Badem Fidanı Çeşitlerimiz

Badem Fidanı Çeşitlerimiz:
Nonpareil
Teksas
Ne Plus Ultra
Drake
Cristomorto
Ferragnes
Tuono
Ferrastar
Garrigues
Picantili
D.Largueta
Yaltınski
http://www.bademfidancisi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=16&Itemid=32
BADEM FİDANI ACIK KÖK STOK DURUMU FİYAT (TL) TÜPLÜ FİDAN STOK DURUMU FİYAT (TL)
TEKSAS YOK 3,5 VAR 4
NONPERİAL YOK 3,5 VAR 4
FERRAGNES YOK 3,5 VAR 4
FERRADEUL YOK 3,5 VAR 4
BERTİNA YOK 3,5 VAR 4
Badem Çöğür Anacı

Cuma, 23 Mart 2007
Badem çöğürü, derin, iyi drenajlı ve sulanmayan yerlerde en uygun anaçtır. Kireçli
topraklara toleranslı, yüksek oranda Bor içeren topraklara diğer prunus türlerinden
daha dayanıklıdır. Badem anacı kök ur nematoduna, kök kanserine ve Armillaria ya
karşı hassastır. Üzerine aşılanan badem çeşitleri ile uyuşmazlık göstermez.. Bademe
aşılı ağaçlar uzun ömürlü ve kuvvetli olurlar. Bademin yabanilerinin tohumlarının
kullanılması yanında, kültür çeşitlerinin tohumlarıda çöğür elde etmek amacıyla
kullanılabilir. Mesela; Texas, Cristomerta, Desmayo gibi çeşitlerin çöğürleri üniform
ve kuvvetli fidan oluşturmaktadır, bu nedenlerden dolayı bu çeşitlerin tohumları
çöğür için kullanılmaktadır. Badem tohumlarının iyi çimlenmeleri için 3-4 hafta 0-5
°C’de (20-30 gün) katlamaya tabi tutulması çimlenme açısından yeterli olmaktadır.
Acı badem tohumlarından çıkan çöğürler, Capnodıs denilen fidan dip kurduna karşı oldukça
dayanıklıdır. Bu zararlı daha çok bakımsız, sulanmayan ağaçlarda etkili olur.
BADEM ÇEŞİTLERİ VE DÖLLEYİCİLERİ

ÇEŞİT SEÇİMİ
Ülkemizdeki mevcut badem ağaçlarının hemen hemen tamamını tohumdan yetişmiş ağaçlar
oluşturmaktadır. Tohumdan yetişen ağaçlar genellikle erken çiçek açmakta ve bunların meyve özellikleri de
birbirinden farklı olduğundan standart bir üretim söz konusu olmamaktadır . Ticari badem yetiştiriciliğinde
özellikleri bilinen ve tercihan geç çiçeklenen standart çeşitler kullanılmaktadır.
KSÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Sert Kabuklu Meyveler Araştırma Merkezinde (SEKAMER) 1996
yılından itibaren yerli yabancı 34 çeşitle başlayan badem çeşit adaptasyonu çalışmaları sürmektedir. Bu
çalışmalar sırasında Fransa kökenli Ferragnes badem çeşidinin geç çiçeklendiği, çok verimli olduğu, ikiz
meyve yapmadığı, her yıl kararlı bir şekilde ürün verdiği belirlenmiştir. Bu bakımdan ana çeşit olarak
Ferragnes çeşidi kullanılabilir (iç randımanı % 40). Ferragnes çeşidi meyve tutumu için karşılıklı olarak
tozlanmalıdır. Ferragnes çeşidi, Ferraduel ya da Cristomorto çeşitleri ile karşılıklı tozlanmaktadır. Bademde
tozlanmayı arılar sağladığından çiçeklenme döneminde bahçede mutlaka kuvvetli arı kolonileri
bulundurulmalıdır.
Son yıllarda hem geç çiçeklenen hem de kendine verimli, yani tozlayıcı çeşit gerektirmeyen yeni badem
çeşitleri de geliştirilmiştir. Bu yeni çeşitler SEKAMER’deki bahçemizde denenmektedir. Önümüzdeki yıllarda
bu çeşitler de üreticilere tanıtılacaktır.
Geç Çiçeklenen Bazı Badem Çeşitleri
Randıman: % 60-70
Randıman: % 26-28
Randıman: % 38-40 İkiz iç oranı: % 4
İkiz iç oranı: % 0
İkiz iç oranı: % 0 Tozlayıcısı: Texas
Tozlayıcısı: Ferragnes,
Tozlayıcısı: Ferraduel, Cristomorto Geç çiçeklenir. İç meyve ağırlığı 1.2
Cristomorto
Geç çiçeklenir. İç meyve ağırlığı 1.4 gramdır. ABD'de en iyi badem çeşidi
gram'dır. Fransa orijinli bir çeşittir. kabul edilmiştir. Kabuğu elde
Fransa orijinli bir çeşittir.
rahatça kırılır.
Randıman: % 26-36
İkiz iç oranı: % 20-25 Randıman: % 32-40
Randıman: % 29-35
Tozlayıcısı: Ferragnes, Ferraduel İkiz iç oranı: % 44
İkiz iç oranı: % 5-20
İtalya orijinli bir çeşittir. Çiçek Tozlayıcısı: Primorski
Tozlayıcısı: Kendine verimli
tomurcukları bir ve iki yaşlı dallarda Geç çiçeklenir. İç meyve ağırlığı 1.4
Fransa orijinli bir çeşittir.
oluşur. İç bademleri çok iri; kalitesi gramdır.
ortadır. Kabuğu serttir.
Randıman: % 29
Randıman: % 30-34 Randıman: % 32 İkiz iç oranı: % 0
İkiz iç oranı: % 10-20 İkiz iç oranı: % 0 Tozlayıcısı : . Garrignes
Tozlayıcısı: Kendine verimli Tozlayıcısı : Ferragnes, Masbovera Orta-Geç Çiçeklenir. İç meyve
Fransa orijinli bir çeşittir. Fransa orijinli bir çeşittir. ağırlığı 1.1 gramdır.
Çeşit:
Dölleyicisi:
5-1 120-1, 17-4

17-4 120-1, 5-1
48-1 Akbadem, 48-3, 48-4
Akbadem(48-2) 48-1, 48-3,
Hacı alibey(48-5) 48-1, 48-3, Akbadem
101-9 104-1, 101-23, Texas
101-13 101-9, Gülcan 1
Gülcan 1(101-23) 101-9, 101-13
104-1 101-9, Texas
120-1 17-4, 5-1
Cristomorto Texas,
Drake Nonpareil, Marcona, Peerless
Ferraduel Ferragnes, Tuono, Texas,
Cristomorto, Ferraduel, Ferrastar, Primorski, Nonpareil,
Ferragnes
Tuono, Texas
Nonpareil Texas, Drake, Marcona, Ne Plus ultra,
Ne Plus Ultra Marcona, Nonpareil
Picantili Ferraduel, Ferrastar, Genco
Primorski Cristomorto, Ferraduel, Ferragnes, Texas
Texas Cristomorto, Ferraduel, Ferragnes, Ferrastar,
Yaltınski Ferragnes
Genco Kendiyle uyuşur.Tuono, Texas, Ferrastar
Kendiyle uyuşur. Ferraduel, Ferragnes, Ferrastar, Genco,
Tuono
Texas
Nonpareil Badem Çeşidi

Cuma, 23 Mart 2007
ABD Kaliforniya orjinlidir. Amerikanın en başta gelen çeşididir.
Ağacı orta derece kuvvetli dağınık taçlı ve düzenli meyve verir.
Geççi bir çeşittir. El bademleri arasına girer, kabuklu ve
kabuksuz iç olarak satılır. En erkenci çeşitlerden iki hafta sonra
en geççi çeşitlerden 10 gün kadar önce çiçek açar, böylece
çiçeklenme mevsiminin ortasından geriye düşmekle donlardan
nispeten korunur. Monilia hastalığına duyarlıdır. Tomurcuk
silkmesi hastalığı gösterir. Kabuklu olarak orta iri, iri ve bir örnektir. Şeklen yassı ve
ovaldir. Kabuk kağıt gibi ince olup rengi açıktan koyu 
kahverengine kadar değişir. İç nadiren ikiz, (% 4 den az) görünüşü çekicidir, orta iri
olup badem zarı çok incedir. Randımanı % 60-70’ dir. Çift badem oranı % 5-10 dur.
Kendine verimli olmayıp yabancı tozlanma ister.
Tozlayıcıları Drake, Marcona, Desmayo Larguetta,Ne plus Ultra, Texas, Peerless,

çeşitleridir.
Nonpareil
Çiçeklenme Durumu
Geç çiçeklenir.
İç Meyve Ağırlığı
İç meyve ağırlığı 1,2 gramdır.
İkiz Meyve Durumu
İkiz meyve oranı % 4 tür.
Kabuk Yapısı
Yumuşak kabukludur.
Verimlilik
Randıman % 63 tür.
TozlayıcılarıTexas
Ayles
Çiçeklenme Durumu
Geç çiçeklenir.
İkiz Meyve Durumu
İkiz meyve oranı % 20-25 arasındadır.
Kabuk Yapısı
Kalın kabukludur.
Verimlilik
Randıman % 36’dır.
Tozlayıcıları
Kendine verimli bir çeşittir.

Ferrastar
Çiçeklenme Durumu
Geç çiçeklenir.
İkiz Meyve Durumu
İkiz badem oranı % 8-10 dur
Kabuk Yapısı
Diş bademi grubunda yer alır.
Verimlilik
İç randıman % 20-25 civarındadır.
Tozlayıcıları
Ferragnes, Ferraduel
Piciantili
Çiçeklenme Durumu
Geç çiçeklenir.
İkiz Meyve Durumu

İkiz meyve oranı %30 tur.
Kabuk Yapısı
Sert kabukludur.
Verimlilik
Randıman % 55 tir.
Tozlayıcıları
Ferrastar, Yaltinski, Ferraduel
Primorski
Çiçeklenme Durumu
Çok geççi bir çeşittir.
İkiz Meyve Durumu

İkiz meyve oranı % 29 dur.
Kabuk Yapısı
Sert kabukludur.
Verimlilik
Randıman % 41 dir.
Tozlayıcıları
Texas, Yaltinski, Ferraduel, Ferragnes
Süpernova
Çiçeklenme Durumu
Geç çiçeklenir.
İkiz Meyve Durumu

İkiz meyve oranı %19 dur.
Kabuk Yapısı
Sert kabukludur.
Verimlilik
Randıman %36 dır.
Tozlayıcıları
Texas
Çiçeklenme Durumu
Geç çiçeklenir.
İkiz Meyve Durumu

İkiz meyve oranı % 25’tir.
Kabuk Yapısı
Verimlilik
Verim % 46’dır.
Tozlayıcıları
Ferraduel, Ferragnes, Ferrastar, Tuono, Yaltinski
Tuono
Çiçeklenme Durumu
Geç çiçeklenir.
İkiz Meyve Durumu

İkiz meyve oranı % 25-35 arasındadır.
Kabuk Yapısı
Sert kabukludur.
Verimlilik
Randıman % 30 dur.
Tozlayıcıları
Yaltinski
Çiçeklenme Durumu
Çok geç çiçeklenir.
İkiz Meyve Durumu

İkiz meyve oranı %10’dur.
Kabuk Yapısı
Verimlilik
Randıman % 53’dür.
Tozlayıcıları
Primorski, Ferragnes
Badem Fidanı
Aşılı Sertifikalı Badem Fidanı Çeşitleri
NONPAREİL :
California'da yetişen badem çeşitlerinin büyük bir kısmını oluşturmaktadır.Meyve orta irilikte,
düz yassıdır. Mükemmel kalite ve lezzeti nedeniyle ticari değeri çok yüksektir. Kabuk kağıt
kalınlığındadır. Ağaçlar kuvvetli ,hasadı kolaydır. İç randımanı %60-70 dir. Verimli bir çeşittir.
Tozlayıcıları , Ne Plus Ultra, Teksas ve Thompsan dır.
TEKSAS:
California grubu bademlerinden uzun yıllar boyunca üretimi yapılan çeşittir. Meyve orta irilikte,
kabuğu orta sertliktedir. Ağaç dikine büyür. Verimliliği çok iyidir. İç badem kalitesi orta, iç
randımanı %45-50 . Tozlayıcıları , Marcona ve Nonpareil'dir.
NE PLUS ULTRA :
Diğer çeşitlere göre erken çiçeklenmesi dona karşı hassasiyetini artırır. Meyve iri, kabuk
yumuşaktır. Ağaçlar yayvan olarak büyür. İç badem kalitesi ortadır. Tozlayıcıları Nonpareil ve
Marcona ‘dır.
DRAKE :
Orta geç’çi bir çeşittir. Sert kabukludur. Diğer çeşitlere göre polen miktarı oldukça fazladır.
Tozlayıcısı Nonpareil'dir
CRİSTOMORTO :
İtalya orjinli bir çeşittir. Ağacın gelişme kuvveti iyidir. Çiçek tomurcukları bir ve iki yaşlı
dallarda oluşur. İç randıman %20-25 civarındadır. İkiz badem oranı %10-30 arasındadır.
Tozlayıcıları Ferragnes, Ferraduel, Ferrastar'dır.
FERRAGNES :
Fransa orjinli bir çeşittir. Dallanma seyrektir. Çabuk meyveye yatar. Bol ve kararlı ürün verir.
Kabuklar serttir. İç randıman %35-40 ‘dır. Çift badem oranı %2-3’ tür. Tozlayıcısı
Cristomorto'dur.
TUONO :
İtalya orjinlidir. Geç çiçeklenir. En önemli özelliği kendine verimlidir. Mahsul verme durumu
iyidir. İç randıman %40 civarındadır. İkiz badem oranı %15-30 civarındadır. Çok iri olan iç
bademlerinin kalitesi oldukça iyidir.
FERRASTAR:
Fransız orjinli bir çeşittir. İkiz meyve oranı %1'dir. Çok geç çiçek açar. İç randıman %35'dir. İri
meyve yapar. İlkbahar geç donlarının etkin olduğu ekolojilerde rahatlıkla
yetiştirilebilir.Tozlayıcısı Cristomorto'dur.
GARRİGUES:
Orta-geç çiçeklenir.Verimli bir çeşittir. İç meyve ağırlığı 1.1 gramdır. Randıram’ı %29'dur. İkiz
meyve yapmaz. Garrignes çeşidi ile döllenir.
PİCANTİLİ :
A.B.D orjinlidir. Diş badem grubunda yer alır. İç randımanı %55'dir. İkiz meyve oranı %30'dur.
İri meyve yapar. Geç çiçek açar. İlkbahar geç donlarının etkin olduğu ekolojilerde rahatlıkla
yetişebilir. Tozlayıcısı Yaltınski'dir.
D.LARGUETA:
İspanya orjinli bir çeşittir. Erken çiçek açar. İç randımanı %32'dir. İkiz meyve oranı %5'dir.
Marcona ile tozlanır.
YALTINSKİ:
Geç çiçeklenir. İç meyve ağırlığı 1.4 gramdır. Randımanı %32'dir. İkiz meyve oranı %44'dür.
Primorski ile döllenir.
Cinsler hakkında öğrenmek istedikleriniz için bizi arayın.
BAHÇELERİN KURULMASI
BAHÇE KURARKEN DİKKAT EDİLECEKLER

