UNIVERZITET U ISTONOM SARAJEVU

SAOBRAAJNI FAKULTET
DOBOJ

MASTER STUDIJ: DRUMSKI SAOBRAAJ

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U SAOBRAAJU

STATISTIKA ANALIZA EKSPERIMENTA

-IZRADA MAINSKOG DIJELA

SEMINARSKI RAD

PREDMETNI PROFESOR:

STUDENT:

dr Ranko BOIKOVI, van. prof.

Dragan KRI dipl. in. saobr.

ASISTENT:
Darko DRAGI, master saobraaja

BROJ INDEKSA: 60-II/11

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

DOBOJ, mart 2012.

SADRAJ
ZADATAK...............................................................................................................................3
1. KRATAK OSVRT NA TEORIJU MODELIRANJA EKSPERIMENATA.....................5
2. PLAN EKSPERIMENTA......................................................................................................6
3. ANALIZA VARIJANSI PODATAKA..................................................................................8
4. REGRESIONA I KORELACIONA ANALIZA..................................................................9
5. OSTALI GRAFIKONI...........................................................................................................13
6. ZAKLJUNA RAZMATRANJA.........................................................................................16
LITERATURA........................................................................................................................17

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

ZADATAK
SAOBRAAJNI FAKULTET DOBOJ
MASTER STUDIJE,
KOL. 2011/2012

SEMINARSKI RAD
MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U SAOBRAAJU:
1. Izvriti statistiku analizu eksperimenta:
Tabela daje vrijeme potrebno za izradu mainskog dijela koji se moe izraivati na 4 maine i
izruje ga 3 radnika sa razliitim vjetinama. Na svakoj maini je svaki radni izraivao po 4
dijela:
Maina 1

Radnik 1

Radnik 2

Radnik 3

Maina 2

Maina 3

Maina 4

109

100

110

111

108

98

110

118

110

120

115

115

109

100

108

120

110

111

110

100

111

97

114

111

112

99

111

115

109

100

112

120

116

117

112

100

114

110

120

127

114

100

115

110

119

121

117

119

ZADATAK:
-

KRATAK OSVRT NA TEORIJU MODELIRANJA EKSPERIMENATA

FORMIRATI PLAN EKSPERIMENTA,
IZVRITI ANALIZU VARIJASE PODATAKA,
IZVRITI REGRESIONU I KORELACIONU ANALIZU
IZVRITI STATISTIKA ZAKLJUIVANJA NA OSNOVAMA F I p
VRIJEDNOSTI.
PRIKAZATI GRAFIKONE I KOMENTARISATI.

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

LITERATURA:
CD sa pripadajuom literaturom
Napomena:
Rad mora biti uraen u elektronskoj formi, odtampan i ukorien. Potrebne slike i
grafikoni moraju biti nacrtani ili skenirani. Predaje se jedan rad i CD koja sadri
rad u word formatu. Rad se moe uputiti i na e-mail: darkosfd@gmail.com.
Font: Times New Roman, latinica, normal, paragraf: spacing before and after 3, line
spacing single, visine 12, sa marginama: gornja 20, donja 15, leva 25, desna 20. U
hederu mora biti napisana oblast koja se obrauje, italic 10, poravnata sa desne
strane i ostraniena u gornjem desnom uglu.
Rad se brani usmeno i uslov je za izlazak na ispit.
Doboj, 24.01.2012.godine
STUDENT MASTER STUDIJA:
Dragan Kri, dipl.ing.saob.
______________________________

PREDMETNI NASTAVNIK:
dr Ranko Boikovi

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

1.

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

KRATAK OSVRT NA TEORIJU MODELIRANJA EKSPERIMENATA

Eksperiment je nauno projektovan (postavljen) opit, koji obuhvata sistem operacija,

