Aziz Nesin - Bir Koltuk Nasl Devrilir

www.CepSitesi.Net

Olur a, gnn birinde, cannz bir hkmet devirmek isteyebilir. Bunu nasl yapacanz biliyor musunuz? Ama siz, hkmet devirmeyecekmisiniz; olsun, bilin de yine devirmeyin. ok bilgi, insana arlk vermez. imdi size, bir hkmetin nasl devrileceini anlatacam. Bana Peki, sen biliyor musun, hkmet devirdin mi? diye sorarsanz, syleyeyim; ben hkmet devirmedim ama, kitap sayfalarnda bir hkmetin nasl devrildiini grdm, daha dorusu okudum. Elime bir kitap geti, gizli bir kitap... Kitabn .di Hkmet devirme sanat. Kitab bana postayla, irt dndan gndermiler. Kimin gnderdiini bil-tiyorum. Byle bir kitabn, postada denetlenmeden asl bana ulatna atm. Bu kitabn basld yer Patcoskylmes diye bir yer. Bu ad duymadm bile. Atlasa baktm, byle bir yer bulamadm. Kitap gizli basm olduu iin, sanrm, basld yeri de atmlar. Yok byle bir yer. Kitabn nsznde unlar yazl: Yeryznde en ok kullanlan dil ngilizce olduu iin, biz de bu kitab ngilizce yazdk. Bu kitap, hkmet devirmeye yetenekli olduklar bizce bilinen kimselere gizli olarak yollanacaktr. Siz' de bu kitab, okuduktan sonra, hkmet devirmeye merakl ve yetenekli olduklarn tahmin ettiiniz arkada~ lannza okutunuz. Bu yolda gizli kurslar almas da salk verilir. Tam gvenemediiniz kimselere, kitaptan yararl bulduunuz blmleri daktiloda oaltarak gnderiniz. Amacnz, hkmetleri devirmek olmaldr. Bu yolda okurlarmza baarlar dileriz. Bu kitapta anlatlan, retilen yntemlerle devitmeyecek kadar dayankl hi bir hkmet yoktur. Sayglarmzla Yeralt almas yapan bir anaristler topluluu nun bu kitab hazrladn sanyorum. Kitab grnce, ilkin byk bir korkuya kapld: Ne yapacam ardm. Bir sre kendimi toparla-yamadm. Neden sonra kendime gelince, hkmetine candan bal her yurttan yapmas gerekli olduu gibi bu kitab gtrp polise vermeyi tasarladm. Sonr yine dndm; belki de hkmet devirmek isteye yurttalarmz vardr. Ne diye onlara bu sanat retmekten ekmeyim? Hkmet devirme sanat adl kitap, tpk nro aeret usulleri, Makyajd a nasl baar elde edilir?! Yemekler ve tatllar, ki ayda Almanca, Her gen kz neler bilmelidir? trnden kitaplara benziyor. Kitabn ayr blmlerinde, hkmetlerin cinsine, o lkenin zelliine, devireceklerin tutumuna gre, herhangi bir hkmetin nasl

devrilecei, bir yemek, rnein dn orbasnn piirilmesi anlatlr gibi tatl tatl, akc bir deyile anlatlm. Kitabn gzellii de burada. Kitab kimler yazmsa, kurnaz herifler-mi dorusu... nsanlar bu kitab okuyunca, iinde nne geilmez bir hkmet devirme istei duyuyor; benim gibi hkmet devirmeyi aklnn ucundan geir-memi bir insan bile, ah nasl etsem de bir hkmet devirsem diye iinden geiriyor. Kitaptaki blmlerden birka: Halk dman bir hkmet nasl devrilir? Diktatr idaresi nasl alaa edilir? Korkak insanlarn hkmet devirmekte kullanacaklar yntemler Baskc hkmete kar nasl ayaklanlr, halk nasl kkrtlr? dlek insanlarn hkmet devirmekte izleyecekleri yollar Verdii szde durmayan hkmetin devrilmesi Hkmeti devirmek iin hangi zamanlarda ihtill meru olur? Kendini meru sanan zorbac hkmetin devIrilmesi Azgelimi ve gerikalm lkelerde hkmet levirme Scak lkelerde hkmet devirme iinde nelere likkat edilmelidir? Uygar lkelerde hkmetin devrilmesi. cvm ne daraacna gideceksiniz, ne cezaevine... Hi Ormanlk, dalk boig . enKe osayu, ucu mac mua win devrilir? hirkac bunlar. Daha bu yntemi uygularsanz, hem hkmet devrilecek, te, kitaptaki blmlerden birka mma e y hkmeti sizin devirdiiniz anlalmayate blmde yle deniliyor: V(5n,emfen| 1998 ylnda, Haparia ktasnn kuzeydousun-

Buraya kadar anlatlan butun yoJ I os dalanye Virnazut rma arasndaki denediniz de, yine hkmeti deviremedin ye engebdi blgede Tutuk devleti bulunmak-mayn, zlmede allataca Tutuklular ok dalgac, alayc ve kendilerim devrilmeyen hkmetler, bu sonbou r, sanan saf msanlard. yolla yzdeyz bir kesinlikle devrilir. md m ym ubat ayna kadar Tutuk'larda Ya-mz bu ynteme hibir hkmet Memleket Partisi iktidardayd. Fakat bu tarih-kez deneyiniz. Denemekten ne kar, ne kayoea seimlerde Yaasn Memleket Partisi ikBaarlar dileriz. Ikdardan dt, Vatan Evltlar Partisi iktidara geti. te bundan sonra, anlatm.bfhytv.rme vnL bu iktidar deiiklii Tutuk tarihinde ok byk Kitabn bir zellii de u: Hkmet W.yon I te Kitabn bir zellii de u: Hkmet Wy temi anlatlrken, bu yntemle tarihte devnJtilerek | Vatan Evltlar Partisi'nin banda Kafakan Bey metlerden rnekler veriliyor. Yer, zama erde'|rd. Kt adam denilemezdi. Uluslararas toplantbelgeler ortaya konarak, bu yntemin a g! y f uyumaktar! uyumad zamanlarda da burnunu nasl kullanlrsa baarya ulald anlathyorr kl er yer larn herbiri ok merakl, yer yer ok ackl, uku^ Kafakan fiey babakan oldu. Onun babakan yreimizi azmza getirtecek kadar teyeca , y ^^ ^ muhalefet partisi olan Yaasn Memleket lerimizi rpertecek kadar korkulu olay a .9 ^ ekemediler. Her ne uruna olursa olsun, size bu kitabn son blmnde anlatlan oay, d ^ ^ Ev]an Partisini iktidardan drmek isti-olduu gibi, hi eksiksiz artksz aktaryorum. ^^^ Durmadan burnunu kartran bir adamn katle okumanz salk veririm. Okuyun da, zar ya olmas, ulusal onurlarna dokunuyordu, yine hkmeti devirmeyin. Ama sanmyorum Kafakan Bey'in ve arkadalarnn hrsz olduksanz, dayanamayp hkmet devirmeye icaiKia g ^ gazetdef de yazdlar. Buna vjmse adr etmedi. mZ1 Ayrca unu da ekleyeyimki, anlatlan buJontei" 1 ffibir ie yaramayan

bir adamn hrsz deil le hkmet devirmenin tehlikesi de yoktur. Hi kork 15 14 diye babakan olmasndansa, i yapsn da varsn lj sz olsun... -diyordu. Haklydlar, nk Yaasn Memleket Parl de iktidardayken az hrszlk yapmamt. Bu antipropaganda skmeyince, Kafakan Bey' diktatr olduunu iln ettiler. Ulusa, zgrlk ta myordu. Halk bunu da umursamad. Ksacas, Yaas Memleket Partisi, Vatan Evltlar Partisini iktide dan drmek iin, btn demokratik yntemle kulland ama, onlar iktidardan drmeyi baar mad. Bunun zerine hkmet devirmek iin hal ayaklandrma yoluna gitti. Bu yanl bir yoldu. ; k, kendi lkelerinin zelliklerini ve koullarn di nmeden, baka lkelerde uygulanm ihtill ynten lerini olduu gibi taklide kalkyorlard. Tutuk'luli ayaklanamaz, hibir zaman hkmete kar geleme; lerdi. Byle bir gelenekleri yoktu. Onlarn ayaklam bilmesi iin, balarndaki hkmetin Her yun tan ayaklanmas gerekir diye kanun karmas ayaklanmayanlarn da ar cezalara arptrlmala gerekirdi. Hkmetin buyruu ve destei olmada ihtilla kalkamazlard. Yaasn Memleket Partisi, hkmeti devirmel iin her yola bavurup da baaramaynca bu partini genel bakan Kurt Santor, Partisinin ynetim kurul yelerini toplad, onlara yle dedi:

 Sayn arkadalarm! Hkmet devirmekti baar gsteremeyiimizin nedeni, baka lkelerdek ihtill yntemlerini rnek almzdr. Oysa biz ulusal benliimizden, yerli koullarmzdan ve kendi ruhumuzdan ayrlmamalyz. Her lkenin kendine zg 16 koullan vardr. yleyse biz, kendi ruhumuza uygun hkmet devirme yolu hangisiyse onu arayp bulmalyz. Ben bu konuda tarihimizi inceledim ve bize uygun bir hkmet devirme yntemi buldum. Bu, dnyada bir ei benzeri daha grlmemi bir hkmet devirme yntemi olacaktr. Benim dediklerimi dinler ve yaparsanz bu Kafakan, iki aya kalmaz, gmbr gmbr devrilir. Ynetim Kurulu yeleri, partinin genel bakan Kurt Santor'a, Nedir bulduunuz bu hkmet yntemi? Aman abuk syleyiniz! dediler. Parti genel bakam cevap verdi: Kendi partimiz nasl iktidardan dtyse, ayn yolla biz de bu hkmeti devirmeliyiz. Biz, kendi bamza gelenleri unutup, baka lkelerden hkmet devirmek iin hazr reeteler almaya kalkyoruz. Bizim yanldmz buras ite!... Biz iktidardan neden dtk, bunu dnelim. Partimizin iktidardan dmesi, partililerimizin, yani bizim kendi yzmzden olmutur. Halk bizi beenmedi, istemedi ve hkmetten drd. yle deil mi? yeler, Evet. yle! -dediler. yleyse biz, kendi partimizden istifa edip Vatan Evltlar Partisine geelim. O partiyi dolduralm. O zaman yurttalar Vatan Evltlar Partisini de beenmeyip iktidardan dreceklerdir. Ne dersiniz? yeler, ok doru yahu, hi aklmza gelmemiti. Hay aklnla bin yaa!... -dediler. Ynetim Kurulundan biri, 17

 Peki ama biz Vatan Evltlar Partisine geince orada ne yapacaz? -diye sordu. Buna, Yaasn Memleket Partisi Genel Bakan, Hibiey yapmayacaz... -dedi-. Bizi hi-biey yapmadmz iin iktidardan drdler. Vatan Evltlar Partisine girince de hibiey yapmyacaz. Kendi partimiz iktidardayken ne yaptksa, yine yle yapacaz. Haydi imdi birer ikier Yaasn Memleket Partisinden istifa edip, Vatan Evltlar Partisine geelim. Ve kendi partimiz iktidardayken ne yaptksa yine yle yapalm. Bu toplantdan sonra, Yaasn Memleket Partisinin ocaklarna, bucaklarna kadar alman bu karar yayld. Yaasn Memleket Partisinden istifa edenler, Vatan Evltlar Partisine doluuyordu. Vatan Evltlar Partisi Bakan Babakan Kafa-kan da, partisine akn akn katlmalardan ok seviniyordu. Kendi partisi gleniyor, muhalefet partisi zayflyordu. Vatan Evlttan Partisinin kongresi vard. Babakan Kafakan krsye kt, mikrofonun nne geti: Muh... -dedi. Azndan daha ilk hece kar kmaz, bir alktr koptu. Alktan, Babakan konuamyor, ne syledii anlalmyordu. Bay Kafakan bir daha, Muh... -dedi. Muhterem arkadalar! demek istiyordu. Ama alklarn iddetinden Muh... diyor, arkasn syleyemiyordu. Yaasn Memleket Partisinden Vatan Evltlar Partisine aktarma olanlar, tpk kendi eski partileri iktidardayken yaptklar gibi, bakanlarn durmadan alklyorlard. 18 Bay Kafakan, __Muh... muh... muh... -diyor, hkrk tutmu gibi, baka bir ey syleyemiyordu. Muh... Alk kyamet... __Arkadalar, ok rica ederim... -dedi.

Alklyorlard. Tadn kardnz artk! -dedi. Alk daha da iddetlendi. Babakan kzmt: Ama yeter artk!... Muh... Alk gklere ykseliyordu. Babakan kpkrmz oldu, Yeter ulan... Kesin! -diye bard. Dinleyen yoktu, alklyorlard. Kzgnln sonuna gelen babakan, ne yapacan arp glerek, Yapmayn ulan... -dedi-. Namussuzluk etmeyin... Muh... Bakt ki alk durmuyor, Babakan alk grltleri arasnda ne dediini kendisi de anlamadan bir sre konutu, sonra krsden indi. Kongre bylece sona erdi. Ama babakan ner-de grseler, aktarma partililer durmadan alklyorlard. ksrse alklyorlar, haprsa alklyorlar, esnese, uyua, burnunu kasa alklyorlard. lk zamanlarda bu alklara kzan, hatta, Yapmayn yahu... Rica ederim... Namussuzluk etmeyin! -diyen Babakan, yava yava alklara kzmaz oldu. Sonralar alka alt. Daha sonra alk beklemeye balad. Gzn krpsa da karsndakiler alklamay unutsalar, neden alklamadnz, der gibilerden kzarak evresindekilere bakyordu. 19 Byle byle... Halk arasnda sylentiler alm yrmt. Her kes Babakann deli olduunu sylyordu. Delinij sonu ne olursa, Babakann ve Vatan Evltlar Par tisinin sonu da yle oldu. ki ay bile srmedi, Vata Evltlar Partisi hkmeti devrildi. Tarihteki bu en nemli hkmet darbesinden den almamz gerekir. Btn yntemler denenip de ; biriyle hkmet devrilmezse, bu yntemi denemeli gerekir. Dnyann en salam hkmetleri bile buna dayanamaz, devrilir. Hepinize, almalarnzda baarlar dileriz. 20 MERHABA BEYFEND!

Bu olay, skdar - Beikta arasnda ileyen kk vapurda bamdan geti. skelenin kaps ald. En nde bendim. Yolcular da kalabalk deildi. st kat salonda, en dipteki kanapeye oturdum. Birka yolcu da aa salona geti. st salonda benden baka yolcu yoktu. Tarifeye gre vapur iskelede onbe dakika bekledikten sonra kalkacakt. Tektk yolcular gelmekteydi. Benim olduum salona bir yarbay geldi. Topuklarn birbirine vurarak selm verdi. Selmdan sonra, geti, arkas bana dnk olarak bir kanapeye oturdu. Yarbayn selm vermesine ardm. Arkam vapurun duvar... Yine de baka biri var m diye dnp baktm, arkam duvar, salonda benden bakas yok... Her halde yarbay beni birisine benzetmi olacakt. Bu dnceler iindeyken, gen, gzel bir hanm 21 merdivenden kt. Beni grnce glmseyerek baylj selm verdi. O da kanapelerden birine, pencere yanna benim karma oturdu. Kadn gzmn iine baki baka bana selm vermiti. Ben aknlktan glm seyemedim bile; bana selm verdiini bile bile, kim< selm veriyor diye sama soluma baktm. Kadn tanyor olmalydm ama hatrlayamamtm. Merdivenden klklar kopuka iki bkn deli. kanl kt. Onlar da selm vermez mi! Biri eli ile se-lm verdi, br, merhaba, dedi. Kim olduklarm karamyorum ki ben de onlara selm vereyim... Ya onlar beni birine benzetmi olacaklard, yada ben onlar tanyordum da dalgnlmdan hatrlayamyor-dum. Acaba bunlar kimlerdi de hatrlayamadm diye dnp dururken, yal bal, kelli felli bir adam geldi, apkasn karp yan beline kadar eilerek selm verdi. Selm veren adama ask suratla bakmak da ayp oluyor. Yal bir efendi daha selm verince, aknlm| bsbtn artt. Vapura giren her yolcu beni tanmyordu ya... Hepsi de beni birisine benzetmi olamazlard. E yleyse? Yoksa iskelede duran bir arkada vapura her giren yolcuya, bana selm vermesini syleyerek, benimle alay m ediyordu? Her yolcu da benimle alaya yanam olamazd. Salona giren yolcularn beni selmlamalarn grmemek iin bam pencereye evirip denizi seyre daldm. Ama bitrl iinden kamadm bu sorunu dnp duruyordum. Dne dne bulur gibi de oldum. Hani biz de yani u memlekete az hizmet etmedik!... ki seim dneminde de bamsz olarak milletvekilliine adaylm koymutum. Ho seilemedim ama, seim kam panyas srasnda memleketi kalkndracak ok esas nutuklar sylemitim. Meydanlar dolduran halka nutuklar ekerek ok alklanmtm. Selm verenler,