Meyve bahçesi tesisi uzun vadeli bir yatırım olduğu için başlangıçta yapılacak bir hatanın
daha sonradan giderilmesi oldukça güç, pahalı ve hatta bazen de olanaksız olabilir. Bu
yüzden bahçe kurmak için acele davranılmamalıdır.
Ülkemizde meyve bahçesi tesisine çoğu zaman sonbahar veya kış aylarında aniden karar
verilir ve hemen fidan aranmaya başlanır. Ancak, bu takdirde istenilen çeşitlerden kaliteli
fidanların temini için gerçekten çok geç kalınmış olunur. Üstelik yeterli arazi etüdü ile toprak hazırlığı yapılmadan bahçe
kurulduğu zaman gerek fidanların tutma başarısı gerekse meyve verimi ile ilgili ciddi sorunlar ortaya çıkabilir.
Bahçe kurmak için seçilen arazi bir yıl önceden meyvecilik tekniği açısından iyice incelenmelidir. Fidan siparişleri de bahçe
tesisinden en az bir yıl önce yapılmalıdır;.böylece istenilen çeşitlerden birinci kalite fidanlar temin edilebilir. Fidan dikilecek
arazide dikim mevsiminden önceki yaz sonuna kadar gerekli ön uygulamalar, drenaj ve toprak hazırlığı gibi işlemler
tamamlanmalıdır. Sonbaharda havalar henüz iyi iken, yağışlar başlamadan önce mevcut dikim planına göre fidan çukurları
açılmalı ve daha sonra fidanlar getirildiği zaman hemen dikilmelidir.
Badem fidanı saçak kökü çok az olan kaba bir kök sistemine sahiptir. Bu nedenle, özellikle fidanlıktaki yerinden söküldükten
sonra satılıncaya kadar uzun süre beklemiş olan fidanların ve/veya ilkbaharda geç dikilen fidanların arazideki tutma başarısı
son derece düşük olabilir. Bu yüzden fidanlar mümkünse söküldükten sonra fazla bekletilmeden, hava ve toprak koşulları
uygun olduğunda hemen dikilmelidir. Badem fidanları geç sonbahar-erken kış döneminde dikilirse, ilkbaharda yapılan
dikimlere göre hem arazide tutuma başarısı hem de ilk yıllardaki büyümesi açısından daha iyi sonuç verir.
Dikimden önce fidanların kök kanserine (Agrobacterium tumefaciens) karşı koruyucu bir önlem olarak ülkemizde de piyasaya
sürülen Nogall gibi bazı biyolojik bakterisitlerle muamele edilmesi yararlı olacaktır. Dikilen fidanlara mutlaka can suyu
verilmeli ve ilkbaharda uyanmadan önce ilk şekil terbiyesi yapılmalıdır.
Tekniğine uygun olarak kurulmuş olan bu genç badem bahçesi, yer altına döşenmiş olan özel borularla sulanmaktadır.
Böylece, sulama suyundan büyük ölçüde tasarruf edilmekte ve toprak işleme daha kolay bir şekilde yapılmaktadır. Böyle
modern badem bahçelerinin sayısının artmasıyla ülkemiz badem dış satımı yapabilir duruma gelecektir.
Ülkemizde üretilen iç bademlerin kalitesi düşük olduğundan yılda 2000 ton kadar iç badem ithal edilir duruma gelinmiştir. İç
pazarın iri ve tatlı bademe olan sürekli talebi nedeniyle kaliteli iç bademlerin satış fiyatı çok yüksektir. Türkiye'nin uygun
ekolojilerinde kurulacak olan modern bahçelerde pazarın talep ettiği nitelikte badem üretilebilir. Ülkemizde sevilerek tüketilen
bir meyve olan bademin beslenme ve sağlık yönünden önemi de dünyada giderek daha iyi anlaşılmaktadır. Dünyanın iç
bademe olan talebinin, uzakdoğu pazarının da devreye girmesiyle, her yıl yaklaşık % 15 oranında artış gösterdiği tahmin
edilmektedir. Bu yüzden iç ve dış pazarın isteklerine ve dünyada geçerli rekabet koşullarına uygun iç badem üretimi iyi bir
yatırım gibi gözükmektedir. Ülkemizdeki meyve yetiştiricilerinin modern badem yetiştiriciliğine ilişkin bilgi ve deneyimi yeterli
değildir. Bu nedenle, ticari olarak badem üretmek isteyenlerin uyanık ve araştırıcı özellikte olması gerekir.
Ağaç yapısı çeşide göre değişmekle birlikte orta ve uzun boyludur. Ağaç gelişimi kuvvetlidir.
Meyve en fazla spur dallar üzerinde oluşur. Çiçeklenmesi hemen hemen şeftaliye benzemekle
birlikte çiçek rengi açık pembeden beyaza kadar uzanmaktadır. Kök yapısı kazık kökdür.
Dolayısıyle çıplak köklü fidanlarla kurulan bahçelerde fidan firesi çok, bitki adaptasyonu güç
olmaktadır. Dolayısıyle fidan kurumalarına neden olmaktadır.
Altını çizmek gerekirse;
· bahçe tesis edilirken standart üretim için ismine doğru fidanlar,
· fidan firesini ortadan kaldırmak için tüplü fidanların kullanılması gerekmektedir.
Taze meyve ve kuruyemiş olarak tüketimi mevcuttur. İlkbaharda henüz bahar meyveleri
(erik,yeni dünya ..vb) pazara çıkmadığı, kış meyvelerinin tükendiği dönemde çağla badem olarak
ekonomik değeri oldukça yüksektir. 3-4 yaşlarında verime yatar. 6-7 yaşlarında ekonomik
anlamda maksimum verime ulaşır. Ekonomik verimi yıldan yıla artmakla birlikte ekonomik
ömrü 50 yıldan uzundur.
Pomolojik olarak el, diş, sert, taş badem olarak 4 grupda sınıflandırılır.
BADEM TÜRÜ ve ÇEŞİT SEÇİMİ

Ülkemizdeki mevcut badem ağaçlarının hemen hemen tamamını tohumdan yetişmiş ağaçlar
oluşturmaktadır. Tohumdan yetişen ağaçlar genellikle erken çiçek açmakta ve bunların
meyve özellikleri de birbirinden farklı olduğundan standart bir üretim söz konusu
olmamaktadır . Ticari badem yetiştiriciliğinde özellikleri bilinen ve tercihan geç çiçeklenen
standart çeşitler kullanılmaktadır.
KSÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Sert Kabuklu Meyveler Araştırma Merkezinde (SEKAMER) 1996 yılından itibaren
yerli yabancı 34 çeşitle başlayan badem çeşit adaptasyonu çalışmaları sürmektedir. Bu çalışmalar sırasında Fransa kökenli
Ferragnes badem çeşidinin geç çiçeklendiği, çok verimli olduğu, ikiz meyve yapmadığı, her yıl kararlı bir şekilde ürün verdiği
belirlenmiştir. Bu bakımdan ana çeşit olarak Ferragnes çeşidi kullanılabilir (iç randımanı % 40). Ferragnes çeşidi meyve
tutumu için karşılıklı olarak tozlanmalıdır. Ferragnes çeşidi, Ferraduel ya da Cristomorto çeşitleri ile karşılıklı tozlanmaktadır.
Bademde tozlanmayı arılar sağladığından çiçeklenme döneminde bahçede mutlaka kuvvetli arı kolonileri bulundurulmalıdır.
Son yıllarda hem geç çiçeklenen hem de kendine verimli, yani tozlayıcı çeşit gerektirmeyen yeni badem çeşitleri de
geliştirilmiştir. Bu yeni çeşitler SEKAMER'deki bahçede denenmektedir. Önümüzdeki yıllarda bu çeşitler de üreticilere
tanıtılacaktır.
İklim İstekleri
İKLİM İSTEKLERİ: Çok yağışlı ve rutubetli yerlerin dışında bütün bölgelerimizde yetişir. Soğuk,
Yüksek ve Kurak yerlerde zarar görmez. Ancak ilkbaharın geç donlarından etkilenir. Bunun için
"Geçci" çeşitler tercih edilmelidir.
----------------------------------------
Badem yazları uzun, sıcak ve kışları nispeten aşırı soğuk olmayan bölgelerde ekonomik olarak
üretilebilir. Badem yetiştiriciliği için iklim faktörlerinden en önemlisi düşük sıcaklıklardır. Badem
özellikle soğuklamasının düşük olması nedeniyle ilkbahar geç donlarına hassastır. Çiçek
tomurcukları -2, -4 °C'ye kadar dayanabildikleri halde açmış olan çiçekler -1.5 0 C' de donarlar.
Bitkinin odunsu kısımları -25 0C' ye kadar dayanabilir. Badem meyvelerini olgunlaştırabilmesi için
yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyar. Çiçeklenme dönemindeki yağış tozlanmayı olumsuz etkiler.
Toprak İstekleri
TOPRAK İSTEKLERİ:Badem başka meyvelerin iyi yetişemeyeceği kurak, taşlı, çakıllı ve
kireçli, daha doğrusu verimsiz kıraç yerlerde iyi yetişir.
Toprak istekleri bakımından seçiciliği fazla olmayan bir meyve türüdür. Hafif, derin, süzek ve alüvyal topraklarda iyi ürün
verir. Bu gibi topraklarda kökler 3-5 m derine gider.
Badem süzek , derin alüviyal topraklarda iyi sonuç verir. Böyle yerlerde kökler 3 - 3.5 metreye kadar gidebilirler. Ancak su ve
besin maddelerinin büyük bir kısmını 1.2 - 2 metrelik alandan sağlayabilmektedir. Kurağa dayanan bir meyve türü olması
nedeniyle taşlı ve çakıllı yerlerde yetişebilme olanağı vardır .Yani badem toprak istekleri yönünden kanaatkardır. Kireçli
topraklara dayanımı son derecede iyidir. Badem için en tehlikeli toprak ise ağır killi ve nem tutan topraklardır. Bu tip
topraklarda bademe anaç olarak erik kullanıldığı zaman sorunu giderebilme şansı mevcuttur.
BAHÇE TESİSİ
********************************************
Kurak koşullarda bademlik kurulması,
yerinde çöğür yetiştirip
aşılamak sureti ile yapılır.
Çöğürler ancak 2-3 yıl sonra aşılanabilecek düzeye ulaşırlar.

********************************************
5x5 m dikim mesafesi ile dönüme 40 fidan dikilir, 2,5x5m dikim sıklığı ile
dönüme 80 fidan dikimine müsaittir.
Ø Tam verim zamanı (4.sene) ağaç başı 10kg ürün beklenmelidir.
BAHÇE KURMA (HER MEVSİM DİKİLEN FİDANLARLA)

Ülkemizde badem, halen tohumla üretilmektedir. Oysa aşılı olarak üretmenin Aşılı Cevizde olduğu gibi birçok faydaları vardır:
- Erken ve Bol verir ( gençlik kısırlığı olmaz) ,
- Standart meyve elde edilir,
- Aynı meyveyi verir ( sapma olmaz ) ,
- Kabukları ince ve içleri kolay çıkar.
-------------------------------------------
BAHÇE TESİSİ:Yetiştiricilerimizin büyük bir kısmı bademi tohumla üretmektedir. Diğer meyve türlerinde olduğu gibi, badem
de aşı ile üretilir. Badem için en çok uygulanan aşı yöntemi bir yaşlı çöğürler üzerine durgun göz aşısıdır. Ancak, Datça
yöresinde çoğunlukla sürgün göz aşısı yapılmaktadır. Ayrıca kıraç yerlerde bahçeye çekirdek (tohum) ekerek yerinde aşı
yapma yoluna gidilebilir. Kalem aşısı da badem üreticiliğinde kullanılabilir. Yarma aşıdan ziyade kabuk altına yapılan çoban
aşısı tercih edilmelidir.
------------------------------------------
Badem bahçesi oluşturulurken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta sertifikalı veya tüplü badem fidanı ile tesisin
oluşturulmasıdır.Badem bahçesi oluştururken dikkat edilmesi gereken diğer bir husus o bölgenin ilkbahar geç don tarihlerinin
bilinmesidir. Badem yetiştiriciliğine karar verilirken mutlaka geç çiçeklenen, ikiz meyve oranı düşük ve verimli çeşitlerle bahçe
tesisi oluşturulmalıdır.
-----------------------------------
Anaçlar
-----------------------------------
Badem : Badem çöğürleri, kireçli ve kurak şartlar için idealdir.
Şeftali : Bademe göre daha yüzeysel köklüdür ve daha kısa ömürlüdür. Erken meyveye yatar. Kireç oranı düşük yerlerde
kullanılır. Nemotodlu yerlerde nemaquard anaç olarak kullanılmalıdır.
Erik : Su tutan, kök çürüklüğü ile bulaşık topraklarda kullanılır. Ancak tüm çeşitlerle uyuşması iyi değildir.
---------------------------------
Anaçlar
----------------------------------
Tohum Anacı; Yaygın olarak kullanılan anaçtır. Fidan dip kurduna dayanıklı olduğu bilinmektedir.
Erik Anacı; Bazı badem çeşitleriyle uyuşmaz. Ağır, su tutan arazilerde uyuşur çeşitlere anaç olarak kullanılır.
Şeftali-Nemaguard Anacı; Kumsal, Nemetodla bulaşık topraklarda anaç olarak kullanılabilir. Ancak ağacın ömrü kısadır.
Klon Anaçlar; GF 677 anacı yaygın kullanılmaktadır. Bu anaca aşılı fidanlar kısa zamanda verime yatar. Verticillum, Phypthora
vb. toprak kökenli hastalığa dayanımı iyidir.
*1 Yaşındaki Badem Ağacı
BADEM TARIMINDA VERİM

Hasat edilen bir badem meyvesinin dış kısmında (1) yeşil kabuk, bunun altında (2) sert kabuklu meyve, ve sert kabuklu
meyvenin içinde de (3) yenilen iç badem bulunmaktadır.
Ülkemizdeki meyve yetiştiricileri genellikle bahçeleri veya çeşitleri karşılaştırmak için "ağaç başına" elde edilen verimi dikkate
alırlar. Ancak bu takdirde, mevcut badem bahçelerinden elde edilen verimin yeşil kabuklu mu veya sert kabuklu mu ya da iç
badem mi olduğu açık bir şekilde anlaşılamaz. Bu durum bir dekar bahçeden alınan meyve miktarı konusunda karışıklık
yaratır. Modern badem tarımı yapan öteki ülkelerde ise çoğunlukla, "birim alandan" (bir dekardan veya bir hektardan) elde
edilen iç badem miktarı verim kriteri olarak kullanılmaktadır. Çünkü, aslında tüketilen ve satış değeri yüksek olan ürün,
bademin yenilen iç kısmıdır. Bademin sert kabuklu olarak pazarlanması giderek azalmaktadır.
Verim çağındaki sulanan bahçelerde bir dekardan çeşitlere bağlı olarak 2000 - 3000 kg arasında yeşil kabuklu yaş badem elde
edilir. Bir dekardan elde edilecek iç badem miktarı ise, bu yeşil kabuklu badem ürününün % 6.6 -9.0'u kadardır. Halen dünya
badem pazarına hakim olan Kaliforniyada (ABD) sulanan bahçelerde bir dekardan 200 kg dolayında iç badem alınmaktadır.
Ülkemizde çok az sayıda bulunan modern badem bahçelerinde de bu verime ulaşılmaktadır. Bazı kaynaklar dekara 300 kg iç
badem verimi alınabildiğini bildirmekteyse de, ülkemizdeki mevcut yetiştirme tekniği ile şimdilik bu verim düzeyi ulaşılması
güç bir hedef gibi görülmektedir. Bu nedenle ekonomik analizler yapılırken ağaçlar büyüdüğünde en iyi koşullarda bir
dekardan en fazla 200 kg dolayında iç badem alınabileceğini hesaplamak daha gerçekçi olur.
Bademlerde iç randımanı, sert kabuklu meyveden elde edilen iç badem miktarını ifade eder [iç badem randımanı = [100 x iç
badem ağırlığı (g) / sert kabuklu meyve ağırlığı (g)]. Badem çeşitlerinin iç badem randımanı, sert kabuk kalınlığına bağlı
olarak değişir Sert kabuğu çok ince olan Nonpareil çeşidinde iç badem randımanı % 60-70 arasında iken, sert kabuğu orta
kalın olan Ferragnes çeşidinde % 40 kadardır. Bu durumda, iç randımanı yüksek olan badem çeşitlerinin dekara iç badem
veriminin daha fazla olacağı düşünülebilir. Ancak, iç badem randımanı daha düşük olan kabuğu orta kalın bademlerin ağaçları
(Ferragnes gibi çeşitler) ince kabuklu çeşitlerin ağaçlarına göre daha verimlidir. Bu durum, bir dekardan elde edilen iç badem
veriminin, yetiştirilen çeşitlerin randıman ve verim ilişkisine bağlı olarak dengelendiğini gösterir. Yani, randımanı farklı olan
çeşitlerler kurulan değişik badem bahçelerinde dekara iç badem verimi aşağı yukarı aynı olup, 180-200 kg arasında değişir.
Sulanmayan bahçelerde ise dekardan en fazla 60-70 kg dolayında iç badem alınabilir. Sulanan bahçelerdeki verimin
sulanmayanlara göre en az iki, üç kat fazla olmasının yanı sıra, iç bademler de daha iri ve gösterişli olmaktadır.
'Nonpareil' gibi ince kabuklu badem çeşitleriyle kurulan bahçelerde kuşlar meyve kabuğunu kolayca delerek içini yiyebilir.
Ayrıca, bunlarda sert kabuğu oluşturan iki parçanın bağlantı yeri yeterince sağlam olmadığından çoğu zaman iç bademler sert
kabuk tarafından çepeçevre örtülmez. Bu yüzden bunların adi koşullarda kabuklu olarak saklanması sırasında bile iç
bademlerinde böcek ve hastalık zararı görülebilir. Bununla birlikte ince kabuklu bademler elle kırılabildiğinden ülkemizde
kabuklu olarak sevilerek tüketilmektedir.
Bahçe Yerinin Tespiti

Bahçe yerinin tespiti : Güneye bakan hafif meyilli ve su tutmayan araziler badem için ideal alanlardır. Badem ağır
topraklarda yetişmesi güçtür Bu nedenle ağır topraklarda bademe anaç olarak Myrabolan veya marianna erik anaçları
kullanılmalıdır Ancak bu anaçlar bazı badem çeşitleriyle uyuşması güçtür. Eğer mümkünse klon anaçlar tercih edilmelidir.
Özellikle GF677 anacı klon anaç olup bir çok değişik ekolojilere adaptasyon yeteneği yüksektir.
Bahçe Tesisi : Bahçe yeri seçiminde güneye bakan drenajı iyi olan yerler tercih edilmelidir: Bahçe tesis edilmeden önce
dekara 4-5 ton yanmış ahır gübresi verilmelidir. Dikimden önce toprak derin sürülerek gübre toprağa karıştırılmalıdır.
Fidan yerleri işaretlenip dikim öncesi çukurlar açılmalı kışı yumuşak geçen bölgelerde sonbahar dikimi yapılmalıdır. Kışı sert
geçen yörelerde İlkbahar dikimi yapılmalıdır. Dikim mesafeleri 6m.x 6m. veya 6m.x 7m. olmalıdır. Eğimli arazilerde dikim
yapılmalıdır.
TOPRAK HAZIRLIĞI
TOPRAK HAZIRLIĞI:Toprak öncelikle derin olarak sürülür.
--------------------------------------
Bahçe kurmaya karar verilen yer sürülüp tırmıklanır.
---------------------------------------
DİKİM ŞEKLİ ve ZAMANI

