!

"#$%&'#(%(# # *&#'+(#",'
-./!0(%(# 1!&#2#/

"#$%&%'( )'#*#+%')
*3456789:;8














Pyetje dhe prgjigjje nga Politika Ekonomike
I prgatiti : Kreshnik Kaiu
Prill 2009
1.sht Ekonomia e Aplikueshme ?
Ekonomia e Aplikueshme sht shkenc ekonomiko-
shoqrore e cila studion rolin e shtetit n zhvillimin
ekonomik
brenda do ekonomie kombtare duke i kushtuar kujdes t
njjt prodhimit , konsumit , shprndarjes dhe prodhimit.
Poashtu studion masat dhe instrumentet q i ndrmerr dhe
aplikon shteti n realizimin e tij n fushn e ekonomis.
2.Si prkufizohet ekonomia e aplikueshme nga disa
autor ?
- Disa autor ekonomin e aplikueshme q e zbaton shteti , e
definojn si aspekti ekonomik i politiks shtetrore
n kuptim t gjer , kurse interaksioni i gjithanshm
faktorve ekonomik , politik dhe shoqror n jetn publike
sht shkak i paraqitjes s prgjithshme t krkess pr
udhheqje efikase dhe adekuat t ekonomis s
aplikueshme.
3.Cilat jan problemet q m s shumti sot e mundojn
shoqrin bashkkohore ?
- Problemet q m s shumti e mundojn sot shoqrin
bashkkohore konsiderohen : inflacioni , papunsia ,
shpenzimet pr armatim , deficiti buxhetor , varfria dhe
pabarazia , ndotja e ambientit , rregullativa shtetrore e
biznesit etj.
4. Cilat shtje konsiderohen si objekt i studimit t
ekonomis s aplikueshme ?
1) problemet ekonomike , politike , juridike dhe sociale q i
shtron shoqria ,
2) mnyra si realizohen detyrat nga ana e subjekteve
shtetrore ,
3) mjetet t cilat i prdor shteti n realizimin e detyrave t
shtruara ,
4) sjellja e vendimmarrsve , menaxherve , puntorve ,
konsumatorve dhe posaqrisht e shtetit dhe organeve tjera
shtetrore n caktimin dhe realizimin e qllimeve t
dshiruara,
5) ndikimi i rregullativs shtetrore , kredito-monetare ,
buxhetore-tatimore , thjesht ndikimi administrativ n
rrjedhat ekonomike , n drejtim pozitiv apo negativ, etj.
5. Qllimet kryesore ekonomiko-sociale ?
Qllimet kryesore ekonomiko-sociale jan :
1 shtimi , rritja ekonomike e prodhimit t t mirave
materiale dhe shrbimeve n sasi dhe cilsi ,
www.e-Libraria.com
respektivisht nivel m t lart t jetess ,
2 riprodhim i popullsis ( shtimi demografik ) i
prcjellur me nivel m t lart t punsimit , arsimimit
, shndetsis dhe aftsive inventive ,
3 Afarizm efikas ekonomik ,
4 Nivel stabil t mimeve ,
5 Liri ekonomike ,
6 Ndarje e drejt e t ardhurs etj.
6. Thekso doktrinat m kryesore pas s cilave jan
rreshtuar numr i madh i autorve dhe spjego
rndsin e tyre ?
Doktrinat kryesore q kan rreshtuar numrin m t madh
t teoricientve , ekonomistve dhe shkenctarve jan
7 Doktrina Liberale dhe
8 Doktrina intervencioniste .
Themelues dhe prkrahs t doktrins liberale jan :
Adam Smith dhe David Rikardo .
Karakteristikat e ksaj doktrine jan :
a) mosndrhyrja e shtetit n ekonomi ,
b) shteti duart sa m larg nga ekonomia ,
c) veprimi i konkurencs s lir n ekonomi ,
respektivisht veprimi i ligjit t tregut ,
d) Smithi ishte ithtar i ekonomis liberale n ekonomin
e lir vepron nj dor e padukshme.
Smithi konstatonte se individin dhe kapitalistin pr tu
marr me aktivitet ekonomik e nxisin gjasht motive :
egoizmi , afiniteti , dshira pr liri , ndjenja pr korrektsi
, shprehia e puns dhe afiniteti pr tregti.
M von dalin grupe t reja q me t madhe prkrahnin
kt ide si grupi i viteve t 60-ta t cilt krkonin
definimin e prons dhe kufizimin sa m t madh t shtetit ,
grupi i viteve t 70-ta t njohur me emrin neoklasikt t
cilit ishin kundr politiks aktive shtetrore n ekonomi
dhe grupi i viteve t 80-ta t cilt ishin nn ndikimin e
teoris neoklasike dhe t cilt prfaqsoheshin nga
ekonomist e prfaqsues me nam t Universiteteve m
me renome botrore.
