ll5 intihar vak'asnn
79'u erkek, 36's kadmdr.(66)
Trkiye'de, gerek intiharlarn gerekse intihar giriimlerinin daglm benzer sonular
gstermektedir. DE'nin6 l99l
ll M.
48
6- DE: Devlet istatistik Enstits
NEDEN NTHAR E DYORLAR?
49
l
intihar istatistikler sonularnda 778 erkege karn 450 kadnn intihar ettigi rapor
edilmektedir.(S)
l982-84, 3 yllk dnemi kapsayan bir alma, intiharlarda l385 erkege karlk, 796
kadm dtgn; intihar giriimlerinde 466 erkege karlk 533 kadm giriim oldugunu
gstermitir/75'
stanbul Tp Fakltesinde, l984-85 yllar arasndaki bir yllk srede yaplan bir
almada, l68 intihar giriim olgusunun %76,8'inin kadm, %23,2'sinin erkek oldugu
saptanm/70'
Ayka'm l0 yllk intihar istatistiklerinde 427 erkek, l92 kadn bulunmutur.l67'
N. Arkun, l927-l964 yllar arasnda intiharlarda kadm erkek orann 0,50; intihar
giriimlerinde l,60 olarak bulmu. l950-l960 yllar arasnda intiharda kadn frekans
binde 0,0l5, erkek frekans binde 0,020; giriimlerde kadm frekans binde 0,050, erkek
frekans 0,025'tir.(l)
Yaplan birok almada erkeklerde daha fazla olan intiharn aksine; intihar giriimleri
kadnlarda erkeklerin 23
katidir (70-7l/72,73,78,79,83)
Erkeklerin intiharda daha baarl olmalar onlardaki saldrganlk drtlerinin kuvvetli
olmas ile aklanrken; (cinayetlerin ogunu erkekler ilemektedir)/2'
Schneider bu stnlg "Erkek kadndan daha az dayankl ve yaama daha az bagldr,
kadnlarn daha uzun mrl olmalar da bunu gsterir" eklinde aklamaktadr.
Son yllarda intiharlarda kadm-erkek arasndaki farkn azalmas, Hartelus adl bir isveli
"intihar-grencisi" tarafndan yle aklanmaktadr: "Bu degiiklik modern gelimeye
bagldr. Bunlar:
l- Kentleme, .,._.&
2- Din degerlerden uzaklama,
3- zgrlgn elde edilmesi/l4'
c) Sivil Stat-Medeni Durum'a Gre
ntihar ve ntihar Giriimleri: !
almalar, intihar hznn srasyla; boanm, ayr ya-' ayan, dul ve bekrlarda evlilere
gre daha yksek oldugunu gsterir. ocuk sahibi olmak, evresel koruma ve destek
grme intihar hzn azaltr. Dullarda dullugun ilk yl en riskli dnemdir ve risk azalarak 4
yl devam eder. lkemizde dul kadm ve erkeklerde intihar hz evlilere gre daha belirgin
lde yksektir/20-2l'22-23'36'
l.960'h yllarda intiharlarn %27'si yalnz yaayanlar tarafndan gerekletirilmitir (oysa
toplumun %7'si yalnz yaamaktayd)/l4'
l970'li yllarda yedi Avrupa lkesinde; Avusturya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, rlanda,
talya, Yugoslavya, intihar merkezlerine bavuranlarn byk ogunlugunun bekr,
zellikle 25 yan altmdakilerde bekr kadm orannn daha fazla oldugu belirtilmitir/2'
Nairobi'de intihar giriimleri aratrmasnda, %45'in bekr, %4l'in evli, %l4'n boanm
oldugu bulunmu/65'
Taneli'nin almasnda, intihar giriiminde bulunanlardan l8 yandan kk olan
bekrlarda 5 erkege karlk l7 kadm derken; l8 yan stndeki evlilerde l3 erkege
kar 39 kadm dmtr/7l'
D. Tekin'in l69 intihar giriimcisi ile yaptg almada bekr erkekler bekr kadnlardan
daha fazla bulunmutur.
Evli kadnlar da evli erkeklerden daha fazla bulunmutur/69'
50
fDYORJJATf
5l
stanbul Tp Fakltesinde l985 ylnda, l68 intihar giriimi olgusu ile yaplan bir
almada, olgularn %47'sinin evli, %53' nn bekr oldugu bulunmu.(70)
N. Arkun'un almasnda gerek intiharlarda, gerek intihar giriimlerinde medeni durum
asndan belirgin bir farkllk vardr. ntihar evli kadnlarda binde 0,0l20, bekr
kadnlarda binde 0,0450, evli erkeklerde binde 0,02l5 bekr erkeklerde binde 0,04l8'dir.
ntihar giriimlerinde evli kadnlarda binde 0,203, bekr erkeklerde de binde 0,536
bulunmutur.0'
Ulam ve arkadalarnn almasnda intihar giriimi olan vak'alarm %73'nn bekr
oldugu saptanm/83'
Trkiye l99l yl intihar istatistiklerine gre, toplam l228 intihar vak'asmm 6l5'i evli,
484' ise bekrdr.U8)
Literatrlerde intihar davrannn, evlilere oranla bekrlarda ve boanm ya da ayr
yaayan iftlerde daha fazla gerekletigi hemen tm aratrmalarn vardklar ortak
sonutur.0'45'77
Bizim lkemizde yaplan baz almalar literatr bulgularyla uyuurken, bazlar
uyumamaktadr. rnegin intihar giriimi zerine yaplm olan bir ksm aratrmalarda;
intihar giriiminin bekrlara oranla evlilerde daha fazla; cinsiyet asndan da evli
kadnlar ilk sray almaktadrlar/8'9'7l'72'78'79'
Ulam ve arkadalarnn intihar giriimi ile ilgili a- [ lmalarnda toplam 9 evli olgudan
7'sinin kadn oldugu g- rlm.(83)
zek'in intihar giriimleri adl uzmanlk tezinde de, evli -j kadnlarn evli erkeklere gre
daha riskli grup olduguna dikkat ekilmektedir/84 l989, l990, l99l, l992 yllar DE,4
intihar istatistikleri verilerine gre de, evli erkekler evli kadnlara gre daha fazla intihar
etmilerdir/l8
Stengel, yalnz yaayanlarda, gerek intihar gerekse intihar giriiminin fazla olmasn
sosyal izolasyona ve zel ilgi eksikligine baglamaktadr. Ancak u gzlem de ilgintir:
"Her ne kadar evlilik ve byk aile intihara kar belli bir bagklk saglyor gibi grnse
de, aile iinden birini ya da baka bir adam ldrme egilimi artmaktadr.""4'
lkemizde evli olanlarn bekrlara oranla daha fazla intihar ve intihar giriiminde
bulunmalar, zellikle l980'li yllardan sonraya denk dmektedir. Bu yllarda Trkiye
toplumunun sosyal, politik, ekonomik anlamda yapsal bir degiiklikten getigi
bilinmektedir.
Kitle iletiim aralarnn, telekomnikasyonun her tarafa yaygnlatrlmas "Medyatik Bir
Anlay" oluturdu. Btn dnya kk bir ky haline geldi. Medyay kontrol eden
kesimlerce toplumlara degerler empoze edilmeye baland. Bu noktada yerleik
yarglarla yeni oluturulmaya balanan yarglar arasnda atmalar bagsterdi.
Toplumsal baz zeliklerde erozyonlar oldu. Diger yandan, tketimin srekli tevik
edilmesi, buna karlk alm gcnn talepleri karlamadg bir ortam olutu.
Kadnlarmz kamusal alana daha fazla girmeye balad. Trkiye insannn alk oldugu
"erkek egemen kltr" anlay sorgulanmaya ve pratikte "delinmeye" baland. te
btn bu karmak dnm ierisinde aile kurumu yer yer sarslmaya ve onu ayakta
tutan direklerden birinin intihar gibi bir nedenle yklmasyla kmeye yz tuttu.
Durkheim'in de vurguladg gibi, toplumsal kargaa ortamlarnda bir "anomi", kuralszlk
hakimdir. Sosyolojik olarak bu gibi devrelerde intihar oranlar artmaya balar.
52E
53
d) Sosyal Statye Gre Daglm:
H. Morgan intihar ile sosyal stat arasnda iliki oldugunu syler. ntiharlarn ekonomik
skalann u noktalarnda art gsterdigini belirtir.(6l)
Hong-Kong'ta en yksek intihar oran dk gelirliler ve dk prestije sahip olanlar
arasmdadr.(l4)
Sri Lanka'da en fazla intihar oran orta ve alt snfta yogunlamaktadr/66'
Gg'n "Psikiyatrik Hasta Poplasyonunda ntihar Dnce Ve Davrannn Daglm"
adl uzmanlk tezinde, intihar riskinin ekonomik duruma gre daglmnda istatistiksel
olarak anlaml olmasa da, dk ekonomik duruma sahip olanlar saysal olarak yksek
intihar riski tamaktadr/8'
Babaoglu'nun "Psikiyatride ntihar" isimli uzmanlk tezinde, intihar giriimi olan 52
hastann 23'nn sosyo-eko-nomik durumu kt olarak saptanmtr.'9'
Yksel'in "Adolesan ntihar Giriimlerinin Psiko-Sosyal Nedenleriyle lgili Aratrma"
balkl yksek lisans tezinde de, toplam 55 olgunun; l8'i alt dzey, 3l'i ise orta dzey
sosyo-ekonomik duruma sahiptir/85'
Gerek ABD'de gerek ngiltere'de intihar olaylarnda grenciler arasnda nemli artlar
gzlenmitir/2'l4'
st tabaka ailelerin ocuklarnn ogunlukta oldugu Ox-ford niversitesinde intihar
oranlar fazla; orta ve alt sosyo-ekonomik seviyeye sahip aile ocuklarnn ogunlukta
oldugu Manchester niversitesinde oran dk bulunmutur/l4'
grenciler arasnda psikiyatrik problem insidans, genel poplasy ona gre fazla
bulunmu. niversite grencilerinde
54
akl hastahanelerine bavurma genel poplasyondaki genlerin bavurusunun iki katdr.
Bu da gsteriyor ki, anksiete endie, huzursuzluk ag olan agmz, grencileri alan
kesimden daha ok etkilemektedir/l4'
Gerek l960'lardaki, gerekse yeni yaynlar son birka on ylda doktorlarn da yksek
intihar riski tadgn vurgulamaktadr/2'l480' Diger poplasyona oranla doktorlarda
intihar oran 3 kat daha fazladr. zellikle psikiyatrist-lerde bu risk daha fazladr/80'
Kelly, psikiyatri ve diger ihtisas dallarnda intihar oranlarnn yz binde on sekiz
oldugunu; Bergman psikiyat-rist intiharlarnda genel nfusa gre anlaml bir fazlalk
olmadgn, Rich ve Ptts ise aksini savunmulardr. alma sonular gstermitir ki,
gerekten psikiyatristlerde intihar, beklenenden iki kat daha fazladr. Diger uzmanlk
dallarnda bu ykseklige rastlanmamtr. Ayn sonulara gre psikiyatristlerde ortalama
intihar ya 49'dur/27)
ntihar eden hekimlerle ilgili birok almada elde edilen sonular farkl olmakla beraber,
ortak noktalar da vardr. Bunlardan en nemlisi, hekim intiharlarnn genel nfusa oranla
daha yksek olmasdr.
VValter Freeman'n yaptg bir almaya gre, meslekler arasnda doktorlarn ve
doktorlar arasnda psikiyatristle-rin intihar nisbetleri yksek bulunmu. l895 ylndan beri
yaynlanan saylarndan ve nfus memurluklarndan alman bilgilerle alma yaplmtr...
Resmi kaytlara gemeyen, ancak hekimler arasnda duyulan fsltlara gre, her
psikiyatristten birinin lm intihar yolu ile olmaktadr/30'
e) lrk Faktrne Gre Daglm:
Ktalar olarak ele alrsak, Afrika'da intiharlar, ends-trilemi Amerika ve Avrupa
ktalarna gre dktr.
Neden ntihar EdiyqwMM:
< 55
Kimi yazarlar, nceleri siyah rktaki insanlarn daha az depresif olmak ve daha az intihar
etmelerini biyolojik ye-tersizlk olarak yorumlamlardr. Ama bu iddiann bilimsel bir
geerliligi yoktur. Baz lkelerde hl beyaz insanlarn smrgesi durumunda olan bu
insanlarn intiharlarnn tam yanstlmadg gr ileri srlmektedir/80' Yine ayn
yaynda siyah rkn beyaz rktan daha fazla intihar ettigi belirtilmektedir.
Bir baka kaynakta, ABD'de l970'ten l980'e kadar siyah rkta intihar olaylarnda belirgin
bir art grlm.(60) ngiltere'de siyah rkn beyaz rktan daha fazla intihar ettigi
gsterilememitir, iki rk arasnda intihar sklg asndan bir fark bulunamamtr.
Baz yaynlarda, beyaz rktan olma intihar ve intihar giriimi iin risk faktrleri arasnda
saylmtr.(lU5)
Genel kan rk faktrnn degil, biyolojik bnyenin sosyoekonomik ve kltrel yapnn
intihar davrannda en nemli etkenler oldugu ynndedir.
f) ntihar Davrannda Kullanlan Yntemler:
ntihar giriiminde kullanlan yntemler yle snflandrlmlardr:
l-Pasif Yntemler:
Kat, sv gazla zehirlenmeler.
2- Pasif ve Aktif Yntemler:
Aslma ve bogulma, yksekten atlama, hareket halindeki motorlu aratan atlama.
3- Aktif ve Aktif Yntemler:
Ateli silahlar ve patlayclar, kesici ve paralayc aralarla intihar.(2>
56
As ve bogulma yntemi baz lkelerde hi kullanlmazken baz lkelerde de ok
kullanlmaktadr. rnegin lkemizde gerekleen intiharlarda en sk bavurulan yntem
asdr. l99l ylnda l228 intihar vak'asmm 633' as yoluyla intihar etmitir.08'
Shaffer, intihar giriimlerinin %92'sinin yksek doz ila alm ile gerekletigini
sylemektedir/82'
Her ya grubunda kadnlarn %95'i pasif yntemleri (zehirlenmeler) yeglemektedirler/l4'
Avrupa'da aktif yntemler, daha ok 20-30 ya grubu er-ukekler tarafndan tercih
edilmektedir. 20 yan alt ve 30 /an stndeki erkekler de pasif yntemleri
semektedir.
ngiltere'de lisans almadan ateli silah kullanmak yasak
3dugu iin silahla intihara da az rastlanr. ABD'de bu ko-
uda bir snrlama olmadg iin bu yolla intihar daha sk-
jtr. l970'te %50 iken l980'de %57,3'e ykselmitir. Kadm-
llarda da silahla intihar ynteminin arttg bildirilmekte-
ldir. l970'te kadnlar arasnda %36,7'si ateli silah kulla-
|nrken, l980'de %38,6's bu yolu semitir/60'
Charles (l988)'m ABD'de, 204 ardk suisid vak'asmda l oluan almasnda da
erkeklerin daha iddetli ve hemen ] lme gtren suisid metodlarm kullandklar, bu
baglamda, erkeklerin ateli silahlar kadnlardan anlaml l-lde daha fazla setikleri
saptanm. la ve zehir ise j daha az kullanlm/l9'
l95l-l980 yllar arasnda l0-l4 yalar arasnda kzlarn ila alm ile intihar
giriimlerinde byk bir art olmutur. lalarn %75'i analjezikler, antipiretikler ve
psikotrop ilalardan olumutur. (Agr kesiciler, ate drcler...)(82) l960'tan l97l'e
kadar ngiltere'de dogal gazdaki CO (karbon monoksit)in kaldrlmasyla ve
barbtratlarm
57
daha az kullanlmas ile bunlara bagl lm olaylar, intiharlar azalmtr.(2)
Nairobi ve Sri Lanka'da, tarm toplumu olduklarndan, intihar giriimlerinde de seilen
yntem organik fosforlu tarm ilalar olmutur. Daha sonra d almn serbest braklmas
ile bu ilacn yansra trankilizanlar (msekkinler) ve diger tarm ilalar da olmutur.(66-
65)
lkemizde gerekletirilen intiharlarda yntem olarak ilk sray as almaktadr. la ve
diger kimyev maddelerle intihar ikinci sklktadr. Ateli silahlarla intihar yntemi nc
sklkta tercih edilmektedir. Kendisini yksek bir yerden atarak intihar edenler ise
drdnc sradadr."8
Yksel'in, Taneli'nin akmak'm, zahin'in, Dogan'm, Maner'in, Ulam'n intihar giriimi
olan hastalarla yaptklar almalarnda, giriimde yntem olarak ilk sray ila
almaktadr/70'7l'72'73'78-79'83
Btn alma sonularndan da anlalacag gibi; intihar giriiminde seilen yntem, en
kolay ve abuk elde edilebilen bir arala gerekletirilmektedir.
ntiharlarn nne geilebilmesi iin kolay bulunan zehirleyici ve benzeri ilalarn kolay
saglanmasnn nne geilmesi nerilmektedir/2' .{
58
6- KPR-NTHAR-MEDYA
Son yllarda Bogaz Kprsnden "intihar giriiminde" bulunanlarn saysnda byk art
oldu. stanbul Emniyet M-idrlgnn istatistiklerine gre l996'nn ilk be aynda 34
kisi teebbste bulunmu ve bunlardan 8'i intihar etmitir. [Oysa gemi ylarda l sene
ierisinde ancak 24-30 aras in-l tihar teebbs oluyor ve bunlarn 2-3 tanesi lmle
sonula-inyordu. ntihar giriimindeki yzde yzlk art ve yzde l200-300'lk lmle
sonulanan art, toplumu ciddi bir e-j kilde dndrmelidir.
ntihar davrann ekilde snflamak mmkn:
l) Gerekten lmek iin giriimde bulunanlar,
2) elikili-ikili dnce ve duyguyla giriimde bulunan-|lar,
3) lmek amacyla degil, ama bir mesaj vermek iin giri-j simde bulunanlar.
Ciddi olarak intihar dnen insan byk oranda, kim-| eye haber vermeden bu eylemi
gerekletirir. Giriimde i kullanlan yntemler de ciddi sonu veren yntemlerdir.
rnegin: ple kendini asma, ateli-kesici silahla intihar, ok yksek yerden kendini aag
atma... Bu insanlar ya depresyon gibi psikiyatrik bir rahatszlk geirmekteler, ya da
onurlarm zedeleyen ani olayla karlamlardr.
rnegin: Arkadalarnn iinde aaglanan ve dayak atlan bir grenci; ei tarafndan
aldatldgn grenen bir in-
59
san; ticari baarszlk; ani bir kayp; tecavze, ikenceye maruz kalma gibi durumlarda
ani, ciddi intihar giriimleri olabilir.
Ciddi giriimcilerin bir ksm nceden vasiyetini hazrlar. Kendilerince deger verdikleri
eyalarn hediye olarak dagtabilirler, ardndan mektup da brakabilirler. Olay ncesinde
karamsar, kederli; yalnzlg seen bu insanlarn, verdikleri "lm" kararyla birdenbire
rahatladklar ruh hallerinin degitigi grlebilir. Bu, karar vermi olmann "ac
mutlulugudur."
elikide olan intihar dnceli insanlar ise kendilerini kurtarmay bakalarna brakrlar.
lmle-hayat arasnda srekli gidip gelirler... evrelerine intihar edeceklerine dair
mesajlar verebilirler.
rnegin: "Yaamann artk anlam yok. Byle gitmiyor, hayat ac veriyor. Bir gn bu aclar
son bulacak..." tarznda konuabilirler. Kendilerine zarar verici tarzda araba kullanp,
fazlaca alkol, uyuturucu alabilirler... Ar gergin, fkeli, saldrgan davranp insanlar
taciz ederek, kendilerini ldrmeyi bir bakasna brakabilirler... Neden, dersek
Menninger'e gre; intihar olaynda 3 drt vardr:
l) lme
2) ldrme
3) ldrlme. 4 Yukardaki davranlar ciddi
olarak lmek isteyen insanlar da gsterebilir. Fakat uzun sreli olmaz. Gsteri amal
intihar giriimlerinin birok nedeni vardr. Bu tarz giriimler genelde insanlarn grecegi,
dikkat ekilen yer ve zamanda yaplr. Giriim yntemi zarar vermeyecek trdendir.
rnegin: Dk dozda ila almak, jiletle hafif bileklerini kesmek gibi. Kiilik bozuklugu
olan insanlarda bu trden giriimler sk olur. [Antisosyal (psikopat), Hisdri-
omik (Histerik), Borderlyn (snr kiilik) bozukluklar...] Kii normal yollardan zemedigi
sorunlarn bu yolla zmek; daha fazla ilgi ve yardm saglamak, korkutmak, tehdit
etmek, acndrmak, cezalandrmak dncesiyle hareket
edebilir.
Diger yandan medyann rating kaygsyla geni yer verdigi intihar sahneleri, olaya ayr
boyut getirdi. Kprye, "dama" kan insanlar, iten atldgn, ie geri alnmazsa; ei
kendisini terk eden insan, ei gelmezse kendisini aag atacagn sylemekte ve elleriyle
"sk sk" demirlere tutunmaktadrlar. Bir anda kprde trafik tkanmakta, kameralar,
fotograf makinalar harl harl almakta ve insanlar degiik vaadlerle bu insanlara
"yardmc" olmaya almaktalar. Sahne, dekor, oyuncu, ynetmen her ey tam bir
tiyatro sahnesi deta... Daha sonra bu insanlar gece "haber" programlarna karlarak
olayn ayrntsna girilmektedir. Bunlar izleyen ve ayn problemi yaayan diger
insanlarn uuraltna mesajlar gnderilmektedir.
Kiiligi yatkn, problemli insanlar medyatik bu sahneleri kendilerine rnek almaktadrlar.
Bu yzden zel TV kanallarnn konuyu sk sk gndeme getirmesi, insanlar tevik eder
niteliktedir.
Duyarl, akll mantkl yazarlarmzn da nerdigi gibi; bu tr giriimler TV'den
verilmemeli. Kpr grevlileri bu konuda egitilmeli ve kpr trafige kapatlmadan o
insana l-2 kii yardmc olmal. Kesinlikle kamera, fotograf maki-nas olmamal, o
insanlara yaplmayacak szler, vaadler verilmemeli, estetik teller gerilmemeli.
Sonu olarak toplumu aydnlatmak, egitmek gibi grevleri de olan medyann daha
sorumlu ve bilimsel llerle davranmasn bekliyor, herkesi duyarl olmaya davet
ediyoruz.
"
U'S
T, l
60
Nede lNTikR 'E oryeflMfe?
6l
7- NTHARlN ETL PARAMETRELERLE LKS
ntihar-Deger Yarglar ve Din likisi:
intihar davran, lme ve ldrlme arzusunun tezahrdr. Olayn temelinde agresyon
(saldrganlk-fke-iddet) vardr. Tahrip edici yn n plandadr. ntihar giriminde bulanan
insann tek arzusu lmek degildir...
Baz insanlar bu davranla evresine bir mesaj verir. Bazen yaknlarna evresine olan
fke, kin, nefret; onlara ynelik saldrgan drtleri de iinde barndrr. Bir eit direkt
olarak yanstamadg tepkisini, dolayl yolla yanstm olur. Onlar da cezalandrm olur.
Semavi dinlerin intihar davrann olumlu bulmadg ve yasakladg bilinmektedir.
islm dini insann kendi canna kymasn yasaklamtr. Ancak akl hastalg nedeniyle
intihar edenlere de herhangi bir ceza getirmemitir. Akl zayflg veya akl hastalg
olmadan intihar edenlerin cenaze namaznn klnp klmmayacag da tartlmaktadr.
Mehmed Paksu Hoca'nm "Helal-Haram" adl kitabnda bu tartmalara atfta
bulunulmakta ve "Cumhurun gr,
62
intihar eden kimsenin namaznn klnacag" eklinde verilmektedir.(Sayfa l43)
Judaizm hayatn kutsallg zerinde durmutur ve Yahudilikte intihar, son zamanlara
kadar az grlmtr. Yahudilerin kanun ve tefsir kitab (Zalmut) intihar bir gnah
saymakta ve intihar eden kii iin geleneksel cenaze treni kabul etmemektedir. ntihar
eden kiinin cesedi adam ldrenlerin ve serserilerinki gibi trensiz, ayr yerlere
gmlmekteydi. Hristiyanlk intihara, intihar bir gnah sayan St. Augustin'den beri
daima bir su gzyle bakmtr. Zira Hristiyanlk iin yaamak ve Allahn iradesine
boyun egmek, hatta strap ekmek kutsal bir grevdir. Katolik mezhebine gre, intihar
bir gnah ve adam ldrmeyle eittir. Ve bu inan, Avrupada kanunlamtr. Protestanlk
da intiharn aleyhinde olmakla beraber, Katolik kilisesi bu konuda daha sert
davranmaktadr. statistiklerde de Katolik lkelerde intihar saysnn daha dk oldugu
grlmektedir.
slm lkeleri de dnya intihar sralamasnda son sralarda yer almaktadrlar."l7"ll8)
Nitekim bize gelen hastalar ya da problemli insanlarn ogu: "Doktor Bey, o kadar
bunalyorum ki, hibir eyin anlam kalmyor, hayat bombo, her yer karanlk, nefes alp
vermek bile bana zor geliyor. Bir an ekip gideyim bu dnyadan diyorum.