Dikim, Aşılı Cevizde olduğu gibi yapılır. Farklı olarak, mümkün olduğunca torbalı
fidanlar tercih edilmelidir. Torbalı fidanlarda tutma şansı çok daha yüksektir.
--------------------------------------
Yerler işaretlendikten sonra Dikim için *Fidan çukurları 70-80 cm derinlik ve
genişlikte olmalıdır.
-------------------------------------
Fidan dikimini takiben hemen can suyu verilmelidir. Mümkünse fidan dibine
malç(sap-saman) uygulaması yapılmalıdır. Fidan dikimini takiben fidanın tepesi 70-
80 cm'den vurulur. Fidana ilk 2 sene içinde 'Modifiye Lider' şekli verilmelidir.
Kendine verimli çeşit bile olsa döllenmeyi sağlıklı kılmak için mutlaka arı kovanı
bahçeye yerleştirilmelidir.
-----------------------------------
Aralık Mesafe
*Badem çabuk gelişen bir meyve türü olduğu için sık dikimden kaçınılmalıdır.
Kuvvetli yerlerde aralık mesafe geniş tutulur.Buna göre yerler işaretlendikten sonra
çukurlar biraz derin açılmaya çalışılır ( 60 cm. kadar).
Kuvvetli topraklarda dikim aralığı 8-9 m, zayıf ve az derin topraklarda ise 5-6 m
olmalıdır. Ayrıca yağış miktarı azaldıkça, dikim aralıklarını artırmak gerekir.
--------------------------------
Dikim aralık Mesafeleri :Badem için 6m. X 6m. 7m. X 7m. dikim aralık mesafeleri
kullanılabilir.
--------------------------
*Bahçelerde kare dikim tercih edilmelidir.
--------------------------
*Meyilli arazide ise çapraz (kontur) dikim yapılmalıdır.
--------------------------
*Ağaçlar dikimi takip eden yaz aylarında birkaç kez sulanmalıdır.
--------------------------
*Kışları soğuk geçmeyen bölgelerde fidan dikimi Ocak ayında yapılır.
--------------------------
*Soğuk bölgelerde ise Mart ayını beklemekte yarar vardır.
--------------------------
*Dikilen aşılı fidanların aşı yerlerinin toprak içinde kalmamasına özen gösterilmelidir.
**************************
Badem çiçekleri kendine uyuşmaz olduğundan muhakkak bir tozlayıcı ile dikilmelidir.Tozlayıcı başka bir çeşit olmadan bahçe
kurulması halinde ya hiç ürün alınmaz veya çok az ürün alınabilir.
Bu nedenle esas çeşit ile birlikte 8-10 ağaca bir adet o çeşidi tozlayabilen çeşidin dikilmesi gereklidir. En ideali Şemada
olduğu gibi ikiye birdir.Fakat fidan sayısı denk gelmezse bu oran bir miktar artırılabilir.
----------------------------
Badem Bahçesi Kurulurken bazı konularda dikkatli davranılması gerekmektedir.
-Bunlar; Mutlaka geç çiçeklenen çeşitler tercih edilmeli ve mümkünse tüplü fidan ile bahçe kurulmalıdır. Çünkü badem çıplak
köklü üretildiğinde saçak kök yapma eğilimi azdır. Bu nedenle çıplak köklü fidan ile bahçe kurulduğunda arazide fidan kaybı
yüksel olur.
-Birbirini dölleyen çeşitlerle bahçe tesis edilmelidir.
-El ve diş bademlerinde kuş zararı yüksek olup buna göre çeşitler seçilmelidir.
-Yeni badem bahçelerinde iyi bir meyve tutumu için mutlaka arı faaliyeti önem kazanır. Bu nedenle her 5 dekara 1 arı kovanı
konulmalıdır.
Çeşitlerin bahçe içinde yerleştirilme şekli

Çeşitlerin bahçe içinde yerleştirilme şekli: Badem üzerinde çalışan araştırıcıların hemen hemen hepsi de az meyve tutumunun
esas nedeninin, ağaçların karşılıklı olarak iyi bir şekilde tozlanmaması olduğunu bildirmektedir. Birbiriyle karşılıklı olarak
tozlanan çeşitleri yan yana birer sıra olacak şekilde (ardışık) yerleştirmek ağaçların çok daha iyi bir şekilde tozlanmasını
sağlayacaktır (5). Çeşitler böyle ardışık dikildiğinde arılar uçuş sürelerinin yaklaşık ¼'ünü de yandaki sıralara harcamaktadır
(6).
*İki Badem Çeşidinin ardışık olarak dikimi...
Sıraların Yönü.
A...B...A...B...A...B...A
A...B...A...B...A...B...A
A...B...A...B...A...B...A
A...B...A...B...A...B...A
A...B...A...B...A...B...A
A...B...A...B...A...B...A
A...B...A...B...A...B...A
A...B...B...B...A...B...A
*ÜÇ Badem Çeşidinin ardışık olarak dikimi...
Sıraların Yönü.
A...B...C...A...B...C...A
A...B...C...A...B...C...A
A...B...C...A...B...C...A
A...B...C...A...B...C...A
A...B...C...A...B...C...A
A...B...C...A...B...C...A
A...B...C...A...B...C...A
A...B...C...A...B...C...A
Not: Bu dikim sisteminde bir çeşide ait ağacın (kırmızı ile gösterilenler) yan sıralarda yer alan öteki
iki çeşidin ağaçlarından tozlanabileceğine dikkat ediniz.
Bahçede arı kolonisi bulundurulması

Bahçede arı kolonisi bulundurulması : Badem bahçelerinde bir çeşitten ötekine çiçek tozu taşınması esas olarak arılar
tarafından gerçekleştirilmektedir. Bademin çiçek tozu rüzgarla taşınmadığından tozlanma için rüzgarla taşınma dikkate
alınmaz. Arıların çalışması çevre koşullarıyla çok yakından ilişkilidir. Arılar hava sıcaklığı 12ºC'nin üzerine çıktığı zaman
uçmaya başlamaktadır. Arılar yağmurda ya da kuvvetli esen rüzgarda ( 24 km /s) uçmamaktadır. Kapalı havalarda da arı
aktivitesi azalmaktadır (7). Arı kolonilerinin kuvvetli olması çok önemlidir. Zira bademin çiçek açtığı erken ilkbahar
döneminde havalar genellikle serin ya da yağmurludur. Kuvvetli kolonilerde bir kovan içinde 8 çerçeve bulunmalıdır.
Bal arıları çiçekleri dolaşırken çiçek tozları vücutlarına yapışır ve başka çeşidin çiçeklerine gittikleri zaman da bu çiçek
tozlarını çiçeklerin dişicik tepesiyle temas etmesini sağlayarak çiçek tozlarını taşınmasını sağlar. Arılar daha çok bir çeşidi ya
da aynı zamanda çiçek açan ağaçların çiçeklerini gezme eğilimi vardır. Bu durum karşılıklı olarak tozlanan farklı çeşitlerin
bahçe içindeki konumlarının önemini daha da artırmaktadır. Badem çiçeği aslında arılar için çok cezbedici olup (7)
yağmurlardan ya da rüzgarlardan sonra petaller dökülse bile, nektar arayan bal arılarını çekebilirler.
Arı kovanları sabah güneşini alacak açık alanlara yerleştirilmelidir. Kovanların ağızları rüzgara açık olmamalıdır. Arıların
badem çiçeklerini daha fazla gezmelerini teşvik etmek için kovanların etrafındaki ve özellikle de çiçek açan otların
temizlemesi yararlı olur. Badem bahçelerinde iyi bir tozlanma için 10 dekara 5-8 adet arasında kovan yerleştirilmelidir.
Çiçeklenme dönemindeki hava koşulları

Çiçeklenme dönemindeki hava koşulları: İlkbaharda ağaçların çiçek açtığı dönemde havalar iyi gittiği zaman bademden bol
ürün alınır. Hava koşulları uygun olmadığı takdirde arılar çiçek tozu taşımayacağı için ürün alınamaz. Özelikle, açmış olan
çiçeklerin soğuklardan zarar görmesi üreticiler için bir yıkımdır. Bu nedenle, ilkbahar donlarının sık sık görüldüğü yerlerde
badem bahçeleri kurulmamalıdır. Don olaylarının çok sık görülmediği yerlerde bile bazı tedbirli üreticiler, eğimli arazilerde
bahçe kurarak don gerçekleştiğinde soğuk havanın bahçeden akmasının ve böylece çiçeklere zarar vermemesini sağlamaya
çalışmaktadırlar.
Badem çiçeklerinin başçıkları (anter) 18ºC'den yüksek sıcaklıklarda patlayarak içindeki çiçek tozları saçılır. Ancak, sürekli
yağan yağmurlarda başçıklar geç patlayabilir, saçılmış olan çiçek tozları yıkanabilir, çiçek tozları patlayabilir ya da dişicik
tepesindeki sıvı seyrelerek çiçek tozlarını çimlenmesi engellenebilir.
Badem çiçeklerinin dişicik tepesi (stigma) çiçeklenmeden sonra 3-4 gün süreyle çiçek tozlarını kabul eder. Serin havalar bu
süreyi biraz uzatabilir; sıcak havalar ise biraz kısaltabilir. Çiçek tozlarının yüksek oranda çimlenmesi için hava sıcaklığının 10-
20 ºC'nin arasında olması gereklidir. Çiçek tozları dişicik tepesine konduktan yaklaşık 1 saat sonra çiçek tozu çim borusu
dişicik borusuna (stil) girer. Çiçek tozu çim borusu dişicik borusu içinde 20-30 ºC dereceler arasında çok hızlı bir şekilde uzar.
15 ºC'den az sıcaklıklarda çiçek tozu çim borusunun uzaması yavaşla, 30 ºC'den sonra da patlayarak zarar görür.
Çiçek tozu çim borusu yumurtalığa 96-120 saatte ulaşır. Böylece çiçekler tozlandıktan yaklaşık 8 gün sonra döllenme
tamamlanır. Genellikle çiçekler açtıktan sonra ne kadar kısa sürede tozlanırsa, döllenme ve meyve tutumu şansı o kadar
artmaktadır (8).
Sonuç olarak, mevcut ticari badem çeşitlerimizden meyve almak için karşılıklı tozlanan çeşitlerin seçimi ve bunların bahçe
içindeki dağılımı büyük önem taşımaktadır. Son yıllarda kendiyle tozlanan çeşitler de geliştirilmiştir (Lauranne, Guara vb.).
Böylece tek çeşitle geniş bahçeler kurma olanağı doğmuştur. Henüz üzerinde araştırmalar yapılan bu çeşitlerle ileride
kurulacak olan bahçelerde verim büyük ölçüde garanti altına alınabilecektir. Ancak, ister karşılıklı tozlanan çeşitlerden
kurulsun, ister kendiyle tozlanan çeşitlerden kurulsun çiçek tozlarının taşınması için bahçelerde bol miktarda arı
bulundurulması ticari badem yetiştiriciliğinin vazgeçilmez koşuludur.
YILLIK BAKIM İŞLERİ
Budama:
Budama: Badem ağaçlarına verilecek şekil ilk 2 yıl içerisinde oluşturulmalıdır. Meyveler bir ve iki yıllık sürgünlerde ve buket
dallar üzerinde oluşur. Budama yapılırken dikkatli yapılması ve aşırı budamadan kaçınılması gerekmektedir.
-------------------------------------------
Badem bahçeleri tesis edilirken dikkat edilmesi gereken hususlardan biriside ağaçlara verilecek şekillerdir. Badem için en
uygun terbiye sistemi değişik doruk dallı (yani modifiye lider) sistemdir. İlk 2-3 yıl terbiye sisteminin oluşturulması
tamamlanmış olması gerekmektedir. İleriki yıllarda verim budaması büyük önem taşır. Bademde kalın dal kesiminden
kaçınmak gerekmektedir. Ancak ağaç üzerindeki 0.5-3 cm kalınlığındaki dallardan çıkarma işlemi yapılmalıdır. Yine gelişme
döneminde bitkiler üzerindeki ince dallardan alınabilir. Bu da kışın bitki üzerinden aşırı dal çıkarımının önüne geçer. Kalın dal
çıkarılması gerekiyorsa mutlaka aşı macunu ile kesik yüzeyin kapatılması gerekmektedir.
-----------------------------------------
Uç Budaması: Dikilen fidanların tepesi vurulmalıdır (uç kesme). Dikilen fidanların tepesi 70-80 cm'den vurulur.
-----------------------------------
Yaz Budaması:Dikimi müteakip yaz budaması mutlaka yapılmalıdır.
Dikimden sonra yaz budaması ile fidanlar modifiye lider veya goble şekillerine göre terbiye edilirler.
------------------------------------
Budama Şekli:Budamada badem ağaçlarına vazo biçimi verilir. Meyve beş yıl yaşamını sürdüren mahmuzlarda (spurus)
geliştiğinden budamaya özen göstermek gerekir.
--------------------------------------
Sulama:
Ülkemizde badem yetiştiriciliği kuru şartlarda yapılır.Yıllık yağışı 600 mm' nin üstünde olan yörelerde bademi sulamaya gerek
duyulmaz. Yaz aylarında sulamanın büyük faydası vardır.
-----------------------------------
Dikildikten sonra birkaç yıl sulanması gereken Aşılı Badem, geliştikten sonra kuru şartlarda da ürün verir.
Badem, çok fazla su isteyen bir ağaç değildir.
Ancak sulanması halinde verim 2-4 kat artar.
-------------------------------------
Badem bahçelerinde salma veya damla su verilebilir. Salma sulamada, sulama suyunun kök boğazına değmemesine dikkat
etmek gerekir. Sulama aralıklarının uzatılması ve yabancı ot kontrolü için mutlaka malçlama yapılmalıdır.
Gübreleme:
----------------------------------------
Gelişme için fazla miktarda sarf edilen azot, toprakta depolanmaz. Bu nedenle
Badem bahçelerine her yıl Azot takviyesi yapılmalıdır. Gübrelemenin Aşılı Cevizde
olduğu gibi uygulanması iyi sonuç verir.
--------------------------------------------
Uygulanacak olan azot, fosfor, potasyum ve diğer mikro elementlerin miktarı ise
yapılacak toprak ve yaprak analizi sonucunda en doğru şekilde belirlenir.
--------------------------------------------
Derin, su tutmayan, süzek, yaz aylarında düzenli olarak badem için en uygun
topraklardır. Ağır, geçirimsiz, drenajı olmayan fakir topraklarda ağaç iyi gelişemez.
Badem bahçeleri topraklarında yapılacak tahlil sonuçlarına göre kimyasal gübresi verilmelidir. Gübrelemede Azotlu gübreler
üstten diğer potaslı ve fosforlu vb. gübreler ağacın taç izdüşümüne açılan bantlara verilmelidir.
HASAT İŞLERİ
Meyveler iyice olgunlaştıktan ve dış kabuk kavladıktan sonra hasata başlanmalıdır. Dış ülkelerde makine ile hasat da
yapılmaktadır.
-------------------------------------------
Meyveler silkeleme suretiyle veya elle toplanır.Hasat zamanı badem kabuklarının çatlamasıyla anlaşılır.Aşılı Cevizde olduğu
gibi kabuklar çatlamaya başlayınca hasat yapılır. Yine cevizde olduğu gibi hasat sonrası iş ve işlemler aynen uygulanır.
------------------------------------------
Hasata çok yakın yapılan sulama meyve kalitesini bozabilir.
--------------------------------------------
Körpe bademlerin bizde sevilerek tüketildiğine bakılırsa badem geliri oldukça yüksek bir
ürün sayılır. Hasat için tanelerin yere düşmesini beklemek yerine ağacı silkerek devşirmek
lazımdır. Kabukları alınan bademleri bir iki gün güneşte tutmak gerekir.
----------------------------------------------
Depolamada bademleri serin, kuru, havalı ortamlarda altı ay kadar saklamak mümkündür.
----------------------------------------------
HASAT, KAVLATMA VE SERT KABUK KIRMA İŞLEMLERİNDE

