Ay’a Gidifl ABD ile SSCB aras›nda 1961’de bafllayan

“Ay yar›fl›” tam 98 ay sürdü. Yar›fl›n bafl›nda her

iki ülkenin de uzay konusundaki deneyimleri ve
bilgi birikimleri çok azd›. ‹ki taraf›n da bir uzay
arac›n› Ay’a götürecek güçte roketi yoktu; hatta
Apollo 11, sorunsuz bir yol-
culuktan sonra Ay’›n böylesi bir uzay arac›n›n nas›l bir fley olaca¤›na iliflkin bir düflüncesi de
çevresinde elips fleklindeki ilk
Dünya
yörüngesine girdi (1). Bu yoktu; Ay hakk›ndaki bilgileri çok azd› ve daha hiç bir insan uzaya bile
yörüngede iki tur döndükten
sonra küçük yönlendirme
ç›kmam›flt›. Ancak bu 98 ay içinde, iki ülke de tam bir seferberlik
roketlerini kullanarak yörün- havas› içinde tüm eksiklerini bir bir giderdi: Uzay araçlar›n› tasarlad› ve
gesini dairesellefltirdi (2).
Kartal, içinde Neil Armstrong yapt›, güçlü roketler üretti, astronot ve kozmonotlar›n› e¤itti ve uzaya
ve Edwin Aldrin oldu¤u halde
Columbia’dan ayr›ld› (3) ve ç›kartt›, Ay’a 40’a yak›n insans›z uzay arac› gönderdi ve bunlar
inifle geçti (4). ‹lk olarak daha
alçak bir yörüngeye indi (5). sayesinde Ay’a iliflkin eksik bilgilerini tamamlad›. Sonunda 20 Temmuz
Roketlerini ateflleyen Kartal,
iniflini h›zland›rd› (6) ve 69
1969’da insano¤lu, 384 000 km ötedeki Ay’a ayak bast›. Yar›fl› kaza-
dakika sonra Ay’da Sükunet nan ABD oldu ama yar›fl her iki taraf› da uzay çal›flmalar› alan›nda
Denizi olarak adland›r›lan
genifl düzlü¤e indi (7). dünyan›n öteki uluslar›n›n çok ötesine tafl›d›.

F›rlat›ld›ktan yaklafl›k 76 saat sonra Ay’›n yörüngesine giren Apollo 11, iki bölümden olufluyor-
du: Komuta ve Servis Modüllerini içeren Columbia ile Ay Modülü Kartal. Yörüngeye girdikten
k›sa bir süre sonra Kartal, Columbia’dan ayr›ld›. Kartal’da Neil Armstrong ve Edwin Aldrin Astronotlar›n, Dünya’dakinin yaklafl›k alt›da biri olan Ay’›n kütleçekimine al›flmalar› uzun sürmedi.
bulunuyordu. Üçüncü astronot Michael Collins Columbia’da kalm›flt›. Kartal 69 dakika sürecek Hemen bilimsel çal›flmalara girifltiler çünkü yaflam destek sistemlerindeki oksijen onlara ancak dört saat
inifline bafllad›. Bu s›rada Columbia da Ay’›n çevresinde dönüyordu. Kartal, 20 Temmuz yetecek kadard›. Ay’›n yüzeyine iki bilimsel ayg›t b›rakt›lar: Çok duyarl› bir sismograf ve bir “süper ayna”.
1969’da Türkiye saatiyle 23:17’de Ay’›n yüzeyine çok baflar›l› bir inifl yapt›. ‹niflten sonra Bunlar›n yan› s›ra bir de günefl rüzgâr›n› saptayacak bir deney yapt›lar. Aldrin’in yüzeye dikti¤i
astronotlar oksijenlerini ve kalk›fl sistemlerini kontrol ettiler; Ay’›n yüzeyinde yapacaklar› bilim- alüminyum folyodan bayrak, 75 dakika boyunca günefl ›fl›nlar›n›n etkisi alt›nda kald› ve günefl rüzgâr›
sel çal›flmalar için haz›rl›klara bafllad›lar. Bu haz›rl›klar tam 6,5 saat sürdü. “toplad›”. Bu deneyden elde edilen bilgiler Günefl Sistemi’nin oluflumuna ›fl›k tuttu.
Sonra Armstrong, s›rt›nda Ay yürüyüflü için özel olarak haz›rlanm›fl
elbisesi oldu¤u halde Kartal’dan ç›kt›. Merdivenden a¤›r a¤›r
indi ve Ay yüzeyine ilk ad›m›n› atarken flu tarihsel sözler
döküldü a¤z›ndan: “Bir insan
için küçük bir ad›m, insanl›k
için dev bir s›çrama”.

NASA’n›n Apollo Projesi’nde

gelifltirdi¤i dört aflamal› ve 111 m
boyundaki Saturn V roketi,
ABD’nin elindeki en güçlü roketti.
Saturn V’in yarat›c›s›, II. Dünya
Savafl›’ndaki V2 roketlerini
gelifltiren Wernher von Braun ve
ekibiydi. 2900 tonluk dev roketin
yaln›zca 46,7 tonunu uzay arac›
oluflturuyordu. Apollo 11’i tafl›yan
Saturn V, 16 Temmuz 1969’da,
Türkiye saatiyle 16:32’de
Florida’daki Kennedy Uzay Üssü’n-
den f›rlat›ld›.