Themelues i doktrins internencioniste sht
mendimtari dhe ekonomisti Xhon Mejnard Kenjzi.
Pr dallim nga Smithi , Kenjzi ishte pr ndrhyrjen e
shtetit n ekonomi dhe shptimin e sistemit kapitalist e
shihte me ndrhyrjen e shtetit.Me idet e tij ka bindur
burrshtetas t ndryshm si : ishkryetarin amerikan
Ruzvelt n kohn n t ciln SHBA-ja ishte rrezikuar nga
kriza e vitit 1929-33 q t pranoj konceptin pr
themelimin e sistemit monetar ndrkombtar i cili m
www.e-Libraria.com
von u emrua si Fondi Monetar Ndrkombtar.
Karakteristikat e teoris kenjziane jan :
9 Kenjzi ka vrtetuar se nuk duhet t mbshtetemi n
dorn e padukshme , respektivisht n mekanizmin e
fshehur i cili supozohet se vetvetiu krijon nj harmoni
ekonomike dhe sjell prmirsimin e gjendjes
ekonomike ,
10 Teoria e prgjithshme e Kenjzit ka vrtetuar se
intervenimi shtetror sht e vetmja forc e cila mund
t ket sukses n luft kundr krizs dhe recesionit ,
nxitjen e zhvillimit ekonomik dhe shtimin e punsimit
,
11 Shteti duhet vendosmrisht , sa m shpejt dhe me
menuri t intervenoj para s gjithash me forcn e tij
ekonomike , politikn fiskale dhe tatimore , dhe
12 Kenjzi n vend t dors s padukshme rekomandon
dorn publike , respektivisht dorn e ngritur lart.
Edhe kjo teori prcillet nga nj numr i madh
prkrahsish duke filluar nga ata t viteve t 60-ta t
njohur si neokenjziant , ata t viteve t 70-ta t cilve
u prinin prfaqsues universitetesh , dhe ata t viteve
t 80-ta t cilt konsiderojn q ekonomin
bashkkohore nuk duhet lshuar forcave
vetrregulluese,e aq m pak atyre forcave t verbta.
7.Si definohet sistemi ekonomiko-social ?
Sistemin ekonomiko social e shprehim n kuptim t
serive t gjra q e karakterizojn :
prona , prpunimi dhe shfrytzimi i informatave ,procesi i
marrjes s vendimeve dhe rregullat e sjelljes.
8.Thekso disa nga mendimet e autorve t ndryshm
rreth sistemeve ekonomiko-sociale ?
Shumica e teoricientve dhe ekonomistve q mirren me
probleme ekonomike , e posaqrisht me problemin e
sistemeve ekonomiko-sociale theksojn se gjat aplikimit
praktik t tyre n kushtet bashkkohore , patjetr duhet
pasur parasysh n mnyr permanente shum rrethana
dhe specifika, si nivelin e zhvillimit ekonomik dhe
teknologjik , strukturn ekonomiko-sociale , vetit
kulturore dhe historike, traditat bile edhe religjionin e disa
shteteve dhe regjioneve.
9.Thekso teorit m bashkkohore t cilat po zn
vend n zhvillimin e sistemeve ekonomiko-sociale
bashkkohore?
N mesin e transformimeve t sistemeve ekonomiko-
sociale vmendje t posaqme meritojn :
www.e-Libraria.com
13 Teoria e re e sistemit ekonomiko-social dhe aplikimi i
saj ,
14 Teoria e kapitalizmit kolektiv dhe
15 Teoria e konvergjimit t kapitalizmit bashkkohor dhe
socializmit.
10.Nga ka sht e lidhur dhe ku mbshtetet teoria e
re e sistemit ekonomiko-social ?
Teoria e re sht e lidhur me paraqitjen dhe ndikimin e tri
revolucioneve teknologjiko-shkencore:
16 revolucionit automatiko-kibernetik ,
17 revolucionit ushtarako-teknologjik , dhe
18 revolucionit social.
Kjo teori mbshtetet n pikpamjet e shoqris s
zhvilluar industriale, ku automatika , informatika dhe
teknologjia ushtrojn nj revolucion t veqant n
proceset bashkkohore t prodhimit duke liruar nga
procesi i prodhimit domosdoshmrin e prezencs s
puntorve n prodhim , pra ku procesi i prodhimit
shndrrohet n nj proces vetrregullativ d.m.th. nj
menaxhim vetrregullativ i prodhimit.