MEKANİZASYON
Badem yetiştiriciliğinde özelikle hasat sonrası işlemler önemli ölçüde işçilik gerektirir. Meyvelerin toplanması, yeşil kabukların
ayrılması (kavlatma) ve sert kabuğun kırılarak yenilebilir iç bademin çıkarılması çok uğraştırıcıdır. Bu işlemler küçük badem
bahçelerinde aile işgücü yardımıyla yapılabilirse de, 100 - 1000 dekar gibi ticari büyüklükteki bahçelerde mekanizasyondan
yararlanmak gerekir. Sadece 10 dekarlık bir bahçeden toplanacak meyve sayısının yetiştirilen çeşitlere göre 1.250.000 -
2.500.000 adet arasında olduğu dikkate alınırsa, daha büyük ölçekli bahçelerde meyve hasadının, kavlatmanın ve sonunda iç
badem çıkarılması gibi işlerin kiralık işgücü ile ekonomik bir şekilde yapılamayacağı kolayca anlaşılabilir.
Ülkemizde bademin sert kabuklu olarak (yenilen iç badem çıkarılmadan) pazarlanması çoğu kez ürünün gerçek piyasa
değerinin oluşmamasına yol açmaktadır. Bu yüzden en iyisi, ticari bahçe sahibinin iç bademi kendisinin elde etmesi ve bu
ürünü kendi markasıyla iç ve dış pazarlara rekabete açık fiyatlarla satışa sunmasıdır. İç bademi ekonomik bir şekilde
üretebilmek için mekanizasyon mutlaka dikkate alınmalıdır.
Modern anlamda badem tarımına yeni yöneldiğimiz için hasat, kavlatma ve kırma için dünyada kullanılan modern ekipmanlar
henüz ülkemizde mevcut değildir. Bu ekipmanlar yurt dışında on binlerce dolar değerindedir. Çeşitli girişimciler ülkemiz
koşullarına uygun ekipmanların teminine ve yerli üretim için ucuza mal edilecek şekilde tasarımına çaba harcamaktadır.
Yurt dışından zeytin hasadı için ithal edilmiş olan akülü hasat makinaları ile badem hasadı da yapılabilmektedir. Bu makinalar
fiyat ve işlev açısından çok uygun gözükmektedir. Küçük ve orta ölçekli bahçelerde yeterli sayıdaki hasat makinası ile
meyveler çok daha çabuk ve ekonomik bir şekilde hasat edilebilir. Büyük bahçeler için daha komplike hasat ve toplama
makinaları düşünülebilir (ağaçları gövdeden ya da dallardan sallayarak meyveleri düşüren ve vakumla toplayan hasat
makinaları gibi).
Ticari bahçelerde, hasat edilmiş olan meyvelerin yeşil kabuğunun el ile kavlatılması (soyulup çıkarılması) fazla işçilik
gerektirir. Şanlıurfada bir badem üreticisi, deliklerini badem meyvesine uygun olacak şekilde genişlettiği bir fındık patoz
makinasını başarılı bir şekilde badem kavlatmasına uyarlamıştır. Bu üretici oldukça ucuza mal ettiği bu kavlatma makinası ile
bir uygulamada % 90 oranında kavlatma yapabilmekte, iyi kavlamayanları da tekrar makinadan geçirerek % 100 kavlatma
elde edebilmektedir.
Kavlatılmış bademler sonbahar aylarında yığın yapmamak ve zaman zaman karıştırmak koşuluyla açık havada kolayca kurur.
Eğer çevrede başka ürünler için kullanılan kurutma tesisleri varsa ve uygunsa onlardan da yararlanarak sert kabuklu
bademleri hemen kurutmak olanaklı olabilir.
Kavlatılmış ve kurutulmuş olan sert kabuklu bademler depoda saklamaya çok uygundur. Sert kabuklu meyveler adi
depolarda kolaylıkla aylarca saklanabilir ve istenilen fiyat yakalandığı zaman depodan çıkarılabilir. Depodan çıkarılan sert
kabuklu bademler kırılıp iç bademler elde edilir. İç bademlerin sınıflandırılıp, kalitesine göre ambalajlanarak satılması
güvenilir ve istikrarlı bir pazarlamaya yol açacaktır. İç bademi depoda saklamak olanaklı ise de, bunun için daha masraflı
olan bazı koşulları sağlamak gereklidir.
Sert kabuklu meyveden iç bademin çıkarılması önemli bir iştir. Bir girişimci yurt dışındakilere göre daha düşük maliyetli bir
badem kırma makinası geliştirmiştir. Bu makina ile elde edilen iç bademler elekten de geçirilmektedir. Malatyada da kayısı ve
badem çekirdeğini kıran makinalar bulunmaktadır.
İri ve gösterişli iç bademler hem iç hem de dış piyasada daha yüksek fiyat bulmaktadır. Özellikle, mekanizasyon yoluyla el
değmeden, sağlıklı koşullarda iç badem üreten yetiştiricilerimiz öteki ülkelerdeki badem yetiştiricileriyle ciddi bir şekilde
rekabet etme olanağı bulacaklardır. Bu amaçla badem yetiştiricilerimiz ürettikleri meyveleri sert kabuklu olarak değil, iç
badem olarak pazarlamaya çalışmalıdır.
BADEM YETİŞTRİCİLİĞİ
Badem, botanik açıdan kiraz, erik, ve şeftali ile aynı familyada yer almaktadır. Badem ,kayısı,
şeftali gibi bazı meyve türleri binlerce yıl önce Türkiye’ye getirilmiştir. Badem, yıllarca sadece
tohumdan üretilmesi sebebiyle birçok çeşitliliğe sahiptir. Bunun yanı sıra diğer ülkelerden
yurdumuza Texas, Nonpareil gibi badem çeşitleri getirilmiş ve üretimi yapılmıştır. Badem
yetiştiriciliği ülkemizde Ege Bölgesi’ nde yoğunlaşmış, bunu Akdeniz, İç Anadolu ve Marmara bölgesi
izlemiştir. Özellikle Ege ve Akdeniz Bölgeleri’ nde badem üretiminin üçte ikisi gerçekleşmektedir.
Badem yetiştiriciliği açısından en önemli bölge, Ege Bölgesi’ nde bulunan Datça Yarımadası’ dır.
İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ

Badem için yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı olan Akdeniz iklimi idealdir. Bununla beraber
badem ağacı odun kısmının, kış soğuklarına dayanıklı olması nedeniyle, kış soğuklarının fazlaca
olduğu yerlerde de yetişebilmektedir. Badem ağacının odun kısmı -20 °C ile -30 °C ye kadar soğuğa
dayanıklıdır.
Bademin kış dinlenme ihtiyacı, diğer meyve ağaçlarına göre daha kısadır. 90-400 saatlik
soğuklanma ihtiyacı yeterli olmaktadır.
Badem yetiştiriciliği için, ilkbahar başlangıcındaki hava şartları büyük önem taşır. İlkbaharda
gerçekleşebilecek don olaylarında, en kritik dönem çiçeklenme ve çağla oluşumu dönemleridir.
Çiçeklenme zamanında -4 ile -5 °C ye, yeni oluşmaya başlayan çağla döneminde -1 ile -2 °C ye
kadar dayanabilmektedir. Dona dayanıklılığı açısından çeşitler arasında farlılıklar olduğu da
bilinmektedir.
Badem, meyve türleri içerisinde kurak iklime en çok dayanan türlerin başında gelir. Badem, kazık
kök sistemine sahip bir meyve türü olduğu için kurak iklim koşullarına uyum sağlayan bir özelliğe
sahiptir. Yağış 300 mm’ nin altına düşerse yeterli ürün alınamaz. Yağışlar ekim-mayıs ayları
arasında düşüyor ise kuraklığa dayanıklı çeşitlerin seçilmesi gerekir.
Çiçeklenme zamanında oluşan aşırı yağış ve sis olayları badem için zararlıdır. Bu tür olaylar,
öncelikle arıları etkilemesi ve onların uçuşlarını engellemesi nedeniyle
döllenme problemine yol açacak ayrıca mantari hastalıkların belirmesine

yol açacaktır. Dolayısıyla ürün miktarı etkilenecektir.
Badem, toprak istekleri bakımından seçiciliği fazla olmayan bir meyve türüdür. Hafif derin, süzek ve
alüvyal topraklarda iyi ürün verir. Bu gibi topraklarda kökler 3-5 metre derine gider. Kumlu , killi,
çakıllı topraklardan da hoşlanan badem, ağır ve özellikle su tutan yani taban suyu seviyesi yüksek
olan toprakları hiç sevmez.
AĞAÇ ÖZELLİKLERİ
Badem ağaçları 6-8 metre boylanır. Bazı durumlarda 12 metreye kadar uzanan ağaçlarda
bulunmaktadır. Yıllık dallar üzerindeki tüm tomurcuklar aynı mevsimde büyür ve ikinci dalların
meydana gelmesi halinde ağaç yayvanlaşır. (ör: Nonpareil). Yıllık sürgünler üzerindeki
tomurcukların sürmemesi halinde ise ağaç dik olarak büyür. (ör: Texas ). Badem ağaçlarının
ortalama ömrü 50 yıldır. 100 yaşında badem ağaçlarına da rastlanmıştır.
KÖK
Badem kazık köklü bir bitkidir. Saçak kökleri az olduğundan fidanların yer değiştirme işleminde
kayıplar görülebilmektedir. Badem uyanma faaliyetine en erken geçen meyve türü olması nedeniyle,
dikiminin de paralel olarak erken yapılması gerekmektedir. Geç kalınırsa yine kayıplar artar. Aralık –
Ocak ayı içinde, açık köklü dikilerek, badem bahçesi kurulan yerlerde, tutma oranının %100 e yakın
olduğu gözlenmiştir.
ANAÇ
Aşılı ve çeşit özelliği kazanmış bademlerin anaçları yine bademdir. Buna badem çöğürü
denilmektedir. Badem çöğürü, kireçli, kurak ve çakıllı topraklarda badem yetiştiriciliği için ideal bir
anaçtır. Bu anaç üzerine aşılanan ağaçlar çok kuvvetli büyür ve bol meyve verir. Ömürleri de diğer
anaçlardan uzun olur. Ayrıca ömrü çok kısa olan şeftali anacı, bazı badem türleriyle uyuşmazlık
gösteren erik anacı ve klon anaçları da bulunmaktadır. Klon anacı, şeftaliX badem melezi olan, GF
677 anacıdır. Bu anacın, badem ağacını biraz da olsa bodurlaştırdığı bilinse de, ömrünün kısa oluşu
(15 yıl) dezavantajıdır.
BAHÇE TESİSİ
Öncelikle toprak derin olarak sürülür. Badem çabuk gelişen bir bitki olduğundan sık dikimden
kaçınılmalıdır. Ayrıca kullanılacak anaç da bu mesafenin ayarlanmasında etkili olmaktadır. Bahçeler
de kare dikim tercih edilmelidir. Meyilli arazide ise çapraz dikim yapılabilir. Fidanlar dikimi takip
eden yaz aylarında birkaç kez sulanmalıdır.
Kışları soğuk geçmeyen bölgelerde fidan dikimi ocak ayında yapılır. Soğuk bölgelerde ise mart ayına
doğru dikim yapılmaktadır. Fidanların bulunduğu bölgeye uyku devresinde götürülmesi
gerekmektedir. Batı bölgelerimizde yetişen fidanların mart ayında uyanma faaliyetine geçmesi
nedeniyle doğu bölgelerimizde dikimi yapılacak ise o bölgeye erken götürmekte fayda vardır.
FİDANLARIN DİKİME KADAR KORUNMASI VE TAŞINMASI
Fidan sökümünden sonra dikkat edilecek en önemli konu, fidanların özellikle köklerinin kurumasını
önlemektir. Badem fidanlarında buna çok büyük önem vermek gerekir. Çünkü badem yer
değiştirmeye çok hassas bir türdür. Fidanın yerinde oluşturduğu kazık kökle beraber, esasen az olan
saçak köklerin bir kısmı da, söküm sırasında toprakta kalır veya zedelenir. Sökümden sonra
fidanların korunması ve taşınması sırasında, köklerin daima nemli tutulması ve soğuktan zarar
görmelerinin engellenmesi gerekmektedir. Açıkta, rüzgara karşı bırakılacak fidanlar su kaybederek
kururlar. Bu nedenle dikildikleri yerlerde ne kadar özen gösterilirse gösterilsin fidanların tutumu
gerçekleşmez. Keza -3°C sıcaklık köklere zarar verebilmektedir.
DİKİM
Meyve fidanlarının dikilmesinde en önemli safhalardan biri de çukurların açılmasıdır. İşaretlenen
yerlere dikilecek fidanların, kök yapısına ve toprağın işlenme durumuna göre 60-80 cm genişlik ve
derinlikte çukurlar açılır. İyi işlenmemiş ve ağır topraklarda çukurlar dikimden bir iki ay önceden
açılmalıdır. Toprak iyi işlenmiş ise çukurlar hemen dikimden önce de açılabilir. Çukur açılırken
üstten çıkan işlenmiş toprak çukurun bir yanına, işlenmemiş toprak çukurun diğer yanına konur.
Dikim sırasında üstten çıkan toprağa, bir miktar yanmış çiftlik gübresi karıştırılarak, çukurun alt
kısmına konur. Alttan çıkan toprak ise üst kısma konur. Böylece fidan köklerinin daha iyi
gelişebileceği, besin maddelerince zengin, fiziksel yapısı uygun bir ortam yaratılmış ve fidanın
toprakla teması tam olarak sağlanmış olur.
Dikimden önce mutlaka dikim budaması yapılması gerekmektedir. Söküm sırasında kökte meydana
gelen kırılmaların, yaralanmaların ve zedelenmelerin olduğu yerler kökün sağlam olan yerlerinden
iyi bir budama makasıyla ve mümkün olduğu kadar az yara bırakacak şekilde kesilip atılmalıdır.
Kök budamasına paralel taç budaması yapılmalıdır. Taç budamasını, ağacın ilerde alacağı şekli göz
önüne alarak yapmak gerekir. Genel olarak bazı dallar dipten çıkarılır, bazıları da ana dal olabilecek
sürgünler şeklinde bırakılır. Fidanların, ortalama, aşı yeri üstünden 80 cm tepede bir göz üzerinden
kesilir. Yan dallardan da 10 cm dışa bakan bir göz üzerinden kesilir. Dikim budaması yapılan fidanlar
hemen yerlerine dikilmelidir.
Fidanların dikiminde döllenme biyolojisi de göz önünde bulundurulmalıdır. Çeşit seçimi yönünden,
çiçeklenme dönemleri tam çakışan çeşitler tercih edilmelidir.Döllenme çiçeklenmeyi
etkileyeceğinden, ekonomik açıdan da önem arz etmektedir. Örnek vermek gerekirse; ana
ürünümüz Nonpareil olursa, dölleyici çeşidiyle çiçeklenme zamanı tam çakışmıyorsa, ondan erken
çiçeklenen Ne Pus Ultra ve ondan geç çiçeklenen Texas çeşidi ile bahçe tesis etmekte fayda vardır.
BUDAMA
Gövde üzerinde ana dalların budaması, sayıları ve düzenlenmesi yeni kurulan badem bahçelerinde
dikimden sonra dikkat edilecek önemli hususlardandır. Ağaçlara ilk yıldan itibaren istenen taç
şeklinin verilmesi gerekir. Bu nedenle genç ağaçların budanmasına özen gösterilmesi
gerekmektedir. Verim çağındaki ağaçlarda aynı şekilde dikkatle izlenmeli ve her yıl gereken budama
yapılmalıdır
TEKSAS ( Diş bademi ):
İç meyve ağırlığı 1,6 gr.dır.İkiz meyve oranı % 20 dir.

Randımanı % 40 dır.
NONPAREIL ( Elle Kırılan ):
İç meyve ağırlığı 1,2 gr.dır ikiz meyve oranı % 4 dür.

Randuman % 63 dür.
1 YAŞ NONPAREIL FİDANI :
Orta çiçeklenir.2-3 yaşında meyve verir.4 yaşından itibaren ekonomik verime ulaşır.Artarak
devam eder.
1 YAŞ TEKSAS FİDANI :
Geç çiçeklenir.2-3 yaşında meyve verir.4 yaşından itibaren ekonomik verime ulaşır.Artarak
devam eder.
TÜPLÜ AŞILI NONPAREIL BADEM FİDANI :
Mayıs ayında 80 cm ulaşır.Yılın her döneminde ekilebilir.

Özellikle soğuk iklimi olan yerlerde dikimi uygundur.
TÜPLÜ AŞILI TEKSAS BADEM FİDANI :
Mayıs ayında 80 cm ulaşır.Yılın her döneminde ekilebilir.

Özellikle soğuk iklimi olan yerlerde dikimi uygundur.
NE PLUS ULTRA BADEM FİDANI :
California grubu bademlerden olup kendine verimli değildir. Verimli bir çeşit olup
uzun ömürlüdür.Randımanı %45-48 civarındadır.Tozlayıcısı NONPERİAL dir.
DARKE BADEM FİDANI :
Bu çeşit 1880 yılında Suisun ' da bulunmuştur. çiçeklenme Nonpareil den 5 gün
sonra gerçekleşmektedir. Nonpareil ve Teksas ile döllenebilmektedir. Hasat eylül ayı sonu veya daha geç
yapılmaktadır. Meyveler sert, kabuklu ve orta iriliktedir. Pazar değeri iyi olan bu çeşit pasta ve şeker sanayinde
aranılan bir çeşittir.
TUONO BADEM FİDANI :
İtalya orijinlidir. Geç çiçek açar. Kendine döllenmez. Verim durumu yüksektir. İç
randıman %40 civarındadır. %15-30 ikiz badem oranı vardır. İç bademlerinin kalitesi oldukça iyidir ve çok iridir.
Ferraqnes :
KFransa orijinlidir. Seyrek dallıdır. Çabuk meyveye yatar. Ürün verimi yüksektir.
Kabukları serttir. İç randımanı %35-40, çift badem oranı %2-3 tür. Tozlayıcısı Ferraduel'dir.
NONPAREİL :
California'da yetişen badem çeşitlerinin büyük bir kısmını oluşturmaktadır.Meyve orta irilikte, düz
yassıdır. Mükemmel kalite ve lezzeti nedeniyle ticari değeri çok yüksektir. Kabuk kağıt
kalınlığındadır. Ağaçlar kuvvetli ,hasadı kolaydır. İç randımanı %60-70 dir. Verimli bir çeşittir.
Tozlayıcıları , Ne Plus Ultra, Teksas ve Thompsan dır.
TEKSAS:
California grubu bademlerinden uzun yıllar boyunca üretimi yapılan çeşittir. Meyve orta irilikte,
kabuğu orta sertliktedir. Ağaç dikine büyür. Verimliliği çok iyidir. İç badem kalitesi orta, iç randımanı
%45-50 . Tozlayıcıları , Marcona ve Nonpareil'dir.
NE PLUS ULTRA :
Diğer çeşitlere göre erken çiçeklenmesi dona karşı hassasiyetini artırır. Meyve iri, kabuk yumuşaktır.
Ağaçlar yayvan olarak büyür. İç badem kalitesi ortadır. Tozlayıcıları Nonpareil ve Marcona ‘dır.
DRAKE :
Orta geç’çi bir çeşittir. Sert kabukludur. Diğer çeşitlere göre polen miktarı oldukça fazladır.
Tozlayıcısı Nonpareil'dir
CRİSTOMORTO :
İtalya orjinli bir çeşittir. Ağacın gelişme kuvveti iyidir. Çiçek tomurcukları bir ve iki yaşlı dallarda
oluşur. İç randıman %20-25 civarındadır. İkiz badem oranı %10-30 arasındadır. Tozlayıcıları
Ferragnes, Ferraduel, Ferrastar'dır.
FERRAGNES :
Fransa orjinli bir çeşittir. Dallanma seyrektir. Çabuk meyveye yatar. Bol ve kararlı ürün verir.
Kabuklar serttir. İç randıman %35-40 ‘dır. Çift badem oranı %2-3’ tür. Tozlayıcısı Cristomorto'dur.
TUONO :
İtalya orjinlidir. Geç çiçeklenir. En önemli özelliği kendine verimlidir. Mahsul verme durumu iyidir. İç
randıman %40 civarındadır. İkiz badem oranı %15-30 civarındadır. Çok iri olan iç bademlerinin
kalitesi oldukça iyidir.
FERRASTAR:
Fransız orjinli bir çeşittir. İkiz meyve oranı %1'dir. Çok geç çiçek açar. İç randıman %35'dir. İri meyve
yapar. İlkbahar geç donlarının etkin olduğu ekolojilerde rahatlıkla yetiştirilebilir.Tozlayıcısı
Cristomorto'dur.
GARRİGUES:
Orta-geç çiçeklenir.Verimli bir çeşittir. İç meyve ağırlığı 1.1 gramdır. Randıram’ı %29'dur. İkiz meyve
yapmaz. Garrignes çeşidi ile döllenir.
PİCANTİLİ :
A.B.D orjinlidir. Diş badem grubunda yer alır. İç randımanı %55'dir. İkiz meyve oranı %30'dur. İri
meyve yapar. Geç çiçek açar. İlkbahar geç donlarının etkin olduğu ekolojilerde rahatlıkla yetişebilir.
Tozlayıcısı Yaltınski'dir.
D.LARGUETA:
İspanya orjinli bir çeşittir. Erken çiçek açar. İç randımanı %32'dir. İkiz meyve oranı %5'dir. Marcona
ile tozlanır.
YALTINSKİ:
Geç çiçeklenir. İç meyve ağırlığı 1.4 gramdır. Randımanı %32'dir. İkiz meyve oranı %44'dür.
Primorski ile döllenir.
Fidanlarımızın tamamı sertifikalıdır.
Tüm çeşitlerimizde açık köklü ve tüplü köklü fidanımız mevcuttur.