algoritama i eksperimentalnih tehnika, radi ispitivanja (istraivanja) datog objekta pod tano
utvrenim reimima i uslovima pri kojima se, kada se oni ponavljaju, dobijaju uvijek isti ili
dovoljno bliski rezultati ispitivanja.1
Plan eksperimenta predstavlja skup svih eksperimentalnih ili mjernih taaka (u obuhvaenoj
eksperimentalnoj oblast) koji se moe izraziti matricom plana pod pretpostavkom da je za svaku
nezavisnu promjenljivu veliinu faktor xi (i=1,k) uzet isti broj tretmana ili nivoa promjene N.
Prilikom provoenja eksperimenta mora se voditi rauna o signifikantnosti, tj. preciznosti
podataka vezanih za p vrijednost (interval povjerenja u ispitivanju).
Usko vezana za eksperiment je i regresiona analiza, odnosno uspostavljanje veza izmeu
faktora. Odreivanje koeficijenta regresije radi se metodom najmanjih kvadrata. Samim tim
razlikuju se koeficijent determinacije i alineacije. Koeficijent determinacije se obiljeava sa r i
predstavlja odnos objanjenog dijela varijacije i ukupnog dijela varijacije. Koeficijent alineacije
se dobije ka da se od jedinice oduzme odnos neobjanjenog dijela varijacije i ukupnog dijela
varijacije. Takoe postoji i koeficijent korelacije izmeu faktora koji predstavlja jakost veze
izmeu faktora i obiljeava se sa r.
Kada se govori o pravilima zakljuivanja ono se vri na osnovu postavljenih hipoteza o
jednakosti aritmetikih sredina (shodno broju replikacija) ili po jednakosti standardnih
devijacija . Pomou statistike F testa se zakljuuje ako je F proraunato vee od F kritinog iz
tabele nulta hipoteza se odbacuje. Statistikom zakljuivanja pomou p vrijednosti (p=), vri se
ako je p manje od tada se nulta hipoteza odbacuje. 2 Vrijednost p se dobija na osnovu intervala
povjerenja ili iz tabele.
Teorija eksperimenata obuhvata :
Metode projektovanja eksperimenata ( matrica eksperimentalnih planova, reima i
uslova eksperimenata, organizacije eksperimentalnog procesa i dr. )
Metode projektovanja nove ili izbora postojee eksperimentalne tehnike ( mernih,
senzorskih i drugih sistema) za realizaciju projektovanih eksperimenata.
Algoritme obrade eksperimentalnih rezultata.
Metodologije postavljanja gnoseoloke slike o datom objektu ili pojavi istraivanja u
zavisnosti od polaznih ciljeva i programa istraivanja.
Eksperiment se koristi u zavrnom stadijumu istraivanja i tada predstavlja kljuni
kriterijum provere istinitosti teorija i hipoteza. Ali eksperiment je istovremeno i metod naune
spoznaje pojava u objektivnom svetu, jer eksperiment predstavlja izvor novih teorijskih saznanja,
postavljenih na osnovu eksperimenta (eksperimentalnih analiza).

Stani, J., (1990.), Metod inenjerskih merenja, Mainski fakultet Beograd, Univerzitet u Beogradu
Boikovi, R., (2012), Modeli, simulacije i animacije u saobraaju, predavanja-master studij, Saobraajni fakultet
Doboj
2

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

2.

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

PLAN EKSPERIMENTA

Prije svega potrebno je postaviti hipoteze, tj. osnovnu ili nultu hipotezu i alternativnu ili
sporednu hipotezu.
1. OSNOVNA HIPOTEZA: H0=1=2
2. ALTERNATIVNA HIPOTEZA: H1= 1 2
Hipoteza H0 predstavlja da faktori djeluju jednako na odzivnu funkciju eksperimenta =>
H0=1=2. To u konkretnom sluaju znai da dodavanje (faktor A) djeluje na odzivnu funkciju
jednako kao i faktor B. Ova hipoteza je ustvari osnovna hipoteza koja se odbacuje ili prihvata u
zavisnosti od proraunatog Fierovog broja koji se poredi sa tablinim, ili u zavisnosti od P
vrijednosti.
Zbog mogunosti odbacivanja nulte ili osnovne hipoteze H0 potrebno je postaviti i
alternativnu hipotezu H1=12 koja oznaava da faktori A i B razliito utiu na odzivnu
funkciju.
Testiranje hipoteza se vri:
- Normalna n(0,1)
- Studentova (t)
- Kvadratna x2

PLAN EKSPERIMENTA
FAKTOR B

FAKTOR A

y11

y12

y13

y14

y21

y22

y23

y24

y31

y32

y33

y34

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

Multilevel Factorial Design

Factors:
Base runs:
Base blocks:

2
12
1

Replicates:
Total runs:
Total blocks:

4
48
1

Number of levels: 3; 4
Design Table
Run
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48

Blk
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

A
1
1
1
1
2
2
2
2
3
3
3
3
1
1
1
1
2
2
2
2
3
3
3
3
1
1
1
1
2
2
2
2
3
3
3
3
1
1
1
1
2
2
2
2
3
3
3
3

B
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4

General Linear Model: Izrada mas. dijela versus Radnik; Masina

Factor
Radnik
Masina

Type
fixed
fixed

Levels
3
4

Values
1; 2; 3
1; 2; 3; 4

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

3. ANALIZA VARIJANSI PODATAKA

Analysis of Variance for Izrada mas. dijela, using Adjusted SS
for Tests
Source
Radnik
Masina
Radnik*Masina
Error
Total

DF
2
3
6
36
47

Seq SS
274,63
470,25
290,38
1284,00
2319,25

Adj SS
274,63
470,25
290,38
1284,00

Adj MS
137,31
156,75
48,40
35,67

F
3,85
4,39
1,36

P
0,031
0,010
0,258

Analiza varijansi podataka daje rezime glavnih efekata i interakcija. Minitab 14 prikazuje i
sekvencijalne sume kvadrata (Seq SS) i prilagoene sume kvadrata (adj SS).
3.1. Analiza faktora A (Radnik)
Stepen slobode rezidualne variajnse se odreuje na osnovu formule: ab(n-1)=36
Stepen slobode faktorske varijanse se odreuje na osnovu formule: a-1=2
Koritenjem tabele 5. Kritine vrijednosti F rasporeda i primjenom interpolacija dobijamo
tablinu vrijednost Fkr.
U ovom primjeru proraunati Fierov broj (podebljano F) je vei od kritinog Fierovog
broja iz tabele: Fpr (3.85) > Fkr (3.29) stoga osnovna hipoteza se odbacuje kao netana i moe se
zakljuiti na osnovu alternativne hipoteze koja se u ovom sluaju uzima u obzir kao tana da
radnik razliito utie na odzivnu funkciju eksperimenta.
3.2. Analiza faktora B (Maina)
Stepen slobode rezidualne variajnse se odreuje na osnovu formule: ab(n-1)=36
Stepen slobode faktorske varijanse se odreuje na osnovu formule: b-1=3
Koritenjem tabele 5. Kritine vrijednosti F rasporeda i primjenom interpolacija dobijamo
tablinu vrijednost (Fkr) za faktor B(maina). Proraunati fierov broj je vei od kritinog
Fierovog broja iz tabele: Fpr (4,39) > Fkr (2,90), stoga se moe zakljuiti da maina razliito
utie naodzivnu funkciju eksperimenta.
3.3. Interakcija faktora AB (Radnik, Maina)
Stepen slobode rezidualne variajnse se odreuje na osnovu formule: ab(n-1)= 36
Stepen slobode faktorske varijanse se odreuje na osnovu formule: (a-1)(b-1)= 6
Koritenjem tabele 5. Kritine vrijednosti F rasporeda i primjenom interpolacija dobijamo
tablinu vrijednost (Fkr) za interakciju faktora AB. Proraunati Fierov broj je manji od
kritinog Fierovog broja iz tabele: Fpr (1,36) < Fkr (2,40), stoga se moe zakljuiti da
interakcija faktora utie na odzivnu funkciju eksperimenta.
3.4 Analiza na osnovu p-vrijednosti
Statistiko odluivanje pomou p- vrijednosti (p) vri se tako to je p manje od . Tada
hipotezu H0 odbacujemo i kaemo daje znaajan uticaj faktora u vremenu izrade mainskog
dijela.
Za faktor A (Radnik) moe se zakljuiti da je 0,031<0,05 (p<). Nulta hipotez se odbacuje.
Za faktor B (Maina) moe se zakljuiti da je 0,010<0,05 (p<). Nulta hipotez se odbacuje.
8

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

4.