AsiaSat 3/HGS-1*
Lunar Orbiter 3

Lunar Orbiter 4
Lunar Orbiter 5
Lunar Orbiter 1

Lunar Orbiter 2

Lunar Prospector
AsiaSat 3/HGS-1
Surveyor 7
Surveyor 3

Surveyor 5
Surveyor 6
Surveyor 1

Apollo 10

Apollo 11

Apollo 12

Apollo 13

Apollo 14
Apollo 15

Apollo 16
Apollo 17
Ranger 1
Ranger 2

Ranger 3
Ranger 4
Ranger 5

Ranger 6
Ranger 7

Ranger
Ranger

Apollo 8

Lunar-A*
Pioner 4

Luna 14

Luna 15

Luna 16

Luna 17

Luna 18
Luna 19

Luna 20

Luna 21

Luna 22
Luna 23

Luna 24
Luna 10

Luna 11
Luna 12

Luna 13
Zond

Zond 5
Zond 6

Zond 7

Zond 8

Selene*
Luna 1

Luna 2
Luna 3

Luna 4

Luna
Luna

Luna
Luna 8

Luna 9

Hiten
8
9
5
6
3
7

1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
* Gönderilmesi planlanan uzay araçlar›
 Ay’dan Dönüfl
ABD ve SSCB, Ay yar›fl› boyunca 40 dolay›nda insans›z uzay arac›n› Ay’a gönderdi.
Bunlar›n ancak yar›ya yak›n› baflar›l› oldu. Yanda, Ay’a gönderilen ABD ve SSCB uzay
araçlar›n›n indi¤i yerler görülüyor. Apollo 11’den önce Ay’a indirilen bu insans›z
uzay araçlar› sayesinde Ay’›n yüzeyine iliflkin çok önemli bilgiler elde edildi.
Bu bilgiler, Apollo 11’in iniflinde kullan›ld›. Amerikal›lar Apollo 11’den sonra da Ay’a
insanl› uzay araçlar› gönderdiler ve Ay’da bilimsel çal›flmalar yürüttüler. Öte yandan
Ay yar›fl›ndaki ikinci taraf SSCB, Ay’a insan indirmek yerine, robot araçlar indirmeyi
ye¤ledi. Bunlar yerdeki kontrol
merkezindeki bir ekip taraf›ndan
uzaktan yönlendiriliyordu. Bu araçlar-
dan baz›lar› da toplad›klar› örneklerle
Dünya’ya döndüler.

Astronotlar Ay’›n yüzeyinde bilimsel Ay yüzeyinde yaklafl›k

ayg›tlardan baflka fleyler de b›rakt›lar:
Apollo 1’in yer denemeleri s›ras›nda yaflamlar›n›
kaybeden astronotlar Gus Grissom, Ed White ve
Roger Chaffee için bir an› plaketiyle, uzay
çal›flmalar› s›ras›nda yaflamlar›n› yitiren Sovyet koz-
monotlar Yuri Gagarin ve Viladimir Komarov ad›na
birer madalya. Ayr›ca Ay’da yürürken s›rtlar›nda
tafl›d›klar› ama art›k gereksiz yere a¤›rl›k yapacak
yaflam destek sistemleri, a¤›rl›kl› çizmeler vs Ay’da
b›rak›ld›. Astronotlar Kartal’a binip kalk›fl roketleri-
ni atefllediler. Kartal’›n inifl düzene¤i de Ay
yüzeyinde kald›. Kartal, yörüngede kendisini
bekleyen Columbia’yla buluflmaya gidiyordu.
Columbia’daki Michael Collins Kartal’›n yavafl
yavafl yaklaflmas›n› görüntüledi. Önce ufukta bir
nokta gibi beliren Ay modülü yaklaflt›kça büyüyor-
du. Sonra her iki araçtaki deneyimli astronotlar
sayesinde çok kolay bir kenetlenme gerçeklefltirildi.
2 saat 20 dakika kalan
Armstrong ve Aldrin kaya
ve toprak örnekleri
toplad›ktan ve öteki bilim-
sel çal›flmalar›n› tamam- Dünya
lad›ktan sonra Kartal’a
döndüler. Kalk›fl için
gerekli haz›rl›klar› yapt›lar
ve Kartal’›n kalk›fl roket-
lerini atefllediler. Kartal
havaland› (1). Bu s›rada Michael Collins’in kontrolündeki yörünge modülü
Columbia, onu 110 km yüksekteki yörüngesinde bekliyordu (mavi). Kartal, ilk
baflta elips fleklinde olan yörüngesini dairesellefltirdi (2) ve h›zla Columbia’n›n
yörüngesine yükseldi (3). ‹ki modül bulufltu (4) ve astronotlar›n manevralar›yla
kenetlenme gerçeklefltirildi (5). Kartal ve Columbia birleflik halde Ay’›n
çevresinde bir tur döndü. Bu s›rada Kartal’daki iki astronot Columbia’ya geçti.
Sonra Kartal, Ay’›n yörüngesinde b›rak›ld›. Columbia’n›n roketleri atefllendi ve
yaklafl›k olarak altm›fl saat sürecek Dünya’ya dönüfl yolculu¤u bafllad› (6). Dönüfl
yolculu¤u da t›pk› gelifl yolculu¤u gibi sorunsuz geçti.

Ay’dan Dünya’n›n yükselifli. Apollo 11’den gönderilen bu tür foto¤raflar sayesinde insanlar
ilk kez üzerinde yaflad›klar› dünyan›n, uzay›n engin, siyah bofllu¤unda “mavi-beyaz” bir
gezegen oldu¤unu görmüfltür. Bu foto¤raflar›n dünyay› korumaya yönelik küresel bir bil-
TÜB‹TAK

incin do¤mas›nda önemli bir yeri olmufltur.

3 8 0 . S A Y I N I N E K ‹ D ‹ R