Badem NONPARELLE NONPAREİL Büyük Boy
Ürünün kodu : 010303
• Nonpareil: Kaliforniya'da (ABD) mevcut çeşitlerin en iyisi olarak

kabul edilir.
• Ağacı kuvvetli ve verimlidir.
• Çabuğu ince, iç badem kalitesi yüksektir.
• İç randımanı % 60-70, çift badem oranı ise % 5-10'dur.
• Tozlayıcıları Ne plus Ultra ve Teksas çeşitleridir.
Fiyatı : 19,99 YTL ( kdv dahil )
•
•
BADEM YETİŞTİRİCİLİĞİ
Bademin anavatanı Çin ve Orta Asya'dır. Asya ile Avrupa arasındaki İpek yolunda
bademin seyyahlar tarafından yendiği bilinmektedir. Seyyahlar bademi bu yol vası
tasıyla Yunanistan, Türkiye ve Orta Doğuya getirilmişlerdir. Uzun yıllardır Akdeniz
kıyılarında özellikle İspanya ve İtalya'da badem yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Botanik açıdan kiraz, erik ve şeftali ile aynı familyada yer almaktadır.
Badem, kayısı ve şeftali gibi bazı meyve türleri binlerce yıl önce Türkiye'ye getiril
miştir. Yıllarca sadece tohumla üretilmesinden dolayı, çok geniş bir çeşitliliğe sahip
tir Bunun, yanı sıra diğer ülkelerden yurdumuza Teksas, Nonpareil gibi badem çeşit
leri getirilmiş ve üretimi yapılmıştır. Türkiye'de Doğu Karadeniz'inkıyı bölgesiile çok
yüksek yaylalar dışında her yöresinde badem yetiştirilmektedir. Badem yetiştiriciliği
ülkemizde Ege Bölgesinde yoğunlaşmış olup, bunu Akdeniz, İç Anadolu ve Mar
mara Bölgeleri izlemektedir. Özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde Türkiye badem
üretiminin üçte ikisi üretilmektedir. Badem yetiştiriciliği açısından en önemli bölge
Ege Bölgesi, burada da Datça Yarımadasıdır. İKLİMBadem için, yazları kurak ve
sıcak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklimi idealdir. Bununla beraber, odun kısmının
kış soğuklarına dayanıklı olması nedeniyle, kış soğuklarının fazlaca olduğu yerlerde
de yetişebilmektedir. Ağacının odun kısmı -20°C, -30°C'ye kadar soğuğa
dayanabilir. Çiçek tomurcuklarının kışa dayanıklılığı şeftali çiçek tomurcuklarından
daha azdır. Ülkemizde kış soğuklarının fazla olduğu yerlerde ekonomik olarak
badem yetiştirici liği yapılamaz.
Kış dinlenme ihtiyacı diğer meyve ağaçlarına göre daha kısadır. +5°C' nin altında
90-400 saatlik bir soğuklama yeterlidir. Badem yetiştiriciliği için, ilkbahar
başlangıcındaki durgun olmayan hava şartları bü yük önem taşır. İlkbaharda don
olayları bakımından en kritik dönem çiçek ve körpe çağla dönemidir. Çiçeklenme
zamanında -4°C, -5°C'ye dayanabilen çiçekler, körpe çağla döneminde -1°C,
-O,5°C'lerde zarar görürler. Dona dayanım bakımından çeş itler arasında büyük
farklar görülmektedir.
TOPRAK
Toprak istekleri bakımından seçiciliği fazla olmayan bir meyve türüdür. Hafif, derin,
süzek ve alüvyal topraklarda iyi ürün verir. Bu gibi topraklarda kökler 3-5 m derine
gider.
Ağaç : 6-8 m boylanır. Bazı hallerde ağaçların yüksekliği 12 m'ye kadar boylanabilir.
Yıllık dallar üzerindeki tüm tomurcuklar aynı mevsimde büyür ve ikinci dallar
meyda na gelmesi halinde ağaç yayvan olur. Badem ağaçları ortalama olarak 50 yıl
kadar yaşarlar. 100 yaşma kadar yaşayan ağaçlara da rastlamak mümkündür. Kök :
Kazık kök tipindedir. Saçak kök az olduğundan fidanlar yer değiştirme sırasın da
çok kayıplar verirler. Yapraklar : Çeşitlere göre iri, orta iri ve küçüktür. Renk açık ve
koyu yeşil arasında değişir. Yaprağın kenarları dişlidir. Tomurcuklar : Çiçek
tomurcukları, farklı yaştaki dallarla bunlar üzerindeki 2-13 cm uzunluğundaki buket
denilen kısa meyve dalcıklarında bulunur.
TOPRAK HAZIRLIĞI
Toprak öncelikle derin olarak sürülür. Kuvvetli topraklarda dikim aralığı 8-9 m, zayıf
ve az derin topraklarda ise 5-6 m olmalıdır. Ayrıca yağış miktarı azaldıkça, dikim
aralıklarını artırmak gerekir. Kurak koşullarda bademlik kurulması, yerinde çöğür
yetiştirip aşılamak sureti ile yapılır. Çöğürler ancak 2-3 yıl sonra aşılanabilecek
düzeye ulaşırlar.
BAHÇE TESİSİ
Yetiştiricilerimizin büyük bir kısmı bademi tohumla üretmektedir. Diğer meyve
türlerinde olduğu gibi, badem de aşı ile üretilir. Badem için en çok uygulanan aşı
yöntemi bir yaşlı çöğürler üzerine durgun göz aşısıdır. Ancak, Datça yöresinde
çoğunlukla sürgün göz aşısı yapılmaktadır. Ayrıca kıraç yerlerde bahçeye çekirdek
(tohum) ekerek yerinde aşı yapma yoluna gidilebilir. Kalem aşısı da badem
üreticiliğinde kullanılabilir. Yarma aşıdan ziyade kabuk altına yapılan çoban aşısı
tercih edilmelidir.
Anaçlar
Badem : Badem çöğürleri, kireçli ve kurak şartlar için idealdir. Şeftali : Bademe
göre daha yüzeysel köklüdür ve daha kısa ömürlüdür. Erken meyveye yatar. Kireç
oranı düşük yerlerde kullanılır. Nemotodlu yerlerde nemaquard anaç olarak
kullanılmalıdır. Erik : Su tutan, kök çürüklüğü ile bulaşık topraklarda kullanılır.
Ancak tüm çeşitlerle uyuşması iyi değildir.
Badem çabuk gelişen bir meyve türü olduğu için sık dikimden kaçınılmalıdır.
Bahçelerde kare dikim tercih edilmelidir. Meyilli arazide ise çapraz (kontur) dikim
yapılmalıdır. Ağaçlar dikimi takip eden yaz aylarında birkaç kez sulanmalıdır. Kışları
soğuk geçmeyen bölgelerde fidan dikimi Ocak ayında yapılır. Soğuk bölgelerde ise
Mart ayını beklemekte yarar vardır. Fidan çukurları 70-80 cm derinlik ve genişlikte
olmalıdır. Dikilen aşılı fidanların aşı yerlerinin toprak içinde kalmamasına özen
gösterilmelidir. Badem çiçekleri kendine uyuşmazdır. Bu nedenle t
MEYVE
Sert kabuklu meyveler grubuna girer. Olgunlaşmış ve k:urutulmuş bademlerde dış
yeşil kabuk kuruyarak kendiliğinden sert kabuktan ayrılır. Bademler, kabuk
özelliklerine göre 4'e ayrılır.
l .El bademleri :El ile kolayca kırılırlar.
2-.Diş bademleri :Diş ile kolay el ile zor kırılırlar.
3-Sert bademler: Çekiçle kolay, diş ile zor kırılırlar.
4.Taş bademleri: Kabuk ancak çekiçle kırılır.
Önemli Badem Çeşitleri

Nonpareil: Kaliforniya'da (ABD) mevcut çeşitlerin en iyisi olarak kabul edilir. Ağacı
kuvvetli ve verimlidir. Çabuğu ince, iç badem kalitesi yüksektir. İç randımanı % 60-
70, çift badem oranı ise % 5-10'dur. Tozlayıcıları Ne plus Ultra ve Teksas
çeşitleridir.
Teksas: Kaliforniya'da (A.B.D.) yetiştiricilik açısından Nonpareil'dan sonra gelir.
Ağacı çok kuvvetli, dış şartlara dayanıklı ve verimliliaği yüksektir. Kabuğu yumuşak,
iç badem kalitesi ortadır. İç randımanı %45-50, çift badem oranı ise %15-30'dur.
Tuono : İtalya orjinlidir. Geç çiçeklenir. En önemli özelliği kendine verimlidir.
Mahsul verme durumu iyidir. İç randıman %40 civarındadır. İkiz badem oranı %15-
30 civarındadır. Çok iri olan
iç bademlerinin kalitesi oldukça iyidir.
Ferragnes : Fransa orjinli bir çeşittir. Dallanma seyrektir. Çabuk meyveye yatar. Bol
ve kararlı ürün verir. Kabuklar serttir. İç randıman %35-40 ‘dır. Çift badem oranı
%2-3’ tür. Tozlayıcısı Cristomorto'dur.
Ne plus ultra: Ağacı orta kuvvette, verimliliği orta ile yeterli arasındadır. Kabuğu
yumuşak ve açık renkli olduğundan özellikle kabuklu olarak satış için tercih
edilenbir bademdir. İç randımanı % 50-60, çift badem oranı ise % 15-30'dur.
Dikilen fidanların tepesi 70-80 cm'den vurulur. Dikimi müteakip yaz budaması
mutla ka yapılmalıdır. Badem ağaçları genellikle modifiye lider veya goble
şekillerine göre terbiye edilir ler.
Sulama : Ülkemizde badem yetiştiriciliği kuru şartlarda yapılır. Ancak, sulandığı tak
tirde verim 2-4 kat artmaktadır.
Gübreleme : Badem bahçelerine her yıl azot takvi yesi yapılmalıdır. Uygulanacak
olan azot, fosfor, potasyum ve diğer mikro element lerin miktarı ise yapılacak
toprak ve yaprak analizi sonucunda en doğru şekilde belirlenir.
Hasat : Meyveler iyice olgunlaştıktan ve dış kabuk kavladıktan sonra ha şata
başlanmalıdır. Dış ülkelerde makine ile hasat da yapılmaktadır.
Ceviz Fidan Çeşitleri

YALOVA -1
Salkımda meyveler 1-2'li olup, kabuk orta kalınlıkta, az pürüzlü, oval şekilli bir çeşittir. Meyve ağırlığı
16 g, iç oranı % 49'dur. Yağ oranı % 70, protein oranı % 23 olup, kabuktan ayrılması kolaydır.
Genellikle sahil ekolojilerinde yetiştirilmesi tavsiye edilir. Kuru ve taze ceviz olarak tüketilmeye
elverişlidir. Erken çiçeklenir Yalova-4, Kaplan-86 ve Şebin çeşitleriyle tozlanır. Eylül ayının
ortalarında hasat edilir.
YALOVA -3
Salkımda meyveler 2-3'lü oluşur. İnce kabuklu ve ovalimsi bir meyve şekline sahiptir. Meyve ağırlığı
13 g, iç randımanı %53'dür. Yağ oranı %69, protein oranı %21 olup, kuru ceviz olarak tüketilmeye
elverişlidir. Kabuktan ayrılması kolaydır. Sahil bölgelerinde yetiştirilmesi uygundur. Erken çiçeklenir.
Yalova-1, Bilecik ve Tokat-1 (60 TU-1) çeşitleriyle tozlanır. Eylül ayı sonlarında hasat edilir.
YALOVA -4
Yayvan, dik dallı ağacı orta kuvvette gelişme gösterir. Özellikle kıyı bölgelerimizde yetişebilir. Erken
çiçeklenir. Meyveler 2-5'li oluşur. Meyve içi dolgun olup kabuktan kolay ayrılır. Tane ağırlığı 13 g, iç
oranı %52, yağ oranı %69, protein oranı %17’dir. Kuru ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir. Yalova-1
ve Kaplan-86 çeşitleriyle tozlanır. Eylül ayı sonlarında hasat edilir.
ŞEBİN
Kıyı bölgeleri hariç, ceviz yetişen tüm yörelerde yetişir. Özellikle geç donların görüldüğü yerlere
tavsiye edilir. Çok verimli, meyve salkımı 2-4'lü dür. Oval bir meyve yapısına sahiptir. İnce kabuklu,
kabuktan kolay ayrılır. İçi dolgun, tane ağırlığı 12 g, iç oranı %63, yağ oranı %67, protein oranı %17
olup, çiçekleri homoganaus (erkek ve dişi çiçeklerin eş zamanlı açılması) olup kendine verimlidir.
Bilecik ve Yavuz-1 (KR-2) çeşitleri ile tozlanır. Eylül ayı sonlarında hasat edilir.
BİLECİK
Kıyı bölgeler hariç, tüm bölgelerde yetiştirilir. Özellikle geç donların görüldüğü yörelere tavsiye
edilir. Meyve salkımı 2-3'lü yapıdadır. %30 yan dallarda meyve yapar. İnce kabuklu, içi dolgun olup
kabuktan kolay ayrılır. Tane ağırlığı 13 g, iç oranı %53, yağ oranı %68 ve protein oranı %18’dir. Kuru
ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir. Şebin, Yalova-3 ve Yavuz-1 (KR-2) çeşitleriyle tozlanır. Eylül ayı
sonlarında hasat edilir.
GÜLTEKİN -1(KR-1)
Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir. İyi kaliteli ve albenisi olan meyvelere sahiptir. Kabuktan kolay
ayrılır. Geç donların görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir. Meyve salkımı 1-2'li olur. Tane
ağırlığı 17 g, iç oranı %40, içi dolgun, açık beyaz renkli olup, taze ve kuru olarak tüketilmeye
elverişlidir. Şebin ve Bilecik çeşitleriyle tozlanır. Eylül ayının ortalarında hasat edilir
YAVUZ -1 (KR -2)
Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir. Özellikle geç donların görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye
edilir. Meyvesi oval şekilli olup, kabuktan çok kolay ayrılır. Tane ağırlığı 17.4 g, iç oranı %56, içi
dolgun, beyaz renklidir. Kuru ve taze ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir. Eylül ayı sonlarına doğru
hasat edilir. Şebin, Yalova-3 ve Bilecik çeşitleri ile tozlanır.
KAPLAN -86
Dik, yayvan bir taç gelişmesi gösterir. Özellikle kıyı bölgelerde yetiştirilmesi tavsiye edilir. Taze ceviz
olarak tüketilmeye elverişlidir. Normal cevizlerden daha büyük meyveli olması dikkat çekicidir. Tane
ağırlığı 24 g, iç oranı %40, protein oranı %16, yağ oranı %68'dir. Bir yıl çok, bir yıl az meyve verir. İçi
orta dolgunlukta olup, Yalova-1, Yalova-3 ve Şebin çeşitleriyle tozlanır. 15 Ağustos’tan itibaren hasat
edilir.
SERR
Yan dallarda meyve verme oranı % 30-50 arasında değişir ve yapraklanma Payne çeşidinden
yaklaşık bir gün daha öncedir. Çok erken çiçeklenir. Hasat zamanı, erken-orta periyot olarak
belirlenmiştir. Antraknoza çok hassastır.-İri meyvelere sahip olan çeşidin iç randıman oranı yaklaşık
% 60’dır. İç ceviz ağırlığı 7.8 gr, açık renkli iç oranı ise %70-80’dir.
PAYNE
Çeşidin yan dallarda meyve verme oranı % 80-90 dır. Çeşitte polen saçımı ile dişi çiçeklerin reseptiv
olduğu dönem iyi çakışmaktadır. Erken çiçeklenen bir çeşittir.-Hasat zamanı Eylül ortasıdır. % 50 iç
randımanı olan çeşidin meyve iriliği ise orta-küçük gurup içinde bulunmaktadır. İç ceviz ağırlığı 5.7
gr’ olup kabuk yapışması çok iyidir. Meyve şekli oval olup iç oran %50 ve açık renkli iç oranı ise
%50-70 arasındadır.
HARTLEY
Hartley’in yan dallarda meyve verme oranı %5-10 arasında değişir. -Bu çeşidi değerli kılan en
önemli özelliği iç ceviz kalitesinin çok yüksek olmasıdır. Geç çiçeklenir. Yan tomurcuklarda düşük
oranda meyve veren bu çeşit Payne çeşidine göre 15-17 gün daha geç yapraklanır. Geç
yapraklanması nedeniyle bu çeşidin tozlayıcıları da geç yapraklanan çeşitlerden biri olan
Franquette’dir. Kalp şekilli meyvelerinde ortalama iç ağırlığı 6.1 gr iç oranı ise %46’dır .
PEDRO
Conway Mayette x Payne melezidir. Erken çiçeklenen çeşitler için tozlayıcı bir çeşit olarak kullanılır.
Payne’den 15 gün sonra yapraklanır. Geç çiçeklenir Yan tomurcuklarda meyve verme oranı %65’dir.
İç ceviz ağırlığı 5.6 gr, iç oranı %47, açık renkli iç ceviz oranı ise %85’dir. Kabuk yapışması zayıftır.
Sıcak bölgelerde meyve kalitesi düşüktür. Ağacı küçük olup gelişme gücünü koruyabilmek için ağır
bir budamaya gereksinim duyar.
MİDLAND
Erken çiçeklenen çeşitler için tozlayıcı bir çeşit olarak kullanılır. Çok verimli bir çeşittir. Yan
tomurcuklarda meyve verme oranı %75dir. İç ceviz ağırlığı 11 gr, iç oranı % 52, açık renkli iç ceviz
oranı ise %75’dir. Geç çiçeklenen bir çeşittir. Sıcak bölgelerde meyve kalitesi düşüktür. Ağacı küçük
olup gelişme gücünü koruyabilmek için ağır bir budamaya gereksinim duyar.
FERNOR
Franguetta X Lara melezidir. Geç çiçeklenen Fransız orjinli bir çeşittir. Kesinlikle ilkbahar Geç
donlarının problem olduğu ekolojilere tavsiye edilmelidir. Fernette ile tozlanır..Verimli bir çeşittir.
FERNETTE
Franguetta X Lara melezidir.Fransız orjinli verimli bir çeşittir. Geç çiçeklenir. Fernor ile tozlanır.
Karasal iklimin hakim olduğu ekolojilere tavsiye edilmelidir.
CHANDLER
Pedro X UC 56-224 Melezidir. Amerikan menşeilidir.Orta –Geç dönemde çiçeklenir.Verimlidir.

