Professional Documents
Culture Documents
1 C. Elfstedentocht
2
���������������������
�������������������
������������������
��������
�� ������������������������������������������
��������������������������������������� �� ������
� ��
������������������������������������ ��������� ��
� ��
����������������� �����������������
���������
�����
�� ���������
���������� ���������
���������
�
��
�� ������
��
��
��������
���
�� ��������
��
����������
��������� �����������
�� �� � ���
�
����
���
je gezien hebben
��
���� ��
��
�� �� ��
�
���
��
��
��
��
�
�
�
� � � � � ����
���
��������
���
����� �������
����
���
� D. Rayons
�� ��
��
��
������
���
��������������������
��
��������������������� ������
����� ������������������ ��������
����
��������������������� ����������
������ ���������� ����������
�����
����
� �������� ����������
uit te leggen!
��
����������
����������� ���������� �� ���������
������
���
����������
��
��
��� ��������� �����
�������
� �� ������ ��������
��� ���� �����
���� � ����� ���������
�� ������ �����
��
��������
��
�������� ������
��
������ ������� ��������
������ ������
�����������
���� ������
��������
�
Een spectaculaire
���
��
��
��
���
��
� ���������������
������������� �
����������
��������
��
���������
ontdekkingsreis
�
����� ��������
����
��
�����������
�
���
�
��
��������������
��������������
� �������� ������������������������
������������������������
��������������������
Bronnen: Vereniging ‘De Friesche Elf Steden’ (C-D); Provincie Fryslân (E) © Noordhoff Uitgevers
Meer weten?
Onderwijs, cultuur en godsdienst
Telefoonnummer:
E-mailadres:
Postcode + woonplaats:
Adres:
Naam:
����
����
�����������������
���� ����
����
����������
����
����
������������������
����
����
����
�����������������������������
����
����
����
���������������������
����
����
�����������������������
����
����
�����������������
En: we bezorgen de Atlas direct na verschijnen Gratis bij u thuis.
Sport
202 Voetbal Betaald voetbal
4
A. Marktgebied sc Heerenveen Betaald voetbal
Tot 1954 is voetbal in Nederland een amateursport
������������������
����������������� en is er geen competitie tussen organisaties betaald
����������������� voetbal. De officiële profcompetitie gaat in 1954 van
���������������������
������������ ����������� start. Fryslân was met twee clubs vertegenwoor-
digd: Heerenveen en Leeuwarden.
������������� �������������� Anno 2009 kent Nederland 38 Betaald Voetbal Orga-
�������
������� ���������
��������
�����������
���������������
��������������
nisaties (BVO). Achttien clubs spelen op het hoogste
niveau: de eredivisie. De overige twintig spelen in de
2. Leeuwarden en Dokkum
len
(uit het hoofdstuk Steden en dorpen)
������� ��������
������������� eerste divisie. Fryslân is vertegenwoordigd in zowel
����������
������ ���������� ���������� de eredivisie als de eerste divisie.
�������������
e
������� ����������������� ���� De winnaar van de eredivisie (de landskampioen)
Luchtfoto’s van Karel Tomeï laten zien dat de eeuwenoude
d
��������� kwalificeert zich voor de internationale Champions
or ijnen:
�����
League. De nummer laatst degradeert naar de
(voor regelmatige informatie over Friese uitgaven) .
vor Van W
����������� ����������� moveert naar de eredivisie.
������������
��������
����������
de Friese steden, plus Drachten en Heerenveen, zijn luchtfoto’s
w
�����
Marktgebieden
U eve
����� In het betaald voetbal heeft elke club een eigen
opgenomen.
��������������� ‘marktgebied’ waaruit het merendeel van de sup-
ting!
���������������� porters afkomstig is (A, H). Gemeenten worden tot
����������
0 kor
�����������
�������� een bepaald marktgebied gerekend wanneer ten
bij W
minste 78,7 mensen per 10.000 inwoners een speel-
�����������
ronde bezoeken en wanneer ten minste 50% van
2
met
����� ����������������
€
gd! et
����������� deze bezoekers één en dezelfde club bezoeken.
3. Het planetarium Franeker
ij ons uisbezor gelijk m
���������� SC Heerenveen haalt zijn bezoekers voor het groot-
b
ste deel uit het midden en zuiden van de provincie,
tel
•Bes • GRATI hebt he huis.
