Mllif: Aytullah Mhmmdrza Mhdvi Kni

SLAMDA XLAQ
Trcm edn: Ceyhun Cfrov

Bismillahir rhmanir rhim M!ddim bhsiz" btn insanlar xobxtliyi sevir v arzulayrlar !u b"y# sadt nail olma$ %n nfsin safladrlb trbiylndirilmsi& yni rzil xla$i siftlri uza$ladrb& bynilmi #eyfiyytlri "znd yaratma$ '"zl bir xsusiyytdir (llahn '"ndrdiyi )ey*mbr v "vliyalar da bu yolla 'etmi& ha$sevrlri bu yola dvt etmilr +,urani-.rim/d hmin m"vzuya a%$-aydn iar edilr# t#idl buyurulur: And olsun gn v onun ina (gnin qalxd vaxta)! Nfsini (gnahlardan) tmizlyn mtlq ni at ta!a aqdr" #nu (gnaha) $atran is% l$tt% ziyana uraya aqdr&" ('(ms)* +% ,) 0lbtt& ulu Tanrnn and i%my ehtiyac olmasa da& biz mtlbin zruriliyini anlatma$ %n bu b"y# #lamn do*rulu*una on bir df and i%ir 1 1m%inin (llah-tala +,urani-.rim/in ba$a bir yerind sonuncu )ey*mbr 2hmmd3s4-in '"ndrilmsini insanlarn maariflnmsi v trbiylndirilmsi %n sas sbb hesab edr# buyurur: 530#sriyyti yazb-oxuma$ bilmyn4 mmi rblr "zlrindn )ey*mbr '"ndrn 6dur 3!u )ey*mbr4 vvllr ha$$ yoldan a%$-a#ar azsalar da& onlara 3(llahn4 aylrini oxuyar& onlar 3'nahlardan& ir# v #fr %ir#abndan4 tmizlyr& onlara .itab v hi#mti 3,uran v riti4 "yrdr7 8ey*mbr3s4 "z )ey*mbrliyi bard bel buyurur: 52n (llah trfindn xla$i '"zlli#lri tamamlama$ %n '"ndrilmim7 2 9mam :ccad 39mam ;eynlabidin434 1zrti-2hmmd3s4-dn bel n$l edir : 52n (llah trfindn xla$ safladrma$ v '"zlldirm# %n 'lmim7 1zrti-0li34 d nfsin tlim v trbiysind $tiyytli olma* xobxtliyin a%ar hesab edr# buyurur: 5<rz ed# #i& 'r bizim behit 'etm# midimiz v chnnm zabndan $orxumuz olmasayd bel& yen d xla$ safladrma yolunu tutub& nfsimizi %ir#inli#lrdn
1

1min on bir and aa*da#lardr: 5(nd olsun 'n v onun i*na= 3'nin $alxd* vaxta4 (nd olsun 3'nin4 ardnca %xan aya= (nd olsun 3'ni4 )arla$ edn 'ndz= (nd olsun onu 3'ni4 "rtn 'ecy= (nd olsun '"y v onu yaradana= (nd olsun yer v onu d"yn= (nd olsun nfs v onu yaradana= 3ona bi%im vern4 3>ec d yeni andlar& $rib v mnal andlar4 2 +2stdr#l-vsail/ ?? c sh 2@2& +:fintl-bihar/ ? c sh A1B C

)a#ladrma*n yeri var& %n#i sadti yalnz v yalnz bu yolla ld etm# olar7 C :onda& bel nticy 'lm# olar #i& m$dds dinimizd n a#tual& di$$t mr#zind olan& insani #eyfiyytlr& #amala yetim#d sas rol oynayan n mhm msl nfs v ruhun safladrlmasnn hyati& zruri bir $anun #imi mza#ir olunmasdr 1zrti-0li34 insan ruhunu el bir #in sahsin oxadr #i& 'r bu sahni fzilt v xla$i #eyfiyytlrl suvarmasan& onun travti mhv olub mhsul vermz 0mirlm"minin34 buyurur: 50#in sahsinin suvarmaya ehtiyac oldu*u #imi& insann da "zn islah v trbiy etmsin hddn art$ ehtiyac vardr7 A -xlaq ndir. 50xla$7 5xl$7 s"znn cmidir 5Dl$7 insann daxili xsusiyytlri& +xl$/ is zahiri forma dem#dir 9nsanlarda mahid olunan hr bir ml& daxili #eyfiyyt& hr#t xla$ v xla$i rftar adlanr 5Dl$7 v 5xl$7 s"zlri rb mnli olub& eyni #"#dn '"trlmdr& la#in mna etibar il bu s"zlr bir-birindn fr$lnirlr 0xla$ alimlri insann nfsani siftlrini i#i hissy b"lmlr: 14<itri 3tbii4 249#tisabi 3#sb edilmi& $azanlm v ixtiyari4 <itri siftlr insann nfsani $vvsind zatn yaradlm #eyfiyytlrdir 6nlar ld etm#d iradnin v mlin he% bir rolu yoxdur 2sln& (llahaxtarma& rfan& tbii hiss 3metafizi#a4& mara$ hissi& ha$sevrli#& daltsevrli#& baucal$ v alna%$l$& xsiyyt v mst$illi#& azadl$ v azadli#& daimili# v #amilli#sevrli#& $l& hvt& $zb v bu #imi daxili hisslri misal '"strm# olar 9nsann daxili xsusiyytlrindn hesab ediln bel hisslr slind ona ta olunmu& onun zati v nfsani $vvsi mrhlsind insan ba$a canllardan ayran bir imtiyazdr 9#tisabi siftlr is ml v ixtiyar mrhlsind tdricl $azanlan& fitri siftlrdn faydalanara$ insan %n n is bir ntic vern xsusiyytlrdir 0'r fitri istedad v $abiliyytlrdn dz'n istifad olunmasa& i#tisabi siftlr d )is olaca$dr !u mrhld yax siftlri xla$i #eyfiyytlr& )islri is rzil 3al%a$4 siftlr adlandrrlar& bel #i&
C

+2i#atl-nvar/sh 2AC +!iharl-nvar/ DDE? c sh ABF3!eyrut %a)4 A +,rrl-hi#m/ ? c sh 22A A

'r insann mllri yax siftlrdn tsirlnmi olarsa& onu xla$i '"zlli#& yox 'r rzil siftlrdn bhrlnmi olarsa& onu xla$i %ir#inli# dey $bul edirlr 0xla$i #eyfiyytlr yetim# %n elmi& mli tcrb v %almalar lazmdr 9l# n"vbd fziltli v rzil xsusiyytlri myynldirm#& insann xsiyytindn v h$i$i m$amndan xbrdar olma$& sonra is nfsi-mmar 3)is ilr s"v$ edn $vv4 il mbariz a)arma$ lazmdr 0'r mbariz olmasa& insan nfsani 3heyvani4 ehtiraslara $alib 'l bilmz !u d"y meydanndan $lb il& baucal$la %xmayan insanlar nfsin fzilt v '"zlli#lrindn mhrumdurlar !ellri $iyamt v hesab 'n ziyan %#nlrdn olar& nec #i +,urani-.rim/d buyurulur: # gn /i% n mal*d0vlt% n d 0vlad fayda v1rr! An aq salam (tmiz% daxild //*$hy% /fr% ir/ v nifaqa y1r olmayan) $ir ql$l Allahn hzuruna gln /imsdn (m0minlrdn) $aqa!& ('(ra)*,,% ,+) -xlaq 1lmi mxtlif 1lmi*nzri $axlarda 0xla$i msllrin hr bir hisssini "znmxsus bhs mali# olan mxtlif nzriyylr sasnda aradrma$ olar !iz burada yalnz onlardan n hmiyytlisin iar ediri#: 1 nzri xla$ v ya xla$ flsfsi& 2 ttbi$i xla$ v ya xla$i-m$arin& C mli xla$ v ya xla$i-slub F >zri xla$da xla$ flsfsi& yni xla$n bn"vr v sasndan& yaxl$ v )isli#lrin meyarndan bhs olunur 0xla$n nisbi v mtl$ olmas& tbii '"zlli# v %ir#inli#lr& fayda v ziyanlar bu b"lmnin di$$t mr#zind durur Ttbi$i xla$da mxtlif nzriyylr m$ayis edilir& onlar aradrd$dan sonra "l% v )rinsi)lrin uy*un aralarndan n yaxs se%ilir Guxarda# m"vzunun n $dr faydal v zruri olmasna baxmayara$& biz bu ha$da danma$ fi#rind deyili# 0'r (llah bizi mvff$ edrs& bu bard s"z a%ar$ !u #itabda mli xla$ bard s"hbt a%laca$dr 0lbtt& ba$a m"vzulara az da olsa& toxunma$ istrdi# 0mli xla$ dedi#d onun tlim v trbiysind zruri olan& tcrbi yolla bizi hdf yaxnladran
0lbtt, xla$ elmini ictimai& siyasi& i$tisadi& hrbi v s adlar altnda $ru)ladrma$ olar !iz bhsin uzanmamasna '"r bu b"lmlri burada aradrmr$ F
F

bir sra xsusi $ayda v $anunlar nzrd tutulur bhsiz& tcrbi s"z burada $lbn ediln 3niyyt& mhbbt& nifrt& bd'manl$& hsd& #in& tvaz"#arl$& t#bbrl# v s 4 v bunun nticsind hr#timizl realladrd*mz mllr mnasn ifad edir -mli xlaqn hmiyyti 0xla$ elmind ml insan xara#terinin '"stricisi oldu*undan di$$t mr#zind durur !a$a s"zl des#& xla$ elmind db v h"#mlr h$u$i v msuliyyt chtdn deyil& faydal oldu*undan aradrlr 2sln& 'r bir xsd nadir hallarda& tsadfn bir hr#t mahid olunursa& fi$hi v h$u$i chtdn beli# h"#mlrin birinvacib& haram& msthb& m#ruh& mbah aid olmasna baxmayara$& bu& xla$ elmi %r%ivsindn xaric bir hr#t saylr 6ndan fr$li olara$& 'r edilmi hr#t insann xasiyyti il birbaa ba*l olub onun mnviyyatnda iz $oyursa& bu& art$ xla$ elminin td$i$at obye#tin %evrilmi olur <i$h v xla$ elmind db v snnlrin bir %oxunun bir' $eyd olunmas da mhz bu chtdn di$$ti clb edir& anca$ bel $eydlr mdaxil v t#rara sbb olmur& %n#i hr i#i td$i$at obye#ti bir-birindn fr$lnir <i$h elmind s"hbt hr bir xsin zrin dn msuliyyt '"r vzifsini yerin yetirmsindn v cmiyytd h$u$unun myyn edilmsindn 'edir Ha#in xla$ elminin sas )redmeti ali xla$i dyr v insani #eyfiyytlrdir 0xla$ elmi insan mlinin faydasndan bhs edir !el #i& 'r bu faydan onun "hdsindn '"trb xla$ elmindn #nar ets#& ba$a isti$amt y"nltmi olar$ 0xla$ elmi di'r elmlrl d la$dardr 6nlar ayran cht is yen d m"vzunun hmin xla$i v dyrli chtidir 2sln& xla$ elmind zrurt '"r nfsani $vvlrin v onlarn arasnda# tsirin necliyi ha$da %oxlu bhslr vardr !unlar bir chtdn )sixoloci m"vzu oldu*undan )sixolo'iyaya aiddir (nca$ xla$ elmind insann daxili nfsani $vvsinin mza#ir olunmasna ona '"r dyr verilir #i& onlar insann formalamasna v mnviyyatna tsir '"strir ,saca des#& elm v flsf xla$a v xla$i dyrlr xidmt '"str bilr& amma xla$ elmind daxili $vvlrin elmi v flsfi chti yox& onlarn xla$i dyri mza#ir olunur Imumiyytl& nfsani $vvlr v mllrin h$u$i v mcburi tsirlri h$u$ v fi$h elmi il la$dardr !el #i& insann nfsani $vvsind olan )sixi 'er%#li# v rea#siyalar )sixolo'iya elmin aid olan msllrdir Cismin v ruhun $arl$l
J

tsiri v tsir altna dmsi& nfsin zat v #amilli# hr#ti& "lmdn sonra ruhun sa* $almas msllri flsf elmin aiddir 6nu xla$ elmind m$ddim v xla$i dyr m"vzusunun sas #imi mza#ir etm# olar

#$% 0ml $iymt vern amil nzri v elmi chtdn yox& xla$i baxmdan dyrli olmaldr 6la bilsin #i& bir xs elm v mnti$ chtdn fzilt v #ramt bard fi#ir yrd bilmsin& amma bir %ox fziltlr mali# olsun v yaxud #sin& biri elmdn xbrdardr& la#in bu elmin fzilt v #ramtindn faydalana bilmir 0mirlm"minin 0li34 buyurur: +Ll alimlr vardr #i& cahilli# v nadanl* onu mhv edir& la#in elm v biliyi onun harayna yetimir7 J !u nadanl$ v chalt hmin xla$i-mnvi %atmamazl$lardr #i& alimi mhv edir !una '"r d xla$ fzilt v rzalt meyardr !urada dalt h$u$i v ictimai msuliyyt #imi yox& xla$i dyr #imi yanalr& yni dalt xla$ elmind fzilt v #ramt #imi hesab olunursa& fi$h v h$u$ elmind is h$u$i-ictimai amil #imi $bul edilir 0'r xla$i baxmdan dalti $bul etm# #"nll v ixtiyaridirs& h$u$i chtdn is o& ictimai hmiyyt mali# oldu*u %n mcburidir (ydndr #i& bir xs dalt czann $orxusundan riayt edirs& "z $anuni vzifsini yerin yetirmi olur& la#in xla$i nzrdn bunun he% bir fayda v tsiri yoxdur& %n#i dalt se%imi yalnz fzilt v 'ztin t##lnd $iymtli hesab edilir 9tat adtn $orxu& mid v zor ttbi$ etm#l mm#n ola bilr :e%im v ixtiyar is onun #si olara$& fda#arl$& ist#& e$ v r*btdn do*ur 0li34 e$ v mhbbtl ediln ibadti azadlr ibadti adlandrr& anca$ $orxu v m#afat midi il ediln ibadti is $ullar v tacirlr ibadti adlandrmdr 0xla$i fziltlr fitri bn"vrdir 0lbtt msuliyytin a*rl*na d"zmynlr d var (mma xla$i dyrlrsiz v $ayda-$anunla yaayan az adam ta)lar 1tta a#arda xla$ in#ar ednlr bel "z h$u$ v azadl$larn ciddiyytl mdafi edir, h$u$larnn )ozulmasndan i#rah hissi duyur& "zlri ba*lad$lar hd)eymana sadi$ $almasalar da& ba$alarnn onlara $ar vfal olmasn istyirlr !ellri xla$ v xla$i fziltlri in#ar etslr d& he% vaxt ba$alarnn stnlyn $bul etmirlr !tn bunlar xla$i dyrlrin fitri olmasna n yax dlildir !ir s"zl& 'r ehtiras v hvt hisslri cmiyyt ha#im #silrs& onun u%uruma do*ru yuvarlanmasna v yaxud #sin& 'r xla$i v insani fziltlr cmiyytd rvac ta)arsa& btn insanlarn min-amanl$& xobxtli# i%risind yaamasna he% bir bh yeri $almaz
J

+>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4M hi#mt-1BA @

:onda bel bir nticy 'lm# olar #i& xla$ elminin )redmeti xla$i #eyfiyytlrdir 0xla$i $ayda v $anunlar mnvi dyrlrdn hasil olan $anunlardr !zn h$u$i chtdn $baht saylmayan bir hr#t& xla$i baxmdan b"y# 'nah& mnvi anma& n"$san hesab edilir 2sln& fi$h v h$u$da insanlar )is niyyt '"r czalandrlmrlar& la#in xla$ elmind niyyt sasdr 9nsanlar niyytlri il biri-birindn fr$lnirlr 1m%inin bir iin ictimai mara$ v frdi ehtiyaclar zndn rva '"rlmsi v fi$h elmind d bunun mbah 3izn verilmi& haram v m#ruh olmayan4 hesab edilmsi mm#ndr& amma onun mnfi xla$i tsirlrini nzrdn $a%rma$ olmaz 2sln& insan xasiyyt v )sixi#asnda yaratd* fsadlar unudara$ yalan danma*a& $eybt etmy mcbur olur 0xla$ alimlri bel t"vsiy edirlr #i& t"vriyK etm# im#an olan yerd yalan danlmasn 0lbtt& mllrdn bzisi hm fi$h v hm d xla$ elmind $ada*an olunmudur 2sln& $eybt& yalan& t"hmt v s Ha#in hr i#i elm bu msllr mxtlif )rizmalardan yanar <i$h elmi m"vzunun h$u$i chtini "hdsin '"trr@& xla$ elmi is xla$i fzilt v $bahtlri rh edir 2sln& $eybtin i#i chti vardr: birinci cht odur #i& $eybt m"minin ziyytin v h"rmtinin aradan 'etmsin sbbdir !u da fi$h elmind haram mllrdn v b"y# 'nahlardan hesab olunur 9#inci cht bundan ibartdir #i& $eybt ruhi xstliyin bir n"vdr !u is ali insani dyrlr ziddir T#rar etm#l d insan "z h$i$i simasndan %xarb onu yrtc heyvana d"ndrir 2hz m"vzunun bu trfi xla$ elmin aiddir !irinci hissd $eybti olunann razl*n 3halall*n4 ld etm#l $arsn alma$ olar 9#inci hissd is t#c
K @

1$i$ti yalan olmadan dolays yolla 'izltm# v ba$a cr '"strm# <i$h& xla$ v s 9slamn vvllrind vahid bir elmin tr#ib hisslri olmudur :onralar din alimlri trfindn bir-birindn ayrlmdr 0slind& 5fi$h7 s"z 5,uran7 istilahnda btn dini 3suliddin& firuiddin& xla$& tfsir v s 4 maarif v msllrin dr# olunmas mnasnda ilnmidir !u b"lmn mnimsnilmsi asan olsun dey& #e%n srlrd mxtlif hdis v rvaytlrdn bhrlnr# yuxarda# bal$lar altnda tsnif olunmudur :iz $eybt ha$da nazil olmu ayd fi$hi cht il 3$eybtin haraml*4 xla$i chtin bir' mza#ir olunmasn mahid edirsiniz (llah-tala bir ayd 53!ir-birinizin eybini& sirrini4 arayb axtarmayn& bir-birinizin $eybtini $lmayn= :izdn biriniz "lm $ardann tini yemy raz olarmN= !u sizd i#rah hissi oyadar 731crat-124-cmlsi il hm $eybti $ada*an edir& hm d onun xla$i dyr zidd olmasna iar edir& ona '"r #i& bu birlm hm d trbiyvi chtdn mhmdr !una '"r d trbiy%i mllim v mrbbilrin bu i#i chti nzrd tutmalar t"vsiy olunur O

halall$ alma$ #ifayt etmir !urada $lb aynasnn )a#lanmasna '"r ibadt& dua v isti*fara ehtiyac vardr 6dur #i& fi$h elmi t#c h"#mlri byan etm#l #ifaytlnir& xla$ elmi is 'nahn $arsnn alnmas v mnvi xstli#lrdn bhs edir +,uran/da $eybt din $ardann meyidini yemsi #imi tsvir olunmudur 1$i$tin aradrlmas xla$ elmin aid olan bir xsusiyytdir& bel #i& insann $eybt etm# yalan danma$ nticsind yrtc& vhi heyvan drcsin v yaxud cansz funtli meyid surtin dmsi bard a)arlan td$i$atlar srf xla$ elmi hatsind olan bir m"vzudur 2dd $ilmyn qvvlr bhsiz& btn insanlarn vcudunda batini v zahiri hr#tlr tsir '"strn fitri $vvlr vardr 1min $vvlrin n hmiyytlisi bunlardr: ha$sevrli#& rfan v (llah e$i& #amala yetim# duy*usu& '"zlli#& mara$& dalt)rstli#& fda#arl$& mnft)rstli#& "znsevm& xsiyyt )rsti& dnyaya ba*ll$& zn'inli# arzusu& vzif)rstli#& hvt& $zb v s !unlar insan xisltind fzilt& rzalt v ziddiyytlrin yaranmasnda xsusi rol oynayr !u $vvlrin hidayt v islahetm baxmndan tsiri v tsir u*ramasn "yrnm# zruridir 8is xsusiyytlri yaxdan ayrma$& ali m$sdlrl dar dncli fi#irlri fr$lndirm# "zn tanma*a ba*ldr 9nsan t#aml 'edn yolun vasitlrini ta)madan v onu dz yola y"nltmdn #amala yeti bilrmiN= 0xla$ elmi ha$sevr insanlar %n '"zl bir bld%idir !u elm onun dyrlrini tandr& vasitlrini ld etmyi "yrdir& bu yolda olan mane v n'llri a%$layr 2sln& insann fitri $vvlrindn biri d "znsevmdir !u $vv insan faliyytinin sas mnyidir 6& hyata ba*ll*ndan v bdi yaama$ istyindn bu hdf yetim# %n bacard$ca %alr Pznsevm $vvsi dmn trfdn 'ln thl# il zlnd insan var 'c il "zn mdafi etm# mcburiyytind $oyan bir $vvdir !elli#l& $vvlrin insan vcudunda olmas btn mllrin mnyi v onun hr#tvericisidir 31yd4 9slam xla$nda mlin #eyfiyyt v h$i$i dyrinin dnc n"vn v m$sd ba*l olmasn bilm# lazmdr 9in t#c zahiri dyrlri mnfi v msbt anlayna meyar deyildir >iyyt o $dr
1B

mhmdr #i& insan taleyinin a$ibtini onunla $aba$cadan myyn etm# olar 0slind& insan& tayfa& $bil& milltlrin taleyi onlarn niyyt v m$sdin ba*ldr (llah-tala +,urani-.rim/d buyurur: 2r hans $ir tayfa 0z t0vrn (nfsind olanlar) dyimdi/ (!ozmadq a) Allah da onun t0vrn (onda olanlar% onun hvaln) dyimz&" ('5d)*66) Qi$$ti clb edn odur #i& xarici fa#torlarla yana& daxili amillr d insann dnc v niyytinin formalamasnda mhm rol oynayr 2lum oldu*u #imi& daxili amillr i#i crdr: tbii v i#tisabi 3sonradan ld edilmi4 Tbii amillr insan vcudunda tbii yaranm hissiyyat v $vvlrdn ibartdir 9#tisabi amillr is insanda zaman #e%di#c ixtiyari olara$ rftar v mllrinin tsiri nticsind meydana 'lmi nfsani siftlr& adtlrdir !tn hallarda insan faliyyti bu fa#torlardan tsirlnir 6nlar insan hr#tinin v $tiyytinin t#anverici amillridir 9nsanda olan bacar$ v $abiliyytlr bu %r%iv hatsind ildilir Pzndr#& $vvlrin normalladrlmasna& nfsin tlim v trbiysin olan btn bu t#idlr amillrin insan mlind v onun #eyfiyytind n #imi rol oynad*na '"rdir& bel #i ml ruhun formalamasnda $arl$l olara$ tsir $oyur 1min $arl$l tsir hmili# davam edir v he% vaxt insan bu %ar)madan xilas ola bilmir hvt)rst& $arn$ulu xsin yem#-i%m# v hvtdn ba$a bir fi#ri yoxdur Pzn islah etmi& ha$sevr insann is (llaha ibadt v onun bndlrin xidmt '"strm# fi#ri vcuduna ha#im #silmidir ,orxa$& a*ciyr xs dmnl zlnd yolunu yalnz $a%ma$da v tslim olma$da '"rr 9'id& $orxmaz insan is mbariz v d"y hmi '"znd tutmudur 6dur #i& insan nfsani v fitri $vvlri islah etm#l hr bir ey nail ola bilr !unun %n d insan islah etm# lazmdr& yni o& "z "zn sahib olmal& dnyaya ha#im #silmlidir& dnya ona yox Nfsani qvvlrin tarazladrlmas !u bhs $dr insan bdnind he% bir zvn sbbsiz yaranmad* #imi& insan ruhunda v cannda da hr bir $vvnin hyatda rolu oldu*u aydnlad 0'r bu $vvlr daim nzart altnda olub islah edilmzs& onlar $orxulu v zrrli olaca$dr >mun %n buna bir ne% misal 'tir#: 1 hvt 3cinsi $vv4
11

!u co*un& i)-sa)a yatmayan $vvnin insan vcudunda& xsusn btn $vvlrin b"hran d"vr hesab olunan 'ncli# %a*nda $aynarl* in#arolunmazdr Ram olmayan hvslr& heyvani $vvlr onu hvt v fla#t do*ru sr#lyir 0'r insan $l v iman 'c il "zn islah edib& viranedici nfsani $vvlrin ram olunmas $drtin mali# olmasa& mnvi chtdn heyvandan da aa* tb$d $rar tutar& %n#i insan (llahn ba$a mxlu$lar 3ml#lr v heyvanlar4 #imi deyil !u xsusda mirlm"minin 0li34 buyurur: 5(llah-tala ml#lr yalnz $l verdi& hvt v $zb yox& la#in insana bunlarn hamsn ta etm#l rflndirdi 6na '"r d 'r hvt v $zb $l tabe olarsa& insan ml#lrdn stn olar& %n#i o& vcudunda# heyvani hisslr $alib 'lr# bu drcy 3ml# drcsin4 yetimidir7 O 0#sin& hvt v $zb onun $lin stn 'lrs& insan heyvandan da aa* olar 2 2al-d"vlt to)lama$ >zart altna alnmal $vvlrdn biri d d"vlt)rstli# v srvt to)lama$dr 5,urani-.rim7d v n$l olunan rvaytlrd mald"vltin ad yaxl*a %#ilmidir 9nsann da tbii olara$ mal-d"vlt hvsi vardr& la#in bu hvs myyn bir hdd #imi lazmdr !el #i& 'r insan hddindn art$ var-d"vlt& srvt to)lama$ fi#rin drs& b"y# ziyan %#mycyin he% #im zmant ver bilmz !iz burada var-d"vltin hm mnfi& hm d msbt chtin toxunma$ istyiri#: a42sbt cht 5,urani-.rim7d bir %ox aylrd maddi zn'inli# xeyr tbir edilir >mun %n onlardan bir ne%sini $eyd ediri#: 7izin hr $irinizi 0lm haqlayan zaman qoyu$ g1d yiniz x1yirdn (maldan) valid1ynlriniz% yaxn qohumlarnza v1rilmsi 8n dalt zr (maln 8d $irindn 8ox olmamaq rti il) vsiyyt 1tmyiniz zruridir" 9ttqilr ($u) va i$dir&" (':qr) 6;+) 0llam Tbatbai3r 4 yazr: 5Deyir7 s"zndn m$sd vard"vltdir71B 6& +(diyat/ sursinin @-ci aysinin 35onun xeyr %ox hvsi vardr74 tfsirind yazr: 5Deyirdn m$sd var-d"vltdir 7 !a$a bir
O

+Cames-sadat/ ? c & sh CA 9mam :adi$34-dn d hmin mzmunda hdis n$l olunmudur +9ll raye/, >cf %a) ? c &sh A& +Esail-i/ D? c & sh 1JA& +!iharl-nvar/& !eyrut %a) HE?? c & sh 2OO 1B +Tfsirl-mizan/& ? c & sh-1AO 12

yerd (llah-tala var-d"vlti dnyann bzyi #imi $iymtlndirir: 9al*d0vlt% oul*uaq $u dnyann $zyidir"& ('<hf)*=>) Qi'r ayd is srvt hyatn stunu adlandrlr v buyurulur: Allahn siz dolanmaq 8n $x 1tdiyi mallar sf1hlr (alszlarn lin) v1rmyin&" ('Nisa)*?) ,sa des#& 'r var-d"vlt rit '"r halal yolla $azanlb& insanlara xidmt etm# m$sdil xrclnrs& 9slam nzrind $iymtli v dyrlidir b4Ear-d"vltin mnfi chti Qi'r trfdn 5,urani-.rim7d var-d"vlt (llahn yaddan %xarlmasna sbb olan bir amil #imi tantdrlara$ buyurulur: @y iman gtirnlr! N var*d0vltiniz% n d oul*uanz sizi Allah zi/rindn yayndrmasn!"""& ('9nafiqun)*+) Tanr ba$a bir yerd is d"vlt y*anlar v (llah yolunda xrclmynlri bu idn %#indirir 6nlarn y*d$lar mal is $iyamtd zaba d%ar olma sbbi #imi anladara$ buyurur: @y iman gtirnlr! (yhudi) Alimlrindn v (xa8!rst) rh$rlrindn 8oxu insanlarn mallarn haqszlqla y1yir v (onlar) Allah yolundan d0ndrirlr" (@y 9hmmd!) 3zl*gm y$ onu Allah yolunda xr lmynlri iddtli $ir za$la m dl! # gn (qiyamt gn) ydqlar qzl*gm hnnm atlrind qzdrl$ alnlarna% $0yrlrin v /r/lrin da $asla aq (v onlara) $u sizin 0znz 8n y$ saxladnz mallardr" Adnz mal*d0vltin (za$n% a sn) dadn!& (d1yil /dir) ('B0v$)*C=% C?) !a$a bir ayd buyurulur: 7izi $iz yaxnladran n var*d0vltiniz% n d oul uanzdr"""& ('7$a)*C;) !u ayd d var-d"vlt $ar hrisli# )islnilir: 2qiqtn% mal*d0vltiniz v oul uanz (sizin 8n) an aq $ir snaq vasitsidir&" ('Ba$un)*6?) Gen d buyurulur: # gn /i% n mal*d0vlt% n d 0vlad $ir fayda v1rr! An aq salam (tmiz% daxilind //*$hy% /fr v nifaqa y1r olmayan) $ir ql$l Allahn hzuruna gln /imsdn (m0minlrdn) $aqa!& ('(ra)*,,% ,+) Rvaytlrd d var-d"vlt mzmmt olunmudur& bel #i hzrti-0li34 buyurur: 5Ear-d"vlt btn ehtiraslara& hvtlr
1C

sbbdir7 11 !a$a bir yerd o Cnab buyurmudur: 5Ear-d"vlt ziyytverici v narahatl$lar %n bir vasitdir7 12 1zrti-0li34-nin srvt hrisliyi bard s"yldi#lrindn biri d budur: 5 Ear-d"vlt sahibi %n baabladr ,aba$cadan "z %n '"ndrdiyindn ba$a 3Gni onu xeyir i srf etmi olarsa& xeyir '"rr 4 1C 5Ear-d"vlt insann a$ibtini )is v arzularn sonsuz edir 71A C Szun-uzad arzular a4 (rzunun msbt chti (rzu insan hyatnda mhm rol oynayr 9nsan yaama*a s"v$ edn& daim irlilmy& dayanmama*a& mbarizy sslyn arzudur 8ey*mbr3s4 arzunu rhmt #imi $iymtlndirmidir: 5(rzu mnim mmtim %n rhmtdir 0'r arzu olmasayd& he% bir ana "z "vladna sd vermzdi& he% bir ba*ban bir a*ac bel #mzdi 71F b4 (rzunun mnfi chti !zi rvaytlrd arzunu brin dmni& onun mhvinin& $lbinin $aralmasnn v "lmsinin sbbi #imi $iymtlndirmilr !u hdislrin bir $ismind arzu il*ma oxadlmdr 0mirlm"minin 0li34 buyurur: 5(rzu il*m #imi aldadan v h$i$t olmayan eydir7 1J 0'r arzu v ist#lr normal hddi aara$ nfsani $vvlr insana $alib 'lrs& mirlm"minin 0li34-nin tbiri il des#& insan "z hvtinin $ula* sr*al $ulu olar: 5hvt siri bu sartdn he% vaxt xilas ola bilmyc# bir sirdir7 1K !u cr sirli# 0li34-nin nzrind n )is v n al%a$ sirli#dir 6 1zrt buyurur: 5hvt siri )ulla alnm #"ldn d al%a$dr71@ hvt siri olma$ imanla bir yer s*mr 8ey*mbr3s4 buyurur:7!ir #s n $dr #i "z ist# v arzularn mn 'tirdiyim
11 12

:bhi :alehin >hcl-bla*y yazd* rh F@-ci hi#mt +,rr/in mndricat sh CKF& T1AAO 1C Gen orda T1OFK 1A Gen orda T1A2K 1F +:fintl-bihar/ ? c& sh CB 1J 1min mnb 1K +,rr/in mndricat sh 1@K& TJCBB 1@ 1min mnb TJ2O@M 9bn 0bil-1didin +>hcl-bla*/y yazd* rh ?? c& sh CA2, hi#mt-O2@ 1A

3+,uran/ v snny4 tabe etmyib& iman 'tirmmidir7 1O !a$a bir yerd o 1zrt buyurmudur: 5Immtim %n daha %ox % eydn $orxuram 3ni'aranam4: zalmcasna $zavtdn& alimin %a$nl*ndan& hvt sir olma$dan7 2B 0mirlm"minin 0li34 buyurur: 5Ly insanlar= :izin %n daha %ox i#i eydn $orxuram: hvt sir olma$dan v uzun-uzad arzulardan Un#i hvt siri olma$ insan ha$$ yoldan sa)ndrr& uzun-uzad arzular is axirti yaddan %xarr7 21 !a$a bir hdisd hzrti-0li34 buyurur: 5!tn fitnlrin mnbyi hvt alud%ili# v $ondarma $ayda-$anunlara tabe olma$dr 722 :hsin nti si ,saca des#& insan vcudunda m"vcud olan mxtlif nfsani $vvlrin hyat %n zruriliyi bhsizdir 0'r bu $vvlr "z hddini aara$ insan varl*na ha#im #silib onun btn ixtiyarn lindn alarsa& bu& bir n"v bt)rstliy 'tirib %xara bilr !el bt)rstli# btn bt)rstli#lrdn $orxuludur 6na '"r d bu msly hmi di$$t yetirm# lazmdr 5,urani-.rim7d buyurulur: (@y 9hmmd!) Nfsini 0zn Banr 1dni g0rdnm. #nun v/ili (zamini) snmi ola aqsan. (onu $d mllrdn snmi 8/indiri$ saxlaya aqsan. #% 0z haqq axtar$ ta!mal% ona qail olmaldr!) ('Durqan)*=C) Pz ist#lrini ilahi hidaytlr $ovudurmayan insanlarn n azmdr: Allahdan $ir dlil (hidayt) olmayn a 0z nfsin uyandan (r$$in ri/ qoandan% /fr 1dndn) haqq yolunu daha 8ox azm /im ola $ilr.!&('3ss)*?E) >fs $ul olma$ az*nl$ v zlaltdn ba$a bir ey deyildir +,uran/da buyurulur: Nfsdn gln ist/lr uyma% yoxsa onlar sni Allah yolundan sa!drar&" ('7ad)*F>) 8ey*mbr3s4 buyurur:

1O 2B

0bl <rc 0bdrrhman ibn Czi 5;mml-hva7& sh 1@ +;mml-hva/ sh 1O 21 <eyzl 9slamn +>hcl-bla*/y yazd* rh A2-ci xtb 2@-ci xtbd d bu mtlb iar olunmudur 22 <eyzl 9slamn +>hcl-bla*/y yazd* rh FB-ci xtb 1F

5Qnyada he% bir bt (llah dr'ahnda nfs v hvt btndn b"y# deyildir7 2C 0mirlm"minin 0li34 byurur: 5!dbxt o #sdir #i& "z nfsin v hvtin aldana 72A Gen d o 1zrt buyurur: 5>fs $ul olma$ v hvt)rstli# $lin dmnidir7 2F 1zrti-0li34 ba$a bir hdisd btn bla v msibtlrin #"#n nfs $ul olma$da '"rb demidir: 5hvt)rstli# btn blalarn #"#dr72J !ir s"zl& n din& n d $l hvt)rstli#l bir yer s*mr 1zrti- 0li34s"ylmidir: 5hvt)rstli# v din bir yer s*maz72K !una '"r d insan "z arzularn cilovlama* bacarmaldr 1r ey %n bir hdd-hdud $oyulmudur !u hdlri aan xs 9slam nzrindn #s#in tn$id olunur 9mam :adi$34 buyurur: 5Ll mxlu$ yoxdur #i& ona mxsus hdd-hdud $oyulmasn72@ Nfsani qvvlrin normalladrlmasnda xlaqn rolu (dn hallandrd*mz $vvlr nmun xara#terlidir ,eyd etdi# #i& (llah-talann insana bx etdiyi xsusiyytlr zatn yaxdr& amma onlarn coub-damasnn $ars alnmaldr !u bard d #e%n bhsd $eyd etdi# #i& xla$ elmi nfsani $vvlrin islah v nzart edilmsini "yrdn elmdir 2isal %n& "znsevm $vvsi hyatn davamiyyti %n zruridir& la#in xla$ elmi hmin nfsani $vvnin bir hddihdudu oldu*unu da '"strir 0'r hdd alarsa& insan xudbinli# v m*rurlu*a mbtla olar !unun nticsind d el bir drcy yetir #i& onun fi#rinc& ham ona xidmt etmli& h"#mranl* altnda olub anca$ onun %n ilmlidir !urada art$ "znsevm $vvsi eytanlar& syan#arlar xasiyyti saylan t#bbr v m*rurlu$ hddin yetiir !el "znsevm islamda )islnilir !una '"r d ibadtl m*ul olub& nfsl mbariz etm#l onu normalladrma$ lazmdr

2C 2A

+0l-2izan/ tfsiri& !eyrut %a)& D c& sh 2CK :bhi :alehinin +>hcl-bla*/y yazd* rh sh 11K& @J-c xtb 2F +,rr/in mndricat sh A2F& T1B2O 2J 1min mnb T1BA@ 2K 1min mnb s&2JO& T1BFC1& 1BFA1 2@ +Thfl-$ul/ sh 2JO 1J

0xla$ elmi h$i$i dyrlri aydnladrma$la insana bu $vvdn #ifayt $dr istifad yolunu '"strir Nfsani qvvlri mhv 1tm/ yox% normalladrmaq lazmdr !zi din v mzhblrin ardcllar #amala yetim# %n nfsani $vvlrin tamamil mhv edilmsi fi#rini irli srrlr (nca$ islamda $vvlrin hidayt v islah olunmas sas '"trlr& %n#i nfsani $vvlri& xsusn hvt hissini mhv etm# hddn art$ zrrlr ml 'tir bilr 0'r onun $arsn alma$ mm#n olsayd& mdri# (llah onu yaratmazd !iz bu $iddyi# #i& yaradl almind (llah-tala he% bir eyi m$sdsiz& faydasz yaratmamdr 0'r biz bir eyin yaradl flsfsini bilmiri#s& bu& o dem# deyildir #i& uca Garadan onu bs yer xl$ etmidir Aoxsa sizi $s y1r yaratdmz v (qiyamt gn dirili$ haqq*h1sa$ 8n) hzurumuza qaytarlmaya anz gman 1dirsiniz.& ('90minun)*66?) 5,urani-.rim7d buyurulur: #% yaratd hr 1yi g0zl yaratd% insan (Admi) yaratmaa !al8qdan $alad&" ('7 d)*;) Qemli& insan vcudunda yerldirilmi nfsani $vvlrin hr biri "z yerind vacib v zruridir& la#in onlardan dz'n istifad etm# lazmdr& %n#i bu $vvlrdn dz'n faydalanmad$da onlar mnasib vaxtda itat etm#dn boyun $a%rr& insana 'c 'lib el sxdrrlar #i& $li #or edr# #tldirir& "zlrini sa#itldirm# %n insan hr cr %ir#inliy vadar edirlr !urada hr bir #s nfsani $vvlrdn dz'n v rait uy*un istifad edib& onlar cilovlamaldr 9nsan bel bir ii '"rmy $adirdir& %n#i +,uran/da buyurdu*u #imi& (llah-tala ona xeyir v r yolunu se%m#d irad v ixtiyar verib: :iz ona i/i yolu (x1yir v r) g0strmdi/mi.& (':ld)*6E) !a$a bir yerd buyurur: :iz ona haqq yolunu g0strdi/" Gstr (n1mtlrimiz) minntdar olsun% istr nan/or ($u% onun 0z iidir)&" ('Gnsan)*C) Dlas& bu $vvlrin 'c n $dr %ox olsa da& insann ixtiyar v iradsinin $arsnda acizdir 0'r bir xs "z nfsi il mbariz a)arb& nfsani $vvlri lazmi $dr islah edcyin s"z vers& o& bunu mtl$ bacaraca$dr

1K

1r halda nfsi-mmarnin 3%ir#in ilr s"v$ edn $vv4 insan bd mllr thri# etmsin he% bir ##-bh yoxdur !u bard 5,urani-.rim7d hzrti-Gusif34-in dilindn bel n$l edilir: 9n 0zm tmiz 8xartmram" 5$$imin rhm 1tdiyi /ims istisna olmaqla% nfs (insana) !is ilr g0rmyi (hvt uyma) mr 1dir&" ('Ausif)*?C) 0mirlm"minin 0li34 buyurur: 5Qo*rusu& bu nfs insanlar )is i v bd mllr %ox s"v$ edir .im ona inanarsa& ona xyant edr& #im onu nzartsiz $oyarsa& onu mhv edr v hr #im ondan raz $alarsa& onu 3chnnmin4 n drin 'usin %#r 72O !ununla bel& insann se%im h$u$unu v $drtini nzrdn $a%rma$ olmaz& %n#i 'r +,uran/da o& bir yerd mmar #imi adlandrlrsa& ba$a bir yerd lvvam #imi vsf edilr# buyurulur: And i8irm qiyamt gnn% and i8irm (gnah 1tdiyi 8n% yaxud yax mlim azdr d1y) 0zn qnayan nfs!& ('3iyamt)* 6%F) Qi'r ayd nfsi-mtminn 3xatircm v arxayn nfs4 ad il vsf edilr# buyurulur: @y (imanndan% mlindn v Allahn vdindn) xatir m olan xs! (H ya 1y arxayn nfs!) 'I0n 5$$in% sn ondan raz olaraq% o da sndn!& ('D r)*F;%F,) !u mrhld 3xatircm mrhlsind4 syan#ar $vv insan iradsi $arsnda m*lub olur !u "z d bir dlildir #i& 'r insan ists& "zn tam surtd idar ed bilr Imumiyytl& insann 3ba$a mxlu$lardan-ml#dn v heyvandan4 stnly onun se%im $drtin mali# olmasndadr 0slind& insana m#afat v cza& trif v tn$id ona '"r verilir #i& o hm xeyir mllr yerin yetir bilr& hm d )is mllr 0'r yax i '"r hvslndirilib& )is i '"r tn$id v tnbeh olunursa& bu& onun azadl*na v ixtiyar sahibi olmasna bir sbutdur 9nsann elm& iman v xla$ vasitsil "z nfsani $vvlrini normalladrb xil$tin ali m$sdin trf hidayt ed bilmsi onun ixtiyar v irad azadl* saysinddir ,saca des#& xla$ elmi nfsani $vvlrin v dnclrin aradrlmasndan& onlarn nec nizama salnmasndan v mumn xil$tin ali m$sdlrin& xsusil insan xil$tinin hdflrin trf hidayt etdirilmsindn ibartdir !hsin vvlind xatrlatd$ #i& bu #itabda bizim m$sdimiz mli xla$n hmiyytini v onun ml drcsin yaxn olmasn byan etm#dir
2O

+,rr/in mndricat: sh CO1& TCAO1 1@

Kita& v Snny istinad !u chtdn bhslrin mumi mza#irsind (llahn #itabndan v 8ey*mbr3s4 snnsindn istifad etdim 2za#ir olunmu msllrin sndini mm#n $dr hidayt v vilayt nuru il dolu olan bu i#i mnbdn to)layara$ onu .itab v :nn dlillri il sndldirdim .ainatn h$i$tlrini oldu*u #imi biln& sirli insan onun "zndn yax tanyan& drdini& drmann d$i$ surtd s"ylyn& fitri dil il onunla danan (llah v 6nun ziz "vliyalarnn #lamlarndan yax bir byan varmN !una '"r d bu #itabda bizim s"yldi#lrimizin sas +,uran/ aylri v tsir 'cn mali# hdislrdir !zn rh v izah etm# m$sdil f$ih& alim& filosof v tfsir%i& tarix%ilrin #lamlarndan da istifad etmii# #i& bunun da "znmxsus faydas vardr !u srd vvl iin #eyfiyytin v onun nec balanlmasna iar edib& sonra is lazmi msllri $eyd etmii# (llaha trf seyr %xan yol%unun riayt etmsi lazm olan incli#lri xatrladb& mndricat bard mlumat vermii# 9naallah& onlarn tfsilatn 'ln bhslrd mtali edc#siz !hs balamazdan vvl bu yolda biz #"m# etmsini& xtaya& %a$nl*a dmmyimizi (llahdan dilyirm (min 1K Rbbilvvl 1A12-ci il h $ 2hmmd Rza 2hdvi .ni

1O

'iri( 59nsan "zn nec islah etmliN7 sualna cavab verm# %n bir ne% msly di$$t yetirm# lazmdr: 1 !dnin sa*lam v 'mrah olmas %n idman zruri oldu*u #imi& "znislahetmd d nfsl mbariz a)arma$ zruridir 2 !dn trbiysind idmann yn'l n"vndn balayb tdricl a*r n"v il m$ edildiyi #imi& ruhun trbiysind d 'r# adi idn& aa*dan balayb tdricl yuxar drcy yetim# lazmdr 8ey*mbr3s4 buyurur: V1$i$tn& bu din m"h#m v tutarldr Do rftarla ona daxil olun (llah bndlrini zorla ibadt vadar etmyin& yoxsa yorulmu svari t# olaca$sz #i& n yolu $t etmi& n d miniyi salamat saxlamdrV CB 9mam :adi$34 bel s"ylmidir: +2n cavanl$da hddn art$ ibadt edrdim (tam mn buyurdu: V6*lum& "z $drtindn %ox ibadt edirsn (llah-tala 'r bir bndni sevs& el azca ibadtl d ondan raz $alar /C1 C !dn trbiysind m$in mtmadiliyi zruri oldu*u $dr nfsin trbiysind d davamiyyt rtdir (llah-tala buyurur: J($hsiz% J5$$imiz Allahdr!J*d1yn% sonra da (s0znd) dz olan /slr (0lm ayanda) ml/lr nazil olu$4 ($1l d1y /lr) J3orxmayn v /drlnmyin! 7iz vhy olunan nntl s1vinin!J (Dussilt*CE) JNamaz qlanlar istisnadr! # /slr /i% daim namaz qlarlarJ (9ari *FF% FC) 0mirlm"minin 0li34-dn bel n$l olunur: V2tmadi olara$ yerin yetiriln az ml& sni yoran %ox mldn yaxdrV C2 air demi#n: VGol%u odur #i& yava 'ed& amma hmi 'edV Gen d o 1zrtdn n$l olunur: VPvladm 31sn4& hyatda v ibadtd orta hddi tut 1r ii bacar& mtmadi olara$ yerin yetir VCC

CB C1

+Isuli-#afi/ ?? c& sh @J 1min mnb C2 +>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 1i#mt-AAA CC +!iharl-nvar/ HDE?? c& sh 21A eyx Tusi 50mali7& orada# rvayt sasn& ?? c 2B

!a$a bir hdisd 9mam !a$ir34-dn bel n$l olunmudur: 5(llah-tala dr'ahnda n sevimli ml insann az da olsa& mtmadi olara$ yerin yetirdiyi mldirV CA !zi hdislrdn bel anlalr #i& mtmadi yerin yetiriln iin n az mddti bir ildir 9mam :adi$34 buyurur: V1r #im bir ii balad& 'r# bir il onu mtmadi olara$ yerin yetirsin VCF A !dnin sa*laml*nda malic v )hrizin i#isinin bir' tsiri oldu*u #imi& ruhun islah v trbiysind d bu i#i ey zruridir 2sln& vacib mllri yerin yetirm# v haram buyurulmular tr# etm#& tvlla 3(llah dmnlri il dmn%ili#4& tbrra 3(llah dostlar il dostlu$4& msthb 3savabl& bynilmi4 ilrin yerin yetirilmsi& m#ruh 3bynilmyn4 mllrin tr# edilmsi v s #imi !u malic v )hriz 'r# btn mrhllrd belc davam etsin& %n#i onsuz he% bir ml $bul olunmur :aleh mli 'naha& yaxn )is $atanlar bir yer yetimirlr& bel #i +,uran/da buyurulur: JAllah yalnz !hriz/arlardan (tqvallardan) q$ul 1dr"J ('9aid)*F;) F !tn mrhllrd riayt edilmsi lazm olan n hmiyytli msl $lbin hazrl* v niyytin )a#l*dr 9dmanda di$$t yaynmasnn tsiri oldu*u #imi& ibadt v nfsani m$lrd d irad& niyytin safl* v fi#rin bir yer cmlnmsi mhm rol oynayr (llahtala dflrl bu mtlb iar edr# din v ibadtd )a# niyytl xidmt etmyi t#idl buyurur: J2al$u/i onlara mr 1dilmidi /i% Allah dinini yalnz #na mxsus 1dr/% $atildn haqqa (Gslama) d0nr/ i$adt 1tsinlr% namaz ql$% z/at v1rsinlr" Ioru% dzgn din $udur" (':yyin)*?) >iyyt v dncnin insan xsiyytinin formalamasnda oynad* rolu rh edn v onu ba$a insanlardan ayran fsil bard sonra danaca*$ 9nsan h$i$t v ali m$sd a)aran yolun n y#s# zirvsi yalnz niyytin )a# olmasdr (llah-tala buyurur: J2qiqtn% axr d0n snin 5$$indirJ" ('N m)*=F) 1am istr-istmz ona trf hr#tddir: J@y insan! 7n (0ln qdr) 5$$in d0ru 8al$ 8a$alayrsan" 7n #na qovua aqsan" (7nin qsa 0mrn gndn* gn sni Allaha yaxnladrr" Klmn gli$ 8atmas Allah drgahna qovumaq d1m/dir" Klndn sonra Allahn hzuruna g1di$ dnyada
CA CF

+Isuli-#afi/ ?? c& sh @2 1min mnb 21

1tdiyin yax% !is mlrin vzini tamamil ala aqsan" Aax mllr 1tmisns% xo halna% !is mllr 1tmisns% vay halna!) ('Gniqaq)*>) 0lbtt& bu '"r o vaxt faydal olar #i& e$ v xalis niyytl bir' olsun& yni mhm msl odur #i& bu yolu razl$la& r*btl $t ed# V(lmlrin Rbbi olan (llah istms& siz isty bilmzsiniz VCJ-aysini sas tutara$ 6nun razl*ndan ba$a bir ey istmy#& (llahn razl* olmayan bir ey bard fi#irlmy#& 6nun vsalnn "v$ il hicran $min sbir ed#& bel #i 'r bu mrhld sabit$dm olub xtalardan $orunsa$& vilayt v #ramt mnzilin yetiri# 2m#ndr& el eylr '"r# v el eylr l ata$ #i& bzilri %n $eyri-m$bul& mara$l v bzilri %n d yolunun a%lmas v $fltdn aylmasna sbb olsun !u mrhld d (llahn ltf amil olarsa& )rdlr biri di'rindn sonra $aldrlar& (llahn nuru ona do*ru y"nlr 6 yer $dr #i& bnd fnafillahCK mrhlsin yetir& yni 6ndan ba$a btn eylri tr# edr& a$ibt mhv v shv drcsin 'lib %atar& 1a$$n cmal v clal il mhv olub ondan ba$a bir ey '"rmz& "z 1a$$-talann Camal v Clal siftlrinin mzhri olar Pz vicdannn drinli#lrind ondan ba$a bir vvl& axr& zahir v batin mahid etmz 2bar# 50vvl d& axr da& zahir d& batin d 6dur 6& hr eyi bilndir=7C@-aysi badan-baa vcudunu bryr !tn almlri 1zrti-1a$$n tzahr v tcllisi bilr& bel #i (llah-tala 5,urani-.rim7d buyurur: J2ans trf y0nlsniz% Allah oradadr"J (':qr)*66?) :alan
CJ CK

+T#vir/-2O <na mrhlsi Tanrdan $eyrisini tr# etm# mrhlsidir 2hv v shv 3mstli#dn aylma4 mrtbsi ba$asnn mhv v ba$al*n in#ar mrhlsidir Gni bu mrhld daha ba$as '"zn '"rnmr #i& onu tr# etsin& hr ny baxrsa, (llah '"rr 6ndan ba$a bir ey '"rmr !u drcy h$$ly$in deyilir <na mrhlsi is eynly$in adlanr 0lbtt, bu m$amlara yetim# hr #sin ii deyildir 1tta onu iddia ednlrdn %oxu bunun mahiyytin varmamlar 6 #i& $ala onun h$i$tin air dili il des#: 51r #im ha$$ sirrini anlatdlar& el bil dildoda*n yumdular 7 Qemli, mddilrin s"zn aldanmama$ %n ay$ olma$ lazmdr Un#i h$i$t adamlar tannmrlar& onlarn doda$larna s#ut m"hr vurulub Geri 'lmi#n& bu drclrin tfsirini bilavasit la$si olan xsdn soruub istifad etm#d di$$tli olun Cahillrin tfsirin etina etmyin #i& onlarn tfsiri #fr v dinsizli#dir .frdn& dinsizli#dn& fsaddan v 'nah#arl$dan (llaha )nah a)arr$ C@ +1did/ sursi-C 22

.itabda s"hbt a%aca*mz msllr bunlardr: 1 2rifti-nfs 3Pzn v (llah dr#etm4 2 ,fltdn aylma v msuliyyt dama$ C Datrlama$ A Tf##r v dnc F (llaha '"r dostlu$ v dmn%ili# 3Tvlla& tbrra4 J rit h"#mlrini bilm# K Gax yolda se%m# v fasi$ adamlardan uza$lama$ @ 1aram mllri tr# etm# O T"vb v isti*far 1B Eacib mllri yerin yetirm# 11 >afil namazlarn v msthb mllrin yerin yetirilmsinin v m#ruh 3$bih4 mllrin tr# edilmsinin zruriliyi 12 2rabit 3la$ saxlama$4& mra$ib 3"zn $oruma$4& mhasib 3hesablama$4& ma$ib 3czalandrma$4 1C >iyyti safladrma$& ir#& riya v nifa$dan %#inm# 1A >fsl mbariz 1F 9lrd nizam-intizam v vaxtn b"lnmsi 1J <rstdn istifad 1K (llah bndlrin xidmt 1@ (llaha arxalanma$ v tv##l etm# 1O 9nsanlarla xo davranma$ 2B 8hriz#arl$ 3%#inm4 21 ,nat 0lbtd& bu mtlblrdn s"hbt a%ar#n insanlarn m"v$eyini v raiti nzr alma$ lazmdr 1min fr$i rh etmy is vaxtmz %atmaz Ha#in vacib& haram& msthb& m#ruh v mbah h"#mlrin ham %n eyni olmad*n az da olsa& bilm# lazmdr Ll mllr vardr #i& bzilri %n msthb& bzilrin vacibdir 2sln& thccd v 'ec ibadtl m*ul olma* buna nmun '"strm# olar !u ml 8ey*mbr3s4 %n vacib& ba$alar %n is msthbdir 1m%inin di$$t yetirm# lazmdr #i& yuxarda $eyd olunmu mtlblr mllifin "z mlahiz v anlayna '"r trtib olunmudur <sild olan nzri ixtilaflar mslnin bel inc olmasndan irli 'lir 1r halda bu trtib v tnzimlm& rfli v drcli dzm& hmiyyt v mhmlyn '"rdir Guxarda '"striln mtlblrin bir' ilnmsi d mm#ndr Ll m"vzular vardr #i& biri di'rinin aydn $avranlmas %n zmin
2C

yaradr !u mtlblrin mtr# verilmsi $bul olunmudur Tanr yolunu tutan hmin mrhllri $t etmlidir !u minvalla yoluna davam edib (llahn #"myi il mbariz v sy '"strm#l nfsi-mtminn drcsin yetir& he% bir vasit olmadan mbar# VLy xatircm olan #s= Q"n Rbbin& sn 6ndan raz olara$& 6 da sndn=VCO aysi ona xitab olunara$ (llahn ziz bndlrinin yannda yer tutar

CO

+<cr/ sursi-2K& 2@ 2A

2F

Kzn v Allah dr/1tm (9rifti*nfs) 0xla$ alimlri nfsin islahn v insan xobxtliyini bu elmin son nailiyyti hesab edirlr !una yetim# %n d yalnz bir yol vardr "zndr#etm !una '"r d sizin di$$tinizi 9slam nzrindn bu m"vzunun n $dr hmiyytli olmasna clb ediri#& anca$ bhs balamazdan vvl bel bir suala cavab verm# lazm 'lir: dr# olunmas lazm olan& saflamann balan*c v (llah-talan tanma$ %n vasit olan hans nfsdirN !l# bu& insan ml#lrdn stn edn v 5ruhullah7 #imi mnalandrlan hmin ilahi nfsdirNAB !l# bu& (llahn ona and i%diyi& 'nah v t$van ona ilham etmi oldu*u nfsimlhmdirA1 3ilhamlandrlm nfs4N 1min nfs insan )is yola %#n nfsi-mmarA2& fsaddan& 'nahdan %#indirn v t$vallar danlayan nfsi-lvvamAC& +Q"n Rbbin& sn 6ndan raz olara$& 6 da sndn=Vnidas il fxr ediln nfsi- mtminnAA& bndy axirti& "lm xatrladan nfsi-faniyAF& insan onun zrind yaratd* fitrtullahAJ da ola bilr %ava&: >zrd tutulan nfs onlarn hamsdr& yni insan xsiyytini formaladran& onun ml#uti 3insani4 v nasuti 3heyvani4 mnyini cmldirn& $eyb v hadt almin mali# edn to)lumdur 9nsan nfsi "z ml#uti 3insani4 chtindn yuxar mrtblr do*ru y#sln zaman mtminn& raziyy 3raz4& mrziyy 3raz salnm4 drclrin
AB

!urada +:cd/ sursinin O-cu aysin iar olunur:7:onra onu dzldib insan #lin sald v ona Pz ruhundan 3Pznn yaratd* ruhdan4 frd 3hyat verdi4 7 !a$a bir surd buyurur:72n ona surt verib ruhumdan frdym zaman siz ona 3ibadt yox& tzim m$sdil4 scd edin= 3+1icr/-2O4 A1 +ms/ sursinin K v @-ci aylrin iardir: 5(nd olsun nfs v onu yaradana :onra da ona 'nahlarn v )is mllrdn %#inmsini 3xeyir v ri4 "yrdn 7 A2 +Gusif/ sursi FC-c ayy iardir: 52n "zm tmiz %xartmram& Rbbimin rhm etdiyi #ims istisna olma$la& nfs 3insana4 )is ilr '"rmyi 3hvt uyma*4 mr edr 7 AC +,iyamt/ sursinin 1 v 2-ci aylrin iardir:7(nd i%irm $iyamt 'nnM (nd i%irm "zn $nayan nfs=7 AA +<cr/ sursinin 2K-CB-cu aylrin iardir:7Ly xtircm olan #s= Q"n Rbbin& sn 6ndan raz olara$& 6 da sndn= 0mlisaleh bndlrimin zmrsin daxil ol= 36nlarla birli#d4 cnntim varid ol=7 AF +(li-9mran/ sursinin 1@F-ci aysin iardir=71r bir #s "lm dadaca$dr=7 AJ +Rum/ sursinin CB-cu aysin iardir:7!atildn ha$$a ta)nara$ zn (llahn fitri olara$ insanlara verdiyi din trf tut 7 2J

yetin ilahi nfsdir 6 $dr ucalr #i& nhayt V$ab $ovseyni v dnaV 35i#i yay uzunlu*unda& bl# d ondan da yaxn oldu74 drcsin mrrf olur 5,urani-.rim7 d buyuruldu*u #imi: J7onra yaxnlad v aa 1ndi" (#nlarn arasnda/ msaf) i/i yay uzunluunda% $l/ d ondan da yaxn olduJ=; ('N m)*,%+) Nasuti (h1yvani nfs) htdn o y1r qdr squt 1dir /i% mqdds <ita$da $u $ard $1l $uyurulur4 J#nlar h1yvan /imidirlr% $l/ d (ondan) daha 8ox zlaltddirlrJ ('-raf)*6;+) Nhayt% insan o qdr al8alr /i% '3urani*9 idd) rzillrin rzili adlandrlr4 J7onra da onu qaytar$ rzillrin rzili 1dri/!J ('Bin)*?) Dlas& zahird #i%i# olan bu to)lum& o $dr b"y# v 'enidir #i& btn #ainat "znd cmldirir& bel #i hzrti-0li34-y mnsub olan erd deyilir: V:nin drmann "z vcudunda 'izlnmidir& anca$ sn baa dmrsn Dstliyinin mnyi d "znddir& la#in sn '"rmrsn !el fi#irlirsn #i& zif bir mxlu$sanN 1albu#i vcudunda b"y# bir dnya vardr :n o )arla$ #itabsan #i& onun hrflri il sirlr a#ar olur& buna sasn& vcudunun dairsindn #nar& taleyindn bir ey demy snin ehtiyacn yoxdurVA@ !u 'eni xitaba di$$t yetirm#l& a%$ v 'izli istedadlardan xbrdar olub $lbi safladrara$ $eyblrin $eybini cilv mzhri etm# olar (llah-tala buna dlil olan ayd buyurur: J3l$ (L1ym$rin ql$i) g0rdyn yalan saymadJ ('N m)*66) Q)yd: !urada bir mtlbi d $eyd etm# lazmdr #i& insanlar "zlri d bilmdn bu mriftdn "zndr#etmdn az da olsa& faydalanrlar >ec #i& uca Garadan +,uran/da buyurur: J:atildn haqqa ta!naraq zn Allahn insanlara fitri olaraq v1rdiyi din trf tutJ ('5um)*CE) 9nsanlarn %oxu "zlri d bilmdn ondan xbrsizdirlr: JMa/in insanlarn /sriyyti ($unu) $ilmzJ ('-raf)*6,; v $aqa aylr")
AK

!u tbir yaxnl$ drcsini baa salma$ %n bel tbih olunmudur& yoxsa (llahtala lam#andr& 6nun m#an yoxdur A@ 1zrti-0li34-y mnsub divan Tbriz, da %a), 12KB-ci il sh CO 2K

Gni insanlarn #sriyyti "z vicdanlarndan v fitri hissiyatlarndan xbrsizdirlr (ydndr #i& msuliyytin m"vzusu& m#afatn v czann mnyi il 'eni tanl$dr !a$a s"zl des#& mhm olan msl bu yolda ay$l$la addm atma$ v "zn "znd ta)ma$dr !elli#l& (llah dr# etm# %n ilahi v insani msuliyytlr %x ta)malsan !u& bir n"v mhartdir #i& ay v rvaytlrd onu ld etm# t#id olunmu& ondan xbrsiz yaama$ is& ziyana sbb hesab edilmidir 2rift v elml bir' hyata #e%iriln ibadt $bul olunmu v faydal saylr 9nsana v a*l sahibi olan mxlu$lara mxsus ibadt budur& la#in (llahn buyurdu*u #imi t#vini 3yni tbii4 ibadt btn eylrd vardr: JN0ylrd v y1rd hr n varsa% Allaha s d 1dirJ" ('Nhl)*=+) J@l $ir 1y yoxdur /i% Allaha trif d1yi$ ona /r 1tmsin% la/in siz onlarn (dillrini $ilmdiyiniz 8n) tqdisini anlamazsnz"J ('Gsra)*==) Kzndr/1tm $ard rvaytlr Datrlad*mz #imi& "zndr#etmnin hmiyyti bard 8ey*mbr 3s4 v msum 9mamlardan mara$l v ibrtamiz hdislr n$l olunmudur 6nlardan bzisini nzriniz %atdrr$: 8ey*mbr3s4 buyurur: V.im "zn dr# ets& (llah dr# etmidirV AO 1zrti- 0li34 buyurur: V0n stn dr#etm "zndr#etmdir VFB 9ncild (llah-tala bel buyurur:VLy insan= Pzn tan #i& Rbbini tanyasanV Qr#etm bard hr bir yol se%midir 2sln& filosoflar flsfi v $li dlillrl mrift meydanna $dm $oyara$ onun bzi
+2hcctl-beyza/ ? c sh J@M +0lcvahirs-snviyy/, 1indistan %a) 1CB2-ci il sh OC !u rvayt eyni ibar il ibn 0bil 1didin +rhi-nhcl-bla*/sind 32isir %a) DD c& sh 2O24M +,rr/in mndricatnda 3sh C@KWTKOAJ4 azca fr$l hzrti0li34-dn n$l olunmudur !zi alimlr bu hdisi tfsir 3izah4 edr#n xtaya u*ramlar 6nlarn izahna '"r& 'uya 8ey*mbr3s4-in hdisdn m$sdi budur #i& nfsi dr# etm# $eyri-mm#n oldu*u #imi& elc d (llah dr# etm# $eyrimm#ndr (mma bu bard dflrl n$l olunmu hdislr di$$t yetirdi#d bu mfhumun shv bir fi#ir olmas tamamil aydnlar 2sln& 5(llah dr# etm# %n "zn dr# etmlisn 7& 5:izlrdn Rbbini n yax tanyan "zn n yax tanyandr 7 hdislri bunun yanl fi#ir oldu*unu a%$-a#ar '"strir FB +,rr/in mndricat sh C@KWT2OCF 2@
AO

mrhllrin %x yolu ta)m& )sixolo$lar tcrblrl onun bir ne% chti il tan olmu& ariflr riyazt 3mcburi surtd "zn bir i vadaretm4 v m#aiftl 3ali drclr y#slib h$i$tlri #fetm4 bzi h$i$tlri a#arlam& zahidlr v abidlr )hriz v ibadtl myyn drclr y#slmi& mcahid v fdailr fda#arl$ v cihad etm#l ali mrtblr yetimi& saleh mllilr is (llah bndlrin xidmt etm#l t$rrb 3(llah dr'ahna yaxnolma4 v mrift vadisin $dm $oymular Dlas& hr bir yolla "z itirdiyini axtarr& ona $ovuma$ istyir 5,urani-.rim7 d buyurulur: J<im hi/mt $x 1tmis% ona 8oxlu x1yir ($di sadt) v1rmidir"J (':qr)*F>+) 1zrti-0li34 buyurur: V1i#mt 3hr bir eyi oldu*u #imi dr#etm4 v mrift m"minin axtard* it#idirVF1 8ey*mbr3s4-dn bel n$l olunur: V:izlrdn (llah n yax tanyan& "zn n yax tanyandrV F2 Guxarda $eyd etdiyimiz hdis eyni mzmunda ba$a bir ifad il o 1zrtdn n$l olunmudur FC >hayt& mirlm"minin 0li34 bu yola $dm $oymayanlar v "zndr#etm %n %almayanlar $ti hla# olmulardan hesab edr# buyurur: V.im "zn dyrlndirms& hla# olaca$dr VFA !a$a bir yerd is "zndr#etmy mhl $oymama*n nticsini zlalt v az*nl$ hesab edr# buyurur: 5.im "zn tanmasa& do*ru yoldan uza$lab chalt v zlalt vadisin yuvarlanarVFF !una '"r d hr #im mrift yetim# %n he% bir chd '"strmyib ona mhl $oymazsa& "zn dz'n $iymtlndirmmi& bu y#s# m$amn ucuz satmdr 0mirlm"minin 0li34 "zndr#etmni mriftlrin n stn hesab edr# buyurur: V2riftlrin n stn insann "zn dr# etmsidirVFJ 6 zaman "z tccbn mrift ardnca 'etmyn xslr bel izhar edir: VTccb edirm o xs #i& nfsini itirib& amma onu axtarmr& hyatda ba$a bir eyin ardnca 'zir VFK
F1 F2

+>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4 KK-ci hi#mt +0lcvahirs-snviyy/ 31indistan %a) 1CB2-ci il4 sh OA FC :eyyid Rzi 50mali7 ?? c& sh C2O FA +>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 hi#mt T1AO FF +,rr/in fsl '"r mndricat: sh C@K FJ 1min mnb: sh C@K FK +,rr/in fsl '"r mndricat: sh 212 2O

1m%inin yen buyurur: VPzn tanmayan xs (llahn nec tanyarN=VF@

F@

1min mnb: sh C@K CB

C1

3fltdn aylmaq v msuliyyt damaq (llaha trf 'edn xs %n i#inci addm $fltdn aylb& msuliyyt dama$dr 9nsan bu b"y# dnyaya bs yer 'lmmidir 5,urani-.rim7d buyurulur: JAoxsa sizi $s y1r yaratdmz v (qiyamt gn dirili$ haqq*h1sa$ 8n) hzurumuza qaytarlmaya anz gman 1dirsiniz.J ('9ominun)*66?) J@y 5$$imiz! 7n $unlar $o y1r yaratmamsan!""J ('Ali* Gmran)*6+6) Ha#in fsuslar olsun #i& bzilri htta "lm aya*nda bel $flt yuxusundan aylmrlar V9nsanlar yuxudadrlar Plnd aylrlar VFO (nca$ n faydas #i& "lmdn sonra oyanma$ t#c )eman%l$ v hsrt sbbdir (llah-tala insanlar bel 'ndn %#indirr# buyurur: J3fltd olanlar v iman gtirmynlri iin $itmi ola a !1man8lq gn il qorxutJ" ('9rym)*C+) !a$a bir yerd buyurur: J9hv olsun yalan8lar! Ohalt girda$na d$ qafil olanlar!J" ('Pariyat)*6E%66) J@y iman gtirnlr! N mal*d0vltiniz% n d oul*uanz sizi Allahn zi/rindn yayndrmasn! 2r /s $unu 1ts (Allah yada salmasa)% $1llri sl ziyana urayanlardrJ" ('9unafiqun)*+) 1zrt 0li34 nsiht edr# buyurur: VLy insan= :nin drdinin drman v yuxunun oyan yoxdurmuN >iy sni (llahn $zb $orxusu oyatmrN 1albu#i ona itat etmm# nticsind Tanrnn $zbin d%ar olma$ drcsin yetimisn 6na '"r d sstlyn $tiyytl& $flt yuxusunu oyan v hr#tl malic etV JB V;i#r hli o #slrdir #i& oyan nurunu '"zlrind& ay$l* tlrind v $anlarnda $rar verib (llah 'nn 3,iyamt 'nn4 hmi yada salarlar 3Gni badan-aya*a ay$drlar v (llah 'nn yaddan %xarmrlar 4J1 V(y$l$ nurdur& ay$l$ bsirtdir Qind a'ahl$ bir nemtdir& hr #im ta olunsa& ona ruzi verilmidirV J2
FO JB

+Halil-xbar/:sh C@J +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4 21A-c xtb J1 1min mnb, 21C-xtb J2 +,rr/in fsl '"r mndricat: sh AC1 C2

V!ir #s yoxdur #i& "lmdn $aba$ $flt yuxusundan oyansnNVJC V,fltdn uza$ olun& %n#i $lbin rhimsizliyi t#c $flt yata*nda bslnir VJA 9mam :ccad34 dua edr#n $flt yuxusundan (llaha )nah a)arara$ bel deyir: V9lahi& tnblli#& sstl#& #dr& )axll$ v $fltdn sn )nah 'tirirmV JF :bh duasnda oxuyuru$: VLy o #s #i& min-amanl$ beiyind mni yuxuya a)ardn >emtlr v yaxl$lara yetim# %n mni a*r yuxudan oyatdnXV 6na '"r d& ey mslman $arda v bacm& n $dr #i& 'ec deyil $flt yuxusundan aylb axirt yolunun $ay*sna $al :abaha $alsa& 'ec olar& cl )ey#i $fltn sni yaxalayar

JC JA

1min mnb +,rr/in rhi ?? c& sh C2@& 2KF1,2KF2-ci hdislr JF 0bu 1mzeyi :umali duas CC

CA

CF

Qatrlama 9nsan hmi (llah xatrlamal& onu dnmli& he% vaxt (llahtalann $arsnda msuliyyt v bndliyini unutmamaldr& %n#i hr #im (llah unutsa& nticd "zn unutmu olar !ellri "zn yad olub $flt vadisind sr'rdan 'zc#dir 5,urani-.rim7d buyurulur: JAllah unutduqlar 8n Allahn da onlar 0zlrin unutdurduu (x1yirlrini $aa dmyn) /imslr $nzmyin!J ('2r)*6+) J# /slr /i% ayaq st olanda da% oturanda da Allah xatrlar""J ('Ali*Gmran)*6+6) !u bard %oxlu rvaytlr var 1zrti-0li34 buyurur: V1mi (llah yad edin !u zi#rlrin n yaxsdr V 3+>hclbla*/& xtb-11B4 V(llah-tala "znn xatrlanmasn $lblrin )a#l* v safl* %n vasit $rar vermidir VJJ V(llah zi#rinin "z hli var 6nlar (llahn zi#rini dnyann btn '"zlli#lrindn stn bilmi v onlar he% bir ticart& ziyyt v mhrumiyyt (llahn zi#rindn saxlamamdr VJK 1zrti- 0li34 51mmamV xtbsind buyurur: V8hriz#arlarn nianlrindn biri d budur #i& onlarn 'ec'ndz btn fi#irlri (llahdr VJ@ 8ey*mbr3s4 0hli-beyti v shab ha$$nda buyurur: V6nlar (llahn ad %#iln zaman el a*layrdlar #i& t#lri '"z yandan islanr& #lyin tsirindn lrzy 'ln a*ac #imi titryirdilr V
JO

V(llah yad etm# btn nfsani xstli#lrin drmandr V KB V(llah hmi xatrla #i& 6& $lbin nurudur VK1 V(llah yad etm# imann stunudur v eytan trdddn $lb 'irmy $oymur VK2

JJ JK

+>hcl-bla*/ 222-ci xtb Gen orada J@ +>hcl-bla*/ 1OC-c xtb JO +>hcl-bla*/ OK-ci xtb KB +,rrl- hi#m/: ?E c&sh C K1 1min mnb: sh 2@@ K2 +,rrl-hi#m/ ?E c&sh CB CJ

CK

Bf//r v dn 9mam :adi$34 buyurur: 5Tf##r v dnc yaxl$larn 'z's& )isli#lrin "rty& $lblrin nurlandrcs& xobxtliyin a%ar v $lbin 'eniliyidir Tf##r vasitsil insan $iyamt 'nnn xeyrindn& "z iinin a$ibtindn xbrdar olur& elm v biliyi 'nb'n artr Tf##r etm#dn yax ibadt yoxdur / 8ey*mbr3s4 buyurur: 5!ir saat tf##r& bir illi# ibadtdn 3lbtt& burada s"hbt msthb ibadtlrdn 'edir4 daha fziltlidir Galnz o #slr bu m$ama yetirlr #i& (llah-tala onlar mrift v t"vhid nuru il i$landrmdr VKC Tz##r 3xatrlama4 v tf##r mxtlif mrhllrd bir-birini izlyir Yah tz##r tf##rn balan*c& 'ah da tf##r tz##r %n zmin yaradr 9nsann trafnda ba vern cryanlardan yeni mlumatlarn ld olunmas %n fi#ri i salb sabitli# v )assivli#dn $urtulma$& dur*unlu$dan faliyyt #e%m# lazmdr Tf##r insann maddi v mnvi in#iafnn& t#amlnn sasn t#il edib& onu ba$a mxlu$lardan fr$lndirir Tf##r insan duy*u mrhlsindn dncy& heyvanl$ drcsindn insanl$ m$amna s"v$ edir Tf##r insan ruhunun hat dairsini oyadr& onu uca m$amlarda $anad %alma*a hvslndirir !una '"r d (llah-tala m"minlri vsf edr# buyurur: J# /slr /i% ayaq st olanda da% uzananda da Allah xatrlar% g0ylrin v y1rin yaradlmas $ard dnr (v d1yrlr)4 J@y 5$$imiz! 7n $unlar $o y1r yaratmamsan!RJ ('Ali*Gmran)*6+6) !u aydn bel baa dlr #i& zi#r fi#irsiz v fi#ir zi#rsiz he% bir fayda vermz 0'r hr i#isi bir' olsa& insan heyvanl$ v yrtcl$ drcsindn rfan& mrift zirvsin y#sldr 6na '"r d& ziz $arda& %al hmi (llah xatrlayasan v eyni halda da tf##r edib ruhunu y#s#li#lrd $anad %alma$ %n hazr edsn 8ey*mbr3s4 buyurur: +(*ll xs "z %n 'r# % vaxt ayrsn: bir $dr (llah-tala il mnacat& bir $dr "z il hesablama$ v bir $dr d (llah-talann onun barsind n edcyi ha$da dnm# %n 0lav bir $dr d istiraht v halal lzztlrdn bhrlnm# %n bunlarn stn

KC

+!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDE???& sh C2J +2isbah-ri/ #itabndan n$l olunan rvayt sasn C@

artrsn 3Un#i bu mrhl insana di'rlrini yerin yetirm#d #"m# edir 47KA 1zrt 0li34 buyurur: VTf##r etm#l $lbini oyatV KF VDo o xsin halna #i& $lbini tf##rl& dilini is zi#rl m*ul edirVKJ V1r #im "yrndiyi ey bard fi#irls& elmini m"h#mldib $aba$ca baa dmdi#lrini anlayarV KK 9mam :adi$34 buyurur: VTf##r insan yaxl$ v saleh mllr dvt edirV K@ V0buzrin ibadtinin %oxu tf##r etm# v hadislrdn ibrt alma$ idi VKO 9mam Riza34 buyurur: V9badt o dem# deyil #i& %oxlu namaz $lb& oruc tutasan 9badt (llahn ilri bard dnm#dir V@B Qeyilnlrdn m$sd budur #i h$i$i ibadt (llah& onun ilri v iradsi ha$da olan tf##rdr !a$a bir ifad il des#& ibadt odur #i& hr bir ey (llahn mxlu$u& iradsinin mzhri& sift v adlarnn tcllisi oldu*undan insann di$$t mr#zind durmaldr !u cr dnc h$i$i )rsti olub ibadtin vcuduna can verir

KA KF

+!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDE??? c& sh C2C 1min mnb& HDE??? c& sh C1@ KJ +,rrl-hi#m/: ?E c& sh 2CO KK +,rrl-hi#m/: E c& sh CKO K@ +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDE??? c& sh C22 KO 1min mnb: sh C2C @B +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4: HDE??? c& sh C22 CO

AB

A1

9h$$t v nifrt (Bvlla v t$rra) 0xla$ elmind hvt v $zb #imi tbir olunan mhbbt v nifrt fziltlri #sb edib& rziltlri rdd etm# %n n hmiyytli dnc& xsusiyytdir 9nsan bir eyi sevmyinc ona trf hr#t etmz v bir ey nifrt bslmyinc ondan uza$lamaz 9mam :adi$34 buyurur: V1r #im "znn xeyir mlindn xohallanb& )is mlindn narahat olarsa& o& h$i$tn& m"mindir V @1 ,saca des#& mhbbt v nifrt& dostlu$ v dmn%ili#& razl$ v narazl$-btn bunlar hams insan hyatnn sasn t#il edir !u duy*ularsz hyat mnasz olub "z sev'i v travtini itirir 9nsan xsiyyti bu duy*ularn sasnda formalar :drl-mtllihinin tbiri il des#& insanlar bir-birindn fr$lndirn mhz bu xsusiyytlrdir @2 5,urani-.rim7d bu mtlb iar edilr# buyurulur: JI1% hr /s 0z qa$iliyytin (xisltin) g0r i g0rr""J (Gsra*,=) !zilri bel tsvvr edirlr #i& yaxl$lar v )isli#lri myynldirm# insanlarn t#aml v in#iaf etmsin sbb olur E yaxud #sin& chalt v savadszl$ mnvi s$ut v )assivliy 'tirib %xarr& la#in bu& yanldr& %n#i bili# n $dr faydal v zruri olsa da #ifayt etmir& ona '"r #i& ist# v iradsiz xasiyyt yaranmr Uox alimlr vardr #i& al#a$ollu i%#ilrin v si$aretin zrrlri bard #itablar yazm& la#in eyni zamanda da "zlri bu #imi eylr alud olmular 0bs yer demmilr #i& hyat $id v mbarizdn ibartdir

Qeylmi +Llamd-din/ sh 11BM +Isuli- #afi/,?? c& sh 2C2 +0l-sfar/, ?D c, tnasx fsli, :drl-mtllihin bu $idddir #i& insan heyvanlardan fr$lndirn cht onun nit$idir 3tf##r v $l $vvsi4 !u cht '"r btn insanlar eynidirlr& la#in insanlar bir-birindn fr$lndirn onlarn nfsani sift v xsusiyytlrindn nlnmi fa#torlardr :drl-mtllihin bu siftlri hr bir frdin zati siftlri #imi $bul etmidir Qemli, insanlar arasnda# fr$lndirici cht rn'& #il& #miyyt v #eyfiyyt deyil& onun h$i$i simasn formaladran hmin sift v xara#terlrdir 9nsann hmin bu brzxi surtidir #i& axirt 'n onunla mhr aya*na 'lir !zilri insan& bzilri d meymun& donuz& yrtc v ot yeyn heyvanlar surtind $iyamt 'n mhr aya*na 'lir !ir insann hyatn mxtlif mrhllrind crbcr siftlr mali# olub $iyamtd bu surtlrin hams il zahir olmas da mm#ndr !u chtdn :drl-mtllihin insanlarn mxtlif n"vlr mali# olmasna inanr 9nsan vahid bir n"v #imi bilm# is, ba$a heyvanlar il m$ayisd mmi bir nzrl irad olunmu ibtidai v sthi h"#mdr 1$i$tin sli is bel deyil A2
@1 @2

1yatn $idsiz v $idnin d e$siz& mhbbtsiz& yan*sz mnas yoxdur Qemli& iman mhbbtdir& mhbbt d iman > $dr #i& bir xs e$in v mhbbtin lzztini dadmayb& imann da lzztini bilmz 9mam :adi$34 V2hbbt v nifrt imandandrmNV-dey soruan xs bel cavab verir: V9man mhbbt v nifrtdn ba$a bir ey deyil V@C !a$a bir hdisd 9mam !a$ir34 bel buyurur: VQin mhbbtdir& mhbbt d din V@A 9mam :adi$34 buyurur: VLl #i& (llahn mhbbt nuru bir bndnin $lbin sa%b onun batinini i$landrd& (llahn zi#rindn ba$a onun $lbind he% bir ey $almaz 9lahinin mhbbti dedi#d batini chtdn insanlarn n yaxs& dan*nda n do*ru danan& hdin n vfals& ml v rftarnda n mlisalehi& (llah-talan xatrlama$da n sfals& nfsani xzu 3tvaz"#arl$la mid bir'4 v xu 3tvaz"#arl$la $orxu bir'4 chtdn n ibadt#ar nzrd tutulur 6& 3bu #eyfiyytlr mali# olan xs4 (llaha mnacat edn zaman ml#lr onunla fxr edr& onun '"rd#lrindn v mahid etdi#lrindn sevinrlr (llah-tala bel bndsinin vcudunun br#ti saysind "l# v hrlri abadladrar 6nun alicnabl* vasitsil bndlrin ltf edr 9nsanlar onlarn ha$$na and verdi#d Tanr dualarn $bul edr& ltf v mehribanl$la blalar& %tinli#lri onlarn zrindn '"trr 0'r briyyt (llah mhbbtinin zmt v drcsinin uca Garadann dr'ahnda n $dr b"y# oldu*unu baa ds& bhsiz& onun $dmlri altda olan tor)a$dan ba$a bir eyl (llaha yaxnlamazV@F bhsiz& insan zatn camala v #amala ai$dir 6& '"zlli# v yaxl$lar sevir& )isli# v %ir#inli#lr nifrt edir 1a$$-talann m$dds zat #amal& camal& elm& $drt& rhmt& bir s"zl btn #amil siftlrin eyni oldu*undan 3bu sadalanan siftlr sifti-sbutiyy adlanr4& demli& btn sev'ilrin balan*c (llah sev'isidir 1r #im '"zlli# v #amal ai$idir& 6nu sevir& hr #im 6nu sevirs& camal v clalnn mzhrini d sevr !u cazib fitri cazibdir 1e% #s iradsindn asl olmayara$& h$i$tin& mtl$ varl*n& onun '"zlli# v camalnn cazibsindn
@C

+Isuli-#afi/ ?? c& sh 12F hdis-FM +>urus-s$leyn/ tfsiri, E c& sh @C @A +>urus-s$leyn/ tfsiri, E c & sh @A @F +2isbah-ri/, DCE? fsil AC

#narda $ala bilmz 1am Tanrnn elm v $drti $arsnda acizdir 2$dds +,uran/da bel buyurulur: J2al$u/i g0ylrd v y1rd olanlar istr*istmz #na (Allaha) tslim olmular""J ('Ali*Gmran)*,C) JN0ylrd v y1rd /im varsa% (0zlri d) /0lglri d shr* axam istr*istmz Allaha s d 1dr!J ('5d)*6?) +9ftitah/ duasnda is bel oxuyuru$: J:tn zizlr izzti qarsnda xar v zlildirlr" :tn $0y/lr zmti qarsnda tvaz0/ar v h18dirlr""J Ha#in bu cazib v fitri itat #ifayt deyildir& %n#i "znislahetm& safladrma v nfsl mbariz meydannda ay$l$ sas rtdir !u yolda fitri $vvlri i salb ixtiyar v irad il dostun istyin tslim etm# lazmdr& %n#i tbii v icbari mllrin (llaha yaxnlamada he% bir dyri yoxdur (llah-tala 5,urani-.rim7d buyurur: JI14 -gr siz Allah s1virsinizs% mnim ardm a glin /i% Allah da sizi s1vsin v gnahlarnz $alasnJ ('Ali*Gmran)*C6) (llaha mhbbt mll tamamland* surtd dyrlidir& yni mu$unun irad v istyini "z istyindn stn biln ai$ h$i$i ai$ hesab olunur !u halda se%im& "zntn$id& itat v nfsl mbariz lazmdr 5,urani-.rim7d bu bard bel deyilir: JAllah yannda n h0rmtli olannz Allahdan n 8ox qorxannzdr" (Lis mllrdn n 8ox 8/inninizdir) ('2u rat)*6C) 0li34 buyurur: V(llah mhbbti #imin $lbin drs& onu yaxb-yandrar V@J Ba(lan*+, n-!tsi !uradan aydn olur #i& mhbbt (llah ai$lri v ona trf 'ednlr %n balan*c& yolun vvlidir > $dr #i mhbbtl ist# bir' deyil& bir addm bel irli atma$ olmaz 0'r insan "z xeyrini istms& he% vaxt islah olunmaz 0vvl 'r# insanda "z eyiblrini v %atmamazl$larn dzltm# %n %x yolu axtarma$ xsusiyyti yaransn 9nsan bunu dr# etmlidir #i& ona bx olunan hmin nemtlri bihud ldn verm# olmaz ,eyd etdiyimiz #imi& bu yolda t#c elm #ifayt etmir !ununla yana e$ lazmdr& yni bu e$ insan do*rulu*a trf %#ib onu nfsl mbarizy hazrladrr !el #i& 5,urani-.rim7d buyurulur:
@J

+2isbah-ri/ DCE? bab AA

J#rada !a/lanma s1vn insanlar vardr" Allah !a/ olanlar (0zlrini ismn tmizlynlri% mnvi qsurlardan% 8ir/inli/lrdn qorumaa 8alanlar) s1vr"J ('B0v$)*6E,) Gman v 1lm !u bhsd imanla elmin bir-birindn fr$lndiyini bilm# lazmdr Llm tcrb v isbatn nticsidir !u i#i amil tsvvr v tf##rdn irli 'lir& la#in iman v inam rfani vicdan& ilahi fitrt $arsnda "zn ayltma$dr !a$a ifad il des#& elm #sb olunan v dr# ediln bir mfhumdur 9man is lvi )arlt& vicdan harayna cavabdr Llmlr adtn tsvvr& tf##r v myyn bir rea#siyadan do*ur 9man is vicdana inam v ta)nma$dr !a$a s"zl des#& elm tcrb& th$i$at& mfhum& bili# to)lusudur& la#in iman m$dds varl*a $ar ba*ll$& tzim v sitayi hissidir Llm aid olan eylr insan $zbin v nifrtin sbb ola bilr& amma iman hmi $lblrd mhbbt& sev'i yaradr 6 yerd #i iman m"vcuddur& orada tvaz"#arl$& tzim& sitayi d olur 2sln& (llaha iman fitri ehtiyac v he% ny tmnnas olmayan Tanrya ba*ll$& b"y# zmt& rhmt& sonsuz $drt $arsnda acizli# v #i%i#li# hissidir +,uran/ tbiri il des#& iman fitrt harayna cavab v hd)eymann yenidn tzlnmsidir: JAllahn fitri olaraq insanlara v1rdiyi dinJ ('5um)*CE) JQatrla /i% $ir zaman 5$$in Adm oullarnn $1llrindn (gl /) nsillrini 8xard$ onlar 0zlrin ($ir*$irin) ahid tutaraq4 J9n sizin 5$$iniz d1yilmmi.J* sorumu% onlar da4 J:li% 5$$imizsn!J*d1y ava$ v1rmidilr"J ('-raf)*6;F) :onra aynin ardnda buyurur #i& bu bildiri v hadt onun %ndr #i& $iyamt 'n V!iz bu msldn xbrdar deyildi#&V-dey bhan 'tirmysiniz Qemli& iman fitrtin ehtiyacna $ar hdin tzlnmsi v t#ididir !urada hd-)eyman dedi#d imann nzrd tutulmas ehtimal olunur& amma elm alim v mlum 3"yrniln ey4 arasnda bir n"v zehni v fi#ri la$dir 9man #lmsind is (llah $arsnda sitayi& tzim v tvaz"#arl$ hissi ehtiva olunur& la#in elmd bu& tlb edilmir& %n#i elm alimin nzrind xoa'lmyn mchullarn #fi v ixtiras %n bir vasitdir Llm imanla hmi bir' deyildir 6na '"r d 5,urani.rim7d buyurulur:
AF

J(90 zlrimizin) hqiqiliyin daxiln m0h/m min olduqlar halda% haqsz y1r v t/$$r zndn onlar in/ar 1tdilr"J ('Nml)*6=) !una '"r d (llah-tala +,uran/da insanlara VLy bilnlrV #imi yox& VLy iman 'tirnlrV #imi xitab edir& yni bilib iman 'tirmynlr yox& iman 'tirn xslr !a$a bir trfdn d iman hmi arxaynl$ v xtircmli#l bir'dir& anca$ elmin bzn iztirab v ni'aran%l*a sbb olmas da mm#ndr (llah-tala m"minlr bard buyurur: J# /slr /i% Allah zi/r 1tm/l r/lri rahat olduu halda iman gtirmilr" :ilin /i% ql$lr yalnz Allah zi/r 1tm/l aram ta!ar!J ('5d*F,)) @lm imann tamamlay sdr Llm bir %ox hallarda imann m$ddimsi v tamamlaycsdr !una '"r d 5,urani-.rim7d elm triflnmi v ad imanla yana %#ilmidir: JAllah da sizdn iman gtirnlrin v (xsusil) 1lm $x 1dilmi /imslrin dr lrini u altsnJ ('9 adl)*66) !u mrhllri tamamlama$la mlum olur #i& elm v iman i#i ifaddn ml 'lmidir 0'r iman e$ v rfan ifadsindndir des#& do*ru s"ylmi olar$ !una '"r d +.meyl/ duasnda oxuyuru$: V9lahi= 2ni fv et Ly mnim 2"vlam& ey mnim Rbbim& :nin zabna sbir edrm& amma fra$na nec sbir edimNV !u ai$in mu$u il mnacatdr !una '"r d harada imandan s"z a%lrsa& mhbbt v e$ mslsi d ortaya %xr (llah-tala iman hlini vsf edr# buyurur: JL1ym$r nazil olan dinldi/lri zaman haqq $ildi/lri 8n onlarn g0zlrinin yala dolduunu g0rrsn" #nlar d1yirlr4 J@y 5$$imiz! :iz iman gtirdi/% $izi (haqqa) ahid olanlarla $ir y1rd yaz"J ('9aid)*,C) 9man mayasz v "zlsz olsa da& mhbbt v e$l doludur 1tta bt)rstlr "z btlrin mhbbt bslyr# onlara tzim& sitayi v ibadt edirdilr 5,urani-.rim7d bu bard buyurulur: JGnsanlarn i8risind Allahdan q1yrilrini (Allaha) ri/ qou$% onlar Allah s1vn /imi s1vnlr d vardr% hal$u/i iman gtirnlrin Allaha mh$$ti daha qvvtlidir" -gr (0zlrin) zlm 1dnlrin vaxtnda g0r /lri za$dan x$rlri olsayd% onlar $tn (qvvt)
AJ

qdrtin Allaha mxsus olduunu v Allahn za$nn iddtli ola an $ilrdilr"J (':qr)*6>?) G/itrfli laq Qinsiz v $afil xslrdn bzisi bel hesab edirlr #i& (llaha olan iman v sitayi bir n"v insanlarn (llahla birtrfli la$sidir !u shv dnc vasitsil imandan uza$lama$ %n bhan 'tirirlr& la#in bu& cahilan v $rzli bir dncdir& %n#i iman Garadanla yaradlm arasnda $arl$l sx la$dir !u la$ tbii h$i$t sasndadr !u la$d hr i#i trfin cazib v mara* vardr& yni (llah-tala bndlrini sevdiyindn btn bu nemtlri onlarn ixtiyarna vermidir 0lbtt& Tanr t$val& mlisaleh v $lbi )a# m"minlri daha %ox sevr# buyurur: J2qiqtn% Allah tqvallar s1vir"J ('Ali*Gmran)*;>) JAaxlq 1din% hqiqtn% Allah yaxlq 1dnlri s1vir"J (':qr)*6+?) JAllah !a/ olanlar s1vir"J ('B0v$)*6E,) J@y iman gtirnlr! 7izdn hr /s dinindn d0ns% ($ilsin /i%) Allah (onun y1rin) 1l $ir tayfa gtirr /i% (Allah) onlar% onlar da (Allah) s1vrlr" #nlar m0minlr qar mlayim% /afirlr qar is srt olar% Allah yolunda vuruar v h18 /sin tnsindn qorxmazlar" :u% Allahn ltfdr" #nu istdiyin v1rr" Allah (ltf il) g1nidir% (#% hr 1yi) $ilndir" ('9aid*?=)) !u ayd s"hbt i#itrfli& $arl$l dostlu$dan 'edir !u dostlu$ (llah v onun bndlri trfindn tzahr olunur !u "z ona sbutdur #i& h$i$i iman $arl$l la$ v birlmdir !a$a s"zl& h$i$i iman Dali$ v mxlu$ arasnda# $arl$l sev'idir 5,urani-.rim7d (llah Vm"minV sifti il vsf edr#n bu $arl$l la$y iar edilr# buyurulur: J#% 0zndn $aqa h18 $ir Banr (9$ud) olmayan% ($tn mxluqatn) ixtiyar sahi$i% mqdds (!a/) olan% m0min% (hr 1ydn) g0z*qulaq olu$ ($ndlrini) qoruyan% y1nilmz qdrt (qvvt) sahi$i% (hamn istdiyi hr hans $ir 1y) m $ur 1tmy qadir olan% (hr 1ydn) $0y/% (hr 1yin f0vqnd) olan Allahdr" Allah (mri/lrin) #na qoduqlarndan (ri/lrdn) u adr"J ('2r)*FC) Tfsir%ilr Vm"minV #lmsini tfsir edr#n bir ne% fi#ir irli srmlr:@K 1 6 #s #i& bndlrin min-amanl$ bx edir
@K

+2cml-byan/, ? c& sh 2JK AK

2 !ndlri onun zlmndn v zabndan amandadrlar 31e% #im zlm etmir 4 C 1amdan $aba$ "z ye'anliyin iman vardr& hamdan $aba$ "z t"vhid v t#liyin hadt verir: JAllah 0zndn $aqa h18 $ir Banr olmadna ahiddir" 9l/lr v 1lm sahi$lri d haqqa% dalt $oyun yr/ (haqqa ta!naraq) o qvvt% hi/mt sahi$indn $aqa i$adt layiq h18 $ir varlq olmadna hadt v1rdilr" ('Ali Gmran)*6,) Oazi$ v dafi 2hbbt d di'r duy*ular #imi i#i $tb-msbt v mnfi $tb mali#dir 6la bilmz #i& insan bir eyi xolayar#n& onun #sini d xolasn 9nsan 'r #amal v '"zlli#lr yetimyi xolayrsa& bhsiz& 'naha v na$isliy $ar nifrt bslyir& bel #i iman 'r bir xs trfindn istnilirs& s"zsz #i& #fr v nifa$ onun nzrind )is '"rnr (llah-tala buyurur: JMa/in Allah siz iman s1vdirmi% onu r/lrinizd sslmi% /fr% itatdn 8xmaa v (Allaha) asi olmaa qar sizd nifrt oyatmdr"J ('2u rat)*;) Qemli& n vaxt mhbbtdn s"z ds& bu& o dem# deyil #i& insan badan-aya*a tam slh trfdar olub& hamn v hr eyi sevmlidir 2"min v $idli insan ham il dostlu$ ed bilmdiyi #imi& hamya $ar da dmn%ili# ed bilmz Qem#& el bir mhbbt dyrlidir #i& '"zlli# v #eyfiyytl la$d olub bunlarn #sini "zndn uza$ladrsn Bvlla v t$rra Tvlla v tbrra 9slam dininin fruidin@@ b"lmsin aid olan hisslrdir Ll buna '"r d insan yaxl$lar v yaxlar sevib& )islr v )isli#lrl mbariz a)armaldr 6dur #i& (llah-tala 8ey*mbr3s4in h$i$i ardcllarn vsf edr# buyurur:
@@

<ruidin b"lmsi namaz& oruc& hcc& xms& z#at& cihad& mr be mruf& nhy z mn#r& tvlla v tbrra hisslri il mhdudlamr Un#i islamn btn mli $anun-$aydalar istr ibadt olsun& istrs d mamil& crim v s hams fruidin b"lmsindndir 3Lti$adi msllrin sulidin b"lmsindn oldu*u #imi4 Qemli& fruidinin bu on hissdn ibart olmasndan m$sd budur #i& bu on hiss fruidin b"lmsinin stunu v "zldr !u on hiss fruidinin sas )rinsi)lrindn olub hams da ibadt saylr A@

J9hmmd(s) Allahn !1ym$ridir" #nunla $irli/d olanlar (m0minlr) /afirlr qar srt% $ir*$irin (0z aralarnda) is mrhmtlidirlr"J ('Dth)*F+) J(@y !1ym$r!) Allaha v axirt gnn inanan h18 $ir tayfann Allah v #nun !1ym$rin qar 8xanlarla*0z atalar% oullar% qardalar% yaxn qohumlar olsalar $1l% dostluq 1tdiyini g0rmzsn" #nlar 1l /imslrdir /i% Banr onlarn ql$lrin iman yazm v 0z drgahnda onlara ruh (g ) v1rmidir (iman% hidayt nuru ta 1tmidir")J ('9 adl)*FF) J@y iman gtirnlr! N mnim dmnimi% n d 0znzn dmnini dost tutun! #nlar (/afirlr) siz gln haqq ('3uran)% 9hmmd(s)*i) in/ar 1tdi/lri halda% siz onlarla dostluq 1dirsiniz" (91hri$anlq g0strirsiniz) ('9mthin)*6) !una '"r d bu msuliyyti "hdsin '"trm m"minlrd hm ehtiram '"strm#& hm d etiraz etm# xsusiyyti olmaldr 1amnn yannda h"rmtli v mehriban olma$ istynlr is mnafi$dirlr !u bard rvaytlrd d t#id olunur Rvayt '"r 8ey*mbr3s4 shablrdn birin buyurur: -Ly (llahn bndsi= Pz dostlu$ v dmn%iliyini (llah %n& onun yolunda et= Qostlu$ v dmn%iliyin bu yolda olmaldr& %n#i ba$a bir yolla (llah dr'ahna yetim# v imann irinliyini dadma$ olmaz !u 'n nzrlrin %oxu dnyvi m$sdlr zrind yaranm dostlu$ v dmn%ili#lr y"nlmidir !u xrdal$larn (llah yannda he% bir dyri yoxdur 1min shab sorudu: ->ec baa d# #i& dostlu*umuz v dmn%iliyimiz (llah %ndrN 1aradan bil# #i& (llahn dostu #im& dmni #imdirN 0'r biz d bunu bils#& onun dostu il dost& dmni il dmn olar$N 8ey*mbr3s4 hzrti-0li34y iar edr# buyurdu: V!unun dostu (llahn dostu& dmni is (llahn dmnidir 6na '"r d atann v "vladnn $atili olsa da& onun dostu il dost& atan v "vladn olsa da& onun dmni il dmn ol V@O Tvlla v tbrra o $dr hmiyytlidir #i& bzi hdislrd imann n sas hisssi hesab olunmudur OB 2din mslmanlarnn 5,urani-.rim7d hmi triflnn xsusiyytlrindn biri d budur #i& onlar mhacirlri imanlarna '"r
@O OB

+!iharl-nvar/& HDE? c& sh 2CJ 1min mnb& sh 2CO AO

sevib& bu yolda onlardan he% bir ey sir'myr# "z evlrini a%$ r#l& smimiyytl mhacirlr %n hazrlayb& 'lrzl $arladlar !u bard 5,urani-.rim7d deyilir: J#nlardan (mha irlrdn) vvl (9dind) yurd salm v (L1ym$r(s)* ql$n) iman gtirmi /imslr (nsarlar) 0z yanlarna (hrlrin) mha irt 1dnlri s1vr% onlara v1riln qnimt g0r r/lrind hsd duymaz% 0zlri 1htiya i8ind olsalar $1l% onlar 0zlrindn stn tutarlar"& ('2r)*+) 0'r dostlu$ v dmn%ili# (llaha xatir olmazsa& davaml olmayb #sin %evrilc#dir !aa dm# lazmdr #i& bel dostlu$lar hmili# ziyana sbb olur (llah-tala bu ha$da buyurur #i& onlar $iyamt 'n bir-birini lntlyib dmn%ili# edr# tssfl deyrlr #i& #a bu #sl dost olmayayd$: J9ttqilr mstsna olmaqla o gn dostlar $ir*$irin dmn /sil /lrJ" ('Puxruf)*>;) JHay halma! <a filan/si 0zm dost 1tmyydim"J ('Durqan)*F,) 6na '"r d ey m"min bac-$ardam& %al dostlu$ v dmn%iliyin (llaha xatir olsun= 1mi yaxlar v yaxl$larla dost ol& )islr v )isli#lrl mbariz a)ar v (llahdan bel ist: V9lahi& mni bu dnyadan mslman a)arb& salehlr $ovudurV

FB

F1

(rit h0/mlrindn x$rdar olmaq :aleh bnd olma$ istyn xs myyn bir i balamazdan vvl onun ha$$nda mlumat to)layb "z iini rit "l%lri il uy*un #ild $urmaldr ri h"#mlri& $anunlar bilmdn trbiylnm# v "hdmiz dn vzifni yerin yetirm# mm#n deyil !una sasn& dind myyn zruri h"m#lri 3t$lidl v ya ictihadla4 bilm# hamya vacibdir 1e% olmazsa& dini msllri "yrnm#d irli %xb ba$alarna da baa salma$ %n myyn xslrin olmas lazmdr (llah-tala buyurur: J"":ar hr tayfadan $ir dst (dini 1lmlri 0yrnm/% sonra da dindalarna 0yrtm/ 8n) qalsn /i% amaat (d0ydn) qaytd zaman onlar (Allahn za$ il) qorxutsun" :l/ onlar (ld 1tdi/lri $ili/lr saysind yaramaz ilrdn% nalayiq hr/tlrdn) 8/insinlrJ" ('B0v$)*6FF) Rvayt olunur #i& 9mam :adi$34-dn VTutarl dlil yalnz (llaha mxsusdurV 3+0nam/-1AO4 aysinin mnasn sorudu$da buyurdu: V(llah-tala $iyamt 'n "z 'nah#ar bndsin buyurar: VLy mnim bndm= >iy "z vzifni dz'n yerin yetirmdinN !ilr#dnmi 'nah etdinNV 0'r des #i& 5bli7& buyurar: V>iy bildiyin ml etmdinNV Gox 'r des #i& +bilmirdim/& onda soruar: V>iy "yrnmdin #i& ml edsnN VO1 >tic olara$& bndli# v ibadt i#i rtl "zn do*ruldur: mhbbt v itatl 9tat Tanrnn razl$ v istyini bilmdn $bul deyildir Pzlrindn n is $ondarb itat v ibadt #imi yerin yetirilnlr& h$i$td& "zlrinin bndlridirlr& nin#i (llahn !u ha$da (llah-tala buyurur: J"" Allah 0z siz izn v1rdi% yoxsa Allaha iftira yaxrsnz.J ('Aunus)*?+)

O1

+Tfsiri-:afi/ 39slamiyy %a)4& ? c& sh FFF 3+0nam/ sursinin 1AO-cu aysinin tfsirin sasn4M +>urus-s$leyn/& ? c& sh KKJ F2

FC

7daqtli yolda s18i$% gnah/ar (!is) adamlardan uzaqlamaq" 1r hans bir sfrd vfal v sda$tli yoldan %tinli#lri hll etm#d mhm rolu oldu*u #imi& mnviyyat safladrma$da da yax yolda b"y# hmiyyt mali#dir 1zrti-2usa34 !ni-9srail tayfasn <ironun lindn $urtarb ha$$a hidayt etm# %n )ey*mbrliy se%ilr#n dua edib (llahtaladan bel istdi: J9n 0z ailmdn $ir vzir (/0m/8i) v1r*qardam 2arunu! #nunla arxam m0h/mlndir% (#na da !1ym$rli/ v1r) /i% sni 8ox tqdis 1di$ nin triflr d1y/ v sni 8ox zi/r 1d/"( Iaim yada sal$ /r*sna 1d/)"J ('Baha)*F+*C=)" J@y iman gtirnlr! Allahdan qorxun v (imannda% s0znd% iind) doru olanlarla olun!J ('B0v$)*66+) 1zrti-0li34 "z "vladlarna bel t"vsiy edir: V:fr %xmamdan $aba$ "z yol yoldann xla$n "yrn Lvi almamdan vvl $onunu tanV O2 V,rib o #sdir #i& dostu olmayaVOC Allahn n1mt v rhmtin amil olu$% Banr qays% /0myi il dzgn yola * haqq yola (siratl*mstqim) y0nlr/ gnahdan qorunmular dostlua layiq xslrdir" :u ayd d1yildiyin g0r% onlar d0rd qru!a $0lnrlr4 V(llaha v )ey*mbr itat ednlr& 3axirtd4 (llahn nemt verdiyi nbilr 3)ey*mbrlr4& siddi$lr 3tamamil do*ru dananlar& eti$ad dz'n& )ey*mbrlri hamdan vvl tsdi$ edn xslr4& hidlr v salehlrl 3yax ml sahiblri il4 bir yerd olaca$lar 6nlar is nec d '"zl yoldalardr=V 3+>isa/-JO4 !tn bu ay v rvaytlrdn bel anlalr #i& ha$$ yolunda sda$tli v vfal yol yolda zruridir T#li# v tnhal$ yalnz (llaha mxsusdur Ly mslman m"min $arda= 0lin )ey*mbr v siddi$lr tyin %atmad*ndan hidlr v salehlrl bir' ol= 1e% vaxt onlardan ayrlma #i& yolunu azm olarsan

O2 OC

+>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 C1-ci m#tub Gen orda FA

FF

2aram mllrdn 8/inm/ (Nnahlardan uzaqlamaq) 9l#in mrhld atlan addmlardan s##izincisi haram mllri tr# etm#dir& yni bdn trbiysind bir $isim i v yem#lrdn %#inm# zruri oldu*u #imi& nfsin safladrlmasnda da bzi ml v yem#lrdn imtina etm# lazmdr ,tb Ravndi 9mam !a$ir34-dn bel n$l edir: VUox tccbldr #i& insanlar xstliyin $orxusundan yem#lrind )hriz saxlayr& amma chnnm atinin zabndan $orxub 'nahdan %#inmirlrV OA 0lbtt& )hriz v "zn )is mmllrdn $oruma$ nfsani $vvlrin ziddindir !u& iin vvlind %ox %tin olur& la#in b"y# zm v mbariz yolu il nfs $alib 'lm# olar 1zrti-0li34 bu bard bel buyurur: VYnah tr# etm#d nfsinizi linizl yumaldn #i& ibadt v itat trf %#m# sizin %n asan olsunV OF >fsin safladrlmasnda sas rol oynayan bu mbariz islam mdniyytind Vt$vaV ad il tannmdr !u da btn islami v insani dyrlrin sas& bn"vrsidir !tn ml v sylr bunsuz "z dyrini itirir& Tanr dr'ahnda $bul olunmur 5,urani-.rim7d deyilir: JAllah yalnz tqvallardan (mttqilrdn) q$ul 1drJ" ('9aid)*F;) bhsiz& (llah dr'ahnda $bul olunmayan mlin insan ruhu v mnviyyatna he% bir tsiri olmaz& %n#i yalnz '"zl #lam v saleh ml ona trf yuxar $alxar& t#c )a# v mlisaleh insanlar (llaha yaxnlaa bilr (llah-tala 5,urani-.rim7d buyurur: JLa/ s0z (B0vhid /lmsi% zi/r% hmd*sna) #na trf y/slr" H !a/ s0z d (Allah drgahna) yax ml qaldrar"J ('Datir)*6E) 9mam :adi$34 buyurur: VT$vasz he% bir mlin faydas yoxdurV
OJ

9mam !a$ir34 buyurur: V9badtlrin n %tini t$vadrVOK 9mam :adi$34 "z m#tubunda dostlarndan birin xitab edr# yazr: V0'r a$ibtinin xeyirl $urtarmasn v bu dnyadan yax ml '"rr#n #"%m# istyirsns& (llahn ha$$n ta)talama 2bada onun
OA OF

+Camei-hadisi-i/& ??? c& sh C2K +,rr/&fsl '"r mndricat& sh 12O& TJA1B +Camei-hadisi-i/ ??? c&sh C2J OJ +Isuli-#afi/& ?? c& sh KK vr fsli OK 1min mnb FJ

hlimliyin 3helmin4 v sbrin aldanb nemtlrini 'nah ilr srf edsn V O@ 2fzzl ibn Pmr deyir: V9mam :adi$34-in xidmtind mllrdn s"z dd 2n rz etdim #i& mllrd %ox zif v sstm 9mam bel buyurdu: -:a#it ol& (llahdan ba*lanma$ ist& yni bu $dr namid olma :onra is buyurdu: -1e% bhsiz& t$va il '"rln az ml t$vasz '"rln %ox mldn yaxdr VOO 2fzzl yax mllr sahibinin t$vas olmad* bard sorudu$da 9mam cavab verdi: VLl xslr var #i& insanlara yem# verir& $onular il mehriban& evlrinin $a)s hamnn zn a%$dr& amma il#in mrhld rftarnda 'naha batara$ nfsin cilovunu ldn verirlr !ununla da itatdn boyun $a%rara$ 'naha batrlar Ha#in el adamlar da vardr #i& bu cr '"zl ilri yerin yetirm# onlara nsib olmur& anca$ "zlrini 'nah v hr cr %ir#inli#dn $oruyurlar V1BB A1m/*i8m/ v mld haram1ylrdn 8/inm/ (llah-tala buyurur: JGnsan hl $ir y1myin $axsn!J ('-$s)*F=) 1zrti-0li34 6sman ibn 1neyf yazd* m#tubda bel buyurur: VGemyinin halall*nda bhn olsa& onu yem V1B1 !una '"r d m"min bnd il# n"vbd yem# v mllrinin haram olmamasna di$$t yetirmlidir !u msl& xsusil 'nah %n rait yaradan hvt $vvsinin n %l*n vaxt olan 'ncli# d"vrnn vvllrind '"z %ox %ar)r !unun %n d $lb v '"z hr cr %ir#inli#dn $oruyub )a# saxlama$ lazmdr #i& insan '"zl hvalruhiyy il smada $anad %alb sirli almd )ey*mbr& siddi$& hid v salehlrl bir' olsun 1B2 T$va hli a%$-aydn haramlardan %#inm#dn lav& bhli yem# v fitn#ar baxlardan da "zn $oruyur !u yolda u*ur $azanma$ istynlr ritd caiz olmayan 3$ada*an edilmi4
O@ OO

+!iharl-nvar/& HDDC c& sh CF1 +Isuli-#afi/& ?? c& sh KJ& tat v t$va fsli& hdis TK 1BB +Isuli-#afi/& ?? c& sh KJ& tat v t$va fsli& hdis TK 1B1 +>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4& AF-ci m#tub 1B2 +>isa/ sursinin JO-cu aysin iardir:7(llaha v )ey*mbr itat ednlr& 3axirtd4 (llahn nemt verdiyi nbilr& siddi$lr& hidlr v salehlrl bir yerd olaca$lar 7 FK

m*uliyytlr& lya$tsiz v nadrst adamlardan uza$lamal& rit uy*un ilrd d btn vacib $ayda-$anunlara riayt edib beytl-mal1BC srf etm#d hddn art$ ehtiyatl olmaldrlar 0'r o& d"vlt mmuru v ya xal$a xidmt '"strnlrdndirs& ona hval edilmi vziflri layi$inc yerin yetirmli& "z faliyytini var $vvsi il xal$a& xsusn #asb v ziflr xidmt '"strmy hsr etmlidir 9tirilmi vaxtlarn vzi "dnilsin dey& ehtiyat %n $anuni vaxtdan bir az art$ ilmli& xsusil rhbr vziflrd %alan xslr "z msuliyytlrin '"r %ox ehtiyatl olmaldrlar 1BA Ha#in %ox tssflr olsun #i& bu m"vzuya lazmi $iymt verilmir Uoxlar ar verm#d mahir& ml etm#d is sst olub bunun ziddin 'edir& xsusil $ida $bulunda v hvani 3cinsi4 msllrd he% bir ey mhl $oymurlar !el xslr ba$alarndan daha %ox zrrli olub islama zrb vururlar Gem#-i%myin v cinsi mnasibtlrin halalharaml*na fi#ir vermm# 'nahlara alud olma*n balan*cdr !una '"r d on d"rd 2sum34 "z hdis v #lamlarnda bu i#i amilin nzart altnda olmasna %ox t#id edr# bunu ibadtlrin n stn v riyaztlrin n dyrlisi hesab etmidir 0bu !sir deyir: 5!ir nfr 9mam !a$ir34-in hzurunda s"yldi: -2n mlimd zif v sstm 2sthb oruc tutma$ mn az nsib olur Ha#in minm #i& halal yem#dn ba$a bir ey yemirm 9mam !a$ir34 buyurdu: -1ans ibadt yem#-i%m#d v cinsi msllrd haramdan %#inm#dn stndrN/1BF
1BC 1BA

2slmanlarn mumi mal !u bard hzrti-0li34-nin !sr valisi 6sman ibn 1neyf yazd* m#tub daha %ox di$$ti %#ir: 5Ly 1neyfin o*lu= 2n xbr verildi #i& !sr d"vltlilrindn bir nfr sni $ona$l*a dvt etmi v sn d bu dvti $bul edib yubanmadan $ona$l*a 'etmisn 2xtlif yem#lr b"y# $ablarda bir-birinin ardnca snin $arna $oyulmudur 2n 'man etmzdim #i& sn yoxsullara la$eyd olub d"vltlilrin %a*rld* bel bir cmiyytin dvtini $bul edsn Gediyin yemy fi#ir ver 3!ax '"r halaldrm& ya yoxN4 !u zaman halall*na bh etdiyin yemyi yem& )a#l$ v halall*na y$inin olsa& yem#dn %#inm !il #i& hr mmum 3hr hans bir imamn ardcl4 'r# "z imamna i$tida edib elminin nurundan bhrlnsin 3Gni btn mllrd "zn ona bnzdr# onun biliyindn istifad etsin 4 !il #i& sizin imamnz bu dnyada yalnz #"hn )altarla& yem#lrdn d vur-tut i#i dd %"r#l #ifaytlnmidir 0lbtt& siz bel ola bilmzsiniz& la#in mn t$va& sy& ifft& )a#l$ v do*ru yolla #"m# edin 1BF Tbrsi yazr: 5!tn 'nahlar (llah $anunlarna itat etmm# sayld*ndan b"y#dr Ynahlarn b"y# v #i%i# olmas onlar arasnda# fr$lr '"rdir !u F@