Ağaçları küçük taç yapar.İlkbahar geç donlarının problem olduğu ekolojilere tavsiye edilebilir.
Ceviz Fidanı Gelir Gider Tablosunu İncelemek İçin Tıklayınız
Ceviz CEVİZ YETİŞTİRİCİLİĞİ

Bahçe Kurma
Çok uzun yaşayan ve aşı ile çoğaltılması oldukça zor olan cevizde, bahçe kurmadan
önce bölgenin ekolojik özelliklerinin iyi bilinmesi gereklidir. Ceviz kışları çok aşırı ve
sürekli düşük sıcaklığın hakim olduğu bölgeler ile yazları çok aşırı sıcak olan yerlerde
yetiştirilmemelidir.
Cevizler derine inen güçlü bir kök sistemine sahip oldukları için toprak derinliğinin en
az 2- 2.5 m olması ve geçirimsiz katmanların olmaması gerekir. Yetiştiricilik yapılacak
bölgenin topraklarında fazla alkalilik ve tuzluluk sorunları bulunmamalıdır.
Çeşit seçimi Cevizlerde erkek ve dişi çiçeklerin farklı zamanlarda olgun hale gelme
durumu (dichogamy) yaygındır. Bu durumda erkek ve dişi çiçekleri aynı zamanda
olgunlaşan homogam tip ve çeşitler yanında erkek çiçekleri önce olgunlaşan
(protandry) ve dişi çiçekleri önce olgunlaşan (protogyny) çeşitler bulunmaktadır.
Bundan dolayı ceviz bahçesi kurarken mutlaka ya erkek ve dişi çiçekleri aynı zamanda
olgunlaşan (homogamy) bir çeşit yada erkek ve dişi çiçeklerinin olgunlaşması aynı
döneme gelen birden fazla çeşit ile karışık bir dikim tercih edilmelidir.
Dikim
Dikim aralıkları ekolojik ve bakım koşullarına göre değişirse de cevizlerde en ideal
dikim aralıkları; 12 x 12 m, 10 x 10 m, 10 x 8 m veya 8 x 8 m’dir.
Fidanların dikimleri dinlenme döneminde (yaprak dökümünden itibaren) yapılmaya

başlanır ve gözler uyanıncaya kadar devam eder. Fidanların sökümü çok dikkatli bir
şekilde yapılarak köklerin zarar görmemelerine özen gösterilmelidir. Dikim sırasında
fidanlarda özellikle kök budaması yapılmalıdır. Dikim çukurları en az 60- 70 cm
genişlikte ve 80- 100 cm derinlikte açılmalıdır. Fidanlar aşı noktaları toprak üstünde
kalacak şekilde dikilmeli ve çukurlar bahçedeki üst toprak ile doldurulmalıdır. Dikimden
hemen sonra fidanlara can suyu verilmelidir. Dikim yapıldıktan sonra, ilerideki kereste
durumu da düşünülerek, fidan gövdeleri toprak yüzeyinden yaklaşık 1- 1.5 m yukarıdan
kesilmeli ve taçlandırma budaması yapılmalıdır. Bundan sonra bölgedeki hakim
rüzgarlar göz önünde tutularak fidanlar hereklere bağlanmalıdır. Yazları sıcak ve kurak
olan bölgeler ile su kaynağı az olan yerlerde dikimden sonra su kaybını önlemek
amacıyla yabancı ot veya hububat saplarıyla malçlama yapmak yerinde olur.
Toprak işleme
Ylkbahar aylarında toprak tava geldiğinde derin bir sürüm yapılır. Bu dönemdeki toprak
işleme toprağın havalandırılması yanında yabancı ot kontrolünün sağlanması
bakımından da çok önemlidir. Yaz aylarında da duruma göre yabancı ot kontrolü
bakımından toprak işleme yapılabilir. Sonbahar aylarında pullukla yapılacak sürüm,
yağmur ve kar sularının toprağa işlemesi ve toprakta tutulması bakımından önemlidir.
Toprak işlenirken köklerin yaralanmamasına özen gösterilmelidir.
Sulama
Ceviz ağaçları iri yapılı ve yaygın dallanma gösterdikleri için geniş bir yaprak yüzeyine
sahiptirler. Bu nedenle terleme ile su kaybı fazla olan cevizlere yeterli suyun
sağlanması çok önem kazanmaktadır.
Cevizler için ilkbaharda gelişme, meyvelerin büyüme ve iç doldurma dönemlerindeki su

gereksiniminin karşılanması çok önemlidir. Bu dönemlerdeki susuzluk durumları
büyüme ve gelişmeyi yavaşlatacağı gibi meyvelerin içlerini yeterince
dolduramamalarına neden olacağı için kalite ve verim düşüklükleri meydana gelir.
Sulamada dikkat edilecek en önemli noktalardan biri de suyun etkili kök düzeyine
ulaşmasının sağlanmasıdır. Cevizlerde ilk yıllarda, bölgenin ve su kaynağının durumu
da göz önüne alınarak haftada 2 kez sulama yapmak gerekir. Sulama şekli olarak karık
sulama, salma, damla ve alttan yağmurlama sulama sistemlerinden birisi tercih
edilebilir. Cevizlerin sulanmasında kimyasal atıklar vb zararlı etmenlerle kirlenmemiş
olan her türlü su kullanılabilir.
Gübreleme
Ceviz, toprakta çok aşırı bir sorun yoksa, gübreleme bakımından çok duyarlı bir bitki
değildir. Bununla birlikte, yapısından dolayı, en önemli bitki besin maddesi gereksinimi
azot olabilir. Yapılacak toprak analizlerinin sonuçlarına göre toprakta eksik olan besin
maddeleri belirli bir program içinde toprağa verilmelidir.
6.7. Budama
Ceviz ağaçları iri ve büyük taç oluştururlar. Ancak bu ağaçlar genelde çok fazla
budama istemezler. Bununla birlikte kurumuş ve birbiri içine girmiş dalların çıkarılması
ve ağaç tacının içerisine ışığın rahatlıkla girmesini sağlayacak şekilde yapılacak
aralama budamaları yararlı olur. Cevizlerde şekil budaması olarak genelde doruk dallı
budama sistemi uygulanmakla birlikte budamanın çeşidi ve miktarı, çevreye ve
ağaçları yetiştirme amacına bağlı olarak da değişebilir.
Badem, botanik açıdan kiraz, erik, ve şeftali ile aynı familyada yer almaktadır.
Badem ,kayısı, şeftali gibi bazı meyve türleri binlerce yıl önce Türkiye’ye
getirilmiştir. Badem, yıllarca sadece tohumdan üretilmesi sebebiyle birçok
çeşitliliğe sahiptir. Bunun yanı sıra diğer ülkelerden yurdumuza Texas,
Nonpareil gibi badem çeşitleri getirilmiş ve üretimi yapılmıştır. Badem
yetiştiriciliği ülkemizde Ege Bölgesi’ nde yoğunlaşmış, bunu Akdeniz, Yç
Anadolu ve Marmara bölgesi izlemiştir. Özellikle Ege ve Akdeniz Bölgeleri’
nde badem üretiminin üçte ikisi gerçekleşmektedir. Badem yetiştiriciliği
açısından en önemli bölge, Ege Bölgesi’ nde bulunan Datça Yarımadası’ dır.
YKLYM VE TOPRAK YSTEKLERY
Badem için yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı olan Akdeniz iklimi
idealdir. Bununla beraber badem ağacı odun kısmının, kış soğuklarına
dayanıklı olması nedeniyle, kış soğuklarının fazlaca olduğu yerlerde de
yetişebilmektedir. Badem ağacının odun kısmı -20 °C ile -30 °C ye
kadar soğuğa dayanıklıdır.
Bademin kış dinlenme ihtiyacı, diğer meyve ağaçlarına göre daha kısadır. 90-
400 saatlik soğuklanma ihtiyacı yeterli olmaktadır.
Badem yetiştiriciliği için, ilkbahar başlangıcındaki hava şartları büyük önem

taşır. Ylkbaharda gerçekleşebilecek don olaylarında, en kritik dönem
çiçeklenme ve çağla oluşumu dönemleridir. Çiçeklenme zamanında -4 ile -5
°C ye, yeni oluşmaya başlayan çağla döneminde -1 ile -2 °C ye kadar
dayanabilmektedir. Dona dayanıklılığı açısından çeşitler arasında farlılıklar
olduğu da bilinmektedir.
Badem, meyve türleri içerisinde kurak iklime en çok dayanan türlerin başında
gelir. Badem, kazık kök sistemine sahip bir meyve türü olduğu için kurak
iklim koşullarına uyum sağlayan bir özelliğe sahiptir. Yağış 300 mm’ nin
altına düşerse yeterli ürün alınamaz. Yağışlar ekim-mayıs ayları arasında
düşüyor ise kuraklığa dayanıklı çeşitlerin seçilmesi gerekir.
Çiçeklenme zamanında oluşan aşırı yağış ve sis olayları badem için zararlıdır.
Bu tür olaylar, öncelikle arıları etkilemesi ve onların uçuşlarını engellemesi
nedeniyle döllenme problemine yol açacak ayrıca mantari hastalıkların
belirmesine yol açacaktır. Dolayısıyla ürün miktarı etkilenecektir.
Badem, toprak istekleri bakımından seçiciliği fazla olmayan bir meyve

türüdür. Hafif derin, süzek ve alüvyal topraklarda iyi ürün verir. Bu gibi
topraklarda kökler 3-5 metre derine gider. Kumlu , killi, çakıllı topraklardan da
hoşlanan badem, ağır ve özellikle su tutan yani taban suyu seviyesi yüksek
olan toprakları hiç sevmez.
A?AÇ ÖZELLYKLERY
Badem ağaçları 6-8 metre boylanır. Bazı durumlarda 12 metreye kadar uzanan
ağaçlarda bulunmaktadır. Yıllık dallar üzerindeki tüm tomurcuklar aynı
mevsimde büyür ve ikinci dalların meydana gelmesi halinde ağaç yayvanlaşır.
(ör: Nonpareil). Yıllık sürgünler üzerindeki tomurcukların sürmemesi halinde
ise ağaç dik olarak büyür. (ör: Texas ). Badem ağaçlarının ortalama ömrü 50
yıldır. 100 yaşında badem ağaçlarına da rastlanmıştır.
KÖK
Badem kazık köklü bir bitkidir. Saçak kökleri az olduğundan fidanların yer
değiştirme işleminde kayıplar görülebilmektedir. Badem uyanma faaliyetine
en erken geçen meyve türü olması nedeniyle, dikiminin de paralel olarak erken
yapılması gerekmektedir. Geç kalınırsa yine kayıplar artar. Aralık – Ocak ayı
içinde, açık köklü dikilerek, badem bahçesi kurulan yerlerde, tutma oranının
%100 e yakın olduğu gözlenmiştir.
ANAÇ
Aşılı ve çeşit özelliği kazanmış bademlerin anaçları yine bademdir. Buna

badem çöğürü denilmektedir. Badem çöğürü, kireçli, kurak ve çakıllı
topraklarda badem yetiştiriciliği için ideal bir anaçtır. Bu anaç üzerine aşılanan
ağaçlar çok kuvvetli büyür ve bol meyve verir. Ömürleri de diğer anaçlardan
uzun olur. Ayrıca ömrü çok kısa olan şeftali anacı, bazı badem türleriyle
uyuşmazlık gösteren erik anacı ve klon anaçları da bulunmaktadır. Klon anacı,
şeftaliXbadem melezi olan, GF 677 anacıdır. Bu anacın, badem ağacını biraz
da olsa bodurlaştırdığı bilinse de, ömrünün kısa oluşu (15 yıl) dezavantajıdır.
BAHÇE TESYSY
Öncelikle toprak derin olarak sürülür. Badem çabuk gelişen bir bitki
olduğundan sık dikimden kaçınılmalıdır. Ayrıca kullanılacak anaç da bu
mesafenin ayarlanmasında etkili olmaktadır. Bahçeler de kare dikim tercih
edilmelidir. Meyilli arazide ise çapraz dikim yapılabilir. Fidanlar dikimi takip
eden yaz aylarında birkaç kez sulanmalıdır.
Kışları soğuk geçmeyen bölgelerde fidan dikimi ocak ayında yapılır. Soğuk
bölgelerde ise mart ayına doğru dikim yapılmaktadır. Fidanların bulunduğu
bölgeye uyku devresinde götürülmesi gerekmektedir. Batı bölgelerimizde
yetişen fidanların mart ayında uyanma faaliyetine geçmesi nedeniyle doğu
bölgelerimizde dikimi yapılacak ise o bölgeye erken götürmekte fayda vardır.
FYDANLARIN DYKYME KADAR KORUNMASI VE TA?INMASI
Fidan sökümünden sonra dikkat edilecek en önemli konu, fidanların özellikle

köklerinin kurumasını önlemektir. Badem fidanlarında buna çok büyük önem
vermek gerekir. Çünkü badem yer değiştirmeye çok hassas bir türdür. Fidanın
yerinde oluşturduğu kazık kökle beraber, esasen az olan saçak köklerin bir
kısmı da, söküm sırasında toprakta kalır veya zedelenir. Sökümden sonra
fidanların korunması ve taşınması sırasında, köklerin daima nemli tutulması ve
soğuktan zarar görmelerinin engellenmesi gerekmektedir. Açıkta, rüzgara
karşı bırakılacak fidanlar su kaybederek kururlar. Bu nedenle dikildikleri
yerlerde ne kadar özen gösterilirse gösterilsin fidanların tutumu gerçekleşmez.
Keza -3°C sıcaklık köklere zarar verebilmektedir.
DYKYM
Meyve fidanlarının dikilmesinde en önemli safhalardan biri de çukurların

açılmasıdır. Yşaretlenen yerlere dikilecek fidanların, kök yapısına ve toprağın
işlenme durumuna göre 60-80 cm genişlik ve derinlikte çukurlar açılır. Yyi
işlenmemiş ve ağır topraklarda çukurlar dikimden bir iki ay önceden
açılmalıdır. Toprak iyi işlenmiş ise çukurlar hemen dikimden önce de
açılabilir. Çukur açılırken üstten çıkan işlenmiş toprak çukurun bir yanına,
işlenmemiş toprak çukurun diğer yanına konur. Dikim sırasında üstten çıkan
toprağa, bir miktar yanmış çiftlik gübresi karıştırılarak, çukurun alt kısmına
konur. Alttan çıkan toprak ise üst kısma konur. Böylece fidan köklerinin daha
iyi gelişebileceği, besin maddelerince zengin, fiziksel yapısı uygun bir ortam
yaratılmış ve fidanın toprakla teması tam olarak sağlanmış olur.
Dikimden önce mutlaka dikim budaması yapılması gerekmektedir. Söküm

sırasında kökte meydana gelen kırılmaların, yaralanmaların ve zedelenmelerin
olduğu yerler kökün sağlam olan yerlerinden iyi bir budama makasıyla ve
mümkün olduğu kadar az yara bırakacak şekilde kesilip atılmalıdır.
Kök budamasına paralel taç budaması yapılmalıdır. Taç budamasını, ağacın

ilerde alacağı şekli göz önüne alarak yapmak gerekir. Genel olarak bazı dallar
dipten çıkarılır, bazıları da ana dal olabilecek sürgünler şeklinde bırakılır.
Fidanların, ortalama, aşı yeri üstünden 80 cm tepede bir göz üzerinden kesilir.
Yan dallardan da 10 cm dışa bakan bir göz üzerinden kesilir. Dikim budaması
yapılan fidanlar hemen yerlerine dikilmelidir.
Fidanların dikiminde döllenme biyolojisi de göz önünde bulundurulmalıdır.