beni herhalde o zamandan tanyorlard. O kadar kalabaln iinden insanlar benim teker teker tanmama elbet imkn yoktu. Arasra u memlekette hibiey olmaz! diye karamsarla dtm olurdu. Oysa ne kadar yanlmm. Memlekete yaplan hibir hizmet unutulmuyor. Hibir sz boa gitmiyor. Seim nutuklarm dinlemi olanlar, aradan bunca zaman getii halde, beni unutmamlard, saygyla selm veriyorlard. Salona giren uzun boylu bir yolcuyla gzgze geldik. Adam selm verdi. Elbette selm verecek... Ne demek? Biz bu memleket iin bu kadar alalm, uraalm, didinelim de, halkmz bize bir selm bile ok mu grecek!... Ben de ona selm verdim. Artk gzm merdivenlerdeydi... gen kz geldi, renci olmal idiler. Kzlar selm vermeyince ok canm skld. Bu zamann genleri de hi deer bilmiyorlar, genlikte i yok!... Yazk bu memlekete... Genler byle mi olmal?... iman, orta yal bir adam geldi. O da selm vermedi. Belki beni grmemitir diye hzl hzl k-srdm. Adam yzme bakt ama yine selm vermedi... Yazk, ok yazk!... Bir memleket, deer bildike ykselir. Bir yolcu geldi, selm verip yanma oturdu. A-ferin, ite adam dediin byle olur. Ondan sonra gelen yolcularn kimisi selm veriyor, kimisi vermiyordu. Selm vermeyenlere, kollarndan tutup, Efendi, neye selm vermedin? Ayp deil mi? diye sormak geliyordu iimden. Bu duygumu, burnu byk bir adam olduuma yormayn... Hayr, kesinlikle!... ahsma selm verip vermemeleri hi nemli deil, ama memlekete hizmeti olan insanlar unutursak, bu milletin sonu nereye varr? te sorun bu!... Yoksa ben ahsm iin hibiey istemiyorum. Selm vermeyenlere memleket hesabna, iyiden iyiye kzmaya balamtm. Selm verenlere, glmseyerek ben de selm veriyordum. Vapur kalkt. Selm verip yanma oturan adam, Beyefendi, yine Toprak Ofis'te misiniz? -diye sordu. Ne cevap vereceimi ardm. Ben hibir zaman Toprak Ofis'te bulunmadm. Toprak Ofis nedir, nerededir, ne i yapar onu bile bilmem. Demek'bu adam, beni Toprak Ofis'te alan birine benzetmiti. Cevap yerine, her anlama ekilebilecek gibi

glmsedim. Adam, Eksik olmayn Mahmut bey, ben sizin ok iyiliinizi grdm... -dedi. Hi bozuntuya vermedim. Estafurullah... Ne olacak... Teekkre demez! -dedim. Adam konumay ilerletmesin diye gazeteyi ap okumaya daldm. Adam da skldm anlad m nedir, yanmdan kalkt. Selm veren yolculardan iki delikanl yanma geldi. Merhaba Salim ab... Allah Allah... Bu nasl ey, Salim aabey de ner-den kt? ster istemez, 24 Merhaba... -dedim. __Salim abi, artk malarda grnmyorsun... Hey gidi nev> ne oynardn be Salim abi... Ehhh... Genlik, oynardk bir zamanlar... __. Hi unutmam, Avusturya takm gelmiti de... Hatrlar msn o ma abi... Hayatmda ayam topa dokundurmu, bi kez bile ma seyretmi adam deildim. Ama ne yapaym? Ben Salim malim deilim! denmez ki... -Hatrlamaz olur muyum hi? -dedim. Avazm kt kadar Yaa Zehir Salim! diye ak tribnden barmaktan sesim kslmt. Nasl kvrdn kvrdn, kvrdn da taaa santradan almlaya almlaya onsekiz pastan znk diye topu soktun ieri? Ha, nasl? Anlatsana Salim abi... -Valla... O zaman... Evet santradan kaptm topu... almlya... kvra kvra... Hey gidi hey... ocuklar, hatrladka gzlerim yaanyor. Brakn allakmza... Sanki ok zlmm gibi yanlarndan kalktm. Selm veren yarbay da yerinden

kalkmt. Merdiven banda karlatk. Yarbay sayg i!e, Naslsnz generalim? -dedi. Teekkr ederim. Ne zaman emekliye ayrldnz ? Eh... Var yle byle... Epi... Zaman sylesem, belki de benim general olmadm anlar. imdi yarbaya, Benzettiniz efendim, ben general meneral deilim. Askerlikte onbaydm!... desem, adam mahcup olacak; bikez beni general sanp selm vermi... Generalim, beni hatrlamadnz galiba... 25 Asliye Aaa!... Hi hatrlamaz olur muyum? Ha ladm. Yalnz adnz birden hatrlayamadm. Ehhh.,^ Yalandk artk, hafzam zayflyor gittike... Adm Muzaffer... Sizin yannzda yzba olarak... Evet, evet... Tamam... Yarbayn elini skp ayrldm. Vapur iskelesinde, vapura girerken selm veren kelli felli adam, Hrmetler ederim Baha Bey... -dedi. Bilmukabele efendim... Naslsnz? Eksik olmayn efendim, sizi sormal. Hamdolsun, duacyz. Yine Yedinci Ceza Mahkemesi Reisi misiniz? Ne evet, ne hayr, hem evet, hem hayr anlam-na gelecek gibi srttm. Sayenizde ar bir iftiradan kurtulmutum! Estafurullah... Neden sayemde olsun? Adalet yerini buldu! Vapur iskeleye yanamt. Daha vapur iyice ya namadan iskeleye atladm. lk

kan ben oldum Bileti iskele memuruna verip yrdm. Arkamdan bir kadn seslendi: kr beyefendi... Vapurda selm veren gzel kadnd. Buyrun hanmefendi... Pakize hanmefendi nasllar?... Bugn btn yanllklar, terslikler beni mi bulmutu? Teekkr ederim efendim, iyidir. Ur ameliyat olacakt, oldu mu? Oldu. kr atlatt... 26 Oh oh... Yine Altmbakkal'da m oturuyorsunuz ? Evet... Msaadenizle efendim. Glegle hanmefendi... Bir vapur yolculuunda bu kadar yanlln stste geldiini kime anlatsam, inanmaz. Onun iin ben de anlatmyorum, yazyorum. Ama yanllk bu kadarla kalmad. Murat beyefendi... Buyurun efendim... Efendim, ne zamandr sizi grmek isterdim, ksmet bugnm... Ben sizin hayranlarnzdan... Estafurullah... Geende bir filminizi grdm. Biz ailece hibir filminizi karmayz da... Ona da,

 Msaadenizle... ok acele bir iim var da... -deyip, dolmua atladm. ok canm sklmt. Beni ben olarak bu memlekette tanyan tek kii de mi yoktu?... Dolmuta yanmda oturan adam, Merhaba Hasan bey... -demez mi.! Hele kr, beni kendi admla aran, tanyan bir kii kmt. Adamn yzne baktm, birden bozuldum. Bu adamdan ok eskiden ikiyz ra bor almtm, ama borcumu bitrl deyememitim. A-dama dndm: Affedersiniz, birisine benzettiniz galiba... Amma yaptn Hasan bey... Aman efendim, benim adm. Hasan deil!... Yahu, nasl olur?... 27 Adam adama benzer efendim. E, benzemek de bu kadar olur!... Dolmutan indim. Adamn yamndakine sylediini duydum: Bu herif Hasan olmasna Hasan ya... Bu numara tam ona gre. Yuttum sanmasn!... O gn, beni ok kii baka birine benzetmi, yal-nz bir kii tanmt, onu da ben tanmamtm! 28 BZM ZAMANIMIZDA... Ne buyurdunuz? Musiki lemleri mi? Ah efendim ah, siz o lemleri bizim zamanmzda grp dinleyecektiniz. imdi musikiinas m kald, ge efendim ge... Hey gidi gnler hey... Hi unutmam birgn, Apostol efendi, Tanbur Hac Rifat merhum, Neyzen Abdzzennan, gazelhan Tophaneli Hafz Muhiddin, bir de bendeniz ve daha baka imdi isimlerini hatrlayamadm arkadalar Bentler'e gitmitik. Vakit akam zeri... Bentler malm, envai kuun ve blbl cinsinin memleketi, her taraf aa... Ormann iine girip bir kuytuya ekildik, lemimize daldk. Bir hayli demlendikten sonra arkadalardan biri, Susun, susun... Dinleyin! -dedi.

Evlt, o ormandaki cemi cmle ku mahlkat bir fasl tutturmu ki, dille tarifi, kelime ile tavsifi mmkn deil. O zamann kular da bir bakayd canm. imdi o kular nerde? Sanrsn ki kular bizim musiki heyeti olduumuzu bilmiler de bizi arlamak 29 iin fasla oturmular. Hem de yledir, inan olsun yledir. O zamann kular bir bakayd, anlaylyd. Neyzen Abdzzennan efendi, makam cennet olsun, ok denemiimdir... -dedi-. Bu ku mahlku raknn buharn ve anasonun kokusunu ald m, kabil deil sakin duramaz, aka gelip akmaya balar. Bunun zerine keman Apostol efendi,, Aman beni tutmayn! -deyip, keman kutusundan kard, yaya asld. Allah seni inandrsn evlt, Apostol efendi yay ekmesiyle, btn kular sustu. Orman bir sessizlie brnd, t yok... Anla bak, bizim zamanmzn kular nasl kutu... imdikiler olsa, keman dinler mi, cr cr terler. O zamann kuunda bile musikiye sayg vard. Hac Rifat da tanburun kulan bkt, Abdzzennan da ney'i fleyince... Hafz Muhittin elini kulana atp da bir hey hey ekti ki, Allah Allah!... Derken bir nice-zaman sonra bizim fasl durdu. Sazlarn susmasyle blbllerin fasl balad. Sen o zamann blblndeki anlaya bak! Fasl icra klnrken susuyor da fasl hitamnda kendileri balyorlar, hem de makam zerinden. Bu sefer de bizde ses yok... Blbllerin fasln dinledik, itik, itik, itik... Blbllerin bir zaman sonra sesi kesildi. Bu sefer bizim fasl balad. Bir biz, bir onlar, bir biz, bir onlar... Bizim fasl balaynca onlar susuyor, onlar balaynca biz susuyoruz. Allah seni inandrsn evlt, sabaha kadar byle... Sabaha kar ben bam imene, srtm da aaca dayamtm, biraz iim gemi. K diye bir sesle uyandm. Arkadalara baktm, hepsi de benim gibi imenlerin zerinde szm, kalmlar. Yalnz Hac Rifat, dizinde tanburu imene km, boyuna, __K, k, k! -deyip elini sallyor. Onun klamasna arkadalar da uyandlar. __Yahu, ne oluyor? -dedik. Baksanza, brakmyorlar ki tanbur alaym.-dedi.

Sabaha kar mehtap vurmu, her taraf gndz misali... Bir de baktk ki, Bentler'de ne kadar blbl varsa, Allah seni inandrsn evlt, hepsi Hac Rifat'n tanburunun sapma konmu, Acaba bu ses nerden kyor? diye merakla tetkik ediyorlar. Hac Rifat, K, k! -diyerek eliyle blblleri kovalyorsa da, ne mmkn, onu kalkyorsa yirmisi yeniden konuyor. Velhasl kelm, blbller Hac Rifat'a tanbur aldrmadlar. Bunun zerine Abdzzennan ney'i flemeye balaynca cmle blbller Neyzen Abdz-zennan'n omuzuna ve bana kondular. Abdzzennan blbller arasnda kayboldu. Yaaa... Bizim zamanmzda musiki lemleri ite byleydi. Hi unutmam, bir gece de Kanlca'da Nzenin-zde Yahya Beyin yalsna davetli idik. Yalnn bahesinde iy- na baladk. Tbesah demlendik. Vel-kin balk var ya balk, zerrece hilafm yok, Tophaneli Hafz Muhittin balklara gazel dinletti, ne dersin!... Allah seni inandrsn evlt, Hafz Muhittin gazele balaynca denizin st balk bayle silme doldu ve bir parmak su grnmez oldu. Boazii'nin cmle bal, Nzeninzde Yahya Beyin yalsnn nne biri31 kp ve hem de fazla yer kaplamamak iin denizin iin de dikine dikine durarak, balarn sudan dar kat dlar. Kk balklara yer kalmadndan, onlar dipten havaya sramaya baladlar. Havaya srayij tekrar denize dene kadar Hafz Muhittin'in gazelin dinlemeyi kr sayyorlar. Bak anla o zamann bahlj lan nasl balkt... Bizim zamanmzn bir palamutum imdiki zamann insanna deimem. Hey gidi hey balklar bile baka trl balkt. imdiki balklara be balk m derim... Keman Apostol Efendi yaya aslnca o denizi stn grmeliydin... Havada yldzlar akmay balard. Keman sesini dinlemek iin balklar denizde frladka, efendime syleyeyim, slak derilerine meh tap vurdu mu, her bir balk donanma geceleri maytap lan gibi renk renk, l l, yldz yldz yanp snyor Bu manzara karsnda Tanbur Hac Rifat fevkald heyecana gelip, Allah Allah!... -nidasyle kendini balklani auuna atmak istediyse de, glkle zaptederek paalarndan yakalayp rhtmdan ekerek, cann denize garkolmaktan kurtardk. Bir yandan fasl devam ediyor, bir yandan dem leniyoruz. Nzeninzde Yahya beyin abas he men nmzde bir oban atei yakp stne zgari koydu. nmz yahnin rhtm. Rhtmn stnde dal lan denize sarkm bir aa var. Aba, bu aacu dallarndan tpk olmu meyva toplar gibi birka levrek ve birka karagz bal tutup getirdi, gz mzn nnde balklar temizleyip tuzlayp, atein stndeki zgaraya koydu. Biz taze balklar mea yaptka, aba

aatan balklar toplayp zgaray 32 koyuyordu. Bendeniz merak sakasyle Nzeninzde Yahya beye, .__Mrim efendim, bu nasl bir hnerdir, siz balklar aa dallarna m asarsnz? -diye sual ettiimde Yahya bey, ' Bu balklar biz tutmu deiliz! -dedi-. Her ne zaman bu bahede icra-i ahenk olsa, neyler, tan-burlar, kemanlar almsa, arklar sylense, balklar dahi bu ahengi iyice dinlemek iin srar, rhtm stndeki bu aacn dallarna konarlar. Mest ve mahmur olarak kendilerinden geip sazlar dinlerler. Bizim aba da ite bu balklar dallardan toplayp bize taze meze yapar. Hey gidi hey... Bizim zamanmzn balklar ite byle balklard. imdikilere ben balk m derim?... Hatta bizim zamanmzn naml balklar, balk avlamak iin a, olta kullanmazlard. Sesi pek gzel bir hafz kiralyarak gece bir kaya bindirirler, hafz bir yandan dem eker, bir yandan gazel okur, gazeli dinlemek urunda balklar denizden frlar, bir saate kalmadan kayn ii balk dolard. Yaaa... Neyzen Abzzennan efendi, ahenk dinlemek iin balklarn aalara srayp itlf- nefs etmelerinden pek ziyade mteessir ve mteellim olup, Bundan byle mbarek balklara el srme! -diye abay azarlad. Ve bu teessrle bir ney fledi ki, rhtm stndeki aacn dallarnda blbller akmaya balad. Bilmem artk balklar blbl kesilip terennm eylediler, bilmem ney sesini duyup blbller aata toplandlar, artk orasn Allah bilir... Yaaa evlt, bizim zamanmzda musiki lemleri, muhabbet lemleri ite byleydi. imdi nerde... 33 Hi unutmam, Beykoz'da Abraham Paa Koru. luunda bir lemimiz vard. Gne doarken, Ud Servet ile Kanun Mestan efendi, bir de Kpt-i Mslim Kemani Yusuf bir fasla oturdular... Boaz'dan ili vapur, aa doru szlyor. Bizim zamanmzn vapurlar imdikiler gibi k krk kitipiyoz deil, hep. si de yandan arkl... Nevnihal vapuru Boaz'dan aa szlrken nmze gelip durdu. Sanki demir atm gibi vapur kmldamyor. Biz evvel kaptan ve yolcular hengimizi dinlemek iin vapuru durdurdular zannettik, fasla gayret verdik. Neden sonra kaptan, kaptan kknden bize bard: Nur olun! Cmlemizi mest ve bho, musikinizle sarho ettiniz. Sazlarnzn yrek yakan nameleriyle vapurun makinalar dahi istop etti. Ne kadar gayret

ettikse de makinalar iletemiyoruz. Aman sizden, medet sizden! Fasla bir ara verseniz de, makinalan iletsek, yoksa seyr- sefain idaresinin tarifesi aksayacak... Biz fasla ara verince, makineler de gldr gldr ileyip vapur harekete geti... Ehhh... Bizim zamanmzn makineleri bile ba kayd. Makine evlt makine... Makine bile musikiden anlard ve Kpt-i Mslim Yusuf beyin keman maki neleri bile durdururdu. imdi nerde o makineler, ner-de o kemaniler... Hepsi geti, bir zamanm, hey gidi hey!... Ne buyurdunuz? Muhabbet telll m dediniz? Yani pezevenk mi? Evet, bizim zamanmzn pezevenk leri bile bir bakayd. Pezevenk diye ben ite onlara derim. imdikiler de pezevenk mi evldm... Evet, imdilerde saylar artt, ok artt, nereye baksan onlar, 34 lkin bU zamann pezevengi bile sahte, nerde o esk oezevenkler... imdikiler onlarn eline su dkemez, jjey gidi hey, grmeliydin de inanmalydn, ne adamlard onlar. Bir kere mesleine k insanlard, bu ii amatr ruhuyla, heyecanla yaparlard. Evet, para da kazanrlard, fakat fakir fukarann da gnln ho ederlerdi. Allah seni inandrsn evlt, bir ser pezevenk Masraf Paa hazretleri vard, adam zevk iin, pr akna yapard bu ii. Mesleinde yle erbap idi ki, iki hanelik bir kye gitse dahi, mesleini icradan geri durmaz ve her gn ie balamadan, zektm olsun, diyerek fukaray gzetir, onlarn da gnllerini ho ederdi. Hey gidi hey, ne naml pezevenkler vard. imdi dolu, ama neye yarar, pezevenkliin de namn hatrdlar. Ne buyurdunuz? Tuzluk mu?... Ah efendim ah, siz bizim zamanmzn tuzluklarn grecektiniz... imdikiler de tuzluk mu... Nur iinde yatsn, Hac Paa'nn konandaki ziyafette, Allah seni inandrsn evlt, ben bir tuzluk grdm... Hey gidi hey, ne tuzluktu... Bizim zamanmzn tuzluu... TARH AL BEY Sekiz su orta sanktlar. Bir akam zeri, koularn kaps kapanaca srada cezaevine geldiler. Koutaki ranzalara yerletirildiler. Bu sekiz sank iinde en ok dikkati eken Ali Bey'di. Yalnz adn renebildik; baka hibir bilgi edinemedik. Hi konumuyor, hep uyuyordu, yada uyurcasma yayordu. Yeri, ranzann stndeydi. Geldiinden beri kulukaya yatar gibi oraya tnedi, yemek ve helaya gidi zamanlar dnda yerinden hi kalkmad. Yatanda oturduu zamanlar da gzleri kapalyd. Aradabir ba gsnn stne derdi. Hi bakmyor, hi konumuyordu.