!a$a bir hdisd yen o 1zrt buyurur: V(llah dr'ahnda yem#-i%m# v cinsi msllrd haramdan $orunma$dan yax ibadt yoxdurV 1BJ :0y/ v /i8i/ gnahlar !tn 'nahlar (llah $anunlarna zidd oldu*u %n b"y#dr& la#in myyn xsusiyyt v mxtlif tsirlrin '"r onlar bir-birindn fr$lnirlr 6nlardan bzisi %ox b"y#& bzisi %ox #i%i#& bzisi is orta sviyy dayr (ydndr #i& adam "ldrmyin 'nah adam d"ym#dn& zina etmyin 3$eyri-$anuni cinsi la$& #binsiz4 'nah namhrm 3"z' $adna4 baxma$dan daha b"y#dr !u baxmdan burada i#i sual meydana %xr: 1 Z!tn 'nahlarn bir-biri il m$ayisd 'cl v zif tsir mali# oldu*undan b"y#-#i%iy b"lnmsi mumi v nisbidirmiN 2 Z<rz ed# #i& bu 3mumi4 b"lm dzdr !s 'nahn b"y##i%i#liyi hans meyarla "l%lr& b"y# 'nahlar #i%i# 'nahlardan nec ayrma$ olarN !irinci suala cavab olara$ dem# lazmdr #i& 'nahlarn bir-biri il m$ayisd b"y# v #i%i# olmasna baxmayara$& onlarn bu b"lm nisbi xara#ter dayr& yni bir 'nahn "zndn b"y# 'naha nisbtn #i%i# v "zndn #i%i# 'naha nisbtn b"y# hesab olunmas mm#ndr (mma vvld $eyd etdiyimiz +,uran/ aylri v msumlarn hdislri mumi ye#unladrmada 'nahlar i#i $ism b"lm v bu b"lm %n d mumi meyar s"ylmilr Imumi b"lmd 'nahlar i#i b"y# v #i%i# $ru)a ayrlm v hr bir $ru) xsusi srada yerlmidir !u baxmdan #i%i# 'nahlardan he% biri b"y# 'nahlarn srasnda v b"y# 'nahlardan da he% biri #i%i# 'nahlarn srasnda yerlmir Ha#in 'nahlara ba$a n"$teyi-nzrdn yanama$ lazmdr Ynahlar (llah $anunlarndan boyun $a%rlmasna v itat edilmmsin '"r %ir#in v iyrncdir 1e% bir 'nah bu chtdn #i%i# deyildir& bel #i 'r bir xs (llaha boyun ymmyi #i%i# hesab edrs& onun "z b"y# 'naha batm olar 1zrti-0li34 buyurur: V0n b"y# 'nah odur #i& insan etdiyi 'nah #i%i# hesab etsin V1BK
bizim imamiyyd olan $id msllrindndir / 3+2cml-byan/ ??? c& sh C@4 1BJ +Isuli-#afi/: ?? c& sh KO +<i$h/ fsli& hdis TA 1BK +>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 hi#mt TAKK FO

V!tn 'nahlar b"y#dr& onlardan n b"yy odur #i& onunla insann smy m"h#mlnsin& %n#i 'nah#ar ya zaba d%ar& ya da (llahn rhmtin amil olaca$ Cnnt yalnz )a#lar daxil olarlar 3yni ti 'nahla br#imi behit daxil ola bilmz4V1B@ !a$a bir hdisd n$l olunur #i: V.i%i# 'nahlardan %#inin 3>zrinizd #i%i# hesab etdiyiniz 'nahlardan %#inin4 Un#i onlar istynlr ardnca drlr / 9nsan bzn 'nahn '"rmmzliy vurub: +Lybi yox& indi bu 'nah edirm& sonra 'edib t"vb edrm&/-deyr# "zn aldadr !u bard (llah-tala buyurur: J:iz qa$aq adan v sonradan y1rin y1tirdi/lri hr $ir mli azald$*8oxaltmadan qiyamt mh/msind h1sa$a 8/ri/J v yen buyurur: J-gr xa*xa dnsi 0l8snd $ir ml dalarn arasnda% g0ylrd v ya y1rd gizlnmi olsa $1l% Allah*tala onlarn hamsn gtirr% (v h1sa$n 8/r) Allah m1hri$an v hr 1yi $ilndir"J6E+ T#rar etmyi "zmz lazm biliri# #i& 'nahlarn yuxarda# b"l's nisbidir 6nlar yalnz bir-biri il m$ayisd b"y# v #i%i# ola bilrlr -mli v i ra8 q$ihli/ 1r i#i b"lmd 3#i%i# v b"y#4 'nahn 'cl v zifliyi i#i amildn-mli v obye#tiv 3icra%4 $bihli#dn asldr 0mli $bihli# 'nah#ar xsin rait v daxili xsusiyytlrindn asl olmayara$& hr#tin "znd olan %ir#inli#l $surlara aiddir 6bye#tiv $bihli# is mlin xsusiyytlrin baxmayara$& 'nah#ar xsin zehni v ruhi vziyytin ba*ldr Ynah#ar xsin raiti is $anuna boyun ymmsindn& (llah $anunlar $arsnda olan syan#arl$ v inad#arl*ndan& Tanr v insanlarn h$u$una hmiyyt vermmsindn ibartdir !tn 'nahlar yalnz bu chtdn 3obye#tiv $bihli# chtindn4 b"y#drlr Un#i bilr#dn v ixtiyari olara$ b"y# v mehriban (llahn $anunlarndan boyun $a%rma$ %ox %ir#in v iyrncdir ,tb Ravndi bel yazr: V(llah-tala Izeyir34- bel vhy etdi: 5Ly Izeyir= Ynaha batm olar#n onun #i%i#liyin baxma& bax '"r #imin $arsnda 'nah edirsn V11B
1B@ 1BO

+Isuli-#afi/ ?? c& sh 2KB 1min mnb: +!iharl-nvar/ HDD c& sh C21 JB

!tn bunlarla bel obye#tiv $bihliyin "z d btn 'nah#arlarda eyni deyildir Un#i bir xsin hvt $vvsinin t*yan etmsi nticsind 'nah etmsi mm#ndr& amma ba$a birisi hmin 'nah dinsizli# v )oz*un%ulu$ t"rtm# fi#ri il d yerin yetir bilr bhsiz& i#incinin 'nah birincidn daha b"y#dr& %n#i i#incinin 'nah etm#d m$sdi insanlar )oz*un%ulu*a v xla$szl*a %#m#dir !u cr 'nah o $dr b"y# v iyrncdir #i& onun icra%s bu 'nah t#rar etm#l Vmfsidn fil-rzV Vyer znd fitn-fsad t"rdnV #imi tannb& bzn d edam olunma*a mh#um olur !irinci is bunun #sin olara$& bu czaya layi$ deyil !una '"r d hm mli $bihli#d v hm d obye#tiv $bihli#d 'cll# v zifli# m"vcuddur 1min bu zifli# v 'cll# bir 'nahn bzn hr i#i chtdn b"y#& bzn d hr i#i chtdn #i%i# hesab olunmasna sbb olur !el #i& mli $bihli# baxmndan b"y#& obye#tiv $bihli# baxmndan is #i%i# v yaxud #sin& mli $bihli# baxmndan #i%i#& obye#tiv $bihli# baxmndan is b"y# hesab olunmas mm#ndr !u m$ddimlr di$$t yetirm#l m"vzunu ye#unladrara$ i#i mhm ntic ld ediri#: 6"Nnahlar Allahn qadaan 1tdi/lridir" Ynah sahibi olmama*a %alan bndlr ona yaxnlama$dan da %#inmlidir Tanr buyurur: J:unlar ($u h0/mlr) Allahn srhdlridir% $unlara yaxnlamayn!J (':qr)*6,;) J:unlar Allahn h0/mlridir% onlardan /nara 8xmaynJ" (':qr)*FF+) 0lbtt& V!unlara yaxnlamaynV ifadsi daha m$sduy*undur& %n#i bu ifadd srhd yaxnlama$& o biri ifadd is srhdi ama$ $ada*an olunmudur Sca Garadan ba$a bir ayd buyurur: J# /slr /i% yalan y1r ahidli/ 1tmz% faydasz $ir 1yl rastladqlar zaman onlardan z 81viri$ vqarla /18rJ ('Durqan)*;F) JPinaya da yaxn dmyin! Sn/i o% 8ox 8ir/in $ir ml v !is $ir yoldurJ" ('Gsra)*CF)
11B

+Camei-hadisi-i/ D???& sh CCA !uradan da #i%i# 'nahlar t#rar etm#l b"y# 'nah saylmasnn sbbi aydnlar Ynah t#rarlama$ itatdn boyun $a%rma*a dlalt edir !u da mlin %ox da $bih olmamasna baxmayara$& obye#tiv $bahtin artmasna sbb olub nticd b"y# 'naha %evrilir 1disd buyurulur: 50n b"y# 'nah odur #i& 'nah sahibi onu d"n-d"n t#rar ed 7 3+Camei-hadisi-i/: D???& sh CCA 4 J1

(llah-tala btn bu aylrd xbrdarl$ edir #i& 'nah srhdin yaxnlamayn& hr #im $ada*an olunmu sahnin yanndan #e%rs& %ox ehtimal #i& ora daxil olub hla# olar Ll hmin bu mzmunda 8ey*mbr3s4 v )a# 9mamlardan34 n$l olunmu %oxlu rvaytlr biz 'lib %atmdr #i& onlardan bzisin iar ediri#: 8ey*mbr3s4 buyurur: V0mllr % n"vdr: a#ar halal& a#ar haram v tam surtd h"#m mlum olmayan& onlarn arasnda bh do*uranlar Qemli& hr #im bhli mllri tr# ets& haram mllrdn d xilas olmudur bhli mllri yerin yetirn& %ox ehtimal #i& harama db& bilmyr#dn hla# olar V111 1zrti-0li34 buyurur: VQnyann ii % crdr: a#ar halal& a#ar haram v i#isinin arasnda $alan bhlilr .im bhli mllrdn %#ins& o& t$valdr& %n#i 'nahlar (llahn $ada*an etdiyi sahdir& hr #im "z srsn $ada*an olunmu sahnin #narnda otararsa& oraya daxil olma$ ehtimal varV 112 !unu da $eyd ed# #i& bu bhsi xatrlama$da& ay v hdislri dlil 'tirm#d m$sdimiz he% d hdis%ilrin nzriyysini tsdi$lm# deyildir& #sin& bunlar yada salma$da m$sdimiz 'nahdan %#inmyin vacibliyini sbut etm#dir !el olan surtd eytani v nfsani vsvslr insan 'nah iltmy thri# ed bilmz !u& bir n"v (llah yolunu tutan m"minlrin xsusi di$$t yetirmsi lazm olan riyazt v m$dir 0'r insan bu i $dm $oymasa& 'nahlar tr# etm# ona nsib olmaz F"Nnah israrla t/rar 1tmm/" Ynah n $dr #i%i# olsa da& insan ondan uza$lamaldr 0'r insan nfsani $vvlrin comas v ya 'nah #i%i# sanma nticsind bir 'naha batm olarsa& drhal (llah yad edib )eman%l$dan do*an '"z yalar il 'nahn yusun v t"vb etsin (llah-tala bu ha$da buyurur: J# mttqilr /i% $ir gnah i g0rd/lri% yaxud 0zlrin zlm 1tdi/lri zaman Allah yada sal$ (t0v$ 1dr/) gnahlarnn $alanmasn istyrlr" Ax gnahlar Allahdan $aqa /im $alaya $ilr. H onlar 1tdi/lrini $ildi/d $ir daha ona qaytmazlarJ" ('Ali*Gmran)*6C?)
111

+Isuli-#afi/: ? c& sh J@ +Esail-i/ DE??? c& sh 11A& hdis TO 112 +>hcl-sad fi mstdr#i >hcl-bla*/ ? c& sh 22F J2

!una '"r d insan 'r# he% vaxt 'nah #i%i# hesab etmsin 0mirlm"minin 0li34 buyurur: V0n )is 'nah odur #i& sahibi onu #i%i# sansnV 11C V(z 'nah #i%i# hesab etmyin& %n#i #i%i# 'nahlar sizin hesabnza yazlb t#rar olundu$ca b"y# 'nahlara %evrilrV 11A V(llah-tala d"rd nsr d"rd nsrd 'izltmidir 6nlardan biri mrlrin itat etmm#d 'izltdiyi $zbidir 6na '"r d he% bir 'nah #i%i# sanma 6la bilsin& onun i%ind (llahn $zbi olsun v sn d bunu bilmysnV 11F Nnah t/rarlaman nti si Ynah t#rar etm#l insann #fr v dinsizli# srhdin yaxnlamas mm#ndr (llah-tala buyurur: J7onra d14 Allahn aylrini yalan h1sa$ 1di$ onlar msxry qoymaqla !isli/ 1dnlrin aqi$ti la! !is oldu!J ('5um)*6E) >iy '"r 'nah t#rar etmyin ardnca bel bir a$ibt 'lirN Un#i 'nah t#rar etm#l insan $lbi $aralr Ynah "ldrc bir zhrdir& 'r $ars alnmasa& insann daxili or$anlarn zhrlyib onu mhv edr 9mam :adi$34 buyurur: V(tam 9mam !a$ir34 s"yldi: 5,lb %n 'nahdan %ox ziyanverici bir ey yoxdur Ll #i $lb 'nahla $arb onunla lbyaxa olur& nhayt& 'nah $lb stn 'lr# onu altst edir V11J Gni $lb vvl#i vziyytin '"r ml#uti 3insani4 v z (llaha trfdir& la#in 'nah nticsind onun z d"nb nasuti 3heyvani4 v eytani olur 9mam :adi$34 buyurur: VYnah insan ibadt v thccddn 3'ec ibadtlri4 mhrum edib (llah il mnacat etmyin lzztini ondan alr Ynahn tsiri iti b%a$dan da tsirlidirV 11K >ra$i s"ylmidir: 52bada bir xs bel dnsn #i& 'nah onun tyindn ya)maz !u& mm#n olan i deyil 1tta )ey*mbrlr fziltli mllri tr# etm#dn yaxa $urtara bilmdilr& o #i $ald ba$alar :"zsz #i& (llah-tala "z )ey*mbr v "vliyalarn
11C 11A

+>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 sh FFO +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDD c& sh CF1& hdis TAK 11F +Disali-:du$/: ? c& sh 1O@& hdis T2J 11J +Isuli-#afi/: ?? c& sh 2J@ 11K +Isuli-#afi/ ?? c& sh 2K2& hdis T1J +Came s-sadat/ ??? c& sh A@ JC

istdiyindn onlar el bu dnyada ayldr #i& axirtd asud olsunlar& amma #afir v fasi$lr bu nemtdn mhrumdurlar 6nlara o $dr m"hlt verilr #i& "z 'nahlarn artrb daha %ox zaba layi$ olarlar 711@ 9mam :adi$34-dn bel n$l olunur: V0'r (llah-tala bir bnd %n yaxl$ istyrs& onun 'nahlarnn czasn bu dnyada $aba*a salar Gox 'r onun )isliyini istyrs& ona bir az da m"hlt verr #i& ,iyamt 'n onu m"h#m czalandrsnV 11O !u #lam eyni il +(li9mran/ sursinin 1K@-ci aysinin mzmunudur: J<fr 1dnlr onlara v1rdiyimiz m0hlti h18 d 0zlri 8n x1yirli sanmasnlar! :izim onlara v1rdiyimiz m0hlt an aq gnahlarn daha da artrmalar 8ndr" #nlar zlil1di i $ir za$ g0r /lr!J Nnahn $0y/ v /i8i/liyinin 0l8lri .e%n bhslrd 'nahn b"y#lynn v #i%i#liyinin i#i amildn 3mli v icra% $bihli#4 asl oldu*u mlum oldu !u b"lmd "yrndi# #i& #i%i# 'nahlarda oldu*u #imi btn b"y# 'nahlar b"y# 'nah oldu*undan oxar v mtr# )ozucudurlar 0xla$szl$lar v saleh mllr barad verilmi h"#mlr rit h"#mlrindn bizim %n tam surtd anlalmad*ndan b"y# v #i%i# 'nahlar myynldirm# %n biz bir "l% lazmdr #i& bunun vasitsil onlar bir-birindn ayra bil# <i$h& xla$& tfsir v #lam alimlrinin hr biri bu bard "znmxsus sulla di$$tlayi$ $iymtli v dyrli srlr yazb-yaratmlar (mma b"y# 'nah #i%i# 'nahdan ayrma$ %n n yax meyar msumlarn34 "z #lamlarnda buyurdu$lar mtlblrdir ,ti $ada*an olunmu& (llah-tala v 8ey*mbr3s4-in #lamlarnda chnnm ati il hdlnmi 'nahlar b"y#& yerd $alanlar is #i%i# 'nahlar hesab olunur !zi rvaytlrd bu meyar xatrlatma$dan lav 'nahlardan bir ne%sinin adn v xsusiyytlrini $eyd etm#l onlar b"y# 'nah #imi $lm verilmidir !a$a rvaytlrd 'nahlardan yeddisi Vyeddi mhvediciV #imi adlandrlmdr 12B
11@ 11O

+Cames-sadat/ ??? c& sh A@ +Isuli-#afi/ ?? c& sh AAF 12B 9bn 2hbub deyir: 58ey*mbr 3s4 0hli-beyt 34-inin dostlarndan bir ne%si mnim vasitml m#tubda 9mam 2usa ibn Cfr34- b"y# 'nahlarn say v necliyi ha$da sual yazd 1zrt sualn cavabn yazara$ bel buyurdu: 5!"y# 'nahlar (llah-talann onlardan "tr chnnm zab il vd verdiyi 'nahlardr !"y# 'nahlarn xsusiyytlrindn biri d budur #i& Tanr onlar tr# edn xsin JA

!"y# 'nahlarn say bard bir ne% ry vardr !zilri onun yeddi& bzilri yetmi v bzilri d yeddi yz oldu*unu s"ylmilr hid :ani Vrhi-HmVd121 yazr: V!"y# 'nah odur #i& +,uran/da v hdislrd $ada*an olunub& ona ml edn chnnm zab il hdlnmidirV :onra yen yazr: V!"y# 'nahlarn say yeddi yz yaxndrV !u zaman $tl& zina& livat 3homose#sualizm4& mstedici maddlr $bul etm#& o*urlu$& namuslu v hyal $adnlara r atb t"hmt vurma$& d"ydn $a%ma$& yalandan ahidli# etm#& ata-anaya a* olma$& (llahn $zbindn $orxmama$ v onun rhmtindn namid olma$& "z' maln $sb etm#& $eybt etm#& yalandan and i%m#& sileyi-rhm etmm# 3yaxn $ohumlara ba %#mm#4& yetim maln yem#& trzid aldatma$& namaz txir salma$& ri zr olmadan mslmanlar ha$da& xsusn (llah v 8ey*mbr3s4 bard yalan danma$& ha$$ 'izltm#& rvt alma$& zalmlarn yannda mslmanlarn leyhin danma$& z#at vermm#& boynuna hcc 'lrs& birinci ildn txir salma$& murdar t v ya donuz ti yem#& yollarda $uldurlu$ v soy*un%ulu$ etm#& sehr-cadu il m*ul olma$ v s #imi 'nahlardan bir ne%sini sadalayara$ yazr: V!tn bu sayd$larmz m$dds rit trfindn zabla hdlnmi 'nahlardandrV 122
'nahlarn 3#i%i# 'nahlarn4 ba*lar !u rtl #i& m"min olsun 7 :onra o hzrt yeddi 'nah 5yeddi mhvedici 'nah7 ad il sadalad: 5(dam "ldrm#& ata-anann zn a* olma$& slml m*ul olma$& hicrtdn sonra trrb& namuslu v ifftli $adnlara zina#ar deyr# t"hmt vurma$& yetim maln yem# v d"ydn $a%ma$ 7 3+Isuli-#afi/ ?? c& s 2KJ4 Qini v elmi mr#zlrdn uza$lab uc$ar shralarda yaaya v bununla da "z dini vziflrini yerin yetirmy $adir olmayb tdricl dini xla$ v mdniyyti itirmy hicrtdn sonra trrb deyilir 121 ri h"#mlr bard #itab 122 !u bard art$ mlumat to)lama$ %n hdis& xla$& tfsir v hm%inin imam camaat 3)inamaz4& $azi& mcthid v ahidin dalti bard bhs edn fi$h #itablarnda# fsillr mracit ed bilrsiniz: +Esail-i/ E? c& sh 2F1M +!iharl-nvar/ HDDDE c& sh 2FM +2iratl-$ul/ D c& sh JKM +Isuli-#afi/ ?? cM +Camei-hadisi-i/ D???& sh C1OM Tfsir #itablarndan: +2cml-byan/ ??? v ?E c 3>isa sursinin tfsiri4M 50l-mizan7 tfsiri ?E c& sh CAAM 0xla$ #itablarndan +Lhyal-lum/ ?E c& sh 1JM +2hcctl-beyza/ E?? c& sh 2@M +Cames-sadat/ ??? c&sh KCM JF

:onra yen yazr: +(llah rhmtindn namid olma$& 6nun $zbindn $orxmama$& adam "ldrm#& ata-anann zn a* olma$& m"min zina etm#d r atb t"hmt vurma$& ri icaz olmadan yetim maln yem#& d"ydn $a%ma$& slm& sehr-cadu& #ihant 3ulduz fal4& zina& livat& o*urlu$la 3xsusil d"ylrd ld olunmu $nimtlrdn o*urlama$4 m*ul olma$& yalan and i%m#& vacib mllri tr# etm#& yalan ahidli# etm#& ha$$ 'izltm#& mstedici maddlr $bul etm#& beyt v hd-)eyman )ozma$ 3istr (llahla olsun& istrs d insanlarla4& sileyi-rhmi #sm# 3$ohum-$ardala la$ni #sm#& 'et-'l etmm#4& hicrtdn sonra trrb12C& (llah& 8ey*mbr3s4 v 9mamlar34 bard yalan danma$& $eybt v t"hmt vurma$& hm%inin demilr #i& btn msthb mllri tr# etm#& suya ehtiyac olmad* halda suyun art*n su istyn vermm#& sidiyin szmasndan ehtiyat etmm#& ata-anann s"ylmsin bais olan mllr $uranma$& vsiyytd israr etm#12A 3varislrin h$u$unun )ozulmasna sbb olan vsiyyt etm#412F& (llahn $za v $dri il razlamayb ona etiraz etm# 3bzi alimlrin $idsin '"r4& t#bbrl olma$& hsd a)arma$& m"minlrl dmn%ili#& 2## v 2dind dinsizli# etm#& s"z'zdirm# v $eybt& ri icaz olmadan m"minin bdn zvn #sm#& murdar ti v ba$a ncis hesab olunan eylri yem#& "z mhrmlrini 3ana& bac& "vlad v s 4 ba$a #iilr )ulla satma$& #i%i# 'nahlar t#rar etm#& )isli#lr s"v$ edib& yaxl$lardan %#indirm#& yalan danma$& vdxilafl$& xyant etm#& m"minlri s"ym# v lntlm#& onlar incitm#& hddn art$ xidmt%ilri tnbeh etm#& i%mli suyu ehtiyac olanlara vermm#& mumi 'edi-'li yolunu ba*lama$& ail zvlrini v hyat yoldann h$u$unu )ozma$& yersiz sblm#& zlm etm#& vfaszl$& i#itirli# salma$ v riya#arl$& m"minlri th$ir etm#& m"minlrin eybini axtarma$& onlar danlama$& iftira yaxma$& bd'manl$& t$val insan $orxutma$& trzid aldatma$& mr be mruf v nhy z mun#ri 3yaxl$lara s"v$ edib&
<i$hi #itablardan: +Cvahir/ D??? c&sh 2KFM +.itabl-$za/ DH c& sh 2F-FJ 3DH? c& sh 1114M +.itabl-$za/ sh 2@A 32rhum 1ac 2olla 0li .ni4 12C Llmi v dini mr#zlrdn uza$lab uc$ar shralarda yaaya v bununla da "z dini vziflrini yerin yetirmy $adir olmayb tdricl dini xla$ v mdniyyti itirmy deyilir 12A +>isa/ sursinin 2-ci aysinin mzmunu 12F 6lmayan mal v ya borcu vsiyyt edib& bu yolla vrslr zrr yetirr# onlarn h$u$unu )ozma$ JJ

)isli#lrdn %#indirm#4 tr# etm#& mcburi olmadan 'nah mclislrind oturma$& mxsusn rab i%m#& dind bidt 3dind olmayanlar ona artrma$ v ya olanlar #siltm#4& bidt%ilrl oturubdurma$& 'nah #i%i# sanma$& $umarbazl$& haram bir ey yem# #imi 'nahlarda is +)isli#lr s"v$ etm/dn axra $dr sadalad*mz 'nahlarn b"y# 'nah olmas ehtimala '"rdir& nin#i $ti surtd haram buyurulmudur Gaxsn is (llah bilirV 1r halda b"y# 'nahlarn say tam surtd aydn deyildir !l# d onlarn 'izlin v bhli $almas hr hans bir 'nah icra etm#d $orxu hissini yaratma$ m$sdildir 2sln& ,dr 'ecsinin 'izli $almas #imi !u 'ecnin hans 'ec oldu*u bilinmdiyindn mslmanlar hmin zmtli 'ecni dr# etm# niyyti il Ramazan aynn bir %ox 'eclrini hya saxlayb 3oya$ $alb4 ibadt edirlr (llah is n yaxsn bilndir 3@AI4 0xla$i fziltlr sahib olma$ %n n yax sul hvt v ehtirasa $ar zidd olub 'nahdan %#indirm#dir 9slam dini insanlarn 'naha batmasnn $arsn alma$dan lav htta onlar 'nah fi#irlm#dn d %#indirir& %n#i 'nah fi#irlm# $lbin )a# v safl*n )ozub& insan 'naha batma*a vadar edir 1zrti-0li34 buyurur: V.im %ox 'nah fi#irls& 'nahlar onu "zn trf %#rV 12J V!ir ey bard fi#irlm# o eyin yaranmasna balan*cdr 712K !una '"r d hzrti-9sa34 "z ardcllarna buyurur: V2usa ibn 9mran siz '"stri verdi #i& zina etmyin (mma mn is siz nin#i zina etmmyi& he% zina bard fi#irlmmyi d t"vsiy edirm& %n#i zinan fi#irln insan '"zl tmir olunmu evd oca$ $alayan xs #imidir !u surtd ev yanmasa da& tst onun divarlarn v tavann $araldaca$drV 12@ Y"zl xla$a yiylnm# istyn v (llah yolunu tutan xsin tr# etmsi lazm olan haramlar %oxdur !iz yalnz nmun %n onlardan bir ne%sini $eyd etm#l #ifaytlniri# (mma insanlarn %ox tssflr olsun #i& #sriyytinin mbtla oldu*u 'nahlar dil vasitsil ba verdiyindn biz burada il# olara$ dilin mumi blalarndan s"hbt a%b sonra is dil il insanda meydana 'ln bzi 'nahlar 3$eybt& eyibaxtarma$& s"z'zdirm#& istehza v s 4 burada byan edr# bzi
12J 12K

+,rr/in fsl '"r mndricat: sh 12K 1min mnb: sh C1A 12@ +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 D?E& sh CC1 JK

yerlrd d 'nahn amil v sbblrin $saca da olsa& iar edcyi# 6ndan sonra m"min bndnin tr# etmsi lazm olan ba$a 'nah v haramlarn bir ne%sini d sadalayaca*$ Iil gnahlar 0n mhm v sas bhslrdn biri d dil 'nahlar& ondan t"ryn blalardr Qil nsiyyt vasitsi #imi faydal v dyrli olsa da& ondan ba vern 'nahlar da ziyanverici v xoa'lmzdir (llah dr'ahnda ha$$ s"z dem#dn yax ibadt olmad* #imi& batil s"z d s"ylm#dn d )is 'nah yoxdur Qil blalar ha$$nda smavi tlimlrd v hi#mt sahiblrinin #lamlarnda o $dr faydal& mara$l mtlblr vardr #i& onlarn hamsn burada aradrma*a bizim vaxtmz %atmaz Ha#in bacard$ca deyilnlrdn bir ne%sin iar edcyi# 0sl m"vzu bard s"hbt balamazdan "nc nit$in hmiyyti bard $saca da olsa dansa$& m$sduy*un olard #it! $anr+ n)mti" ltf .imi (llah insanlar nit$ $abiliyytin mali# olma$la rflndirdi 1i#mt sahiblri& filosoflar nit$i tf##r v $lin ifad%isi bilib& buna '"r d onu insan ba$a canllardan ayran xsusiyyt hesab edirlr 1eyvanlarn #sriyyti onlar %n tyin olunmu myyn hdd $dr xsusi sslrl aralarnda nsiyyt yaradrlar +,uran/da da $ular v heyvanlardan bzisinin dand* etiraf edilir: J7l1yman Iavuda (!1ym$rli/d % 1lmd v ml/d) varis oldu v d1di4J @y insanlar! :iz qu dili 0yrdildi v (!1ym$rlr% !adahlara nsi$ olan) hr 1y v1rildi" :u% hqiqtn% a8q*a/ar $ir ltfdr!J ('Nml)*6>) 1zrti-0li34 ibn (bbasa bel buyurmudur: V(llah-tala $ularn dilini Qavud o*lu :leymana "yrtdiyi #imi& biz d "yrtdi 1m%inin $uruda v suda yaayan btn canllarn daV12O +,uran/da deyildiyi #imi& $ar$alar da danma*a $adirdirlr: JNhayt% onlar (Baifd/i% yaxud (amda/) qarqa vadisin 8atdqda $ir qarqa (3arqalarn !adah) d1di4 J@y qarqalar! Auvalarnza
12O

+Tfsiri-nurus-s$leyn/ ?E c& sh @2 1eyvanlarn v $ularn danmas bard art$ mlumat to)lama$ %n bax: +Tfsiri-,rtbi/ D???& s 1JF& 1JJ& +>uruss$leyn/ tfsiri ?E c& sh KK ;oolo'iyada da heyvanlar arasnda# nsiyyt ha$$nda mara$l fa#tlar var J@

girin /i% 7l1yman v ordusu 0zlri d $ilmdn sizi (ayaqlar altnda) $as$ zmsinlr!J ('Nml)*6,) Dlas& hr bir canlnn "znmxsus dili v dan* vardr 2$dds .itabda btn mxlu$larn dan*na i$rar edilib buyurulur #i& ,iyamt 'n htta bdn zvlri d onlarn 3insanlarn4 mllrin ahid durar#n sahiblri buna $ar etiraz ednd onlar bel cavab verrlr: /0r ()yi dil 1tirn Allah &izi dan+(d+rd+/2 345ussilt6 789 Iil8ili/ $axmndan nitq Qan$ v nit$ t#c insana mxsus deyildir 9bn 2nzur deyir: V>it$ danma$dr 1r bir dan$ nit$dir 7 3:onra "z s"zn tsdi$ etm# %n Vbiz $u dili "yrdildiV aysini misal %#ir 4 (rdnca is yazr: V0dbiyyat%lardan ibn :eyyid adl birisi bel yazmdr: ++,uran/n Qavudun dilindn s"yldiyi #imi& insandan ba$a di'r mxlu$lar da nit$ $abiliyytin mali#dirlr: V!iz $u dili "yrdildiV 1CB Dlas& heyvanlar bard a)arlan th$i$atlardan& ay v rvaytlrdn istifad edr#n nit$ v dan*n t#c insanlara mxsus olmamasna he% bir bh $almr ,ular& $ar$alar v bzi heyvanlar da "zlrin mxsus ss v s"zlrl nsiyyt yaradrlar !ir sra dil%ilrin nzrlri yuxarda# fi#irl st-st dr Q:;D: <lsfnin nit$i insanda tf##r v a*ln ifad%isi hesab edib onu insanla heyvanlar arasnda sas fr$lndirici cht #imi hesab etmsin baxmayara$& bu mslni vhy m#tbindn "yrnib +byan/ nit$in yerind iltm# daha m$sduy*un olard +!yan/ s"z le#si# baxmdan +nit$/ #lmsin nisbtn daha 'eni ifad im#anlarna& zn'in mna tutumuna mali#dir +!yan/ a#ar etm# dem#dir 9nsann dan*na ona '"r byan deyilir #i& onun fi#irlri s"z vasitsil a#ar olur 0'r tf##r v $l $vvsi olmasayd& insan "z ist# v ehtiyaclarn bilmyib ld etdiyi tcrb v duy*ularn ye#unladrara$ ba$alarnn baa dcyi sviyyd cmlbcml dzb izhar etmy $adir olmazd Qemli& insanda nit$ v byann bn"vrsi onun mr#zi sinir sistemi il birbaa ba*ldr !u ba*ll$ v la$ o $dr m"h#mdir #i& insan beynind azca bolu$ yaranarsa& nit$ faliyytin 'cl tsir edr Tf##r $vvsi n $dr ardcl olarsa& onun byan $drti %ox& #eyfiyyti daha art$ olar Qemli& byan i#i chtdn hmiyytlidir:
1CB

+Hisanl-rb/ D?E& sh 1@@ JO

1 !yan insann daxili hisslrini a%$layan $vvdir !yan v dilin vasitsil insann batinind#i fi#irlr a#arlanr 1eyvanlar is bu $abiliyytdn mhrumdurlar 2 !yan insanda tf##r v dncnin ifadsidir 0bs yer deyildir #i& (llah-tala +,uran/ v insan yaradln "yrnndn sonra byan "yrnmyi vur*ulayara$ buyurur: J5hman! (9rhmtli olan Allah!) (Kz !1ym$rin) '3uran) 0yrtdi" Gnsan yaratd" #na danma (fi/rini v duyularn ifad 1tmyi) 0yrtdi" ('-r*5hman)*6%F) 1zrti-0li34 buyurur: V!ilin #i& dil insan bdninin bir )ar%asdr 0'r bir xs danma$dan boyun $a%rsa& dil s"z demy $adir deyildir Gox 'r insann s"z bazas olarsa& dil ona m"hlt vermz Qo*rusu& biz 38ey*mbr3s4-in 0hli-!eyti4 s"z sultany$ :"zn cilovu limizddir .lam a*ac bizd #"# atb& yar)a$lar stmz t"#lmdr !ilin v a'ah olun #i& 3(llah siz rhm etsin4 siz el bir zamanda yaayrsnz #i& ha$$ s"z deyn az& dil h$i$ti dem#dn aciz& ha$$ axtaran v ha$$ istyn insan is xar v zlildirV 1C1 !elli#l& mlum olur #i& byan +,uran/ v yaradl tlimindn sonra nemtlrin n stndr !una '"r d insan bu nemtlrin $drini bilib (llaha #r etmlidir 0lbtt& s"yldi#lrimizin hamsnn #rn yerin yetirm# olmaz& %n#i (llah-tala "z bndlrin o $dr nemt ta etmidir #i& insanlar onlar sayma$da acizdir 5,urani-.rim7d bu bard bel buyurulur: J-gr Allahn n1mtlrini saya aq olsanz% say$ qurtara $ilmzsinizJ" ('G$rahim)*C=) Iilin ms$t v mnfi htlri .e%n bhsd dediyimiz #imi& dil xsusi #eyfiyyt mali#dir& la#in bu mslni d yaddan %xarmamaly$ #i& onun msbt v mnfi chtlri d var Qem# olmaz #i& dil (llahn n stn nemtlrindn oldu*una '"r onu %ox iltm# v hesaba almadan hr s"z danma$ olar 0#sin& ondan zruri v lazmi yerlrd istifad edilmlidir 70z*n g0zl i$adt v n ar gnah 1zrti-0li34 buyurur: V9nsann yerin yetirdiyi ibadt v itatlrin arasnda n asan v eyni zamanda (llah dr'ahnda n $iymtlisi s"z 3dil4 il yerin yetiriln ibadtdir :"zsz #i& bu #lam (llahn razl* %n onun rhmt v nemtlrinin sonsuzlu*unu ifad
1C1

+>hcl-bla*/ 3<eyzl-9slam4& xtb T22A KB

edn formada olmaldr Un#i hamya mlumdur #i& (llah "z il )ey*mbrlri arasnda sirlri a%ma$da& h$i$tlri a#arlama$da v 'izli elmlri izhar etm#d #lamdan ba$a bir eyi vasit se%mmidir Ehy v mtlblrin dr# olunmas #lam vasitsil ba tutmudur& bel #i )ey*mbrlrl insanlar arasnda da dini tbli* etm# %n s"zdn ba$a bir vasit olmamdr !uradan da aydn olur #i& s"z n '"zl vasit v n zrif ibadtdir Lyni zamanda s"zdn art$ (llah dr'ahnda n a*r czaya layi$ 'nah v insanlar arasnda n %ox )islnn narahatedici bir amil yoxdur V1C2 (dtn a*ll insann nianlrindn biri d yersiz danmama$dr& %n#i dil insan a*lnn "l%sn ifad edir 1zrti-0li34 buyurur: VQann #i& tannasz& %n#i insan "z dili altnda 'izlnmidir V1CC V9nsann batini dili altnda 'izlnmidirV 1CA 1r halda& a*ll v uza$'"rn bnd fi#irlib sonra danar 1zrt 0li34 bel s"ylmidir: V(*ll adamn dili onun $lbind& axma*n $lbi is onun dilinddirV 1CF :eyyid Rzi bu hdisi +>hcl-bla*/d n$l edn zaman deyir: V!u hdis 2"vla 0mirlm"minin 0li34-nin n $rib v dyrli #lamlarndandr 1disin mnas budur #i& a*ll insan dnmdn v fi#irlmdn a*zn a%b danmaz& la#in axma$ adam is fi#irlmdn danar !una '"r d el bil a*ll adamn dili onun $lbin& axma$ adamn $lbi is dilin tabedir Ll bu mzmunda o hzrtdn bel bir hdis n$l olunur: V(xma*n $lbi dilind& a*ll xsin dili is $lbinddirV 1CJ !a$a bir yerd is bel buyurur: V2"minin dili onun $lbind& mnafi$in $lbi v a*l onun dilinddir 7 Gni m"min danma$ istyr#n fi#irlr& sonra danar 2nafi$ v axma$ adam is a*zna 'lni s"ylyr& bilmz #i& hans s"z onun xeyrindir& hans s"z ziyanna 8ey*mbr3s4 buyurmudur: V1e% bir bndnin $lbi dzlmmi& iman dzlmz v dili dzlmmi& $lbi dzlmz V 1CK

1C2 1CC

+2isbah-ri/ DHE? fsil +>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 hi#mtTCO2M 3<eyzl 9slam4 hi#mt TC@A 1CA +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4 hi#mt 1AB 1CF +>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 sh AKJ TAB 1CJ +>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 sh AKJ TAB 1CK +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4 xtb T1KF K1

Dlas& insan dnr# danmaldr 0#s halda& ixtiyarn ldn verr& axr )u% v bdbxt olar 9nsan n $dr #i& danmamdr& s"znn a*asdr& el #i dand& oldu $ulu 1zrt 0li34 bu h$i$ti bel a%$layr: V:"z n $dr #i demmisn& snin ixtiyarndadr Ll #i dandn& sn onun ixtiyarndasan !una '"r d dilini $zl-'mn #imi saxla 3yersiz s"z xrclm4 Un#i %oxlarnn bir #lm yersiz s"z s"ylmsi b"y# bir nemti lindn zorla alb bana drd-bla 'tirmidirV 1C@ !ir %oxlar danma$dan )eman%l$ %#mi& anca$ s#ut etm#dn he% vaxt he% #im )eman olmamdr Ho*man "z "vladna buyurur: VLy "vladm& %ox vaxt mn dand*ma '"r )eman olmuam (mma s#ut etdiyim %n tssflnmmim V1CO 7/ut 1tm/ $ard $ir n18 q1yd !zi rvaytlrd bel n$l olunmudur #i& s#ut etm# danma$dan yaxdr : 8ey*mbr3s4 demidir: V2"minin nicat dilini $orumasndadrV 1AB 6 hzrt ba$a bir yerd buyurur: V.im s#ut edrs& nicat ta)arV 1A1 9mam :adi$34 buyurmudur: VHo*man "z "vladna s"yldi: 0ziz o*lum& danma$ 'mdrs& danmama$ $zldrV1A2 8ey*mbr3s4 buyurur: V.im "z salamatl*n istyirs& s#ut etsinV 1AC 3Gni& yersiz s"z danmasn 4 !ir nfr 8ey*mbr3s4-in yanna 'lib sorudu: 52n 9slam 3v $anunlar4 bard bir ne% mtlb "yrdin #i& ona ml edim Qaha ba$alarndan soruma*a ehtiyacm olmasn 7 8ey*mbr3s4 cavab verdi: VQe #i& (llaha iman 'tirdim v bu yolda d"nmz olV 1min xsin 5"zm ndn $oruyumN7 sualna o 1zrt dilin iar edr# cavab vermidi 3Gni "z dilindn $orxub ona nzart elV 1AA4 2qiqt hlinin ar
1C@ 1CO

+>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 1i#mt TC@1 +0lmhasin v lmusaviyi-!eyh$i/ ? c& sh 1JJ 1AB +Isuli-#afi/ ?? c& sh 11A +:#ut v hifzi-lisan/ fsli& hdis TO 1A1 +0lh$ai$ fi mhasinil-xla$/ 39slamiyy %a) 1CK@ h $ 4& sh JJ 1A2 2hur bir erin mzmunu 1AC +2hcctl-beyza/ E c& sh 1OC 1AA +2hcctl-beyza/ E c& sh 1O2 K2

9mam :adi$34 s#utun faydalar ha$da buyurur: V:#ut h$i$t hlinin msl#i& dnyann sabit v d"nmz h$i$tlrin bsirt '"z il baxanlarn ardr 2hz el xslr h$i$tlrd $aba$cl olmu& yazlmam #itablardan oxunulmam uzun mddtli th$i$atlar a)arm& h$i$tlri z %xarmlar V :onra s#utun fayda v tsirlrini sadalayara$ buyurur: 1 :#ut btn rahatl$larn a%ar& dnya v axirtin asayiidir 2 :#ut (llah razl*na sbb olur C :#ut ,iyamt 'n ha$$-hesabn yn'l olmasna sbbdir A :#ut xta v u%urumlardan $orunma$ vasitsidir F :#ut cahil v nadan %n )rd& alim is zintdir J :#ut nfsani thri#lri bo*ma$ %n vasitdir K :#ut nfsin rahatl* %n vasitdir @ :#ut etm#l ibadt v mnacatlarn lzztini dr# etm# olar O :#ut $lbi srtli#dn tmizlyir 1B :#ut hya v t$va $azanma$ bir yaradan amildir 11 :#ut tf##r& a*l v mrvvtin artmasna sbbdir 12 :#ut vasitsil insan dncli v '"za%$ olur :onra 9mam :adi$34 buyurur: V9ndi #i s#utun faydalar il tan oldun& sus& zruri olmaynca danma Dsusil (llah %n v (llah yolunda danma*a adam ta)mad$daV :onra yen buyurdu: 59nsanlarn mhv olmasna v ya nicat ta)masna sbb danma$ v ya susma$dr Qemli& xo o adamn halna #i& yax v )is s"z bir-birindn se%ib az danma*n& susma*n bynilmi tsir v faydalarndan xbrdardr& %n#i s#ut Tanr )ey*mbrlrinin xla$ v onun se%ilmi bndlrinin ardr 0'r bir #s s"zn $drini bilrs& yersiz danmayb s#utu "z %n ar edr :#utun '"zlliyindn xbrdar olan onu min-amanl$ xzinsi& "znn r# sirri bilr !el bir insann dan* v s#utu ibadt saylar (llahdan ba$a he% #im bu ibadtin mahiyytini bilmz 71AF Pruri rh v diqqtlayiq msl 0lbtt& $eyd etm# lazmdr #i& s#ut bard n$l olunan hdislrdn sas m$sd insann hmi susub danmamas& htta "znn v ba$alarnn h$u$unu $oruma$ lazm 'lrs bel& yen d susub "zn mdafi etmmsi deyildir 0#sin& m$sd bo-bo danma$ v uzun%ulu*un $arsn alma$dr 0'r s#ut ha$$nda n$l
1AF

+2isbah-ri/ DDE?? fsil KC

olunan rvaytlri biz bu cr rh ets#& bel %xr #i& insan hr zaman& htta zalmlarn zlm v fsad t"rdnlrin )oz*un%ulu*u $arsnda da susub etirazn bildirmmlidir Gox& bel bir tfsir zlm $arsnda susma* n b"y# 'nah hesab edn m$dds ritl ziddir 8oz*un insanlar v zalmlarn $arsnda susub etiraz edilmzs& islam thl#y mruz $alar !el hallarda dind '"stri verilir #i& s#ut m"hrn $rb mcadil edr# insanlar )oz*un%ulu$ v zlm leyhin $aldrn 1$i$tn& bu zaman susan xslr +,uran/n mhm '"striini '"rmmzliy vururlar !u '"stri vacib mllrin n hmiyytlisi olan mr be-mruf v nhy z-mn#rdir 3yaxl*a s"v$ edib )isli#dn %#indirm#4 5,urani-.rim7d v 0hli-beyt34-dn n$l olunan hdislrd bu m$dds vzifni yerin yetirm# bard %ox t#idlr olunmu& yerin yetirmynlr is tn$id edilib (llah $zbin layi$ bilinmidir 8ey*mbr3s4 buyurur: V(llah-tala dini olmayan aciz m"min il dmndirV :orudular: VQini olmayan aciz m"min #imdirNV 1zrt buyurdu: V>hy z-mn#r 3)isli#dn %#indirm#4 etmyn xsV1AJ 0'r insann hmi susub& )oz*un%ulu$ v zlm $ar %xmamas (llah dr'ahnda yax bir i olsayd& onda 9mam !a$ir34 bel buyurmazd: VEay o xsin halna #i& mr be-mruf v nhy zmn#ri 3yaxl*a s"v$ edib )isli#dn %#indirm#4 "zn vzif hesab etmir V1AK !u i icra olunmazsa& bhsiz& vacib mllrin 3namaz& oruc& hcc& xms v s 4 he% biri yerin yetirilmyc#dir 9mam !a$ir34 bel s"ylmidir: VQi'r vacib mllrin yerin yetirilmsi mr be mruf v nhy z mun#rl ba*ldrV1A@ 1zrti-0li34 yaxl*a s"v$ edib )isli#dn %#indirm# bard buyurur: V !unlarn hamsndan n hmiyytli v stn dalti mdafi etm# %n zalm h"#mdar $arsnda deyiln s"zdrV1AO Dlas& 'r rvayt v hdislrd s#utun fzilti ha$da s"z a%lrsa& sas m$sd bo-bo dan$& $eybt& t"hmt& yalan v iftiraya

1AJ 1AK

+Esail-i/ D?& sh COK +Esail-i/ D?& sh COK 1A@ 1min mnb sh COF 1AO +>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4& hi#mt TCKA KA

$ar %xma$dr !el hallarda insan 'r# "zn y*drb sussun: V:#ut yersiz dan$dan yaxdr V1FB !zi rvaytlrd insann imanna xtr yetirmyn s"hbtlr s#utdan stn hesab olunmudur 9mam 0li ibn 1seyn34-dn s"hbt v s#ut bard V!unlardan hans stndrNV-dey sorudu$da 9mam34 buyurmudu: 56nlarn hr birinin "znmxsus mnfi chtlri vardr 0'r insan bu mnfi chtlrdn salamat $urtarsa& danma$ susma$dan stndr V 51ansnn daha stn oldu*unu ndn bil#N7-dey sorudu$da o buyurdu: +(llah-tala )ey*mbr v onlarn caniinlrini susma$ %n yox& ha$$ s"z insanlara %atdrma$ %n '"ndrdi 1e% #im susma$la behit daxil olmayb (llah dostlu*una layi$ v (llah zabndan "zn $oruyub saxlaya bilmyc#dir !tn bu mnft v nticlr s"z vasitsil h$i$t $ovuur 2n he% vaxt Ynl (y nzrimd bir tutmamam 3!urada danma$ 'n& susma$ is aya oxadlmdr4& %n#i s#utu vsf edr#n dan$dan istifad edirsn& amma #lam vsf etm# %n s#utdan istifad ed bilmzsn&V1F1 Z dey cavab vermidi Gni (y Yndn nur ald* #imi& s#utun da fzilti #lamla a#ar olur !unun #si olara$& Yni (y vasitsil '"rm# mm#n olmad* #imi #lam da s#ut vasitsil baa dm# he% cr mm#n deyildir 8ey*mbr3s4 buyurur: V(llah ba*lasn o xsi #i& yax s"z deyib faydalanr v ya susub salamat $alr V1F2 9mam Riza34-dan n$l olunan bir hdisd bel deyilir: V(limin % niansi var: sbir& bili#& s#ut 1$i$tn& s#ut hi#mt $a)larndan biridir Gerind ediln s#ut ham trfindn bynilir v yax nticlr verirV 1FC !u hdislrd mnaya drindn di$$t yetirilrs& s#ut dedi#d nyin nzrd tutuldu*u aydn olar& %n#i hr s#ut bu $dr dyrli ola bilmz N-BGO-4 .e%n fsildn bel nticy 'liri# #i& byan nemti btn fayda v hmiyytlri il brabr msbt v mnfi cht d mali#dir Pznislahetm mrhlsinin vvlind msbt chtdn %ox
1FB 1F1

+0z-zri il m#arimu-ri/:sh OJ +0l-h$ai$ fi mhasinl-xla$/: sh JJM +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDE??? c& sh 2KA 1F2 +2i#atl-nvar/: sh 1KF 1FC +Isuli-#afi/ ?? c&sh 11C& +Thfl-$ul/M sh CC2 KF

mnfi cht di$$t yetirilmidir 9nsan bu mrhld bir $dr in#iaf edib "z dilin sahib olarsa& s#ut bhsinin mza#irsi bir o $dr d "nmli olmayb [smt[ mza#ir olunar Imumi s#uta [smt[ 3susma$4 deyilir :mt mnal s#utdur& yni yerind ediln s#ut Qemli& istniln ey mumi s#ut yox& yerind ediln s#utdur Un#i dediyimiz #imi& %ox vaxt danar#n v $idni bildirr#n mr 3dvt4 v nhy 3%#indirm4 zruri& vacibdir !el hallarda s#ut haramdr Iilin msuliyytlri 0xla$ alimlri bu $idddirlr #i& dili islah etm# %ox %tindir 0llri dinc $oyub ba$asnn zn sill vurma$dan& aya$lar nalayi$ yer 'etm#dn %#indirm# mm#n oldu*u halda& dil sahib durub& onu islah etm# %ox m#l msldir !una '"r d msum 9mamlar34 dili 'nahdan $oruyub saxlama$ %n ciddi ta)r$lar vermilr Un#i insanda ba vern 'nahlarn %oxu dilin islah olunmamasndan irli 'lir 8ey*mbr3s4 buyurur: V9nsann buraxd* shvlrin #sriyyti onun dilindndirV 1FA 1zrti-0li34 bel demidir: VQil el bir yrtcdr #i& 'r ban buraxsan& $uduzlab insan $a)arV1FF !a$a bir yerd o hzrt dili boyunduru*a 'lmyn xam ata oxadara$ s"ylyir: V .ii 'r# "z dilini saxlasn& %n#i ram olmayan dil sahibini hla# edr (llaha and olsun& dilini saxlamayan xs inanmram& ona faydas olan t$va ld etsin 3Gni he% #im dili islah etmmi lazm olan t$vaya yeti bilmz 41FJ !a$a bir yerd is hzrti-0li34 dilin islah olunmamasnn a$ibtinin chnnm zab il $urtaraca*n buyurur: V Uox danann shvi %ox olar :hvi %ox olann hyas az olar 1yas az olann t$vas n"$sanl olar T$vas n"$sanl olann $lbi "lr ,lbi "ln xs d chnnm daxil olar V 1FK 31y$t !"y# 'nahlardan hesab olunan dilin ziyanverici blalarndan biri d $eybtdir ,eybt ba$asnn arxasnca deyiln )is v xoa'lmz
1FA

+Lhyai-lumi-din/ 3,zali4 ??? c& sh 1B@M +.nzl-mmal/ ??? c& s FAO& hdis TK@A1 1FF +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4& hi#mt TFK 1FJ +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4& xtb-1KF 1FK +>hcl-bla* 3<eyzl 9slam4& hi#mt TCA1 KJ

s"z deyilir Imumi trif #imi hesab olunan bu ifad $eybtin n"vlrinb"htana& t"hmt& if#1F@& s"y v a#ar eyblri s"ylmy amil edilir& halbu#i bunlardan hr birinin "znmxsus trifi olub rit nzrindn xsusi h"#m mali#dir 6nlarn hams $eybt hesab olunmur ,eybt s"znn l*vi mnas mumi xara#ter dayr v bzn hdislrd d bel olur 1FO 31y$t fiqh alimlrinin tfsirind <$ihlr $eybt mxtlif triflr vermilr !u triflr forma chtdn mxtlif olsa da& mzmun baxmndan eynidir !urada m"vzunu aradrma$ v bir-birindn se%m# nzrindn mzmunlar oxardr !a$a bir ifad il des#, f$ihlr $eybt mnti$i trif verm# niyytind olmamlar #i& bir $eydin az v %oxlu*u mnann dyiilmsin sbb olsun 0#sin, f$ihlr bu $eydlri sadalayb $eybtin lamtlrin zahiri trif verm#l adtn, onlarla zahirn $ar$l* dn t"hmt& if#& s"y& eyibaxtarma& msxry $oyma$& th$ir, h"rmtsizli#& dill ziyyt verm#& dedi-$odu v s #imi oxar hallardan ayrma$ istmilr #i& $eyd olunan btn bu xsusiyytlr ri& h$u$i tsir v xsusi h"#mlrl "zn mxsus bir trzd $avranlsn Guxarda $eyd olunan amillrin hams b"y# 'nah hesab olunur& la#in onlarn haraml* $eybt oldu$larna '"r deyil !u 'nahlardan hr birinin "znmxsus 'nah drcsi vardr !unlar crim v #ffarsin 3'nahn ba*latma4 '"r fr$lnirlr 2sln& 'r bir #s hr hans bir m"minin a#ar eybini v ya a#ar 'nahlarn deyrs& 'naha batm olur& amma eyibaxtarma v dedi-$odu #imi olunan $eybtin 'nah yuxarda $eyd olunan $eybtin 'nahndan fr$lidir !a$a bir misal: !ir ba$asnn arxasnca onda olmayan xsusiyyti ona aid edn& yaxud s"yb nalayi$ s"zlr deyn $eybt etdiyin '"r yox, t"hmt v nalayi$ s"z dediyi %n 'nah#ar saylr 9nsan bir mll bir ne% 'nah ild bilr& yni bel bir xs $eybt& t"hmt& eyibaxtarma& s"y v h"rmtsizliyi bir s"zd& bir yerd cmldirib 'naha batm olur Tbii #i& bunun 'nah daha a*r v daha b"y#dr !una '"r d f$ihlrdn hr biri bir v ya bir ne% $eydi zi#r etm#l $eybtin h"#mnn hddini
1F@

!"htan v t"hmt insan 'nah#ar olmad* halda& ona $ar ediln amansz iftiradr 9f# is )oz*un%u yalanlara deyilir ritd (llah v )ey*mbr bard s"ylniln yalan if# adlanr 1FO (yinin hdisi misal olara$ a#ar eybi demyin "z d $eybt saylb tn$id edilmidir KK

tyin etmilr 0lbtt, yuxarda $eyd olundu #i& #amil bir mnti$i trif s"ylyr# bir $eydi artrb-azaltma$la onu ba$a triflrdn ayrma$ sas m$sd deyildir !una '"r d dem# olar #i& $eybt hmin l*vi mfhum olan v f$ihlrin xsusi rtlrl o mfhuma iar etdi#lri vahid bir mnaya mali#dir Ha#in $eyd etm# lazmdr #i& $eybtin haraml$ mslsind f$ihlr onun btn nmunlrind vahid bir nzr mali# deyillr 6nlardan bzilri onun haraml*nda bir $eydi artrm v bzisi d bir $eydi azaltmdr Dlas& bu $eydlr h"#mn rtlridir& nin#i m"vzunun meydana 'lm rti& yni bu $eydlri artranlar $eybtin haraml*nn bu $eydlrin ba vern surtd olmasna inanrlar !undan $eyri surtd frz ed# #i& 'r $eybt do*ru olarsa& haram olmur !el #i& 'r ba$a chtdn yni t"hmt& s"y& ziyyt #imi haram olarsa& bunun $eybt he% bir dxli yoxdur 1r halda f$ihlrin s"yldi#lri $eyd v rtlr aa*da#lardan ibartdir: 1 ,eybt sirri ifaetm xsusiyytin mali# olsun !una sasn a#ar eyiblri, 'nahlar danma$ $eybt saylmr 1"rmtsizli#, th$ir v ya )is mnada dedi-$odu oldu*una '"r $ada*an olmasna baxmayara$& mm#ndr bu 'nahn drcsi il uy*un olmasn 2 ,eyd olunmu eyib yalan olmasn Gni $eybti olunan xsd& h$i$tn& bu n"$san olsun Qemli& 'r do*ru olmazsa, bu& t"hmt saylr 6nu deyn xs d iftira% #imi czalandrlb 'nah $eybtdn daha art$ olur C Lyibaxtarma bir m$sd dasn !una sasn ba$alarnn eybini danma$ onlarn xeyirlrin '"r olarsa, s"z 'edn xsin razl* olmasa bel ri chtdn he% bir manesi yoxdur 2sln& xstnin xsusiyytlrini h#imin yannda danma$ onun h#im trfdn dz'n mayin olunub malic olunmasna '"rdir Un#i onun sa*almas xstliyinin ifa olunmas il mm#ndr :"zsz #i& xst iin vvlind xstliyinin ifa olunmasndan narahat ola bilr Ha#in onun narahat%l* bu i he% bir xll 'tirmir 1m%inin bzilrinin xla$i '"zlli#lrini trif etm# niyyti il danma$ $eybt deyildir !axmayara$ #i& onlar "z xla$i '"zlli#lrinin ifa olunmasn istmirlr 0lbtt 'r bu xla$i '"zlli#lrin ifa olunmas hmin xsin %tinliy v ziyyt dmsin sbb olarsa, bu& yax i deyildir (mma bu $eybt #imi yox& m"min $ardaa ziyyt verm# #imi hesab olunar !unun da "znmxsus ayr bir h"#m vardr
K@

A ,eybti olunann xsiyyti bilinsin 9str adn v bzi xsusiyytlirini sadalama$la& istrs d iar v #inay etm#l 0lbtt& bu o surtddir #i& eidn onu bu yolla tanya bilir Qemli, 'r mumi v namlum surtd olarsa& yaxud eidn onu tanmazsa, bu& $eybt saylmr F ,eybti olunan xs mslman v din $arda olsun !una sasn #afirlrin& mri#lrin v mlhidlrin 3dinsiz& dindn %xm4 $eybtini etmyin he% bir eybi yoxdur J ,eybti olunan a%$-a#ar $sdn 'nah edn olmasn Qemli& 'r bir #s a%$-a#ar 'naha batrsa, onun $eybti caizdir 3onun $eybtini etm# olar4 Un#i bel bir xs 'nah etm#dn v 'nah#ar olma$dan $orxub camaatn onun nalayi$ hr#tlrindn xbrdar olmasndan %#inmir <$ihlrin& xla$ alimlrinin v bzi dil%i alimlrin rit rtlri %r%ivsind $eybt bard s"yldi#lri $eyd v rtlrin to)lusu budur !u rtlrdn bzisinin le#si# mnan do*rultmamasna baxmayara$& fi$hi mnblrd v hdislrd 'lmi rtlri sasn rit h"#mlri srasna daxil etm# lazmdr 9ndi is nzrinizi bu bard 'lmi ay v hdislr clb ediri#

'3uran) $axmndan q1y$t bhsiz, $eybt b"y# 'nahlardandr !"y# 'nahlara batm xslr chnnm zabna layi$dirlr !u bard aa*da# ayd (llahtala bel buyurur: J-gr siz qadaan olunmu $0y/ gnahlardan 8/inrsinizs% :iz d sizin q$ahtlrinizin (/i8i/ g0nahlarnzn) stn 0rtr v sizi (rfli $ir mnzil) 8atdrarq" ('Nisa)*C6) 9mam :adi$34 demidir: V!"y# 'nahlar onlardr #i& (llah-tala chnnm atini onlar %n vacib bilmidirV1JB +,urani-.rim/d bir yerd $eybt iddtli tn$id edilmidir: '(Ialda) q1y$t 1di$ (zd) tn vuran hr /sin vay halna!) ('2umz)*6) '""(:ir*$irinizin 1y$ini% sirrini) aray$*axtarmayn% $ir*$irinizin q1y$tini 1tmyin! 7izdn $iriniz 0lm qardann tini y1my raz
1JB

+Isuli-#afi/ ?? c& sh 2KJ& hdis T1 KO

olarm.! (Aqin) 2amnz $u idn i/rah 1dirsiniz (d1mli, $ilin /i% q1y$t 1tm/ 0lm din qardann tini y1m/ /imidir" #ndan 8/inin!)""J ('2u urat)*6F) !u i#i aydn bel baa dlr #i& eyibaxtarma xsusiyyti $eybtd rtdir Un#i birinci ayd $eybt eyibaxtarma v tnvurma #imi tn$id olunur, sonra# ayd is "lm din $ardann tini yemy oxadlr !u bnztm ona '"rdir #i& $eybt ba$alarnn xsiyytin tcavz etm#dir :an#i $eybt edn bu vasit il $eybtini etdiyi insann xsiyytini zib meydandan %xarr !urada $eybt edn i#i mli yerin yetirmi olur: birincisi& ba$asn rsvay edir, i#incisi is& bu sulla "znn nfuz $azanmas %n %alr 1$i$td& bu m$sdl o ba$alarnn xsiyytin tcavz etmi olur& yni "z xsiyytini ba$alarnn xsiyytini mhv etm#l ucaltma$ istyir !u ayd s"ylniln ba$a bir msl d budur #i& $eybt yalnz mslmanlar bard oldu$da $ada*andr Un#i Vbir-birinizinV v Vdin $ardann tiV ifadlrindn m$sd m"minlrdir v m"minlrdn ba$asna aid deyil 2bar# ayd bildiriln %nc fi#ir budur #i, %nc xs s"hbt vaxt orada olmad* halda $eybt sayla bilr Un#i V$eybtV s"z Vhazrda olmayanV mnasndan lav V"lV mnasn da dayr (yd $eybt olunan "lm #imi frz edilir Plm insann "zn mdafi ed bilmdiyi #imi o da 3$eybti olunan4 $aib oldu*undan "zn mdafi ed bilmir Q"rdnc mtlb odur #i& "lnn 3bu dnyada4 dirilmyinin mm#n olmad* #imi& $eybti olunann da ldn 'etmi abr-hyasn yenidn br)a etm# mm#n deyildir Tanr is daha yax bilndir 0#sr insanlar dnyadan narahat #"%dlr 6nlar $iyamtd '"rb (llah dr'ahnda mha#im olunaca$lar eytann rindn, (llahn $zbindn (llaha )nah a)arr$ 'Allah !is s0zn a8q (u adan) d1yilmsini s1vmz" Aalnz zlm olunmu xslr mstsnadr" Allah (hr 1yi) 1idndir% $ilndir!) ('Nisa)*6=,) !u aylrdn bel anlalr #i& (llah-tala insanlarn )is mllrinin a#ar olunmasn istmir& %n#i onlarn eybi bir-birinin yannda ifa olunub& abr-hyas aradan 'ed bilr 2dislr nzrindn q1y$t
@B

9slami rvaytlrd d $eybt etm# $ti surtd tn$id olunmu& onun )is tsir ba*lamas dflrl vur*ulanmdir !u ha$da biz izahl #ild bhs edcyi# Un#i insanlarn %ox az $ismi $eybtin haraml*na di$$t yetirir hid :aninin dediyi #imi& mslmanlarn #sriyyti namaz $lma$& oruc tutma$& (llah dr'ahna yaxnlama*a sbb olan ibadt v mllrin %oxunun yerin yetirilmsi %n %alr& zina 3$eyri-$anuni cinsi la$4 etm#& rab i%m# v s #imi haram mllrdn %#inirlr& la#in bununla bel %ox vaxt bzilri adl$ mclislrind "zlrini haram deyib-'lm#l v yersiz s"hbtlrl mhv edir& "z din $ardalarnn abr-hyasn t"#r v bunu "zlri %n 'nah hesab etmirlr Ll bil bu mllrin '"r (llah $arsnda sor*u-suala %#ilmyc#lr Qaha bilmirlr #i& '"rd#lri ba$a ilr, etdi#lri yaxl$ v xeyir mllr birc df $eybt etm#l mhv olub 'edir 2slmanlarn xsiyytin h"rmtsizli# slmdn daha )isdir 8ey*mbr3s4 buyurur: V:lm vasitsil $azanlan bir dirhmin 'nah (llah dr'ahnda otuz alt zinadan daha b"y#dr :lmdn daha b"y# 'nah is mslmanlarn abr-hyasn t"#m#dir 71J1

31y$t zinadan daha !isdir Cabir ibn (bdulla v 0bu :id Didri 8ey*mbr3s4-dn bel n$l edirlr: V,eybtdn %#inin= ,eybt zinadan daha )isdir& %n#i zina#arn t"vb edib 'nahnn ba*lanmas mm#n, amma $eybt sahibindn halall$ alnmam 'nahn ba*lanmas is $eyri-mm#ndr 71J2 31y$t*m1yit ti y1m/ /imidir
1J1

+2hcctl-beyza/ E c& sh 2FC& +0t-tr*ib vt-trhib/ ??? c& sh FBC& ,zali +2#aift l-$lub/ sh 1FJ& +0nvari->omaniyy/ sh 2FO 1J2 +.fr-reyb/ sh JM +2#asibi-mhrrm/ sh ABM +0t-tr*ib vt-trhib/ ??? c& sh F11& hdis T2AM +Esail-i/ E???& sh JB1M +0nvari->omaniyy/ sh 2FOM +Cames-sadat/ ?? c& sh CB2M +2hcctl-beyza/ E c& sh 2F1M +Lhyal-lumi-din/ 3!eyrut %a)4 ??? c& sh 1A1 @1

+,uran/da $eybt etm# "lm m"min $ardan tini yem# hesab edildiyi #imi& rvaytlrd d bu mtlb ciddi toxunulmudur 8ey*mbr3s4 buyurur: 52"mini s"ym# 'nah& onlarla d"ym# #fr& tini yem# 3$eybt4 haram v onun malnn ehtiram $anna olan ehtiram #imidirV1JC !u& 'nahn b"y#l# v a*rl*n '"strir !el bir mna yalnz $eybt barddir ,eybti ediln xs $eybt zaman orada olmad*ndan v "zn mdafi ed bilmdiyi %n "ly bnzdilmidir !irinin abr-hya )rdsi xal$ arasnda yrtlarsa, he% bir ey il onu br)a etm# olmaz 1min adam hmi baaa* 'zr !una '"r d "z nfuz dairsinin 'enilnmsi %n $eybt edn xs san#i "lm mslman $ardann tini yeyir Tbrsi mbar# Vbir-birinizin $eybtini etmyinV aysinin nazil olmas ha$da yazr: V!u ay 8ey*mbr3s4-in shablrindn olan i#i nfrin :alman ha$da $eybt etdiyi zaman nazil olmudur 6nlar :alman yem# 'tirm# %n 8ey*mbr3s4-in yanna& 8ey*mbr3s4 d onu o vaxt beytl-maln mdiri olan Isam ibn ;eydin yanna '"ndrir Isam :almana yemy he% bir eyin olmad*n bildirdi Goldalarnn yanna $aydar#n onlarn: V>iy yem# 'tirmdinNV sualna: V 2n 8ey*mbr3s4-in yanna 'etdim v o da mni Isamnin yanna '"ndrdi Isam d yemy he% bir eyin olmad*n mn bildirdi 6na '"r d siz bir ey 'tir bilmdimV -dey :alman cavab verdi#d onlar birbirlrin dedilr: VIsam xsisli# edib yemy he% n vermdiV :alman ha$da is bel s"yldilr: V0'r onu su 'tirm# %n :mih 3su $uyusu4 $uyusuna '"ndrs#& o& $uyunu da $urudarV :onra h$i$ti "yrnm# %n Isamnin yanna 'etdilr 8ey*mbr3s4 onlara buyurdu: V2n sizin t yediyinizi mahid edirm V Qedilr: V!iz bu 'n t yemmii# V 6 s"yldi:: V:iz :alman v Isamnin tini yemisiz 3!u i#i nfrin $eybtini etmisiz4 :onra bu ay nazil oldu V1JA ,eybtin meyit ti yemy bnzdilmsi ba$a rvaytlrd d '"strilmidir +,uran/ v s"ylniln rvaytlrdn bel nticy 'lm# olar #i& $eybt $ardan $ardaa zlmndn d art$ iyrnc v %ir#in mldir

1JC

+Isuli-#afi/ ?D c& sh CFO& hdis T2M +Esail-i/ E??? c& sh J1B& hdis TC 1JA +2cml-byan/ 3!eyrut %a)4 ?D c& sh 1CF @2

31y$t yax mllri mhv 1dir ,eybt yax mllrin )u%a %xmasna v aradan 'etmsin sbb olur 9mam :adi$34 buyurur: 5,eybt etm# hr bir mslmana haramdr (lov odunu yandrb #l d"ndrdiyi #imi& $eybt d insann yax mllrini yandrb #l d"ndrir 71JF !zn insan $eybt alud oldu*undan yerin yetirdiyi btn yax mllri ldn verir 6nun mllrinin savab $eybtini etdiyi xsin mllr #itab%asna 3nameyimalna4 yazlr !u bard nzrinizi bir hdis clb ediri# 8ey*mbr3s4 buyurdu: V,iyamt 'n sizlrdn birini mllrin baxma$ %n mhr %"ln 'tirib nameyi-maln ona verrlr 6, nameyi-malna baxanda yerin yetirmi oldu*u xeyir mllrdn he% birini orada '"rmyib deyr: V9lahi, bu mnim nameyi-malm deyil& %n#i yerin yetirmi oldu*um saleh mllrdn v ibadtlrdn he% biri onun i%ind yazlmamdr V 6na deyilr: V:nin (llahn shv i tutmaz& he% bir eyi unutmaz !u& snin mllr #itabndr& amma $eybt etdiyin '"r snin yax mllrin )isliyin dand*n& $eybtini etdiyin xsin mllrin lav olunmudurV :onra hesab %#m# %n ba$asn 'tirib mllr #itab%asn ona verrlr Pz nameyi-malna baxar#n %oxlu yax ml v ibadtlrin orada yazld*n '"rb tccbl deyr: 59lahi bu& mnim nameyi-malm deyil, mn burada yazlm xeyir ilri v ibadtlri dnyada yerin yetirmmim 7 6na deyilr: 5<ilan xs snin $eybtini etdiyin '"r onun xeyir mllri snin mllr #itabna yazlmdr V1JJ 31y$t 1dn Allah himaysind d1yildir 9mam :adi$34 buyurur: 51r #im bir m"minin abr-hya )rdsini yrtma$ v eyib axtarma$ niyyti il xal$ arasnda '"zdn salma$ %n onun leyhin danarsa, (llah-tala bel xsi "z himaysindn %xarb eytann himaysin atar 1e% eytan da onu $bul etmz 71JK
1JF

+2hcctl-beyza/ E c& sh 2FFM +.fr-ryb/ sh OM +0nvari->omaniyy/ sh 2FOM +Cames-sadat/ ?? c& sh CBF 1JJ +Cames-sadat/ ?? c& sh CBJM +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDD?? c& sh 2F@M +0nvari->omaniyy/ sh 2FO 1JK +Esail-i/ E???& sh FB@M @C

31y$t insann dinini mhv 1dr 8ey*mbr3s4 buyurdu: 52slmann dinin $eybtin tsiri bdnind#i yarann tsirindn 3yarann daha drin 'etmsindn4 daha 'cldr7 1J@ 5Uobann a*ac sil#lyib yar)a*n t"#dy #imi& $eybt d insann imann $olsuz-buda$sz edir71JO 31y$tin zas bhsiz& $eybt alud olan ,iyamt 'n a*r zab '"zlyir 8ey*mbr3s4 buyurdu: 5Qnyada m"min $ardann tini yeyn v $eybtini edn xsi $iyamt 'n $eybtini etdiyi xsin $arsna 'tirib deyrlr: VQnyada diri olan vaxt tini yediyin #imi \indi #i meyitdir]& yen d onun tini ye 7 :onra da onun "lm csdindn yeyib ziyyt %#r# ba'"zn vurub fryad edr 71KB 52erac 'ecsi bir tayfa '"rdm #i& "z siftlrini drna$lar il $ayrdlar Cbrayldan sorudum #i& bunlar #imdirN/ Qedi: 5Camaatn dalnca $eybt edib onlarn abr-hyasn t"#nlr 71K1 31y$t v i$adtlrin dyrinin azalmas !a$a bir hdisd bel n$l olunur #i& $eybt alud olan xsin ibadtlrinin dyri azalr 8ey*mbr3s4 buyurur: 59nsandan bir hadis ba vermyn $dr mscidd oturub namaznn vaxtn '"zlm# ibadtdir 7 :orudular: 56 n hadisdirN7 !uyurdu: 5,eybt71K2 31y$t mllrin q$ul olunmasna man1dir 8ey*mbr3s4 demidir: V9nsan mllrinin $oru$%usu olan mmurlar onun 'n #imi i$ sa%an mlini yuxar a)ard$da mllri
+.fr-ryb/ sh 11 +Cames-sadat/ ?? c& sh CBA 1JO +0t-tr*ib v t-trhib/ ??? c& shF1A& hdis T2@ 1KB +0t-tr*ib v t-trhib/ ??? c& sh FB@&hdis T1K 1K1 +2hcctl-beyza/ E c& sh2F1M +2eracs-sadat/ sh ABKM +0t-tr*ib v t-trhib/ ??? c& sh F1B& hdis T2B +2#aiftl-$lub/: sh 1FFM +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDD?? c& sh 222 1K2 +Isuli-#afi/ ?? c& sh C@KM +.fr-reyb/ sh AM +Esail-i/ E??? c& sh FO@ @A
1J@

$bul edib n y#s# drcy %atdran ml# deyir: V!u mli sahibinin bana %r)n& %n#i mn (llah-tala trfindn ta)r$ almam #i& $eybt ednlrin yax mllrini 'eri $aytarb (llah dr'ahna a)arlmasna mane olum V1KC 31y$t 1dn $1hitdn mhrumdur 8ey*mbr3s4 buyurur: V!ehit % adama haramdr: s"z'zdirn& $eybt edn v hmi srxo olanaV1KA Q:;D: ,eybt edn 'r t"vb ets v t"vbsi $bul olunsa& yen d behit daxil olan axrnc xsdir (llah-tala 2usa ibn 9mrana vhy '"ndrdi #i& $eybt edn 'r t"vb edrs, behit daxil olan axrnc, yox 'r t"vb etmzs& chnnm daxil olan birinci xs olar V1KF 31y$t 1dn halalzad d1yildir !zi rvaytlrd bel n$l olunmudur #i& insanlarn dalnca $eybt edib onlarn hyasn t"#r# xsiyytini al%aldan halalzad deyildir& ona '"r #i halal yolla ba*lanan ntf he% vaxt bel 'naha batmaz 8ey*mbr3s4 buyurur: 5Dal$n tini $eybt etm#l yeyn xs halalzad oldu*unu yalan deyir& %n#i $eybt chnnm itlrinin yemidir 71KJ !u hdisd halalzad olmama$dan m$sd bl# d haram yem#lr v tvllddr Uox ehtimal #i& bu xsusiyyt o xslr aiddir #i& onlarn ii-)esi hmi $eybt edib v xal$ incitm# olmudur 30rb dilind indi#i zaman felinin mtmadi olmas buna dlildir4 (llah is n yaxsn bilndir 31y$t 1dn m0min d1yildir
1KC 1KA

+Esail-i/ E???& sh FOO +.fr-ryb/ : sh J 1KF +.fr-ryb/ sh 11& +2#asibi-mhrrm/ sh ABM +0lcvahir s-snviyy/ sh JJ& E?? fsil 1KJ +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDD?? c& sh 12F@M +0nvari->omaniyy/ sh 2FOM +2#asibi-mhrrm/ sh ABM +0maliye-:du$/ sh 1KA& hdis TOM mclis CK @F

!a$a bir hdisd bel n$l olunur #i& mslmann arxasnca $eybt edn xsin iman yoxdur 8ey*mbr3s4 buyurur: 5Ly dili il iman 'tirib $lbi il iman 'tirmynlr= 2slmanlarn $eybtini edib 'izli eyiblrini aramayn& %n#i hr #im "z din $ardann 'izli eyiblrini arayarsa, (llah-tala onun sirlrini fa edib onu "z ailsind rsvay edr 71KK !zilri bel tsvvr edirlr #i& $eybt yalnz dil aiddir 1albu#i insan ba$asnn eybini v %atmamazl*n dem#& yazma$& iar etm#& #inay& rmz& yeriini yamslama$ v s #imi yollarla ba$asna baa salarsa, haramdr Rvaytlrd d bu mtlb iar olunmudur (yi deyir: V!izim yanmza bir $adn 'lmidi Lvdn %xb 'ednd liml iar etdim #i& boyu balacadr 8ey*mbr3s4 buyurdu: V6nun $eybtini etdinV .imins myyn bir xsusiyytin iar etm#l yamslama$& yaxud adn %#mm#l eidnlrin s"hbti 'edn xsin #im oldu*unu bildiyi halda arxasnca danma$ da $eybtdir 0'r birisi bel hallarda $eybt alud olma$ istmirs, 8ey*mbr3s4 #imi rit $anunlar )ozuntusu '"rnd xal$a nsiht etsin 6 1zrt mumi surtd& t# bir nfr xs iar etmdn buyurard: V>iy bzilri bel ilr '"rrlrNV (yi n$l edir: V8ey*mbr3s4-in $aydas bu idi #i& bir xsin nalayi$ s"z dand*n eidnd onu incitmm# %n adn %#myib yalnz buyurard: 5>iy bzilri bel s"zlr danrlarN71K@ 31y$t qulaq asman haraml ,eybt etm# #imi $eybt $ula$ asma$ da haram v 'nahdr !u msld fi$h& xla$ alimlri arasnda he% bir fi#ir ayrl* yoxdur +Cvahir/ adl #itabn mllifi eyx 0nsari v hzrt 9mam Domeyni3r 4 buyurublar: V,eybt $ula$ asma$ haramdr 6nun haram olmas bard he% bir fi#ir mxtlifliyi yoxdurV 1KO

1KK

+Lhyal-lumi-din/ 3!eyrut %a)4 ??? c& sh 1A2M +.fr-ryb/ sh KM +Tfsiri-,rtbi/ DE? c& sh CCCM +Tfsiri-!rhan/ ?E c& sh 2BO 1K@ +0lmsttrif:/ ? c& sh 11J 1KO +Cvahir/ DD??&sh K1M +2#asibi-mhrrm/ sh AJM +2#asibi-mhrrm/ 39mam Domeyni4 ? c& sh 2O2 @J

V2iftahl-#iramV adl #itabda yazlr: V,eybt $ula$ asma*n haraml* o $dr aydndr #i& f$ihlrin #sriyyti "z #itablarnda bunu $eyd etmy ehtiyac duymamlarV1@B 2dislr v q1y$t qulaq asman haraml !u bard istinad ediln hdislrin bzisini burada n$l ediri# eyx :du$ 8ey*mbr3s4-dn n$l olunmu hdislrdn birind bel yazr: 58ey*mbr3s4 $eybt etmyi v $eybt $ula$ asma* $ada*an etmidir 71@1 1zrti-2hmmd3s4 buyurur: V,eybt $ula$ asan $eybt edn i#i nfrdn biridir 71@2 Gni $eybt $ula$ asan $eybt edn #imidir 5,eybt $ula$ asan $eybt ednlrdn biridir 71@C Qem#& $eybt mclisind i#i $eybt edn vardr: $eybt edn v $eybt $ula$ asan 1r i#isi $eybtin 'nahnda ri#dirlr 9mam :adi$34 buyurur: 52slmann $eybtini etm# #fr& ona $ula$ asma$ is ir#dir 71@A 3ulan msuliyyti 5,urani-.rim7d insan msuliyyti dil v danma$la mhdudladrlmamdr 0#sin& '"z& $ula$& $lb v dil insann msuliyytlrind ri# bilinr# buyurulur: (@y insan!) :ilmdiyin $ir 1yin ardn a g1tm ($a armadn $ir ii g0rm% $ilmdiyin s0z d1m)" Sn/i qulaq% g0z v r/* $unlarn hams (sahi$inin 1tdiyi ml% d1diyi s0z $arsind) soru* sual oluna aqdr"& ('Gsra)*C>) !ir hdisd bel n$l olunur: 5 !ir nfr 9mam :adi$34-in xidmtin yetiib s"yldi: - ,onunun #nizlri oxuyub-oynayrlar !zn su bana %xanda onlarn n*mlrin $ula$ asma$ %n %ox otururam 1zrt buyurdu:
1@B 1@1

+2iftahl-#iram/ ?E c& sh JK +2n la yhzuruhul-f$ih/ ?E c& sh AM +0maliye-:du$/ sh CAF 1@2 +2stdr#l-vsail/ ?? c& sh 1B@M +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a) HDD?? c& sh 22J4M +,rr/in fsl '"r mndricat 3sh 1J@& T1JBK4 burada bu hdis hzrti-0li 34-dn d n$l olunmudur 1@C +.fr-ryb/ 3hid :ani4 +0lfsll-vvl-fi-$sami-$eybt/ 1@A +2stdr#l-vsail/ ?? c& sh 1B@ @K

-!el etm= 6 #ii dedi: -(llaha and olsun& onlarn n*mlrin $ula$ asma$ %n 'etmirm& la#in bzn orada onlarn n*mlrini eidnd %ox otururam 9mam :adi$34 s"yldi: -2'r sn +,uran/n buyuru*unu eitmmisnmiN 5,ula$& '"z v $lbZbunlarn hams sor*u -sual olunaca$dr 7 Qedi: -(llaha and olsun& el bil bu ayni he% #imdn eitmmidim 9ndi bu ii tr# edib (llahdan ba*lanma$ istyrm 9mam :adi$34 ona buyurdu: -Qur aya*a 'et 3t"vb4 $sl et !acard*n $dr namaz $l Un#i )is bir i adt etmidin 0'r indi "lsydin& %ox a*r bir halda bu dnyadan #"%b b"y# bir msuliyyt dm olardn 9ndi is (llah dr'ahnda t"vb edib ondan ba*lanma*n dil 1@F Un#i insann boynunda $ula*n "z ha$$ vardr 9mam :ccad34 buyurur: 5,ula*n snin boynunda ha$$ budur #i& onu $lbind xo dnc, ideya v '"zl xasiyyt ml 'tirn hi#mtli #lamlar eidib $lb "trm#dn ba$a xaricl $lb arasnda la$ vasitsin %evirmysn& %n#i $ula$ )is v yax eylri ry yetirn bir $a)dr !tn $drtlr (llahn t#nmz $drtin ba*ldr 71@J 31y$ti in/ar 1di$% din qardan mdafi 1tm/ ,eybt mslsind d"rd rt vardr: 1 ,eybtin haraml* 2 ,eybt $ula$ asma*n haraml* C >hy z-mn#r 3)isli#lrdn %#indirm#4 A 2"min $ardan nfuz v hyasn $oruma$ ,eybt olunan hallarda )isli#lrdn %#indirib& $eybtin ba vermsinin $arsn alma$ v din $ardann lya$tini mdafi etm# vacibdir !a$a s"zl des#, $eybt $ula$ asmama$ v $eybt ednin s"zn mhl $oymama$ )isli#lrdn %#indirmyin nmunlrindn biri olmasna baxmayara$& bununla #ifaytlnm# olmaz 1r bir xs
1@F

+Tfsiri-brhan/ ?? c& sh A21& hdis T11M +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 E? c& sh CA& hdis TA@M +Tfsiri-0yyai/ ?? c& sh 2O2 1@J +Thfl-$ul/ sh 1@A& risaleyi-h$u$ @@

"z din $ardan mdafi edib onun lya$tinin $orunmas %n %almal, din $ardana $ar y"nldiln tn$id v eyiblri dz'n& (llah bynn vasitlrl df edib& ayi v dedi-$odularn yetimsin zmin yaradan amillrin $arsn almaldr !el oldu$da he% #s crt edib hesab-#itabsz m"minlr ha$da ayilr yayara$ onlarn lya$tin t"hmt& iftira v $eybtl l# vura bilmz Un#i mrhmtli (llah m"minlrin izzt& zmt v baucal*n istyib& bu #eyfiyytlri l#lmy %alan insanlarla dmn%ili# edir !una '"r d imanl mslmanlara bu cr da*dc amillr $ar ciddi olmalarn '"stri verir #i, s#utu )ozara$ dedi-$odu v $eybt etm#l cmiyyti %ir#lndirib m"minlrin lya$tini l#lyn v sassz aiylr vasitsil insanlarn inam hissini $ranlar yerindc susdursunlar !zilri bel 'man edirlr #i& $eybti rdd etm# 'nahn btn hallarda ba vermsinin& t#rar olunmasnn $arsn alma$ v hamya vacib olan nhy z mn#rdir Ha#in deyildiyi #imi& $eybti rdd etm# ba$a bir m"vzudur T#c $eybtin $arsn alma$ v $eybtdn %#indirm# #ifayt deyildir 0#sin& el bir i '"rm# lazmdr #i& suyu $urumu arxa bir d su 'lsin Gni $eybt olunann xsiyyti v lya$ti 'eri $aytarlsn eyx 0nsari buyurur: 5!el mlumdur #i& $eybti in#ar etm# $eybtdn %#indirm# deyildir ,eybti in#ar etm#dn m$sd $eybti olunann mdafisin $alxb ona #"m# etm#dir !u mnada #i& 'r $eybt dnyvi ilr aid olarsa, bunu eidn mslman 'r# 5bunlar eyib deyildir& eyib odur #i& (llah-tala onu $ada*an edib (llahn $ada*an etdiyi mllrdn biri d mslman $ardana (llahn eyib bilmdiyi bir eyi aid etm#dir7 desin 6na xatrlatsn #i& snin $eybt etmyin daha eyibdir 0'r o& dini zmind eyib olarsa& 3tuta$ #i& filan xs filan 'naha batd4 ona bhan 'tirm#l brat $azandrsn 2sln& namhrm baxarsa, desin& bl# el bilib mhrmlrindndir 0'r namaz tr# edibs& desin #i& bl# yadndan %xb&yaxud ba$a bir vaxt ba$a yerd $lmdr v s/ 1@K !u $ayda il eyx 0nsari s"zn davam edir: 5Qemli& 'r bhan 'tirm# mm#n olmasa, ba$a bir yolla $eybti olunana #"m# etsin 2sln& bel dem# olar #i& m"min msum deyil& bzn o da 'naha batr Gaxs budur& insan onun danlanma*n v rsvay olmasn deyil&

1@K

+2#asibi-mhrrm/ sh AJ @O

(llahdan ba*lanmasn dilsin 6la bilsin #i& (llah dr'ahnda snin 'nahn onun 'nahndan da %oxdurV 1@@ 1r halda insan bacard* $dr din $ardann $eybtini in#ar edib onu mdafi etmlidir 31y$tin in/ar 1dilmsinin ms$t tsirlri Qnya v axirt #"m#liyi 8ey*mbr3s4 buyurub: 5!ir nfrin yannda din $ardann $eybti edilrs v o da im#an daxilind onun #"myin yetirs, (llah-tala dnya v axirtd onun #"myin yetir 71@O !lalarn df edilmsi 8ey*mbr3s4-dn bel n$l olunur: V!ir #s mclisd din $ardann $eybtini eidib onu in#ar edr# mdafisin $alxarsa, dnya v axirt blalar ondan uza$laar V1OB !ehit daxil olma$ 8ey*mbr3s4 buyurur: 51r #im "z mslman $ardann lya$t v hyasn $oruyarsa, behit ona vacib olar 71O1 31y$tin in/ar 1dilmmsinin mnfi tsirlri Qnya v axirt al%a$l* 8ey*mbr3s4 buyurur: 5!ir nfrin yannda din $ardann $eybti olunarsa v o da im#an oldu*u halda& onu mdafi etmzs, (llah-tala dnya v axirtd onu "zbana buraxar 3v onu xar edr4 71O2 ,eybtin in#ar edilmsi yetmi 'naha brabrdir: eyx :du$ 8ey*mbr3s4-in buyurdu*u bir hdisi 9mam :adi$34dn bel n$l edir: 51r #im im#an oldu*u halda& din $ardann
1@@

+2#asibi-mhrrm/ AJ 1dis #itablarnda 5babut-tyir7 35danlama$ fsli74 ad altnda mxtlif hdislr vardr !u hdislr buna dlalt edir #i& 'r biri ba$asn 'nah edr#n '"rb onu danlayarsa, (llah-tala dnya v axirtd onun "zn danlayar !zi rvaytlrd bel n$l olunur #i& 'r bir xs bir m"mini hr hans bir i stnd danlayarsa, "z "lmmi o mlin sahibi olar +Isuli-#afi/ ?? c& sh CFJ 1@O +2#asibi-mhrrm/ sh AJ&M +:vabl-mal/ sh 1K@ 1OB +2#asibi-mhrrm/ sh AJ 1O1 +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 1O2 +2#asibi-mhrrm/ sh AJ OB

$eybtini in#ar etmzs, onun 'nah $eybt ednin 'nahndan yetmi df %oxdur 71OC eyx 0nsari bu hdisi n$l etdi#dn sonra s"ylyir: 5!l# d $eybt $ula$ asann bu yerd 'nahnn artmasnn sbbi budur #i& onun susmas $eybt ednin crtlnib s"zn davam etdirmsin bais olub nticd yeni-yeni $eybtlrin v ba$a 'nahlarn yaranmas %n rvac verirV 2llifin nzrinc& s#ut edib $eybti in#ar etmyn surtd $eybti eidnin 'nah daha da artr eyxin buyurdu$larndan lav& bel hallarda onun susma* ayilrin yaylmas v h"rmtsizliyin artmas %n zmin yaradb insanlar bir-birin $ar bdbin edr# hamnn inamszl*na bais olur > %ox faydal v xal$ %n %alan vicdanl xslr sassz ayilr nticsind mzlumcasna ictimai shndn uza$ladrlm v he% #im d onlar mdafi etmmidir 1$i$tn& t"hmt v $eybtlr mruz $alan xslri mdafi etmdi#d cmiyyt midsizliy& sda$tli xidmt%ilr is ruh d#nlyn d%ar olurlar !el olan halda t#c )isli#dn %#indirm#l #ifaytlnm# olmaz& hm d bu zaman ediln t"hmt v $eybtlri in#ar etm# lazmdr& yni mnti$i saslarla mdafi edr# shv dnclri $lblrdn silib bdbinli#lri ni#binliy %evirr# $eybti olunmu xsin lya$tini "zn $aytarma$ sas idir 31y$tin mn$yi !el ay v rvaytlri aradrma$la bu 'nahn n $dr iyrnc& b"y# oldu*unu v a$ibtinin nec d facili bitdiyini dr# etdi#dn sonra bu xstliyin sbb v malicsini arayb-aradra$ :dgmanlq v t sss (1yi$axtarma) 5,urani-.rim7dn bel aydn olur #i& bu 'nahn n mhm sbblrindn biri insanlara $ar bd'man olub onlarn sirrini di$$tl aradrma$dr !a$alarna $ar bd'manl$ edib hmi xal$n sirrini "yrnmy can atan xs& tbii #i& $eybt xstliyin tutula bilr B sss (aradrma) ndir. 9bn 0sir yazr: 5Tcsss 'izli eylri aradrma*a deyilir Uox vaxt eyibli sirlrin #f edilmsi mnasnda ildilir !a$asnn 'izli eyiblrini aradran xs is casus deyilir 71OA
1OC 1OA

+2n la yhzuruhul-f$ih/ ?E c& sh O +>hayeyi-ibn 0sir/ ? c& sh 2K2 O1

9nsan birin $ar bd'man olub bu minvalla davam edrs& tcsss mbtla olar hid :ani bu bard yazr:1OF 59nsanlarn daxili sirlrini tcsss etm# bd'manl*n smrsidir& %n#i insan $lbi bdbinli#l $ane olmayb onu ba$alar bard th$i$at a)arma*a vadar edir !u th$i$atlarn da nticsi budur #i& insann ba tcsss v eyibaxtarma*a $arr 1albu#i m$dds islam dini tcsss d $ada*an etmidir 5,urani-.rim7d buyurulur: 5Tcsss etmyin 7 Tcsssn mnas budur #i& (llah bndlrini sttariyyt 3"rtlm4 )rdsi arxasnda rahat buraxmayb onlarn mllri zrindn )rdni $aldrara$ Tanrnn "rt-basdr etdiyini a#ar edsn !el bir i insanlarn mxfi mllri brd mlumat to)lama*a v nticd is& sn mlum olmayanlarn a#ara %xmasna bir vasitdir 0'r bu mxfi $alsayd& $lb v dinin salamat olard 9ndi is bu bard snin "zn fi#irl= (llah-taladan mnvi in#iaf v sadt yetimyini dilV 1OJ Qemli, bu blaya d%ar olmama$ %n (llahn biz '"strdiyi yolu se%mliyi# 3urani*<rim&d $uyurulur4 @y iman gtirnlr! Sox znn*gmana qa!lmaqdan 8/inin" ($hsiz /i% znnin $zisi (h18 $ir sas olmayan) gnahdr" (:ir $irinizin 1y$ini% sirrini) aray$ axtarmayn% $ir*$irinizin q1y$tini qlmayn!J6+; ('2u urat)*6F) 0'r $eybt etm# istmirsinizs, 'r# bd'man olmayasnz& %n#i bd'manl*n nticsind insanlar bir-birinin eyiblrini& sirlrini "yrnmy %alrlar !d'manl$la arayb-axtarmann bir-birin $arl$l tsiri vardr !zn axtar a)arma$ bd'manl*a v bzn d bd'manl$ arayb-axtarma*a bais olur !una '"r d hr i#isindn %#inm# lazmdr Rvaytlrd d arayb-axtarma$ $ada*an olunmudur 6nlardan birini nmun %n burda $eyd ediri#:
1OF 1OJ

+.fr-ryb/ sh O ;ruri olan mtlb budur #i& tcsss v thsss-i#isi d arama$ mnasndadr (mma aralarnda bu fr$ vardr #i& adtn )is mllri arama*a tcsss& xeyir mllri arama*a is thsss deyilir +,urani-2cid/d hzrt G$ub34-un "vladlarna dediyi s"z bel n$l olunur: 56*ullarm= Yedin Gusifdn v $ardandan 3!in Gamindn4 bir xbr bilin7 3+Gusif/-@K4 (rt$ mlumat alma$ %n bu mnby mracit edin: +Tfsiri-,rtbi/ DE?& sh CC2-CCC 1OK !u ayd xla$ tam surtd di$$t mr#zind durmudur +,urani-.rim/d m"vzu o $dr incli# v d$i$li#l aradrlr #i& nticni aradan $aldrma$ %n sbbin aradan $aldrlmas a%$-aydn '"strilir Un#i sbb-ntic bir-birin sx ba*l msllrdir O2

5Thsss 3yaxl* aradrma4 v tcsss edib insanlarn eybini arayb axtarmayn !ir-biriniz $ar hsd a)arb #inli olmayn !irbirinizdn z %evirmyin Ly (llah bndlri= !ir-biriniz $arda olun=71O@ :ir n18 q1yd4 9ndi #i s"z bd'manl$dan dd& bu bard bir sra bhlri df etm# %n aa*da# a%$lamalar mnasib hesab ediri#: a4 bhsiz, mumi surtd he% bir $eyd v rt olmadan 'man 'nah& haram hesab etm# dz'n deyildir& %n#i "tri xatir v zehni tsvvrlrin insan trafnda ba vern hadislrl to$$umas tbii v insan iradsindn asl olmayan bir idir 9nsan iradsinin mdaxil etdiyi v yaxud 'manna )is tsir ba*lad* amildn ba$a bu cr xatirlri he% zaman xla$i v vzif borcu #imi yaxl$& %ir#inli#lrl vsf etm#, yaxl*a s"v$ etmy v )isli#lrdn %#indirmy aid etm# olmur 2sln& bir xs tcsss etm#l ba$alarnn 'izli mllrind bd'manl*n yaranmasnn tmlinin bd'man olara$ ba$alarn ittiham etmi olur !u raitd bd'manl$ ixtiyaridir& %n#i birinci surtd balan*cn& i#inci surtd is tsirin mtmadiliyinin ixtiyari olmas bunu '"strir #i& bd'manl$ ixtiyaridir !una '"r d onu tbii hesab etm# olmaz Q$i$ elmlrd sbut olunmudur #i& insann iradsi il balad* i sonradan iradsindn asl olmasa da& ixtiyari hesab olunur 2sln& 'r biri "zn hndr bir yerdn atb "ldrrs& fzada )eman olmasna baxmayara$& 'nah#ardr Un#i iin vvlind "z ixtiyar il "zn yer atd*ndan bu i ixtiyari hesab olunur 1m%inin $eyri-ixtiyari bir ii "z istyi il davam etdirn& vvld $eyri-ixtiyari olmasna baxmayara$& 'nah#ardr 2sln& 'r bir xsin ixtiyarsz olara$ '"z namhrm sataarsa& o& 'nah#ar deyildir& la#in o& bu baxa davam edrs& art$ 'nah#ardr Un#i "z iradsi il bunu davam etdirmidir !una '"r d 9mam :adi$34 buyurur: V!irinci bax snin xeyrin& i#inci bax snin ziyanna oldu*u halda& %nc bax is sni mhv edrV 1OO !una '"r d bd'manl*n balan*c olan tcsss v ayilr $ula$ asmama$& hm%inin bd'manl$ ml 'lr#n onu yaddan %xarb rea#siya vermm# lazmdr

1O@ 1OO

+Tfsiri-,rbti/ DE?& sh CC1 +:fintl-bihar/ ?? c& sh FOK OC

b4 ,eyd olunmal msllrdn biri d bd'manl*a rea#siya verm#dir !u& "z d i#i n"v ayrlr: 1.Qlbd reaksiya vermk-xla$ alimlri onu V$lbin dynV adlandrmlar 2.mld reaksiya vermk-bu da mli surtd ba$alarnn h$u$unu ta)dalama$& $eybtini $lma$ v ya t"hmt etm#l ml 'lir Qaxild rea#siya verm# insann vvld "tri xatir v sad tsvvrdn ba$a bir ey olmayan 'mann zehnind saxlayara$ yetidirib inam surtind formaladrr !el #i& i onn "zn bhli $alb 'mann y$in hesab edr# y$inli# halda oldu*u #imi tsir ba*layr !el vziyytd insan "z dostu ha$da bd'man olub ona $ar etibarn itirir !u hal mumi surtd hyatn sasn laxladara$ cmiyyti )oz*unlu*a %#n xla$i v ruhi xstliyin bir n"vdr hid :ani bu bard yazr: V2"minin arxasnca danma$& onu )islm# v eybini ba$alarna dem# haram oldu*u #imi& onun ha$$nda bd'man olma$ da haramdr !d'man dedi#d burada $lbd rea#siya verm# 3$dl-$lb4 nzrd tutulur& yni insan a*lna 'lnlri $bul edib ona saslanara$ dndy insan $ti surtd 'nah#ar bilir 1albu#i h$i$td onun %n sbut olunmam t#c bd'manl$la hmin xsi mh#um edr# insanlar arasnda lya$tini al%aldr !u& 'nah v haramdr (mma tez "tb-#e%n xatirlri (llah ba*layarV :onra bel davam edir: V!una '"r d m$dds islam ritind bel '"strilir #i& 'r birinin a*zndan rab iyi 'lrs& onu rab i%ib dey rit $anunlarna sasn czalandrma$ olmaz 6la bilsin #i& o rab a*znda $ar$ara etmi v yaxud bir ba$as onu zorla i%izdirmidir !u da a*las*an bir eydir 1r halda bu fi#ir mslman $ardaa $ar bd'man olma$ %n sas deyildir !elli#l& insan bu cr 'manlara $a)anb "z $lbind buna rea#siya ver bilmz 7 2BB 9slam 8ey*mbri3s4 buyurur: V!ir #s $ar bd'man olan zaman onu tsdi$ etm 3yni ona inanma4V 2B1 0mli surtd rea#siya verm# is odur #i& insan "z 'mann h$i$t sanara$ h$i$td oldu*u #imi ona yanasn 2sln& biri "z 'mann $ti bir xbr #imi danb ba$asn 'manna sasn ittiham edir (ydndr #i& bu cr davran insanlarn h$u$unu )ozma$& onlara $ar h"rmtsizli#& $eybt v t"hmtdn ba$a bir ey deyildir Uox
2BB 2B1

+.fr-ryb/ sh 2B 4$fsiri Qri&t6 X<=" sh2>>72 OA

zaman bel sassz v azac$ bd'manl$lar nticsind xsiyyt& istedad v lya$tlr al%aldlara$ mhv edilmi& xal$ bel ictimai v ilahi nemtlrdn mhrum olunmudur 1albu#i biz hammz yax biliri# #i& mslmanlarn xsiyyt v lya$ti toxunulmazdr 6nu $oruma$ %n %alma$ lazmdr Ll $ti xbrlr vardr #i& mslmanlarn h"rmtdn dmsin sbb oldu*una '"r ri icaz olmadan onu a%b danma$ $ada*andr& o #i $ald n ri& n d $li sas olmayan 'manlara 8ey*mbr3s4 buyurur: V(llah-tala mslmanlarn $ann& maln& namusunu toxunulmaz hesab edib onlara $ar bd'man olma* haram buyurmudur V2B2 Qogmanlq !d'manl$ cmiyytd bir-birin inam hissini mhv edib $lblri #drlndirdiyindn m$dds ritd onun #sin olara$ Vxo'manV adl #stsir mali# bir xsusiyyt vardr 1yatn btn mrhllrind ondan istifad olunmaldr& yni m"minlrin mllrini hmi xeyr yozub& son hdd $dr yaxl*a do*ru fi#irlm# lazmdr 1zrt 0li34 buyurur: V,ardann mllrini btn bhan yollar zn ba*lanana #imi yaxl*a yoz Gaxl*a do*ru yozma*a im#an olan surtd onlarn dediyi hr bir s"z $ar bd'man olma V2BC 0llam 2clisi bu cmlni bel rh edir: V1disi buyurma$da hzrti-0mirlm"minin 0li34-nin m$sdi bu olmudur #i& din $ardan s"hbt edr#n onun dan* yaxl*a do*ru zif& )isliy do*ru 'cl ehtimal olsa bel& bacard$ca yaxl*a do*ru yozma$ lazmdr 0lind #srli dlil olmayana $dr onun barsind axtar a)arma*a ha$$n yoxdur 6la bilsin #i& 'man sasszdr !u zaman tcsss etm# d $ada*andrV 2BA 1min hdis suli-fi$h 3fi$hin saslar4 elmind xo'manl*n meyarna dlalt edn dlillrdn biridir& yni 'r i#i nfr xs bir-biri il m$avil ba*layrsa& bir-biri ha$da xo'man olmaldrlar 0'r onlarn m$avilsi xo'manl$ zrind ba*lanmazsa& bu bn"vrni ictimai msllr& ticart v s ba*lanm m$avillrl la$dar
2B2

+2hcctl-beyza/ E c& sh 2J@M +Tfsiri-,rtbi/ DE?& sh CC2 2BC +Esail-i/ E??? c& sh J1AM +Isuli-#afi/ ?? c&sh CJ2 3T"hmt v bd'manl$ fsli4M +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDD?? c& sh 1OJM +0maliyi-:du$/ sh 2B& hdis T@& mclis FB 2BA +2iratl-$ul/ D? c& sh 1F OF

etibarsz hesab edrlrs& daha he% bir al-veri v m$avil etibarl olmayb& cari ilr d laxlayar& cmiyytin sas da*lar 9nsanlarda bir %ox ictimai& i$tisadi mliyyatlarn n drcd dz'n a)arlmas bard bhlr yaranar 6dur #i& 9slam dinind din $ardann iin xo'man olma$ '"stri verilmidir& %n#i bd'manl$la mbariz yollarnn n sas xo'manl$dr !unun vasitsil bd'manl*n $ars asanl$la alnr !d'manl$ insann "zndn lav cmiyyti d )oz*unladrr !d'man olan birisi shv dnc v aiydn ba$a bir ey olmayan "z 'mann ba$a adamlara da yoluxdurara$ tdricl $ti bir fi#ir #imi xal$ arasnda yayr 6ndan: 5niy v hans dlil sasn mslman $ardaa $ar bd'man olub& abr-hya )rdsini yrtara$ xsiyytini l#lyirsnN7Zdey sorudu$da cavab verir: 52n filan xsdn eitdim& filan xsdn sorumuam& mn d ba$asndan eitmim7 v s !el mlum olur #i& bu 'mann sas tamamil bo imi v4 !d'manl$ insan xisltinin %ir#in v iyrnc bir xsusiyyti oldu*u #imi& onun #si olan xo'manl$ m"minin '"zl sift v xla$i #eyfiyytlrindn saylr 9slam xla$ bizi ba$alarna $ar xo'man olma*a tvi$ edib ruhun sa*lam $almasna bu rtl zmant verir v ictimai hyat bu bn"vr zrind m"h#mltmyi t"vsiy edir 5,urani-.rim7d bu bard bel buyurulur: J9gr o yalan s0z 1itdiyiniz zaman m0min /iilr v qadnlar 0z r/lrind (0zlri haqqnda yax fi/ird olduqlar /imi dostlarnn da hli*yal $arsind) yax fi/ird olu$4 J:u a8q aydn $ir $0htandr!J*d1mli d1yildilrmi.J ('Nur)*6F) 1min ay mnafi$lr 8ey*mbr3s4-in z"vcsi (yiy b"htan atar#n nazil oldu (llah-tala bu ayni mslmanlar ha$da ayilr uydu$larna '"r nazil etmidir (yd buyurulur #i& onlar bd'man olma*n yerin 'r# mslman #ii v $adnlara $ar xo'man olub ayi yayanlar mh#um edydilr !ununla da aiy yayanlara im#an vermyib mslmanlarn namusunu $orumu olardlar +2isbah-ri/ adl #itabda bel yazlmdr: +Do'manl$ mslmann iman v ruhunun sa*laml*ndan irli 'lir 9nsann hr bir ey ni#binli# v fziltl baxmas ruhun )a#l*nn nianlrindndir/ 8ey*mbr3s4 buyurur: VPz din $ardanza $ar xo'man olun #i& bununla mnvi safl*a yetisinizV 3@F-ci fsil4 5vaytlr v $dgmanln ziyanlar
OJ

!hsimizin bu b"lmsind bd'manl*n ictimai& frdi v mnvi baxmdan n $dr thl#li olmas ha$da mlumat vern hdislri $eyd ediri# Un#i bu thl# v zrrlri bilm#l ola bilsin #i& "z xstli#lrimizi malic ed# :dgmanln frdi tsirlri T#li# !d'manl*n frdi zrrlrindn biri budur #i& bu xstliy d%ar olan insanlara etibar etmdiyindn hmi %tinli#lrl zlib bd'man oldu*una '"r he% #iml dostlu$ ed bilmir& %n#i bdbin adamlar ba$alarndan $orxdu$lar v etibar etmdi#lri %n cmiyytdn uza$laara$ insanlarla btn la$lrini #sm#dn ba$a bir ey dnmrlr 1zrti-0li34 buyurur: V!dbin olan xs hamdan $orxarV 2BF Bd1manl+! !l&in !)y&tidir !d'manl*n frdi ziyanlarndan biri d onun bir n"v $lb $eybti olmasdr 0xla$ alimlri onu $lb $eybtinin nmunlrindn biri hesab etmilr 0'r biri "z $lbind mslman $ardana $ar bd'man olarsa& ryind onun $eybtini etmi olur VYnah v onun )is tsirlriV m"vzusunda $eyd etdiyimiz #imi& m$dds dinimizd 'nah $ada*an etm#dn lav 'nah fi#irlm# d bynilmmidir 0mirlm"minin 0li34 demidir: V.im 'nah %ox fi#irlrs 3xyalnda 'nah canlandrarsa4& 'nah onu "zn trf %#rV 2BJ Un#i 'nah fi#irlm# insann ruhunun sfasn ldn vermsin sbb olur !d'manl$ da beldir 0'r biri "z din $ardana $ar bd'man olarsa v ryind el bu fi#ird d $alarsa& onun bd'manl*nn sonu $lb $eybti il bitc#dir 0xla$ alimlri bunu V$dl-$lbV adlandrmlar VI$dl-$lbV dil $eybti& t"hmt& s"z'zdirm v ba$a 'nahlarn m$ddimsidir :dgmanln i timai zrrlri !d'manl*n n zrrli nticlrindn biri d xal$ arasnda dostlu$ v mehribanl$ tellrini $rb& tfri$& ayrl$ ml 'tirmsidir
2BF 2BJ

+,rr/in m"vzuya sasn mndricat: sh 22K& TOB@A +,rr/in m"vzuya sasn mndricat: :h 12K& T@FJ1 OK

1zrti-0li34 buyurur: V1r #im bd'manl*a d%ar olarsa& onunla dostlar arasnda slh v mehribanl$ aradan 'edrV 2BK :dgmanln mnvi zrrlri !d'manl*n zrrlrindn biri d ibadtin batil olmasdr 1zrti- 0li34 insanlar bu yoluxucu blann a$ibtindn xbrdar edr# s"ylyir: V!d 'mandan %#inin& %n#i bd'manl$ ibadti batil edib 3insann4 'nahn b"y# edirV 2B@ V9man bd'manl$la bir yer s*mazV 2BO

:dgmanlq n !is gnah v zlmdr !a$a bir hdisd o ali Cnab bel buyurur: V0mlisaleh 3v 'nahsz4 insana $ar bd'man olma$ n b"y# 'nah v zlmdrV 21B ,saca& bd'manl$ zrrli nticlr mali# oldu*undan 5,urani.rim7 v msum imamlar34 onu $ada*an etmilr 1zrti-0li34 demidir: V!ir-biriniz $ar bd'man olmayn& %n#i (llah-tala onu $ada*an etmidir V211 ,eyd: !hsin bu hisssind i#i zruri mtlbi aa*da $eyd ediri#: 14 (y v rvaytlrdn bel aydn olur #i& bd'manl$ haramdr !d'manl*n inam mrhlsin %atmamas %n bel '"stri verilir #i& tbii olara$ insan zehnindn #e%n )is tsvvr v xatirlr etina edilmsin 5,urani-.rim7d 'manlardan yalnz bzisinin 'nah oldu*unun hesab edilmsin baxmayara$& yen d bel buyurulur: JSox znn*gmana qa!lmaqdan 8/inin"""J ('2u urat)*6F) 8ey*mbr 3s4 bel buyurmudur: V!d'manl$dan %#inin= Un#i o xbrlrin n yalandrV 212 6na '"r #i& bd'manl$ nfsin )isli#lr alud%iliyindn bhrlnir 0'r bir xs )a#l*n mayasndan
2BK 2B@

+,rr/in m"vzuya sasn mndricat: sh 22@& T@OFB +,rr/in m"vzuya sasn mndricat: sh 22K& T2KBO 2BO 1min mnb: sh 22@& T1BFCBA 21B +,rr/in m"vzuya sasn mndricat: sh 22K& TFFKC 211 +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDD?? c& sh 1OA 212 +:nni-Termizi:/ ?E c& sh CFJ& fsil FJ& hdis T1O@@M +Tfsiri-,rtbi/: DE?& sh CC1M +0ttr*ib v ttrhib/: ?D& sh FAF !u hdis +!iharl-nvar/ #itabnda 3!eyrut %a)4 ?? c& sh 1OF-d azca fr$l n$l olunmudur O@

bhrlnrs& znn& 'mana $a)lara$ ba$asnn lya$tini al%aldb etdiyi 'man v ya eitdiyi xbrin bhansi il onun xsiyytini l#lmz !iz inanr$ #i& (llah-tala 0llaml-$yubdur 3$eyb almini bilndir4 !tn mxlu$larn batinindn xbrdar v insanlarn niyytindn a'ahdr JAllah g0zlrin xyantini v r/lrin gizltdiyini $ilndirJ" ('Tafir)*6+) !una '"r d ba$alar ha$$nda danan msuliyytsiz adamlarn s"zn aradrma$ lazmdr 6la bilsin #i& ba$asna $ar bd'man olan xs "z 'mann biz danara$ xsi $rz v dmn%ili# zndn onun xsiyytin tcavz edib& bu vasit il d hmin adamn izzt v zmtini cmiyytd aa* salma$ istyir +,uran/da bu bard bel buyurulur: J@y iman gtirnlr! -gr $ir fasiq siz (!is) $ir x$r gtirs% drhal (onun doruluunu) yoxlayn% yoxsa $ilmdn $ir q0vm !isli/ 1dr% sonra da 1tdiyiniz !1man olarsnz!J ('2u urat)*>) Gni yoxlamadan& aradrmadan eitdiyiniz hr s"z v etdiyiniz hr 'mana etina etmyin& %n#i xal$ arasnda bu yolla fitn& dmn v ha$szl$lr ba vermi& sonradan mlum olmudur #i& bunlarn hams sasszdr 6dur #i& dand*mz hr s"z& fi#irldiyimiz hr bir 'mana v etdiyimiz hr bir ml '"r $iyamt 'n cavab vermli olaca*$ 0mirlm"minin 0li34 buyurur: V39nsanlara $ar4 bd'manl$ btn ilri bir-birin vurur v xal$ )isli#lr vadar edirV 21C !irinin %ir#in mllrini '"rmyinc onun barsind bdbin olma$ olmaz Litm#& yaxud znn etm# )isli# v yaxl$ meyar deyildir Lidiln bir %ox xbrlr sassz v dlilsizdir 9mam !a$ir34 buyurur: V1zrt 0li34-dn sual olundu #i& ha$$ v batil arasnda# msaf n $drdirN !uyurdu: VQ"rd barma$ $dr V :onra lini $ula*na v '"znn stn $oyub s"yldi: VY"zl '"rdyn ey do*rudur ,ula*nla eitdi#lrinin #sriyyti batil v yalandrV 21A 24 ,eyd olunmal mtlblrdn biri d budur #i& insanlar davrannda bir-birin $ar xo'man olmaldrlar 0'r xo'man v etibar $arl$l xara#ter damasa& hyat "z mehvrindn %xb& hm#arl$ v faliyyt %tinlc#dir Un#i inam olmayan bir cmiyytd yax v m"h#m la$lr yarana bilmz
21C 21A

+,rr/in m"vzuya sasn mndricat sh 22K& TFFKF +!iharl-nvar/: 3!eyrut %a)4 HDD?? c& sh 1OJ OO

9sllri ayrd 1tm/d n mhm in li/lr !unu da yaddan %xarma$ olmaz #i& xo'manl$ xeyrin r stn 'ldiyi cmiyytd dz'ndr& la#in rin xeyr stn 'ldiyi cmiyytd ni#binli# v yaxl*a yozma yersizdir !el bir cmiyyt bdbinli# '"z il baxma$ lazmdr& bel #i etibarl sndlr s"y#nmdn xal$n iini bhan 'tirib yaxl*a yozar$sa& "zmz aldatm olar$ !u bard hzrti-0li v 9mam 1adi34-dn n$l olunmu hdislri $eyd ediri# 1zrti-0li34 buyurur: VDeyir v yaxl*n stn 'ldiyi cmiyytd biri di'rin $ar a#ar 'nah etmdn bd'man olarsa& bhsiz& ona zlm etmidir (mma 'r r v )oz*un%ulu*un ha#im #sildiyi bir cmiyytd biri di'rin $ar xo'man olarsa& yalnz "zn aldatmdrV 21F 9mam 1adi34 demidir: V0daltin zlm ha#im #sildiyi bir cmiyytd %ir#in bir mli yerin yetirmyn $dr birinin di'rin $ar bd'man olmas haramdr ;lmn dalt stn 'ldiyi cmiyytd is yaxl* a#ar olmayana $dr birinin di'rin $ar xo'man olmasna ha$$ yoxdurV 21J 0lbtt& bunu da $eyd etm# lazmdr #i& rin xeyr ha#im #sildiyi bir cmiyytd xo'manl$ sadl"vhl# olsa da& bd'manl$ da rva deyildir !a$a bir s"zl des#& bel bir raitd sassz olara$ insanlara etibar etmyin rva '"rlmdiyin baxmayara$& t#c znn v 'mana $a)lb #imi is mha#im etm# d olmaz 5,urani-.rim7d deyilir: V ;nn is sla h$i$t ola bilmzV 3+>cm/-2@4 Qemli& bel hallarda hr i#i chtdn ehtiyat ldn verm# olmaz 9str mha#im edn zaman& istrs d xal$a etibar edr#n Dlas& arayb-aradrmadan bir i balama$ dz'n deyil 1zrti0li34 buyurur: V;nn v 'mana istinad etm#l mha#im yrtm# daltsizli#dirV 21K 9hm ilrd aradrma v 1htiyatn zruriliyi 36 cmldn ali vziflr xslrin tyin olunmas4 0lbtt& bunu da unutma$ olmaz #i& xeyrin ha#im #sildiyi bir cmiyytd $arl$l etibar bu mnada deyildir #i& aradrmadan hr
21F 21J

+>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 hi#mt T11A 5!iharl-nvar7: 3!eyrut %a)4 ?? c& sh 1OK 21K 5>hcl-bla*7 3<eyzl 9slam4 hi#mt T211 1BB

hans bir xsi ali rtb v mnsb tyin etm# olar Tbii #i& xsi v xrda msllrd xo'manl$ dz'ndr (mma mumi v mhm msllrd is bd'manl*n $ada*an olunmasna baxmayara$& xo'manl* da mha#imnin meyar #imi baa dm# olmaz !el hallarda xsin lya$tin toxunmadan h"#mn ha$$nda th$i$at a)arlmaldr Tam arxayn olandan sonra is mli i '"rm# olar 0mirlm"minin 0li34 buyurur: V 3Ly 2ali#=4 9%ilrin nzart el 6nlar imtahan etm#l v yoxlama$la i clb et 6nlar "z ryin& a*lna& $vvn '"r& mslhtsiz v th$i$at a)armadan bir i tyin etm& %n#i zorla "zbana i '"rm# zlm v xyant alovudur 6nlarn arasndan n tcrbli& n tmiz $lbli v islamda n $aba$cl olann se%& %n#i bellrinin xla$ daha yax& aillri daha )a#iz& tamah daha az v ilrin a$ibtini dnm#d daha uza$'"rndirlr V21@ :onra h"#umt $urucular bard bel buyurur: V Tsis%ilri se%r#n "z frastin& ni#binliyin v xo'manl*na 'vnm& %n#i zir# adamlar zahiri mllri il mirlrin nzrini clb etmyi yax bacarrlar V21O :lh m$avilsi bard is s"ylyir: V (mandr& ehtiyatl ol= Qmninl slh ba*layandan sonra "zn $oru= Un#i bzn dmn ona '"r yaxnlar #i& $ar trfi aldatsn !una '"r d uza$'"rnliyini i sal !el hallarda xo'manl*n #nara $oy V22B 1r halda bd'manl$la xo'manl*n hr biri %n el hallar vardr #i& d$i$ surtd aradrlmaldr 9nsan hans zamanda& hans cmiyytd v hans raitd yaad*n yax dr# etmlidir 0#s halda& xoa'lmz hadislrin $urban ola bilr !una '"r d 9mam :adi$34 buyurur: V .im "z zmansini tanyrsa& bhli ilr ona hcum ed bilmzV 221 31y$tin mali si 1r bir xstliyin malicsi %n % sas nsrn olmas zruridir: 1 narahat%l$ v a*rn hiss etm#& 2 xstliyin sbb v amillrini bilm#& C malic yolu axtarma$
21@ 21O