Çeşit seçimi yönünden, çiçeklenme dönemleri tam çakışan çeşitler tercih
edilmelidir.Döllenme çiçeklenmeyi etkileyeceğinden, ekonomik açıdan da
önem arz etmektedir. Örnek vermek gerekirse; ana ürünümüz Nonpareil
olursa, dölleyici çeşidiyle çiçeklenme zamanı tam çakışmıyorsa, ondan erken
çiçeklenen Ne Pus Ultra ve ondan geç çiçeklenen Texas çeşidi ile bahçe tesis
etmekte fayda vardır.
BUDAMA
Gövde üzerinde ana dallarýn budaması, sayýlarý ve
düzenlenmesi yeni kurulan badem bahçelerinde dikimden
sonra dikkat edilecek önemli hususlardandýr. Aðaçlara ilk
yýldan itibaren istenen taç þeklinin verilmesi gerekir. Bunedenle
genç aðaçlarýn budanmasýna özen gösterilmesi
gerekmektedir. Verim çaðýndaki aðaçlarda ayný þekilde
dikkatle izlenmeli ve her yýl gereken budama yapýlmalýdýr.
BADEM
GİRİŞ :
Badem yurdumuzun iklim şartlarına adapte olmuş sert kabuklu meyve türlerinden biridir. Bademin ekonomik değeri
ülkemizde ancak son yıllarda anlaşılabilmiştir.Ülkemizde ağaç sayısının fazla olmasına rağmen verimin düşük olması,
yeteri kadar kültür çeşitlerinin bulunmamasından kaynaklanmaktadır. Bademin daha çok yabani tohumdan çoğaltılması
bugüne kadar standart bir ürün sağlanamamasına neden olmuştur.
Yeni kurulan ticari bahçelerin standart çeşitlerle kurulması standart bir ürün ve verim artışı sağlayacaktır. Böylece
birim alandan alınacak net gelir artacak, iç ve dış pazarlarda istenen bir ürün haline gelecektir.
Badem besin değeri oldukça yüksek bir üründür. İçerdiği yüksek protein nedeniyle gelişmiş ülkelerde tüketimi yıldan
yıla artmaktadır. Besin değerinin yüksek olması, mütevazi bir bitki oluşu, diğer sert kabuklu meyvelere göre kolay
yetiştirilmesi, erken verime yatıp, ekonomik ömrünün uzun olması ülkemizde de badem plantasyonlarının günden güne
artmasını sağlamaktadır.
Badem plantasyonları kurulurken en çok dikkat edilmesi gereken husus; ismine doğru ve tüplü fidanların
kullanılmasıdır.Badem yapı itibariyle kazık köklü bir bitkidir.Bu nedenle çıplak köklü fidanlarla oluşturulacak bahçelerde
fidan firesi çoktur.
NEDEN BADEM !
·Kireçli, bitki besin maddelerince fakir, taşlı topraklarda yetişebilir.
·Kısa zamanda verime yatar. Uzun ömürlüdür.
·Depolama süresi diğer meyve türelerine göre kolay ve uzundur.
·Ağaçlandırma sahalarında erozyon kontrolü için ideal bitkidir.
·Bademin kendisine özgü hastalık ve zararlısı diğer türlere göre daha azdır.
·Susuz ve kurak koşullarda yetişebilir.
·Besin değeri yüksektir.
·Acı badem olarak kozmetik ve ilaç sanayiinde kullanım alanı vardır.
BOTANİK YAPISI
Ağaç yapısı çeşide göre değişmekle birlikte orta ve uzun boyludur. Ağaç gelişimi kuvvetlidir. Meyve en fazla spur
dallar üzerinde oluşur. Çiçeklenmesi hemen hemen şeftaliye benzemekle birlikte çiçek rengi açık pembeden beyaza
kadar uzanmaktadır. Kök yapısı kazık kökdür. Dolayısıyle çıplak köklü fidanlarla kurulan bahçelerde fidan firesi çok, bitki
adaptasyonu güç olmaktadır. Dolayısıyle fidan kurumalarına neden olmaktadır.
Altını çizmek gerekirse;
· bahçe tesis edilirken standart üretim için ismine doğru fidanlar,
· fidan firesini ortadan kaldırmak için tüplü fidanların kullanılması gerekmektedir.
Taze meyve ve kuruyemiş olarak tüketimi mevcuttur. İlkbaharda henüz bahar meyveleri (erik,yeni dünya ..vb) pazara
çıkmadığı, kış meyvelerinin tükendiği dönemde çağla badem olarak ekonomik değeri oldukça yüksektir. 3-4 yaşlarında
verime yatar. 6-7 yaşlarında ekonomik anlamda maksimum verime ulaşır. Ekonomik verimi yıldan yıla artmakla birlikte
ekonomik ömrü 50 yıldan uzundur.
Pomolojik olarak el, diş, sert, taş badem olarak 4 grupda sınıflandırılır.
FİDANLIĞIMIZDA ÜRETİMİ YAPILAN ÇEŞİTLER

Nonpareil : California'da yetişen badem çeşitlerinin büyük bir kısmını oluşturmaktadır.Meyve orta irilikte, düz yassıdır.
Mükemmel kalite ve lezzeti nedeniyle ticari değeri çok yüksektir. Kabuk kağıt kalınlığındadır. Ağaçlar kuvvetli ,hasadı
kolaydır. İç randımanı %60-70 dir. Verimli bir çeşittir. Tozlayıcıları , Ne Plus Ultra, Teksas ve Thompsan ‘dır.
Teksas: California grubu bademlerinden uzun yıllar boyunca üretimi yapılan çeşittir. Meyve orta irilikte, kabuğu orta
sertliktedir. Ağaç dikine büyür. Verimliliği çok iyidir. İç badem kalitesi orta, iç randımanı %45-50 . Tozlayıcıları , Marcona
ve Nonpareil'dir.
Ne Plus Ultra : Diğer çeşitlere göre erken çiçeklenmesi dona karşı hassasiyetini artırır. Meyve iri, kabuk yumuşaktır.
Ağaçlar yayvan olarak büyür. İç badem kalitesi ortadır. Tozlayıcıları Nonpareil ve Marcona ‘dır.
Drake : Orta geçci bir çeşittir. Sert kabukludur. Diğer çeşitlere göre polen miktarı oldukça fazladır. Tozlayıcısı
Nonpareil'dir.
Cristomorto : İtalya orjinli bir çeşittir. Ağacın gelişme kuvveti iyidir. Çiçek tomurcukları bir ve iki yaşlı dallarda oluşur.
İç randıman %20-25 civarındadır. İkiz badem oranı %10-30 arasındadır. Tozlayıcıları Ferragnes, Ferraduel, Ferrastar'dır.
Ferragnes : Fransa orjinli bir çeşittir. Dallanma seyrektir. Çabuk meyveye yatar. Bol ve kararlı ürün verir. Kabuklar
serttir. İç randıman %35-40 ‘dır. Çift badem oranı %2-3’ tür. Tozlayıcısı Cristomorto'dur.
Tuono : İtalya orjinlidir. Geç çiçeklenir. En önemli özelliği kendine verimlidir. Mahsul verme durumu iyidir. İç randıman
%40 civarındadır. İkiz badem oranı %15-30 civarındadır. Çok iri olan
iç bademlerinin kalitesi oldukça iyidir.
Ferrastar: Fransız orjinli bir çeşittir. İkiz meyve oranı %1'dir. Çok geç çiçek açar. İç randıman %35'dir. İri meyve yapar.
İlkbahar geç donlarının etkin olduğu ekolojilerde rahatlıkla
yetiştirilebilir.Tozlayıcısı Cristomorto'dur.
Garrigues: Orta-geç çiçeklenir.Verimli bir çeşittir. İç meyve ağırlığı 1.1 gramdır. Randıramı %29'dur. İkiz meyve yapmaz.
Garrignes çeşidi ile döllenir.
Picantili : A.B.D orjinlidir. Diş badem grubunda yer alır. İç randımanı %55'dir. İkiz meyve oranı %30'dur. İri meyve yapar.
Geç çiçek açar. İlkbahar geç donlarının etkin olduğu ekolojilerde
rahatlıkla yetişebilir. Tozlayıcısı Yaltınski'dir.
D.Largueta: İspanya orjinli bir çeşittir. Erken çiçek açar. İç randımanı %32'dir. İkiz meyve oranı %5'dir. Marcona ile
tozlanır.
Yaltınski: Geç çiçeklenir. İç meyve ağırlığı 1.4 gramdır. Randımanı %32'dir. İkiz meyve oranı %44'dür. Primorski ile
döllenir.
İKLİM VE TOPRAK
Meyvelerin olgunlaşabilmesi için yazın oldukça yüksek bir sıcaklığa gereksinim vardır. Badem bu yüzden Anadolu’ nun
yüksek yerlerinde yetiştirilememektedir. Karadeniz bölgesinin serin ve nisbi nemi yüksek kesimleri badem için uygun
değildir. Bademin gövde ve dalları oldukça düşük sıcaklık derecelerine dayanabilmektedir. Badem kış dinlenme ihtiyacı
az olan bir meyve türüdür.Sıcaklık yönünden en kritik devre ağaçların çiçekte bulunduğu veya bunu izleyen körpe çağla
devresidir. Çiçeklenme devresi başında -3 hatta -4 derecelere kadar dayanabilen çiçekler bu devrede -1.5 derecede
zararlanırlar.Körpe çağla devresinde ise -1.0 ile -0.5derecede zarar görürler.
Badem üretimini etkileyen en önemli faktör o bölgenin ilkbahar donlarıdır. Bu yüzden üretici ülkeler geç çiçek açan
tiplerin seçimine büyük önem vermektedirler. Ülkemizde de üreticilerin bademe güvenilir bir ürün olarak bakamayışının
ana nedeni don tehlikesidir. Badem yetiştiriciliği için kısmen de olsa bu sorunu aşmanın yolu oldukça geç çiçeklenen
çeşitlerle yetiştiricilik yapmaktır.
Toprak : Badem süzek , derin alüviyal topraklarda iyi sonuç verir. Böyle yerlerde kökler 3 - 3.5 metreye kadar
gidebilirler. Ancak su ve besin maddelerinin büyük bir kısmını 1.2 - 2 metrelik alandan sağlayabilmektedir. Kurağa
dayanan bir meyve türü olması nedeniyle taşlı ve çakıllı yerlerde yetişebilme olanağı vardır .Yani badem toprak istekleri
yönünden kanaatkardır. Kireçli topraklara dayanımı son derecede iyidir. Badem için en tehlikeli toprak ise ağır killi ve
nem tutan topraklardır. Bu tip topraklarda bademe anaç olarak erik kullanıldığı zaman sorunu giderebilme şansı
mevcuttur.
ÜRETİM TEKNİĞİ
Çöğürlerin yetiştirilmesi : Badem çöğürü yetiştirilmek üzere alınacak tohumların tam gelişmiş ve olgun olması gerekir.
Çöğür elde etmek amacıyla alınan tohumların çimlenme güçlerini kaybetmeyeceği bir ortamda çıkarılmaları fayda
sağlayacaktır.
Tohumların katlanması : Katlama materyali olarak nemli kum, talaş, perlit, vermikulit, yosun vs kullanılabilir.
Çimlenmeyi kolaylaştırmak için ve embriyoda dinlenmenin kesilmesi için katlamanın yapılmasında fayda vardır. Yine
katlamayla tohum kabuğunda yumuşama olayıda gerçekleşmiş olmaktadır. Badem tohumları 40-50 günlük katlama
süresine ihtiyaç duyarlar.İdeal katlama sıcaklığı +2 ila + 4 derecedir.
Tohumların ekilmesi : Badem tohumları ya doğrudan ya da katlamadan sonra PE tüplere ekilir. Tüpteki toprak tavı
önemlidir.
Tavlı toprak, çimlenme ve sürme süresini kısaltan en önemli faktördür.
Aşılama Tekniği : Kalem ve göz aşısı uygulanabilir. Göz aşısında kalem olarak bir yaşlı dallar kullanılır. Bu dalların dip
ve uç kısmı kesilir. Yalnız ortasındaki gözler kullanılır. Dalın dibindeki gözler sürmez. Uç gözler ise pişkin
olmadıklarından kullanılmamalıdır. Yaygın olarak T göz aşısı tatbik edilir. T göz aşısı topraktan yaklaşık olarak 10-20 cm
yukarıdan yapılmalıdır. Yine bademde yaygın olarak kalem aşılarıda tatbik edilebilir. Gerek göz aşılarının gerekse kalem
aşılarının yapılma nedenleri ve teknikleri diğer meyve türlerinde olduğu gibidir.
BAHÇE KURMA
Ülkemizde yaygın olarak kullanılan dikim mesafesi 6X6, 7X7 mesafeleridir. Bu mesafelerde tesis edilen Badem
Plantasyonlarında fidan dikim tekniği ve dikim sonrasında yapılacak işlemler diğer meyve türlerinde olduğu gibidir. Yani
fidan çukuru açma , krizma dikim, tuvalet budaması , can suyu, tepe vurma vs. aynı diğer meyve türlerinde olduğu
gibidir.
BAKIM İŞLEMLERİ
Toprak Sürme: Sonbahar ve ilkbaharda sürüm
Sulama: Damlama veya salma sulama
Gübreleme: Tavsiyelere göre yapılmalıdır.
Hasat: Yeşil dış kabuk kavlayınca ve iç kabuk kahverengini alınca
Budama : Badem bahçeleri tesis edilirken dikkat edilmesi gereken hususlardan biriside ağaçlara verilecek şekillerdir.
Badem için en uygun terbiye sistemi değişik doruk dallı (yani modifiye lider) sistemdir. İlk 2-3 yıl terbiye sisteminin
oluşturulması tamamlanmış olması gerekmektedir. İleriki yıllarda verim budaması büyük önem taşır. Bademde kalın dal
kesiminden kaçınmak gerekmektedir. Ancak ağaç üzerindeki 0.5-3 cm kalınlığındaki dallardan çıkarma işlemi
yapılmalıdır. Yine gelişme döneminde bitkiler üzerindeki ince dallardan alınabilir. Bu da kışın bitki üzerinden aşırı dal
çıkarımının önüne geçer. Kalın dal çıkarılması gerekiyorsa mutlaka aşı macunu ile kesik yüzeyin kapatılması
gerekmektedir.
BADEM YETİŞTİRİCİLİĞİ
Dr. İlhan ÖZKARAKAŞ
Bademin anavatanı Çin ve Orta Asya'dır. Asya ile Avrupa arasındaki İpek yolunda bademin
seyyahlar tarafından yendiği bilinmektedir. Seyyahlar bademi bu yol vası tasıyla Yunanistan,
Türkiye ve Orta Doğuya getirilmişlerdir. Uzun yıllardır Akdeniz kıyılarında özellikle İspanya ve
İtalya'da badem yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Badem, kayısı ve şeftali gibi bazı meyve türleri binlerce yıl önce Türkiye'ye getiril miştir. Yıllarca
sadece tohumla üretilmesinden dolayı, çok geniş bir çeşitliliğe sahip tir Bunun, yanı sıra diğer
ülkelerden yurdumuza Teksas, Nonpareil gibi badem çeşit leri getirilmiş ve üretimi yapılmıştır.
Türkiye'de Doğu Karadeniz'inkıyı bölgesiile çok yüksek yaylalar dışında her yöresinde badem
yetiştirilmektedir. Badem yetiştiriciliği ülkemizde Ege Bölgesinde yoğunlaşmış olup, bunu Akdeniz,
İç Anadolu ve Mar mara Bölgeleri izlemektedir. Özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde Türkiye badem
üretiminin üçte ikisi üretilmektedir. Badem yetiştiriciliği açısından en önemli bölge Ege Bölgesi,
burada da Datça Yarımadasıdır. İKLİMBadem için, yazları kurak ve sıcak, kışları ılık ve yağışlı
Akdeniz iklimi idealdir. Bununla beraber, odun kısmının kış soğuklarına dayanıklı olması nedeniyle,
kış soğuklarının fazlaca olduğu yerlerde de yetişebilmektedir. Ağacının odun kısmı -20°C, -30°C'ye
kadar soğuğa dayanabilir.
Çiçek tomurcuklarının kışa dayanıklılığı şeftali çiçek tomurcuklarından daha azdır. Ülkemizde kış
soğuklarının fazla olduğu yerlerde ekonomik olarak badem yetiştirici liği yapılamaz.
Kış dinlenme ihtiyacı diğer meyve ağaçlarına göre daha kısadır. +5°C' nin altında 90-400 saatlik bir
soğuklama yeterlidir.
Badem yetiştiriciliği için, ilkbahar başlangıcındaki durgun olmayan hava şartları bü yük önem taşır.
İlkbaharda don olayları bakımından en kritik dönem çiçek ve körpe çağla dönemidir. Çiçeklenme
zamanında -4°C, -5°C'ye dayanabilen çiçekler, körpe çağla döneminde -1°C, -O,5°C'lerde zarar
görürler. Dona dayanım bakımından çeş itler arasında büyük farklar görülmektedir.
TOPRAK
Toprak istekleri bakımından seçiciliği fazla olmayan bir meyve türüdür. Hafif, derin, süzek ve alüvyal
topraklarda iyi ürün verir. Bu gibi topraklarda kökler 3-5 m derine gider.
Ağaç : 6-8 m boylanır. Bazı hallerde ağaçların yüksekliği 12 m'ye kadar boylanabilir. Yıllık dallar
üzerindeki tüm tomurcuklar aynı mevsimde büyür ve ikinci dallar meyda na gelmesi halinde ağaç
yayvan olur. Badem ağaçları ortalama olarak 50 yıl kadar yaşarlar. 100 yaşma kadar yaşayan
ağaçlara da rastlamak mümkündür.
Kök : Kazık kök tipindedir. Saçak kök az olduğundan fidanlar yer değiştirme sırasın da çok kayıplar
verirler.
Yapraklar : Çeşitlere göre iri, orta iri ve küçüktür. Renk açık ve koyu yeşil arasında değişir. Yaprağın
kenarları dişlidir.
Tomurcuklar : Çiçek tomurcukları, farklı yaştaki dallarla bunlar üzerindeki 2-13 cm uzunluğundaki
buket denilen kısa meyve dalcıklarında bulunur.
TOPRAK HAZIRLIĞI
Toprak öncelikle derin olarak sürülür. Kuvvetli topraklarda dikim aralığı 8-9 m, zayıf ve az derin
topraklarda ise 5-6 m olmalıdır. Ayrıca yağış miktarı azaldıkça, dikim aralıklarını artırmak gerekir.
Kurak koşullarda bademlik kurulması, yerinde çöğür yetiştirip aşılamak sureti ile yapılır. Çöğürler
ancak 2-3 yıl sonra aşılanabilecek düzeye ulaşırlar.
BAHÇE TESİSİ
Yetiştiricilerimizin büyük bir kısmı bademi tohumla üretmektedir. Diğer meyve türlerinde olduğu
gibi, badem de aşı ile üretilir. Badem için en çok uygulanan aşı yöntemi bir yaşlı çöğürler üzerine
durgun göz aşısıdır. Ancak, Datça yöresinde çoğunlukla sürgün göz aşısı yapılmaktadır. Ayrıca kıraç
yerlerde bahçeye çekirdek (tohum) ekerek yerinde aşı yapma yoluna gidilebilir. Kalem aşısı da
badem üreticiliğinde kullanılabilir. Yarma aşıdan ziyade kabuk altına yapılan çoban aşısı tercih
edilmelidir.
Anaçlar
Şeftali : Bademe göre daha yüzeysel köklüdür ve daha kısa ömürlüdür. Erken meyveye yatar. Kireç
oranı düşük yerlerde kullanılır. Nemotodlu yerlerde nemaquard anaç olarak kullanılmalıdır.
Erik : Su tutan, kök çürüklüğü ile bulaşık topraklarda kullanılır. Ancak tüm çeşitlerle uyuşması iyi
değildir.
Badem çabuk gelişen bir meyve türü olduğu için sık dikimden kaçınılmalıdır. Bahçelerde kare dikim
tercih edilmelidir. Meyilli arazide ise çapraz (kontur) dikim yapılmalıdır. Ağaçlar dikimi takip eden
yaz aylarında birkaç kez sulanmalıdır.
Kışları soğuk geçmeyen bölgelerde fidan dikimi Ocak ayında yapılır. Soğuk bölgelerde ise Mart ayını
beklemekte yarar vardır. Fidan çukurları 70-80 cm derinlik ve genişlikte olmalıdır. Dikilen aşılı
fidanların aşı yerlerinin toprak içinde kalmamasına özen gösterilmelidir.
Badem çiçekleri kendine uyuşmazdır. Bu nedenle t<ozlayıcı başka bir çeşit olmadan bahçe
kurulması halinde y^a hiç ürün alınmaz veya çok az ürün alınabilir. Bu nedenle esas çeşit ile birlikte
8-10 ağaca bir adet o çeşidi tozlayabilen çeşidin dikilmesi gereklidir.
MEYVE
Sert kabuklu meyveler grubuna girer. Olgunlaşmış ve k:urutulmuş bademlerde dış yeşil kabuk
kuruyarak kendiliğinden sert kabuktan ayrılır.
Bademler, kabuk özelliklerine göre 4'e ayrılır. l .El bademleri :El ile kolayca kırılırlar.
2-.Diş bademleri diş ile kolay el ile zor kırılırlar.
Bazı Badem Çeşitleri
Nonpareil: Kaliforniya'da (ABD) mevcut çeşitlerin en iyisi olarak kabul edilir. Ağacı kuvvetli ve
verimlidir. Çabuğu ince, iç badem kalitesi yüksektir. İç randımanı % 60-70, çift badem oranı ise %
5-10'dur. Tozlayıcıları Ne plus Ultra ve Teksas çeşitleridir.
Teksas: Kaliforniya'da (A.B.D.) yetiştiricilik açısından Nonpareil'dan sonra gelir. Ağacı çok kuvvetli,
dış şartlara dayanıklı ve verimliliği yüksektir. Kabuğu yumuşak, iç badem kalitesi ortadır. İç
randımanı %45-50, çift badem oranı ise %15-30'dur.
Ne plus ultra: Ağacı orta kuvvette, verimliliği orta ile yeterli arasındadır. Kabuğu yumuşak ve açık
renkli olduğundan özellikle kabuklu olarak satış için tercih edilenbir bademdir.
İç randımanı % 50-60, çift badem oranı ise % 15-30'dur.
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi'nce seleksiyon yoluyla seçilen bazı badem çeşitleri: Seleksiyon
No:5-l, Seleksiyon
No:17-4, Seleksiyon No:101-9, Seleksiyon No:104-l.
Dikilen fidanların tepesi 70-80 cm'den vurulur. Dikimi müteakip yaz budaması mutla ka yapılmalıdır.
Badem ağaçları genellikle modifiye lider veya goble şekillerine göre terbiye edilir ler.
Sulama : Ülkemizde badem yetiştiriciliği kuru şartlarda yapılır. Ancak, sulandığı tak tirde verim 2-4
kat artmaktadır. Gübreleme : Badem bahçelerine her yıl azot takvi yesi yapılmalıdır. Uygulanacak
olan azot, fosfor, potasyum ve diğer mikro element lerin miktarı ise yapılacak toprak ve yaprak
analizi sonucunda en doğru şekilde belirlenir. Hasat : Meyveler iyice olgunlaştıktan ve dış kabuk
kavladıktan sonra ha şata başlanmalıdır. Dış ülkelerde makine ile hasat da yapılmaktadır.
__________________
Bademin anavatanı Çin ve Orta Asya'dır. Asya ile Avrupa arasındaki İpek yolunda bademin seyyahlar tarafından yendiği
bilinmektedir. Seyyahlar bademi bu yol vası tasıyla Yunanistan, Türkiye ve Orta Doğuya getirilmişlerdir. Uzun yıllardır Akdeniz
kıyılarında özellikle İspanya ve İtalya'da badem yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Badem, kayısı ve şeftali gibi bazı meyve türleri binlerce yıl önce Türkiye'ye getiril miştir. Yıllarca sadece tohumla üretilmesinden
dolayı, çok geniş bir çeşitliliğe sahip tir Bunun, yanı sıra diğer ülkelerden yurdumuza Teksas, Nonpareil gibi badem çeşit leri getirilmiş
ve üretimi yapılmıştır. Türkiye'de Doğu Karadeniz'inkıyı bölgesi ile çok yüksek yaylalar dışında her yöresinde badem
yetiştirilmektedir. Badem yetiştiriciliği ülkemizde Ege Bölgesinde yoğunlaşmış olup, bunu Akdeniz, İç Anadolu ve Mar mara Bölgeleri
izlemektedir. Özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde Türkiye badem üretiminin üçte ikisi üretilmektedir.
Badem yetiştiriciliği açısından en önemli bölge Ege Bölgesi, burada da Datça Yarımadasıdır. İKLİMBadem için, yazları kurak ve sıcak,
kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklimi idealdir. Bununla beraber, odun kısmının kış soğuklarına dayanıklı olması nedeniyle, kış
soğuklarının fazlaca olduğu yerlerde de yetişebilmektedir. Ağacının odun kısmı -20°C, -30°C'ye kadar soğuğa dayanabilir.
Çiçek tomurcuklarının kışa dayanıklılığı şeftali çiçek tomurcuklarından daha azdır. Ülkemizde kış soğuklarının fazla olduğu yerlerde
ekonomik olarak badem yetiştirici liği yapılamaz.
Kış dinlenme ihtiyacı diğer meyve ağaçlarına göre daha kısadır. +5°C' nin altında 90-400 saatlik bir soğuklama yeterlidir.
Badem yetiştiriciliği için, ilkbahar başlangıcındaki durgun olmayan hava şartları bü yük önem taşır. İlkbaharda don olayları
bakımından en kritik dönem çiçek ve körpe çağla dönemidir. Çiçeklenme zamanında -4°C, -5°C'ye dayanabilen çiçekler, körpe çağla
döneminde -1°C, -O,5°C'lerde zarar görürler. Dona dayanım bakımından çeş itler arasında büyük farklar görülmektedir.
TOPRAK
Toprak istekleri bakımından seçiciliği fazla olmayan bir meyve türüdür. Hafif, derin, süzek ve alüvyal topraklarda iyi ürün verir. Bu
gibi topraklarda kökler 3-5 m derine gider.
Ağaç : 6-8 m boylanır. Bazı hallerde ağaçların yüksekliği 12 m'ye kadar boylanabilir. Yıllık dallar üzerindeki tüm tomurcuklar aynı
mevsimde büyür ve ikinci dallar meyda na gelmesi halinde ağaç yayvan olur. Badem ağaçları ortalama olarak 50 yıl kadar yaşarlar.
100 yaşma kadar yaşayan ağaçlara da rastlamak mümkündür.
Kök : Kazık kök tipindedir. Saçak kök az olduğundan fidanlar yer değiştirme sırasın da çok kayıplar verirler.
Yapraklar : Çeşitlere göre iri, orta iri ve küçüktür. Renk açık ve koyu yeşil arasında değişir. Yaprağın kenarları dişlidir.
Tomurcuklar : Çiçek tomurcukları, farklı yaştaki dallarla bunlar üzerindeki 2-13 cm uzunluğundaki buket denilen kısa meyve
dalcıklarında bulunur.
TOPRAK HAZIRLIĞI
Toprak öncelikle derin olarak sürülür. Kuvvetli topraklarda dikim aralığı 8-9 m, zayıf ve az derin topraklarda ise 5-6 m olmalıdır.
Ayrıca yağış miktarı azaldıkça, dikim aralıklarını artırmak gerekir. Kurak koşullarda bademlik kurulması, yerinde çöğür yetiştirip
aşılamak sureti ile yapılır. Çöğürler ancak 2-3 yıl sonra aşılanabilecek düzeye ulaşırlar.
BAHÇE TESİSİ
Yetiştiricilerimizin büyük bir kısmı bademi tohumla üretmektedir. Diğer meyve türlerinde olduğu gibi, badem de aşı ile üretilir. Badem
için en çok uygulanan aşı yöntemi bir yaşlı çöğürler üzerine durgun göz aşısıdır. Ancak, Datça yöresinde çoğunlukla sürgün göz aşısı
yapılmaktadır. Ayrıca kıraç yerlerde bahçeye çekirdek (tohum) ekerek yerinde aşı yapma yoluna gidilebilir. Kalem aşısı da badem
üreticiliğinde kullanılabilir. Yarma aşıdan ziyade kabuk altına yapılan çoban aşısı tercih edilmelidir.
Anaçlar