"Birden rkyorum; intiharn yasak oldugunu, Cehennemlik olacagm dnyor,
vazgeiyorum." eklinde konumulardr ki, bu insanlarn ok az din emirleri yerine
getiren insanlar. ogunlugu "Elhamdlillah Mslmanm" deyip, slama inanan, fakat
pratigi olmayan insanlard... Bazlarnn grnne, klk-kyafetine baktgmzda n
yargl dnmeniz iten bile degil...
63
Bir keresinde bir kulagnda kpe, salar uzun ve arkadan tokayla tutturulmu bir gen
gelmiti...
Bu gen Rock mzik dinliyor, geceleri barlara gidiyor, iiyor, itikten sonra arkadalar ile
lgnlklar yapyormu: Yksek binalarn kenarlarndan yrme, hzl ve tehlikeli araba
kullanma gibi...
Bu gencin bir arkada Bogaz Kprsnden atlayarak intihar etmiti. Kendisi de intihar
iddetle istiyordu. Kendisini tehlikeye atmas da bilinalt lme arzusundan
kaynaklanyordu. Bu gen bana getirildiginde dogrusu din inancnn olup olmayacag
konusunda tereddtl idim. Konutuka ok derin bir depresyon iinde ve ciddi intihar
riski oldugu ortaya kt. Ama unu sylyordu:
"Doktor Bey, inann her an lmek istiyorum, ok yalnzm ve hibir korkum da yok. Ama
imansz gitmek istemiyorum. hirete inanyorum. Allah intihar yasak etmi. Beni
engelleyen tek g bu..."
Benzer kelimeleri birok insandan duyuyoruz. Ve yaplan aratrmalarda da inanl
insanlarn intihar riski asndan son sralarda oldugu ortaya kmtr. nanszlk ise
intihar davrannda risk faktrleri arasndadr.
slm dininin intihar yasaklamas, insana verdigi degere bagldr. nk, insann kendi
bedenine sahip olmadg, onun "emanet" oldugu anlay vardr. slm inancnda
"emanete hyanetlik" dnlemez. Kendi malndan, canndan daha ok deger verilir.
Bedizzaman da Yirmi Yedinci Mektupta bu anlay ok gzel zetliyor, yle diyor:
"Ey insan ve ey nefsim, muhakkak bil ki: Cenab- Hakkn sana in'am ettigi vcudun,
cismin, azalarn, maln ve hayvanatn ibahadr, temlik degildir. Yani, istifaden iin
64
kendi mlkn senin eline vermi, istifade et diye ibaha etmi. Senin gibi, idare etmekten
hakikaten aciz ve tedbirden cidden cahil bir ahsa temlik etmemi. nk, mlk olarak
verseydi, idaresini sana brakmak lzm gelirdi.
"Acaba en kolay, en zahir ve daire-i ihtiyar ve uurda dahil olan bir midenin idaresini
yapamadgn halde, nasl gz ve kulak gibi daire-i ihtiyar ve uurun haricinde idare
isteyen eylere malik olabilirsin?
"Madem sana verilen hayat ve hayatn levazmat temlik degil, ibahadr. Elbette ibahann
dsturuyla hareket etmek lzmdr. Yani, nasl bir zat, ziyafete misafirleri davet eder.
Onlara, meclis ziyafetindeki eyadan ve ziyafetten istifadeyi ibaha ediyor, temlik etmiyor.
baha ve ziyafetin kaidesi ise, mihmandarn rzas dahilinde tasarruf etmektir. yleyse
israf edemez, bakasna ikram edemez, sofradan kaldrp bakasna sadaka veremez,
dkemez, zayi edemez. Eger temlik olsayd, yapabilirdi ve kendi arzusuyla hareket
edebilirdi.
"Aynen bunun gibi, Cenab- Hak sana ibaha suretinde verdigi hayat intiharla hatime
ekemezsin, gzn karamazsn ve manen gz kr etmek demek olan, gz verenin
rzas haricinde harama sarf edemezsin. Ve hakeza, kulag ve dili ve bunlar gibi cihazat
harama sarf etmekle manen ldremezsin. Ve eti yenilmeyen hayvann lzumsuz tzip
edip katledemezsin. Ve hakeza, btn sana verilen nimetler, bu misafirhane-i dnyann
sahibi olan Mihmandar- Kerm-i Zlcelalin kavnn-i eriat dairesinde tasarruf etmek
gerektir."
slm dini akl olmayana herhangi bir ykmllk bildirmedigi iin onlarn intiharna da
ceza vermemitir. Akl hastalarnn en iyi ekilde baklmas beslenmesi, giydirilmesi
sylenmitir. Nitekim slm lkelerinin birogunda
65
(gemite) zellikle Osmanlda, onlara bldrcn eti yediri-4 lir, ipekten elbiseler giydirilir,
ku tynden yataklarda yatrlrd.
Akl banda olan fakat sorunlar nedeni ile kmazda olan insanlarn "zm yolu" olarak
intihan yeglemesine ters baklm yasaklanmtr. nk slm inancnda "hayr da", "er
de" Allah'tandr. Birey bunlar iradesi ile istemekte, Allah da bunu "halk etmektedir."
Dolaysyla bireyin her artta imtihanda oldugu ve dikkatli olmas gerektigi
vurgulanmaktadr.
Zorluklar, problemler ve streslere "bu da geer" tevekkl anlayyla yaklalmaktadr.
Diger yandan sorunlarn kiiyi olgunlatrmada, direnli klmada nemli rol oynadg ve
diger "rahat-huzurlu" gnlerinin degerini bilmesi asndan faydal olabilecegi
dnlmektedir.
Diger yandan, insann "Yaratlmlarn en hayrls, en ereflisi" oldugu ifade edilmektedir.
nsann biyolojik, psikolojik ve sosyal yaamnn ne ekilde ynlendirilecegi ve insann
kendisiyle, diger insanlarla ve "eyayla" topyekn kinatla ilikisinin hangi dzlemde
olacag Kur'n- Kerimde belirtilmitir. Bu nedenle Kur'n- Kerimde insann fiziksel,
psikolojik ve sosyal bedenini zora sokacak eylemler yasaklanmtr.
rnegin, bugn ocaklar sndren alkol ve uyuturucu bagmllg, kumar bagmllg gibi
felaketlere giden yollar bandan itibaren yasaklanmtr. slm inancna gre her eyi
bilen-gren ilim ve kudret sahibi Allah, neyin ne ekilde sonu verecegini bildiginden,
kullarnn zarar grmemesi iin oraya giden yollar yasaklamtr.
Bu nedenle akl banda ve psikolojik problemi olmayan insanlarn tercihlerini zararl
yolda kullanmalar ve bunun
sonucunda ortaya kabilecek intihar olay ho karlanmam ve yasaklanmtr... nk
kendi kazanmadg kendisine "emanet" olarak geici bir sre kullanlmak zere verilen
"cam-bedeni" amac dnda kullandgna inanlmaktadr...
Ayrca "Ancak kfirler Allah'tan mit keser" yeti de intihar menetmektedir. nk fert ne
yaarsa yaasn, slama gre bu bir imtihandr. Ferdin bundan ders almas, hatalarn
bulmas ve k kaps aramas istenmektedir. Teslimiyetilik, bovermilik ve tembellik
istenmeyen davranlar olarak ilan edilmitir... Kii srekli azimli olmaya direnli olmaya,
mitli olmaya hayatta kalmaya tevik edilmitir.
Mevsimler ve ntihar:
ntiharlarn sanldg gibi, soguk ve kasvetli sonbahar ve k mevsimlerinde degil,
dogann canlandg, neelendigi ilkbahar ve yaz mevsimlerinde daha fazla grldg
dikkat ekmektedir. Durkheim bunu, gnn uzamas ile sosyal yaamn daha
gerginletigi ve buna bagl olarak intihar oranlarnn da arttg eklinde aklar/3'
Finlandiya ve Norve'te, intihar, gnlerin ksa oldugu aylarda degil, baharda ve
Temmuz'da artmaktadr/80'
ntihar ve intihar giriimlerinin sk oldugu en tipik ay Mays aydr/l4-l
ABD'de en ok; Mart, Nisan ve Mays aylarnda grlmektedir/60'
lkemizde intiharlar daha ok, Nisan, Mays, Haziran ve Temmuz, Agustos aylarnda
gereklemektedir.08'
Taneli'nin l980-l98l yllar arasnda bir yl kapsayan almasnda; kadnlarda ubat ve
Temmuz aylar, erkek- '
66
Neden
67;
lerde ise Aralk ve Nisan aylar intihar giriiminin en yogun oldugu aylardr. Gerek
kadnlarda, gerekse erkeklerde pazar ve pazartesi gnleri intihar giriimlerinin en sk
oldugu gnler olarak dikkati ekmi. ntihar giriim saati bilinen l09 kiiden, kadnlarn
gerek sabah, gerekse akam saatlerinde, erkeklerin ise daha ok akam saatlerinde
giriimde bulunduklar saptanm/7l'
Eski yllarn intihar konusundaki popler bir yanlgs da kt havalarn intihara yol atg
dncesidir. Erken dnem on sekizinci yzyl Fransz roman yle balar: "Kasm
aynn kasvetinde insanlar asarak ve bogarak ldrrken kendilerini..." ntiharn belli bir
ekilde k ile ilikili oldugu inanc olaslkla, gkyznn havann ruhunu yansttgn ileri
sren belirsiz, ocuksu mutlaklgm ve karanlklarn bir ii olarak olaydan duydugumuz
batl korkunun bir kalntsdr. Gerekte Kasm aynn kasveti bir ylda grlen en dk
intihar oranlarna tank olmaktadr. ntihar tam yle bir egri izer: Sonbaharda dmeye
balar, k ortalarnda en dk orana iner. Dogadaki canlanma ile birlikte ykselmeye
balar. ntihar mevsimi yaz balardr: Mays, Haziran. Temmuz'da yava yava dmeye
balar. Profesr Stengel gibi insancl duyarl bir otorite bile bu olay karsnda aknlga
ugramtr.
Stengel bunun, insan dogasnda ok daha az etkin olmasna ragmen, "hayvan
yaamnda nemli bir yeri olan ritmik biyolojik degiimlerle ilikili olabilecegini syler.
(l4'87)
Alvarez'e gre: "ntihara ynelik knt soguk, kmlt-sz, bereketsiz bir tr k
uykusudur. Cvl cvl, yumuak, bereket fkran bir doga canlanrken isel karak daha
da derinleir. dnya ile d dnya arasnda byk ve dayanlmaz bir uurum meydana
gelir.
68
Sonu olarak intihar, anormal koullara gsterilen normal tepkidir. Belki de bu yzden
byk bir depresyona giren birine Noel kutlamalar katlanlmaz geliyor. Kuramda bu,
frtnada aydnlanan bir pencere gibi baglamayan bir mevsimde scagn ve gn bir
vahasdr. Darda kalanlar iinse, genel bir canllk ile cmbn ve soguk, zel bir
umutsuzlugun ayrklgn vurgular/87'
Depresif hastalklarn baharda diger mevsimlerden daha sk oldugu bildirilmektedir. Bu
durum intihar ve intihar in-sidansmn mevsimsel nedenini aklayabilir. ntihar ile depresif
hasta verileri arasnda mevsimsel bir farkllk olmadg saptanmtr. klim degiikligine
bagl olarak degil gnlerin uzamasna bagl olarak intiharn arttg ne srlmektedir.
Depresif hastalklar Mart aynda, intiharlar Nisan aynda artmaktadr. Gnlerden de en
ok pazartesi, en az cumartesi gnleri olmaktadr/8l'
Saldrganlk-Homosid (Adam ldrme) ve Suisid likisi:
ntihar ve cinayet saldrganlk drtsnn degiik gsterileri olarak bilinir. Freud'a gre,
lm igdsnn nemli bir trevi olan saldrganlk drts, bireyin kendisine yneldigi
zaman kendisini yaralama ve intihara, darya yneldigi zaman ise eyalar krp dkme,
tahripkrlk, szl tehditler ve bir bakasn ldrmeye kadar varabilen davranlar haline
dnebilmektedir/58'
ntihar ve insan ldrme kontrolsz saldrma drtsnn farkl objelere ynelmesi
sonucu olur. Bu durum savata intihar saysnn neden dk oldugunu aklar. Freud,
intihar ve cinayeti parann iki yz gibi grmtr.
Freud, melankolideki otoagresif egilimin, ldrme drtsnden kaynaklandgn
dnyor. Steckel, bu drtnn her intihar olaynda temel etmen oldugunu belirtiyor.
(9'59)
Menninger, intiharda istegin; ldrmek, ldrlmek ve lmek arzusunun bir arada
bulunduguna inanr. Ksaca intiharda ilk nce adam ldrme istekleri belirir. Bu ya
kendisi, ya da bakas hakknda ak bir ekil alabilir.(l)
ntiharla adam ldrme arasndaki artma ve azalma baglants baka dnrlerin de
dikkatini ekmitir. Morselli ve Ferri, adam ldrme ile intihar arasnda ortak noktalar
bulundugu fikrindedirler. Her iki eylem de yaz aylarnda artmaktadr. Kadnlardan ok
erkeklerde grlr. Her ikisinin frekans da yala artar. Bylece, gerek adam ldrme,
gerek intihar, bir "soysuzlama" iaretidir. Eger toplumun uygarlk dzeyi, aag ise, kii
bu "soysuzlamay" bakasna saldrmakla, yksek ise intiharla aga vurur. Fakat
burada unu syleyebiliriz ki, toplumun uygarlk dzeyi, intihar veya adam ldrme
saylarnn artmasn, ya da azalmasn aklar. Yoksa bu olaylarn dogrudan dogruya
nedenini aklamaz.(l)
Yine Freud'a gre insan kendisini ldrmse mutlaka baka birini ldrmek istemitir.
Sz edilen kuram West-'in yaptg bir aratrmada elde edilen bulgularla
desteklenmektedir. Bu aratrmada katillerin %33'nn daha sonra intihar ettigi
bulunmutur. Nitekim son yllardaki aratrmalarda ngiltere'de katillerin %25'inin
sonradan intihar ettigi, Amerika'da ise daha az oranda olmakla beraber ayn durumun
grldg bildirilmektedir.(-58)
Bu konuda yaplm aratrma bulgularndan sz etmek gerekirse; erkeklerde kadnlarn
kat fazla intihar ve hemen ayn oranda cinayet davran grldg ifade
edilmektedir. Bunun yansra intiharn herhangi bir sosyo-eko-
nomik dzey, egitim ve etnik duruma bagl olmadan grlebildigi, cinayetlerin ise dk
sosyo-ekonomik dzey ve egitim durumlarnda daha fazla grldg bildirilmektedir.
Literatrde intihar orannn gelimi lkelerde, az gelimi lkelerden daha fazla oldugu
ve bu orann ekonomik knt yllarnda arttg, sava yllarnda azaldg, sosyal refah
yllarnda ise degime gstermedigi belirtilmektedir. Bu yzden intihardan sosyal
gerginligin barometresi eklinde sz edilmektedir/58'
Sayl'n (l988) yaptg bir alma da; l974-l985 yllar arasnda Trkiye'de cinayet
degerleri derken, intihar degerlerinde art olmutur. Bu sonucu etkileyen faktrlerin
banda ise, hzl sosyal degiimden sz edilmektedir.
Cinayetlerde erkeklerin agrlkl oluunun yansra intiharlarda kadm-erkek farknn ok
daha aza indigi saptanm. Bu durum, literatr bulgular ile desteklenen bir sonutur.
Gerek kadnn yapsal zellikleri, gerekse toplum iindeki rol ile aklanabilir. Kadn
daha inhibe, kontroll ve ekingen yaps ile cinayete gre intihara daha yatkndr.
Egitim asndan da l975-l980 degerleri incelenmi. Cinayetler egitim dzeyi
ykseldike azalrken, intiharlar artmaktadr/58
Ekonomi ve ntiharlar:
Zaman zaman basnda: Uzun zamandr i bulamayan bir babann ocugunu,
arkasndan da kendisini kuyuya atarak intihar ettigini, ya da ileri kt giden tannm bir
i adamnn kendisini trenin altna atarak intihar ettigi ynnde haberlere rastlarz.
Gerekten btn dnyada oldugu gibi lkemizde de, son yllarda geim zorlugu ve ticari
baarszlk dolaysyla in-
&;
70
7l
tihar edenlerin saysnda bariz bir art oldugu grlmektedir. DiE'nin raporlarna gre
l974-l980 yllar arasnda "Ekonomik nedenli intiharlarn" yzdesi ortalama 4,7 iken
l98l'de bu oran % l4,5'e sryor (yaklak %300). Sonraki yllarda %l2 (l982), l983'te
%l0,5 civarnda, az bir dme ile tehlike sinyalleri vermeye devam ediyor.
Biyo-Psiko-Sosyal bir yaratk olan insan isizlik, hayat pahallg, i hayatndaki
baarszlklar, ekonomi dnyasndaki degiikliklerin eitli ekillerde etkiledigini
gryoruz.
Bilhassa lkemizde srekli artan eya fiyatlarna kar, sabit ve dar gelirlinin cretlerinin
sabit kalmas; %20'lik gelir seviyesi yksek halk kesiminin milli gelirden %60 orannda ve
fakat, ogunlugu tekil eden %80'lik halk kesiminin %40 civarnda milli gelirden istifade
ettirilmesi, gelir daglmndaki dengesizligi ve bunun dogurdugu olumsuz sonular
toplumda grmek mmkndr.
agn getirdigi yeni anlaylar ve teknolojik letler, bir taraftan hayat kolaytatrrken, bir
taraftan da bunlar elde etmek iin daha fazla almak; bu da yetmedigi zaman baz
insanlarn degiik yollardan bunlara sahip olma gayretleri sosyal ve kiisel hayatmzda
problemler karmaktadr. Diger yandan zengin kesimin sorumsuzca harcamalar ve
lks-ihtiam ierisindeki yaantlar da geni halk ygnlarnda agresyona sebep
olmaktadr.
Bir tarafta en hayati ihtiyalarn karlamak iin dahi geliri yetmeyen dar ve sabit gelirli,
bir tarafta lks ve konfor iindeki insanlar ve bunlar arasndaki kltrel farkllklar
toplumun dinamiklerinde de degiiklikler yaparak fertleri daha egoist ve Mono
Ekonomicus durumuna getirdi. Pek tabii ki bu da fertlerin ruhsal dnyasnda negatif
sonular dogurdu.
72
Neticede kiilerin daha agresif, uyumsuz, hrn bir ya-] pya brnerek, bu duygularn
ya evreye ya da kendine ynelttigini gryoruz.
Degien hayat artlar ile eski gnlerdeki rahat geimi imdi bulamadg iin, gnlk
hayat aknda, insanlarla mnasebetinden, konumasndan tutum ve davranlarna
kadar birtakm degiiklikler meydana gelir. Ruh dnyas skntldr. Skntsn gidermek
iin fkeli, telal, saldrgan abuk krc bir hal alarak savunma mekanizmalarn
harekete geirebilir. Ya da tam tersi bir tutumla skntsn etrafa dagtmaktan ekinerek
kabuguna ekilmektedir. Dnceli bir halle insanlardan uzaklamak, yalnzlamak
egilimindedir. nsanlarn dertlerine are bulamayacag inancna kaplmtr. phesiz her
iki durumda patolojiktir. Normalden saptr.
Ekonomik skntnn hrmlatrdg kii, saldrgan tutumu yznden cemiyetle atma
durumuna girer ve zamanla istenmeyen biri iln edilerek btn kaplar kendisine
kapatlr. Tpk "bu insanlardan hayr gelmez" inancna kaplan Melankolik ahs gibi
yalnzlga der, problemler artk ie gmlr. zlmeyen bu problemler tahamml
eigini atg gn, kii hayatta kalmay anlamsz bularak, hayatna son vermek ister. Kii
bu safhaya gelmi ve inanlar da kendisini engelleyecek derecede degilse, intihardan
baka yol yoktur. Onun iin yegne kurtulu aresi intihardr.
Ekonomik yetersizlige bagl intiharlarda grlen hzla artn akla getirdigi sual u
olmaktadr: Skntda olan bu, insanlarmza veya topyekn cemiyetin skntlarn giderip,
refah seviyesini ykselttigimiz zaman intiharlar azalacak mdr?
73
Aslnda bir hadiseye sebep olan faktrler ortadan kaldrlnca o hadisenin
tekrarlanmamas gerekir. Yani determi-nistik bir korelasyonla intiharlarn, ekonomik
skntlar giderilince azalmas veya yok olmasn bekleriz.
Sosyolog Durkheim, ekonomik sknt kadar ekonomik bolluk ve refahta da intihar
grafiginin trmandgn gzlemlerine dayanarak syler. Bat dnyasnn gelimi, refah
seviyesi yksek lkelerinde grlen yksek orandaki intiharlar Durkheim'in bu tezini
dogrulamaktadr. rnegin, bir dergide yer alan yazda; "Danimarka'da bir imdat glg
gibi ortalg saran ve btn ya gruplarn etkileyen yeni salgnda (intiharda) her yl yz
bin Danimarkal'dan 3l58'i hayatna son vermektedir. Danimarka'da her l000 kiiden
3l,58 orannda grlen intiharlar, gelimi Avrupa lkeleri arasnda en yksek rakam
olarak kabul ediliyor. Oysa Danimarka yarg ve yasalarn rahat iledigi, isizligin az
oldugu bir refah lkesi saylyor" denerek bu gerege k tutuluyor.
Belika'da ise her gn 6 kiinin canna kyp dnyadan ayrldg izleniyor. ntihar
salgnnda Danimarka ve Belika'y izleyen nc lke Almanya. Federal Almanya'da
doktorundan rejisrne; iisinden grencisine kadar yabanc genler de dahil her yl
2000 kii yaamay anlamsz bularak dnyasn degitiriyor.
Sonu olarak grlyor ki, ekonomik yetersizlik kadar, ekonomik refah da intihar
olaylarnda rol oynuyor.
Yoklugun skntsn eken insanlara mukabil, bolluk ierisinde olan insanlar, her eye
sahip olmann skntsn ekmektedirler. Balangta her eye sahip olmann sarholugu
ile bir mddet oyalanan bu insanlar, ayldklarnda ihti-yaszlgm ve bir ey
yapamamann sancs ile kvranrlar. Herhangi bir arzulan ve idealleri kalmamtr.
nk, her
eyi elde etmilerdir. te bunlarda bunalm doguran da budur. Ve bunlarn birogu da
yaamay manasz bularak hayatna son verir. Prof. Dr. zcan Kknel'in ifadesi ile:
"Fizik ve madd problemleri olmayanlar, bu sefer ahsiyet problemleri ile karlayorlar."

Mehmet, babasn kaybedeli henz 3-4 ay olmutu. Alamadg ve kendisine agr gelen
bir mesuliyet altna giriyordu... Artk, ailenin ilerine o bakacakt...
Senet karlg sattg mallarn bedelini, borlu, senetteki imzasn inkr ettigi iin
alamyordu. Diger yandan, senet tarihine gre programladg iler, verdigi vaadler de
bylece sekteye ugruyordu. Daha babasnn geride braktg derin ac izleri silinmeden,
bir de ticari hayatta ugradg bu baarszlk ve geim zorlugu bir anda dnyasn alt st
etti.
Tam bir sululuk psikozu ierisinde, evresinin; "Babasndan sonra ileri yrtemedi,
yazklar olsun" ve sanki babasnn da "Dzenimi alt st ettin" diyorcasma manev
ahsiyetini, Demoklesin klc gibi tepesinde hissediyordu. Tam bir kmaza girmiti.
Topluma girmekten korkuyordu, insanlarn baklarndan rahatsz olmaya ve onlardan
manalar karmaya balamt. Sanki, "Neden baarsz oldun?" der gibiydiler. te
bundan dolay areyi yalnzlkta buluyordu. ogu kez, ky evinde kara kara dncelere
dalp kendini suluyor, kasabaya indiginde ise, kahvehanenin kuytu bir kesinde,
gzlerden uzak bir ekilde sigara stne sigara yakyor, bir taraftan da boalan ay
bardaklarn doldurtu-yordu...
Hayattan bir ey beklemiyordu artk, yle ya en sevdigi insan; babas, yoktu artk. stelik
babasndan sonra ileri de bozmutu. yleyse kendisi de bu hayattan ayrlmalyd, hayat
arkada hanm da onu anlamyordu. Hanm birta-
kim degiiklikler oldugunu fark ediyordu, fakat ky gelenegi kltr ierisinde nem
vermeden eritip gemiti.