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

REGRESIONA I KORELACIONA ANALIZA

Ukoliko se pokae da take eksperimenta lee priblino na pravoj ona se naziva regresiona
prava veliine y u odnosu na x. U optem sluaju je to kriva linija koja se naziva regresiona
kriva.
Regression Analysis: Izrada mas. dijela versus Radnik; Masina
The regression equation is
Izrada mas. dijela = 102 + 2,19 Radnik + 1,72 Masina
Predictor
Constant
Radnik
Masina

Coef
102,458
2,187
1,7167

S = 6,64882

SE Coef
3,324
1,175
0,8584

R-Sq = 14,2%

T
30,82
1,86
2,00

P
0,000
0,069
0,052

R-Sq(adj) = 10,4%

Analysis of Variance
Source
Regression
Residual Error
Total

DF
2
45
47

SS
329,94
1989,31
2319,25

MS
164,97
44,21

F
3,73

P
0,032

The regression equation is

Vrijeme izrade ma . dijela = 118,0 - 11,31 Radnik + 3,375 Radnik**2
S = 6,74063

R-Sq = 11,8%

R-Sq(adj) = 7,9%

Analysis of Variance
Source
Regression
Error
Total

DF
2
45
47

SS
274,62
2044,63
2319,25

MS
137,312
45,436

F
3,02

P
0,059

Sequential Analysis of Variance

Source
Linear
Quadratic

DF
1
1

SS
153,125
121,500

F
3,25
2,67

P
0,078
0,109

The regression equation is

Vrijeme izrade ma . dijela = 116,6 - 8,075 Masina + 1,958 Masina**2
S = 6,59688

R-Sq = 15,6%

R-Sq(adj) = 11,8%

Analysis of Variance
Source
Regression
Error
Total

DF
2
45
47

SS
360,90
1958,35
2319,25

MS
180,450
43,519

F
4,15

P
0,022

Sequential Analysis of Variance

Source
Linear
Quadratic

DF
1
1

SS
176,817
184,083

F
3,80
4,23

P
0,057
0,046

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

Obs
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48

Radnik Masina Izrada mas.

dijela
1
1
109
1
2
110
1
3
108
1
4
110
2
1
110
2
2
110
2
3
111
2
4
114
3
1
116
3
2
112
3
3
114
3
4
120
1
1
100
1
2
111
1
3
98
1
4
118
2
1
111
2
2
100
2
3
97
2
4
111
3
1
117
3
2
100
3
3
110
3
4
127
1
1
110
1
2
115
1
3
109
1
4
108
2
1
112
2
2
111
2
3
109
2
4
112
3
1
114
3
2
115
3
3
119
3
4
117
1
1
120
1
2
115
1
3
100
1
4
120
2
1
99
2
2
115
2
3
100
2
4
120
3
1
100
3
2
110
3
3
121
3
4
119

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

FITS1
109,75
112,75
103,75
114,00
108,00
109,00
104,25
114,25
111,75
109,25
116,00
120,75
109,75
112,75
103,75
114,00
108,00
109,00
104,25
114,25
111,75
109,25
116,00
120,75
109,75
112,75
103,75
114,00
108,00
109,00
104,25
114,25
111,75
109,25
116,00
120,75
109,75
112,75
103,75
114,00
108,00
109,00
104,25
114,25
111,75
109,25
116,00
120,75

RESI1
-0,75
-2,75
4,25
-4,00
2,00
1,00
6,75
-0,25
4,25
2,75
-2,00
-0,75
-9,75
-1,75
-5,75
4,00
3,00
-9,00
-7,25
-3,25
5,25
-9,25
-6,00
6,25
0,25
2,25
5,25
-6,00
4,00
2,00
4,75
-2,25
2,25
5,75
3,00
-3,75
10,25
2,25
-3,75
6,00
-9,00
6,00
-4,25
5,75
-11,75
0,75
5,00
-1,75

SRES1
-0,14501
-0,53171
0,82173
-0,77339
0,38669
0,19335
1,30509
-0,04834
0,82173
0,53171
-0,38669
-0,14501
-1,88514
-0,33836
-1,11175
0,77339
0,58004
-1,74013
-1,40177
-0,62838
1,01507
-1,78846
-1,16008
1,20842
0,04834
0,43503
1,01507
-1,16008
0,77339
0,38669
0,91840
-0,43503
0,43503
1,11175
0,58004
-0,72505
1,98181
0,43503
-0,72505
1,16008
-1,74013
1,16008
-0,82173
1,11175
-2,27183
0,14501
0,96674
-0,33836