Adnn Ali olduunu da arkadalarndan duyduk. Bir hafta kadar sonra bu sekiz kiinin neden buraya geldiklerini renebildik. Kahvede ileri-geri konumular. Bunlarn mahalledeki siyas hasmlarndan birka kii de hkmetimizin aleyhinde konutular diye ihbar etmiler. Sekiz sann Ali Bey'den 36 geriye kalan yeas, miKumet aeymnae KonumaaiK, jjjye yemin billh ediyorlard. Ali Bey'in sesini kard yoktu. Arkadalar, kendilerinden ok Ali. Bey'e acyorlard. nk Ali Bey o gn kahveye bile gelmemiti- Ali Bey'in haftada, on gnde bir kahveye geldii olurmu. Ama, burada nasl uyur gibi duruyorsa, kahvede de yle durur, kimseyle iki kelime konumaz, ayn ier, biraz uyuklar, sonra kar gidermi. Arkadalar, kendi dertlerini unutmular, ona yanyorlard. Yalyd da ondan... Ali Bey, yetmiini aknd ama bitkin, dkn deildi. Arkadalarnn sylediine gre, hibir zaman etliye stlye karmam, siyasetle hi ilgilenmemi. Her ne kadar ona bey diyorlarsa da okur-yazar bile deilmi. Hi deilse, biz yine partiliyiz... -diyorlard-. Bu zavallnn partisi martisi de yok... Giyiniinden yoksul bir adam olduu anlalyor. Ceketinin dirsekleri yamal, ceketinin kol azlar tirfillenmi, aba pantolonunun dizkapaklar ezik... Aradan gnler, haftalar geti, Ali Bey hep ranza stndeki yatanda oturarak uyumakta yada uyuklamaktayd; Buda heykeli gibi yle duruk ve susuk... Ne bir konumaya, ne bir tartmaya katld. Kouta o kadar kavga grlt, o kadar elence patrt oldu, Ali Bey gzlerini ap bakmad bile... Bir gece saat 24 sralaryd. Ali Bey daha battaniyesinin altna girmi, yataa uzanm deildi. Srtn yasta dayam, gzleri kapal duruyordu. Onun ranzasnn altndaki yatakta arkadalar toplanm konuuyorlard. lerinden krk yalarnda biri yle dedi: 37 zlp de ne olacak... zlmekle elimize ne geer? Bamza bir i gelmi, katlanacaz. Hem bili-yor musunuz, bir bakma benim iin iyi de oldu. Be-nim hayatmda ocuklarma anlatacak hibir hdise yoktu. Mesel benim babam, bize askerlik htralarn anlatrd; anakkale'ye nasl gitmi, nasl sava, m, nasl yaralanm... Amcam da, Birinci Dnya Sava'nda neler ektiini, sonra nasl esir edildiklerini anlatrd. Ben ne anlatacam ocuklarma? Hi...

Bundan sonra ben de ocuklarma cezaevine nasl dtm, neler ektiimi anlatrm. Bu szlere arkadalar gltler. Yukardaki yatakta Ali Bey uyukluyordu. Cezaevi yaantsn bir macera olarak ocuklarna anlataca iin neelenen adam, -Elbet, birgn bunlar da tarih yazacak!... -dedi. Uyuyor sanlan Ali Bey, bu sz zerine, birden gzlerini at, ban alt kattaki yatakta oturanlara uzatarak, Tarih yazar m? -diye merakla sordu. Sen uyumuyor muydun Ali Bey? Sizi dinliyordum. Tarih yazacak m bunlar? Yazar tabi... Bizim adlarmz da yazar m tarih? Yazar elbet. Yazmaz olur mu? Byle syleyenler aka ediyorlard. Ali Bey, ranzann stnden indi. Kouun iinde aa-yukar volta atmaya balad. Cezaevine girdi gireli ilk olarak byle canl grnyordu. Aradabir arkadalarnn yanna gelip soruyordu: Admz tarihe geer, deil mi? 38 . ueer ah Jtsey... Bir gn bizi de admzla yazarlar m? Tabi... Ali Bey, bir yere yetiecekmi gibi hzl admlarla kouun iki duvar arasnda gidip geliyordu. Gece yarsndan sonra herkes yatana ekilip uyumutu. Ali Bey o gece hi uyumad, btn gece kouta volta att. Sabahleyin koularn kaps alnca da btn gn bahede drt dnd. Sksk arkadalarna,

 Tarih bizi yazacak, yle mi? -diye soruyor, Elbette! cevabn alnca da, yi ki o gn kahveye gelmiim, iyi ki konumuum... -diyordu. Arkadalar onu, o gn kahveye gelmediine, konumadna bitrl inandramyorlard. Ali Bey o geceden sonra dinleti, genleti. Bahede kollarn kabartarak, gsn iirerek, ba yukarda geziyordu. Eskisi gibi susmuyordu, ama gevezelik de etmiyordu. Tarih bir kiilie brnd iin, en normal konumay bile bir vecize gibi sylyordu. Szgelii, Naslsnz Ali Bey! -diye sorulsa, edal bir sesle, nsan, iyi olmaya altka iyi olur... -gibi deerli szler sylyordu. Arkadalarndan biri, Buyurun, yemek yiyelim! -dese, Ali Bey elini kaldrp. Yemek iin yaamamal, yaamak iin yemeli!... -diye hemen bir zlsz sylyordu. Hzl hzl volta vururken, aya taa arpp sen39 delese, hemen dorulur, parman uzatarak bir zl-sz uydururdu: Ayan taa arpan, ban korumal!... Tarih Ali Bey diye lakap taktlar. Gerekten Tarih Ali Bey, cezaevinde pek az konuarak, konuunca da byk byk laflar ederek gnlerini geirdi. Yarglanmada yedi arkada beraet etti. Ama Tarih Ali Bey mahkm oldu. O gn kahveye gelmediini, kahvede de konumadn tanklar mahkemede sy. lemisler. Ama Tarih Ali Bey, gsn kabartp, Kahveye geldim. Kahve medeniyetin kulbdr. Ve ben kahvede konutum. nk insan konuan hayvandr. Ve dedim ki... -diye balayp bir nutuk ekmi, ilemedii suunu itiraf ederek mahkm olmu. Tarih Ali Bey, imdi hayatndan ok memnun. Cezaevinin koridorlarnda, bahesinde din admlarla dolayor, nutuk verir gibi konuuyor, sesini kalnla-trarak byk szler sylyor. Kendisini tarihlerin yazacana iyice

inanm. yle mutlu^ yle bir rahatl var ki! 40 AL BEY BERBAT ETTM Birtakm tecrbeli yazarlar, airler, genlere, amatrlere yle yazmayn, yle yazn, byle yazn diye t verirler. Bu tler, dersler hibir ie yaramaz. Kimselere ders vermek haddim deil ama, bamdan geen bir olay anlatrsam, belki gen hikayecilere yararl olurum diye dndm. Geenlerde Tarih Ali Bey adl bir hikye yazmtm. imdi bu hikye dillerde dolayor. Kimi grsem, bana hemen o hikyemden szayor. Yirmi yldr hikye yazarm, bugne dek yazdm hikyeler iki bine yaklat, ama bu hikyelerin hibiri Tarih Ali Bey denli ilgi grmedi. Bu hikyenin dedikodusu ilkin stanbul'a, sonra Trkiye'ye yayld, daha sonra da snrlar ap btn dnyaya ulat. Btn bu yaylma da, hikyenin dergide kndan sonra on, on be gn iinde oldu. En iyisi, bu hikyenin nasl yazldn size anlatmalym. 41 Cezaevindeydim. Benim giriimden birka gu^ sonra cezaevine bir gazeteci geldi. Neden cezaevine sokulduunu aklamay, onun adna, doru bulmu. yorum. Tutukluluu basn suu sanklndan deildi, Onunla uzun boylu tanklmz yok, karlan-ca selmlarz, bir yerde yanyana dersek, birikj laf konuuruz, ite o kadar... Koularmz ayryd. Bahede buluur, konuurduk; aradabir de yattm koua gelirdi. Birgn koulanndaki bir tutuklunun durumunu, davrann anlatt. izdii karakter pek houma gitti. Bu adamn hikyesini yazacam dedim. te Tarih Ali Bey hikyesi bylece yazld. O hikyeyi yeniden anlatp banz iirecek deilim, yalnz o hikyenin hikyesini anlatacam. Tarih Ali Bey hikyesi dergide yaynlandktan sonra benim de bam derde girdi. Derginin sata kt gn, idarehaneye gitmitim. Derginin sahibi yzme bir tuhaf bakp, Yahu, ne yapmsn? -dedi. Ne yapmm? -diye aarak sordum. Tarih Ali Bey'i berbat etmisin. O adda bir hikye yazdm bile unutmuum.

 Tarih Ali Bey de kim ? -dedim. Geen sayda kan hikyen. Hatrladm. Pekiy, ne yapmm? Berbat etmisin... Cezaevinde birlikte tutuk olduumuz yazar, dergide hikyeyi grr grmez, hemen dergi sahibine telefonu am: Tarih Ali Bey hikyesinin konusunu ona ben 42 erritim, takat Al Bey berbat etmi. O hikaye yle mi yazlrd, yazk etmi, bilseydim hi anlatr mydm... ki saat sonra yine am telefonu: Dndke kan beynime sryor, gzelim hikyeyi rezil etti. Yazk... Dergi sahibi de bana, ok yazk... -dedi-. Ali Bey'i berbat etmisin... Bana kalrsa berbat merbat etmedim. Yok yok, berbat etmisin. Demek, elimden o kadar geliyormu... Canm skld, idarehaneden ktm. Yolda bir arkadala karlatm. Daha selm vermeden, Birader -dedi-, Ali Bey'i berbat etmisin... Tarih Ali Bey kepaze olmu. O gzelim hikye yle mi yazlrd ? Sen hikyeyi okudun mu ? Okumadm, nerde kmt? Pekiy okumadn da, Ali Bey'i berbat ettiimi nerden biliyorsun? Hikyenin konusunu sana anlatan syledi. Adam kendi anlatt hikyeyi bilmez mi? Yazk olmu Ali Bey'e... yi olmu, canm saolsun... -dedim, yrdm. Keyi dnerken bir gazeteci

arkadala karlatm, el sktk, Herkesten umardm ama, senden bunu beklemezdim... -dedi. Ne olmu ? Ali Bey'i berbat etmisin... Sen okudun da m byle sylyorsun ? Okumann ne gerei var, herkesin aznda... 43 yle canm skld ki, Gazeteciler Cemiyeti'ne gidip arkadalarla biraz konuaym, dedim. Ben ieri girince, ordakiler konumalarn birden kesip yzme bir baka trl bakmaya baladlar. Benim iin birey konuurlarken stlerine geldiimi sezdim. Souk souk selmlatk. Neden sonra yanma gelen bit arkada, Pek zldm... -dedi. Ne oldu ? -diye sordum. Tarih Ali Bey'i berbat etmisin... -dedi. Ederim! -diye bardm. Sana hikyenin konusunu veren, az nce buraya gelip anlatt hereyi. Zavall hrsndan alayacakt nerdeyse. Vah vah, yazk olmu Tarih Ali Bey'e. Btn arkadalar zldk. O gn akama kadar hangi tand grdmse Tarih Ali Bey'i berbat ettiimi syledi. Hi detim deilken o gece meyhaneye gittim. Meyhanede, on-be yldr grmediim bir arkadamla karlatm. Hal hatr sorduktan sonra arkadam, Pek zldm... -dedi. Ne oldu ? -diye sordum. Ben -dedi-, pek hikye filan okumam. Bugn bir yerde konuuluyordu da, orda duydum, Birisi sana tarihten Ali Bey adnda birini anlatm, sen de yazmsn ama, berbat etmisin Ali Bey'i. Ben anlamam, yle konuuyorlard. Pek zldm do| rusu... Sulu sulu sustum. Biraz sonra da oradan k tim. Ara sokaklarda bir koltuk meyhanesine girdim. Buradakiler dergiyle, hikyeyle ilgileri olmayan, gnlk ileri arkasnda koan kiilerdi. Tezgha dirseimi

44 dayadm, arap bardan azma gtrrken, arkamdan, Tarih Ali Bey, diye szler duydum. Konuanlar beni tanmyorlard, sk sk adm da anarak Tarih Ali Bey'i nasl berbat ettiimi birbirlerine anlatyorlard. Gece yarsndan sonra evime gittim. Ertesi sabah olum, Baba -dedi-, herkes senden konuuyor. Ne diyorlar? Sen Tarih birisini berbat etmisin ama, ad Ali Bey mi ne... Kahvaltda karm, Bu Tarih Ali Bey de kim ? -diye sordu. Berbat ettiim herif! -diye bardm. Ne kzyorsun canm, btn komularn aznda da onun iin sordum. Hemen evden ktm. Vapurda karlatm arkadalar da Tarih Ali Bey'i nasl berbat ettiimi soruyorlard. Babli'den karken, bana bu hikyenin konusunu anlatan gazeteciyle karlatm. Elimi sktktan sonra, Yahu, darlma ama -dedi-, anlattma anlatacama piman oldum, Tarih Ali Bey'i berbat etmisin. O hikye yle mi yazlrd be... Tuh, yazk oldu. Elimden o kadar geliyor... yleyse yazmasaydm. Braksaydn, ben yazardm... . Bir de sen dene, ne yapalm... Sylenecek sz ok ama... O gn nereye gittimse herkes Tarih Ali Bey'i nasl berbat ettiimi yzme vurdu. 45 Yahu, Tarih Ali Bey'i berbat etmisin be.., O Tarih Ali Bey'in Allah belsn versin, emi... Tarih Ali Bey'in de, coraf Ali Bey'in de, btn Ali Bey'lerin... Bir hafta, ard kesilmeden, bu byle srd. Artl dayanamadm, bu hikye unutuluncaya kadar evden kmamaya karar verdim. Evde kaldm ilk gn, sabah

erkenden telefon ald. Allooo, buyrun... Kimsiniz ? Adm syledim. Ben bir okurunuzum. Buyrun efendim. Sizin iin baz uygunsuz sylentiler duydum da... Ne gibi efendim ? Siz Tarih Ali Bey diye bir hikye yazmsnz efendim. Hay ellerim knlayd da yazamaz olaydm efendim. Ama bakasnn verdii konuyu... Olmaz ki... Ali Bey'i berbat etmisiniz. Az sonra da bir kadn telefon etti. Sinirli sinirli konuuyordu. Beyefendi! Buyrun hanmefendi. Sizin Tarih Ali Bey'i berbat etmeye ne hakknz var?... Ben byleyim hanmefendi, hi dinlemem, berbat ederim. Hani sizi de elime geirsem... Sen beni biraz zor... Telefonu kapadm, ama zil sesi durmuyor ki... 46 En sonunda telefon fiini karmak zorunda kaldm. Ertesi gn Konya'dan bir mektup geldi. zet olarak mektupta yle yazlyd: Sayn yazar, imdiye kadar hemen hemen btn eserlerinizi okumuumdur. Yazlarnz da ok beenirdim. Fakat geenlerde bir arkadanzn size anlatt bir konuyu Tarih Ali Bey diye yazarak berbat etmisiniz. sabet ki, ben o hikyeyi okumadm. Bu hdiseyi duyduktan sonra size olan gvenim sarslmtr. Demek ki, siz btn

hikyelerinizi de byle yazyormusunuz. Yazk ki, bir syleyen olmad da, onlar okuduk. Artk ipliiniz pazara kt. Bundan sonra sizin tek satrnz bile okuyacak deilim. leden sonraki postadan buna benzer mektup daha geldi; Artvin'den, Silifke'den, Gmhane'den... Ondan sonraki gnler bu trl mektuplar yad. Be on gn sonra da Amerika'daki bir arkadamdan bir mektup aldm. Arkadam yle yazyordu: Karmla sinemaya gitmitim. Antraktta, arkamdaki iki kiinin Trke konutuklarn, senden szet-tiklerini duydum. Adn duyunca kulak kabarttm. Tarih Ali Bey'i berbat ettiini birbirlerine anlatp duruyorlard. 'Affedersiniz' diye yanlarna sokuldum, seni tandm, arkadam olduunu, adn duyunca dayanamayp konumalarna katldm zr dileyerek anlattm. nce seni tanyp tanmadklarn sordum. Tanmyorlarm. Bunlar Trkiye'deki ayr ayr dostlarndan aldklar ayr ayr mektuplardan, Trkiye'de olup bitenler arasnda, senin de Tarih Ali Bey'i berbat ettiini renip zlmler. Onlardan, baka bir bilgi edinemedim. 47 Kuzum, bu l arn ey ner Kim ise, senin ouaaarn. dan ne alp veremediin var da zavally berbat ettin i Dorusu senden bunu ummazdm. Bu meseleyi ay. dmlatacak mektubunu bekliyorum. Onbe gn evde kapal kaldktan sonra bunalp dar ktm. Vapurdaki yolculardan tanyanlar, ta. nmayanlara arkamdan beni gsterip fsldyorlard; Bak bak, Tarih Ali Bey'i berbat eden ite bu herif! Yaa, demek o anlatlan bu... O gn ilk olarak Tarih Ali Bey'i berbat ettiim; sylemeyen bir arkadamla uzun uzun konutum, Ha imdi syleyecek ha imdi, diye bekleyip durdum, Sylemeyince baya tedirgin olup, Biliyor musun, ben ne yaptm... -dedim. Ne yaptn? Sahi bilmiyor musun? Bilmiyorum. Yahu ben Tarih Ali Bey'i berbat ettim be... Yok canm, pekiy nasl oldu bu i?... Btn dnya alkanyor, sen nasl oldu da duymadn?