5>hcl-bla*7 3:bhi :alehi4 nam FC& sh ACF 5>hcl-bla*7 3:bhi :alehi4 nam FC& sh ACK 22B 5>hcl-bla*7 3:bhi :alehi4 nam FC& sh AA2 221 +Thfl-$ul/ sh 2JA 1B1

9ndi is $eybtin b"y# 'nah v thl#li xla$i xstli#lrdn olmasn etiraf etm#l vvlc bu xstliyi ml 'tirn sbbi "yrn#& sonra bu $surla mbariz a)arb nticni aradan $aldra$ (ydndr #i& nticni aradan $aldrma$ %n n yax yol yr-s#i#l mbariz a)arma$dr ,eybtin yaranma sbblri %oxdur !u bard xla$ #itablarnda el faydal v 'eni mtlblr vardr #i& biz bhsimiz uy*un onlarn bir hisssini azca izah etm#l burada $eyd edcyi# !hs balamazdan $aba$ 'lc# bhslrin icras %n sas v zmant vern % mhm msly iar ediri#: a)Etiqad v iman: 8ozucu amil& mnvi v nfsani xstli#lrl mbarizd n tsirli& hmiyytli amil imandr: (llah v ,iyamt 'nn inam 0'r bir xs (llah-tala v ,iyamt 'nn h$i$tn inanarsa& b"y# 'nahlara& xsusn t"hmt v $eybt #imi 'nahlara az batar >ec ola bilr #i& biri hesab-#itaba& $iyamt 'nn inansn& amma 'naha batma$dan $orxmasnN !u i anca$ dill iman 'tirnlr v $lbn m"min olmayanlar $ol $oyarlar !el #i& (llah-tala buyurur: J:dvi r$lr4 J:iz iman gtirdi/!J*d1dilr" I14 J7iz (ql$n) iman gtirmdiniz! An aq4 J:iz islam (myyn xsi mqsd% mnft namin) q$ul 1tdi/!J* d1yin" 2l iman sizin ql$lriniz daxil olmamdr"""J ('2u urat)*6=) !a$a bir yerd is buyurur: J"""Ur/lrind olmayan 1yi dillri il d1yirdilr"""J ('Ali* Gmran)* 6>;) b)Allah unutmamaq: 9mam :adi$34 s"ylmidir #i& 'r "z salamatl*n istyirsns& (llah yada sal& mxlu$u yox 6nu yada salma$ snin %n ibrt v $eybtdn %#inmy sbb olub& 'nahn vzin savab nsibin olar 222 0mirlm"minin 0li34 buyurur: V(llah yada salma$ $lb xstli#lrinin dvasdrV 22C v) !n!drk" tnqidiqbuletm v ya#ud $ !n!tnqid: .im "z eybindn xbrdar olsa& he% vaxt ba$alarnn eybini axtarmaz 9nsan t#bbrl& ba$alarnn eybini axtarma*a vadar edn onun xudbinliyidir !li& "zn badan-aya*a eyibli '"rn xs ba$alarn hmin eyiblr '"r danlama$dan utanar 8ey*mbr3s4 buyurur: VDo o xsin halna #i& "z eybi onu ba$asnn eybini axtarma$dan %#indirirV 22A
222 22C

+2isbah-ri/ DH?D fsil +,rr/in m"vzuya sasn mndricat sh 12A& TF1JO 22A +2hcctl-beyza/ E c& sh 2JA 1B2

n b$y!k eyib 1zrti-0li34 buyurur: V0n b"y# eyib odur #i& ba$asn "znd olan eyb '"r danlayasanV 22F !a$a bir hdisd is o& bel buyurmudur: V0n b"y# eyib odur #i& "znd ola-ola ba$asna irad tutasanV 22J n %is adam 0mirlm"minin 0li34 buyurur: V(damlarn n )isi odur #i& ba$alarnda eyib axtara& amma "z eyiblrini '"rmyV 22K 9nsanlarn bzisi ba$alarnn zif n"$tsini axtarb "z shvlrini unudurlar 8ey*mbr3s4 buyurur: V:izlrdn bziniz ba$asnn '"znd %") axtarrsnz& amma "z '"znzd tiri '"rmrsnzV 22@ Dlas& a*ll insan "z eyiblrin $a)lara$ he% vaxt ba$asnn eybini axtarma*a macal ta)maz 0'r bnd a*ll v t$val olarsa& "z drdi ba$asnn drdini duymama*a vadar etdiyi #imi& a*l v t$va onu ba$alarnn eybini axtarma*a $oymaz 1zrti-0li34 buyurur: V.im "z eybini '"rrs& ba$asnn eybini axtarma$dan %#inrV 22O 9mam !a$ir34 buyurur: V8ey*mbr3s4 buyurmudur: 51r #imd % xislt v ya onlardan biri olarsa& (llahn ltf il ba$a himayd olmayan ,iyamt 'n Tanrnn rinin saysi altnda olar: "zn rva bilni ba$alarna da rva biln& (llahn razl$ v ya $zbini bilmdn he% bir i $ol $oymayan v "znd olan eybi tr# etmmi& ba$alarnda o eybi axtarmayan .im "zndn bir eybi uza$ladrarsa& bhsiz& "znd yenidn ba$a bir eyib '"rc#dir 1r #imin ba "zn $ararsa& ba$alarnda eyib axtarma*a macal ta)mazV 2CB ,eybti )islyn ay v hdislri oxuyub fi#irlr# bu 'nahn )is a$ibtini dnn v onun dnyvi& eyni zamanda axirt aid zrrlrini anlayan xs he% vaxt bu 'naha alud olmaz !el hdislrdn bzisi vvld $eyd olundu 9ndi is insanlar $eybtdn %#indirm# bard hzrti-0li34-nin buyurdu*u xtblrdn birini burada $eyd ediri#:
22F 22J

+,rr/in m"vzuya sasn mndricat sh C@J& TC1JK +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4 hi#mt TCAF 22K +^rr/in m"vzuya sasn mndricat sh 2@K& TFKCO 22@ +Tfsiri-$rtbi/ sh 1J& sh C2K 22O +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4 hi#mt TCA1 & +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDD??& sh AO 2CB +Disali-:du$/ ? c& sh 1BO& hdis TC 1BC

VLyiblrdn )a# v hr bir %ir#inli#dn uza$ olanlar yax olard #i& 'nah#arlara $ar rhimli davranb& hmi Tanrya #r etsinlr (llaha etdi#lri bu #r ba$alarnn eybini axtarma$da onlara mane olar Pz eyib i%ind olan xs "z $ardann arxasnca danb onu d%ar oldu*u blaya '"r hans zl danlayrN >iy Tanrnn onun 'nahlar stn "rtdy )rdni unudurN 0n b"y# 'nah olan ba$alarna eyib tutma$ 'nahnn stn (llahn "rt# salmasn n %n anlamrN !a$alarn 'naha batma$ stnd nec mzmmt edirN 1albu#i "z hmin 'naha alud olmudur !l# d hmin 'naha deyil& ondan da a*rna batmdr (llaha and olsun& b"y# 'nahlara yox& htta #i%i# 'naha bel batm olarsa& ba$alarna eyib tutma$ onun %n b"y# 'nahdr Ly (llahn bndsi= 1e% #imi 'nahna '"r tez-tlsi# danlama > bilirsn& bl# (llah onu ba*lamdrN 1m%inin "z #i%i# 'nahna bel arxayn olma !l# ona '"r sn zab verildiN !unun %n d sizlrdn hr biriniz di'r mslman $ardalarnzn eybindn xbrdar olar#n "znzn eyibli oldu*unuzu bildiyiniz '"r ba$alarnn eybini tutma$dan %#inmlisiniz !u eyiblrin onda olmamas %n etdiyi #r is onun ban $ardrarV 2C1 9nsan $eybt etmy vadar edn amillr is aa*da#lardan ibartdir: 1. &'stlara uy(unla)ma ,eybtin amillrindn biri yoldal$ etdiyi adamlarla uy*unlama$dr !zilri bel tsvvr edir #i& yax xla$ v '"zl davran "z yoldalar il rftar edr#n he% #imin ondan incimmsidir 1albu#i bu cr davran ri h"#mlr $ar soyu$lu$ v riya#arl$dr 2xtlif ti)li insanlarn ondan raz $almasn istyib& "mr boyu birc dmn bel $azanma$ istmyn xs h$i$td insani fziltlrdn mhrum olmu& xla$ v iman lzztini dadmam i#izl adamdr& nec deyrlr& hr %alnan havaya oynayb& hr drd sin vurandr !ellri #l# hans trf srs& o trf d yilrlr 1zrti-0li34 insanlar % $ism b"lr: Rbbani 3ilahi4 alimlr& "zlrini xilas etm# %n thsil dalnca 'edn tlblr v hr ss ss vern& hr #ly trf yiln lsiz-aya$sz axma$lar !unlar elm

2C1

+>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 Dtb 1AB& +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4 Dtb 1AB 1BA

nurunu hyatn zlmti yollarnda %ra$ hesab etmmi v m"h#m stundan ya)mamlar V2C2 :"zn $sas& insanlarn %oxu %nc dstdndir 1min insanlar "z dostlarnn razl* %n onlara uy*unlar& htta ba$alarnn eybini axtarrlar& halbu#i onlarn rizalar (llahn $zbin sbbdir <eyz .aani 3r 4 bu bard buyurur: VLy ba$alarnn razl*n ld etm# v onlara uy*unlama$ %n $eybt edn xs= !il v a'ah ol #i& 'r di'rlrinin $eybtini $lma$la mxlu$un razl*n $azanma$ istsn& (llahn sn $zbi 'lr >ec buna raz olursan #i& mxlu$a ehtiram bslyib onun razl*n $azanrsan& la#in "z (llahn th$ir edib insanlarn xohall* namin 6nun razl*n tr# edr# $anunlarn '"rmmzliy vurursanN Pz $zbinin (llaha xatir olmasn iddia etsn d& yen d bu& $zblndiyin xsi )islmy bhan ola bilmz 0#sin& yax olard #i& $eybt ednlr $ar $zblnsn Un#i onlar n iyrnc v n )is bir 'nahla-$eybt etm#l (llaha $ar asi olub Tanrnn $zbin d%ar olmularV 2CC Qemli& insan hara 'ets& rn'ini dyin heyvanlar #imi camaatn tsiri altna dr# bu $dr d iradsiz v ixtiyarsz olmamal& "z din $ardan mdafi etm# vzin ba$alar il ss-ss verib onun eyib v shvlrini sadalamamaldr 6& bunu bilmlidir #i& im#an daxilind 'nahn $arsn alb $eybt ednlri bu %ir#in mldn %#indirm#d msuliyyt dayr 0'r $eybtin $arsn ala bilms& mclisi tr# edib bu vasit il 'naha $ar "z nifrtini bildirib dostlarnn narahat olmasna baxmayara$& (llahn razl*n "zn clb etmlidir 0#s halda& o #slrdn saylaca$ #i& 5,urani-.rim7d onlarn barsind bel buyurulmudur: J#nlar nntlrddirlrV $ir*$irindn sorua aqlar" Nnah/arlar $arsind (v sonra hmin gnah/arlara mra it 1di$ $1l d1y /lr)4 J7izi 7qr ( hnnm) salan ndir.J #nlar d1y /lr4 J:iz namaz qlanlardan d1yildi/V Aoxsulu da y1dirtmzdi/V :atil dalanlarla $irli/d $iz d dalardqJ" ('9ddssir) =E*=?) !una sasn mxtlif mclislrd he% bir msuliyyt hiss etmdn hr s"z danma$dan %#inmynlr chnnm zabna d%ar olaca$lar (llahn zabndan xilas olma$ istynlr is nalayi$ v m"minlrin
2C2 2CC

+>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 hi#mt T1AK +2hcctl-beyza/ E c& sh 2JF-2JJ 1BF

hmi $eybtini $lan dala$an adamlardan uza$lamaldrlar& %n#i 5,urani-.rim7d deyilir: J# /slr /i% yalan y1r ahidli/ 1tmz% faydasz $ir 1yl rastladqlar zaman onlardan z 81viri$ vqarla /18rJ" ('Durqan)* ;F) 2. !n! tmi *#artma ,eybtin amillrindn biri d "zn tmiz %xartma$dr& yni insan "zn tmiz %xartma$ rfsind ona aid ediln eylri ba$asnn boynuna yxr 1min xs istr 'nah birbaa rfi$inin boynuna atma$la& istrs d onu 'nah $azanma$da "zn ri# etm#l "zn tmiz %xardara$ $eybt edir 1r bir halda "zn tmiz %xartma$ %n ba$asn birbaa 'nah#ar v yaxud 'nahda itira#% #imi $lm verir 2sln& bu 'nah filan#sin iidir _ deyir E yaxud bu 'nah t#c mn aid deyil& filan#s d bu ii yerin yetirmidir !u cr davran chalt v t$vaszl$dan irli 'lir& %n#i "zn tmiz %xartma$ %n ba$asn ittiham edib $eybtini $lma$ olmaz <rz ed# #i& sl icra% ba$asdrsa& onun sirrini ifa edib abrn t"#m# ny lazmdrN 0'r xsin "z h$i$tn 'nah#ar deyils v yaxud xyant etmyibs& "zn tmiz %xaran zaman ba$asn bu ittihamda "zn ri# etm# vzin ona $ar irli srln itthamlar in#ar etmlidir !una '"r d <eyz .aani buyurur: V1r #im bu sulla $eybt edrs& bilsin #i& (llah $zblndirmidir (llah $zblndirn xsin 'nah& mxlu$u $zblndirn xsin 'nahndan a*rdr ,eybt edn xs bhsiz #i& (llahn $zbin d%ar olur !tn bunlarla yana bilmir #i& camaat ondan razdr ya yox >ticd& insanlarn ondan raz $almas xyal il 'nah "z boynundan '"trb ba$asnn boynuna yxr ;ahird "zn bu dnyada xilas edr# axirtd bdi zaba d%ar edir !u chalt v nadanl*n n axr drcsidir !dbxtdir o #s #i& dostlarn razl*na '"r axirtini xarab edV :onra <eyz yen buyurur: V!el zr 'tirmyin "z d 3t#c mn deyilm& ba$alar da bu 'naha batmlar4 chalt v nadanl*a dlalt edir& %n#i h$i$td bu zr v bhan il el bir xs t$lid edir #i& onun arxasnca 'etm# olmaz (llah $anunlarn )ozub 'nah edn xs nmun olma*a layi$ deyildir 0'r insan ba$asna baxb "zn oda atara$ cann thl# $arsnda $oyarsa& axma$casna bu i $ol $oymudur !una sasn V'r mn haram mal yemims& ba$as da yeyib& 'r zalm h"#umt trfindn mn hdiyy verilibs& ba$asna da verilib V _ s"zlrini hans a*lla zr 'tirirN >mun 'tirdiyi xslr
1BJ

dlil& sbut ola bilmz !ellri biri "zn da*dan atar#n o birilri d "zn onun dalnca da*dan atara$ hla# edn $oyunlara bnzyirlr 2CA Qemli& he% vaxt ba$alarnn haram iini zr 'tirm#l "znn %ir#in mlin brat $azandrara$: V!u haram ii t#c mn yerin yetirmmimV- dem# olmaz !el zrlr (llah dr'ahnda m$bul deyildir +. ,-ti#ar !ir $ru) insanlar da iftixar etm#l $eybt mbtla olurla& yni "z fzilt v stnl#lrini '"strm# %n ba$alarn #i%ildr# onlarn $eybtini edirlr Pzlrini di'rindn stn tantdrma$ %n: [<ilan#s he% bir ey bilmir[-dem#l onun eyiblrini sadalama*a balayr& daha bilmirlr #i& bel danma$la ba$alarnn nzrini clb etm#dn art$ nifrt $azanrlar !u xstli# 3iftixar& "zn triflm4 b"y# 'nahlardan %oxunun yaranmasna sbbdir 6nlardan biri d $eybtdir !una '"r d 5,urani-.rim7d v msum imamlar34 trfindn bu ciddi tn$id edilmidir !iz burada $saca olara$ onlardan bir ne%sini $eyd ediri#: .Quran/ ba#mndan $ !n!tri,urani-.rim7d bel '"stri verilir #i& insan he% vaxt "zn triflyib ba$alarn )islmmlidir& %n#i he% #imin ba$asnn daxilindn xbri yoxdur: JKznz tmiz 8xartmayn" #% Allahdan qorxu$% !is mllrdn 8/innin /im olduunu n g0zl $ilndirJ" ('N m)*CF) JKzlrini tmiz 8xaranlar g0rmrsnmi. Q1yr (1l d1yil)% Allah istdiyini tmiz 8xarar v onlara xurma 8yirdyind/i nazi/ t1l qdr zlm olmaz"W ('Nisa)*=+) !una '"r d t$val insan "zn triflm#dn sa$nb tam surtd btn eyib v %atmazl$lardan uza$ oldu*unu hesab etmmlidir !el rftar eytana& lov*a v a*lsz insanlara xas olan bir xisltdir 0dis ba#mndan $ !n!tri9slam hdislrind d "zntrif ciddi surtd tn$id edilmidir 1zrt 0li34 buyurur: V 3T$vallar4 "z mllrindn az da olsa& raz deyillr Pz mllrini %ox bilmzlr 6nlar "zlrini ittiham edr# "z mllrindn $orxarlar 3bl# (llah dr'ahnda $bul olunmad4 6nlardan biri triflnn zaman $orxuya db deyr: V2n "zm ba$alarndan yax tanyram& (llah mllrimi mndn yax bilir
2CA

+2hcctl-beyza/ E c& sh 2JJ 1BK

9lahi= 2ni onlarn 'man etdi#lrindn art$ t$val et !ilmdi#lri 'nahlarm ba*la= V2CF 1zrti-0li34 2aviy ibn 0bu :fyana yazd* m#tubunda buyurur: V 9nsann "zn triflmsini (llah $ada*an etmsydi& m"minlrin $aba$cadan xbrdar oldu*u v eidnlr tan olan 3"zm bard4 %oxlu fziltlr sadalayardm V2CJ !a$a bir yerd is bel deyir: V9nsann "zn triflmsi do*ru s"zn n %ir#inidirV 2CK 2"min "zn ba$alarndan stn tutmamal& #sin& ba$alarn "zndn stn hesab etmlidir !u bard hzrt 0li ibn 2usa Riza34 bel buyurur: -1e% bir mslmann a*l 'r onda on xislt olmasa& #amil olmaz !unlardan onuncu xislt bilirsinizmi ndirN Qedilr: -Gox bilmiri# !uyurdu: -Y"rdy adam "zndn t$val hesab etm# 9nsanlar i#i dsty b"lnrlr: t$val v t$vaszlar 0'r biri "zndn aa* sviyyd bir xs '"rrs& desin: 5!l# batini mndn yaxdr 6nun batininin yax olmas onun %n yaxdr 2nim yaxl*m is a#ardr !l# d bu yaxl*n a#ar olmas mnim zrrimdir 7 0'r "zndn yaxs v t$vals il rastlaarsa& onun $arsnda tvaz"#arl$ etsin #i& "z d hm%inin bu drcy yetisin !el rftar ets& izzt v h"rmti artar& ad yaxl*a %#ilr 2C@ Dlas& m"min "zn triflm#l 3"zntrif d islam nzrindn tn$id edilmidir4 ba$asn )islmmlidir Pzn triflm#l di'rlrini th$ir ednlr bilsinlr #i& ha$$nda $eybt etdi#lri xsi eidnlrin '"zndn salm olurlar ,eybt edn xs is insanlarn razl*n $azanma$dan "tr (llah dr'ahnda "z fzilt v dyrini ldn verm#dn lav ,iyamt 'nnd d (llahn $zbindn $urtara bilmyc#dir 1. 0sd ,eybti yaradan sbblrdn biri d hsddir 6nu malic etm# %n bu 'nahn b"y#ly ha$da %ox dnm# lazmdr& %n#i bu
2CF 2CJ

+>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 Dtb 1OC 1min mnb: nam 2@ 2CK +,rr/ 2"vzuya sasn mndricat: sh CJ1& T2OA2 2C@ +Thfl-$ul/: sh AAC 1B@

minvalla $eybt edn xs slind i#i 'naha batara$ i#i zab birli#d $azanr-biri hsd v di'ri $eybtin zab 1r i#isi b"y# 'nahdr 1sd a)aran ba$asna nemt verildiyin '"r )axll$ v ruhi zab %#ir !u zab dnyada sona yetmir& #sin& axirtd onun zab bir az da artr >ticd& dnya v axirtd zrr%#nlrdn olur& %n#i hsd a)aran hsd olunann $eybtini etm#l onu mhv etm# istyir& la#in "zn mhv etmi olur& yerin yetirmi oldu*u saleh mllri $eybt etdiyindn hdiyy olara$ $eybti olunana ba*layr !una sasn hsd a)aran "znn dmni& )isldiyi xsin is dostudur& ona '"r #i& $eybti olunann 'nahlar $eybt ednin& onun saleh mllri is $eybti olunann nameyi-malna yazlr Dlas& hsd zndn $eybt etm# axma$ v nadanl*a dlildir 1sd v )islm# hsd olunann v )islnnin xal$ trfindn sevilmsin sbb ola bilr 1r hans bir xsin arxasnca danma$ onun mvff$iyytini lindn almr& #sin& xta#ar v t$vaszlarn eyib tutma*& mzmmti hsd olunann sevilmsi v h"rmtinin artmasna sbb ola bilr ,oy bdxahlar hr n istyirlr& desinlr Tcrb '"strir #i& bel hallarda insanlar hsd a)aranlarn s"zn $bul etmyib mzlumcasna hdf alnanlara trf z %evirir: V(llah-tala bir 'izli fzilti a#ar etm# istyr#n hsd a)aran xsin dilini a%r V2CO 2. 3i)#nd v isteh a !u bard 'eni bhs edcyi# +2hcctl beyza/ adl #itabn mllifi bu ruhi xstliyin malicsi bard buyurur: V!a$asna istehza etm#d m$sdin onu xal$n '"znd al%altma$dr& halbu#i "zn (llah& ml#lr& )ey*mbrlr yannda al%altm olursan 0'r bir an olsun bel $iyamt 'nnd %#ilc# hsrt& dnyada etdiyin cinayt v mhr 'nnn baaa*l*& msxr etdiyin xsin 'nahn boynuna alb& 'nahnn a*rl*n "z zrin '"trr# zablarna d"zb chnnm daxil edilmyin v o 'nn bu #imi b"y# rsvay%l* ha$da dnsn& bhsiz& bu fi#ir sni ba$alarna rixnd edib onlar al%altma$dan %#indirr 7 !a$alarnn yannda al%altma$ v onlar 'ldrm# %n biri la* edn zaman 'r di$$t etsn& bir $dr fi#rldi#dn sonra baa dc#sn #i& sn "zn la* olunma*a v 'lnc vziyyt dmy daha layi$sn !il v a'ah ol #i& sn bu 'n bir mslman bir ne% nfrin yannda la* edirsns& $iyamt 'nnd "zn btn insanlarn '"z $arsnda la* olunaca$san 9nsan 'r "z mllrinin batinin
2CO

+2hcctl-beyza/ E c& sh 2JK 1BO

di$$t yetirs& 'nahlarn %oxunu tr# edib nalayi$ v iyrnc mllrdn l %#r Un#i dnyann hm zahiri var& hm d batini Qnya i#i z v shifsi olan #a*z vr$in oxayr 6nun bir zn baxar#n o biri z '"rnmr& la#in o biri zn '"rnmmsi o dem# deyildir #i& #a*zn arxasnda he% bir ey yoxdur !una sasn yerin yetirdiyimiz mllr dnyann batinind vardr Qnyann o biri shifsi olan $iyamtd is bu a#ar olaca$dr !undan lav (llah-tala& )ey*mbr v ziz "vliyalar bizim mllrimizi '"rrlr 5,urani-.rim7d bu bard bel buyurulur: JI1! (@y insanlar% 1y t0v$/arlar! Gstdiyinizi) 1din" Allah% #nun !1ym$rlri v m0minlr mllrinizi g0r /lr" 7iz q1y$i v a/ar $iln Allahn hzuruna qaytarla aqsnz" # da siz n 1tdi/lrinizi x$r v1r /dir!J ('B0v$)*6E?) mllrin 45ey(mbrin4s) h! uruna) r 'lunmas 0mllrin 8ey*mbr3s4 v msum 9mamlara34 rz olunmas ha$da bu ayni tfsir edn bir %ox hdislr vardr Gax olard #i& "z mllrimiz& rftarmz v dan*mzda daha di$$tli olma$ %n onlarn mzmununu hmi yadda saxlaya$ 9mam :adi$34 buyurur: V1r 'n sbh %a* mslmanlarn )is v yax mllri 8ey*mbr3s4- t$dim olunar !una '"r d "z mllrinizd& dan*nzda& davrannzda ehtiyatl olun !u& (llah-talann hmin VQe: ml edin (llah& 6nun )ey*mbrlri v m"minlr sizin mllrinizi '"rc#lrV #lamdrV 2AB !a$a bir hdisd :ma adl bir xs n$l edir #i& 9mam :adi$34 buyurdu: V:iz n olubdur #i& 8ey*mbr3s4-i incidirsinizN !ir nfr sorudu: V!iz o 1zrti nec incidiri#NV bu zaman 9mam 34 s"yldi: V2'r bilmirsinizmi& sizin )is mllriniz o 1zrtin hzuruna a)arlar#n mllr #itab%anzda# 'nahlarnz '"rb #drlnirN !el is 8ey*mbr3s4- )isli# etmyin 6nu 3'nah tr# etm#l& "z ibadt v itatlrinizi yerin yetirm#l4 sevindirinV 2A1 9mam !a$ir34 buyurur: V1r cm axam sizin btn mllriniz 8ey*mbr3s4-

2AB

+Isuli-#afi/ 39slamiyy %a)4 ? c& sh 21O +0rzl-mal/ fsli hdis T1M +Tfsiri-!rhan/ :?? c& sh 1FK& hdis T1 2A1 +Isuli-#afi/ ? c& sh 21O& hdis TCM +Tfsiri-!rhan/ ?? c& sh 1FK& hdis TC 11B

t$dim olunur !una '"r d siz 8ey*mbr3s4- )is mllrinizin deyilmsindn utann V2A2 !a$a bir hdisd n$l olunur #i& s##izinci imam 0li ibn 2usa Riza34-nn xsusi r*bt bsldiyi xslrdn olan (bdulla ibn 0ban ;yyat bel n$l edir: 9mam Riza34-ya dedim: -2nim v ailm %n dua et !uyurdu: -2'r mn dua etmirmmiN (llaha and olsun& sizin mllriniz hr 'n mn xbr verilir (bdulla deyir #i& bu s"z mn a*r 'ldi 1zrt buyurdu: -2'r (llah-talann #itabn oxumamsanmN 6rada buyurur: VQe 3ml4 edin (llah& 6nun )ey*mbrlri v m"minlr mllrinizi '"rc#lrV (llaha and olsun #i& burada m"min dedi#d 0li ibn 0bu Talib34 nzrd tutulur 2AC Qemli& 'r bir xs varl$ alminin i#i trfli olmasn& btn mllrin shifnin o znd yazlmasn v (llah "vliyalarnn hzuruna 'tirilmsini anlayarsa& bhsiz& Tanrnn bndlrini la*a $oymaz Un#i bir 'n 'lc#& insann btn mllrini shny 3z4 %xaraca$lar 6 vaxt 3insan4 "z tutdu*u mllrindn )eman olaca$& la#in sonra# )eman%l*n faydas yoxdur Qemli& $eybt etm#l ba$alarn la*a $oyan xs bilsin #i& $iyamt 'n hamnn '"z $arsnda adamlar trfindn la*a $oyulaca$& 8ey*mbr3s4 v "vliyalar yannda rsvay olaca$dr 6. !n! !ryi yanan kimi 7$strm !zn insan #imins halna acma il& ryi yanma$la $eybt d%ar olur 0lbtt& 'naha alud olmu xsin halna acma$ 'r (llaha xatir olarsa& bu& %ox byniln siftdir Uox vaxt bir sra acmalar hsd& bdxahl$ v th$ir zndn olur& la#in ryiyananl$ v halna acma #imi nmayi etdirilir !el hallarda $eybt edn xs "z hsd v inti$am hissini ryiyananl$ etm#l sa#itldirir 6la bilr #i& bu& onun he% "zn d aydn olmasn 0'r di$$t olunsa& mlum olar #i& sas m$sd ryiyananl$ deyildir 2sln& biri Vyaz$ filan#s yaman 'naha v drd mbtla olub (llah ona #"m# olsun 9nallahV deyir
2A2 2AC

+Tfsiri-!rhan/ ?? c& sh 1F@& hdis T12 +Isuli-#afi/ ? c& sh 21O& +0rzl-mal/ fsli hdis TA 111

!el hallarda dua v mehribanl$ surtind $eybt alud olur !u hm d bir n"v riya v nifa$dr 3mnafi$li#dir4 !urada s"zn deyilmsind sas hr#tverici $vv olan eytan halnaacma bhansi il insan $eybt etmy vadar edr#& nticd& onun cr v m#afatn aradan a)arr ,eybtin ba$a amillri d vardr #i& s"z uzatmama$ %n onlarn stndn #e%iri# 31y$t mstsna olan hallarda ,eybtin b"y# 'nahlardan olmasna& 5,urani-.rim7 v hdislrd onun ciddi surtd $ada*an edilmsin baxmayara$& el hallar da vardr #i& istisna olara$ bu zaman $eybt etm# haram saylmr !u bhsin xsusi hmiyyti oldu*undan 'r onun btn incli#lrin burada varsa$& bizim %n %ox vaxt tlb olunar !una '"r d bhsin n mhm yerlrin $saca olara$ iar ediri# !hs balamazdan $aba$ $eyd etm# lazmdr #i& $eybt b"y# 'nahlardan v zatn %ir#in& iyrnc bir ml oldu*una '"r istisna olunmu hallar 'r# xsusi hmiyyt mali# olsun #i& buna '"r $eybtin )ozucu hallarna $ar durub onu "z nuruna $r$ etsin (ydndr #i& bunlardan n hmiyytlisini ayrma$& birinin di'rin nisbtn imtiyaz v stnly dz'n 3(llah istyn #imi4 meyarlarla se%m# lazmdr Tbii olara$& xsi $rz& nis'il& bhan& nfsani %ir#inli#lri nzr '"zlli#lr #imi %ar)dran aldatma v eytani bhlrdn hasil olan 'mana mxsus meyarlar $eybtin edilmsind mstsna hal hesab oluna bilmz Ll bir yerd $eybt icaz verilir #i& $ti surtd mhm bir mslni $oruma$ %n $eybt etm#dn ba$a %armiz olmasn Qemli& 'r bir #s eytani bhlrin tsiri altna db ba$asnn $eybtinin caiz olmasn bhan 'tirr# v ya Vbu $eybtin mstsna hallarndandr V-deyib $eybt edrs& 'nah#ardr Lhtiyat& uza$'"rnli#& reall$ v insafla bir-birindn fr$lndiriln hallardan ba$a bu cr bhanlr 'tirib $eybt etm# haramdr 9ndi is bu bal*a di$$t yetirm#l mstsna hallar $eyd ediri# 1. 8ikayt !irinin h$u$u )ozular#n ha#im i#ayt edib ona $ar yol verilmi h$u$ )ozuntusunu s"ylm# v xsin adn& xsiyytini tantdrma$dan ba$a %arsi yoxdur& %n#i zrr%#n ona $ar ha$szl$ etmi xsin adn v ba vermi hadisni ha#im %n badanaya*a danmasa& ha#im bu hadisni aradrb ha#imli# ed bilmz !una '"r d zrr%#nin "zn $ar ediln ha$szl*n $arsn alma$
112

v "z h$u$unu tlb etm# %n ha#imin yanna 'edib i#ayt etm#dn ba$a %arsi yoxdur 2isal %n& borclu olan xs "z borcunu "dm# im#anna mali# oldu$da shln#arl$ edib borcunun "dnilmsini 'eci#dirrs& tlb#ar onu )islyib ha$$n 'eri alma$ %n onun $eybtini ed bilr !iz bel hallarda fi$hi v h$u$i $anuna saslanara$ mumi& $bul olunmu bir dlil #imi 8ey*mbr3s4-dn misal 'tirm#l $eybtin caiz olmasn sbuta yetirm# istyiri#: V!orcunu "dm#d shln#arl$ edn v borcunu txir salan im#anl xs czaya& rsvay%l*a layi$dirV 2AA Gni borcun "dnilmsinin yersiz txir salnmas& tlb#arn ha#imin yanna 'edib i#ayt etmsin v ha#imin th$i$at a)arb shln#arl* sbut edr# borclunu czalandrmasna sbb olur 9m#an olan xsin borcu "dmmsi tlb#arn ha$$n ta)dalama$dr 2AF
2AA 2AF

+Esail-i/ D??? c& sh OB&3.itabt-ticar4 hdis TA Ed verilmi vaxtda borcu "dm# im#anna mali# olarsa& borcu "dm# borclunun vzifsidir 0'r borc "dnilmzs& ha#imin onu hbs etm# ixtiyar vardr& %n#i i#i eydn biri 3mflis olma$ v ya borcu "dm#4 h$i$t $ovumaldr >mun olara$& hzrt 0li34-dn bir hdis n$l ediri#: [1zrti-0li34-nin $aydas bu idi #i& shln#ar borclular zindana saldrard 6nlarn yoxsullu$ v im#anszl* o 1zrt %n aydn olanda onlar azad edrdi #i& 'edib )ul $azanb borclarn "dsinlr 3+Esail-i/ D??? c Ws -1A@4 1r halda im#an olan surtd xsin borcu "dmmsi yax bir i deyildir 8ey*mbr3s4 buyurur: [!orclunun im#an olan surtd borcunu "dmyib shln#arl$ etmsi lya$tsizli#dir [ 3+Esail-i/ D??? c Ws -11C4 !orcunu "dm# im#an olmad* halda& tlb#arn borcluya m"hlt vermsi onun lya$t sahibi oldu*una dlalt edir +,urani-.rim/d buyurulur: [0'r siz borclu olan xs )is vziyytd olarsa& ona vziyyti yaxlancaya $dr m"hlt verin= 0'r bilm# istyirsinizs& 3borcu4 ona sd$ olara$ ba*lama*nz daha yaxdr=[ 3+!$r/-2@B4 8ey*mbr3s 4 buyurmudur: [9nsann ona borclu olan xsin im#ansz oldu*unu bil-bil onu %tinliy salmas caiz deyildir [ 3+Esail-i/ D??? c Ws 11CW4 9mam :adi$34 d "z shablrin etdiyi vsiyytlrindn birind bel buyurmudu: [:iz borclu olan mslman $ardanz yoxsul oldu*undan borcu $aytara bilmdiyin '"r %tinliy salb incitmyin& %n#i atamz Rsuli-0#rm3s 4 dflrl buyurard:[Pz mslman $ardan borcunu "dmy '"r sxdrb %tin vziyyt salma$ mslmana yaramaz .im mslman $ardana borcunu "dy bilmyn surtd ona m"hlt verrs& (llah-tala $iyamt 'n "znn ltf saysini onun zrin salar [ 3+Esail-i/ D??? cWsh 11C4 11C

8ey*mbr3s4 buyurur: V9m#anl xsin borcu "dmyib txir salmas zlmdr V2AJ !una sasn tlb#ar "z h$u$unu mdafi edib onun leyhin $alxa bilr !u bard 8ey*mbr3s4 s"ylmidir: V1a$l olan #sin s"z dem# ixtiyar vardr 3Gni ha$l olan xsin tcavz#arn leyhin danma*a ha$$ vardr42AK 1$u$unu mdafi etm# o $dr hmiyytlidir #i& htta ha#imin "zndn d i#ayt etm# olar 6la bilsin #i& ha#im birin zlm edib rvt v ya bu #imi eylr alma$la la$lri $anunlardan stn tutara$& nticd& islam h"#mlrinin #sin h"#m versin !el hallarda ha$$ ta)dalanan xs i#ayt edn zaman slahiyytli xslrin yannda $eybt edib ha#imin adn %#m# icazsi verilmidir 1r halda +,urani-2cid/in $ti h"#mlrin sasn i#ayt 3"z h$u$unu mdafi4 edn zaman )islm# v $eybt etmyin he% bir manesi yoxdur 2$dds #itabda '"stri verilir #i& ha$$ ta)danan xs "z ha$$n tlb etmlidir JAllah !is s0zn a8q (u adan) d1yilmsini s1vmz" Aalnz zlm olunmu xslr mstsnadr" Allah 1idndir% $ilndir!J ('Nisa)*6=,) Plm mruz qaldqdan sonra (hddi amadan) vzini 8xanlara h18 $ir za v1rilmz" Oza an aq insanlara (haqsz y1r) zlm 1dnlr% y1r znd fitn*fsad t0rdnlr v1rilr" 9hz $1llrini iddtli za$ g0zlyir!J ('(ra)*=6%=F) 1e% deyilms d& aydndr #i& bel yerlrd mhz zalmn zlm v mzlumun mdafisi il ba*l olan hadislr ha$da $eybt etm# olar& amma ba$a eyiblri bard he% bir s"z dem# olmaz !u& 'nah v haramdr Uox ehtimal #i& hmin $anundan sui-istifad etmm# %n $eyd etdiyimiz aynin sonunda buyurulur: V(llah bilndir& eidndir=V
0lbtt& m"hltin d mi$dar ha$da mxtlif rylr vardr !zi hdislrd bir il tyin olunmu& bzilrind +!$r/ sursinin 2@B-ci aysind oldu*u #imi mddt tyin olunmam v tbii olara$ bu m"hlt borclunun im#an olana $dr uzadlmdr 2"hltin mddti bir il '"strilmi hdislrd 'r bir ildn sonra da borclunun borcu "dmy im#an olmasa& mslmanlarn rhbri onun borcunu beytlmaldan "dmlidir& bel #i +,urani-.rim/d z#atn msrf olunma m$amlarndan birind [carimin[ 3borclular4 dey $eyd edilmidir 2lumdur #i& [cariminVdn m$sd im#an olmayan borclulardr 3[^arimin[ bard bax: +Esail-i/ D??? c&Ws OBWfsil-O4 246 +Esail-i/ W??? cWsh-OBW Ticart bhsiW !orc fsliW @-ci fsilWhdis TCW 2AK 52hcctl-beyza7 E c sh-2KB 11A

Gni siz istr "z h$u$unuzu $oruyasnz& istrs d "z $rzli fi#irlrinizi s"ylm#l $lbinizi soyudasnz& onsuz da (llah-tala sizin niyytinizdn xbrdardr 2. Qada(an 'lunmu) )eylrin qar)sn almaq !*!n k$mk dilmk ,eybtin mstsna hallarndan biri d mr be mruf 3yaxl$lara s"v$ etm#4 v nhy z mn#rdir 3)isli#lrdn %#indirm#4 !zi vaxtlarda insan t#bana $ada*an olunmu eylrin $arsn ala bilmdiyindn %arsiz $alb ba$alarndan #"m# istyir v ya la$dar or$anlara 3)olis& mh#m4 xbr verir #i& onlarn vasitsil il %ir#in ilrin $arsn alsn !una '"r d hmin xsin adn dem#dn v n #imi $ada*an olunmu mllri yerin yetirdiyini s"ylm#dn ba$a %arsi $almr 2sln& siz bir evin xla$szl$ yuvasna d"nmsindn v oraya mxtlif adamlarn 'edib-'lmsindn xbr tutar#n onlar bu idn %#indirm# istsniz& sizin xal$ ayltma$dan v )olis or$anlarna xbr verm#dn ba$a bir %x yolunuz yoxdur (ydndr #i& bel hallarda $eybtin haram olmas bhansi il dad*nz msuliyyti boynunuzdan ata bilmzsiniz& %n#i bu #imi xla$szl$ yuvalar cmiyytd xla$ v mdniyytin sasn laxladara$ xal$ xla$szl*a %#ir& onlarn varl*n mhv edib cmiyytin faliyytini sstldirir !una '"r d f$ihlrin 39slam alimlri4 #sriyyti bel mr#zlrin $ullu$%ularn Vyer znd fsad t"rdnlrV adlandrara$ onlar "lm mh#um edirlr !una sasn bel hallarda 'r bir #s )oz*un%ulu*un $arsn alma$ %n xla$szl$ mr#zlrini v oraya y*anlar ifa edrs& bu& $eybt v haram saylmr 0#sin& bel bir i hr bir mslmana cmiyytin safladrlmas %n zruri v vacibdir +. ,sti-ta 3soruma$4 9stifta nadir hallarda rast 'linn $eybt formasdr !zn ri h"#m soruar#n insann mslni trafl surtd danma$dan ba$a %arsi $almr !urada mm#ndr #i& hr hans bir msld itira#% olmu xs adnn hallanmasna raz olmasn !el hallarda 'r s"ylniln msl mhm v hyati bir msl olarsa& bunun he% bir mnesi yoxdur 2sln& biri deyir #i& filan al-verid atam& $ardam v s mn zlm edib ha$$m ta)dalad 2nim nzrim bu bard do*rudurmu v frz ed# #i& do*rudur& mn onlardan i#ayt ed bilrmmiN !u barad mn yol '"strib h"#m mn baa saln #i& "z h$u$um %r%ivsindn #nara %xara$ ha$$m alma$ %n rit "l%lrini ab& naha$dan onlarn xsiyytini al%altmaym (d a%$aydn %#ildiyi surtd ba vermi hadis f$ih %n tam aydn olar v
11F

ona mnasib cavab ver bilr 0'r mslni a%$layar#n adlarn %#ilmsinin he% bir tsiri yoxdursa& ad %#m# caiz deyildir !una '"r d bel hallarda bacard$ca iar il #ifaytlnm# lazmdr #i& hr hans bir xsin ad arada hallanmasn 2sln& soruma$ olar #i& sizin fi#riniz atas v $arda trfindn zrr %#mi xs bard ndirN 0'r tam surtd a%$lamadan ba$a bir %x yolu olmazsa& bel $eybtlrin he% bir 'nah yoxdur 1. 9brdarlq etmk y'lu il qeybt !ir mslman onu '"zlyn thl#dn xbrdar etmyin "z d $eybtin bir n"vdr Qostlarmzdan birinin nalayi$ adamlara $ouldu*unu bildiyimiz zaman onu bu idn xbrdar edib ayltma$ bizim n m$dds vzifmizdir 2sln& biri el adamlarla nsiyyt saxlayr #i& 'r onu xbrdar etmslr& tdricn onlarn )is xla$nn tsiri altna dc#dir !u zaman bellrinin eyiblrini ona baa salma$ lazmdr #i& hmin adamlar oldu*u #imi tanyb onlardan uza$lasn 8ey*mbr3s4 buyurur: VCamaatn tanmamas %n 'nah#ar v )oz*un adamlarn barsind bildi#lrinizi dem#dnmi %#inirsinizN 6nlarn eyiblrini camaata deyin Camaat da bu cr insanlar tanyb onlardan uza$lasnV 2A@ F :)hur lqb 0'r bir xs slind onun eyib v n"$sann byan edn& la#in zaman #e%di#c "z $bihliyini itirmi 3bu ad& l$bi dayan xsin incimmsi& razl* rtil4 bir adla v ya l$bl mhur olarsa& onu hmin adla& l$bl %a*rma*n he% bir eybi yoxdur 2sln& #or v ya axsa$ xs ha$$nda danar#n 5filan #or #ii bel dedi7 v ya 5filan axsa$ #ii bel s"hbtlr etdi7 v s hallarda bu siftlrl onlarn adn %#m# $eybt saylmaz Un#i hmin ad dayanlar bel adlarla %a*rlanda narahat olmurlar Lyni zamanda onlar %a*ran xsin d he% bir eyib tutma$ niyyti yoxdur 1tta hdis rvayt ednlr arasnda ellri olmudur #i& onlarda fizi#i chtdn %atmamazl$ olmu v hdislrd d el hmin na$isli#l adlandrlb $eyd olunmular 2sln& V2aurV 3tay'"z42AO v ya V0mV 3'"z zif olan v hmi '"zndn ya axan xs42FB #imi hdislrd hallandrlmlar Gaddan
2A@ 2AO

+2hcctl-beyza/: E c& sh 2K1 >mun %n bax: +Eail-i/: E?? c& sh FKK 3.itabl hcc& +0bvabi-h#amilr/ 4 bab-1AB& hdis TC 2FB !u bard bax: +Esail-i/ D? c& sh 2J2 30bvabi-cihadi-nfs4 bab AJ& hdis TCJ 11J

%xmasn #i& bu mstsna hal mahid olunan v olunmayan eyiblri danar#n $eybt olarsa& h$i$td "z #sini ta)r Ha#in $eybt sirri ifa etm# m$sdi dayarsa& bel hallar $eybt numunlrindn saylmr !u& lbtt& xsin razl* olmayan surtd $eybt #imi yox& th$ir v ya m"mini incitm# #imi irad tutulur 0n yaxsn (llah bilir= 6. :)vrt aman qeybt 2vrt zaman $eybt etmy icaz verilir 2hm xsi v ya ictimai msllrd 3evlnm#& al-veri& i%ilri& mdirlri i '"trm v ya tyin etm #imi4 bir ba$as il mvrt edr#n nzrd tutulan xsin zif chtlrini v eyiblrini s"ylmy ehtiyac olarsa& bunlar bard mlumat vermyin he% bir zrri yoxdur& #sin& bzn bunu s"ylm# htta lazm olur 0mirlm"minin 0li34 buyurur: V2vrt %a*rlan xs min olmal v xyant yol vermmlidirV 2F1 !una '"r d mvrt edn btn h$i$tlr blli olmaldr #i& o& $aba$cadan xbrdar olub iini dz'n $ura bilsin 0'r h$i$t deyilms& mvrt%i trflrdn biri xyant etmi olur eyx 0nsari buyurur: V ,eybtin mstsna hallarndan biri d mvrt ednin nsihtidir& %n#i mvrt ediln xsin vzifsi& mvrt%i trfin xeyrin lazm olanlar s"ylm#dir& 'r h$i$ti dems& ona xyant etmidir !zi vaxtlar nsiht etmmyin ziyan $eybt etm#dn daha %ox olur 1tta 'r bir xs mvrt etmdn ha$$nda he% bir mlumat olmayan bir $adnla evlnm# istyr#n onun yaxn adam bu $adnn eyiblrini bilib ona dems& bu& )is a$ibtl nticln bilr !urada $eybt mbtla olsa da& onu 'er%#li#dn xbrdar etmlidir bhsiz& bel $eybt m"min nsiht etmm#dn yaxdr& xsusil bzi rvaytlrin zahiri mnas m"min nsiht etmyin vacib olmasna dlalt edirV 2F2 ;. <idt*inin 4dind 'lmayan artrb-skildn) qeybti 0'r bir nfr di'rini xal$ azdrd*n v (llahn dinind bidt ml 'tirdiyini mahid edrs& fsadn $arsn alma$ %n onu )isly bilr !urada $eybtin 'nah olmamasndan lav (llah-tala onun nameyi-malna 3mllr #itab%asna4 htta savab da yazar 9mam :adi$34 n$l edir: V 8ey*mbr3s4 buyurdu: [2ndn sonra reyb 3din bh toxumu atanlar4 v bidt hlin rast 'lsniz& onlara $ar "z narazl*nz bildirin& onlar br# s"yn v )islyin #i& islama zrr vurma$dan %#insinlr 9nsanlar bellrindn uza$lab onlarn 'tirdiyi
2F1 2F2

+Esail-i/ E??? c& sh A2K +2#asibi-mhrrm/: ?E c& sh AF 11K

bidtlri "yrnmsinlr 30'r bu ii etsniz4 (llah-tala bunun m$abilind siz savab yazb axirtd drclrinizi $aldrarV 2FC =. Qsdn" a*q-a)kar 7!nah ednin qeybti ritd $sdn 'nah ednin $eybtini $lma*a yol verilir& %n#i 'nah $sdn& a%$-a#ar oldu*una '"r $eybt "z #sini ta)mr !u bard bir ne% hdis $eyd ediri#: 8ey*mbr3s4 buyurur: VI% nfr ehtiram etm# lazm deyildir: bidt%i hvs v fi#irlr mali# olana& zlm#ar mir v a%$-a#ar 'nah ednV 2FA Lynil bu mzmunda ba$a bir hdis d vardr 8ey*mbr3s4 buyurur: VI% nfrin $eybtini etm# haram deyildir: !ihud v batil fi#irlr mali# olann& a%$-a#ar& $sdn 'nah ednin v zlm#ar mirinV 2FF !a$a bir hdisd o 1zrtdn bel n$l olunur: +,sdn& a%$-a#ar 'nah ednin $eybti haram deyildirV 2FJ V(br-hya )rdsini zndn $aldrann $eybti haram deyildirV 2FK 9mam :adi$34 buyurur: V<asi$ "z 'nahn a%$ a#ar '"strm# istyrs& onun h"rmti yox& $eybti is caizdirV2F@ ,LGQ: !u bhsin sonunda bir ne% mtlbi xsusil vur*ulama$ istyiri#: Birin,i mtl&: 0'r $eybti sirri ifa etm# #imi tfsir ets# 3mnalandrsa$4& $sdn& a%$-a#ar 'nah ednin $eybti& $eybtin mstsna hallarndan yox& slind $eybt saylmaz Un#i $eyd etdi# #i& a%$-a#ar 'nah bard danma$ sirrin stn a%ma$ deyil

2FC 2FA

+Isuli-#afi/: ?? c& sh CKF & +2#asibi-2hrrm/ sh AF +2#asibi-2hrrm/ 3eyx 0nsari4: sh AAM +Esail-i/: E??? c& sh JBF& hdis TF 2FF ,zali +Lhyai-lumi-din/ ??? c& sh 1FC 2FJ +2hcctl-beyza/: E c& sh 2K2M +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDD??& sh 2CK 2FK +2hcctl-beyza/: E c& sh 2K2M +9xtisasi-2fid/: sh 2A2M +0ddrrl-2nsur/: E? c& sh OK& +.nzl-mmal/ ??? c& sh OFO 2F@ +Esail-i/: E??? c& sh JBJM +0maliye-:du$/: sh A2 11@

.in,i mtl&: ,eybtin mstsna hallar t#c nzrdn #e%irdi#lrimizl bitmir 0#sin& ba$a hallar da vardr #i& s"z uzatmama$ %n onlar burada sadalamr$ 2FO ?@n, mtl&: !u v ya di'r $eybtin mstsna hallardr dem# bhansi il $eybt mbtla olmama$ %n di$$tli olma$ lazmdr !a$a s"zl des#& xsi $rzlr zndn bu hallardan suiistifad etm#& yaxud shv edr# v $eybtin mstsna hallarn bilmm# zndn chnnm zabn "zn $azanma$ olmaz 0#sin& i#isindn birinin n hmiyytlisini se%m# $aydasn hmi yadda saxlama$ lazmdr !u bard lazmi mslht sabit olarsa& tam hrtrfli aradrma$la $eybt edil bilr Un#i biz biliri# #i& $eybt h$$nnasdr 3insanlarn h$u$udur4 ,eybti olunan raz olmaynca 'nah ba*lanmr D-rdn, mtl&: !zn ba$asnn 'nah v eyiblrini danma$ xal$ arasnda xla$szl*n yaylmasna sbb olub 'nahn iyrncliyi itir !el hallarda insann $sdn a%$-a#ar 'nah etmsin baxmayara$& mhm bir msl olmazsa& $eybtdn %#inm# lazmdr !hsin xlas v nticsi budur #i& mumiyytl $eybt i#i m$amda caizdir: mhm bir msl nzrd tutuldu$da v $eybti olunan $sdn& a%$-a#ar 'nah etdi#d 6nun icazsi lazmi msl il ba*l deyildir !u i#i haldan ba$a tam surtd di$$tli olub mstsna hallarn bhansi il 'naha batma$ olmaz 31y$tin /ffarsi ( rimsi) .ffar 'nahn tsirini itirib (llah-talann ba*lama$ v fv etm# raitini yaradan ml deyilir Tbii #i& hr bir 'nahn "znmxsus #ffarsi vardr ,eybt el 'nahlardandr #i& i#i mnfi tsir mali#dir: 14 (llah mrin tabe olmama$M 24 bir v ya bir ne% Tanr bndsini incidib narahat etm# !una '"r d bu tsirlri yox etm# %n bir %x yolu fi#irlib mnasib crim "dm# lazmdr 9nsan (llah $anunlarndan boyun $a%rd*na '"r di$$tli olub Tanrnn onu ba*lamasna v fv
2FO

0lav mlumat to)lama$ %n bax: +2#asibi-mhrrm/ 3eyx 0nsari4 sh AAM +2hcctl-beyza/ E c& sh 2KB&2K2M +Lhyai-lumi-din/ 3,zali4 ??? c& sh 1F2&1FCM +.fr-ryb/: sh 1A&1JM +2erac s-sad/: sh A12& A1AM +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4: HDD??& sh 2C1& 2CA 11O

etmsin rait yaratmal& ba$alarnn h$u$unu )ozdu*una '"r is onlardan zr istyib raz salmaldr Un#i onlar raz olmaynca (llahtala da raz olmayaca$dr <eyz .aani $eybtin #ffarsi v insann alud oldu*u 'nahdan )a#lanmas %n n edcyi bard buyurur: V,eybt edn xs 'r# )eman%l*n bildirib t"vb etsin (llahn onun boynunda olan ha$$n "dm# %n etdiyi nalayi$ mllr '"r 3etdiyi $eybt '"r4 tssflnsin& sonra $eybtini etdiyi xsin yanna 'edib ondan halall$ alsn !u yolla o& etdiyi $eybtin 'nahndan azad olarV :onra is yen yazr: V1alall$ alma$ istyn xs etdiyi mllr '"r 'r# tssflnib #drlnsin& h$i$tn& "z mlindn )eman olsun Riya#arcasna "zn )eman olmu #imi '"strmsin 9#izl v riya#ar adam t$val #imi '"rnm# %n "zn #drli '"strir& halbu#i batind "z mlindn )eman deyildir 0slind& bel t"vb edn xs ayr bir 'naha-riyaya da batm olur V2JB :!h!m bir mtlb: !tn insanlar Tanrnn h"#mlrindn #nara %xara$ bu v ya di'r drcd 'nah sahibi olurlar 1e% #im d iddia ed bilmz #i& "mrnd he% bir 'naha batmamdr Qemli& btn br "vlad 'nah#ardr 32sumlardan34 ba$a4 !a$a bir trfdn d (llah-tala t"vb v $ayd yolunu insanlarn zn a%$ $oymudur 6nlar t"vb etm#& fv dilm# yolu il etdi#lri 'nahlarn yerini )a# mllrl doldurub (llah dr'ahnda t"vb etdi#dn sonra i#inci df olara$ t$va v ibadt yolu il 'ed bilrlr !una '"r d 5,urani-.rim7in& 0hlibeyt34-n insanlar t"vby dvt& tvi$ etm# %n s"yldi#lri bzi ay v hdislri burada $eyd ediri# +,uran/da t"vby dvt: J(@y !1ym$r! 9nim admdan qullarma) I14 J@y 9nim (gnah t0rtm/l) 0zlrin zlm 1tm/d hddi am $ndlrim! Allahn rhmindn midsiz olmayn" Allah (t0v$ 1tdi/d) $tn gnahlar $alayr" 2qiqtn% #% $alayandr% rhm 1dndir! (t0v$ 1di$) 5$$iniz d0nn"""J ('Pmr)*?C% ?=) J5$$iniz Kz*Kzn rhmli olma yazmdr ($ndlrin qar rhmli olma zldn Kz*Kz 8n myyn 1tmidir) /i% sizlrdn hr /s !is i g0rs% sonra da t0v$ 1di$ dzls% (Allah onun gnahndan /18r)" ($hsiz /i%Allah $alayandr% rhm 1dndir!J ('-nam)*?=)
2JB

+2hcctl-beyza/: E c& sh 2KC 12B

J($hsiz /i% 9n hm t0v$ 1di$ iman gtirni v yax ilr g0r$ sonra da doru yolu tutan 8ox $alayanam!J ('Baha)*,F) JAllah (gnahndan) t0v$ 1dnlri% (tmiz v !a/) olanlar s1vrJ" (':qr)*FFF) JNnahlar $alayan% t0v$lri q$ul 1dn"""J ('90minun)*C) J:ndlrin t0v$sini # q$ul 1dndir% gnahlar # $alayr v sizin n 1tdiyinizi d # $ilirJ" ('(ra)*F?) Rvaytlrd t"vby dvt: Rvaytlrd d 5,urani-.rim7d oldu*u #imi& 'nah#ar insanlar t"vby dvt edilir 8ey*mbr3s4 buyurur: 5T"vb edn xs 'nah olmayan xs #imidir 72J1 !a$a bir hdisd 9mam !a$ir34 buyurur: 5(llah-tala "z bndsinin t"vbsin 'ec vaxt shrada miniyini azu$si il bir' itirib sonradan ta)an #iidn art$ sevinir Qemli& (llah-tala bndsinin t"vbsind itirdiyini yenidn ta)an xsdn daha art$ addr 72J2 !u& mini# v yol azu$si sas yaay vasitlri hesab olunan o d"vrn insanlarnn mumi fi#ri il uy*un olan bir misaldr >tic: ,eybt edn xs 'nahnn crimsini "dmlidir Crimlrdn biri d t"vb etm# v ba*lanma*n dilm#dir !iz <eyz .aaninin 5T"vb 'r# h$i$i olsun ;ahird "zn t"vb#ar #imi '"strib batind mlindn )eman olmayan riya#ar xsin etdiyi t"vb #imi yox7 - buyurdu*u #lamna sasn t"vbnin h$i$i mnasn aradrr$& %n#i he% #im dili il 'nahlarn t"vb edr#n ba*lanm oldu*unu 'man etmsin !hs 3t"vb4 %ox 'eni oldu*undan bu bard % hdis $eyd etm#l #ifaytlnib sas mtlb $aydr$ T"vbnin $bulolma rtlri: !u hdislrdn bel anlalr #i& t"vbnin bir ne% sas rti vardr v bu rtlrsiz he% bir t"vb $bul olunmur: 1) 0bu :bban .inani adl bir xs deyir: 51zrt 9mam :adi$34-dn 5Ly iman 'tirnlr= (llaha smimi $lbdn t"vb edin [ 3+Thrim/ - @4 aysinin mnasn sorudum 6 hzrt buyurdu: VGni bnd 'nahdan t"vb edib bir daha 'naha batmasn 72JC
2J1 2J2

+!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4: E? c W sh-21 W hdis T1J +Isuli-#afi/ ?? c Wsh-ACFM 5!iharl-nvar7 3!eyrut %a)4: E? c Wsh-ABW hdis - K2 2JC 5Isuli-#afi7: ?? c Wsh-AC2W hdis TCM 121

2) 2az ibn Cbl 8ey*mbr3s4-dn sorudu #i& smimi$lbdn t"vb etm# ndirN !uyurdu: 5:mimi-$lbdn t"vb etm# sa*lm sdn bir daha "z yerin $aytmayaca* #imi& t"vb#arn da bir daha 'naha trf d"nmmsidir 72JA 3) 1zrti- 0li34-nin #lamlarndan: 50mirlm"minin 0li34 yannda# 50st*firullah7 3(llahdan ba*lanma$ dilyirm4 deyn xs buyurdu: 5(nan halna a*lasn= 9sti*far bilirsnmi ndirN 9sti*far ali drclr sahib olanlar %ndr 6 bir #lmdir& amma stiralt mnas v bir ne% mrhlsi vardr: !irinci mrhl #e%miindn )eman olma$dr 9#inci mrhld hmili# $ti $rara 'lsn #i& bir daha o 'naha trf d"nmyc#sn I%nc mrhld h$u$unu )ozdu*un adamlarn ha$$n onlara $aytarasan& bel #i (llah dr'ahna $aydar#n boynunda he% bir #sin ha$$ olmamaldr Q"rdnc mrhl yerin yetirmdiyin vacib mllri "dm#dir !einci mrhld 'nahna )eman olma*nn iddtindn bdninin haramdan ba*lanm tini o $dr ridsn #i& ondan bir ey $almasn v yerin tz t 'lsin (ltnc mrhld is 'nah edr#n %#diyin lzzt #imi& ibadt v itatin d zhmtini %#sn !u mrhllri yerin yetirdi#dn sonra 50st*firullah7 3(llahdan ba*lanma$ istyirm4 deyrsn 72JF Qemli& hr #im 'nah v $eybtdn 3mumiyytl hr bir 'nahdan4 t"vb etm# istyirs& bu cr isti*far etms& nticsi olmayaca$dr !una '"r <eyz .aani buyurur #i& insan vvlc "znd daxili bir in$ilab ml 'tirmli& sonra is t"vb etmlidir 0'r t"vb bu rtlrl bir' olmasa& bu daha %ox msxry oxayar 9mam !a$ir34 buyurur: 5 .im isti*far edir v eyni zamanda da 'naha batrsa& msxr edn xs #imidir 72JJ
5!iharl-nvar7 E? c Wsh-COW hdis TJ@ 2JA 52cml-byan7 3!eyrut %a)4 D c Wsh-C1@W 5Thrim7 sursinin @-ci aysinin tfsiri Qualarda da t"vby %ox hmiyyt verilmidir !u bard 5:hifeyi:ccadiyy7 adl #itabn C1-ci duasna v hm%inin 52fatihl-cinan7 adl #itabn 1Fci mnacatna-t"vb#arlarn mnacatna mracit ed bilrsiniz 2JF +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4 hi#mt TABO 2JJ 5!iharl-nvar7 3!eyrut %a)4 E? c Wsh-CJW hdis TFAM 5Isuli-#afi7 ?? c Wsh-ACFW hdis T1B 122

Dlas& insan "z etdi#lrindn )eman olub (llahdan 'nahlarnn ba*lanma*n istmli& sonra incitdiyi v arxasnca )isldiyi xslrdn halall$ alb onlar raz salmaldr >ec halall$ almal v nec onlar raz salmal - bu art$ "z ayrca bir bhsdir 2sln& $eybti olunan xsdn halall$ alb onu raz salma$& yoxsa onun %n t#c xeyir-dua v isti*far etm#lmi #ifaytlnm# sualna cavab olara$ f$ihlrin nzri ndirN !u bard f$ihlrin i#i fi#ri vardr: !zilri tam )eman%l$& $eybti olunmu xs %n ba*lanlmasn dilm#& onun adndan dua etm#& sd$ verm# v bu #imi xeyir ilrin '"rlmsinin #ifayt etdiyini irli srrlr 8eman%l$ %#nin bu xeyir mllri yerin yetirmsi t"vbsinin $bul olunmasna sbb olur 6la bilsin #i& insan $eybtini etdiyi xsin yanna 'edib halall$ istyr#n nticsi #sin olsun !u bard bir hdis $eyd etm#l #ifaytlniri# 8ey*mbr3s4 buyurmudur: 5(rxasnca )isldiyin xsin #ffarsi onun %n (llahdan ba*lanmasn istm#dir 72JK <$ihlrin bzisi d insann $eybtini etdiyi xsin yanna 'edib ondan halall$ almasn s"ylyirlr& %n#i $eybt h$$nnasdr 3insanlarn ha$$dr4 ,eybti olunan raz $almaynca isti*farn he% bir xeyri yoxdur !u bard bzi hdislri dlil olara$ n$l edirlr: 1) 8ey*mbr3s4 buyurur: 5,eybt zinadan daha )isdir& %n#i zina#ar (llah ba*laya bilr& amma $eybti sahibindn halall$ almaynca (llah ba*lamaz 72J@ 24 51r bir #sin boynunda din $ardann ha$$ vardr Qirhm v dinar ta)lmayan vaxt& yni ,iyamt 'n yetimmi ondan halall$ almaldr 3Qinar v dirhm vzin4 onun xeyir mllrindn '"trrlr 0'r xeyir mli olmasa& 3$eybti olunann v ya ha$$ ta)dalanann4 'nahlarndan '"trb onun 'nahlarnn stn $oyarlar 72JO !a$a bir hdisd is hzrti-2hmmd 3s4 buyurmudur: 51r #im bir mslmann $eybtini edrs& $eybti olunan xs onu ba*lamaynca $rx 'n onun oruc-namaz (llah dr'ahnda $bul olunmaz 72KB
2JK

52hcctl-beyza7 E c Wsh-2KCWM 50maliye-eyx Tusi7 sh-12B 2J@ 52#asibi-mhrrm7 3eyx 0nsari4 sh-ACM 52hcctl-beyza7 E c Wsh-2KCW 2JO 52#asibi-mhrrm7 3eyx 0nsari4 sh-AB 2KB 52#asibi-mhrrm7 sh-AC 12C

>tic: :ual: ,eybtin #ffarsin dair bzilrinin isti*far il #ifaytlnmyi v bzilrinin d halall$ alma* lazm bilmsi ha$da hdislrin mzmun mxtlifliyin di$$t yetirm#l bu hdislrin m$abilind bizim vzifmiz ndir v bu hdislrdn hansna saslanb ml etmliyi#N Cavab: !u rvaytlrdn hr birinin "znmxsus yeri vardr& la#in onlardan bel bir nticy 'lm# olar: 9sti*far il #ifaytlnmyi s"ylyn hdislr halall$ alma*n dava-dala& narahat%l$ v davt 'tirib %xaraca*n deyir 1alall$ alma* lazm biln hdislr is sonu yaxl$la $urtaran hallara aid edilir !el hallarda insann vzifsi arxasnca )isldiyi xsin yanna 'edib: [snin barnd s"yldi#lrim dz'n olmayb& :nin ha$$nda zlm edib )is i '"rmm 0'r istyirsns& "z ha$$n mndn al v 'r istmirsns& mni ba*la&[demsidir <eyz .aani bu i#i hdisin ba$a bir variantn $eyd edib yazr: 59mam :adi$34 buyurdu: [,eybtini etdiyin xs xbrdar olarsa& onun yanna 'edib halall$ al 0'r xbrdar olmazsa& onun %n isti*far et 72K1 !u rvayti n$l edndn sonra buyurur: [Dbrdar olmayan surtd ondan halall$ istsn& bu& bzn davt v dava-dalaa sbb ola bilr [ T#c bir m$amda btn f$ihlr isti*farn #ifayt etdiyini s"ylyirlr 6 da 'r 3$eybti olunan4 xs vfat etmi olarsa& yaxud uza$ bir "l#d yaayarsa& bu zaman insan art$ vzif damr& %n#i 5,urani-.rim7d buyurulur: Allah hr /si yalnz qvvsi y1tdiyi qdr y/lyr"& (':qr) * F,>)" Q)y&t i,az :ual: (radrlmal bhslrdn biri d budur #i& insan "z bard $eybt etmy ba$alarna icaz ver bilrmi v yaxud dey bilrmi #i& #im mnim $eybtimi edrs& mn ondan razyamN Cavab: ,eybt ednlr $ar razl$ 'r "tb-#e%nlr aid olarsa& bunun he% bir eybi yoxdur 1zrti-;eynlabidin34-in (llah dr'ahna rz etdiyi #imi: [9lahi= .im #i mn )isli# edibdir& snin mn rva bilmdiyin eyi mn rva bilibdir v ya mnim h"rmtimi saxlamaybdr& 'r mndn zr istmdn dnyadan #"%bdrs v ya diridirs& boynunda ha$$m oldu*undan onun 'nahlarn ba*la& "z
2K1

+2hcctl-beyza/ E c Wsh-2KC 12A

rhmtini ondan sir'm 2n etdiyi )isli#lri mn ona ba*layram& sn d ba*la 72K2 Ha#in 'lc# $eybtlri ba*lama$ dz'n deyildir& %n#i 'naha icaz vermyin "z d bir 'nahdr !u i insanlar 'nah mllr tvi$ etm# oldu*undan islam nzrindn $ada*an olunmudur 0slind& dem# olar #i& bel bir icaz (llahn halaln haram v haramn halal etm#dir 2$dds 9slam dinind insana "z abrn $oruma$ vacib olar#n ba$alarna ona $ar h"rmtsizli# etm#d "znn yol vermsin nec icaz veril bilrN ,aba$cadan icaz alma$la $eybt "znmxsus xsusiyytini itirir& %n#i $eybt o zaman $eybt olur #i& $eybti olunann razl* alnmasn& amma "z icaz vern zaman icaz onun razl*ndan meydana 'lir Ha#in bu nticy d i#i chtdn irad tutma$ olar: 1. !el icazlr tam surtd $eybti olunann razl*ndan meydana 'l bilmz& %n#i o& arxasnca n deyilcyini bilmir 2m#ndr #i& "z $eybtin razl$ vernin ha$$nda el bir s"z desinlr #i& 'r hmin adam baa drs& narahat%l$ #e%irib vvl#i razl*na '"r )eman ola bilr 2. ,eybt icaz verm# xla$szl*n yaylmasna sbbdir !u da razl$ vernin icazsin baxmayara$& haramdr Un#i xla$szl*n yaylmas 'nahn $bihliyinin itmsin bais olur Galnz )oz*un v 'nah nmunlrindn olmayan ssi& yerii yamslama$ v insanlarn xsusiyytlrindn olan bu #imi $eybt hallarndan ba$a Qemli& 'r #im "z ss v yeriinin yamslanmasna icaz verirs& he% bir eybi yoxdur (llah daha yax bilndir 'nahdan Ais &han Uox zaman $eybt alud olanlar "z ilrin bhan 'tirm# %n 5filan xsin barsind dedi#lrimin hams onda var7& [nec deyrlr& onun siftidir& $eybti deyil[& - deyirlr 1albu#i bu bhan 'nahdan daha )isdir& %n#i $eybt nin#i insanda olmayan eyiblri& hm d xsin "znd olan eybi izhar etm#dir ,eybti )islyn ay v rvaytlr insanlarda olan eyiblri danma*a aiddir& amma onda olmayan eyiblri danma$ b"htan& 'nah is $eybtdn d %oxdur Geddinci 9mam 2usa ibn Cfr34 buyurur: 51r #im bir xsin arxasnca onun ha$$nda hamnn bildiyi eyi danarsa& bu $eybt deyildir 1r #im bir xsin arxasnca onun ha$$nda camaatn bilmdiyi
2K2

+:hifeyi-:ccadiyy/: CO-cu dua 12F

eyi danarsa& bu& $eybtdir v hr #im bir xsin arxasnca onun ha$$nda olmayan eyi danarsa& bu& b"htandr 72KC !a$a bir hdisd 9mam :adi$34-dn bel n$l olunur: 5,ardan ha$da (llahn 'izltdiyi eyi danma$ $eybtdir& amma sbirsizli# v tndxasiyytlili# #imi hamnn bildiyini danma$ $eybt deyildir 6nun ha$$nda olmayan dem# is b"htandr 72KA 0dislr v &-htan Rvaytlrd t"hmt v b"htan da iddtli tn$id olunmudur >mun olara$ onlardan bzilrini burada $eyd ediri#: (#ar 'nah +,urani-2cid/d b"htan a#ar 'nah #imi tbir edilr# buyurulur: 90min /iilri v qadnlar 1tmdi/lri $ir idn (gnahdan) 0tr in idnlr% $hsiz /i% 0z zrlrin $0htan v a8q*aydn $ir gnah g0trmlr!& ('-hza$) * ?,)" 2r /s $ir xta v ya gnah 1di$ onu gnahsz $ir adamn $oynuna atarsa% $hsiz /i% 0z $oynuna $0htan v a8q*a/ar gnah g0trm olar (gnah stndn gnah qazanar)"& ('Nisa) * 66F)" >amuslu adamlara t"hmt ednlrin iman yoxdur !u bard 9mam :adi$34 buyurur: 52slman $ardana t"hmt vuran xsin iman $lbind duzun suda ridiyi #imi riyr 72KF T"hmt edn xs bir ne% 'naha batm olur !ir trfdn ba$asna nalayi$ s"z dem#l yalan danr& di'r trfdn d $eybt $lr& %n#i onu xolamad* v raz olmad* bir eyl vsf edir& ba$a bir trfdn is namuslu insana t"hmt vurub xsiyytini al%aldr !u chtlr di$$t yetirm#l t"hmt vuran xs b"y# bir 'naha batm olur T"hmt hdf srrast atlan ox #imi insan xsiyytini )ar%alayara$ mhv edir& onun $lbini hmili# olara$ yaralayr !una '"r d t"hmt vuran xs %iynin 'nahla dolu a*r y# '"trb zaba do*ru 'edir 8ey*mbr3s4 buyurur: 51r #im m"min #ii v ya $adna b"htan atb olmayan bir eyi onun ha$$nda deyrs& (llah-tala ,iyamt 'n onu etdiyi mlin
2KC 2KA

+Isuli-#afi/ ?? c Wsh-CF@W hdis TJ +Isuli-#afi/ ?? c Wsh-CF@W hdis T2K 2KF +Isuli-#afi ?? c Wsh-CJ1W hdis T1M +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 c-K2 Wsh-1O@W hdis T1O 12J

msuliyyti zrindn '"trlnd# oddan yaranm bir tld saxlayar 72KJ Bznd.i )yi&lri taA+& Aa.la(d+rma! v &a(!as+ndan )yi& tutma! 2"min v '"zl xla$l insann xsusiyytlrindn biri d "znd#i eyiblri ta)b )a#ladrma$dr 1am bilir #i& ba$asndan eyib tutma$ )is v rzil siftlrdndir& la#in "znd#i eybi axtarb aradan '"trm# is yax v fziltli siftlrdn saylr Un#i insan yalnz "znd#i eyiblri )a#ladrd* zaman #amilli# drcsin %ata bilr bh yoxdur #i& 2sumlardan34 ba$a btn insanlarda %atmamazl$ v $surlar olub& onlar he% biri n"$sandan xali deyildir !una '"r d ham "z eybini axtarb dzltmlidir !u ml o vaxt ba tuta bilr #i& insan "nc "z eyiblrini bilib onu etiraf etsin& %n#i bnd "z $sur v eyiblrindn xbrdar olub etiraf etmyinc onun %arsi ha$da fi#irlmz !s& eyiblri nec tanmalN Cavab: Lyiblri % yolla myynldirm# olar: 1. 2ra$ib 3$oruma$4 v mhasib 3hesablama4 yolu il& yni 'r insan "z ml v rftarn salehlrin& t$vallarn $bul etdiyi "l%lrl m$ayis edrs& onlarda olan xsusiyytlrin onda olmad*n '"rb eyiblrini yax dr# edr 2. !d xla$l& )is rftarl xla$sz adamlarn mllrindn ibrt alma$la :di irazi deyir: Ho*mandan sorudular: [0dbi #imdn "yrndinN7- dedi: 5!idblrdn7 3. >sihtini sir'myn& xeyirxahl$ zndn eyiblrini '"zlldirmdn v yalta$lanmadan s"ylyn sda$tli adamlarla dostlu$ etm#l (*ll adamlarn mxtlif zamanlarda 'izli xstli#lr d%ar olmama$ %n h#im mracit etdiyi #imi& xla$i msllrd d tbib v xla$ ustadna mracit etm# lazmdr !li& h$i$i v imanl dost bu yolda n yax bld%i olub malicsinin 'eci#mmsi %n rfi$ini tutuldu*u xstli#lrdn xbrdar edr 0lbtt& bu sul o zaman yax ntic ver bilr #i& drdli olan xs smimi& mehriban dostlarn nsihtin $ula$ asb bdryr#n v shv edr#n "zn ayltma* onlardan xahi etsin Geddinci 9mam 2useyi .azim34 buyurur: 5Ualn vaxtnz d"rd yer b"lsizM bir hisssini (llah il
2KJ

5!iharl-nvar7 3!eyrut %a)4 HDD?? c Wsh-1OAW hdis T2FM 5Iyune-xbari-Riza7 3>cf %a)4 ?? c Wsh-C2M 5:fintl-bihar7 ? c Wsh-111 12K

aranz xlvt edib ibadt etm#& bir hisssini dolan*nz tmin etm#& bir hisssini sizi eyiblrinizdn xbrdar edib sizinl $lbn dostlu$ ednlrl '"rm# v bir hisssini d rn he% bir manesi olmayan lzzt %#ib istiraht etm# %n ayrn !u ayrd*nz zaman 3istiraht vaxt4 il "znz ba$a ilrinizi yerin yetirm# %n hazrlaya bilrsiniz 72KK Qemli& hr #im "z shvini baa dm# v nalayi$ mllrindn& dan*ndan xbrdar olma$ istyirs& onunla mehriban v smimi olan xslrdn "znn zif chtlrini ona demlrini xahi etsin 0xla$i vzif: 9slamda etibarl v saleh mlli din $ardalar il oturub-durma$ t"vsiy olundu*u #imi& onlarn da vzifsi dz'n v xeyirli yolu '"strmyi "zlrindn sir'mm#dir& %n#i dost "z dostunun eybini ona demlidir 1dislrd bel n$l olunur: 5Qost odur #i& )is ilrdn %#indirsin Qmnin odur #i& yalan danb sni aldatsn 38is mllrini snin '"znd yax cilvlndirsin 472K@ 9mam !a$ir34 :aleh adl bir xs buyurdu: 5Ly :aleh= :ni 'ldrn v xeyirxahl*n istmyn xsin dalnca 'etm 6 #sin dalnca 'et 3mvrt et4 #i& sni a*latsn v snin yaxl*n istsin Tezli#l hamnz (llah dr'ahna d"nc#siz 6 zaman #imlrin h$i$i dost oldu*unu dr# edc#siz 72KO 9mam :adi$34 buyurdu: 52nim n sevimli $ardam odur #i& eyiblrimi mn desin 72@B Qemli& hr #im dostlu$ iddias edir& amma dostunun eyiblrini ona demirs v '"rdy hr cr $surun zrindn soyu$$anl$la #e%irs& h$i$i dost deyildir !zn dmn mnasibt bslyn xs 3dmn%ili# zndn olsa da4 adama el bir xidmt '"strib onun eybini deyir #i& 'r demsydi& hmin insan asanl$la "z eybini baa dmyc#di 8ey*mbr3s4 buyurdu: 5 2"min m"minin 'z'sdr
2KK

5!iharl-nvar7 !eyrut %a) HDDE c Wsh-C21M 5Thfl-$ul7 sh-CBK 2K@ +,rr/ mndricat: sh-2BC W hdis TF@FK 2KO 5Isuli-#afi7 ?? cW sh-JC@ W hdis T2M 5Esail-i7 ?? cW sh-A1C Whdis T1M 5!iharl-nvar7 !eyrut %a) HDD?? W sh-1BCM 52hasini-br$i7 ?? cW sh-JBA W hdis TC2 2@B +Thfl-$ul/: sh-2KCM +Isuli-#afi/: ?? cW sh-JCO W hdis TFM +Esail-i/: E??? cW sh-A1C W hdis T2 12@

2"min xs "z )is v yax chtlrini "z m"min $ardanda )is '"rr V2@1 Gni 'z' $arsnda durar#n insan "z eybini '"rdy #imi& din $arda da 'z' #imi onun '"zlli# v %ir#inli#lrini ona '"strir !a$a bir rvaytd is o ali Cnabdan bel n$l olunur: 52"min "z $arda %n %ir#inli# v eybrcrli#lri "znd #s etdirn 'z' #imidir 72@2 Lybi 'izltm# xyantdir: Lyib tutma$ haram v 'nah oldu*u #imi& eybi 'izltm# d xyantdir 2"min 'z' #imi din $ardann '"zlli# v %ir#inli#lrini yalnz onun "zn '"strmlidir 9mam :adi$34 buyurur: 51r #im "z din $ardann nalayi$ hr#tini '"rb onu bu idn %#indirm# i$tidarna mali# oldu*u halda mane olmazsa& 3ona $ar4 xyant etmidir 72@C :yi& tutma! yCD" -zn )yi&lrdn tmizlm. laz+md+r !iz "zn eyiblrdn tmizlm# bard s"hbt a%d$ Pzn eyiblrdn xilas etmnin xeyirli chtlrindn danma$la $urtarmaz !urada is bhsimiz eyibtutma barddir !unun da %ir#inliyi ha$da hr n $dr danlsa& yen d azdr& amma bunlarn arasnda %ox inc fr$lr vardr& %n#i eyibtutma il eybi "zndn )a#ladrma zahiri xsusiyytlrin '"r oxarl$ t#il edirlr Ha#in birincisi 3eyib tutma$4 th$ir v al%altma #imi $eyd olunur& i#incisi 3eybi "zndn )a#ladrma$4 is xeyirxahl$ v safladrma mnasndadr !irincisi dmn%ili#& #in-#durt& i#incisi is dostlu$ v mehribanl$ zndndir Lybi deyn xsin m$sdi xeyirxahl$ olarsa& tbii #i& smimiyyt v ehtiramla davranaca$& yox 'r m$sdi th$ir v al%altma$ olarsa& h"rmtsizli# '"strc# Qaha $sa des#& hdf v m$sd vasity aydnl$ 'tirmir& #sin& onu hat edir& yni m$sd vasit il mnasib se%ilir I14 2r 0z qa$iliyytin (xisltin) g0r i g0rr"& 'Gsra) * ,=)" .im #i birinin eybini "zn dem# istyirs& yax niyyt& tmiz $lb v a%$ r#l ona baa salmal& danar#n #mali-dbl&
2@1 2@2

50lmucazatun-nbviyy7: 2isir %a): sh-JJ 52i#atul-nvar7: sh-1BJ 2@C 5!iharl-nvar7 !eyrut %a) HDD??W sh-JF 50maliye-:du$7: sh-222 W hdis T1 12O

ehtiramla s"zn demli& rfi$inin xsiyytini al%altmama$ %n ehtiyatl olmal& dz'n& sa*lam v islahedici tn$id sancma$ v eyib tutma*a %evrilmmlidir& yoxsa nticsi #sin olar& %n#i he% bir insan xtasz v shvsiz deyildir 6n d"rd 2sumdan34 ba$a he% #im shv yol vermdiyini iddia ed bilmz 2sum oldu$lar halda bel& onlar da "zlrini (llah $arsnda 'nah#ar v na$is hesab edirlr >mun olara$ 9mam :ccad34-dan bir misal 'tiriri#: 59lahi= 2ni )isli#lr s"v$ edn& snin dr'ahnda 'nah etmy tvi$ edn& shv i '"rmy y"nldn v snin $zbin d%ar edn nfsdn 3nfsi mmardn4 sn i#aytim var 72@A !a$a bir duada is o 1zrt (llah dr'ahna l a%b bel yalvarr: 5Ly mnim (*am= :ni 'nah etm#dn lal olmu bir dill sslyirm 8rvrdi'ara= :ninl 'nahn %oxlu*undan hla#t vadisin yuvarlanm bir $lbl drdi-dil edirm 72@F 6& "znn (llah $arsnda acizliyini bildirr# deyir: 5Ly mnim 2"vlam= Ynahlarma baxanda %ox $orxuram 9lahi= :aysz-hesabsz 'nahlar mni hat etmi& dilimi zr istm#dn $saltmdr Qaha bir zrm yoxdur #i& snin dr'ahna 'tirim& bhanm $almamdr #i& onu sn deyim v "z etdiyimdn ba*lanma$ istyim 72@J 9mam :ccad34-n msum v 'nahsz olmasna baxmayara$& amma yen d "zn 'nah#ar bilir !una '"r d hr bir xsin eybi v $suru "zn deyilmlidir Garadl almind (llah-tala hamn bir yaratmamdr Gax siftlr v bynilmi #eyfiyytlr #imi& hr bir xsd eyib v $surlar da vardr& buna '"r d insan he% #imdn n"$san tutmal& #sin& th$ir etmdn& $lbin toxunmadan& smimiyyt v mehribanl$la rfi$inin eybini yalnz "zn demlidir& %n#i 9slamda m"mininin xsiyytin xsusi hmiyyt verilir !a$alarnn eybini danma$ da zruri bir idir !u zrurti m"minin xsiyytin toxunmadan xsusi #ild v t#li#d d dem# olar: 5;ruri ilr 'r# "z %r%ivsind hll olunsun7 Gni "z %r%ivsindn #nara %xmasn 1zrt 0li34 buyurur: 5Camaat arasnda nsiht etm# bir n"v d"ym#dir 72@K 9mam 1sn 0s'ri34 buyurur: 51r #im "z din $ardana t#li#d "yd-nsiht verrs& onu zintlndirmi v hr #im
2@A 2@F

+2fatihl-cinan/ 1F-ci mndricat +0bu 1mzeyi :umali/ duas 2@J +:hifeyi-:ccadiyy/ FC-c dua 2@K +,rr/ mndricat: sh-C@2 hdis TOOJJ 1CB

ba$alarnn yannda ona "yd-nsiht verrs& onun xcalt %#msin sbb olmudur 72@@ :yi&tutman+n Ais a!i&ti !a$alarnn shv v xtalarn dem#d m$sd onlar rsvay etm# olarsa& bhsiz& bir 'n (llah-tala onu da xal$ arasnda rsvay edr 9mam !a$ir34 8ey*mbr3s4-dn bel n$l edir: 5Ly dilind mslman olub $lbi il mslman olmayanlar= 2slmanlara 3onlar rsvay etm# %n4 eyib tutma*a %almayn Un#i hr #im ba$alarnn eybini axtarma*a chd '"strrs& (llah-tala eyiblrini z %xarb onu rsvay edr 72@O Qi'r rvaytlrd d s"ylnilir #i& evin i%ind v 'izlind bel 'nah ets& (llah-tala onu z %xarb rsvay edc#dir 2OB :yi&tutma v .fr Pz din $ardana zahird dostlu$dan dm vurub onun etibarn $azanma*a chd '"strn& la#in daxild ona $ar dmn mnasibt bslyn v mnasib bir vaxtda frst dn #imi onu rsvay etm# %n dostunun shvlrini v zif chtlrini d$i$ surtd "znd $eyd ednlr axrda "zlrini #frn srhdin yaxnladrrlar 9mam !a$ir34 buyurur: 59nsan #fr yaxnladran eylrdn biri d "z din $arda il zahird din adndan dostlu$ edib& frst dn #imi onu rsvay etm# %n shvlrini bir-birinin ardnca yadda saxlama$dr 72O1 9mam :adi$34 buyurur: 59nsan (llahdan daha %ox uza$ladran hal frst dn #imi rsvay etm# %n biri il zd dostlu$ edib onun eybini yadda saxlama$dr 72O2

2@@ 2@O

+Thfl-$ul/: sh-CJ@ +:nni-0bi Qavud/: cz-A Wsh-2KBW hdis TA@@B 2OB Eafi: c-C Wsh-1JCM Cames-sadt: ?? cWsh-2KBM 5Isuli-#afi7 ?? cWsh-CFF W hdis TA 2O1 5Cames-sadat7: ?? c Wsh-2KOM 5Isuli-#afi7: ?? c Wsh-CFFM 52hasini-!r$i7: ? c Wsh-AB1 2O2 5Isuli-#afi7: ?? c Wsh-CFF Whdis TK 1C1

Dh(tli za& :a*lam v islahedici tn$id vzin ba$alarnn eybini a#ar edib onlarn xsiyytini al%altma$ fi#rin dnlr b"y# 'naha batara$ dhtli zaba d%ar olaca$lar +,urani-2cid/d bu bard buyurulur: 90minlr arasnda (onlar nfuzdan% h0rmtdn salmaq mqsdil) !is s0z yaymaq istynlri dnyada v axirtd iddtli $ir za$ g0zlyir" (2amnn mlini% yaylan ayilrin% atlan $0htanlarn doru olu$*olmadn) an aq Allah $ilir% siz $ilmzsiniz!& ('Nur)* 6+)" 2slman olan xsin vzifsi budur #i& islami& insani v xla$i vziflrin h"#mn '"r din $ardann hr hans bir eybini v ya shvini '"rr#n t#li#d ona desin #i& o da "znd olan eyib v ya shvi dzltm#& bir daha onu t#rar etmm# %n $tiyytl %alsn& nin#i bir shv v ya $surlu bir ml '"rd#d yaxud ba$alarndan eitdi#d aradrmadan hmin xsi th$ir edib nticd "zn d chnnm zabna d%ar etsin !urada di$$ti "zn clb edn msl budur #i& +,urani2cid/d m"minlr arasnda )oz*un mllr yayanlarn yox& m"minlr b"htan atma* xolayanlarn chnnm hli oldu*u s"ylnilir !u& "z d mslmanlarn (llah dr'ahnda n $dr ehtiraml olmasna bir dlildir 6& m"minlr bard deyiln v eidiln hr n varsa& ba$alarnn yannda danlmasna icaz vermir& %n#i insann "z '"z il ba$asnn 'nah etdiyini '"rb onu xal$ arasnda ifa etmy ha$$ olmad* surtd& mlumdur #i& ba$alarndan eidib "z '"z il '"rmdiyini demy he% ha$$ olmaz 9mam :adi$34 buyurur: [1r #im m"min xs bard '"rdyn v ya eitdiyini danarsa& 3camaat arasnda yayarsa4& (llah-talann ayd buyurdu*u 5m"minlr arasnda )is s"z yayma$ istyn 7lrdndir 72OC

Eayi yayanlara !ar(+ m&ariz yClu

2OC

5Tfsiri-lmizan7: DE c Wsh-11AM 5Tfsiri-brhan7: ??? c Wsh-12@M 5Isuli-#afi7: ?? c Wsh-CFKM 50maliye-:du$7: sh-2KJ Whdis T1J Wmclis TFAM 5:fintl-bihar7 ?? c Wsh-2OF 1C2

ayi yayanlara $ar mbariz yolu mxtlifdir !iz onlardan yalnz i#isini $eyd ediri#: 1. Lyib tutanlardan uza$lama$ 9mam :adi$34 bel insanlar mil%y bnzdir 6& bu bard buyurur: 52il%yin tmiz v sa*lam yerlri tr# edib bdnin yaral yerlrin $onmas #imi& al%a$ v nadan adamlar da na)a# v murdar yerlrd oturub ba$alarnn eybini aradrara$ onlarn yax chtini '"rmmzliy vururlar 72OA !una '"r d onlardan uza$lama$ vacibdir !el xslrl nin#i yoldal$ etm# olmaz& htta onlara $ar dmn mnasibt d bslm# lazmdr 1zrt 0li34 buyurmudur: 5!a$alarnn eybini axtaran xs snin n $at dmnin olmaldr 72OF 2. Lyib tutanlara $ar etinaszl$ ayi yayanlara $ar mbariz a)arma*n bir yolu da onlarn "zn $ar etinaszl$dr !el ba$asnn eybini danma$la cmiyyti zhrlyirlr !ununla da xla$szl$ v 'nahn yaylmas %n rait yaradrlar Qem#& ayi yayanlara $ar etinaszl$ n yax mbariz yoludur 2hmmd ibn <zeyl adl bir xs bel n$l edir: [Geddinci 9mam 2usa ibn Cfr34-n hzuruna 'edib rz etdim: -:n canm fda olsun& mnim din $ardalarmn biri ha$$nda xoa'lmz bir hadis dandlar !u s"hbt is mnim he% xouma 'lmdi Litdi#lrimi onun "zndn soruanda in#ar etdi& halbu#i bu hvalat mn etibarl xslr danmdlar 9mam 2usa ibn Cfr 34 buyurdu: -Ly 2hmmd= Pz '"zn v $ula*n mslman $ardann s"z $arsnda t#zib et 0'r lli nfr ahid #imi and i%ib onun barsind sn bir s"z deyr#n o "z in#ar edrs& onlarn ahidliyin etina etm 6nun s"zn $bul edib onlarn s"zn inanma 1e% vaxt onun xsiyytini h"rmtdn salan s"z-s"hbti camaat arasnda yayma& yoxsa (llah-talann buyurdu*u adamlardan hesab olunarsan: 52"minlr arasnda )is s"z yayma$ istynlri dnyada v axirtd iddtli bir zab '"zlyir 72OJ !a$a bir hdisd 9mam !a$ir34 buyurur: 52"min $ardann yetmi b"y# 'nahn 'izltm# hr bir m"min vacibdir 72OK
2OA

5:fintl-bihar7 ?? c Wsh-2OF !u hdis ibn 0bil 1didin +rhi->hcl-bla*/ #itabnda 3?? c Wsh-2JO W1i#mt T11C4 1zrt 0li34-dn d n$l olunmudur 2OF +,rr/ mndricat: sh-2@@ W hdis TKCK@ 2OJ +Tfsiri-brhan/: ??? cWsh-12@ 2OK +Tfsiri-brhan/:??? c Wsh-12@ 1CC

1zrti-0li34 buyurur: 5Camaat= .im "z din $ardann din chtdn yax mslman olmasn bilirs& onun barsind deyiln dedi$odulara $ula$ asmasn !ilin v a'ah olun& 3s"zn tsiri oxdan daha 'cl v daha a*rdr 4 bzn oxatann atd* ox hdf dymir& amma deyiln s"z 3yalan v batil olsa da4 tsirsiz $almr !atil s"zlr is mhv olaca$ 3ondan yalnz danan %n 'nah $alr4 (llah eidndir& ahiddir !ilin #i& ha$$ v batil arasnda# msaf d"rd barma$dan art$ deyildir [ 9mamdan bu s"zn mnasn soruanda o hzrt d"rd barma*n bir-birin bitidirr# $ula* il '"z arasna $oydu :onra is buyurdu: [!atil-eitdi#lrin& ha$$ is '"rd#lrindir 72O@ <hsin #!las v nti>si bhsiz& insann "z eyiblrini tanmasna b"y# ehtiyac vardr !u sahd ba$alarnn da nzrindn faydalanb )a#l$ v ixlasna bhsi olmayan xslr mracit edilmlidir Qi'r trfdn xeyirxah dostlar da onun eyib v $surlarn xal$ arasnda yox& xsusi olara$ t#li#d demlidirlr 0'r bir #s nsiht etm# fi#ri il m"minlrin 'nah v eybini camaat arasnda deyrs& rfli 5 m"minlr arasnda )is s"z yayma$ istynlri dnyada v axirtd iddtli zab '"zlyir 7 aysi ona aid olub& ayi yayanlardan saylar !el adamlar dnya v axirtd (llahn dhtli zabna d%ar olaca$lar (ynin sonunda buyurulan #lam is bu 'nahn n $dr b"y# oldu*unu ifad edir: 5 31amnn mlini& yaylan ayilrin& atlan b"htanlarn do*ru olubolmad*n4 anca$ (llah bilir& siz bilmzsiniz=7 ?alan Qilin thl#li bla v 'nahlarndan biri d yalandr Galan b"y# 'nahlardan olub btn )isli#lrin& %ir#inli#lrin mnbyi v a%ardr <ziltli m"min he% vaxt dilini bu iyrnc xislt adt etdirmz& %n#i yalan insan yalan% v ba-aya$ bir xsiyyt %evirib& onu hamnn yannda etibarsz edr (mma tssflr olsun #i& yalan asan i oldu*undan v %ox da zhmt tlb etmdiyindn bzi adamlar m$sd tez nail olma$ %n ondan istifad edr# crbcr yalanlar $ourlar !ellri %ox vaxt bir 'nd onlarla yalan danrlar <acili burasdr #i& onlar ictimai v xsi hyatda bu yalanlarn )is a$ibti ha$da he% fi#irlmir& yalan $o%a$l$ hesab edib do*ru dananlar siyastsiz v
2O@

+>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4: Dtb T1A1 1CA

lya$tsiz #imi dnrlr& daha bilmirlr #i& yalan danma$ insann )a# fitrtin& zmtli xsiyytin zidd olub& slind (llah-tala il dmn%ili# etm#dir& %n#i 6& dnyan h$i$t v dz'nl# sasnda yaratmdr: N0ylri v y1ri haqq olaraq yaradan #dur& ('-nam) * ,C)" 1$i$t v sda$t $anunu dnyan badan-baa hat etmidir ;ahiri baxmdan dnyada bzi ziddiyyt v ixtilaflarn olmasna baxmayara$& slind dnyada yalan v xyant yoxdur :af v xalis h$i$tlri tbii olara$ tbitd axtarb yaradln dilindn eitm# lazmdr !tn elmi v flsfi $anunlar varl$ dnyas& ona ha#im olan $anunlar& ha$sevrlrdn dr# olunmu v mumn hamnn varl*n sirlri ha$da dnc v ald$lar ilhamdan ba$a bir mfhum deyilmiN 6nlarn varl$ v ona ha#im #silmi $anunlarndan ba$a bir ylncsi yoxdurmuN (llah-tala da nianlri '"strm#l bizim batinimiz v xarici almimizi #ainatn h$i$tlrin y"nltm# %n bld%ili# edib buyurur: #nun ('3uran)n) haqq olduu onlara $lli olsun d1y% $iz 0z qdrt nianlrimizi onlara hm xari i almd (/ainatda% g0ylrin v y1rin trafnda)% hm d onlarn 0z daxilind mtlq g0str yi/"""& ('Dussilt) * ?C)" 0mirlm"minin 0li34 buyurur: 5Qnya dz'n olanlar %n dz'nl# yeridir 72OO ,saca des#& xil$t v tbitin sas h$i$t zrind m"h#mlndirilmidir 1a$$ batill $ardrb alt-st edn bu zlm#ar v nadan insandr 1zrti-0li34-nin buyurdu*u #imi& camaat bir az batil v bir az da ha$$ '"trb bir-birin $ardrr CBB Un#i t#c batili insanlara '"strm# olmaz 9nsann h$i$t axtaran xislti onsuz da onu "z-"zn df edc#dir 8a# olan (llah istr fitri& istrs d ri dill "z bndlril sda$t v dz'nl#l danb buyurur: 5$$inin s0z dzgn v daltli /ild tamam oldu" #nun s0zlrini dyidir $il / $ir /ims yoxdur"& ('-nam) * 66?)" """" Allahdan daha doru danan /im ola $ilr.& ('Nisa) * ,;)" !ndlrindn dz'nl# v do*rulu$dan ba$a bir ey $bul etmyr# buyurur: :u (qiyamt gn) 1l $ir gndr /i% dz dananlara dzl/lri fayda v1rr"& ('9aid) * 66+)"
2OO CBB

+>hcl-bla*/ W 1i#mt T12J +>hcl-bla*/ 3:bhi :aleh4 Dtb TFB 1CF

# gn /i% n mal*d0vlt% n d 0vlad fayda v1rr! An aq salam (tmiz% daxilind //*$hy% /fr% ir/ v nifaqa y1r olmayan) $ir ql$l Allahn hzuruna gln /imsdn (m0minlrdn) $aqa!& ('(ra) * ,,%,+)" (llah-talann "zn do*ru danan& sda$t #lmlri il trif etmsi bu #lmnin n $dr fziltli olmasna #ifayt edir: """ Allahdan doru danan /imdir.& ('Nisa) * 6FF)" Pz )ey*mbrlrini d sda$t #lmsi il vsf edr# m"minlrdn do*ru dananlar v sadi$lrl bir' olmalarn istmidir: @y iman gtirnlr! Allahdan qorxun v (imannda% s0znd% iind) doru olanlarla olun! (L1ym$r v hli*$1yti il $irli/d olun!)& ('B0v$) * 66+)" Hazmi $eydlr: a4 (dtn yalan v do*ru dananda ba vermi hadis il zidd olub-olmama$ bir "l% #imi tyin edilir& yni insann s"z h$i$t uy*un olarsa& do*ru& zidd olarsa& yalan hesab olunur !u "l% yalan v do*runun trifind n dz'n meyar v elmi msllrd t#c bu meyardan istifad olunmasna baxmayara$& h$u$i v xla$i nzrdn sl dlil ola bilmz ,anunvericili#& vzif v msuliyyt clb etmd bu meyar #ifayt etmir& %n#i vzif dr# olunan& baa dln zaman msuliyytli hesab olunur 1"#m v m"vzu cavabdeh xs %n aydn olmaynca vzif hesab olunmur !una sasn 'r bir xs do*ru olmayan bir mslni "z $idsin '"r h$i$t uy*un hesab edib onu do*ru bir xbr #imi byan edrs& elmi nzrdn yalan s"yldiyin baxmayara$& rit v $anuna '"r yalan% hesab olunmur 2sln& orucu batil edn eylrdn biri (llah v 8ey*mbr3s4 bard yalan danma$dr Ha#in 'r bir xs oruc halda shv olara$ bir h"#m (llah v ya 8ey*mbr3s4- aid edrs& orucu batil olmur& %n#i $sdn yalan danmamdr !el hallarda xs yalan% #imi czalandrlmr Ruhi v xla$i ini#aslarda da elmin xsusi tsiri vardr Un#i insan ruhunu #drlndirn& onu nifa$a sr#lyn shv yox& $sdn yalan danma$dr !l# d 0bdrrhman ibn 1ccacn cavabnda yalan trif edr#n 9mam :adi$34-n m$sdi budur 9mam buyurur #i& srf yalan danma$ insan .zzab v yalan% etmir CB1 Un#i el bir xs yoxdur #i& bzn h$i$tin #sin danmam olsun (mma yalan%& #zzab odur #i& yalan danma*a adt etsin& yni yalan danma$ onun xsusiyytlrindn biri olsun !a$a bir s"zl des#& yalan% shv
CB1

+Esail-i/:E??? c W sh-FKC Wfsil-1C@ W hdis TO 1CJ

zndn yox& $sdn hmi yalan danandr !una sasn shv edib yalan danma$ 'nah deyildir& amma unutma$ olmaz #i& msuliyyt hiss edn xs d$i$ bilmdiyi s"hbtlri danma$dan %#inmli& min olmad* bir s"z danma$ mcburiyytind $alsa bel& onu $ti surtd s"ylmmli& #sin& onun ehtimal v bhli oldu*unu $eyd etm#l danmaldr Llmin mahiyyti h"#mn v istyin hyata #e%msin tsir '"strdiyi #imi& elc d h$i$tin sirlrini a%ma*a #"m# '"strir (dtn elmi chtdn bir dini vzif v h"#m hyata #e%irm# %n sas sbb olan o h"#mn sirlrini #f etm# lazmdr > $dr #i h"#mn mahiyyti a%$lanmayb& h$i$ti dr# etm# olmaz Qemli& min olmad*mz msllri danma$dan %#inm# lazmdr (llahtala buyurur: (@y insan!) :ilmdiyin $ir 1yin ardn a g1tm ($a armadn $ir ii g0rm% $ilmdiyin $ir s0z d1m)" Sn/i qulaq% g0z v r/X $unlarn hams (sahi$inin 1tdiyi ml% d1diyi s0z $arsind) soru* sual oluna aqdr"& ('Gsra) * C>)" Gni bir eyi d$i$ surtd bilmirsns& h$i$t #imi $bul edib h$i$i tsirlri ona amil etm& #sin& th$i$ edib h$i$t yeti b4 Galann haraml$ v %ir#inliyin he% bir bh yoxdur eyx 0nsari buyurmudur #i& d"rd sas istinad mnbyinin 3dilleyi-rb #itab& snn& $l& icma4 hams onun haraml*na dlalt edir Galan az da olsa& rzil siftlrdn olub mnafi$li# lamtidir 9mam !a$ir34 buyurur #i& 0li ibn 1seyn 39mam ;eynlabidin434 "z "vladlarna bel nsiht edrdi: 5Galan s"zdn %#inin= 9str #i%i# yalan olsun& istrs d b"y#& %n#i #i%i# yalan insan b"y# yalan danma*a r#lndirr 2'r bilmirsiniz& Rsulullah3s4 buyurdu #i& 3(llah4 bndsi hmi do*ru danarsa& (llah onu do*rudananlarn cr'sin& yox 'r "mr boyu yalan danarsa& onun adn yalan%larn srasna yazarN7CB2 8ey*mbr3s4 0buzr etdiyi nsihtlrind buyurur: 5Ly 0buzr= 2clis hlini 'ldrm# xatirin danan adam san#i '"ydn yer endirilmi #imi chnnmin drinli#lrin yuvarlanar Eay o adamn halna #i& camaat 'ldrm# %n yalan danr Eay olsun ona= Eay olsun ona=7CBC v4 Galan zarafat etm# m$sdi il olsa da& yen haram v 'nahdr !zilri bel tsvvr edirlr #i& 'r bir #s camaat
CB2 CBC

+Isuli-#afi/: ?? c W sh-CC@ +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4: HDD?E c W sh-@@ 1CK

'ldrm# %n zarafatca yalan danarsa& onun he% bir eybi yoxdur& ona '"r #i bel hallarda yalan zarafatca deyilir& ciddi surtd yox (mma bunu da yadda saxlama$ lazmdr #i& m$dds 9slam ritind yalan danma$ tamamil $ada*an olunmu v hr n"v yalan& istr zarafatca& istrs d ciddi& imanla zidd hesab edilmidir 1zrti-0li34 bu ha$da buyurur: 5Galan 3zarafatca v ya ciddi4 tr# etmmi he% bir bnd imann lzztini dada bilmz 7CBA 5Galan istr zarafatca olsun& istrs d ciddi nalayi$ bir hr#tdir 2slht deyildir #i& bir #s "z "vladna vd versin& amma sonradan vdsini yerin yetirmsin& %n#i yalan insan bobo*azl$ v msuliyytsizliy trf %#ir 6nun da nticsi chnnmdir 7CBF Galan istr #i%i# ya b"y# olsun& istrs d zarafatca v ya ciddi deyilsin& 'nah hesab olunub insann mllr #itab%asna yazlr 6la bilr #i& bzi yalanlar camaatn nzrind yalan hesab olunmasn& amma yen d 9slam baxmndan $bih v iyrncdir 2clisi yazr: 5Tssflr olsun #i& insanlarn %oxunun& htta xsusi adamlarn bel mbtla oldu$lar 'nahlardan biri d h$i$tdn uza$& yalan l#si onda mahid olunan adi triflrdir 2sln& yem#-i%my ehtiyaclar oldu*u halda& ev sahibi onlara sfr #narnda oturma* t#lif edr#n itahasz v ya tox oldu$larn bildirirlr Gaxud birin $ar vvl#i mnasibtd olmad$lar halda& o $dr yalandan mhbbt v mehribanl$ '"strirlr #i& bzn bu hr#t "zlrin d bhli '"rnr !u #imi yalanlarn fsad t"rdn yalanlara oxar olmamasna baxmayara$& m$dds ritd 'nah v haram saylr ;ruri hallar $arya %xmad$da bel yalanlardan uza$lama$ lazmdr 7 :onra 2clisi nmun olara$ bu bard aa*da# hadisni $eyd edir: [0sma bint Imeys bel n$l edir #i& (yini zifaf 'ecsi 3toy 'ecsi4 mn bir dst xanmla Rsulullah3s4-n hzuruna "trd# 6& 1zrtin hzuruna 'lr#n sevimli 8ey*mbr3s4 (yiy bir $ab sd verdi (yi utand*na '"r $ab alma$dan imtina etdi 2n ona dedim: -Rsulullah3s4-n lini 'eri $aytarma& $ab al Uox utanca$l$la sd alb bir az i%di :onra 8ey*mbr3s4 mn buyurdu: -:d sninl 'ln $adnlara da ver& i%sinlr ,adnlar utandlar 9stdi#lri halda& 5istmiri#7 dedilr 8ey*mbr3s4 buyurdu:
CBA CBF

+Isuli-#afi/: ?? c W sh-CA W hdis T11 +Esail-i/:E??? c W sh-FKK 1C@

-(cl$la yalan bir yer y*mayn 3istdiyiniz halda niy yalan danrszN4 0sma deyir #i& hzrti-2hmmd 3s4- 3s4 rz etdim: -Ga Rsulullah= !ir eyi istyr#n istmdiyimizi bildirs#& yalan demi oluru$N !uyurdu: -Galan #i%i# olsa bel& mllr #itab%asna yazlr /CBJ Dlas& nzr #i%i# %ar)an bu #imi hallarda bel shln#arl$ v basoyu$lu$ etm# insann yalana adt etmsin sbb olur 0'r insan bir ey adt edrs& onu %ox %tinli#l tr# edr& bu ha$da hzrti-9mam 1sn 0s#ri34 buyurur: 5!irini adt etdiyi eydn tr# etdirm# m"cz #imidir 7CBK Qemli& yalandan uza$lama$ v dili islah etm# %n #i%i# yalanlardan da vaz #e%m# lazmdr $4 Qeyildiyi #imi& yalan tamamil haram v $bihdir 3sonradan rhi verilc# zruri hallardan ba$a4 (mma xla$ elmind xla$i #eyfiyytlrin ziddi #imi mza#ir olunan v xla$i rziltlrdn hesab olunan hal yalan danma*a adt etm# v yalan%l$ xisltidir !unun tam #si olara$& fziltlr fslind do*ru danma*a v dz'nly adt etm# $iymtli& dyrli hesab olunmudur& yni tsadfn do*ru danma$ fzilt v #amala dlalt etmdiyi #imi& nadir hallarda shvn yalan danma$ da xla$i rziltlrdn hesab olunmur !a$a bir s"zl des#& xla$i dyr v rzilt #imi hesab olunan ey srf dan$ v rftar yox& insann xla$i fziltlri v ya nfsani rzil siftlridir 9nsann daimi rftar v mllri onun xasiyytini bildirmsin v bu i#isinin birbirin $arl$l tsir '"strmlrin baxmayara$& ondan ba vern tsadfi mllr v rftar hmin xsin xasiyyti #imi hesab olunmur !una '"r d hdislrd buyurmular #i& yalan danma*a adt etm# imanla bir yer s*mr& yni m"min olan xsin zrurt v ya $flt zndn bzi hallarda yalan danmas mm#n& amma onu "z hyatnda bir $ayda olara$ adt #imi yerin yetirmsi is $eyri-mm#ndr 8ey*mbr3s4 buyurur: 51$i$tn& n b"y# 'nah dilin yalana adt etmsidir 7CB@ 5 2"min yalan v xyantdn ba$a hr bir ey adt edr 7CBO
CBJ CBK

+!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4: HD?D c W sh-2F@ +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4: HDDE c Wsh-CKA CB@ 2stdr#l-vsail: c-2 Wsh-1BB CBO 2stdr#l-vsail: c-2 Wsh-1BB 1CO

1sn ibn 2hbub deyir #i& 9mam :adi$34-dn sorudum: -2"min simicli# edrmiN !uyurdu: -!li -2"min $orxa$ olarmN -!li -2"min #zzab 3%ox yalan danan4 olarmN -Deyr :onra 9mam34 buyurdu: -2"min xyant v yalandan ba$a hr ey adt edr C1B 0bdrrhman ibn 1ccac deyir #i& 9mam :adi$34-dn sorudum: [!zi hallarda yalan dananlara #zzab 3%ox yalan danan& yalan%4 dem# olarmN[ 1zrt buyurdu: 5Deyr 1am bzi hallarda yalan danr& amma #zzab 3yalan%& yalana "yrnmi4 odur #i& yalan danma$ onun bir n"v xasiyytin %evrilmi olsun 7C11 d4 0vvld $eyd etdiyimiz #imi& yalann haraml$ v $bihliyi bard he% bir bh yoxdur !u ha$da %oxlu ay v hdislr n$l olunmudur !hs olunas m"vzu is budur #i& yalan danma*n srf "z mumiyytl b"y# 'nahlardan hesab olunur& yoxsa xsusi rait '"r b"y# 'nahlara aid olurN eyxi-0zm 0nsari v bizim b"y# ustadmz hzrti-9mam Domeyni3r 4-nin nzri beldir: 1dislrdn ld olunan $nat '"r& (llaha& 8ey*mbr3s4- v msum 9mamlara34 aid ediln t"hmt& yalan nmunlrindn olan iftira& elmi sas olmayan fitva v fitn-fsad t"rdn yalanlar b"y# 'nahlardandr !unlardan ba$as is #i%i# 'nahlardan hesab olunur C12 (mma ba$a #i%i# 'nahlarda oldu*u #imi& t#rar v israr olunmasna '"r deyil& t#rar nticsind adt %evrilib yalann mnyi insann "z xislti oldu*una '"r b"y# 'nahlardan hesab olunur (rt$& burada yalan nfsani rzil siftdn ml 'lir C1C 1r i#i Cnabn buyurdu$lar msl fi$hi v "z yerind di$$tlayi$ th$i$atlardr Ha#in hlli# bizim m"vzumuzdan #nar bir
C1B

+2stdr#l-vsail/: +(lul-beyt/ mssisninin %a) ?D c W sh-@F Whcc #itabM +Esail-i/: E??? c W sh-FKC W hcc #itab W hdis TO C11 +2stdr#l-vsail/: +(li-l-beyt/ mssissinin %a) ?D cW s-@F Whcc #itabM +Esail-i/: E??? c W s-FKC W hcc #itab W hdis TO C12 2#asibi-mhrrm eyx 0nsari v 9mam Domeyni ?? c W sh-K2 C1C Qem# olar #i& #i%i# 'nahlar t#rar-t#rar yerin yetirm# insann boyun ymyn v xbis ruha mali# olmasndan xbr verdiyin '"r b"y# 'nah saylr !u chtdn yalan v ba$a 'nahlar arasnda he% bir fr$ yoxdur 1AB

bhsdir& amma bu xla$i mtlbi d yaddan %xarma$ olmaz #i& yalan xla$i baxmdan tamamil %ir#in v $bihdir ;ruri hallardan ba$a ondan $ti surtd uza$lama$ lazmdr 0lbtt& dem# olmaz #i& yalann btn n"v v nmunlri 'nah& $bihli# baxmndan is brabr v eyni drcddir& la#in bu lamtl yalan ba$a #i%i# 'nahlarla m$ayis edib onu ba*lanan v 'zt olunan 'nahlardan da hesab etm# olmaz Un#i yalan& slind& h$i$tin v danann $idsinin ziddi olub& i#izll# v mnafi$li# lamti oldu*undan xla$i nzrdn 'zt olunmas $eyri-mm#n olan b"y# bir 'nahdr !una sasn& yalann bzi nmunlrinin b"y# 'nahlardan olmas ha$da bu i#i ustadn trddd etmsi insan %a$nl*a salmamaldr& yoxsa adi hallarda bel yalan #i%i# hesab edib yalan danara$ tdricl yalan%l*a adt etmi olar$ Qemli& yalan danma$dan #i%i# d olsa bel& tamamil uza$lama$ v "z nurani& ml#uti 3insani4 xsiyytini yalan& mnafi$li# l#sindn $oruma$ lazmdr Un#i (llah yol%usunun yalan& hiyl'rli# v i#izll#l bir' addmlama* $eyri-mm#ndr Galann )sixoloci #"# al%a$l$ v "zn h"rmtsizli# dyndr !u mtlb xla$i )sixolo'iyada di$$t mr#zind olmaldr 8ey*mbr3s4 buyurur: 5Galann sas sbbi al%a$l$ v xsiyytsizli#dn ba$a bir ey deyildir 7C1A 9ndi is di$$tinizi yalan mzmmt edn ay v hdislr clb ediri# 4Quran6 &aD+m+ndan yalan +,urani-2cid/d yalan v hiyl (llaha ri#$oma srasnda vur*ulanmdr: """"" 9urdar $tlrdn qa8n% yalan s0zlrdn d 8/inin"& ('2 ) * CE)" ;alan@+n+n iman+ yCDdur +,urani-2cid/d yalan%lar m"min hesab olunmur 6nlar (llah aylrin $ar #afir olanlar v in#ar ednlr cr'sind hesab edilir: Aalan an aq Allahn aylrin inanmayanlar uydururlar" #nlar sl yalan8drlar!& ('Nhl) * 6E?)"
C1A

52stdr#l-vsail7: ?? c W sh-1BB eyx 2fid +9xtisas/: sh-2C2 1A1

Galan xla$szl$ v mnvi )oz*un%ulu$dur !a$a bir yerd (llah-tala yalan xla$szl$ v mnvi )oz*unlu$ #imi $iymtlndirr# buyurur: 2 d olar/n (qadnla) yaxnlq% s0y s0y$ !is s0zlr (yalan) danmaq v dava*dala 1tm/ yaramaz"& (':qr) * 6+;)" Allahn hidaytindn mhrum 'lmaq (llah-tala +,urani-2cid/d buyurur: Allah yalan8% nan/or olan /imsni doru yola mvffq 1tmz! ('Pmr) * C)" ($hsiz /i% Allah hddi aan% yalan8n doru yola mvffq 1tmz"& ('-l*m0min) * F,)" ;alan@+ Allah+n rhmtindn uza!d+r +2bahil/ 3biri-birin $ar* etm#4 aysind v lntlmy aid olan ba$a aylrd yalan%lar (llahn lntin amil olunmular +2bahil/ aysind buyurulur: """"" 7onra (Allaha) yalvar$ yalan8lara lnt 1tmsini dily/&" Hntlm# aysind buyurur: """"" -gr yalan d1yirs% Allah ona lnt 1lsin!& ('Nur) * ;)" !u aylrin mumiliy aid olmayb yalann xsusi b"lmlri ha$da nazil olmasna baxmayara$& $saca da olsa& yalan%larn a$ibtinin (llahn lnt v tnsi il bitcyin iar edir 9ndi is yalan%nn vhy dilind (llahn lnt v xal$n tnsin mruz $almasna di$$t yetirm#l& lntin xsusiyytlrini v ona aid olan msllri $saca izah etm# m$sduy*un v mnasib olard 6la bilsin #i& bu izah "z dillrini islah etm#d daha %ox %almalar %n m"minlrin aylmasna sbb olsun Hnt ndirN Ra*ib 9sfahani 5lnt7 s"znn le#si# mnasn bel izah edir: 5Hnt $zb v ac$l halda $ovma$ v uza$ladrma$dr (llahn lnti axirtd cza #imi z %xaca$dr Qnyada is (llahn rhmt v yardmndan mhrum etm#dir 0'r lnt camaat trfindn olarsa& birbirin $ar $ar* mnasndadr 7C1F :ual: (llahn lntin 'lmi xsin a$ibti nec olaca$drN
C1F