... Ve Mehmet'in hayatla olan son baglar da birer birer kopuyordu. Ailede kan
geimsizlik neticesinde, babaannesini amcalar gelip gtryordu. te bu olay bardag
taran son damla oldu. Artk kesin kararn vermiti. Hayatna son vermeliydi... Ama
neyle? Bu i iin en iyisi erkeklerin bu yolda ska kullandklar "ip" olabilirdi. Ve Mehmet,
buldugu iple btn agrlgn tavanlarn insafna brakyordu... Mehmet lmt.
Evet, Mehmet lmt. Lkin, bu yolda len srf Mehmet miydi?
Yukardaki gerek hadisede oldugu gibi, Mehmet'in ve diger insanlarn intihara
srklenmelerinin temelinde, neler vardr? Hangi faktrler rol oynamaktadr? Sanrm bu
suallerin cevabn verdigimiz zaman intihar olayn gereki bir ekilde tahlil edip, ona
gre tedbirlerimizi alarak, inti-} harlar durdurabiliriz. ,
Daha nce de temas ettigimiz gibi, iktisad buhranlarn, skntlarn dayanlmaz hale
geldiklerinde bunun neticesi olarak iktisad sebepli intiharlarda da art grlmektedir.
Ancak, unu da unutmamak gerekir ki, intihar hadisesi, srf iktisad sebeplere
baglanmaz. Ferdin karakter yaps,; inan durumu, egitim seviyesi, cemiyetteki yeri ve
cemiyet-' teki meydana gelen degiikliklerle de yakndan alkaldr. Kiinin mensup
oldugu birtakm sosyal messeselerdeki degime vetiresinin "ferdi" ortaya karmas ve
yalnzlatr-, mas gibi faktrlerde tek bana oldugu gibi, iktisad meneli intiharlarn da
itici gc olmaktadr.
Yukardaki hadisemizin gsterdigi gibi "intiharn teme-, linde kiinin u veya bu toplumla
ilikilerinin kopmas ve kendini yalnz hissetmesi veya ilikilerini kopardg top-"
76
lumu intihar yoluyla protesto etmek gibi..." duygularn yannda, kiinin duygu dnyasnda
nem verdigi, inandg bir gayesini veya kendisine ok yakn grdg birisini
kaybetmesinin dogurdugu hissi boluk ve bunalm yatmaktadr.
yleyse ahsiyette bu duygulara msaade eden bir zaaf vardr. Bu zaafn kaynagn
tespit etmek, intiharn nasl oldugu kadar, aresinin de ne olmas gerektigini
gsterecektir.
ntihar hadisesini bir fiil olarak kabul edecek olursak, "nsann fiilleri kalbin, hissin
temaylatmdan kar, o te-maylat, ruhun ihtisasatmdan ve ihtiyacatmdan gelir" sznde
byk bir hakikat gizli oldugunu grrz.
nk, insan intihara meyillendiren kalp ve histir, bu meyil ise bo braklan ruhun
arayndan, ihtiyacndan dogmaktadr. Diger taraftan "man nuruyla harekete geirilen
ruh; fiil hayr ise yapar, er ise kendini ekmeye alr. Daha kr hisler onu yanl yola
sevkedip maglup etmez."
O halde, ruhun ihtiyacn giderebilecek ve onu mspet yola kanalize edebilecek bir
"ey"e ihtiya vardr. te bu ey din inantr. Din inan, insann bu dnyada varlgn,
bir gayesi oldugunu, insann babo olmadgn, bana gelen her hadisenin bir hikmete
binaen oldugunu sylemektedir. Ayrca dnyann bir imtihan yeri oldugu iin mutlulukla-
mutsuzlugun, iyilikle-ktlgn, sevinle-zntnn birarada bulunacagn bildirmektedir.
Dnyadan ayrlmakla, yani lmle hayatn son bulmayacagn, insann meftun oldugu
ebediligin hiret hayatnda oldugunu syleyerek insanlarn en byk korkusu olan lm
sevdirmektedir. Ksacas hayat yaanabilir klmaktadr.
.(rctlo
77
8- NTHAR VE NTHAR GRM N SOSYAL VE RUHSAL RSK FAKTRLER
ntihar ve intihar giriimi zerine yaplan birok aratrma ve inceleme sonucu baz ortak
noktalara varlmtr. Bununla beraber, yaynlar arasnda risk faktrleri arasnda
farkllklar da grlmektedir. rnegin, baz yaynlar beyaz rktan olmay bir risk faktr
olarak ele alrken, baz yaynlar rkn o kadar nemli olmadgn, esas belirleyici olanlarn
sosyal ve psikolojik yap oldugunu belirtmekteler. Aagdaki tabloda degiik yaynlardan
derlenen risk faktrleri verilmitir.l'l4'l5'l6'l7
Risk Faktrleri:
Erkek olma.
Bekr olma.
Beyaz rktan olma.
Boanm, dul, ayrlm olma.
kayb.
Ergenlik.
Yan ilerlemesi.
ehirde yaama.
Dinsiz olma.
i
Son alt ayda fiziksel saglgn ktlemesi.
ykde intihar giriiminin varlg.
Ailede intihar yksnn olmas.
Stres dzeyi yksek olan ilerde alan profesyoneller: Hekimler (psikiyatristler,
anestezistler, gz uzmanlar) Avukatlar.
Di hekimleri. Polisler.
Aagdaki psikiyatrik bozukluklardan birini gsterme: Depresyon.
Alkol bagmllg.
izofreni.
Kiilik bozukluklar.
Deliryum (bilin sislenmesi).
Demans (bunama).
Aagdaki psikiyatrik belirtilerden birine sahip olma: Emir veren sesler duyma.
Etkilenme sanrs. . "
Perseksyon sanrs. ' '"'"' '
' ';': i<jfn; .-Negativistlik.
Stengel'e gre, aagdaki faktrler intihar olaynda intiharla ters baglantldr:
Kadn olmak.
Evli olmak. ,,
ok sayda ocuk. !
Din bagllk.
Dk sosyo-ekonomik snf.
78
Neden ntihar Ediyorlar? '
79
l
Savata olmak.
nsan yogunlugunun az oldugu yerlerde yaamak.
Bahe vb. krsal alan meguliyetleri.
Yazar, bu faktrlerin daha ok Bat toplumlar iin geerli olduguna dikkat
ekmektedir/l4'
ntihar davran iin tek bir faktrden sz etmek dogru degildir. Yukarda saylan risk
faktrlerinin birkann bir arada olmas beklenir. nk, bir tek risk faktrne sahip olan
binlerce insandan birisi intihar ediyorsa, baka etmenler de sz konusu olmal...
ntihar ve intihar giriimi hakknda yaplm yzlerce alma vardr. Saptanan risk
faktrleri bunlarn rndr. Bunlardan ya, cinsiyet, medeni durum, rk faktr, meslek,
sosyal statyle intihar ilikilerine daha nce temas ettigimiz iin burada stnde
durulmayacaktr.
Diger risk faktrlerine gelince:
l- Suisid Giriimi yks:
a) Daha nce suisid giriiminde bulunmu olanlarda psikiyatrik tandan bagmsz olarak,
risk 56 kez fazladr. Baarl suisid giriimlerinde bulunanlarn drtte birinin gemiinde
giriim yks bulunur.
b) kinci bir giriim riski, ilkinden ay sonra olduka
yksektir.
c) Durmadan suisid giriiminde bulunan "manplatif hastalarda" bile lm riski vardr.
Dikkat ekmeye ve srekli olarak tbb yardm istemeye ynelik tutumlaryla bu kiiler
hekime olduka itici gelir. Ama bunlarda da iyi bir degerlendirme yapmak gereklidir.
Suisid kukusu varsa, tutucu davranmak ve bu kiileri ksa bir sre iin de olsa hasta-
haneye yatrmak dogru olur.(l5)
Aratrclar giriimden sonraki bir yla zellikle dikkat ekmilerdir. Gemiinde intihar
giriimi bulunan kiiler, intihar asndan normal poplasyona gre l00 kat daha fazla
risk altndadrlar. Risk, teebbs izleyen 8 yl boyunca yksek kalmaktadr.'23'24'
Eski Suisid Giriimi Bulunanlarda ntihar
Riskini Arttran Etkenler:
a- 45 yan zerinde olma,
b- Erkek cinsiyet,
c- sizlik,
d- Ayr, boanm, dul yaama,
e- Yalnz yaama,
f- Kt fizik saglk,
g- Son alt ay iinde tbb tedavi iin hekime bavurma,
h- Bir ruhsal bozuklugun varlg,
l- Giriimde agresif, saldrgan yntem kullanm olma, j- ntihar notu brakm
olma, k- Eski giriim varlg.(23,24,25)
2- Ailede ntihar yksnn Olmas:
a) Ailesinde suisid giriimi olanlarda risk artar.
b) Ailesinde affektif (duygu-durum) bozukluk yks bulunan suisidal hastalarda bu bilgi
tanya ynelik ipucudur.05'
3- Fiziksel Saglk:
Fiziksel hastalklar greceli olarak daha ok ileri yalarda ve erkeklerde risk
oluturmaktadr. En ok intihar riski tayan hastalklar kalp-damar sistemi hastalklar,
kanserler ve epilepsidir. Son yllarda ADS de intihar riskleri arasna girmitir.
80
Neden ntihar Ediyorlar? "
8i
Kronik intihar saylan intravenz (damardan) ila kullanm ve "anormal" cinsel eylemleri
srdrme dnda ciddi intihar niyetleri AiDS'in nde gelen komplikasyonlarndan
saylmaktadr.(23'26)
a) Tamamlanm intiharlarn %70'inde aktif (genellikle kronik, fakat belirtiler iddetli)
hastalk yks vardr.
b) ntihar nedeniyle lm olan hastalarn yaklak %50'si lmeden bir ay nce
tbb bir yardm aramlardr. %80'i ise lmlerinden nceki 6 ay iinde hekimleri
tarafndan grlmtr.
c) Kiinin hareket edebilmesini bozan, kiiyi irkinleti-ren, kronik agrya neden olan
hastalklar intihar riskini arttrmaktadr. rnegin, diyaliz hastalarnda intihar riski belirgin
ekilde yksektir.()
4- Yaama Biimi:
ntiharlar, kentlerde krsal kesimlere gre daha sk grlmektedir. Yabanc lkelerde
dogan gmenlerde de intihar hzlar yksek bulunmutur. Kurumlarda ya da yalnz
yaayanlarda, evde ve dzenli aile ortamnda yaayanlara gre intihar hzlar yksek
bulunmutur. rekabeti ve sosyal basklarn da intihar hzlarn etkiledigi belirtilmek-
^3233
edir.^-32'3
ehirleme ve endstrilemenin bireyselligi ve yalnzlg dogurdugu bilinmektedir. Bu
durumda moral degerlerde de anmalar ba gsterir.
Sonu olarak toplumlar, sosyal gruplar veya komnler, artan bir ekilde ekonomik
dengesizlikler ve isizlik, geleneksel aile yapsnn yklmas, insanlararas vahet din
etkilerin ortadan kaldrlmas ile etkilenerek yksek suisid riski oluturur .
(36) ;"
- !
5- sizlik ve Ekonomik artlar:
Yksek isizlik oran ve dzensiz i hayat, gelir dzeyinde ini klar da intihar
etkileyen faktrler arasnda
saylmaktadr/24'34'35-36l
6- ntiharda Ruhsal Risk Faktrleri:
ntiharn en nemli nedenlerinden biri de psikiyatrik bozukluk gstermektir.(37)
Psikiyatrik Hastalarda Suisid (ntihar) in Risk Faktrleri:
Bir psikiyatrik hasta olma,
Erkek olma: Bununla beraber, cinsiyet ayrm genel popu lasyona gre daha azdr.
Ya: Genel poplasyonun aksine orta yalarda olmak.
lrk: Beyaz rk, siyah rktan daha yksek orana sahiptir.
Psikotik hastalar arasnda, psikoz7 gelimeden nceki yaamnda suisid giriimi
varlg.
stenilmeyen hayat olaylar, kendisince nemli kiiligin kayb, ya da zellikle onurunun
zedelenmesi.
Zamanlama: Hospitalizasyon (hastahanede iken) sre-' since ve atagn 6-l2. aynda.
(l2)
Ruhsal bozukluklar intihar davrann etkileyen nemli [ faktrler arasnda saylmakla
beraber, bugn artk 25-30 yl ncesinde oldugu gibi, intiharlarn %90'nm ruhsal bozuk-l
hklardan kaynaklandg kabul grmemektedir.'38' ;
Bugnk gre gre intihara kalkan kii, bu eylemi ger- ' ekletirdigi anda mutsuz
olabilir. Ancak bu o ahsn mut-
- Psikoz: Geregi degerlendirme yeteneginin bozuldugu psikiyatrik hastalklar Neden
ntihar E diyorlar:'
83
lak hasta oldugu anlamna gelmez. Daha nce de degindigimiz gibi, beklenmedik bir
olay, "ksa devre reaksiyonu" oluturarak kiiyi intihar davranna itebilir...
Ruhsal bozukluklarla intiharn ilikisine ait almalar bata geriye dnk tehis koyma
olmak zere birok metodolojik zorlugu iermektedir. Bazen, kiinin klinik tehisi onun
neden intihar ettigini izah etmeye yetmemektedir. Diger yandan, ayn tany alm iki
kiiden biri bu eylemi dnmezken, tekinin neden intihar ettigi tam
anlalamamaktadr. ntihara yol aan balca ruhsal bozukluklar; duygulanm
bozukluklar, zellikle depresyon, alkol bagmllg, izofreni, psikonevrozlar ve kiilik
bozukluklar olarak sralanabilir.(23)
Duygulanm Bozukluhlan ve ntihar: '
Psikiyatrik hasta izleme almalarnn hemen hepsi de lmle biten intiharlarn en ok
affektif hastalklar tan grubuyla ilikili oldugunu gstermitir.09'
Sainsburg'a (l968) gre duygulanm bozuklugu gsteren hastalarn yaklak %l5'i
yaamlarn intihar ederek son-landrdlar/39'
ntihar eden hastalarda olay ncesi yaplm psikometrik tetkikler, yksek oranda
depresyon oldugunu iaret eder.
ntihar eden hastalar, kontrol grubu olarak alman diger psikiyatrik hastalardan daha fazla
depresiftirler.(40)
Affektif hastalarn daha yksek dzeyde intihar davran gsterdikleri yolunda saysz
aratrma vardr. Bu aratrma sonularna gre; intihar eden hastalar yksek oranda
depresif semptomlar gsteren hastalardr/4l'
Bir yayma gre: ntihar kurbanlarnn %50'sinde depresyon vardr. En yksek risk,
deliren depresyonlu hastalardr. rnegin, ciddi depresyonu olan erkek hastalarda intihar
84
riski, hibir psikiyatrik bozuklugu olmayan erkeklere gre 500 kat daha fazladr.l'
ztrk (l988), "lmle sonulanan zkymlarm %70'i depresyonlu ya da kronik alkolik
hastalara aittir. Yaklak %5'i organik ruhsal ve bedensel bozukluklar ya da lmcl
hastalg olan hastalardr."(l6)
Yaplan almalar intihar etyolojisinde daha ok "affek-tive state" (duygusal an durumu)
durumunun rol oldugu kanaati zerinde odaklamaktadr. "Affekt ambivalan" ahsn
karlatg degiik bir art iinde korku ve kntye sebep olmakta ve normal insanda,
bu durumda bir yorgunluk hali grlmektedir. Bu durum bir trankilizanla veya bir miktar
alkolle geitirilirken, patolojik yapda olanda affektif tonusun kararszlg intihar fikrini
bastrmaya kfi gelmemektedir. Nitekim, P.K. Piegel ve D.E. Spiegel adl iki aratrmac,
klinik ii intihar teebbsnde bulunmu 6l vak'alk bir serilerinde, hastalardan yarsnn
depresif, diger yarsnn da izofrenik tipte reaksiyon gsterdiklerini grmler/30'
l989 ylnda, Babaoglu'nun 55 intihar giriimi yks olan hastada yaptg alma
sonucu tan daglm yledir:
lk srada l7 hasta ile Depresyon, ikinci srada l0 hasta ile Bipolar Bozukluk, nc
srada 9 hasta ile izofrenik Bozukluk ve drdnc srada 8 hasta ile Atipik Psikoz/9'
Neden depresyonu olan baz hastalarn intihar ettigi halde bazlarnn etmedigi
sorusunun cevab yeterince ak degildir.
Fakat Adler, depresyondaki insanlarn tmnn, intihar, dertlerinden kurtulma yolu
olarak grdklerini syler/l0'
Depresyonlu hastalarn intihar, dertlerinden kurtulma yolu olarak grmeleri ve fakat
hepsinin bu eyleme bavur-
mamasn nasl aklayacagz? Bir ksmnn bunu eyleme geirmelerinin temelinde
baka faktrlerin de olabilecegi dnlmektedir. Yaplan birok almada depresif olan
ve olmayan kiilerdeki saldrgan tutumlar ile intihar ilikisine agrlk verilmektedir. ntihar
davrannda biyolojik bulgular blmnde ayrntl olarak temas ettigimiz gibi, biyolojik
almalar, intiharn organik kkenleri konusunda byk almlar saglamtr. Depresif
olsun olmasn intihar eden her insanda, postmortem (lm sonras) yaplan BOS
incelemelerinde 5-HAA dzeyinin dk oldugu dikkat ekmitir.
Diger yandan, depresyonda olan insanlarda intihar riskini arttran etmenler, bozuklugun
agrlk derecesinden daha nemli bulunmutur.(24'38)
Depresif Hastalarda ntihar Riskini Arttran Faktrler:
l) Kendisini sulama, gnahkrlk, degersizlik fikirleri; gerginlik ve ajitasyonla beraber
olan depresyon.
2) iddetli hipokondriazis.
3) Uykusuzluk ve bununla ilgili yogun endieler.
4) Kontrol kaybetme korkusu; kendisine ya da bakalarna zarar verme korkusu.
5) Daha nceden intihar giriiminin olmas.
6) Dnce baznda intiharla ugra ve intihar hakknda konuma.
7) Akrabalarn hastaya kar soguk davranlar veya sosyal olarak izole yaama.
8) Ailede intihar yks.
9) l5 yandan nce ailenin paralanmas.
l0) Ciddi fiziksel hastalk.
ll) Alkol ya da madde alkanlg. (Doktorlar arasnda madde kullanmnn yaygn
olmas, bu gruptaki intiharlarn genel poplasyona gre yksek oluunu da
aklamaktadr.)
l2) Depresif mizacn son dnemleri (miza depresif, fakat motor aktivitedeki geri
dnle, bu dnemde risk zellikle yksektir).
l3) Kt ryalar, ryasnda kendisine zarar verici davranlarda bulunma.
l4) sizlik ve ekonomik zorluklar.
l5) Yksek agresivite dzeyi.
Baz psikiyatristler, din bagllklarn depresif hasta-lardaki suisid egilimlerini azalttgn
sylerler. Din inanc olmayanlardaki suisid yaygnlg bu gr dogrular gibidir. Fakat
burada bir handikap vardr. O da: Din bagllg yksek olan insan, "Neden ben byleyim?
Neden byle olumsuz ve negatif dnyorum? Neden umutsuzluga kaplyorum? Beni
Yaratana kar su iliyorum" diye dnp depresyonun derinligini ve suisid tehlikesini
arttrabilir.(l4)
Depresyon ile intihar giriimi kastnn ciddiyetini aratran Silver ve arkadalarnn
bulgular anlamldr.
Bulgular yledir:
l- Deprese olmayanlarda; ntihar kast degeri 5,8.
2- Orta derecede deprese olanlarn; ntihar kast degeri l3,3.
3- Ciddi derecede deprese olanlar da; ntihar kast degeri l5,6 olarak bulunmu.
Silver'in dncesine gre tan ne olursa olsun, intihar giriimi srasnda ahs mutlak
depresyon geirmektedir.'42'
87
VVetzel'e gre, intihar eden hastalarda olay ncesi yaplan psikolojik testler, yksek
oranda depresyonun varlgn gstermektedir. ntihar eden hastalar, kontrol grubu olarak
alman diger psikiyatrik hastalardan daha fazla depresif zelliklere sahiptirler.(40)
Dnya saglk rgtnn yaptg bir aratrmada, gerekletirilmi intiharlarn en az
%50'sinde ciddi boyutta depresyon, %25'inde kronik alkolizm, dk bir ksmnda
izofreni tehisi aldklar saptanm.
Ringel (l969) Viyana niversitesi psikiyatri klinigine intihar giriimi ile bavuran vak'alara
konulan tanlar incelemi ve depresyonun birinci sray aldgn grm. [Ringel, E.
(l969), Selbestmord Vehtung Wien: Verlay Hans Huber]
Babaoglu'nun (l990) intihar giriim yks olan 52 hastay kapsayan almasnda; 27
hasta Bipolar Bozukluk (Psiko-Manik-Depresif) ve Depresyon tans alrken, ikinci srada
9 hasta ile izofreni grlm. nc srada ise, Atipik psikoz tans alan hastalar
gelmektedir S9)
Maner'in (l988) "Psikiyatrik Hastalarda Suisid Giriimi" almasnda, suisid
dncesi ve giriimi olan 75 hastann dosyalar retrospektif (geriye dnk) olarak
incelenmi. Hastalarn aldklar tanlarda ilk sray affektif bozukluklar alrken, ikinci
sray organik bozukluklar ve kiilik bozukluklar, nc sray atipik psikozlar, drdnc
sray izofrenlerin aldg grlm .(79)
Taneli'nin l980-8l yllar arasnda, bir yllk bir srede,
Bursa niversitesi Tp Fakltesi Acil Poliklinigine, intihar
giriim nedeni ile bavuran l23 olgunun psikiyatrik tan
gruplarna daglmnda ilk sray "Ksa Devre" reaksiyonu
alm (n:24, %l9,52).^7l)
Ulam'm (l992) zkym giriimi ile yatrlan hasta dosyalar zerindeki retrospektif
almasnda; duygulanm bozuklugu tans kadnlarda, kiilik bozuklugu n tanlar
erkeklerde daha fazla olarak bulunmu.(83)
Dogan'm (l990) almasnda da ilk srada depresyon, ikinci srada bunalt bozuklugu,
nc srada psikotik bozukluklar tespit edilmi.(78)
izofreni ve ntihar:
ntihar kurbanlarnn %l0'unda izofrenik bozukluk vardr. Bu hastalarn ayn zamanda
depresif olup olmadklar belli degildir.()
Bleuler (l978), izofren hastalarda hayat boyunca suisid riskinin %l5 oldugunu
belirtiyor.'43'
izofren hastalar bazen intihar edebilirler. zellikle hastalgn erken dnemlerinde,
yaklaan bir felaket duygusu yaadklarnda intihara egilim artar. Da dnk davranlar
normal olabilir. Gen insanlarn byle beklenmedik ve gizemli intiharlarnn bir ksm bu
duruma bagl olabilir. Bunlarn bir blmnde hezeyan ve varsam ile giden kronik bir akl
hastalg vardr. izofreniler, nadiren kendilerini ldrmelerini emreden sesler duyarlar;
ya da perseksyonlardan (ktlk grme fikri) bir ka olarak... Fakat bu da nadirdir.
(l4>
ntihar giriimi olan 50 izofren hastayla yaplan bir almada; hastalardan 4l'i 6 aylk
takipten sonra tekrar incelenmi.
Daha nceki intihar giriimlerinin depresyon, kadn olma, dk grenim seviyesi ve sk
hospitalizasyonla belirgin bir ilgisi saptanm. Takip almasnda depresyonla ilgisi
devam etmi. Mevcut durumdaki suisid dncesinin depresyonla ilgisi bulunmu.
izofrenik semptomlar asn-
Neden
NTHAR E DYORLAR?
89
dan ise; birinci zamanda negatif semptomlarla, ikinci zamanda da delzyon ve
halsnasyonlarla ilgili bulunmu. Bu bulgular depresyon ve suisid giriimi arasndaki
bilgiyi belirten daha nceki almalar teyid etmektedir.
Bu almada suisid giriimi olan ve olmayan izofrenler karlatrlm ve u sonular
elde edilmi:
Suisid Giriimi Olan izofrenlerde;
En belirgin risk faktr depresyondur.