11.ka paraqet teoria e kapitalizmit kolektiv ?
Kjo teori thekson se jan ndryshuar kushtet dhe rrethanat
themelore t mardhnieve pronsore.Nuk ekziston
kapitalizm i llojit q ka funksionuar m par, por po
ngritet nj sistem i ri ekonomiko-social i ashtuquajtur
sistemi i ekonomis korporative i cili dallon nga sistemet
e mparshme, tani kapitalizmi privat sht shndrruar n
kapitalizm kolektiv.
Teoria e kapitalizmit kolektiv dhe e revolucionit
korporativ sht e lidhur me emrin e autorve Minz dhe
Berles t cilt nisen nga kto konstatime :
a) nga diferencimi i prons aksionare ,
b) nga ndarja e prons nga kontrolla, dhe
c) nga shprndarja e aksioneve n mes t numrit t madh
t aksionarve.
12.ka paraqet teoria e konvergjimit t kapitalizmit
bashkkohor dhe socializmit ?
Teoria e konvergjimit t kapitalizmit bashkkohor dhe
socializmit niset nga konstatimi se kapitalizmi dhe
socializmi pr shkak t ndikimit t progresit shkencor-
teknologjik po i humbin dallimet dhe kundrthniet n
mes tyre , dhe po fitojn veti t prbashkta , po vjen deri
te formimi i t ashtuquajturs shoqris s prbashkt
industriale , respektivisht deri te sistemi ekonomiko-
social integral.
Vetit e saja jan : nnvizohen ngjajshmrit e t dy
www.e-Libraria.com
sistemeve , kapitalizmi po fiton gjithnj e m shum veti
t socializmit , ndrsa socializmi po fiton gjithnj e m
shum veti t kapitalizmit , zhvillimet tekonologjike q
po ndodhin n t dyja sistemet po krijojn shoqrin e re-
shoqrin e tipit t przier.
13.Cilat jan modelet m karakteristike t sistemeve
ekonomiko-sociale ?
1 modeli amerikan ,
2 modeli gjerman ,
3 modeli japonez ,
4 modeli suedez ,
5 modelet e sistemit administrativo-komandues dhe
6 modeli i ish-shteteve socialiste.
14. Thekso karakteristikat e modelit amerikan ?
Modeli amerikan karakterizohet:
1 me aktivitet ndrmarrs t prmbajtur me t cilin
merret pjesa m e madhe e popullsis aktive ,
2 nuk e shtron shtjen e barazis sociale ,
3 ky model sht i bazuar n produktivitet t lart
dhe i orientuar n arritjen e suksesit personal.
15.Thekso karakteristikat e modelit gjerman ?
Modeli gjerman ka kto karakteristika :
1 konsiderohet model i ekonomis sociale t tregut
,
2 shteti aktivisht ndikon n mimet , doganat dhe
normat teknike t produkteve ,
3 modeli funksionon me sintagmn mirqenie pr
t gjith , mirqenie neprmjet gars konkuruese
n treg.
16.Thekso karakteristikat e modelit japonez ?
Modeli japonez karakterizohet?
1 Me temp m t ngadalshm t shtimit t
standardit jetsor t popullsis ( niveli i pagave
sht m i vogl se produktiviteti ,
2 si rezultat i karakteristiks s par mimet
kushtuese t produkteve jan m t ulta , kjo
ndikon q m leht t prballohet konkurenca n
tregjet ndrkombtare , dhe
3 prparsi i ipet interesit shtetror ndaj atij
individual .
17. Thekso karakteristikat e modelit suedez ?
Modeli suedez karakterizohet :
1 me komponent t fuqishme sociale ,
2 i orientuar n zvoglimin e prmbajtur t
dallimeve sociale me an t rishprndarjes s t
www.e-Libraria.com
ardhurave kombtare n dobi t shtresave m t
varfra t popullsis ,
3 prodhimi bartet n nivel t ndrmarrjeve private
t cilat punojn n baz t konkurencs n treg ,
dhe
4 sigurimi i standardit t lart ( punsimi , arsimimi
, sigurimi social ) dhe shum elemente tjera si t
infrastrukturs , komunikacionit , punt
hulumtuese shkencore etj.
18.Cilat jan komponentet e ekonomis s
aplikueshme ?
Komponentet e ekonomis s aplikueshme jan : Bartsit
e ekonomis s aplikueshme , qllimet e ekonomis s
aplikueshme , instrumentet e ekonomis s aplikueshme
dhe rrethi i ekonomis s aplikueshme.