50l-mfrdat fi *ribil-,uran7: 5Hn7 l*ti 1A2

Cavab: 5,urani-.rim7d bu bard a%$-aydn v $tiyytl buyurulur: """"" Allahn lnt 1tdiyi xs is h18 $ir /0m/ 1dn ta!a $ilmzsn!& ('Nisa) * ?F)" !a$a bir yerd is buyurur: """"" 3z$im d8ar olan is mtlq u8uruma d$ $d$xt ( hnnmli/) olar"& ('Baha) * ,6)" !hsin sonra# hisssind $eyd edcyimiz #imi yalan% (llah dr'ahnda $zb d%ar olmularn bariz nmunlrindndir Lnt Clunmu(lar .imlrdirF (llah-talann +,urani-2cid/d lnt etdiyi xslrdn biri d yalan%lardr 1min dsty bunlar daxildir: 1) 2nafi$lr +,uran/da lnt olunmularn n birincisi mnafi$lrdir: Allah mnafiq /iilr% mnafiq qadnlara v /afirlr i8ind $di qala aqlar hnnm odu vd 1tmidir" (At% za$) onlara /ifaytdir" Allah onlara lnt 1ldi (mrhmtindn qovdu)" #nlar daimi $ir za$ g0zlyir! (('B0v$)*>, ('Dth)*> v '-hza$)*>6*d d lnt olunmular"))" 2) 2ri#lr 9#inci dst mri#lrdir: Allah #nun $arsind $dgman ($dniyyt) olan mnafiq /ii v qadnlar% mri/ /ii v qadnlar za$a d8ar 1tsin" #nlarn $dniyytliyi 0z $alarnda 8atlasn! Allahn onlara qz$i tutmu v (Allah) onlara lnt 1tmidir" (Allah) Ohnnmi onlar 8n hazrlamdr" #ra n1 d !is ms/ndir!& ('Dth) * >)" 3) .afirlr (llahn lntin 'lmi xslrdn %ncs #afirlrdir: <afir olanlara v /afir olaraq 0lnlr Allahn% ml/lrin v $tn insanlarn lnti olsun!& (':qr)*>6)" 4) Ger znd fsad t"rdnlr 3xla$szl$ v )oz*unlu*u yayanlar4: Q"rdnc dst yer znd fsad t"rdnlrdir: Allahla hd $aladqdan sonra onu !ozanlar% Allahn $irldirilmsini mr 1tdiyi 1ylri (qohumluq laqlrini) qranlar% y1r znd fitn*fsad salanlar is lnt d8ar ola aqlar" #nlar axirtin !is aqi$ti (Ohnnm) g0zlyir"& ('5d)* F?)" 5) Ghudi tayfas
1AC

:1in i dst Ahudi tayfasdr" Ahudilr d1dilr4 Allahn li $aldr!& :u d1di/lri s0z g0r onlarn 0z llri $aland v lnt gldilr" (H ya $u d1di/lri s0z g0r onlarn 0z mllri $alansn v lnt glsinlr!)"& ('9aid)*>=)" 6) 2rtdlr Hnt 'lmilrdn altncs mrtdlrdir 3mslman olub sonradan mslman%l$dan %xanlar4: Gman gtirdi/dn% !1ym$rin haqq olduuna (Allah trfindn g0ndrildiyin) hadt v1rdi/dn v 0zlrin a/ar dlillr gldi/dn sonra /afir olan tayfan Allah n1 doru yola y0nldr. Allah zalimlr dstsini haqq yola istiqamtlndirmz! #nlarn zas% hqiqtn% Allahn% ml/lrin v $tn insanlarn lntin d8ar olmaqdr!& ('Ali*Gmran)*,> v ,;)" 7) eytan +,uran/n hr bir yerind lntlnmi eytan da (llah dr'ahndan $ovulmulardandr: (9// mri/lri) Allah qoyu$ yalnz qadn $tlr (Mata% 9nata% Yzzy% Nail) ta!nr v yalnz asi (inad/ar) (1ytana i$adt 1dirlr" Allah ona ((1ytana) lnt 1tdi (rhmtindn /nar 1di$ drgahndan qovdu)"& ('Nisa)*66; v 66,)" !a$a bir yerd is eytana xitabn buyurur: 3iyamt gnn qdr 9nim lntim snin stndn s/i/ olmasn!& ('7ad)*;,)" 7n 3iyamt gnn qdr lntlnmisn!& ('2i r)*C?)" 8) (llaha v 8ey*mbr3s4 zlm ednlr (llahn lntin 'lmi dstlrdn biri d (llaha v 8ey*mbr3s4 zlm ednlrdir +,uran/da onlarn barsind bel buyurulur: Allah v #nun L1ym$rini in idnlr Allah dnyada v axirtd lnt 1lmi (Kz rhmtindn qovmu) v onlar 8n hsrtli $ir za$ hazrlamdr!& ('-hza$)*?;)" 9) Galan%lar Tanrnn lntin 'lmi dstlrdn biri d yalan%lardr 3!una aid aylr bhsin vvlind $eyd olundu4 Galan%larn ad bu aylrd #afir& mnafi$& mri#& yer zn fitn-fsad salan& yhudi& mrtd v (llah& 8ey*mbri3s4 incidnlrl yana %#ilmidir !unun "z d 'nahn b"y#lyn bir dlildir (mma tssflr olsun #i& bzilri bu h$i$tin ciddiliyin varmrlar !unlar 'r $eyd olunmu aylri
1AA

oxuyub yax dnslr& yalann +,uran/ baxmndan n $dr $bih v %ir#in oldu*unu dr# edrlr Galan o $dr $bih v %ir#indir #i& insan insanl*n uca zirvsindn endirr# eytanlarn cr'sind yerldirir .a insanlar +,uran/n smavi v nurani tlimlrini "yrnib onun nuru il zlmt v zlaltdn nicat ta)aydlar (mma 0dislr &aD+m+ndan yalan Galann tn$id olunmas ha$da bir ne% ay $eyd etdi#dn sonra bzi hdislri aradra$ `Galan (llaha ri#$oma srasnda 0ziz 9slam 8ey*mbri3s4 buyurmudur: 5:izi 'nahlarn n b"yyndn xbrdar edimmiN Ynahlarn n b"yy (llaha ri# $oma$& ata-anaya $ar bdrftar olma$ v yalan danma$dr 7C1J `Galan 'nahlarn a%ardr 1zrti-9mam 1sn 0s'ri34 buyurdu: 5!tn $bih mllr bir ev s*mdr 6 evin a%ar yalandr 7C1K 5(llah-tala r v bd mllr %n mxtlif $fllar tyin etmidir 6 $fllarn a%ar rabdr Galan is rabdan daha )isdir 7C1@ `Galan imann mhv olmasna sbbdir 9mam !a$ir34 buyurur: 51$i$tn& yalan iman mhv edir 7C1O `Galan v z$ara olma$ 8ey*mbr3s4- buyurmudur: 5Galan insann zn $ara edir 7C2B `Galan imanla bir yer s*mr 9mam Rza34 n$l edir #i& 8ey*mbr3s4-dn sorudular: -9manl adam $orxa$ olarmN !uyurdu: -!li -9manl adam simic olarmN -!li -!s yalan% nec& imanl adam yalan% olarmN
C1J C1K

5Cames-sadat7: c-2 W sh-C22 1min mnb: sh-C2CM 5!iharl-nvar7 3!eyrut %a)4: c-JO W sh-2CJ 3azca fr$l4 C1@ 5Esail-i7: c-@ W sh-FK2M 5Isul .afi7 c-2 W sh-CCO Whdis TC C1O 1min nvan: hdis TAM !iharl-nvar 3!eyrut %a)4 c-JO W sh-2AK C2B 2stdr#l-vsail: c-2 W sh-1BB 1AF

-Deyr C21 @?alan* Allah dr7ahndan q'vulur 9mam :ccad34 #r edr#n deyir: 59lahi= !l# mni yalan%lar arasnda ta)d*ndan "zbana buraxdnN=7C22 @?alan* mlklrin lntin layiqdir !ir hdisd 8ey*mbr3s4-dn bel n$l olunur: 50'r m"min zrsz olara$ yalan danarsa& yetmi min ml# onu lntlyr 6nun $lbindn %xan funtli iy r $alxar 6 zaman rin '"zt%ilri ona lnt ya*drar 7C2C `Galan mnafi$li# lamtidir 8ey*mbr3s4 buyurdu: 51r #imd % xislt olarsa& oruc tutub namaz $lsa v "zn mslman hesab ets bel& yen d mnafi$dir: mant xyant& yalan%l$ v vdxilafl$ C2A5 `Galan slmlrin n )isidir 1zrti-2hmmd3s4 bel buyurdu: 5:lmlrin n )isi yalandr 3Un#i i$tisadi slmd xsin var-d"vlti lindn %xr& amma yalanda is imann #"# #silir4 7C2F `Galan n )is xstli#dir 1zrt 0li34 buyurur: 5Galan n )is xstli#dir 7C2J `Yec namazndan mhrum olma 9nsan 'ec namazndan mhrum edn 'nahlardan biri d yalandr 9mam :adi$34 buyurmudur: 51r #im yalan danarsa& yalan dand*na '"r 'ec namazndan mhrum olar 7C2K

C21

+Esail-i/: E??? c W sh-FKCM +Cames-sadat/: ?? c sh-C22 C22 +2fatihl-cinan/: 0bu hmzeyi :umali duas C2C +2stdr#l-vsail/: ?? c W sh-1BBM +:fintl-bihar/: ?? c W sh-AKA: +Cames-sadat/: ?? c W sh-C22 C2A +2hcctl-beyza/: E c W sh-2C@: +Esail-i/ D? c W sh-2JO C2F +2stdr#l-vsail/: ?? c W sh-1BBM +:fintl-bihar/: ?? c W sh-AKCM +2n la yhzurhul-f$ih/: ?E c W sh-2K2 C2J +2stdr#l-vsail/: ?? c W sh-1BB C2K +:fintl-bihar/: ?? c W sh-AKC 1AJ

`9nsann ruzisinin yalanla ba*ll* 8ey*mbr3s4 buyurdu: 5Galan ruzini azaldr 7C2@ `Galan husuzlu$ 'tirir 9mam :adi$34 s"ylmidir: 5(llah-tala husuzlu*u yalan%lara ha#im #sr 7C2O Bhsin Dlassi .e%n bhslrdn bel aydn oldu #i& yalan dil blalarndan v iman mhv edndir Galan dnya v axirtd insan (llahn mrhmtindn uza$ladrb insanlar arasnda etibarsz edir Galan cmiyytin imann sarsdb onu i#itirli# xstliyin mbtla edir 1dislrd xsusi vur*ulanan chtlrdn biri d yalan% insann al%a$l$ v xsiyytsizliyidir !u& msumlarn #lamlarnda xla$i )sixolo'iya #imi $eyd olunmu )sixi msllrdndir Ba(!a &ir mhm msl 9nsan yalan danmama$dan lav yalan% adamlarla da oturubdurma$dan& yoldal$ etm#dn %#inmlidir !u bard bir ne% hdis di$$t yetirin: 59mam :adi$34-dn n$l olunubdur #i& hzrti-0li34 dflrl minbrdn buyurard: +Gax olard #i& mslman xs % nfrl dostlu$ v yoldal$ etm#dn %#insin: hyasz 3srt$4& axma$ v yalan% xsdn [Galan% il yaama$ m"min yaramaz& %n#i snin s"zlrini ba$alarna v ba$alarnn s"zlrini snin %n danr !irini $urtaran #imi o birini stn artrr 6 yer $dr #i& 'r dz dansa bel& he% #im inanmr Galan% camaat arasnda dmn%ili# v davt yaradara$ r#lr #in-#durt toxumu s)ir Qemli& (llahdan $orxun v t$val olma* "znz snt se%in& ehtiyatl olun& '"rn #iml dostlu$ edirsiz 7CCB 9mam !a$ir34 buyurdu: 5Q"rd nfrl dostlu$ etmyib onlardan uza$la: axma$& xsis& $orxa$ v yalan% il 7 3:onra buyurdu4 5Galan% do*ru danar#n bel he% #im ona inana bilmir 7CC1
C2@ C2O

+Cames-sadat/: ?? c W sh-C22 +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4: HD?D c W sh-2F1 CCB +Isuli-#afi/: ?? c W sh-JCO W hdis T1 CC1 +Disali-:du$/: ? c W sh-22J W hdis T@O 1AK

1zrti-0li34 bir hdisd 9mam 2ctba34-ya buyurur: 5 Galan% il dostlu$ etm& %n#i o& il*m #imi uza* sn yaxn& yaxn is uza$ '"strir 7CC2 Bhsin nti,si ,eyd olunan msllrdn bel mlum olur #i& xla$sz v )oz*un adamlarla oturub-durma$ v la$d olma$ istr-istmz insana )is tsir ba*layr 1zrti-0li34 buyurmudur: 5r adamlarla oturub-durma #i& onlarn xasiyyti istr-istmz sn d tsir ed bilr 7CCC !una sasn dost se%r#n di$$tli olma$ lazmdr 1r adam dostlu*a layi$ deyildir& %n#i dost v yolda insan hyatnn btn sahlrind 'cl tsir mali#dir Gax dost insan saleh mllr tvi$ etdiyi #imi& )is yolda da insan yolundan azdrara$ varl*n mhv edir !a$a cr des#& dost "z d bilmdn insann xla$nda& s"hbtind& rftarnda v htta $idsind bel tsir $oyur 8ey*mbr3s4 bu ha$da buyurmudur: [9nsan 3hr bir #ii4 "zn yaxn olan dostunun ya yoldann dinini& mzhbini $bul edrV CCA 1zrti-:uleyman buyurmudu& 50'r bir xsin ha$$nda fi#ir yrtm# istyirsizs& onun dostlarna baxn& %n#i insan "z dost v yaxnlar il tannb& la$d oldu*u adamlara mnsub edilir 7CCF 1zrti-0li ibn 0bu Talib34 bir hdisd buyurur: 5 !ir #sin xla$ siz $aranl$ $alarsa v onun hans din mnsub oldu*unu bilmzsinizs& dostlarna baxn 0'r onun dostlar (llah dinin mnsub olarlarsa& o da hmin din mnsub olaca$ Gox 'r dostlar (llah dinin mnsub olmazlarsa& o da hm%inin h$i$i dindn faydalanmamdr 7CCJ 0'r insan bu mhm id 3dost se%m#d4 di$$tli olmazsa& $iyamt 'n )eman%l$la 3(llah onu )eman%l$ 'n adlandrmdr CCK4 barma*n diin tutara$: 5.a filan#sl dostlu$ etmyydim&7 -deyr !el #i& +,uran/da bu bard buyurulur:
CC2 CCC

+>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4 hi#mt TC@ 9bn 0bil-1did +rhi-nhcl-bla*/: DD c Wsh-2K2 W 1i#mt-1AK CCA +Isuli-#afi/: ?? c W sh-JA2 W hdis T1B CCF +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4: HDD? c W sh-1@@: +2stdr#l-vsail/: ?? c W sh-J2 CCJ +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4: HDD? c W sh-1OK CCK 5,fltd olanlar v iman 'tirmynlri iin bitmi olaca* )eman%l$ 'n il $orxut=7 3+2rym/- CO4 1A@

# gn zalim (/fr dm/l 0zn zlm 1dn% !1man8lqdan) llrini 81ynyi$ d1y /dir4 <a /i% mn L1ym$r vasitsil (0zm) doru yol tutaydm" Hay halma! <a filan/si 0zm dost 1tmyydim" And olsun /i% 3uran&mn gldi/dn sonra mni ondan ('3uran)a iman gtirm/dn) o sa!drd" (1ytan insan (yoldan 8xartdqdan% $laya saldqdan sonra) yalqz $uraxar (zlil% rsvay 1dr)"& ('Durqan) * F;%F,%F+)" 9mam :adi$34 buyurdu: 58is adamla yoldal$ edn salamat $almaz 7CC@ !una '"r d insan mnviyat %ir#in adamlardan uza$lamaldr 0'r (llah elmmi& bel adamlarla dostlu$ edirs& n $dr #i frst vardr& vaxt $nimt bilib onlardan uza$lamaldr ;alan+n rva 1-rln hallar+ Qeyildiyi #imi& yalan tbii olara$ %ir#in v $bih mllrdn olub& ona adt etm# is xla$i rziltlrdn v b"y# 'nahlardandr ;ruri hallarCCO olmaynca yalan danma$ rva 3caiz4 deyildir
CC@

+2stdr#l-vsail/: ?? c W sh-JFM +!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4: HDD? c W sh-1O1 W hdis TK CCO 2ara$ls budur #i& ,zali yalan beli# h"#mn m"vzusu bildi#dn sonra deyir: 5Galan slind tbitn haram deyildir& #sin& onun haraml* xitab olunana& yaxud ba$asna dyn zrr v ziyana '"rdir 7 :onra yazr: 5Qan$ insann m$sd yetimsi %n bir vasit oldu*undan m$sdin ndn ibart oldu*una di$$t yetirm# lazmdr& bel #i xeyirxah bir m$sd olarsa v ona yetim# %n yalan danma$dan ba$a bir yol olmazsa& burada yalan danma$ rvadr 3caizdir4 0'r insann m$sdi vacib v mhm bir msldn ibartdirs& yalan danma$ burada vacibdir 0'r do*ru danma$ hr hans bir halda zrrlidirs 3msln& 'nahsz bir mslmann $annn t"#lmsin sbb olmas #imi4& 'nah v haramdr 0'r d"yd $lb %alma$ v ya i#i mslmann arasnda slh yaratma$ yalansz mm#n olmazsa& burada yalan danma$ mbahdr 3+Lhyai-lum/M ??? c W sh-1CK4 <eyz .aani d eynil bu mtlbi he% bir tn$id v etiraz etmdn n$l etmidir 3+2hcctl-beyza/: ?E c W sh-2AC4 (mma nec inanma$ olar #i& ,zali v <eyz .aani #imi alimlr yalan danma* $eyri-zruri m$sdlr yetim# %n caiz 3rva4 bilmilrN= 1albu#i onlar "zlri 8ey*mbr3s4-dn n$l etmilr #i& "z nicatnz yalanda '"rsniz bel& ondan %#inin& %n#i fla#t onda 'izlnmidir 7 3+2stdr#l-vsail/: ?? c W sh-1BB4 0'r des# #i& mrhum ,zalinin fi#rinc& m$sd vasitnin mahiyytini %evirir& bu& dz'n olmaz Un#i bel bir $id onun #imi bir alimdn %ox uza$dr <rz ed# #i& zatn $bihli# v '"zlliyi $bul etmir& xla$n nisbi olmasn $bul ediri#& la#in yalan $ti surtd $ada*an edn btn bu ay v hdislr nzr yetir-yetir burada hmiyytsiz& mbah v $eyri-zruri olan bir m$sd yetim# %n yalan nec caiz etm# olarN 1albu#i vacib v zruri msllrd d yalan n $dr hmiyytli olsa 1AO

(a*da# hallarda yalan danma*a icaz verilir: 82Gruri hal v @arsizli. zaman+ !u halda he% bir bh yeri yoxdur& %n#i 9slamn sas istinad mnbyi olan #itab& snn& $l v icma da ona dlalt edir 9nsann a*l h"#m edir #i& n az zrrli ii se%sin 5,urani-.rim7d t$iyyy zruri hallarda icaz verilmidir (ydndr #i& t$iyy yalann n"vlrindn biri olub& h$i$tin #sindir 9nsan zruri hallarda "z $idsini 'izlyib imannn #sin olara$ hadt ver bilr +,uran/da bu bard buyurulur: """"" 3l$i imanla sa$it olduu halda% (/fr s0zn d1my) m $ur 1diln (dil il d1yi$ ryind onu tsdiq 1tmyn) xs istisna olmaqla"""""& ('Nhl)*6E>)" 8ey*mbr3s4-dn bel n$l olunur: 5(llah-tala btn ilrd bnd %arsiz $alarsa& halall$ yolu $oymudur 7 3eyx 0nsari +2#asibi-mhrrm/4 Ll bu mzmunda 9mam :adi$34-dn d bel n$l olunur: 50'r insan %arsiz $alb t$iyy edr# yalandan and i%rs& he% bir eybi yoxdur 7 :onra yen buyurur: [1r bir haram zruri hallarda halal olur 7CAB ;rri df etm# fslind bunun 3mal& can& namus4 $arsn alma$ %n insann yalandan and i%msin icaz vern %oxlu mhur hdislr vardr 0lbtt& mal-d"vlt chtdn zrr dedi#d el zrrlr nzrd tutulur #i& ona d"zm# %tin v n az hmiyytli olsun Ha#in $iymtsiz v hmiyytsiz zrrlr bir zruri hal #imi yalann halal olmasna icaz ver bilmz
bel& m$dds rit onun tr# edilmsin raz oldu*u halda caizdir (z mi$darda dyrsiz dnya maln $oruma$dan "tr yalandan and i%my dyrmiN 0mr be mruf v nhy z mn#r hallarnda mumn yalandan istifad etm# olarmN E ya yalan vdlrl camaat yaxl*a dvt edib )isli#lrdn %#indirm# olarmN !u v bu #imi msllr zrindn sadli#l #e%ilsi msllr deyildir ;ruri hal olmadan yalann $a)sn insanlarn zn a%ma$ olmaz !l# el buna '"r ,zali bhsin axrnda ehtiyat zndn deyir: 5Gax olard #i& insan mm#n $dr yalandan %#insin 0'r bu yol insann zn a%$ olarsa& hddi ab 'naha batma$ $orxusu vardr !una sasn yalan zatn haramdr Galnz zruri hallardan ba$a 7 2llifin nzrinc& ,zalinin bhsin axrnda dediyi s"z 3yalan slind haramdr4 tamamil h$i$tdir Ha#in bu sl 3,zalinin4 bhsin vvlind $eyd etdiyi meyarla ziddir Gaxsn is (llah bilir CAB +Esail-i/: DE? c W sh-1CK W hdis T1@ 1FB

,sas budur #i& yalann zruri hallarda halal olmas bard fi$h v xla$ alimlri arasnda he% bir ixtilaf yoxdur !urada bir sual hr i#i sahd mbahis yaradan sbb #imi meydana %xr: bel hallarda yalana he% bir $eydsiz-rtsiz icaz verilmidir& yoxsa t"vriy 3h$i$ti yalan s"ylmdn 'izltm#4 etm# mm#n olmad* zaman yalan danma$ olarN 0#sriyytin $bul etdiyi budur #i& yalann icazsi t"vriynin mm#n olmamasna ba*ldr Qem#& t"vriy etm# olarsa& yalan danma$ caiz deyildir Un#i bu frziyy il yalan danma$ %n he% bir zruri hal olmayb h$i$td bu mlin yerin yetirilmsin izn verilmir eyx 0nsari3r 4 yazr: [0#sriyytin nzrinin $li chtdn m$bul olmasna baxmayara$& istisna hallar bard s"ylnilmi btn hdislrd bu rt dair iar olunmad* %n onun vacibliyini sbuta yetirn he% bir dlil nzr %ar)mr Un#i zruri hallarn #sriyytind t"vriy etm# im#an olmasna di$$t yetirm#l 'r bel bir rt lazm olsayd& he% olmazsa& az bir yerd ona iar olunard CA1 !una sasn mm#ndr #i& m$dds rit ii insanlar %n asanladrma$ xatirin yolu a%$ $oyub& bel msllrd t"vriy etmyi lazm bilmmidir [ :onra mrhum eyx ehtiyat ldn buraxmayb mumi $aydalara riayt edr# buyurur: [1r halda ehtiyat ldn buraxmayb t"vriydn istifad etm#l im#an daxilind yalandan %#inm# lazmdr Un#i bu& xbrin mumi v mtl$ oldu*unu bildirir 6nun #sin& tutarl bir dlil olmaynca o& hr eydn irlidir [CA2
CA1 CA2

+2#asibi-mhrrm/ 2llifin nzrinc& t"vriy etm# mm#n oldu*u halda& yalandan ciddi surtd %#inm# lazmdr eyx 0nsarinin: 5T"vriy etmyin vacib olmas bard bir dlil ta)mamam7& - s"ylmsin baxmayara$& bu bard tarixin axarndan biz 'lib %atm ay v hdislri aradrd$da el iar v ahidlrl rastlar$ #i& #sriyytin dediyi olan t"vriy etmyin 3h$i$ti yalan demdn 'izltm#4 vacibliyini v onun yalan danma$dan stn oldu*unu tsdi$ edir 2sln& xeyirxah yalann hzrt 9brahim34 v hzrt Gusif34- aid edildiyi aylr bard bu i#i alicnab )ey*mbrin )a#l$ v safl*n sbuta yetirm# istyn hdislr bu mbar# aylrin zahirini t"vriy etm#l tfsir edirlr 2sln& car%nn Gusifin $ardalarna o*ru #imi xitab etdiyi ayni 35Ly #arvan hli= :iz& h$i$tn& o*rusunuz= 7 +Gusif/ sursi ay - KB4 9mam :adi$34 bel tfsir edir: 5!u o*urlu$dan m$sd 2isir )adahnn )iyalsinin o*urlanmas deyildir& #sin& bu o*urlu$dan m$sd Gusifi atasndan o*urlayb& shraya a)arara$ $uyuya atma$ v sonra da onu bir $ula satma$dr !u hdisd zahiri #lin '"r indi#i zamana dlalt edn 5:iz& h$i$tn& o*rusunuz=7 cmlsi #e%mi zaman halnda tfsir olunub t"vriy edilr# i#imnal ildilmidir 3+Tfsiri-0yyai/ ?? c W sh-1@F4 1F1

72nsanlar aras+nda slh yaratma!>H> 2stsna hallardan biri d insanlar arasnda slh yaratma$dr& yni insan #in-#durti aradan $aldrma$ v mehribanl$ yaratma$ %n yalan danb bu yolla xal$ arasnda dostlu$ yaradarsa& yalan danma$ haram saylmaz 2sln& i#i nfr v ya i#i dst arasnda davt dnd onlardan birinin yanna 'edib o birinin dilindn triflndiyini& "znn is bu davtdn )eman oldu*unu v barma$ istdiyini deyib& sonra $ar trfin yanna 'edr#& bu birin dediyini eynil t#rarlayarsa& bel bir yalan haram olmama$dan lav htta bynilmi& 8ey*mbr3s4 v msum 9mamlar34 trfindn t#id edilmidir 9ndi is di$$tinizi bir ne% hdis clb ediri# 8ey*mbr3s4 hzrti-0li34-y etdiyi vsiytd bel buyurur: 5Ly 0li= (llahn slh yaradan yalandan xou 'lir <itn-fsad salan do*ru s"zdn is narazdr 7CAA 2aviy ibn 0mmar 9mam :adi$34-dn bel n$l edir: 51r #im slh yaratma$ %n yalan danarsa& yalan% deyildir7 !u hdisdn biz bel aydn olur #i& xeyirxah insann 3camaatn arasnda mehribanl$ yaradan& davti& #in-#durti yatran4 t#rar-t#rar yalan danmasna '"r ona #zzab 3hmi yalan danan& yalan
50nbiya7 sursinin mbar# 35!l#& onlarn b"yy bunu etmidir 0'r dana bilirlrs& "zlrindn soruun74 altm %nc aysinin tfsirind d hmin o i#imnal s"z oxar izah verilmidir Gni hzrt 9brahim #i%i# btlrin sndrlmasn b"y# btn boynuna atr& amma bununla bel hadisni rti cml il: 50'r dana bilirlrs&7-ba*layr !u mnada #i& btlrin #im trfdn sndrld*n soruan bt)rstlr Z 5bu& b"y# btn iidir 0'r dana bilirlrs& onlarn "zlrindn soruun7& -dey cavab verir 1zrt 9brahim bu rti $oyma$la i#i ii yerin yetirmi oldu: birinci yalan danma$dan %#inm#& i#incisi is mbahis vasitsil bt)rstlri mh#um etm# 3+!iharl-nvar/: HDD?? c W sh-2AB4 2lahiz olundu*u #imi& hr i#i hdisd 9brahim v Gusif34-n #lamlarnn zahiri mnas onlarn yalan danma$dan )a# olmalarna '"r bir n"v t"vriy edilr# i#imnal s"z #imi tfsir edilmidir CAC :ual oluna bilr #i& slh& ya mharib& yaxud aily yalan vd verm# #imi hallar zruri hallardan saylr (nca$ zruri hallar mxtlifdir: frdi v ictimai& dini v dnyvi& siyasi v i$tisadi v s Isul elmind a)arlan th$i$atlara '"r bel m$amlarda zruri hallar dedi#d& $li zruri hallar yox& f"v$lad zruri hallar nzrd tutulur& yni o yerlrd #i& m"vzu camaat arasnda dn db nzrindn hyati hmiyyt mali# olsun !una sasn& xsi mnafe v #i%i# zrrlri df etm# mstsna hallardan saylmayb onlardan "tr yalan danma$ olmaz !unun #sin olara$& mumi mnafe& ailnin varl*n v xsiyytini $oruma$ xal$ arasnda v ritd di$$t layi$ zruri hallardan hesab olunur (llah daha yax bilndir CAA +Esail-i/: E??? c W sh-FK@ 1F2

danma*a adt etmi4 dem# olmaz !a$a bir hdisd 9sa ibn 1ssan 9mam :adi$34-dn bel n$l edir: 51r bir yalan dan*a '"r sahibi 'n 'lr #i& onun %n cavab vermli olar Galnz % nfrdn ba$a 6nlardan biri d i#i nfr arasnda slh yaratma$ istyn xsdir 1min xs onun yannda bir ey& di'rinin yannda is bir ba$a ey deyir #i& onlar bardrsn 7CAF 3>ec deyrlr& xeyirli yalan zrrli do*rudan yaxdr CAJ4 !urada mnafe dedi#d xsi mnafelr v xsusi $rzlr yox& m"minlr arasnda slh v mehribanl$ nzrd tutulur 0vvld $eyd edildiyi #imi& xal$ arasnda mehribanl$ yaratma$ o $dr hmiyytlidir #i& 9mam :adi$34 bu i '"r "z malndan ayrara$ shablrindn birin verir !ununla da hmin xs i#i m"min arasnda #in-#durt v ixtilaf yarananda o maln vasitsil onlar arasnda mehribanl$ yaradb dmn%iliyi yatrr >2D-y(d hiyl bh yoxdur #i& mharib dini v ictimai zruri hallardan olub mxtlif sbblr '"r 3siyasi& ictimai& $idvi4 milltlr v "l#lr arasnda ba verir (dtn& bu #imi hml v fla#tlrdn "zn $urtarma$& tezli#l dmn $alib 'lm# %n el vasitlr l atlr #i& adi hallarda bunlara icaz verilmir 9nsanlarn "ldrlmsi v sir alnmas& zifltm# m$sdil dmnin hrbi texni#asnn mhv edilmsi v $art olunmas& hrbi $vvlrin m"h#mlndirilmsi& yaay binalarnn v i$tisadi mr#zlrin da*dlmas& dinc halinin "ldrlmsi #imi hallar $lb %alma$ v dmnin m*lub edilmsi %n bir vasitdir bhsiz& 'r mharib mdafi xara#teri dayrsa& bu #imi vasitlrdn istifad etmyin ri v $li chtdn he% bir eybi yoxdur !u arada n mhm amillrdn olan dmni aldadara$ hiyly l atma$ n yax vasitlrdndir Un#i 'r hiyl il dmni aldadb 'cl bir hml il hcuma #e% bils#& azca tlafat verm#l dmn $alib 'l bilri# !u m$ddimy di$$t yetirm#l hiyl v yalana
CAF CAJ

+Esail-i/: E??? c W sh-FK@ 2sumlardan34 n$l olunmu hdislrin bzilrind bel yalanlar islah etmyin mahiyyti #imi '"strilmi v onu mumi surtd xsi m$sdlrdn ba$a xeyirxahl$ #imi mumildirmilr 2sln& 5Gusif7 sursinin yetmiinci v 50nbiya7 sursinin altm %nc aysinin tfsirind 9mam :adi$34-dn n$l olunmudur #i& hzrt Gusif34 v hzrt 9brahim34-in s"zlri islah etm# m$sdil deyildiyindn he% bir eybi yoxdur 1FC

$ar dmn olan m$dds 9slam dininin niy '"r mharibd bel vasitlrdn istifad edilmsin icaz vermsini baa dri# 8ey*mbr3s4 hzrti-0li34-y etdiyi vsiyytlrdn birind bel buyurur: 5Ly 0li= I% halda yalan danma$ olar: d"yd hiyl ildr#n& #ii "z hyat yoldana vd verr#n v camaat arasnda mehriban%l$ yaradar#n 7CAK 9mam :adi$34 buyurmudur: 51r bir yalana '"r insan bir 'n cavab vermli olaca$ Galnz % yerdn ba$a: d"yd dmn hiyl 'lr#n v 7CA@ !u hdislrdn bel baa dlr #i& yalan danma$dan % yerd istifad etm# olar 6nlardan biri d mharibdir

H2Ail zvlrin v hyat yClda(+na vd v)rm. 2$dds dinimizd $adn v "vladn mit xrci ail ba%s #imi #iinin boynuna dr 3$adnn xrci tamamil& "vladn is ataya ehtiyac oldu*u surtd4 0lbtt& vacib xrcli# im#an daxilind& i$tisadi v normal hdd $drdir Ha#in %ox vaxt ailnin tamah v istyi #iinin im#anndan art$ olub normal dolan$ hddini ar !el bir vziyytd #ii i#i yol ayrcnda $alr: ya 'r# ail zvlril )is davranb istdi#lrini a%$-a#ar rdd etsin& ya da #i mid bx edn bir rftarla v $eyri-ciddi vdlrl onlar razladrsn !u zaman mnfi& ac$l cavab verm# ail zvlrinin incimsi v $lblrinin snmas il nticlndiyindn aild i#izll# v inamszl*a sbb olmasna baxmayara$& i#inci $aydaya icaz verilmidir Ha#in bunu da $eyd etm# lazmdr #i& insan $arsnda bundan ba$a bir %x yolu $almad*ndan v bunun az zrrli olmas nzrindn bel bir vasity icaz verilmidir ,eyd etmliyi# #i& bu % m"vzunun 3mharib& slh v hyat yoldana vd verm#4 hdislrd bir yerd 'lmsi yalan vdy he% bir $eyd-rtsiz icaz verilmmsini '"strir Un#i yalan di'r i#i halda 3mharib v slh4 mhm bir mnafeyi $oruma*a '"rdir& bel #i 3o i#i yerd4 lazm olar#n istifad edilmzs& sonu )isli#l nticln bilr& %n#i d"yd sasn $alibiyyt v m*lubiyyt mslsi mza#ir olunur !unun da stndn asanl$la #e%m# mm#n deyildir 2"minlr arasnda slh& mehribanl$ yaratma$ da
CAK CA@

+!iharl-nvar/ 3!eyrut %a)4 HDD?E c W sh-F1 +Isuli-#afi/: ?? c W hdis T1@ 1FA

eynn bunun #imi mhm ictimai-xla$i msllrdn olub 9slamda %ox b"y# hmiyyt mali#dir 9slam dini iman $ardalar arasnda davtin % 'ndn art$ olmasna icaz vermmi& "z aralarnda mehribanl$ v slh yaratma* onlarn "hdsin $oymudur !u $aydaya sasn aild d n hmiyytli msl "n )lana %#ilir 2addi im#anlar da daxil olma$la hr czi msly '"r aild yalan danma$ olmaz (il ba%s 'r hr 'n sassz bhanlrl "z ailsin yalan deyrs& trbiyvi chtdn )is tsir '"strm#dn lav& ail zvlri arasnda da "z etibarn itirir !elli#l& ail ba%s h"rmtini itirr#& nticd& ailnin sasn mhv etmi olur S-z1zdirn 9nsan (llah yolundan uza$ladran v xla$i rziltlrdn saylan dil blalarndan biri d s"z 'zdirm#dir +,urani-2cid/d s"z'zdirnlr tn$id edilr# buyurulur: (Ialda) q1y$t 1di$ (zd) tn vuran hr /sin vay halna!& ('2umz)*6)" 31y$t 1dn% s0zgzdirn"& ('3lm)*66)" Ia r/liy% (anlamaza v 1yni zamanda) sli*ns$i $ilinmyn haramzadaya& ('3lm)* 6C)" +,uran/da s"z'zdirn 5znim7 #imi& yni sli-nsbi bilinmyn& haramzada #imi adlandrlr !u is 'nahn b"y#lyn dlalt edir Ra*ib 9sfhani yazr: 5;nim hr hans bir tayfaya mnsub edilmi& la#in slind onlardan hesab olunmayan xsdir !u s"zn #"# 5znm7 s"zndn olub& lazmsz& $ula*ndan aslm& $oyun hl$umu mnasndadr Ll bil& s"z'zdirn xs "z tayfasnda art$ adam v #obud bir yama$ #imi he% bir dlili olmadan onlara mnsub edilmi v slind is do*rudz'n bir sil-nsb aid edilmmidir 7CAO <eyz .aani d hm%inin 52hcctl-beyza7 #itabnda (bdulla ibn 2bar#dn bel n$l edir: 5;nim o xs deyilir #i& zinadan 3$eyri-$anuni cinsi la$4 ml 'lib& dilin hr n 'ldi hr yerd danr/ 2llif bu mnan mbar#:7Qar#liy& 3anlamaz v eyni zamanda4 sli-nsbi bilinmyn haramzadaya7 - aysin istinad edr# s"ylmidir [ ,saca des#& hr #imin mayas rit yolu il ba*lanarsa& bel bir b"y# 'naha alud olmaz
CAO

+2frdati-Ra*ib/: 5;nim7 maddsi E c W 2KF 1FF

4Quran6 &aD+m+ndan s-z1zdirnin a!i&ti +,urani-2cid/d s"z 'zdirm#l camaat arasnda #in-#durt v davt alovunu "llndirn xslr xbrdarl$ edilib chnnm zab il $orxudulur 6rada 0bu Hhbin Imm CmilCFB adl z"vclrindn biri bard buyurulur: J#nun odun dayan 0vrti d hm8inin ( hnnmli/dir)J ('B$$t)*=)" <xr Razi 0bu Hhbin z"vcsin niy '"r Vhmmalt-l-htbV 3odun dayan4 deyildiyinin sbbini d"rd msl il izah etmidir 6nlardan yalnz i#isini burada $eyd ediri#: 1 Imm Cmil 8ey*mbr3s4 il etdiyi dmn%iliy '"r axamlar onun yolu stn #ol-#os& ti#an t"#b bu vasit il d ona ziyyt edrdi 2 !a$a bir sbb d budur #i& Imm Cmilin ii-)esi s"z 'zdirm# oldu*undan adn Vhmmalt-l-htbV 3Vodun dayanV4 $oymudular CF1 1r halda 0bu Hhb "z ara$zdran oldu*undan "vrti d s"z'zdirn olub bu sahd %ox %alrd !acard$ca 8ey*mbr3s4 v shablrindn s"z y*b mri# v bt)rstlr xbr %atdrrd !una '"r d (llah-tala onu bel adlandrb chnnm zabna layi$ bilmidir Imumiyytl& s"z'zdirnin a$ibti chnnm zab il sona yetr 1dislr baxmndan s"z'zdirn :"z'zdirn islam hdislrind d tn$id olunmu v chnnm zabna layi$ '"rlmdr 6nlardan bir ne%sini nzriniz %atdrr$:
CFB

Imm Cmil 1rbin $z& 0bu :fyann bacs& 2aviynin bibisi v 8ey*mbr3s4in $at dmnlrindn idi <xr Razi VTbbtV sursinin d"rdnc aysinin 3V6nun odun dayan38ey*mbrl dmn%ili# edn& adamlar arasnda s"z 'zdirn4 "vrti d hm%inin=V4 tfsirind bir ne% mtlbi a%$layandan sonra yazr: [!u ay bard ba$a i#i sual da vardr 0'r sual olunsa #i& niy (llah-tala VvmrtuhuV 3Vonun "vrtiV4 s"z il #ifaytlnmyib 0bu Hhbin "vrtini Vhmmalt-l-htbV 3Vodun dayanV4 #imi adlandrmdr& cavab budur #i& deyiln '"r 0bu Hhbin Imm Cmildn ba$a i#i z"vcsi d olmudur 2hz bu i#i $adn bard ba$alarnn bd'man olmamas %n (llah-tala 0bu Hhbin z"vcsini 3Imm Cmili4 bel adlandrmdr V 3+Tfsiri-.bir/: yeni %a): DDD?? c W sh -1KC4 CF1 (rt$ mlumat %n bax: +Tfsiri-.bir/: DDD?? c W sh-1K1&1K2 1FJ

IS-z1zdirn n Ais adamd+r 8ey*mbr3s4 buyurdu: -(ranzda #imin n )is adam oldu*unu siz deyimmiN 0rz etdilr: -!li& ya Rsulullah !uyurdu: -(damlarn n )isi o xslrdir #i& s"z 'zdirib dostlarnn arasn vurur& saleh v namuslu adamlara eyib tuturlar CF2 1zrti-0li34 buyurur: V:izin aranzda n )is adam odur #i& s"z 'zdirib dostlarn arasn vurara$ namuslu adamlara eyib tutur VCFC !ir ba$a hdisd 8ey*mbr3s4-dn bel n$l olunur: V (llah dr'ahnda n )is xs odur #i& insanlar arasnda s"z 'zdirr# cmiyytd mt##illiyi )ozur !el xslrin ii-)esi xal$ arasnda tfri$ salb saleh v namuslu adamlara eyib tutma$dr VCFA IS-z1zdirn v !&ir za&+ 1zrti-0li34 buyurur: V,bir zab s"z 'zdirm#& yalan v $eybt %ndr VCFF V,bir zab s"z'zdirn %ndr VCFJ `:"z'zdirn behit daxil olmayaca$ 0#sr rvaytlrd bu msl a%$-aydn deyilmidir 2sln& s"z'zdirn& camaatn birliyini )ar%alayan& mslmanlar arasnda tfri$ salb ixtilafa sbb olanlar behit hli deyillr 8ey*mbr3s4 buyurmudur: V:"z'zdirn behit daxil olmayaca$VCFK 9mam !a$ir34 buyurmudur: V!ehit $eybt $lan v s"z'zdirnlr haramdr VCF@ !a$a bir hdisd d s"ylmidir:

CF2

+Isuli-#afi/: ?? c W sh-CJO W hdis T1M +!iharl-nvar/: !eyrut %a): HDD?? c W sh-2JJ CFC +Isuli-#afi/: ?? c W sh-CJO W +Esail-i/ D c W sh- J1KM +!iharl-nvar/: !eyrut %a): HDD?? c W sh-2J@ CFA +2hcctl-beyza/: E c W sh-2KF CFF +0nvari->omaniyy/: sh-2FO CFJ +9ll-raye/: ? c W sh-CB@ W fsl-2J2 CFK +2hcctl-beyza/: E c W sh-CKFM CF@ +2hcctl-beyza/: E c W sh-2KJ 1FK

V!ehit V$ttatV adamlara& yni camaat arasnda tfri$ salanlara haramdr VCFO 9mam :adi$34 buyurdu: VQ"rd nfr behit daxil olma$dan mhrumdur: #ahin& mnafi$& daiml-xmr 3rab i%my adt etmi4 v s"z'zdirn VCJB 8ey*mbr3s4 buyurmudur: V(llah-tala buyurur #i& behiti haram etdiyim adamlardan biri d s"z'zdirndir VCJ1 2rhum hid :ani 8ey*mbr3s4-dn bel n$l edir: 5(llah-tala behiti yaratd$dan sonra buyurdu: [Qan=[ !ehit bel dedi: [1r #im mn daxil olarsa& xobxtdir [ :onra (llah-tala buyurdu: [9zzzt v clalma and olsun= :nd s##iz nfr sa#in olmayaca$dr 6nlardan biri d s"z'zdirndir VCJ2 IS-z1zdirn mh(rd ,eyd edcyimiz hdisin bir hisssi bhsimiz aid olmasa da& "z hmiyytin '"r onu bt"vl#l nzrinizdn #e%iriri#: !rra ibn (zibdn n$l olunmudur #i& 2az ibn Cbl 0bu 0yyub 0nsarinin evind 8ey*mbr3s4-in yannda oturmudu 2az rz etdi: -Ga Rsulullah= :izin bu ay bard 3V:ur %alnaca* 'n dstdst 'lc#siniz V 3+>b/-1@44 nzriniz ndirN !uyurdu: -Ly 2az= !"y# bir mtlb sorudun :onra (llahn Rsulu3s4 '"zlrindn ya axa-axa buyurdu: -2nim mmtimdn on nfr da*n$ halda mhr %#ilrlr (llah-tala onlar mslmanlardan ayrb siftlrini %ir#in bir hala salar 6nlardan bzisi meymun #lind& bzisi #ll-mayalla$& bzisi sr'rdan $alm #orlar #imi& bzisi he% bir eyi dr# etmyn lal-#ar #lind& bzisi dillrini %eynyr# a*zlarndan mhr hlinin nifrt etdiyi funtli %ir# axan halda& bzilri li-aya* #silmi halda& bzilri yanar a*aclara aslm halda& bzilri murdar ledn daha )is iy vern halda v bzilri d $aynar mis v ya* )altarla 'eyindirilmi& hrartdn bdnlrin ya)m halda olarlar
CFO CJB

+Isuli-#afi/: ?? c W sh-CJO eyx :du$ +0l-0mali/& sh-CCB W mclis-JC CJ1 eyx :du$ +0l-0mali/& sh-CF1 W mclis-JJ CJ2 +2hcctl-beyza/ E c W sh-2KJM +0nvari->omaniyy/: sh-2JF 1F@

:onra 8ey*mbr3s4 s"znn ardnca buyurdu: -2eymun #lind mhr aya*na 'lnlr s"z'zdirnlrdir Qonuz #lind mhr 'lnlr haram v rvt yeynlr& #llmayalla$ olanlar slm yeynlr& #or halda 'lnlr ha#imiyyt v mha#imd zlm ednlr& lal-#ar halnda 'lnlr "zn bynn& "z mllrinin vur*unu olanlar& dillrini %eynynlr s"zlri il mllri zidd olan alim v ha#imlr& l-aya* #silmi halda 'lnlr $onularn incidnlr& yanar a*aclara aslmlar )adahlar yannda csuslu$ ednlr& murdar ledn daha %ox iy vernlr is hvt siri olub dnya lzztin uyanlardr 6nlar (llahn mallarnda $oydu*u ha$$ "dmirlr Ganar libaslar 'eyindirilmilr d t#bbrl v inad#arlardr [CJC IS-z1zdirn Allah+n rhmtindn uza!d+r :"z'zdirnin 'nah o $dr b"y#dr #i& 'r cmiyytd bir nfr bel s"z'zdirn varsa& (llahn mrhmtindn uza$ olarlar !u bard nzrinizi bir hdis clb ediri#: V1zrti-2usann zamannda !ni-9srail tayfasna br# $ura$l$ z vermidi 1zrti-2usa ya* ya*ma$ %n camaaat il birli#d dua etmy %"l 'etdi& la#in n $dr dua etdis& he% bir xeyri olmad 1zrt ii bel '"rb mnacat etdi (llah-tala trfdn ona vhy olundu: [:izin aranzda s"z'zdirn var 6na '"r d duanz $bul etmirmV 1zrti-2usa (llahdan onun #im oldu*unu soruanda uca Tanr bel buyurdu: [2n sizi s"z 'zdirm#dn %#indir-%#indir nec ola bilr #i& "zm s"z'zdirn olumN[ 1zrti-2usa bu mslni xal$a dedi :"z'zdirn xs bundan xbrdar olub t"vb etdi (llah "z rhmt ya*n onlara '"ndrdi VCJA :"z 'zdirmyin a*r nticlri :"z 'zdirm# istr frdi& istrs d ictimai nzrdn $baht v 'nahdr <rdi chtdn insan $lbini $araldb xsiyytini "ldrr& ictimai chtdn is mslman cmiyytind i#itirli# v davt sbb olub mhbbti nifrt& dostlu*u dmn%iliy %evirir 1albu#i mslmanlarn varl* v zmti onlar arasnda# mhbbt v birli#l
CJC CJA

+2cml-byan/: !eyrut %a): D c W sh-A2C +.fr-ryb/: sh-A2M +2cml-byan/: E c W sh-2KJM +Esail-i/: E??? c W sh-J1OM +0l-cvahirs-snviyy/M sh-JF 1FO

ba*ldr !u hmryli# o $dr mhm bir msldir #i& (llah-tala onu "znn b"y# nemtlrindn hesab edib insanlara bu b"y# nemti unutmamalar %n bel xatrladr: J2amnz $ir y1rd Allahn i!indn ya!n% $ir*$irinizdn ayrlmayn! Allahn siz v1rdiyi n1mti xatrlayn /i% siz $ir*$iriniz dmn i/n # sizin ql$lrinizi $irldirdi v #nun n1mti saysind $ir*$irinizl qarda oldunuz" 7iz oddan i$art olan $ir u8urumun /narnda i/n # sizi oradan xilas 1tdi" Allah 0z aylrini sizin 8n $u /ild aydnladrr /i% $l/ haqq yola y0nlmi olasnz!J ('Ali* Gmran)*6EC) 9lahi nemtlrdn saylan hmryli# v birliyi s"z'zdirn czaya %evirr# mhbbt v mehribanl* insanlar arasndan a)arr !u "z hesaba 'lmz bir b"y# 'nahdr !una '"r d deyiblr #i& s"z'zdirm# $eybtdn daha )isdir& %n#i vvld $eyd etdiyimiz #imi& $eybt zinadan daha a*r 'nahdr& amma s"z'zdirm# bard deyirlr #i& s"z'zdirn haramzadadr !u is 'nahn n $dr b"y# oldu*unu byan edir :"z 'zdirmyi yaradan amillr !el bir sual ortaya %xr #i& insann bu b"y# 'naha batmasna sbb ndirN Cavab olara$ dem# lazmdr #i& aa*da $eyd olunmu amillrdn biri s"z 'zdirmy bais olur: 1 insan ha$$nda dand* xs $ar bd'man olub onu )islyndM 2 s"z 'zdirm# vasitsil yannda )isldiyi xs "znn ona $ar mehribanl$ v dostlu*unu '"strndM C istiraht zamanM A bobo*azl$ v ha$sz adamlarla hms"hbt olma$M F tfri$ salma$& insanlar %adrma$ v tvi yaratma$ niyytind olar#n # )tmliF bhsiz& insan hr hans bir vasityl s"z 'zdirrs& b"y# bir 'naha batm olub $iyamt 'n (llahn dhtli zabna mruz $alar !una '"r d ehtiyatl olma$ lazmdr #i& insan "mr-bu b"y# ilahi nemt tlf olub acnaca$l halda bitr# fla#t u*ramasn !u 'naha batan zaman insan $iyamt 'nn '"z "nn 'tirr# (llahn daltli mh#msi $arsnda& )ey*mbrlrin& "vliyalarn '"z "nnd
1JB

mllrin '"r hesabat verr#n n cavab vercyini dnsn Un#i art$ frst ldn %xm v orada he% bir i '"rmy im#an $almamdr 9nsan bu dnyada "z il hesablamaldr #i& daha axirtd rsvay olmasn V>fsl hesablamaV bhsind dediyimiz #imi& axirt %n el bu dnyada azu$ to)lama$ lazmdr st)hza v ri(Dnd 1aram buyurulmu mllrdn biri d 3hm d $eybt amillrindn oldu*una '"r4 istehza v rixnddir !u amilin "znn ba$a sbblrdn $ayna$land*na baxmayara$& "z yerind aradrlmal bir msldir Ha#in bhsimiz hlli# $eybt yaxn amillr 3yni& bilavasit $eybt etm#d tsirli olan amillr4 barddir bh yoxdur #i& rixnd v istehza da %ox zaman zif imanl adamlar $eybt vadar edn hmin amillrdn biridir Lllri vardr #i& ba$alarn '"zdn salma$ %n onlara istehza edir& mclis hlini 'ldrm# namin onlarn xsiyytin toxunur& yeriini& dan*n& yem# yemsini yamslayara$ iar v #inay etm#l ba$alarna rixnd edirlr !u vasit il onlar "z inti$am alovlarn sa#itldirir& n az ba$alarnn h"rmtdn salma$la "z dostlarn raz salrlar !una '"r d 5,urani-.rim7d bu ml ciddi surtd $ada*an edilib hr hans bir xs zlm etm# #imi $iymtlndirilir& bel xslr czalanma$la hdlnib t"vby dvt edilr# buyurulur: J@y iman gtirnlr4 :ir q0vm digrini laa qoymasn" #la $ilsin /i% onlar (laa qoyulanlar) o $irilrindn (laa qoyanlardan Allah yannda) daha yax olsunlar" 3adnlar da $ir*$irin (rixnd 1tmsinlr)" :l/ onlar (rixnd olunanlar) o $irilrindn (rixnd 1dnlrdn) daha yaxdrlar" :ir*$iriniz tn 1tmyin (ay$ tutmayn) v $ir*$irinizi !is lq$lrl (1y /afir% 1y fasiq% 1y mnafiq v i"a") 8armayn" Gman gtirdi/dn sonra fasiq adn qazanmaq n1 d !isdir" 9hz t0v$ 1tmynlr zalimlrdir4 (Kzlrin zlm 1dnlrdir!) ('2 rat)*66)" Tfsir%ilrdn bzisi yuxarda# aynin nazilolma sbblri bard bel yazmlar: !u ay :abit ibn ,eys ibn mmas ha$da nazil olmudur :abitin $ula$lar a*r eidirdi 2scid daxil olanda 8ey*mbr3s4-in mbar# #lamlarn eitm# %n ona minbrin yaxnl*nda oturma*a yer verirdilr !ir 'n o& yen mscid 'ldi Camaat sbh namazn art$ $lb $urtarm& hr bir yerd oturmudu :abit d ba$a 'nlrd oldu*u
1J1

#imi 8ey*mbr3s4-in yaxnl*nda oturma*a chd '"strirdi !una '"r d: 5Gol verin& yol verin& $oyun 8ey*mbr3s4-in yannda ylim[& dey adamlar yarara$ minbr trf irlilyirdi >hayt& mscidd#ilrdn biri ona: 5Ll buradaca otur7 - dedi 6 da orada yldi& la#in 8ey*mbr3s4-in yannda oturma$ %n ona yol vermdi#lrin '"r %ox narahat oldu 1ava i$laandan sonra o sorudu: [:n #imsnN[ 1min xs cavab verdi: [2n filan#sm [ :abit: [<ilan arvadn "vladN=[ - dey onun anasnn adn el %#di #i& 3cahiliyyt d"vrnd bel bir tbiri tn #imi $bul edirdilr4 hmin #ii utanara$ xcaltdn ban aa* sald :onra bu ay nazil oldu CJF Q)yd: Tanr dr'ahnda bndlrin biri-birindn stnl# meyar t$va v namuslu olma$dr CJJ !una '"r d he% #imin ba$asn "zndn aa* sanb& ona h$artl baxma*a ha$$ yoxdur 6la bilsin #i& hmin xs (llah dr'ahnda ondan stndr
CJF CJJ

+2cml-byan/: !eyrut %a): ?D c W sh-1CF +,urani-.rim/d br "vladnn bir-birindn stnlyn '"strn be meyar $eyd olunmudur !unlar aa*da#lardr: a4 T$va: V (llah yannda n h"rmtli olannz (llahdan n %ox $orxannzdr 3)is mllrdn n %ox %#inninizdir 4 V 3+1ucurat/-1C4 b4 0$l v tf##r !u& btn dyrlrin mayasdr +,urani-.rim/d bu bard %oxlu aylr 'lmidir v4 (llah yolunda cihad: V;rr %#mdn 3zrsz4 evlrind yln m"minlrl (llah yolunda "z mallar v canlar il cihad edn 3vuruan4 xslr brabr olmazlar (llah mallar v canlar il vuruanlar evlrind ylnlrdn 3cihada 'etmynlrdn4 drc etibaril stn tutdu (llah bunlarn hamsna 3hr i#isin4 savab vd etmidir 3Ha#in4 (llah mcahidlr evlrind oturanlardan daha b"y# m#afatla imtiyaz vermidir V3+>isa/-OF4 $4 9man d4 Llm v bili# Llm& iman fzilt v insaniyytin i#i sas r#n& meyardr +,urani.rim/d bu bard buyurulur: V (llah sizlrdn iman 'tirnlrin v 3xsusil4 elm bx edilmi #imslrin drclrini uca tutur V 3+2cadil/-114 Ha#in bunu da bilm# lazmdr #i& dyrlrin arasnda n stn t$vadr T$va dem# olar #i& btn dyrlrin sas v bn"vrsidir Un#i t$va olmadan n elm bir i '"r bilr& n cihad bir yol a%a bilr& n $l bld%ili# ed bilr v n d iman insan m$sd %atdra bilmz T$va saysind $l h$i$tlri dr# edir& elm a%lmayan msllri hll edir Llmin bu $dr triflnib tvi$ olunmas ona '"rdir #i& elm "yrnib-"yrtm#dn m$sd h$i$tlri tanma$& msuliyyt dr# etm#& (llah bndlrin xidmt etm# v (llah rizaytini $azanma$ olsun !undan $eyri-surtd is a$ibt ustad air 2"vlvinin dediyi #imi olaca$dr: 5!dxislt insana elm "yrtm#& $uldura silah verm# #imidir Gol#snin mslman olmas& nadan xsin elmli olmasndan yaxdr 7 3+2snviV- sh-JOC4 1J2

Allah dr7ahnda m$minin dr>si 2"min bnd (llah dr'ahnda %ox ziz v h"rmtlidir Tanr m"minlri %ox sevir& izzt v baucall* m"minlr mxsus bir sift #imi $bul edir: J"""(rf*an (qvvt v ql$) yalnz Allaha% #nun L1ym$rin v m0minlr mxsusdur"""J ('9unafiqun)*,)" :una g0r d '2u urat) sursinin 66* i aysind $uyurur4 J2r /im m0minlr rixnd 1di$ !is lq$lrl mra it 1drs% zalmlardan h1sa$ olunar"J :aqa $ir y1rd is $uyurur4 J<0nll surtd ($ollu) sdq v1rn m0minlr tn 1dnlri v g *$la il llrin dni tsddq 1dn /slri msxry qoyanlar Allah 0z msxry qoya aqdr" #nlar iddtli $ir za$a d8ar ola aqlar!J ('B0v$)*;+) 1tta 9slam hdislrind d vardr #i& m"min ehtiram etm# (llaha ehtiram etm#& m"mini th$ir etm# is (llah-talan th$ir etm# v (llah-talann $zbin d%ar olma$dr 1disi-$dsid bel buyurulur #i& (llah-tala m"minlri incidnlr& ziyyt vernlr $ar d"y elan edir: V9mam :adi$34-dn bel n$l olunur #i& (llah-tala buyurur: [2nim m"min bndmi xar edn xs bilsin #i& (llah onunla dmndir 1r #im m"min bndm h"rmt edib ona ehtiram $oyarsa& bhsiz& mnim $zbimdn amandadr VCJK 8ey*mbr3s4 buyurdu: V1r #im m"mini xar edrs& (llah onu zlil edr VCJ@ 9mam :adi$34 buyurmudur: VGoxsullu*una '"r bir m"min bndy al%a$ '"zl baxana (llah da al%a$ nzrl baxar v t"vb edn $dr Tanr dr'ahnda zlil olar VCJO :$minin ehtiram Abnin ehtiramndan artqdr 9bn 0bil 1did +>hcl-bla*/nin bu cmlsini rh edr#n 8ey*mbr3s4-dn bel bir hdis s"ylyir:
CJK

eyx :du$ +:vabul-mal v $abul-mal/: sh-2@AM +2hasini-br$i/ 39slamiyy mtbsi4 3i#inci %a)4 ? c& sh-OK CJ@ eyxTusi +0l-mali/& sh-11A CJO +2i#atl-nvar/ 3>cf %a)4 sh-FO 1JC

V Cabir n$l edir #i& 8ey*mbr3s4 .by baxb buyurdu: [(frin sn& n $dr zmtli bir evsn :nin ehtiramn n $dr b"y#dr= (llaha and olsun= 2"minin ehtiram (llah yannda sndn d %oxdur& %n#i snin ehtiramn yalnz bir cht 3snd $an t"#myin haram olmasna4 '"rdir& la#in m"minin ehtiram is % sbbl ba*ldr: 1 onun can ba$asna haramdr& 2 onun mal toxunulmazdr& C ona $ar bd'man olma$ haramdr VCKB ;ruri $eyd Pnc dediyimiz #imi& (llah dr'ahnda hr eydn daha $iymtli v dyrli olan t$vadr 8ul& vzif& mnsb v s #imi eylr insann zmt v sevilmsin dlalt etmir !una '"r d he% bir m"min h$art v al%a$ '"zl baxma$ olmaz& ona '"r #i (llah "vliyalarnn #im oldu*unu biz bilmiri# Tanrdan ba$a he% #im bndlrinin batinindn xbrdar deyildir 9slamn ziz 8ey*mbri3s4 d hm%inin "z hdislrindn birind buyurmudur: V(llah-tala % eyi % eyd 'izltmidir: bunlardan %ncs odur #i& "z dostunu mxlu$larnn arasnda $rar vermidir !una '"r d hr hans bir (llah bndsin h$artl baxma$ olmaz& %n#i #imin (llah dostu olmasn he% #im bilmir V 1zrti-0li34 d bir hdisd bel buyurur: V(llah-tala d"rd eyi d"rd eyd 'izltmidir: 3d"rdncs4 "z dostunu bndlrinin arasnda 'izltmidir Qemli& (llah bndlrindn he% birin h$artl baxma$ olmaz 6la bilsin #i& 3etina etmdiyin xs4 Tanrnn dostu olsun& amma sn bunu bilmysn VCK1 :s#r v isteh ann %is aqibti bhsiz& istehza edn xs b"y# bir 'naha batm olur 1min #s bunun ardnca "z mlinin )is a$ibtini '"zlmlidir& %n#i he% bir ml vzsiz $almr: J<im (dnyada) zrr qdr yax i g0rmdrs% onu (onun x1yrini) g0r /dir (m/afatn ala aqdr)" <im d zrr qdr !is i g0rmdrs% onu (onun zrrini) g0r /dir ( zasn 8/ /dir)" ('Pilzal)*;%,)"
CKB CK1

9bn 0bil-1did +rhi-nhcl-bla*/: DE??? c W sh-2K@ +Disali-:du$/& ? c Ws-1O@W hdis T 2J 1JA

,flt& etinaszl$ v msuliyytsizli# bobo*azl$ v ba$alarn msxry $oyma*n )is nticlrindndir !u xstliy d%ar olanlar tbii olara$& (llah yaddan %xarb ibadtdn lzzt almrlar& yni ibadt edr#n "z fi#irlrini bir yer to)laya bilmyib #"nlsz& i#rah hissi il onu yerin yetirrlr 5,urani-.rim7d buyurulanlardan bel baa dlr #i& $flt yuxusuna $r$ olma*n v Garadan unutma*n sbblrindn biri d m"minlr rixnd edib onlar th$ir etm#dir& %n#i m"min bndlr& dini xsiyytlr v )ey*mbrlr ritin fxridirlr 6nlarn bu ali m$amna etinaszl$ mvff$iyytsizli# v $lbin $aralmasna sbb olub& nhayt& insan az*n chnnm hli il yana saxlayar (llah-tala "z m$dds .itabnda chnnm hlinin a*r vziyytini& onlardan nec hesab %#ilcyini tsvir v rh edib onlarn dhtli chnnm zabndan azad olma$ %n d"zmszlyn v vahimlnmyin iar edr#: J#rada zlil (myus) vziyytd duru$ qaln v 9n h18 $ir 1y d1myin!JC;F *d1y ava$ v1rr" 7onra is $uyurur4 JSn/i $ndlrimdn $ir zmr (m0minlr) var idi /i% onlar4 J@y 5$$imiz! :iz (7n) iman gtirdi/" Artq $izi $ala% $iz rhm 1t" 7n rhm 1dnlrin n yaxssan!J * d1yirdilr" 7iz is onlar msxry qoyurdunuz" (:u msxr% lala $anz o qdr qatmd /i%) 9ni yada salma $1l siz unutdurmudu" 7iz (ist1hza il) onlara glrdnz" 2qiqtn% 9n s$ir 1tdi/lrin g0r onlar m/afatlandrdm" #nlar ni at ta!anlardr (uura y1tnlrdir)!J ('9uminun) * 6E+% 66E% 666)" 9ndi #i m"minlr istehza etm# v onlara ehtiramszl$ '"strm# (llah unutma*a sbb olan amillrdn biri #imi mlum oldu& bilm# lazmdr #i& 'r bir xs el bu halda t"vb etmdn dnyadan #"%rs& onu dhtli zab v a*r bir hyat '"zlyir 1min xs mhr #or halda daxil olub (llahn mrhmtindn uza$ olaca$dr (llah-tala +,uran/da buyurur: J2r /s 9nim 0yd*nsihtimdn ('3uran)dan) z d0ndrs% gzran daralar (yaxud q$ir 1vind iddtli za$a d8ar olar) v :iz qiyamt gn onu mhr /or olaraq gtirri/!J #% $1l d1yr4 J@y 5$$im! N 8n mni mhr /or olaraq gtirdin% hal$u/i mn (dnyada hr 1yi) g0rrdm!J (Allah) $uyurar4 J@ldir% amma sn aylrimiz (m0 zlrimiz% qdrtimiz dlalt 1dn lamtlr) gldi%
CK2

+2uminun/-1B@ 1JF

sn is (0zn g0rmmzliy vuru$) onlar unutdun (iman gtirmdin)" :u gn 1l d sn unudula aqsan!J ('Baha) * 6F=%6F?%6F>) B$vb sabah m$minlrindir 5,urani-.rim7d buyurulur: Gmanl xslri dnyada msxry qoyanlar% thqiramiz v ist1hzal gllrl onlarn yanndan 0t$ /18nlr% g0z*qala iar 1di$ rixnd 1dnlr v 0zlrinin $u (8ir/in) mllri il xohallan$ qrrlnnlr $ilsinlr /i% sa$ah onlara glm/ 8n n0v$ m0minlrindir"& (a*da# aylr bu mtnin mzmununu t#il edir: 52qiqtn% gnah/arlar iman gtirmi /imslr (dnyada) glrdlr"& ('9utffifin)*F+) (90minlrin) yanlarndan /18r/n (onlar dolamaq mqsdil) $ir*$irin qa*g0z 1dirdilr"& ('9utffifin)*CE) Aillrinin (yaxn adamlarnn) yanna qaytdqda is (onlar doladqlar 8n) /1flri /0/ qaydrdlar"& ('9utffifin)*C6) #nlar (m0minlri) g0rd/d 4JIorusu% $unlar (haqq yoldan) azanlardr!J* d1yirdilrJ" ('9utffifin)*CF)" 2al$u/i onlara (m0minlr) nzart8i g0ndrilmmidilr"& ('9utffifin)*CC)" :u gn is m0minlr /afirlr gl /lr"& ('9utffifin)*C=)" #nlar taxtlar stnd (yli$) $axa aqlar (/i% g0rsnlr)%& ('9utffifin)*C?)" 7onra rixndl d1yilir4 <afirlr 0z mllrinin zasn aldlarm.!& (-l$tt% aldlar!) ('9utffifin)*C>) ,sas& rixnd v istehza bir n"v eyib tutma$dr !a$alarn 'ldrm# %n bu 'naha batma$ v #imis th$ir etm# a*lsz& yaramaz bir hr#tdir 2sxr etm#l m*ul olanlar "zlrinin bu %ir#in mlindn $rrlnir v bu da onlarn m"minlr h$artl baxmasna sbb olur >ticd is& onlar bu mllriyl "zlri %n a*r bir zab hazrlam olurlar !unun nmunsi yuxarda# aylrd $eyd olundu

1JJ

0dislr ba#mndan isteh ann iyanlar 2sumlarn34 hdislrind d m"minlr rixnd edib onlar msxry $oyanlar m"h#m tn$id olunmudur !u bard bir ne% hdis $eyd ediri# IBC(&C*azl+! v &di zrr ,eybt& t"hmt v t$val insanlar th$ir etm#l ba$alarn 'ldrnlr bilsinlr #i& $iyamt 'nnd zrr%#nlr zmrsindn saylaca$lar 9mam :adi$34 buyurdu: V2din hrind ii-)esi camaat 'ldrm#dn v bobo*azl$dan ba$a bir ey olmayan bir nadan adam vard !ir 'n dedi #i& mn bu #iinin 3yni 0li ibn 1seyn 39mam ;eynlabidin44 $arsnda aciz $almam& %n#i bu vaxta $dr onu 'ldr bilmmim !ir 'n 9mam :ccad34 "z xidmt%ilrindn i#i nfrl o #%dn #e%irdi 6& 3#ii bunu '"rc# frsti ldn buraxmayb4 hzrtin basn %iynindn %#r# '"trb $a%d 9mam ona etina etmdi 6rada olanlardan bir ne%si onun dalnca db ban lindn alara$ o ali Cnabn mbar# %iynin saldlar 9mam34 buyurdu: [!u #ii #im idiN[ Qedilr: [6& 2din camaatn 'ldrn bobo*az v zarafatcl bir #iidir [ 9mam buyurdu: [6na deyin #i& (llahn el bir 'n vardr #i& o 'n bobo*azlar ziyan%#nlrdn olaca$lar VCKC 1r halda bh yoxdur #i& bel xslr ,iyamt 'nnd mxtlif zablara d%ar olaca$lar Qnyada m"minlri msxry $oydu$lar #imi& m"minlr d ,iyamt 'n onlara rixnd edib 'lc#lr 8ey*mbr3s4 buyurmudur: V,iyamt 'n dnyada camaat msxry $oyanlar 'tirib behitin $a)sn onlarn zn a%ara$ - ['lin& 'lin[ - deyrlr 6nlar %ox %tinli#l $aba*a 'lib $a)ya yaxnlaanda $a) onlarn zn ba*lanar :onra ba$a bir $a) onlarn zn a%lar [Tlsin& cld olun=[ - dey onlara nida 'lr !u df d %ox %tinli#l $a)ya trf yaxnlaanda bu $a) da ba*lanar !elli#l& onlar namid olub bir daha he% bir $a)ya trf 'etmyc#lrin $dr bu i belc t#rar olar !u zaman behit sa#ini olan m"minlr onlara baxb 'lrlr VCKA
CKC

+!iharl-nvar/: !eyrut %a): WDHE? c W s-J@M +2na$ibi-(li-0bi Talib/: ?E cW s-1F@M +0maliye-:du$/: s-1@C W mclis-CO W hdis-J CKA ,zali +Lhyai-lumi-din/ ??? cW s-1C1M 1JK

<hsin nti>si Guxarda $eyd olunan mtlblr di$$t yetirm#l msuliyytli v m"min xslr bu %ir#in mldn i#i cht '"r uza$lamaldrlar: birincisi& bobo*azl$ v msxry $oyma$ slind %ir#in bir mldirM i#incisi is& ba$a bir b"y# 'naha- $eybt sbb olur 9lahi= !izi bel u%urumlardan $oru 0sd 1sd %#m#l $eybt edn xs % zaba d%ar olur: )axll$ nticsind ruhi narahat%l$& hsd a)arma*na v $eybt etdiyin '"r d lav bir zab !una sasn )axl adamlar dnya v axirtd ziyan %#nlrdir& %n#i onun $eybt etm#d m$sdi )axll*n %#diyi xsi mhv etm#dir 1$i$td is& "zn mhv etmi olur !u fsild hsdin $eybt amillrindn biri #imi $eyd edilmsin baxmayara$& yax olard #i& onun barsind $sa bir mlumat ver# 0sdin tri-i Ra*ib 9sfahani yazr: V1sd nemtin layi$ oldu*u xsdn itirilm arzusudur 8axll$ edn nin#i hsd %#ir& eyni zamanda )axll*n etdiyi hmin xsin ld etdi#lrini itirmsin %alr Rvaytlrd bel buyurulmudur #i& Vm"minlr $ibt& mnafi$lr is )axll$ edrlrV ,ibt nemtin layi$ oldu*u xsdn itirilmmsi rtil ona mali# olma$ arzusudur !a$a s"zl des#& $ibt ednlr ba$alarnda olan #eyfiyytlri mahid edr#n: V.a biz d bu $ismt olaydV& - dey arzu edir& amma hsd a)aran xslr: V2nd yoxdursa& onda da olmasn V& V2nd olsun& amma ba$asnda olmasnV v ya V6ndan alnsn mn verilsinV& - dey i%in-i%in yanara$ drindn #"#s "trrlr ,ibt ednlr hr hans bir nemti ld etm# %n %alr& la#in he% vaxt ba$alarnn onu itirmsini istmirlr !una '"r d buyurmular #i& m"min $ibt& mnafi$ is )axll$ edr 9ndi is hsd mfhumu v onun $bihliyi il tan olma$ %n bzi ay v rvaytlri aradra$:
+2eracs-sadat/ !eyrut %a) ?? cW s-2@@ 1J@

.Quran/ aylrind hsd JAoxsa onlar Allahn Kz n1mtindn $x 1tdiyi 1y g0r insanlara hsd a!arrlar. 2al$u/i :iz G$rahim 0vladna da /ita$ v hi/mt v1rmi v onlara $0y/ ml/ (h0/mranlq) $x 1tmidi/"J ('Nisa)* ?=)" J(@y m0minlr!) <ita$ hlindn $ir 8oxu hqiqt onlara $lli olduqdan sonra $1l t$itlrind/i hsd (!axllq) zndn sizi% iman gtirmi olduunuz halda% y1nidn /fr s0vq 1tm/ istrlr" " " J (':qr) 6E+)" JAllahn (maddi% yaxud mnvi htdn) $irinizi digrinizdn stn tutduu ($iriniz digrinizdn artq v1rdyi) 1yi (0znz) arzulamayn" <iilrin 0z qazandqlarndan 0z !ay% qadnlarn da 0z qazandqlarndan 0z !ay vardr"(Iildiyiniz 1yi) Allahn ltfndn (mrhmtindn) istyin! ($hsiz /i% Allah hr 1yi (olduu /imi) $ilndir"J ('Nisa) * CF)" !u aylrd sas m$sd )axllar tn$id etm# olsa da& aydn oldu #i& hsd (llahn layi$ bilib bx etdiyi nemtin bndlrdn alnmas arzusudur ,ibt is bunun tam #si olara$& nemtin alnmas v itirilmsi yox& ona 3%alma$ yolu il4 mali# olma$ istyidir !una '"r d hsd n $dr $bihdirs& $ibt d o $dr '"zl v fziltlidir +,uran/ baxmndan hsdin tn$id olunmas bard (llah- talann bu #lam #ifayt edir: J(@y L1ym$r d14) H $ir d !axll tutandan !axln rindn!J ('Dlq) *?)" 0sd rvaytlrd 2sumlarn34 hdislrind hsd bard el xsusiyytlr s"ylnilmidir #i& onlardan bir ne%sini nmun olara$ burada $eyd ediri# 0sd .frn .-.lrindndir 9mam :adi$34 buyurdu: V.frn #"# % eydir: Tamah& t#bbr v hsd V :onra is hsd bard buyurur: V(mma hsd (dmin i#i o*lunun 31abil v ,abil4 biri-birini "ldrmsi hvalatnda vardr VCKF
CKF

+Isuli-#afi/: ?? cWs-2@O W hdis-1M +0maliye-:du$/ s-CA1 W hdis-K 1JO

2clisi yazr: V!l# d #frn #"#lri dedi#d o 'nahlar nzrd tutulur #i& bzn #fr sbb olur& hmi yox .frn bir %ox lamt v nmunlri vardr VCKJ 9mam :adi$34 buyurur: V1sd $lbin $aral*ndan v (llahn bndlrin nemt bx etmsini in#ar etm#dn ml 'lir !u i#i ey is 3$lbin $aranl* v (llahn hr hans bir bndy nemt ta etmsin $ar %xma$4 #frn i#i $anaddr VCKK 1sd etdiyin '"r br "vlad hmili# olara$ hsrt i%ind $ald v he% vaxt $urtula bilmycyi bir fla#t dd 1sd iman ridir !a$a bir hdisd buyurulur: V1sd alov odunu yandrb #l etdiyi #imi& iman mhv edir VCK@ 1zrt 0li34 buyurur: V 8axll$ etmyin Un#i )axll$& alov odunu #l d"ndrdiyi #imi& iman yox edir VCKO 0mirlm"minin 0li34 hm%inin bel buyurmudur: V!uz v $arn suda ridiyi #imi& hsd d iman ridir VC@B 8axl (llahn $zbin 'lir !a$alarna )axll$ ednlr (llahn $zbin 'lib& Tanr il la$lri #silir 8ey*mbr3s4 buyurdu: V9zztli v Clall (llah 2usa ibn 9mran34-a buyurdu: VLy 9mrann o*lu= Pz fziltimdn xal$a ta etdiyim nemt '"r )axll$ etm Y"zn onda $almasn Iryini onun dalnca '"ndrm& %n#i hr #im )axll$ edib mnim ta etdiyimdn narahat olursa v bndlr arasnda b"ldrdymn $arsn alma$ istyirs& n mn ondanam& n d o mndn 36nunla mnim aramda he% bir la$ yoxdur4 C@1
CKJ CKK

+2iratul-$ul/ D cW s-KC +2stdr#l-vsail/ ?? c W s -C2K W fsil-FF CK@ +Isuli-#afi/ ?? c W s-CBJM +!iharl-nvar/& !eyrut %a): HDD cW s-2AA CKO +>hcl-bla*/ 3:bhi :aleh4 Dtb-@J C@B +2stdr#l-vsail/ ?? cW s-C2KM +2stdr#/ +(li-l-beyt/ mssissinin %a): D?? cW s-1@ C@1 +Isuli-#afi/:?? cW s-CB@M +0lcvahirs-snviyy/: s-CO 1KB

1sd mnafi$li# lamtidir !zi hdislrd bel 'lmidir #i& (llaha iman 'tirmi xs xal$a )axll$ etmz 9mam :adi$34 buyurdu: V2"min $ibt edr& )axll$ etmz 2nafi$ is )axll$ edr& $ibt etmz VC@2 0sd dinin &las+d+r !a$a bir hdisd 9mam :adi$34 buyurmudur: VQinin blas %dr: hsd& xudbinli# 3yalnz "zn dnm#4& lov*al$ VC@C !a$a bir hdisd oxuyuru$ #i& hsd dini mhv edir: !ir 'n Rsulullah3s4 "z shablrin buyurdu: [!ilin v a'ah olun #i& sizdn $aba$# mmtlr #imi sizin d xstliyiniz hsddir 1sd bdnin t#n yox& insann dinini #"#ndn $o)arr/ C@A 1sdi tn$id edn el bu mzmunda ba$a bir hdis o 1zrtdn n$l olunmudur: V:izdn $aba$# mmtlrin xstliyi olan )axll$ v #in-#durt sizi d brmdr VC@F 1sdin cismani zrrlri 1sd dini v iman mhv etm# #imi mnvi zrrlrdn ba$a& cismani zrrlr d mali# olub insann sb sistemin 'cl tsir '"strir 0li34 buyurur: V:a*laml$ az )axll$ etm#ddir VC@J 0llam eyx 2hmmd T$i tri hzrti-0li34-dn sitat 'tirdi#dn sonra yazr: 5(lt nfr hmi narahatdr 6nlardan biri d )axldr 7 :onra is 0smidn bel n$l edir:

C@2

5Isuli-#afi7 ?? cW s-CB@M +0nvari->omaniyy/ s-2JA C@C 5Isuli-#afi7 ?? cW s-CBKM 5!iharl-nvar7& !eyrut %a): HDD cW s-2A@ C@A +0maliye-Tusi/ s-KCM +2stdr#l-vsail/ ?? cWs-C2K C@F +2cmueyi-rsaili-Cahiz/ +Risaleyi-hasid v mhsud/ s-O C@J +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4 hi#mt T2A@ +!ehcts-sba* fi rhi-nhcl-bla*/ D cWs-2O 1K1

Ga yz iyirmini "tm shrada yaayan bir #ii '"rdm :orudum: [:nin uzun"mrllyn sbb n olmudurN[ Qedi: [Szun"mrllymn sbbi )axll$ etmmyimdir VC@K 0li34 d ba$a bir yerd buyurur: VUox tccbldr #i& )axllar "z sa*laml$larn unudurlar VC@@ 9mam :adi$34 buyurur: V1sd a)aran xs )axll$ etdiyi xsdn $aba$ "zn zrr vurur VC@O 0mirlm"minin 0li34-dn hsd v )axllar bard %ox hdis n$l olunmudur 6nlardan aa*da#lar nmun olara$ '"strm# olar: 1sd insann sa*laml*n mhv edir COB 1sd el bir "ldrc xstli#dir #i& )axln v ya )axll* %#ilnin "lmndn ba$a bir eyl sa*almr CO1 1yatda adamlarn n )isi )axldr CO2 1sd thl#li ruhi xstli#dir Dstliyin sbbini myynldirdi#dn sonra is hr bir xs onun malicsi %n %almaldr !urada yalnz bir mtlbi $eyd etm#l #ifaytlniri# #i& $lbd yaranm dyn v %atmamazl$lar tnblli# v sstl#l bir' hsdi yaradan sas amillrdndir Ualn %atmamazl$lar hll edr# r#d yaranm dynlri ridsiz Geri 'lmi#n bunu da bilm# lazmdr #i& hyatda hr bir #sin tyin olunmu nsibi v )ay vardr& 'r %alb sy '"strrs& ona mtl$ yetir (llah-tala 5,urani.rim7d buyurur: C,nsana an>aq $ mli 4$ hmti) qalar.C 4.B>m/-+D). 0lbtt& ictimai hyatda zlm v ha$szl$ #imi manelrin insann hyat yolu stnd durmas mm#ndr& la#in )axll$ etm#l bu ictimai manelri aradan $aldrma$ olmaz !el ictimai xstli#lrin malicsi %n ba$a yollar vardr !u is "z yerind bhs olunaca$dr

C@K

+!ehcts-sba* fi rhi-nhcl-bla*/ birinci %a): 3,um nriyyat4 1CO@ h $: D cWs-2O C@@ +>hcl-bla*/ 3<eyzl 9slam4: hi#mt T21J C@O +2stdr#l-vsail/ ?? cWs-C2K COB 2sadiru->hcl-bla* v saniduhu/ >cf %a): !irinci %a): ?E cWs-1OOM2BB CO1 2sadiru->hcl-bla* v saniduhu/ >cf %a): !irinci %a): ?E cWs-1OOM2BB CO2 2sadiru->hcl-bla* v saniduhu/ >cf %a): !irinci %a): ?E cWs-1OOM2BB 1K2

Q b (llah bndsinin %#inmsi lazm olan haramlardan biri d $zbdir !u da $eybt etmy insan vadar edn amillrdn biridir 9nsan birinin lindn $zblnn zaman "z $zbini sa#itldirm# %n $eybt l atr !u fi#irl #i& 'r "z dmninin xsiyytini al%aldarsa& ryi soyuyar& sa#itlr (mma daha bilmir #i& bel hallarda $zb insan dnyasn v axirtini )u% edn n #imi thl# v zrrlr ml 'tirir 9ndi is $zbin )is nticlri ha$da n$l olunmu hdislri nzrinizdn #e%iriri# Q bin a(r nti>lri 0mirlm"minin 0li34 buyurur: V,zb insan mhv edib )isli#lrini z %xardr VCOC 8ey*mbr3s4 buyurur: V:ir# bal xarab etdiyi #imi& $zb d insan xarab edir VCOA 1zrti-9mam 2hmmd !a$ir34 buyurdu: V,zb insan $lbind aldrlan eytan alovunun bir )ar%asdr :izlrdn biri $zblnn zaman '"zlri $zarr& boynunun damarlar iir v eytan $lbin daxil olur 3!elli#l ona ha#im #silir4 :izlrdn hr hansnz "znd bu haln yaranmasndan $orxarsa& yer yatsn Gni aya*a $alxmasn& %n#i bu zaman eytann trddd ondan uza$laar 3Uox ehtimal olunur #i& insan tor)a$dan yarand*ndan yer yatb toztor)a$l olur v sa#itlir4 VCOF 0r bir %isliyin a*ar :##izinci 9mam34 buyurur: V,zb btn )isli#lrin a%ardr VCOJ

COC COA

+,rr/ m"vzuya sasn mndricat: s-2O2 +Cames-sadat/ ? cWs-2@@: 5Isuli-#afi7 ?? cWs-CBA COF +Cames-sadat/: ? cWs-2@@: 5!iharl-nvar7: !eyrut %a): E?? cWs-2JKM 5Isuli-#afi7 ?? cWs-CBA COJ +2i#atul-nvar/ s-CBKM 5!iharl-nvar7 !eyrut %a): HDD cWs-2KAM 5Isuli-#afi7 ?? cWs-CBC 1KC

Q blnmE ,zb btn )isli#lrin a%ar oldu*undan 'r bir #s "zn l alb $zblnmzs& btn fitn v zrrlrdn $orunub salamat $alar !u bard 9mam :adi$ 34-dn bel bir hdis s"ylnilir: !ir nfr 8ey*mbr3s4- rz edib dedi: -Ga Rsulullah= 2n bir ey "yrt 1zrti-2hmmd 3s4 buyurdu: -Yet& $zblnm 1min #ii s"yldi: -!u 3nsiht4& mn #ifaytdir 6& "z $bilsinin yanna $aydb icmada#larn arasna davt ddyn v d"y )altarlarn 'eyinr# sraya dzlb bir-biril d"y hazrlad$larn '"rd#d o da d"y )altarn 'eyinib onlarla bir srada durdu !irdn 8ey*mbr3s4-in #lam yadna dd :ilahn #nara atb $bilsil dmn%ili# ednlr trf 'lib dedi: -Camaat= :iz ha$$ $azandrm olan v mnim $bilmin "dmli oldu*u hr bir "lmn& yarann v ya xtrsiz zrbnin crimsi mnim "hdmddir 2n onun $an bahasn siz "dyirm 6nlar dedilr: -!iz d sizdn he% bir ey istmiri# !iz ba*lama*a v 'zt 'etmy daha layi$i# !elli#l& onlar barb bir-biril slh ba*ladlar COK ,sas& insan 'r bir xs trfindn sbilirs& "z ryini soyutma$ %n $eybt edib nalayi$ s"zlrl ona t"hmt vurmamaldr !ir #s $zblnn zaman imanl olmazsa& b"y# 'nahlara da batm olar 9mam !a$ir34 bir hdisd bel buyurur: V,zbdn )is ey varmN !iri $zblnnd onun tsirindn (llahn haram buyurdu*u xsi "ldrr& namuslu $adna t"hmt vurur VCO@ Q bini udmaq n ya#) la>dr 0'r $zbi islah etms#& $ars alnmayan bir %ox b"y# 'nah v a*r cinaytlr ba verr ,zb alovu "llnn zaman insan "z $zbini yatrma$ v ryini soyutma$ %n hr ey& o cmldn s"y&
COK

5Isuli-#afi7 ?? cWs-CBAM 5!iharl-nvar7: !eyrut %a): HDD cWs-2KK CO@ +Cames-sadat/ >cf %a): ? cWs-2@@M 5Isuli-#afi7 ?? cWs-CBC 1KA

t"hmt& $eybt& yalan& b"htan& th$ir v s vasitlr l atr (ydndr #i& bu #imi vasitlrl "z $zbini soyudanlar yanb mhv olaca$lar chnnm atini "z vcudlarnda alovlandrrlar ,zblnn xs bel 'man edir #i& $zblndiyi insan narahat edib& "zn is sa#itldirir 0mirlm"minin 0li34 buyurur: V,zb alovlanm bir ton$al #imidir 1r #im onu yatrarsa 3"z $zbin stn 'lrs4& o alovu yatrtm v hr #im "z $zbinin $arsn almazsa& o alovda birinci olara$ "z yanm olar VCOO Qemli& insan $zblnn zaman "zn l alb haram s"z danmamal& #imins xsiyytin& namusuna nalayi$ s"zlrl toxunub camaatn yannda onlar etibardan salmamaldr !u iin %ox %tin olmasna baxmayara$& $ti surtd "zn s"z vermi adam nfsin stn 'lib "z $zbinin yynini %# bilr !u is (llaha olan iman v t$va yolu il hasil olur (llaha v $iyamt 'nn iman 'tirib& $lbi iman nuru il nurlanan xs "z $zb alovunu yatrtma*a $adirdir 8ey*mbr3s4 buyurur: V1r #im $zbindn istifad etm# im#annda ola-ola "z $zbini bo*arsa& (llah-tala $iyamt 'n onun $lbini iman v xatircmli#l asud edr VABB V(llah dr'ahnda bir xsin (llaha '"r $zbini yatrtma$ %n ud$undu*u $urtumdan zmtli ey yoxdur VAB1 Qem#& $eybti t"rdn amillrdn biri d $zbdir !una '"r d #ims $zblnn zaman "z ryini soyutma$ v $zbini yatrtma$ %n o xsin arxasnca nalayi$ s"zlr danma$ olmaz& %n#i bu& "z d ayr bir 'nahdr 0mirlm"minin 0li34 buyurur: V1irs v $zb sni 'naha batma*a vadar etmsin >ticd& $zbin fa ta)b 3sa#itlib4& dinin xstlnc#dir VAB2 ,zbi $eybt etmy vadar edn xsin a$ibti chnnmdir 8ey*mbr3s4 buyurur: VChnnm $a)larnn birindn yalnz $zbini 'nah etm#l sa#itldirn xslr #e%c#lr VABC
COO

+2stdr#l-vsail/ ?? cWs-C2JM +,rr/ m"vzuya sasn mndricat: sh-2O2 ABB Isuli-#afi -c-2 W s-11B W hdis-K AB1 0lmucatun-nbviyy: sh-112 AB2 +rhi-nhcl bla*/ 3ibn 0bil-1did4 2isir %a) DD c Ws-C2@ ABC +Lhyai-ilumi-din/ !eyrut %a): ??? cW s-1AO 1KF

Qemli& el #i $zblndin& ,adir (llah yada sal Pznn v din $ardann insani #ramtini v xsiyytini '"z "nnd canlandr Yeci#mdn hadis yerindn uza$lab "z haln dyi 0'r aya$ stsns& otur& oturmusansa& aya*a dur !ir az 'zib isti*far et (llaha zi#r etm# v Vla hvl vla $vvt illa billahl-liyyl-zimV 3!"y# (llahdan $vvtli v $drtlisi yoxdur 4 dem#l $lbini sa#itldir !ir az fi#irlib (llah-taladan #"m# ist >amaza v sbr )nah a)ar: J@y iman gtirnlr" 7$ir v namazla (Allahdan) /0m/ dilyin" Sn/i Allah s$ir 1dnlrldir (onlarn dostudur)"J (':qr)*6?C)"

1KJ

1KK

$-v& v isti*far !alan*c mrhllrindn biri d t"vb v isti*fardr 9nsan $flt& nadanl$& heyvani v nfsani $vvlrin coub-damas nticsind 'naha batarsa& 'eci#mdn (llahn mrhmtin s*nb ondan ba*lanmasn istsin T"vb v isti*far suyu il $lbini& ruhunu yuyub tmizlsin& #s t$dird shln#arl$ v ii bu 'n-sabaha $oyma$ "z d bir 'nah olub inad#arl*a dlalt edr 5,urani-.rim7dn bel faydalanr$ #i& t"vb i#i rtl $bul olunur: insan 'naha #fr v inad#arl$ zndn yox& "z chalti v nadanl* sbbindn batm olarsaM 'naha batandan sonra vaxt "trmdn )eman olub drhal t"vb edrs (llah-tala bu bard buyurur: WAllah yannda yalnz o /slrin t0v$si q$ul olunur /i% onlar nadanlq u undan !is $ir i g0rd/dn sonra drhal t0v$ 1dlr" Allah $1llrinin t0v$sini q$ul 1dr! 2qiqtn% Allah (hr 1yi) $ilndir% hi/mt sahi$idir!) Nnah ilr g0rm/d davam 1dr/ 0lm y1tin anda4 J9n indi t0v$ 1tdimJ * d1ynlrin v /afir olaraq 0lnlrin t0v$si q$ul olunmaz" :iz onlar 8n iddtli $ir za$ hazrlamq"J ('Nisa)* 6;%6,)" Ly mslman bac-$ardam= > $dr 'ec deyil& t"vb et #i& vaxt azdr Y"rn& (llah-tala "z bndlri il hans ahn'l danr: JGman gtirnlrin ql$lrinin Allahn zi/ri v haqdan nazil olan ('3uran)) 8n yumalmas vaxt gli$ 8atmadm.J ('2did)* 6>)" F!nah tkrarlama(n v t$vb etmmyin aqibti Ynahndan )eman olmayb t"vb etmyi txir salanlar $arda acnaca$l bir a$ibt '"zlyir 9mam :adi$34-dn bel bir hdis n$l olunur: V(tam 39mam !a$ir434 dflrl deyrdi: +,lb %n 'nahdan )is ey yoxdur& %n#i r# 'naha batb 'nah t#rar etdi#c 'nah $lb ha#im #silib onu xarabaya %evirir VABA Gni tbii olara$& z (llaha trf olan $lb $iyafsini dyiib $aralara$ bir daha ha$$ s"z v nsiht eitmir !u& sonu #frl& (llah aylrini t#zib v smavi h$i$tlr istehza etm#l bitn 5,urani-.rim7in buyurdu*u hmin yoldur:
ABA

+Isul-.afi/ ?? cWs-2J@ 1K@

J7onra da Allahn aylrini yalan h1sa$ 1di$ onlar msxry qoymaqla !isli/ 1dnlrin aqi$ti la! !is oldu!J ('5um)*6E)" 9mam :adi$34-dn bel n$l olunmudur: (llah-tala buyurur: +0'r mnim bndm "z nfsani ist#lrini mn itat etm#dn stn tutarsa& onu czalandrma$ %n n az mn mnacat etmyin lzztini ondan alaram VABF !a$a bir hdisd 9mam :adi$34 bel buyurur: Vbhsiz& 'naha batan xs onun 3'nahn4 tsirindn 'ec namazndan mhrum olur 32nvi $idalar #sm#d4 'nahn tsirinin srti iti b%a*n ti #sm#d srtindn daha %oxdur VABJ >hayt& insan "zn o yer %atdrr #i& onun $lbin v $ula*na $flt m"hr vurulub& $aranl$ v zlalt )rdsi '"zn %#ilr# mbar#: V(llah onlarn ryin v $ula*na m"hr vurmudur Y"zlrind d )rd vardr V 3+!$r/-K4 aysi ona amil olur 9ndi #i +,uran/ v dini "vliyalar34 baxmndan 'nahn zrrlri aydn oldu& onu $lbin shifsindn tmizlm#d shln#arl$ etm# sfehlrin v axma$larn adtidir Un#i 'nah "ldrc bir zhrdir 0'r onu df etm# %n bir tdbir '"rlmzs& daha nicat ta)ma$ %n bir yol $almaz 2'r "lmn $fltn insan ha$lamas& htta bir nfs %#my bel m"hlt vermmsi h$i$t deyilmiN !li& bu& 5,urani.rim7d buyuruldu*u bir h$i$tdir: JArtq n $ir vsiyyt 1tmy iqtidarlar 8atar% n d aillrinin yanna qayda $ilrlr!J ('Aasin)*?E)" Y a Aaradan L1ym$r(s)* $1l xita$ 1dir4 J(@y 9hmmd!) 3fltd olanlar v iman gtirmynlri iin $itmi ola a !1man8lq gn (qiyamt gn) il qorxut!J ('9rym)*C+)" # Jvaxt d1yrlr4 J"""<a /i% $iz dnyaya qaytarl$ 5$$imizin aylrini yalan h1sa$ 1tmyydi/ v m0minlrdn olaydq!J ('-nam)* F;)" Ha#in sonra# )eman%l*n n faydas !u arzu mli olara$ he% vaxt h$i$t $ovumayaca$dr (llah elmsin #i& bir 'n biz d bel demi ola$: V 39lahi4 Pz "mrm bu 'n-sabah etm#l xarab etdim VABK !una '"r d $lblri cilalayan isti*far unutmaya$ !tn hallarda (llah isti*far etm#l yada sala$: istr vacib namazlarda&
ABF ABJ

+Cames-sadat/ ??? cWs-A@ 5Isuli-#afi7 ?? cWs-2K2 ABK +0bu 1mzeyi-:umali/ duas 1KO

istrs d msthb namazlarda& htta yatar#n bel isti*far etm# lazmdr #i& bilm# olmaz& bl# yuxudan bir daha aylmad$ 8ey*mbr3s4-in hyat bard bel n$l olunur #i& (llahn Rsulu hr 'n yetmi df Vst*firullahV deyrmi !zi hdislr d vardr #i& onun bir oturumda iyirmi be df Vst*firullahV deyr# isti*far etmsi s"ylnilir AB@ 9sti*far 'nah#arlara fa bx edn drmandr !ir hdisd bel buyurulur: V1r bir drdin drman vardr Ynahlarn da drman isti*fardr VABO !unu da bilm# lazmdr #i& isti*far v t"vb %n n yax vaxt 'ec yarsdr 6 zaman btn $a)lar ba*l v ham yuxuda olur&la#in (llahn rhmt $a)lar o zaman bndlrinin zn a%$ olur (llah m"min bndlri vsf edr# buyurur: J#nlar (msi$tlr) s$ir 1dn% (s0zlrind v ilrind) doru olan% (Allaha) itat 1dn% mallarndan fqirlr v1rn v s$h vaxt (Allahdan) $alanmaq dilynlrdir" (s$h namazna qalxanlardr)"J ('Ali*Gmran)*6;)" !a$a bir ayd is buyurulur: J#nlar g1 lr (i$adtl mul olu$) az yatardlar" 7hrlr is (Allahdan) $alanmaqlarn dilyirdilr"J ('Pariyat)*6;%6,)" 8ey*mbr3s4 buyurur: V(llah yannda (llah $orxusundan '"zdn axan yadan v ya 6nun yolunda t"#ln $andan daha sevimli bir ey yoxdur 6la bilmz #i& bnd (llah $orxusundan a*lasn& amma (llahtala onu "z rhmt rab il sirab etmsin& onun '"z yalarn behitd 'l v sevinc %evirmsin& onun trafnda#larna iyirmi min nfr olsa bel& mrhmt '"strmsin (llah-talann chnnm zabndan $orudu*u #imsdn ba$a he% bir '"z (llah $orxusundan a*lamaz 0'r '"zndn ya axb zn isladarsa& he% vaxt yoxsullu$ v zillt dmz 0'r bir mmtin arasnda Tanr bndlrindn biri (llah $orxusundan a*layarsa& bhsiz& (llah-tala o mmt onun '"z yalar xatirin nicat verr VA1B (llah $orxusundan a*lama$dan ba$a hr bir eyin "z "l%s var 9mam :adi$34 bu bard buyurur: V,iyamt 'n % nfrdn ba$a

AB@ ABO

Came-hadis -i/D?E cWs-CJC +Isuli-#afi/ ?? cWs-ACO A1B +Risaleyi- li$aillah/ 3 1ac 2irz Cavad 2l#i4 sh: 1AK 1@B

hamnn '"z a*lar olaca$: harama '"z yuman& (llaha ibadt edib ay$ $alan v 'ec yars (llah $orxusundan a*layan xs VA11 0'r bu sahd mvff$ olmursansa& yax olard #i& 0bu 1mzeyi :umali duasn yada salb (llah il zmzm v mnacat edsn: V9lahi= 2n hr zaman "zm s"z verib ibadt& itat hazr oldu*umu s"ylynd v :nin $arnda durub namaz $lma$ istynd yuxunu mn '"ndrdin& raz-niyaz v mnacat haln mndn aldn 9lahi= 2n "zm-"zml hd ba*layb [bundan sonra mnim batinim yax olaca$ v t"vb#arlarn mclisin 'edcym[ - dey "zm s"z verdi#dn sonra '"rsn n oldu #i& birdn-bir mn bla 'ldi& aya*m bdrdi& mniml :nin aranda sdd yarandN Ly mnim 2"vlam= 6lmaya :n mni Pz mrhmt $a)ndan $ovub bndli# xidmtindn uza$ladrbsanN !l# mnim bndli# ha$$n yn'l tutdu*umu '"rb mni Pz rhmt $a)ndan $ovmusanN 6lmaya& mnim :ndn zd"n# oldu*umu '"rb mn $zblnmisnN !l# mni yalan%lar arasnda '"rb "z $ay*ndan mhrum etmisnN !l# mni nemtlrin $ar na#r '"rb mhrum etmisnN !l# mni elm adamlarnn mclisind ta)mayb zlalt atmsanN !l# mni $afillr arasnda '"rdyn '"r "z mrhmtindn namid etmisnN !l# mni batillr 3bobo*azlar4 mclisind '"rb el oradaca onlarn arasnda $oymusanN Goxsa duam eitm# istmdiyindn "z dr'ahndan $ovub& hyaszl*ma v utanmazl*ma '"r mni czalandrmsanN VA12 ,sas& bu mnacat zmzm etm#l daxili drdlri& mnvi xstli#lri v (llahdan uza$lamann sbblrini bilib "zn islah etm# %n malic fi#rin dm# olar

A11 A12

+Isul-.afi/ ?? cWs-A@2W !u#a fsli W hdis T A +0bu 1mzeyi-:umali/ duas 9mam :ccad 34 bu stirlrd mvff$iyytsizliyin sbblrini dua v mnacat dili il byan etmidir 1@1

1@2

1@C

<a,i& mllrin y)rin y)tirilmsi 0xla$i dyrlrin yetidirilmsind rol oynayan n mhm mtlblrdn biri d vacib mllr y#s# hmiyyt verib onlar layi$inc yerin yetirm#dir Dsusn namaz& oruc& z#at& hcc& cihad& mr be mruf 3yaxl*a dvt4 v nhy z mn#r 3)isli#lrdn %#indirm#4 bu mllrin sasn t#il edir (llah yolunu tutmu m"min bnd namazn vaxtnda $lmal& vacib namazlarn $lma$ %n hmi "zn vaxtndan $aba$ hazrlamaldr 9mam :adi$34 buyurmudur: VEaxtnda $lnan namaz (llahn razl*& axr vaxtda $lnan is (llah-talann fv etmsi v bxiidir (ydndr #i& ba*lama$ 'nahdan ba$a bir ey %n deyildir VA1C Eacib mllr hmiyyt verm# ibadt ruhunun lamti olara$ t$va& iman v xla$n sasnn m"h#mlnmsin sbb olur 8ey*mbr3s4 buyurdu: V9nsanlarn n t$vals olma$ istyirsns& (llahn vacib mllrini yerin yetir VA1A 0bu 1mzeyi-:umali 9mam :ccad34-dn bel n$l edir: V9nsanlarn n yaxs (llahn buyurdu*u vacib mllri yerin yetirndir VA1F !a$a bir hdisd buyurur: V9nsanlar arasnda daha %ox ibadt#ar olan xs (llahn buyurdu*u vacib mllri yerin yetirndir VA1J 1disi-$dsid 9mam :adi$34-dn bel bir hdis s"ylnilir: VEacib mllr $dr he% bir ibadt mnim bndmi mn sevdirmir VA1K ,tb Ravndi deyir: 5!el n$l olunur #i& .bdn bir ml# nida edib deyr: [.im (llahn buyurdu*u vacib mllri tr# ets& (llahn amannda olmaz [A1@ 1zrti-0li34 buyurdu: V 1e% bir ibadt vacib mllrin yerin yetirilmsi #imi stn deyildir VA1O

A1C

+2n la yhzurhul f$ih/ ? cW s-1AB !u hdisdn bel mlum olur #i& namazn txir salnmas 'nahdr !acard$ca %alma$ lazmdr #i& namazn vaxt txir salnmasn A1A Isuli-#afi7 ?? c W s-@2 A1F 1min mnb: sh - @1 A1J +Camei-hadisi-i/ D?E cW s-O@ A1K Isuli-#afi7 ?? cWs-@2 A1@ +Camei-hadisi-i/ D?E cW s-OO A1O +>hcl-bla*/ 3:bhi :aleh4: hi#mt T11C 1@A

!zi #itablarda hdisi-$dsini bu ifad il s"ylmilr: V!ndm mn yaxnlama$ %n vacib buyurdu*um mllrdn ba$a yax bir ey axtarmasn >afil 3namazlar4 il d mn yaxnlaa bilr VA2B mantin qaytarlmas v d'(ru dan)maq 0mantdarl$ v do*ru danma$ mhm vacib mllrdndir !u sift mali# olma$ iman& #si is mnafi$li# lamtidir !u bard (llah-talann +,urani-2cid/d )ey*mbrlri trif edr#n onlar Vrsuli-minV 3mantdar el%i4& Vnasehi-minV 3mantdar nsiht vern4 v Vsadi$l-vdV 3s"znd dz'n olan& vd ml edn4 dey siftlrl vsf etmsi #ifayt edir 2sln& hzrt >uh34 bard buyurur: J# zaman /i% qardalar Nuh onlara d1di4 J9gr (/fr 1tmyiniz g0r) qorxmursunuz. ($hsiz /i% mn sizin 8n 1ti$ar olunas $ir !1ym$rm! (Hdim xilaf 8xmaz% mant xyant 1tmrm!) ('(ra) * 6E>%6E;)" 1zrti-1ud34 bard buyurur: J# zaman /i% qardalar 2ud onlara d1di4 J9gr (/fr 1tmyiniz% !1ym$rlri yalan8 saydnza g0r Allahn za$ndan) qorxmursunuz. ($hsiz /i% mn sizin 8n 1ti$ar olunas $ir !1ym$rm! ('(ra) * 6F=%6F?)" !a$a bir yerd hzrt 1ud34 bard bel 'lmidir #i& camaat onu sfeh& yalan%& a*lsz adlandranda o& bel cavab verdi: J(2ud) d1di4 J@y amaatm! 9n h18 d sf1h d1yilm% la/in mn almlrin 5$$i trfindn g0ndrilmi $ir !1ym$rm! 9n siz 5$$imin mrlrini t$li 1dirm" 9n siz doru mslht v1rnm"J ('-raf)*>;%>,)" :aleh )ey*mbr34 bard buyurur: J# vaxt /i% qardalar 7al1h onlara d1di4 J9gr (/fr 1tdiyiniz% !1ym$rlri yalan8 h1sa$ 1tdiyiniz g0r Allahn za$ndan) qorxmursunuz. ($hsiz /i% mn sizin 8n 1ti$ar olunas $ir !1ym$rm! (Hdim xilaf 8xmaz% mant xyant 1tmrm!) ('(ra) * 6=F%6=C)" 1zrti-Hut34-un $"vm (llah el%ilrini t#zib ednd 5,urani.rim7d buyurulur:
A2B

+Hi$aillah/ 32irz Cavad 2l#i4: sh-2OM +Cvahirs-snviyy/: sh-OOM +Camei-hadisi-i/ E?? cW s-OO 1@F

J# zaman /i qardalar Mut onlara d1di4 J9gr (/fr 1tmyiniz% !1ym$rlri yalan8 saydnza g0r Allahn za$ndan) qorxmursunuz. ($hsiz /i% mn sizin 8n 1ti$ar olunas $ir !1ym$rm! (Hdim xilaf 8xmaz% mant xyant 1tmrm!) ('(ra) * 6>6%6>F)" eyb )ey*mbr34 bard hm%inin bel buyurulur: J# zaman /i (1y$ onlara d1di4 J9gr (/fr 1tmyiniz% !1ym$rlri yalan8 saydnza g0r Allahn za$ndan) qorxmursunuz. ($hsiz /i% mn sizin 8n 1ti$ar olunas $ir !1ym$rm! (Hdim xilaf 8xmaz% mant xyant 1tmrm!) ('(ra) * 6;;%6;,)" 1zrt 2usa34 bard +,uran/da buyurulur: JAnd olsun /i% $iz onlardan vvl Diron q0vmn imtahana 8/midi/" #nlara m0htrm $ir !1ym$r (9usa) glmidi" (# d1midi4) JAllahn $ndlrini (Gsrail oullarn) mn v1rin" 2qiqtn% mn sizin 8n m0t$r (s0znd dz% mant xyant 1tmyn) $ir !1ym$rm!J ('Iuxan)*6;%6,)" !a$a bir yerd hzrti-2usa34-nn 2dyn hrin yola ddy ha$da +,uran/da buyurulur: J(9usa) 9dyn /narnda/ $ir quyuya 8atanda onun $anda (h1yvanlarn sulayan) $ir dst adam v onlardan $aqa (qoyunlarn su i8my v $aqalarnn h1yvanlarna) qarmaa qoymayan i/i qadn (qz) g0r$ d1di4 J7iz n olu$ (drdiniz ndir).J #nlar4 JSo$anlar (h1yvanlarn) sulay$ g1tmmi $iz (qoyunlarmza) su v1rmiri/" Atamz da ixtiyar $ir qo adr ($una g0r qoyunlar sulamaa $iz gtiriri/)J * d1y ava$ v1rdilr" (9usa) onlar 8n (yaxnlqda/ $aqa $ir quyudan su 8/i$ qoyunlarn) sulad% sonra da /0lgy 8/ili$ d1di4 J@y 5$$im! 9n 7nin mn nazil 1d yin x1yr m0hta am!J (9usa y1ddi gn idi /i% 80ld/i otlardan $aqa y1my $ir 1y ta!mrd" :una g0r d Allahdan y1m/ 8n $ir ruzi dildi)W" ('3ss)*FC%F=)" :onra +,urani-2cid/d buyurulur: W7onra o qzlardan $iri 2zrt 9usa()*n yanna gli$ utana* utana d1di4 WAtam qoyunlarmz sulamann haqqn v1rm/dn 0tr sni 1v 8arr"W ('3ss)*F?)" 1zrt 2usa34 eyb34-in yanna 'lnd:

1@J

J(# i/i qzn) $iri d1di4 JAta an! #nu muzdla (8o$an tut)% 8n/i $u g l% 1ti$arl adam (indiy qdr) muzdla tutduqlarnn n yaxsdr!J ('3ss)*F>)" !unlar (llah-talann )ey*mbrlr ha$da vsf etdiyi bzi aylrdir !u "z mantdarl*a bir dlildir 1r halda +,urani2cid/d insanlara mr olunur #i& min )ey*mbrlrin ardcl olub onlara bir mant verildi#d onu $oruyub sahibin $aytarsnlar: JAllah siz mantlri 0z sahi$lrin qaytarmanz v insanlar arasnda h0/m 1tdiyiniz zaman daltl h0/m 1tmnizi mr 1dir """J ('Nisa)*?,)" 9qdds <ita$da m0minlrin xsusiyytlrini saydqda mantin qaytarlmasn v hd sdaqt d q1yd 1dilir4 J# m0minlr /i% mantlrini v hdlrini qoruyu$ saxlayarlar"J ('9uminun)*,)=F6 0dislr ba#mndan mant 1dislrd d bu bard ciddi surtd '"strilr verilmi& bu hmiyytli i t#id edilmidir 8ey*mbr3s4 buyurur: V0mant xyant edn bizdn deyildir VA22 !a$a bir rvaytd hzrti-2hmmd 3s4 buyurur: V0mant xyant ednin dini yoxdur VA2C 9mam :adi$34 buyurur: V9nsanlarn t#c uzun-uzad r#u v scdlrin baxmayn 2m#ndr #i& bu i onlar %n bir adt haln alsn 0'r onlar bu adti tr# edrlrs& narahat olarlar& la#in onlarn do*ru dan*na v mantdarl*na fi#ir verin VA2A !a$a bir hdisd o ali Cnabdan bel n$l olunur: V 1$i$tn& 0li34 Rsulullah3s4 yannda o b"y# m$am do*ru dan*na v mantdarl*na '"r $azanmdr VA2F 8ey*mbr3s4 buyurur: V2nafi$in lamti % eydir: yalan%l$& vfaszl$ v mant xyant VA2J
A21

!urada bir mtlb di$$t yetirm# lazmdr #i& mantin bir ne% n"v var: (llahn verdiyi mantlr 3vilayt& h"#umt v s #imi4& )ey*mbrlrin manti v hm%inin insanlarn manti Imumiyytl& insan btn mantlr-istr maddi v istrs d mnvi xyant etmmlidir A22 +2i#atul-nvar/: sh-F2 A2C 5!iharl-nvar7 3!eyrut %a)4: HDD??? c W s-11J A2A +>urus-s$leyn/ ? cW s-AOJM A2F 5Isuli-#afi7 ?? cW s-1BF A2J +:nni->sai/ ?E c W cz-@ W s-11K 1@K

0mlisaleh v bdml adamlara mantin $aytarlmas 9slam nzrindn mantin $aytarlmas o $dr hmiyyt #sb edir #i& manti ta)ran adam dmn olsa bel& onun $orunmas vacibdir& %n#i 9slamda m$sd etibarl bir cmiyyt yaratma$dr 0'r dmn trfdn ald*mz manti dmn%iliy '"r $aytarmasa$ v ya7 yax adam deyil7 -dey manti 'eri verms#& he% vaxt 9slamda nzrd tutulan etibarl bir cmiyyt yaranmayaca$dr !una '"r d m$dds dinimizd '"stri verilir #i& mantin sahibi dmn v ya bdml adam olsa da& "zn $aytarn 9ndi is di$$tinizi bir ne% hdis clb ediri#: 9mam :adi$34 buyurdu: VI% m$amda mxalif olma* (llah-tala he% #im icaz vermmidir: mant vern xsin istr mli saleh olsun& istrs d bdml verdiyi mantini "zn $aytarma$daM vd veriln insan )is v ya yax adam olsa bel& s"znn st durma$da v valideynlrin mlisaleh& yaxud bdml olmalarna baxmayara$& onlara yaxl$ etm#d VA2K !a$a bir hdisd buyurur: V0manti vern xs yax v ya )is adam olsa da& sahibin $aytarn 0'r 0li34-nin $atili mn mant olara$ bir ey verrs& mn onu yen "zn $aytararam [ :onra yen buyurdu: [0'r mantin sahibi 1seyn ibn 0li34-nin $atili olsa bel& yen "zn $aytarn VA2@ !a$a bir yerd is: V0'r 0li34-nin $atili mn bir eyi mant verrs v ya mndn nsiht v xeyirxahl$ istyr# mni mvrt dvt edrs& mn onu $bul edib& bhsiz& mantini d $aytararam&VA2O -dey s"ylmidir Gen d o ali Cnabdan bel bir hdis n$l olunur: V(llah-tala he% vaxt yalan% v mant xyant edn bir )ey*mbr '"ndrmyib 0mant sahibi istr yax adam olsun& istrs d )is 3)ey*mbrlr onun mantini 'eri $aytarm v yalan danmamlar 4VACB

A2K

5!iharl-nvar7: !eyrut %a): HDD?? cW s-O2M 5Isuli-#afi7 ?? cW s-12O Ealideynlr yaxl$ fsli A2@ +9xtisasi-2fid/ sh-2A1 A2O +Tfsiri-nurus-s$leyn/ ? cW s-AOJ ACB 5Isuli-#afi7 ?? cW s-1BF W :da$t v mantdarl$ fsli W hdis T1 1@@

1@O

>afil namazlarnn v msthbb mllrin yerin yetirilmsinin& m#ruh 3$bih& mzmmt edilmi4 mllrin tr# edilmsinin zruriliyi 0sas mtlblrdn biri d msthb mllr v nafil namazlarna stnl# verm#dir !u mllr o $dr hmiyytlidir #i& bunlarn hamsnn tr# olunmas m$dds rit $aydalarna bir n"v etinaszl$ v bzi f$ihlr trfindn haram hesab edilmidir AC1 Bir n)@ faydal+ msl a4 2sthb mllr v nafil namazlarna stnl# verib davaml surtd ml etmyin % sas tsiri vardr: 14 9nsann 'nahlarn tmizlyir& bel #i (llah-tala bu bard buyurur: J(Aa 9hmmd!) Namaz gndzn i/i $anda (yni $alan nda v sonunda) v g1 nin $zi saatlarnda ql" 2qiqtn% yax mllr !is mllri (/i8i/ gnahlar) yuyu$ a!arar """J ('2ud)* 66=)" 1dislrd n$l olunur #i& m"minin 'ec namaz onun 'ndz etdiyi 'nahlar yuyub a)arar AC2 !zilrind d bel s"ylnilmidir #i& vitrACC namaz 'nahlar aradan $aldrr ACA 24 2sthb mllr v nafil namazlar bilmmzli# zndn ba vermi %atmamazl$lar v vacib mllrd buraxlm shvlri dzldir 2sln& 'ndli# nafil namazlar 3xsusn 'ec namazlar4 'ndli# vacib namazlar y#sldir 2sthb oruclar Ramazan aynn orucunda buraxlm shvlri dzldir 2sthb sd$lr z#at v xms #imi maddi vacib mllrin %atmamazl$larn aradan $aldrr v s Imumiyytl& msthb mllr bel ehtimal olunur #i& btn vacib mllrd buraxlm shvlrin hlli %n 'cl tsir mali#dir !u bard bir ne% hdis iar ediri#: 9mam !a$ir34-dn bel n$l olunur:
AC1