 Ben iki aydr hasta yatyordum, evden yeni ktm. Tarih Ah Bey'i berbat ettiimi bilmeyen tek kii varm, ona da ben anlattm; nasl olsa bakasndan duyacakt. leyin lokantada bir tandk selm verir vermez: Arkada -dedim-, Tarih Ali Bey'i berbal ettim, bu elde bir. Baka szn varsa buyur konualm Aradan bunca zaman geti, hl bana Tarih 48 Ali Bey'i berbat ettiimi sylyorlar. Ho size de bunlar boubouna anlatyorum ya... Siz nasl olsa, Tarih Ali Bey'i berbat ettiimi oktan duymusunuzdur. Ne dersiniz, bini akn hikye yazdm da, hi biri Tarih Ah Bey adl hikyenin grd ilgiye ulaamad. Gelelim gen hikayecilerin bu olaydan alacaklar derse: Aman gen yazarlar, siz siz olun, sakn bakalarnn verdii konulan yazmayn. nk onlar bu konular kafalarnda yle allayp pullamlardr ki, gelmi gemi btn nl yazarlar birleip de bu konuyu yazsalar, yine haspalara beendiremezler. Kelimeleri gmleyip her birinin stne ku oturtsanz, yine makbule gemez. Bulduklar konuyu kendileri yazsalar yet deerinde olur ama, yazmazlar yoksa... rnein bana bu Tarih Ali Bey konusunu anlatan, mrnde hikye yazabilmi deildir. Hele bir de benim bama geldii gibi, bir grmemiin diline derseniz yay halinize; Tarih Ali Bey'i berbat ettiiniz yetmez, bir de size o konuyu vermi olan ite byle berbat etmek zorunda kalrsnz. 49 YRMBE KURU Btn yaamnda bikez kendisine bir emek karl olmadan, para verilmek istenmiti. Bu para, ba myd, rvet miydi, armaan myd, yoksa yine de bir kck emein karl myd, belli deildi. Olay, bundan otuz be yl nce yle gemiti: O zaman yirmibir yanda okuryazar olmayan, konuma szl pek yoksul, irikym bir delikanlyd. Grevli bulunduu yere, elli yalarnda, salar aarm, gzlkl, iyi giyimli, yz izgileri ince, ellerinin yumuakl baknca belli olan bir adam getirmilerdi. Nbeti olarak bu adamn banda beklemekle grevliydi. Adam ona

para vererek bir paket cigara aldrmt. Cigaray getirdi. Adam da, yirmibe kuru uzatt, ona vermek istedi. O, birden elini havaya kaldrarak: Rvet yok! -dedi. Kalarn atm, suratn asmt: Rvet yok! Burada hikimseye para vermeyeceksin, anladn m?... Rvet zerine ksr szlnn yeterince epiy sylendi- Gzlkl adamn yz kpkrmz oldu. yirrnibe kuruu tutan eli bir sre bolukta kald, son-ra utanarak paray cebine koydu. Delikanl bir saat sonra arkadalarnn arasndayd. Onlara anlatyordu: Herif ikibuuk Ura rvet vermeye kalkmaz jj? Elini ittim. Kendine gel, dedim. Biz rvet almayz dedim! Btn gn, btn hafta bunu anlatt: ki buuk liray uzatnca beynim att. Sok onu cebine! dedim. ki buuk lira arkada... Az para deil. Valla-ha almadm! ki yl sonra evindeydi. Babasna anlatyordu: Bize ne rvetler vermeye kalktlar. Tvbe almadm. Herifin biri yirmibe liray uzatt... Ben senin bildiin adamlardan deilim! dedim, ittim elini... drt yl sonra kahvede arkadalarna sz arasnda anlatrken olay, u biime girmiti: Bize ne rvetler vermek istediler. kr, harama el uzatmadm. Herifin biri, ikiyzelli liray bir rpda sayd nme. Dnp bakmadm bile... Ne demek?... Be on yl sonra evine gelen konuklara yle anlatyordu: Yoksulluk ayp deil, yeter ki insanda namus olsun. Bana bir tarihte adamn biri ikibinbeyz lira rvet vermek istedi. Paralan sayd, sayd, cebime soktu. Koca tomar olduu gibi karp suratna arptm. kibinbeyz Ura efendi, bir dn... Yemekle, samakla "bitmez. Velkin tenezzl etmedim. 51 Onbe, yirmi yl sonra, k geceleri oullarna sk genlik anlarn anlatrd: Siz, babanzn fakirliine ne bakyorsun^ gnl zengin... Her iin ba doruluk. Allah doru, luktan ayrmasn... Bir tarihte herifin biri yirmibebij lira, evet tastamam yirmibebin Ura rvet srd nme. Avuladm gibi

paralar suratna arptm Yirmibebin lira bu... Ky deil, kasabay satn al! Adamn yedi gbek soyuna sopuna yeter... Almadm] Yirmibe, otuz yl sonra, kahvede, yolda, akraJ balarna, arkadalarna, tandklarna sksk yle anlatyordu: Herif, ikiyzellibin liray sayd, da gibi paray yd. Allah seni inandrsn, dnp bakmadm.. Biz ne rvetler grmz. Ama, Allaha kr pan inamzn ucunu dedirmedik!... Yn orabnn yrtndan kan topuunu uu-turarak, gzlerini szer, Bu yaa geldim, rvete el srmedim... -derdi-kiyzellibin lira bu... Laf deil, ikiyzellibin! Rakam hayli bile ikiyzellibinin stne kmad iin, orada kald. Yllarca anlata anlata kendisinin bile inand, hatta verilen bu byk rveti almad iin, iinden gizli bir pimanlk da duydut bu olay anlatrken, gs gerilir, sesi titrerdi: kiyzellibin lira bu efendi, ikiyzellibin!... 52 GZM ISIRIYOR Gz hafzam ok zayf. Bir kere deil, -drt kere tantrldm insanlar bile kolay kolay hatrlayamyorum. Bu unutkanlk beni ok zaman utandryor. Bir zamanlar birisiyle tantrmlard. Memnun oldum efendim! -diye adamn elini skarken, o, Bu drdnc tantrlmamz... -dedi. Bir utandm ki... Affedersiniz... -filan diye bieyler mrldandm. Aradan bir zaman geti. Bu adamla beni bir daha tantrdlar. Ama ben onun o adam olduunu yine hatrlayamadm iin, glmseyerek, Memnun oldum efendim! -derken, adam kalarn att: Bu beinci... -dedi. Kpkrmz oldum utancmdan. Bir daha yzn unutmayaym diye dikkatle baktm. Gel zaman git zaman, yine o adamla beni tatij, trdlar. Ama ben yine onun o

adam olduunu hatt, layamadm iin: Memnun oldum efendim! -diye elimi uzatt^ Adam, Bu altnc!... -diye bararak elimi itti. Artk onu iyice tandm. Her grdm yerde hemen tanyorum. Ama imdi de o beni tanmazlktan geliyor. Tam adam tandm, adam da bana danld Bu unutkanlk yznden, tramvayda, otobste, yada yolda giderken yz glen birini grsem, acaba bir yerden tanyoruz da yine hatrlayamadmmidiyi ben de ona glyorum... Ben glnce, adam daha ok glyor. Sonra birbirimize doru yaklayoruz, el s. ksp hal hatr soruyoruz: Naslsnz efendim ? Teekkr ederim, siz naslsnz? Adam yzme dikkatle bakp: Affedersiniz, birdenbire hatrlayamadm, nereden tanyoruz? -diye soruyor. O zaman anlyorum ki, adam tandm filan yok... Bilmem. Sizi tanr gibi oldum da... Katr byle bozuldum. nsanlar ancak her zaman grmeye alk oldu-um dekor iinde tanyabiliyorum. Diyelim, vapu biletilerini tanrm ama, yalnz iskelede... skelede baka yerde, bileti elbisesinden baka bir elbiseylf grrsem Yahu, ben bu adam bir yerden tanyorum ama nerden?... diye dnp dururum. Yakn b tandm m, komumuz mu, okul arkadam m bitrl karamam. 54 Birgn vapurda, bir adam geldi, Karma oturdu, lmsyordu. Anladm ki, hatrlayamadm bir tandk. Hatrlayamadm belli olup da utanmayaym diye, atik davranp uzandm, hemen elini sktm. Adamla konumaya baladk. Bu kez hi yanllk yoktu. Bu adam kesinlikle tanyordum, ama nerden ? Bizim ordaki postanede memur mu, vapur bi-letisi mi, yoksa bizim bakkal m?... Her zamanki sahnesini, dekorunu gzmn nne getirebilsem, tanyacam. On dakika kadar konutuktan sonra, Affedersiniz, sizi tanyorum. Gzm sryor ama, nerden, karamyorum... -dedim. Adam, Beni herkes tanr... -dedi-. Byk postane nnden geer misiniz? Byk postane der demez hatrladm. Oradan geerken, her akam bu adam grrdm. Bara bara trl eyler satard. Adam anlatmaya balad:

 Beyefendi, ben kumu alr, bbreklerden kum dken il diye satarm evvel Allah... Benim sermayem dilim. Bize ayrca sermaye istemez. Birgn leke sabunu satarm, birgn jilet satarm, birgn haerat ldren toz satarm. Siz bana bakmayn... Bu zenaat Allah vergisi... Sermayesi yok, hammaddesi yok. Bendeniz, kirada oturduumuz evin bahesindeki topraklan, kutulara doldurdum, leke sabunu diye aylarca sattm. Sonra bahede toprak kalmad da alttan kil kt. Bu sefer kili biraz suyla kartrp tplere doldurdum, yaptrc madde diye sattm. Bendeniz halis deniz suyunu srasnda ngiliz tuzu diye, srasnda esans diye satarm. Evdeki sobamzn kllerini hi ziyan etmem. Doldur kutulara, sat... Haerat tozu diye, te55 mzieme tozu diye, suni guore diye... ArtiK nasl biimine gelirse... sizlikten ikyet eden vatandala-ra ayorum. bilenin, kl kuanann, demiler. ini bilene bu memlekette i ok... Yeter ki insan i karmasn bilsin. nsan dediin tatan ekmeini karmal. Mesel bendeniz, u vapurun sprntlerinj imdi toplar, yine bu vapurun yolcularna, basura, lsere, ekzemaya, mayasla en birinci il diye satarm... nk efendim, mesele, konumakta... Vapur iskeleye yanap da ayrlncaya kadar adam dinledim. Bu olaydan birka yl sonra bir tccar arkadamn yazhanesindeydim. Arkadam, beni birisiyle tantrd. Adam, Beyefendiyle eskiden tanrz... -dedi. Evet, adam tanyordum ama nerden?... Semt karakolunun polisi sivil elbise mi giymiti? Yoksa hergn bindiim banliy treninde memur muydu? Sizi gzm sryor... -dedim. Efendim, ben tccarm... -dedi. Ne ticareti yaparsnz? hracat... Tandm ihracat hi yoktu. Ne ihra ediyorsunuz?

 Ne olursa... Kepek ihra ederiz, zm ihra ederiz, fndk ihra ederiz... Kim ne isterse, onu ihra ederiz. alma alannz geni... Yooo... Benim iim, ta, akl, toprak, kum zerine. Bendeniz, drt kilo kepei, drt bin ton kepek olarak ihra etmiimdir. Nasl m? Gayet basit... uradan buradan tala, krpnt kt bulur, uvallara doldurur, stne de biraz kepek serpitirir, gnderirim. Bendeniz, fndk diye bin uval kk akl ihra etmiimdir. Tabi bir miktar fndk da kullandk... gir tarihte, sekizyz ton fasulye diye, toprak ihra ettim- Hani memlekette erozyon yznden toprak kalmyor diyorlar ya, doru deil... Yamurlarn srkledii topraktan ne kar... Asl, memlekette toprak kalmamas, son zamanlarda ihracatmzn artmasmdandr. Hatta bu gidile memlekette ta bile kalmaz sanrm. nk bu ihracat sayesinde ta, toprak eksiliyor ve gnden gne memleketin seviyesi iniyor. Bir zaman sonra da bayr kalmayacak, memleket dmdz olacak... Tabi bir kere ihracat yaptmz yere bir daha birey gnderemiyoruz, yani almyorlar. Ama birer kere gndermek bize yetiyor. Mesele iini bilmekte... Beyefendi, bu memlekette ok i var... Anlattklar bana aka gibi geldi. O gittikten sonra arkadama sordum, Doru... -dedi-. Bu adam sndrlm badana kirecini krem, toz kireci de pudra diye satt. Bu ihracaty tanmtm. Vaktiyle, Byk Postane nnde satclk yapan adamd. i ilerletip ihracat olmutu. Aradan yine epiy zaman geti. Bir avukat arkadamn yazhanesinde birisiyle tantrldk. Adam, Sizinle daha nceden tanrz... -dedi. Benim de sizi gzm sryor... -dedim. Ama adam nerden tandm bitrl karamadm. Adam, Efendim, imdi politika ile urayoruz... -de57 di-. Hrriyet mcadelesine atldk... Halk... DemolJ rasi... Hrriyet ve memleketin kalknmas... \ mhim... Bizim partimiz... Adam tanmtm. Eski ayak satcs, daha sonrJ ki ihracat, imdi de politikac olmutu. Yumruunu masaya vurarak:

 Biz memlekette... -diye barrken szn tim: Evet, evet, sizi imdi tandm... Artk hi unut.1 mam. FUR, FUR, FUR!... Sesi incecik, gvdesi ufack, boyu ksack... irkin de stelik. Gel gr, sevimli adam! Gler yzl de ondan olacak. Glerken, fermuar zlr gibi incecik dudaklar kulak diplerine kadar alnca prl prl dileri grnr. Furfur Recep'in nasl olup da adam ldrdne aardm. Buncazn ldrecei adam, sinek gibi biey olmal. dam altnda yatanlarla senli benli konuulmaz. Onlar fermanl... yle ya, adam nasl olsa idam edilecek. lm lm bir lm, idam stne idam edecek deiller ya... Recep de idam cezas altnda yatarken, pek yle yanna sokulan olmazd. Ne zaman ki idamdan kurtuldu, cezas yirmidrt yl hapse dnd, ite o zaman koutakiler ona adyla seslenip Furfur Recep demeye, onunla akalamaya baladlar. akaya dayanklyd ama, hapisane akas da dayanlr gibi deildir ki... Alay uzatanlar kovalar, kovalar, sonra Hint horozu gibi atlar zerine, vurmaya balar. O byle birine vurmaya balad m, btn mahkmlar toplanr, hep bir azdan barrlar: Fur, fur!... Fur yavrum fur!... Fur ha fur!... Recep'in vurmasndan ne kar... Btn vcudu tek yumruk olup da vursa yine hi... Onu kzdrmak iin alay edenler, hapisanenin orta bahesinde bu cmb yaratmak iin yalancktan kaar, sonra da szde yakalanm, ondan dayak yemi olurlar. Recep vurur, vurur, sonunda yorulur zavall, ter iinde kalr. Bakar ki, nnde iki bklm kapanm olan adama yumruklarnn hi etkisi yok, kalabala dner, incecik dudaklarn kt yrtlm gibi aarak apak, prl prl dilerini gstererek gler: Hhh!... Ortal bir kahkahadr kaplar. nnde srtn kamburlatrp dayak yiyen de, Recep'i iki kolu arasna alp kapar, ya kucana, ya omzuna alr, ya bana oturtur, bahede dolatrmaya balar. Recep'e neden Furfur lakabnn takldn kendisi yle anlatr: Siz beni byle mi grrsnz... Hi hi!... Bir avrat yznden bu hale geldik ite...

Bir kyn bir aasnn oluymu. Kendi dediine gre, eskiden am yarmas gibi iriyarym. Ulan Furfur Recep atma, am yarmas gibi herif, byle fil kuyruu kadar kalr m? Kalr... O karya den daha da beter olur. Allahtan cinayet iledim de elinden kurtuldum. Yoksa beni klte klte hap edip yutacakt. Allah dmanm byle obur avrat eline drmesin... 60 - Dediine gre, bir zamanlar Furfur Recep gibi uzun adam, bu hapisanede bile yokmu. Cami kapsndan girerken, bam eerek girerdim... -diyor. Hesaba gre demek boyu, iki metreyi aknm... arl da, iki bapehlivan arl... iki kii kollarn evreler de belimi dolayamaz-lard... Koca kz yokua vurup da kany ekemez-se, ya Allah der boyundurua bir girer, bir solukta kany da, kz de eker karrdm. Camu bataa batm, debelendike batyor. Kye kotular, aman Recep!... Vardm bataa... Koca camuu kuyruundan kapmamla, ektim kardm, attm te yana... Furfur Recep ite byle bir yiitmi. Bir oturuta, koca kuzuyu yer, bir desti ayran ier, stne daha da var m dermi. Kyn kzlar, hep ardnda dolanrlar, gznn iine bakarlarm. Zengin dersen zengin, yiit dersen yiit Kyde -diyor-, Durdu kar derler, bir kar var. Bu Durdu Karya 'Herif Bitiren' adn takmlar. Bu karda her ne illet varsa, buna hibir erkek g yetiremiyor. Karnn bir merak da yal ve zengin adamda. Bilirim, ocukluumda, cscbl gezen, deli bozuk bir kan idi. Nasl ettiyse, kyn imamn kandrd, evlendi onunla, ayna kalmadan herifi verdi topraa! mamdan ev kald, birka para tarla kald, birka ba mal kald. Yahu karya bak sen, kocasnn cenazesi kalkarken, gz baka heriflerde... Kocasnn cenazesine gelen birini gzne kestirecek de herifin iini bitirecek. Ve de yle oldu. mamn cenazesine gelen, iki karl, be ocuklu, on yedi torunlu kymzn 61 muhtarn, daha o gn ayartp, karlarndan ayrtmad m! Muhtarla evlendi. nar gibi koca muhtar biriki ayda eritti, mezara gnderdi. Muhtardan dnya kadar mal karya miras kald.