Bunu takiben, izofreninin pozitif bulgular,
Kronisite kazanma,
Daha nceki yatlarn fazlalg,
Verimsiz i hayat,
Ciddi fiziksel hastalk,
Madde kullanm,
Daha nceki intihar giriimi varlg,
Mutsuz ocukluk geirmek,
Kadn cinsi olmak,
Psikozun erken dnemi ve alevlenme sr asnda.<46) VVeis'e gre yaplan saglkl
izleme almalarnda; izofreni tans konanlarn %l0'u, depresyonlularn %l5'i, kronik
alkolizm tans alanlarn %l5'i, ila bagmlllar-nm % l0'unun, anti sosyal kiilik
bozuklugu gsteren hastalarn %5'inin hayatlarn intihar ederek sonlandrdklar
grlmtr/8'
ntihar davran gsteren psikiyatrik hasta poplasyo-nunda tanlar cinsiyetlerine gre
anlaml sonular vermektedir. Alkolizm ve ila bagmllg erkeklerde yogunlarken,
kadnlarda depresyon ilk sray almaktadr. izofreni her iki cinste ikinci sraya
oturmaktadr/44' ..... >
l
90
Roy'un (l982) yaptg izleme almalarnda izofreni tans konan hastalarn %l0'unun
hayatlarm intiharla nok-l talandrdklar tespit edilmi.{45)
izofrenik Hastalarda ntihar Riskini Arttran Etkenler:
a) Hastalgn erken dnemleri,
b) Erkek cinsiyeti,
c) Greceli olarak daha gen yalar,
d) Relaps ve remisyonlarla giden kronikleme,
e) Muayene ya da kontrollerde depresyon ve intihar dncelerinin saptanmas,
f) zellikle non-psikotik dnemde hastalgnn ac bir ekilde farknda olma,
g) yi egitim grm olma, yksek verim beklentisi, h) Yalnz yaama,
) Akatizi nedeniyle ilalarn brakma (ila yan etkisiyle sknt huzursuzluk ...).(23'24'43)
Alkoligin, Madde ve ntihar:
Alkolizm, yksek intihar riski asndan ikinci ruhsal bozukluktur. ABD'de yaplan bir
almada alkoliklerdeki intihar hznn, alkolik olmayanlarn l0 kat oldugu bulunmutur.
ntiharlarda ise alkolizm yks %25 civarndadr. Ayn toplumdaki eroin bagmllar da
intihar asndan normal poplasyona gre 20 kez daha fazla risk altndadr.^ 23< 24' 3B
Srekli alkol kullanmnn ve alkolizmin kronik suisidal bir form oldugunu syler Stengel...
Alkolle suisid hz arasnda korelasyon oldugu rapor edilmitir/l4'
NedeWntihar E diyorlar?
Alkol ve ila alkanlg ile intihar riski arasndaki baglant, eitli aratrmalarla ortaya
konmutur. Alkolizm intiharlarn %20-30'u ile ilikili bulunmutur. Alkolizmde hayat boyu
intihar riski %l0-20 arasnda hesaplanmtr.
Alkoliklerdeki intiharlarda sekonder olarak gelien depresyonun nemli rol vardr.
Bununla beraber, eksternal faktrler de nemli nedensel roller arasndadr. Alkolik bir
kimse zellikle kiileraras kriz annda risk altndadr. almalar gstermitir ki,
intihar eden alkoliklerin su-isidden nceki 6 hafta iinde yakn bir ilikisi sonlanmtr.
Alkol ve diger bagmllk yapan maddeler impuls kontroln bozmakta ve depresyon ve
psikozu arttrmaktadr. Barbtratlar ve alkol, zellikle lethal (lmcl) kombinasyon
oluturmaktadr.(48)
Madde ktye kullanm, daha sklkla alkolizm, intihar grlen psikiyatrik hastalklar
arasnda ikinci sradadr.^49'
Alkol ve intihar iki yolla ilikili olabilir: Birinci olarak alkol, suisidal akt'da birincil olarak yol
am olabilir. Genellikle impulsif tarzda intiharlar alkoll iken yaplmaktadr. kinci
olarak alkolizm, kendiliginden intihar risk faktr olarak dnlmektedir/l2'
Alkol ve ila bagmllg, intihar dncesi ve giriimine sebep oluyor ve onu
ynlendiriyor. Ayrca mitsizligin sbjektif durumu, intiharla ilgili anahtar rol
oynamaktadr.
Alkol ve madde bagmllgnn tesiriyle, toksik etkileriyle, mitsizlik duygusu ortaya
kyor. Ayrca insann ruh hali ve yarglamasyla ilikili olan nrotransmitterlerle
muhtemelen ilikileri var.
Alkol ve madde bagmllg, kiileraras ilikileri ve sosyal destegi bozmas ile intihara
neden oluyor.
92
almalarda btn intiharlarn %50'sinin alkol ve madde kullanm ve bagmllg ile
ilikili oldugu; alkol ve madde bagmllarnn %25'inin intiharla yaamlarna son verdikleri
grlmtr.
Ayrca yetikin intiharlarnn %70'inin alkol ve madde kullanm ve bagmllg ile ilikili
oldugu aklanmtr.
Alkolizm ve madde kullanm suisid davran iin risk faktrleridir. Her alkolik ve madde
kullanan kii (hele bunlar aktif olarak alkol ve drog kullanyorlarsa...) intihar asndan
degerlendirilmelidir/88'
Baka bir yaynda, alkolizmde suisid riskinin hayat boyu %ll-l5 oldugu
belirtilmektedir.'50'
l990 ylnda, ABD'de 298 alkol bagmls hastada yaplan inceleme sonucu; %l9'unun
(n:57) gemite intihar giriiminde bulunduklar anlalm.
ntihar giriimi olan ve olmayan alkol bagmls hastalarn karlatrlmasnda, intihar
giriimi olanlarda u zellikler bulunmu/5l' ;
ntihar giriimi muhtemelen aileseldir.
Dk sosyo-ekonomik dzey. '
Gen yata olma. ;
Agr iicilik.
Kt yaantlar.
Yine ABD'de, "Alkolizmde intihar presipite eden multipl risk faktrleri" adl bir alma
yaplm ve almaya 50 hasta alnm. Alkolizmde suiside egilimi arttran multipl risk
faktrleri aratrlm. Sonular yle bulunmu:'52'
Srekli iicilik. ;?- ' '">' 'ov'.KtiU' '.miw f-r>n ;-h
Majr depresif epizod.
Neden ntihar E diyorlar? 9$
Suisidal ilgi.
Dk sosyal destek. Tl
Ciddi fiziksel hastalklar.
t isizlik.
Yalnz yaama. t
Dikkat edilirse alkolizm ile intihar baglants konusunda yaplan aratrma ve incelemeler
byk bir paralellik gstermektedir.
ntihar eden psikiyatrik hastalar arasnda ilk sray alan depresyonlularda, agrlkl olarak
ie yaramazlk, g-nahkrlk-sululuk duygular ve mitsizlik hakimdir. Alkol
bagmllarnda ise sosyal ve kiileraras ilikilerdeki sorunlar n plndadr. problemleri,
kanun problemler, ekonomik ve sosyal problemler bir ag gibi her taraf sarar... Tolerans
tkenen yaknlar, nihayet bozulan aile dzenleri gitgide alkoligi evreden soyutlar. Bunun
dogurdugu depresif ruh hali de tabloya ilave olur. Alkoln toksik etkisiyle oluturdugu
depresyon daha da agrlaabilir.
Alkol bagmllarnn kendileri ve yaknlaryla ilgili psikolojik, sosyal problemlerine ek
olarak, bu kiilerde: Siroz, alkolden kesilme belirtileri, alkolik gastrit, itahszlk, mide
bulantlar, kusma ve karn agrlar, nrolojik problemler olmak zere alkole bagl fiziksel
sorunlar ortaya kabilir.
Alkoliklerin hayat hikyelerinde ve muayenelerinde depresyonda grlen belirtilere
de rastlanr. Sklkla inti- ! har fikirleri vardr. znt, karamsarlk, gelecekle ilgili l
beklentilerin kayb, mitsizlik ve akln karacag korkusu > ve duygular dikkat eker.
yi
94
Alkolizmde ntihar Riskini Arttran Etkenler:
|| Depresyonla birlikte giden alkolizm. 't l Yan ilerlemi olmas. :
Fiziksel olarak kt artlarda olma.
Son drt ylda i evresinde uyumsuzluk. ,
Ksa bir sre nce bir yaknndan ayrlm olma. : Alkolizm farkl bir problem
gsterir. Halk tarafndan
da vuran belirtileri bilindigi halde, bu hastalarn ok az intihardan nceki son bir yl
iinde tbb ya da psikiyatrik tedavi grrler. Alkoliklerin kk bir ksm hastalgn
kroniklemesi ve ailelerin hastalar izole etme fikirleri yznden, doktorlar tarafndan
muhtemelen bir kez grl-mlerdir.(22-23-47)
Kiilik Bozukluklar ve ntihar:
Borderline (snrda olan, ularda yaayan) kiiler en yksek suisid riski altndadrlar ve
suisid egilimlerinin ciddiyetini saptamak olduka zor olabilir. Bu kiilerin suisidal
motivasyonlar kendisini reddettigini dndg kiiye kar bir isyan davran gibidir.
Borderline kiilerde suisi- ' dal davran, genellikle tekrarlayan bir problemdir.
Diger risk altndaki kiiler, antisosyal ve histrionik kiilige sahip insanlardr. Narsisistik ve
pasif-agresif hastalarda da yksek risk mevcuttur. nk, fke belirgin bir etkiye sahiptir.
(48)
Stengel ise, histrionik personaliteye sahip olmay yksek suisid riski olarak
grmektedir/l4'
Akskal ve arkadalarmn (l985) bir almasnda, Borderline kiilik bozuklugu olanlarn
l5-20 yllk takip almalar sonulan verilmi. Bu kiilerde intihar orannn %9,5 oldugu
ifade edilmektedir.<56)
Neden ntihar &dyorLr?-
Minna ve arkadalarnn (l988) almasnda, DSM-3'e gre "Borderline Kiilik
Bozuklugu" tans alan l80 hasta incelenmi.
Duygulanm bozuklugu, madde ktye kullanm bozuklugu ile beraber olan borderline
kiilik bozukluklarnda intihar riskinin digerlerine gre ok yksek oldugu dikkat ekmi-
tir.(57)
ntihar Riskini Arttran Kiilik zellikleri:
a) ocuklukta evden kama yks.
b) Madde ve alkol ktye kullanm.
c) Alt kltr grubu zellikleri.
d) evresine ve arkadalarna yabanclama.
e) Labil duygu durumu.
f) Agresivite. i
g) mpulsivite.(23)
Organik Beyin Sendromlan ve intihar:
Deliryum (bilin sislenmesi) ve demans (bunama) dahil, suisidlerin %5-l0'nu organik
beyin sendromlu hastalarca gerekletirilir. Bu hastalarda zayflam geregi
degerlendirme yetisi, deliryumda artan impulslar suisid riskini arttrr.
Demansa eklenen depresyon tablosu, demansl hastalarda suisid riskim arttrr.
Epileptik hastalar, ciddi kafa travmas geiren hastalar da suisid riski altmdadr.(48)
9- NTHARlN PULARl VE ARETLER:
ntiharn nceden Anlalmasna Ynelik pular:
l- Yaam Biimiyle lgili ve Durumsal pular:
a- Hayatn erken dnemlerinde evden ve okuldan kama, drst olmayan davranlar.
b- Baba tarafndan erken reddedilme.
c- Yinelenen ve baarsz olmu evlilikler.
d- Alkolizm ve uyuturucu kullanm. ,
e- Dzensiz ev ve i hikyesi, gelirde ini klar.
f- alma gc ve baar arasndaki eliki.
g- Uzun sreli lmcl hastalk. . f
h- , evlilik ve yakn dostlarla ilgili kayplar ya da problemler.
- ntihara kararl olma, saldrgan hayat srme (hayatta saldrgan davranlar).
, ;;
l- Byk zorlamalar getiren yaantlar. ;l
2- Davranla lgili pular:
a- Ruhsal bozukluk belirtilerinin bulunmas. ,,
96
b- lm riski olan ilalar kk dozda kullanma. -
c- Son 6 hafta iinde duygusal ilikilerde kesilme.
d- Cinsellikle ilgilenmeme.
f- Toplumsal etkileimlerden geri ekilme.
g- Sevdigi eyalar ee dosta dagtma.
3-letiimle lgili pular:
a- lm istegini belirten dogrudan ve yinelenen konumalar.
b- Dolayl olarak mutsuz, olumsuz, kararsz, karamsar dnce ierigi ve umutsuz
konuma ierigi.
ntihar Konusunda Dogrular ve Yanllar:
Suisidden bahseden kiiler intihar etmezler.(Y)8
Her intihar eden on kiiden sekizi suisidden birka ay nce belirgin sinyal, uyar ve
ipular vermektedir.(D)9
Eger intihardan bahsetmezsek, intihar gereklemez.(Y)
Suisidden bahsetmek nlenmesinde etkili bir yntemdir.(D)
Suisid uyar vermez.(Y)
Aratrmalara gre suisidal kiiler tarafndan yaplan yardm agrlar ogunlukla
kodlanm (imal) ekilde verilir, bunlarn farkna varmak hayat kurtarabilir.(D)
Suisidal kiiler kesinlikle lmek istemektedirler.(Y)
Suisidal kiilerin ogu yaamla lm arasnda kesin bir seim yapamamlardr. Bir
bakma "lmle kumar oynamaktadrlar," kendilerini kurtarmay bakalarna brakrlar.
(D)
/lJCfl llglf; lf,HlBTCl -l 8_ iyy yanl - (D): Dogru
.
Bir kii bir kez suisidal oldugu zaman mr boyu suisidal davranlar devam eder.(Y)
Kendilerini ldrmek isteyen kiilerin ogu yalnzca kstl bir zaman iin suisidaldirler.
Eger krizden kurtulabi-lirlerse iyi bir hayat srebilirler. (D)
Kriz sonras iyileme suisid riskinin sona erdigini gste-rir.(Y)
ntihar giriiminde bulunanlarn ogu "iyileme" baladktan sonraki ay ierisinde
lmcl dnce ve duygularn gerekletirmek iin yeterli enerjiye sahiptirler. Aileler ve
hekimler zellikle bu dnemde dikkatli olmaldrlar.(D)
ntihar ya ok zengin ya da tam tersi ok fakirlerde g-rlr.(Y)
Suisid, toplumun her trl ekonomik seviyesinde grlebilir.(D)
Suisid egilimi kaltmsaldr.(Y)
Suisid kiiseldir ve nlenebilir. Yalnz ailede bu kiinin intihar digerleri zerinde byk
etki yaratabilir ve onlar da risk altna sokar.(D)
ntihar eden herkeste psikiyatrik bir bozukluk var-, dr.(Y)
ntihar eden kiiler ok zntl, mitsiz olabilirler; bu, her zaman akl hastalgna
iaret etmez.(D)
Televizyondaki intihar sahneleri (model oluturarak) intiharlar arttrabilirler.(D)(90)
Suisid Riskini Belirleme:
Her trl suisid giriimi nemsiz gibi grnse dahi bir yardma agrma olarak
alglanmaldr. Suisid fikri bir kiinin i dnyasnn kararszlg ile baa kabilmek iin son
99
abas olarak dnlmeli. Suisid fikri ya da giriimi birka faktrn birlemesiyle ortaya
kar. Ki, bunlar psikiyatrik bir hastalgn varlg, hastalgn iddeti, kiilik yaps, aile ve
sosyal destek sistemleri ve daha nceki yksdr. Bu nedenle suisid riskinin
belirlenmesi, bu ve diger risk faktrlerinin bilinmesi ile desteklenmelidir.
Suisidal davran bir sretir. Bir ucunda uuan intihar dnceleri diger ucunda ise
ciddi suisidal impulslar bulunmaktadr. Suisid riskini belirlemede hastann suisid
plnlarn ve seilen metodu grenmek ve kurtarlma zamann hesaplayabilmek
nemlidir. rnegin einin yannda 50 adet asetoaminofen tableti ien kii, gizli, detayl
plnlar yapan ve ipucu brakmayan birine gre daha az risk altndadr.
Yksek Suisid Riskini Gsteren Faktrler: Majr depresyon veya bipolar bozukluk
deprese tip; zellikle de hastann mitsizlik duygular varsa veya bu konuda istek
belirtiyor ve bir silah ediniyorsa...
Degerli ahs eyalarn ve koleksiyonlarn elden karyorsa...
Psikoz ierisinde kendisine suisid ynnde emir veren ha-lsnasyonlar (gaipten ses
iitme)... izofren hastada sekonder olarak gelien depresyon... Organize plnl suisid
fikri ve dk kurtulma durumu, Kullanlan veya dnlen metodun lmcllgnn
yksek olmas...
Klinik olarak deprese bir biimde suisidal kominikasyon. Sevilen, lm bir kii ile tekrar
birleme arzusu (zellikle adolesan intiharlar iin...) Yakn gemite veya ani bir kayp ile
birlikte alkolizm.
l00
NEDEN NTHAR EDYORLAR?
Belirgin bir presipitan faktrn varlg.(48> u^na ah ,
Suisid riskinin klinik olarak belirlenmesi olduka zor bir grevdir. Traunt ve arkadalarnn
(l99l) Londra ve Ontorio evresinde alan 99 psikiyatriste gnderdikleri sorularda,
psikiyatristlerden suisid riskini belirlemede kendileri iin nemli olan l0 faktr
sralamalar, varsa baka ilavelerini belirtmeleri istenmi. Sonular yle sralanm:
l- mitsizlik en nemli risk faktr olarak belirlenmi.
2- kinci olarak intihar niyeti,
3- Daha nceden intihar giriimi varlg, ,^
4- Mood ve affektin seviyesi (disforik olmas),
5- nsanlararas ilikilerin kalitesi,
6- Depresyon belirti ve bulgular, .>y
7- Sosyal entegrasyon durumu, :
8- Son zamanlarda ilikilerde kayp, \i
9- Mental durumun belirtileri,
l0- Yardm kabul etmeye ynelik isteklilik. s Bu yayma, verdigi cevaplarla
katkda bulunan psikiyat-
ristlere gre, psikiyatrik tehis birok risk faktrnden daha nemsiz bulunmu ve ll.
sraya yerletirilmi. t
mitsizlik son zamanlarda, zellikle Beck ve arkadalar tarafndan daha da fazla ilgi
ekmitir.(92> ' '
Suisid Ykllgnn Derecesini Belirleme:
a) Suisid dnceleri (dnce, istek, drt)
b) Suisid tasarlar (dnceyi eyleme dntrmeyi tasarlama aamas)
..,,
c) Eylem iin kurulan plnn zellikleri:
Hastann ayrntl bir pln var mdr? v
Kullanmay plnladg aralar, ulaabilecegi eyler midir?
' .
NEDE;N
l0l
Bu aralar ldrc mdr?
d) Gelecege ilikin plnlar, istekleri var mdr?
f) Hastann mental durumu nedir?
(Psikotik, deprese, entoksike vb.)
Suisid Giriiminin Ciddiyetinin Degerlendirilmesi:
a) Kullanlan yntem tehlikeli midir?
b) Hasta yntemin ie yarayacagna inanm mdr?
c) Giriimci, kefedilmeyecegine inandg bir yntemle mi gerekletirmeye almtr?
d) Hastann hayatta kaldg iin tadg duygu nedir?
e) Arkasndan bir mesaj brakm, bir ey istemi midir? Yoksa yalnzca lmeyi mi
dnmtr?
f) Giriime yol aan psikolojik ya da yaamsal koullar imdi degimi midir?
l02
l0- NTHARA STEKL KMSEYE YAPlLACAK YARDlM NASlL OLMALlDlR?
Tedavide en mhim yol, hasta ile temas saglamak ve dnya ile arasnda yeniden
baglant kurmaktr. Yardm yapacak olan insann bilhassa psikolog ve psikiyatrist iin
bilinmesi gereken nokta udur:
Hastann psikolojik destege ihtiyac vardr. Bu durumdaki bir insan yaamann degeri
oldugunu unutmu, bir bakma zdelik-identity'sini deta kaybetmitir. Onda bu hissi
yeniden yaplandrmak ve aksiyona yneltmek lzmdr. Btn bunlar gerekletirmek
iin hastann akraba, dost, yaknlar ile ibirligi kurup, birlikte bir tedavi pln tatbik etmek
gerekir. Durumlar ok ciddi, intihar potansiyeli ok yksek olan hastalarn hastahane ve
psikiyatrik klinikte tedavisi arttr. Bylelikle hem hasta intihara kar daha iyi korunmu
olur. Hem de gereken tedavi usulleri bulunan bir yerde hasta ele alnm olur. ntihardan
nceki muayenesinde (..M.) vazifeli olan psikiyatrlar gerekirse gereken ilalar verir
veya hastann durumuna gre baka tedavi yollarna gidebilir.
Hasta ile yaplan "nterw" boyunca psikolojik destek saglama ve yardmc olma; onu
anlamaya, nyargsz degerlendirmeye ynelik bir davranla saglanr. Psikolog veya
l03
psikiyatrlar, hastaya, kendisini lm gze aldracak kadar vahim saydg ve ahsiyetini
btnyle sarsan durumun gereklik derecesinin algladg kadar olmadgn hissettirir,
bu trden olaylarn grlebilecegini, herkesin basma gelebilecegini, fakat iyilemenin
mmkn oldugunu sylemek ve inandrmak durumundadr.
Do Dr. Nezahat Erkun'a gre "mit verme en bata gelen iyiletirme aresidir." Hasta
ile birlikte onu ezen problem ele alnmal, yeniden yorumlanarak, yardm yapanlarn
rol, niin bu yardm yaptklar, gayenin ne oldugu aka hastaya anlatlmal "Help-
Yardm" en geni manas ile btn ynleriyle yaplmaldr.
..M'deki mahadeler unu gstermitir ki, potansiyel bakmdan intihara meyilli
kiilerde bir eit maglubiyet hissi vardr ve aksiyondan uzak, deta paraliz haldedir. Bu
hareketsizlikten kurtulma hamlesi bazen iten tepen, mitsizce giriilen bir kendini yok
etme davrandr. Yaplan ilk yardm denemeleri hastay aksiyona kar uyarmaktr.
Bunu psikologlar ve pisikiyatrlar trl ekilde ve plnl ve organizeli olarak
gerekletirirler. Zaten hastann kendisinin ..M'ye bavurmas bir aksiyon hamlesidir.
Ve oraya ayak basar basmaz kendisine eitli devler, kalem kagtla yaplacak psikoloji
testleri verilir. Bunlarn, problemlerinin zmnde ok nemli admlar oldugu hissi
uyandrlr. Ayrlrken de klinikle irtibat kurulur ve belli bir gnde ve saatte klinikle
konumas ve kendisinden, neler yaptgndan bahsetmesi istenir.
Hasta ile konuurken, danmann ii sadece hastann durumunu, lm isteklerinin
sebebini aratrmak degildir; asl yaplan, bir taraftan da hastann zdeligini-identity
onun kafasnda yaplandrmak, kendisine gemii ve gelecegi olan bir insan oldugu
inancn vermektir. Zira, biraz evvel
l04
iaret ettigimiz gibi, bu gibi kimselerde bir duraklama, bir felleme hali vardr. Gelecek
iin bir aksiyon tasarlaya-mamaktadrlar.
te onlar ileriye, bir aksiyona dogru yneltmek, ona kim oldugunu ve neler
yapabilecegini neler baarabilecegini hatrlatmak, intervv boyunca konumalar
srasnda yaplacak balca ilerden biridir. Hasta bylelikle bir koca, bir baba, bir memur
olarak kim oldugunu, neler baarmas gerektigini grr. Sonra o anda kendisini rahatsz
eden, ahsiyet yapsn kurcalayan probleme de temas edilir, ona da bir zm yolu
bulmaya allr.
Bundan baka bir de hastaya kar ll bir otorite kullanmak gerekir. Hasta kendini
aciz, zm yolu bulunamayacak bir durumda hissetmektedir. Bir taraftan bir kaos iinde
kaybolmu gibidir, bir taraftan da ufku ok daralmtr; bir tek yol grmekte, diger msbet
zm imknlarn se-ememektedir. Doktor Ferberow'n gr ile hasta, hayata deta
bir tpten bakmaktadr. Seim yollar sadece lmle dirim, sevgi ile kin arasndadr.
Ancak bu dar gr, ksa bir zaman iin hastada baskn haldedir. Otoriter bir tedavi bunu
giderebilmektedir.
.O.M'ne yaplan mracaatlarda, aag yukar %l5'i ok ciddi oldugundan hastahane
tavsiye edilmitir.
Kalanlarn yarsndan fazlas klinikteki psikologlarla bir ya da birka seanslk temasla
iyileme yoluna girmektedir. Digerleri iin de aile ile birlikte ya da baka bir eit
psikoterapiye bavurulmutur. ok az sayda baz kimseler devaml ekilde st ste
potansiyel bakmdan intihara meyillidirler, fakat ogunlugu iin intihar meyli ve
potansiyeli geici bir durumdur ve bir defa tedavi yoluyla ele alndktan sonra pek
nksetmemektedir.