5Cvahir7 adl #itabn mllifi V,za v hadtV fslind ahidin dalti ha$da buyurur: V<$ihlrdn bzisi +btn msthb mllrin tr# olunmas 9slam snnsin $ar etinaszl$ #imi $bul edilrs& bu& daltin ziddidir V-dey dnrlr AC2 +Camei-hadisi-i/ E?? cW s-1BK ACC Eitr namaz 'ec namaznn sonunda xsusi $aydalarla $lnan bir r#tli namazdr Yec namaz 11 r#tdir 6nun @ r#ti 'ec namaz& 2 r#ti fat v 1 r#ti d vitr namaz niyyti il $lnr !u namazn savab v xeyirli tsiri %oxdur ACA +Camei-hadisi-i/ E?? cW s-1BK&1B@ 1OB

V>afil namazlar vacib namazlarda buraxlm shvlrin hlli %ndr VACF !a$a bir hdisd buyurulur: V(llah-tala vacib namazlar nafil namazlar il ACJ #amilldirmidir V 0bu 1mzeyi-:umali 9mam ;eynlabidin34-dn bel n$l edir #i& fi#ri da*n$ halda $lnan namazlarn he% biri $bul deyildir 2n rz etdim: [:n fda olum& dem#& biz hammz hla# oldu$& elmiN/ !uyurdu: [Deyr Un#i (llah-tala bu #imi ibadtlri nafillr vasitsil #amilldirir [ACK C4 2sthb mllr v nafil namazlar 5,urani-.rim7d buyuruldu*u #imi& (llah-talaya yaxnlama*a sbb olur: J#nlar i$adt 8n yataqlarndan qalxar (g1 lr az yatar)% qorxu v mid i8ind 5$$in dua 1dr v onlara v1rdiyimiz ruzilrdn (1htiya olanlara) srf 1drlr" @tdi/lri mllrin m/afat olaraq% (Allah drgahnda) onlar (m0minlr) 8n g0z oxayan (onlar s1vindir /) n r n1mtlr gizlni$ saxlandn h18 /im $ilmz!J ('7 d)*6>%6;)" J(Aa 9hmmd!) N1 nin $ir vaxt duru$ an aq sn xas olan lav (th d) namaz ql" #la $ilsin /i% 5$$in sni (3iyamt gn ham trfindn) $ynili$ triflnn $ir mqama (axirtd/i n $0y/ fat mqamna) g0ndrsin! (s18sin.)J ('Gsra)*;+)" 1disi-$dsid bel n$l olunur: V1e% bir bnd vacib mllrdn yax bir ibadtl mn yaxnlamamdr 6& nafillr vasitsil mn onu sevn $dr mn yaxnlar Ll #i onu sevdim& onun eidn $ula*& '"rn '"z& deyn dili v bacar$l li olaca*am 0'r mni %a*rarsa& ona cavab verrm& mndn bir ey istyrs& ixtiyarna $oyaram VAC@ !a$a bir hdisd bel n$l olunur: V>afil namaz m"minlrin (llaha yaxnlamas %n bir vasitdir VACO 8ey*mbr3s4 buyurur:

ACF ACJ

5Camei-hadisi-i7 E??? c W s-11J&11@ 5Camei-hadisi-i7 E??? c W s-11J&11@ ACK 1min mnb: sh-1CF AC@ 5Camei-hadisi-i7 E?? c W s-OO ACO 5Camei-hadisi-i7 E??? c W s-1BB&1B2 1O1

V2nim mmtimin b"y#lri i#i dsty b"lnrlr: +,uran/ hafizlri v 'ec oya$ $alanlar VAAB b4 9#inci mtlb odur #i& msthb mllr v nafil namazlar mtmadi olan surtd faydal v tsirlidir 1dislrd bu bard deyilmidir #i& hr bir yax mli balayar#n onu bir il mtmadi olara$ davam etdirin AA1 Un#i mlin tsiri onun mtmadiliyinddir !a$a bir hdisd bel s"ylnilir: VDeyirli mli mtmadi olara$ yerin yetirm# %ir#in mllri tr# etm#& 'nahdan %#inm#& y$inliy yetim#& nicat ta)ma$& Rhman (llaha itat etm#& eytann bhlrindn uza$lama$& dalti $bul edib ha$$ s"z danma$ #imi msbt tsirlr $oyur !unlar el eylrdir #i& yalnz a*ll adam onu mtamadi olara$ yax ilr '"rm#l $azanr/ AA2 !a$a bir hdisd yax mlin mtmadi olara$ yerin yetirilmsinin hmiyyti bard 9mam !a$ir34-dn n$l olunur #i& o 1zrt hmi buyurard: [Gax bir mli "zm adt ednd onu mtmadi olara$ yerin yetirm#dn xoum 'lir 0'r onu 'ec vaxt yerin yetir bilmsm& 'ndz $zasn edirm& 'r 'ndz ed bilmsm& 'ec $zasn yerin yetirirm 1$i$tn& (llah yannda n sevimli ml mtmadi olara$ yerin yetiriln mldir [AAC v4 2sthb mllrin v nafillrin yerin yetirilmsi dedi#d bu& o dem# deyildir #i& bunlarn hamsn edsn Deyr& bel bir i n mm#ndr& n d icaz verilmidir 1m im#an azl*ndan& hm d bnd zrind di'r msuliyytlrin olmasndan bu ilrin hamsn bir yerd hyata #e%irm# $eyri-mm#ndr 0#sin& btn bunlardan m$sd insann xsi v ictimai im#anlar daxilind myyn mllr se%ib mtmadi olara$ yerin yetirmsidir $4 2$dds ritd bir sra ibadt& msthb ml& xidmt& sd$ v ayinlr %ox t#id edilmidir Qin "vliyalarnn v msum 9mamlarn34 hyat trzi bu ayinlrl ba*l olmudur 6nlardan +,uran/ oxuma$& thccd etm# 3'ec vaxt namaz $lma$4& 'ec oya$ $alma$& 'ec yars mnacat etm#& vacib namazlar vaxtnda $lma$& on yeddi r#ti vacib& $alan msthb olan 3xsusil 'ec namaz& i#i r#t sbh
AAB AA1

5Camei-hadisi-i7 E??? cW s-1BB&1B2 5Isuli-#afi7 ?? c W s-@2&@C AA2 +Thfl-$ul/ sh-1A AAC +2stdr#/ ? cW s-1F 1O2

nafilsi v i#i r#t ia nafilsi 3vtir4 olan4 'ec-'ndz lli bir r#t namaz yerin yetirm#& hmi dstmazl halda olma$& ibadtlrd v namazn t$ibatlarnda 3vacib namazlardan sonra yerin yetiriln msthb ibadtlrd4 fi#irli& da*n$ halda olmama$& camaat v cm namazlarnda mtmadi olara$ itira# etm#& namazn scd v $unutunu uzatma$& hr ayn % 'nn oruc tutma$& "vliyalarn& hidlrin& xsusil 8ey*mbr3s4-in v msum 9mamlarn34 $brini ziyart etm#& seyyid-hda 1seyn ibn 0li34-in matmind 3zadarl*nda4 a*lama$ v $mli olma$& o 1zrt v sair msumlara34 yalvarb-yaxarma$ 3tvssl etm#4& sileyi-rhm 3$ohum-$ardaa ba %#m#4 v yoxsullara #"m# etm#& mslmanlara& xsusil ismtli 0hli beyt34-i sevnlr yem# v salam verm#& Vla ilah illllahV v Vst*firullah rbbi v tubu ilyhV #imi bzi tsirli zi#rlri zi#r etm#& 2hmmd v ali-2hmmd salavat '"ndrm#& hr bir namazdan sonra v yatar#n hzrt <atim3s 4-nn tsbihatnAAA zi#r etm# #imi msthb mllri '"strm# olar !"y# alimlrdn bzisi buyurmudur #i& sbh namazndan sonra di$$tli olma$ rtil yz df Vla ilah illllahV v yetmi df Vst*firullah rbbi v tubu ilyhV zi#rlrini dem# xsusil %ox yaxdr 9m#an daxilind bacard$ca onu yerin yetirin 6n df VHa ilah illllahul-2li#ul-1$$ul-2ubyyinV v yeddi df VHa hvl v la $uvvt illa billahul-0liyyul-0zimV zi#rlrini sbh v am namazlarndan sonra s"ylm# d hm%inin beldir 1dislrd bel n$l olunur #i& hr 'n sbh vaxt mbar# Vlv nzlna hazl ,uranV aysi il balayb surnin sonuna #imi davam edn V1rV sursinin axrnc d"rd aysini oxuma$ %ox yaxdr Qaha yax olard #i& bu aylr namazdan sonra #r etm# %n scd halnda deyilsin !u& mtmadi olara$ %ox sna$dan %xm v faydas olan msthb mllrin bir $ismidir

AAA

1zrt <atimeyi-;hra 3s 4-nn tsbihat beldir: CA df V(llahu #brV& CC df V0lhmdu lillahV v CC df V:ubhanllahV 1OC

1OA

1OF

Mra&it" mra!i&" mhasi& v ma!i& Mra&it 2rabit (llah yol%usunun $t edcyi n sas yoldur !u yolu #e%mdn he% bir #s t#aml yeti bilmz 2rabit le#si# mnaca Vbir-birin birlmV mnasn verib& xla$ elmind is V"zn birlmV mnasnda ilnr# "zn $oruma$ v hmi "zndn ni'aran halda olma$ dem#dir 2rabit d"rd mrhly b"lnr: 14 2arit 3"z il rt#sm& s"zverm4 24 2ra$ib 3"zn$oruma4 C4 2hasib 3"z il hesablama4 A4 2a$ib 3"zntn$id4 2arit insann dini vziflri v msuliyytlri yerin yetirmsind he% bir eyi sir'mycyi v m$dds rit $anunlarn )ozmayaca* ha$da "z-"zn s"z vermsidir 9nsan xeyir ilrd %alb $bih mllrdn %#insin dey& "z-"z il bel hd ba*layr !u hd)eyman o zaman tsirli olur #i& insan ruhunda adt %evrilib m"h#mlnnd# hr 'n tzlnsin 2arit %n n '"zl vaxt sbh namazndan sonra# vaxtdr& %n#i bu vaxt insan $lbi sfal v tmiz olur Mra&itnin !aydas+ 2rabit mrhlsind limizin dnyadan zlb hsrtl barma*mz diimiz tutara$ V(llaha itat barsind etdiyim t$sirlr '"r vay halma= 1$i$tn& mn 3(llahn h"#mlrin& +,uran/a& 8ey*mbr v m"minlr4 istehza edirdim=VAAF - dey )eman olaca*mz 'n yada salma$ mnasib olard !u mrhld dnyaya $aytma$ arzusunda oldu*umuz v yalvarara$ VLy Rbbim= 2ni 'eri 3dnyaya4 $aytar= !l#& zay etdiyim "mrn m$abilind yax bir i '"rm VAAJ - deycyimiz 'n xatrlaya$ !iz cavab verirlr #i& bu sla olan i deyil VLy Rbbim= 2ni 'eri 3dnyaya4 $aytar=V #lmsini %ox deycyi#& amma bir faydas olmayaca$ Qem#& indi n $dr frst vardr& bu $iymtli "mrmzn bihud #e%mmsi %n "zmz s"z ver# 6nun btn d$i$ v anlarndan
AAF AAJ

+;mr/ -FJ +2uminun/ - OO 1OJ

dz'n istifad ed# 9ndi is vaxtn hmiyytini daha yax baa dmyimiz %n bel bir hdisi burada $eyd ediri#: (llah-tala bir 'nd 3'ec-'ndzd4 hr biri bir saatn m$abilind olan iyirmi d"rd xzin yerldirmidir !u xzinlr insan "mrnn btn saatlar il brabr halda trtib olunub& hr bir saatn mli "znmxsus xziny y*lr 9nsan bu dnyadan #"%ndn sonra bu xzinlr a%lr v insan "z mllrini mahid edir Qemli& 'r insan bir xzinni yaxl$larn nuru il dolu '"rrs& %ox sevinr 0'r onun sevincini btn chnnm hlin bx etslr& onlarn hams bundan mst olub "z zab-ziyytini unudar Gox 'r xzinni 'nahla dolu& $aralm '"rrs& buna narahat olar 0'r onun bu narahat%l*n behit hli arasnda b"lslr& behit hli d narahat olar 0'r istiraht& $flt v mbah mllrl dolu olan saatlarn xzinlrini onun $arsnda a%arlarsa& i%ind he% bir sevindirici bir ey '"rmyib )eman%l$dan barma*n dilyr Un#i "z irin "mrnn bir hisssini bihud ilr srf edib bu $iymtli srmaydn faydalanmam v "z hvayi-nfsin 3ehtirasna& hvtin4 aldanmdr AAK Gax olard #i& (llah bndsi hr sbh bu hdisi xatrlayb "mrnn hdr 'etmmsi %n "z il hesablasn Qaha yaxs budur #i& insan hr sbh VsrV sursini oxuyub mnasn dnsn Qnsn #i& (llah-tala nec d +0sr/d and i%ib buyurur: [Galnz iman 'tirib yax mllr edn& bir-birin ha$$ v sbri t"vsiy ednlrdn ba$a btn insanlar ziyandadrlar [ Gni t#c hyatn bu $iymtli srmaysini imanla& saleh mllrl& bir-birin ha$$ v sbri t"vsiy etm#l "trn xslr do*ru yoldadrlar& $alanlar is yolunu azanlar v ziyanda olanlardr :araql bir mtlb VDsranV s"znn l*vi mnas sl srmaynin mhv olmasna sbb olan ziyana deyilir Ll bil& insan "mr 'nin yandrc alar altnda tez riyib suya d"nn $ardr Galnz aralarnda# fr$ bundan ibartdir #i& suya d"nm $arn damclar yerd $alr& amma insan "mrnn anlar bir saniy d olsun bel& 'eri $aytmr !una sasn& 'r bir #s bir an bel $afil olarsa& el hmin mi$darda da bdi ziyana u*rayar 9nsann 'lc#d "z "mrndn layi$inc istifad etm# bacar*n frz ets# bel& bhsiz& yen d o #e%mii ha$da aldadlmdr Un#i hr bir $abn "znmxsus bir
AAK

+Cames-sadat/& ??? c& s OA 1OK

tutumda hcmi v hr bir ann "z h"#m vardr .e%mii bu mhdud zamanda he% yerldirm# olarmN !u& yalnz (llahn xsusi mrhmti ta olunmu xslr aiddir Tuta$ #i& t"vb edib sid$ r#l (llaha trf $aytd$ Ha#in t"vbnin ba*lanma$dan ba$a bir tsiri yoxdur T"vb v isti*far il#in mrhld m$amn ucalmasna yox& yalnz zabn aradan $aldrlmasna sbb olur !a$a bir s"zl des#& t"vb iftixar etm# %n yox& chnnm zabn df etm# %ndr Do o adamlarn halna #i& btn anlardan v im#anlardan bol-bol faydalanr& htta "z istiraht vaxtlarn el tnzimlyirlr #i& yuxular ibadt& nfslri is zi#r hesab olunur 8ey*mbr3s4 mbar# Ramazan aynn oruc tutanlar ha$da buyurur: V !u ayda yuxunuz ibadt& nfslriniz is zi#r #imi hesab olunara$ mllriniz $bul olunur VAA@ (llah bndlrindn yalnz bir dstsi "tb-#e%milrin yerini doldura bilrlr 6nlar (llah yolunun mcahidlridir& yni onlar (llah yolunda hadt yetmyi v "zlrini thl#y atma* se%nlrdir Un#i (llah yolunda hid olma$ (llaha trf ali drclr yetim# %n bir nrdivandr !u yolu se%n dst ba*lanma$dan lav "tn %atmamazl$larn yerini d doldurur& bir 'ecli# fda#arl$la v canndan #e%m#l yz illi# yolu bir anda $t edir& yni var $vv il hr n varsa& ml %evrilib (llah-talann dr'ahna tlsir v orada bir dst himay%inin mayiti il bdi hyat& daimi ziyaftl iftixar edir (mma ba$a adamlarn da t"vb v isti*far vasitsil #e%mid buraxd$lar shvlrin vzinin tamamil verilmsini is (llah bilir 2llifin nzrinc& bel bir mvff$iyytin hamya nsib olmas %ox %tin bir msldir (y v rvaytlrdn t"vb etm#dn lav (llahn mrhmti v 'nahlarn yax mllr %evrilmsi d baa dlr (llah-tala +<ur$an/ sursinin yetmiinci aysind buyurur: JAn aq t0v$ 1di$ iman gtirn v yax ilr g0rnlrdn $aqa! Allah onlarn !is mllrini yax mllr 81virr"""J !una sasn dem# olar #i& t"vb#arlar "z t"vblri vasitsil #e%mid buraxd$lar shvlri "dm# %n midvar ola bilrlr !zi mfssirlr 3tfsir alimlri4 buyurmular #i& aynin zahiri mnasndan (llah-talann t"vb vasitsil #e%milrin vzini "dyr# $aranl$lar i$l*a %evirmsi baa dlr& yni #e%mid#i )is mllr )ozulub& yerin yax mllr yazlr Ha#in tfsir%ilrdn bzilri d bel yazlr:
AA@

8ey*mbr3s4-in +baniyy/ xtbsi +Eafi/ ?? c& cz-K& s FC 9slamiyy nri :eyyid ibn Tavus +9$bal/ s 1 1O@

V(llah-tala t"vb#ar t"vb edndn sonra %ir#in mllrdn $oruyub bir daha 'naha $aytmama$ %n yax mllr '"rmy mvff$ edir [ 6nlarn bir $ismi bel dnr #i& ayd#i VsyyiatV 3'nahlar4 s"znn ildilmsindn m$sd t"vbdn sonra yax mllr %evriln #i%i# 'nahlardr& anca$ b"y# 'nahlar is t"vbdn sonra ba*lanb fv olunur 0llam Tbatbai bu aynin tfsiri bard mfssirlrin rylrini s"yldi#dn sonra 'nahlarn xeyir mllr %evrilmsi mslsin dair onlarn bir $isminin nzriyysini $bul edir 6& bu $nat 'lir #i& ay v rvaytlr zahird t"vb#ar xsin bd mllrinin saleh mllr %evrilmsini '"strir (yni rh edr#n bel bir nzriyy s"ylyir: VYnahn i#i chti vardr: ba$i v fani 6nun fani chti 'naha batar#n insandan ba verib tez d yox olan mllrdir Ynahn ba$i chti is insann ba*land* 'nahn insan ruhuna '"strdiyi )is tsirlridir 9nsan t"vb edn zaman t"vbnin $bul olunmas il btn bu tsirlr yox olur& yni bdbxtli# sadt& zlmt nura %evrilir& %n#i insan saflamaynca t"vbsi $bul olunmaz 9mam !a$ir34 buyurur: VT"vb#ar 'nahsz #imidir VAAO !el bir nticy 'liri# #i& t"vb (llah-talann mrhmtindn lav )a#l$& ucal$ mnbyi& insan $lbind "lnn ilahi nurdur& %n#i o& 'nahlar saleh mllr %evirir VAFB Ha#in bu nzriyyni 3'nahlarn yax mllr %evrilmsi4 $bul etm#l bel #e%milrin vzinin "dnilmsi mslsi yen d )roblem olara$ "z hllini ta)a bilmir Un#i bhsimiz t#c 'nah bard deyil #i& t"vb il d hll olunsun 9nsan "mrnn hr d$i$si& hr an $iymtlidir 0'r ondan istifad olunmasa& insan he% vaxt dzlmyn bdi bir ziyana dc#dir (llah-tala bu ayd #e%mi 'nahlarn "dnilmsini d vd vermmidir Pmrmzn hdr 'etmi saatlar bir daha $aytmayaca$dr Qemli& yuxarda $eyd etdiyimiz #imi& %ala$ "mrmzn hr bir d$i$sindn& hr bir anndan dz'n istifad ed# Un#i 'lc#& mumiyytl& #e%mi zmant ver bilmz& ona '"r #i he% bir $ab "z tutumundan art*na $adir deyildir Qem#& xo o adamlarn halna #i& "z "mrlrinin btn anlarndan lverili istifad edir& htta "znn istiraht vaxtlarn el tnzimlyir #i& yuxular ibadt& nfslri is zi#r #imi hesab olunur 1zrt 0li34 buyurur: V,o%a$larn yuxusu v iftar n '"zldir VAF1
AAO AFB

+Isuli-#afi/& ?? c& s ACF& hdis 1B +Tfsiri-l-mizan/ D?? c& s 2JA AF1 +>hcl-bla*/ 3:bhi :alehi4: 1i#mt T1AF 1OO

Gni $o%a$ adamlarn yemyi d& yatma* da d$i$li#ldir (llah %n yatrlar v (llah %n d yem# yeyirlr 6nlarn nahar v yuxusu yenidn $vv to)layb (llah v bndlrin xidmt etm# %ndr !ellri he% bir ii hvayi-hvs zndn yerin yetirmirlr Mra!i& 2rabitnin i#inci mrhlsi mra$ibdir& yni insan "z il rtlndn sonra "zn btn hallarda 'nahlardan $orumal& shln#arl$ edib vdin xilaf %xmamaldr 2"minin bariz siftlrindn biri d "z hdin vfal olmasdr +,uran/da buyurulur: J# m0minlr /i% mantlrini v hdlrini qoruyu$ saxlayrlar (onlara ta!rlm mant xyant 1tmz% v1rdi/lri s0z y1rin y1tirrlr)" ('9uminun)*,) (llah yaddan %xarmama$& 6nu biz xatrladan ml v zi#rlri mtmadi olara$ yerin yetirm#& hr bir ii ilahi boya il rn'lyib 6nun ad il balama$ mra$ibnin mzmunun t#il edir 2sln& oturar#n bacard$ca z $ibly otura$& yatar#n z $ibly sa* trfi st yata$ v haram mclislrdn uza$laa$ Dlas& bir an bel olsun& (llah yaddan %xarmaya$ Un#i hr #im (llah unudarsa& (llah da onu unudar: W#nlar Allah unutdular% Allah da onlar unutdu"J ('B0v$)* >;) Hay o xsin halna /i% Allah onu unudu$ 0z$ana $uraxa" ($hsiz% $1l $ir xs 1ytanlara y1m ola aqdr" <im Allah unudarsa% sonda 0zn dmn /sili$ 0z ali% insani /1yfiyytini ldn v1rr" Allah*tala '3uran)da $uyurur4 JAllah unutduqlar 8n Allahn da onlar 0zlrin unutdurduu (x1yirlrini $aa dmyn) /imslr $nzmyin!J ('2r)*6+) Qeyirlr& ;leyxa Gusifi xlvt yerd '"rb "zn trf dvt edr#n birdn '"z ota$da olan bir bt satad Qrhal $alxb zrin bir )rd atd Gusif ona dedi: V:n cansz dadan utand*n halda& mn nec 3zmt v $drt sahibi olan4 (llahmdan xcalt %#myimNVAF2 !una '"r d hmi "z mllrimiz fi#ir verib ehtiyatl olmaly$& %n#i mra$ib& ehtiyat insan bdrm#dn v u%urumdan $oruyur Qnya ilrind di$$tli v ehtiyatl oldu*umuz #imi& axirt msllrind d di$$tli olub he% vaxt (llah unutmaya$
AF2

+Cames-sadat/& ??? c& s OJ 2BB

!unu da bilmliyi# #i& mra$ibnin "znmxsus drclri vardr !u drclr (llah yol%usunun mrift v riyazt drclril sx ba*ldr !irinci drc t$vallarn& ondan yuxar is m$rriblrin 3(llah dr'ahna n yaxn olanlar4 mra$ibsidir 9nsan riyazt& mra$ib v mcahid etm#l 3(llaha4 yaxnlab zmt :ahibinin '"zl clal v camalna $r$ ola bilr 6rada is msl bunun tam #sidir Tanr o m$amda bndsini "z $oruyur& bel #i Gusif bard buyurur: JIorudan da% (qadn) ona m1yl salmd" -gr 5$$inin dlilini (x$rdarln) g0rmsydi% (Ausif d) ona m1yl 1drdi"""J ('Ausif)*F=) 6 $adn 3;leyxa4 e$ atinin alovunda yanb Gusifdn rdd cavab almasna baxmayara$& yen d ondan l %#mirdi v sev'ilisinin vsalna $ovuma$ %n var $vvsil %alrd 0'r (llah-talann xsusi mrhmti v ha$$n a%$-aydn dlillri Gusifi $orumasayd& o da tbii olara$ ;leyxaya trf meyl edc#di Qemli& (llah bdi camal v clal '"strm#l "z mxlis 3xalis& )a#4 bndsini ;leyxann '"zl simasndan d"ndrib onu u%urum v bdrm#dn $orudu& htta 'nah tsvvr etmy bel onu $oymad VDo o adamn halna #i& 1mi (llah nzr alb "z 'nahlarndan $orxur VAFC 2ra$ib bard hzrti-0li34-nin buyurdu*u #lamlardan i#isini burada $eyd etmyi "zmz borc biliri#: VGax olard #i& insan "zn $iymt verib hmi $lbini v dilini $orusun VAFA !a$a bir yerd is a*ll m"mini bel vsf edir:V !u 'n sabah fi#irlib hmi bir ne% addm uza* '"rn adam a*lldr VAFF Mhasi& 3Pz il hesablama4 0xla$i v rfani saslardan biri d mhasibdir (llahn razl*n $azanma$ istyn v bdi hyata can atan bndlr shrlr "zlrin s"z verdi#lri #imi& 'n rzind bir saat da 'ndli# mllrini yerin yetirm# v hesablama$ %n vaxt ayrrlar >ra$i yazr: V(*ll adamlar vaxtlarn d"rd yer b"lb& onlardan birini mllrini '"tr-$oy etm# %n ayrar& mhasibni axamlar yatmazdan vvl saxlayarlar
AFC AFA

+,rrin rhi/& ?E c& s 2C@ T FOC@ +,rr/in mndricat& s COC T1BOAK AFF +>hcl-bla*/ 3:bhi :aleh4:Dtb T@C 2B1

#i& 'n rzind ld etdi#lri xeyir v zrrdn& 'ndli# mdaxil v mxaricdn tam surtd xbrdar olsunlar VAFJ Ptb-#e%nlrl hesablab 'lc# ilri hyata #e%irm# %n "zn s"z vermy mhasib deyilir 2hasib aa*da# yeddi sasla hyata #e%ir: 14 T$dir 3$iymtlndirm4 v "l%M 24 2suliyyti dr# etm#M C4 0mllrin $almasM A4 0mllrin yazlmasM F4 1esablama v sor*usualM J4 0mllrin czasM K4 T"vb v vzini "dm# 1 T$dir 3$iymtlndirm4 v "l% yaradln saslarndandr +,uran/ tbiri il des#& (llah yannda hr ey "znmxsus "l%lrl tyin olunmudur J""" 2r 1y #nun yannda myyn $ir 0l8 ildir"J ('5d)*,) J(A1rd v g0yd) 1l $ir 1y yoxdur /i% onun xzinlri :izd olmasn" Ma/in :iz ondan an aq myyn (lazm olduu) qdr 1ndiriri/"J ('2i r)*F6) J""" :iz hr 1yi h1sa$a al$ a8q*aydn /ita$da (l0vhi*mhfuzda% yaxud zman imamnn yannda) ts$it 1tmii/"J ('Aasin)*6F) JAnd olsun /i% (Allah) onlar ($tn yaratdqlar) h1sa$lam v t/rar*t/rar saymdr"J ('9rym)*+=) 2 (llah& dnya v br "vladlar $arsnda msuliyyti dr# etm# v "zn s"z verm# insan zrin $oyulmu ilahi mantdir 2suliyyti hiss etm# fitri $vvdir 5,urani-.rim7d buyurulur: J:iz manti (Allaha itat v i$adti% ri h0/mlri y1rin y1tirmyi) g0ylr% y1r v dalara t/lif 1tdi/" #nlar ona y/lnm/dn (g0tr$ 0zlri il damaqdan) qorxu$ 8/indilr" Sox zalm% 8ox ahil olan insan is (ixtiyar% irad v s18im qvvsin mali/ olduundan) ona y/lndi"J ('-hza$)*;F) C 0mllrin $almas elmi v flsfi bir sasa s"y#nir +,uran/da bu& a%$-aydn sbut edilir: J#nlar (dnyada) 1tdi/lri $tn mllrin (0z qarlarnda) hazr durduunu g0r /lr"J ('<hf)*=+) :aqa $ir ayd is $1l $uyurulur4 J<im (dnyada) zrr qdr yax i g0rmdrs% onu (onun x1yrini) g0r /dir (m/afatn ala aqdr)" <im d zrr qdr !is i g0rmdrs% onu (onun x1yrini) g0r /dir ( zasn 8/ /dir)"J ('Pilzal)*;%,)
AFJ

+Cames-sadat/& ??? c& s OO 2B2

J(Moman 0yd*nsihtin davam 1dr/) d1di4 J#lum% (dnyada g0rdyn hr hans yax% yaxud !is i) $ir xardal dnsi arlnda olsa da% $ir qayann (dan) i8ind% yaxud g0ylrd v ya y1rin t/ind olsa da% Allah onu (qiyamt gn) ortaya gtirr (onun haqq*h1sa$n 8/r)" 2qiqtn% Allah $tn in ilri $ilndir (ltifdir)% (2r 1ydn) x$rdardr!J ('Moman)*6>) A 0mllrin yazlmas v $eyd alnmas 9sanlarn #sriyyti $flt zndn "z il hesablamr& #e%mi mllrinin yaddan %xd*n v mhv oldu*unu dnrlr Qaha bilmirlr #i& (llah-tala hr bir insann mlini $eyd etm# %n bir ml# tyin etmi v $iyamt 'n bu mllrl hesablaaca$dr 5,urani-.rim7d buyurulur: J:iz hr $ir insann mlini 0z $oynundan asar v qiyamt gn ($tn mllrini) a8q /ita$ /imi qarsna qoyarq"J ('Gsra)*6C) J(H ona $1l d1yri/4) J#xu /ita$n (ml dftrini)" :u gn sn 0zn*0zn haqq*h1sa$ 8/my (0zn 0z mllrinin ahidi olmaa) /ifaytsn"J ('Gsra)*6=) J7izin stnzd g0zt8i ml/lr% (mllrinizi) yazan v (Allah drgahnda) 8ox h0rmtli olan ml/lr vardr" #nlar sizin n 1tdi/lrinizi $ilirlr"J ('Gnfitar)*6E% 66% 6F) !u ml dftri he% bir bh v in#ara l yeri $almama$ %n btn tfsilat il insana '"strilr VTari$V sursinin d"rdnc aysind (llah-tala '"ylr v s and i%di#dn sonra buyurur: J@l $ir /ims yoxdur /i% onun stnd $ir g0zt8i (ml/) olmasn!J I1diyi hr s0z (yazmaq 8n) onun yannda hazr duru$ g0zlyn (i/i ml/) vardr!&('3af)*6,)" Qatrla /i% (insann) sanda v solunda (onun $tn mllrini) ts$it 1dn (q1yd alan) i/i ml/ oturmudur!& ('3af)* 6;)" Aoxsa onlar 1l gman 1dirlr /i% :iz onlarn !8ltlarn v xlvti danqlarn 1itmiri/.! Q1yr% yanlarnda olan 1l8ilrimiz (onlarn $tn a/ar v gizli s0h$tlrini) yazrlar!& ('Puxruf)*,E)" #nlarn 1tdiyi hr 1y (mllrinin yazld) dftrlrddir"! 2r $ir /i8i/ v $0y/ (gnah l0vhi*mhfuzda) yazlmdr!& ('3mr)*?F%?C)" (Aa L1ym$r! # gn) hr mmti diz 80/m (yaxud $ir y1r ylm) g0r /sn" 2r mmt 0z (ml) dftrin trf 8arla aqdr" (#nlara $1l d1yil /dir) :u gn siz (dnyada)
2BC

1tdiyiniz mllrin vzi (m/afat v ya zas) v1ril /dir! :u :izim /ita$mzdr (sizin ml dftrinizdir)" # sizin l1yhiniz haqq d1yr" :iz sizin 1tdiyiniz mllri (orada ml/lr $ir*$ir) yazdrmq.& ('Sasiy)*F,% F+)" !u aylr btn mllrin ml#lr trfindn $eyd alnb yazlara$ $iyamt 'nnd hesaba %#ilcyini '"strir 0mirlm"minin34 buyurdu: 5 Ly (llah bndlri= 0mllrin hesaba %#ilcyi& da*ntlarn %ox olaca* v ua$larn 3$orxudan4 $ocalaca* 'ndn $orxun AFKLy (llah bndlri= !ilin #i& sizin "znzdn zriniz '"zt%ilr $oyulmu& sizin bdn zvlrinizdn olan $oru$%ular siz nzart etm#ddirlr AF@ !ilin v a'ah olun #i& do*ru danan mhasiblr sizin mllrinizi& htta nfslrinizin sayn bel $eyd edirlr > 'ecnin $aranl* v n d m"h#m $a)lar sizi onlardan 'izld bilmz 32xtsr& harada olsanz onlar sizi izlyirlr4 1$i$tn& sabah bu 'n yaxndr 7 3+>hcl-!la*/: <eyzl-9slam: Dtb T1FJ4 5) 0mllrin sor*u-sual $iyamt 'nnn n sas msllrindn biridir 1e% #s ondan yaxa $urtara bilmz (llah-tala buyurur: '#nlar yu$ad$ saxlayn% 8n/i soru*sual oluna aqlar!) ('7affat)*F=)" !u msl o $dr ciddidir #i& htta )ey*mbrlr d sor*u-sual olunaca$lar:
AFK

+2zzmmil/ sursinin 1K-ci aysin iardir: 5Ll is 'r #fr etmi olsanz& ua$lar a* sa%l $ocalara d"ndrc# 'ndn 3$iyamt 'nnn zabndan4 "znz nec $oruyaca$snzN=7 AF@ 1zrt 0li34-nin #lamnn bu hisssi insann xeyrin v ya zrrin hadt verc# $iyamt 'nnn ahidlrindn birin iardir& %n#i o 'n insann yax v )is ilrin (llahdan& )ey*mbrlrdn& "vliyalardan& ml#lrdn& yerdn v s-dn lav hr bir xsin bdn zvlri d ahid duraca$lar +,urani-.rim/ bu mtlb a%$aydn iar edilr# buyurur: 5,iyamt 'n 3onlar dnyada $azand$lar 'nahlarn dand$da4 dillri& llri v aya$lar etdi#lri mllr barsind onlarn leyhin hadt verc#dir/ 3+>ur/2A4 5(llahn dmnlri Chnnm to)lanaca$lar 'n onlar saxlanaca$lar >hayt& onlar Chnnm 'ldi#d $ula$lar& '"zlri v drilri etdi#lri mllri barsind onlarn leyhin hadt verc#dir 6nlar "z drilrin: +> %n leyhimiz hadt verirsinizN/-deyc#lr 3Qrilri d4 bel cavab verc#dir: +1r eyi dil 'tirn (llah bizi dandrd :izi il# df yoxdan yaradan 6dur :iz 6nun hzuruna $aytarlrsnz=/ 3+<ussilt/-1O&2B&214 2BA

(Kzlrin) !1ym$r g0ndriln mmtlri (!1ym$rlr ta$1 olu$*olmadqlar $ard) soru*suala 8/ /% g0ndriln !1ym$rlri d (dinimizi onlara t$li 1di$*1tmmlri haqqnda) soru*sual 1d yi/"& ('-raf)*>)" ,iyamt 'nnd hr biri min il %#n lli dayanaca$ vardr !u dayanaca$larn hr birind bir ey bard sor*u-sual olunaca$dr 9mam :adi$34 buyurur: @y insanlar! 7izi soru*suala 8/mzdn vvl 0znzl h1sa$lan% 8n/i qiyamt gnnd hr $iri min il 8/n lli dayana aq vardr)" 7onra $u ayni tilavt 1tdi4 """"9ddti lli min il olan $ir gnd"""&=?+('9ari )*=)" 1esabat m"vzusu o $dr d$i$dir #i& htta insann $lbind#i niyytlrindn d sor*u-sual olunaca$dr: """7iz ryinizd olan zahir 8xarsanz da% 8xarmasanz da Allah ona mvafiq sizinl haqq*h1sa$ 8/r"""& (':qr)*F,=)" (llahn adlarndan biri 5:ril-hesab7 3tez hesab %#n4 v $iyamt 'nnn adlarndan biri is 5yovmul-hesab7dr 3sor*u-sual 'n4 !unlarn hr i#isi hesabatn v sor*u-sualn n $dr hmiyytli oldu*una dlalt edir (llah-tala ,uranda buyurur: """"Allahn h0/mlrini in/ar 1dn xsl% $hsiz /i% Allah t1zli/l haqq*h1sa$ 8/ /dir"& ('Ali*Gmran)*6+)" !a$a bir yerd is buyurur: """"($hsiz /i% Allah yolundan sa!anlar haqq*h1sa$ gnn unutduqlar 8n iddtli $ir za$ g0zlyir!& ('7ad)*F>)" I1m/% vay o adamlarn halna /i% o gn (qiyamt gnn) unudu$lar" Sn/i i/i 1yi yaddan 8xarmaq $di $d$xtli/ v ziyana s$$dir* Allah v qiyamt gnn unutmaq" """"@y 5$$imiz% ($zi ta!rqlarn) unutduqda v ya yanldqda $izi zalandrma!"""& (':qr)*F,>)" 6) 0mllrin czas xil$tin v 9slam dininin n mhm saslarndandr 1r bir ml $ar bir rea#siya v hr bir hr#tin "znmxsus m#afat vardr (llah-tala bu bard %ox t#id edir& %n#i he% bir ml czasz v m#afatsz $almayaca$dr: """"(# gn) hr /s g0rdy mlin vzi v1ril / v (haqsz y1r) zlm olunmaya aqdr!&(':qr)*F,6)"
AFO

5!iharl-nvar7: !eyrut %a): E?? cWs-12JM +R"vzeyi-#afi/ s-1ACW hdis T1B@ 2BF

2r /s 0z mlinin girovudur! (2r 0z mlinin vzini ala aqdr!) ('9ddssir)*C,)" 7) T"vb d hm%inin 9slamn islahedici saslarndan biridir T"vb ba*lanma$& (llaha trf $aytma$ v hdr 'etmi "mrn b"y# Garadan yolunda istifad olunmu "mr %evrilmsi %n bir vasitdir T"vbsiz mhasib mha#im mm#n deyil !una '"r d (llah-tala dflrl "z bndlrini t"vb etmy v ona trf $aytma*a dvt edr# onlara rhmt v m*firt mcdsini verir: (Aa L1ym$r! 9nim admdan qullarma) d14 @y 9nim (gnah t0rtm/l) 0zlrin zlm 1tm/d hddi am $ndlrim! Allahn rhmindn midsiz olmayn" Allah (t0v$ 1tdi/d) $tn gnahlar $alayar" 2qiqtn% # $alayandr% rhm 1dndir!& ('Pmr)*?C)" Mhasi& rvaytlrd 1dislrd d mhasiby %ox hmiyyt vermilr 8ey*mbr3s4 "z vsiyytlrindn birind 0buzr ^ffariy buyurur: 5Ly 0buzr= :ndn sor*u-sual olunmam "znl hesabla& %n#i bu& $iyamtd %#ilc# sor*u-sual daha asan edr :ni yoxlamamdan $aba$ sn "zn yoxla Pzn $iyamt 'n %n hazr saxla 1e% #im ri#in ri#l hesablamas #imi "z il ciddi hesablamasa& t$vallardan saylmaz T$val insan bilmlidir #i& yediyi& i%diyi v 'eydiyi eylr haradandr Y"rsn& halal yolla $azanmdr& yoxsa haram yollaN Ly 0buzr= (llahn $ayda-$anununa mhl $oymayan v hans yolla 'ldi mal-d"vlt $azanma$dan $orxmayan xsi (llah da hans yolla 'ldi chnnm daxil edr 7AJB !a$a bir hdisd o alicnabdan bel n$l olunur: 5:izdn sor*u-sual olunmazdan $aba$ "znl hesablan& mllriniz yoxlanlmamdan vvl "znz "z mllrinizi yoxlayn Pznz $iyamt 'nn hazrlayn 7AJ1 # &ard sCru(ula,a!F 14 0hli-beyt mhbbt !ir hdisd 8ey*mbr3s4 bel buyurur: 53,iyamt 'n4 (llah bndsindn birinci soruulaca$ ey biz hli-beytin mhbbtidir 7AJ2
AJB AJ1

+Esail-i/ D? cWs-CKO W hdis-K +2hasibtn-nfs/ sh 1C AJ2 5!iharl-nvar7 !eyrut %a): E?? cWs-2JB W hdis-@ 2BJ

Qi'r bir hdisd o ali Cnab buyurur: +,iyamt 'n d"rd ey bard sor*u-sual olunmam he% bir bnd bir addm bel ata bilmyc#: birinci& "mrn ny srf etmsindnM i#inci& cavanl*n harada v hans yolda #e%irmsindnM %nc& mal-d"vlti hans yolla $azanmasndan v ny xrclmsindnM d"rdnc is biz hli-beyt mhbbtindn soruulaca$dr /AJC 24 >amaz 0bi-!sir deyir: +9mam !a$ir34-dn bel eitdim: 9nsandan soruulan i#inci ml namazdr 5,iyamt 'n bnddn sor*u-sual olunaca$ birinci ey namazdr 0'r namaz $bul olunarsa& ba$a mllri d $bul olunar 7AJA (llahn razl*n $azanma$ istyn insan 9lahinin ona bx etmi oldu*u bu nemtdn yax istifad edr# onu uca Garadana ibadt v itatd srf etmlidir 1zrt :ccad34 (llaha bel rz edir: 59lahi= Pmrm snin yolunda itat srf etm# i$tidarnda olanad# mni "ldrm& amma 'r "mrm eytana xidmtd v az*nl$da #e%rs& snin $zbin layi$ olmam mni tez "ldr 7AJF !una '"r d bu duann ba$a bir hisssind hzrti-:ccad (llahdan istyir #i& onu "z il ha$$-hesab %#m#d v mllrin yetim#d mvff$ etsin: 59lahi= 2hmmd v onun ailsin salam '"ndr 1yatn %tinli#lrind mn #"m# ol 2n #"m# ol #i& bu y#n a*rl* mn 'c 'lmsin v bam "zm $ardrmasn Ly mnim (llahm= :abah $iyamt 'n tor)a$dan $alxanda snin daltin $arsnda cavab vermli olaca*am Ll et #i& bu 'n sabahm fi#irlib zrimd olan vzifni snin istdiyin #imi yerin yetirim 7AJJ Mhasi&nin !aydas+ 2hasib edr#n bir ne% $aydaya riayt etm# lazmdr: a4 0n vvl bilm# lazmdr #i& nfsi-mmar 3)isli#lr s"v$ edn $vv4 v "znsevm $vvsi insan aldadb '"zlli#lri& %ir#in& %ir#inli#lri is '"zl cilvlndirir 9nsan mhasib zaman "zn ba$asnn '"z il baxmaldr 1dislrd vardr #i& m"min mhasib
AJC AJA

1min mnb: sh-2F@ W hdis-1 5!iharl-nvar7: !eyrut %a): E?? cWs-2JK W hdis-CC AJF +:hifeyi-:ccadiyy/ dua-2B AJJ +:hifeyi-:ccadiyy/ dua-2B 2BK

edr#n "zn ri#in ri# $ar yanad* #imi yanasn !a$a bir ifad il des#& "znn btn hr#t& xatir& dnc v davranlarn "z '"z "nnd canlandrara$ he% bir 'zt 'etmdn mllrini aradrsn 8ey*mbr3s4 buyurur: 51e% bir bnd ri#in ri#l hesablad* v ya a*ann $ulundan tlb etdiyi #imi "z il hesablamasa& m"min deyildir 7AJK !a$a bir hdisd hzrti-0mirlm"minin34-dn mhasib $aydas mfssl olara$ bel rvayt olunur: 5!ir nfr hzrt-0li34-dn sorudu: Pzn nec mhasib etm# olarN/ 6 1zrt buyurdu: +9nsan 'ecni 'ndz& 'ndz 'ecy baa vuranda axam "zn $aydb desin: +!u 'nn d bel #e%di !ir daha $aytmayaca$ (llah-tala sndn soruaca$ #i& bu 'n nec #e%irdin& hans ii yerin yetirdinN (llah yada saldnmN 6nun hmdini v #rn yerin yetirdinmiN 2"min $ardann ha$$n "ddinmiN 6nun %tinli#lrini hll etdinmiN Lvd olmayan zaman ailsin yetidinmiN Pz namusundan& $eyrtindn istifad etm#l ba$alarnn m"min $ardana $ar )is s"zlr demsinin $arsn aldnmN !ir mslmana bel #"m# etdinmiN (xr bu #e%n 'nd n etdinN/ :onra btn mllrini '"zdn #e%irsin 0'r bir xeyir i '"rbs& (llaha #r edib bu mvff$iyyt '"r ona tzim etsin& bel #i mllrind hr hans bir 'naha v ya $sura rast 'lrs& t"vb edr# (llahdan ba*lanma$ dilsin& bir daha 'naha $aytmayaca*na s"z verib 2hmmd v ailsin yenidn salam '"ndrm# vasitsil $lbini )a#layara$ 'nahnn )asn yusun 735!iharl-nvar7HDE?? cWs-KBM +Esail-i/ D? cWs-CKO4 b4 2hasib edr#n (llah mrlrin dz'n surtd riayt edilibedilmmsini bilm# %n il# olara$ vacib mllri yerin yetirib haram buyurulmu mllrdn %#inm# lazmdr :onra is msthb 3bynilmi4 v xeyirxah mllr yerin yetirilsin v4 1a$$-hesab $urtarandan sonra 'r msbt bir hal mahid edils& (llaha #r edib ondan daha %ox mvff$iyyt ld etmsini& yox 'r 'nah etmi oldu*unu baa drs& (llahdan ba*lanmasn dilyib hdr 'etmi vaxtlarnn yax mllr v xeyirxah ilr '"rm#l vzini versin !elli#l& bu mllr vasitsil buraxd* shvlri dzltsin (llah-tala buyurur: """"2qiqtn% yax mllr !is ilri (/i8i/ gnahlar) yuyu$ a!arar"""&('2ud)*66=)"
AJK

:eyyid ibn Tavus: sh 1A +2hasibtn-nfs/ 2B@

""""Lisliyin qarsn yaxlq 1tm/l alrlar"""&('5d)*FF)" Geddinci imam hzrti-2usa ibn Cfr34 buyurur: 5Ly 1iam= 1r 'n yax ilr '"rb onu artrma*a %almayan& 'nahlarndan "tr ba*lanmasn dilmyn v bir daha 'naha $aytmama$ %n "zn mhasib etmyn xs bizdn deyildir 7AJ@ !a$a bir hdisd 9mam !a$ir34-dn bel rvayt olunur: 5 8is mllrdn sonra yax mllr '"rm# n $dr d '"zldirN= Gax mllrdn sonra )is mllr '"rm# is n $dr d %ir#indirN=7AJO # @n mhasi&y hmiyyt v)rmiri.F 1) (llah unutma$ v "zn bi'anli# bh yoxdur #i& bu mhm m"vzuya di$$t yetirmyin sbbi (llah unutma$dr (llah unudan xs "zn $ar bi'an olar Pzn $ar bi'an yanaan xs is hvayi-nfsin 3ehtiras v hvtin4 tabe olar >hayt& hvayi-nfsin tabe olan xs is h$i$tlrdn uza$lab bir daha "z 'lcyi ha$da dn bilmz (llah-tala +,uran/da buyurur: Allah unutduqlar 8n Allahn da onlar unutdurduu (x1yirlrini $aa dmyn) /imslr $nzmyin" #nlar (Allahn itatindn 8xm) fasiqlrdir!&('2r)*6+)" """"3l$ini :izi xatrlamaqdan qafil 1tdiyimiz% nfsinin ist/lrin uyan v (hr) iind ifrata varan $ir /imsy itat 1tm!&('<hf)*F,)" 1r halda hvayi-nfsl (llah xatrlama$& nurla zlmt bir yer s*maz 2) Hov*al$ v yersiz mid 2hasibni tr#etm amillrdn biri d lov*al$ v yersiz middir 1zrti-0li34 59nfitar7 sursinin J-c aysini 35Ly insan= :ni #rim olan Rbbin $ar aldadan ndirN74 rh edr#n $flt yuxusuna dalm insanlar oyadara$ "z vziflrin $ar di$$tli olma$ %n buyurur: 5!u lov*a insan cavab %ox sassz v ba*lanma$ istr#n zr $bul olunmayan bir msuliyyt dayr !una baxmayara$ "z nadanl*nda $alara$ lov*al$ v cahilli#dn l %#mir Ly insan= >iy '"r 'nah etmy crt edirsnN (llahn $arsnda n lov*alanrsanN :ni hla# olma*a n hvslndirirN :nin
AJ@ AJO

+Thfl-$ul/ !eyrut %a): sh C2B 5Camei-hadisi-i7 D?E cWs-C2B 2BO

bu xstliyinin lac yoxdurmuN !u yuxudan oyanmayaca$sanmN >iy "z'sin rhm etdiyin #imi "zn rhm etmirsnN :n #i birini $zmar 'n altda '"rr#n onun zrin #"l' salr& zif bir xst '"rnd onun halna acyrsan& bs niy "zn bir 'n a*lamrsanN 1albu#i he% bir ey v he% bir #s sn canndan ziz deyildir ,fil bla $orxusu sni niy bu yuxudan ayltmrN :n el )is haldasan #i& (llaha itat etmm# nticsind $lbini $araltm& "zn onun $zbin d%ar etmisn= !u xstliyi "zn s"z verm#l v m"h#m inamla malic et= Y"zn yummu $flt yuxusunu oya$ $alma$la "zndn $ov= (llaha mti olub onu hmi yad et !elli#l& el bir eyi axtarma$da ol #i& 3zrnn $bul olunmas %n4 onu bhan 'tirib "z dlilini ona istinad ed bilsn :a#in olmayaca*n dnyadan bdili# v m"h#mli# azu$si to)layb 3axirt4 sfri %n bir vasit hazrla >icat $*lcmna '"z di#ib sfr azu$sini "z miniyin m"h#m ba*la 7AKB

#ti, Guxarda $eyd etdiyimiz ay v rvaytlrdn "z il mhasib etmyin zruriliyi aydn oldu ,eyd etdi# #i& hesabsz "mr srmyin a$ibti bdi bir ziyanla sona yetir 1zrti-9mam 1adi34 buyurur: 5Qnya el bil bazardr .imi onda xeyir $azanr& #imi is zrr 7AK1 Qemli& insan n $dr #i sa*dr& "z il hesablamaldr Qnyadan #"%ndn sonra bir daha dnyaya $aytma$ v itirilmilri br)a etm# mm#n deyildir 5,urani-.rim7d buyurulur: 'Nhayt% $irinin 0lm 8atd zaman o $1l d1yr4 @y 5$$im! 9ni g1ri (dnyaya) qaytar! :l/% (indiy qdr) zay 1tdiyim 0mrn mqa$ilind yax $ir i g0rm!) Q1yr% $u% onun d1diyi $o s0zdr" #nlarn 0nnd dirili$ (haqq*h1sa$ 8n Allahn hzurunda) dura aqlar gn (qiyamt gnn) qdr man1 vardr"&('90minun)*++%6EE)" Qem#& (llahn insana verdiyi "mrn harada v ny srf olunmas bard $iyamt 'n soruulaca$dr !una '"r d %alb bu
AKB AK1

+>hcl-bla*/ 3:bhi-:aleh4 5!iharl-nvar7!eyrut %a): HDDE cWs-CJJ 21B

b"y# nemtdn yax istifad etm# lazmdr 9nsan onun hr bir ann $nimt bilib $iyamt 'n %n "zn azu$ y*mal& 'ec-'ndz "zn mhasib etm# fi#rind olmal& mhr 'n (llah hzurunda cavab vermli olaca*n hmi nzrd tutmal& ondan "z "mrn nec #e%irdiyi ha$da sor*u-sual olaca* bard dnmlidir .im bu $iymtli nemtdn dz'n istifad etms& ziyan %#nlrdn olar (llah-tala +,uran/da sr v zamana and i%ndn sonra buyurur: """Gnsan (0mrn $ihud ilr srf 1tm/l% dnyan axirtdn stn tutmaqla) ziyan i8inddir" Aalnz iman gtiri$ yax mllr 1dn% $ir*$irin haqq t0vsiy 1dn v s$ri t0vsiy 1dn /imslrdn $aqa! ('-sr)*F%C)" Giyan ndirF ;iyan ldn %xm sas srmaydir !u& hr an "td#c azalan v bir daha 'eri $aytmayan insan "mrdr 0'r bu "mr iman& saleh mllr& ha$$ trfdar olma$la v ha$$ yolunda cihad etm#l "tb #e%rs& insan he% bir ziyana u*ramaz !u anlar bir daha br)a olunma$ $drtin mali# deyildir Pmrdn $alan hissnin is "znmxsus vzif v msuliyytlri vardr #i& 'r mvff$ olma*n frz ets#& t#c onun "z ha$$n "dy bilrsn Dlas& insan $iyamt 'n )eman v xcaltli olmama$ %n bu dnyada "z il hesablamaldr !iz bel nticy 'liri# #i& ay v rvaytlrd nfsin mhasibsi ha$da olunan %oxlu t#idlr xal$n $flt yuxusundan oyanb bdi hyata azu$ to)lamasna '"rdir !u ay v rvaytlr frst ldn %xmam insann "z %n xeyir ml y*masn '"strir 1zrt 0mirlm"minin34 buyurur: 5Ly (llah bndlri= Ll indidn ayln& %n#i hl dillr azad& bdnlr sa*lam& bdn zvlri hazr& 'edi-'li yeri 'eni v im#an %oxdur <rsti ldn vermmidn v "lm yetimmidn $aba$ ayln Plm hmi hazr bilin > vaxtsa 'lcyini '"zlmyin 3Un#i bu sizi sst edib mllrinizin txir dmsin sbb olar 4/AK2 Mati& 3-zntn!id9 9nsan 'ndli# mllrin nzr salb "z il hesablaara$ "zn vicdan mh#msind mha#im etdi#dn v 'nah#ar bildi#dn sonra matib mrhlsin& yni tn$id m$amna yetiir
AK2

+>hcl-bla*/ <eyzl 9slam: xtb T1@K 211

!u mrhld insan xsn "z-"zn tn$id edib danlamal& bu vasit il "zn itirilmilrin br)as %n hazrlamaldr !ununla bel& mhasib zaman insann "z eyiblri il m*ul olmayb ba$alarna irad tutara$ "zn tmiz %xarmasna di$$t etm# lazmdr !zilri ba$alarna eyib tutma$la bilmdn "zlrini tmiz %xarr v 'nah ba$asnn boynuna atara$ msuliyytdn $a%rlar Do o adamlarn halna #i& xudbinli#dn l %#ib batinlrind "zlrini nsiht edirlr Pznsevm vadisind $alb nsiht $bul etmyn v "znd he% vaxt bir eyib '"rmyn adamlarn vay halna 0mirl-m"minin34 buyurur: 5Pzn mhasib edn& eyiblrini baa db 'nahlarndan xbrdar olar !el bir xs& nhayt& 'nahlarn yumBa$da v eyiblrini dzltm#d mvff$iyyt $azanar 7AKC 6 1zrt yen buyurur: 5.im "zn tn$id edrs& nfsini islah& triflyrs& mhv edr 7AKA !a$a bir hdisd o 1zrtdn bel n$l olunur: 5 Do o adamn halna #i& "z eyiblri onu ba$asna eyib tutma*a $oymur 7AKF Gni "z eyiblrin ba el $arr #i& daha ba$asna eyib tutma$ %n macal ta)mr !ilm# lazmdr #i& matib i#i mrhldn ibartdir: a4 Pzntn$idM b4 T"vb v itirilmilrin br)as mrhlsi !irinci mrhld nfsi-lvvamdn 3"zn $nayan nfs4 $ayna$lanb "zn tn$id etm# lazmdr !u mrhl $zb v tnbeh mrhlsidir (llah dostlar "zlrini tnbeh etm# fi#ri il 'ec oya$ $alma$& acl$& oruc tutma$& az danma$& tsirli zi#rlr etm#& ehsan v bxi verm# v s #imi mllrl itat 'lmyn nfsi ram etmyi "zlrin zruri bir hal #imi $bul etmilr 0mirl-m"minin buyurur: 5.im "zn tnbeh etms& mhv olar 7AKJ (ytullah !rucerdi3r 4 ha$$nda bel danrlar: Tlblrdn hr hansna $ar ac$lanar#n hmin xsdn zr istm#dn lav bu shvi dzltm# %n "zn tnbeh etm# $sdil o 'nn shrini oruc tutma* nzir edrdi
AKC AKA

+rhi-'rr/ E cWs-COOWhdis-@O2K +rhi-*rr/ E cWs-AAFWhdisT O1BC AKF 1min mnb: s-AAJWhdis T O1BA AKJ +,rr/ mndricat: s-C@OWhdis T @1OC 212

Tnbeh v dblndirm# 2sumlarn34 hyat v m$dds rit "l%lri il o $dr uy*un 'lmidir #i& bel mllr biz 'lib %atm snntlrd d rast 'linir Ha#in bzi sufi eyx v ariflrinin tnbeh bard n$l etdi#lri - "zn yandrma& "zn m$$tli mllr mcbur etm& cmiyytdn #nara %#ilm v ya "mr boyu s#utda olma$ v s bu #imi mllrdir !unlara #itab v snnd rast 'linmir !el hr#tlr m$dds ritdn v "vliyalarnn hyat trzindn xaricdir (llah is daha yax bilndir 9#inci mrhl olan t"vb& isti*far v itirilmilrin br)as bard is #e%n bhslrd mfssl olara$ $eyd etdi#

21C

21A

21F

#iyyt" iDlas v (ir." riya v nifa!dan @.inm #iyyt mlin sas+ 2nviyyatn& nfsani fziltlrin v ali insani dyrlrin "zlnn islah olunmas v m"h#mlndirilmsi islam xla$nn sasdr 6na '"r btn mllr-istr mnvi& istrs d cismi olsun&mxsusn ibadtlr niyyt ba*ldr >iyyt o $dr tsirlidir #i& slind ibadt olmayan hr hans bir mbah ml ilahi rn' vurub (llaha yaxnl$ niyytil yerin yetirr# onu ibadt drcsin $aldrb cr v savaba yetidirir 2sln& 'r yem# v ya istiraht etm# yenidn $vv to)layb yax ibadt etm# v ya xal$a xidmt '"strm# %n olarsa& ibadt saylar 1albu#i bel mllr slind ibadt deyildir Qemli& bu #eyfiyyt '"r niyyt mlin ruhu v "zl dem# olar !a$a s"zl des#& islamda n mhm msl hr bir eyin batini v h$i$i chtidir& %n#i mllrin dyri v $bulolma drcsi ona ba*ldr !u bard di$$tinizi bir ne% hdis clb ediri#: 8ey*mbr3s4 buyurmudur: 51$i$tn& mllr niyyt ba*ldr 1r bir xs nyi niyyt edibs& el ona da yetir .im (llaha v Rsuluna '"r hicrt edrs& (llah v )ey*mbrlrin trf d 'edr .im $adna '"r evlnrs v ya srvt& var-d"vlt l #e%irm# xatirin hicrt edrs& hicrti niyytind tutdu*u ey trf d y"nlr 7AKK 52"minin niyyti mlindn yax& #afirin niyyti is mlindn daha )isdir 1r #s niyytin '"r i '"rr 7AK@ Q"rdnc imam hzrti 0li ibn 1seyn34 buyurur: 51e% bir ml niyytsiz $bul olunmur 7AKO
AKK

+:nni-Termezi/!eyrut %a): ?E cWs-1KOW1J-c fsilWhdis T 1JAKM +:nni-ibn 2ac/ ?? cWs-1A1CW>iyyt fsliWhdis T A22KM +2sndi-0hmd 1nbl/ ? cWs2F&ACM +:hih !uxari/ ? cWs-1M +2unytil-murid/ sh A2M +:hih 2slim/ ?? cWs-1BCM +0ttr*ib v ttrhib/!eyrut %a): ? cWs-FJ AK@ +Esail-i/ 9slamiyy %a): ? cWs-CFM 5!iharl-nvar7:!eyrut %a): HDE??Ws-1@OM 5Isuli-#afi7 9slamiyy %a): ?? cWs-@AWhdis T2M +2nytil-mrid/ sh AC AKO 5!iharl-nvar7 !eyrut %a): HDE??Ws-1@F&2BA&2BKM +Esail-i/ 9slamiyy %a): ? cWs-CCWhdis 1&CM 21J

8ey*mbr3s4 bir hdisd buyurur: 5,iyamt 'n insanlar niyytin '"r thri# olunarlar 7A@B 5,iyamt 'n adamlar niyytin '"r sor*u-sual olunar 7A@1 9mam :adi$34 d bu bard bir hdisd buyurur: 5,iyamt 'n (llah-tala insanlar dnc v niyytin '"r sor*u-suala %#r 7A@2 #iyyt v &diyyt2 9mam :adi$34-dn +chnnm hli chnnmd& cnnt hli is cnntd niy '"r bdi $alrN/- dey sorudu$da o 1zrt bel buyrurur: 5Chnnm hli dnyada bdi olara$ $alsayd& hmi (llaha asi olaca$larn niyyt etdi#lrindn chnnmd& behit hli is 'r dnyada hmili# $alarlarsa& daim (llaha ibadt edc#lrini dnd#lrindn cnntd bdi olara$ $alaca$lar 6nlarn hr i#isi niyytin '"r cnnt v chnnmd bdidir :onra is bu ayni tilavt etdi: I1% hr /s 0z xlaqna uyun ml 1dr"&=,C #iyytin za& v sava&a tsiri >iyytin tsiri o $dr 'cldr #i& hr hans bir cbhni mdafi& havadarl$ etm#l zab v savabda o cbh il ri# olur 0mirlm"minin34 Cml d"ynd $alib 'lndn sonra shablrindn biri o Cnaba dedi: -.a $ardam da biziml bir' olayd& sizin dmn zrind $lbnizi '"rydi !u cihadn fziltind o da biziml ri# olayd 1zrti 0li34 buyurdu: -,ardan biz trfdndirmiN Iryi bizimldirmiN 6 rz etdi:
5Isuli-#afi7 9slamiyy %a): ?? cWs-@A A@B +:nni-ibn 2ac/ ?? cWs-1A1AWz"hd fsliWhdis TA22OM 5!iharl-nvar7 !eyrut %a): HDE??Ws-2AOM +2unytil-murid/ sh ACM +0ttr*ib v ttrhib/ ? cWs-FK A@1 +:nni-ibn 2ac/ ?? cWs-1A1A A@2 +Esail-i/ 9slamiyy %a): ? cWs-CAWhdis TFM 5!iharl-nvar7 !eyrut %a): HDE??Ws-2BO A@C 5!iharl-nvar7 !eyrut %a): HDE??Ws-2BOM +Esail-i/ ? cWs-CJM 5Isuli-#afi7 9slamiyy %a): ?? cWs-@FM +9ll-raye/ >cf %a): ?? cWs-F2CWfsl-2OOM +2almzzafi/ da %a): sh CJ 21K

-!li 0mirlm"minin 34 buyurdu: -Qem#& o da biziml bir' bu d"yd vuruubdur 3T#c o yox& #sin4 atalarn belind& analarn btnind olan biziml bir $idd olanlar da bu d"yd biziml bir' vuruublar Tezli#l zaman onlar dnyaya 'tirc#& din v iman onlarn vasitsil $drtli olaca$dr 7A@A 9bn 0bil 1did bu xtbni byan edndn sonra yazr: 50bul 0svd Quli bel n$l edir: 0mirl-m"minin34 Cml d"ynd $alib 'lndn sonra bir dst mhacir v nsarla 3mn d onlarn arasnda idim4 !sr hrind#i beytl-mal saxlanlan binaya daxil oldu 6 1zrtin '"z orada olan var-d"vlt sataanda onlara xitab olara$ dedi: +Ly dirhm v dinarlar= 2ndn ba$asn aldadn/ :onra 1zrti 0li 34 frman verdi #i& shablrdn hr birin be yz dirhm verilsin Qirhmlrin hams shablr arasnda b"ldrlb $urtarandan sonra 0bul 0svd dedi: +(nd olsun 2hmmd3s4-i )ey*mbrliy se%n (llaha& adamlarn say on i#i min nfr olmasna baxmayara$& bir dirhm bel art$-s#i# olmad Ll bil 0mirl-m"minin34 )ullarn mbl*indn xbrdar idi 7 :onra ibn 0bil 1did yazr: 51bbeyi 0rni adl bir nfr deyir: +9mam34 beytl-mal shablr arasnda b"ldrd#dn sonra ba$alar #imi "zn d be yz dinar )ul ayrd Q"yd itira# etmmi bir xs o ali Cnaba yaxnlab dedi: 5Ly 0mirl-m"minin= !u vuruda cismim sizinl bir' olmasa da& $lbim sizinl idi 9styirdim& bu d"yd sizinl bir yerd vuruum 2n d )uldan ta et 9mam34 "z )ayn ona verib "z %n he% bir ey saxlamad 7A@F !u msldn bel baa dr# #i& 'r biri ba$alarnn iindn raz olarsa& dem#& zab v savabnda da onlarla ri#dir #iyyt insan (Dsiyytini fCrmala(d+ran amil .imi 0mlin #eyfiyyt v dyrin niyyt 'cl tsir ba*lad* #imi& insan xsiyytinin formalamasna da b"y# hmiyyt mali#dir 0'r bizi hat edn adamlarn xsiyytini "yrnm# ists#& bunu onun dnc v m$sdlrind axtarma$ lazmdr T#c "zn dnn adamla xal$n nicat %n %alan xs eynidirmiN Pzn $nimt l #e%irm# %n d"y 'edn adamla (llah rizasna '"r vuruan adama
A@A A@F

+>hcl-!la*/ <eyzl-9slam: Dtb T12 +rhi->chl-!la*/ ibn 0bil-1did: ? cWs-2AO&2FB 21@

bir cr'd baxma$ olarmN !u brabrli# v brabrsizli# insanlarn mllri il yox& onlarn xsiyyti v m$sdlri il la$dardr& %n#i zahird ml birdir& onun he% bir fr$i yoxdur cat '"strib radtl vuruan i#i dst arasnda# fr$ dnc v niyytddir 9mam :adi$34 bu "l% il bndlri % $ism b"lr# hr birini ibadtd olan niyytlrin uy*un bir xsusiyytl vsf edir: 51$i$tn& (llah bndlri % dstdirlr !irinci dst (llaha chnnm zabnn $orxusundan ibadt edir !u& $ullarn ibadtidir 9#inci $ru) cnnt v m#afata '"r (llaha ibadt edirlr !u da n"#r v muzdur ibadtidir I%nc dst is (llah sevdi#lrindn ona ibadt edirlr !u is azadlrin ibadtidir& yni onlar (llaha chnnm zabndan $orxdu$larna v cnnt nemtlrin '"r yox& (llaha bsldi#lri mhbbt v )a# niyyt zndn ibadt edirlr !u& ibadtin n uca zirvsidir 7A@J 2lahiz edirsizmi& imam :adi$34 (llah bndlrini "z m$sd v niyytlrin '"r nec d d$i$ b"lm v hr bir dstni (llahtalaya hans niyytl ibadt etmsin '"r o biri dstdn fr$lndirmidir #iyyt v !idvi" mdni" i,timai" milli &a*l+l+!lar >iyyt insann xsiyytini nmayi etdirm#dn lav $idvi& ictimai v milli ba*ll$lardan da biz xbr verir 9slam mnblrind bu bard el ifadlr vardr #i& onlarn hamsn % cmld mumildirm# olar: 1) .im hr hans bir idn raz $alarsa& onu yerin yetirmi #imidir 2) 1r hans bir dstnin mli il razlaan& onlardan hesab olunur 3) .im hr hans bir dstni mdafi edrs& savab v zabda onlarla ri#dir 1zrti 0li34 bu % fi#iri bir cmld %ox b"y# mhartl ifad etmidir: 5 2hbbt v nifrt birli# rmzidir 7A@K
A@J

5!iharl-nvar7 !eyrut %a): HDE?? cWs-2FFM 5Isuli-#afi7 ?? cWs-@AW9badt fsli W hdis TF A@K +>hcl-!la*/ <eyzl 9slam: Dtb T1O2 5 Camaat& mhbbt v nifrt birli# lamtidir :alehin dvsini bir nfr "ldrmd (mma zab dvnin "ldrlmsind raz olmalarna '"r hamya nazil oldu !una '"r d (llah-tala buyurur: 5Qvni "ldrndn sonra )eman oldular 7 7 21O

Gni cmiyytd hrnin bir il m*ul olmasna& yaay& adtnn v rn' chtdn bir-birindn fr$lnmsin baxmayara$& onlar yalnz bir ey birldirr# cmiyyt& millt v dst halna salr: mara$lar !irli# $id v m$sddir !u $anun $id& ml& ictimai& mdni v milli baxmdan insanlar birldirib cmiyyt halna salan amildir 1zrti 0li34-nin fi#rinc& bir milltin vhdtinin meyar yalnz razl$ v narazl$lardr >sil& dil& ir$ v co*rafi mhitlr #imi meyarlar i#inci drcli amil $bul olunmaldr !a$a s"zl des#& eti$ad& mdniyyt v m$sdd ye#dil olma$dan xbr vern mhbbt v nifrt ayr-ayr adamlar vahid bir millt #imi birldirib onlarn taleyini bir-birin ba*layan ye'an meyardr Gerd $alanlar is i#inci drclidir !urada bir ne% nansa toxunma* "zmz lazm biliri#: 1) !u bhsd +mara$/ s"znn ildilmsind m$sd insanda "tri emosiyalarn tsirindn ml 'lib tez d yox olan sthi hvs v meyllr deyildir 0#sin& burada s"hbt ye#dil ideolo'iya il ba*l olan meyllrdn 'edir& yni bu fa#torlar insan )sixolo'iyasnda tsir $oyan v onu "z silahdalar il hmfi#ir edn insan tbitindn irli 'ln amillrdir !u $bildn olan meyllrin ini#as insan mlind #"#l tsir mali#dir 0'r rait yaranarsa v he% bir mane olmasa& insan drhal ba$alarnn tsiri altna db onlarn etdi#lrini o da yerin yetirr 1r hans bir hr#t mnasibt 3istr yax olsun& istr )is4 ml formasnda 'er%#lmsd& $lbin drinli#lrind #l altda olan #"z #imidir& #lyin smsini '"zlyir #i& alovlanb trafn da yandrsn& yni rait yaranarsa& fi#ir mli olara$ reallaaca$ 241$u$i chtdn bel bir asll*n dalt normalarna zidd olmas mm#ndr 5,urani-.rim7d bu bard d buyurulur: """218 $ir gnah/ar $aqasnn gnahn damaz"""&('Gsra)* 6?)" 2r /s 0z mlinin girovudur!& ('9uddssir)*C,)" !undan lav h$u$ elmind 'nah etm# niyyti v cinayt fi#ri cinayt saylmad* halda& nec ola bilr #i& insan yalnz niyytin '"r 3yax& yaxud )is4 ri chtdn mh#um olunsun v ya m#afatlandrlsnN !u suala cavab olara$ deyilmlidir: Cinayti dnm#& yaxud onu hyata #e%irn fi#rn dst# verm#& lbtt& cinayt saylmr& la#in 'cl xla$i tsirlr mali#dir
22B

2sln& 'nahsz bir insann "ldrlmsin razl*n bildirn& bhsiz& $atillrl hmfi#ir saylr 9nsann h$u$i msld cinayti in#ar etmsi #ifayt $dr dlilsbutun olmamasndan irli 'l bilr& la#in yaradl $ayda-$anunundan $a%ma$ $eyri-mm#ndr: 5:nin ha#imiyytindn boyun $a%rma$ olmaz 7 (llah Tala 5,urani-.rim7d buyurur: Kzlrindn sonra (a iz v) zif 0vladlar qoyu$ g1dsi olan xslr% onlardan 0tri n1 qorxurlarsa% (y1timlrdn 0tr d) o r qorxsunlar!"""&('Nisa)*+)" (talarn #e%mid '"strdiyi amanszl*n 'lc#d "vladlarn nec d ha$lad*n '"rrsnzmN 1albu#i "vladlarn he% bir 'nah yoxdur Un#i bu& varl$ almind sabit olara$ dyiilmz $alan yaradl $anun $aydasdr 6nun th$i$at v mha#im $aydas adi mh#m or$anlarnn mha#imsindn tam fr$lnir !u mh#md ha$$& dalt mfhumu %ox hatli v 'enidir A@@ C41r#t 3razl$la ba vern4 "z d i#i xara#ter mali#dir: frdi v ictimai <rdi hr#t yalnz bir nfrin istyi il ba verir v anca$ hmin xs %n myyn bir hmiyyt #sb edir 9ctimai ml bir nfr trfindn hyata #e%irils d& b"y# ictimai hmiyyt mali#dir 2sln& baxmayara$ #i& :aleh )ey*mbr34-in dvsi bir nfr trfindn t$ib edilib "ldrlmd& la#in ba$alar da onunla hmfi#ir oldu*u %n (llah-tala bu mli mumili#d :mud $"vmn aid edr# buyurur: """#nu (dvni) tutu$ /sdilr" 5$$i d $u gnahlarna g0r onlarn /0/n /si$ y1rl y1/san 1tdi"&('(ms)*6=)" 9ctimai ilrd fi#iri v mli asll$ sas deyil& yetr #i& $lbn v ruhn razl$ olsun BBB Cmiyytin bir nmayndsi olan icra% cmiyyt arxalanr& buna '"r d onun t"rtdi#lri cmiyytin hesabna #e%r#& ictimai mzmun dayr 9slam mdniyytind bu orta$l$ %n zaman v m#an& uza$yaxnl$ rt deyildir& yni bu ictimai orta$l$da 'lc#d#ilr #e%mid#ilrl oxar olaca$lar !una '"r d cmiyyt ictimai r$abtlr v ziddiyytlrd $arl$l mllrin crimsini "dyir > %nN 6na '"r #i& $id v m$sdd onlarla orta$drlar 0mllrin $ar razl$larn izhar edirlr Imumiyytl& mhbbt v nifrtd
A@@

!u msllrl mara$lanma$ istynlr ustad 0llam Tbatbainin srlrin v hid 2thhrinin 1AK59nsan v tale7& +9lahi dalt7 #itablarna mracit ed bilrlr 221

ri#dirlr !unu rh etm#l mumi ictimai mllrd tabeli# flsfsi aydn olur Tsadfi deyildir #i& ay v rvaytlrin %oxu asll*n frdi mllrd yox& ictimai mllrd daha %ox "zn biruz vermsini $eyd edir: 5.im bir $"vmn mli il raz $alarsa 7 v ya 51r hans bir $"vmn mlindn raz $alan onlardan saylr v s 7 !u hdislrd frdin yox& cmiyytin hr#ti mza#ir olunur& %n#i ictimai tsir frdi tsirdn daha 'cldr Guxarda s"z'edn asll$ icra% v hmry trflr arasnda# mnvi v mdni ba*ll*n ifadsidir !u chtdn frdi hr#tl ictimai hr#t arasnda he% bir fr$ yoxdur !unlar yalnz hat dairsin '"r fr$lnirlr bhsiz& hr hans bir hr#t msbt mnasibt bslyn onun icra%snn savab v zab il ri#dir A4Q"rdnc mtlb niyytin mnvi v xla$i ini#aslardr 2hbbtin v nifrtin yax v )is dnclrin insan mnviyyatnn v ruhiyysinin formalamasnda tsiri olmayb onun xobxt v ya bdbxt olaca*n $aba$cadan xbr vermsi 9mam :adi$34 mhbbt v nifrtin imandan olmasn xbr alan xs bel cavab verir: 52'r iman mhbbt v nifrtdn ba$a bir ey deyilmiN7A@O 2hbbt v nifrt bir-birlrindn ayrlmazdrlar !unlar& t$ribn eyni tsir mali#dirlr >iyyt mhbbt v nifrtin lamti& mhbbt v nifrt imann niansi& iman is inam v $idnin '"stricisidir 9nsann inam v $idsi onun daxili almi v s)esfi# xsusiyyti oldu*undan& h$i$td& niyytin bu zncirin bir hal$as oldu*unu s"ylm# olar F4Isul alimlri 5tcrri7 3'nah etm# $sdi4 fslind buyurmular: 5Ynah niyyti ml %evrilmzs& ba*lanar v niyyt sahibi %n he% bir 'nah yazlmaz !u fi#rin trfdarlar "z mddalarnn isbat %n rvaytlr $eyd etmilr

ISual:

A@O

+Isul .afi/ ?? cWs-12FW hdis TF 222

0vvl#i bhslrd '"zlli#& $bihli#& savab v zabn meyarnn niyyt oldu*undan dand$ !irinin $lbn ba$alarnn mlil razlamas onu savab v zabda onlarla ri# edir !el is bu& yuxarda $eyd etdiyimiz msl 3niyytin ml %evrilmzs& ba*lanmas4 il zidd olmurmuN 9slam alimlri bu suala bir ne% #ild cavab vermilr: a4 Tcrri 3'nah etm# $sdi4 i#i crdr: birinci& mli yerin yetirmmi )eman olub daxili %ar)ma nticsind "z ixtiyar il 'nahdan %#inmM i#incisi is& myyn hdd $dr 'lib xarici amillrin tsiri il 'nahdan %#inm !irinci halda 3'nahn niyyti4 'nah#ar ba*lanr& %n#i )eman%l$ onun ruhunun v tbitinin )a#l*na dlildir !el bir xs ba*lanma*a layi$dir (mma i#incid ba*lanmr !el xs syan#ar ruha mali# oldu*una v (llahna $ar t$vaszl*ndan 'naha yaxnlad*na '"r tn$id v czaya layi$dir 6 "z-"zn 'nahdan %#inmmi& #sin& xarici manelr onu 'nah etm#dn %#indirmidir b4 Tcrri bzn 'nah fi#irlib etmm# v bzn d tbbs '"strm#l bitir !irinci chd insann mllr #itab%asnda 'nah #imi $eyd olunmur 9#inci is haramdr v bu mlin sahibi czalandrlmaldr& ona '"r #i niyyt tbbsl yana olarsa& 3(llah $arsnda4 syan#arl$& di#bal$ v t$vaszl*a dlildir !irinci halda (llah $arsnda di#bal$ v syan#arl*a dlil olan he% bir tbbs yoxdur v4 2llifin nzrinc& tcrrini 3'nah fi#irlm#4 ba$a cr d tsnif etm# olar >iyyt i#i formada ola bilr: "tri v sabit niyyt 3dyiilmz niyyt4 >fsani $vvlrin coub-damas il insan nfsind yaranan v he% bir xla$i& eti$adi #"# olmayan niyyt "tri niyyt deyilir !u cr niyytlr xatir& arzu& ani hvsin nticsind meydana 'lib& tez d "tb #e%ir& "z yerini is yax v msbt dnclr verir 2sln& Ramazan aynda biri lztli x"r# '"rd#d orucunu )ozub iftar etm# istyir& la#in bilavasit bu fi#irdn d"nr 9nsann ruhi drinli#lrindn axb 'ln& onun eti$ad& xasiyyt v xara#terindn irli 'ln niyyt sabit niyyt 3dyiilmz niyyt4 deyilir !u n"v niyyt insann h$i$i simasn z %xarr 5,urani.rim7d +a#il/ 3xislt4 adlandrlara$ buyurulur: 'I14 '2r 0z xisltin=+E g0r i g0rr""") ('Gsra)*,=)"
AOB

9mam :adi$34-dn bel n$l olunur #i& +a#il/dn 3xisltdn4 m$sd niyytdir 22C

Ptri niyyt nfsani $vvlrin ani rea#siyas olub t$vaszl$ v 'izli& xbis fi#ir olmad*ndan ba*lanma*a layi$dir !l# d hdislrd +ba*lanma$/ dedi#d el bu niyyt nzrd tutulur 1min mtlb 9mam :adi$ 34-in +>cm/ sursinin C2-ci aysinin tfsiri il ba*l hdislrd d $eyd olunmudur !u hdislrd n$l olunur #i& +lmm/ 3xta4 s"z 'nah fi#irlm#& yaxud bzi hallarda insan xla$ndan irli 'lmyn tsadfi 'nah mnasnda ildilmidir AO1 Tfsir '"r& bel 'nahlar 3icra%nn (llah $arsnda inad#arl*n v di#bal*n '"strmdiyindn4 (llahn 'eni rhmt v m*firtin amil olur !el bir ml ba*lanarsa& tbii #i& bu #eyfiyytd olan niyyt d ba*lanaca$dr& %n#i onlarn hr i#isi di#bal$ v syan#arl$dan uza$dr :abit niyyt 3dyiilmz niyyt4 adtn tbbs v mll nticlnir 0'r n vaxtsa sabit niyyt ml formasnda 'er%#lmyibs& bu& icra% insann vicdannn yox& #nar fa#torlarn tsirindndir !el oldu$da niyyt (llah $arsnda di#bal$ v syan#arl$ sayld*ndan 'nah hesab edilib czaya layi$ '"rlc#dir >iyyt bard dand*mz bu b"lm sasn 52"minin niyyti mlindn daha yax& #afirin niyyti is mlindn daha )isdir7 hdisi #imi di$$ti clb edir Ha#in burada# niyyt s"zndn d m$sd el sabit 3dyiilmz4 niyytdir& yni bu niyyt m"minin imanndan& #afirin is #frndn ml 'lir !ir s"zl& m"minin 3xla$ v iman il ba*l4 niyyti mlindn daha yax& #afirin 3#fr il ba*l4 niyyti is mlindn daha )isdir& %n#i bel niyyt m"mind nuranili#& sda$t v iman& #afird is inad#arl$& #fr v syan#arl$ lamtidir !u a%$lamalarla 5!ir #ims hr hans bir $"vmn mli il razlaarsa& 7 v 5hr hans bir $"vmn mlindn raz $alan 7 hdislrind mhbbt v nifrt mslsi tamamil aydn olur 1m d mhbbt v nifrt& razl$ v narazl$dan s"z sthi& "tri emosiyalar yox& insan daxilindn axb 'edn& onun xsiyyti v tbiti il sx ba*l olan nfsani haltlr m$sdi il ilnmidir !u halda ba$asnn mli il hmfi#ir olan xs slind onunla hmrydir Tbii surtd mlin nticlrind d onunla ri# olaca$dr
AO1

+Tfsiri 0lmizan/ D?D cWs-AFM +Isul .afi/ ?? cWs-AA2M Hmm fsliWhdis TC&F !u fsild imam :adi$34-dn bir ne% hdis n$l olunmudur 6nlarn hamsnda +lmm/ 3xta4 s"z 'nah fi#irlm v ya tsadfi 'nahlar #imi tfsir olunmudur 22A

J 0xla$ normalarnda mlin tsirli olmasna baxmayara$& sas niyyt v dncdir 1$u$i normalarda is bunun tam #si olara$ niyyt i#inci drcli olub ml sas t#il edir AO2 2sln& 'r bir nfr dmn%ili# zndn "ldrlrs v sonradan $tl yetirilmi xsin $annn halal olmas 3yni $atilin ha$l olmas4 mlum olarsa& h$u$i chtdn $atil 'nah#ar saylmayb czalandrlmr& la#in xla$ baxmndan bu xs czaya layi$dir Un#i mlin feli chtdn $bih olmamasna baxmayara$ icra% chtdn $bihdir !una '"r d $atil czaya v tnbeh layi$dir !zi f$ihlrin d bu #imi msllrd icra%n czaya layi$ hesab etmsi ehtimal olunur& %n#i bu cinayt h$u$i chtdn yox& xla$i baxmdan $baht saylr !izim fi#irimizc& h$u$i v xla$i msllr arasnda# bu yaxnl$ tbii haldr& %n#i islam h$u$i islam xla$ndan ayrlmazdr !una sasn xla$i v h$u$i msllrdn hr birinin yeri aydnlaara$ h$u$i chtdn msuliyytsizin xla$i chtdn msuliyytsiz oldu*unu sbut ed bilmdiyi mlum olur 1m%inin& xla$i vacib v haraml$ ri vacib v haraml$ mfhumundan ba$a bir ey olmad* da mlum olur 0xla$i vacib v haraml$dan fr$lndirn t#c h"#mn sli yox& mahiyytlidir !una sasn xla$i haraml$ xla$i chtdn haramdr !u& h$u$i chtdn he% d haram olmaya bilr bhsiz& xla$i vacib v haramn h$u$i vacib v haram #imi "zn mnasib tsiri vardr !una '"r hr hans bir 'nahsz insann $tlin raz olan xs xla$i chtdn bu cinaytd itira# etmidir Gni h$u$i chtdn cinaytd itira# etmmsin baxmayara$& (llah $arsnda o da bu msuliyyt clb olunur (llah-tala buyurur: """7iz ryinizd olan zahir 8xarsanz da% 8xarmasanz da% Allah ona mvafiq sizinl haqq*h1sa$ 8/r"""&(':qr)*F,=)" Qemli& dnc v meyllr d insan mllrinin bir hisssi #imi hesab olunub (llah-tala dr'ahnda aradrlaca$dr 5Ynaha raz olan xs bir& mli surtd onu hyata #e%irn is i#i 'nah yazlr7 #imi bzi hdislr m"vcuddur !uradan mlum olur #i& 'nah ildn i#i& 'nahn 'er%#lmsin $lbn razl$ vern is bir 'naha batmdr !u m"vzuya aid aa*da# ay v rvaytlr di$$t yetirin 4Qurani M,id6dn nmunlr2
AO2

0lbtt& h$u$i msllrd niyyt ml %evrilmzs& i#inci drcli hesab olunur 0#s t$dird is sas el niyyt t#il edir 22F

Bni srail &ard aylr: 5,urani-.rim7d bni 9srail bard buyurulur: (@y Gsrail oullar! Aadnza gtirin o vaxt /i) Diron hli siz ($a$alarnza) n ar ign lr v1rdi/lri% olan uaqlarnz (/niz 1tm/ mqsdil) sa $uraxdqlar zaman :iz sizi onlarn lindn xilas 1tdi/" :unda (sizdn 0tr) 5$$iniz trfindn $0y/ $ir imtahan var idi"&(':qr)*=+)" (Aadnza saln /i) :iz sizdn 0tr dnizi yar$ siz ni at v1rdi/ v Dironun adamlarn siz $axa*$axa suda qrq 1tdi/"&(':qr)*?E)" (:ir daha) xatiriniz gtirin /i% :iz 9usaya (Bur danda vhy 8n) qrx g1 li/ vd v1rmidi/" (#% Bur dana g1dndn) sonra siz $uzovu 0znz (tanr) q$ul 1tdiniz v ($u hr/tlrinizl*Allahdan $aqasna i$adt 1tm/l*) zalim oldunuz (0znz zlm 1tdiniz)" (':qr)*?6)" Allah /as$dr% $iz is d0vltliyi/!&*d1ynlrin s0zlrini Allah% l$tt% 1itdi" (Aa 9hmmd!) :iz onlarn d1di/lrini v !1ym$rlri haqsz y1r 0ldrd/lrini (ml/lr vasitsil ml dftrlrin) yaza aq v (qiyamt gn) onlara4 Atin za$n dadn!&*d1y yi/"&('Ali*Gmran)*6,6)" Allah (B0vratda) $iz odun yandra a $ir qur$an gtirmyin h18 $ir !1ym$r inanmayaq!&*d1ynlr $1l ava$ v1r!4 9ndn vvl d siz !1ym$rlr a8q*a/ar m0 zlrl v d1diyinizl glmidilr" -gr s0znz dorudursa% $s n 8n onlar 0ldrdnz.&('Ali*Gmran)*6,C)" Sual (x yuxarda# aylrd sadalanan hadis& $art& $tl& blalar Rsulullah3s4-n d"vrnd yaayan yhudilr deyil& onlarn atababalarna aid olmudur %ava&: 8ey*mbr3s4-in masiri olan yhudilr "z cdadlarnn mllri il razlad$larna '"r 'nahda da onlarla ri#dirlr 9mam :adi$34 bu bard buyurur: 55!iz (llah il hd ba*lam$ #i& he% bir )ey*mbr iman 'tirmycyi#7 deyn yhudilrl )ey*mbrlri "ldrn yhudilr arasnda# msaf be yz il zaman msafsi olmudur (llah Tala is

22J

'lc#d#ilri #e%mid#ilrin 'nahna '"r czalandrr& %n#i onlar "z ulu babalarnn mllri il raz idilr 7AOC :mud $"vm v :alehin dvsi bard aylr Guxarda $eyd etdiyimiz mtlbl la$dar olara$ m$dds .itabmzda n$l olunan hvalatlardan biri d :mud $"vm v :aleh )ey*mbrin hvalatdr (llah-tala 5,urani-.rim7d buyurur: 7mud q0vmn d qardalar 7al1hi (!1ym$r g0ndrdi/)" # d1di4 @y amaatm! Allaha i$adt 1din" 7izin ondan $aqa h18 $ir Banrnz yoxdur"""&('2ud)*>6)" Ha#in :alehin mxaliflri onun dvtini $bul etmyib dedilr: """Gndi atalarmzn i$adt 1tdiyin ($tlr% tanrlara) i$adt 1tmyi $iz qadaanm 1dirsn. Iorusu% $iz snin $izlri dvt 1tdiyin (t0vhid) 8n //*$h i8indyi/"& ('2ud)*>F)" 1zrti :aleh34 $"vmnn ona $ar %xd*n '"rd#d istdi #i& onlar m"cz yolu il (llah yoluna dvt edib bununla da "z h$i$i %a*rn onlara isbat etsin !una '"r d 8ey*mbr bel dedi: @y amaatm! Allahn $u dii dvsi sizin 8n $ir m0 zdir" 3oyun Allahn tor!anda otlasn% ona $ir !isli/ 1tmyin% yoxsa iddtli $ir za$a d8ar olarsnz!&('2ud)*>=)" Ha#in fsuslar olsun #i& :aleh )ey*mbr3s4-n nsihtlri onlara az da olsa& tsir '"strmdi& #sin& hzrti-:alehi '"z '"trmyn bir ne% nfr dvni mhv etm# $rarna 'ldi& nhayt& "z %ir#in niyytlrin nail olub onu "ldrd 5,urani-.rim7d bu bard buyurur: 7onra o dvni tutu$ /sdilr v ($ununla da) 5$$inin mrini saymazyana !ozu$ (ist1hza il)4 @y 7al1h! -gr sn (hqiqi) !1ym$rlrdnsns% $izi qorxutduunu ($izi thdid 1tdiyin za$) gtir g0r/!&*d1dilr"&('-raf)*;;)" 6nlar dvni "ldrndn sonra :aleh )ey*mbr34 zn onlara tutub dedi: """&Iaha 8 gn yurdunuzda yaay$ /1f 8/in" :u 1l $ir vddir /i% yalan 8xmaz"& ('2ud)*;?)"
AOC

+Tfsiri :afi/ 9slamiyy %a): ? cWs-C1@M +Tfsiri brhan/ ? cWs-C2@M +Tfsiri 0lmizan/ ?E cWs-@OM +Esail-i/ D? cWs-A12 22K

Amma onlar (dvni) tutu$ /sdilr% sonra da (za$ qorxusu il) !1man oldular" Artq za$ onlar yaxalad (hams mhv oldu)" 2al$u/i onlarn /sriyyti iman gtirmdi"& ('(ura)*6?;%6?,)" 3urani*<rim&d $u za$ $ard $ir y1rd $1l $uyurulur4 :una g0r d onlar dhtli $ir sarsnt (y1rdn zlzl% g0ydn t/r!di i $ir ss) $rd% 0z 1vlrind diz st d$ qaldlar ($ir g0z qr!mnda hla/ oldular"& ('-raf)*;,)" (llah ba$a bir yerd is buyurur: # zlm 1dnlri qorxun $ir ss $rd v 1vlrind diz st d$ qaldlar ($ir g0z qr!mnda hla/ oldular)& ('2ud) * >;)" Qemli& bir nfrin etdiyi 'naha '"r (llah-tala bt"v bir tayfan t$sir#ar bilib onlarn hamsn zalm adlandrara$ buyurur: """""""":iz 7mud tayfasna a8q*a/ar $ir m0 z olaraq dii dv v1rdi/% la/in onlar ona zlm 1tdilr (dvni tutu$ /sdilr)""""& ('Gsra)* ?+)" Qvni bir nfrin "ldrmsin baxmayara$& onun mlindn raz $ald$larna '"r ba$alar da (llahn zabna d%ar oldular 5,urani.rim7d buyurulur: 7an/i onlar orada h18 yaamamdlar" :ilin /i% 7mud tayfas 5$$ini in/ar 1tmidi" Q$riniz olsun /i% 7mud tayfas (Allahn mrhmtindn) /nar (uzaq) oldu!& ('2ud) * >,)" :1lli/l% Allahn $uyurduu /imi% onlarn /0/ /sildi4 Artq o zalm tayfann /0/ /sildi" 2md olsun almlrin 5$$i Allaha!& ('-nam) * =?)" Jvaytlrd &u hadis n), tsvir )dilmi(dir 1dislrd bu mhm msly %ox di$$t yetirilmidir 6nlardan bir ne%sini nmun olara$ burada $eyd ediri# 0mirlm"minin 0li34 xtblrinin birind :aleh )ey*mbrl :mud tayfas arasnda ba vermi hvalata toxunara$ buyurur: 5Camaat& adamlar arasnda birli# yaradan 3$id v m$sdd insanlar birldirn4 razl$ v narazl$dr :aleh )ey*mbrin34 dvsini t#c bir nfr "ldrmd& amma bu mlin czas btn tayfaya amil oldu& %n#i $ohumlar da bu iin hyata #e%msin razl$ vermidilr (llah-tala buyurur: #nu 0ldrdlr% la/in $la nazil olandan sonra !1man oldular&"
22@

6nlarn hri yuma$ yer ho)an rimi dmir #imi bir dfy 'uruldayb yer %"#d !ununla da "z xilaf mllrinin czasn %#dilr 7 3+>hcl-bla*/& <eyzl 9slam& xtb - 1O24 !a$a bir hdisd 0bdsslam ibn :aleh 1rvi adl bir nfr s##izinci 9mam 0li ibn 2usa Riza34-dan bel sorudu: - 9mam :adi$34-in buyurdu*u 51zrti-,aim 2ehdi :ahibzzman 3cclllahu tala frchu-rif4 zhur ednd 9mam 1seyn34-nin $atillrinin "vladlarn atalarnn bu cinaytin '"r "ldrc#dir 7 - hdisi bard siz n dey bilrsinizN 1zrt buyurdu: - !u& el bel d olaca$dr :orudum: - !el is bs 5,urani-.rim7d buyuruldu*u +1e% bir 'nah#ar ba$asnn 'nahn damaz/ - aysinin mnas ndirN !uyurdu: -(llahn buyurdu*u #lamlarn hams dzdr (mma 9mam 1seyn34-nin $atillrinin "vladlar "z ata-babalarnn cinaytindn raz $alb onunla fxr etdi#lrin '"r 'nahda onlarla ri#dirlr& %n#i ba$asnn mli il raz olan xs hmin mli yerin yetirn insan #imidir 2*ribd yaayan biri mri$d 'nahsz yer "ldrlm xsin $tlin razl$ verrs& (llah dr'ahnda bu cinaytd $atill bir' o da ri#dir 1zrti-2ehdi :ahibzzman3 c f 4 da 9mam 1seyn34in $atillrinin "vladlarn "z cdadlarnn cinayti il raz oldu$larna '"r mhv edc# AOA !a$a bir hdisd 8ey*mbr3s4 buyurur: 5!a$alarnn ii il raz olan xs mld onlarla ri#dir 7AOF 51r hans bir hadisnin ahidi olan& la#in ona nifrt bslyn orada itira# etmyn xs #imidir& yaxud #sin& hr hans bir mliyyatda olmayb la#in $lbn o i "z razl*n bildirn insan orada itira# ednlrdn hesab edilr 7AOJ 1zrti-0li34 bir hdisd buyurur:
AOA

+Esail-i/ D? cW s - ABOM +Tfsiri !rhan/ ? cW sh-FJ@M +Iyuni-xbari-Riza/ >cf %a): ? c W sh-212 AOF +:fintl-bihar/ ?? cW sh-J2O AOJ +Esail-i/ D? cW sh-ABOM +Tfsiri-,rtbi/ ?E cW sh-2OA +(li-9mran/ 1@C-n tfsiri 22O

51r hans bir dstnin '"rdy il 3'nahla4 raz olan xs o id ri# #imidir 9cra% i#i$at 'naha batr 3niyyt v mlin '"r4& rizayti olan is 3niyytin '"r4 bir 'naha batr 7AOK M-min v .afirin niyyti 1dislrd s"ylnildiyi #imi& m"minin niyyti mlindn daha yax& #afirin niyyti is mlindn daha )isdir AO@ 9ndi is bel bir sual meydana %xr 0'r niyyt mlin balan*c& ml is )is v ya yax tsir ba*layan sas amildirs& onda niyyt mldn nec )is& yaxud yax ola bilrN 0'r niyyt mldn yaxdrsa& onda biz hr 'n dflrl cihad v hadt& fda#arl$& 'eclri oya$ $alb ibadt niyyti ets#& ml bir daha ehtiyac $almrmN Cavab: 0vvla& niyyt dedi#d ml %n h$i$i irad v $ti $rar nzrd tutulur !eynimizd ani olara$ meydana %xb hl icrasna trddd etdiyimiz fi#irlri niyyt adlandrma$ olmaz& %n#i niyytl xyal arasnda fr$ vardr !zn insan namaz& oruc& hcc v s -ni niyyt edir& amma bu ilri yerin yetirm# %n he% bir ciddi $rara 'lmir Gaxud biri 'ec namaz& d"y meydan& cihad v hid olma* tsvvrn 'tirir& anca$ "zn 'ec namaz $lma*a& cbhy 'etmy hazrlamayb he% bir tdbir l atmr bhsiz& bel tsvvrlr il*m v xyaldan ba$a bir ey olmayb he% bir dyr mali# deyildir (llahtala bu cr tsvvr v xyallara '"r he% #im m#afat vermir :avab v zabn meyar insan ml s"v$ edn ciddi dnc v $ti $rardr Sca Garadan insan iradsini %alma$ rtil dyrlndirr# $iymtlndirmidir (llah-tala buyurur: 90min olu$ axirti istyn v onun urunda ( an*$ala) 8alanlarn zhmti (Allah drgahnda) q$ul olunar"& ('Gsra) * 6+)" (llah-tala iman v saleh mll bir' olan istyi $iymtlndirmidir ,ti $rar ml %evrilr#n i#i cr tzahr edir: bzn mvff$iyytl $urtarr v bzn d m*lubiyyt u*rayr 9nsan "z niyytini hyata #e%irm# %n hmi mvff$ olmur !zi hallarda obye#tiv sbblr zndn niyyt hyata #e%ms d& hr i#i surtd
AOK AO@

+Esail-i/ D? cW sh-A11 5Isuli-#afi7 ?? cW sh-@A 2CB

3mvff$iyyt v m*lubiyyt4 niyyt ciddi oldu*undan dyrlidir !u is mldn daha yax hesab ediln el hmin niyytdir I%ncs& m"minin niyyti smimi oldu$da hmiyyt #sb edir !a$a s"zl& icra% '"zlliyi ml '"zlliyindn yaxdr Un#i icra% '"zlliyinin i#i xsusiyyti vardr: mli '"zl& icra%n is mlisaleh edir 0ml '"zlliyi is bunun #si olara$ icra%ya he% bir tsir ba*lamr& yni hr #im $eyri-smimi '"zl bir i '"rrs& niyytinin smimiyyti olmad*ndan hmin xeyir mlin ona he% bir faydas yoxdur !una '"r d (llah-tala 5,urani-.rim7d buyurur: 90min olu$ axirti istyn v onun urunda ( an*$ala) 8alanlarn zhmti (Allah drgahnda) q$ul olunar"& ('Gsra) * 6+)" 8ey*mbr3s4 buyurmudur: 51r #im (llahdan sid$ r#l hadt yetmyi dilyrs& (llahtala onu evind vfat ets bel& hidlr m$amna y#sldr 7AOO 1zrti-0li34 buyurur: 5 (llah-tala bndlrindn #imi istyrs& saf niyyti v tmiz ryin '"r behit daxil edr 7FBB 9mam :adi$34 buyurur: +<$ir m"min bnd deyr: +9lahi= Deyir ilr '"rm# %n mn bir vasit '"ndr / 0'r (llah-tala onun bu dilyinin saf niyytl oldu*unu '"rrs& o xeyir mlin cr v savabn onun mllr #itab%asna yazar 1$i$tn& (llah-tala ehtiyacsz v #rimdir 7FB1 !u rtlr bir yerd cmldi#d m"minin niyytinin niy '"r mlindn yax oldu*unu bir daha sbut edir: 14niyyt mlin tmli v $aysidir :bb is bir eyin nticsindn daha sas v stndrM 24niyyt mlin can v ruhudur Ruh is cisimdn irlidirM C4niyytd riya ola bilmz& la#in mld riyann olmas mm#ndrM A4m"minin mli shv oldu*una '"r "zn& yaxud ba$alarna zrr yetir bilr !u halda mlin ona he% bir xeyri olmaz& amma niyyti saf oldu*u %n m#afat v savab $azanarM
AOO

+:hih 2slim/ ?? cW sh-1BCM +:nni ibn 2ac/ ?? cWsh-FCO W hdis T2KOK FBB +>hcl bla*/ :bhi :alehi: 1i#mt TA2 FB1 5Isuli-#afi7 9slamiyy %a): ?? cWsh-JOM +:fintl bihar/ ?? c Wsh-J2@M +Esail-i/ ?? cWsh-CF 2C1

F4m"min %ald$ca "z $drtindn art$ eylr istyir Qem#& m"minin niyyti hr chtdn mlindn stndr !ir 'n ;eyd iham 9mam :adi$34-in hzuruna 'lib sorudu: -(*a& sizdn eitdim #i& niyyt mldn daha yaxdr !u nec ola bilrN 9mam :adi$ 34 buyurdu: -!zn insan riya#arl$ edr# trif xatirin bir ii '"rr (nca$ saf niyytin sasnda ilahi e$ v ulu Tanrya sonsuz mhbbt oldu*undan riyaya bulamr >ticd is (llah-tala insana mlin '"r vermdiyi nemti niyytin '"r ta edir 6la bilsin #i& bnd 'ecnin son saatlarnda 'ec namaz $lma$ niyytil yatb yuxuya $alsn (llah-tala is 'ec namaznn savabn onun mllr #itab%asna yazar& yuxuda oldu*u zaman onun nfsini zi#r& yuxusunu is sd$ hesab edr FB2 (llahdan ba$a he% #im ba$asnn niyytindn xbrdar deyildir Qem#& niyytd he% vaxt riya ola bilmz >iyyt ml %evrilnd onun riyaya $armas mm#ndr !una '"r d deyiblr: +2"minin niyyti mlindn daha yaxdr / (mma #afirin niyytinin mlindn daha )is olmasnn sbbi yerin yetirmi oldu*u iin slind yax v faydal olmasndadr Ha#in yax ilr '"rr#n onun niyytind hiyl& maddi mnft& riya v #l# oldu*undan niyyti mlindn )isdir Un#i onun mlindn ba$alarna xeyir dyir& amma "z 'nahdan ba$a bir ey $azanmr Qemli& #afirin niyyti hr chtdn mlindn daha )isdir &adtd iDlas" sda!t" smimiyyt" tmiz mh&&t" saf niyyt (y v rvaytlrdn anlald* #imi& sda$t ibadtin bn"vrsi v mayasdr 1$i$tn& sda$t sl bndy xas siftdir Tmiz mhbbt olmadan ibadtin he% bir mnas yoxdur !una '"r d 9mam :adi$34 buyurur: 5 >iyyt mldn stndr !ilin v a'ah olun #i& niyyt mlin sasdr 7FBC !una '"r n yax ml saf niyytl yerin yetiriln mldir 9xlas ndirN >iyyti ir# v riyadan )a#ladrma*a ixlas deyilir 3>fsi )a#ladrmada ruhu rzil sift v mnvi anmadan tmizlm# 9xlas
FB2 FBC

+9ll-raye/ >cf %a): ?? cWsh-F2A: <sil - CB1: hdis T1 5Isuli-#afi7 ?? c Wsh-1J Whdis TA 2C2

mnviyyatla ba*l oldu*undan onu zahiri '"zlli# v iin hcmi il "l%m# olmaz 9mam :adi$34 buyurur: 5>amaz $iyam& r#u& scd& oturub-durma$ deyildir >amaz snin saf niyytin v (llah sevmyindir 7FBA Gni namazn mahiyyti namaz $lann saf niyytidir >amaz yalnz (llahn razl* %n $lma$ ixlas& saf niyytdir !a$a bir hdisd 9mam :adi$34 buyurur: 5Dalis ml odur #i& (llahdan ba$as %n yerin yetirilmsin7FBF 9xlas bir ne% mrhly b"lnr 9l# n"vbd ibadt riya v "zn nmayi etdirmdn )a# olmaldr 1r #im savab& yaxud dilyinin yerin yetirilmsi %n ibadt edrs& mli dzdr !u cr niyytlrin ixlasla $ardrlmasnn he% bir eybi yoxdur ,eyd etdi# #i& sda$tin bn"vrsi riya v "zn'"strmni tr# etm#l m"h#mlnir >amaz $lar#n (llahdan n is dilyn& ondan m#afat 3cr4 v savab '"zlyn xs riya#ar saylmr 0lbtt& bel bir xsin ixlas #amil deyildir .amil ixlasl bndnin $lbind (llahdan ba$a bir ey olmamaldr 9mam :adi$34 buyurmudur: 5!nd %n n stn nemt odur #i& $lbind (llahdan ba$a bir ey olmasn 7FBJ 5(llahdan ba$a bir eyi "znd saxlamayan $lb sa*lam $lbdir ir# v ya ##-bh i%ind olan $lb is xstdir 7FBK 9xlas btn ibadtlrin mumi rtlrindndir <$ihlr onu mlin dz'nly& h#imlr ruhun $idas& ariflr is vsala yetimyin rti hesab etmilr FB@ 0ml ilahi v smavi rn' boyanmaynca ucalmayb mu$un vsalna yetim# olmaz Riyaya boyanm mllrin (llah v lvi alml he% bir la$si olmad*ndan bnd v Garadan arasnda vasit ola bilmz 4Quran6 v iDlas 3saf niyyt9
FBA FBF

+rhi-nhcl-bla*/ 9bn 0bil-1did: ? c Wsh-C2F 5Isuli-#afi7 ?? c Wsh-1J Whdis TA FBJ +2stdr#l-vsail/ ? c Wsh-1B FBK +2stdr#l-vsail/ ? c W s 1B FB@ rtlr i#i crdr: Qz'nl# v $bulolma rtlri rtlrdn bzisi dz'nl# rtin yox& yalnz $bul olma rtin aiddir 2sln& namazda fi#rin yaynmamas #imi >amazn sas tsiri (llaha yaxnlama$ v m"minin merac oldu*undan fi#ir yaynarsa& bu mm#n olmaz (mma bzi mllr mlin dz'nl# rtidir 2sln& dstmaz v niyyt #imi Un#i dstmazsz v niyytsiz namaz batildir 1tta namaz shv edr# dstmazsz v niyytsiz $lsa bel i#inci df namaz $lmaldr 2CC

+,urani-2cid/d bu bard buyurulur: Allaha saf niyytl (riyasz% ir/siz) i$adt 1tm/dn $aqa onlara h18 n $uyurulmamdr"""& (':yyin) * ?)"?E+ """""" <im 5$$i il qarlaa ana mid $slyirs% yax i g0rsn v 5$$in 1tdiyi i$adt h18 /si ri/ qomasn"& ('<hf) * 66E)" (ynin son hisssi saleh mlin ir# v riya il $ar$ olmamasna iardir Qem#& (llaha ibadt edr#n ba$alarn da ona ri# ets#& ixlas yox olara$ ibadtin yalnz zahiri '"r#mi $alar 0ml is "z mahiyytini itirdi#d& nticd& insana bir faydas olmaz >ec #i bu aynin nazilolma sbbi ha$da oxuyuru$: !ir xs 8ey*mbr3s4-in hzuruna 'lib dedi: +Ly (llahn Rsulu= 2n (llah yolunda ehsan verib yaxn $ohum-$rabalarm baa %xram& amma camaat mnim bu mllrimi danb triflynd %ox xohal oluram 2nim bu mllrimin drcsi ndirN/ 8ey*mbr3s4 he% bir s"z demyib dinmdi >hayt& bu ay 3+.hf/ - 11B4 nazil oldu F1B MDls 3safla(m+(9 &ndlr (llah-tala saleh bndlri saf niyytlrin '"r triflyir 2sln& Gusif )ey*mbri34 triflyr#n onu 5mxls7 3saflam4dey yad edir: Iorudan da% (qadn) ona m1yl salmd" -gr 5$$inin dlilini g0rmsydi% (Ausif d) ona m1yl 1drdi" :iz !isliyi v $ia$r8l (zinan) ondan sovudurmaq 8n $1l 1tdi/" Sn/i o% hqiqtn% :izim sadiq $ndlrimizdndir"& ('Ausif) * F=)" 1zrt 2usa34 bard buyurur: (Aa 9hmmd!) <ita$da (3uranda) 9usan da yad 1t! 2qiqtn% o (0z i$adtind) 8ox smimi idi" # $ir 1l8i% $ir !1ym$r idi"& ('9rym) * ?6)" Di!!tlayi! msl 2xls feli sift olub 5safladrlm7 mnasn ifad edir (llahtala bu i#i )ey*mbri 32usa v Gsif4 vsf edr#n onlar 5mxls7
FBO

!u v bu #imi aylrin suliddin& ibadtd t"vhid& ir# v bt)rstliy aid olmasna baxmayara$& riya#arn ibadt edr#n (llahdan ba$asn nzrd tutdu*una '"r mlind ir# vardr !una '"r d hdislrd riyan 'izli ir# adlandrmlar F1B +Tfsiri-,rtbi/ !eyrut %a) 31OJF& 1OJJ4: D? cW s JOM +Tfsiri-mcml-byan/ !eyrut %a):E? c W s AOOM 5!iharl-nvar7: !eyrut %a): HDE?? W s 222M +9ddtd-dn/ !eyrut %a): s 22C 2CA

adlandrr 52xls7 s"z il 5mxlis7 s"z arasnda b"y# fr$ vardr +2xlis/ s"z "tri sda$ti olan adama da deyilir 2sln& dniz tufannda hr eydn li zlm adamlar (llah ixlasla #"my %a*rara$ imdad dilyirlr: (9ri/lr) gmiy mindi/lri zaman (dryada $ata aqlarndan qorxu$) dini (i$adti) yalnz #na mxsus 1dr/ (ixlasla) Allaha dua 1drlr" Allah onlar sa*salamat quruya 8xaran /imi y1n d (#na) ri/ qoarlar"& ('-n/$ut) * >?)" (<afirlri) trafna /0lg salan u a dalar (yaxud qara $uludlar) /imi dalalar $rdy zaman onlar dini (i$adti) Allaha mxsus 1dr/ yalnz #na dua 1drlr" Allah onlar sa*salamat quruya 8xartdqda i8rilrindn $zilri (/frl iman arasnda) orta m0vq1 tutar" (:zilri is 0z /frnd qalar)" Aylrimizi yalnz 8ox xain% nan/or olanlar danarlar!& ('Moman) * CF)" 7izi suda v quruda gzdirn #dur" 7iz gmid olduunuz% gmilr g0zl $ir /l/ vasitsil i8risind olanlar a!ard% onlar da s1vindi/lri vaxt $irdn frtna qo!u$ dalalar hr trfdn gmilrin zrin h um 1tdi/d v srniinlr dalalarn onlar $rdyn (hla/ 1d yini) $aa dd/d sidqi*r/dn Allahn dinin sarlaraq ona $1l dua 1drlr4 '-gr $izi $u thl/dn qurtarsan% 7n /r 1dnlrdn olarq!) #nlar xilas 1din y1r znd haqsz y1r zlm 1tmy% aznla $alayarlar! @tdiyiniz zlm% haqszlq fani dnya mal /imi 0z l1yhinizdir" 7onra hzurumuza qayda aqsnz" :iz d n 1tdi/lrinizi siz x$r v1r yi/& ('Aunus) * FF%FC)" !u aylrdn 5mxlis7 s"znn mahiyyti myyn olur !u s"z sda$t m#tbinin "ncllrini& htta 3dryada tufana u*rad$lar zaman midlri hr yerdn zlb (llah saf niyytl& ixlasla %a*ran4 bt)rst mri#lr v dnya)rstlri d hat edir& halbu#i onlar az #e%mmi& sahil %atd$dan sonra (llah yaddan %xarb i#inci df mri# olurlar Tbii #i& yolun il#in mrhlsind olanlar eytani vsvs v nfsani hvslr $arsnda acizdirlr !u thl#lr $arsnda m"h#m durub "zlrini 'nahdan $oruyanlar is %oxdurlar (mma mxlslr 3saflamlar4 ixlasn il#in mrhllrini u*urla baa vuranlardr 6nlar 'nahszl$ m$amna nail olara$ eytan v nfsi mmarnin 3)isli#lr s"v$ edn nfs4 h"#mranl*ndan $urtulmu v (llah h"#mranl*na daxil olmular Gusif )ey*mbr d bellrindn idi& %n#i Gusif o %tin v %xlmaz b"hranl hallarda da* #imi dayanara$ %tinli#lr sin 'rdi 6 $adn 3;uleyxa4 Gusifdn #am alma$ %n n $dr %aldsa da& yen
2CF

Gusif ona: 5(llaha )nah a)arram&7-dey rdd cavab verdi ,tiyytl onun $anunsuz istyini rdd edr# $adnn rindn "zn $urtarma$ %n $a)ya trf yyrd !a*l $a) Gusifin zn a%ld& (llah ondan "z $eybi yardmlarn sir'mdi bhsiz& nfsi safladrmann bu mrhlsin %atma$ %n ilahi yardmlardan lav ehtiras v hvtl d 3hvayi-nfsl4 m"h#m mbariz lazmdr Pz daxili ist#lrin '"z yuma bilmyib istdiyini edn xs he% vaxt bu m$ama yeti bilmz !ir s"zl& yalnz (llah istyini "z istyindn stn tutub banda ba$a fi#irlr dolandrmayan $lb bel ali drclr yetir# nurani ola bilr 2xlslr cr'sind yalnz btn mllri (llah %n olan xs addmlaya bilr& bel #i bununla ba*l sevimli 8ey*mbrimiz3s4 buyurur: I14 9nim namazm da% i$adtim d% hyatm v 0lmm d almlrin 5$$i Allah 8ndr! #nun h18 $ir ri/i yoxdur" 9n $1l $uyurulmudur v mn il/ mslmanam!& ('-nam) * 6>F%6>C)" Dlas &ard hdislr 2sum imamlar34 ixlas ha$da %oxlu hdis v rvaytlr s"ylmilr Un#i ixlas #on#ret v inc msldir 0mllrin $bulolma drcsi ixlasn mi$darndan asldr 9xlas n $dr %ox olarsa& ml bir o $dr dyrli v $iymtli olar 9xlas tsvvr etm#l&yaxud s"zlri bir-birin $oma$la ml 'ln deyildir 0#sin& ixlas (llahdan #"m# dilm# v nfsi cilovlama$la meydana %xr 0fsuslar olsun #i& bir %ox adamlar "zlrini mxlis hesab edir& la#in h$i$td ixlasdan %ox uza$ olub "z hvayi-nfs v hvtlrin uyurlar 8ey*mbr3s4 buyurur: +Cbrail mn (llah-taladan bunu xbr verdi: +39xlas4 mnim sirlrimdn biridir 2n onu sevdiyim bndlrin $lbin mant olara$ $oyuram /F11 1zrti-<atimeyi-;hra3s 4 buyurur: +.im "z xalis ibadtini (llaha trf y"nldrs& (llah da n yax mslhti 3xeyri4 onun %n '"ndrr /F12 :##izinci 9mam 0li ibn 2usa Riza34-dan bel n$l olunur: 50mirlm"minin34 hmi deyrdi: +Do o adamn halna #i& dua v ibadtini yalnz (llaha mxsus edr# '"rdy eylri $lbin
F11

5!iharl-nvar7: !eyrut %a): HDE?? c W s 2AO W hdis T2AM +2nytil-mrid/ s AC F12 5!iharl-nvar7 HDE?? cW s 2AO 2CJ