Şeftali : Bademe göre daha yüzeysel köklüdür ve daha kısa ömürlüdür. Erken meyveye yatar. Kireç oranı düşük yerlerde kullanılır.
Nemotodlu yerlerde nemaquard anaç olarak kullanılmalıdır.
Erik : Su tutan, kök çürüklüğü ile bulaşık topraklarda kullanılır. Ancak tüm çeşitlerle uyuşması iyi değildir.
Badem çabuk gelişen bir meyve türü olduğu için sık dikimden kaçınılmalıdır. Bahçelerde kare dikim tercih edilmelidir. Meyilli arazide
ise çapraz (kontur) dikim yapılmalıdır. Ağaçlar dikimi takip eden yaz aylarında birkaç kez sulanmalıdır.
Kışları soğuk geçmeyen bölgelerde fidan dikimi Ocak ayında yapılır. Soğuk bölgelerde ise Mart ayını beklemekte yarar vardır. Fidan
çukurları 70-80 cm derinlik ve genişlikte olmalıdır. Dikilen aşılı fidanların aşı yerlerinin toprak içinde kalmamasına özen
gösterilmelidir.
Badem çiçekleri kendine uyuşmazdır. Bu nedenle t
MEYVE
Sert kabuklu meyveler grubuna girer. Olgunlaşmış ve k:urutulmuş bademlerde dış yeşil kabuk kuruyarak kendiliğinden sert kabuktan
ayrılır.
Bademler, kabuk özelliklerine göre 4'e ayrılır. l .El bademleri :El ile kolayca kırılırlar.
2-.Diş bademleri :Diş ile kolay el ile zor kırılırlar.

Bazı Badem Çeşitleri
Nonpareil: Kaliforniya'da (ABD) mevcut çeşitlerin en iyisi olarak kabul edilir. Ağacı kuvvetli ve verimlidir. Çabuğu ince, iç badem
kalitesi yüksektir. İç randımanı % 60-70, çift badem oranı ise % 5-10'dur. Tozlayıcıları Ne plus Ultra ve Teksas çeşitleridir.
Teksas: Kaliforniya'da (A.B.D.) yetiştiricilik açısından Nonpareil'dan sonra gelir. Ağacı çok kuvvetli, dış şartlara dayanıklı ve verimliliği
yüksektir. Kabuğu yumuşak, iç badem kalitesi ortadır. İç randımanı %45-50, çift badem oranı ise %15-30'dur.
Ne plus ultra: Ağacı orta kuvvette, verimliliği orta ile yeterli arasındadır. Kabuğu yumuşak ve açık renkli olduğundan özellikle kabuklu
olarak satış için tercih edilenbir bademdir.
İç randımanı % 50-60, çift badem oranı ise % 15-30'dur.
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi'nce seleksiyon yoluyla seçilen bazı badem çeşitleri:
Seleksiyon No:5-l, Seleksiyon
No:17-4, Seleksiyon No:101-9, Seleksiyon No:104-l.
Dikilen fidanların tepesi 70-80 cm'den vurulur. Dikimi müteakip yaz budaması mutla ka yapılmalıdır.
Badem ağaçları genellikle modifiye lider veya goble şekillerine göre terbiye edilirler.
Sulama : Ülkemizde badem yetiştiriciliği kuru şartlarda yapılır. Ancak, sulandığı tak tirde verim 2-4 kat artmaktadır. Gübreleme :
Badem bahçelerine her yıl azot takvi yesi yapılmalıdır. Uygulanacak olan azot, fosfor, potasyum ve diğer mikro element lerin miktarı
ise yapılacak toprak ve yaprak analizi sonucunda en doğru şekilde belirlenir. Hasat : Meyveler iyice olgunlaştıktan ve dış kabuk
kavladıktan sonra ha şata başlanmalıdır. Dış ülkelerde makine ile hasat da yapılmaktadır.
EGE TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ

Kaynak : Dr. İlhan ÖZKARAKAŞ / www.bahce.biz

Badem Fidanı Çeşitlerimiz

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Badem Fidanı Çeşitlerimiz

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Badem Fidanı Çeşitlerimiz:

Badem Çöğür Anacı

BADEM ÇEŞİTLERİ VE DÖLLEYİCİLERİ

Geç Çiçeklenen Bazı Badem Çeşitleri

5-1 120-1, 17-4

Nonpareil Badem Çeşidi

Tozlayıcıları Drake, Marcona, Desmayo Larguetta,Ne plus Ultra, Texas, Peerless,

İç meyve ağırlığı 1,2 gramdır.

İkiz Meyve Durumu

İkiz meyve oranı % 4 tür.

İç meyve ağırlığı 1,20 gramdır.

İkiz Meyve Durumu

İkiz meyve oranı % 20-25 arasındadır.

Kendine verimli bir çeşittir.

İç meyve ağırlığı 1,3 gramdır.

İkiz Meyve Durumu

İkiz badem oranı % 8-10 dur

Diş bademi grubunda yer alır.

İç randıman % 20-25 civarındadır.

İkiz Meyve Durumu

İkiz Meyve Durumu

İkiz Meyve Durumu

İkiz Meyve Durumu

İkiz Meyve Durumu

İkiz Meyve Durumu

Cinsler hakkında öğrenmek istedikleriniz için bizi arayın.

BAHÇE KURARKEN DİKKAT EDİLECEKLER

BADEM TÜRÜ ve ÇEŞİT SEÇİMİ

Çöğürler ancak 2-3 yıl sonra aşılanabilecek düzeye ulaşırlar.

BAHÇE KURMA (HER MEVSİM DİKİLEN FİDANLARLA)

BADEM TARIMINDA VERİM

Bahçe Yerinin Tespiti

DİKİM ŞEKLİ ve ZAMANI

Badem Bahçesi Kurulurken bazı konularda dikkatli davranılması gerekmektedir.

-Birbirini dölleyen çeşitlerle bahçe tesis edilmelidir.

Çeşitlerin bahçe içinde yerleştirilme şekli

*İki Badem Çeşidinin ardışık olarak dikimi...

*ÜÇ Badem Çeşidinin ardışık olarak dikimi...

Bahçede arı kolonisi bulundurulması

Çiçeklenme dönemindeki hava koşulları

YILLIK BAKIM İŞLERİ

HASAT, KAVLATMA VE SERT KABUK KIRMA İŞLEMLERİNDE

İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ

öncelikle arıları etkilemesi ve onların uçuşlarını engellemesi nedeniyle

döllenme problemine yol açacak ayrıca mantari hastalıkların belirmesine

İç meyve ağırlığı 1,6 gr.dır.İkiz meyve oranı % 20 dir.

NONPAREIL ( Elle Kırılan ):

İç meyve ağırlığı 1,2 gr.dır ikiz meyve oranı % 4 dür.

1 YAŞ NONPAREIL FİDANI :

1 YAŞ TEKSAS FİDANI :

Mayıs ayında 80 cm ulaşır.Yılın her döneminde ekilebilir.

TÜPLÜ AŞILI TEKSAS BADEM FİDANI :

Mayıs ayında 80 cm ulaşır.Yılın her döneminde ekilebilir.

NE PLUS ULTRA BADEM FİDANI :

Cinsler hakkında öğrenmek istedikleriniz için bizi arayın.

Fidanlarımızın tamamı sertifikalıdır.

Tüm çeşitlerimizde açık köklü ve tüplü köklü fidanımız mevcuttur.

Ürünün kodu : 010303

• Nonpareil: Kaliforniya'da (ABD) mevcut çeşitlerin en iyisi olarak

Fiyatı : 19,99 YTL ( kdv dahil )

Önemli Badem Çeşitleri

Ceviz Fidan Çeşitleri

YAVUZ -1 (KR -2)

Pedro X UC 56-224 Melezidir. Amerikan menşeilidir.Orta –Geç dönemde çiçeklenir.Verimlidir.