Muhtarn cenazesi kalkyor. Durdu karnn gzleri fldr fldr dnm ki, yaknda ldrecei herif ayartabilir mi? Ne dersin, buldu be, buldu namussuz kar... Cebbar Aa'y batan kartt, ka varmadan da Cebbar Aa'nn iini bitirip, defterini drd. Cebbar Aa, babamn can birlik yolda... erde cenazenin suyu snrken Durdu kar babama sokulmaz m?... Ulan bizim koca adamn eceli mi geldi yoksa... Vallaha birader, bu Durdu, kar deil Azrail... Baktm bizim koca adam elden gidiyor, vardm babamn yanma, Tvbe olsun, bana bu kary vurdurursun baba, ayan denk at!... -dedim. Kotum Durdu karya: Ulan seni kevgire eviririm namussuz, koca adamn yakasn brak! Yahu, kar, herifleri ldre ldre, kyn tapusunu stne geirtip, birbana ky iftlii yapp stne oturacak... Ne dersin, karyla ba edemedik de babam geceleri gizliden evine almaya balad. Nikh olmasn da, varsn bizim ihtiyarn gnl ho olsun... Nikh kylrsa, Durdu kar babam da ldrp mirasna konacak. Durdu karnn zoru, ille de nikh... Ulan, evlenirseniz, ikinizin de kucak kucaa leinizi sererim... -diye bunlara haber ilettim. ok kr, nikh kylmadan babam rahmetlik 62 du Babamdan Durdu karya bir zrnk kalmad. Hemeriler, __ Ulan Recep, deil mi ki babanla nikhlan-asna engel oldun, bu da bizim bildiimiz Durdu var ise> bunu senin yanma koymaz!... -dediler. yle de oldu. Kar bana can dman kesildi. Birgn meelikten gelmitim, drt eek yk odun kesmiim. Yorgunum... Yataa l gibi dtm. Uyku aras baktm, elimde, avucumda yumuak yumuak, scak scak... Tvbe!... Ulan hayallendim mi nedir, eytan m kandryor yoksa... demeye kalmad, yzmde, dalaha gelmi ksnk inek solumas duydum. Ulan o ne?...

Bir de baktm, ne grsem, Durdu kan stme abanm mrl mrl mrldanyor: Yiitim... Recebim... Koum... Aslanm!... Var te namussuz!... Yahu Durdu kar, yorgunluuma getirip gece koynuma girmemi mi... Belime doland ki, parmaklan mengene demiri olmu, skmenin olas yok... Yahu, bataa girmi camuu kuyruundan ekip karan ben deil miyim... Bizim yiitliimiz dekteyken Durdu karya hi skmyor. Biz dek iinde saba-hacak mecelletik, tepindik. afak skerken, gayri dermanm tkendi, Durdu karya teslim oldum. Bir de baktm ki sabahleyin, dei, yorgan paralamz. Devrisi gn, Ben bu Durdu kar ile evleneceim... -dedim. Hemeriler, yallar, bykler, akrabalar, Olmaz! -dediler-. Ulan senin anan yerinde ''ar... 63 Kimin yerinde olursa olsun, kar bu ilmin us, tas... Ulan o kar seni ldrr. Neyi ldrr... Ulan biz bir karya, kocakar, ya he mi?... Biz efendim, gdemize, genliimize gvendi^ Sz dinlemeyip, Durdu ile evlendik... Vay babasnn canna... Bre efendi, bu Durdu kar, kar deil, bir dii canavar ki zaptolunur cinsinden deil... Bir ay dolmadan ben pes ettim. Benim nat gdem, bitli akasyaya dnd. Boynum p oldu Bileklerim kibrit p... Kar beni gnden gne k-ltyor, hem de nasl bir klme... Gnde be-on okka eriyorum. Gz gre ufalanyorum yahu... Namussuzun dili de durmaz: Hh... Sen de kendini er kii mi belledin!.. Anma gidiyor efendi. Biz buna erkekliimizi ispat iin, kanmz canmz versek de yaranamadk. Hh!... u miskine bak hele!... Ulan sen de kendini erkek mi bildin!... Ulan bu erkeklik baka nasl olur?

 Hh... Ben senin gibi erkekleri, alvarmn iinden karrm... Vay dinsiz, imansz!... Yahu karnn aznda di kalmam, ama ii bitmemi. Ben eriye eriye stmal ocua dndm. Nerd kany bataktan eken, yokutan karan ben? Y kuta komak deil, dzde gidemez oldum. Arkadalar, Recep, sen bu kary boa! -diye tutturdular Neye?... 64 ^__boa Karae... u Kar, sana boynuz taktryor, bu kar dardan otluyor... Bu kar... Ulan, o nasl sz?... Arkadalarla darltk... Ama iime bir kurt dt, iyice ikillendim. Bir sabah evden karken, Ben meelie gidiyorum, odun keseceim... Akama gelirim...-dedim. Nerde benim kolumda aa kesmeye g, nacak tutacak gibi deilim. Evin arkasndan dolandm, ahra kapandm... Az sonra bizim stteki odadan kt sesler duymaz mym!... Ulan Recep, yr... Varmamla kapy tekmeledim. Bir de ne grsem... Tuuu!... Benim Durdu kan bir herifle altalta stste... eri girmemle herif kalkt, stme yrd. Bende derman yok ki birader... Ayakta duracak gibi deilim. Herif vuruyor da vuruyor. Aman aam... Aman gzm... Aman!... Herif halime acyp beni bolayacak ama, Durdu namussuzu, iki elini beline dayayp eilmi, zanpara-sna gayret veriyor: Fur! Fur... Fur aslanm fur!... Ne per ne ptrr!... Fur!... Ne per, ne ptrr, fur!... Ulan alak, pecek derman m braktn bizde?... Herif beni ekiyor. Acyp brakacak ya, kar iki yumruunu birbirine vurarak baryor: Fur, fur!... Fur yiitim fur!... Ne per, ne ptrr... Fur!...

Ulan, toprak gzn doyursun!... Kar bizim gdemizi kua evirmi de daha gz doymam... Yumruklarn birbirine vurarak, zanparasna, Fur, fur!... Ne per, ne ptrr, fur!... -diyor. 65 Kar gayret verdike, zanpara da erkekliine ye. dirip beni brakamyor. Herif beni, bo saman uvalj gibi, yerden yere, duvardan duvara alyor. Baktm, olaca yok... Ya Allah, destur! de-yip, baa davrandm. Bende ba tutacak derman kalmam. Allahtan, herif kendiliinden gelip elim-deki baa dayand, karnn soktu. Karnn baa sokmasyle, barsaklar ayaklarna doland. te benim cinayetim bu!... Biz dama dtk, Dur. du kar da nikhlmz olduundan, babadan kalma mallarmzn stne oturdu... Ben yirmidrt yl ceza yiyince, benden boand. imdi duydum ki... Recep derdini anlatr, koutakiler, Fur, fur!... Furfur Recep!... -diye barrlar, Recep kendisiyle alay edenlerin arkalarna der, onlar kovalar. Kaanlardan biri szde yakalanr o-na!... Recep basar yumruu, tekmeyi. Arkadalar toplanp barrlar: Fur, fur!... Ne per, ne ptrr!... Fur yii-tim, fur aslanm, fur koum fur!... 66 DNYA DERD Babalk, kocalk, ev ileri, geim derdi, sorum, u, bu, aklnza gelen gelmeyen btn balarnzdan, yalnz bir akamck kopuverin. Bylece, bakalarnn olmaktan kurtulup, kendikendinizin olun. Ben denedim, size de salk veririm. sterseniz, bir de birlikte deneyelim. Pencere camna arpan yamur damlalar bu gece sizi sokaa aryor. Hemen giyinin, dertlerinizin, skntlarnzn stne kapy rtp, kendinizi sokan karanlna brakn.

Bu yamurlu gecelerin yalnzln severim. Biliyorum, sizin de bir ili yalnzlnz var. Kendinizi birbirimizle blrsek, yalnzlmzdan kurtuluruz. Gece yamurunda parlayan asfalt caddeye knca, sokak lambasnn yamuru ip ip gsteren k hortumu altnda beni greceksiniz. Merhaba Nuri Bey... Adnz Nuri olmayabilir. Hi nemi yok bunun. Sakn beni bozmayn. 67 Acaba nereden tanyoruz Beyefendi 7-diye souk sorular yneltmeyin bana. Birbirimizin kim olduunu ille de bilmemiz ge. rekli deil ya... kimiz de dertlerimizden bunalm^ I kendimizi sokaa atmz. Siz de bana, kr, Ahmet, I yada Hasan diyebilirsiniz. Merhaba Hasan Bey! Naslsnz?... Teekkr ederim Nuri Bey... Niin daha zden olmuyoruz? Beyli, bayii ko-l numayalm aramzda. Nereye byle Nuri? Evde skldm, kendimi dar attm. Ya sen I nereye Hasan? Bilmem... Ev derdinden bunaldm da... Konua konua yryoruz. Byk caddeye ktk. Otomobillerin arkalarndaki krmz lambalarn klar slak asfaltta titreip uzayarak yansyor. Sal sollu neon klar yzmze para para serin renkler serpiyor; bir sarya bulanyoruz, bir pembeye beleniyoruz. Yan sokaklardan birine sapyoruz, sonra soldaki ara sokaa kvrlyoruz, kapkaranlk bir sokak... Yamur da hzland. Soldan bir kap alyor. Kapnn almasrylej slak karanla koyu gri, kl, scak buulu bir duman fkryor. Bir adam kyor kapdan sallanarak... ksryor, tkryor, sonra duvarn dibine ii-1 yor. O adamn kt kapdan biz giriyoruz. Anason kokusu, arap kokusu, ispirto kokusu, balk kokusu, ter kokusu, soan kokusu, pipo cigara duman birbirine

karm. oktan beri byle bir yere gelmek isterdim Nuri Ben de... nsan aradabir, yabanc yerde, dertlerini unutmal. Rak m ieceiz? Sen bilirsin... Buradakileri tanmazsn. Ben de tanmam ama, beinci kadehi yuvarladktan sonra onlar tanmaya balarm. u lcivert elbiseli, kr sal adam var ya... Sa dirseini tezgha dayam da yanndaki iman, krmz yzl adamla konuuyor. te o, bir ecza laboratuvarnda alr. Kazanc, eh, yerinde saylr. Ama adamn derdi byk. Karsndan kukulanyor. Kukudan da te... Yirmi yllk karsnn, son gnlerde batan ktn biliyor. stese karsn sust yakalatabilir. Ama gelinlik yata kz var. Kza yazk olacak. Falanca karnn kz diyecekler. Krk iki yandan sonra kars. azd. Adamnki anlatlr dert deil... Derdini unutmak iin de buraya gelmi. u kiiden, yumruunu masaya vura vura konuan adam, bir balkdr. lk kars iki ocuunu evde yzst brakp kanca, balk da ikinci kez evlenmek zorunda kald. kinci kars hain bir vey ana oldu. Her akam ocuklardan yaknr durur. Balk da kadn memnun etmek iin ocuklar azarlar, dver. ocuklar alaynca da pimanlk duyar, bu kez karsna barr. O zaman da kaynanas feryad basar, der baylr. Her gece byle... Balk bu derdi ekmemek iin buraya gelmi. Yakas yal pardssyle oturan, kk bir dkknda kunduraclk yapar. Bonosunu deyemedi, diki makinesi yarn haczedilecek. Krmz yzl, burnunun ucu morarm ^ maliye tahsil ubesinde memurdur. Rvet de alyor, yine de evini geindiremiyor. Yirmialt yama geldii halde evlenemeyen kz, giyim kuam ister. Kars sylenir, kz sylenir. Olu da okulu brakt, bece. remedi... Cavlak kafal adamn, sinirli, geimsiz bir kars var. Ondrt yldr ocuklar da olmad. Adam dertlerini unutmak iin buraya gelir. Gzlkl adam emeklidir, tki kzndan biri... neyse... asl derdi, st kattakilerden; drt tane yaramaz ocuklar var, tepesinde tepinir dururlar. Dayanlr gibi deil... Mein kasketli adam, ayn ortas oldu, evin kirasn veremedi. Odun da alamad, sobas yanmyor.

uradaki ofrdr, trafik memuru bugn elli lira ceza yazd. Ehliyetini de aldlar. Hepsi dertli ite. Dertlerini unutmak iin buraya gelmiler. stersen, dertlerinden kurtulmak iin kendilerini evlerinden dar atan bu adamlarn, imdi burada neler konutuklarna kulak verelim. ocuu olmayan adamla karsnn krkiki yandan sonra ihanetini bilen adam, Marilyn Mon-roe'nun derdine dmler: Ben Marilyn Monroe'ya daha ok acdm. Hi de deil... Karnn drdnc kocas birader. Olsun. yle karya hell, drt koca bile az... Ben kocasn hakl buldum. Herif bir kere profesrm. ngilizceyi yutmu, anadili gibi biliyormu. 70 ^-ocuu olmuyor yanu... ingilizce bilince ne lzm gelir? Herif ocuk istemiyor. Zorla m?... ocuu olmayan adam deil, kars... Yoo... Sen yanlyorsun. Marilyn'in ocuu olmaz m be?... yle kadnn nasl ocuu olmaz... Vallahi isterse beer beer dourur. Ama o erkek nerede?... Hayr, kadnn ocuu olmuyor. Yahu, senin yanln var, ocuu olmayan ahn eski kars. Sen ahn karsyle, Marilyn'in kocasn birbirine kartrdn... Ben kadna acyorum. Kadna bover. Asl acnacak olan herif... Hem para cezas veren, hem ehliyeti alnan ofrle kadn berberi kalfas yle-dertliler ki... Kulak verelim, bakalm, neler konuuyorlar: esman almayacakt kardeim... yle adam aslmaz. Asmadlar ki... Ne yaptlar ya?... Elektrik sandalyesine oturttular.

 Daha iyi syledin ya... Yahu, herif gangster... Onu bunu bilmem... Hrsmdan aladm vallahi. Gzm uyku tutmad. Emekli ile geim sknts eken rveti maliye memuru, Hindistan'n derdine dmler: imdi yani Hindistan'n bu yapt doru mu? Doru tabi. Evvel zatliniz, Hindistan'n siyas vaziyetini biliyor musunuz? Bilmeden konumayn rica ederim. Msaade ederseniz izah edeyim. 71 Hindistan'da drt fikir cereyan var: dealistler, natiralistler, ntralistler ve militaristler... Demek orada... Bu ntralistler diyor ki, biz diyor... Ama Kemir meselesinde... Kemir meselesi baka, o ayr... Baka bir konumaya kulak verelim: Ben ahn yerinde olsam, cumhuriyeti hemen iln ederim. Bak o zaman gr, mrnn sonuna kadar cumhurbakan kalr. Erkek ocuu olmadan sylesen doru... Ama imdi adamn ocuu oldu. ah, ocuunun I istikbalini dnyor... Yoo... Birader, artk ahlk, padiahlk, krallk mrallk kalmad dnyada... Madem ocuunun istikbalini dnyor, yleyse o da, Olumu da benden sonra reisicumhur yaparsanz, ben de cumhuriyet iln ederim diye art kosun... Olmaz ki kardeim... ocuun ilerde nasl bir ocuk olaca imdiden kestirilmez ki... Belki, Allah gstermesin ocuk, bir de bakmsn mesel... unlarn derdi de in'deki kalabalk: Yediyz milyon inli birader. Mthi alk var. Bu kadar insana ekmek deil, hava bile yetmez. Gnde bir kere derelerden su iseler, dereler kuruyor-mu...

 Vah vah vah... Yazk... Amerika yardm ediyor yoksa... etmese... nsanlk vazifesi tabi... Yok yahu, ne insanl?... Bu inlilere sarl tehlike diyorlar ya... Bunlar Avrupa'ya yrse de, Avrupallarn suratlarna tu tuu, diye birer kere I 72 tkrseler, tkrkle boarlar Avrupallar. Anladn jjji? Yedi yz milyon... Vay anasn... Kanun kartp evlenmelerini yasak etmeli. unlar da dnya politikasna dmler: Zirve toplantsnda ok yanl yaptlar. Bizim taraf ii daha sert tutsayd mesel... Sertlik skmyor... Skmez mi ? Sertlik daima sker. Sertlik skmyor, sklyor... nk dolar, gnden gne dyor. Dolar dnce, sen istediin kadar sert ol. Anladn m? Hani herife adn ne demiler de, Mlayim demi. Sert olsan ne halt edersin, demiler... te o hesap... ngiltere'yi grevler bitirdi... Yoksa ngiltere... Efendim De Gaul hakl... Neden hakl?... nk... De Gaul hi bir zaman hakl olamaz. nk Cezayirliler Mslman... Rica ederim, din ii ayr, dnya ii ayr, ticaret ayr, turizm ayr, arkadalk baka, vazife baka, deil mi ya... Oras yle. Velkin bu Cezayir ne istiyor Fransa'dan ? Fransa Cezayir'e Sen benimsin! diyor. Cezayir de, mademki seninim, yleyse bana atom bombas ver diyor. Versin... Veremez. nk kendisinde yok. Amerika'dan alp versin.

'Nasl versin birader, Cezayirliler atom bombasn aldlar m, Fransa'nn tepesine atacaklar. Peki, ne olacak ? Orasn Allah bilir... Drt bykler hele bir toplansn... u masada oturanlar da, Amerika'nn derdine dmler: Malm ya, Amerika'da iki parti olduundan... Amma yaptnz, koca Amerika'da iki parti olur mu? Ya ka parti olur? Ne bileyim ben? Bizde bile iki parti az geldi de hkmet nc parti kurulsun! diye emir kard. Amerika ka milyon? Byk memleket, herhalde drt-beyz mil-yon vardr. Grdn m ? Drtyz milyon iki partiyle olur mu? En azndan yirmi parti vardr. Amerika bolluk bir yer kardeim. Adam bana iki otomobil dyormu. Senin aklnda bir kere yanl kalm. Otomobil bana iki adam dyor... Gelelim kendi derdimize... Nuri kardeim, neden konumuyorsun ? u dnyann halini dnyorum da... Bak birader, Almanya'y ikiye ayrdlar. Bu doru mu yani?... Dnyorum dnyorum da deli olacam geliyor. Benim grme gre Almanya meselesinde... Sizin grnz yanl... nk... Msaade ederseniz... Efendim Almanya... Hayr... nce u var ki, Almanya'nn... . Saatiniz ka Hasan Bey ? Oooo... Bire geliyor... Amma dalmz muhabbete...