'irmy $oymur& eitdi#lri Tanrn ona unutdurmur& ba$alarna veriln nemt '"r #drlnmir 7F1C 9mam :adi$34 52l#7 sursinin i#inci aysini tfsir edr#n buyurur: 5!u ayd (llah-tala %ox ml edni yox& dz'n ml edn xsi nzrd tutmudur Qz'n mld is& (llah $orxusu 3xofu4 il niyytin safl* yana olmaldr/ :onra buyurur: +0mli 3)isli#lrdn4 $oruma$ mlin "zn yerin yetirm#dn %tindir 7F1A 0lbtt& ixlas ld etm# v onu myynldirm# %ox %tin v d$i$ msldir !una ml etm# %ox ziyytlibir idir 8ey*mbr3s4 bu bard buyurur: 52nim mmtim arasnda ir# $ar$ann %o)ur da zrind yeridiyi #imi 'izlnmidir 7F1F 9xlas bard s"ylnilmi hdislr % yer b"lnr: 14 ixlasn nianlriM 24 ixlasn amillriM C4 ixlasnn faydalar 149xlasn nianlri !u b"lmd hdislri misal 'tirib sonra da ondardan ntic %xaraca*$: `8ey*mbr3s4 buyurdu: 5 2xlisin d"rd lamti vardr: $lbi )a#& bdn zvlri sa*lam& xeyri %ox& sirri is thl#sizdir 7F1J `0mirlm"minin34 buyurmudur: K222222mllri" davran+(+ a(.arda v 1izlind )yni Clan (Ds" h!i!tn" -z mantini -dmi(" i&adtini is safla(d+rm+(d+r222222LM8N `79xlasn sas 'nahdan %#inm#dir 7F1@ `78rhiz#arl$ mxlislrin $aydasdr 7F1O
F1C F1A

5Isuli-#afi7 ?? cW s 1J W 9xlas fsli W hdis TC 5Isuli-#afi7 ?? cW s 1JM +Tfsiri 0lmizan/ DD cWs 11M 5!iharl-nvar7: !eyrut %a): HDE?? cW s 2CBM +0xla$i bbr/: s 1K F1F +2stdr#l vsail/ ? cW s 12 F1J +Thfl-$ul/ s 1J F1K +>hcl-bla*/ 2J-c m#tub F1@ 5!iharl-nvar7 !eyrut %a): HDD?E c W s 21C F1O +,rr/in m"vzuya '"r mndricat: s 1AO 2CK

`7Dalis ibadt insann (llahdan ba$asna mid ba*lamayb 'nah iltm#dn savay bir eydn $orxmamasdr 7F2B `9mam !a$ir34 buyurur: 5Imidi mxlu$dan #silmi xsdn ba$a he% bir abid (llaha layi$ ibadt etmir !u zaman (llah-tala buyurur: 5!u& mnim xalis bndmdir 7 :onra onu zizlyib mehribanl$la $bul edr 7F21 `9mam :adi$34 bel buyurmudur: 5Dalis ml odur #i& (llahdan ba$a bir #sin sni triflmsini istmysn 7F22 `9mam :adi$34-dn n$l olunur: 5(llaha xatir etdiyi mllr '"r xal$n onu triflmsini sevmyn xsdn ba$a he% #im ixlasn mahiyytin vara bilmz 7F2C `!a$a bir hdisd is bel n$l olunur: +8ey*mbr 3s4-dn sorudular: 59nsann nicat nddirN7 !uyurdu: 5>icat yalnz v yalnz ibadti insanlarn razl*na '"r yerin yetirmm#ddir 7F2A ,eyd: !urada bir mslni $eyd etmyi "zmz borc biliri# !a$alarnn trifin '"r& hr hans bir xeyir iin '"rlmsi riya adlanr& %n#i burada t#anverici $vv xal$dr 0'r xeyir mldn m$sd yalnz (llahn razl*n ld etm# v mrin itat etm# olarsa& ml sahibinin triflnr#n xohal olmasna baxmayara$& bu& riya deyil 9nsann mvff$iyyt v yax ad $azanma* sevmsi& m*lubiyyt v )is ada $ar son drc nifrt bslmsi tbii haldr !elli#l& bel bir hal riya v "zn '"strmy dlalt etmir 1zrti-9brahim (llah-taladan bel istyir: 7onra glnlr arasnda mn yax ad qismt 1t! (Nl / nsillr mni hmi yax yad 1tsinlr% xatirimi ziz tutu$ adm h0rmtl 8/sinlr!) ('(ra) * ,=)" :"zsz #i& insanlarn trifi& tn$idi& mzmmti v razl* mlin sasna& yaxud onun #eyfiyytin tsir '"strrs& burada ixlas bh do*urur ;irar bel n$l edir: +!ir 'n 9mam !a$ir34-dn sorudum:
F2B F21

1min mnb: s 22O +2stdr#l-vsail/ ? cW s 1B F22 5Isuli-#afi7 ?? c W s 1J W hdis TA F2C +9ddtd-dai/ !eyrut %a): s 21KM +2i#atl-nvar/ s 11 F2A +9ddtd-dai/ s 22@ 2C@

-!iri xeyir i tutar#n ba$asnn onu '"rdyn duyub sevinrs& bu& riya hesab olunarmN 1zrt buyurdu: -!unun he% bir eybi yoxdur& %n#i ham yaxl$larnn di'rlri arasnda a#ar olmasn sevir& la#in insan ehtiyatl olmaldr #i& xeyir mllri camaatn trifin '"r yerin yetirmsinF2F !a$a bir hdisd bel s"ylnilir: 8ey*mbr3s4-dn sorudular: +9nsann xeyir mlin '"r cmiyytin onu triflmsi ha$da n dey bilrsinizN/ !uyurdu: 5!u& m"min n$d veriln dnya mcdsidir !ir mcd d axirtd verilc#dir (llah-tala +,uran/da bu bard bel buyurur: :u gn sizin m dniz altndan 8aylar axan nntlrdir"&?F> Qem#& insann sas m$sdi yalnz (llahn razl*n $azanma$ v onun mrlrin itat etm#dirs& trafda#larn trifi v triflnnin sevinmsi riya olmayb ixlasla he% bir tzad t#il etmir !u bal* verdi#dn sonra bel bir sual ortaya %xr: ba$alarn yax ilr tvi$ etm# ixlasa ziddirmiN 1dislrdn bel baa dlr #i& bel ilr ixlasa zidd olmayb& onu $vvtlndirir Un#i ixlasda n mhm amil ibadtd smimiyytdir !a$alarn xeyir mllr dvt etm#& yaxud $id v mzhbi $bul etm# #imi stnl# t#il edn amillr ixlasa zidd olmama$dan lav& onun #eyfiyytini bir az da artrr Ibeyd adl bir nfr deyir: +9mam :adi$34-dn sorudum: -0trafda#lar czb edib namaza hvslndirm# %n namazn '"zl avaz v tmiz $iratl $lan riya etmirmiN 9mam :adi$ 34 buyurdu: -Deyr& bu& riyaya aid olan hallardan deyildir /F2K 2hur bir hdisd 9mam :adi$34 buyurur: +Camaat 3ha$$ yoluna4 t#c s"zl dvt etmyin 6nlar 'r# sizdn t$va& fda#arl$& namaz v ba$a xeyir mllr d '"rsnlr& %n#i bu& yax ilri tbli* etm# %n n '"zl vasitdir 7 !u hdislrdn bel baa dlr #i& ibadtlrd bzi xeyirli niyytlr stnl# verm# he% d ixlasa zidd deyildir 0#sin& bu #imi hallar
F2F

5!iharl-nvar7 HD?D cW s 2OAM +Esail-i/ ? cW s FF F2J 5!iharl-nvar7 HD?D cW s 2OA F2K 5!iharl-nvar7 HD?D cW s CB1M +Esail-i/ ? cW s FJ 2CO

m$bul saylr& %n#i hr i#i niyyt mnvi dyr mali#dir !urada he% bir xsi v maddi $rz yoxdur 0slind bel niyytlrdn istifad etm#l insan bir oxla i#i hdfi niana alm& yni hm "z vzifsini yerin yetirir& hm d ba$alarn xeyir v yaxl*a dvt etmi olur !una '"r d vacib ibadt v sd$lrin a#arda verilmsini 'izlind verilmsindn stn tutmular 2sthb mllr v ianlr is bunun #sin olara$ 'izlind verils& daha yax olar Un#i vacib mllrd riya ehtimal msthblrdn daha azdr Qem#& ba$alarnn hvslndirilmsi %n bu $bildn olan vacib mllrin a#arda hyata #e%irilmsi yax $arlanmdr (mma msthb mllrd riyann yaranmasna %ox ehtimal oldu*undan 'izlind hyata #e%irilmsi m$sduy*un bir idir 0'r bir nfr "zn tam surtd arxayndrsa v onda he% bir riya bhsi yaranmayaca*na mindirs& insanlar clb etm# %n msthb mllri a#arda yerin yetir bilr #ti, Tlim v hvslndirm i#inci drcli olub& (llah $arsnda itat etm# #imi sas m$sd dayarsa& bunun ixlasa he% bir ziyan olmaz !a$a s"zl& insann ibadt v itat hazrl* y#s# drcd olarsa v (llah mrindn ba$a fi#rind he% bir $rzi olmazsa& onu yerin yetirm#dn l %#mz !el bir vziyytd 3ba$alarn hvslndirm# #imi4 xeyirli niyytlr he% bir mane t"rtmir Ha#in bu niyytlr ibadtin sasn t#il edrs& bunlarn olmas il ibadt "z mahiyytini itirrs& f$ihlrin fitvalarna sasn& bel ibadtlr batildir 2llifin fi#rinc& stnl# t#il edn xeyirxah niyytlr ibadtin sas il yox& onun #eyfiyyti il ba*ldrsa& ixlasla ziddiyyt t#il etmyib mlin batil olmasna sbb olmaz 2sln& 'r bir xs namaz (llahn mrin itat etm# m$sdil $lar#n ba$alarn hvslndirm# %n namazn $irat 3$rammati# chtdn dz'n oxunuuna4 v '"zlliyin %ox di$$t yetirrs& yaxud birini ayltma$ %n hr hans bir zi#ri ucadan oxuyarsa& namaz batil olmaz :"zsz #i& ssin '"zlli# v dz'n oxunua riayt etm hvslndirm# niyytil yox& "zn '"strm m$sdil olarsa& bu& riya hesab olunur !el olan halda ibadtin dz'nly d bh altna dr Qi'r trfdn& savab $azanma$& zabdan $urtarma$& yaxud ehtiyaclarn "dnilmsi %n ediln hr hans bir ibadtin 3ixlasla4 smimiyytl he% bir ziddiyyti yoxdur !una '"r d +,uran/ aylrind v hdislrd bndlrin ruhlandrlmas %n savab v zab
2AB

bard %ox s"ylnilmi& hdis alimlri trfindn bu ha$da %ox #itablar yazlmdr 1m%inin dualarn $bul olunmasna '"r d xsusi ibadt v zi#rlr "yrdilmidir !ir s"zl& (llah dr'ahndan dilm# v onun 'eni mrhmtin s*nma$ 3ixlas4 smimiyytl he% d tzad t#il etmir 0#sin& ixlas& smimiyyt el budur Dlasda trddd 9xlas v riyadan uza$lamada %ox ehtiyatl olma$la yana bzn bu hal ifrata varb trddd %evrilir Uox vaxt yolun vvlind olanlar bu bhlr $a)lrlar !el oldu$da bhy etina etm# olmaz !u cr tsvvrlri xatrlama$la narahat olma*mz riyann olmamasn '"strir !u& bizi dz yoldan azdrma$ %n eytann n"vbti hiylsidir 8ey*mbr3s4-dn bel n$l olunur: +0'r bir xs namaz $lar#n eytan onu riya il aldadarsa& im#an %atd* $dr namazn uzatsn 1m%inin uxrvi 3axirt aid4 bir il m*ul oldu*u zaman& eytann 3vsvssin4 bhsin uymayb "z iini davam etsin (mma lind#i i dnyvi olarsa& yubanmadan onu tr# etsin /F2@ !a$a bir hdisd deyilir: 8ey*mbr 3s4- +Ly (llahn Rsulu& bizlrdn bzimiz oruc v ya namaz halnda olar#n eytan bizi bhlndirib riyaya s"v$ edir&/s"yldi#d o 1zrt 3s4 buyurdu: +> vaxt bel olsa& deyin: 9lahi= !il-bil sn ri# $oma$dan )nah 'tirirm v bilmmzli#dn etdiyim mllr '"r sndn ba*lanma$ dilyirm /F2O .in,i hiss: 9xlasn amillri: 14 +G$in ixlasn mnyidir /FCB 24 +9xlas y$inin meyvsidir /FC1 C4 +0mlin safl* $tiyyt v '"zl dncdn irli FC2 'lir /
F2@ F2O

+!iharl-nvar/: HD?D cW s 2OF Gen orda: HD?D cW s CBC FCB +,rr/ mndricat: s ACCM FC1 Gen orda: s O1M FC2 Gen orda: s O2M 2A1

+9nsann ixlas onun iman il "l%lr /FCC +9xlas elm v mriftin tzahrdr /FCA +9xlasn sas yalnz (llaha midvar olma$dr / FCF 50mllrinin saf olmas %n arzulara az $a)l 7FCJ 59xlas ibadtin bhrsidir 7FCK !ir s"zl& ixlas y$in& iman& elm& yalnz ulu Tanrya ba*lanma$& arzular azaltma$ v ibadtin mhsuludur ?@n, hiss: Dlas+n fayda v nti,lri ,lbin bsirti v nurlanmas: 8ey*mbr3s4 buyurmudur: 5!nd $rx 'n ardcl olara$ mllri smimiyytl yerin yetirrs& hi#mt v mrift $lbindn dilin axar 7FC@ 24 1i#mt v mrift: 1i#mt& mrift ixlasn fayda v tsirlrindn biridir !u msly yuxarda# hdisd toxunuldu C4 !tn mxlu$larn 3mxlis4 insan $arsnda ram olmas: 5bhsiz& hr ey m"min $arsnda boyun yib ona tabe olar !nd 'r mxlis 3saf niyytli4 olarsa& (llah- tala onun $orxusunu hr eyin& htta yerin hratlarnn& '"yn $ularnn bel $lbin salar 7FCO A4 9xlas saysind Tanrnn nzri hmi bnd zrind olur (llah-tala buyurur: +0'r bndm safniyytli v (llahsevr olarsa& onun btn ilrini "z "hdm '"trrm 7FAB F4 :adt v #ama %atma$: 0mirlm"minin34 bel buyurmudur: +Dobxt olma$ istyirsizs& mllrinizi saf niyytl '"rn /FA1

A4 F4 J4 K4 @4

14

FCC FCA

Gen orda: s OCM Gen orda: s O2M FCF Gen orda: s ACBM FCJ Gen orda: s 2BM FCK Gen orda: s O1 & FC@ 5!iharl-nvar7 !eyrut %a): HDE?? cW s 2A2M FCO 5!iharl-nvar7 HDE?? cW s 2A@ W hdis T21 FAB Gen orda:HDDD?? c W s 1CJ W hdis T1JM +2isbah-ri/ :cd fsli FA1 +,rr/ mndricat: s OC 2A2

+9xlas n b"y# sadtdir /FA2 J4 0mllrin $bul olunmas: :evimli 8ey*mbr 3s4 buyurmudur: +Ly mslmanlar= 0mllrinizi (llah-tala %n saf niyytl yerin yetirin& %n#i Tanr yalnz safniyytli mli $bul edir /FAC K4 9badtin #amilliyi: Qo$$uzuncu imam hzrti-Cavad34 buyurur: +9badtin n stn ixlasdr /FAA 9badtin sasnda smimiyyt durur ,alan mllr saf niyyt saysind ibadt #imi formalaara$ #amillir 9xlasn fayda v tsirlri& s"zsz #i& sayd$larmzdan daha %oxdur FAF 2ara$lananlar aidiyyat olan #itablara mracit ed bilrlr !hsin xlassi: :"yldi#lrimizdn bel anlald #i& islamda mlin #miyytindn %ox& onun #eyfiyytin daha art$ hmiyyt verilir !a$a s"zl des#& (llah dr'ahnda dyrli hesab olunan saf niyytdir 0mlin %oxlu*u Tanrya yaxnlama*a sbb ola bilmz 2"vzu il ba*l msumlardan bzisinin hyatna aid hvalatlar burada $eyd ets#& m$sduy*un olard Imid ediri# #i& biz hammz o ali Cnablarn hyatn "zmz "rn# '"trb onlarn ardnca 'edcyi# 1zrti 0li 34-nin ixlasndan bir nmun R#u halnda sd$: 0mirlm"minin34 r#u halnda i#n barma*nda# zyn f$ir verdi :onra bu ay nazil oldu: 5:izin haminiz 3rhbriniz& m"vlanz4 (llah& 6nun 8ey*mbri v namaz $lb r#u halnda z#at vern imanl xslrdir 7 3+2aid/ - FF4 Guxarda# aynin o Cnab bard nazil olmasnn sbbi he% bir tmnna& t##r '"zlmdn 9mamn bu ii yalnz (llahn razl$ v mhbbtini $azanmas %n etmsidir 8ey*mbr3s4 2##dn 2diny mhacirt etm# $rarna 'ldi#d 0mirlm"minin34 6nu $oruma$ v (llahn razl* namin
FA2 FAC

Gen orda: s O1 +Tfsiri ,rtbi/ E cWs 1@B W +>isa/ - CJ-nn tfsiri FAA +!iharl-nvar/: HDE?? cW s OAO FAF !urada sda$tin bzi fayda v tsirlrini lav olara$ $eyd etm# olar: 14 (llahn vilaytini $bul edib eytann vilaytindn %xma$M 24 (zadli# 3azad fi#irli olma$& (llahdan ba$asnn $arsnda yilmm#4& mvff$iyyt v br#t& mld )a#l$ v thart& ali fi#irli olma$& a$ibtin xeyirli& mllrin s*orta olmas v s #imi #e%n rvaytlrdn bu nticlri %xarma$ olar 2AC

8ey*mbr3s4-in yata*nda yatd !ununla ba*l aa*da# ay nazil oldu: 59nsanlarn elsi d vardr #i& (llahn razl*n $azanma$ yolunda 3(llah rizas %n4 "z cann fda edr (llah Pz bndlrin $ar %ox mehribandr=7 3+!$r/ - 2BK4 +1l-ta/ 3+9nsan/4 sursinin nazil olmas: +1l-ta/sursi 8ey*mbr3s4 0hli-beytinin rfin nazil olmudur 9bn (bbas bu bard yazr: +9mam 1sn34-l 9mam 1seyn xstlnmidi 8ey*mbr3s4 shablrindn bir ne%si il ua$lara ba %#r#n bel buyurdu: 5Ly 0blhsn= Pvladlarnn tezli#l sa*almas %n nzir etsydin& yax olard 7 :onra 0li34& <atim3s 4 v onlarn xidmt%isi <izz nzir etdilr #i& 'r ua$lar sa*alarsa& % 'n oruc tutarlar FAJ 1zrti 1sn 34-l hzrti-1seyn 34 sa*ald$dan sonra onlar "z hdlrin sadi$ $alb verdi#lri s"z yerin yetirdilr 0mirlm"minin 34 % #ilo$ram ar)a borc ald& <atim3s 4 onun %d birini dyirmanda ydb ailnin sayna '"r be %"r# biirdi 9ftar a%ar#n $a)ya bir diln%i 'lib dedi: +:alam olsun siz ey 2hmmd3s4-in 0hli-beyti= ;avall bir mslmanam 2n bir az yem# verin (llah vzind siz behit yem#lri ta edr/ 6nlar iftar a%ma$ %n "zlrin '"trd#lri %"ryi diln%iy verdilr& 'ec su il iftar a%b ac yatdlar 9#inci 'n oruc tutdular 9ftar a%ar#n bir yetim ua$ 'lib #"m# istdi 1min 'n d fda#arl$ edib yem#lrini ona verdilr Pzlri is iftar su il a%dlar I%nc 'n oruc tutub 'n batar#n bir sir 'lib ac oldu*unu bildirdi Rsuli-#rm 3s4-in 0hli-beyti vvl#i i#i 'n oldu*u #imi& yem#lrini ona verdilr :hr hzrti-0li34 "vladlarnn lindn tutub 8ey*mbr3s4-in hzuruna 'tirdi (llahn Ll%isi 3s4 onlarn acl$dan ta$tdn ddyn mahid edib buyurdu: +:izi bu halda '"rm# mn %ox a*r 'lir / :onra 8ey*mbr3s4 aya*a $alxb onlarla bir' <atim3s 4-nin evin 'ldi Y"rd& $z mehrabda ibadt edir& acl$dan o $dr ar$layb #i& '"zlri drin db 8ey*mbr 3s4 bu hal mahid etc# %ox narahat oldu !u zaman Cbrail nazil olub dedi: 5Ly 2hmmd= (l bu mbar# surni (llah-tala bel bir aily '"r sni tbri# edir 7 :onra mbar# 51l-ta7 sursini o 1zrt oxudu FAK
FAJ

!hrani 5Tfsiri !rhan7-da yazr: +1sn34-l 1seyn34-d onlarla bir' nzir etdilr / FAK +0l *dir/ ??? cW s 11M 2AA

!tn bunlar smimiyyt v saf mhbbtdn do*ur !unu tsvvr etm# bel bizim %n %tindir !u ailnin mlinin hmiyyti bard +,uran/da bel buyurulur: #nlar 0z itahalar 8/diyi halda y1myi yoxsula% y1tim y1dirrdilr" (H sonra da y1dirtdi/lri /imslr $1l d1yrlr4 :iz sizi an aq Allah rizasndan 0tr y1dirdiri/" :iz sizdn ($u 1hsan mqa$ilind) n $ir m/afat% n d $ir t//r istyiri/"& ('Gnsan) * ,%+)" :##izinci imam 0li ibn 2usa Riza34 burada %ox inc bir mtlb toxunur: 5 0mirlm"minin34 he% yerd s"ylmdi #i& biz siz (llah rizasna yem# veriri# 0#sin& onun bu saf niyytini "z demdn (llah-tala belc a#ar etdi 7 3+Tfsiri !rhan/ ?E cW s A124 ,eyd ed# #i& smimiyytin bel drcsin yetimyin "z %ox %tin bir msldir !tn mllri yalnz v yalnz (llah %n '"rm# hr #sin ii deyildir v he% #s d bunu iddia ed bilmz 9badt yeni balayan insanlarn bu #imi iddialar bobo*azl$dan ba$a bir ey deyildir& la#in bunu bilib myus olma*a dymz Un#i "znislah& nfsani zhmt cismani m$ v idmana bnzyir !dn trbiysind m$in zruri oldu*u halda& azdan balayb tdricl yuxar $alxrlar 1m%inin $hrmanl$ zirvsin yetim# mm#n oldu*u #imi& ruhun trbiysind d azdan balayb #amil ixlas drcsini ld etm# olar (*rl$$aldrmada yn'l %#ilrdn a*r %#ilr artd* #imi& xla$ mslsind d bndli# v ixlas meydannda $hrmanlar yetidirm# %n azdan %oxa do*ru irlilm# lazmdr .amilliyin ali drclrini fth etmi xslr zhmt v ziyytsiz bunlara nail olmamlar 0#sin& illrl zhmt %#ib ehtiras v hvtl 3hvayi-nfsl4 mbariz a)arm& "z niyytlrinin safl* v yalnz (llahn razl* %n vziflrini yerin yetirm#d zml %alm v uca Garadann #"miyi il& nhayt& #amilliyin ali drcsin nail olmular !unu da $eyd etmliyi# #i& insan "mrnn sonuna #imi ixlasn $orunub saxlanmas %n (llahdan hmi yardm dilmlidir Un#i
!u hvalat 5Tfsiri brhan7 ?E cW s A12-d& 5^aytl 2ram7 s CK1&CK2-d& 50mali :du$7 s 212&21F-d ba$a #ild d n$l olunmudur 2AF

yolun ortasnda el manelrl zliri# #i& onlar "tb yola davam etm# %ox %tindir Jiya Tr# edilmsi zruri olan sas xsusiyytlrdn saylan riya bard $saca mlumat vers#& m$sduy*un olar Riya insann di$$tini "zn clb edib& mllrinin a#arlanmas v "zn '"strmsi %ndr Jiyan+n lamtlri (y v rvaytlr sasn riya#arlara aa*da# xsusiyytlri aid etm# olar: 14 mnafi$ v i#izldrlr M 24 xal$n '"z $arsnda hvsl& b"y# ruhiyy il ibadt edirlr M C4 t#li#d d#n v halszdrlar 3ibadt $ar4 M A4 btn ilrd hamnn onlar triflmsini sevirlrM F4 onlar triflynd mllrini artrrlarM J4 triflnmynd mllrini azaldrlarM K4 hiyl'r v #l#bazdrlarM @4 etdi#lri yax mllri ba$alarnn zn vururlarM O4 insanlarn boynuna minnt $oyurlarM 1B4 insanlarn lin '"z di#ib (llaha tv##l etmirlrM 114 (llah $lbn yox& dild zi#r edirlrM 124 "znsevn v lov*adrlarM 1C4 $arn$ulu v rahatl$ sevrdirlr !ununla la$dar bir ne% ay v hdislr di$$t yetir#: @y iman gtirnlr! 7dqlrinizi maln riya/arlqla (0zn xalqa g0strm/ 8n) srf 1dn% Allaha v axirt gnn inanmayan xs /imi% minnt v ziyyt v1rm/l !u8a 8xarmayn"""""""""& (':qr) * F>=)" 9nafiqlr Allah aldatmaa 8alrlar" 2ad$u/i slind (Allah) onlar aldadr" #nlar namaza durduqlar zaman (y1rlrindn) tn$lli/l (/0nlsz) qalxar% 0zlrini xalqa g0strr v Allah olduq a az yad 1drlr"& ('Nisa) * 6=F)"
2AJ

Hay halna o namaz qlanlarn /i% onlar namazlarnda qafildirlr (shln/arlqlar zndn namazlarn vaxt*vaxtnda qlmazlar)" #nlar (i$adtlrind) riya/arlq 1dr% (xalqa) z/at v1rmyi qadaan 1drlr"& ('9aun) * =%?%>%;)" (@y m0minlr!) Aurdlarndan t/$$rl% 0zlrini amaata g0strm/ 8n 8xanlar v (insanlar) Allah yolundan d0ndrnlr /imi olmayn""""""& ('-nfal) * =;)" 8ey*mbr3s4 buyurur: 5 3Riya#ar4 t#li#d sst v halsz& xal$n '"z $arsnda is fal v %alandr 6nun btn ilri ba$alarnn trifin hris& btn mllri insanlar arasnda "zn '"zl v xeyirxah cilvlndirm# %ndr 7FA@ 0mirlm"minin34 buyurur: 5Riya#arn % lamti vardr: ba$alarnn '"z $arsnda 3ibadt $ar4 y#s# ruhiyyli& t#li#d is sst v halszdr Dal$n onu mllrin '"r triflmsini sevir 7FAO Riya nticsind mlin batil olmas Riya insann ibadtini batil v mhv edir (llah-tala 5!$r7 sursinin 2JA-c aysind riya#arl$la sd$ )aylama* minnt $oyma$& ziyyt verm#l yana %#r# batil bilir <$ih v ariflr d mllrin he% u*ramasnda riyan n sas amil hesab edirlr Riya czam mi#robu #imi ibadti i%ridn %rdb mnasz edir Riya#arl$la '"rlm mllr birc df #lyin smyi il #"#ndn $o)an $urumu a*ac #imidir (mandr& riyadan %#inin& bu bard hmi (llaha )nah a)arn (*lar '"z v tvssl etm#l "znz bu u%urumdan $oruyun ,oy 5:hifeyi-:ccadiyy7 dualarnn bu stirlri '"z yalar il birc dilinizin zbri olsun: 5 9lahi= 9badtlrimizi riya l#sindn tmizl #i& ibadt edr#n ba$asn :n ri# etmy# v m$sdimiz :ndn ba$a he% #im olmasn 7 3AA-c dua4 9mam :adi$34 buyurur: 5Riya#arl$la '"rlm mldn ba$a (llah btn xeyir mllri $bul edir 7FFB !a$a bir rvaytd is o ali Cnab s"ylyir:
FA@ FAO

+Thfl $ul/ !eyrut %a): s 1K +Isul .afi/ ?? c W s 2OF W hdis T@ FFB Gen orda: s 22C 2AK

5(llah-tala buyurur: +2n n yax ri#m 3Qem#& ey bndm& ibadtd ba$asn mn ri# $oma= Un#i4 :af niyytl '"rlm mldn ba$a #im n $dr riya#arl$la xeyir ml '"rrs& onun he% birini $bul etmrm 7FF1 5!tn riya#arl$lar ir#dir .im xal$a '"r ilyrs& muzdu xal$n boynuna& (llah %n ilyrs& savabn (llah verc#dir 7FF2 2hmmd ibn Irf bel yazr: 9mam Riza34 mn buyurdu: 5Eay olsun sn& ey Irfnin o*lu= !a$alarnn xatirin yox& saf niyytl hr#t et Un#i hr #im (llahdan $eyrisi %n ml edrs& Tanr onu mlinin "hdsin $oyar 7FFC !a$a bir hdisd 8ey*mbr3s4 buyurur: 52l#lr bir bndnin mlini yuxar a)aranda sevinir& la#in yax ilr #imi '"rnn o mli yuxar a)aranda (llah-tala buyurar: +6 mllri :iccin 3'nah#arlarn mllrinin mh#msin4 atn& %n#i hmin mllr mn xatir yox& riya zndn yerin yetirilmidir 7FFA 0mldn sonra riya !"y# f$ihlr buyurmular #i& mldn sonra riya etm# ibadti batil etmir& %n#i ml "z yerind do*ru v dz'n yerin yetirildiyindn sonradan edilmi riya#arl$ onun #eyfiyytini dyimir& amma bzi hdislrd s"ylnilmidir #i& mlini ba$alarna dem# hmin mlin savabnn azalmasna sbb olar !unu t#rar etdi#d is "zn riya rn'ini alr& belli#l& ibadti batil v mhv edir !una '"r d #i%i# bir shv yol verm#l %#ilmi zhmtlrin hdr 'etmmsin di$$t yetirmliyi# 9mam !a$ir34-dn n$l olunur: 0mli $oruyub saxlama$ onu yerin yetirm#dn %tindir :orudular #i& mli $oruyub saxlam$ ndirN !uyurdu: +9nsan (llaha xatir saf niyytl sd$ verir v bu 'izli ml #imi onun mllr #itab%asna yazlr :onra hmin hr#ti ba$alarna dediyindn a#ar

FF1

+Isul .afi/ ?? cW s 2OF W Riya fsli W hdis TO +2stdr#l vsail/ ? cW s 12 FF2 +Isul .afi/ ?? cW s 2OC FFC Gen orda: s 2OA W hdis TF FFA Gen orda: ?? c W s 2OA W hdis TF 2A@

xeyir ml #imi $eyd olunur !unu t#rar etdi#d is o i onun mllr #itab%asndan silinib yenidn riya #imi oraya yazlr /FFF +>cm/ sursinin otuz i#inci aysinin 35 Pznz tmiz %xartmayn 6& (llahdan $orxub )is mllrdn %#innin #im oldu*unu n '"zl bilndir=74 tfsiril ba*l imam :adi$34-dn bel n$l olunur: 5Pzn tmiz %xartma v triflm insann xeyir mllrini& oruc& namaz v sair ibadtlrini ba$alarna danmasdr7 :onra yen buyurur: 52"minlrdn bzisi hzrti-0li34-nin hzurunda namaz& orucu v di'r ibadtlrindn s"hbt a%mdlar 1zrt s"yldi: +(mma mn 30li4 'ec-'ndz yatram (rada vaxtm olanda yen d yatram/ FFJ !u s"z 9mam34 #inay il nsiht m$sdil demidir #i& safniyytli bnd "zn triflyib hr#tlrini ba$alarnn zn vurmasn !una '"r msthb ml& ibadt& sd$ v ehsanlarn 'izlind edilmsi buyrulmudur& %n#i msthb mllr vacib ibadtlrdn daha %ox riya v eytani vsvslr mruz $alr Riya b"y# 'nahlardandr Riya mli batil etm#dn lav& hm d b"y# 'nahlardan saylr& %n#i riya ir# drcsinddir ir# is n b"y# 'nahlardan hesab olunur 8ey*mbr3s4 bir hdisd buyurdu: 5bhsiz& sizin %n $orxdu*um ey #i%i# ir#dir :orudular #i& ey (llahn Rsulu& #i%i# ir# ndirN !uyurdu: +Riya (llah-tala $iyamt 'n bndlrinin m#afatn vern zaman riya#arlara bel xitab edr: Yedin ibadt etdiyiniz xslrin yanna= Y"rn& mllrinizin m#afatn onlardan ala bilrsinizmiN7FFK !a$a bir rvaytd is 8ey*mbr3s4 buyurur: 5Riya#arl$la namaz $lb oruc tutan xs mri#dir 7FF@ Rvaytlrin birind is o 1zrtdn bel n$l olunur: 51$i$tn& chnnm riya#arlarn lindn ah-nal edr :orudular #i& ey (llahn Rsulu& chnnmin ati nec ah-nal ed
FFF FFJ

+Esail-i/ ? cW s FF Gen orda: ? cW s FA FFK +9ddtl dan/: s 22@ FF@ +Tfsiri ,rtbi/ D? cW s K1W +.hf/ - 11BM +9ddtd dan/: !eyrut %a): s 21KM +!iharl-nvar/: !eyrut %a): HDE?? cW s 222 2AO

bilrN !uyurdu: Riya#arlarn d%ar oldu*u at zabnn hrartinin iddtindn/ 3!l# d burada m$sd riya#arlarn at zabnn 'urultusudur 4FFO Gen 2hmmd 3s4-dn bel n$l edirlr: 5 ,iyamt 'n mllrini riya#arl$la yerin yetirnlr deyilr: :iz namaz& orucu& sd$ni& cihad& ,uran oxuma* camaat arasnda ha$$nzda danlma*a '"r yerin yetirdiniz Dal$ da sizin ilriniz ha$da bir-birin dand 7 :onra buyurdu: 5Chnnm ati n birinci bunlar yandraca$dr 7FJB 1zrti 0li34 buyurur: 5Riya ir#dir 7FJ1 !hsin xlassi .e%n bhslrdn bel nticy 'liri# #i& insan sadtinin bn"vrsi saf niyyt v ixlasla bndli# etm#dir 0'r biri riya $oxulu i '"rrs& 9lahinin dr'ahnda $bul olunmaz& ,iyamt 'n libo mhr %"ln daxil olar Un#i dnyada el bir ml '"rlmmidir #i& cr v m#afatn axirtd alsn !una '"r d hr bir mli bnd %n yox& yalnz v yalnz (llaha xatir etm# lazmdr 0'r bir xs 'izlind (llaha xatir xeyir i '"rrs& Sca Tanr el bu dnyada da onu xeyirli bir insan #imi xal$a tantdraca$dr !el buyurulur: 5Yizltm# sndn& a#ar etm# mndn7 3+9ddtddin/ !eyrut %a): s 21@4 Riya yalnz ibadt v ibadt xara#terli mllrd haram buyurulmudur !a$a mllrd is mli dyrsiz etmsin baxmayara$& haram olmas ha$da bir dlil& sbut ta)mad$ (llah is daha yax bilndir

FFO

+Tfsiri ,rtbi/ ?D cW s 1AM +2stdr#l vsail/ ? c W s 11 FJB Gen orda: ?D cW s 1A FJ1 +9ddtd dan/: !eyrut %a): s 21@ 2FB

2F1

2F2

3Jiyazt9 Gahidli. v nfsl ,ihad 9l#in mrhllrdn biri d riyazt v nfsl cihaddr 3Riyazt4 zahidli# dedi#d m$sdimiz tr#idnyal$& hindular #imi "zn $a)lma& #ils #eilri& sufilr& drvilr deyildir 0#sin& burada vacib mllri da& haram buyurulmular tr'itm& di'r xeyirxah mllr "zn mcbur etm v "yrtm nzrd tutulmudur 9nsan nfsi tbii olara$ rifah v rahatl$ ardnca 'zir 1eyvani ist#lr& hvt sir olara$ vacib mllrd shln#arl$& 'naha batma$ v $anunlar )ozma*a daha %ox meyl edir !una '"r d heyvani nfsi ram edib itat 'tirm# %n 3hvayi nfsl4 ehtiras v hvtl mbariz& onun islah olunmasna 3normalladrlmasna4 %alma$ lazmdr Riyazt dedi#d % ey nzrd tutulur: birincisi& ha$$a $ovuma*a mane olan mllri aradan $aldrma$M i#incisi& heyvani nfsi& mli $l mti etm#M %ncs is& insan ilahi feyz v hidaytlri& $eybi yardmlar $bul etmy hazrlama$ +,urani-.rim/d bu bard buyurulur: :izim urumuzda ihad 1dnlri 0z yolumuza (haqq yoluna) hidayt 1dri/"& ('-n/$ut) * >+)" Qaxili dmnl mbariz 9nsann n thl#li dmni olan nfsl mbariz& bhsiz& %ox %tin bir idir Rvayt v hdislrd hvayi-nfsi tr# etmyin zruriliyi bard d"n-d"n s"hbt a%lmdr !u rvaytlrdn bzilrini nzrinizdn #e%iriri# 0mirlm"minin34 buyurmudur: 59nsann n $orxulu dmni onun nfsidir 7FJ2 !a$a bir rvaytd is buyurur: 5:nin n yaxn dmnin nfsindir 7FJC 5:nin nfsin d"y#n dmn v misilsiz hcum%udur 0'r ondan $afil olsan& sni "ldrc# 7FJA 5Qmninizl vurudu*unuz #imi& hvayi-nfsinizl d vuruun 7FJF 9mam :adi$34 bel buyurmudur:

FJ2 FJC

+,rr/ mndricat: s COC yen orda: s CO2 FJA yen orda: s CO2 FJF 9bn 0bil 1did +rhi-nhcl-bla*/ DD cW s C1A 2FC

5Qmninizdn %#indiyiniz #imi& hvayi-nfsinizdn d %#inin 7FJJ :di irazi +Ylstan/ srind yazr: !ir arifdn sorudular: -8ey*mbr3s4 buyurur #i& insann nfsi onun btn dmnlrindn $at v thl#li dmndir !u hdisin mnas ndirN 1zrti-2hmmd3s4 dedi: -Un#i hr hans bir dmnin yaxl$ etsn v ya istdiyini ona versn& sninl dost olar& amma nfs n $dr yaxl$ edib istdiyini vers#& dmn%iliyi daha da artar FJK Lhtiras v hvtl mbariz a)arma$ riyaztd n mhm addmdr 2cahidlrin m"vlas 0mirlm"minin 0li34 ismt m$amnda olma$la yana buyurur: 5 ,orxusu v dhti %ox olan $iyamt 'n asud olsun dey& mn nfsimi t$val& xla$l v ram etmy %alram 7FJ@ Un#i hvayi-nfs ha#im #silib onu ram etm# %ox %tin bir idir 0'r insan il#in mrhld "zn nzart etmyib daxili tlabatlarn "dm#d azad olara$ %tinli# v mhrumiyytlr d"zmzs& nfsani $vvlr ona ha#im #silr v nhayt& 'naha m$avimt'"strm $vvsini ldn verr& bel #i 0mirlm"minin34 buyurmudur: 5>fsani $vvlrin 'clnmmi onlarla vuru= Un#i syan#ar $vvlr tcavz etm#d v "zbanal$da m"h#mlnrlrs& sn ha#im #silib hans trf istslr& %#rlr >ticd is& onlara m$avimt $vvsini itirrsn 7FJO 1zrti-0li34 ba$a bir yerd buyurur: 5(llahn itat#ar bndsin %evrilm# siz asan olsun dey& 'nahlar tr# etm#l "z nfsiniz ha#im #silin 7FKB !ir s"zl& insan "z daxili ist# v hvtini islah etmzs 3normalladrmazsa4& hmili# 'nah i%ind $r$ olar !el bir islahn zahidliy ehtiyac vardr !a$a bir trfdn d yaradlmlarn xla$i vicdana v msuliyyt hissin mali#dir !u hissiyyat ona xbrdarl$ edir& xla$i "hdli# v
FJJ FJK

+:fintl !ihar/ ?? cW s K2@ Sstad hid 2rtza 2thhri 5.amil insan7 FJ@ +>hcl bla*/ 3:bhi :aleh4: AF-ci m#tub FJO +,rr/ mndricat: s 1@K W hdis TJAAA FKB Gen orda: s 12O W hdis TJA1B 2FA

msuliyytlr trf %#ir >ticd is& insan daxilind iddtli sava balayr !u savada yalnz ilahi v insani dnclri $vvtlndirn& eytani v nfsani vsvslri ram ednlr $lb %alr bhsiz& bu cihad insann zahirind#i dmnl vuruma$dan $at-$at %tindir 0ziz 8ey*mbrimiz3s4 bu cihad 5Cihadi-#br7 3b"y# cihad4 adlandrmdr 2slmanlar #afir v mri#lrl savadan $aydar#n o 1zrt bel buyurmudu: -(frin& #i%i# cihad baa vuran xal$a= (mma cihadi-#br 3b"y# cihad4 onlarn "hdsinddir :orudular: -Ly (llahn Rsulu& b"y# cihad hansdrN 8ey*mbr 3s4 buyurdu: ->fsl ediln cihad FK1 !u cihadda& h$i$tn& "z nfslrini islah edib xeyirxah ilr vadar ednlr mvff$iyyt nail olur 0mirlm"minin34 buyurur: 5>fsini islah etmyn xs "zn mhv etmidir 7FK2 5Q"zmszl# v dncsizliyi "znz adt etmyin& %n#i bel bir azadl$ sizi zlm#arl*a trf %#r :hln#arl$ etmyin #i& bu& sizi $anunlar )ozma*a v 'nah etmy vadar edr 7FKC 5>fsin syan#arl$ etdi#d ona $ar ciddi ol #i& "nnd ram olsun 7FKA 5Qilin adt etdiyini& nfsin is uyudurdu*unu istr 7FKF >alayi$ adtlrl mbariz Tanr dr'ahna a)aran yolda n b"y# mane nalayi$ adtlrdir& buna '"r d onlarla mbariz a)arma$ lazmdr Un#i )is adtlr tr# edilmyinc "znislah v vziflri yerin yetirmd bnd nailiyyt ld ed bilmz 0li34 buyurur: 59tat v ibadtlrin siz asan olmas %n adtlrinizi tr# edin 7FKJ 5Riyaztin blas )is adtlrdir 7FKK
FK1 FK2

+!iharl-nvar/ HDE?? cW s JF +^rr/ mndricat: s C@O FKC +>hcl bla*/ Dtb T@J FKA +^rr/ mndricat: s CO2 FKF +^rrl-hi#m/ rhi: E cW s 1C1 W hdis TKJCA FKJ Gen orda: ?E W s C@1 W hdis TJABF FKK Gen orda: ??? cW s 1BA W hdis TCOCC 2FF

59badtlrin n stn )is adtlri tr# etm#dir 7FK@ 5>fsinizi adtlri tr# etm#l ram edin 7FKO :"zsz #i& adti tr# etm# onun yaranmasndan %tindir 0mirlm"minin34 bu bard buyurur: 5:iyast v tdbirlrin n %tini adtlri tr# etm#dir 7F@B 9l#in mrhld bu mbarizy 'irim# %tin nzr %ar)r& amma he% bir eydn $orxmayb (llahdan yardm dilyr#& sbir& dyantl nicat v $lb sahilin yetim# lazmdr Sca Garadan sbirlilrldir .im bu yola $dm $oyarsa& tdricl btn ilr ona asanlab mara$l '"rnr airin dediyi #imi: 0'r lzztin tr# edilmsinin lzztini duysan& !ir daha nfsin lzztini lzzt hesab etmzsn 1amnn tsvvr etdiyinin #sin olara$& bu i balama$ yallardan cavanlara daha asandr& %n#i cavann $lbi %ir#inli# v nalayi$ xisltlr hl alud olmam& fitrt %ra* onun $lbind hl s"nmmidir 0mirlm"minin34 "vlad imam 1sn34- buyurur: 5Cavann $lbi xam tor)a$ #imidir: ona hr n s)sn& bitr !una '"r d mn& $lbin dalamam& zehnin crbcr fi#irlr alud olmam snin trbiyn tbbs '"strdim 7F@1 !elli#l& "znislah yoluna $dm $oyma$ istynlr bu syan#ar v itat 'lmyn nfsi cilovlayb "z iradsi $arsnda ram etmli& bu yolda he% bir %tinli#dn $orxmayb lindn 'lni sir'mmlidirlr 1r ey ist# v dncy ba*ldr !a$a s"zl& insan "zn malic etm# %n 'r# a*r hiss etsin .im "znd bu hissiyyat oyadarsa& hr eydn vvl tbib v drman ardnca 'edr& 'ec yars yuxudan durub& "zn malic %n bir vasit 'zr Dst sa*almas %n %ox yem#dn l %#ib& )hriz saxlamaldr Dstliyi olan xs mi#roblardan "zn $oruma$ %n natmiz yerlr 'etmz& yoluxucu xstliyi olan adamlarla durub-oturmaz& cann thl#dn $oruma$ %n bhli eylrdn %#inr T$val yaayb axrda (llah dr'ahna saf $lbl 'etm# istyiri#s& $tiyytli olub ml meydanna atlmaly$:
FK@ FKO

Gen orda: ?? c W s CKF W hdis T2@KC +^rrl-hi#m/ rhi: ?E cW s C@ W hdis TF1OO F@B Gen orda: ?? c W s COC W hdis T2OJO F@1 +>hcl bla*/ <eyzl 9slam: C1-ci m#tub 2FJ

Gnsana an aq 0z mli (0z zhmti) qalar! ($hsiz /i% onun mli (zhmti) g0rn /dir!& ('N m) * C+%=E)" eytann ist#lrinin ziddin hr#t ets#& o& bizdn lini zb ba$asnn ardnca 'edr 9mam :adi$34 vsvsy d%ar olub %ox ## edn xs bard buyurur: 5>amaz )ozma$la $oymayn bu xbis sizd bnd alsn& %n#i eytanla nec rftar etsn& el d "yrc# >amazda %ox ## etsniz& buna fi#ir vermyin& bel #i bu ii bir ne% df t#rarlasanz& bir daha o sizin trf 'lmyc#dir eytan istyir #i& siz ha#im #silsin :izi "zn $ar itatsiz '"rd#d l %#ib 'edr v bir daha 'eriy d"nmz 7F@2 1disi-rifdn bel mlum olur #i& insan eytann ist# v bhlrin $ar n $dr etinasz yanaarsa& bir o $dr d onun rindn uza$ olar !ir %oxlarnn dndyndn fr$li olara$& eytan vvldn insana ha#im #silmir 0#sin& o yalnz h"#mranl*n $bul edib ona z tutanlara a*al$ edir (llah-tala buyurur: 7n uyan aznlar istisna olmaqla% $ndlrim zrind (onlar yoldan 8xar$ gnaha vadar 1tmy) snin h18 $ir h0/mn olmaz!& ('2i r)* =F)" (1ytann h0/m yalnz ona itat 1di$ Allaha ri/ qoanlar zrinddir!& ('Nhl) * 6EE)" Gahidli. 3riyazt9 v hidayt Sca Garadana tabe olub onun itat#ar bndsin %evrilm# %n eytann sartindn xilas olma$ mm#ndr !u id (llah "z rhmt v hidayt ml#lri vasitsi il bndsin mrhmt edr +,urani.rim/d buyurulur: :izim urumuzda ihad 1dnlri 0z yollarmza qovudura aq"""""& ('-n/$ut)* >+)" !a$a bir yerd buyurulur: '($hsiz% 5$$imiz Allahdr!& * d1yn% sonra da s0znn stnd m0h/m duran /slr ml/lr nazil olu$ ($1l $art v1rrlr)4 3orxmayn v /drlnmyin!"""""& ('Dussilt) * CE)" !una '"r (llah yolunda cihad v riyazt etmyin i#i b"y# hmiyyti vardr: biri insan eytann sartindn $urtarrM di'ri is
F@2

+Eafi/ ?? cW s 1FB 2FK

insan ml#lr v saleh adamlarla hms"hbt edir Qnyada bundan '"zl n ola bilrN #fsin islah Clunmas+n+n v Arhiz.arl+*+n 3riyaztin9 hmiyyti >fsin safladrlmas v riyazt o $dr hmiyyt #sb edir #i& mirlm"min 0li34 btn #ramt v fziltlri il bel buyurur: 5 6 b"y# v dhtli $iyamt shnsin arxayn daxil olma$ v hamnn titrdiyi yerd sa#it $alma$ %n mn "z syan#ar nfsimi t$va il trbiy etdim >fsimi el "yrtmim #i& bir %"r#l 3onu da 'r ta)sam4 #ifaytlnsin D"r# vzind duzla $ane olur 7F@C 6 1zrt 2ali# bin 0tr bel buyurur: 5Riyyt sn $ar bd'man oldu$da tez bunu ifa et !dbinliy sbb olan ey ha$da "z zrn onlara a%$-aydn s"yl 2slni izah edib sn $ar etdi#lri bdbinliyi "zndn df et Un#i bu i snin nfsinin trbiylnmsin sbb olar 7F@A Gahidli. 3riyazt9 v s&ir :brin "znn d bir ne% n"v vardr F@F:evimli 8ey*mbrimiz3s4 bir hdisd buyurur: +.im mtinli#l d%ar oldu*u blan df ednd# sbir edib d"zrs& (llah-tala onun %n yerdn '"y $dr % yz drc yazar 1r #im (llahn mrlrin itat etm#d sbir edrs& (llah-tala onun %n rindn yerin drinli#lrind# olan alt yz drc 3rtb& m$am4 yazar 1r #im d (llaha $ar 'nah etmm#d sbir edrs 3yni& nfsin m$avimt '"strrs4& (llah-tala onun %n rin son n"$tsindn yerin drinli#lrind# do$$uz yz drc yazar 7F@J !a$a bir hdisd imam !a$ir34 buyurur:
F@C F@A

+>hcl bla*/: :bhi :aleh: FC-c m#tub Gen orda FC-c m#tub F@F 0xla$ alimlri sbri be n"v b"lmlr: 14 nfsani $vvlr v hvt $arsnda sbirM 24 ibadtd sbirM C4 msibtlr $arnda sbirM A4 msthb mllri yerin yetirm#d sbirM F4 zalm h"#mdarlar $arsnda sbir 2lumdur #i& sbrin sonuncu b"lmsi bynilmmidir& %n#i zlm $arsnda sbir etm# haramdr 9nsan "znn v ba$alarnn h$u$unu $orumaldr Ha#in sbrin di'r n"vlri bynilmi siftlrdir 9mann yarsn t#il edn d sbrdir 8ey*mbr3s4 buyurmudur: 5:bir imann yarsdr 7 3+Camessadat/ ??? cW s 2@K4 F@J +Isul .afi/ ?? cW s O1 W hdis T1F 2F@

5!ehit %tinli#& narahatl$ v 3%tinli#lr m$abilind#i4 sbirl "rtldr/ Qemli& %tinli# $arsnda sbirli olan xs behit hlindndir Chnnm is lzzt v hvtl "rtlmdr !el %xr #i& #im nfsi $arsnda mtidirs 3ryi istyni edrs4& chnnm daxil olar 7F@K 9mam !a$ir34 yen bir hdisd buyurur: 5(tam 0li ibn 1seyn34 3imam ;eynulabidin344 vfat edr#n mni sinsin dayayb buyurdu: 5Pvladm& atamn vfat edr#n mn etdiyi nsihti mn d sn edirm 36 da bu vsiyyti atas 0li34-dn n$l edir4: 5 Pvladm& h$i$t ac olsa da& ona d"z 7F@@ 0lbtt& il#in mrhld sbir v 3riyazt4 zahidli# bir $dr %tindir& la#in sonradan asanlar +,urani-.rim/in dili il des#& hr %tinli#dn sonra i#i asanl$ 'lirMF@O biri "tb #e%n %tinli#lrdn $urtulma$& di'ri is yolun ardnn asanl* 0ziyytlr $atlab %tinli#lrd binlr yava-yava sbir m$amndan %ox y#s# olan 5riza7 m$amna yetiir& he% bir vasit olmadan (llah-talann mxsusi olara$ xitab etm#l rflndirdiyi bndlr %evrilirlr: @y xtir m olan /s! I0n 5$$in% sn #ndan raz olaraq% # da sndn! (-mlisal1h) $ndlrimin zmrsin daxil ol! (#nlarla $irli/d) Onntim varid ol!& ('Dr) * F;%F,%F+%CE)" :"zsz #i& riza m$am (llah hmi yad edn& y$inli# vadisin $dm $oyub bu m"v$edn razl$ m$amna yetmi xslr aiddir: # /slr /i% ayaq st olanda da% oturanda da% uzananda da Allah xatrlar% g0ylrin v y1rin yaradlmas haqqnda dnr (v d1yrlr)4 @y 5$$imiz! 7n $unlar $o y1r yaratmamsan! 7n !a/ v mqddssn! :izi Ohnnm odunun za$ndan (0zn) qoru!& ('Ali*Gmran) * 6+6)" !ellri mriftin el drcsin yetirlr #i& #ainatda he% bir batil ey '"rmzlr& yni onlarda he% bir ##-bh $almayb '"zl '"rb y$inetm 3eynul-y$in4 mrhlsin daxil olarlar

F@K F@@

+Isul .afi/ ?? cW s @O W :br fsili W hdis TK Gen orda: ?? cW s O1 W hdis T1C F@O +9nirah/ - F&J 2FO

2JB

#izam intizam v vaDt &-l1s 9in in#iafnda sas rol oynayan msllrdn biri d nizamintizamdr :"zsz #i& hr i myyn edilmi bir vaxt tyin olunmazsa& ntizam yaratma$ olmaz !izim dnyamz maddi v "tri dnyadr Pmrmz $sa v mhduddur !el bir mhdudladrlm "mrl btn ist#lr %atma$ $eyri-mm#ndr 0slind& 'ec-'ndzn iyirmi d"rd saata b"lnmsi ona '"rdir #i& insan hr bir i %n bir vaxt tyin edib& myyn bir balan*c nzrd tutsun& vaxtn mhdudlu*unu dr# edib& sas v n sas msllri bir-birindn fr$lndirr# daha lazmlsn $aba*a salsn& zruri v faydas olmayan ilri )ro$ramndan %xarsn (y v 'nin hr#tindn& 'ec-'ndzdn& Garadann tbitd $oydu*u $ayda-$anunlardan drs alma$ lazmdr (llah-tala zaman v yaratd$larndan ali olmasna baxmayara$& yerin v '"ylrin yaradlndan danr 6& zaman& 'ec-'ndz& ay& ili misal 'tirr# hr birini hr#tin #sidiyi yerdn zaman #imi m$ayis edir Imumiyytl& hr bir eyi tyin olunmu v myyn "l%d tantdrb buyurur: """"""#% hr 1yi yaratm v myyn 0l8d mhdudladrmdr"& ('Durqan) * F)" Ger v '"y bard buyurur: N0ylri v y1ri alt gnd yaradan odur""""& ('2ud) * ;)" #% g0ylri% y1ri v onlarn arasnda/lar alt gn xlq 1dndir""""& ('Durqan) * ?+)" N1 ni v gndz d% Nni v Ay da yaradan #dur""""& ('-n$iya) * CC)" !a$a bir yerd buyurur: 2qiqtn% Allah yannda aylarn say g0ylri v y1ri yaratd gndn $ri Allahn /ita$nda on i/idir"""""& ('B0v$) * C>)" Yec-'ndz $drtinin nianlri #imi tantdrb buyurur: :iz g1 *gndz qdrtimizdn i/i lamt /imi myyn 1tdi/" N1 ni qaranlq 1di$ gndz (i 8n) iqlandrdq"""""& ('Gsra) * 6F)" (llah-tala yaradl tnzimldiyi v myyn etdiyi #imi& ri vziflri& dnya v axirt ilrini d myyn edib tnzimlmi& hr biri %n "z yerind %ox '"zl olan bir saat v vaxt tyin etmidir 2sln& orucu Ramazanda& hcci is ;ilhicc aynda tyin edib hr birinin icras %n myyn vaxt $oymudur
2J1

1cc bard buyurur: (@y 2a lar!) 7ay $lli olan gnlrd (9ina danda) Allah yada saln (t/$irl zi/r 1din)& (':qr) * FEC)" 6ruc bard is buyurur: 536ruc tutma$4 say myyn olan 'nlrdir 7 3+!$r/ - 1@A4 9nsanlar ayn hilaldan bdr& bdrdn mha$ad# 3ayn bsbtn '"rnmz olan son 'ecsi4 mxtlif #illr dmsinin sbbini sorudu$da b"y# Garadan buyurur: (Aa 9hmmd!) A1ni doan aylar (hilal) $arsind sndn sual 1dildi/d% s0yl /i% $unlar insanlarn istifadsi v h 8n vaxt 0l8lridir"""& (':qr) * 6,+)" Guxarda# aylrdn baa dlr #i& bu cahanda hr bir eyin "znmxsus vaxt v hr bir iin myyn bir zaman vardr Garadlda vaxt v ilrin tnzimlnmsi (llah-Talann di$$t mr#zind durmudur !una '"r d "vliyalar "mrn $sal*ndan v hyatn $iymtli d$i$lrindn bacard$ca istifad etm# %n vaxtlarn b"lnb tnzimlnmsin xsusi di$$t yetirmi& belli#l& "zlrindn sonra da dyrli v faydal srlr yadi'ar $oyub 'etmilr 0ziz 8ey*mbr3s4 bard bel yazrlar: +6 1zrt evd olanda vaxtn % hissy b"lrd: bir hisssini ibadt& bir hisssini aily v bir hisssini d "zn srf edrdi Pzn ayrd* vaxt da "z v camaat arasnda tnzimlyir& ehtiyaclarn s"ylmy 'lnlrin hamsn $bul edrdi :"zsz #i& '"rlr mhdud idi 1r bir xs fzilt v slahiyytin '"r vaxt ayrrd #i& xsi v mumi msllr ha$da Rsuli-0#rml 3s4 s"hbt etsinlr 7FOB 9ndi is di$$tinizi bir ne% hdis clb ediri#: 0mirlm"minin34 buyurmudur: 5:nin ehtiyaclarn 'ec-'ndzn saatlarna s*mr !el is onlar i v istiraht arasnda b"l 7FO1 5Pznl (llah arasnda# n yax vaxtlar ibadt& dua v mnacat %n ayr 7FO2 #izam intizam insan !linin lamtidir 9mam :adi$34 buyurmudur: 5Gax olard #i& a*ll mslman vaxtnn bir hisssini ibadt v ilahi vziflri yerin yetirmy& bir hisssini din $ardalar il
FOB FO1

+2hcctl beyza/ ?E cW s 1JB +,rr/ mndricat: s ACA FO2 Gen orda: s A11 2J2

'"rmy v di'r hisssini d yenidn $vv to)lama$ %n halal lzztlr ayrsn !u sonuncu vvl#i i#i hissnin yerin yetirilmsind sas rol oynayr 7FOC Ho*man o*luna verdiyi nsihtlrindn birind deyir: +Pvladm& vaxtnn bir hisssini elm "yrnmy ayr& %n#i he% bir ey elmdn uza$lama$ #imi insan "mrn mhv etmir 7FOA

FOC FOA

+<ru .afi/ E cW s @K +0valim/ ?? cW s 2BC 2JC

2JA

5rstdn istifad <rst v im#an ciddi di$$t yetirilmli vacib msllrindndir 1yatda hr bir xs %n el bir frst v im#anlar l dr #i& bunlar bir daha 'eri $aytmr 1zrti-0li34 buyurur: +<rst bulud #imi tez "tb #e%ir Deyir ilrd frst ta)an #imi vaxt $nimt bilib ondan istifad edin /FOF +,urani-.rim/d xeyir ilrd insanlar tlsmy v bir-biril msabi$y dvt edilr# buyurulur: '5$$inizin mfirtin v g1niliyi g0ylrl y1r z qdr olan mttqilr 8n hazrlanm Onnt tlsin) ('Ali*Gmran) * 6CC)" '""""""Aax ilr g0rm/d $ir*$irinizi 0tmy 8aln""""") (':qr) * 6=,)" 8ey*mbr3s4-dn bel n$l olunur: +1yatda el anlar olur #i& rhmt mehi sir (y$ olun v bundan istifad edin /FOJ Lhtiyatn tls#nli#dn stn olmasna baxmayara$& lverili frstdn faydalanb tlsm# bynilmidir 1zrti 0li34 buyurur: +<rst tez "tb #e%ir v 'ec $aydr /FOK 8ey*mbr3s4-dn bel n$l olunur: +Izn xeyir $a)lar a%lan xs 'r# onun $drini bilsin& %n#i bu $a)larn onun zn n vaxt ba*lanaca*ndan xbrdar deyil /FO@ 0mirlm"minin34 buyurur: +0hmiyytli m$amlar istisna olma$la di'r hallarda ehtiyat v '"zlm m"v$eyin %#ilm# tls#nli#dn yaxdr /FOO !a$a bir hdisd n$l olunur #i& frsti ldn verm# $m-$ss v )eman%l*a sbb olar Gen o 1zrtdn bel n$l olunur: +<rsti ldn verm# axma$l$ v nadanl$ lamtidir /JBB <rstdn istifad etm# $l v z#ann tzahr oldu*undan hzrti 0li34 buyurur: +0n stn insan odur #i& frsti ldn vermsin v $m-$ssy sbb olan eylri "z %n hazrlamasn /JB1
FOF FOJ

+rhi-*rrl-hi#m/ ?? cW s FKC W hdis TFO@ +2hcctl-beyza/: E cW s 1F FOK +,rr/ mndricat: s CBA FO@ +0lmstdr#l vsail/ ?? cW s CFB FOO +,rr/ mndricat: s CBA JBB yen orda: s CBA JB1 +,rr/ mndricat: s CBA 2JF

!a$a bir hdisd yen m"minlrin 2"vlas 34 buyurur: +<rstdn istifad v axirt sfri %n azu$ to)lama$ t$va hlinin $aydasdr /JB2 eyx Tusi +0mali/ adl #itabnda 8ey*mbr3s4-in 0buzr buyurdu$larndan birini bel n$l edir: 5Ly 0buzr= 9#i nemt vardr #i& insanlarn %oxu bu nemtlrd ziyana u*ramlar !unlar sa*laml$ v xatircmli#dir/ :onra yen buyurdu: +Ly 0buzr= Qnyada be nemt var #i& onlar ziz tutub $nimt hesab et: cavanl*n $drini bil $ocalmamM sa*lam*nn $ay*sna $al xstlnmmiM malna $nat et yoxsullamamM vaxtndan istifad et ban dnya ilrin $armamM hyatnn $drini bil "lm yetimmi /

JB2

yen orda: s CBA 2JJ

2JK

2J@

nsanlara Didmt 9slam xla$nda n inc msllrdn biri d xal$a& xsusil m"min v saleh bndlr xidmt edib& arxa durma$dr 9slami tlimlr v "vliyalarn hyat trzindn bel nticy 'lm# olar #i& vacib mllri yerin yetirdi#dn sonra (llah-talaya yaxnlama$ %n n yax vasit bu '"zl xisltdir Pvliyalar hmi xal$a xidmt etmi v ehtiyaclarnn "dnilmsind xsn tbbs '"strmilr +,urani-2cid/dn bildiyimiz #imi& yaxl$ bdiyyt $ovuur& )isli# is su zrind #")# #imi yox olub bir ntic vermir Sca Rbbimiz buyurur: '""""""<0!/ h18 $ir 1y olmad 8n u8u$ g1dr" Gnsanlara fayda v1rn $ir 1y is y1r znd qalar" Allah $1l misallar 8/ir!) ('5d) * 6;)" 9mam :adi$34 hzrti-9sa34 bard nazil olmu +2rym/ sursinin C1-ci aysinin 3+6& harada oluramsa-olum& mni mbar# etdi /4 tfsirind buyurur: +2ni mbar# etdi/ s"znn mnas +2ni xeyirli v mnftli etdi/ dem#dir /JBC Gni (llah-tala 9sa34-n xal$a fayda verm# %n '"ndrdi !ir hdisd 8ey*mbr 3s4-dn bel n$l olunur: 1zrti-2uhmmd 3s4-dn: +9nsanlarn n sevimlisi #imdirN/ dey sorudu$da bel cavab vermidi: +9nsanlara fayda vern xal$n n sevimlisidir/ JBA !a$a bir hdisd Rsuli-0#rm 3s4 buyurur: +!riyyt (llahn ailsidir (llah dr'ahnda insanlarn n sevimlisi onun ailsin fayda verib bir ailni sevindirndir /JBF 9mam :adi$34 s"ylmidir: +.im (llah evini 3.bni4 yeddi df tvaf edrs& (llah-tala onun %n alt min yaxl$ yazar& mllr #itab%asndan is alt min 'nah silr# ona alt min drc verr/ 39sha$ ibn 0mmar 9mamdan bu s"z d artrr: +(llah-tala onun alt min ehtiyacn "dyr/ :onra imam :adi$34: +2"minin ehtiyacn "dm# on tvafdan yaxdr&/JBJdey lav etmidi 8ey*mbr 3s4 buyurur:
JBC

+Isul .afi/ ??cW s 1JF W hdis T11M +!iharl-nvar/: !eyrut %a): HDD?W s CA1 JBA yen orda: ?? cW s 1JA W hdis TK JBF Gen orda: s 1JA W hdis TJ JBJ +!iharl-nvar/ HDD? cW s C2J W hdis TOF 2JO

+!ndlrdn biri mslmanlarn yolunu ti#andan tmizldiyin '"r behit hli oldu /JBK !zilri bel 'man edir #i& ibadt t#c namaz $lb oruc tutma$dr !unlarn bir $ismi nadan& $afil v 3xud)snd4 "zndn raz oldu*u %n #imins acndan tlf olmasna tsirlnmzlr Qflrl mahid edilmidir #i& bellri ziyart v hcc #imi ibadt sfrlrind "z vaxtlarn yalnz ziyart& dua v frdi msthb mllr srf edib& sfr yoldalarna he% bir #"m# '"strmzlr& halbu#i onlar aralarnda olan yal v zif adamlarn #"my ehtiyac duydu$larn %ox '"zl baa drlr Qemli& insanlarla xo rftar v Tanr bndlrin $ar xeyirxahl$ m"minin nianlrindndir !u duy*u insan xud)rstli#dn $oruyub safladrr (llah-tala buyurur: '9n sizinl m1hri$an davrandm /imi% siz d $ir*$irinizl m1hri$an davrann% ':ir*$iriniz yaxlq 1tmyi unutmayn") (':qr) * FC;)" Gen d Rsuli-0#rm 3s4-in bir #lamn burada xatrlatma* "zmz lazm biliri# +9nsanlarn n abidi xal$a $ar hamdan art$ xeyirxah v mslmanlarla hamdan %ox smimi rftar ednidir /JB@ 9mam :adi$34 :fyan ibn Iyyny bel buyurmudu: +(llaha '"r onun bndlrin mehriban v xeyirxah ol !undan stn bir mll Rbbimiz yaxn ola bilmzsn /JBO 0'r insanlarn )nahsnzsa& bilin #i& (llah sizi sevir& yox 'r $a)nz xal$n zn ba*lanb& siz mracit edn yoxdursa& demli& uca Garadann mrhmtindn mhrum olmusunuz !una '"r sevinm# yox& #drlnm# lazmdr 8ey*mbr 3s4 bir hdisd buyurur: +,iyamt 'n mn n yaxn do*ru danan& mantdar& hd)eymanna vfal& xla$l v xal$a $ar n mehriban olannzdr /J1B 9mam Cfr :adi$34 Rfa adl bir mslmana bel xitab edir: +Ly Rfa& ehtiyacna '"r yanna 'lmi m"min $ardan xo zl $arlamayan (llaha& 2hmmd v 0liy iman 'tirmmidir 0'r "z onun hactini yerin yetir bilrs& 'r# bu id tbbs '"strsin& yox bacarmasa& onun ehtiyacn aradan $aldrma$ %n
JBK JB@

+:fintl-bihar/ ?? cW s @2 +Isul .afi/ ?? cW s 1JC JBO yen orda: ?? cW s 1JA J1B +!iharl-nvar/ HDD?? cW s OA 2KB

ba$alarnn yanna 'etsin !u #eyfiyyt mali# olmayan xsl bizim he% bir dostlu$ la$miz yoxdur /J11 1zrti 2uhmmd 3s4 buyurmudur: +2"minlr bir-birin $ar mehribanl$ v dostlu$ baxmndan bir bdn #imidirlr !u bdnin hr hans bir zv a*rayarsa& o biri zvlri d a*rn hiss edib onun #"myin yetir /J12 9mam :adi$34-dn n$l olunur #i& Rsuli-0#rm3s4 2inada xtb edr#n bel buyurmudu: +!tn mslmanlar brabrdirlr 6nlarn $an da bir-biril brabrdir& n #i%iyinin bel s"zn ham ehtiram edir 6nlar $eyrimslmanlar $arsnda ye#dil v lbirdirlr /J1C !una '"r d m"min xs mslman $ardalarnn drdin ri# olub& onlara soyu$ mnasibt bslmmlidir !el )roblemlr etinasz yanaan& tbii #i& cmiyytd ba vern mhm ictimai hadislr d la$eyd mnasibt bslyc# #i& bu da "zndn ba$a he% #imi sevmyn& lindn bir yaxl$ 'lmyn insann xudbinliyinin nticsidir +,urani-2cid/d mslmanlar xeyir ilrd bir-birin #"my dvt edilr# buyurur: """"""Aaxlq 1tm/d v !is mllrdn 8/inm/d l$ir olun"""& ('9aid) * F)" L$oist adamlar xeyirxah ilrd v cmiyytin sa*lam ruhda trbiysind m#dal*n zruriliyini bilmmzliy vurub buna he% mhl d $oymurlar 0slind is xeyirxah mllrd mslmanlarn birbirin yardm etmsi onlarn boynuna dn m$dds vziflrdn biridir !una '"r d #im '"zl xla$l olma$ istyirs& zhmt $atlab "znd m#dal$ ruhu yaratsn& mli surtd tbbs '"strr# soyu$$anll$ v etinaszl* isti$anll*a v $ay*#eliy& "zn$a)lma hissiyyatn is ictimai fall*a %evirsin Gni "z din $ardann narahatl$ v ehtiyacn hiss etdi#d drhal mli bir i '"rmy tbbs '"strsin& nza#tl davranb $ardann xsiyytin h"rmt lamti olara$ #"my %a*rlmamdan "nc haraya yetsin 0ziz 8ey*mbr 3s4-imiz buyurur:

J11 J12

+!iharl-nvar/ HDD?? cW s 1K2 +:fintl-bihar/ ? cW s 1C J1C +Esail-i/: !eyrut nri: D?D cW s FF +0mali :du$/: !eyrut nri: mclis - FJ W s 2@K W hdis TC 2K1

+:hr mslmanlarn fi#ril $alxb onlarn $ay*lar ha$da dnmyn& fryad ednin #"myin yetimyn xs mslman deyildir /J1A 1dislrdn bel anlalr #i& hr #im (llah nsib edn im#anlar "z din $ardalarnn ehtiyaclarn aradan $aldrma$ %n srf etmzs& tbii #i& bu im#anlar 'nah ilr v Tanr dmnlrin srf edc#dir 9mam !a$ir34 buyurur: +2slman $ardandan "z #"myini sir'yn %arsiz $alb bu im#anlardan "znn leyhin istifad edn xs #"m# edr v bu yolda he% bir savab $azanmaz /J1F !a$a bir rvaytd 0bi !sir imam :adi$34-dn bel n$l edir: +!izim dostlarmzdan biri "z din $ardann yanna 'edib im#an var i#n ehtiyac olana #"m# etmzs& (llah-tala onu dmnlrimizin havadarlarndan $rar verib $iyamt 'n a*r blaya d%ar edr /J1J Qi'r bir rvaytd imam :adi$ 34 buyurur: +,drti oldu*u halda& "z din $ardana #"m# etmyn m"mini (llah-tala "zbana buraxar& dnya v axirtd xar edr /J1K Allah v O)y*m&r3s9 Dyant Rvaytd n$l olunur #i& din $ardann ehtiyacn aradan $aldrma$da #"myini sir'yn xs (llah v Rsuluna xyant ednlrdn v chnnm hlindndir 9mam :adi$34 buyurur: +Pz v ya ba$alarnn vasitsil #"m# ed bilcyi halda& ehtiyac olan mslman $ardana rdd cavab vern m"mini (llah-tala $iyamt 'n z$ara& li-$olu ba*l mhr aya*na 'tirr :onra ona $eybdn deyilr: +(llaha v 8ey*mbrin etdiyin xyantin sonu budur / !u zaman mr verilr #i& onu chnnm atsnlar /J1@ $anr+ mrhmtindn mhrum Clma! 9mam :adi$34 buyurur:
J1A J1F

+Isul .afi/ ?? cW s 1JA W hdis TF Gen orda: ?? cW s CJJ W hdis T1 J1J +Isul .afi/ ?? cW s CJJ W hdis T2M +2eracs-sadt/ s C@F J1K +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDD? cW s C12 v HDD?? c W s 1KM +0mali :du$/ !eyrut nri: mclis KC W s COC W hdis T1J J1@ +Isul .afi/ ?? cW s CJKM +2eracs-sadt/ s C@FM +2hasin !r$i/ ? cW s 1BB 2K2

+(rt$ evini m"min $arda il b"lmyn xs bard (llahtala buyurar: +Ly ml#lr& niy bu bndm "z art$ evind ehtiyac olan m"min bndmin yaamasna mane olurN 9zzt v Clalma and olsun #i& o he% vaxt mnim behitimd sa#in olmayaca$dr /J1O !el rvaytlrdn mlum olur #i& yardm '"strmy $drti %atd* halda& "z din $ardalarndan #"myini sir'yn (llahn $zbin 'lr& dnya v axirti lindn verr 0'r biri sn z tutub #"m# istyirs& bunu (llahn mrhmti hesab etm# lazmdr& %n#i insanlarn hact $a)s& )nah olma$ Tanrnn n b"y# nemtlrindn biridir Do o adamlarn halna #i& $a)s insanlarn zn hmi a%$dr 9mam :adi$34 buyurur: +2nim yanma 'lib hactini dilyn xsin ehtiyacnn ba$as trfindn '"rlcyindn $orxub drhal yerin yetirmy tlsirm #i& bu xeyir ml mn $ismt olsun /J2B M-minlrin )htiya,lar+n+n -dnilmsinin sava&+ 1zrti-imam Cfr :adi$34 buyurur: +Qin $ardann ehtiyaclarndan birini "dyn xsin (llah-tala $iyamt 'n yz min hactini yerin yetirr 6nlardan birincisi behitdir !u savablardan biri d hmin insann m"min $arda& dost v $ohumlarn behit daxil etmsidir 0lbtt& bir rtl #i& onlardan he% biri nasibi olmasn /J21 +2"minin dilyini yerin yetirm# min $ul azad etm#dn v min at y#lyib (llah yolunda 3cihada '"ndrm#dn4 daha yaxdr /J22 +!ir mslman ba$a bir mslmann ehtiyacn yerin yetirrs& Rbbimiz ona bel nida edr: +:nin savabn mnim yanmdadr :nin %n behitdn ba$a bir yeri rva '"rmrm /J2C 0mirlm"minin34 8ey*mbr3s4-dn bel n$l edir: +Pz din $ardann dilyini yerin yetirn xs btn "mrn ibadt srf etmi #imidir /J2A
J1O J2B

+Isul .afi/ ?? cW s CJK W hdis TC +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDD? cW s 2@J&C1K J21 +!iharl-nvar/ HDD? cW s C2AM 9xtisasi 2urad: s 2J J22 +Isul .afi/ ?? cW s 1OC W hdis TCM 9xtisasi 2fid: s 2J J2C +Isul .afi/ 9slamiyy nri: ?? cW s 1OA W hdis TKM +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDD? cW s 2@F J2A yen orda: !eyrut nri: HDD? cW s CB2 W hdis TA 2KC

+2"min $ardann dilyini yerin yetirn san#i 'ndzlri oruc tutub& 'eclri oya$ $alara$ do$$uz min il (llaha ibadt etmidir /J2F 0mirlm"minin34 .meyl ibn ;iyada bel buyurur: 5Ly .meyl= (ilni v $ohumlarn 'ndzlr fzilt& #ramt #sb etmy& 'eclr is yatm adamlarn hactlrini yerin yetirmy tvi$ et !tn sslri eidn (llaha and olsun= .im bir m"minin $lbini sevindirrs& (llah-tala vzind ona ltf edib mehriban olar 6na bir bla v ya #dr z verdi#d #arvann azm dvni "z #arvanna yaxn buraxmad* #imi& (llah-tala da mrhmtini onun zrin salara$ blan ondan uza$ladrar 7J2J 2"minlr #"m# etmyin hmiyyti ha$da %oxlu hdis v rvaytlr n$l olunmu v t"vsiylr edilmidir 2sln: 'r biri mslman $ardann dilyini yerin yetirmy chd '"strib ona mvff$ olmasa bel& yen (llah dr'ahnda cr v savab sahibidir !u ha$da imam !a$ir34 buyurur: 59zztli v Clall (llah 2usa34-a buyurdu: !ndlrim arasnda ellri d vardr #i& yaxl$ v saleh mll mn yaxnlama*a can atr 2n behiti onlarn ixtiyarna $oyaram/ 2usa34 sorudu: +9lahi= 6 saleh ml ndirN/ !uyurdu: +!u& m"min $ardann ehtiyacnn "dnilmsi %n tbbs '"strm#dir 1min id mvff$ olmasa bel& cr v savaba layi$dir /J2K 9mam :adi$34 s"ylmidir: +1r hans bir m"min ba$a bir m"min bndnin ehtiyacn "dm# %n tbbs '"strrs& (llah-tala onun hr $dmin bir savab yazb& bir 'nah s#ildr# behitd m$amn bir drc yuxar $aldrar /J2@ !a$a bir rvaytd 8ey*mbr3s4 buyurur: +2slman $ardann hactinin yerin yetirilmsind sy '"strn xsin hr $dmin (llah yetmi savab yazb onun yetmi 'nahn ba*layar /J2O ,eyd:

J2F J2J

Gen orda: s C1F +>hcl-bla*/ <eyzl-islam: 1i#mt - 2AO J2K +0lcvahirs-snniyy/: s A1M +Isul .afi/ ?? cWs 1OFW hdis T12 J2@ +9xtisasi 2fid/ s 2K J2O +2#aiftl-$lub/ 3^zali4: s 1C1 2KA

2slmann din $ardalarna "z ehtiyacn a%b s"ylmsi onlara mid bslmsin v arxalanmasna dlalt edir Ll hr#t etm# lazmdr #i& bu mid %ra* s"nmsin& daha da 'clnsin& bel #i imam :adi$34 buyurur: +2slmann din $ardana "z ehtiyacn a%b s"ylmsi ona $ar n $dr midvar olub etimad '"strmsin dlalt edir /JCB 24 9slam mdniyytind xal$n hacti nemt v rhmt #imi tbir olunmudur 9m#anl v ya cmiyytd nfuz sahibi olanlar= (llahn rhmt $a)s sizin znz a%lmdr 1e% #im nemtin bollu*undan yorulub tn' 'lmz !u ha$da hzrti imam 1seyn34 buyurur: + 9nsanlarn siz z tutub hactini s"ylmsi (llahn nemtlrindndir !el is (llahn nemtdn 3yni xal$n siz trf z tutmasndan4 istifad edin /JC1 Geddinci imam 2useyi .azim34 d buyurur: +2"min $ardann mid bslyr# $a)sna 'ln xs bu& ta olunmu (llah mrhmtidir 7JC2 2slman olan xs (llahn mrhmtinin v ta etdiyi nemtlrin $drini bilmli& bacard* $dr ehtiyac olanlarn ehtiyacn "dmli& im#an olmayan surtd xo s"z& 'lr zl tslli vermyi bacarmaldr 0ziz 8ey*mbrimiz d bel idi& hacti olan #"m# '"strmmi 'eri $aytarmaz& im#an olmayanda is mid bx edc# bir cavab verrdi +,urani-2cid/d buyurulur: '-gr 5$$indn dildiyin $ir mrhmti (ruzini) g0zlm/l onlardan (/0m/ g0strilmsi lazm olan xslrdn) z 81virmli olsan (onlara $ir 1yl /0m/ 1tm/ istsn% la/in im/an olmad 8n $a armasan v $una g0r d m $uriyyt qarsnda qal$ g0zlrin g0rnm/ istmsn)% h18 olmasa% onlara ('Iarxmayn% Allah mn ruzi $x 1dr% mn d siz v1rrm!)% /imi) xo $ir s0z d1!) ('Gsra) * F,)" 8ey*mbr3s4 bu ay nazil oldu$dan sonra ondan bir ey istyr#n im#an olmad$da buyurard: +Imid edirm& (llah biz v siz "z fziltindn ruzi ta edr /JCC
JCB JC1

14

+Isul .afi/ ?? cW s 1O@ W hdis T@ +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDD? cW s C1@ JC2 +Isul .afi/ ?? cW s 1OJM +Esail-i/ D? cW s FK@ W hdis TO JCC +2cml-byan/ 9slamiyy nri: ??? cW s A11 2KF

!unun %n d #"m# '"strilmsi lazm olan xs: +Imid edirm& (llah sn yardm edr& mn d o vaxta $dr bacarsam& sn #"m# edrm&/-#imi s"zlrl tslli vern insanlara Tanr mrhmt edr& yalnz o xslr amanda olaca$lar #i& dnyada bndlrin mid yeri v )nah olmular 9mam :adi$34 bu ha$da buyurur: +Ger znd (llahn el bndlri d vardr #i& insanlar dnyvi v uxrvi 3axirt aid4 ist#lri %n onlara )nah a)arr v b"y# mid bslyirlr 6nlar h$i$i m"minlr v $iyamt 'n (llah amannda olanlardr /JCA nsanlar aras+nda slh yaratma! +,urani-.rim/ v msumlarn daha %ox hmiyyt verdiyi xla$i msllrdn biri d insanlar arasnda slh v mehriban%l$ yaratma$dr 4Quran6 v insanlar aras+nda slh +,urani-2cid/d buyurulur: '2qiqtn% m0minlr (dind) qardadrlar" :una g0r d (aralarnda $ir m$ahis ds) i/i qardanzn arasn dzldin" Allahdan qorxun /i% $l/% (vvl/i gnahlarnz $alan$) rhm olunasnz!) ('2u urat) * 6E)" !a$a bir yerd is buyurulur: '"""":armaq daha x1yirlidir""") ('Nisa) * 6F,)" Jvaytlr v &ar+(+! Rvaytlrd bu msly %ox b"y# hmiyyt verilmidir& insanlar mxtlif vasitlrl bu xeyirxah ml sar tvi$ olunmular !zi rvaytlrd bar$ yaratma n yax sd$& bzisind n '"zl ibadt v s #imi vsf olunmudur <eyz +1ucurat/ sursinin 1B-cu aysinin tfsirind hzrti-imam :adi$34-dn bel bir rvayt n$l edir: +(ralarnda mbahis v ixtilaf dr#n onlar bardrma$ (llahn n sevdiyi sd$dir /JCF !a$a bir rvaytl is o 1zrt buyurur: +2nim %n i#i nfri bardrma$ (llah yolunda i#i dinar sd$ verm#dn daha yaxdr /JCJ 8ey*mbr3s4 buyurur:
JCA JCF

+Thfl-$ul/: s 2@1 +Tfsiri :afi/ 9slamiyy nri: ?? cW s FO2 JCJ +Isul .afi/ ?? c W s 2BO 2KJ

+0n yax sd$ insanlar bardrma$dr /JCK Xsusi &d, 2"minlr arasnda slh yaratma$ msum imamlarn nzrind %ox b"y# hmiyyt mali# olmudur 9mam :adi$34 maddi im#anszl$ zndn mslmanlarn arasna dn ixtilaf yatrma$ %n "z malndan myyn bir mbl* "dyrdi !una '"r d 2fzzl 3o hzrtin shablrindn biri4 z tutub deyrdi: +9#i m"min arasnda ixtilaf ddyn '"rd#d mnim malmdan '"trb onlar bardr /JC@ !a$a bir rvaytd is bir xs bel n$l edir: +.r#niml mal stnd mbahis edr#n 2fzzl 'lib %xd 2bahismizin n st ddyn "yrninc bizi "z evin dvt etdi& d"rd yz dirhm verib mbahismiz son $oydu 6& )ulu verr#n dedi: +!ilin #i& bu& mnim "z xsi malm deyil 9mam :adi$34 mn '"stri vermidir #i& i#i m"min arasnda ixtilaf v mbahis dr#n o hzrtin "z xsi bdcsindn ayrb mbahisni yatrm v aralarnda bar$ yaradm /JCO n 1-zl i&adt 0mirlm"minin34-n nzrinc& n '"zl ibadt xal$ arasnda slh v mehribanl$ yaratma$dr hadt yata*nda olar#n o 1zrt "vladlarna etdiyi axrnc vsiyytind buyurur: 3 !abanz 38ey*mbr3s44-dn bel eitdim: +Camaat arasnda slh v mehribanl$ yaratma$ btn namaz v oruclardan stndr /JAB4 !ar*a '"r yalan !ildiyiniz #imi& +,uran/ v rvaytlrd yalan hmi )islnir v b"y# 'nahlardan hesab edilir 0'r biri mbahis ednlr arasnda slh yaratma$ namin yalan danarsa& bu& 'nah v $baht saylmaz !ir hdisd imam :adi$34 shablrindn birin buyurur: +!ardran v smimiyyt yaradan yalan% deyil 3!u& slhdr& yalan deyil4 /JA1
JCK JC@

+.nzl-Immal/ ?? cW s F@ W hdis TFA@C +Isul .afi/ ?? cW s 2BO W hdis TC JCO +Isul .afi/ ?? cW s 2BO W hdis TA JAB +>hcl-bla*/ +:bhi saleh/: s A21 !u hdis 5.nzl-Immal7 #itabnn ??? cW s F@ W hdis TFA@A-d 8ey*mbr3s4-dn n$l olunmudur JA1 +Isul .afi/ ?? cW s 21B W hdis TK 2KK

1zrti-0li34 buyurur: +8ey*mbr3s4-dn eitmim: % hal istisna olma$la yalan danma$ olmaz 6 istisnalardan biri d adamlar arasnda smimiyyt v mehribanl$ yaratma$dr /JA2 9slam tr# etm# Qin $ardalar arasnda smimiyyt v mehribanl$ zruri& hmiyytlidir 0'r i#i mslman bir-birin $ar % 'ndn art$ #in#durt bsls& mslmanl* tr# etmi hesab olunar 8ey*mbr3s4-dn bel n$l edirlr: +9#i mslman bir-birindn #sb % 'n #sl $alara$ barmazlarsa& mslmanl$dan %xm hesab olunurlar 6nlar arasnda he% bir dini dostlu$ v la$ olmayaca$dr 6nlardan hans tez behit daxil olar /JAC 1zrti-2uhmmd 3s4 ba$a bir rvaytd buyurur: +9#i mslman bir-biril #sb % 'n mddtind barmayara$ el bu halda da dnyadan #"%rlrs& hr i#isi $eyri-mslman #imi dnyadan 'etmi hesab olunar /JAA E)ytan+n raz+l+*+2 eytan istyir #i& mslmanlar arasnda davt v dmn%ili# salsn (llah-tala buyurur: '($hsiz% 1ytan 7izin aranza davt v /in salmaq istyir""""""") ('9aid)* +6)" 6dur #i& i#i mslman bir-birin $ar #in-#durt bslynd eytan sevinir v %alr #i& onlar barmasnlar 9mam !a$ir34 bu ha$da buyurmudur: +eytan m"minlri dindn %xardana $dr onlar arasnda #in#durt v davt yaradr Ll #i m"minlr dindn %xdlar& xatircm olub rahat nfs alr& arxas st uzanb: +,lb %aldm=/ deyir/ :onra 9mam !a$ir34 bel lav edir: +!izim dostlarmzdan olan i#i nfr arasnda mehriban%l$ v smimiyyt yaradana (llah rhmt elsin /JAF !a$a bir rvaytd 9mam :adi$ 34-dn bel n$l olunur:

JA2

+0siyyat/ s 1K1M +0zzri ila m#arimi-ri/ +>cr nri/ s O@M 0lmhasin vl-musavi !eyhsi: ?? cW s JC JAC +Isul .afi/ ?? cW s CAF W hdis TF JAA +:fintl-bihar/ ?? cW s JO@ JAF +Isul #afi/ ?? cWs-CAFWhdis-J 2K@

+eytan i#i mslman bir-biril #sl oldu*u zaman xohal olur Ll #i onlar bardlar& aya$lar titryr# yer yxlb fryad edr: +Eay olsun mn= 2hv oldum/JAJ !el bir sual meydana %xr #i& niy '"r islam dinind mslmanlar arasnda slh v bar$ ha$da %oxlu hdis v rvaytlr m"vcuddurN !el #i 8ey*mbr3s4 i#i mslmann bir-biril % 'ndn art$ #sl $almasn )islyr# buyurur: +I% 'ndn art$ #sl $alma$ olmaz/JAK >iy '"r i#i mslman bir-biril #sl oldu$da (llahn lntin d%ar olurlarN 2fzzl 9mam :adi$34-dn bel eitdiyini deyir: +!ir-biril #sb ayrlanlardan biri (llahn v Rsulunun lntin layi$dir 6la bilsin& hr i#isi (llahn lntin d%ar olsun /JA@ > %n 9mam :adi$34 m"minlr arasnda ixtilaf dr#n ba$a he% bir eyl onlar bardrma$ mm#n olmad$da bu i %n 2fzzl "z bdcsindn myyn mbl* ayrb verir #i& onlar bardrma$ %n bu )uldan istifad etsinN >iy '"r i#i #sl arasnda mehriban%l$ yaratma$ btn msthb namaz v oruclardan stndrN Qrindn dns#& baa dri# #i& hr hans bir millt v ya mmtin m"vcudlu*unun sasnda birli#& mehriban%l$ v smimiyyt dayanr .i%i# ixtilaflar hll olunmasa& tdricn davt $lblr #"# salb cmiyytin birliyini )ar%alayar !u is hmin cmiyytin s$utu v tnzzldr (ralarnda ixtilaf dn adamlar 'r# tezli#l bu ixtilafa son $oyub bir-biril barsnlar 9mam :adi$34-in buyurdu*u #lamn 3+i#i nfr bir-biril #sl olarsa& (llahn lntin 'lrlr/4 mahiyytinin ndn ibart olmasn is o 1zrtin shablrinin ona: +!u i#isindn birinin zalm olanna lnt ya*drlmas tbiidir& amma niy zrr%#n d lntlnirN/- dey sual verr#n cavabnda ta)ma$ olar: +Un#i "z din $ardan bar*a dvt etmir& "tb-#e%nlri ba*lamr /JAO !una '"r d din $ardann yanna 'edib barmas hr bir mslmann m$dds vzifsidir 0'r onlar arasnda #sll# v

JAJ JAK

Gen orda: ?? cWs-CAFWh-K Gen orda: W?? cWs-CAAWhdis-2: +:hih 2slim/W?? cWs - 2KO JA@ Gen orda: ?? cWs - CAAWhdis - 1 JAO +Isul #afi/ ?? cWs-CAAWhdis - 1 2KO

#in-#durt % 'ndn art$ olarsa& (llahn mrhmtindn #narda $alarlar JFB 1r halda '"zl xla$a sahib olan xs nin#i "z mslman v $id $arda il #obud rftar etmz& htta ba$alarnn da arasna davt toxumunun dmsin raz olmaz& (llahdan bu xeyirxah v m$dds id mvff$ olmasn dilyr !iz d imam ;eynlabidin34-i "zmz "rn# '"trr# bu bard dua edib o ali Cnab #imi Tanrya yalvarr$: +9lahi= 2hmmdin v ailsinin )a# ruhlarna salam v salavat '"ndr 2n do*rulu$ v xeyirxahl$ libas 'eyindir 2ni t$va il ziytlndir 0daltl davranma$da& $zbimi yatrma$da& fitn-fsad alovunu s"ndurm#d& )ra#nd dmlri bir yer y*ma$da v mhariblri slh %evirm#d #"m# ol /JF1 ;)timlr nvazi(2 0xla$i '"zlli#lrdn biri d yetimlri "z himaysin '"trb& onlara nvazi '"strm#dir 9nsan hyatnda el bolu$ v %atmamazl$lar vardr #i& onlar dostlu$ v mehriban%l$dan ba$a bir eyl doldurma$ olmaz Ll mnasibt yetim ua$larn daha %ox ehtiyac vardr& %n#i onlar "z ata-analarn itirm# nticsind valideyn mhbbtindn mhrum oldu$larna '"r hr eydn %ox $ay* v nvazi ehtiyac duyur& bu mnvi ehtiyacn "dnilmsini istyirlr Cmiyytd bel xslrin m"vcudlu*u in#arolunmazdr !dbxt v xoa'lmz hadislrsiz "tm# $eyri-mm#ndr& xsusil cihad v mdafinin vacib mllrdn sayld* 9slam cmiyytind Qemli& ba vern bu )roseslr nticsind bir $ru) ua$ "z valdeynini itirir v #imssiz $alr !el bir mhitd myyn tdbirlr '"rm# lazm 'lir
JFB

,eyd etm# lazmdr #i& 9slamda insanlar arasnda mehriban%l*n bel $iymtlndirilmsi v #slly& #in-#durti )islmsi yalnz mslman v m"minlr aiddir !una '"r d bel tsvvr etm# olmaz #i& (llahn& 8ey*mbrin v 9slamn dmnlri il smimi& mehriban olma$ dz'n bir mldir !u cr mehriban%l$ v dostlu$ +,uran/da tn$id olunmudur +,urani-.rim/d (llahn v 8ey*mbrin dmnlri il yaxn $ohum olsalar bel& bu cr dostlu$ v mehriban%l$ $ada*an edilmi& el smimiyyt v mehriban%l$ imansz xslrin xsusiyytlri #imi $eyd edilmidir: +3Ga 8ey*mbr=4 (llaha v axirt 'nn inanan he% bir tayfann (llah v 6nun 8ey*mbri leyhin %xanlarla-"z atalar& o*ullar& $ardalar& yaxn $ohumlar olsalar bel& dostlu$ etdiyini '"rmzsn V 3+2ucadl/ -224 JF1 - +:hifeyi-:ccadiyy/: 2B-ci dua 2@B

!una '"r d m$dds dinimizd yetim ua$larn mslsi "n %#ilmi& onlarn taleyi ha$da mslmanlarn hr chtdn 3tlimtrbiy& maddi v mnvi v s 4 msuliyyt dad* bildirmidir !urada yetim ua$larn yalnz maddi chtdn tmin olunmasndan s"hbt 'etmir& %n#i insanlarn ehtiyac t#c su v %"r#l bitmir 2xlu$atn rfi mhbbt v mxtlif hisslrl zn'indir 6nun r*bt ehtiyac olub& hmi mhbbt '"rm# istyir L$ v mhbbt insann fitrtind 'izlnmidir 6& a*ac& da& soyu$ v cansz ya deyildir 1eyvanlara $ar mhbbt '"strildiyi v nvazil davranld* halda& fitrti e$ v mhbbt sasnda yaranm insanlar nec $ay* v mhbbtdn uza$ yaaya bilrlrN 1$i$tn& ata-anann yerini $ay* v nvazidn ba$a& he% n doldura bilmz& ona '"r #i ua$ hr eydn vvl mehriban ata v ryiyanan ana istyir !unun %n d mrhmt mcdsi vern& almlrin rhmti olan v "z d yetimliyin acsn dadm ziz 8ey*mbrimiz3s4 hmin msly ciddi di$$t yetirib bu bard m"h#m ta)r$lar vermidir 1m%inin mxtlif byanatlarla mslmanlar yetimlr nvazi '"strmy v zizlmy tvi$ etmi& insanlar bu xeyirxah ml %a*rb "z d yetimlri himaysin alm v bel buyurmudur: +0n sevimli ev o evdir #i& orada yetim ua$ zizlnir v ona nvazi '"strilir /JF2 Q)yd: 9slam mdniyytind yetim ua$lar ailnin bir zvi v do*ma "vladl #imi $bul edr#& onlarn alna%$& bauca yaayb "zlrini #imssiz& #"m#siz hesab etmmlri %n ail ba%lar trfindn bel ua$lara $ar olan mnasibt v dz'n trbiyy ciddi di$$t yetirilmidir !una sasn& dem# olar #i& yetim nvazi '"strm#l maddi v mnvi ehtiyaclarn "dyib& onlarla mehriban davranma$ lazmdr 0#s t$dird& onlarn $lbind insanl*a $ar hmili# davt v #durt yaranar !u dini& insani v xla$i vzify daha art$ hmiyyt vermyimiz %n 'lin aa*da# ay v rvaytlr di$$t yetir# 4Quran6 v y)tim u(a!lar2
JF2

+Tfsiri 2ura*i/ ??? cWs - 1AO 2@1

+,urani-.rim/d yetim ua$lar ha$da %oxlu sayda aylr nazil olmudur 6nlarn bzilrind yetimlr $ar etinaszl$ #fr v mnafi$li# lamti #imi hesab edilir: '(Aa L1ym$r!) Iini (haqq*h1sa$ gnn) yalan h1sa$ 1dni g0rdnm. # 1l adamadr /i% y1timi itlyi$ qovar (haqqn v1rmz)") ('9aun)*6%F)" 'Q1yr! Iorusu% siz 0znz y1tim h0rmt 1tmirsiniz (y1timin haqqn v1rmirsiniz)" :ir*$irinizi yoxsulu y1dirtmy r$tlndirmirsiniz") ('D r) * 6;%6,)" !a$a bir ayd (llaha ibadt& ata-anaya v yaxn $ohum-$ardaa yaxl$dan sonra yetim ua$lara mehriban olma$ v $ay* '"strm# vur*ulanr: 'Aadnza saln /i% :iz $ir zaman Gsrail oullarndan4 'Allahdan q1yrisin i$adt 1tmyin% valid1ynlriniz% yaxn qohumlarnza% y1timlr% yoxsullara 1hsan (yaxlq% /0m/) 1din% insanlarla xo dann% namaz qln% z/at v1rin!)*d1y hd*!1yman aldq""") (':qr)*,C)" Gaxl$ nmunlrini sadalayar#n yetim nvazi (llah& $iyamt 'n& )ey*mbrlr& smavi #itablar v ml#lr iman 'tirm#dn sonra $eyd edilir !u is yetim nvazi '"strmnin n $dr hmiyyt #sb etdiyin dlalt edir: 'Aax ml h18 d (i$adt vaxt) znz gn8xana v gn$atana trf 81virm/dn i$art d1yildir" Aax ml sahi$i% slind% Allaha% axirt gnn% ml/lr% /ita$a v !1ym$rlr inanan% (Allaha) mh$$ti yolunda (v ya mal*d0vlti 8ox s1vmsin $axmayaraq) maln (/as$) qohum*qr$aya% y1timlr% yoxsullara% (!ulu qurtar$ yolda qalan) msafir (yol8ulara)% diln8ilr v qullarn azad olunmasna srf 1dn% namaz ql$ z/at v1rn /imslr% 1l d hd 1dnd sadiq olanlar% dar ayaqda% 8tinli/d (1htiya % yaxud xstli/ z v1rdi/d) v ihad zaman (mqqtlr) s$ir 1dnlrdir" (Gmanlarnda% s0zlrind v mllrind) doru olanlar onlardr" 9ttqi olanlar da onlardr!) (':qr)*6;;)" 8ey*mbr3s4-in "znn yetimliyini xatrladara$ (llah buyurur: '9gr # sni y1tim i/n ta!$ sna aq v1rmdimi.) ('Puha) * >)" :onra is yen: '@l is y1tim zlm 1tm!) ('Puha)*+)"
2@2

!u mbar# surd (llah-tala n vvl 8ey*mbr3s4-in yetimli# d"vrn& o 1zrtin "zn xatrladb sonra is yetimlr yaxl$ etmyini t"vsiy edir 6& ua$ %a*larnda ata-anasn itirdiyindn valideyn nvaziindn mhrum olmu yetim ua$larn mehribanl$ v $ay*ya daha %ox ehtiyac oldu*unu '"zl bilirdi& buna '"r d buyurur #i& yetim oldu*un %a*lar sn havadar oldu*umuz #imi& sn d yetimlr nvazi et 6nlar "z yanndan $ovma& %n#i sn yetimli# acsn dadm v yetimlrin drdindn xbrdarsan !u aylrd yetim ua$lar ha$da i#i msuliyyt $eyd olunmudur: 14 onlarn maddi %tinli#lrini aradan $aldrma$& 24 yetim ua$larn mnvi %atmamazl$larn hll etm# ;)tim u(a!lar ha!da hdis v rvaytlr 8ey*mbr3s4 v msum 9mamlardan34 bu m"vzu il la$dar biz %ox hdis v rvaytlr 'lib %atmdr 1min hdislrd yetim $ar yaxl*n n #imi b"y# savaba mali# oldu*u a%$lanr !iz onlardan bir ne%sini burada $eyd ediri# B)hi(ti !azanma! 0ziz 8ey*mbrimiz3s4 buyurur: +.im yetim ua*a himaydarl$ edib onun 'ndli# xrcini "z "hdsin '"trrs& behitd mniml bir yerd olaca$ / :onra i#i barma*n bir-birin bitidirib buyurdu: +!u i#i barma*m #imi bir-birimizin yannda olaca*$ 7JFC !a$a bir rvaytd Rsuli-0#rm buyurur: +.im bir nfr yetim ua* boya-baa %atana $dr "z "hdsin '"trrs& (llah-tala yetimin maln yeyn xs chnnmi vacib etdiyi #imi& behiti d o xs vacib edr /JFA 9mam :adi$34 buyurur: +.im (llahn mrhmtini $azanb behit daxil olma$ istyirs& yetim ua$lara nvazi '"strib mehriban olsun /JFF ?ryiyum(a!l+! v ha,tlrin y)rin y)tmsi Getim ua$lara $ay* '"strmnin tsirlrindn biri d insan $lbinin ri$$t 'lib istniln hactlri $bul etmsidir
JFC JFA

+,urbul-0snad/: s - AF +0l-0mali/ 3Tusi4: s-C2 JFF +0l-0mali/ 30l-:du$4: s-C1@W2clis -J1Whdis -1F 2@C

8ey*mbr3s4 buyurur: +,lbinin yuma$ olmasn v arzularnn yerin yetmsini istyirsnmiN !el is yetim rhm edib ban mehribanl$la s*alla Pz yemyini ona yedizdir ,oy ryin yumalb ist#lrin yerin yetsin /JFJ M!am+n y.slmsi v 1nahlar+n silinmsi2 8ey*mbr3s4 bir hdisd buyurur: +(nd olsun o #s #i& canm onun linddir= 1r #im bir yetimi "z "hdsin '"trb ona b"y#l# edr# mehribanl$la ban s*allayarsa& s*al %#diyi t# $dr (llah-tala onun drcsini bir )ill $aldrb& mllr #itab%asna bir savab yazara$ bir 'nah silr 7JFK !a$a bir hdisd Rsulullah 3s4-n shablrindn olan ibn 0bi Sfi ald birisi deyir: +8ey*mbr3s4-in hzurunda ylmidi# !ir o*lan ua* o 1zrtin yanna 'lib s"yldi: -Ly (llahn Rsulu& mn yetimm !ir bacm var (nam da rsizdir (llahn sn $ismt etdiyi ruzidn biz d ver ,oy 1a$$- tala sn "z dr'ahndan o $dr nemt ta etsin #i& sn xohal olasan 8ey*mbr3s4 buyurdu: -6*ul& n '"zl s"yldin= :onra zn !ilala tutub buyurdu: -Yet& evd olandan buraya 'tir !ilal iyirmi bir dd xurma 'tirdi 8ey*mbr3s4 buyurdu: -Geddisi snin& yeddisi bacnn v yeddisi d anann 2az ibn Cbl aya*a $alxb ua*n bana s*al %#ib dedi: -(llah sn #"m# olsun :ni atana layi$ "vlad etsin 36nun atas mhacirlrdn idi4 8ey*mbr3s4 2aza baxb sorudu: -!u ii yerin yetirmy sni hans hisslr vadar etdiN 2az s"yldi: -2hbbt v mrhmt 1zrti-2hmmd 3s4 buyurdu: -:izlrdn hansnz bir yetimi "z himayniz '"trb ha$$n da edr# bana s*al %#rs& (llah-tala onun bann hr t#n bir
JFJ JFK

+.nzl Z Immal/ ??? cW s-1JO W hdis - JBB2 +.nzl Z Immal/ ??? c Ws -1KF W hdis -JBCB 2@A

savab yazb& bir 'nah silr 1r t# '"r drcsini bir )ill yuxar $aldrar JF@ !a$a bir hdisd yen o 1zrt buyurur: +1r #im yetim nvazi edib ban s*allayarsa& $iyamt 'n linin altnda# t# $dr onun %n nur yaranar /JFO 0mirl-2"minin34 buyurur: +2"min $adn v ya #ii mehribanl$ edib yetimin ban s*allayarsa& (llah-tala lini %#diyi t#n hr sayna onun %n bir savab yazar /JJB ;)timi -z himaysin 1-trmyin sava&+2 B)hi(td ms.unla(ma!: 1disd n$l olunur #i& evi-eiyi olmayan yetim ua$lar "z himaysin '"trb evind onlara yer vernlri (llah-tala behitd ms#unladraca$dr 9mam !a$ir34 buyurur: +!u d"rd xislt #imd olarsa& (llah-tala behitd onun %n ev yaradar: yetim nvazi& zif $ay*& ata-anaya mehriban%l$ v "z xidmt%ilri il xo davran /JJ1 za&+n l*v )dilmsi2 Getimi "z himaysin '"trmyin xeyirlrindn biri d Tanrnn insan $bir zabndan azad etmsidir 8ey*mbr3s4 buyurur: +9sa ibn 2rym34 $biristanl$dan #e%r#n $bird yatan bir nfr zab verildiyini duydu !undan bir il sonra oradan #e%r#n $bir sahibin bir daha zab verilmdiyini '"rd (llah-Taladan bunun sbbini sorudu Ehy olundu #i& bu& 'nah#ar bir xs idi Ynahlarna '"r zab %#irdi& amma mlisaleh bir "vlad vard !oya-baa %atandan sonra yol %#ib bir yetim ev verdi !una '"r d onu

JF@

+Tfsiri-2cml-!yan/ D cW s -FBJ: +Tfsiri->urus-:%leyn/ E cW s -FOK JFO +Tfsiri 2cml-byan/ D cW s -FBJ !u hdis +2hcctl- !eyza/ ??? cW s -ABC v +Tfsiri >urus- :$leyn/ E cW s -FOKd eyni mzmunda n$l olunmudur JJB +- :vabul-0sial/: s - 2CK JJ1 +0l-0mali/& +0s-:du$/: !eyrut nri: sh - A1A 2@F

ba*ladm Pvladnn bu xeyirxah mlin '"r zab onun zrindn '"trdm /JJ2 ;)timi sa.itl(dirmyin sava&+2 Getim ua$larn narahatl* o $dr hmiyyt #sb edir #i& Rsuli0#rm 3s4 bu bard buyurur: 3 Getim ua$ a*layanda onun '"z yalar mrhmtli (llahn mhbbt v mehribanl$ ovucuna t"#lr (llah-tala buyurur: +(tasn itirmi bu yetim ua* #im a*latmdrN .im onu sa#itldirs& behit onundur/4JJC !a$a bir hdisd hzrti-2hmmd bel buyurur: +Getim ua$ a*layanda (llahn ri lrzy 'lir Tanr ml#lr buyurar: +Ly mnim ml#lrim& atasn itirmi bu yetim ua* #im a*latmdrN/ 2l#lr deyrlr: +9lahi= :n hr eydn xbrdarsan / (llah-tala buyurar: +Ly mnim ml#lrim& siz ahid durun #i& #im onu sa#itldirib $lbini ovundursa& $iyamt 'n hmin xsi sevindirrm /JJA !a$a bir hdisd d eyni il bu mzmunda n$l olunur: +.im bir yetim ua*a nvazi edib onu sa#itldirr# #"nln alarsa& behit hlindn olar/ 8ey*mbr3s4 bel buyurmudur: +Getim ua$ a*layar#n (llahn ri lrzy 'lr !u zaman (llah-tala buyurar: +Sa$ i#n ata-anasn lindn ald*m yetimi #im a*latmdrN 9zzt v Clalma and olsun= .im onun #"nln alb sa#itldirrs& behiti ona vacib edrm //JJF 0xla$l oldu*unu iddia edn mslman bu iddiasna ml donu 'eyindirmli& yetim ua$larn v basz aillrin $ay*sna $alb onlarn hyat il mara$lanara$ hzrti-0li34-nin son anlarda buyurdu*u vsiyyti he% vaxt yaddan %xarmamaldr: +Getimlr ha$da (llah unutmayn Ll etmyin #i& onlar bzi vaxtlar tox v bzi vaxtlar ac $alsnlar Ll etmyin #i& onlar sizin la$eydliyiniz nticsind mhv olsunlar /JJJ

JJ2 JJC JJA JJF JJJ

+0l-0mali/: +0s-:du$/M !eyrut nri: s - A1A +Tfsiri-<xr/ Razi: DDD? cW s -22B +Tfsiri 2cml/ - byan: D c W s -JBJ !iharl-nvar +>hcl-bla*/: :bhi :aleh: s - A21 W vsiyyt - AK 2@J

!hsin vvlind $eyd etdiyimiz #imi&"zn m"min adlandranlar valideynsiz oldu$larn duymasnlar dey& yetim ua$larla smimiyyt v mehribanl$la rftar etmlidirlr& %n#i onlar da vaxtil ata-analarnn saysind sevincl dolu 'nlr yaam& mehribanl$ v $ay* '"rmlr Ha#in bu 'n bel ua$lar valideyn nemtindn mhrum oldu$larna '"r hr chtdn mhbbt& mehribanl$ v $ay*ya ehtiyac duyurlar !una '"r d "z yadlar arasnda mnvi sarsnt v sxnt #e%irmmlri& cmiyytin la$eydliyindn #inli b"yyb 'lc#d insanlara $ar thl#li olmamalar %n onlarn bu ehtiyaclarn "dmy %almaly$

2@K

2@@

Allaha tv..l2 9man m"h#mlndirmyin n balca yolu tv##ldr Tv##ll ba*l +,urani .rim/d v 2sumlarn34 hdislrind el dyrli msllr vardr #i& biz yalnz onlardan bzisini burada $eyd ediri# 4Quran6da tv..l2 +,urani .rim/d (llaha tv##l etm# dflrl $eyd olunara$ imanl xslrin xsusiyytlrindn hesab edilmidir: '"""-gr m0minsinizs% Allaha tv//l 1din!) ('9aid)*FC Z 'B0v$)*?6)" '"""Nr/ m0minlr Allaha tv//l 1tsinlr!) ('Ali*Gmran) * 6FF)" '90minlr yalnz o /slrdir /i% Allah ad 8/ilnd (onun h1y$t v zmtindn) r/lri qorxudan titryir% Allahn aylri oxunduu zaman hmin aylr onlarn imanlarn daha da artrr% onlar an aq 0z 5$$in tv//l 1dr") ('-nfal)*F)" +,uran/ nzrindn tv##ln n $dr hmiyyt #sb etdiyini bildi#dn sonra onun mnasn a%$layr$ $v..l ndirF 8ey*mbr3s4 Cbraildn tv##l s"znn tfsirini sorudu Cbrail dedi: +Tv##ln mnas xeyir v ziyann& m#afat v czann insanlarn lind olmad*na inanma$dr 0'r bir bnd mriftin bu mrhlsin yetirs& (llahdan $eyrisi %n bir i '"rmz& (llahdan $eyrisin md ba*lamaz& (llahdan ba$a he% #imdn $orxmaz& (llahdan ba$a bir #sin lind '"z $almaz (llaha tv##l etmyin mnas budur /JJK 1sn ibn Chm adl bir xs deyir: :##izinci imam 0li ibn 2usa Riza34-nn hzuruna 'lib sorudum: + Tv##ln mnas ndirN/ 9mam Riza 34 buyurdu:+Tv##l (llaha arxalanma$la he% #imdn $orxmama$dr /JJ@ !a$a bir rvaytd 0li ibn :veyd deyir: Geddinci imam 2useyi .azim34-dn +Tla$/ sursinin %nc aysinin 3.im (llaha tv##l ets& 3(llah4 ona #ifayt edr4 tfsirini sorudu$da 1zrt buyurmudur:
JJK JJ@

+!iharl-0nvar/ !eyrut nri: HDE??? cW s - 1C@ W hdis - 2C Gen orda: sh - 1CA 2@O

+Tv##ln mxtlif mrhllri var Tv##ln mrhllrindn biri d btn ilrd (llaha tv##l edib Tanrnn snin rftarndan raz olmasdr (llahn snin %n xeyir v fziltdn ba$a bir ey istmdiyini& btn ilrin onun ixtiyarnda oldu*unu bilmsidir Qemli& ilrini ona hval etm#l (llaha tv##l et /JJO !ir s"zl& bnd hr bir iin !"y# Garadan trfindn oldu*una inanb onun sonsuz $drtini dr# etmlidir !ununla dryaya $ovuan damc #imi "zn dal*alar arasna atara$ he% bir eydn $orxmamaldr Pstad llam $&at&ainin tv..l ha!da trifi2 Sstad 0llam Tbatbai buyurur: 52slnin sl h$i$ti ondadr #i& maddi almd iradnin nfuz etmsi v m$sd yetim hm tbii amillr v hm d nfsani amillr ehtiyac duyur Ll #i insan ml meydanna daxil olur& btn tbii amillr lazmi ehtiyac "dyir Ha#in onunla m$sdi arasnda ayrl$ salan 3irad zifliyi& $orxu& $m-$ss& tls#nli#& daltsizli#& axma$l$& tcrbsizli# v bu #imi eylrin tsirin $ar bd'man olma$ #imi4 t#c bir sra ruhi amillrdir !u vziyytd insan (llah-talaya tv##l edrs& iradsi m"h#mlnib $tiyytli olar !el oldu$da ruhi zab v sxntlar onun $arsnda )u%a %xaca$dr Un#i insan tv##l mrhlsind ,adir (llaha ba*lanr !elli#l& bir daha tvi v ni'aran%l*a yer $almr& m$sd yetim# %n $tiyytl manelri aradan $aldrr !undan lav& tv##l ha$da bir ba$a msl d vardr #i& o da onun $eyb almin mxsus chtdir Gni (llah-tala ona tv##l edn xs $eybi yardmlarla 3a*lna 'lmyn yerdn4 #"m# '"strir !u yardmlar adi v tbii amillrin %r%ivsindn %xara$ maddi amillrdn yuxarda $rar tutmudur +Tla$/ sursinin 3C-c4 aysinin 3#im (llaha

JJO

+Isul .afi/ ?? cW s - JF W hdis -F !u rvayt eynil +2i#atl Z0nvar/ s -1J v +!iharl-0nvar/ !eyrut nri HDDE c W s -CCJ W hdis -1@-d n$l olunmudur Ha#in bunlar arasnda #i%i# fr$l 2clisi rvaytin ardn bel 'tirir: 5Tv##ln drclrindn biri d xbrsiz oldu*unu $eyb almin iman 'tirm#dir !u elmi (llaha v onun xzindarlarna hval edib btn hallarda (llaha arxalanasan& yni hyatda maddi amillrl& tfsir ed bildiyin hadislrl zlsn& onun %"zmn (llah v "vliyalarna hval et (llaha arxalanma$la ni'aranl*a v tvi sbb olan eytani bhlrdn "zn nicat ver 1disin bu hisssi tv##ln $eybi chtinin oldu*una dlalt edir Un#i tv##l edn xs maddi amillrin mhdud dairsindn %xb insann taleyin tsir '"strn $eyb almin d inanr 2OB

tv##l ets& 3(llah4 ona #ifayt edr4 zahiri mnas bel bir yardm mcd verir /JKB 9mam 34-larmzn tv##l bard#i mbar# #lamlar da ustadn s"zn tsdi$lyir 2sln: 0mirlm"minin34 buyurur: +.im (llaha tv##l edrs& btn %tinli#lr onun %n asanlaar& rahatl$ v #ramtl yaayar /JK1 !a$a bir hdisd is hzrti-0li34 bel buyurur: +.im (llaha tv##l edrs& bhlri yox olub lind olanla #ifaytlnr# %tinli# v ziyytlrdn $orunar /JK2 Sstadn s"yldiyi )sixoloci tsir mslsin iar edn bu hdislr tv##l edn xsin btn %tinli#lr $lb %almasna a%$-aydn dlalt edir .e%mi xatir v mnfi tsirlrdn biri olan bd fal (llaha tv##l edn xslr tsir etmir 8ey*mbr3s4 bu bard bel buyurur: +!d fal atma$ ir#dir 1ammz ona mbtla olmuu$ (mma (llah tv##l vasitsil onun 3narahatl*n4 aradan a)arr /JKC Di!!tlayi! msl2 Qnya sbblr dnyasdr 1yatn davam %n sbb mhm amildir 9nsan vasit v sbblrin uca Garadann zatn t#liyinin v iradsinin nurundan irli 'ldiyini bilmlidir >in#i mxlu$u 3yaradlm4 $adir& Dali$i 3Garadan4 is mhv v m*lub hesab etsin (llah-tala +,urani-.rim/d buyurur: '"""<im Allaha tv//l 1ts% (Allah) ona /ifayt 1dr" Allah 0z mrini y1rin y1tirndir" Allah hr 1y 8n $ir 0l8 (hdd% mddt) tyin 1tmidir") ('Balaq) * C)" 2$dds .itabmzn bir %ox aylrind insanlarn di$$ti bu msly clb olunmudur !urada yalnz uca Garadana mid bslyib "z ilrimizi 6na hval edr# anca$ (llaha arxalanma$la faliyytimizi davam etdirm# mr olunmudur& %n#i btn dnya 6nun $drtli linddir: '@y insanlar! 7iz Allaha m0hta snz" Allah is m0hta d1yildir% /r layiqdir!) ('Datir) * 6?)"
JKB JK1