19. Si i klasifikojm bartsit e ekonomis s
aplikueshme ?
Bartsit e ekonomis s aplikueshme i klasifikojm n
tri grupe kryesore :
1 Organet shtetrore , trupat publiko-juridike,
organizatat politike ,
2 Organizatat ndrkombtare , dhe
3 Trupat operative-firmat , ndrmarrjet.
20.Thekso rndsin e bartsve t ekonomis s
aplikueshme ?
Ekonomia e aplikueshme paraqet prpjekjen e bartsve t
saj q me mjete t caktuara t arrij qllimet e
caktuara n nj rreth t caktuar. Shteti q nga ekzistimi i
tij e deri m sot ka realizuar dhe realizon politikn e vet.
N kuadr t politiks s prgjithshme t brendshme dhe
t jashtme t shtetit,vend t posaqm z edhe Ekonomia e
aplikueshme.Kshtu shteti me dispozita t ndryshme
ligjore siguron aplikimin e planeve dhe programeve
shtetrore ekonomike me qllim t realizimit t tyre e
njkohsisht t fuqizimit ekonomik t shtetit.
21.Kush bn pjes n organet publiko-juridike dhe
thekso rndsin e secils prej tyre ?
Organet publiko-juridike q kryejn funksionet publike
n fushn e ekonomis jan :
a) Odat ekonomike , dhe
b) Bursat .
Odat ekonomike jan institucione t karakterit publiko-
juridik t cilat harmonizojn interesat e veqanta t
antarve t saj me interesat e shoqris.Lajmrohen si
bartse direkte t ekonomis s aplikueshme , ku shteti
me dispozita t veqanta iu beson kryerjen e disa
www.e-Libraria.com
punve nga kompetenca e tij.
Dallojm dy tipe t odave ekonomike : Odat
ekonomike evropiane-kontinentale , dhe odat
ekonomike anglo-saksone.
Odat ekonomike evropiane-kontinentale formohen me
ligj dhe antarsimi i tyre sht i obligueshm ,
ndrkaq odat ekonomike anglo-saksone jan t
karakterit juridiko-privat dhe antarsimi sht i
vullnetshm.
Bursat jan tregje t prhershme n t cilat veprojn
rregulla dhe uzansa t veqanta.
Bursat ndahen n:
1 Valuto-devizore , ( shitblerja e parave t huaja )
,
2 Bursat efektive ( shitblerja e letrave me vler ) ,
3 Bursat e mallrave dhe produkteve , dhe
4 Bursat e shrbimeve(shitblerja e letrave me
vler ).
N bursa punt mund ti lidhin vetm antart e saj ,
punt n bursa kryhen prmes ndrmjetsuesve,
shitblerja nuk sht e kushtzuar me pjesmarrjen e
domosdoshme t mallit , por vetm me an t t
mostrave.
Punt n bursa lidhen : prompte ( t menjhershme )
dhe me termin.
22. Roli i partive politike dhe sindikatave si bartse
t ekonomis s aplikueshme ?
Partit politike q jan n pushtet , neprmjet
parlamentit dhe ministrive angazhohen n realizimin e
programeve t
tyre ekonomike .N sistemet pluraliste rndsi t
veqant kan edhe partit opozitare te cilat me
programet dhe aksionet e tyre tubojn masn e votuesve
dhe imponohen q n zgjedhjet e ardhshme ta marrin
pushtetin.
Sindikata sht forma m masovike e organizimit t
puntorve.Karakteri dhe veprimtaria e ksaj organizate
n koh dhe hapsir sht ndryshuar.Sa dhe si do ti
imponohen shtetit si bartse dhe subjekt n lmin e
ekonomis varet nga disa faktor e n rend t par nga
numri dhe vetorganizimi i puntorve.
23.sht ndrmarrja dhe cilat jan format e tyre ?
Ndrmarrja paraqet subjekt t pavarur ekonomik dhe
person juridik , e cila prodhon t mira materiale ose
kryen shrbime t caktuara pr nevojat e tregut , duke i
shfrytzuar mjetet dhe faktort e tjer t prodhimit dhe
www.e-Libraria.com
faktort ekonomik e shoqror , duke bartur rrezikun
afarist me qllim t realizimit t fitimit dhe t qllimeve
t tjera ekonomike dhe shoqrore konform me kushtet
dhe mundsit q i ofron sistemi ekonomik i vendit
prkats.
Ndrmarrja kryen veprimtari t caktuar ekonomike dhe
paraqet trsi ekonomike , teknike dhe shoqrore dhe
ofron shrbime t ndryshme n suaza dhe n parime t
sistemit ekonomik dhe shoqror t vendit.