' dEJDEN NTHAR Et)JORLAR?
l05
Ancak unu da belirtmek yerinde olur ki, klinigin istatistikleri u noktalar aydnlatmtr:
Eger tedavi yaplmazsa:
ntihar tehdidinde bulunanlar intihar edebilirler ve teebbs edenin ogu bunu tekrarlar.
"]
ntihar edenlerin %80'i, nceden byle bir davranta bulunacaklarn haber verirler.
Tehlike iaretinin bilinmesi, bylelerinin hayatn kurtarr.
Potansiyel bakmdan intihara meyilli olanlar psikotik olmaktan ziyade ogu zaman
heyecan bakmndan dzenleri bozulmu insanlardr, ancak problemleri ciddidir.
Hastann telefonuna cevap vererek, hekimler yardma agrarak polisin derhal
harekete gemesi faciay nleyebilir.
A
l06
Neden ntihar E diyorlarl/
ll- NTHAR VE NTHAR GRMNN NtENEBLRLG VE ALlNMASl GEREKEN
NLEMLER:
Gnmzde suisidolojinin temel zelliklerinden biri, intihar eyleminin aratrlmas ve
nlenmesinde, biyomedikal ve sosyal bilimler arasnda srekli artmakta olan ibirligi ve
etkileimdir. Bu etkileimin belki de n nemli sonucu, intihara ynelik davrann
yalnzca bireysel veya yalnzca toplumsal bir patolojinin rn olmayp temelde biyolojik,
psikolojik ve toplumsal etkenlerin bir bilekesi sonucu olutugu dncesinin giderek
yaygmlamasdr.
Bu gr dogrultusunda intihar, biyopsikososyal bir fenomen halini alm, intiharn
nlenmesinde, pek ok meslek grubuyla birlikte, toplumun hem bireysel insan
degerlerinin hem de btnn katlmn gerektiren bir sosyal ilgi odag giriimleri ile e
anlaml bir nitelik kazanm olan "yardm glg" deyimi, olayn insanlararas ve
toplumsal ynnn vurgulamm aka gstermektedir.
Pek tabii ki, kendini ldrmeye ynelik davranlarn nlenmesi konusunda biraz olsun
baar saglamann yolu, bu tr davranlar azaltmaya ynelik programlarn yalnzca
bireyler degil; aile, okul, iyeri, kurulular dzeyinde de uygulanmas olacaktr.
l07
Dnya Saglk rgt (WHO), bu konuda geni almalar yapm ve stratejiler
gelitirmitir.
Birinci olarak, intihara ynelik davrann nedenleri, mdahale ve nleme projelerinin
etkinligi, bu tr projelerin degiik kltrel ve sosyo-ekonomik koullarda uygulanmas ve
etkin yntemlerin tespit edilmesi iin, amalara ynelik olarak, gvenilir bilimsel verilerin
toplanmas ele alnm ve geni materyal toplanm.
kinci olarak, intihara ynelmi ya da yksek risk tayan bireylere ynelik hizmetlerin
gelitirilmesi esas alnm.
nc olarak, ilikili kurululara ve genel olarak topluma gerekli bilgi ve egitimin etkili
biimde verilmesi ve yksek risk tayan gruplara zel hizmetler saglanmas da dikkate
alnm.(55)
VVHO'nun intihara ynelmi ya da yksek risk tayan bireylere ynelik hizmetlerin
gelitirilmesi ynndeki almas ok ynldr.
Yksek intihar riski tayan gruplarn tedavisine ynelik hizmetlerin geniletilip
gelitirilmesi nem tamaktadr. Bunun saglanmas, ruh saglg hizmetleri, saglk ve
sosyal yardm hizmetleri, yasama ve yarg kurumlar arasnda ibirligi yaplmas ile
mmkndr. Bunun iin:
ntihar egilimi tayan depresif kiileri belirleyip tedavi etmek durumunda olan saglk
grevlilerinin bilgileri arttrlmaldr. Bu dogrultuda, pratisyen, psikiyatrist, klinik, psikolog,
psikoterapist, sosyal hizmet uzman, genel ve sosyal hizmet hemiresi gibi grevlilerin
egitimleri aagdaki niteliklere uygun olmaldr:
ntihar ve intihar giriiminin epidemiyolojisi ile intihar davrannn akut ve kronik risk
faktrleri hakknda bilgi verilmesi.
l08
Yksek oranda intihar riski tayan kiilerin tespiti konusunda yetenekleri arttrc bilgi
ve egitim.
ntihar egilimi gsteren kiilerin, intihar edenlerin akrabalarnn ve byle kiilerin
arkadalarnn aileleri ile grme tekniklerinin gelitirilmesi ynnde egitim...
ntihar Problemi le lgili Egitim ve Bilgi:
ntihar orannn azaltlmas ve kurtulan kiilerin zerindeki etkilerinin hafifletilmesi iin
ilgili rgtlere, gruplara ve halka, uygun bilgi ve egitim saglanmas nem tamaktadr.
Aagdaki noktalar zel ilgi gerektirir.
Orta gretim grevlileri, danmanlar ve meslek gretmenlerinin egitim programlar,
iddetli depresyon, intihar riski, ve intihara egilimli grencilerin uygun ynlendirile-
bilmeleri konularnda bilgi ve egitim sahibi klnmaldr. Ayn hususlar okul dndaki, ya
da okuldan ayrlm grenciler ile ilgilenen grevliler iin de geerlidir.
lgili egitim programlar u zellikleri ihtiva etmelidir:
ntihara ynelik davrann akut ya da kronik risk faktrleri ile ilgili bilgiler.
Aka risk tayan grencilerin ynlendirilmesi ve bavuru kurumlarnn belirlenmesi
iin kriterler ve metotlar konusunda bilgi.
Bu tr grencilerle anlayl bir ilikinin kurulabilmesi iin gerekli insan ilikileri ve
iletiim becerilerinin gelitirilmesi konusunda egitim.
grenciler arasnda bir intihar ya da intihar giriimi olaynda ruh saglg merkezleriyle
okullar arasnda baglantlarn kurulmas hakknda bilgi...
Polis Tekilatnn grevleri ile ilgili olarak aagdaki neri getirilebilir: r-
l09
Polis Tekilatnda intihar konusunda egitilmi memurlardan oluan nitelerin
kurulmas...
zel Gruplar:
Baz zel gruplar iin aagdaki dzenlemelerin yaplmasnda yarar vardr:
Ergenlik agndaki genler arasnda intihar egilimlerinin belirlenmesi ve nlenmesi iin
allmas: Okula devam eden ergenler iin, okullar ile temel saglk kurumlar ve
mmknse anne-babalar arasnda ibirligi saglanmaldr, psikolojik problemleri olan
grenciler iin, belirli gnlerde okula gelecek psikiyatrist ya da psikolog nerilebilir.
Okula devam etmeyen genler iin zel, toplu aktivite-ler dzenlenmelidir.
Diger yandan, intihar potansiyeli tayan yallarn bakm ile ilgili olarak, yalnz
yaamakta olan yallara ve zellikle eini yeni kaybetmi olanlara aktif bir yaklam
saglanmaldr. Bu programlar temel saglk hizmetlerinin bir uzants olarak kabul
edilmelidir. Einin lmnden sonra hzla kntye girme ihtimali olan dul ve yallarn
dzenli fizik ve ruhsal muayenelerinin yaplmas ve bu kiilerin toplumsal hayata
katlmalarnn saglanabilmesi iin gayret gsterilmelidir. Bu tr bir yaklam, zellikle
ocuksuz yallar iin dnlmeli ve einin kaybndan en az bir yl sonrasna kadar bu
yaklam srdrlmelidir.
Bir diger zel grup, slah ve cezaevleridir. Bu yerlerde zellikle intihara ynelik
davrann nlenebilmesi iin daha fazla aratrmalar yaplmaldr. Cezaevleri
grevlilerinin intihara egilimli mahkmlar belirleyip, mdahale edebilmesi iin egitilmeleri
gerekir. :
Kronik hastalar da zel grup iinde degerlendirilmeli. ^
Alkol ve madde bagmllar...
ll0
ntihara ynelmi kiilerin yaknlar yksek intihar riski tayan gruplar olarak kabul
edilmeli ve dolaysyla koruyucu tedbirlerin yneltilecegi hedef kitle olmaldr. Bu alnrsa,
onlarla temas kurularak yardmc olunmaya allmas iin etkin bir yaklam metodu
saptanmaldr.(55)
ntihar Olgusu ve Tedavi lkeleri:
Tm intihar giriimlerinn %5'i ciddi, %30'u ambivalan (lmeyi hem ister hem istemez) ve
%65'i demonstrasyon biimindedir. <m)
ntihar dncesi egilimi, giriimi olan her hasta daima acil mdahaleyi gerektiren bir
vak'adr.(93)
Acil yardm blmne veya psikiyatrik ayakta tedavi birimine genellikle drt tip intihar
hastas gelir.
a) Ksa bir sre nce giriimde bulunmu olanlar,
b) ntihar fikri ve drtleri dolaysyla doktora bavuranlar,
c) Diger ikyetleri dolaysyla gelmi olup muayeneleri srasnda intihar fikirleri oldugunu
kabul veya reddeden hastalar,
d) Arkadalar, ailesi tarafndan getirilmi, intihar fikri ve davranlar olduklarn inkr
ettikleri halde intihar ihtimallerinin oldugunu gsterecek ekilde davrananlar.(l7)
eitli lkelerde intiharlardan sonra yaplan degerlendirmelere gre intihar edenlerin
%80'i daha nce intihar edeceklerini bildirmilerdir. almalarda dikkati eken zellik,
vak'alarm %50'sinin intihardan nceki ay ierisinde, %25'inin intihardan nceki hafta
iinde tbb yardm iin bavuruda bulunduklardr. Bu hastalarn ogunda, doktora
gitmeyi gerektirecek bedensel bir hastalk yoktur. Doktora gidi, intihar fikirlerinin
ortaya karlmas iin
bir bahanedir. ntihara kalkm ve kurtarlm hastalarla yaplan grmeler de bunu
kantlamtr.
Bu nedenle sadece tbb grmede dahi bir degerlendirme ve hatta teraptik etki
saglanabilir. Grmelerde intihar riski iyice aga karlmaya allmaldr. ntihar
dnceleri ile ilgili sorular sanldg gibi intihara yol amaz. Aksine hastann
ferahlamasna ve bu konuda aka konu-abilmesine imkn tanr. ntihar etmeyi
dnp dnmedigi, dndyse bu konudaki planlar, hazrlklar olup olmadg,
istemedigi halde intihar dncelerine engel olamadg bir durum olup olmadg hasta ile
aka konuulmaldr.
ntihar kavram kesinletike ve pasif olarak araya giren dnceler eklindeyse tehlike
sz konusudtr. Bazen uzun sredir intihar dncelerinden sz eden hastalar birden
susar, artk bu konuda konumayabilir. Bu, ambivalanlarnm sona erdigini gsterir; ya
hasta yaamna son vermede kararldr, ya da gerekten intihar dncesinden
vazgemitir. Bu nedenle hasta birden konumaktan vazgeerse yaamak isteyip
istemedigi mutlaka sorulmaldr.
Eger hasta hislerini gizliyorsa derhal bir cevap vermek iin ugrar. Aksi halde mantkl
nedenlerle, vazgemesini etkileyen faktrler zerinde konuacaktr.
Yaamlarna son vermek isteyenlerin bunu sylemeyecekleri ve intihardan
bahsedenlerin lmek fikrinde olmadklar fikri yanltr. Bu inan ok kiinin can kaybna
neden
olmutur.
Acil grmede esas olan, hastaya yalnz olmadg duygusunu verebilmektir. Ondan ok
ey istememeli, hastada, yardm istedigi anda anlay ve ilgi grecegi gveni uyan-
drlmaldr. Hastaya yalnz olmadg duygusunu verebildi mek iin hekimin hasta ile
devaml temasta olabilmeyi
ll2
saglamas gerekir. Doktorunun hastaya, evinin telefon numarasn vermesi ve eger
intihar dnceleri artarsa kendisini arayabilecegini sylemesi uygundur. Acil agr
durumunda hemen yardm etmek ok nemli ve hayat kurtarc-
dr.(93)
Tedavide en nemli yol, hasta ile iyi temas saglamak ve dnya ile arasnda yeniden
baglant kurmaktr. Yardm yapacak insann bilhassa psikiyatr ve psikolog iin bilinmesi
gereken nokta udur: Hastann psikolojik destege ihtiyac vardr. Bu durumdaki bir insan,
yaamann degeri oldugunu unutmu, bir bakma zdelik identifisini deta kaybetmitir.
Onda bu hissi yeniden yaplandrmak ve aksiyona yneltmek lzmdr.<9l)
Doktorlar hastann sosyal ilikide bulunmay baardg belki de tek insanlardr. Bu
yzden bu ilikinin kendisi bal bana intiharn profilaksisi amacna hizmet eder.
Mmkn oldugu oranda bu hasta iin nemli birini de tedavi program ierisine katarak
destek saglanmaldr. Bylelikle sosyal ilikileri glendirme ve terapiste destek
saglanm olur.
Suisid riski ciddiyetini koruyorsa ksa hastahane tedavisi zellikle yararldr. Gvenilir
hemire denetimi, yogun psikoterappi ve ilalarn antidepresif etkisini beklerken hastay
gzlem altnda tutmak gerekebilir. zellikle hastann kendisi ok srar ediyor, aile de
gvence vermiyorsa hastahaneye yatrma karar alnabilir. Hastahaneye yatrma
konusunda eitli grler vardr.
Krgsterir, Prusoff, Weisman ve Dressler, intihar riski tayan hastalarda, hastahaneye
yatrma kriterlerini yle belirtmilerdir:
l- Kendine kesinlikle zarar verecek, iyi dnlm lm pln yapmak,
ll3
2- Daha nce de ciddi intihar giriimlerinde bulunmu olmak,
3- Hezeyanl psikotik bir tablo iinde olup, buna bagl in-tihar fikirlerinin olmas,
4- ntihar fikirlerini eyleme dntrme,
5- Hastahaneye yatmaya iddetle kar koyma,
6- Tm baglarndan koparak bir sosyal ekilme gsterme,
7- Baka hibir ey dnmeden srekli intihar fikirleri zerinde durma,
8- ntihar davrannda bulunmakla ikincil kazanlarnn olmas.
Hastahanede bile intihar riski yksektir. Hastahanede yogun psikoterappi, ila tedavisi,
gerekirse EKT (ok tedavisi) tercih edilir. Hasta yaknlaryla grmeler ve ksa bir sre
iin de olsa rehabilitasyon saglanr. :
ntihar tehlikesi iindeki hastada nce ila tedavisi dnlrse de ilalarn 23 haftadan
nce etkili olmaylar ve aktif suisidal hastada bu kadar beklemek risk oldugun--dan
EKT tercih edilir. (Kalnowaky, Klerman, Hrsfeld)
Hastahanede yatma 72 saat veya daha uzun sre bile olsa, hastahane sonrasnda bir
gei dnemi olmaldr. En iyi hastahane tedavisi bile gelecekte uyum sreci iin bir
garanti vermez. zellikle intihar giriimli vak'alar has-tahaneden taburcu olduktan sonra
uzun sre izlenmelidir.
ntihar giriiminde ama, nce hayat kurtarmaktr. ntiharn ne ile yapldg belirlenir.
Birey kendini tabanca ile vurmu veya damarlarn kesmise, tek ama kan durdurmak
olmaldr. Eger birey arabas alr halde kapal bir garajda bulunmusa karbonmonoksit
zehirlenmesi olmutur. Bununla ilgili mdahale dzenlenir. Sonu olarak intiharda
kullanlan aracn verdigi zarar ortadan kaldrmak iin
ll4;
mdahale plan izilir. Ardndan teraptik sreler balatlr/93'
ntihar giriimi, insan yaamnda bir kriz dnemidir. Yardmn en gerekli oldugu andr. Bu
dnemde yaplacak yardmn profesyonel bir psikoterapotik yaklam olmas gerekmez.
Hastaya zaman vermek, ilgilenmek, anksiete yaratan sorunlarn paylamak, bu
skntlar birlikte gzden geirmek ilk anda en lzumlu eylerdir. Bu arada hastaya neyin
gerekli oldugu konusunda aklk kazanacak bir yardm pln daha kolay ve gereki bir
biimde yaplabilecektir.
nemli olan hastaya kabul gstermek, onu oldugu gibi kabul etmek, onu anlamaya
almak, durumunu ve duygularn aka ortaya koymasna yardm etmektir. Bundan
sonra hasta ve grevli birlikte zm yolu ararlar. Sonuta hastann tedaviye istekli
olmas saglanarak gerekli profesyonel yardm aranr.
Sonu olarak intihar riski tayan ve giriimde bulunmu olan hastann ayakta ve
hastahanede tedavisinde degimez kurallar vardr. Bunlar hastann intihar isteginin
derecesi, mevcut psikiyatrik tablonun degerlendirilmesi, hastann sosyal yaamnn
belirlenmesi, tedaviye ve terapiste tutumu, tedavi sresinde nelerin etkili oldugunun
saptanmas olarak zetlenebilir. Ayrca her vak'aya ilikin bireysel faktrler
dogrultusunda tm imknlar dikkate alnarak tedavi program izilir.(93)
Neden
l2- MODA VE AK NTHARLARl
Tarihin belirli dnemlerinde herhangi trden bir olay, rnegin bir TV dizisi, film, roman ya
da nl bir insann davran ile intihar olaylar arasnda baglant kurulmu ve gerekten
intihar ierikli dizilerin veya insanlar etkileyebilecek kiilerin bu yndeki davranlarnn
intihar saysn arttrdg grlm.
rnegin l987 ylnda TV'de gsterilen "Saat Sabahn Dokuzu" dizisinden sonra intihar
edenlerin saysnda belirgin art olmutu. Dizinin yayma balamasndan sonra dizideki
gibi damdan atlayarak intihar eden ya da intihar teebbsnde bulunan kii says bir ay
ierisinde l8'e ulam, bunlardan on tanesi hayatn yitirmi 8 tanesi kurtarlmt.
Federal Almanya'da da l98l-l982 yllarnda gsterilen "Bir grencinin lm" adl,
konusu intihar olan dizi, intihar oranlarn iki buuk kat arttrm ve ogunlugu da dizideki
gibi kendisini tren altna atarak intihar etmi.
Yine Goethe'nin roman "Gen VVertherin Aclar" byle bir intihar salgnn balatmt.
ki yzyl arasnda, genel olarak Aklclga kar Romantik tepki biimlenirken, Go-ethe,
ksmen otobiyografik olan bu romannda, kahraman VVertheri dnemin coku ve
tutkular ile donatmt. Wert-her sonunda karlksz ak nedeniyle intihar eder, ama bu
ak, ok katl uyumsuzlugun ve mutsuzlugun bardagn taran damla gibidir. Roman son
derece baarl olur. Ve Avrupa'da eitli insanlar Werther'i izleyerek intihar eder.
Ardndan bakalarn intihara srkleyen bir baka "kahraman"da sinemann ilk yllarnn
nl yakkl aktr talyan asll Rudolf Vallentino'dur. Vallentino roman kahraman
degildir, ama insanlar onu da bir sanatn, bu sefer sinemann sayesinde tanyp
sevmilerdir. Ve tabii Vallentino iin intihar edenlerin ogunun kadn olmas da dikkat
ekiciydi...
Bu tr nl kiilerin intihar etmesi veya intihar ierikli dizi ve romanlarn
yaynlanmasndan sonra intihar olgularnn art gstermesini nasl izah edecegiz?
Bugn yaygn olan ve kabul edilen gr: Byle bir durumda olayn gcnden ok,
ortamn byle bir eye hazr oldugu ve var olan intihar dncelerinin hzlandg ve
yapl eklinin model olarak aln ynndedir.
nsana neler neler yaptran ak, intiharn da belli bal nedenleri arasnda yer alr.
rnegin duygusal nedenlere dayal intiharlarn Trkiye'de istatistiklerde ykseli
gsteren bir oran var. (l985'te en yksek noktaya; %7,4'e eriiyor.)
Ak iin intiharda, sanat m nde gidiyor, yoksa hayat m? Buna karar vermek g. Kimi
zaman gerek hayata gemi nl ak intiharlar sanata da konu olur. Bunlar bazen
akla baka trden olaylarn, rnegin politik atmann i ie getigi rneklerdir:
Antonius ile Kleopetra'nn intihar gibi. Avustralyal Aridk Rudolf ile metresi Maria
Vetsera'nn Mayerling'de intiharlar, gene akla politik entrikay birletirir. Ve bu, duygusal
zellikleriyle sanata da gemitir.
ll6
Neden ntihar Ediyorlar-?
ll7
Bizim tarihimizin nl bir rnegi, Fikriye Hannm Atatrk iin kendini vurmasdr.
likilerinin yeni artlarda yryemeyecegini anlayan Fikriye Hanm, kendisini tabancayla
vurur. Atatrk'n manev kzlarndan biri de, Oxford da okurken, tatil iin Trkiye'ye
geldigi trende bilinmeyen bir nedenle intihar eder. Atatrk iin intihar edenler yalnzca
kadnlar olmad. Yaveri Mahmut Soydan, ayrca Sadi Borak da onun lmnden sonra
intihar ettiler.
Karlksz Sevda veya karlkl sevdallarn aile engellemesi ile intihar olaylar arasnda
da belirgin bir art dikkati ekiyor. Do Dr. Durmu Tekin'in Nisan l98l tarihli Anadolu
Tp Dergisi'nde yaynlanan "ntihar Giriimlerinde Sosyo-ekonomik Nedenler zerine Bir
Aratrma" yazsnda l974 yl ierisinde Eskiehir'de intihar giriiminde bulunan 2l4
kiiden l69'u zerinde yaplan alma neticesinde, "Karlksz Sevdalanma" sonucu
%l4 (24 kii) bekr insann ve %l,8 (3) evli kiinin intihar giriiminde bulundugu dikkati
ekmi.
Aile engellemesi nedeniyle biraraya gelemeyen karlkl sevdallarn da bu durumu
protesto iin intihar giriiminde bulunduklar grlyor. Bilhassa bizim toplumumuz da
ataerkil yapnn olmas ve ebeveynlerin ocuklar adna kararlar almalar genlerde
ruhsal yapnn bozulmasna neden olmaktadr. Bastrlan duygular ogu kere gencin
aileye veya topluma isyann gndeme getirmekte ve bazen de problemini ifade
edemeyen veya ifade ettigi halde yeterli yardm gremeyen, hatta tepkiyle karlaan
gen, ilgisizligi, sevgisizligi ve yalnzlgn intihar giriimi yoluyla dile getirmektedir.
ll8
l993'te YaP^ Bir Ara-
l- rneklem Grubu:
almamz intihar giriimi olan hospitalize psikiyatrik hastalarla gerekletirilmitir.
Bu amala, Bakrky Ruh ve Sinir Hastalklar Hasta-hanesinin degiik servislerine; l993
ylnda 3 aylk dnem ierisinde, herhangi bir psikiyatrik bozuklugu nedeniyle yatrlan ve
son bir ayda intihar giriimi olan kadn ve erkek olgular alnmtr.
Olgularla intihar giriimlerinden ortalama 2 hafta sonra hastahaneye yatlarndan ise l,9
hafta sonra yz yze grmeler yaplmtr. Hazrlanan soru formuna, Hamilton ve
mitsizlik skalalar doldurulmutur.
Hastalarn tanlar, tbb yat dosyalar incelenerek ve hekimleriyle yaplan grmeler
sonucu, agrlkl olarak DSM - 3-R'ye gre konmutur.
ntihar giriiminde sosyo-demografik zelliklerin, psikiyatrik bozukluklarn; zellikle
Depresyon, Alkolizm, izofreni ve bu hastalardaki Depresyon dzeyi ile "mitsizlik"
duygusunun iddetinin ne derece rol oynadgna baklmtr. Ayrca, izofreni, M.
Depresyon; izofreni, Alkol Bagml-
ll9
lg; M. Depresyon, Alkol Bagmllg; M. Depresyon, (Alkol Bag. + M. Dep.); Alkol Bag.,
(Alkol Bag. + M. Depresyon) tan gruplar arasnda karlatrmalar yaplmtr.
2- almalarda Kullanlan Veri Kaynaklar:
A- Soru Formu:
Tarafmzdan hazrlanan 60 itemlik veri toplama formu, degiik kaynaklardan
yararlanlarak oluturuldu.
B- Hamilton Depresyon Skalas:
ngiliz Psikiyatrist Max Hamilton l960'ta ok sayda depresif hastay incelemi ve
belirtilerin faktr analizini yaparak bu legi gelitirmitir.
Hamilton Depresyon legi, depresif bozukluklarn iddetini ve belirtilerini saptamada
kullanlr. lek gerek tan koymada, gerekse tedavi sonularn degerlendirmede yaygn
olarak uygulanmaktadr.
legin geliim aamalarna bagl olarak degiik belirti saysndan oluan birka ekli
vardr. Bunlardaki belirtiler l7-24 arasnda degimektedir.