+Tfsiri 0l-mizan/ ?E cW s - JK +rhi ^rr/ E cW s - A2F JK2 +^rr/ mndricat: s - A1@ W hdis - @O@F JKC +:nni ibni 2ac/ ?? cW s - 11KB 2O1

 '(Aa 5sulum!) I14 9n g0ylri v y1ri yaradan% hamn $slyi$ Kz $slnmyn Allahdan $aqasn 0zm 5$$mi 1drm.!) ('-nam) * 6=)" '-gr Allah sn $ir sxnt v1rs% (sni ondan) Allahdan $aqa h18 /s qurtara $ilmz" -gr (Allah) sn $ir x1yir y1tirs (h18 /s #na man1 ola $ilmz)" Sn/i #% hr 1y qadirdir!) ('-nam) * 6;)" '-gr Allah sn $ir zrr toxundursa (sxnt v1rs)% onu Kzndn $aqa (sndn) h18 /s sovudura $ilmz" -gr Allah sn $ir x1yir dils% h18 /s #nun n1mtini g1ri qaytara $ilmz" Allah onu $ndlrindn istdiyin nsi$ 1dr" #% $alayandr% rhm 1dndir") ('Aunus) * 6E;)" 4Qurani Krim6d tv..l Tv##ln b"y# frdi v ictimai tsirlri vardr 2hz tv##l etm#l insan varl*n mahiyytini anlaya bilr& mtl$ h$i$tin dr#in %alar +,uran/dan sitat 'tirm#l tv##l etmyin faydalarndan bir ne%sini burada $eyd ediri#: 1 9slamn ye'an ha$$ din olmasnn mtl$iliyin inam : '7n an aq Allaha tv//l 1t% 8n/i sn a8q*aydn hqiqi dindsn (haqq yoldasan)) ('Nml) * ;+)" Gni bu ayy di$$t yetirs#& (llaha tv##l edib $ti $rara 'lmi olar$ 2. cat: '<afirlr v mnafiqlr itat 1tm" #nlarn (sn olan) ziyytlrin hmiyyt v1rm" Allaha $1l $ala% Allahn sn v/il olmas /ifaytdir" (Allaha tv//l 1tm/l h18 ndn qorxma)) ('-hza$) * =,)" '""""9n sizin mn qar $tn !is niyytlrinizdn) Allaha tv//l 1dirm" (ri/lrinizl $irli/d n 1d yinizi qrarladrn" N0r yiniz i gizli qalmasn""") ('Aunus) * ;6)" Gni sizin nyiniz varsa& meydana %xarn 2n d t# (llaha tv##l edib sizin v allahlarnzn meydanna 'lirm 1e% bir eydn $orxmuram C Nnah tr/ 1di$% 1ytandan uzaqlamaq4 '2qiqtn% iman gtiri$ yalnz 0z 5$$in tv//l 1dnlrin zrind (1ytann h18 $ir h0/mranl yoxdur!) ('Nhl) * ++)"
2O2

 '#nlar d1dilr4 :iz yalnz Allaha tv//l 1tdi/" @y 5$$imiz! :izi zalim tayfann fitnsin uratma! Palim tayfann lind snaa 8/m!) ('Aunus) * ,?)" Qemli& n $dr (llaha tv##l etsn& bir o $dr d eytana boyun ymyib 'nahlardan uza$ olarsan A 0trafda#larn yax& yaxud )is mnasibtin etinaszl$: '""""7n onlardan z 81vir% Allaha tv//l 1t! Allahn (sn) v/il olmas /ifayt 1dr!) ('Nisa) * ,6)" '-gr onlar (haqdan) z d0ndrslr (nigaran olma)% d14 9n t/ Allah y1tr" #ndan $aqa h18 $ir tanr yoxdur" #na tv//l 1tdim mn% #% $0y/ rin sahi$idir! (#% $tn /ainatn xaliqi v ixtiyar sahi$idir!)) ('B0v$)*6F+)" '""""""9nim ($u id) mvffqiyytim yalnz Allahn /0myildir" 9n yalnz #na tv//l 1tdim v mhz #nun hzuruna d0n ym!)('2ud) * ,,)" '""""":tn ilr d axrda #na (Allaha) qayda aqdr" (Aa 9hmmd!) Aalnz #na i$adt 1t v yalnz #na tv//l 1l" 5$$in n 1tdi/lrinizdn qafil d1yildir!) ('2ud) * 6FC)" Qem#& (llaha tv##l etm#l insanlarn sni $bul edib v ya z %evirmsindn narahat olma$ lazm deyil& %n#i hr bir ey 6nun t#nmz $drti $arsnda acizdir 0dis &aD+m+ndan tv..l2 2sum 9mamlardan34 n$l olunan hdislrd (llaha tv##l etmyin msbt tsirlri bard s"hbt a%lmdr 6nlardan bzisini burada $eyd ediri# 1 ,vvt v cat: 8ey*mbr3s4 buyurur: +Ycl olma$ istyn (llaha tv##l etmlidir /JKA 9mam !a$ir34 buyurur: +(llaha tv##l edn v arxalanan m*lub olmaz /JKF 0mirl-m"minin34 buyurur: +,lb m"h#mliyinin sas (llaha tv##l etm#dir /JKJ
JKA

+!iharl-0nvar/ !eyrut nri: HDD? cW s-1F1 +2stdr#l-vsail/ ?? c W s-2@@ JKF +2stdr#l-vsail/ ?? cW s-2@@ JKJ +^rr/ mndricat: s-A1@ W T CB@2 2OC

2. Tv##l v mtl$ h$i$tin dr#i: 1zrti-imam Cavad34 buyurur: +(llah-talaya arxalanma$ hr bir $iymtli eyin dyri v ali m$amlara sar bir nrdivandr /JKK 3. Tv##l v faliyytin zruriliyi: 8ey*mbr3s4 ilmyn v #in-bi%in 'etmyn bir ne% nfri '"rb buyurdu: -:iz #imsinizN 3niy ilmirsinizN4 Qedilr: -!iz tv##l ednlri# v (llaha tv##l ediri# 1zrti-2uhmmd 3s4 buyurdu: -:iz (llaha tv##l ednlr yox& xal$a art$ y#snz JK@ $v..l v m.afat2 !ir hdisd bel n$l olunur: !ir 'n 0mirl-m"minin34 mscidd oturan bir dsty rast 'ldi !uyurdu: -:iz #imsinizN 6nlar cavab verdilr: -!iz (llaha tv##l ednlri# :"yldi: -Deyr& siz (llaha tv##l ednlr yox& "z y#nz ba$alarnn boynuna y#lynlrsiz 3Gni siz camaata y# olub onlarn zhmtinin hesabna yaayrsnz 4 !s (llaha tv##l etmyinizin lamti ndirN Qedilr: -Gemy bir ey ta)anda yeyiri# Ta)mayanda is sbir ediri# 1zrti-0li 34 buyurdu: -9tlr d bel edirlr 6nlar sorudu: -!s biz neyly#N 6 1zrt s"yldi: -!izim #imi davrann 6nlar dedilr: -:iz nec edirsinizN 2"minlrin a*as cavab verdi:
JKK JK@

+!iharl-0nvar/ HDDE cW s-CJA +2stdr#l-vsail/ ?? cW s-2@@ 2OA

-0limiz dn nemti (llah yolunda ba*layr$& he% nyimiz olmayanda is (llaha #r ediri# JKO 0zrti S,,ad39 +n duas+2 2"min v "zn islah etmi xs btn ilrini (llaha hval edib hyatn hr mrhlsind onu "zn arxa bilir 9mam :ccad34 (llaha yalvarara$ deyir: + 39lahi=4 T#c sni haraya %a*rram v yalnz sn mid bslyirm& :n dua edib sn )nah 'tirirm :n inanb sni "zm arxa& #"m# bilirm :n iman 'tirib& snin #rmin tv##l edirm /J@B !a$a bir hdisd is 9mam :ccad34 (llahdan sda$t v smimiyytl ona tv##l etmsini dilyr# tam surtd uca Tanrya arxalanr: +39lahi=4 :n sda$tl tv##l etm#d v arxalanma$da mn #"m# ol /J@1 0'r bir #s zahirn btn nicat $a)larnn zn ba*land*n '"rb hyatn %tin anlarnda t#c (llaha tv##l ets v btn ilrini ona hval edrs& bhsiz& tv##ln n uca mrhlsin yetimidir 0zrti &rahim Xlilullah+n Allaha arDalanmas+ Tv##ln n yax nmunlrindn biri d bt)rstlrin onu ton$ala atma$ $rarna 'ldiyi zaman (llaha arxalanb tv##l edn 9brahim Dlil34-dr +,urani-.rim/d hvalat bel '"strilir: I1dilr4 '-gr (ta!ndqlarnza yardm g0strm/% onlar xilas 1tm/ 8n) $ir i g0r /sinizs% onu (G$rahimi) yandrn v tanrlarnza /0m/ 1din!) ('-n$iya)*>,)" !zilri bel yazrlar: + !ir ay odun y*dlar Ton$al yanan zaman alovun dillri el "llnirdi #i& he% $ular da oradan "tb #e% bilmirdi Un#i $ol$anadlar yanrd /J@2 6nlarn bu chdlri ha$da Tbrsi yazr:
JKO J@B J@1 J@2

+2stdr#l-vsail/ ?? cW s-2@O +:hifeyi-:ccadiyy/: dua - F2 Gen orda: dua - FA +Tfsiri ,rtbi/: cz - 11 W s - CBC 2OF

+ Dst olanlar& sa* $alma$larna mid bslynlr bel vsiyyt edirdilr #i& $oyub 'etdiyi mallarnn bir hisssini 9brahimin yandrlmas %n odun alma*a srf etsinlr& htta yun yirn v bununla da 'ndli# tlbatlarn ld edn bzi $adnlar da "z 'lirlri il odun alb y*rdlar /J@C <xr Razi yazr: +!ir $adn xstlnn zaman nzir etmidi #i& 'r sa*alarsa& 9brahimin yandrlmas %n odun alar /J@A !acard$lar $dr odun y*dlar Ton$ala od vurdu$dan sonra istdilr& hzrti 9brahimi odun i%in atsnlar& alovun istisindn yaxna 'ed bilmdilr eytan onlar %n mancana$ dzltdi 9brahimi mancana*a $oyub ton$ala atdlar 9mam :adi$34 buyurur: 9brahimi mancana*a $oyub ton$ala trf atar#n Cbrail '"rn 'lib salam verdi#dn sonra dedi: +2nim #"my ehtiyacm var& amma sn yox=/ 3+2cml-byan/ ?E cW s-FF4 Cbrail hzrti-9brahim t#lif etdi #i& bel is "z ehtiyacn (llahdan dil J@F 9brahim dedi: +(llahn mnim halmdan xbrdar olmas #ifayt edr /J@J >hayt& "z iini (llaha hval edib& 6na arxaland*na '"r ton$al 8ey*mbr 3s4 %n 'lstana %evrildi: :iz d4 '@y at! G$rahim qar srin v zrrsiz ol! * d1y $uyurduq)4 ('-n$iya) *>+)" Ton$al o $dr soyu$lad #i& 'r (llah-tala at: +9brahim $ar zrrsiz ol=/ - demyib& t#c +soyu$ ol=/ desydi& 9brahim thl#y drdi J@K !li& (llaha bu drcd tv##l edni uca Garadan %tinli# v blalardan za* %xarb ton$al 'lstana %evirr Allahdan &a(!as+na tv..l )tdiyin 1-r ;usif 3s9 &ir n)@ il zindanda !ald+2

J@C J@A

+Tfsiri 2cml-byan/ :eyda nri: ?E c W s-FA +Tfsiri <xr Razi/ DD?? c W s-1@K J@F +Tfsiri-,rtbi/ D?- czW s-CBC J@J +!iharl-0nvar/ HDD? c W s-1FJ J@K +Tfsiri Tibyan/ !eyrut nri: E?? cW s-2JC 2OJ

Gusif )ey*mbr +,uran/da buyuruldu*u #imi 3+6 bizim xalis bndlrimizdn idi/4& b"y# m$ama v ali mnvi drcy yetimidi (mma buna baxmayara$& zindan yoldalarndan birinin azad olaca*n bildi#d& 2isir sultanna onun 3Gusif4 ha$$nda da danma* rica etdi +,urani-.rim/d bu ha$da bel buyurulur: '(Ausif) $u i/i nfrdn ni at ta!a an yqin 1tdiyi /imsy (ra$ !aylayana) d1di4 'Aann yannda mni d yada sal!) Ma/in (1ytan ona aasnn yannda (Ausifi) yada salma unutdurdu v $una g0r d o (Ausif) $ir n18 (y1ddi v ya on i/i) il zindanda qald") (Ausif * =F)" '""":ir n18 mddtdn sonra yadna dd /i% Ausif n18 illrdir zindandadr") (Ausif * =?)" 9mam :adi$34 Gusifin (llahdan ba$asna s*nd* ha$da buyurur: Cbrail Gusifin yanna 'lib dedi: -.im sni insanlarn n '"zli etdiN Gusif dedi: -(llah Cbrail: -.im snin mhbbtini atann $lbin saldN Gusif: -(llah Cbrail: -:ni $uyudan %xarma$ %n #arvan sn sar #im yolladN Gusif: -(llah Cbrail: -:ni 3$uyunun a*zndan atlan4 dadan #im $oruduN Gusif: -(llah Cbrail: -:ni $uyudan #im %xartdN Gusif: -(llah Cbrail: -2isir $adnlarnn m#r v hiylsini sndn #im uza$ladrdN Gusif: -(llah
2OK

Cbrail dedi: -(llahn soruur #i& bs niy mndn ba$asna rica etdin& amma mndn istmdinN !ax& buna '"r d 'r# bir ne% il zindanda $alasan J@@ Allaha arDalanmama*+n nti,si .e%n bhslrdn uca Tanrya tv##l edib arxalanma*n n #imi hmiyyt #sb etdiyi mlum oldu 9ndi is sonda (llaha tv##l etmmyin v 6na arxalanmama*n nticsi ha$da 9mam :adi$34-dn n$l olunmu bir hdisl a%$lamalar veriri# 1seyn ibn Ilvan adl bir nfr deyir: Llm "yrnm# %n bir ziyal mclisind oturmudum 8ulum $urtarmd 2clisd olanlardan biri dedi: -(llaha and olsun& istdiyin nail ola v arzuna %ata bilmyc#sn Qedim: -(llah #e%sin 'nahndan& haradan bilirsnN 6 cavab verdi: -2n 9mam :adi$34-dn eitmim: +2n #itablarn birind oxumuam #i& (llah-tala "z izzti& zmti& rfi& b"y#lyn v s-y and i%r# buyurur #i& mndn ba$asna mid edn zlalt libas 'eydirib "z dr'ahmdan $ovara$ fziltimdn mhrum edrm Utinli#lr mnim liml hll oldu*u halda& mndn ba$asnam l a%b yalvarrN 2ndn ba$asna mid bslyir& mnim evimdn ba$a bir evin $a)sn d"yrN 1albu#i btn ba*l $a)larn a%arlar mnim yanmda v evimin $a)s da mni %a*rann zn a%$dr Earm el xs #i& %tin dnd mn mid bslyib& mn onun midini #smimN 2n bndlrimin arzu v ist#lrini "z dr'ahmda $oruyub saxladm 6nlar is buna raz olmadlar Y"ylri mn zi#r etm#dn yorulmayan ml#lrl doldurdum 6nlara mr etdim #i& mniml bndlrim arasnda# $a)lar ba*lamasnlar Ha#in onlar 3bndlr4 mnim s"zm inanmadlar 2ndn ba$asna mid bslyn bilmirmi #i& 'r ona bir %tinli# z vers& ba$as mnim icazm olmadan onun %tinliyini aradan $aldra bilmzN !s niy mndn z d"ndribdirN 1albu#i "z #rm v
J@@

+2cml-byan/ :eyda nri: ??? cW s-2CF 2O@

fziltimdn istmdiyi bir eyi ona ta edir& sonra ondan alram 6nun yenidn $aytarlmasn is mndn yox& ba$asndan istyir !nd mnim ha$$mda n fi#irlirN 2ndn istmy-istmy ona ta etdiyim halda& yni mndn istyr#n ona "z nemtimdn ta etmrmN 2'r mni )axl sanrmN !tn sxavt v #ramtlr mndn deyilmiN !a*lama$ v fv etm# mnim limd deyilmiN 2'r mn arzu v ist#lrin nvan deyilmmiN !el is mndn ba$a #im arzu v ist#lri #s bilrN 2ndn ba$asna mid bslynlr $orxmurlarmN 0'r btn yer v '"y hli mn mid bslyrs v mn d onlarn hr birin hamsnn midvar oldu*u $dr nemt ta edrms& $ar$ann bir bdn zvi $dr olsa bel& $drt v d"vltimdn azalmaz 2ali# oldu*um d"vlt he% azalarmN Eay olsun o xslrin halna #i& mnim mrhmtim mid bslmirlr Eay olsun o xslrin halna #i& mnim $armda 'nah edir& mndn $orxmurlar J@O !una '"r d yalnz (llaha ba*lanma$ lazmdr 0mirlm"minin34 buyurur: + .im (llaha tv##l edrs& (llah ona #ifayt edr /JOB + (llaha tv##l edirm T"vb v ona trf $aydla yana olan tv##l /JO1

J@O

+Isul .afi/ ?? cWs-JJWhdis-KM + !iharl-0nvar/ !eyrut nri: HDD? cWs-1CB JOB +>hcl-bla*/ <eyzl-9slam: Dtb - @O JO1 +>hcl-bla*/ :bhi :alehi: Dtb - 1J1 2OO

CBB

'-zl rftar v DC( davran+( 0vvl#i bhslrd nfsi safladrmada b"y# hmiyyt #sb edn msllrdn birinin d insanlarla xo davran oldu*unu $eyd etdi# !u msly 9slam xla$nda xsusi yer verilmidir Y"zl rftar bard 8ey*mbr3s4 buyurur: +:izlrdn n stn olannz xla$i chtdn '"zl olannzdr 0xla$ '"zl olanlar "zlrini bu i hazrlayb ba$alar il mehriban v smimi davranrlar /JO2 !urada bir ne% m$am nzriniz %atdrma$ istrdi#: 1 0vvla& '"zl xla$n dalt& cat& tvaz"#arl$& comrdli#& fda#arl$& m#afat& nfsin sa*laml* v s #imi fziltlrl la$dar olmasna baxmayara$& 'lrz& insanlarla mehriban v smimi olma*n "z d '"zl xla$ saylr (damlarla smimi davaranan v 'lrz insan xla$l hesab edil bilr& %n#i bu xsusiyyt ruhun fzilt v sa*laml*ndan irli 'lib& '"zl bir xislt s"y#nmidir 2. 2$dds dinimizd btn fi$hi& h$u$i& siyasi& xla$i& vicdani& ibadt v ticari& bir s"zl& btn frdi v ictimai msllr ha$da %oxlu ri $ayda-$anunlar vardr !unlardan bir %oxu $eyri-mcburi xla$i dyrlr #imi $bul olunmudur 0xla$i msllri d i#i $ru)a mcburi v $eyri-mcburi b"lm# olar 0'r bir msl srf xla$i v snnti msllr cr'sind yer almsa& buna '"r onu $eyri-mcburi hesab etm# olmaz 2sln& sadi$li#& fdar#arl$& yaxl$ v s bu #imi mllr el msllrdir #i& onun bzi m$amlar xsusi raitd vacib mllrdn hesab olunur 0xla$i m"vzu olmasna baxmayara$& ona riayt etm# lazmdr 1$i$td& bel mllr di'r vacib mllrin istinad mnbyidir !el olan halda bu mllr nec msthb v $eyrimcburi ola bilrN 2nim nzrimc& xla$i msllr mnviyyatla ba*l oldu*una v h$u$i n"$teyi-nzrdn t$ib olunmad*na '"r bzilrinin bunlar msthb mllrdn hesab etmsi mnti$uy*un deyil (llah-tala +>hl/ sursinin OB-c aysind daltl yaxl* eyni srada yerldirib bir ifad il hr i#isinin mhmlyn bildirir 6la bilmz #i& bir s"z i#i mfhumu-vacib v $eyri-vacib mfhumlarn ifad ed bilsin 9nsan 'zt v xeyirxahl$ #imi xsusiyytlr mali# olmaynca daltli ola bilmz Deyirxahl$ "zndnrazl$ v dardnclili#l ziddiyyt t#il edir !dxah insan nin#i buna riayt etmyi "zn borc bilmir& he% ba$alarnn h$u$una mhl d $oymur
JO2

+Isul .afi/ ?? cWs-1B2 CB1

!una '"r d dey bilri# #i& xeyirxahl$ daltin "zldr 0slind& hr bir h$u$i msl xla$i v mnvi dyri "znd ehtiva edir 1$u$i msllr mh#m aradrmalar v th$i$ata mali#dir 0xla$i msllrd is bu baxmdan he% bir th$i$at& aradrma v istinta$ yoxdur 1$i$td is& insan a*l %n sas v ye'an meyar onun ruhunun sa*laml* v mnviyyatnn safl*dr !el #i& (llah-tala bu bard buyurur: '# gn /i% n mal*d0vlt% n d 0vlad $ir fayda v1rr! An aq salam $ir ql$l Allahn hzuruna gln /imsdn (m0minlrdn) $aqa!)" ('(ra)*,,%,+") C 0xla$i-snnti mllr b"y# ictimai hmiyyt mali#dir :a*lam cmiyyt $urma$ istyiri#s& mhz bu saslara s"y#nib insani& islami $anunlarla yaama$ lazmdr 2dniyytsiz cmiyyt heyvani bir cmiyytdir !el cmiyytd insani& mnvi v ictimai ba*ll$lar birbirindn $rlara$ insanlar arasnda# mnasibt v xla$ normalar daya$sz $alr A >amaz& oruc& hcc& xms& z#at& yaxl*a dvt v )isli#dn %#indirm #imi ibadtlr myyn $anunlara saslanr v bu $ayda$anunlarsz ediln ibadtlrin bo& $uru m$vva t# he% bir mahiyyti olmad* #imi& ictimai mnasibtlr v ticartd d el $ayda-$anunlar vardr #i& bu $anunlarsz onlarn he% bir hmiyyti yoxdur !a$a s"zl des#& bu $anunlar silm#l insan v cmiyyt cansz& ursuz robota %evrilir 6nun insani v ilahi xlifli# hyat vhi heyvani hyat v ursuz robot #lini alr F 0xla$i-ictimai )rinsi)lr sasnda yaay v insanlarla mehriban rftar ha$da olan h"#mlr islam xla$nda xsusi hmiyyt mali#dir (y v hdislri mtali etm#l mslnin hmiyyti daha $abar$ #ild "zn biruz verir 9nsan xsiyyti v $abiliyytin ehtiram ali mnvi dyr #imi $bul olunur: ':iz% Adm 0vladn rfli v h0rmtli 1ldi/% onlar suda v quruda (gmilr% h1yvanlara v $aqa nqliyyat vasitlrin) mindiri$ sahi$ 1tdi/% 0zlrin ( r$ r n1mtlrdn) tmiz ruzi v1rdi/ v onlar yaratdmz mxluqatn 8oxundan x1yli stn 1tdi/") ('Gsra) * ;E)" J 9slam xla$nda ruhun saflamas il birbaa ba*l olan )rinsi)lr hmiyyt verilmsin baxmayara$& bu din hyati bir din oldu*undan bt"vl#d mnvi t#aml v tr$$i %n bir vasitdir >ticd is& insan hyatnn he% bir hisssi mnvi hyatdan ayr
CB2

deyildir& onun %n d burada mnvi tmizlnmy bel 'eni v hatli yer verilmidir !a$a s"zl des#& islam ictimai t1limlrd d insan bo fzaya& insan hyatnn h$i$tlrindn uza*a a)armr Qem#& islamn ictimai saslar mnviyyatla sx ba*ll$ t#il edir !unun %n d hyatn $ayda-$anunlar v insanlarla xo davran h$i$i v ilahi rn' boyanm bir mslmann xsusiyytlrindn& islam cmiyytinin tr$$isi v t#aml %n lazm olan sas vasitlrdndir .on#ret des#& islamda hr bir h"#m i#i mna dayr: mnvi v ictimai 9ctimai $ayda-$anunlar ictimai y# dad$lar halda& eyni zamanda da mnvi dyr d mali#dirlr 2sln& '"zl xla$l bir mslman salam verm#l hm ba$alarna h"rmt $oyur& hm d tvaz"#arl$ '"strr# t#bbr v $ruru "z ruhundan tmizlyir& bir 'll il i#i hdfi niana alr !u& bir trfdn ictimai la$ni m"h#mldir& di'r trfdn d xsi +2n/ btn sndrr 3Gni "z $rurunu sndrr4 !u "l% il btn h"#mlrd hr i#i chti nzrd saxlama$ olar 39slam dinini hyatn bn"vr v $aysi $bul etm# rti il4 9slam xla$ ictimai $ayda-$anunlarla o $dr zn'indir #i& hamsn burada $eyd etm# mm#n deyil (a*da n %ox hmiyyt #sb edn msllri $eyd ediri#: 1) $ohum-$ardan h$u$u 3sileyi-rhm4M 2) din $ardalarnn h$u$uM 3) $onularn h$u$u v onlarla davran $aydas 3$onulu$4M 4) xstlri yoluxma$M 5) dan$ $aydas v dilin blalarM 6) dini rhbrlrl davranM 7) elm "yrtm v "yrnm $aydalar& $arl$l ustad-a'ird h$u$larM 8) iclas $aydalar& mumi v ictimai msllrd $ti $rara 'lmM 9) ev daxil olma $aydasM 10) mumi mclislrd '"rlrin $aydasM 11) 'eyinm# v bznm# $aydalarM 12) fv v 'ztM 13) sada$t Sil)yi rhim 3!Chumlu! la!si9
CBC

0xla$ nianlrindn& islami v insani dyrlrdn& insanlarla xo davranma*n lamtlrindn biri d sileyi-rhmdir 3yaxn $ohum$ardaa ba %#m# v onlarla mtmadi la$4 !ir ne% msly toxunma* "zmz vacib biliri#: 1) Rhim 3$ohumlu$ tellri4 ndir v $ohumlar #imlrdirN 2) 0$rabal$ rabitsi dedi#d n baa dlrN 3) +,uran/ v $ohumlu$ tellri 4) 1dislr v $ohumlu$ 5) ,ohumlu*un msbt tsiri 6) ,ohumlu$ la$lrini #sm# v onun mnfi tsirlri 7) +,uran/ baxmndan la$lri #sm# 8) 1dislrd $ohumlu$ la$lrini #sm# Jhim 3!Chumlu!9 ndirF ,ohumlu*un i#i n"v vardr: 1) nsbi 3soy& nsil4 2) sbbi ,an $ohumlu*una nsbi $ohumlu$ deyilir 2sln& ata& ana& bac& $arda& mi& bibi& day& xala& baba& nn v onlarn "vladlar nsbi $ohumlardr :bbi $ohumlu$ is ni'ah vasitsil ml 'lir 2sln& rl-arvad arasnda hr i#i trfin $ohumlu*u Sil)yi rhim 3!Chumlu! la!si9 ndirF 9nsan "z $an $ohumlar il mtmadi olara$ la$ saxlamal& onlarla la$sini #smmlidir ,ohumlar xara#ter chtdn bir-biril fr$lndiyin '"r onlarn hr birin frdi yanab xasiyytlrin uy*un davranma$ lazmdr !zn birc telefon dan* bu ba*ll*n m"h#mlnmsin xidmt edir ,ohumlarla la$ni tamamil #sm# b"y# 'nahlardandr !ir s"zl& ba$alarndan art$ h$u$a mali# olana $ar mehribanl$ v onlarn drd-srin yetim# sileyi-rhm adlanr !una '"r d fi$hd $an $ohumlara daha art$ yer verilir 32addi chtdn im#anlar %ox olarsa& $ohumlar arasnda #asb xslrin h$u$u ba$alarndan daha art$dr4 !el msllr frdi v ictimai hmiyyt dad*ndan 9slamda buna %ox b"y# yer verilir& bel #i +,uran/da $ohumlara yardm d"vltlilrin "hdlrind olan vziflrdn biri #imi hesab edilir

CBA

'3ohum*qr$aya da% mis/in d% (!ulu qurtar$ yolda qalan) msafir d haqqn v1r" @yni zamanda (mal*d0vltini $s y1r) saa* sola d s!lm!) ('Gsra) * F>)" 'Aaxn qohuma% yoxsula% (!ulu qurtar$ yolda qalan) msafir (Allahn va i$ $uyurduu) haqqn v1r" Allah rizasn dilynlr 8n $u daha x1yirlidir" (Axirtd) ni at ta!anlar (mtl$in y1tinlr) mhz onlardr!) ('5um)*C,)" !a$a bir ayd is xeyirxah insann siftlri a%$lanar#n bel buyurulur: '"""Q1yirxah insanlar o xslrdir /i% mal*d0vlti 8ox s1vmlrin $axmayaraq (/as$) qohum*qr$aya% y1timlr% yoxsullara% (!ulu qurtar$ yolda qalan) msafir% diln8ilr v qullarn azad olunmasna srf 1dnlrdir"""") (':qr) * 6;;)" !u aylrdn bel baa dlr #i& $ohumlu$ la$si im#ansz $rabaya l tutub& ehtiyacn "dm#dir :ileyi-rhim t#c yaxnlara ba %#ib hal-hval tutma$dan ibart deyil 0#sin& $ohumlu$ la$si mehribanl$ v smimiyytl m"h#mlnmli& daha da 'enilnmlidir Uox vaxtlar 'edi-'li bzi aillr %n narahatl*a sbb olur& xsusil bu #imi hallara $ona$ $arlama$ %n he% bir im#an olmad$da daha %ox rast 'linir 4Quran6da !Chumlu! la!si2 +,uran/ baxmndan $ohumlu$ la$si o $dr hmiyyt #sb edir #i& (llah-tala onu "zn 3(llaha4 )rsti #imi $bul edir !u ha$da bir ne% ayy nzr yetir#: .?adn a 7tirin ki" <i bir aman ,srail '(ullarndan: .Allahdan qeyrisin ibadt etmyin" valideynlrini " ya#n q'humlarn a" yetimlr" y'#sullara ehsan 4ya#)lq" k$mk) edin" insanlarla #') dan)n" nama qln" kat verinE/- dey hd-%eyman aldq.../ 4.<qr/-=+). 'Allaha i$adt 1din v #na h18 $ir 1yi ri/ qomayn! Ata* anaya% qohum*qr$aya% y1timlr% yoxsullara% yaxn v uzaq qonum* qonuya% yaxn (yolda v) dosta% (!ulu qurtar$ yolda qalan) msafir (yol8lara)% sahi$ olduunuza (qul v /nizlr) yaxlq 1din! 2qiqtn% Allah 0zn $ynnlri% lovalq 1dnlri s1vmz!) ('Gsra)*C>)" !a$a bir ayd is $ohum-$rba s"z (llahn adndan sonra $eyd olunmudur:
CBF

'""""(Ad il) $ir*$irinizdn ( r$ r 1ylr) istdiyiniz Allahdan% hm8inin qohumluq laqlrinin /sm/dn hzr 1din! ($hsiz /i% Allah sizin zrinizd nzart8idir!) ('Nisa)*6)" +,uraniZ2cid/d sileyi-rhimin bu $dr t#idl vur*ulanmas v $ohumlarn (llahn adndan sonra $eyd olunmas-btn bunlar sileyirhimin m$dds islam dinind n $dr b"y# hmiyyt #sb etdiyini '"strir !tn bu t#idlr bir daha sbut edir #i& bel vacib mli tr# etmyin sonu xoa'lmz a$ibtl bitir 0dislr !Chumlu! la!si ha!!+nda2 1dislrd bu bynilmi '"zl ml y#s# $iymtlndirilmi v dflrl onu yerin yetirm# t"vsiy olunmudur Cmil ibn Qrrac adl bir nfr 9mam :adi$34-in +>isa/ sursinin birinci aysind#i +rham/ 3$ohumlar4 s"znn mnasn bel a%$lad*n s"ylyir: +!urada $ohumlar +insanlar/ mnasnda ilnmidir (llah-tala insanlarla la$ yaratma* mr etmi v bunu y#s# $iymtlndirmidir !u s"z (llah-talann "z ad il bir srada yerldirdiyini m'r '"rmrsnmiN/JOC QChumlu! la!lri v Cnun ms&t tsirlri2 Szun"mrll#: ,ohumlu$ la$lrini davam etdirmyin msbt tsirlrindn biri d "mrn uzun olmasdr :##izinci imam buyurur: +Pmrnn tamam olmasna % il $alm bndnin "mrn $ohumlarla rabitni #smdiyin '"r& ola bilsin #i& (llah-tala otuz il uzatsn (llah istdiyini edr /JOA +!iz "mrn uzun olmas %n $ohumlarla '"zl mnasibt yaratma$dan ba$a he% bir vasit tanmr$ !u& uzun"mrl olma$da o $dr tsirlidir #i& "mrnn tamam olmasna % il $alm insann "mrn hmin ii davam etdirdiyin '"r (llah-tala otuz il artrar& bel #i $alan "mr otuz % il olar Pmrnn tamam olmasna otuz % il $alm insann "mrn is sileyi-rhimi tr# etdiyin '"r 3$ti rhim4 otuz il azaldb % il edr /JOF
JOC

+Tfsiri !rhan/ ? cWs-CC@ W hdis -1 +Tfsiri ss$leyn/ ? c W s-ACK W T 2F JOA +Isul .afi/ ?? cW s-1FB W hdis-C JOF +Isul .afi/ ?? cW s-1F2 W hdis-1K CBJ

!a$a bir rvaytd is bel s"ylnilir: +9mam !a$ir34 v yaxud imam :adi$34 3Ravi "z trddd etmidir4 2yssr adl bir xs buyurdu: -Qeysn& $ohum-$rbana $ar mehriban v smimisn 6nlara hmi yaxl$ edirsnN= 2yssr dedi: -!li& mn cavanl$da bazarda bir nfr %n ilyirdim 6 mn i#i dirhm muzd verirdi 9#i dirhmin birini bibim& di'rini is xalama verirdim :onra 9mam34 buyurdu: -(llaha and olsun= Plmn i#i df yaxnlamd& la#in bu& sileyirhimin '"r txir salnd JOJ Juzinin artmas+: ,ohumlu$ la$lrini davam etdirmyin msbt tsirlrindn biri d ruzinin artmasdr 9mam :ccad34 bir hdisd 8ey*mbr3s4-dn bel n$l edir: +Szun"mrl olma$ v ruzisinin artmasn istyn varsa& 'r# $ohumlu$ la$sini #smsin /JOK +:ileyi-rhim "mr uzadr& yoxsullu*u v #dri da*dr /JO@ +Ruzisinin bol olmasn v clinin txir salnmasn istyn $ohumlarla yax mnasibtd olsun /JOO mllrin safl+*+2 0mllrin saflamas hdislrd sileyi-rhmin msbt tsirlrindn biri #imi $eyd olunur 9mam !a$ir34 buyurur: +:ileyi-rhim mllri )a#ladrr& blan $aytarr& mal-d"vlt br#t verir& "mr uzadr& ruzini bol edir& insan $ohum-$rbann v ailnin sevimlisin %evirir !una '"r d (llahdan $orxub $ohumlarla mehriban rftar etm# lazmdr /KBB Qiyamt 1n ha!! h)sa&+n asanla(mas+: 9mam :adi$34 buyurdu:
JOJ JOK

+!iharl-0nvar/ !eyrut nri: HDD? cWs-1BB +Isul .afi/ ?? cWs-1FJ W hdis-2O JO@ +!iharl-0nvar/ !eyrut nri: HDD? cWs-@@ JOO +2i#atl-0nvar/ sh -1JJ KBB +Isul .afi/ ?? cWs-1F2 W hdis-1C CBK

+:ileyi-rhim $iyamt 'nnn sor*u-sualn yn'lldirir& "mr uzadr v )is "lmdn $oruyur /KB1 hrlrin abadlamas: 9mam :adi$34 buyurur: +:ileyi-rhim v $onularla mlayim rftar hrlri abadladrr& "mrlri uzadr /KB2 :ileyi-rhim dinin bir hisssidir: 8ey*mbr3s4 buyurur: +1al-hazr# mmtim& burada olanlara v olmayanlara& hl dnyaya 'lmyn 'lc# nsillr t"vsiy edirm #i& araya bir il fasil ds bel& yen d sileyi-rhim etsinlr& %n#i sileyi-rhim dinin bir hisssidir /KBC !tn bunlar $ohumlu$ la$lrinin msbt tsirlridir 4Quran6 nzrindn sil)yi rhmin tr. Clunmas+ bhsiz& sileyi-rhmi tr# etm# b"y# 'nahlardan saylb axirt zabna sbb olur +,urani- .rim/d bu )islnir :ileyi-rhmi tr# ednlr (llahn lntin d%ar olmular: '-gr 9hmmd(s)*dn z d0ndrsniz% sizdn y1r znd fitn*fsad t0rtm/ v ( ahiliyyt d0vrnd olduu /imi) qohumluq t1llrini qrmaq g0zlnilmzmi.! #nlar Allahn lnt 1ldiyi (qulaqlarn) /ar v g0zlrini /or 1tdiyi /imslrdir!) ('9hmmd)* FF%FC)" 'Allahla hd $aladqdan sonra onu !ozanlar% Allahn $irldirilmsini mr 1tdiyi 1ylri (qohumluq laqlrini) qranlar% y1r znd fitn*fsad salanlar is lnt d8ar ola aqlar" #nlar axirtin !is aqi$ti ( hnnm) g0zlyir") ('5d)*F?") :ileyi-rhim etmynlr fasi$lrdn v ziyana u*rayanlardandr !a$a bir ayd (llah-tala onunla hd ba*layb sonra $ohumlu$ la$lrini tr# ednlri ziyana u*rayanlardan hesab edir:
KB1

+!iharl-0nvar/ HDD? cWs-1BA&1C2M +Isul .afi/ ?? cWs-1FK KB2 +Isul .afi/ ?? cWs-122 W hdis-1A KBC +2i#atl-0nvar/ s-1JFM +!iharl-0nvar/: !eyrut nri: HDD?Ws-1BFM +Isul .afi/ ?? cWs-1F1 W hdis -FM +2hcctl-!eyza/ ??? cWs-ACB CB@

'# /slr /i% Allahla hd $aladqdan sonra onu !ozur% Allahn $irldirilmsini $uyurduu 1ylri !ar8alayr (m0minlrl dostluu% qohum*qr$a il laqlri /sir) v y1r znd fitn*fsad t0rdirlr" 9hz $1llri (dnya v axirtd) ziyana urayanlardr!) (':qr)* F;)" Q)yd: !zilri bel 'man edir #i& sileyi-rhim ha$da bu $dr t#idli t"vsiylr yalnz maddi im#anlara mali# olub "z yaxn $ohum$rbasna #"m# etm# i$tidarna mali# olan xslr aiddir 2addi im#anlar v ba$alarna #"m# etm# $drti olmayan xslr is $ohumlarla xo rftar& '"zl la$ yaratma$ aid deyil !u& yanldr& %n#i $ohumlu$ la$lrini davam etdirm# istyn xsin d"vltli olmas rt deyildir& #sin bu ii yerin yetirm#d m$sd $ohumlu$ la$lrini m"h#mltm# oldu*undan m$dds islam dinid buyurulur #i& bu vzifni bir i%im su& onlara ziyytd %#inm# v ya bir-birin salam verm#l d yerin yetirib& (llah-talann sileyi-rhm verdiyi cr v savabdan faydalann 0ziz 8ey*mbr3s4-imiz buyurur: +!ir i%im su il d olsa& sileyi-rhim et ,ohum-$rbana v yaxnlarna $ar n '"zl yaxl$ odur #i& onlara ziyyt vermysn& narahat etmysn /KBA +:alam verm#l d olsa& $ohumlarnzla "z aranzda mehribanl$ yaradn /KBF 0mirl-m"minin34 bu bard buyurur: +:alam verm#l d olsa& sileyi-rhim edin /KBJ QChumlu! la!lrini .sm. ha!da hdislr2 1dislrd d $ohumlarla la$ni #sm# tn$id olunur v )islnir :ileyi-rhimi tr# etm# (llaha ri# $oma$la bir sradadr: 5!ir nfr hzrti-2hmmd 3s4-dn sorudu: -(llah dr'ahnda n )is ml hansdrN !uyurdu:
KBA

+!iharl-0nvar/ !eyrut nri: HDD? cWs-@@ +2i#atl-0nvar/ sh - 1JJ KBF +0lmucazatun nbviyy/ sh-@B KBJ +Isuli .afi/ ?? cWs-1FF W hdis-22 CBO

-(llaha ri# $oma$ 1min xs sorudu: -!undan sonra hansdrN Rsuli-0#rm3s4 buyurdu: -:ileyi-rhimi tr# etm# KBK :ileyi-rhimi tr# etm# v Tanrnn mrhmtindn uza$lama$: !a$a bir rvaytd n$l olunur #i& sileyi-rhimi tr# edn (llahn lntin layi$ '"rlb onun mrhmtindn uza$ olar 1zrti imam :ccad34 o*lu imam !a$ir34- vsiyytlrinin birind bel buyurdu: + 3Pvladm=4 Pz $ohumlar il $ohumlu$ la$sini #sn v onlarla )is rftar edn xsl dostlu$ etm& %n#i onlar +,uran/da % yerd lntlnmilr 3:onra +2hmmd/ sursinin 2A&2F-ci aylrini& +Rd/ sursinin 2F-ci aysini v +!$r/ sursinin 2K-ci aysini tilavt etdi4 KB@/ ,ohumlu$ la$lrini #sn behitdn mhrumdur: 8ey*mbr3s4 buyurdu: +I% dst behit daxil olmayaca$dr: rab i%nlr& sehrbazlar v $ohumlu$ la$lrini #snlr /KBO !ir s"zl& #im xla$l olmasn iddia edirs& 'r# islamn di$$t yetirdiyi bu mhm msly ciddi yanasn& %n#i bunu tr# etm# mhv sbb olar 1zif ibn 2nsur 9mam :adi$34-dn bel n$l edir: +1ali$dn %#inin& %n#i hali$ insan "ldrr / :orudum: +1ali$ ndirN/ !uyurdu: +,ohumlu$ la$lrini #sm# /K1B Xstlr &a( @.m.2 0xla$i incli# v dyrlrdn biri d xstlri yoluxma$dr& %n#i m$dds islam ritind bu ha$da %ox buyurulmudur 2slmanlarn bir-birin $ar olan h$u$larndan biri d xstlri yoxlama$dr !una '"r d hr bir xs onu yerin yetirm#d "znd msuliyyt hiss etmlidir 1zrti-0li34 8ey*mbr3s4-dn bel n$l edir:
KBK KB@

Gen ordai: ?? cWs-JA1 W hdis-K +Isul .afi/ ?? cWs-JA1 W hdis-K KBO +0l-xisal/ 3eyx :du$4: ? cWs-1KK W hdis-2B@ K1B +2i#atl-0nvar/: sh-1JF +2hcctl-beyza/ ??? cWs-AC1 C1B

+1r bir mslmann ba$a mslmann boynunda otuz ha$$ vardr 9nsan ya bunlar yerin yetirmli& ya da mslman $arda onu ba*lamaldr !u ha$lardan biri mslmann da din $arda xstlnn zaman ona ba %#msidir /K11 !a$a bir hdisd 2lla ibn Dneys 9mam :adi$34-dn bel n$l edir #i& bir mslmann ba$a mslmann boynunda# ha$$nn n oldu*u bard sorudu$da o 1zrt bel cavab vermidi: -!ir mslmann ba$a mslmann boynunda yeddi ha$$ var !unlarn hams vacibdir .im bu h$u$lar ta)dalayb "z vzifsini yerin yetirmzs& (llahn itatindn %xb ona bnd%ili# etm#dn faydalanmaz :orudum: -6 h$u$lar hanslardrN !uyurdu: -Ly 2lla= 2n sndn ni'aranam& $orxuram& bu h$u$lara riayt etmyib onlar )ozasan !ilsn& amma ml etmysn 0rz etdim: -(llahdan ba$a $drt yoxdur 3Imid edirm #i& (llahn #"m#liyi il vzifmi yerin yetirm 4 39mam :adi$34 bu rvaytd onun %n yeddi h$u$ saymdr4 9mam :adi$ 34 bel rz etdi: -6 h$u$larn n asan budur #i& "zn rva bildiyini ona da rva bilsn& rva bilmdiyini is ona da rva bilmysn Geddinci ha$$ odur #i& andn 3yni and i%m#l boynuna 'lmi #ffarni 3crimni4 "dysn& dvtini $bul edib xstlnn zaman ona ba %#sn K12 !a$a bir hdisd 9mam :adi$34 Rsuli-0#rm3s4-in s"yldiyi hdisi bel n$l edir: +!ir m"minin ba$a m"minin boynunda yeddi ha$$ vardr 6nlardan biri xst i#n $ohumunun '"rn 'etm#dir /K1C 2aviy ibn Ehb 9mam :adi$34-dn hyatda insanlarn birbirin $ar vziflrinin n oldu*unu sorudu$da bel cavab vermidi: +6 vziflrdn biri d xstlr ba %#m#dir /K1A
K11 K12

+!iharl-0nvar/ !eyrut nri: HDD? cWs-2CJ +Isul .afi/ ?? cWs-1JO W hdis-2 K1C +!iharl-0nvar/ !eyrut nri: HDD? cWs-222 +0l-0mali/ 3eyx :du$4: s-CJWmclis - OWhdis-2 K1A +Esail-i/ E??? cWCO@-sh: +2hxxtl-beyza/ ??? cWs-AB1 C11

8ey*mbr 3s4 buyurmudur: +2slmann din $ardann boynunda ha$$ odur #i& onu '"rd#d salam versin& xstlnn zaman ona ba %#sin& "lnd dfn mrasimind itira# etsin /K1F Xsty &a( @.myin sava&+2 Dstlr ba %#myin savab ha$da da hdislr s"ylnilmidir >mun %n onlardan bir ne%sini burada $eyd ediri#: :##izinci 9mam buyurur: +!ir m"min xst bir m"min sbh vaxt ba %#rs& yetmi min ml# onu mayit edr Gannda oturarsa& (llahn rhmti onu hat edr !elli#l& 3ml#lr4 axamad# onun ba*lanmasn (llahdan dilyrlr 0'r xsty 'ec vaxt ba %#rs& sbh #imi onun %n savab hesab edilr /K1J !a$a bir hdisd 8ey*mbr3s4 buyurur: +Dstnin '"rn 'edn m"min (llahn rhmtini $azanr Dstnin yannda oturanda is (llahn mrhmtin $r$ olar 0'r bir m"min xstni baa %xma*a sbh vaxt 'edrs& axamad#& axam vaxt ona dyrs& sbhd# yetmi min ml# onun %n dua edr /K1K Gen ba$a bir hdisd hzrti-2hmmd 3s4 buyurur: +3Dstlnmi4 mslman $ardan yoluxma*a 'edn xs drilmi behit meyvlri aras il addmlayr Dstnin yannda oturdu$da (llahn mrhmti onu hat edir 0'r xsty sbh vaxt dyrs& n"vbti 'n $dr yetmi min m"min ona dua edr /K1@ :eyyid Rzi hm%inin bu bard 8ey*mbr3s4-dn bel bir hdis n$l edir: +Dstni yoxlama*a 'edn xs onun yannda oturana $dr (llahn mrhmti hatsind addmlayar& el #i xstnin yannda oturdu& (llahn rhmtin $r$ olar /K1O Xsty &a( @.m. ist.lrin y)rin y)tmsi @n &ir vasitdir2

K1F K1J

+2#ariml-xla$/ !eyrut nri: sh-CFO +2#ariml-xla$/ !eyrut nri: sh-CJ1 K1K +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDDE??? cWs-22F K1@ +.nzl-mmal/ ?D cWs-O1Whdis - 2F12F K1O +0lmucazatun nbviyy/: sh-2FB C12

!zi rvaytlrdn bel anlalr #i& xstnin yata* yannda ediln dua $bul olar& %n#i (llahn xsusi ltf v $ay*s snm $lblrldir Dst m"min xs bu fzilt layi$ '"rlmdr 8ey*mbr3s4 buyurur: +,iyamt 'n izzt v clal sahibi olan (llah bndlrindn birini danlayara$ buyurar: +Ly mnim bndm= 2n xst olan zaman mni niy yoxlamadn 3>iy mnim '"rm 'lmdinN4/ !nd rz edr: +9lahi= :n dnyann xali$isn& :nd a*r& narahatl$ v xstli# olmaz :n bu #imi eylrdn )a#san / (llah-tala buyurar: +2"min $ardan xstlndi v sn onun '"rn 'etmdin 9zzt v Clalma and olsun= 0'r onun '"rn 'etsydin& mni onun yannda ta)ardn !tn ist#lrini yerin yetirrdim !tn bunlar m"min bndmin mnim dr'ahmda olan ehtiramma '"rdir 2n Rhman v Rhim (llaham /K2B Shif)yi s,,adiyydn &ir dua !u a*r v ha$$ vzifnin hmiyytin '"r hzrti-imam :ccad34 $onu v dostlarn xatrlayar#n (llah-taladan onlar xstlrl '"rm#d mvff$ etmsini dilyr: +9lahi= 2hmmd v onun ailsinin m$dds ruhuna rhmt '"ndr !izim ha$$mz tanyan v dmnlrimizl mbariz a)aran $onu v dostlarma #"m# ol :nin m$dds ayinlrini yerin yetirm#d& mzlumlara #"m# lini uzatma$da& ziflr l tutma$da& bdbxt v #imssiz insanlarla dostlu$ etm#d v xstlr ba %#m#d mvff$iyytlr nsib el /K21 Xst il 1-r( !aydas+2 Dst il '"rmyin "znmxsus $aydalar vardr& hr bir mslman onlara riayt etmlidir !u $aydalardan biri d xsty hdiyy a)arma$dr 9mam :adi$34-in dostlarndan bir ne%si xst bir m"minin '"rn 'edirdilr Golda imam :adi$34-l rastladlar 9mam buyurdu: -1ara 'edirsinizN Qedilr:
K2B

+:fintl-bihar/ ?? cWs-FCA&FCFM +2#ariml-xla$/ !eyrut nri: sh-CJB K21 +:hifeyi-sccadiyy/ dua-2J C1C

-2"min $ardalarmzdan biri xstlnib !iz d onun '"rn 'ediri# 9mam s"yldi: -Pznzl xst %n alma& heyva& dy& tir v yaxud xo iy vern a*ac )ar%as #imi bir hdiyy a)arrsnzmN 6nlar dedilr: -Deyr 1zrt buyurdu: -2'r hdiyynin xsty nec 'cl tsir ba*lad*n bilmirsinizmiNK22 8ey*mbr3s4 xsty hdiyy a)arma$ ha$da buyurur: +.im xsty sevdiyi yemyi 'tirrs& (llah da ona behit meyvlri verr /K2C Xst yan+nda yl(myin !aydas+2 Dstnin '"rn 'ednlr bu incli#lr di$$t yetirmlidirlr: Dst %n dua etm#: 0ziz 8ey*mbr 3s4-miz buyurur: Dstlrin '"rn 'edin& dfn mrasimind itira# edin& %n#i bu i axirti sizin yadnza salr Dst %n dua edib deyin: +9lahi= 6na fa ver& "z drmannla onun drdin lac el& blan ondan uza$ladr /K2A +:izlrdn hr biriniz din $ardalarnzn '"rn 'etdi#d onun 3tezli#l xstli#dn sa*almas4 %n dua etmlisiniz Dstnin d sizi dua etmsini ondan 3xstdn4 xahi edin& %n#i xstnin duas mlyin duas #imidir /K2F Juhi m-h.mli.: Dst il '"r $aydalarndan biri d s"hbt zaman ona r#-dir# verib ruh y#s#liyi yaratma$& 3Tezli#l sa*alaca$san& (llah sn tezli#l fa verr #imi4 ts#inli#verici s"zlr dem#l ona tslli verm#dir& %n#i bzi adamlar xstlnn zaman bunu hyatlarnn sonu
K22

+Esail-i/ ?? cWs-JACWfsil-1KM +2#ariml-xla$/ beyrut nri: sh-CJ1 K2C +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDDE??? cWs-22AM +.nzl-mmal/ ?D cWs-OK W hdis-2F1FK K2A +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDDE??? cWs-22A K2F +2#ariml-xla$/ !eyrut nri: sh-CJ1 C1A

bilib ruh d'nlyn $a)lrlar& buna '"r d onlar midvar etm# lazmdr 8ey*mbr3s4 buyurur: +Dst il '"rd#d ona midverin !u& insann m$ddratn hll edib "lmn mane olmasa da& xstnin $lbini sa#itldirir /K2J 1zrti-2hmmd3s4 :alman <arsinin '"rn 'edr#n buyurmudu: +Ly :alman= (llah-tala snin ziyytini aradan $aldrsn& 'nahlarn ba*lasn& dinini v bdnini "mrnn sonunad# $orusun /K2K '-r(n !+sald+lmas+: Dst il '"r zaman riayt olunmas lazm olan incli#lrdn biri d '"rn $saldlmasdr Dst "z razl$ verdi#d is vaxt uzatma$ da olar 0mirl-m"minin34 buyurur: +Dstnin '"rn 'lnlr arasnda xstnin "z razl* il %ox oturanlardan ba$a& az oturanlar daha %ox savab $azanr /K2@ Dsusn& bzilri nadanl$ v ya ba$a sbblr zndnmi xstni o $dr yorur #i& onun '"r yata$da#n xstli#dn daha %ox narahat edir 9mam :adi$34 buyurur: + >adann v ya axma*n '"r xst %n xstli#dn d betrdir /K2O !a$a bir hdisd buyurur: +Y"rd az oturanlar daha %ox savab $azanrlar /KCB $am 1-r(: Dst il '"rr#n onunla davranma $aydasna da ciddi fi#ir verib& mehriban v smimi olma$ lazmdr !u bard d bir %ox hdislr n$l olunmudur: 8ey*mbr3s4 buyurur:
K2J K2K

+!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDDE??? cWs-22F +2#ariml-xla$/ sh-CJ1 K2@ +Esail-i/ ?? cWs-JA2M +2#ariml-xla$/ !eyrut nri: sh-CJB K2O Gen orda KCB +2#ariml-xla$/ sh-CJ1 C1F

+0lini xstnin bdni zrin $oyub haln soruma$ #amil '"rdr /KC1 +.amil '"r lini xstnin bdni zrin $oyub hal-hval soruma$dr 0n #amil salamlama$ is bir-birinin lini sxma$dr /KC2 0mrl-m"minin buyurur: +.amil '"r odur #i& '"r 'ln xs lini xstnin llrinin stn v ya alnna $oysun /KCC +0lini xstnin llrinin stn $oyma$ v tez d $alxb 'etm# n yax '"rdr /KCA QCna!l+! fi.rind Clmama!: Dstnin '"rn 'etm# "znn ona $ar mehribanl*n bildirr#& $ardal$ ha$$n verib v savab $azanma$ oldu*undan '"r 'ln xs $ona$l$ fi#rind olmamaldr& %n#i xst "z xstliy d%ar olmu& ailsi is $ullu*unda dayanmdr 6nlara art$ y# olma$dan %#inin !una '"r d 8ey*mbr3s4 xst yannda bir ey yemyi yasa$ etmidir& %n#i bu& savabn itmsin sbb olur KCF 'lrzll.2 0xla$i '"zlli#lrdn biri d insanlara $ar 'lrz olma$dr Y"zl xla$a mali# olan xs ona z vern #dr baxmayara$& bunu biruz vermmy %alr 0mirl-m"minin34 buyurmudur: +2"minin sevinci znd& #dri is $lbind 'izlnmidir /KCJ 8ey*mbr3s4 buyurur: + Pz malnzla insanlar sevindirm# $drtind KCK olmad*nzdan he% olmasa& onlarla 'lrzl davrann / 9mam :adi$34 buyurur: .im bu %ndn birini yerin yetirs& (llah-tala behiti ona vacib edr: 1. yoxsul i#n ehsan verm#M
KC1 KC2

+2izanl-etidal/ 3;hba4: ??? cWs-K Gen orda: sh-CFO KCC Gen orda: sh-CJB KCA Gen orda: sh-CJBM +Esail-i/ ?? cWs-JA2 KCF +Qaimul-islam/ ? cWs-21@M +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDDE??? cWs-22@ KCJ +>hcl-bla*/ +<eyzl-islam/M s-12ACWhi#mt-C2F KCK +2i#atl-nvar/M sh-1@BM +Isul #afi/ ?? cWs-1BCWhdis-1 C1J

2. insanlara $ar 'lrz olma$M 3. insafl olma$ 3;iyanna olsa da& ha$$ desin4 KC@ 1zrti-imam 2hmmd !a$ir34 buyurur: !ir nfr 8ey*mbr3s4-in yanna 'lib rz etdi: +2n nsiht ver / 8ey*mbr3s4-in ona etdiyi t"vsiylrdn biri d bu idi: +,ardan sevincl $arla& 'lrzl davran /KCO Ylrzll# (llahn mhbbtini $azanma$ %n bir sbbdir 9mam !a$ir34 buyurur: +Ylrzll# xal$n sevimlisi olma$ v (llaha yaxnlama$ %n bir sbbdir ,ara$aba$l$ is xal$n nifrtin v (llahdan uza$lama*a 'tirib %xarr /KAB Garafat2 ;arafat xla$i '"zlli#lrdn saylr& la#in thl#li v xoa'lmz nticlri olan dil blalarndan biri d zarafatdr !una '"r d dini h"#mlrd zarafat %n bir hdd tyin olunmudur 0'r zarafat hddi aarsa& xoa'lmz hadislrl nticlnr !una '"r d insan 'r# "z dilinin a*as olsun& zarafat edr#n yax v )is chtlri nzrd tutsun& bacard$ca zarafatdan %#insin Un#i hr s"zn "z yeri v hr mtlbin "z m$am vardr 0'r bir #s btn 'nn zarafatla #e%irib ifrata vararsa& tdricl ona adt etdiyindn ciddi msllrd d ciddiyytini ldn verr& hyatda v vziflrini yerin yetirm#d msuliyyt hiss etmyn xs is "zn v cmiyyt fayda ver bilmz Tbiidir #i& zarafat etm# xsusiyyti insana ha#im #silrs& h$i$ti dr#etm hissini itirr& h$i$ti oldu*u #imi dr# ed bilmz !a$alar da ona ciddi yanamazlar !u m$ddimy sasn bir ne% sual mza#iry $oyuru$: 1) ;arafat tamamil bynilmirN 2) 8ey*mbr3s4 v msum 9mamlarn34 davran nec olmudurN 3) Qini tlimlrd zarafat ha$da msbt cht s"ylnilmimiN
KC@

+Isul .afi/ ?? cWs-1BCWM +2i#atl-nvar/ s-1KO KCO Gen orda: ?? cWs-1BCWhdis-C KAB +2i#atl-nvar/ sh -1KO C1K

!u suallara cavab olara$ dem# lazmdr #i& msum 9mamlardan34 n$l olunan hdislr '"r& bir hdd $dr zarafat etmyin he% bir ziyan yoxdur Un#i bizim dini rhbrlrimiz zarafat tamamil $ada*an etmmi& #sin zarafatcl olma* nisbtn v xsusi raitd bynmilr 1tta o ali Cnablar bzn zarafat da etmilr 8ey*mbr3s4 bu bard buyurmudur: +2n zarafat edirm& amma ha$$ s"zdn ba$a bir s"z demirm /KA1 2mmr ibn Dllad adl biri deyir: :##izinci imam 0li ibn 2usa Riza34-dan sorudum: -0'r bir #s zarafat edib 'ln adamlarn arasnda olarsa& onun vzifsi ndn ibartdirN !uyurdu: -:"y olmayana $dr he% bir eybi yoxdur 32n bel 'man edirm #i& burada hzrtin m$sdi s"ydr& yni zarafat s"ysz olarsa& onun he% bir eybi yoxdur 4 :onra buyurdu: -!ir nfr rb 8ey*mbr3s4-in hzuruna 'lib onun %n hdiyy 'tirnd el oradaca deyrdi: +1diyymin )ulunu verin/ 8ey*mbr3s4 d onun bu s"zndn xohal olub 'lrdi > vaxt (llahn Rsulu 3s4 #drlnsydi& buyurard: +Uadrda $alan o #ii hanN .a yanmza 'lydi /KA2 !a$a bir xs 9mam :adi$34-dn bel bir hdis s"ylyir: +2"mind dabdn ba$a bir ey olmaz / :orudum #i& dab ndirN !uyurdu: +;arafat / 9mam !a$ir34 buyurur: +(llah-tala xo tbitli insan sevir& anca$ bu rtl #i& 'nah v nalayi$ s"zlrdn %#insin /KAC 8ey*mbr3s4 v msum 9mamlarmz34da zarafat edib& xal$ da bu i tvi$ edrdilr 2sln& 9mam :adi$34 bir nfr buyurmudu: -!ir-birinizl zarafat edirsinizmiN 1min xs cavab verdi: -1rdnbir 9mam34 buyurdu:
KA1

+2hcctl-beyza/FWs-2C2M +0zzri il m#irim-ri/: sh-1FK KA2 +Esail-i/: c-@Ws-AKKM Isul .afi: c-2Ws-JJCWhdis-1 KAC +Esail-i/: c-@Ws-AK@M +Isul .afi/: c-2Ws-JJCWhdis-A C1@

-!el etmyin& %n#i zarafat xoxasiyyt olma*n lamtidir ;arafat vasitsil "z din $ardan xohal edirsn :onra yen buyurdu: -8ey*mbr3s4 birini xohal etm# %n onunla zarafat edrdi KAA 1zrti-0li34 buyurur: +8ey*mbr3s4 n vaxt "z shablrindn birini $mli '"rsydi& zarafat etm#l onu xohal edrdi /KAF !a$a bir hdisd 9mam :adi$34-dn bel n$l olunur: +8ey*mbr3s4 zarafat edrdi& amma h$i$tdn ba$a bir s"z s"ylmzdi /KAJ !ir nfr ibni (bbasdan sorudu: -8ey*mbr3s4 d zarafat edrdimiN 6 dedi: -!li KAK Qemli& bizim dini rhbrlrimiz d zarafat etmi& amma hddi amamlar !tn bunlar zarafatn msbt chtini a%$layan hdislrdir Garafat+n mnfi ,htlri .e%n bhsd zarafatn da msbt chtlri bir $dr aydnladrld 9ndi is onun mnfi tsirlrini byan edn hdislri burada $eyd ediri# Garafat insan+n (Dsiyytini h-rmtdn sal+r: 8ey*mbr3s4 0mirl-m"minin34- buyurdu: +Ga 0li= ;arafatdan %#in& %n#i zarafat insann xsiyytini h"rmtdn salr /KA@ 1mran ibn 0yn deyir: 9mam :adi$34-in hzurunda idim 6 1zrtdn xahi etdim #i& mn t"vsiy etsin 9mam :adi$34 mn t$val olma* t"vsiy edndn sonra buyurdu:

KAA

Gen orda +Esail-i/: c-@Ws-AK@ KAF +2stdr#l-vsail/: c-2Ws-KJ KAJ Gen orda KAK 2stdr#l-vsail: c-2Ws-KK KA@ +!iharl-nvar/: !eyrut nri: c-KAWs-A@ C1O

+ ;arafat etm#dn %#in& %n#i zarafat insann xsiyytini h"rmtdn salr& abrn a)arr /KAO !a$a bir hdisd o 1zrt birisin buyurur: +:n t$val olma* t"vsiy edirm 2slht '"rrm #i& zarafat etmysn& %n#i zarafat snin zmtini aradan a)arr /KFB 8ey*mbr3s4 buyurur: +1ddindn art$ zarafat insann abrn azaldr /KF1 9mam :adi$34 buyurur: +;arafat etmyin& %n#i zarafat insann xsiyytini al%aldr /KF2 ;arafatn )is nticlrindn biri d budur #i& ba$alar zarafat edn xs $ar crtlnib ona h"rmt $oymur 9mam :adi$34 buyurur: +9nsanlarn sn $ar crtli olmamasn istyirsns& zarafat etm /KFC ;arafat dava-dalaa& davt sbb olur 0mirl-m"minin34 buyurur: +;arafat etmyin& %n#i zarafat dava-dalaa& davt sbb olur ;arafat #i%i# s"ydr /KFA ;arafat iman nurunu insann siftindn a)arr 0mirl-m"minin34 buyurur: +;arafat etm#dn %#in& %n#i zarafat iman nurunu aradan a)arb insann mrvtini azaldr /KFF Garafat v a*+ls+zl+!: !a$a bir rvaytd 0mirl-m"minin34 zarafat a*ln azalmasna sbb bilir v bel rz edir: +9nsan zarafat etdi#c a*ln itirir /KFJ 9mam 1adi34 buyurur:
KAO KFB

+Esail-i/: c-@Ws-AK@ +2stdr#l-vsail/: ?? cWs-KK KF1 +0l-mali/ 3eyx :du$4: sh 22C W hdis-A KF2 +Esail-i/: E??? cWs-A@B&A@2 W hdis-1&K&1B&12 KFC +Esail-i/: E??? cWs-A@1 W hdis-J&11M +Isul .afi/: ?? cWs-JJF KFA +Isul .afi/: ?? cWs-JJA W hdis-12M +Esail-i/:E??? cWs-A@2M +Thfl-$ul/: sh 2@C KFF +Isul .afi/: ?? cWs-JJF W hdis-1O KFJ +>hcl-bla*/3:bhi :alehi4: 1i#mt-AFB C2B

+!obo*azl$& zarafat a*lsz v axma$ insanlarn iidir /KFK #ti, !tn bu hdislri nzrdn #e%irm#l bel $nat 'lm# olar #i& zarafatn )is v ya yax olmas nisbi mfhumdur !u bard tam surtd h"#m verm# olmaz !ir trfdn mslmanlar davranda birbirin $ar 'lrz& di'r trfdn d dbli v ciddi olmaldrlar !u i#i $aydaya riayt etm# hm asan& hm d %tindir 0'r biri dini xla$a mali# olub s"znn hddini bilrs& bhsiz& ictimai v ail mnasibtlrind n insanlarn narahatl*na sbb olaca$ drcd $uru v donu$ olar& n d xoa'lmz zarafatlar v nalayi$ s"zlrl "z xsiyytini al%aldb& ba$alarna $ar da ziyyt verc# drcd yn'l olmaz 2"min 'lrz olub& eyni zamanda da db hddini amayara$ "z zmt v v$arn saxlamaldr !unlara riayt etm# %ox %tindir& la#in "zlrin $ar hmi di$$t yetirn xslr %n bu& asan v mara$l bir idir Pznnzarti itirnlr is bu zaman ya ifrata& ya da tfrit yol verirlr& yni bzilri o $dr tut$un v $a$aba$ldrlar #i& onlarla he% #lm #sm# olmur& bzi adamlar da o $dr srbst davranb zarafat v bobo*azl$ edirlr #i& ba$alarna ziyyt verib& 'naha batrlar 0ziz 8ey*mbrimizin3s4 bu #lamn unutmaya$: +2n zarafat edirm& amma h$i$tdn ba$a bir s"z s"ylmirm / nsaf2 0xla$i '"zlli#lrin n mhm lamtlrindn biri d insafdr Qan$da %oxunun insafl oldu*unu iddia etmsin baxmayara$& ml mrhlsind buna %oz az adam riayt edir 0mirl-m"minin34 buyurur: + Qan$da trif v vsf edr#n ha$$n dairsi hr eydn 'enidir& amma ml zaman 3yni ha$$ da edr#n4 hr eydn dar v mhduddur /KF@ !li& insanlarn %oxu ha$$ yax tanyr v yax vsf edirlr& amma ml zaman "zlrini dars$all$da '"rb asanl$la ha$$ sahibin vermirlr nsaf ndirF
KFK KF@

+!iharl-nvar/: !eyrut nri: HDDE cWs-CJO +>hcl-bla*/: :bhi :aleh: Dtb-21J C21

9nsaf +nsf/ v +nsf/ s"zlri il eyni #"#dn olub& mnas adil olma$ v ya dalt %atdrma$ dem#dir 9ctimai msllrd xeyri v zrri "znl ba$alar arasnda nsf edib& mh#md is hr i#i iddia% trfin h$u$una brabr trzd riayt etm#dir !ir s"zl& ba$alarna $ar insafl olma$ 'zt v ehtiramdan do*ur 9nsafl xs odur #i& ba$alarna $ar brabr h$u$la davranb& hyatn mziyytlrini "z il ba$alar arasnda daltl b"lsn !zi adamlar di'rlrin insafl olma* t"vsiy edir& la#in "zlri buna riayt etmirlr !una '"r d bel s"ylmilr #i& "znl xal$ arasnda $zavt edr#n ba$alarn ha$l bilib sn veriln h$u$a riayt et +Quran6 v insaf Lllri var #i& "zn v yaxud yaxn $ohumlarn thl#d hiss etdiyi zaman ha$dan d"nr& ahidli# edn zaman yalan danr +,urani.rim/d bu ha$da buyurulur: '""""70z s0yldiyiniz zaman qohumunuz olsa $1l% daltli olun" Allah qarsnda/ hdi y1rin y1tirin" (Allah) $unlar siz t0vsiy 1tmidir /i% $l/ dn$ 0yd*nsiht q$ul 1dsiniz!) ('-l*-nam)* 6?F)" '@y iman gtirnlr! ((ahidliyiniz) sizin 0znzn% ata* ananzn% yaxn qohumlarnzn x1yrin olsa $1l% daltdn m0h/m ya!an Allah ahidi olun! (-l1yhin ahidli/ 1d yiniz xs) istr d0vltli% istr /as$ olsun% hr halda Allah onlarn hr i/isin (sizdn) daha yaxndr" Nfsinizin istyin uyu$ haqdan z 81virmyin! -gr dilinizi yi$ $zsniz v ya (doru hadt v1rm/dn% yaxud mumn hidli/dn) $oyun qa8rsanz% ($ilin /i%) Allah 1tdiyiniz ilrdn x$rdardr!) ('Nisa)*6C?4 0dislr &aD+m+ndan insaf 1dislrd d insafa riayt etm# ha$da bir %ox t"vsiylr olunmudur 6nlardan bir ne%sini $eyd ediri# 9nsaf xla$i '"zlli#lrdndir !ir nfr 8ey*mbr3s4-in hzuruna 'lib dedi: -2n xla$i '"zlli#lrdn s"yl 8ey*mbr3s4 buyurdu: -0xla$i '"zlli#lr aa*da#lardan ibartdir: 14 sn zlm edni ba*lama$M 24 sninl rabitni #smi xsl la$ yaratma$M
C22

C4 A4

sni nemtdn mhrum etmi xs bxi verm#M zrrin olsa da& ha$$ dem# KFO nsaf iman+n lamtidir

8ey*mbr3s4 insaf h$i$i m"minin lamtlrindn biri #imi hesab edr# buyurur: +Goxsulla drdln v camaatla insafl davranan h$i$i m"mindir /KJB nsaf izztli Clma! @n vasitdir 0mirl-m"minin34 buyurur: + .im ba$alar il insafl davransa& (llah-tala onu izztli edr /KJ1 nsaf n yaD(+ mllrdndir: 9mam :adi$34 buyurur: +0mllrin n stn bunlardr: 14 xal$a $ar insafl davranara$& "zn rva bildiyini onlara da rva bilm#M 24 mal-d"vltd $ardanla brabr olma$M C4 (llah hmi xatrlama$ T#c +:bhanllah / dem# (llah yad etm# deyildir& #sin (llah yad etm# dedi#d& m$sd (llahn mrlrin itat edib& haram buyurdu$larndan %#inm#dir KJ2/ nsaf Allaha yaD+nla(ma! @n vasitdir2 9mam :adi$34 buyurmudur: +:or*u-sualdan $urtarana $dr hamdan %ox xal$n mrhmtin yaxn olanlar % dstdn ibartdirlr: 14 $zblnn zaman $drt v $vvtindn istifad edib laltlarna zlm etmynlrM
KFO KJB

+2i#atl-nvar/: s 21@ +0l-Disal/ 3sdu$4: c-1Ws-@K W hdis-A2 KJ1 +Isul .afi/: ?? cWs-1AA W hdis-A KJ2 +!iharl-nvar/: !eyrut nri: HDD?? cWs-2JM +Isul .afi/: ?? cWs-1AFWhdis-FM +0l Disal/ 3l-:du$4: ? cWs-11B C2C

i#i nfr arasnda $zavt edr#n bir ar)a dnsi $dr he% bir trf y"nlmynlrM C4 istr zrrin v istrs d xeyrin olsun& hr i#i halda ha$$ deyn xslr KJC/ n az h!u!2 2lla ibn Dneys 9mam :adi$34-dn mslmann mslmana olan ha$$nn n oldu*unu sorudu$da 9mam 34 buyurdu: -2slmann mslmana olan ha$$ yeddidir !unun yeddisi d vacibdir 0'r bu h$u$lardan birin riayt etmzs& (llahn vilayt v itatindn %xm& 'naha batmdr 0rz etdim: -Ly mnim m"vlam& bu h$u$lar mn s"ylyin 9mam :adi$34 buyurdu: -2n sni %ox sevirm ,orxuram& bu h$u$lar )ozasan& bilib& amma ml etmysn 2lla dedi: -(llaha )nah a)arram 9mam :adi$34 buyurdu: -2slmann mslmana olan ha$$ n az budur #i& "zn rva bildiyini ona da rva bilsin& "z %n bynmdiyini onun %n d bynmsin KJA mirl m-minin39 in Mali. (tr mri2 1zrti 0li34 2ali# 0tr yazd* frmanda buyurur: + (llah v bndlrin $ar insaf ldn verm 0trafnda#lar& ailn v xidmt%ilrinl insafl ol 0'r insaf "zn )e etmsn& zlm#ar olarsan (llah bndlrin zlm edn xs Tanr da dmndir (llah dmni oldu*u xsin zrn $bul etmz !el bir xs Sca Garadanla vuruur 36nun bir yolu var4 ;lmdn l %#ib t"vb etsin /KJF n a*+r vziflr2 9nsafa riayt etm# %tin v hmiyytli oldu*undan msum 9mamlardan34 n$l olunmu bu i#i hdis di$$t yetirin:
KJC

24

+!iharl-nvar/: !eyrut nri: HDD?? cWs-2JM +Isul .afi/: ?? cWs-1AFWhdis-FM +0l Disal/ 3l-:du$4: ? cWs-11B KJA +Isul .afi/: ?? cWs-1JOWhdis-2 KJF +>hcl-bla*/: :bhi-:aleh: FC-c m#tub C2A

9mam :adi$34 buyurdu: +(llahn bndlrin vacib etdiyi n %tin vzifnin n oldu*unu siz s"ylmyimmiN 6nlardan birincisi ba$alarna $ar insafl olma$dr /KJJ 24 9mam :adi$34-in shablrindn bir ne%si "zlrin lazm olan suallar m#tuba yazb 2diny 'edn 0bdl 0la adl bir xsl 9mam :adi$34- '"ndrdilr 0bdl 0laya ta)rdlar #i& mslmann mslmana olan ha$$ bard ifahi olara$ o 1zrtdn sorusun 0bdl 0la deyir: +9mam :adi$34-in hzuruna 'lib m#tubu ona verdim Qin $ardalarnn $arl$l h$u$u ha$da 9mamdan sorudum (mma mnim '"zldiyimin #sin olara$& 9mam :adi$34 bu sualdan ba$a btn suallara cavab verdi 2dindn $aydar#n 9mam :adi$34 il xudafizlm# %n o 1zrtin hzuruna 'lib dedim: -2nim sualma cavab vermdinizN 9mam 34 buyurdu: -,orxuram& h$i$ti deym& amma siz ona ml etmysiniz v (llahn dinindn xaric olasz :onra buyurdu: -(llahn bndlri zrind $oydu*u a*r vziflrindn % d bunlardr: 1) "znl ba$alar arasnda dalt v insafla davranb& "zn $ar xolad*n trzd onlarla rftar etm#M 2) maln mslman $ardandan sir'myib& onlara eyni '"zl baxma$M 3) btn hallarda (llah xatrlama$ T#c +:bhanllah/ dem# (llah yada salma$ v zi#r etm# deyildir (llah yada salma$ odur #i& haram bir il $arlaanda (llah nzr alb ondan %#insn /KJK Mh.md insaf2 1yatda insafn riayt olunas mxtlif mrhllri vardr 1r bir xs hans mrhlddirs& o mrhly uy*un insafa riayt etmlidir 9nsanfla davranmama$ dnya v axirtin )u% olmasna 'tirib %xarar 9nsafa riayt etm# %n n hmiyytli yer mh#mdir 2h#md
KJJ KJK

14

+Isul .afi/:?? cWs-1AF W hdis-J Gen orda: sh 1KBWhdis-C C2F

v d"vlt ilrind ha#imli# edr#n h$i$tdn ba$a bir ey nzrd tutulmaldr 0'r insan ba$alarnn tsiri altna drs v yaxud $ohumlu*a& dostlu*a xatir iddia%lardan birin trf y"nlrs& bhsiz& dalt v insaf xttindn %xb (llah $anunlarna zidd h"#m verc#dir (llahn +>azil etdiyinin/ ziddin h"#m vernlr d zlm#ar v #afirlrdir +,urani-.rim/d buyurulur: '"""Allahn nazil 1tdiyi (/ita$ v rit) il h0/m 1tmynlr% l$tt% zalimlrdir!) ('9aid)*=?)" '""" Allahn nazil 1tdiyi il h0/m 1tmynlr% l$tt% gnah/arlardr") ('9aid)*=;)" '"""Allahn nazil 1tdiyi (/ita$ v rit) il h0/m 1tmynlr% l$tt% /afirlrdir!) ('9aid)*==)" 9slamda mh#mnin hmiyytindn& ha#imdn v mh#mdn s"hbt dr#n '"z "nnd ali mh#m mrhllrind yerln ha#imlr canlanr& anca$ mh#m imam v yaxud imam caniini trfindn tyin olunmu ha#im ba*l deyildir Un#i h"#m verm# bizim nzrimizd hmiyytsiz '"rnn hallara da aiddir 2isal olara$& mrhum Tbrsinin n$l etdiyi hdisi burada $eyd ediri#: +!ir 'n i#i ua$ llrind yazd$lar vr$i imam 1sn34-nin yanna 'tirib onlardan hansnn '"zl xtti oldu*unu s"ylmsini 9mamdan xahi etdilr .nardan bunu mahid edn 0mirlm"minin34 "vladna buyurdu: +Pvladm= 1a$$na mha#im etmyin %n dz'n fi#irl& %n#i bu& (llahn $iymt 'n sndn soruaca* mha#imnin bir n"vdr /KJ@ Qemli& '"zl xla$a mali# olan xs hyatn btn mrhllrind insaf ldn vermmli& "zn rva bilmdiyini ba$alarna da rva bilmmlidir Ba(a!alar+n+n namusunun !Crunmas+ Dal$n namus v xsiyytinin $orunmas '"zl xla$ sahiblrinin xsusiyyt v hyat $ayda-$anunlarndandr !a$a s"zl des#& ba$alarna aid olan xsusi v mhrm yerlr 3yata$ ota*& istiraht ota* vs 4 onlarn icazsi v razl* olmadan 'irm# olmaz Geri 'lmi#n& bunu da bilm# lazmdr #i& burada yalnz h$u$i v fi$hi msl mza#ir olunmur 3msln& birinin icazsi olmadan daxil olma$ haramdr v ya yox4& #sin h$u$un mhdud %r%ivsindn ali bir m$amda yerln ictimai& insani v xla$i bir msl mza#ir
KJ@

+Tfsiri mcml-byan/: !eyrut nri: ??? cWs-JAW>isa-F@-in tfsiri C2J

olunur !u msl insanlarn namusu& xsiyyti v iffti il la$dar $orunmas lazm olan bir msldir 1min xla$i $ayda-$anunu )ozma$ fi$hi v h$u$i h"#m )ozma$dan daha a*rdr !u hallardan biri d insanlarn mnzil v yaay yerlrin ehtiramla yanama$dr !u& t#c ml#i chtdn yox& insanlarn mnvi dyr v xsiyytinin $orunmasna '"r lazmdr !el yerlr h"rmtsizli# mal-d"vlt #imi insana aid olan yalara yox& onun "znn h$u$una tcavz #imi hesab olunur& yni burada insann var& d"vlti yox& "z xsiyyti nzrd tutulur 0#sr aylri insann xsiyyt v mnvi dyrlrinin $orunmas il la$dar olan +>ur/ sursind bu ha$da %ox mara$l h"#mlr verilmidir: '@y iman gtirnlr! :aqalarnn 1vlrin sahi$lrindn i az almadan v onlara salam v1rmdn girmyin" :u% (d$*r/an $axmndan) sizin 8n daha yaxdr" :l/ (Allahn $u mrinin hi/mtini) dn$ anlayasnz (v hmi yadda saxlay$ ona ml 1dsiniz))" '-gr orada h18 /si ta!masanz% siz i az v1rilmynd/ i8ri girmyin" 7iz4 'N1ri d0nn!)*d1yils% g1ri d0nn" :u% Allah yannda sizin 8n daha yaxdr" Allah n 1tdi/lrinizi $ilir!) ('Nur)*F;%F,)" (llah-tala bu aylrd riayt olunmas lazm olan $ayda$anunlarn bir hisssini byan etmidir !el ictimai $ayda-$anunlara riayt etmm# xal$n mumi ifftin zrr vurur& frdin xsusi hyatnn aradrlmasna sbb olur !u "z is islam xla$na zidd bir hr#tdir& %n#i 9slam dinind hmin msllr o $dr di$$t yetirilir #i& htta evin $a)sn d"yr#n bel #narda dayanma$ buyurulur 8ey*mbr3s4 $a)nn $arsnda dayanb ev daxil olma$ %n icaz istyn 0ba :id adl shablrindn birin buyurdu: +9caz istyr#n $a) il zbz dayanma /KJO !a$a bir hdisd d n$l olunur: +8ey*mbr3s4 birinin evin 'lnd 3o zaman $a)ya )rd tutma$ db olmad*ndan4 $a) il zbz dayanmazd ,a)nn sa* v ya sol trfind durub: +0ssalamu 0ley#um /- deyib bu vasit il ev daxil olma$ %n icaz alard /KKB rit '"r& valideynlrin evin 'ln zaman bel icaz alb& sonra i%ri daxil olma$ lazmdr !u bard aa*da# hdis di$$t yetirin: !ir nfr hzrti-2hmmd 3s4-dn sorudu:
KJO KKB

+Tfsiri <xr Razi/: DD??? cWs-1O@ Gen orda C2K

-(namn ota*na daxil olar#n icaz almalyammN 6 buyurdu: -!li 1min adam dedi: -2ndn ba$a anama $ullu$ edn yoxdur Gen d icaz almalyamN 8ey*mbr3s4 buyurdu: -(nan %l)a$m '"rm# istyirsnN 6 dedi: -Deyr 1zrti-2hmmd3s4 s"yldi: -!el is ota*a daxil olar#n ondan icaz al KK1 !ir hdisd n$l olunur #i& ziz 8ey*mbr3s4-imiz $z hzrti<atim3s 4-nin evin 'lr#n vvl icaz alar& sonra ev daxil olard Cabir ibn (bdulla 0nsari bel deyir: Rsullulah3s4 evindn %xb hzrti-<atim3s 4-ni '"rmy 'etdi 2n d o 1zrtl idim Lv daxil olma$ istyr#n lini $a)ya s"y#yib $a)n bir az arxaya vurara$ buyurdu: -0ssalamu 0ly#um <atim3s 4 salamn cavabn verdi :onra 8ey*mbr3s4 buyurdu: -9caz olar 'l#N <atim3s 4 rz etdi: -!li& ey (llahn Rsulu KK2 Guxarda $eyd olunan hdislrdn "yrniri# #i& br "vladna nmun olan 8ey*mbr3s4 "z bu msllr ciddi surtd riayt edirdi !iz onun ardcllar #imi& o 1zrti hyatmzda l'i se%r# bel incli#lri '"zdn $a%rmamaly$ !una '"r birinin evin v ya xsusi ota*na daxil olar#n icaz alnmaldr Bvlad+n Dla!i vzifsi +,urani-.rim/d ata-ana il bir' yaayan "vladn vzifsi ha$$nda bel buyurulur: +Pvlad ata-anann istiraht etdiyi yer icazsiz daxil olmamaldr /
KK1

+Tfsiri- mcml-byan/ :eyda nri: ?E cWs-1CFM +Tfsiri-:afi/: 9slamiyy nri ?? cWs-1JAM +Tfsiri- 0lmizan/ DE cWs-12A KK2 +Tfsiri-nurus-snleyn/ ??? cWs-F@K C2@

!u& 9slam nzrindn xla$n hmiyytini byan edn bir h"#mdr& %n#i +,urani-.rim/d hr xrda msl ha$da ay nazil olmamasna baxmayara$& valideynin xsiyyti& intim la$lr hmiyyt& ifft v "vlad xla$na riayt bu ha$da xsusi aynin nazil olmasn tlb edirdi: '@y iman gtirnlr! 7ahi$ olduqlarnz (/0l v /nizlr)% hddi*$ulua 8atmayanlar (yannza daxil olmaq istdi/d) $u 8 vaxtda sizdn i az alsnlar4 s$h namazndan vvlV gnorta (yat$ din lm/% istiraht 1tm/ 8n) !altarlarnz 8xartdnz zaman v g1 namazndan sonra" (:u vaxtlar insan !altarlarn 8xarda $ilr% z0v si il $ir y1rd uzan$ ixtilat 1d $ilr v i"a") $u 8 vaxt sizin 8n xlvt vaxtdr" (!altarsz ola $ilrsiniz)" 3alan vaxtlarda $ir* $irinizin yanna (i azsiz) giri$ 8xmaqda siz d% onlara da h18 $ir gnah yoxdur" Allah aylri siz $1l izah 1dir" Allah (hr 1yi) $ilndir% hi/mt sahi$idir!) '7izdn olan uaqlar da hddi*$ulua 8atanda (yannza daxil olmaq istdi/lri zaman) 0zlrindn vvl/ilr /imi izn istsinlr" Allah Kz aylrini siz $1l izah 1dir" Allah (hr 1yi) $ilndir% hi/mt sahi$idir!) ('Nur)*?,%?+)" !ir s"zl& bel db-r#an $aydalarna riayt etm# '"zl xla$n niansidir (ta v analarn da hmin msllri "z "vladlarna "yrtmsi zruridir 6nlar bu incli#lrdn $afil olmamaldrlar& %n#i %oxlarnn la$eyd yanad* mhm msl 'lc#d "vladn hyatnda arzuolunmaz izlr $oya bilr >ticd& insan xla$i az*nl$ v ruhi narahatl$lara mbtla olara$ tamamil varl$dan silinr Y"zlliy meyl v '"zlli# sev'isi Y"zlliy meyl v '"zlli# sev'isi insann fitri chtlrindn biridir 8sixolo$larn nzrin '"r& '"zlliy meyl& xeyirxahl$& mara$ v (llahaxtarma duy*usu-btn bunlar birli#d insan mnviyyatnn d"rd tml stunudur +,urani-.rim/d insann '"zlli# ai$i oldu*u h$i$t hesab edilir 1yatda onun faliyytin t#an vern n sas amil bu $vvdir: '3adnlar% uaqlar% qzl*gm ynlar% yax ins atlar% mal* qara v /in y1rlri /imi nfsin istdiyi v arzulad 1ylr insanlara g0zl g0strilmidir""") ('Ali*Gmran)*6=)" '#nlar shr naxra% axam axura gtirdi/d $ax$ z0vq alrsnz)" ('Nhl)*>)"
C2O

(ylrd a%$-aydn bu fitri $vvy iar olunmudur Slduzlar ha$da buyurulur: ':iz (siz) n yaxn olan g0y zn ulduzlarla $zdi/""") ('7affat)*>)" '9al*d0vlt% oul*uaq $u dnyann $r*$zyidir" -$di qalan yax mllr is 5$$in yannda hm sava$%hm d (Allahn mrhmtin) mid 1ti$aril daha x1yirlidir!) ('<hf)*=>)" +,urani-.rim/d '"zlli# sev'isi he% vaxt )islnmmi& #sin& (llahn ta etdiyi '"zlli#lrin slind 36nun4 yax v saleh bndlrin aid oldu*u s"ylnilmidir Gerd $alanlar m"minlrin sfrsinin $al* il dolananlardr :"zsz #i& ilahi nemt v bxilrdn istifad etmyin mi$dar v $aydas ha$da m"min bnd %n bir sra $anun v mhduddiyytlr vardr !una riayt etm# m"minliyin rtlrindndir 9slam xla$nda bu& normal hdd saylr !u ha$da bir ne% ay v rvaytlr iar ediri#: +,urani-2cid/d buyurulur: 'I14 'Allahn 0z $ndlri 8n yaratd zinti v tmiz (halal) ruzilri /im haram $uyurmudur.) I14 ':unlar dnyada iman gtirnlr 8ndr" (Ma/in /afirlr d onlardan istifad 1d $ilrlr)% qiyamt gnd (axirtd) is yalnz m0minlr mxsusdur") :u aylrimizi anlay$*$iln $ir tayfaya $1l trafl izah 1diri/") ('-raf)* CF)" &adt )dr.n &znm. +,urani-.rim/d buyurulur: '@y Adm oullar! 2r i$adt vaxt (namaz qlar/n% ms id g1dr/n v ya tvaf 1dr/n) g0zl li$aslarnz g1yin""") ('-raf)*C6)" Yeyim bz# nmunlrindndir Y"zlli# sev'isi& z"v$& mxtlif zint yalarna mara$ insann fitrtind olub& onun mnvi fziltlri il ba*ldr !tn insanlar yax 'eyinmyi sevir& hr cr '"zlli#dn z"v$ alrlar Yeyim ha$da 2sumlardan34 %ox hdislr n$l olunmudur !hrani +0raf/ sursinin C1-ci aysinin tfsirind yazr: +1zrti-imam 1sn 2ctba34 namaz $lar#n n '"zl libaslarn 'eyrdi 6 1zrtdn bunun sbbini sorudu$da buyurmudu: +(llah-tala '"zldir v '"zlliyi d sevir !una '"r d mn ibadt edr#n n '"zl libaslarm 'eyirm& %n#i Tanr
CCB

buyurmudur: +1r ibadt vaxt '"zl libaslarnz 'eyin / Qem#& mnim '"zl libas 'eyinmyimdn (llahn xou 'lir /KKC !hrani yen yazr #i& 9mam :adi$34 '"zl bir libas 'eyinmidi 0bbad ibn .sir o 1zrti '"rd#d 9mamn bel '"zl 'eyimin '"r etirazn bildirib dedi: +:n 8ey*mbr3s4 ailsindnsn (tan 30li344 bel libas 'eymzdi 6nun 'eydiyi )altar %ox sad idi >iy bel '"zl )altar 'eyinibsnN :ad v ucuz )altar 'eyinsydin yax olmazdmN/ 9mam :adi$34 buyurdu: +Eay olsun sn ey 0bbad= (llahn bndlri %n yaratd* 'zlli# v )a# ruzilri #im haram etmidirN (llah-tala istyir #i& ta etdiyi nemtlrindn bndsi tam surtd istifad etsin /KKA O)y*m&r3s9 in Dal!la 1-r( !u ha$da Tbrsi 9mam :adi$34-in atas 2hmmd !a$ir34-dn n$l etdiyi rvayti bel s"ylyir: !ir nfr 8ey*mbr3s4-in evin 'lib i%ri daxil olma$ %n icaz istdi 8ey*mbr3s4 ota$da olan su dolu $abn $arsnda dayanb suya baxd& sa%n-sa$$aln darayb %"l %xd ,aydanda (yi sorudu: -Ly (llahn Rsulu= :n (dm "vladlarnn n yaxs v (llahn Rsulusan >iy suya baxb sa%n-sa$$aln darayrsanN 8ey*mbr3s4 buyurdu: -Ly (yi= (llah-tala xolayr #i& m"min "z din $arda il '"rr#n sli$li olsun KKF 8ey*mbr3s4 ba$alarna da tmiz v sli$li olma* buyurard 1disd n$l olunur: !ir nfr Rsuli-0#rm3s4-in '"rn 'lmidi Ist-ba& 'eyimi %ox sli$siz idi 8ey*mbr3s4 ondan sorudu: -Qnya malndan nyin varN .ii bel cavab verdi: -Qv& at& $oyun v s !u zaman 1zrti-2hmmd3s4 bel buyurdu:

KKC

+Tfsiri-!rhan/ ?? cWs-1BM +Tfsiri->urus s$leyn/ ?? cWs-1O KKA +Tfsiri !rhan/: c-2Ws-11Whdis-AM +Esail-i/: c-CWs-CAK KKF +2#ariml-xla$/: !eyrut nri: s OJ CC1

-(llah-tala insana var-d"vlt ta etdi#d insanda onun lamtini '"rmyi xolayr KKJ 2sum 9mamlardan34 da buna oxar t"vsiylr edilmidir 0mirl-m"minin34 buyurmudur: +9nsan yad adamlar $arsnda "zn bzdiyi #imi& yaxn v din $ardalar $arsnda da "zn sli$y salmaldr /KKK 9mam :adi$34 buyurmudur: +(llah-tala #ims bir nemt ta etdi#d bndnin hmin nemtdn bhrlnmsini xolayr& %n#i Garadan '"zldir v '"zlliyi d sevir /KK@ !a$a bir hdisd buyurur: +(llahn ta etdiyi nemti 'izltm#dn xoum 'lmir /KKO Q)yd: !urada bir ne% mtlb di$$t yetirm# lazmdr: +,urani-.rim/dn bel baa dlr #i& insan btn hallarda normal hdd riayt etmli& ilahi $ayda-$anunlardan istifad etm# bhansil hddn art$ bznib israfa yol vermmlidir: '"""A1yin*i8in% la/in israf 1tmyin% 8n/i (Allah) israf 1dnlri s1vmz! ('-raf)*C6)" 0alal harama riayt: 9mam :adi$34 buyurur: +Y"zl libas 'eyin v "zn bz Un#i (llah '"zldir v '"zlliyi d sevir& la#in ehtiyatl ol #i& libasn ri v halal yolla ld edsn /K@B Deyir-br#t duas: 0mirl-m"minin34 buyurur: +8ey*mbr3s4 mn bel "yrtmidir #i& tz )altar 'eyr#n lini $aldrb dua et Qe: +Pzm bzm# v camaat arasnda abr-hyam $oruma$ %n mn libas vern (llaha hmd olsun= 9lahi= :nin
KKJ KKK

+0lmsdr# la s-shiheyn/ ?E cWs-1@1 +<rui .afi/ E? cWs-ACM +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDDE? cWs-2O@M +2#ariml-xla$/ !eyrut nri: s O@ KK@ +<rui .afi/ E? cWs-AC@ KKO +<iru .afi/ E? cWs-ACO K@B +!iharl-nvar/ !eyrut nri:HDDE? cWs-CBJ CC2

yolunda %alb mscidlri abadladrma*a '"r bu libas mnim %n br#tli et /K@1 E-hrt li&as+ndan @.inm. 8ey*mbr3s4 buyurmudur: +Qnyada an-"hrt libas 'eyn (llah-tala zillt v al%a$l$ libasn 'eyindirr /K@2 1zrti-0ba 0bdillahil 1seyn34 bel buyurmudur: +.im "hrt libas 'eyrs& (llah-tala $iyamt 'n ona yanar )altar 'eyindirr /K@C 9mam :adi$34 buyurmudur: +(llah-tala an-"hrt libasn xolamr /K@A 8ey*mbr3s4 bel rz etmidir: +.im "hrt)rstli# edib "zn "yr# bir )altar 'eyinrs& chnnm atinin "lsi onu hat edr& 6& hmin alovn i%ind hmili# olara$ batar /K@F 9mam :adi$34 buyurmudur: +9nsann nadanl$ v al%a$l*na el bu dlalt edr #i& barma$la '"strilmsin sbb olan miny minsin& yaxud libas 'eyinsin /K@J fv v 1z(t 0fv v 'zt 3ba$alarn t$sirindn #e%m#& buraxd$lar shvlr '"z yumma$4 xla$i dyrlrdn v davran $aydalarndandr& %n#i cmiyytd az adam ta)lar #i& ha$$ ta)dalanmasn& xsiyyti incidilmsin 1yatn davam fv v 'zt ba*ldr& %n#i ham "z h$u$unu tlb etm#d ciddi olub #i%i# bir shv bel '"z yummazsa& hyat %ox ac olar& sfa v smimiyyt cmiyytdn tamamil silinib& insanlar arasnda hm#arl$& m#dal$ v mehribanl$ tellri $rlar 4Quran6da fv2
K@1 K@2

+Esail-i/ ??? cWs-CKC +0lmucazatun nbviyy/: s 11O K@C +<ru .afi/ E? cWs-AAFM +Esail-i/ ??? cWs-CFA K@A Gen orda K@F +Esail-i/ ??? cWs-CJO K@J +Esail-i/ ??? cWs-CFA CCC

+,urani 2cid/in bir %ox aylrind bel buyrulur #i& bnd "z %n bu bynilmi $aydan 3ba*lama$4 se%sin& 'r din $ardanda bir shv '"rrs& onun t$sirindn #e%sin +,uran/da bir yerd bel buyurulur: '7n $alama yolunu tut% yax ilr g0rmyi mr 1t v ahillrdn z d0ndr!)('-raf)*6++)" fv )tm. t!val+lar+n Dsusiyytlrindndir2 !a$a bir ayd (llah-tala ba*lama* v 'zti t$vallarn xsusiyytlrindn hesab edir v buyurur: '# mttqilr /i% $olluqda da% qtlqda da (mallarn yoxsullara) xr lyr% qz$lrini udar% insanlarn gnahlarndan /18rlr" Allah yaxlq 1dnlri s1vr")('Ali*Gmran)*6C=)" '"""-fv 1di$% $aqalarnn shvlrin g0z yummalsnz! 9gr siz Allahn sizi $alaman istmirsiniz. Allah $alayandr% rhm 1dndir!)('Nur)*FF)" '"""Amma onlar fv 1tsniz% (tqsirlrindn) /18sniz v $alasanz (Allah da sizi $alayar)" Sn/i Allah $alayandr% rhm 1dndir!)('Ba$un)*6=)" ?slu&i in,li.2 !urada bir incliyi $eyd etmyimiz yerin drdi Guxarda v buna oxar aylrd vf v 'zt s"zlrinin bir' ilnmsinin t#id niyytil olmasna baxmayara$& Racib 9sfahani bu ha$da buyurur: +0fv v sfh 3'ztli ba*lama& aynin rbi mtnind bu s"z ilnmidir 6dur #i& $rammati# v mna baxmdan bu i#i s"z +fv/ v +'zt/ arasnda fr$ vardr4 eyni mnan ifad edib hr i#isinin ba$alarnn t$sirindn #e%m# v '"z yumma$ mnasnda ilnmsin baxmayara$ +sfh/ 3'ztli ba*lama4 bu mnaya daha yaxndr Un#i +sfh/ s"znd 'ztin mnasndan lav z %#mm#& r$ibin 'nah v t$sirin '"z yumma$ mnas da var !ir #si czaya mh#um edndn sonra onun fv edilmsi mm#ndr (mma +sfh/-d insann 'nahna '"z yumub zn %#mir& 'nah#ar zr istyr#n onunla el davranrsan #i& el bil he% 'nah etmyib +0fv/ "rtm# mnasnda& +sfh/ is '"z yumma$ mnasndadr 0fvd 'nah nzr alb stn "rtr v t$siri ba*layrlar& amma sfhd 'nah tamamil '"rmmzliy vururlar +,urani 2cid/d fv bard buyurulur:
CCA

'2r hans $ir !isliyin zas onun 0z /imi $ir !isli/dir" :ununla $1l hr /s (!isli/ 1dni) $arsa onun m/afat Allaha aiddir" 2qiqtn% #% zalimlri s1vmz!) ('(ura)*=E)" !urada 'nahn ba vermsi v czaya layi$ '"rlmsi nzr alnara$ buyurulur: +!a*layb baran #sin cri (llah yanndadr (llah zalimlri sevmz / (nca$ sfh bard buyurulur: '#nlara gzt g1t v '7alam)*d1""") ('Puxruf)*,+)" Gni onlarla yax davran& mlayim rftar et '""7n onlara gzt g1t"(v ya onlar ali na$lqla $ala" Allah onsuz da onlarn zasn v1r /dir!)) ('2i r)*,?)" Gni mri#lri nadanl$larna '"r danlama 6nlarn sn $ar etdi#lri )isli#lri zlrin vurma Ra*ib yazr: + +:fh/ 'nah#ar danlamayb 'nahn zn vurmama$dr / 1zrt Gusif34 $ardalarna dedi: ':u gn siz (1itdi/lriniz g0r) h18 $ir mzmmt yoxdur" Allah sizi $alasn!""") ('Ausif)*+F)" Gusif34 onlar ba*lama$ %n "zn he% d ha$l hesab etmir& #sin onlara (llah-tala trfindn ba*lanmalarn mcd verir :##izinci 9mam34 +1icr/ sursinin @F-ci aysinin tfsirind buyurur: +:fhin mnas danlamadan& z vurmadan ba*lama$dr /K@K !ir s"zl& +sfh/ +fv/-dn daha %ox bynilmidir 2nti$ alimlrin '"r& +fv/ v +sfh/ #i%i# bir mna fr$i vardr& bel #i hr +sfh/ +fv/-dir& amma hr +fv/ +sfh/ deyildir Jvaytlrd fv2 !zi rvaytlrd +0raf/ sursinin 1OO-cu aysinin 3+:n ba*lama yolunu tut& yax ilr '"rmyi mr et v cahillrdn z d"ndr=/4 nazil olmas ha$da bel yazrlar: +8ey*mbr3s4 bu aynin mnasn Cbraildn sorudu 3#i& camaatla nec rftar etsin4& Cbrayl dedi: -!ilmirm& 'r# (limdn 3yni (llah-taladan4 soruum 9#inci df nazil olub 8ey*mbr3s4 dedi:
K@K

+Tfsiri !rhan/ ?? cWs-CFC CCF

-Ly 2hmmd= (llah-tala buyurur #i& sn zlm ednlri ba*la& sndn sir'ynlr sn ta et& sninl la$ni #snlrl la$ yarat K@@ n 1-zl Dla! lamti 1zrti-2hmmd 3s4 bir hdisd fv v 'zti dnya v axirtin n '"zl xla$ nmunsi hesab edr# buyurur: +:iz dnya v axirtin n '"zl xla$nn n oldu*unu deyimmiN :ninl la$ni #sn xsl la$ yaratma$& sni 3(llah nemtlrindn4 mhrum edn xsi ba*lama$& sn )isli# etmi xsin t$sirindn #e%m# 3'zt 'etm# dnya v axirtin n '"zl xla$dr 4/K@O Ba*+(lama! insan+n h-rmtini art+r+r !a$a bir hdisd 8ey*mbr3s4-dn bel n$l olunur: +!a*lama$ v 'zt 'etmyi "znz adt edin& %n#i ba*layb& 'zt 'etm# insann h"rmt v zmtini artrar Qemli& bir-biriniz $ar 'zt 'edin #i& (llah yannda ziz olasnz /KOB +Gamanl*a $ar yaxl$ ednin (llah-tala izzt v zmtini artrar /KO1 +!iz 0hli-beytin3s4 mrvti budur& biz )isli# ednlr 'zt 'edib ba*lama$& bizdn sir'ynlr ta etm# /KO2 +(llah mn do$$uz eyi t"vsiy etmidir 6nlardan biri d budur #i& mn )isli# ednlri ba*laym /KOC !a*lama$ ha$da bunu dem# el #ifayt edr #i& (llahn n '"zl siftlrindndir 9mam :ccad34 (llaha hmd-sna edr#n onu bu lamtl yada salb deyir: + !u snsn #i& "z m$dds v ali adn ba*layan $oymusan !el is mni ba*la /KOA !ir s"zl& insan ba$alarnn shvlrin '"z yumub 'zt 'etmli& 'r biri ondan zr istyrs& zrn $bul edib onu danlamamaldr Q)yd:
K@@ K@O

+Tfsiri 2cml-byan/ :eyda nri: ?? cWs-F12 +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDE??? cWs-COO KOB +Isul .afi/ ?? cWs-1B@Whdis-FM +0lh$ai$ fimhasini xla$/: s KF KO1 +Tfsiri 2cml-byan/ :eyda nri: ? cWs-FBF KO2 +Thfl-$ul/ s 2K KOC yen orda s 2F KOA +:hifeyi :ccadiyy/: 1J-c dua CCJ

!hsin bu hisssind aa*da# % mslni $eyd etm# zruridir: 14bhsiz& ba*lama$ v 'zt xla$i dyrlrdndir 0ziz 8ey*mbri3s4-imiz d 0mirl-m"minin34 etdiyi t"vsiylrd buyurur: +I% xislt dnya v axirtin n '"zl nmunlrindn saylr: birinci& sn )isli# edni ba*layb ona 'zt 'edsn /KOF (mma bunu da unutma$ olmaz #i& ba*$lama$ xsi msllrd bynilmidir Imumi msl v 9lahi h$u$larda ba*layb 'zt 'etm# nin#i bynilmmi& htta mzmmt v tn$id olunmudur !el 'zt 'etm# v ya '"z yumma$ olmaz& %n#i 8ey*mbr3s4 (llah $anunlarn )ozan czalandrr v myyn cza tdbiri icra edrdi 1e% bir fat%inin d fatini $bul etmzdi >mun olara$ aa*da bir ne% misal 'tiriri# Immi :lmnin #nizi 9mam !a$ir34 buyurur: 8ey*mbr3s4-in z"vcsi mmi :lmnin bir #nizi vard 6& o*urlu$ etmidi 2al o*urlanm xslr hmin #nizi czalandrma$ %n 1zrti-2hmmd3s4-in yanna i#ayt 'ldilr Immi :lm "z #nizin fat%i olub 8ey*mbrdn3s4 onun 'nahn ba*lanmasn xahi etdi 6 1zrt buyurdu: +!u& (llah $anunudur 6na icra etmm# olmaz / :onra #nizin lini #sdi KOJ

5atim)yi MDzumi 5atim)yi Mhmmdi il )ynidir ,reyin b"y# bir nslindn olan <atim adnda bir $adn o*urlu$ etmidi 8ey*mbr3s4 o $adn ha$da ilahi $anunu yerin yetirr#n !ni-2xzum $bilsi bu hvalatdan br# narahat olub& hr vasitil olur-olsun& czann $arsn alma*a %ald !una '"r d 8ey*mbrin3s4 h"rmtini $azanm Isam ibn ;eydnin bu bard o 1zrtl danmasn xahi etdilr Isam bu ha$da 8ey*mbrl3s4 s"hbt edr#n 1zrti-2hmmd3s4 %ox narahat olub buyurdu: +9lahi $anunlarn yerin yetirilmsi ha$dam fat edirsnN/ :onra yerindn $alxb xtb oxudu: +Camaat& sizdn $aba$# milltlrin mhv olmasnn sbbini izah edim 0'r onlardan vzifli bir xs o*urlu$ etsydi& onu
KOF KOJ

+2n la yzuruhul f$ih/ ?E cWs-2FK +Esail-i/ DE??? cWs-CC2 CCK

czalandrmazdrlar& amma $ara camaatdan& riyytdn v zif adamlardan biri o*urlu$ etsydi 3v ya hr hans bir $anunu )ozsayd4& (llah h"#mn onun zrind icra edrdilr (llaha and olsun 0'r 3$eyri-mm#n bir frz '"r4 $zm <atim bel bir i '"rs idi& ona da (llah trfindn tyin olunmu bu czan verrdim Tanr $anunlar $arsnda <atimeyi-2xzumi <atimeyi-2hmmdi il eyni drcddir /KOK 8ey*mbrin3s4 trbiysil b"ym hzrti 0li34 d bel idi 0n yaxn adamlarnn (llah $anunlarn )ozma$ chdlrin baxmayara$ he% vaxt buna yol vermzdi !una '"r d beytl-maldan sui-istifad edn sr#rdlrindn birin '"ndrdiyi m#tubda bel yazr: + (llahdan $orx= !unlarn 3yetimlrin& mcahidlrin& m"minlrin v yoxsullarn4 maln "zn $aytar 0'r bel etmsn& Garadann $arsnda snin ha$$nda boynuma dn vzifni yerin yetircym Chnnm vasil olanlardan ba$a he% #imi vurmad*m bu $lncmla snin boynunu vuraca*am (llaha and olsun= 0'r 1sn34 v 1seyn34 bu ii '"rsydilr& mn trfdn he% bir rhm olunmayaca$d 1a$$ onlardan alana v etdi#lri zlm aradan $aldrana $dr "z ist#lrin yetimzdilr /KO@ 24 !nd inti$am alma$ $drtin mali# oldu*u halda ba*layrsa& h$i$t $ovuur 9nsann s#ut etmsi ba*lama$ yox& $zbini bo*ma$ lamti saylaca$dr !el olan halda 3%arsizli# zndn s#ut etdiyin '"r4 $zbini bo*ma$ dmn%ili# v #in-#durt %evrilir !unlarn hr i#isi d bd'manl$& hsd& $eybt& t"hmt& s"z 'zdirm# v s #imi b"y# 'nahlarn mnyidir !u zaman (llaha )nah a)arma$ lazmdr !"y# Garadana yalvarb-yaxarma$la di$$tli olub $zbin yatrlmasnn fsadl nticlrinin $ars alnmaldr Ll buna '"r d islam dini $lblrd #in-#durtin yaranmas& smimiyytin& midin aradan 'etmmsi %n mzlumlarn harayna %atma*& zlm#arlar $arsnda onlarn h$u$unu $oruma* v mdafi etmyi bizlr mr edir !u bard 3yni inti$am alma$ $drtin mali# olar#n ba*lama*n v 'zt 'etmyin hmiyyti ha$da4 saysz-hesabsz hdis v rvaytlr vardr 6nlardan bir ne%sini burada $eyd ediri#: 8ey*mbr3s4 hzrti-2usa ha$$nda bel bir hdis s"ylyir: 1zrti-2usa rz etdi:
KOK KO@

+:hih-2slm/: E cWs-11A +>hcl-bla*/ :bhi :aleh: A1-ci m#tub CC@

-9lahi= !ndlrindn hans snin yannda daha zizdirN !uyurdu: -,drtli olar#n ba*layan KOO 1zrti-0li34 buyurur: +Qmnin $alib 'ldi#d $lbnin #rn ba*lama$la yerin yetir /@BB +9nti$am alma$ v czalandrma$ $drtin mali# olar#n ba*layan #s insanlarn n lya$tlisidir /@B1 9mam :adi$34 buyurur: +,drtli olar#n ba*lama$ )ey*mbrlrin v t$va hlinin $aydasdr /@B2 M..nin fthi v mumi &a*+(lanma2 0fv etm# v 'zt 'etm# 8ey*mbrlrin davran oldu*undan 1zrti-2hmmd3s4 2##d#i mumi fvini nmun olara$ burada $eyd ediri# 0bu :fyan v (bdlla ibn Imyy 38ey*mbr3s4 $ar zidd olub ona ziyyt etdi#lrin '"r4 )eman oldu$larn bildirdi#d 0mirl-m"minin34 onlara buyurdu: +Yedin 8ey*mbrin3s4 yanna Gusif )ey*mbrin $ardalarnn Gusifdn zr istdi#lri #imi& siz d 8ey*mbrdn3s4 zr istyin 6& sizi ba*layaca$ / 6nlar da Rsulullah 3s4-n yanna 'lib dedilr: 'Allaha and olsun /i% Allah sni $izdn stn 1tmidir" :iz is s0ssz /i% gnah 1tmii/!""") ('Ausif)*+6)" :onra ba*lanmalarn 8ey*mbrdn3s4 xahin etdilr 1zrt bu ayni oxuyub onlar ba*lad: '""":u gn siz (1tdi/lriniz g0r) h18 $ir mzmmt yoxdur" Allah sizi $alasn! Sn/i #% rhm 1dnlrin n rhmlisidir!) ('Ausif)*+F)" 6 1zrt "z $ounu il 2##y daxil olar#n 3$ounun sr#rdsi olan4 :d ibn Ibad adl birisi bel deyirdi: +!u 'n d"y 'ndr !u 'n $adnlar sir olaca$lar /

KOO @BB

+Lhyan-mumi-din/ 30l ^zali4:!eyrut nri:??? cWs-1@2 +>hcl-bla*/ :bhi :aleh:!eyrut nri:??? cWs-1@2 @B1 Gen orda: 1i#mt-F2 @B2 +:fintl-bihar/ ?? cWs-2BK CCO

8ey*mbr3s4 bu ardan xbrdar oldu$da %ox narahat oldu 0mirl-m"minin34- bayra* onun lindn almasn mr etdi& onu sr#rdli#dn %xartd @BC :onra (llahn Rsulu buyurdu: +!u 'n d"y 'n deyil& ba*lama$ v fv etm# 'ndr /@BA ?@n, mtl&: !ir %ox hallarda insan "z shv yol verdi#d ba$alarnn onu ba*lamasna mid edir& halbu#i o "z 'zt 'etmir& ba*lamr !una '"r d "z shvinin ba*lanmasn istyn #s ba$alarnn d shvini '"rmmzliy vurub t$sirindn #e%mlidir #i& onun da 'nah v t$sirindn #e%sinlr 0'r biri di'rlrinin yamanl*na $ar yamanl$la cavab verib bu yolla inti$amn alarsa& bu cr davran v rftar arada dmn%ili#& #in-#durtin artmasna sbb olar& amma )isliy yaxl$la cavab verrs& bu yolla r$ibini diz %"#drb onun dmn%iliyini dostlu$ v mhbbt %evir bilr +,uran/da buyurulur: 'Aaxlqla !isli/ 1yni ola $ilmz! (@y m0min /ims!) 7n (!isliyi) yaxlqla df 1t! (3z$ s$rl% halt 1lml% xsisliy omrdli/l% zaya $alamaqla ava$ v1r!) :1l olduqda aranzda dmn8ili/ olan xsi% san/i yaxn $ir dost g0rrsn!) ('Dussilt)* C=)" 1zrti-0li34 buyurur: +,ardan 3shv edr#n4 yaxl$la& '"zl davranla danla 6nun rini ona bxi verm#l "zndn uza$ladr /@BF Sual: !el bir sual meydana %xr #i& ba$alarn shvin nec '"z yumub ziyytlrin d"zm# olarN (x insan fitrtn $isas% v $drtli olma*a meyl edirN `%ava&: bhsiz& bir nfr ziyyt verilnd inti$am hissi onu inti$am alma*a s"v$ edir& amma #e%n bhslrimizd dediyimiz #imi& insan heyvani hisslr& ehtiras v hvtin $ul olmamal& #sin& ehtiras v hvt il mbariz a)arb& eytani bhlr etina etmmlidir& %n#i insan bel heyvani hisslr $a)lma$dan daha y#s#ddir
@BC @BA

+:ireyi-ibn 1iam/ ?E cWs-AO +rhi >hcl-bla* 3ibn 0bil 1did4/ DE?? cWs-2K2 @BF +>hcl-bla*/::bhi :aleh: 1F@-ci hi#mt CAB