��������������� van Fryslân, en in gemeenten uit omliggende pro-
vincies (A). SC Cambuur haalt zijn bezoekers vooral
Het planetarium van Eise Eisinga is opgenomen in zowel de
ber
��������������� uit Leeuwarden en Leeuwarderadeel (H).
u i n
aan 22 okto
������
en
��������� Het gemiddeld aantal bezoekers betaald voetbal per
10.000 inwoners is het grootst in Heerenveen en het
Canon van Nederland als in de Canon van Friesland. Vanzelf- l N U e H
ste oppe d ijnt op j!
� � �� ����� kleinst in Noordoost-Fryslân en Harlingen (I).
w
������������
w e
���
d
�������������
u w
�
be
�������������
ls w
����
unt a
�
4. Betaald voetbal
ie op et te
�� �����������
� ���������
• U k informat ado is ni
� ���������
2009
� �������������
�
��
(uit het hoofdstuk Sport)
er rk k van
�
������������
• Me en mooie
�
�����������������������
n
�������
�
����������
Er is aandacht voor het amateurvoetbal, maar natuurlijk ook voor c h e
sges
��
•E
�� ���
d
��
�� ���������
e i n e
KNVB-beker van dit jaar sc Heerenveen : hét voor b
�� ������
• Tip
��
������������
��
�������������
��
�������� �����������������
��
�������� ����������
��
���������� ��������������
���� ���� ���� ���� ���� ���� � �����
E. Resultaten sc Heerenveen Internationaal F. Trainers van sc Heerenveen 1980-2009 G. Topscorers van sc Heerenveen
�� � ��������
���� ���������������� ������������������
��� � ����������
����
�� � �������� ����� ������������������
���� ����
�� � �������� �������
��������
��� � �������������� ����������������������
���� ��� � ����������� �����������������
���������� ����������������
�������� ��� � ������������ ����
��������������������
���� � � ������ �����������������
U kunt deze bon in een envelop (zonder postzegel) sturen naar: ��������
����������
����
Verzendboekhandel
���� ���� ��������������
�������� ������������� ����
Franeker
����
�������� ���������
1
A. Kerstening van de Friezen � �� ����� Willibrord en de kloosters
Sinds de Frankische koning Clovis
����������������
� � � � � � � �
rond het jaar 500 het katholieke
���������������
christelijke geloof aannam, vormde
����������������
��� het bekeren van mede-Germanen
������������������������������
����������������������������������� een belangrijk onderdeel van de
������������������������������������
�������� ��� uitbreiding van de Frankische macht.
�����������
Een
������������� �������
���������������� – zij spraken de taal van het Friese
spectaculaire
��������� gische tijden eenmaal wortel schoot,
������� bleek de Friese klei een vruchtbare
��� voedingsbodem voor het klooster-
�����������
����� leven. Nergens anders in het rijk
��������
Een atlas moet natuurlijk kaarten geven. Liefst met zoveel mogelijk erop.
������ �������
�������������� van Karel en zijn opvolgers verrezen
���������
���� ������������ ������������� zoveel kloosters en zo dicht opeen
����� ��������������������������
��� ���������� als hier. De vaak machtige kloosters
������� ��������������� ��������������� ����
speelden een belangrijke rol in de be-
����������
De Bosatlas van Fryslân toont de meest actuele en meest gedetailleerde kaarten die we hebben.
ontdekkingsreis
� �� ����� �����
������� ������ ����� dijking en ontginning van het gebied.
door de provincie
�������� �������������������� �����������
Specialisten, Leeuwarden
�������� ����������������� ������������
����������� �����������
������������������� �������
���������
����������
����������
���������� ���������
De Bosatlas van Fryslân bevat niet alleen maar landkaarten. Hij zit boordevol unieke
������ �������������
������������ �������
Fryslân
���������
tocht. Met alle reddingsstations van de KNRM. Met alle kaatsclubs in Friesland
�������� ��������� �������
������� ��������� ����������� ������ ������ �����������
����������� ������������� �������������� ������� ��������� �������
�������� ������� ����������
������������ ������������ ��������� ����������� ����� ����������
������������ ����� ������� �������� ����� �����������
������ �������������� ���������
������������
������������ ������� ����������� ������������� ��������� ����
���������
(met hun naam) – en een overzicht van de spelregels. Met alle concertzalen,
��������� ����������� ������������ ��������� ����
���������
�������� ��� �������� ��������
������������ ����� ����������
�������
����� ���������
�������� �����������
� �� �����
� �� ��
en je vindt het in de 2
A. Pauwenkaart
Spectaculair aanbod
Bosatlas van Fryslân. van unieke atlas: de Bosatlas van Fryslân.