 Neredeyse sabah olacakm... kalm m?... kalm... Nasl, birazck dertlerinizi unuttunuz mu? Skldnz, bunaldnz herhangi bir gece, sizi bir elektrik direinin dibinde, bir durakta, bir kahvede, bir iskelede bekliyorum. Bunalml bir zamanmda siz de beni bekleyin. Bir garda, bir vitrin nnde, bir rhtmda sizi arayacam. Sizi yle gereksiniyorum ki, sizin beni gereksindiiniz kadar... NAPOLYONLARDAN BR Yanak dzen taliminden bktk usandk. Austos gnei tepemizde, sabahtan akama kadar yat, kalk, k, saa ark, sola ark, mar!... Bkmamz talimden deil, yanak dzenden. Asker liseyi bitirmi altm delikanlyz. Altmmz da birer Napolyon... lerinde en yava, en snepesi ben olmalym. Kendimi anlataym, siz brlerini ltrn. Lisede, dnya haritasn nme koyardm. Elime krmz kalemi alrdm. Bir krmz ok saa yukar ekerdim. Bir ok da sola yukar ekerdim. Bu oklar nedir, biliyor musunuz? Efendim, bu oklar, benim komutan olacam birliklerin yry kolu. Bir ok aa, bir ok yukar, bir o yana, bir bu yana... Aaa, dnya haritas bitiverir. Bir canm sklr. Haydi yeniden. Daha byk bir harita alrm nme. Fizik retmeni Reit Sreyya, karatahtaya Stern'in molekl hzn nasl ltn izerek anlatadursun; uen krmz kalemi haritann stne koyup bir ok izdim mi, okun getii yerler, hep bizim olur. Da, bayi'"' deniz, nehir dinlemem. Hemen en yksek dam tepesine bir bayrak dikiveririm. ran, Turan, pregistan, Afrikay, mafrikay, Amerikay, krmz oklar eker eker, zaptederim. Atalarmz Viyana kaplarna dayanm da ileri gidememi, yle mi? ek oradan yukar bir ok... Ta kutuplara dayanrm. Kuzey kutbundan dolanr, Gney kutbuna inerim. Nehirmi, denizmi, ok-yanusmu, benim oklarmn nnde duramaz. Oklar ize ize Napolyonlarm. Sa elimi, tpk Napolyon pozunda, ceketimin n dmeleri arasndan gsme sokar, gzlerimi szer, karatahtada fizik anlatan Reit Sreyya'ya yle bir bakarm. Eee, biz byle yetimiiz. Ben byle olursam, -brleri nasl olur, dnn artk... imdi ele avuca smaz bu altm delikanlnn sabahtan akama kadar yat, kalk, k, saa dn! diye yanak dzen talimi yaptklarn gznzn nne getirirseniz, nasl skldmz belki anlarsnz. Napolyon'a yat, kalk, k! demek ne ise, bize de o... Biz ki, canmz skldka krmz oklarla harita

stnde dnyay en az gnde kez fethetmi Napolyonlarz. Hemen burackta, birka gn iinde askerlik ilmini, fennini bir tamam bitirip ondan sonra yryeceiz. Nereye? Nereye olursa... En yakn yer, spanya geliyor. iltelerde tepindiimiz, kaplar tekmelediimiz, duvarlar yumrukladmz yalar... Ben ok duvar yumruklammdr. sterdim ki, duvara yumruu 77 atnca, duvar bir kaba kt gibi cart aye yrnsn yumruum duvarn br yanna gesin. imizde en atelisi, inasi... Biz bir Napolyon. sak, inasi, on Cengiz, on Attil, on Sezar... Hatta, bu kadar bile ona az gelir, geriye de birazck kalr... Bamza bir de yedek subay astemen vermiler, nazik mi nazik... Yat!... diye komut verecek yerde, hani nerdeyse, Ltfen yatar msnz efendiler... -diyecek. Kalk! komutu yerine de, Zahmet olacak ama, rica ederim biraz kalknz! -diyecek. Astemen nezaketten dklyor, krm krm krlyor. inasi bozuluyor astemene. Astemenin dedii de anlalmaz, ryada sayklar gibi konuur, azn anca, konuacak m, esneyecek mi, belli olmaz. Askerlik bu, sertlik ister, kesinlik ister, keskinlik ister. Onda hi biri yok. Her sabah erkenden kalkp kuanyoruz. Kuandk m, onca delikanlnn en biimsizi ben oluyorum. nk vcudumda bir kar bo yer kalmyor. Her yerim kaylarla, kemerlerle donanyor. Bu askerlik de boylu poslu adamn ii. Bende matra bir yana kayar, ekmek torbas maltz keisi torbas gibi sarkar, kasatura nc ayak gibi bacaklarma dolanr, srtmda arka antas arplr, ktklk kayklr, tfek sol omzumu kertir. Btn bunlar azm gibi, istihkm olduumuzdan srtmzda ayrca portatif krek, kazma da var. Btn bunlarn stne harita antasyle drbn de taktm m, hepsi birbirine karyor, ben arada kayboluyorum. inasi'ye bakyorum, uzun boylu olduundan, 'stndeklern neps yerli yerinde duruyor. Hem de na bu takm taklavat ayr bir heybet veriyor. Sabah erkenden kuanp, alana diziliyoruz. Astemen geliyor:

. Merhaba arkadalar! Zavall astemen, sanki bir asker birliine deil de kahveden ieri girmi gibi ordakilere, merhaba, diyor. inasi, astemeni kendine getirsin diye hepimizden cokun, sert haykryor: Saoool!... inasi'nin grlemesinden rkp azck srayan astemen soruyor: Naslsnz? Onun bu yumuak sorusuna, Saol! -diye barmak deil de, iimden-: Valla iyilik salk... Eh ite... Yuvarlanp gidiyoruz ite... yi diyelim de iyi olalm... Sizi sormal... -demek geliyor. Hani bir sabah byle de diyeceim ama, astemenden deil, bizim inasi'den korkuyorum. inasi, sandan trnana dek asker. Hi akas yok. Baka zamanlarda ok akac, ok alayc arkada. Ama bikez kuanp, arka antasn srtna, tfei omzuna vurdu mu, kasatura ile ekmek torbasn da beline takt m, bunun stne Allah tarafindan bir askerlik, bir sertlik geliyor, olur ey deil... Suratndan den bin para. Artk onunla konuulmaz. Napolyon var ya Napolyon, ite o Napolyon, bunun yannda emireri bile olamaz. Sraya,girmeden nce, gzlerini szp ufka bir bakyor, hani Nerede dman var, gsterin" unu i i yiyeyim!... der gibi dolaylara bakmyor, kar dalan, ovalar gzetliyor. Astemen o lgn sesiyle Komut veriyor: Ktaaa... . Ben bile kzyorum astemene. ldn m at. kada?... Canlan be!... Komutan Kta!... dedi mi, sesi kla duvarlarnda yanklanp yer gk in. leyecek. Biz bunu byle biliriz. Kt'aaa!... inasi, iki topuunu rap diye birbirine vurup toplanyor. Onun topuk sesinden astemen rkm gibi birden haykryor: Mar!... Yryoruz: Rap rap rap!... Talim alanna. Ondan sonra yanak dzen talimi balyor.

Bir gn, iki gn, be gn, on gn... Artk canmz burnumuza geldi. Sen altm Napolyonu karna al, yat, kalk talimi yaptr! Olur mu? inasi kzdka kzyor, sinirleniyor. Olan barut... En iyi, en candan arkada da benim. Birgn, Ben bu astemeni silkeleyeceim... -dedi. Anlamadm. Ne demek o? Basbaya silkeleyeceim, dut dal silkeler gibi... Neden? Yahu kendine gelsin biraz be!... lm bu! Aman bugne bugn stmzdr, aman... Grrsn, ben bu astemeni silkelemezsem, kendine gelemez bu zavall... Ertesi gn cumartesi. leden sonra voleybol oynuyoruz. inasi, astemeni de kar takma soktu. Havaya srayp srayp ivi yapyor, topu astemenin kafasna indiriyor. Kafasna her top geliinde, astem bir sallanp silkeleniyor. Haydi bir daha... Gz stemende, zavallnn beynine beynine indiriyor topu. Astemen artk ayakta silkelenemez oldu. Top bana indi mi, ap diye yere uzanyor, kalkp silkeleniyor. Bir daha... Ertesi gn astemen talime kmad, hasta... paha ertesi gn geldi ki, adamda hi derman kalmam Mer-ha-baaa... Vah vah, iime bir znt kt. Yanmdaki inasi'ye: Beendin mi yaptn?... -dedim. Talim alanna gittik. Astemen bizi er er postalara ayrd. Her postann bana da iimizden birini verdi. Bizim postann bana inasi'yi koydu. Onbeyirmi gndr yaptmz talimi, o gn posta balan yaptracak. inasi, bizi ald, talim alannn ortasna gtrd. Kt'aaa!... yle komut veriyor ki inasi, sanki karsnda kii deil de alay var.

 Kt'aaa!... Biz kii esas vaziyete geiyoruz. Mar!... Yryoruz. inasi'nin sesi yere ge smyor. Yat!... Yatyoruz. Olmad. yle yatlmaz!... Kalk!... Olmad, yle kalklmaz. Batan yat! Kalkyoruz. Tozlara belendik, scak beynimize vurmu, ter iinde kalmz. br postalar aradabir mola veriyor. Bizim postaba inasi, deil mola vermek, bize bile aldrmyor. stikamet!... Kar top aa!... Mar mar!... Kouyoruz. Arkamzdan baryor: Canl!... Canl be!... Koun! Daha hzl! ldnz m?... ldk ya... Suratmzda tozla ter karp amur olmu. Filmlerde savaa girmi asker rolnde artistlerin yznden nasl kirli ter akarsa, bizim de yle... inasi bitrl hzn, hevesini alamyor. O bizim inasi gitmi, yerine bambaka biri gelmi. Mar maaaar!... Dalara, bayrlara doru kouyoruz. imdi bizi, isterse kotura kotura snrlan atrr, dman zerine saldrtr; tpk harita zerine izdiimiz krmz oklar gibi, dnyay iner, en azndan bir-iki lke zapteder geliriz. Ona byle geliyor olmal. len oldu, br postalar yemek molas verdiler. inasi bizi brakmyor. Nedense astemen de ona biey diyemiyor. Baktm olmayacak. inasi -dedim-, kardeim yeter artk!...

Surat deimi. Sus!... -dedi. inasi be!... Arkada, ben seni tanmyorum. inasi olum... Bana ismimle hitap etme!... Solaaa, dn!... Yahu, mola ver!... k!... Herkes yemek yiyor... Konuma!... 82 Hi olmazsa u matradan su ielim!... Kes sesini!... stikamet ba duvarnn kesi!... Mar mar!... l Olum sen delirdin mi?... Biz arkada deil Vazife baka, arkadalk baka... Yat!... inasi!... Sust!... Ulan inasi, bu senin postabaln hi bitmeyecek mi? Sen o koua gelmeyecek misin? Ben bunu senin yannda brakacak mym?... Yat!... Yatmyorum ?... Neee?... Demek kar geliyorsun?... Kar geliyorum, ne olacak yani ? Beni kuruna dizdirecekmi gibi gzlerinden ate saarak bakt, bakt,

sonra, Astemene sylerim... -dedi. Syleee!... Durdu, dnd. Vazife vazifedir! -dedi. Anladk anam babam... Msaade et, bir su ielim, bir de iimizi edelim, yine vazifeye balarz. Solaaa!... Dn!... Dnmyorum. Demek?... Evet, ne olacak yani?... Binbaya sylerim. Binba deyince durdum. Syler mi syler... B de syledi mi, yandm. nk biz alt ay erlik onbala ykseleceiz. Onba olamazsam, 83 benim Napolyonluk suya der. Hitler bile eskide onbaym. stikamet!... Sol yandaki tezek yn... Mar mar!... Kotuk, dndk, yattk, kalktk, durduk... ED sonunda astemen bir ddk ald: Molaaa!... Akama klaya geldik. __Ben bunu senin yanna brakmam... -dedim. inasi, bembeyaz dilerini gstererek, Heee... -diye glyor, glmyor, srtyor. Glsen... Dedim ya, aslnda ok akacdr. Gece koua girdik. Altalta stste... Ne kadar yastk, battaniye, ilte varsa attk stne. Bindik tepesine... Altmzda

eziyoruz. Battaniyelerin altndan, Bouluyorum!... -diye baryor. Yastklar kaldrp kaldrp vuruyoruz. Ben bir yandan komut veriyorum: Yat!... Yat ulan!... Bouluyorum arkadalar!... Yat!... olmad, bir daha... Yat!... Biz kimbilir nasl grlt etmiiz ki, grltmz taa kararghtan duyulmu. Binba nde, bizim astemen arkada koutan ieri girdiler. Biz ne yapacamz ardk. Koua bir st girince, Dikkat!... -diye barlr. Ben kdemli olduumdan, biraz da armtm btn gcmle bardm: Dikkaaat!... inasi, hl battaniye ynnn altnda debeleniyor, bir yandan da, 84 uogumyorum... -aye oagryor. eriye girenlerden haberi bile yok. Binba, astemene: J Nedir u, bak!... -dedi. O bizim nazik astemen, battaniye ynna gitti, yani battaniyeleri kaldracak. inasi, stnden bizim ykmz kalktndan biraz boalm, astemen tam yanma gittii srada, stndeki battaniyelerle ayaa dikildi. Kendisini kurtarmak isteyen astemeni bizden biri sanarak yakalayp, altna ald. Kafas rtl olduundan astemeni grmyor, bizden biri sanyor. Battaniyeler, astemen, inasi birbirine karp dolandlar, yerlere yuvarlandlar. inasi stte, btn hncn bilmeden astemenden alyor. Astemen can acsyle baryor. Binba, Ne oluyor? -diye yrd. Binbay tutamyoruz ki korkumuzdan... Tut-saydk o tehlikeyi nlemi olacaktk. Bir battaniye, araf bulutu iinde binba, inasi, astemen birbirlerine kartlar.

inasi'yi kollarndan ekip ranzalardan birinin yanna getirdiimiz zaman o hl onlarn farknda deil, soluyarak, Nas-sl... -diyordu-. Evvel Allah hepinizin hakkndan geldim... Bunu sylerken, binba ile astemenin stlerindeki battaniyeleri atp yataklardan ktn grnce inasi'nin gzleri byd, byd, ylece donup kald. Hemn o gece sorguya ekildik. Btn su inasi'nin stnde kald. Biz bunu isteyerek yapmadk. Ama ne sylesek inasi'yi kurtaramazdk. Bundan 85 sonra, inasi'nin onoag sananma uuugu ^ hepimiz zlmeye baladk. Ertesi gn, daha ertesi gnler yine yanap dzen talimi: Yat, kalk, k, saa dn, sola dn!... inasi hrsndan ldracak. Ama ne yaps^ elinden ne gelir... Bir sabah yine talime kyoruz. inasi'nin surat kararm, allak bullak olmu. Neyin var? -dedim. Ses yok. Gizli gizli kaynad belli, ii iine smyor. Kar dalar, sanki oralarda dman konaklam gibi szyor. Talimhaneye geldik. Artk yanak dzende tek er taliminden manga talimine gemiiz. Ama yine o: Yat, kalk... Bamzdaki canndan bezmi astemen o lgn sesiyle komut veriyor: K-taa, ma-ar!... Ktaaa, duuur!... Yat!... Btn manga yatmtk. Birden, bu bizim inasi yerden kalkt. Ona kalk diyen yok... Bir abuklukla sng takt. armz, ne oluyor, ne var, ne yapacak, diye hep ona bakyoruz. inasi birden frlad, Allah, Allah, Allah!... sesleriyle grnmeyen bir dmann zerine, ileri atld. Ne olacak diye arkasndan bakyoruz. Tfee taklm sng elinde kotu, kotu, bir alnn dibinde tam siper oldu. Biraz soluk alp Allah, Allah!... nidalar ile bir daha saldrya geti.