10

FITS2
106,362
108,079
109,796
111,512
108,550
110,267
111,983
113,700
110,737
112,454
114,171
115,887
106,362
108,079
109,796
111,512
108,550
110,267
111,983
113,700
110,737
112,454
114,171
115,887
106,362
108,079
109,796
111,512
108,550
110,267
111,983
113,700
110,737
112,454
114,171
115,887
106,362
108,079
109,796
111,512
108,550
110,267
111,983
113,700
110,737
112,454
114,171
115,887

RESI2
SRES2
2,6375 0,41575
1,9208 0,29738
-1,7958 - 0,27803
-1,5125 - 0,23841
1,4500 0,22474
-0,2667 - 0,04062
-0,9833 - 0,14978
0,3000 0,04650
5,2625 0,82952
-0,4542 - 0,07031
-0,1708 - 0,02645
4,1125 0,64825
-6,3625 -1,00291
2,9208 0,45220
-11,7958 - 1,82623
6,4875 1,02262
2,4500 0,37973
-10,2667 -1,56380
-14,9833 - 2,28224
-2,7000 - 0,41848
6,2625 0,98715
-12,4542 - 1,92815
-4,1708 - 0,64573
11,1125 1,75165
3,6375 0,57337
6,9208 1,07148
- 0,7958 - 0,12321
-3,5125 - 0,55367
3,4500 0,53472
0,7333 0,11170
-2,9833 - 0,45442
-1,7000 -0,26348
3,2625 0,51426
2,5458 0,39415
4,8292 0,74765
1,1125 0,17536
13,6375 2,14966
6,9208 1,07148
-9,7958 - 1,51659
8,4875 1,33787
-9,5500 - 1,48016
4,7333 0,72097
-11,9833 - 1,82528
6,3000 0,97644
-10,7375 - 1,69254
-2,4542 - 0,37995
6,8292 1,05729
3,1125 0,49062

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

Normal Probability Plot of the Residuals

(response is Izrada mas. dijela)
99

95
90
80

Percent

70
60
50
40
30
20
10
5

-15

-10

-5

0
Residual

10

15

Grafikon 1. Reziduali (0statci) pri normalnoj vjerovatnoi

Iz datog grafikona vidi se odstupanje od regresione prave odnosno reziduali, to u sutini
predstavlja signifikantnost. U ovom primjeru se radi o tanosti eksperimenta 95%, odnosno
=5%.
U korelacionoj i regresionoj analizi ispituju se meusobne veze pojava koje su u stalnom
kretanju. Neke pojave su posljedica drugih pojava pa se tako dijele na: nezavisno promjenljive
pojave koje su uzrok i na zavisno promjenljive pojave koje su posljedica prvih. Da bi otkrili
uzrone veze izmeu dvije ili vie pojava, moraju se apstrahovati iz optih veza i onda ih
istraiti.
Kod korelacione veze odreenoj vrijednosti nezavisno promjenljive pojave odgovara vie
vrijednosti zavisno promjenljive pojave. Znai, vrijednosti zavisno promjenljive se javljaju sa
izvjesnom vjerovatnoom, to ih svrstava u sluajne promjenljive. Takve veze se nazivaju
empirijske funkcije ili stohastike zavisnosti. to je veza izmeu pojava vra, tj. to na
zavisno promjenljivu manje utiu ostali faktori i sluajnosti koje nisu uzete u obzir pri
pronalaenju veze, utoliko je korelaciona (stohastika) veza blia funkcionalnoj

R-Sq = 14,2%

- Keficijent korelacije

11

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

Residuals Versus the Fitted Values

(response is Izrada mas. dijela)
15
10

Residual

5
0
-5
-10
-15
105,0

107,5

110,0
Fit t ed Value

112,5

115,0

Grafikon 2. Reziduali (ostaci) nasuprot postavljene vrednosti

Histogram of the Residuals

(response is Izrada mas. dijela)
10

Frequency

-12

-6

0
Residual

Grafikon 3. Histogram reziduala

12

12

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

Residuals Versus the Order of the Data

(response is Izrada mas. dijela)
15
10

Residual

5
0
-5
-10
-15
1

10

15

20
25
30
Observat ion Order

35

40

45

Grafikon 4. Reziduali u odnosu na poredak podataka

5.