Hamilton depresyon legindeki belirti kategorileri unlardr:
Depresif ruh durumu
Sululuk duygusu
ntihar egilimi
Uykuya dalmada glk
Uykuyu srdrmede glk s
Erken uyanma s
alma ve etkinliklerde degime -" -'
l20
Neden lntihar E diyorlar?
Yavalama (retardasyon)
Ajitasyon
Ruhsal kayg (Anksiete)
Bedensel kayg
Bedensel belirtiler (mide, bagrsak)
Cinsellige ilikin belirtiler
Hipokondriazis
Kilo kayb
Bilin durumu (igr)
Belirtilerin gn iinde degiimi
Kiilik d ve gerek d olu
Paranoid belirtiler
Obsesif-kompulsif belirtiler
"Her belirti kategorisi, belirtinin iddetine bagl olarak, "yok", "hafif", "orta", "iddetli", "ok
iddetli" olarak 0-4 aras puan alr. Belirtileri ve iddetlerini degerlendiren grmeci,
toplam puana gre depresyonun dzeyini belirler.(53)
almamzda kullandgmz lek, l7 belirti kategorisinden olumaktadr. Skorlanma ise
yledir:
0-l3 Depresyon yok
l4-27 Hafif depresyon
28-4l Orta depresyon
45-53 iddetli depresyon
C- Beck mitsizlik Skalas:
mitsizlik legi, mitsizligin derecesini belirlemek iin gelitirilmi teorik bir lektir. 20
maddeden oluan bu lek, dogru ya da yanl olarak cevaplandrlmaktadr.
l2l
Beck, depresyondaki olumsuz ve umutsuz dncelere dikkat ekerek, "Kognitif
Teori"sini ortaya atmtr. Bu teoriye gre: Depresyon, olumsuz bilisel l ile
karakterize-dir. Bu l, kiinin kendisi, evresi ve gelecegi ile ilgili olumsuz
dnceleridir. Kiinin gelecegi ile ilgili negatif beklentileri ve mitsizlikleri depresyonun
nemli gelerinden birisidir.4'95'96'98'l00^
mitsizlik legi, mitsizligin boyutunu vererek hastaya yaklam ekline ve
metodolijisine yardmc olmaktadr.
legin ll maddesi karamsar ifadelerden, 9'u ise iyimser ifadelerden ibarettir.
legin puanlanmas ise yledir:
0-4 aras mitsizlik yok
5-9 aras orta dzeyde mitsizlik durumu
l0-20 aras yksek mitsizlik derecesi
mitsizlik ile intihar dnceleri arasnda yakn bir ilikinin varlg bildirilmektedir. (97- "
l0l<l02-l03' l04'l05)
3- Analiz Yntemi:
Olgularn ve verilerin analizi iin; ANOVA, T, Ki kare testleri yaplmtr. Testlerin
yaplnda SPSSPC+(Statis-tical Pockage for lBM) program kullanlmtr.
-l5
"
l22
M! i ^ilfifi Bf)
Sosyo-Demografik Bulgular:
alma kapsamna alman hasta says 75't.
Kadn hastalarn says 43 (%57,3) olup; yalar l7-80 arasnda degimektedir.
Kadnlarda ya ortalamas 35,63'tr.
Erkek hastalarn says 32 (%42,7); yalar l8-59 arasnda degimekte ve ya
ortalamalar 34,66'dr. 44 (%58,7) olgu l5-34 ya grubu ile paralellik gstermektedir.
Ayrca DE verilerine gre intihar ederek hayatna son veren kiilerin ogunlugunu da l5-
34 ya grubu oluturmaktadr.
Olgularn grenim dzeylerine bakldgnda; 35 (% 46,7) (l3 erkek, 22 kadm)m ilkokul
dzeyinde, 8 erkek 6 kadm (%l8,7)'sinin lise, 8 erkek ve 5 kadm (%l7,3)'nn ortaokul
dzeyinde egitim aldklar grlmtr. statistiksel olarak anlaml olmasa da, erkeklerin
kadnlara oranla daha yksek egitimli olduklar saptanmtr.
Medeni durumun cinsiyete daglmnda; ll evli erkek (%35,5) olguya kar 20 evli kadn
(%64,5) dikkati ekmektedir. kinci sray l6 erkek ve l4 kadm (%40)la bekr olgular
almaktadr.
Meslek durumun cinsiyete daglmnda istatistiksel adan anlamllk vardr. lk sray 24
(%32) olguyla ev hanmlar
l23
almtr. l3 (li kadn, %l7,3) olgunun isizlerden olutugu saptanmtr.
Olgularn aileden bagmsz gelirlerinin olup olmadg aratrlmtr. l3 erkek ve 3l
kadnn (%58,7)'sinin hibir gelirinin olmadg grlmtr. l3 erkek ve 4 kadnn (%22,7)
dk seviyede gelirlerinin oldugu, nc srada bunlar, ok dk gelirli 4 erkek ve 2
kadn (%8,6) olgunun takip ettigi tespit edilmitir.
Yaama biiminin intihar giriimindeki rol aratrlmtr, Cinsiyet asndan anlamllk
bulunamamtr. l4 erkek ve l6 kadn (%40) ailesi ile birlikte yaamn srdrmekte, 9
erkek ve ll kadn (%26,7) ise ei ile beraber, nc srada 7 erkek ve 8 kadnn yalnz
olarak yaadklar saptanmtr.
Aile yaplarnn incelenmesinde ilk sray 25 erkek ve 24 kadnla (%65,3) ekirdek aile
modeli almtr. 5 erkek ve l2 kadn (%22,7) geni aile, 2 erkek ve 7 kadn (%l2)
paralanm ailelerden gelmilerdir. Sonular istatistiksel olarak anlaml degildir.
Olgularn dogum sralamasmdaki yerleri incelenmitir. statistiksel analizi anlaml
bulunan bu sonuca gre; erkek olgular ortalama 2, kadn olgular 3. dogum srasndadr.
l3 (%40,6) erkek olgu ikinci srada, l2'si (%37,5) birinci srada dogmutur.
Kadn olgularn l0'u (%23,3) 2. dogum, 9'u (%20,9) l. dogum, 8'i (l8,6) 3. dogum
srasndadr. 4. ve 5. srada da 5'er olgu vardr.
Oturulan konut tipleri aratrlmtr. 56 (%74,7) vak'a apartman dairesinde, l9'u (%25,3)
ise gecekondu da otur-r maktadr. Konut tipleri sonular anlaml bulunmutur.
l24
45 olgu (%60) kendi evlerinde, 23 (%30,7) olgu ise kirada oturmaktadr. Diger olgular
lojmanda, yurtta kalmaktadr...
Vak'alarm aileden bagmsz sosyal gvencelerinin olup olmadg aratrlmtr. 2l erkek
ve 33 kadnn (%72) sosyal gvenceden yoksun oldugu; ll erkek ve l0 kadn (%28) l
vak'ann sosyal gvence kapsamnda oldugu anlalmtr. statistiksel farkllk
bulunamamtr.
Olgularn halen oturduklar yerlerin cinsiyete daglmnda anlaml sonu elde
edilememitir. 26 erkek ve 35 kadn (%8l,3l) byk ehirde; 5 erkek ve 4 kadn (%l2)
ilede, l erkek ve 4 kadn (%6,7) ise kyde oturmaktadr.
"G olay"nm intihar giriiminde bir faktr olabilecegi varsaymndan yola karak;
olgularn son be yl ierisinde g olay yaayp yaamadklar aratrlmtr. 62
(%82,7) kii g olay yaamamtr. 8 (%l0,7) kii yurt iinde kyden metropole, 4
(%5,3) kii ise yurt dndan Trkiye'ye g etmilerdir. Sonular istatistiksel adan
anlaml bulunmamtr.
Olgularn bakmakla ykml olduklar kimseler aratrlmtr. 45 (%60) olgunun byle bir
ykmllgnn olmadg saptanrken; ^2 erkek ve l3 kadn (%20) olgunun ocuklarna
bakmakla ykml oldugu ve bu durumun anlamllk snrn yakaladg grlmtr.
Bakmakla ykml olunan ocuk says ile intihar giriimi arasnda baglant ihtimaline
baklmtr. 45 (%60) olgunun ocuk bakmadg, 5 kadnn (%6,7) l ocuk baktg, 6
erkek ve 7 kadnn (%l7,3) 2 ocuk, 2 erkek ve 6 kadnn (%l0,7) 3 ocuk baktg
saptanm, fakat sonular anlaml bulunmamtr.
Neden ntihar Edim$rlar?
l25
Aile ilikilerinin hastalarn intihar giriimlerinde rol oynayabilecegi varsaymyla yola
klm, fakat sonular bu varsaym dogrulamamtr.
Aile ilikileri yannda arkada ilikileri de incelenmitir. Aile ilikilerinde 30 (%40) olgunun
ilikileri iyiyken, bu oran arkada ilikilerinde 39'a (%52) kmaktadr.
Olgularn din inan dereceleri aratrlmtr. 62 (%82,7) olgu orta dzeyde, l3 (%l7,3)
olguda kuvvetli derecede din inan saptanmtr.
Olgularn sigara, alkol ve uyuturucu madde kullanmlarnn cinsiyete daglmnda
anlamllk vardr. 2 erkek ve 2l kadnn (%30) bu trden alkanlg olmamtr. l8 erkek
ve 5 kadm (%30,7) olgu hem sigara hem de alkol kullanmaktadr. Sadece sigara
kullanan olgu says erkeklerde 8, kadnlarda l5'tir (toplam: %30,7). 4 erkek ve l kadm
hem sigara hem alkol hem de uyuturucu kullanmaktadr. l kadm olgu da sigara ve
uyuturucu kullanmaktadr.
ntihar Giriimi le lgili Bulgular:
ntihar giriiminin nerede yapldgna baklmtr. 60 (%80) olgu ilde, l0'u (%l3,3)
ile ve 5'i (%6,7) ise kyde in- , tihar giriiminde bulunmulardr.
ntihar giriiminden nce intihar dncesinin varlg [ aratrlmtr. l8 erkek ve 28
kadn (% 6l,3) olgunun giri- > simden nce intihar etmeyi dndg saptanmtr. l2
erkek ve ll kadn (%30,7) olgu giriimden nce intihar d- , nmemilerdir. 2 erkek ve
4 kadm (%8) ani olarak giriime,, karar vermitir.
ntihar giriiminde "model" seimi olup olmadg arat-) rlmtr. 67 (%89,3) olgu hibir
modelden etkilenmeksizin j kendi kendine karar verip giriimde bulunmutur. 2 kadn
olgu televizyonlardaki intihar sahnelerinin oldugu prog-
l26
ramlar, l erkek ve 2 kadm olgu evrelerinde intihar eden insanlar model olarak
almlardr. l erkek ve l kadm ise kulaklarna gelen "git kendini ldr" seslerine uyarak
inti-, hara kalkm ve l erkek olgu da alkoll iken impulsif ka- < rakterde bu eylemi
gerekletirmitir.
ntihar giriiminde kullanlan yntemlerin cinsiyetlere daglmnda her iki cinste de
ilala intihara kalkmak ilk sradadr. l4 erkege kar 25 kadm olgu (%52) bu yolu tercih
etmitir. 7 erkek ve 9 kadm (% 2l,3) olgu yksekten at-l layarak, 2 erkek ve 4 kadm
(%8) kendisini suya atarak, l ; kadm olgu kendisini yakarak intihar giriiminde bulunmu-
' lardr. "Vahi" diye adlandrlan kesici aletle intihara kalkmak kadnlarda hi
gzkmezken, 3 erkek bu yolu semitir. l erkek kendisini motorlu bir aracn altna
atarak, 2 erkek de bileklerini keserek eylemde bulunmutur.
75 olgudan ila kullanarak intihar giriiminde bulunanlarn says 39'dur (%52). la
cinslerinin daglmnda %20 ile (n=l5) ilk srada antidepresanlar gelmektedir. %l0,7
(n=8) ile nroleptikler ikinci, %9,3 (n=7) ile analjezikler nc srada yer almaktadr.
ntihar giriimine zemin hazrlayan ana nedenler aratrlmtr. 52 (%69,3) olguda
psikiyatrik bozukluk, l3 (%l7,3) olguda psikiyatrik bozukluga ilave olarak aile
geimsizligi, 3 (%4) olguda psikiyatrik bozukluk yannda ticari baarszlk dominan faktr
olarak saptanmtr.
Psikiyatrik bozukluk tablosunun intihar davrannda ruhsal risk faktr oldugu
bildirilmektedir. Bununla birlikte bu tablolar ierisindeki olgularn hangi motivasyonlarla,
diger bir syleyile tetigi eken hangi faktrlerle intihara kalktklar da incelenmeye
deger bulunmutur. 33 (%44) olgu ile ilk srada mitsizlik, aresizlik, hastalgn
gemeyecegi dncesi gibi olumsuz, karamsar dnceler
l27
gelmektedir. l0 (%l3,3) vak'a ei veya sevgilisi ile ilgili s problemleri nedeniyle, l0
(%l3,3) vak'a ise "git kendini l- < dr" eklindeki halsnasyon ve perseksyon
hezeyanlar-nedeniyle intihara kalkmtr.
Hastalarn tanlaryla intihar giriiminde "tetigi eken" faktrler karlatrlm ve
istatistiksel olarak anlaml sonu bulunmutur. mitsizlik faktr bata 20 (%60) majr
depresyon, l distimik boz (%3), 5 (%l5,2) izofreni olgusu, 2 (%6,l) organik akl
bozuklugu, l (%3) bipolar bozukluk dep-resif tip, l (%3) alkol bag.+ depresyon, l (%3)
konversiyon bozuklugu olgularnda tetigi eken faktr olarak dikkati ekmektedir.
Buradaki anlamllk 20 (%60) olgu ile majr depresyon olgularndan kaynaklanmaktadr.
ntihar giriim saylar aratrlmtr. Erkeklerde ortalama l,5, kadnlarda 2 olarak
saptanmtr. 20 erkek ve 20 kadn (%53,3) l kez, 8 erkek ve l0 kadm (%24) 2 kez, 3
erkek ve 9 kadm (%l6) 3 kez, l kadm 4, diger bir kadm 5, l erkek ve 2 kadm da 6 kez
intihar giriiminde bulunmutur. Cinsiyet asndan istatistiksel olarak anlamllk yoksa
da, kadnlarn giriim says yaklak olarak erkeklerin iki katdr. Erkeklerde toplam
giriim says 46 iken, kadnlarda 88'e kmaktadr.
Olgularn gnn hangi saatlerinde intihar giriiminde bulunduklar aratrlmtr. ll erkek
ve l4 kadn (%33,3) olgu sabah saatlerinde (6-ll aras), 8 erkek ve l4 kadm (%29,3)
olgu akam saatlerinde (l6-20 aras), 9 erkek ve 8 kadm (%22,7) olgu gle saatlerinde
(l2-l5 aras), 4 erkek ve 7 kadn (%l4,7) olgu ise gece saatlerinde (20-24 aras) intihar
giriiminde bulunmulardr. Giriimlerin en fazla sabah, onu takiben akam saatlerinde
oldugu dikkat ekmektedir.
...$>
l28
ntihar giriiminden sonra l7 erkek ve l3 kadn (%40) olgunun giriimi "evredekiler"
tarafndan grlp engellenmitir. 6 erkek ve l0 kadn (%2l,3) olgu giriimde
bulunduklarn bizzat sylemilerdir. 3 erkek ve 8 kadn (%l4,7) olgu ise ardndan bo
ila kutular brakmlardr. 2 erkek ve 6 kadn (%l0,7) olgu uyku durumunda meydana
gelen degiiklikle fark edilmilerdir. 2 erkek ve 5 kadm olgu (%9,3) mizalarnda
meydana gelen degiiklikle anlalmtr. l erkek olgu ila aldgn gstererek, l'i de
mektup brakarak giriimde bulunmutur.
Olgularn intihar giriiminden 2, hastahaneye yatrl ve tedavi sresinden ortalama l.9
hafta sonra giriimle ilgili "duygu ve dnceleri" incelenmi ve anlaml sonular elde
edilmitir. l2 erkek ve 23 kadm (% 46,7) olgu davranlarn "ok sama bir eymi,
aptallkm" diye nitelendirmilerdir. Anlaml olarak 3 erkege kar l2 kadn (toplam %20)
olgu "Keke kurtulmasaydm" diye dncelerini belirtmilerdir. 3 erkek ve 2 kadn (%
6,7) olgu fikir belirtmemi, l erkek ve l kadn (% 2,7) olgu ise tekrar intihar etmeyi
dndklerini belirtmilerdir.
Olgularn gerek Hamilton Depresyon, gerekse mitsizlik leginden aldklar ortalama
skorlarla intihar giriimi sonras duygu ve dnceleri arasnda istatistiksel olarak anlaml
sonular elde edilmitir. "ntihar etmeyi tekrar dnyorum" diyen iki olgunun Ham.
Dep. skoruyla, "Keke kurtulmasaydm" diyen l5 olgu 23.80 skoruyla nc srada yer
almaktadr. Piman olan 35 olgunun ortalama skoru l8.49 iken, intihar davrann "ok
samalkm, aptallkm." diye nitelendiren l8 kiinin skoru l5.67 ile en son sradadr.
mitsizlik legi skorlar da ayn sray takip etmektedir. ntihar tekrar dnen 2
olgunun skoru l7.50, fikir be-
l29
lirtmeyen 5 olgunun l7, "Keke kurtulmasaydm" diyen l5 olgunun l5.3, piman olan 35
olgunun l0.06, "Samahkm, aptallkm" diyen l8 olgunun ise 7.72'dir.
Vak'alarm gelecekle ilgili dnceleri ve planlar sorgulanm, sonular istatistiksel olarak
anlaml kmtr. l6 erkek ve l2 kadn (%37,3) olgu mevcut iini, durumunu
srdrecegini, 2 erkek ve l0 kadm (% l6) ise bir ey dnemediklerini ne yapacaklarn
bilemediklerini sylemilerdir. l erkek ve l0 kadm (% l4,7) olgu evdeki ilerine devam
edeceklerini, 7 erkek ve l kadm (% l0,7) ise olaylara yeni bir bak asyla
yaklaacaklarn belirtmilerdir. 3 erkek ve 5 kadm (% l0,7) i degiikligi yapacaklarn, 3
erkek ve 5 kadn (% l0,7) ise ortam degiikligi yapacaklarn sylemilerdir.
Aile fertlerinden herhangi birinin intihar giriimi veya intiharnn olgular zerinde bir
model olabilecegi dnl-' m ve aratrlmtr, fakat sonular anlaml kmamtr. '
30 erkek ve 39 kadnn (% 92) byle bir yks yoktur. l, erkek olgumuzun erkek
kardei, bir digerinin ikiz kardei intihar davrannda bulunmutur. l kadn olgunun
annesi, l'inin babas, 2'sinin de kz kardeinin byle bir davran vardr.
Olgularn aile bireylerinin intihar davranlarnn sonularna baklmtr. 69 (% 92)
olguda aile bireylerinin intihar davran yoktur. 5 (% 6,7) intihar giriimi olan 5 (%6,7)
aile ferdi ktrtarlm, l'i ise (l,3) lmtr.
Yakn evrede (arkada, akraba, komular...) intihar davran olup olmadg
aratrlmtr. 26 erkek ve 34 kadm (% 80) olguda yakm evrede intihar davran
saptanmamtr. 2 erkek ve 6 kadn (% l0,7) olguda akraba, 2 erkek ve l kadnda (% 4)
komu, 2 erkek ve 2 kadnda (% 5,3) ise arkada intihar davran olmutur.
l30
Neden ntihar E d
Yakn bir srede, intihar giriiminde bulunanlarca deger verilen birinin kayb (lm)
aratrlmtr. ll erkek ve l5 kadn (%34,7) olguda byle bir kayp olaynn yaandg;
2l erkek ve 28 kadn (% 65,3) olguda yaanmadg anlalmtr.
Psikiyatrik Tanlarla lgili Bulgular:
Psikiyatrik tanlarn cinsiyete daglmnda; M. Depresyon tans 8 erkek (% 26.7)'ye kar,
22 kadn (% 73.3) olgunun aldg ve bu tany alan toplam 30 vak'ann btn vak'alarm
%40'n oluturdugu dikkat ekmitir.
4 kadn ve 6 erkek toplam l0 vak'a izofreni tans alarak, vak'alarm %l3,3'n
oluturmutur.
nc srada l kadn ve 5 erkek (% 8) olgu ile, Alkol Bagmllg + M. Depresyon
olgular gelmektedir. Srf Alkol Bagmllg tans alan olgu says 4 (% 5.3)'tr. Alkol Bag.
+Anti Sos. Ki. Boz. tans alan l (%l.3), Alkol Bag.+Anti Sos. Ki. Boz. + M. depresyon
tans alan l (%l.3) kii bulunmaktadr.
Bipolar Affektif Bozukluk (Manik Atak) tansn l erkek ve 4 kadn (% 6.7) almtr.
Bipolar Affektif Boz. (Depresif At.) tans l kadn (% l.3) olguya konmutur.
2 kadn ve 2 erkek (% 5.3) olgu Distimik Bozukluk tans almtr.
3 erkek ve l kadn (% 5.3) olguya "Organik Akl Bozuklugu" tans konulmutur.
l erkek ve 2 kadn (% 4) olguya Atipik Psikoz tans verilmitir.
l erkek ve l kadn olgu (% 2.7) Ksa Reaktif Psikoz tans almtr.
l3l
l erkek ve l kadn (% 2,7) olguya Konversiyon Nevrozu tans konmutur.
l kadn (% l.3) Obsesif Kompulsif Bozukluk tans almtr,
l kadn (% l,3) ise "Reaktif Depresyon" tans almtr, Dikkat edilirse depresif
bozukluklar ve bipolar bozukluklarn toplam says kadn olgularda, erkeklerin yaklak
katdr.
ntihar giriimi yntemlerinin tanlara daglm aratrlmtr. lala giriimde bulunan
olgular arasnda 20 (%5l,3) olgu ile M, Depresyon ilk sray almtr, kinci srada 6
(%l5,4) vak'a ile izofreni gelirken bunu, 3 (% 7.7) vak'a ile Alkol Bagmllg + M.
Depresyon izlemitir.
latan sonra en fazla kullanlan yntem yksekten atlamadr. M. Depresyon tans alan 3
(% l8.8), izofreni tans alan 3 (%l8.8), Ksa Tepkisel Psikoz i (%6.3), Distimik Boz, l
(% 6,3), Manik Atak 2 (% l2,5), Atipip psikoz l (%6,3), Alkol Bag. l (%6.3), Org, Akl
Boz. l (%6.3), Alkol Bag.+Anti Sos. Ki. Boz. l (%6.3) olgu bu yntemi semitir. nc
olarak en fazla kullanlan yntem "as" dr, Asy 3 vak'a (%42.9) ile en fazla M,
Depresyonlular tercih etmitir,
Tanlara gre intihar giriiminden sonra braklan ipularna baklmtr. Olgularn toplam
30 (%40)'u evre tarafndan grlmtr. 8 (%26,7) M. Depresyon olgusu ilk sradadr.
Bunu 3'er olguyla Mani ve Alkol Bagmllg izlemektedir. Tanlara gre ipular anlaml
sonu vermemitir. ntihar giriim saylarnn tanlara gre farkllk gsterip gstermedigi
incelenmitir, statistik olarak anlamllk yoksa da, M. Depresyon olgularnn diger
tanlara gre daha fala giriimde bulunduklar dikkat ekicidir. me-
l
gin, l kez intihar giriimi olan l5 (%37.5) M. Dep. olgusunu, 2 kez giriimi olan 7 (%38,9)
M, Dep. olgusu izlemektedir, 3 kez intihar giriimi olan vak'alfir arasnda da 4 (%33.3)
olgu ile M. Dep. lk sradadr, Birden fazla giriimi olan vak'alar arasnda izofreni tans
alanlar M. Depresyonu takiben ikinci, Alkol Bagmllg + Dep, tans alanlar nc
srada gelmektedirler.
ntihara zemin hazrlayan ana nedenlerin tanlara daglmnda anlamllk vardr. izofreni
olgularnn l0'u (%l), M, Dep. olgularnn 25'i (%83,3), Alkol Bagmllarnn 3'nn
(%75) dominan olarak psikiyatrik bozukluklarnn hazrladklar zeminde intihar
giriiminde bulunduklar anlalmtr.
ntihar giriiminin nasl degerlendirildiginin tanlara daglm yaplmtr, Sonular anlaml
olmamakla beraber "Keke kurtulmasaydm" diyen olgular arasnda l0 (%66.7) kii ile
M. Depresyonlular ilk sradadr.
Tan Gruplarnn Hamilton ve mitsizlik Skalalarndan Aldklar Puanlara Gre
Karlatrlmalar:
Cinsiyet Asndan Karlatrlma:
Cinsiyet asndan olgularn skalalardan aldklar puanlar arasnda anlaml farkllklar
saptanamamtr.