Ulbe Zwaga en de Freule in een atlas? • Friese geschiedenis van de Romeinen tot de ek net misse.
Alles over skûtsjesilen en keatsen in de Bosatlas van Fryslân. Tweede Wereldoorlog
• Van Friese Vrijheid tot Fries Gewest
Grutte Pier in een atlas? • Friese uitslagen gemeenteraadsverkiezingen,
De Friese geschiedenis compleet in de Bosatlas van Fryslân. Provinciale Staten, Tweede Kamer
• Gemeentelijke indeling
De Brandaris in een atlas? • Stedenbanden van Friese gemeenten
Alle Friese reddingstations en vuurtorens in de Bosatlas van Fryslân.
• Politie en defensie
• Hoogtekaarten van Friesland
Trond Sollied in een atlas? • Bedijkingen
Alles over Fries betaald voetbal in de Bosatlas van Fryslân.
• Levensfasen
E 20
kort ,=
• Zorginstellingen
John Jorritsma in een atlas? Bron: Tresoar, Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum © Noordhoff Uitgevers
Alles over de Friese politiek in de Bosatlas van Fryslân. 02 - Friesland in oude kaarten.indd 36 21-7-2009 7:53:00
• Oppervlaktewater, grondwater, bedreiging en bescherming
ing
Water
• Natuurgebieden, flora en fauna
Waterwerken
Eise Eisinga in een atlas? • De Elf Steden (plus Drachten en Heerenveen) met magistrale luchtfoto’s
96 Bedreiging en bescherming
als
best u ‘m nu
Alles over musea en monumenten in de Bosatlas van Fryslân. 3
Ir. D.F. Woudagemaal
Het Ir. D.F. Woudagemaal is het
grootste nog werkzame stoom-
• Stadsvernieuwing
het m elt. De B bij ons
gemaal in de wereld. Het staat in
Tacozijl (bij Lemmer) en is in 1920 in
• Wonen en werken
os
gebruik genomen. Het gemaal wordt
i
Frieze boezem (150 km2) te verlagen
• Kaarten van alle onderwijstypen
d
in tijden van zeer hoge waterstanden
n
kw
i
over F
wanneer het Hooglandgemaal bij
It kin
Adrie Warmenhoven
maal van 4000 m3 per minuut (4
Natuurlijk, prachtige oude kaarten óók in de Bosatlas van Fryslân. is gebouwd in de nadagen van het
• Jongens- en meisjesnamen
stoomtijdperk en is een schitterend
monument van waterbeheersings-
Planetarium, Franeker
techniek. Vanaf het begin werd er
op kolen gestookt maar in 1967 is de
kolenstook vervangen door oliestook.
Ook architectonisch is het met de 60
meter hoge ranke schoorsteen en de
• Friese literatuur
stoere strakke machinehal met de
hoge ramen een prachtig gebouw.
Het is gebaseerd op de architectuur- • Sportaccomodaties
opvattingen van de Amsterdamse
Tsjonge, wat staat het Planetarium er mooi in! Natuurlijk staat
• Sportdeelname per gemeente
School. Sinds 1998 staat het gemaal,
ook wel de ‘kathedraal van stoom’
Met een tijdbalk onderaan iedere pagina. De watersporter beschikt met de vele
meren en plassen die door kanalen • Wandelen en fietsen
en vaarten met elkaar zijn verbonden
over een uitgestrekt aaneengesloten
2. De pauwenkaart (1579)
vaargebied. Het beleid van de provin-
cie Fryslân is erop gericht om zowel
de watersport als de beroepsvaart
• Openbaar vervoer
ruim baan te geven. Dit wordt gerea-
Het hoofdstuk Historische kaarten laat zien hoe Fryslân vanaf de liseerd door het Friese Merenproject
(zie p. 213). Voor de beroepsvaart is • Alle Friese gemeenten
late middeleeuwen door cartografen in kaart is gebracht.
het Prinses Margrietkanaal belangrijk.
Het is het Friese deel van de vaarroute
die van Amsterdam via het IJsselmeer
naar Delfzijl loopt. Het werd in de
een van de weinige Werelderfgoedmonumenten van ons sloten en blijft het achterliggende ge-
bied gevrijwaard van het hoge water. pagina. Adembenemend! Wat hebben we toch een schitterende provincie.
land en de sluis bij Terherne. Foto’s : © Karel Tomeï © Noordhoff Uitgevers