Arkadalarmzdan teli Mehmet: 86 X ttiu v J0UZ1 yalnz brakmayalm... -dedi. opur kr: Nereye gidelim... -dedi-. Biey grnmyor j0; grnrlerde dman yok, biey yok... inasi'nin Allah Allah!... diye haykrmalar kar tepelerde yanklanyor. Kotu kotu, birden tfei iki eliyle kaldrd, dipii btn kuvveti ile yere indirdi. Olduu yerde bir sre durdu. Sonra eilip yerden tfei ald. Ama tfek iki para. Tfek yere nasl vurmusa, dipik kabzadan krlm. inasi, ikiye ayrlm tfek kucanda bize doru glmseyerek geldi: ldrdm!... -dedi. Birbirimize baktk. Napolyonluk filan derken inasi oynatt m ne... Neyi ldrdn be?... ki kolunu gerinir gibi yanlara aarak: Nah bu kadar, koca bir ylan... -dedi-. Ylan deil canavar. Uzunluu en aa on metre var, nah bu iki bileim kalnlnda... stmze geliyordu. Grmediniz mi? Gzleri, dman, dman diye frfr dnd iin elli metre kadar uzakta, zerimize saldran koca ylan o bizden nce grm. ldrdm. Dipii vurunca ikiye bldm... Astemen arkada, biz nde ldrlen ylana doru yrdk. Aaaa!... -Ulan bu ne?... Bildiimiz solucandan biraz irice esmer renkli incecik bir ylanck. ki kar bile yok. kiye blnm, paralar kvranp duruyor. 87 Bu solucan oe... utanmann m uuuu ^ Allah Allah diye bararak komaya?...

ard, sonra kendisini toparlayp, Vay anasn... -dedi-. u ylan milletine bak birader, kuyruunun ucunu brakp kam be... Vallahi on metre vard. Bu grdnz kuyruunun ucu... nce gldk. Sonra bizi ald bir dnce. Tfek krlm, ne olacak?... Astemen hepimizden ok korkuyor, tirtir titriyor zavall... inasi'nin de akh bana geldi. Kabzas krk tfek yerde, o da bana oturmu, dnyor. imdi ne olacak? Bu, inasi'nin ikinci suu. Binba duyarsa, yand. Onba yapmazlarsa inasi'nin btn gelecei mahvoldu... Oturup hep birlikte dnmeye baladk: Binbaya deriz ki... Ne deriz? Efendim, deriz, bir ylan zerimize saldrd, deriz. Bel kalnlnda bir yland, deriz. Belki yirmi metre boyu var... Arkadamz inasi efendi atik davranp ylana hcum etmeseydi... Eeee?... Ylan bizi ey yapacakt... inasi efendi bizim hayatmz kurtard. Peki binba ylann ls nerede? derse?... Kat, deriz. Kuyruunu hatra olarak brakp kat. Olmaz. Bir kere tfei inasi'nin krdn sylemeyeceiz. Onun bir vakas var. Bu ikincisi... Dnyada olmaz... Ah, o zamanki arkadalk nasl arkadalkt... Gsmzn iinde bu yrekler var ya... Hibirimi:0 yrei salt Kendimiz iin arpmazd; birbirimiz cin arpard. Bu iki paralk dnyada, o ne baha . iilmez bir arkada canllyd. inasi, o inasi deil... Klm, krk tfein nnde sklm pklm, sulu sulu oturuyor. Hibir sze kart yok. Astemen, ondan daha ok korkuyor. Nasl olduunu sylemek imdi gerekmez, o krk tfek iini elbirliiyle en iyi bir biimde yoluna koyduk. Tfee, eskisinden gzel, salam kabza yapld. Bu i de bylece kapand. Yalnz unu syleyeyim. Gel zaman git zaman, inasi, bacann birini Kore'de brakt. Hayatnda arad, bekledii, umduu btn mutluluk bu olacakt,

sanrm. Bacann Kore'de kalmas nemli deil, ister Kore olsun, ister baka bir yer... SEYS ATI Bizim kuamz, Trk tarihinin en nemli bir dnemini yaamak mutluluuna erdi, yada mut-suzluuna urad. Bu, ok partili demokrasi dnemine giriimizdir. {Bayaz gibi kuru bir balang, Byle de hikye olur mu?) bu Seyis At adl hikye, ite byle ok kuru ve skc bir nszle balar. nk hikyenin yazar, politikaclarmzn pekou ile seyis atlan arasnda sk benzerlikler olduuna inanmaktadr. (Vicdan hrriyeti varsa, inancma sayg gstermel zorundasnz; size acyorum.) ok partili dneme girdiimiz 1945'den bu yana grdm politikaclar, ikiye ayrabilirim: Baya ata benzeyenlerle, seyis atna benzeyenler. (Bir ef cikler demem, dilerim, politikaclarn eline desin...) Bildiiniz gibi adna at denilen insanolunun! ilk yolda bu soylu hayvan, binicisinin istein* gre yrr. Oysa seyis atlar yle deil. nndelti 90 at koarsa, seyis at da koar, durursa seyis at da durur. Sonra bu seyis atlar, nalnn izinden gidecei at da semez; yeter ki nnde herhangi br at olsun; al doru, kula, kr, bakla kn, demir kr, ne donda oursa olsun, ister aktma'l, ister seki'li, ister uyuntu st beygiri, ister halis kan arap at, bir at olsun da nnde, nasl olursa olsun... sterseniz imdilik politikaclarn yakasn brakalm da, seyis atnn dizginlerini ele alalm. Harp Okulu'na geince, biriki binicilik dersi, birka binicilik taliminden sonra, szm ona at binmeyi renmi saylyorduk. Biz, stanbul Har-biyesinin son rencileriydik. Gnn birinde tatbikat var! dediler. Bizi, iki tabura ayrdlar. Taburlardan biri Krmz kuvvet, br Mavi kuvvet oldu. Bu Krmz-Ma-vi arpmasn hi bir zaman anlayamammdr. nk, her ne olursa olsun, tatbikatn sonunda mavi kuvvet ille de yendirilir. Oysa mavi, gzel bir renktir. Acrm, mavinin yenilmesine... (Buras hikyenin en iirli yeridir, dalga gemeyin rica ederim.) (Hikyenin ikinci basmna ektir: Eskiden manevra ve asker tatbikatlarda, harp oyunlarnda, biz krmz olurduk, dman da mavi olurdu. Sylenilen doruysa 1972'den sonra renkleri deitirmiiz: Bizim kuvvetler mavi, dman kuvvetleri krmz olmu.) Hibir tatbikatta mavilerin yendii grlmemitir. nk, mavi dmandr. Ben olsam, dman yeil yapardm. (Nasl beendiniz mi, burda

ideoloji w, aktnz tabi...) Evet, mavi dmandr. Dmann grevi de yenilmektir. Evdeki hesabn arya- uyduu, yalnz 91 bu krmz - mavi arpmasnda grlr. (Efendi, sen bu hikyeyi uzattn. Anlatacaksan, anlat u seyis atnn Bastne anlataym. Ben krmz kuvvetler, dendim. Hepimize, bir yan krmz, bir yan rnavj birer bez erit verdiler. Bu kez eritleri, apkalarmza epeevre sarp ineledik. Biz krmz kuvvetten olduumuzdan apkalarmzdaki iaret bezimizin krmzs da dnkt. Beni, Krmz Kuvvet komutannn atl habercisi yaptlar. Bu, herkesin arayp da bulamad bir dev-di. Arkadalarm, omuzlarnda tfek, tehizat, yayan alacaklar, atlayacaklar, srayacaklar, koacaklar, saldracaklar, ekilecekler, bense at stnde... in hi de byle olmadn, seyis atna binince anladm, Seyis atma binmektense, deil atlamak, sramak, ku olup umak, balk olup yzmek, ok daha kolaym. ehir dna ktk. Hrriyet-i Ebediye tepesinin ilerlerine, ak araziye geldik. (Zorunlu aklama: Oralar eskiden aklkt; insann az, eytann ok olduu yerlerdi.) Mavi ve krmz kuvvetler, yerlerini ald. Ben, Krmz Kuvvet komutannn arkasmdaydm. kimiz de at stnde olduumuzdan, oraya kadar hi bir aksaklk olmad. Akmdaki at kendim sryorum sanyordum. Oysa, benim bindiim seyis at, binbann atma uyar gidermi. Gerek hayatta da byle olmaz m? Olaylar gnlmze gre gidince, onlar biz byle yrtyoruz, sanrz. nsanolunun mutluluk budalal ite... Ama olaylar bizim isteklerimize kart knca, ac gerek kafamza dank eder. (Dikkat: kssadan hisse. Bu da hikyenin felsefesi. yi mi ?) 92 Krmz Kuvvet komutan olan Binba, benim cok sevdiim, Avrupa'larda binicilik- yarlarnda altn madalyalar, kupalar kazanm nl bir svariydi. stelik de sert mi sert... Yani, apkasnn kokartndan, izmesinin ke demirine kadar tam bir binba. Birka bin kiinin yzd, gnelendii bir plajda bu adam mayolu olarak her kim grse, te bir binba!... -der. Durup duruyorduk. Akmdaki at birden hoplad. Ben eerin stnden, atm boynuna dtm. Hemen hayvann kulaklarna yaptm. Bu hayvana ne oldu? pizginleri ekmedim, baldrlamadm, gemi kasmadm. Ben hibiey yapmadm ama, nmdeki binba, atn mahmuzlam. Onun at kounca, benim seyis at durur mu?... Aman bo bulunmaya gelmez... At, beni sratp duruyor. yi ki usturuplu sratp da

boynundan hoplayp, apm atn boynundan ykseldi, kendimi yine eerin stnde buldum. Evet, eerdeyim ama eerin stnde bitrl duramyorum. At beni sratp sarsna oturtuyor, sratp boynunun stne atyor; bir ne, bir geri, bir saa, bir sola... Bunun en iyisi, dp de kurtulmak ama, o zaman da komutan habercisiz kalacak. Barsam, ayp... Dizgine aslyorum, eerin n hanesine yapyorum. Derken dizginler elimden kurtulmad m... Eyvah!... Bir elimle atn yelesine yaptm, yatp abandm srtna... Mevzilenen blklerden birinin de nne geldik. Burda attan dersem, arkadalara rezil olmak var. Artk emekli oluncaya kadar alay ederler... Ata yalvaryorum: Yavrum... Gzn seveyim... Yava ulan, yavatan namussuz... , be!... N'olursun... nsafsz seyis at merhamete gelmeyince: Allah -diyorum- Allahm, Allahm beni unca arkadaa rezil etme!... Allaha yalvarmaktan baka hibir arem kal. mam; dizgin elden km, atta insaf kalmam^ baka ne yaplr?... Ata binmemi olanlar bu zor-luu anlayamazlar. Oturak yerimi bitrl eerin stnde tutamyorum. At beni binici yerine koy. muyor ki... Saman uval gibi o yana bu yana fr-latyor. Yine vicdanl hayvanm, kaldrp yere arp. myor. Tam kayp kayp decekken, birden hoplatp beni eerin stne oturtuyor. Felketin by, binba atn durdurunca oldu. nk onun at durunca, benim seyis at da, iki n ayan ileri dikip, aklm kazk gibi birdenbire znk diye kakld. Ben artk kendi vcuduma sahip olamadm, atn stnden havalandm. Hani, spor filmleri vardr, rlanti film evrilir de atlet, yava yava havaya uar ya, ite yle... Ben utum, hayvann boynunun stnden, nmdeki binbann atnn art ayaklar dibine dtm. (Siz simdi beni, bu anlattklarma bakarak, hamhalat biri sanrsnz. Deil valla... inanmazsanz arkadalarma sorun. Ben o zaman, okulun piramit takmndaydm. Arkadalarmn kurduu be katl piramidin tepesine hop diye frlar da, orda ya amuda kalkar, yada atlet fa-nelamdan bayrak karrdm. Beendiniz mi?) lk iim, dtm kimse grd m diye yanma yreme bakmak oldu. Gren yok, glmyorlar... Yerden frlayp, atn dizginlerine yaptm. Baladm hayvan sevip okayp yalvarmaya: Ooh benim canm... N'olur, yava... 94 Atladm srtna. Binba blk komutanyle .onUtu, sonra atn srd. Onun at frlaynca, rtk benimkini tutma... Benim seyis at da ok gibi frlad- Bu kez dizgin kaylarna yapmm ki, kolum kopar da kay elimden kmaz. Dizgini tutmak kolay, oturak yerimi eerin stnde tutamyorum, ^t beni alkalaya

alkalaya iimi dma kard. ldm, bittim. br bln nnde binba atn vjne durdurunca, benimki de znk diye durdu. Btn aban boa gitti, ben yine kendimi atn stnde tutamadm. Havalandm, yere oturdum. Buna, oturma demek doru deil. nk insanlar balarnn stnde oturmazlar. nsann oturma organ ba deil, baka yeridir. Dizgin kaylarn elimden-brakmadmdan, sanki yere atlam gibi yaptm, atn stne sradm... Byk Allah beni utandrma! Binba at srd. Bu kez drtnal, uuyoruz. En rahat drtnal. nk drtnalda, benim gibi \ acemi binici alkalanmyor. htiyat blnn nne ' gelince, binba birden atn yine durdurdu. Ben yine utum ki, bu seferki uu, Hazret-i sa uuu... Allahm seven beni tutmasn. Ben ua, ua, doruca... Nereye biliyor musunuz? nmde, at stnde duran binbann srtna... Yeryznde bir insan iin bundan byk bir terslik olamaz. imdi, binbann at stnde iki kiiydik: binba ve habercisi... Bellar iinde, yine de insanolu bir avuntu bulabilmeli. Binbann arkasna dtm, ya nne d-seydim... Binba ban evirip: O ne? -diye bard. Kendimi yere attm. 95 Efendim... -diye balayp bieyler kekeledin, yi ki binba stelemedi. Kendi atma sradm. Binba bana beinc: ble sylenecek bir emir verdi. At beinci bl, olduu yere sreceim. Baldrladm, gitmez. Top^, larm karnna vurdum, gitmez. nmdeki binba^ at yrmeyince benim seyis at kprdamyor. Bi. ba atn baka yere srnce, benimki de arkasndan yrd. Binba sert, Ben sana ne dedim? -dedi. Sesimi karmadm. Ben sana Beinci ble git... demedimmj Yine sesimi karmadm. Ne duruyorsun? Ben mi duruyorum, at duruyor. Ama bunu binbaya nasl anlatrsn? Binba kzd: ekil, ekil!... -diye bard-. Senin gibi haberci istemiyorum, defol!... Nasl defolaym, anlamyorum ki... Binbam atnn arkasndan benim at trs tins gidiyor. Hayvann ban evirmek iin dizginlere nasl var gcmle aslyorum, at olu at bana msn demiyor.

 Git olum, git bamdan... Git be... Bel msn yahu?... Defol... Efendim... at gitmiyor... ben gideceim ama... at... bu hayvan... Binbann kzgn surat yumuad. Gldm belli etmemek iin, ban evirdi. n attan! -dedi. Attan ineceim srada kardan iki atl kopnwi bize doru geliyor. Benim at, o iki at grnce dal , rUf mu! Bir parlad, haydi o iki atn arkasndan... aSl bir felket, nasl bir bel... Benim artk btn abatn, attan dmemek. yle uuyoruz ki derce para para olacam. Evet, sonunda dtm de... rtem bu sefer, sol ayam da zengi demirinden karamadmdan, yerde srkleniyorum. lebilirdim. lmedimse, nde giden iki atn durmalarndan. Onlar durunca, benim seyis atm da durdu. Srklene srklene lmekten kurtuldum. Pantolo-nun sol dizkapa boydan boya yrtlm, dizimden akr akr kanlar akyor. Attan inen subaylar, atlarn seyise verdiler, gen de atma atladm. Yine atm, kulaklar dk, yrmeye balad. dm patlyor, sadan soldan koan bir at kacak diye... nk benimki de onlarn ardna taklacak. yle de oldu. Benim atm, o gn nnde koan hangi at grdyse, onun ardna takld. Ben o seyis atnn srtnda, tatbikat alannda ordan oraya, ordan oraya gittim geldim." Artmdaki at, beni ordan oraya koturuyordu. Nasl olduysa dman olan Mavi kuvvetlerin iine dtm. Hemen apkamdaki iaret bezini ters evirip, mavisini da getirerek esir olmaktan kurtuldum. Yine baka atn arkasndan rzgr gibi koan atm, az kalsn beni bir aacn dalna asl brakacakt. Dal, bamdan apkay syrp att. apkasz da kaldm. Yzm, arpan dallardan izik iinde... Ve sonunda, drtnal uan atm, yine byle kardan koan bir atla arpt. Gzmde imekler akt, bir sre kendime gelemedim. Kendime geldiim zaman, yine at stndeydim, ama beyaz bir at'n... Anlalan o arpmada, nasl olmusa biz atlar deimiiz. arpnca ben atmn stnden frlayp, br atn stne kmm. Bana arpan^ ve benim bindiim atn ne olduunu bilmiyorum. Altmdaki beyaz at, iyi bir att. stediim yere gtrebiliyordum. Demek, seyis at deil!... Yanm ynm armm, da bayr gidj, yorum. Ama perianm. Sa ayamdaki tozluk yok, dm. Bir birliin iine daldm. Bir yzba; Buraya gel! -dedi.

Attan indim. Selm verdim. Ama bamda apka yok. Sa ayamda tozluk yok. Kay da d-m, pantolon belimden sarkm. Pantolonun sol dizi boydan boya yrtk, kan iinde... Yzmn iziklerinden kan akyor. Yzba: Bu ne? -dedi-, ne oldu sana? Ne diyeyim? Yzbann arkasnda btn arkadalar... zntm anlayabilmeniz iin, benim o zamanki niyetimi bilmelisiniz. Ben general olacam, general... Efendim -dedim-, dman iine dtm. Esir edeceklerdi. Kaarken byle oldum ite... Senin iin ne? Haberciyim. Size binbann emrini getirdim. Binbann verdii emri syledim. Ama kime biliyor musunuz? Mavi kuvvetlere. nk ben krmz kuvvetlerdendim. Krmz kuvvet komutannn emrini, aknlktan mavi kuvvetlere sylemitim. Bu yanllktan sonra, btn iler, birlikler emirler birbirine kart. Ama sonunda her zamanki gibi, krmz kuvvet yani biz galip geldik. 98 imdi, neden birtakm politikaclar seyis atma . yettiimi anlamsnzdr. nk bunlar, kendi -gpdilerine yryemezler, koamazlar; ille nlerinde, glgelerinden gidecekleri baka bir politikac bulu-jacak--99 DONLA AKA OLMAZ Bilirsiniz; yatl okullarda bekr var, evci var. Evciler, cumartesi geceleri evlerinde kalrlar, bekrlar da btn ders yl gecelerini okulda geirirler. Svari Selhattin, benim gibi bekrlardan. Bir pazar akam, kouta her zamanki gibi ykanm amarlarmz datlyor. Kou kdemlisi:

 Herkes amarn gelip alsn! -diye bard. Kirli amarlarmz verip, ykanm amar larmz alyoruz. amarlar karmasn diye, herkes kendi amarna ya boyas kmaz kalemle numa rasn yazyor, ya siyah iplikle adn iliyor. Herkesin sinirlendii bir i vardr ya... Bu Svari Selhattin'in de sinirine giden i, amara nu mara yazmak. Yazmaz. Srtndan kirlileri kar' atar. Ykanm amarlar datlrken de yerinder kalkmaz. Herkes kendi iaretli amarn alnca jlfc HALK KTPHANES . jtujt jvcucuiuu ua ucmu: -uye guer, ner fle kalmsa, onlar toparlar alr. apaulluk ite, baka hibiey deil. Kimileyin, ykanm amar datmnda, geriye caroar artmad iin, bir ey alamaz. Kimileyin de eli kolu amarla dner. Ama bunlar kendisinin mi; deil mi, belirsiz. Bir sr, iaretsiz amar... Toparlad amarlara bakar, aar: Yahu benim byle gmleim yoktu be!... O pazar akam, ykanm amarlar datlrken yine en son o gitti. Eli bo dnd. Mendil bile kalmam! -dedi. Temiz amarn yok mu ? Var ama, yalnz don yok... Ben sana bir don vereyim... -dedim. Seninki bana olmaz... -dedi. Bu svarilikte de donla pantolon ok nemli. Don ve pantolon smarlama yaplm gibi, svarinin bacaklarn sk sk saracak. Biniciler bilir, donla pantolon bacaa oturmazsa, iyi at binilmez. Hele o sratli at gidiinde, kaynak yaparken bol gelen donun paalar syrlr, syrlr, kvrlr, toparlanr, yukar kar, tomtopak biey olur. Bu da biniciyi tedirgin eder. Ne kadar urap, pantolonunun stnden donun paalarn aa eksen, o yine toparlanr, yukar

kar. Don dar olsa, skar, bol olsa tomtopak bzlr. Onun iin svarinin donu, pantolonu tam lsnde olacak. Selhattin dnmeye balad. Ertesi gn de, bir general teftie gelip, svarileri manej taliminde grecek. Asl znts bundan... Selhattin mesleine de tutkun. Don yznden bir baarszla uramak istemiyor. 101 Birlikte dndk, tandiK. AKima, aj geldi. Cemal, tam Selhattin'in boyunda pounda kisinin amar birbirine uyar. Selhattin: Cemal vermez... -dedi. Yahu bir dondan ne kar, bir gnl^ don verecek... Cemal de dnyann en titiz ocuu. Gnde belkj yirmi kez elini ykar. Gcr gcr amarlarnda bitek leke yok. stelik de cimri mi cimri... Evet, kendi donunu bakasna vermez. Ne yapacaksn? Valla bilmem, felket... Bunlarn bir de binicilik hocalar var, Yarbay, ok sinirli bir adam. Smf arkadalar oktan general olan bu sinirli Yarbay, at diye, binicilik diye lyor. Binicilik yznden, vcudunda iki- yerinden krlmam tek kemii yok. Bacak, kol, kaburga, btn kemikleri krk. Yrrken bile bu krk kemikleri tr tr trdar. Yarbayn btn merak at terbiyesi... Altndaki ata rumba oynatr. Atla bir konumad kalm. Bu yarbay, teftie gelen generale rencilerinin btn hnerlerini gsterecek. Baarl rencisi olduu iin, Selhattin'i de ok seviyor. Ne yapacaz? Cemal'den isteriz bir kere... Selhattin, hem yarbay generale kar mahcup etmekten, hem de kendisi yarbaya mahcup olmaktan korkuyor. Cemal'e gidip syledik. Cemal: Kardeim, don da verilir mi yahu? -dedi.