Erkeklerin ortalama HDRS (Hamilton Depresyon Ska-las) skoru; l8, yani "hafif
depresyon" dzeyindedir.
Kadnlarn skoru ise ortalama 20, yani "hafif depresyon" dzeyindedir.
Erkeklerin S (mitsizlik Skalas) skoru ortalama l0'dur. ,.-:<, .. ,--'.-
NTlllAU EDYORLAU?
Nrdrn
l33
Kadnlarn S skoru ortalama l2'dir.
Tanlarn Ortalama HDRS VE S Skorlar:
(ANOVA)
Ksa Reaktif Psikoz
izofreni
M. Depresyon
Distimik Boz.
Bipolar Boz. (Mani)
Atipik Psikoz
Alkol Bagmllg
Organik Akl Boz.
Konversiyon Boz.
Obs. Komp. Boz.
Bipolar Boz. (Depresif tip)
Alkol Bag.+ Depresyon.
Alkol Bag.+ Anti Sos. Ki. Boz.
Alkol Bag.+ Anti Sos. Kiilik Bozuklugu.
+ Depresyon
Reaktif Depresyon
HDRS ve S'nm tanlara daglm istatistiksel anlaml bulunmutur.
HDRS
23.50 l4.l0 23.53 22.00 7.60 l2.67 20.75 l9.75 6.50 6.00 29.00 20.l7 22.00
27.00 28.00
3.50
9.00
l3.93
l2.50
6.00
4.33
l2.00
7.25
6.00
8.00
l8.00
l4.83
l5.00
l8.00
l4.00
olarak
HDRS
(F: 3.357
S
(F: 2.4l3
SD:l4
SD:l4
P<0.0l)
P<0.0l)
l34
izofreni ve M. Depresyon Olgularnn Karlatrlmas:
l0 izofren ve 30 M. Depresyon olgusunun HDRS ve US skorlar karlatrlm ve
sonular istatisksel olarak anlaml kmtr.
izofreni olgularnn ortalama HDRS skoru: l4.l0 M. Depresyon olgularnn ortalama
HDRS skoru ise 23.53'tr.
S skorlar izofrenlerde ortalama 9 iken bu oran M. Dep-resoyunlularda l3.93'tr.
HDRS skoru asndan M. Depresyon yaklak olarak izofreninin iki katdr. S skoru
ise bir buuk kat civarndadr.
HDRS
( t testi:
S
( t testi:
t degeri: -3.29
SD:38 P<0/0l),
t degeri: -2.40 SD:38 P<0,0l)
izofreni-Alkol Bagmllg Karlatrlmas:
l0 izofreni olgusuyla 4 Alkol Bagmls olgusunun HDRS ve S karlatrlmasnda
anlaml sonu elde edilememitir. Alkol Bagmls vak'alarmn az olmasnn bu sonuta
rol oynayabilecegi dnlmtr.
izofreni olgularnn HDRS skorlar ortalama l4.l0, Alkol Bagmllarnmki ise 20.75'tir.
S skoru izofrenlerde 9, Alkol Bagmllarnda l2 olarak bulunmutur.
Majr Depresyon-Alkol Bagmllg Karlatrlmas:
30 M. Depresyon olgusu ile 4 Alkol Bagmls olgusunun karlatrlmasnda da anlaml
sonu kmamtr. M. Dep-
l35
.....i
resyon olgularnn ortalama HDRS skorlar 23.53 olarak gerekleirin, Alkol
Bagmllarmmki 20.75 olarak gerek-fesmiti, S skorlar da srasyla l3.93 ve l2 okrak
bulunmutur. Grldg gibi sonular birbirine ok yakndr. Majr Depresyon-(Alkol
Bag. + M. Depresyon) Karlatrlmas:
30 M Depresyonlu olgu ile 6 Alkol Bag.+Depresyon olgusunun HDRS ve S skorlar
arasmda da belirgin bir farkh-Tk yoktur. HDRS skorlar srasyla 23.53 ve 20.l6 iken US
skorlar l3.93 ve l4.83'tr.
Alkol Bagmllg-CAlkol Bag. + M. Depresyon) Karlatrlmas:
Bu karlatrma sonulan da birbirine yakmdn- HDRS skorlar Lasyla 20.75 ve 20.l6;
US skorlar srasyla l2 ve l4.83 olarak bulunmutur.
TARTlMA
Sunulan bu alma (tez) son bir ay ierisinde intihar giriimi olan ve hastahaneye
yatrlan psikiyatrik olgularla yaplmtr.
Olgularn intihar giriimlerinde; sosyo-demografik zelliklerin, psikiyatrik tanlarn,
depresyon ve mitsizlk iddetlerinin ne boyutta rol oynadg aratrlmtr.
Hastalarn sosyo-demografik zellikleri, tanlar cinsiyetlere gre tespit edilmi; tanlar
arasnda Hamilton Depresyon ve Beck mitsizlik Skalalar skorlar asndan
karlatrmalar yaplmtr. Btn sonular Ki kare, t ve ANOVA testleriyle
degerlendirilmitir.
ntihar giriimleri konusunda yaplm almalarda, intihar giriiminin erkeklere oranla
kadnlarda daha fazla oldugu saptanmtr."-2- - 70< 7l< 72< 73< 75< ? 79< 83>
Bizim almamz da literatr bulgular ile uyumaktadr. 32 erkege kar 43 kadn olgu
intihar giriiminde bulunmutur.
Literatrlerde intihar ve intihar giriim yalarnn zellikle gen nfusta daha belirgin
oldugu bildirilmektedir.'2-8-s, 60,6i, 64, 65, 7i, 85) Bizim alma kapsamna aldgmz
olgularn yardan fazlasnn l5-34 ya grubuna girerek diger almalarla rttg
grlmtr.
Olgularmzn grenim dzeylerinin ogunlugunu ilkokul kllar oluturmutur. Bu
bulgumuz da yaplm birok alma ile paralellik gstermektedir.'9-l8<20-69- 7l-79-
83<l06)-
l36
Neden
l37
ntihar konusunda yaplan ogu alma sonularna gre; bekrlarn, evlilerden daha
fazla intihar ettikleri vurgulanmaktadr. a' 2'2l' 22< 23'36) Bizim lkemizde yaplan
almalar d lkelerdeki almalar ile elimektedir. Bizim bulgularmz ile lkemizde
yaplan birok alma sonularna gre; gerek intihar, gerekse intihar giriimlerinin
evliler arasnda daha fazla oldugu dikkati ekmektedir/8-9,7l,72,78,79) lkemizde
"baarlm" intiharlarn evli erkeklerde, intihar giriimlerinin ise evli kadnlarda daha
fazla oldugu bilinmektedir/8-9- l8<7l-72- 78< 79>
Bizim almamzda evli ev hanmlarnn daha fazla intihar giriiminde bulunduklar
istatistiksel olarak anlaml bulunmutur. lkemizde kadnlarn kamusal alanda yeterince
yer almadklar veya alanlarnda yerleik deger yarglarnn emberinden
kurtulamadklar bilinmektedir. Ekonomik adan evresine bagml olan kadnlarn, bir de
toplumsal alanda ikinci konumda olmalarnn bu sonuta etkili olabilecegi
dnlmektedir. Ayrca lkemizde kadnlarn evlenme yann kk olmas da bunda
rol oynayabilir.
Baz yaynlarda dk sosyo-ekonomik durumun, intihara srkleyici bir faktr oldugu
belirtilmektedir/8-9-:4-66) Fakat ayn artlar paylaan insanlardan neden bir ksmnn bu
yolu seip digerlerinin semedigi aratrma odag olmutur. Sonuta, kt sosyo-
ekonomik artlarla beraber baka faktrlerin de olmas gerektigi tezi ortaya atlmtr.
Kt ekonomik seviyenin intihara egilimi olan ahslarda etkili olabilecegi
dnlmektedir/3-7- 24-34-35-36) Aileden bagmsz gelirinin olup olmadgn
aratrdgmz olgularmzdan 3l kadn ve l3 erkegin hibir gelirlerinin olmadg
saptand. statistiksel olarak anlaml olan bu sonuta, yaklak, erkek olgularn iki buuk
kat olan kadn olgulardan kaynaklandg dnlmektedir.
R'tRf 'Al Bltil
l38
Neden intihar E diyorlar.?
ncelemeye aldgmz olgularn oturduklar merkezler ve konut tipleri sonularndan;
oturulan konut tiplerinde apartman dairesi istatistiksel olarak anlaml sonu vermitir.
Olgularn byk ogunlugu da (60 olgu) ehir merkezinde (ilde) oturmaktadr.
Literatrlerde ehirlerde yaayanlarn kylerde yaayanlara oranla daha fazla intihar
davran gsterdigi bildirilmektedir/3'7'l06-l07-l08-l09
Olgularn bakmakla ykml olduklar kimseler aratrlm, fakat anlaml sonu elde
edilememitir. Yaynlarda ok ocuk sahibi olmann intihar iin koruyucu oldugu, ocuk
says arttka intihar orann azaldg belirtilmektedir/3- 7) Bagmllk yapc maddelerin
intihar iin risk oluturdugu tespit edilmitir/l4- 22-23-24- 38<48) Olgularmzdan l8
erkek ve 5 kadn, hem alkol hem sigara kullanmaktadr. Erkekler asndan sonu
anlaml bulunmutur.
Olgularmzn intihar giriiminden nce intihar dnp dnmediklerine baklm ve
%6l.3 olgunun byle bir niyetinin oldugu grlmtr. Baz yaynlarda suisid riskini
belirlemede; suisid fikrinin ikinci srada yer aldg ya da su-isidi nceden tahmin etmede
bir ipucu oldugu vurgulanmaktadr/53- 55- 92>
zellikle genler arasnda, intihar davrann motive eden televizyon programlarna
dikkat ekilmektedir. Daha da tesine gidilerek ABD'de intihar nlemek iin yaplan 4
gnlk dizi televizyon programndan sonra istatistik! olarak anlaml bir ekilde; intihar ve
intihar giriiminde art oldugu saptanm/55' Bizim olgularmzdan ikisinin byle bir
anamnezi vardr. %89,3 olgu kendi kendisine karar vererek intihar giriiminde
bulunmutur. Olgularmzn ya ortalamalarnn 34-35 civarnda olmas ve hepsinin
psikiyatrik bozukluk gstermelerinin, model seimini geri plana ittigi dnlmektedir.
l39
Bu almamzda, her iki cinste de ilala intihar girii-miride bulunma ilk sradadr.
Yaplan diger yaynlarda da ilala giriimin ilk srada oldugu belirtilmektedir,'7ll "'- 72<:
73,78,79,83) 3 erke<; olgunun "vahi" yntem diye adlandrlan kesici aletle intihar
giriiminde bulundugu dikkat ekmi-; tir. Bu yntem hibir kadn tarafndan
kullanlmamtr.: Vahi yntemlerin daha ok erkekler tarafndan tercih edilmesinin
onlardaki agresyon dzeyinin yksekligi ile ilgili oldugu bildirilmektedir.'l2'l9' Baz
almalarda agres-yonun BOS'taki 5-HAA seviyesinin dklg ile ilikili oldugu
deneysel ve postmortem almalarda gsterilmitir.'l2' l3>
ntihar giriiminde kullanlan ilalarn cinslerine baktgmzda; ilk srada
antidepresanlarm, ikinci olarak nro-leptiklerin, nc olarak analjeziklerin geldigi
grlmtr. Olgularmzn psikiyatrik tedavi altnda olmalar ve "ellerinin altnda"
kullandklar ilalarn bu sonuta etkili olabilecegi dnlmtr. ntihar giriiminde
seilen yntemin en kolay ve abuk elde edilebilir bir vasta ile gerekletigi
bildirilmektedir.(2>
Yksel'85l ve Taneli'nin'7l' almalarnda, intihar giriiminde ilalar arasnda ilk srada
analjezik ve antipiretik-ler, sonra psikotoplar gelmektedir. Ki bu almaclarn olgular
acil dahiliye nitelerine getirilen hastalardan teekkl etmitir. ogunlugu da psikiyatrik
tedavi grmemektedir.
ntihar davrannda ruhsal bozukluklar risk faktr olarak belirtilmektedir.'ll' i4> l5> l6>
l7'37) Bizim almamzda intihar giriimi olan 75 vak'adan 52'si baskn olarak, psiki-.
yatrik bozuklugu zemininde bu eylemi gerekletirmitir. statistiksel olarak anlaml
bulunan bu sonu literatr bulgular ile rtmektedir.
life
Olgular psikiyatrik bozuklugun dogurdugu psiko patolojik dnce ve davranlar
nedeniyle giriimde bulunmulardr. Diger 23 olgumuzun kronik ya da akut bir psikiyatrik
bozuklugu var veya gelimise de, n plnda ulan nedenler/ aile geimsizlikleri, ticar
baarszlk vb, nedenlerdir.
Olgularn psikiyatrik bozukluk zemininde en fazla 33 (%44) olguyla, mitsizlik, aresizlik
duygu ve dnceleriyle intihar giriiminde bulunduklar anlalm ve istatis tiksel
olarak anlaml bulunmutur. mitsizlik duygusu ve dncesi son zamanlarda baz
aratrclarn ilgisini toplamaktadr. Beck ve arkadalarnn bu konuda yogun almalar
yaptklar bilinmektedir. Beck'in depresyondaki Kognitif modeline gre; kiinin kendisi,
evresi ve gelecegi hakkmda olumsuz ve karamsar dnceleri vardr. Bunlar affektif
dununu etkilemekte ve dncenin agrlg orannda depresyon iddetlenmekte ve intihar
dnceleri de ok yo-gltadr.'^. % %,/, a. s, uu, m, l02, w. w. ms)
mitsizlik konusunda, baz yaynlarda, suisid riskini gsteren birinci faktr olarak
bahsedilmektedir.iiH-92)
Olgularmz arasnda; l Ksa Keaktif Psikoz, 3 izofreni, 2 M, Depresyon, l Mani, l Atipik
Psikoz, l Alkol Bag., l Organik Akl Boz, vak'as olmak zere toplam l0 vak'a; ya "git
kendini ldr" eklindeki emir veren sesler nedeniyle, ya da perseksyon hezeyanlar
nedeniyle intihara kalkmlardr. Bir yaynda izofrenlerin nadiren kendilerine emreden
sesler dogrultusunda, ya da perseksyon sanlar nedeniyle intihar ettikleri
vurgulanmaktadr,"4'
Diger bir yaynda, emir veren sesler duyma, etkilenme ve perseksyon sanlar ile
negativistligin hakim oldugu psikiyatrik bozukluklarn intihar riski tadg
bildirilmektedir."7'
Nkdkn lnthak
l4l
Erkek ve kadn olgularn toplam intihar giriim saylar karlatrlm, kadnlar lehine
fazlalk bulunmutur. Ka-dn olgular erkek olgularn yaklak iki kat kadar giriimde
bulunmulardr. ntihar giriimlerinin kadnlarda erkeklere oranla daha fazla oldugu diger
yaynlarda da te-yid edilmektedir. ^ "<6l- 70<7l- 72<73< 78<79<83>
Gerek kadn, gerekse erkek olgularmzn srasyla sabah ve akam saatlerinde daha
ok intihar giriiminde bulunduklar tesbit edilmitir. Taneli'nin (7l) almasnda
kadnlarn daha ok sabah ve akam saatlerini, erkeklerin ise daha ok akam saatlerini
setikleri saptanm. M. Depresif ve diger depresif olgularla beraber toplam 36 olgunun
agrlkl olarak depresif semptomatolojiye sahip oldugu grlmtr. Depresif olgularda
zellikle sabah saatlerinde skntnn daha yogun .oldugu bilinmektedir. statistiksel
olarak anlaml sonu olmasa da %33,3 olgunun sabah saatlerini semeleri bu tezle
uyumludur.
ntihar giriiminden sonra braklan veya grlen ipular yorumlanabilir. %40 olgunun
intihar giriimi evrede olan-larca grlm ve engellenmeye allmtr. %2l.3
olgunun giriimlerini evresindeki insanlara bizzat sylemeleri ikinci srada yer
almaktadr. Yani %6l.3 olgu u veya bu ekilde intihar edecegini, ettigini, ak bir ekilde
evresindeki insanlara sylemi veya gstermitir. Bu, bir nevi evreden yardm talebidir.
Tkanan kanallarn intihar davranyla almas abalardr.
ntihar giriimlerinin %5'inin ciddi, %30'unun ambivalan, %65'inin demonstratif oldugu
bildirilmektedir/ll0' Fakat bu davrann nerede balayp nerede bitecegi her zaman tam
olarak anlalmaz. Demonstratif amala yaplan giriimlerin bir ksmnn intiharla
sonulandg bilinmektedir. Bunun iin btn giriimlerin ciddiye alnmas gerekir. ntihar
giriiminde bulunanlarn ogunlugunun aslnda lmek isteme-
l42
dikleri, zm aray ierisinde en son are olarak bu yola bavurduklar
dnlmektedir.
Olgularn intihar giriimlerini nasl yorumladklar, Hamilton Depresyon legi ve
mitsizlik legi skorlaryla ilikili bulunmutur. ntihar giriimiyle ilgili olgular; ya intihar
tekrar dnmekte, ya da fikir belirtmeyerek bir nevi, imal olarak tekrar giriimde
bulunabileceklerini belirtmektedirler. Bunun yannda eylemini "ok samalkm,
aptallkm" diye nitelendiren olgularn ortalama skorlarnn en dk olmas dikkat
ekicidir. > Bu sonulardan yola karak; psikiyatrik hastalarda
intihar davrannda, depresyon ve mitsizlik dzeylerinin nemli rol oynayabildikleri
sylenebilir.
Ailede intihar yksnn olmas, ahsn daha nceki intihar giriimleri gibi, intihar iin
risk faktr olarak degerlendirilmektedir. Bizim almamzda, anlaml sonu elde
edilmemitir. Enteresan olarak bir erkek olgumuzun ikiz kardeinin de intihar giriiminin
olmasyd. Literatrde bu konuda snrl bilgi vardr. kizler zerinde yaplan almalar,
genetik amala balamamtr. Affektif bozukluklar nedeniyle tedaviye getirilen ikizler
arasnda bu tr snrl almalar vardr.(n)
Arkadalar, akraba, komulardan birinin intihar davrannn varlg halinde, bunun
olgular zerinde nasl bir etki oluturdugu aratrlm, fakat sonular anlaml
kmamtr.
Deger verilen birisinin intiharla yaamn yitirmesi veya baka trl kaybnn, bilhassa o
kiilerin lm gnlerinde ahslarda intihara egilimi arttrdgna inanrlar. Olgularmzn
%34'nde deger verilen birisinin yakn srede kayb sz konusudur.
l43
Olgularmzn tan daglmnda ilk sray, M. Depresyon almtr. 8 erkege kar 22 kadn
olgu vardr. Reaktif dep-resyonlu l, Bipolar (Deprese tip) l, Distimik Boz. 2 olmak zere
26 kadn olgu Depresif bozukluk gstermektedir. Bu bulgumuz literatr bulgularyla
paralellik gstermektedir. Larsson ve sjgren hastahaneye yatan vak'alar arasnda,
mani-melankoli psikozuyla yatanlarn orannn kadnlarda %3,9, erkeklerde %2,4
oldugunu belirtmilerdir. Aratrmalarda kullanlan ara, gere, yntemler ve tan ltleri
gz nnde tutulmadan, depresyonlar bir btn olarak ele alan aratrmalar, endojen ve
psikotik depresyonlar iin iki kadna bir erkek oran saptamtr. Bu oran nevrotik, reaktif
depresyonlar iin drt ya da be kadna bir erkek oran saptamtr/53'
lk'a (l99l) gre M. Depresyon her yata grlebilen, M. Depresyon nbetleriyle
seyreden bir hastalk olarak; kadnlarn %l8-23', erkeklerin %8-ll'inin yaamlarnn bir
dneminde byle bir nbet geirirler/lll'
Birok aratrma ve inceleme sonucunda duygulanm bozukluklarnn intihar iin risk
faktr oldugu ve intiharla biten intihar davranlarnn en ok affektif hastalklar tan
grubuyla ilikili oldugu ortaya karlmtr/9' n-l6' 24/)
30, 38, 39, 40, 4l, 42)
M. Depresyon olgularnn ardndan, salt Alkol Bagmllg tans alan 4, Al. Bag.+ M. Dep.
tans alan 6, Al. Bag.+ Anti Sos. Ki. Boz. tans alan l, Alkol bag. + Anti Sos. Ki. Boz.
+M. Dep. tans alan l olgu olmak zere, Alkol Bagmllg yks olan l2 olgu
gelmektedir. Literatrde alkolizm yksek intihar riski asndan ikinci ruhsal:| bozukluk
olarak sralanmaktadr. r.
Alkol bagmllarnda gelien sekonder depresyonun da in?;; tiharda byk rol oldugu
bildirilmektedir/48'
l44
almamzda nc sray l0 olgu ile izofrenik vak'alar almtr. Bu bulgumuz da
literatr bulgularyla uyumaktadr. ntihar kurbanlarnn %l0'unun izofrenik hayatlarn
intiharla noktaladklar vurgulanmaktadr/8' n-
45)
almamzda 4 erkek olguya kar 6 kadn izofren olgu vardr. Addington'un (l992)
yaptg bir almada intihar giriimi olan izofrenlerde kadn cinsi risk faktrleri arasnda
sralanmaktadr/46'
ntihar giriim yntemlerinin tanlara gre degiip degimedigi aratrlm, fakat sonular
anlaml bulunmamtr. ntihar giriim yntemleri; cinsiyet, aracn kolay elde edi-lebirligi
ve agresyon dzeyiyle ilgisi sz konusudur/l2'l9)
Olgulara uygulanan Hamilton Depresyon Skalas ve mitsizlik Skalas, tanlar asndan
istatistiksel olarak anlaml sonular vermitir.
M. Depresyon olgular ile izofren olgularn ortalama HDRS ve S skorlar
karlatrlm ve M. Depresyon lehine yksek bulunmutur. Olgularn ortalama 2
haftalk tedavilerinden sonra yaplan testler anlaml ve literatr bulgularyla uyumludur.
M. Depresyon ve Alkol Bagmllg olgularnn HDRS ve S skorlar birbirine yakn
bulunmu ve anlaml sonu vermemitir. Bir yaynda alkoln uzun sre kullanmnn
depresyon oluturdugu belirtilmektedir. Bir ksm depresif, ank-siz, psikotik olgularn
alkol kullanarak depresyonlarn arttrdklar ifade edilmektedir.
M. Dep., Alkol Bag+M. Dep. olgularnn S skorlar karlatrlm ve, Al. Bag.+M. Dep.
olgularnn daha yksek skora sahip olduklar grlmtr. Literatrde alkol ve madde
bagmllgnn tesiriyle, toksit etkileriyle, mitsizlik duygusunun ortaya ktg
sylenmektedir/88'
l45
SONU
ntihar olayna psikolog, psikiyatristler ve sosyologlarn bak tarzlarnda farkllklar
grlmektedir.
Daha nce de temas ettigimiz gibi, Durkheim, toplumsal bir olay olarak degerlendirdigi
intiharlarn nedenini yine toplumsal olaylarda aramak gerekir, kuralna dayanarak
aklamaya alm ve intiharn nedenini psikolojik olaylarda ya da tabii evrede degil,
gene toplumda aramtr. Durkheim'e gre, her toplumun morfolojik ve toplumsal
yapsna gre intihara kollektif bir egilim vardr. Fertlerin intihar egilimleri, kollektif intihar
egilimini dogurmaz. Tersine, fertlerin intihara egilimlerini belirleyen bu kollektif egilimdir.
Ancak, Durkheim'in bu tezine karlk, psikolog ve psiki-yatristlerin antitezleri vardr.
Psikolog ve psikiyatristlere gre, ayn d artlar paylaan her insanda intihar egilimi
grlmemektedir. Bundan yola karak, yalnzca sosyal olaylar degil, ferdin kendi
biyolojik ve psikolojik zellikleri de nemli ve hatta belirleyici faktrler olabilir...
Ferdin i dnyasndaki gizlilikler, uuraltnn derinlikleri, i korkular hesaba katlmakszn
intihar olaynn anlalmas imknsz gibi grlmektedir. Her ne sebepten olursa olsun
gerek u ki, Hocamz Sayn Suna Taneli'nin
l46
devaml vurguladg gibi: "Hibir intihar tehdidi ve giriimi hafife alnmamaldr."
Baz nadir durumlar dnda, mesela, organik nedenlere bagl Psiko-Sendromlarda,
ahsn Kognitif fonksiyonlarnn geici veya devaml bozulmasna bagl olarak ahsta
eitli absrd davranlar ierisinde grlebilen intihar olaynda oldugu gibi...
ntihar giriimi sanldg gibi, yaamak isteginin yokluguna dayanmyor. nk, bu tr
davranlarda bulunanlarn ogunlugu evresine baz sinyaller, tiyolar vermektedir.