OSTALI GRAFIKONI
Surface Plot of I zrada mas. dijela vs Radnik; Masina

130

I zr ada mas. dij ela

120
110
100
3

1
2
Masina

Radnik

Grafikon 5. Surface plot

Ovaj grafikon prikazuje trodimenzionalni pogled na povrinu. Iako je koristan za

uspostavljanje poeljne vrednosti odgovora i radnih uslova, povrine parcele moe pruiti jasniju
sliku odgovora povrine.
Grafikon trodimenzionalnog pogleda prikazuje izrada mainskog dijela u odnosu na dva
faktora koja su najuticajnija na navedenu odzivnu funkciju, a to je prije svega faktor A radnik i
faktor B - maina. Ovaj grafikon se moe rotirati, zaokretati i sl. i to daje mogunost
sagledavanja uticaja faktora na odziv iz raznih uglova.
13

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

I nteraction Plot ( data means) for I zrada mas. dijela

122,5

Radnik
1
2
3

120,0
117,5

Mean

115,0
112,5
110,0
107,5
105,0
1

Masina

Grafikon 6. Interaction plot

Contour Plot of I zrada mas. dijela vs Radnik; Masina

3,0

I zrada mas.
dijela
< 100
100 - 105
105 - 110
110 - 115
115 - 120
120 - 125
> 125

Radnik

2,5

2,0

1,5

1,0
1,0

1,5

2,0

2,5
Masina

3,0

3,5

4,0

Grafikon 7. Konturni plot

Konturni plot prikazuje izradu mainskog dijela u odnosu na dva najuticajnija faktora, a to
su faktor A (radnik) i faktor B (maina). Sa grafikona se vidi kako varira (mijenja se) odzivna
funkcija sa promjenom nivoa ova dva faktora.

14

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

Main Effects Plot ( data means) for I zrada mas. dijela

Radnik

117

Masina

Mean of I zrada mas. dijela

116
115
114
113
112
111
110
109
108
1

Grafikon 8. Main Effect plot

Na ovom grafikonu se uoava uticaj nivoa faktora na odzivnu funkciju tako da postoje
varijacije kada se ide od nivoa 1 do nivoa 3, odnosno ako se posmatra radnik nivo 1 je na 110,
zatim nivo 2 opada na 109 a nivo tri se poveava na 114.5. Kada je u pitanju maina njena
odzivna funkcija je na nivou 110, zatim raste na nivo 2 do 110.5 nakon ega opada na treem
nivou do 108 i pono naglo raste na nivou 4 do 116.5. Na osnovu ega se moe zakljuiti da uticaj
radnika kao i maine varira u zavisnosti od nivoa.

15

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

6.

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

ZAKLJUAK

Ovim eksperimentom koji je izvren u etiri mjerenja ispitivajui djelovanje dva faktora na
odzivnu funkciju dokazano je da faktor A(Radnik) ima razliit uticaj i efekat kada je u pitanju
izrada mainskog dijela, to u praksi i jeste sluaj i to predstavlja sasvim logian rezultat
uzimajui u obzir i drugi faktor B(Maina) koji je bio predmet ispitivanja ovog eksperimenta i
koji takoe razliito utie na odzivnu funkciju.
Uticaj ispitanih faktora je razliit odnosno njihovo djelovanje na izradu mainskog dijela
ima razliite efekte to se potkrepljuje alternativnom hipotezom, jer u ovom sluaju je dokazano
da osnovna hipoteza koja glasi da faktori A(Radnik) i B(Maina) jednako utiu na odzivnu
funkciju eksperimenta nije tana, stoga uzima se u obzir alternativna hipoteza koja je suprotna od
osnovne i ispostavilo se datim rezultatima i tana. To se najbolje moe sagledati ako se pogleda
Fierov broj kao i predstavljeni grafikoni gdje se jasno vidi koliki uticaj ima odreeni faktor na
odzivnu funkciju eksperimenta.

16

SEMINARSKI RAD
SAOBRAAJU

MODELI, SIMULACIJE I ANIMACIJE U

LITERATURA

[1] Boikovi, R., (2012), Modeli, simulacije i animacije u saobraaju, predavanja - master
studij, Saobraajni fakultet Doboj
[2] Stani, J., (1990.), Metod inenjerskih merenja, Mainski fakultet Beograd, Univerzitet u
Beogradu
[3] Softver MINITAB 14

17