Ndrmarrja sht subjekt juridik i s drejts q ushtron
veprimtari ekonomike me qllim t realizimit t
fitimeve.
Format e ndrmarrjeve
Format dhe llojet e ndrmarrjeve varen nga vet sistemi
ekonomiko-shoqror.N vendet me ekonomi t tregut
kemi krejtsisht forma dhe lloje t tjera t ndrmarrjeve
n krahasim me vendet me ekonomi t dirigjuar e me
plan.
N shtetet me sistem centralist prkatsisht me
ekonomi t dirigjuar, dominojn ndrmarrjet me
pronsi shtetrore n t cilat ekonomit private kan
pak vend dhe fushveprim.
Ndrkaq n vendet me ekonomi t tregut ekzistojn
forma t shumta t organizimit t ndrmarrjeve apo
firmave.
Kto forma tash po zbatohen edhe n vendet e
tranzicionit.
Marr globalisht format m t rndsishme t
ndrmarrjeve jan :
4 Ndrmarrjet me pronsi publike me t cilat
menaxhon dhe udhheq shteti dhe t cilat jan
n pronsi shtetrore e publike.
5 Ndrmarrjet private t cilat jan n pronsi
private dhe q kryejn veprimtari t ndryshme
ekonomike dhe shrbime , dhe
6 Ndrmarrjet e prziera t cilat n forma t
ndryshme bashkohen me qllim t ngritjes s
efikasitetit n afarizm dhe fitimeve m t
mdha.
Sot, n rrethanat bashkkohore po paraqiten edhe
forma t reja t ndrmarrjeve , ndr to edhe :
a) ndrmarrjet e pavarura individuale ,
b) shoqria me prgjegjsi t kufizuar ,
c) shoqria me prgjegjsi t pakufizuar ,
d) shoqrit aksionare , dhe
e) shoqrit komanditore.
www.e-Libraria.com
24. ka jan ndrmarrjet e pavarura individuale ?
Ndrmarrje apo firma t tilla formojn personat fizik ,
t cilt njherit jan edhe pronar t firms.Kto
ndrmarrje zakonisht jan t vogla dhe kryesisht
themelohen n lmin shrbyes ( tregti , hotelieri ) e
shum m pak n lmin prodhues .
Karakteristikat kryesore t tyre jan : pronari i firms
njherit sht edhe menaxher i firms , t punsuarit
zakonisht jan antart e familjes ka nuk do t thot se
nuk punsohen edhe nga jasht , pronari drejtprdrejt
merr vendime afariste dhe komunikon me puntort ,
pra paraqet organin vendimmarrs, pronari bn
vetfinancimin e firms , pasi q bankat afariste pak e
prkrahin me kredi afarizmin e ktyre ndrmarrjeve dhe
pronari disponon me tr fitimin dhe prgjigjet me tr
fitimin ndaj shtetit.
Kohve t fundit sht shtuar numri i ktyre firmave
private t cilat punsojn diku 2 deri 10 puntor.
Sipas Unionit Evropian me ndrmarrje t vogla
kuptojm ato ndrmarrje t cilat kan t punsuar deri
n 50 puntor t prhershm apo t prkohshm ,
qarkullim vjetor i cili nuk kalon vlern prej 7 milion
eurosh apo bilanci vjetor i gjendjes s tyre nuk kalon
vlern prej 5 milion eurosh.
Me ndrmarrje t mesme kuptojm ato ndrmarrje t
cilat punsojn deri n 250 puntor , qarkullim vjetor
jo m shum se 40 milion euro dhe q kan bilancin
vjetor t gjendjes jo m shum se 27 milion euro.
Kto kritere mund t ndryshohen , e ndryshimet e tyre
do t varen nga evoluimi i proceseve ekonomike.
25.ka jan Shoqrit me prgjegjsi t pakufizuar
( solidare )?
Kjo shoqri bhet me marrveshje n mes antarve t
saj dhe t gjith antart prgjigjen pr obligimet me
tr pronn q posedojn n mnyr solidare.
T gjith antart e shoqris jan t barabart ndaj t
drejtave dhe obligimeve.
26. ka jan shoqrit me prgjegjsi t kufizuar ?
Kjo shoqri themelohet n baz t marrveshjes n mes
t antarve t shoqris, t cilt bashkojn punn
dhe mjetet me qllim t formimit t nj shoqrie t
prbashkt pr t kryer veprimtari ose shrbime t
caktuara me prgjegjsi t kufizuara.
Me rastin e participimit me kapitalin themelues shumat
e investitorve nuk sht e thn t jen t barabarta ,
www.e-Libraria.com