Birogu da geride bir mektup, mesaj brakr. Bu da, bu insanlarn hayatla baglarnn
bsbtn kopmadgm gsterir. deta bir deklerasyon gibidir. Unutmayalm ki, her intihar
isteginin arkasnda bir ilgisizlik, sevgisizlik ve yalnzlk duygusu barnyor. Bazen de
hayata bagl olan bu insanlar, hayat belli bir biimde yaamak isterler, bunun
gereklememesi onlar intihara srkler. Mesela, k oldugu genle evlendirilmeyen
gen kz misalinde oldugu gibi...
Sonu olarak diyebiliriz ki, Biyo-Psiko-Sosyal bir yaratk olan insann bu yanlarndan
birinde meydana gelen bir zaaf veya defekt diger yanlarn da etkileyerek birtakm
sonular dogurabilir.
l47
intiba ndji.;
.B3fil7"VBT
nft
!?
DPNOTLAR VE KAYNAKLAR
l-Arkun, N. "ntiharn Psikodinamikleri", 2. Bask, .. Edebiyat Fak., stanbul, l978, S:
25, 26, 27, l32, l39, l40, l57, l59).
2- VVorld Health Organization, "Suicide and Attempted Suicide in Young People", Report
on a Conf erence Lxembourg l9-23, August, Copenhagen, l976, S: ll-92
3- Durkheim, E. "NTHAR" (Franszca aslndan eviren Prof. Dr. zer Ozankaya), 2.
Bask, mge Kitabevi Yaynlan, Ankara, l992, S: 7, 8, ll,24,25,90, l02.
4- Baechler, },, Tod. Durch Eigene Hand; Ullstein, Gtersloh l98l.
5- Yank Dergisi, 9-l5 Temmuz l984, Say: 693, S: l4-20.
6- DE l983 intihar istatistikleri.
7- azi Ksemihal, N. "Durkheim Sosyolojisi", l. Basm, Remzi Kitabevi, stanbul, l97l,
S: 85-95.
8- Ggs, Ali Kemal., "Psikiyatrik Hasta Poplasyonunda ntihar Dnce ve
Davrannn Daglm." Ankara n. Tp. Fak. Psikiyatri A.B.D., Uzmanlk Tezi, Ankara
l984.
9- Babaoglu, G., "Psikiyatride ntihar, Psikiyatrik Hastalarda ntihar Davran, Kronik
ntihar Davrannn Degerlendirilmesi." Bakrky Ruh ve Sinir Hastalklar Hastahanesi
4. Psikiyatri Birimi, Uzmanlk Tezi, stanbul l990.
l0-Adler, A., "Kiilik Bozukluklar ve Toplumsal Btnleme" . Basm, Say Kitap
Pazarlama, stanbul l983, S: 303-3l0.
ll-Scully, James H. "Psychiatry", 2 nd edition, Printed in the U.S.A l989.
Neden intihar E
l2- Ailen J. Frances, MD and Robert E., Halles, MD. American Psychatrc Press
REVEVV OF PSYCHlATRY Volume 7 Washington, l988, S: 329,336,340.
l3- Susan J. Blumenthal, MD. MPA Medical Clinics of North America. Vol. 72, No: 4, July
l988. S: 952-253.
l4- Stengel, E., "Suicide and Attempted Suicide", Puplished by Penguin Books, l964.
l5- Steven E. Hyman, M.D. (ed) "Manuel of Psychiatrc Emer-gencies" second edition
Printed in the U.S.A., Toronto l984.
l6- ztrk M. O., "Ruh Saglg ve Bozukluklar", Nurol Matbaas, l. Basm, Ankara l988.
S: 22l-222
l7-Arkona O. "Acil Psikiyatri", Nobel Tp Kitapevi, stanbul l989 S: l08.
l8- DE ntihar statistikleri l98l-l99l, Ankara.
l9- Charles, L. Rich, M.D., Joanne, E. Et al. "Some Differences Between men and
women who commit suicide" Am. J. Psychiatry l45: 6. June l988 S: 7l8-722.
20- Fidaner, O, Fidaner, H. "Trkiye'de ntihar Epidemiyolojisi" 23. Ulusal Psikiyatri ve
Nrolojik Bilimler Kongresi Kitab. stanbul, S: 308-3l6.
2l-MC. Mahon, B. Pugh, T. : "Suicide in Widowed", Am. J. Epi-demiology, l965, 8l: 23-
3l.
22- Monk, M. : Epidemiology of Suicide, Epidemiologic Reviews. Vol.9, 5l-67,l987.
23- Fidaner, H., Fidaner, C. : ntihar: "ok Ynl Bir Sosyal Psikiyatri Sorunu." 23. Ulusal
Psikiyatri ve Nrolojik Bilimler Kongresi Kitab l4-l5 Eyll l987 stanbul, S: 30l-307.
24- Hawton, K: "Assessment of Suicide Risk", Brit. J. Psychiatry, l987, S: l45-l53.
25- Robins, E., Murphy, G.E., VVilkinson, R.H., Gassner, S. "Some Clinical
Considerations in the Prevention of Suicide Based on a Study of l34 Successuful
Suicides" Am. J. Puplic Health, July. l959. Vol. 49,7: 888-889.
l50
26- Trend, B: "Suicide: Many questions but no Easy Ansvver" Ca-nadon Med. Ass. J.
Oct. l, l986, S: 80l-806.
27- Tuncer, C, Oral, T. : "Hekimler aras ntiharlar" Nroloji Nroirurji Psikiyatri Dergisi,
Ocak l988 Cilt 3 Say 2, S: lll-ll3.
28- VVictroff, W.M., "The Suicidal Patient", Medical Economics Books, New Jersey l983.
Pp: l46-l60.
29- Richings, J.C., Khara, G.S., Mc Dovvell, M., "Suicide in Young Doctors", British
Journal Of Psychiatry,l49: 475-478, October l986.
30- Ziyalar, A. : "Sosyal Psikiyatri", nsz Matbaas, stanbul, l982. S: 272-273.
3l- Roland Levy M.D.
Suicide, Homocide and Other Psychiatric Emergencies Ed. By H.H. Goldman., Los
Altos,
REVEVV OF CLNCAL PSYCHATRY", California, l984.
32- Rva, E.H., Tsoi, W.F. : "Suicide in the sland of Singapore", Ata Psychiat. Scand.,
l985, Vol: 7l,227-229.
33- Blaner, D.G., Bacher, J.R., Manton, K.G.: "Suicide in Late Life" Revievv and
Commentery., J. Am. Geriatric Society, l986 ; 34:5l9-525.
34- Murphy, G.E., VVetzel, R.D.: "Suicide Risk by Brith Concort n the United States
l949 to l974", Arch. Gen. Psychiatry, May.l980, Vol. 37, 5l9-523.
Social and Clinical Aspects of Suicide and Attemted Suicide, N. Kreitman in
COMPANlON TO PSYCHATRY STUDlES, Vol. l, Ed. By ALlSTAlR FOREST, Churchill-
Livingstone, Edinburgh and Lon-dan, l973.
36- Diekstra, R. FVV. "Suicide and the ettemped suicide: An in-ternational Perspective",
Ata Psychiatry. Scand., l989-80 (Suppl. 354) S:l2.
37- Preffer, R.C., et al., "Suicidal Behavir in Normal School Child-ren", A Comparasion
With Child Psychiatric inpatients, l984, : 4l6-423.
l5l, 4
38- Hedin, H., Suicide: A Revievv of New Directions in Research, Hosp. and Comm.
Psychiatry, Feb. l986, 37:2 S:l48-l53.
39- Farberow, N.L., "Suicide and Depression in The United States.", Depression and
Suicide. Procecdings of the Xl. Congress of the lnternational Association for Suicide
Prevention, Pergamin Press, Paris, ss. ll-l2.
40- VVetzel, R.D., "Hopeleness, Depression and Suicide ntent." Archives of General
Psychiatry, Vol: 33, September, ss. l069-l074.
4l- Rose, S.P., Glassman, A.H., VValsh, T., VVoodring, S., Herne, J.V., "Depression and
Suicide." American Journal of Psychiatry, Vol: l40, No: l40, No: 9, SS. ll59-ll62.
42- Silver, M.A., etal., "Relation of Depression of Attempted Suicide and Seriousness of
ntent", Arch. en. Psychiatry, Vol: 25, De-cember, l97l.
43-John A. Talbott, M.D. Robert Halles M.D, Stuart C. Yodofsky, m.d. "The American
Psychiatric Press TEXBOOK OF PSCH-ATRY", cilt 2, Printed by RR, Donnelley Sons
Comany., Washington, l988, S: l026-l027.
44- Tardiff, K., Sweillam, A., "Assault Suicide and Mental Uness." Archives of General
Pschiatry, Vol: 37, February, S: l34-l69.
45- Roy, A., "Risk Factors in Pschiatric Patients.", Archives of General Pschiatry,
l982,39, S: l089-l094).
46- Addington DE. Addington JM., "Attempted Suicide and Depression in
Schizophrenia.", ATA PSCHATRlCA SCANDNA-VCA, l992, Vol: 85, S: 288-29l.
47- Kaya, N., "Alkolizm ve ntihar", Yeilay Dergisi, Say: 706, Eyll l992, S:7.
48- Subhachc. Bhata, M.D., Mujeebh. Khan, M.D. and Sherma, M.D "Suicide Risk
Evalation and Management.", AFP, September, l986, Vol: 34, No: 3, S: l67-l74.
49- Evensan, R., Wood }., Nuttal E and etal: "Suicide rates among puplic mental
healty patients.", Ata Psychiatry Scand: 66, l982, S: 244-254.
l52
50- Murphy GE, VVetzel RD, "The Lifetime risk of suicide in al-coholism.", Arcah.
Psychiahy, l990, April, 37 (4), S: 383-92.
5l- Roy-A; Lampariski-D; Dejung-J; Moore-V; Lonnila-M., "Characteristics of
alcholics who attempt sucide.", Am. J. Psychiatry, l990, Jun: l47 (6), S: 76l-765.
52- Murphy-GE; VVetzel-RD; Robins-E; Mc. Evol-C "Multipl risk factors predict suicide in
alcoholism" Arch-Gen-Psychiatrv, l992, Jun, 49 (6), S: 459-463.
53-Kknel, ., "DEPRESYON", Altn Kitaplar Basmevi, l. Basm, stanbul, l989, S:
ll7-l39.
54- Songar, A., "ETLEME", Kubbealt Neriyat, l98l, stanbul, S: l6l-l63.
55- Diekstra, R.F.VV. "ntiharn nlenmesi in Kapsaml Bir Stratejiye Dogru.",
Organon, nternational Tbbi Hizmetler De-pertman Yayn.
56- Akskal HS, Chen SE, Davis GC, etal, "Borderline: an adjec-tive in Search of on
noun.", J. Clin Psychiatry, l985; 46; 4l-48.
57- Minna R. Fyer, M.D., Timothy Sullivan, M.D., etal; "Suicide Attemptes in Patients.
VVith Borderline Personality Disorder.", Am. : J. Psychiatry l45:6, June l988 S: 737-
739.
58- Sayl, l., Tugcu, H. "Toplumumuzda ntihar ve Adam Ol-] drme zerine Kyaslamah
Bir alma", 24. Ulusal Psikiyatri ve Nrolojik Bilimler Kongresi Kitab. l988, Ankara S:
2l8-22l. ;
59- Apter, A. etal: "DefenseMechanisms in risk of suicide and i risk of violence."; Am. J.
Psych., l989, l46, S: l027-l032. [
60- Centers For Disease Control MMVVR, "Suicide United States, l970-l980", June 2l,
Vol 34, No: 24, S: 353-357.
6l- Morgen, H.G., "Delibrate elf Harm", Recent Advences in Clinical Psychiatry. l982,
Number 4 (ed) Kenneth Granville-Grosc-man-Churcill. Livinstone, S. 47-70.
62- Saik, L., etal., "Relatinship of Maternal and Perinatal Conditi-ons to Eventual
Adolescent Suicide", The Lancet, l985, March, l6, S: 624-627. ...
A- >
mf,
l53
'Mi
63- Tockman and Youngman. VV.F.A Scala for assessing suicide risk of attempted
suicides, J. Clin. Psycohol. l968, 24; l7-l9.
64- Lynn, R., "National Rates of Ekonomic Growth, Anxity and suicide" Nature, l969,
Vol: 222, May 3, S:494.
65- Mangech arap H.N.K. and Dhadphale, M., "Attempeted Suicide (Para-Suicide) in
Nairobi, Kenya", Ata Psychiatr Scand, l985; 69, S:4l6-4l9.
66- Genesveran, T., Subraniam, S., and Mahacevan, K., "Suicide in Northern Town of Sri
Lanka", Avta Psychiatr., Scand., l984, 69: S: 420-425.
67- Ayka, M. "ntiharlar", stanbul Tp. Fak. Mecmuas, l977, S: 856-867.
68- Kknel, O., "Cumhuriyet Genligi ve Sorunlar", Cem Yaynevi, stanbul, l98l,
S:32,36,l83.
69- Tekin, D., "ntihar Giriimlerinde Sosyo-Ekonomik Nedenler ! zerine Bir Aratrma"
Anadolu Tp Dergisi, l98l, Say 3, S: 69-90.
70- Yksel, N., Erden, s., alangu, S., "l68 ntihar Giriimi Olgu- sunun Psiko-Sosyal
Nedenlerine Ynelik Bir Yllk statistiksel alma.", Deniz Tp Blteni, l986, Cilt:3, Say:
7, S: 25-38.
7l- Taneli, S., "ntihar ve ntihar Giriimleri", Bursa Tp Fak. ' Dergisi, Say:3, Yl:8, l98l,
S: l-25.
72- akmak, D., Arslanoglu, K., Akman, B., "ntihar Giriimleri Nedeniyle Dahiliye
Poliklinigine Bavuran Hastalarda Psikopatolojik Degerlendirme", 24. Ulusal Psikiyatri ve
Nrolojik Bilimler Kongre Kitab. l988, Ankara, S: 2l4-2l7.
73- Ozahin, A., zubukoglu, A., agna, H.H., ve ark. "ntihar Giriimi Sonucu l986 ve
l989 Yllarnda Acil Servise Bavuranlar zerine Karlatrmal Bir alma" 26. Ulusal
Psikiyatri ve Nrolojik Bilimler Kongre Kitab. 3. Cilt, l990, zmir, S: l45-l5l. ;
74- Black, D.W., Varrock, G., VVinokur, G., "Suicides and Acci-dental Deaths" Arch.
Psychiatry,l985, Vol: 42 Jun. S: 7l-75.
75- Erdogan, N., "Toplumbilimde ntihar ve Toplumsal Degime ntihar Baglantas",
Anadolu n. Genlik ve ntiharlar Sempozyumuna Sunulan Bildiri. 30-3l Mays l985.
Eskiehir.
l54
76- Sonuvar, B., ktem, F., "ocuk ve Genlerde ntihar Giriimi", Toplum ve Hekim,
l986, Mart, S: l6-22.
77- Resnik, H.L.P., "Suicide Comperehensive Texbook of Psychi-atry", Ed. Kaplan, H.l.,
Fredman, A.M., Sadock, B.J., VVilliams and VVilkins, Baltimore, SS: 2085-2097.
78- Dogan, zbek, H., "zkym Nedeniyle Yatrlan Hastalarn Baz zellikleri", 26.
Ulusal Psikiyatri ve Nrolojik Bilimler Kongre Kitab 2. Cilt, zmir, l990, S: l89-l96.
79- Maner, F., Pnar, Z., Yeilbursa, D., ve ark. "Psikiyatrik Hastalarda Suisid Giriim" 24.
Ulusal Psikiyatri ve Nrolojik Bilimler Kongre Kitab. Ankara, l988, S: 226-237.
80- Besle, K.P., "Depression in Everday Pratice", Has Huber Puplishers Bern Stuttgart
Vienna, l974- S: 59-l84.
8l- Braceland, F.J., etal "Psychiatry and Hpplied Mental Health", Year Book Medical
Puplichers, Chicago, l975, S: 379.
82- Brooksbank, D.J., "Suicide and Parasuicide in Chilhood and Early Adoleesance",
British Journal of Psyciatry. l985, l46, S: 459-463.
83- Ulam, Y., Aydn, N., etin, ., ve ark. "zkym Giriimi le Yatrlan Hastalarn
Sosyo-Demografik zellikleri.", 28. Ulusal Psikiyatri Kongresine Sunulan Bildiri. l992.
Ankara.
84- zek, T., "ntihar Giriimleri" Uzmanlk Tezi, Hacettepe n. Ankara l974.
85- Yksel, N., "Adolesan ntihar Giriimlerinin Psiko-Sosyal Nedenleriyle lgili
Aratrma", Yksek Lisans Tezi, .. ocuk Saglg Enstits. l987, stanbul.
86- Ceyhun, B., "Genel Olarak ntiharlar", Ankara n. Kriz Uygulama ve Aratrma
Merkezi n Egitim Programnda sunulmutur. l-3l Mart, l990, Ankara.
87- Alvarez, A., "NTHAR" (Trke evirisi: Zuhal il Sankaya), ' Feryal Matbaas,
teki Yaynevi Ankara, l992, S: 77-78.
88- Miller-NS; Mahler-JC; Gold-MS. "Suicide risk associated with drug and alchol
dependence" J. Addict. Dis. l99l; l0(3); 49-6l. . l
l55
89- Cumhuriyet Gazetesi, 20 Nisan l993.
90- Sally Armstrong (ed) "Examines Youth Suicide in an exclusive report" video,
Canadian Living Magazine, March 2l, l987 issue.
9l-Arkun, N., "Potansiyel Haldeki ntiharlarn nlenmesi Mum-kn mdr? "Symposium,
l964 2-6'dan ayr bask, ehir Matbaas l964.
92- G.S Traunt, MD., R, R. O'Reilly, MB and L. Donaldson, BA. "How Psychiatrist Weight
Risk Faktors When Assessing Suicide Risk", Suicid and Life Threateining Behavior, Vol:
2l (2), Summer l99l.
93- Sayl, l., "ntihar Olgusu ve Tedavi lkeleri", Nroloji Nroji-rrji Pskiyatri Dergisi Ekim
l985, :53-56.
94- Beck AT: "Depression: Causes and Treatment", Universiti}' of Pennsylvania Pres,
Philadelphia, l967.
95- Beck AT: "Cognition, Affect, and Pschopathology", Arch Gen. Psychiat. l97l, 24,
495-500.
96- Beck AT: VVeisman A, Lester D, Treler L: "The Measurument of pessimism: The
Hopelessness Scale. Journal of Cohsulting and Clinical Psychology 6,86l,865,274.
97- Beck AT, Kovacks M, Weisman A: "Hopelessness and Suici-dal Behavior", JAMA,
234, l975, ll46-ll49.
98- Beck AT: "Cognitive Therapy and The Emotional Disorder" New American
Library,l976, New York.
99- Beck AT, Robert AT, Kovacks M, Garrison B: "Hopelessnes and Eventual Suicide: A
l0 year Prospective Study of Patients Hos-pitazed With Suicidal deation." Am.J.
Psychiat. l42, l985, S: 559-563.
l00- Beck AT, Steer RA, Garbin MG: "Psychometric Properties of the Beck Depression
lnventury: Twenty-five years of Evaluation.", Clinical Psychology Review, l988,8,77-l00.
l0l-Beck AT, Brown G, Berchick R and etal: "Relatinship Bet-ween Hopelessness an
Ultumate Suicide: A Replication With Psychiatric Outpatients.", American J. Psychiatry
l990, l47, S: l90-l95.
l56
l02- Dyer JAT, Kreitman N: "Hopelessness, Depression and Suicidal ntent in
Paracuicide", British. J. Psychiat. l984. l44, S:l27-l33.
l03-Minkoff K, Bergman E, Beck AT, Beck R: "Hopelessness Depression, and suicide",
Am J. Psychiatry, l973, l30; 4, S: 455-459.
l04- Pokorny AD, Kaplan H, Tsal SY: "Hopelessness and Suicide: A Reconsiderstion.",
Am. J. Psychiatr, l975, l32:2, S: 954-956.
l05- VVetzel R., "Hopelessness, Depression, and Suicide intent", Arch Gen. Psychiatry,
l976, 33, S: l069-l073.
l06- Cirit H, Egrilmez A, Kltr S., "ntihar Giriiminde Bulunan Erikinlerde Grlen
Psikiyatrik Semptomatoloji ve Aile zelliklerinin Aratrlmas", 26. Ulusal Psikiyatri ve
Nrolojik Bilimler Kongresi, zmir, l990.
l07- Fidaner C, Fidaner H, "Trkiye'de Cografi Etken ve ntihar Hzlar", 24. Ulusal
Psikiyatri Ve Nrolojik Bilimler Kongresi. l988, Ankara.
l08- Fidaner C, Fidaner H, "Trkiye'de kullanlan ntihar Yntemleri", 24. Ulusal
Psikiyatri ve Nrolojik Bilimler Kongresi, l988, Ankara.
l09- Roy A., "Emergency Psychiatry: Suicide", Comprehensive Textbook of Psychiatry 5.
edd. Vol:2 (Ed) Kaplan Hl and Sadock BJj ,-, Baltimore, S: l4l4-l427
|
ll0- Sayl, l., "Acil Psikiyatri", Ankara . Tp Fak. Yaynlar, Yay % no: 448, l987,
Ankara, S:82. -,-
lll-lk, E., "Duygulanm Bozukluklar DEPRESYON VE MAN" | Bogazii matbaas,
stanbul, l99l, S:29
>- - sl'?
AYRlNTlLl BLG VE DANlMA N
Depresyon ve Panik Bozukluk Merkezi: (0.2l2) 52l 3l 68
letiim ocuk ve Genlik Sorunlan ve Aile Danmanlk Merkezi: (0.2l2) 635 47 94
nternet: wnvw.depam.com.tr e-mail: nihatkaya@depam.com.tr
sa:;'.
"Sklyorum, hayattan zevk alamyorum, mutsuzum, yorgun, bitkin, karamsarm, karar
veremiyorum, ilerimi yapamyorum. Korkuyorum, ok heyecanlym, panikliyorum,
kalbim ok hzl alyor. Her tarafma ateler basyor, nefesim daralyor. Kendime
gvenim yok, sosyal ortamlardan kanyorum, insanlar bana bakyor gibi geliyor..."
diyorsanz siz de agmzn en yaygn psikiyatrik bozukluklarndan "Depresyon, panik
bozukluk ve sosyal fobi"den birini yayorsunuzdur. 8u sorunlar ve daha birok psikolojik-
psikiyatrik konularn anlatmn bu kitapta bulacaksnz. . .. ,.,,,
M.
nesiL
BASlM YAYlN (0.2l2) 55l32 25 pbx
ocugun normal geliim zelliklen
ocugun davran ve duygularndaki degiiklikler
ocugumu nasl yetitireyim? - '
ocugum ne normal ne anormal
Terbiyede dayak kullanlr m?
ocugum neden hrn? Sz dinlemiyor
ocugum bana bagml, ekingen, okulda baarsz
ocugum altn slatyor, yemek yemiyor, diyorsanz, bu vs benzeri soru ve
sorunlarnza bu kitapta cevap bulacaksnz.
Nesil BASlM YAYlN (0.2l2) 55l32 25 Pbx
ARKA KAPAK YAZlSl:
NTHAR NEDR?
NSANLAR NN NTHAR EDYORLAR?
NTHAR DAVRANll BR AKlL HASTALlGl BELRTS MDR?
NEDEN KADlNLARDA NTHAR GRM ERKEKLERDEN DAHA FAZLADlR?
NTHARDA GENLER NEDEN LK SlRAYl ALlYOR?
EKONOMK REFAH NTHARl NLER M?
NTHAR BR ZAYlFLlK, RADESZLK BELRTS MDR?
KPRYE lKANLARlN OGU NEDEN NTHAR ETMYOR?
NTHAR NLENEBLR M?
NTHAR GRMNDE BULUNMU BR NSANA NASlL DAVRANlLMALl?
NTHAR OLAYl NCEDEN ANLAlLABLR M?
NTHARlN BELRT VE PULARl NELERDR?
MEDYA NTHAR HABERLER VEREREK NTHARl ARTlRlYOR MU?
NTHAR KNN BR SEM ZGRLG MDR?
NTHAR DNCES OLAN BRS BAKA BR NSANl LDREBLR M?
BU SORULARlN VE NTHAR KONUSUNDA BAKA MERAK ETTKLERNZN
CEVABlNl BU KTAPTA BULACAKSlNlZ.
lSBN 975-7055-63-8 l

Neden İntihar Ediyorlar - Nihat Kaya

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Neden İntihar Ediyorlar - Nihat Kaya

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NEDEN NTHAR EDYORLAR?

DR. NHAT KAYA

You might also like