!u %ox %tin bir i oldu*undan +,urani 2cid/d bel davranlar +ulul-lbab/ +$l sahiblri/ srasnda hesab edilr# onlar 0dn cnnti il mcdlnir: 'H o /slr /i% 5$$inin razln qazanmaq 8n ($u yolda $tn ziyytlr) s$ir 1dir% namaz qlr% onlara v1rdiyimiz ruzidn (yoxsullara% 1htiya olanlara) gizli v a/ar xr lyir% !isliyin qarsn yaxlq 1tm/l alrlar * onlar axirt yurdunun g0zl aqi$ti)" Kzlrinin% hm8inin mlisal1h atalar% 0vrtlri v 0vladlarnn daxil ola aqlar -dn nntlri g0zlyir" 9l/lr d hr $ir qa!dan daxil olu$ (onlara)4 '(Inyada Allah 6olunda $tn 8tinli/lr) s$r 1tdiyiniz g0r siz salam olsun! Axirt yurdunun (siz nsi$ olan) aqi$ti (Onnt) n g0zldir!)*d1y /lr") ('5d)*FF%FC%F=)" !el rftarn zmtli bir i oldu*undan +,urani-.rim/d buyurulur: ':u (xislt) yalnz (dnyada mqqtlr) s$r 1dnlr v1rilir v yalnz $0y/ qismt (sava$% fzilt) sahi$lrin ta olunur!) ('Dussilt)*C?)" 9nsan 'zt 'edib fv etm#& ba$alarnn )isliyin yaxl$la cavab verm# istyr#n eytan vsvs edib onu 'zt 'etm# v ba*lama$ fi#rindn d"ndrrs& (llaha )nah a)arb ondan #"m# dilsin& yaxl$la $ardann shvin '"z yumub t$sirindn #e%sin +,urani-.rim/d bu ha$da buyurulur: '-gr sn (1ytandan $ir vsvs gls% Allaha sn" ($hsiz /i% Allah (hr 1yi) 1idndir% $ilndir!) ('Dussilt)*C>)" !ir s"zl& 'zt 'etm# v ba*lama$ imann v xla$i '"zlli#lrin nianlrindn biridir !a$alarnn shvlrin '"z yuman xsin (llah da shvlrin '"z yumur 6nu "z mrhmt v m*rifti il hat edir: '"""Amma% onlar fv 1tsniz% (tqsirlrindn) /18sniz v $alasanz (daha yax olar)" Sn/i Allah (gnahlarn 8ox) $alayandr% rhm 1dndir!) ('Ba$un)*6=)" Birli. v vhdt2 0db-r#an $aydalar v insanlarla xo davran sullarndan biri d birli# v vhdtdir& %n#i cmiyytd birli# v vhdtin vacibliyi danlmaz h$i$tlrdndir 0'r insanlar '"zl yaama$& hyatn
CA1

mxtlif sahlrind b"y# nailiyytlr ld etm# istyirlrs& vhdtd yaayb birli#d fi#irlib $ti $rara 'lr# i '"rmlidirlr Gni #i%i# $vvlr birli# v elm saysind hyatn %tinli#lrini aradan $aldrma$da b"y# u*urlara nail olma$ %n bir n"$t trafnda mr#zlib birlmlidirlr Tnhal$dan %#inib birli#d yaama$ insann fitrtinddir Cmiyytd birli# v $arl$l yardm olmazsa& he% bir xs mvff$iyyt nail ola bilmz 4Quran6 v &irliy dvt2 (rzu v ist#lrin hyata #e%msind birli#& vhdt b"y# v sasl rol oynayr !ununla ba*l +,urani-.rim/d mslmanlar birliy %a*rlb& tfri$nin yaratd* ac nticlrdn xbrdar edilmidir: '2amnz $ir y1rd Allahn iindn (dinindn m0h/m) ya!n% $ir*$irinizdn ayrlmayn! Allahn siz v1rdiyi n1mtini xatrlayn /i% siz $ir*$iriniz dmn i/n # sizin ql$lrinizi (islam il $irldirdi) v #nun n1mti saysind $ir*$irinizl qarda oldunuz" 7iz oddan i$art olan $ir u8urumun /narnda i/n # sizi oradan xilas 1tdi" Allah Kz aylrini sizin 8n $u /ild aydnladrr /i% $l/% haqq yola y0nlmi olasnz!) ('Ali*Gmran) *6EC)" (llah-tala tfri$ v ixtilaf rf& lya$tin ldn 'etmsin sbb olan bir amil #imi hesab edir: 'Allah v #nun L1ym$rin itat 1din" :ir*$irinizl 8/imyin% yoxsa qorxu$ ziflyr v g dn drsiniz" 7$r 1din% 8n/i Allah s$r 1dnlrldir!) ('-nfal) * =>)" 9xtilaf (llah zabdr +,urani 2cid/d daxili %#im ixtilaf v daxili %#im smavi blalardan hesab edilr# buyurulur: 'I14 Allah $anzn stndn v ayaqlarnzn altndan (g0ydn v y1rdn) siz za$ g0ndrmy% sizi dstlr halnda qardrmaa v $iriniz digrinin zorunu daddrmaa qadirdir!) N0r aylrimizi onlara n r izah 1diri/ /i% $l/% $aa dsnlr!) ('-nam) * >?)" !uradan bel mlum olur #i& insanlar arasnda tfri$ v %#imlr bla& zlzl& ildrm #imi %ox thl#lidir !una '"r d b"y#& $drtli d"vltlrin "z arzu v ist#lrin %atma$& dnyaya a*al$ etm# v insanlarn canna& malna& namusuna tcavz etm# %n
CA2

istifad etdi#lri yollardan biri d milltlr& xal$lar arasna ixtilaf v tfri$ salma$dr !u bard +,uran/da <iron ha$da buyurulur: '2qiqtn% Diron y1r znd $a qaldr$ onun halisini zmrlr $0lmd" (Diron) onlarn arasnda olan $ir tayfan (Gsrail oullarn) g sz (a iz) g0r$ onlarn (y1ni doulan) olan uaqlarn 0ldrr% qzlarn is sa $uraxrd" #% hqiqtn% (y1r znd) fitn*fsad t0rdnlrdn idi!) ('3ss) * =)" !u aydn asanl$la baa dlr #i& <ironun "z zlm#ar ha#imiyytinin m"h#mlndirilmsi %n t"rtdiyi cinaytlrdn biri d 2isir xal$ arasnda tfri$ yaratma$ idi !u eyni il +)ar%ala v h"#m sr=/ siyastidir Dtilaf ()ytan sn1sdr2 eytann ii insanlar aldadb xobxtli# v sadt yolundan azdrma$ oldu*undan bu m$sd yetim# %n o& bndlr arasnda tfri$ v dmn%ili# sn'sndn istifad edir +,urani-.rim/d bu bard buyurulur: '($hsiz /i% (1ytan i8/i v qumarla aranza davt v /in salmaq% sizi Allah yada salmaqdan v namaz qlmaqdan ayrmaq istr""") ('9aid) * +6)" slam vhdt dini2 9slam birli# v vhdt dini oldu*undan mslmanlar tfri$ v ixtilafdan uza$ olma*a %a*rr (llah-tala 8ey*mbr3s4- buyurur: '(Aa 5sulum!) ($hsiz /i% snin firq*firq olu$ dinini !ar8alayanlarla h18 $ir laqn yoxdur" #nlarn ii Allah qalmdr" (Allah) sonra (qiyamtd) onlara n 1tdi/lrini x$r v1r /dir!) ('-nam) * 6?+)" Birli. saysind !l&2 !u ha$da ziz 9slam 8ey*mbr3s4-i vida hccind (llaha hmdsna etdi#dn sonra buyurdu: +(llah bizim s"zmz eidib $oruyara$ eitmynlr %atdran xslr yar olsun :"ylycyim bu % xislt $ar he% bir mslman xyant etmmlidir: 1. (llah %n saf niyytli mlM 2. mslmanlarn rhbr v imamlarna xeyirxahl$& sda$tM
CAC

3. birli# v mslman icmalarnda mtmadi surtd itira# etm# @BJ/ 9slam dini insanlar vhdt& birliy %a*ran bir dindir 0'r mslmanlar bir i '"rr#n manelr rast 'lrlrs& bunu birli# saysind asanl$la hll ed bilrlr 1zrti-0li34 buyurur: +0'r xal$ birlrs& onda $drt v $vvtdn ba$a he% bir ey olmaz !el bir $drt mali# xal$dan (llah-tala blan uza$ladrar& ona stnl# verib dini tlimlri "yrdr /@BK 6dur #i& 8ey*mbr3s4 xal$ arasnda birli#& mehribanl$ yaratma$ %n btn ziyyt v %tinli#lr d"zd 8ey*mbrin3s4 tbli*in mane olan cahil v vhi $billr arasnda a*lla& dncyl birli# v mehribanl$ yaratd 9slam v +,uran/n saysind aralarnda hmi dmn%ili# olmu 6vs v Dzrc adl 2dinnin bu i#i mhur $billri arasnda dostlu$ v mehribanl$ yarand 0dis &aD+m+ndan tfri!nin thl.si2 !iz +,uran/ n"$teyi-nzrindn tfri$ v ixtilafn ac nticlrini aradrd$ 9ndi is xal$ bu )is mldn %#indirn hdislri aradra$ 0mirl-m"minin34 buyurmudur: + >alayi$ mllr v xoa'lmz hr#tlr nticsind bizdn $aba$# mmtlrin bana 'ln blalardan $orxun Gax v %tin 'nlrd dd#lri hal yaddan %xarmayn (mandr& siz bel olmayasnz /@B@ +6nlarn yax v )is 'nlrd n hala dd#lrini dnn !u zaman insanlarn $drt v zmtin sbb olan& dmnlrini uza$ladran& min-amanl$ yaradan& nemt bx edn& bu fziltlrl birli#lrini m"h#mldn amillrin ardnca 'etmyin siz n $dr lazm oldu*unu baa drsiz 1min amillr bunlardan ibartdr: tfri$ni yatrma$& mehribanl*a b"y# hmiyyt verm# v birliy& ye#dilliy %a*rma$ :izdn $aba$# xal$lar mhv edn hr bir idn %#inin Gni #in-#durtdn& )axll$dan& hsddn& bir-birin arxa %evirm#dn& cmiyytd sstl# yaratma$dan %#inin /@BO
@BJ

+Thful-$ul/: sh CBM 0l-xisal 3:du$4: ? cWs-1FKWhdis-1FA @BK +rhi-nhcl-bla*/ 9bn 0bil-1did: 2isir nri: ??? cWs-1@F @B@ +>hcl-bla*/ :bhi :aleh: Dtb - 1O2 @BO +>hcl-bla*/ :bhi :aleh: Dtb - 1O2 CAA

!u minvalla sizdn "nc#i m"minlr ha$da buyurulur: + !axn '"rn& ye#dil& ist#lr bir& fi#irlr normal& ham bir-birin arxa& #"m#& nzrlr iti& m$sdlr eyni olan zaman nec idilr 6nlar yer znd xal$ #tllrinin hamisi& btn insanlarn rhbri deyildilrmiN=7 Ll #i aralarna tfri$ dd& mehriban%l$lar dmn%iliy %evrildi& m$sdlr& fi#irlr mxtlifldi& %oxlu sayda dstlr b"lndlr& nticd is bir-biri il davaya $alxdlar !el oldu$da (llah-tala izzt v #ramt libasn yinlrindn %xarb nemtini onlardan #sdi 6nlardan yadi'ar $alan t#c sizin aranzda ibrt alanlar %n balarna 'ln macralardr /@1B 9xtilafn ziyan ha$da bel s"ylnilir: +(llahn dinind i#izl olmayasz Un#i ha$$ yolda birli# xounuza 'lms d& meyl '"strdiyiniz batil yolda# )ra#ndli#dn daha yaxdr 6na '"r #i hr eydn )a# olan (llah n #e%mid#ilr& n d #i indi#ilr tfri$y '"r bir ey ba*lamamdr /@11 !a$a bir yerd eytann tlsin dm# tfri$nin yaratd* thl#lrdn biri #imi $eyd edilir: +1mi ha$$ trfdar olan b"y# cmiyytlrl bir' olun& %n#i birli#d (llahn ltf var Tfri$dn $alan #s srdn ayr dn $oyunun $urda yem oldu*u #imi eytana yemdir= /@12 +>hcl-!la*/d bel yazlr: +eytan "z yollarn siz asan '"strir 6 sizin dini ba*ll*nz $rma$& birliyin vzin tfri$ yaratma$ v bu vasit il d $arma$ar$l$ salma$ istyir !una '"r d onun vsvs v hiyllrin uymayn :iz nsiht edn adamlar eidin 6nu "z $lbinizd $oruyub saxlayn /@1C + !ilin v a'ah olun #i& eytan sizi ardnca %#m# %n "z yollarn asan '"strir /@1A $fri! nti,sind m*lu&iyyt2 9nsanlar arasnda dmn%ili# art$da ilri bir-birinin boynuna atb msuliyytdn boyun $a%rrlar !u da onlarn m*lubiyytinin balan*% olar& bel #i hzrti- 0li34 bu bard bel buyurur:
@1B @11

Gen orda - 1O2 Gen orda - 1KJ @12 Gen orda - 12K @1C +>hcl-bla*/: <eyzl-9slam: Dtb - 12B @1A Gen orda Dtb - 1C@ CAF

+(nd olsun (llaha= !ir-birin #"m# lini uzatmayanlar nticd m*lub olaca$lar /@1F Qmn tfri$dn istifad edib insanlar arasnda ixtilaf salara$ "z h"#mranl*n br$rar edir 1zrti 0li34 "z shablrini mzmmt edr#n buyurur: +:iz sstl# edib mn #"m# etmdiniz Qmn d bundan istifad edib siz hcum edr# var-d"vltinizi $art etdi& "l#nizi i*al altna ald /@1J Sda!t :"zn v hdin vfal olma$ vacib mllrdn saylr 2"min bnd bunu hmi di$$t mr#zind saxlamaldr +,uran/ v rvaytlrd sadi$liy y#s# drcd hmiyyt verilmidir !u ay v rvaytlrdn bir ne%sini $eyd ediri# 4Quran6da sda!t :da$t imann niansidir: +,urani-.rim/d vfal olma$ imanl xslrin xsusiyytlrindn biri #imi hesab edilr# buyurulur: '90minlr mantlrini v hdlrini qoruyu$ saxlayanlardr") ('9uminun) * ,)" 0mlisalehlrin lamti: +,urani-.rim/d vfal v sda$tli olma$ saleh mlli xslrin niansi #imi $eyd edilir: 'Aax ml sahi$lri hdlrin vfa 1dnlrdir""") (':qr)* 6;;)" Pz vdin sadi$ olan 9smayl34: (llah-Talann +,uran/da hzrti-9smayln34 adn h"rmtl yad etm# istr#n onun fziltli siftlrindn biri olan +hd vfal/ dey xatrlamas s"zn& hdin sadi$ $almann n $dr hmiyyt #sb etdiyini sbut edir: '<ita$da Gsmaili d yada sal! # 0z vdin sadiq $ir 1l8i% $ir !1ym$r idi") ('9rym)*?=)" !u ayd sadi$li# 8ey*mbrli#dn vvl $eyd olunmudur :da$t )ey*mbrliyin bn"vrsi& sasdr
@1F @1J

+>hcl-bla*/: :bhi :aleh: Dtb - CA +>hcl-bla*/: <eyzl-9slam: Dtb - 2K CAJ

1r halda +,urani-.rim/d sadi$li# bir %ox aylrd vur*ulanmdr: '"""-hd vfa 1din" Sn/i (insan) hd $arsind (qiyamt gn) ava$d1hdir") ('Gsra) * C=)" Jvaytlrd sadi!liyin hmiyyti2 1dis v rvaytlrd d sadi$li# ha$da t"vsiylr edilmidir 0hd vfal olma$ m"minin xsusiyytlrindndir 8ey*mbr 3s4-imiz buyurmudur: +(llaha v $iyamt 'nn inanan xs hdin sadi$ $alsn /@1K 1zrti 0di34 buyurur: +:adi$li# m"minlrin nianlrindndir /@1@ (llahn Rsulu 3s4 bel buyurmudur: +Ed xilaf 3sda$tsiz4 dinsizdir /@1O Ed xilaf %xma$ mnafi$li# 3i#izll#4 lamtidir: 8ey*mbr 3s4-dn bel bir hdis n$l olunur: +2nafi$in % lamti vardr: yalan%l$& vfaszl$& mant xyant /@2B Efal olma$ nzir vermy brabrdir: 1iam ibn :alim 9mam :adi$34-dn bel n$l edir: +2"minin din $ardana verdiyi vd nzir #imi yerin yetirilmlidir& anca$ bunda #ffar yoxdur .im verdiyi vdni yerin yetirmzs& (llaha $ar %xb onun $zbin 'lr/ !u& el +,uran/da buyurulmu msldir: +Ly iman 'tirnlr= >iy verdiyiniz vdni yerin yetirmirsinizN/@21 Efaszlar (llahn $zbin d%ar olurlar: 0mirl-m"minin34 2ali# 0tr m#tubunda yazr: +Dal$a s"z verib yerin yetirmm#dn %#in Un#i vfaszl$ (llahn v xal$n $zbin bais olar !u bard +,uran/da buyurulur:

@1K @1@

+Isul .afi/ ?? cWs-CJA W hdis T2 +:fintl-!ihar/ ?? cWs-JKF @1O +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDD?? cWs-OJ @2B +0lmusttrf/ ? cWs-1O@ @21 +Isul .afi/ ?? cWs-CJA W hdis-1 CAK

+(llahn $zbin bais olan ey s"z verib yerin yetirmm#dir /@22 :da$t iman h$u$larndandr: 9mam :adi$34 buyurdu: +2"min m"minin $arda& onun '"z v bld%isi #imidir& ona xyant etmz& zlm etmy $ymaz& aldatmaz& vd xilaf olmaz /@2C Q)yd: (y v rvaytlrdn bel mlum oldu #i& sda$t m$dds ritimizd hmi di$$t mr#zind duran sas msllrdn biridir Efaszl$ zndn cmiyytd intizam )ozular& ictimai mnasibtlrin bn"vrsi laxlayar Qinimizd mxalif $idli& msl#li insanlara da s"z veriln zaman onu yerin yetirm# lazm bilinir 9mam :adi$34 buyurur: +(llah-tala % m$amda mxalif olma* he% #im icaz vermmidirM manti $aytarma$da 3mant sahibi istr xeyirxah insan olsun& istrs d bdxah4 !dxah insanlar olsa bel& hd vfal olub ata-anaya yaxl$ etmlidirlr /@2A 0mirl-m"minin34 2ali# 0tr '"stri verir #i& "z dmnin bel s"z versn& 'r# onu yerin yetirsn +Qmninl hd ba*layb onu rahat buraxaca*na s"z versn vdin ml et& "z s"zn h"rmt $oy& vdini $oruma$ %n cann $alxan et= 1tta cahiliyyt d"vrnn mri#lri d ona riayt edib& sda$ti hr eydn stn tutmular !una '"r d he% vaxt hdin xilaf %xb& dmnini aldatma& %n#i axma$ v cahil adamdan ba$a he% #im (llah $arsnda dbsizli# etmz (llah-tala onun ad il ba*lanan hd)eyman vasitsil insanlarn ona s*nmas %n "z mrhmti il bndlrin min-amanl$ nsib edir /@2F :lh& yaxud mharib raitind istr mslman& istrs d $eyrimslmana ediln vdi yerin yetirm# ritimizd md msllrdn biridir 2isal %n bzi ay v rvaytlri burada $eyd ediri# +,urani.rim/d buyurulur: '9qavil $aladqdan sonra siz qar $ir naqisli/ 1tmmi (onun rtlrini !ozmam) v sizin l1yhiniz h18 /s yardm
@22 @2C @2A @2F

+>hcl-bla*/: :bhi :aleh: 2#tub-FC +Isul .afi/ ?? cWs-1JJ W hdis-C +>hcl-bla*/: :bhi :aleh: 2#tub-FC CA@

g0strmmi mri/lr istisnadr" #nlarla hdiniz axra qdr (mddti $itnd/) vfa 1din" ($hsiz /i% Allah mttqilri s1vr!) ('B0v$)*=)" 8ey*mbr3s4 buyurur: +2slmanlarn $annn $iymti bir-birin brabrdir 6nlarn n #i%i# drcli xsi bel s"z verirs& bu ham %n zizdir& ehtiramldr 6nlar yadlar $arsnda bir& mt##il v m"h#m $drt mali#dirlr /@2J O)y*m&r 3s9 in aman v)rmsi v d-y(d &una ml )tmsi2 8ey*mbrin3s4 dmnlrindn biri d"yd aman istmi& Rsuli-0#rm d ona aman vermidi 2slmanlar Deybr d"ynd yhudilrin hm var-d"vlt anbar& isteh#am olan axrnc $alan alar#n ciddi m$avimt rast 'ldilr >hayt& 8ey*mbr3s4 $alan mhasir etm# mrini verdi Ghudilrdn biri hzrti-2hmmd3s4-in hzuruna 'lib dedi: +0'r mn& "vladlarma v malma aman verilcyini bilsm& bu sn'ri l #e%irm# %n siz 'izli yolu '"strrm / 1zrt buyurdu: +:n amandasan / Ghudi dedi: +,alann i%mli suyunu l #e%irm# %n mr edin& buran $azsnlar :onra suyun $arsn #sin !elli#l d& onlar susuz $alb tslim olma*a mcbur olarlar/ 8ey*mbr3s4 buyurdu: +:n amandasan (mma mn bel bir ii '"rmrm (llah-tala bizi inallah ba$a yolla $alib edr /@2K !ir s"zl& 3dost-dmnl4 ba*lanan sda$t and brin ictimai mexanizminin saslarndan biridir !una '"r d sda$tli olma$ lazmdr 9slam nzrindn verdiyin s"z yerin yetirm# %ox mhm oldu*undan (llahn Rsuli buyurur: +,iyamt 'n mn n yaxn olannz do*rudanan& mant xyant etmyn v hd-)eyman ba*lad$da bir-birindn daha vfal olannzdr /@2@ 9slam tlimlrind deyilir #i& hr bir #s s"z verr#n "z 'cn baxsn 0'r s"zn yerin yetir bilrs& s"z versin& yox 'r yerin yetir bilmyc#s& s"z vermsin 0mirl-m"minin34 buyurur:
@2J @2K

+Esail-i/ !eyrut nri: D?D cWs-FF +!iharl-nvar/ !eyrut nri: DD? cWs-CB @2@ Gen orda: HDD?? cWs-OAM +Thfl-$ul/ sh C2 CAO

+,drtin %atmayan ey s"z verm /@2O +Gerin yetircyin min olmad*n ey %n s"z verm /@CB

@2O @CB

+^rr/ mndricat: s-ABKWT1B1KK Gen orda: T1B2OK CFB

CF1

CF2

3G-hd9 Orhiz 9nsan dnyada tbii olara$& myyn eylr meyl v r*bt '"strir& la#in onun ixtiyari olara$ btn '"zlli# v cazibsi il xolad$larndan imtina etmsi& onlara etinaszl* +z"hd/-)hriz adlanr +,urani-.rim/d $ardalarnn Gusifi $ul #imi dyrsiz bir $iymt satd*na iar edilr# buyurulur: '"""#nda tamah g0strmdilr") ('Ausif) *FE)" Gni )axll$dan $ardalar Gusifi "z aralarnda '"rm# istmyib tamah#arl$ etmdn %ox dyrsiz bir $iymt dyir#& atan o*lun zn hsrt $oydular !u& +z"hd/ s"znn l*td v adi dan$da istifad olunan le#si# mnasdr (mma +z"hd/n ariflr arasnda bnd%iliyin mrhllrindn biri olan xla$i v mnvi bir fzilt #imi ali mfhumu da vardr !a$a s"zl& +z"hd/ dnyadan '"zn %#ib axirt mnzilin sar hr#t etm#dir !u zrif v inc mfhumun rhi bir cmly v bir #itaba s*maz !una '"r d arif v xla$ alimlrinin #lamlarnda hr biri z"hdn xsusiyytlrindn birin iar edn mxtlif ifadlr ildilmidir Ha#in bu s"zn inc rfani v dini mnasna di$$t yetirm#l& onu trif edr#n vhy& msum 9mamlar v lmalarn dilindn ilham alb& onu bu %r%ivd myynldir# +,urani-.rim/d i#i $sa cmld bir dnya hi#mt s*drlara$ buyurulmudur: ':u% sizin linizdn 8xana /drlnmyiniz v siz v1riln d s1vini$ qrlnmyiniz 8ndr""") ('2did)*FC)" Gni dnyann u*ur v u*ursuzlu*u& varl* il yoxlu*u sizin %n eyni drcd olmaldr !el #i onu ldn verm#l tssflnmdiyiniz v ya ld etm#l sevinmdiyiniz halda z"hd nail ola bilrsiniz !elli#l& z"hd bu i#i xsusiyytl 3itirilmilr '"r tssflnmm#& $azanlanlara sevinmm#4 izah ediln mnvi bir fziltdir 0sl z"hd is dnyann aldadc v zahiri '"zlli#lrin vurulmayan& '"zn dnya malndan %#ib ali m$sdlr y"nln bir xsin siftlrindn hesab olunur 1$i$i 3z"hdn4 )rhiz#arl*n % rti vardr: !irincisi& iradi olara$ insann meyl v tamah sald$larndan l %#msidir Dstli# zndn yem#-i%my& meyvy v s $ida maddlrin itahas olmayan xstnin yem# yemmsi )rhiz#arl$ 3z"hd4 deyildirM
CFC

9#incisi is& insan acizli# v bacar$szl$ zndn dnyan tr# edrs& bu da )rhiz#arl$ 3z"hd4 saylmaz 2addi im#anlar oldu*u halda& mslmann mali# oldu$larna etina etmmsi )hriz#arl$ hesab edil bilrM I%nc sas rt is tamah v hvtin 'c 'lib dnyann aldadc '"zlliyin uymama$dr !ax& sl )rhiz#arl$ el budur !ununla da sl )hriz#arl$la im#anszl$ arasnda# fr$i aydnladrm oldu$ 0'r biri maddi im#anlara mali# olub 3ondan bir hdd $dr istifad etmsin baxmayara$4 ona $lbn ba*lanmazsa& o& h$i$i zahiddir Qemli& dnyan tr# etm# acizli#& bacar$szl$ v ya riya#arl$ zndn olarsa bu& z"hd aid deyildir !el yoxsullu$ bynilmir& m$dds rit h"#mlrind d tn$id edilir Un#i bu cr yoxsullu$ #fr v dinsizliy 'tirib %xarr !elli#l d& bunun he% bir xla$i dyri yoxdur !ir s"zl& h$i$i zahid dnyaya $lbn lvida demlidir& nin#i dnya onu oyuna '"trmyib #narda $oydu*undan %arsiz $alb dnyan tr# etsin !urada 8ey*mbrin3s4 mbar# #lamn $eyd ets# m$sduy*un olar: +Ly Isam= !unlar 3zahidlr4 halal yem# v i%#ilr axirtin bdi hyatna '"r '"z yummular 1risli#l "lm heyvan lelrini yem# %n bir-birinin ba zrindn atlan v murdar le stnd birbiril lln yrtc canavar v itlr #imi dnyaya z tutmadlar 6nlar az yem# v #"hn )altarlarla #ifaytlnib zahirlrin zint vurmadlar 9nsanlar zahidlri '"rd#d bel 'man edirlr #i& onlar xstdirlr 9nsanlar bellrini divan sanrlar& amma divan deyillr ;ahidlr "z batinlrind b"y# bir $m-$ss il lbyaxa oldu$larndan ba$alar bel 'man edirlr #i& bunlar dli olmular 1albu#i onlar a*ll v sa*lam dnclidirlr Qo*rusu& zahidlr bsirt '"z il el eylr '"rrlr #i& bundan a*llar mst olub dnyann hr eyindn l zmlr !el vziyytd onlar ba$alarnn nzrind $eyri-adi v davranlar a*lsz '"rnr Ly Isam= 3!il v a'ah ol=4 9nsanlar a*ldan %xan zaman a*l v bsirt sahibi idilr 0slind& h$i$i a*lllar el bunlardr 0n b"y# rf v n uca m$am bunlara mxsusdur /@C1 0mirl-m"minin34 bu ha$da +>hcl-bla*d/ n$l olunmu %oxlu sayda #lamlar vardr 0'r m"vzunu o 1zrtin baxndan
@C1

+!hrl-marif/:s CF CFA

hrtrfli aradrma$ ists#& ayrca bir #itab yazmal olar$ Qemli& burada bir ne% cml il #ifaytlniri# Yeni mlumat alma$ istynlr lazmi dbiyyatlara& xsusil ustad hid 2urtza 2thrrinin +>hcl-bla*y bir bax/ adl #itabna mracit ed bilrlr 1zrti-0li34 bir hdisd dnyaya xitab olara$ buyurur: +Ly dnya& ey dnya= 2ndn uza$ ol= Pzn mn tantdrma$& mn trf meylli oldu*unu bildirm#mi istyirsnN 9ndi "zn mnim yanmda bzm# vaxt deyil 0sla 3Yet bu hini ba$a bir toyu$ %n dzlt ahinlrin yuvas b"y#& zmtli olur 4 :n he% bir ehtiyacm yoxdur :n 'eriy $aytarlmas mm#n olmayan % df tla$ vermim 3boamam4 Pmrn $sa& "zn dyrsiz& sn mid ba*lama$ is al%a$l$ v axma$l$dr /@C2 !a$a bir hdisd d 9mam 0li34 buyurur: +0'r istsydim& xalis baldan& $ab* soyulmu bu*dadan v i)# )altardan istifad ed bilrdim& amma ehtiras v hvtin h"#m mndn %ox-%ox uza$dr 2n yem#dn ba$a bir m$sd v vzifsi olmayan $aba*na axur ba*lanlm d"rdaya$l #imi dadl v lzztli x"r#lr yem# %n yaradlmamam /@CC 9mam :adi$34 buyurur: +2aln xarab edib& (llahn halal ruzisini "zn haram etm# z"hd deyildir 0#sin z"hd odur #i& mali# oldu*una yox& (llahn $drtin ba*lanasan /@CA Gni t#c (llaha ba*lanasan v (llahdan ba$a bir ey bel ba*lamasan& sl zahidsn G-hdn tsirlri2 8hriz bard m"htrm din alimlrinin %ox dyrli #lamlar vardr& amma bu ha$da 8ey*mbr3s4 v msum 9mamlarn34 #lamlarna mracit ediri# Un#i +,uran/dan sonra n '"zl v n tutarl #lam 8ey*mbrin3s4 v zahidlrin risi& m"minlrin miri 0linin34 #lamdr 8ey*mbr3s4 buyurur:

@C2 @CC

+>hcl-bla*/ <eyzl-9slam: 1i#mt-KA +>hcl-bla*/ <eyzl-9slam: 2#tub- AF @CA +<ru .afi/ E cWs-KB CFF

+1r #im dnyada zahidli# edrs& (llah-tala $lbini hi#mt v bsirtl doldurub& nit$ini hi#mtli edr Qrdini v drmann ona '"strr 6nu dnyadan dars-slama 3behit4 sa*-salamat a)arar /@CF !u #lamda z"hd hi#mt& bsirt v $lbin sa*laml* il bir' '"strilmi& onun bu #imi tsir mali# oldu*u a%$lanmdr !a$a bir hdisd o 1zrtdn bel n$l olunur: +!ehit '"rm# istyn yaxl$lara do*ru tlssin Chnnmdn $orxan hvtdn %#insin Plm '"zlyn lzztlri tr# etsin Qnyada zahidli# edn blalar asanlaar /@CJ 0mirl-m"minindn34 bel n$l olunur: +Ly insanlar= ;"hd arzular $saltma$& nemtlr '"r #r etm#& 'nahlardan %#inm#dir !u siftlrin hamsna mali# ola bilmdi#d haramn sbriniz stn 'lib nemtlr $ar na#r olmanza sla yol vermysiz Un#i (llah-tala a%$ dlillrl "z hcctini siz tamamlam v sizin %n he% bir bhan yolu $oymamdr /@CK !a$a bir hdisd is buyurur: +1$i$tn& zahidlrin $lbi zd 'lmsmlrin baxmayara$& batind a*layr ;ahird xohal olmalarna baxmayara$& daxild $mlidirlr !a$alarnn onlarn halna v (llahn onlara ta etdiyi nemtlr '"r hsd a)armasna baxmayara$& hmi zahidlr nfslri il mbariz a)arrlar /@C@ 9mam :adi$34 buyurur: +0linin34 dostlar hmi $arnac v doda$larnn rn'i $a%m halda yaayrdlar 6nlarn $lbi mhbbt& mehribanl$& elm v sbirl dolu idi !u zahidlr lzztlr '"z yumub& dnyan tr# etm#d tannmdlar :iz d bu yolda sbirli v d"zml olma$ %n z"hd v zhmtdn istifad edin /@CO ;"hd ha$da verdiyimiz a%$lamalar dnyadan l %#ib ibadtl mh*ul olma$& btn maddi lzztlri tr# etm#l tamamlanmr (mma dnyaya $ar soyu$lu$ v etinaszl$ tbii olara$& $nat& alicnabl$ v izztl bir'dir Gni vvld dediyimiz #imi& z"hd var-d"vlt& vzif
@CF

+2hcctl-beyza/ E?? cWs-CFCM +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDD?E cWs-@BM +Isul .afi/ ?? cWs-12@ @CJ +2hcctl-beyza/ E?? cWs-CFJM +!iharl-nvar/:!eyrut nri: HDD?E cWs-OA @CK +>hcl-bla*/: :bhi :aleh: Dtb-@1 @C@ Gen orda Dtb-11C @CO +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDE cWs-1@@ CFJ

v y#s# rtby mali# olma$la yana ola bilr 3!el #i& 8ey*mbr3s4& :leyman& Qavud& hzrti-0li& Ddic 3 s 4 v "vliyalardan bir %oxu %oxlu var-d"vlt v y#s# vziflr mali# olma$la yana& (llahn n zahid bndlri idilr4& la#in zahidli# ruhu insan hr eyl $ane olma*a vadar edir ;ahidlr bundan art*na tamah salmrlar 0llrind im#an olsa bel& onu $natl xrclyir& "zlri %n az istifad edirlr Qem# olar #i& d"vltini (llah yolunda xal$n ehtiyacn "dm# %n xrclyir& ba$alarn "zlrindn stn tuturlar +,urani-.rim/d buyurulur: '""Kzlri 1htiya i8ind olsalar $1l% onlar 0zlrindn stn tutarlar""") ('2r)* +)" 0slind& $nat z"hdn mrhllrindn biridir 6ndan sonra n"vb ehsan 3yaxl$4 v fda#arl$ mrhllrin yetiir 0n sonuncu mrhl yalnz (llaha ta)nb 6na ba*lanma$dr

CFK

CF@

Qnat ,nat imanl xslrin nianlrindn v fziltli insanlarn mstsna h$u$larndandr Pzn islah etmi xslr $nat v izzt xsusiyytin mali#dirlr !el bndlr bunun saysind he% vaxt ba$alarnn mal-d"vltin '"z di#mir& "zn d"vlt v vzif $azanma$ %n xsiyytlrini he% vaxt al%altmrlar ,natcil insanlar hyatda tlb olunan mi$darla #ifaytlnib ondan da azna xohal olurlar ,nat xla$i '"zlli# v 8ey*mbrin3s4 xsusiyytlrindndir !iz d eyni zamanda o ali Cnabn ardcl olara$ "zmzd bu xsusiyyti yaratmaly$ 9mam :adi$34 buyurur: +(llah-tala "z 8ey*mbrin3s4 xla$i '"zlli#lrin '"r stnl# verdi :iz d "znz bu chtdn snayn 0'r bunlar sizd olarsa& (llaha #r edin 6ndan hmin xsusiyytlrin sizd daha da %oxalmasn istyin !u stnl#lr aa*da#lardan ibartdir: G$in& $nat& sbir& #r& razl$& mehribanl$& sxavt& $eyrt& cat& mrdli# /@AB ,nat i#i - ali v la- drclrin mali#dir !irinci mrhl tlb olunan mi$dara $ane olma$& i#inci mrhl is ondan az il razlama$dr Ra*ib 9sfhani yazr: +,nat mit avadanl*nn tlb olunan v htta ondan da az mi$darna #ifaytlnm#dir /@A1 !a$a bir yerd bel yazr: +,nat #ifayt edn mi$dardan da azna $ane olma$dr /@A2 Trihi #ifaytin hddini bel tfsir edir: +2addi im#anlarn #ifayt hddi ba$alarna m"htac olmama$& ba$alarndan dilnmm#dir /@AC 1r i#i mnada $nat ali insani #eyfiyytlrdn& 8ey*mbr& "vliya v salehlrin xsusiyytlrindndir

@AB

+Esail-i/ D? cWs-1COM +Disal/ 3:du$4: ?? cWs-1O@Whdis-@M +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDE? cWs-CJ@Whdis-F @A1 Ra*ib 9sfhani +0lmfrdat/ 5,n7 l*ti @A2 +0zzri ila h#ami-ri/ sh 1KB @AC +2cml-bhreyn/ 5#ff7 maddsi CFO

:"zsz #i& i#inci mrhl birincidn daha y#s#dir Un#i $natcil insan bu mrhld $natdn lav fda#arl$ v 'zt mali#dir !el #i +,uran/da bu bard buyurulur: '"""Kzlri 1htiya i8ind olsalar $1l% onlar 0zlrindn stn tutarlar""") ('2r)*+)" 0lbtt& fda#arl$ bhsi ayrca a%$lanmaldr Qini tlimlrd d $nat mnvi dyr v fzilt #imi $eyd olunmu v mslmanlara bu #eyfiyyti "znd yetidirm# d"n-d"n ta)rlmdr 8ey*mbr3s4 htta dualarnda bel& #ifayt edn hdd $ane olma* bir mnvi dyr #imi "z v shablri %n (llahdan dilmidir O)y*m&r3s9 in duas+2 9mam :adi$34 buyurur #i& 8ey*mbr3s4 dua edr#n deyrdi: +9lahi= 2hmmd& ailsin v dostlarna nfs )a#l*& xsiyyt v #ifayt $dr ruzi ta et 6nlarn dmnlrin %oxlu "vlad v vard"vlt ver /@AA !a$a bir hdisd imam :ccaddan34 bel n$l olunur: +8ey*mbr3s4 bir 'n dv srsnn yanndan "trd :hablrdn birini sd alma$ %n dv%inin yanna '"ndrdi Qv%i dedi: -Qvlrin d"nd olan sd $bilnin shr& $ablarda olan sd is am yemyi %ndr :d bizim "zmz lazmdr 1zrti-2hmmd3s4 buyurdu: -9lahi= 6nun mal-d"vltini v "vladlarn artr :onra $oyun srsn rast 'ldi :d alma$ %n %obann yanna shablrdn birini '"ndrdi Uoban $oyunlar sa*d :a*d$larnn hamsn v bir $oyun da lav 8ey*mbr3s4 %n '"ndrib dedi: -> $dr sdmz vardsa& '"ndrdi# 0'r yen d istsniz& sizin %n hazrlayar$ 8ey*mbr3s4 rz etdi: -9lahi= 6na #ifayt $dr ruzi ver=
@AA

+Isul .afi/ ?? cWs-1ABWhdis-CM +!iharl-nvar/ !eyrut nri:HDD?D Ws-FO !ildiyimiz #imi& msumlardan34 biz 'lib %atan dualar %oxchtlidir& yni hmd& tsbih&#r& zi#r&dua Qilyindn lav bu dualar hmd tlim-trbiy v rfani stnl#lr d mali#dir !ir %ox dualarda tlim v trbiy ba$a chtlrdn daha %oxdur !a$a bir ifad il s"yls# biz 'lib %atan dualarda duann sas m$sdi olan bir amil 'izlnmidir Qua is bu xbri tbli* etm# %n bir vasitdir CJB

:hablrdn biri sorudu: -Ly (llahn Rsulu= Qv%ini bizim hammzn xouna 'ln trzd dua etdiniz !s %obana niy bel dua etdinizN 8ey*mbr3s4 buyurdu: -(z mi$darda v #ifayt $dr olan ey bollu$dan v (llah insana unutduran eydn daha yaxdr 9lahi= 2hmmd v onun ailsin #ifayt $dr ruzi ver /@AF !a$a bir hdisd buyurur: + bhsiz& insann ehtiyacn aradan $aldran az mi$darda ruzi (llah insana unutduran var-d"vltdn daha yaxdr /@AJ +0n yax ruzi #ifayt edn $drdir 39nsan onunla "z vacib tlblrini "dyib ba$alarna l a%masn 4/@AK +Do o adamn halna #i& mslmandr v yaama$ %n #ifayt $dr im#an var /@A@ mirl m-minin39 dn &ir hdis2 1zrti-0li34 8ey*mbr3s4-in shablrindn birinin 3Dbbab ibn 0rtti4 fziltli siftlrini sadalayar#n $natcilliyi onun xsusiyytlrindn biri #imi $eyd edib deyir: +Dbbab ibn 0rttini (llah rhmt elsin 6 islam #"nll olara$ $bul edib& ibadt etm#dn "tr hicrt etdi :ad hyat trzin $ane olard (llahdan hmi raz idi Pmr boyu cihad etdi / :onra yen buyurdu: +Do o adamn halna #i& mad v axirti hmi xatrlayr ,iyamt 'n %n i '"rr 1yatda #ifayt edc# mi$dara $ane olur (llahdan raz $alr /@AO Qnatin mnfi v ms&t ,htlri" Cnlar+n tsiri ,nat mxtlif tsirlr mali#dir Qaha aydn bir ifad il des#& insana $natcilli# ha#im olarsa& o xsd yalnz xeyirxah mllr mahid olunar ,natin yerin onun tam ziddi olan hrisli# v tamah hissi ha#im #silrs& insandan mnfi xsusiyytlr ml 'lr
@AF @AJ

+Isul .afi/ ?? cWs-1ABWhdis-A +0ttrcib v ttrhib/ ?? cWs-FCKM eyx :du$ +0l-mali/ sh COFWmclis-KA @AK +0ttrcib v ttrhib/ ?? cWs-FCK @A@ +Isul .afi/ ?? cWs-1AWhdis-2 @AO +>hcl-bla*/:<eyzl 9slam: 1i#mt-A1 CJ1

Qnatin ms&t tsirlri2 9zzt v baucal$: bhsiz& izzt v baucal$ +,uran/ v 9slam baxmndan m"minlr mxsusdur: +,uran/da buyurulur: '"""(rf*an yalnz Allaha% #nun L1ym$rin v m0minlr mxsusdur% la/in mnafiqlr ($unu) $ilmzlr") ('9nafiqun)*,)" rf v baucal$ m"min %n o $dr hmiyytli v dyrlidir #i& "zn ba$alarnn $arsnda al%altmasna im#an vermir 9mam :adi$34 buyurur: +(llah-tala m"minin btn ilrini "zn hval etmidir (llah ona icaz vermmidir #i& "zn 3ba$alarnn $arsnda4 al%altsn& ysin !u ha$da (llahn buyru*unu bilmirsnmi: +rf-an (llaha& 6nun 8ey*mbrin v m"minlr mxsusdur / !una '"r d m"min 'r# rfli olsun (l%a$l$la yaamasn /@FB 8ey*mbr3s4 buyurur: +Pzn #siltm# v al%altma$ m"min yaramaz /@F1 bhsiz& insann rfli olmasna v b"y#lyn sbb olan& ona s#i#li# v al%a$l$dan nicat vern amillrdn biri d $natdir 0mirl-m"minin34 buyurur: +,natcil xsdn rflisi yoxdur /@F2 +,nat rfli olma$ %n vasitdir /@FC +,nat rfli olma*a v ba$alarna m"htac olmama*a sbbdir /@FA +,nat n 'cl rfdir /@FF Qemli& #im "z rfini $oruma$ istyirs& $nat edib el arasnda h"rmtini saxlasn (licnab odur #i& daim $nat etsin& mclisd "z h"rmtini '"zlsin @FJ
@FB

+Tfsiri-brhan/ ?E cWs-CCOM +Tfsirl-mizan/ D?D cWs-CC2 @F1 +0zzri ila m#arimu-ri/: sh 1KB @F2 +^rr/ mndricat: sh CCBWT1BFO2 @FC Gen orda: TJJ @FA Gen orda: TJ@O @FF Gen orda: TJ1@ @FJ eyx !hayi +.#l/ ?? cWs-JK CJ2

 T#nmz srvt: 8ey*mbr 3s4-imiz buyurur: +,nat t#nmz xzindir /@FK + ,nat t#nmz srvtdir /@F@ 1zrti-0li34 bu bard buyurur: + ,nat n '"zl d"vltdir /@FO ,nat v zn'inli#: Rvaytlrin bzilrind oxuyuru$ #i& 'r bir #s ona ta olunmu ruziy $nat edrs& insanlar arasnda n d"vltlisi olar 31$i$tn& hmiyytli olan var-d"vlt yox& insann $natcilli# v '"ztoxlu*udur 3Yda d"vltlilr n %oxdur N=4 8ey*mbr3s4-dn bel n$l olunur: +Earl olma$ mal-d"vltin bol olmas il deyil& @JB '"ztoxlu$ladr / 9mam :adi$34 buyurur: +.im ona verilmi ruziy $nat ets& insanlar arasnda n d"vltlilrdn olar /@J1 +Earll*n n stn $natdir /@J2 Qnat,il Clmama*+n zrrlri2 (l%a$l$ v rfsizli#: .im ona verilmi ruzi il $ane olmasa& istr-istmz ba$asnn malna '"z di#c#& nticd is onlara l a%aca$dr !u da "z n"vbsind hmin #sin rfsizliyin& h"rmtinin aradan 'etmsin sbb olar 9mam :adi$34 buyurur: +2"minin rfini al%aldan diln%ili# onun %n %ir#inli#dir /@JC 2clisi yazr: +9nsann rfinin al%almasna sbb olan v mzmmt ediln dilyi s"znn ildilmsind m$sd ba$alarna l a%b& onlardan bir

@FK @F@

+2i#atl-nvar/: sh 1C2 yen orda : @FO +>hcl-bla*/: :bhi :aleh: hi#mt-CK1 @JB +2hcctl-beyza/ E? cWs-F1 @J1 +Isul .afi/ ?? cWs-1COWhdis-O @J2 +2i#atl-nvar/: sh 1CB @JC +Isul .afi/ ?? cWs-C2BWhdis-1 CJC

ey istm#dir (mma (llahdan dilm#& l a%b ona trf 'etm# n b"y# rf v baucal$dr /@JA >i'aran%l$ Tamah v ac'"zlyn zrrlrindn biri d ni'aran olub tvi i%ind yaama$dr 9mam :adi$34 +Taha/ sursinin 1C1-ci aysi 33#afirlrin4 bzi zmrlrini snama$ %n onlara dnya hyatnn zinti olara$ verdiyimiz mal-d"vlt r*bt '"z il baxma= 3Y"zn di#m=4 Rbbinin ruzisi hm daha xeyirli& hm d daha ucadr 3zlidir&bdidir4=4 ha$da bel s"ylyir: 8ey*mbr3s4 bu ay nazil olanda dz ylib buyurdu: +.im (llaha $lbn ba*lanmasa& dnyann hsrti onun axrna %xar !a$asnn var-d"vltin '"z di#n "mr-boyu $m yeyr (llahn verdiyi nemtlri yalnz yeyib-i%m#d '"rnin is "mr $sa& zab is yaxn olar /@JF +,urani-.rim/d ba$a bir yerd el bu mzmunda buyurulur: '(<afirlrin) $zi zmrlrin v1rdiyimiz (fani dnya malna) r$t g0z il $axma% onlardan 0tr /drlnm (yni% onlara v1rdiyimiz srvt g0r qmgin olma)% m0minlri qanadn altna al") ('2i r)*,,)" !unun %n d insan hyatda normal yaay& m"tdilliyi ldn vermmli& $nati "zn )e se%mlidir 0#s halda is xobxtli# v sadti '"rmyc#dir 9mam :ccad34 buyurur: +:adt v xobxtliyi ba$alarnn malna '"z di#mm#d '"rdm 3Un#i tamah insan istr-istmz al%aldr& rfsiz edir 4/@JJ !ir s"zl& ona-buna l a%ma$ insann rfini& zmtini azaldr& yni onu borclu& ba$alarn is tlb#ar edir (mma ba$alarnda olana 3var-d"vlt4 etinaszl$ rf v baucal*a sbb olar 9mam :adi$34 buyurur: +2"minin baucal* 'ec oya$ $alb 3ibadt etm#d4& rfi is ba$alarna l a%mamasndadr /@JK 0yat+n n yaD(+ yClu2
@JA @JF

+2iratul-$ul/ D cWs-2F@ +Tfsiri-:afi/ 9slamiyy nri: ?? cWs-@C @JJ +Isul .afi/: c-2Ws-1A@W hdis-C @JK Gen orda: ?? cWs-1A@ CJA

!tn bunlardan aydn oldu #i& ba$alarnn var-d"vltin '"z di#m# rfsizliy& '"ztoxlu$ is baucal*a& rfli olma*a 'tirib %xarr !unun %n d n yax yol (llahn ta etdiyi ruziy $ane olub& onun biz verdiyi nemtl razlama$dr 9mam :ccad34-n istdiyi #imi& biz d l a%b (llahdan isty#: 59lahi= :nin razl*nla $azand*n $ismtim $nat etm#d mn #"m# ol=7@J@ 59lahi= Tamahn hycanndan& $zbin iddtindn& hsdin hcumundan& sbirsizli# v $natsizli#dn sn )nah a)arram 7@JO XC( hyat 1zrti 0li34-dn sorudular: 52"min olub yax ilr '"rn #ii v $adna 3dnyada v axirtd4 xo hyat nsib edc# v etdi#lri yax mllr '"r m#afatlandrlaca$ 7 aysind#i 5xo hyat7 #lmsinin ildilmsindn m$sd ndirN7 !uyurdu: 5Do hyat7 $natdir 7@KB !tn bunlar $natin hmiyyti v dyri ha$da 2sumlardan34 n$l olunmu hdislrdir 9ndi is bir ne% zruri msly toxuna$ 1) Ruzinin tmin edilmsi v zmant verm#: ,nat bhsind arada $ismtdn s"z ddyn '"r bu ha$da mxtsr rh vermyimiz mnasib olard Ruzi il tmin etm# v zmant verm# mslsi +,urani 2cid/d yaradln saslarndan biri #imi vur*ulanmdr Gni +,urani-.rim/dn bel anlalr #i& btn bndlr myyn mi$darda ruzi tyin edilmi& (llah divannda he% #im nzrdn $a%mamdr (a*da# aylr di$$t yetirin: A1r znd yaayan 1l $ir anl yoxdur /i% Allah onun ruzisini v1rmsin"""&('2ud)*>)" 5uzisini daya (ld 1d) $ilmyn n18*n18 anllar vardr" #nlarn da% sizin d ruzinizi Allah v1rir"""& ('-n/$ut)*>E)" ($hsiz /i% ruzi v1rn d% qvvt sahi$i d% y1nilmz olan da Allahdr!& ('Pariyat)*?,)"

@J@ @JO

+:hifeyi-:ccadiyy/: dua-1A +:hifeyi-:ccadiyy/: dua-@ @KB +>hcl-bla*/ <eyzl 9slam:hi#mt-221 CJF

 """<as$lq zndn uaqlarnz 0ldrmyin" 7izin d% onlarn da ruzisini :iz v1riri/"""&('-nam)*6?6)" Aoxsulluqdan qorxu$ 0vladlarnz 0ldrmyin" :iz onlarn da% sizin d ruzinizi v1riri/"""&('Gsra)*C6)" !u aylrdn a%$-a#ar anlalr #i& ruzi vern yalnz v yalnz t#c (llahdr !tn canllar ruzi il tmin edn v edcyin zmant vern yalnz odur !u v di'r aylr di$$t yetirm#l ruzi il tmin edilm m"vzusunun bir h$i$t olmas tam aydn olur 2) Ualb sy '"strm#: (llah-talann ruzi ha$da zmant vermsin baxmayara$& bunu da unutma$ olmaz #i& ruzinin zmant verilmsi he% d hr #sin ruzisinin evin 'tirilmsi v ya '"ydn onun %n sfr nazil olmas dem# deyildir& #sin ruzi il tmin edilmsi s"zndn m$sd +tbitd canllar %n maddi nemtlr bazas )lanladrlmdr/ dem#dir !el #i +,urani-.rim/d bu ha$da buyurulur: """Allah anllarn ruzisini dnyada myyn miqdarda tyin 1tdi"""& ('Dussilt)*6E)" Ha#in ruzi ld etm# %n %alma$ v (llahn t#nmz nemtlr bazasndan istifad etm# lazmdr Gnsana an aq 0z mli (0z zhmti) qalar!& ('N m)*C+)" !una sasn hr bir #s "z istedad& bacar$ v zhmti $drinc onun %n tyin olunmu ruziy nail ola bilr .im "z evind oturub ruzi '"zlyrs v el bu halda da acndan "lrs& "zn intihar etmi olur v 'nah da "z boynunadr !unun %n d islam tlimlrind ruzi dalnca 'etmyn v zhmt %#mynlr m"h#m tn$id olunurlar !u ha$da bir ne% hdisi burada '"zdn #e%ir#: 9mam !a$ir34 buyurur: 5(llaha z tutub: 59lahi& mn ruzi ver &7-deyn& la#in he% bir zhmt %#myib& ruzi dalnca 'etmyn xs mn dmn mnasibt bslyirm 7@K1 52n $azanc dalnca 'etmyn& ilmyn& b"yr st evd yatan& (llaha: +9lahi mn ruzi ver=7-deyn v (llahn fziltindn faydalanma$ %n he% bir addm atmayan xsl dost deyilm ,ar$a "z ruzisini ld etm# %n yuvasndan %"l %xr 3Gni insan "z ruzisini ld etm#d 'r# $ar$adan aciz olmasn 4/@K2
@K1 @K2

+Esail-i/ D?? cWs-1FWhdis-@ +Esail-i/ D?? cWs-1KWhdis-A CJJ

9mam :adi$34 bir hdisd buyurur: 5 +Tala$/ sursinin 2-ci aysi 35 .im (llahdan $orxarsa& (llah ona 3hr %tinli#dn4 bir %x yolu ta edr 74 nazil olar#n 8ey*mbr3s4-in shablrindn bir ne%si $a)n ba*layb ibadtl m*ul idilr !u adamlarn ii yalnz ibadt idi Pzlri d bel deyirdilr #i& bizim ruzimiz (llah trfindn tyin olunmudur !u xbr 8ey*mbr3s4- yetind onlar %a*rma$ %n adam '"ndrdi :hablr hzrti-2hmmd 3s4-in hzuruna 'lnd 6 buyurdu: 5:izi bu i vadar edn ndirN7 Qedilr: 5Ly (llahn Rsulu= (llah-tala 3bu ayd deyildiyi #imi4 bizim ruzimizi tyin etmidir !unun %n d $azanc dalnca ilmy 'etmiri# 9imiz& )emiz yalnz (llaha ibadt etm#dir 7 1zrti-2hmmd 3s4 buyurdu: 5.im bel edrs& duas $bul olunmaz Yedin "z iinizl m*ul olun& zhmt %#in& ilyin& ailnizi dolandrn 7@KC Qemli& bizim dini rhbrlrimizin ruzi ld etm# %n zhmt %#ib ildiyi #imi& biz d dolan*mz tmin etm# %n zhmt %#mliyi# 3) 2suliyyt v insan)rvrli#: 0lbtt& ruzinin (llah trfdn tyin edilmsin $id bslyib: 51r bir #sin ruzisi tyin olunmudur&7 -dey bhan 'tirm#l yoxsullarn ha$$n "dm#dn 'r# boyun $a%rmaya$ !u bhanni #nara $oyub (llah yolunda yaxl$lar edr# mzlumlar unutmaya$ (llah-tala bu mnti$i 3bhanni4 #afirlrin mnti$i #imi +,uran/da $eyd edir: #nlara4 Allahn siz v1rdiyi ruzidn (1htiya olanlara) srf 1din!&*d1yildiyi zaman /afirlr m0minlr4 Allahn istdiyi tqdird Kz y1dir $il yi /imsni $izmi y1dir yi/.!&*d1yrlr" 7iz ($u 1tiqadnzla) sad olaraq (haqq yoldan) a8q*a/ar azmsnz"& ('Aasin)*=;)" !a$a bir trfdn (llah-tala d"vltli v varllarn malna 3xms& z#at v s ri vacib h$u$lar #imi4 el h$u$lar tyin etmidir #i& varllar ehtiyac olanlara #"m# etmlidirlr !u bard Sca Garadan buyurur: 9allarnda da diln8inin v yoxsulun haqq var idi"& ('Pariyat)*6+)" # /slr /i% onlarn mallarnda myyn $ir haqq vardr * dilnn v mhrum olan /ims 8n& ('9ari )*F=%F?)"
@KC

+Esail-i/ D?? cWs-1FWhdis-K CJK

Qem#& d"vltli adamlar abrna $slb dilnmyn yoxsullara #"m# etm#d msuliyyt dayrlar >e%-ne% abrl& hyal insanlar vardr #i& sill il z $zartm& la#in "z ehtiyacn he% #s demmidir 6nlar xal$ arasnda da d"vltli hesab olunurlar& yni yoxsullu$lar bilinmir +,uran/da onlar vsf edilr# buyurulur: """":1l xslr hyal olu$ diln8ili/dn 8/indi/lrin g0r nadanlar onlar d0vltli h1sa$ 1dirlr"""& (':qr)*F;C)" Rvaytlrd d bu ha$da d"n-d"n t"vsiylr edilmidir 8ey*mbr3s4 buyurur: 5,onusu ac halda "z tox yatan mn iman 'tirmmidir !ir hrd v ya bir #ndd 3yoxsullu$ zndn4 bir nfr bel ac yatarsa& (llah-tala $iyamt 'n o hrin v ya #ndin hlin mrhmt '"strmz 7@KA 1zrti-0li34 buyurur: 51r eydn )a# olan (llah yoxsullarn ruzisini varllarn d"vltind tyin etmidir Qem#& d"vltlilrin h$u$undan faydaland* yoxsullardan ba$a& he% bir f$ir ac $almaz (llah onlar 3yoxsula l uzatmayan d"vltlilri4 bu mllrin '"r czalandraca$dr 7@KF 0mirl-m"minin34 6sman ibn 1neyf 0nsariy yazd* m#tubunda buyurur: 5 2n istsydim& "zm %n tmiz bal v $ab* soyulmu yem# hazrlayar v i)# )ar%adan )altar 'eyrdim (mma ehtiras& hvt mn ha#im #sil bilmz& lzztli yem#lri dadma*a vadar edn tamah v hrisli# mndn uza$dr 1icaz v Gmam tor)a$larnda bir %"r# bel ta)ma*a midi olmayan& yem#dn he% vaxt doymam& yarac insanlar var 2n #narmda ac-yalavac& ciyri yanm insanlar olan halda tox yatmmN 2n 0mirl-m"minin34 dem#l #ifaytlnib& amma %tin 'nlrd onlarla bir' olmaymN 2n bslnmi #"# heyvan #imi lzztli yem#lr yem# %n v ya ii-)esi yalnz otlama$& yem#& $arn doydurma$ olan v onu '"zlyn a$ibtdn bixbr olan otla*a buraxlm heyvan t# xl$ olunmamam 7@KJ !tn bu hdislr di$$t yetirm#l aydn olur #i& ruzinin (llah trfindn tyin olunmas mslsi 3"z ehtiyaclarndan art$ im#anlar
@KA @KF

+Eafi/ ? cW C-c hissWsh OJ +>hcl-bla*/ :bhi :aleh: 1i#mt-C2@ @KJ +>hcl-bla*/ :bhi :aleh: 2#tub- AF CJ@

olan4 d"vltlilrin yoxsullara l uzatmamas& 5'r (llah istsydi& "z onlara #"m# edrdi7&-dey "zlrin ha$$ $azandrmas %n bhan ola bilmz Un#i btn bu im#anlar (llahn onlara verdiyi mantlrdir 6nlar da manti "z sahibin %atdrmaldrlar 0slind& bu alm sbblr almidir 9lahi feyzin ta olunma v ruzi verilm sbblrindn biri d insanlardr 4) !la v sna$ Qnyada hamnn ruzisinin tyin edildiyin baxmayara$& insanlar xil$tin bx etdiyi nemtlrdn istifad etm#d brabr deyillr Un#i onlar cismani& istedad& a*l& z#a& maddi v co*rafi m"v$e baxmndan eyni deyillr !u fr$ insanlarn bir-birin $ar ehtiyac duymalar v bir-birin #"m# etmlri %n 1#im v hr eyi biln (llah trfindn yazlm yaradln $ti $anunlarndandr 0'r bu fr$lr olmasayd& ictimai yaay ba tutmayb& cmiyytin tarazl* itr# faliyyt v sevinc )assivli# v sstly %evrilrdi !undan lav& fr$lrin sirlrindn biri d 5bla v sna$dr !u& insanlarn "znislah etmlri %n bir raitdir +,urani-.rim/d buyurulur: """-gr Allah istsydi% sizi vahid $ir mmt 1drdi" Ma/in ($u mxtlifli/) Allahn v1rdi/lri il sizi imtahan 1tmsi 8ndr"""& ('9aid)*=,)" !u mxtlifli# onun %ndr #i& insanlarn (llah bx edn nemtlrdn nec faydalanmas aydn olsun Qem#& 'r brabrsizli#lr olmasayd& bla v sna$ ttbi$ olunmasayd& )is v yax bir-birindn se%ilmzdi: Allah murdar (/afiri) !a/dan (m0mindn) ayrd 1tsin% sonra""""& ('-nfal) * C;)" 9nsanlar arasnda ruzinin tyin olunmasnn mxtlifliyi ha$da aylr %oxdur 6nlardan bir ne%sini nzrinizdn #e%iriri#: 5Allah 0z $ndlrindn istdiyinin ruzisini artrar% istdiyinin/ini d azaldar"""& ('-n/$ut)*>F)" N0ylrin v y1rin a8arlar #nun linddir" #% istdiyinin ruzisini $ol% (istdiyinin/ini d) qt 1dr"""& ('(ura)*6F)" Allah ruzi $axmndan $irinizi digrinizdn stn 1tmidir" Ustn olanlar ta$18iliniyizd olanlar 0z ruzilrin ri/ 1tmzlr /i% $u htdn $ra$r olsunlar" Gndi onlar Allahn n1mtlrini in/arm 1dirlr.& ('Nhl)*;6)"
CJO

 #nlar d1dilr4 9gr $u 3uran i/i hrdn (9// v Baif) olan $0y/ $ir adama nazil 1dilmli d1yildimi. (Aa 9hmmd!) 9gr snin 5$$inin mrhmtini onlarm !ayladrrlar.! Inyada onlarn dolana aqlarn 0z aralarnda :iz $0ldrd/" :ir*$irlrin i g0rdrsnlr d1y% $zilrinin dr lrini digrlrindn stn tutduq" 7nin 5$$inin mrhmti onlarn ydqlarndan daha yaxdr!& ('Puxruf) * C6%CF)" Cahil rblr bel dnrdlr #i& var-d"vlt& maddi zn'inli#l fzilt v rfin meyardr !el dnd#lrindn deyirdilr: 5> %n +,uran/ 2## v Taifin i#i b"y# xsiyytindn birin nazil olmaybN7 6nlarn bel ixtilaf do*uran sual verm#d m$sdlri +,uran/n nazil olmas v vhyi t#zib etm#dir Un#i 8ey*mbrin iddias vziflrin meyar il uy*un 'lmirdi +,urani-.rim/d onlara cavab olara$ buyurulur: 5uzini $0ldrn $izi/" :u mxtlifli/lr fzilt v /ramtl yox% mslhtl 0l8lr" 2min mxtlifli/lr insanlarn $ir*$irin xidmt g0strmsi v dnyada 0z iini davam 1tdirmsi 8ndr" Ma/in $u zaman xidmt8inin Allah drgahnda g0strdiyi xidmt daha s1vimli v ziz olmaldr" Sn/i Banr drgahnda n s1vimli $nd insanlar arasnda n tqvali olandr" :undan lav% rfi olduumuz $u dnya $izim nzrimizd qiymtsiz v !u8dur" -gr $tn insanlarn /afir olmalarna thl/ yaranmasayd% $u /afirlr o qdr var*d0vlt% srvt v1rrdi/ /i% qzl v gmdn saraylar% imartlr ti/rdilr" Amma hamnn yolunu azmas mm/n olduundan $iz $tn insanlar /afirlrin ixtiyarna v1rmdi/" :u im/anlardan m0minlr d v1rdi/)" ('Puxruf)*CC)" Ha#in hazr# mxtlifli# v stnl#lr dnya hyatnn tlb etdiyi zruriyytlr '"rdir :"zsz #i& bu mxtlifli#lr ruzi bollu*unun& firavanl*n hdsiz-hdudsuz olmad*n '"strir Un#i hr i#isind ortadan hddi-hdudu '"trm# fsada& #fr v az*nl*a sbb olur !u mxtlifli#lr stnl# v fzilt saslanmr& #sin& tbii $anunlardan do*an zrurtlr '"rdir& bunun xla$i v mnvi dyrlrl he% bir ba*ll* yoxdur !zn m"minin #asb& yoxsullu$ i%ind olmas& #afirinis d"vltli v varl olmas mm#ndr .e%n aylrdn mlum oldu #i& var-d"vltin m"vcud olub olmamas n xobxtliy& n d bdbxtliy dlil ola bilmz 0slind&
CKB

bunlarn bir-biril he% bir la$si yoxdur Un#i :leyman )ey*mbr #imi saleh bir mslman bnd %oxlu var-d"vlt v srvt sahib ola bilr !el #i +,urani-.rim/d buyurulur: """@y 5$$im! 9ni $ala v mn 1l $ir ml/ (sltnt) v1r /i% mndn sonra (o rsin) h18 /s nail ola $ilmsin" 2qiqtn% 7n $0y/ 1hsan (/rm) sahi$isn!& ('7ad) * C?)" 1zrti-:leyman34-n duas $bul olundu (llah-tala cin& insan& heyvan& $u v s-nin ixtiyarn ona verdi: :iz /lyi ona ram 1tdi/" <l/ onun mri il istdiyi y1r rahat a g1dirdi"& ('7ad) * C>)" (:iz) 1ytanlardan olan hr $ir $nnan v qvvas% 1l d $aqalarn zn irlnmi halda (onun ixtiyarna v1rdi/)& ('7ad) * C;%C,)" (H ona $1l $uyurduq) :u :izim 1hsanmzdr% (ondan /im istsn) v1r% yaxud v1rm! # saysz*h1sa$szdr!& ('7ad) * C+)" >e%-ne% m"min v saf niyytli insanlar vardr #i& yoxsullu$ i%ind m$$tli hyat trzi srrlr Ll adamlar da vardr #i& n (llaha& n d $iyamt 'nn inanr& anca$ maddi im#an baxmndan hddn art$ $drt v nemt mali# olan <iron #imi y#s# rifah i%ind yaayrlar <ironun r$ibi olan hzrti-2usa34 is onun mmurlarnn $orxusundan 2dyn $a%r v orada %ayn axar trf dayanb he% ndn ehtiyac olmayan (llaha z tutara$ bir ti# %"r# %n ehtiyac lini uzadr """@y 5$$im! 9n 7nin nazil 1d yin x1yr m0hta am!& ('3ss) * F=)" Cmiyytd#i ictimai mnasibtlr hr chtdn tnzimlnmlidir 1a$$nda dand*mz mtlblrin h$u$i hmiyytini myynldirm# %ox vacib msldir 0vvld dediyimiz #imi& b"y# Garadan hr bir varl* vcuda 'tirr#n onun ruzisini d vermi& yaratd*nn in#iaf etmsi %n zn'in mhit hazrlamdr !el bir sual meydana %xr: 0'r btn insanlarn ruzisi (llah trfindn tmin v tyin olunmusa& bs ny '"r bzilri %alr& la#in he% bir 'zran $azana bilmirN !u sualn cavab #e%n bhslrdn tamamil aydn olur& amma yen d bzi bhlrin aradan $aldrlmas %n aa*da# rhlr di$$t yetirm# lazmdr:
CK1

!ir %ox mhrumiyytlrin sbbi birinin di'rinin h$u$una tcavz etmsidir !u halda zalm v mzlum bir sviyyd olub& i#isi d 'nah#ar saylr Gni zalm etdiyi zlm v tcavz& mzlum is zlm boyun ydiyin v bunlarn $arsn alma$da shln#arl$ '"strdiyin '"r 'naha batm olur !el #i mzlumun 'r "zn mdafi etmy $drti %atmasa& he% olmasa& zlm v fsad mhitindn $a%b min-amanl$ olan yerlr )nah a)arma$la "zn xilas etsin& im#an daxilind "z vzifsini yerin yetirsin (llah bu bard bel buyurur: 9l/lr 0z nfslrin zlm 1dnlrin anlarn alar/n d1y /lr4 7iz n vziyytd idiniz /i% 0z vzifniz ml 1tmirdiniz.& #nlar s0yly /lr4 :iz y1r zrind zif /slr idi/!& (9l/lr d onlara4 Allahn tor!a g1ni d1yildimi /i% siz d hi rt 1dydiniz.& * d1y /lr"""""& ('Nisa) * +;)" 24 Qnyada zlmn #"#nn #silmsini frz ets# bel& yen d insanlarn zhmti eyni olmayaca$dr Un#i zhmt zruri rtdir& amma #ifayt deyildir !a$a s"zl des#& zhmtin m$sd& #ama %atma$ %n zruri amillrdn olmasna v +,urani-.rim/d d $eyd olunmasna@KK baxmayara$& tbii #i& insan $drtindn xaric olan ba$a amillri d unutma$ olmaz Un#i zhmt sbb v amillr %r%ivsindn #nara %xa bilmz C4 bhsiz& (llah-tala "z bndlrinin mslhtini onlarn "zndn daha yax bilir >e%-ne% insanlar vardr #i& yaay baxmndan y#s# rifahla yaama*a can atrlar (mma Tanrnn buyurdu*u #imi& bunu onlara mslht bilmir: """""":zn xolamadnz $ir 1y sizin 8n x1yirli% $zn d xoladnz $ir 1y sizin 8n zrrli ola $ilr" (#nu) Allah $ilir% siz $ilmzsiniz"& (':qr) * F6>)" Ruzi mslsi d bu $aydadan #nara %xmamdr Eaxtil naznemt i%ind yaam #sr adamlarn yoxsullu$ zamannda hallarnn nec d a*las*maz drcd dyidiyini mlahiz ediri# Ll adamlar da vardr #i& yoxsullu$ zaman hmi (llah yada salb vacib mllr v dini& ictimai& xla$i vziflrini yerin yetirm#d azca da olsun& shln#arl$ etmir& la#in varlanandan v rifah yaxlaandan sonra (llah unudurlar !una '"r d +,urani-.rim/d buyurulur:

14

@KK

+>cm/ - CO CK2

-gr Allah ($tn) $ndlrin $ol ruzi v1rsydi% onlar y1r znd hddi aardlar" Ma/in # (Kz $ndlrin) istdiyi qdr ($irin az% $irin 8ox) ruzi g0ndrir" Allah Kz $ndlrindn x$rdardr% g0rndir!& ('(ura) * F;)" """""""Q1yr% insan aznlq 1dr% 0znn d0vltli olduunu g0rdy 8n!& ('-lq) * >%;)" Sl&)yi nsari 0nsardan olan :lbeyi-0nsari bel xslr n )arla$ nmunlrindndir (a*da# ay onun ha$$nda nazil olmudur: (9nafiqlrin) $zisi d Allaha $1l hd 1tmidi4 -gr Allah $iz Kz n1mtindn (mal*d0vlt) $x 1ts% $iz mtlq sdq (hmin maln z/atn) v1r / v s0zsz /i% mlisal1hlrdn ola aq" (Allah) Kz n1mtindn onlara (istdi/lrini) 1hsan $uyurduqda xsisli/ 1tdilr v (hd vfa 1tmyi$ itatdn d) z d0ndrdilr" #nlar 1l zatn d0n/drlr! (Allaha) v1rdi/lri vd xilaf 8xdqlarna% yalan dandqlarna g0r Allah da onlarn ryin qovua aqlar gn qdr (davam 1d /) nifaq sald" 9gr (o mnafiqlr) $ilmirdilr /i% Allah onlarn (r/lrind/i) sirlrini d $ilir% gizli danqlarn da" H Allah q1y$lri 8ox g0zl $ilndir.!& ('B0v$) * ;?%;>%;;%;,)" :lb hmi 8ey*mbr3s4-in mscidin 'lr& onlarla bir' namaz $lar& #asb oldu*undan 8ey*mbr3s4-dn xahi edrdi #i& (llahtalann ona bol-bol ruzi vermsi %n ona dua etsin >hayt& bir 'n 8ey*mbr3s4- dedi: -3Ly (llahn Rsulu=4 (llahdan mn bol-bol ruzi vermsini dil 8ey*mbr3s4 ona xitabn buyurdu: -1a$$n "dy bildiyin az mal& "dy bilmdiyin %ox maldan yaxdr (llahn Rsulunun ardcl& onun hyat trzi #imi yaama* v #ifayt $dr ruziy $ane olma* "zn se%sydin& yax olmazdmN (mma o Rsuli-0#rmin s"zn $bul etmdi !ir df yen 8ey*mbr3s4-n hzuruna 'lib t#idl dedi: -Ly (llahn Rsulu= Qua et& (llah mn var-d"vlt versin :ni ha$$ olara$ '"ndrn (llaha and i%irm #i& 'r (llah mn var-d"vlt& srvt ta ets& zrimd olan h$u$u "dycym& hr bir #sin ha$$n "zn vercym
CKC

8ey*mbr3s4 onu dua etdi :lb bir ne% $oyun ald !ir mddtdn sonra $oyunlar artd*ndan 2dind srn saxlaya bilmdi !una '"r d 2dinnin trafnda# otla$lara #"%m#dn ba$a %arsi $almad >hayt& 2dinnin trafnda# #ndlrdn birin #"%d !a o $dr $ard #i& cm v camaat namazlarnda itira# ed bilmdi ;#at y*m zaman hzrti-2hmmd 3s4 bir nfri bu i tyin edib z#at alma$ %n :lbnin yanna '"ndrdi :lb z#at "dm#dn boyun $a%rma$dan lav etiraz edr# dedi: 5!u h"#m cizy verm# #imidir 3:iz z#at ad altnda cizy alrsnz Cizy hli#itaba aiddir4 2n bel bir z#at "dmy hazr deyilm 7 ,asid 8ey*mbr3s4-in yanna 'lib macran ona dand 1zrt buyurdu: 5Eay olsun :lby= Eay olsun :lby=7 :onra yuxarda# ay nazil oldu @K@ !ir s"zl& (llah-tala "z bndlrinin xeyrini daha yax bilir 1r bir #s mslht bildiyi eyi ta edir F4 1yatna davam etm# v halal ruzi $azanma$ %n insan ilm# v zhmt %#m#l yana& bunu da bilmlidir #i& btn bu zhmt v faliyytin baxmayara$& nsibindn art$ ruzi $azana bilmz (llah-talann insan %n tyin etdiyi ruzi harada olsa& ona yetc#dir 0mirlm"minin34 bu ha$da buyurur: 5Ly (dm "vlad= Ruzi i#i crdr: biri odur #i& sn onu axtarrsan& o biri d odur #i& o sni axtarr 0'r arxasnca 'etmsn bel& "z nsibin sni ta)aca$dr 7@KO 1zrti-0li34 vsiyytlrinin birind "vlad imam 1sn 2ctba34-ya buyurdu: 5Pvladm= !il v a'ah ol #i& ruzi i#i crdr: el ruzi vardr #i& sn onu axtarrsan& elsi d var #i& sn onu axtarmasan da& o sni axtarb ta)aca$dr 7@@B Qem#& (llah-tala insana ruzi yetirmyi zmant vermidir 0mirlm"minin34 buyurur: 5 3(llah4 sizin ruziniz zamin durmudur 7@@1

@K@ @KO

+2cml-byan tfsiri/: !eyrut nri: E cW s FC +>hcl-bla*/: :bhi :aleh: 1i#mt TCKO @@B +>hcl-bla*/: :bhi :aleh: 2#tub TC1 @@1 +>hcl-bla*/: :bhi :aleh: Dtb - 11A CKA

Ll amillr vardr #i& insan ruzisinin artb-azalmasnda mhm rol oynayr 1lli# bu bhsi 'eni tfsilat il mza#ir etmzdn vvl nmun %n bir ne% mtlb iar ediri#: Juzinin artmas+na s&& Clan amillr T$va v 'nahdan %#inm#: (llah-tala +,urani-.rim/d buyurmudur: -gr o mml/tlrin halisi iman gtiri$ (!is mllrdn) 8/insydilr% s0zsz /i% onlarn $alarna g0ydn $r/t yadrardq" Ma/in onlar (0z !1ym$rlrini) yalan8 h1sa$ 1tdilr" :iz d onlar qazandqlarna g0r mhv 1tdi/"& ('-raf) * +>)" """"""<im Allahdan qorxsa% Allah ona (hr 8tinli/dn) $ir 8x yolu ta 1dr" H ona g0zlmdiyi y1rdn ruzi v1rr""""""& ('Balaq) * F%C)" !irinci ay ictimai t$va ha$$nda nazil olmudur !ir $ru) insann t$val olmas bt"v bir hrin t$val olmas dem# deyildir Qemli& halinin hams t$val olarsa& bu& (llah #lamnda "z #sini ta)ar !u zaman hamya Tanrnn br#t v mrhmti amil olar (mma i#inci ayd is frdi t$va ha$$nda s"hbt a%lr 2 9sti*far 3(llahdan ba*lanma$ dilm#4: 9#inci amil isti*fardr 0mirlm"minin34 buyurur: 5 (llah-tala t"vb v isti*far ruzi v mrhmtin artmasnda bir vasit #imi insanlar %n tyin etmidir 1r eydn )a# olan (llah buyurmudur: 5$$inizdn $alanmanz dilyin" Sn/i #% 8ox $alayandr! #% siz g0ydn $ol ya g0ndrr"&,,F ('Nuh) * 6E%66)"

Juzinin azalmas+na s&& Clan amillr >a#rl# v nemti danma$: (llah-tala buyurur: Allah $ir hri misal gtirir" # hr min*amanlq v arxaynlq i8ind idi" 5uzisi d hr y1rdn $ol*$ol glirdi" Ma/in (halisi) Allahn n1mtini in/ar 1tdi% Allah da hmin hr (sa/inlrinin) 1tdi/lri mllr g0r (y1ddi il) a lq v qorxu $las dadrd"& ('Nhl) * 66F)" !u ayd % vacib mtlb toxunulmudur:

@@2

+>hcl-bla*/ <eyzl-9slam: Dtb - 1AC CKF

1$i$i min-amanl$ xarici #a)italn "l# daxilin axmasna sbb olur 35Ruzisi d hr yerdn bol-bol 'lirdi 74 !u da aydndr #i& xarici #a)italn "l# daxilin 'lmsi adtn btn xal$n mumi rifahnn y#slmsin v bollu*a sbb olur 24 0min-amanl$ i#i formada ola bilr: a4 (rxaynl$la bir' olan min-amanl$ b4 >i'aranl$la bir' olan min-amanl$ !irincini h$i$i min-amanl$& i#incisini is $biristanl$ min-amanl* adlandrrlar Un#i di#tator h"#mtin dmir intizam nticsind slh yarana bilr Ha#in bu he% #sin nfs %#my bel $drti olmayan $biristanl$ min-amanl*na bnzyir !el min-amanl$ hmi $orxu il yanadr (mma birincisi is arxaynl$la olan min-amanl$dr 9nsanlar onun saysind hr chtdn amandadrlar Darici #a)ital mhz bel min-amanl$ "zn clb ed bilr C4 >emtlr i#i crdr: frdi v ictimai <rdi nemtlrd #r v #frn sbb#ar ayr-ayr xslrdir 9ctimai nemtlrd is #r v #frn sbb#ar cmiyytdir #r etm# v na#rl# ini#aslar da hm%inin& hmin amillri yaxalayaca$dr <rdd frd& cmd is cmiyyt $aydaca$dr +,urani-.rim/d cmiyyt bdn oxadlmdr (yr-ayr frdlrin mllrind frdi tsirlr oldu*u #imi& cmiyytin mllrind d ictimai tsirlr vardr 9ctimai t$va ham %n nemt v ruzinin yetirilmsin& ictimai na#rl# is ictimai yoxsullu$ v mumi ni'aran%l*a sbb olur Guxarda $eyd olunan ayd bhsin m"vzusu bt"v bir millt& xal$a aid olan ictimai min-amanl$dr 2bar# ayd xatrlanan #rl# amili onlardr !u ayd (llah-tala na#rl# v nemtlri danma* ayr-ayr frdlr yox& bt"v bir xal$a& haliy aid edir !uyurur #i& hr halisi nemti dand !una '"r d bla hamya nazil oldu 1amn acl$ v ni'aran%l$ brd Gni o hr bla '"ndrdi >ticd is& hr halisi zaba d%ar oldu +0nfal/ sursinin FC-c aysind d bu mzmuna oxar bir mtn vardr !urada da sas s"hbt bt"v bir xal$a& millt aid olan nemtdn 'edir 2$dds .itabmzda buyurulur #i& 'r bir millt "z vziyytini dyirs& yni 3'nah edrs4& (llah-tala onlara verdiyi nemti onlar %n blaya& zaba %evirr Cmiyytin taleyind n tsirli amil cmiyytin "z haln dyimsidir Un#i frdi dyi#nli# ictimai msllrd sas rol oynamr
CKJ

14

T$vaszl$ v 'nah Ynahn nticlri bhsind xatrlad*mz #imi& 'nahn mnfi tsirlrindn biri d ruzinin azalmasdr 9mam !a$ir34 buyurmudur: 51$i$tn& bnd 'nah edr#n onun ruzisi azalr 7@@C

24

@@C

+Isuli-.afi/ ?? cW s 2KB W hdis T@ !el irad tutula bilr #i& ne%-ne% 'nah#ar& t$vasz adamlar naz-nemt i%ind yaayr v he% bir maddi #orlu$ %#mirlr !el is 'nah v t$vaszl$ ruzinin azalmasna nec sbb ola bilrN !u sualn cavab %n 'eni rh lazmdr !urada is yalnz +,uran/n bir inc m$amna iar ediri# +,urani-.rim/d #afirlr ha$da 5imla v istidrac7 mslsin iar edilr# buyurulur: 5!izim onlara verdiyimiz m"hlt anca$ 'nahlarn artrma$ %ndr 6nlar zliledici zab '"rc#lr=7 3+(li-9mran/-1K@4 !a$a bir yerd d buyurulur: 56nlar bu im#anlarla yava-yava mhv yaxnladraca*$ 3+0raf/ - 1@24 6nlar el baa drlr #i& bu mal-d"vlt onlar %n xeyirlidir Qaha bilmirlr #i& bu mal-d"vlt slind onlar %n bir zabdr CKK

CK@

Dini v i,timai !anunlara riayt $vaz-.arl+! Tvaz"#arl$ bu $ayda-$anunlardan biri v '"zl xla$a mali# xsin xsusiyytlrindndir 2$dds dinimizd bu xla$i dyr yiylnm# d"n-d"n mslmanlara t"vsiy edilmidir 9ndi is bu m"vzuya aid ay v rvaytlri burada $eyd ediri# 4Quran6da tvaz-.arl+! (llah-tala m"min bndlrin xsusiyytlrini sadalayar#n tvaz"#arl* o xsusiyytlrdn biri #imi $eyd edir: 5hmann (sl) $ndlri o /slrdir /i% onlar y1r znd tm/inl (tvaz0/arlqla) gzr% ahillr onlara s0z atdqlar zaman salam d1yrlr"& ('Durqan) * >C)" (llah-tala "znn sl m"min bndlrini n '"zl #eyfiyytlrl vsf edr#n "nc onlar tm#inli& v$arl yerilri v tvaz"#ar rftarlar il vsf edir Un#i yeri insann daxili xsusiyytlrindn xbr verir !zi adamlar o $dr lov*a v t#bbrldrlr #i& bu xsusiyytlri yerilrindn asanl$la se%ilir !una '"r d b"y# Garadan ba$a bir ayd t#bbrl yerimyi xsusi bir flsfi anlamla $ada*an etmidir: A1r znd t/$$rl gzi$ dolanma" Sn/i sn n y1ri yara $ilr% n d y/sli$ dalara 8ata $ilrsn"& ('Gsra) * C;)" 2dri# Ho*man o*luna deyir: Adamlardan t/$$rl z 81virm% y1r znd lova*lova gzi$ dolanma" 2qiqtn% Allah h18 $ir 0zndn razn% lovalan$ fxr 1dni s1vmz!& ('Moman) * 6,)" ;)riyr.n tvaz-.arl+! 1zrti-0li34 t$va hlini vsf edr#n buyurur: 5 6nlar tvaz"#arl$la& tm#inl yeriyrlr 7@@A $vaz-.arl+! v m!am+n y.sli(i 0ziz 8ey*mbr3s4-imz tvaz"#arl* insan m$amnn y#slmsi %n vasit hesab edr# buyurur: 5 Tvaz"#arl$ baucal$ v alna%$l$ vasitsidir @@F Tvaz"#arl$ edin ,oy (llah m$amnz ucaltsn 7
@@A @@F

+>hcl-bla*/ :bhi :aleh: !eyrut nri: Dtb - 1OC +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDD?? cW s 11OM CKO

9mam :adi$34 buyurur: 5 1zrt Ho*man o*luna dedi: 5rf v alicnabl$ (llah $arsnda tvaz"#arl$ ednindir 7@@J 8ey*mbr3s4 buyurur: 5(llah $arsnda tvaz"#arl$ edni (llah ucaldr Tvaz"#ar xs "zn #i%i# saysa da& xal$n '"znd uca& zmtlidir 7@@K $vaz-.arl+! .amilliyin ni(ansidir2 9mam :adi$34 bir hdisd buyurur: 5(*ln #amilliyi % eyl "l%lr: onlardan biri (llah $arsnda tvaz"#ar olma$dr 7@@@ $vaz-.arl+! n stn i&adtlrdndir2 0mirlm"minin34 imam 1sn 2ctba34-ya etdiyi t"vsiylrindn birind buyurur: 5 Tvaz"#ar ol& %n#i tvaz"#arl$ n stn ibadtlrdndir 7@@O $vaz-.arl+! v Dal!+n s)v1isi 0mirlm"minin34 buyurur: 5Tvaz"#arl*n nticsi xal$n mhbbtini $azanma$dr 7@OB $vaz-.arl+! v a*l+n in.i(af+ 9mam .azim34 buyurur: 5!u cr hi#mt yalnz tvaz"#ar insann $lbind olar T#bbrl v zora# insann $lbind hi#mt olmaz Un#i (llah-tala tvaz"#arl* $lin& t#bbr is chlin 3nadanl*n4 artmas %n bir vasit #imi tyin etmidir 7@O1 $vaz-.arl+! v n)mtin .amilliyi 1zrti-0li34 buyurur: 5 Tvaz"#arl$la nemt #amillir 7@O2 $vaz-.arl+! Allah dCstlar+n+n siftlrindndir 0ziz 8ey*mbr3s4 buyurdu: 5Q"rd '"zl xislti (llah-tala sevmdiyi xs vermz 6nlardan biri tvaz"#arl$dr 7@OC
+0l-0mali/ 3eyx Tusi4: s OM +Isuli-.afi/ ?? cW s 121 W hdis T1 @@J +2i#atul-nvar/ >cf nri: s 22J @@K +.nzl-mmal/ ??? cW s 11C @@@ +2stdr#l-vsail/ ?? cW s CBF @@O +0l-0mali/ 3eyx Tusi4: s F @OB +Qarusslam/ 2hddis >uri: Qa %a): 1CBF-ci h $ W?? cW s 1K2 @O1 +!iharl-nvar/ HDDE cW s C12 @O2 +>hcl-bla*/ :bhi :aleh: 1i#mt - 22A @OC +Cames-sadat/ ? cW s CF C@B

$vaz-.arl+*+n lamtlri !zilri dan$da "zlrini tvaz"#ar #imi $lm verir& ml 'ldi#d is dedi#lri il mllri arasnda b"y# fr$ oldu*u nzr %ar)r 9ndi is tvaz"#arl*n bir sra lamtlrini $saca olara$ $eyd ediri# Imid ediri# #i& bu xsusiyytlri "z hyatmzda mli olara$ yerin yetircyi# 9mam :ccad34 (llaha mnacat edr#n deyir: 5 9lahi= :ndn istyirm #i& mni bndlrin $arsnda tvaz"#arl$ lamti olara$ mlayim edsn 7@OA Tvaz"#arl$ lamtlrindn biri salam verm#dir 9mam :adi$34 buyurur: 5Tvaz"#arl*n lamti budur #i& rastlad*n adama salam versn 7@OF 9mam 1sn 0s#ri34 buyurur: 5Tvaz"#arl*n niansi budur #i& birinin yanndan "tr#n ona salam versn 7@OJ Tvaz" o $dr hmiyytlidir #i& +,urani-.rim/d bir %ox aylrd a%$-a#ar bu mli yerin yetirm# mr edilmi& 0hli-beyt34 hdislrd salam verm# ha$da d"n-d"n t"vsiylr etmilr Imumiyytl& m$dds dinimizd salam verm# %n %oxlu m#afat& cr v savablar nzrd tutulmu& onu tr# etm# #s#in tn$id olunmudur !u ha$da bir ne% hdis iar ediri# Salam v)rmyin sava&+ 1zrti-2hmmd 3s4 buyurmudur: 5!ehitd el evlr vardr #i& i%risi %"ldn v %"l i%ridn '"rsnir 2nim mmtimdn yax s"z dananlar& aclar doyduranlar& a%$-a#ar salam vernlr v ham irin yuxuda olar#n $alxb namaz $lanlar bu evlrd yaayaca$lar 7@OK 9mam :adi$34-dn n$l edirlr !ir 'n Rsuli-0#rm 3s4 0bdl 2ttlib "vladlarn dvt edib buyurdu: 5Ly 0bdl 2ttlib "vladlar= !ehit sa*-salamat daxil olma$ istyirsizs& salam verin& $ohumlu$ la$lrini yaradn& ham yuxuda
@OA @OF

+:hifeyi-:ccadiyy/: 2J-c dua +Isuli-.afi/ ?? cW s JAJ W hdis T12 @OJ +Thfl-$ul/ s CJJ @OK +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDD??? c W s 2 C@1

olar#n siz 'ec yars oyanb (llaha ibadt edin& aclara yem# verin& yax s"z dann 7@O@ 6 ali Cnab da bir hdisd buyurmudur: 5!iriniz di'riniz salam verr#n ucadan salam verin Qemyin #i& mn salam verdim& amma mnim salammn cavabn vermdilr !l# onlar salamn eitmmilrN= :alamn cavabn vern d ucadan cavab versin Un#i birinci salam vern 5salammn cavabn almadlar7 - dey incimsin 1mi hzrti-0li34 buyurard: +,zblnmyin v he% #imi $zblndirmyin (%$-a#ar salam verin& yax s"z dann !ehit sa*-salamat daxil olma$ %n 'ec yars ham irin yuxuda olar#n yata$dan $alxb namaz $ln 7 :onra bu ayni oxudu: 50sslamul m"min7 Gni& (llahn '"zl adlarndan biri d 5:alam7dr 7@OO Geddinci 9mam buyurur: -5!ehit daxil olma$ istyirsinizs& aclar yedirdin& ucadan salam verin& ham yuxuda olar#n siz namaz $ln 7OBB +Thiyyt/ ndirN +,urani-.rim/in bzi aylrind hallanan 5thiyyt7 #lmsini bir %ox rvaytlrd 5salam7 mnasnda tfsir etmilr >mun %n i#i ayy iar ediri#: 7iz thiyyt d1yildiyi zaman onu daha g0zl aln v ya (1ynil sahi$in) qaytarn! ($hsiz% Allah hr 1yi h1sa$a alandr"& ('Nisa) * ,>)" """"@vlr daxil olduunuz zaman 0znz Allah drgahndan $r/t v xoluq dilyn $ir thiyytl salamlayn"& Gni evd bir #s olmasa bel& (llah trfindn "znz salam verin !u salamn n $dr b"y# hmiyyt #sb etdiyin dlalt edir 9mam !a$ir34 v 9mam :adi$34-dn bel n$l edirlr: 5(yd +thiyyt/ s"znn ildilmsind m$sd salam verm# v hr cr yaxl$dr 7OB1 !u ay ha$$nda ba$a triflr d s"ylmilr 1min mnalar bhsimiz aid olmad*ndan onlar burada $eyd etmiri# Ha#in
@O@ @OO

+2hasini-!r$i/: s @K +Isul .afi/ ?? c& s JAF W hdis TK OBB +9xtisasi-2fid/: s 2FC OB1 +Tfsiri-brhan/ ? c W s COOM +Tfsiri-:ofi/ ? cW s CKJM +Tfsiri-nurus-s$leyn/ ? cW s F2A C@2

mfssirlrin dediyi #imi& 5thiyyt7 s"znn mnalarndan biri d 5salam7-dr Ll bunun "z bel bir islami v insani vzifnin hmiyytini '"strir !u islami ayin ba*lanma o $dr hmiyyt #sb edir #i& 8ey*mbr3s4 bu ha$da buyurur: 5:alam vermmi danana cavab vermyin 7OB2 9mam :adi$34 (llah-tala buyurdu*u #lam bel byan edir: 5Dsis odur #i& salam vermy bel xsisli# edir 7OBC :alam yayma$ !zilri yalnz "z dost-tanlarna salam verir 9slamda is bel bir tf##r trzi rdd edilib mslmanlarn rast 'ldi#lri adamlarla salamlama*a msuliyyt dad$lar bildirilir :eyyid ,tb "z tfsirind yazr: 58ey*mbr3s4-dn sorudular: 51ans ml daha yaxdrN7 !uyurdu: 5(clara yem# verm# v tand*n-tanmad*n hr bir #sl salamlama$ 7OBA :alam behit hlinin xeyir-duas v ehtiramdr +,urani-.rim/d buyurulur: 9hz $1llri (Allah yolunda $tn 8tinli/lr% ziyytlr) s$ir 1tdi/lrin g0r nnt gsi il m/afatlandrla aq% orada 1htiramla% salamla qarlana aqdr"& ('Durqan) * ;?)" #nlarn orada/ duas4 Lrvrdigara! 7n !a/ v mqddssn!&% orada salamlamas4 7alam!&% duas4 2md olsun almlrin 5$$i Allaha!& * s0zlridir"& ('Aunus)* 6E)" 8ey*mbr3s4-in rftar 0ziz 8ey*mbr3s4-imiz salamlama*a b"y# hmiyyt verirdi 9bn hr (ub yazr: 5 38ey*mbr3s44 #iminl rastlasayd& salam verm#d hmin xsi $aba$layard 7OBF 6 1zrt htta #i%i# yal ua$lara bel salam verirdi #i& salam verm# '"zl bir adt #imi "zndn sonra $alsn& insanlar salam verm#d bir-birini $aba$lasn !una '"r d hzrti-2hmmd 3s4 buyurur:

OB2

+Isuli-.afi/ ?? cW s JAAM +Tfsiri-!rhan/ ?? cW s COO W hdis TF OBC +Isul .afi/ DDE??? cW s JAF W hdis TJ OBA +<i-zilalil-$uran/ ?? cW E cz W s 1KJ OBF +2na$ibi-(li-0bi-Talib/ ? cW s 1AK C@C

5Pln #imi be xislti tr# etmycym 36nlardan biri d4 ua$lara salam verm#dir ,oy mndn sonra bu '"zl davran hamda olsun 3E islami bir $ayda-$anun #imi insanlar ona ml etsinlr4 OBJ !irinci olara$ salam verm# .e%n bhslrdn bel aydn oldu #i& salam verm# fziltli bir mldir Lyni halda da birinci olara$ salam verm# daha fziltli v daha %ox bynilmidir Un#i +,urani-.rim/d buyurulur: Aax ilr g0rm/d $ir*$irinizi 0tmy 8aln ($ir*$irinizl yarn)""""& ('9aid) * =,)" !u ha$da %ox t"vsiylr edilmidir& %n#i salam verm# v salamn cavabn $aytarma$ smimiyyt v mehribanl$la yana olarsa& ictimai tsirlrdn ba$a dini v mnvi nticlr d verr !u ha$da i#i hdis iar ediri#: 9mam :adi$34 buyurur: 5!irinci olara$ salam vern m$amca (llaha v 8ey*mbrin daha yaxndr 7OBK 1zrti-0li34 buyurur: 5:alamn yetmi savab vardr 6nun altm do$$uzunun savab birinci salam vernindir ,alan birc savab is salamn cavabn $aytaranndr 7OB@ Gersiz 3'"zlm4 ist# Uox tssflr olsun #i& bzi t#bbrl& "zndn raz v lov*a adamlar bu b"y# islami nnni bilmmzliy vurub hamnn onlara salam vermsini '"zlyirlr 6nlardan bir $isminin "zn sevmyi v t#bbr o hdd %atr #i& htta oturanlarn onlar 'lr#n aya*a $alxb salam vermsini bel istyirlr !el adamlar bu yersiz fi#irl i#i islami nnni )ozurlar: biri salam verm#M o birisi is salamlama$ $aydasdr Un#i islam dinind btn msllr %ox d$i$li#l nzr alnmdr :alam vermyin $aydas !irinci olara$ #im salam vermlidirN 2sumlarn34 hdislrind bu ha$da %ox mara$l v d$i$ t"vsiylr mahid olunur 9mam :adi$34 buyurur:
OBJ

+!iharl-nvar/ !eyrut nri: DE? cW s 22B +Disali-:du$/ ? cW s 2AJ W hdis T11 OBK +Isuli-.afi/ ?? c W s JAF W hdis T@ +Tfsiri-nurus-s$leyn/ ? c W s F2J OB@ +!iharl-nvar/ !eyrut nri: HDD??? cW s 11 C@A

5.i%i# b"yy& yoldan "tn oturana v az dst b"y# dsty salam 3birinci olara$4 vermlidir 7OBO 6 1zrt bu ha$da yen d buyurmudur: 52ini#d olan )iyadaya& )iyada #e%n oturana salam vermlidir 9#i dst rastlaar#n onlardan azl$ t#il edn %oxlu$ t#il edn trf salam vermlidir 0'r bir nfr bir dst adamla rastlaarsa& onlarla salamlamaldr 7O1B <xr Razinin "z tfsirind 8ey*mbr3s4-dn n$l etdiyi hdis '"r& miniyi rastlad* adamn miniyindn bahal olan adamlar birinci olara$ salam vermlidirlr Ylin hdisin mtnini nzrdn #e%ir#: 539slamda4 $ayda budur #i& svari )iyadaya& atl ula*a minmi adama& #i%i# b"yy& az dst %oxlu$ t#il edn dsty& aya$st olan oturmu adama salam vermlidir 7O11 <xr Razi bu hdisi n$l edndn sonra yazr: 5:varinin birinci olara$ )iyadaya salam vermsinin sbbi budur #i& svarinin zmti daha %ox olur !u baxmdan salam verr#n adamlarn $orxusu %#ilir 2iniyi bahal olan xsin salam "z t#bbr il mbariz a)armasdr 3Un#i bu t#bbrn mnbyi mald"vltdir4 7O12 !zi adamlar dnrlr #i& d"vltli oldu$larndan ham onlara h"rmt etmlidir 6na '"r d bel adamlarn birinci olara$ salam vermsi daha mnasib v m$sduy*undur Un#i bu cr ml t#bbr v "zndnrazl* aradan $aldrma$ %n bir n"v vasitdir Salam+n ,ava&+n+ !aytarma! v Cnun !aydas+ .e%n bhslrd $eyd olundu #i& salam verm# msthb& cavabn $aytarma$ is vacibdir 1tta namaz $lar#n bel salamn cavabn $aytarma$ vacibdir :alamn cavab $aytarar#n slist v $natbx olmaldr 3>amazda hddi ama$ namaz batil edir4 +,urani-.rim/d bu ha$da buyurulur: 7iz salam v1rildiyi zaman onu daha g0zl aln v ya (1ynil sahi$in) qaytarn"""""& ('Nisa) * ,>)" Qemli& vvl '"zl salam& sonra is brabr salam verilmlidir !el baa dr# #i& (llah-Talann bizdn tlb etdiyi '"zl v layi$li
OBO O1B

+Isul .afi/ ?? cW s JAJ W hdis T1M +Tfsiri-#bir/ ? cW s 21C O11 +Tfsiri-lmizan/ E cW s CC O12 +Tfsiri-<xr Razi/ ? cW s 21C C@F

salamdr Y"zl v layi$li salam cavabn tam v mnal ifad olunmasdr Tbrsi bu ha$da yazr: 5 !ir nfr 8ey*mbr3s4-in hzuruna 'lib dedi: 50sslamu ley# 7 8ey*mbr3s4 buyurdu: 50ly#s slam v rhmtullahi 7 !ir ba$as 'lib - 50sslamu ley# v rhmtullahi7 - dedi 8ey*mbr3s4 buyurdu: 50ley#s slam v rhmtullahi v br#atuh 7 !ir ba$as is - 50sslamu ley# v rhmtullahi v br#atuhu7 - dedi 8ey*mbr3s4 buyurdu: 5E ley#s slam v rhmtullahi v br#atuh 7 8ey*mbr3s4-dn birinci v i#inci #lamn cavabn art$lamas il& la#in %nc salamn cavabn bir ey artrmadan $aytarmasnn sbbini sorudu$da buyurdu: 56& salam verm#d mnim %n bir ey saxlamad 6na '"r mn d eynil onun salamnn cavabn $aytardm 7O1C :alamn $aydalarndan biri d ara vermdn cavab verm#dir Cavab salam vernin eidcyi trzd rsmi ibarlrl $aytarma$ lazmdr !a v ya l il cavab verils& cavab vern vzifsini dz'n yerin yetirmmi olur :"zsz #i& salam vern "z aralarnda olan adt '"r lini $aldrma$la v ya )a)a*n '"trm#l ehtiram '"strrs& 5 3eynil sahibin4 $aytarn 7 aysin mvafi$ o cr d cavab verm# olar M&ahis )tmm.2 Tvaz"#arl*n nianlrindn biri mbahis etmm#dir 9mam :adi$34 buyurur: 5 Tvaz"#arl*n bir sra nianlri vardr 6nlardan biri d ha$l olma*na baxmayara$& mbahisni tr# etm#dir Tvaz"#arl$ yaxl$larn mnbyidir 7O1A M&ahis ndirF Racib 9sfahani bu s"zn le#si# mnasn bel a%$layr: 5R$ib stn 'lm# v ona $lb %alma$ m$sdil a)arlan s"hbt 5cidal7 3mbahis4 deyilir !el bir s"hbtin 5mcadil7 adlanmasnn sbbi d i#i mbahis edndn birinin di'rin "z fi#rini zorla $bul etdirm# istyidir 5Cidal7 s"znn #"# 5cdltl hbl7 3i#i m"h#m toxudum4 #lmsindn '"trlmdr& r$ibini "z fi#rindn& $idsindn zorla d"ndrm# %n bu #imi vasity l atb "z s"z v ryi il onu doladrma$ istyidir 7O1F
O1C O1A

+!iharl-nvar/HDD?? cW s 12C yen orda O1F +2frdati-Ra*ib/ 5Cdl7 maddsi C@J

5Cidal7 s"znn istilahda ilnn mnas is r$ibin etiraf etdiyi msllrdn onun "z leyhin istifad etm#dir !u metod r$ibin 'tirilmi dlil-sbutlara $ane olma*na b"y# tsir ba*layr !el s"hbtlr eti# normalara riayt etm#l #e%irils& bunun he% bir eybi olmaz v +,uran/ baxmndan da bel mbahislr bynilir 2bahis insanlarn #sriyytinin mbtla oldu*u chtlrdn biridir 6nun mxtlif n"vlri ha$da 'eni surtd s"hbt a%ma$ olar Ha#in m"vzudan #nara %xmama$ rtil bu ha$da $saca s"hbt edcyi# %idal+n 3m&ahis9 ms&t ,hti2 2bahis etm# islam dinind tamamil $ada*an edilmmidir 0#sin +,uran/n bzi aylrind (llah-tala 8ey*mbr3s4- mr edir #i& insanlarla mcadil etsin Un#i mbahis etm# insanlarn hidayt olunmas %n zruridir >e%-ne% xslr bu #imi mbahislrin nticsind %oxlarn xeyirxahl*a& sadt dvt edib& bdbxtli# v az*nl$dan $urtarmlar +,urani-.rim/d buyurulur: (Aa 9hmmd!) Gnsanlar hi/mtl% g0zl 0yd*nsiht il 5$$inin yoluna dvt 1t% onlarla n g0zl surtd m$ahis 1t" 2qiqtn% 5$$in yolundan azanlar da% yolda olanlar da daha yax tanyr!& ('Nhl) * 6F?)" 5.itab hlinin zlm ednlri 3cizy vermynlri& sizinl vuruma$ istynlri4 istisna olma$la& onlarla n '"zl trzd mcadil edin= E bel deyin: :iz hm 0zmz nazil olana (3urana)% hm d siz nazil olana ('B0vrat)a v 'Gn il)) inanrq" :izim d Allahmz% sizin d Allahnz $irdir" :iz yalnz #na tslim olanlarq!& ('-n/$ut) * =>)" !una sasn& dem# olar #i& mcadil tamamil $ada*an olunmamdr +,urani-.rim/d mnti$li s"hbt v mbahis )islnilmir 9slamda yalnz $alma$all& hay-#yl& ac$l v sonu h"rmtsizli#l bitn mbahislr bynilmyib #s#in surtd )islnilmidir 0'r stn 'lm# m$sdil mcadil edilmzs& bu& h$i$tlrin aydn olmas %n n '"zl vasit olar 9slami rvaytlrd 8ey*mbr3s4 v msum imamlarla34 mxalif $vvlr arasnda ba vermi mbahislrd aydn olan bir %ox mtlblr vardr !undan lav msum 9mamlar34 "z shablrin hmi mxalif
C@K

$vvlrl bhs etmyi t"vsiy edirdilr !u is islamda mbahisnin tam surtd $ada*an olunmamasna bir dlildir 0i(am i&n 0.m !urada 1iam ibn 1#mi misal 'tirm# olar 6& imam :adi$34in n yax v tannm a'irdlrindn idi Dsusil& #lam elmind %ox mhartli idi Th$i$at%lar onun bu elmd b"y# tcrby mali# oldu*unu %ox '"zl bilirlr 2bahis zaman "znmxsus bacar$la bhsd $lb %alard 6nun bir %ox mbahislri olmudur 0mr ibn Ibeydi 2"tzim il olan bhsi onun n mhur bhsidir !ir s"zl& 1iam mxalif $vvlrl hmi elmi mbahis edrdi 0'r islam nzrind btn mbahislr )islnilsydi& imam :adi$34 ona buyurmazd: 5Ly 1iam= :n i#i aya$la yer yxlmazsan 30'r snin %n he% bir cavab olmazsa&4 yer dm# istsn& )rvaz edirsn 32*lub oldu*unu '"rb "zn nicat verirsn4 :nin #imilri insanlarla danmaldrlar Pzn $oru !izim fatimiz ardnca 'lr inallah 7O1J 2hz el bu mbahislrin '"r imam :adi$34 onun barsind bel buyurmudur: 5 31iam4 dili v li il bizim #"m#%imizdir 7O1K 51iam ibn 1#m bizim ha$$mzn bayra$dar& s"zmz xal$a yetirn& do*rulu*umuzu tsdi$ edn v dmnlrimizin shv s"zlrini rdd edn bir insanlardr 6na tabe olma$ biz tabe olma$& onunla dmn%ili# etm# v mxalif olma$ biziml dmn%ili# etm# v mxalif olma$dr 7O1@ Qem#& mbahis islam nzrindn tam surtd $ada*an olunsayd& imam :adi$34 mbahis etm# $abiliyyti olan bzi shablrin din dmnlri il mbahis etmyi he% vaxt t"vsiy etmzdi !una '"r d am hrindn imam :adi$34-in hzuruna 'lib onunla mbahis etm# istyn #iiy $ar 9mam 34 ;irar ibn 0yni tyin edib buyurdu: 5:n onunla mbahis et 7O1O 2bahisnin mnfi chti
O1J O1K

+Isuli-.afi/ ? cW s 1KC W hdis TA +Isuli-.afi/ ? cW s 1K2 O1@ 51iam ibn 1#m7 mllif (bdulla >im s JJ O1O +Tn$ihl-m$al/: >cf nri: ? c W s ACO C@@

0'r mbahis etm#d m$sd dmn%ili# v ya& "znn fziltli oldu*unu '"strm# olarsa& bu& +,uran/ baxmndan haramdr Un#i bu m$sdl mbahis edn xs "zn islah etmmi v dnyaya olan ba*ll$lar "zndn uza$ladrmamdr 1cc v mr mrasimind ehram ba*lanan zaman mbahis etm# ehramn flsfsi olan maddi v dnyvi ba*ll$lar $rma*a zidd oldu*una '"r haram buyurulmudur +,urani-.rim/d buyurulur: """""""2 ziyarti va i$ olan xs h d olar/n (qadnla) yaxnlq% s0y s0y$ !is s0zlr danmaq% dava*dala 1tm/ yaramaz"""""& (':qr) * 6+;)" bhsiz #i& mbahis dmn%ili# v stn 'lm# namin olarsa& xoa'lmz nticlr verr !unlardan bir ne%sini $eyd ediri#: 1yaszl$: 2bahisnin xoa'lmz nticlrindn biri insann abr-hyasn itirmsidir Dsusil& r$ib eyib tutan& dan*nda db-r#ana riayt etmyn v s"zlrin srhd $oymayan olarsa& mbahis& h"rmtsizli# v th$irl nticlnc#dir 0mirlm"minin34 buyurur: 5(br-hyan $oruma$ istyn #s mbahis v dava-dala etmsin 7O2B 9mam :adi$34 buyurur: 51yatda i#i xsl mbahis etm: birincisi& a*ll v sbirli adamlaM i#incisi& is nadan v axma$ adamla Un#i birincisi sn $alib 'l bilr& i#incisi is sn ziyyt verr 7O21 M&ahis d(mn@iliy s&& Clar2 0mirlm"minin34 xal$ dmn%ili# v #in-#durt sbb oldu*una '"r mbahisdn %#indirr# buyurur: 52bahis v dava-daladan %#inin Un#i bu& din $ardalarn bir-birin $ar #inli edib araya nifa$ salr 7O22 Qem#& tvaz"#arl$dan o #s dm vura bilr #i& tvaz"#arl$ onun mlini& davrann& dan*n bsbtn hat etsin bhsiz& ha$sz oldu*unu bil-bil s"zn isbat etm# %n inad#arl$ edib fi#rini xal$a zorla $bul etdirn xsd t#bbrl# xislti stn 'lir v onu mbahisnin acnaca$l& xoa'lmz nticlrin trf sr#lyir 1abel
O2B O21

+>hcl-bla*/: <eyzl islam: hi#mt TCFA +Cames-sadat/: c 2 W s 2@F O22 +Isuli-.afi/ ?? cW s CBB W hdis T1 C@O

insanlarla davrann da "zn $rurlu a)aran xs tvaz"#arl$ iddiasn ed bilmz !el xslr xal$ arasnda sevilmir& nticd 3$iyamt 'n4 t#bbrllrl bir yerd olaca$lar 32hr aya*na 'lc#lr4 Mstsna hallar2 Tvaz"#arl*n fziltli siftlrdn olmasna baxmayara$& hr yerd tvaz"#arl$ bynilmir Un#i bzi hallarda tvaz"#arl*n "znn mnfi tsirlri ola bilr !una '"r d hyatmzda el hallara rast 'liri# #i& burada tvaz"#ar olma$ $ada*an olunmudur !unlardan bir ne%sini $eyd ediri# $.&&rl (Ds !ar(+s+nda tvaz-.arl+! T#bbr rzil siftlrdn olub b"y# 'nahlardan hesab olunur !una '"r d t#bbrl xslr $arsnda tvaz"#ar olma$ bynilmir Un#i t#bbrl insan $arsnda tvaz"#ar olma$ onun bel bir m"v$e tutmasn tsdi$lm#dir 1albu#i (llah-tala t#bbrl xslri sevmir 9mam :adi$34 buyurur: 5(llah-tala hzrti Qavuda vhy '"ndrib buyurdu: 5Ly Qavud= (llah dr'ahna n yax adamlarn tvaz"#arlar oldu*u #imi& n uza$ adamlar da t#bbrl xslrdir 7O2C 6na '"r buyurmular #i& t#bbrly $ar t#bbrl olun& $oy onun t#bbr snb xal$ arasnda #i%ilsin 8ey*mbr3s4 buyurmudur: 52nim mmtimin tvaz"#arlarna $ar tvaz"#ar olun T#bbrl xslrl rastlad$da siz d onlara $ar t#bbrl olun Un#i bel rftar onlarn t#bbrnn )ozulmasna sbb olar 7O2A <ar d-vlt Datirin tvaz-.arl+!2 Tvaz"#arl*n bynilmdiyi m$amlardan biri d d"vltlilr $ar varna '"r tvaz"#arl$ etm#dir 0'r bir #s zn'in $arsnda yalnz onun var d"vltin '"r tvaz"#arl$ edrs& imannn bn"vrsi laxlayr Q"vltlinin f$ir-f$raya $ar tvaz"#arl* is bunun #sin olara$ %ox bynilmidir 1zrti 0li34 bu ha$da buyurur: 5(llah savabn $azanma$ %n d"vltlilrin #asblar $arsnda tvaz"#ar olmalar n $dr '"zldirN= (llaha arxalanma$ %n
O2C O2A

+0lcvahirus-snniyy/: s JO +Cames-sadat/: !eyrut nri: ? cW s CJCM ,zali +Lhyan-lumid din/ !eyrut nri: ??? cW s CA1 COB

#asblarn d"vltlilr $arsnda t#bbrl olmalar is ondan da '"zldir 7O2F 5 Q"vltlinin yanna 'edib varna '"r ona boyun ynin dininin %dn i#isi ldn 'edr 7O2J +T"vrat/da da buyurulur: 5Q"vltin '"r d"vltlinin $arsnda tvaz"#ar olann dininin %dn i#isi mhv olar 7O2K Kafirlr !ar(+s+nda tvaz-.arl+!: Tvaz"#arl*n mstsna hallarndan biri d #afirlr $arsnda boyun ymm#dir 2"minlr #afirlrO2@ $arsnda boyun ymmli& "zlrini el a)armaldrlar #i& #afirlr onlara ehtiramla yanasnlar 2"minlr yalnz v yalnz m"minlr $ar tvaz"#ar& #afirlr $ar t#bbrl olmaldrlar +,urani-.rim/d buyurulur: 9hmmd Allahn L1ym$ridir" #nunla $irli/d olanlar (m0minlr) /afirlr qar srt% $ir*$irin (0z aralarnda) is mrhmtlidirlr" 7n onlar (namaz vaxt) r/u 1dn% s dy qa!anan% Allahdan riza v ltf dilyn g0rrsn" #nlarn lamti zlrind olan s d niansidir" :u onlarn B0vratda/ vsfidir" Gn ild is onlar 1l $ir /in $nzdilirlr /i% o artq rtisini z 8xartm% onu $slyi$ ana*qvvt gtirmi% o da m0h/mlni$ g0vdsi stn qalxaraq /in8ilri h1yran qoymudur" (Allahn $u t$ihi) /afirlri qz$lndirm/ 8ndr" #nlardan iman gtiri$ yax mllr 1dnlr Allah mfirt v $0y/ m/afat vd $uyurmudur!& ('9mthin) * F+)" @y iman gtirnlr! 7izdn hr /s dinindn d0ns% ($ilsin /i) Allah (onun y1rin) 1l $ir tayfa gtirr /i% (Allah) onlar% onlar da
O2F

+!iharl-nvar/ HDD?? cW s 12CM +>hcl-bla*/ :bhi :aleh: 1i#mt TABJ O2J +>hcl-bla*/ <eyzl 9slam: 1i#mt T21O O2K 0lcvahirus-snniyy: s JJ O2@ ,eyd etm# lazmdr #i& burada #afirlr dedi#d& islama $ar )ozucu tbli*lr a)aran& mslmanlarla mharib edn& onlara $ar dmn mnasibt bslyn #afirlr nzrd tutulur (mma mslmanlarla slh ba*layb dostlu$ la$lri $uranlara $ar smimi v mehriban olma*n he% bir eybi yoxdur (llah-tala buyurur: 5(llah din yolunda sizinl vurumayan v sizi yurdunuzdan %xartmayan #imslr yaxl$ etmyi v onlarla daltl rftar etmyi siz $ada*an etmz (llah daltli olanlar sevr=7 3+2mthin/ - @4 CO1

(Allah) s1vrlr" #nlar m0minlr qar mlayim% /afirlr qar is srt olar% Allah yolunda vuruar v h18 /sin tnsindn qorxmazlar" :u% Allahn ltfdr% onu istdiyin v1rr" Allah (ltf il) g1nidir% (#% hr 1yi) $ilndir!& ('9aid) * ?=)" <asi$ v namaz tr# edn xslrin $arsnda tvaz"#arl$ rab i%n& slm yeyn& namaz tr# edn v s bu #imi fasi$ mllr $uranan xslr $ar tvaz"#arl$ mstsna hallardandr& yni bynilmir Qinimizd '"stri verilir #i& bel xslrl onlar yenidn 'nah iltmy s"v$ edn trzd 3yuma$l$la4 davranma$ olmaz 6na '"r d dinimizd onlara salam verm# bel )islnilir Bhsin Dlassi !ir s"zl& tvaz"#arl$ o zaman bynilir #i& ali m$sdlrdn $ida alb (llaha xatir v (llah yolunda olsun Slu Garadann rizas %n tvaz"#arl$ olmazsa& bu& zillt v al%a$l$ saylr 2"min v '"zl xla$a mali# olan xs is "zn al%a$l$ 'tirmz !una sasn& tyin olunmu %r%ivdn %xma$ xla$i msllrd dz'n deyildir

M?#DJ%A$

CO2

1 2$ddim 2 Yiri C ? fsil Pzn v (llah dr# etm 3mrifti nfs4 A ?? fsil ,fltdn aylma$ v msuliyyt dama$ F ??? fsil Datrlama J ?E fsil Tf##r v dnc K E fsil 2hbbt v nifrt 3Tvlla v Tbrra4 @ E? fsil rit h"#mlrindn xbrdar olma$ O E?? fsil :da$tli yolda se%ib& 'nah#ar 3)is4 adamlardan uza$lama$ 1B E??? fsil 1aram mllrdn %#inm# 11 ?D fsil T"vb v isti*far 12 D fsil Eacib mllrin yerin yetirilmsi mllrin is tr# olunmas 1A D?? fsil 2rabi& mra$ib& mhasib v ma$ib 1F D??? fsil >iyyt& ixlas v ir#& riya v nifa$dan %#inm 1J D?E fsil ;ahidli# v nfsl cihad 1K DE fsil >izam-intizam v vaxt b"l's 1@ DE? fsil <rstdn istifad 1O DE?? fsil 9nsanlara xidmt 2B DE??? fsil (llaha tv##l 21 D?D fsil Y"zl rftar v xo davran
COC

C 2B 2J C2 CJ C@ A2 F2 FA FJ 1@B 1@J 1O2 1O@ 21@ 2FJ 2JA 2J@ 2K2 2O2 CBA

1C D? fs9l 2sthb mllrin yerin yerin yetirilmsi& m#ruh

22 DD fsil 3;"hd4 8rhiz 2C DD? fsil ,nat 2A DD?? fsil Qini v ictimai $anunlara riayt

CFJ CJ2 C@2

COA