 Ne olur be? 102 __in e ouru var m.' senin gydgm donu, sonra be0 ne yapaym? Dayanamadm: Mendil yap... -dedim. Valla olmaz. Darlmayn ocuklar. Baka sey olsa vereyim. Ama donumu veremem... Yahu, bir teftilik be... Olmaz kardeim. Terletir be... Ata binecek birader. Terden ne olur don... Ykatrsn... kar m kardeim, svari teri... Sat yleyse... Ka paraysa verelim. Satamyor da. Arkadana kullanlm don satyor, diye ad kacak. Darlmayn, donumu veremem. Baka ey olsa... Cemal'in suratna baktm: Ama sen zararl karsn... -dedim. Galiba ne demek istediimi anlad. Son derste, herkes derslikteyken, biz Selhattin' le koua gittik. Cemal'in dolabn atk. amarlar bohada duruyor. Bohay atk. Bir tek don var. Baka hibiey yok. Lastikli deil, belden dmeli don. Donu ald Selhattin. Bir kda, bir atba resmi yaptm. Altna da Altn nal etesi yazdm. Kd bohaya koydum. Gzellikle olmazsa byle olur. Ertesi gn baktk, Cemal hi oral deil. Demek, dolabndan donunu aldmzdan haberi yok, bohasn amam. Svariler sabah erkenden Ayazaa'ya gittiler. Kapal manejde tefti verecekler. Biz piyadeler de 103 Hrriyet-i bedye tepesine taiDiKaa gittik Akam okula dndk. Svariler daha gelmemi Biz yemekhanedeyken svariler geldi. Biraz sonra yemekhanenin br

banda bir kapma oldu Selhattin'in sesini duydum: Syle, kimin donuydu?... Cemal'in kafasna fasulye karavanasn geirmi, baryor: Syle kimin donuydu? Cemal'i elinden zorla aldk. Ne oldu yahu ? Selhattin anlatt: O dmeli donu sabahleyin ayama giydim. At binip Ayazaa'ya gittik. Yolda fark etmedim. Maneje girdik. General de geldi. Yarbay barut gibi... Sratliyle giderken, donun paalar toparlanmaya balad. Hay Allah... Tomtop oldu birader, bacaklarmn arasna girdi. Yarbay bizi attan atlatmad m? ndik, atlar yanmzda drtnala geerken srayarak at bineceiz. Ben attan aa srarken donun belindeki dmeler kopmaz m! Don indi bacaklarma kardeim... Benim at yanma geldi. Srayacam stne, bacaklarm aamyorum ki... Herkes at bindi, gitti. Ben kaldm. Hrsndan yarbayn kemikleri trdamaya balad. Atlar manej yerini bir daha dnp yanma geldi. Bir hamle ettim, bacam aamam. Bacaklarma dolanp sarlm olan donu bitrl yukar ekemiyorum ki kardeim... Rezil oldum. Baktm olmayacak, atn yanmdan nc geiinde, bacaklarm amadan kendimi top gibi frlattm. Gelgeldim, bacaklarm aamadmdan atn stnde duramadm, stnden ap, br yana uozum benim atta. At bir daha yanmdan "-erken, kendimi bir daha frlattm, hop br yana... Kendimi frlatp atyorum. Paralanacam. Gene-ral acd: Ne oluyor bu delikanlya yarbaym? -dedi. Ben var gcmle bacaklarm havada makaslaynca, don korkun bir cayrt kararak ikiye ayrld. Ben de eerin stne oturdum. Bu sefer de, eer stnde inip kalktka don bzlr, bzlr, yukar syrlr. Donun a da kalmadndan daha beter topak oluyor. ldracam arkadalar. Bereket versin, pantolonumun cebi her zaman deliktir de, elimi delikten sokup, donu paraaa para koparmaya baladm. Donu para para koparp paralar cebime dolduruyordum. Bacamn arasndan kalan son paray karmak iin elimi soktum. Arkamdan Necmi: Ne yapyorsun? -dedi. Ne yapyorum ? Dnp baksana!... Bir de baktm, manej yeri, konfeti serpilmi gibi beyaz bez paralaryle dolmu. Havada bez paralar uuuyor. Ben de akl m kalm kardeim. Kopardm don paralarn cebime koyuyorum diye, havaya serpiyormuum. Rezil oldum.

Cemal teden: Tabi -dedi-, donumu alacanz anlamtm. Ben de btn amarlarm kaldrdm dolaptan. Patates Necmi'nin donunu bohaya koydum. Patates Necmi, Selhattin'in iki iriliindeydi. Patates Necmi bunu ^yar duymaz: -Vay, benja^^^m mu? -diye bard. 104 Sonra birbirinin stne atlp boumaya baladlar. Biz de arkadalk grevimizi yerine getirip, W bir azdan, Vur! Vur! Vur!... -diye baryorduk. BOM! 106 Bu bizim Dursun'u size nasl anlatsam, bilmem ki... Kvrck sal, koyu esmer, kara kuru bir olan. Matematik dedin mi, bitirmi. nne on bilin-miyenli bir denklem koy, git... Brak artk onu, yeme ime dnmez, uykusu gelmez, problemi zmeye bir dald m, kendinden geer, uykuyu muykuyu unutur. Dursun'un bir zellii de pasakll, savrukluu, dankl... Daha yepyeni postallar ayaklarmza giydiimiz gn, Dursun'un postallarnn ba yok oldu. ki- gn sonra da sa postalnn topuunun stne basarak yryordu. Kendiliinden sakal tra olmaz. Vura dve, zorla tra ettiririz. Tra olur, ama suratnn orasnda burasnda sakal kllarn unutur. Alt ay birlikte yaadk, askerlik ettik. Bu alt ayda bitek gn bile, Dursun'un ceketinde, tozluklarnda dmeleri tam olmad. Her ne ise, onun dmeleri kendiliinden kopuverir. 107 Biz bu alt ayda klada her ne tunu yemen ye. dikse, btn bu yemeklerin izleri Dursun'un celce. tinin nnde leke leke bellidir.

En iyi arkada Avni idi. Avni de eytana pa, bucunu ters giydiren takmndan. leden sonra talime karken Avni, brahim'e seslenir: brahim!... Ne var? Biz bu leyin ne yedik? Ne bileyim ben? Yahu ben de unuttum. Bunun zerine Avni gider, Dursun'un ceketini koklar, koklar: Yahu etli nohutla, bulgur pilv yemiiz be... Dursun, Avni'nin kafasna bir aplak indirir, Avni kkr kkr gler. Avni de Dursun gibi pasakl ama, o kurnaz. Talim borusu ald m, eline kimin nesi geerse, hemen alr, giyinir, kuanr. Talim borusu alnca, ilk ayaa kalkan Dursun olur. Ama en sonra geleni de odur. Boru alar almaz frlar, hemen de barmaya balar: ocuklar, benim matram gren var m? Aranr durur. ocuklar, benim ktklm grdnz m? Aranr taranr, kzar: Benim arka antam kim ald yahu? Biz alana gider, sraya gireriz. Dursun hl I kouta barr: ' Tfeimi kim ald ulan? Avni de danktr ama, o, sabahleyin uyand ni, kimin olursa olsun, eline ilk geen orab ayana geirir. Hi kendi matrasn aramaz. Gzne kestirdii en

salam matray beline takar. br arkadalar, kendi mallarna sahip olduklarndan, Avni daha ok Dursun'un tesini berisini alrHikmetinden sual olunmayan Tanr, bu bizim pursun'u, salt matematik problemleri zsn diye yeryzne gndermi. Ama altn gibi de bir yrei var, pnl prl... yi huylu, akaya dayankl... Beinci ayn sonunda, tefti verip onba olacaz, teftie de Balkesir'den kolordu komutan olan general gelecek. Bir de general ki, insanlar deil, dalar talar korkuturmu. Adn duyan, stma ateine tutulmu gibi zangr zangr titriyor. Ertesi gn tefti vard. Bizi talime karmadlar ki, tra olalm, stmz bamz dzeltelim, tfeklerimizi temizleyelim, postallarmz boyayalm. Yani teftie hazrlanacaz. Ama biz yle yapmadk. Daha sabahtan doru Kepsut ayna... Ondan sonra ayak topuna baladk. Oyundan terleyince Kepsut ayna, ayda serinleyince top oyununa... Avni iyi top oynuyor. Dursun da hi oynayamaz. Dursun ille de Avni'nin karsna geecek de, akl sra alm yapp Avni'yi kvracak. Ama ne gezer... Dursun'un ayana top bile demez. Koar ha koar... Dil bir kar darda... O gn de yle oldu. Ayandan topu alamayacan anlaynca Avni'yi kovalamaya balad. Bitrl Avni'yi eline geiremedi. Onu kovalarken basz postaln biri ayandan frlad. Tek aya yalnayak Avni'yi kovalad, durdu. br ayandan posta^ karp Avni'nin arkasndan frlatt. Tutturamaynca Avni'yi ta yamuruna tuttu. Avni de inadna inadna topu Dursun'un stne sryor. Olan kva kvra serseme evirdi. Hergnk gibi, saat mi, drt saat mi top oynadk. Dursun yle sersemlemi ki, akam st Kepsut ayna girdiimiz zaman, az kalsn, dizka-pamza gelmeyen ay suyunda bouluyordu. Suya bir girdi, bir daha kamyor. rpnp duruyor. Biz onu aka yapyor, sanyoruz. Dizkapana gel-meyen suda insan boulur mu? Koca Murat, geldi. Suda debelenen Dursun'un tepesine bindi. Olan bsbtn suya bastrd. Koca Murat aklnca aka yapyor. Aman... iin akas yok, Dursun gidiyor.

Murat, ensesinden tutup Dursun'u havaya kaldrd, birka kere sallad, silkeledi. Dursun'un azndan sular boald. ay kysndaki kumsala serdik Dursun'u. Avni, Dursun'un gsne kt, szm ona, kollarn kaldrp indirip soluk aldracak... Neden sonra Dursun ayaa kalkt. Sendeleye sendeleye arkamzdan klaya geldi. Gelirken Avni ile ortak, bir byk karpuz almlar. Klaya gelince Avni karpuzu ortadan ikiye kesti. Yarsn Dursun'a verdi. Ellerine birer kak alp, karlkl masaya getiler. Karpuzu kakla oya oya yiyorlar. Dursun: Tam ortadan kesmedin... -dedi. Avni sesini karmad, ha babam karpuzu kaklyor. 110 Dursun: Seninki byk... -dedi. Avni yine sesini karmad. Dursun boyuna syleniyor. Niye byn kendine aldn? ___i Utan be!... Dursun sylendi, sylendi. Avni sesini karmadan karpuzu kakla oya oya yedi. Senin gzn a ulan!... Avni sesini karmadan, ii boalm yarm karpuz kabuunu yavaa masadan ald, birden Dursun' un kafasna geirdi. Karpuzdan tas Dursun'un kulaklarna dek geti. Dursun, saatlerce top oyununda kvrla kvrla serseme dnm. Bir de ayda boulurken sersemledi. imdi de kafasna karpuz kabuu geince, bsbtn apallat. Akam yemeinden sonra Avni: Hadi, bom oynayalm... -dedi. Kouta, ranza diplerine epeevre toplandk. Bom oyunu yledir: Yanyana oturanlar, herhangi birinden balayarak sayarlar: Bir!... Yanndaki: ki!...

Onun yanndaki: !...-der. Yalnz be ve bein katlan sylenmez. Be, on, onbe, yirmi yerine bom denilecek. Be ve bein tatlarnda bom diyemeyen dayak yer. Dursun bitrl bunu beceremez. Buyz111 den her gece dayak yer. Elenceli bir oyun Baladk bom'a. Bir! ki! ! Drt! Sra Dursun'da. Dursun, bitrl bom! diye-miyor. Kvrand, dudaklarm oynatt, bom aklina gelmedi. Be!... -diye patlad. Haydi Dursun'un stne, vur babam vur. Dursun, her dayak yiyiinden sonra, kendi beceriksizliine kendisi de aar, bir daha dayak ye-memek iin sandan trnana dikkat kesilir... Bir! ki! ! Drt! Dursun kvranr, biey syleyecek de aklna gelmemi gibi, dudaklar kprdar, sonra patlar: Be!... Haydi sopa... Dursun, ban saa sola sallayarak, ck ck ck diye sesler karr.

Kendisine be, on, onbe demenin sras geldi mi, Dursun bitrl bom! diyemiyor. Dursun, her zamanki gibi, gece yarsna deki dayak yedi. Hdaverdi, Dursun'un yanndaki yatakta yatar. Hdaverdi'nin sylediine gre, o gece Dursun uykusunda bom!, bom! diye bararak sabaha dek sram durmu. Sabahleyin Dursun yine barmaya balad 112 nenim palaskam gren var m? apkam kim ald yahu? Ceketim nerede? -Tfeim kimdeyse versin... Biz alana ktk, dizildik. Her zamanki gibi Avni e0 sonra sallana sallana geldi. Dursun, hl kouta, ekmek torbasn aryor. Yzbaya tekmil verdikten sonra Dursun grnd. Tozluklar, postallarnn stne dm, yaka bir yanda, paa bir yanda... Yzba: Bu ne klk! -diye bard. Dursun: Avni Efendi ekmek torbam alm yzbam... -dedi. Yzba, Dursun'un ceketinin yakasndan tuttu. Tutmasyle ceketin n stten aa ald. Dursun' un ceketinde tek dme yok. Daha dorusu btn dmeler var da dikili deil. Dursun, kopuk dmeleri stne koymu, dmenin yuvarlak halkalarna ierden kibrit pleri geirmi. Dmeler ylece duruyor. stten baknca dmeli gibi. Yzba, Ge yerine! -diye bard. st-ba, tfek muayenesi yapld. Tabur komutan geldi. Biraz sonra da, aa yoldan Korgeneralin arabas grnd. Bizi bir titremedir ald. Korgeneral, kurmay bakan, emir subay arabadan indiler. Dursun benim

yanmda. Yzba: Hizaya gel! -diye komut verdi. Dursun'un dirseime deen dirsei zangr zangr titriyor. Olan birgn nceden, geceki dayaklardan iyice sersemlemi. 113 mm Dikkat!... Saa bak!... Korgeneral, Merhaba arkadalar! -dedi. Saol!... Naslsnz? Saol!... Yzba, Sadan say!... -diye komut verdi. En bataki teli Mehmet, Bir!-dedi. Yanndaki Karahasanolu, ki! -dedi. Sayla sayla sra bana gelmiti. Ondokuz! -dedim. Sra Dursun'da. Dursun'un az almyor, yalnz titriyor. Titredi, dudaklar kprdad, sonunda vargcyle. Booom!... -diye bard. yle bard ki, sesi dalarda yankland. Dursun bom! deyince, onun yanndaki sesini karamad. Dursun, yine ban saa sola sallayarak ck ck ck! diye sesler kard. Korgeneral, tabur komutanna, tabur komutan blk komutanna, blk komutan Dursun'a bakt. Neye uradn aran yzba bir daha komut verdi:

 Sadan say!... Bir! ki!... Sa yanmdaki onsekiz! dedi. Ben ondokuz! Dedim. Dursun kvrand, titredi: Booom! -diye bir daha grledi. Korgeneralin surat asld. Yzba Dursun'un nne geldi: Dursun Efendi neden yirmi demiyorsun? Ben yzbaya yavaa durumu anlattm. Yerini deitirin efendim dedim. Yzba Dursun'un yerini deitirdi. Sadan say!... Bir! ki!... Dursun bu kez yirmi diyecekti. Yirmi jj> bein kat olmadna gre, Dursun yirmi diyebilirdi. Ama diyemedi, yine: Boom! -diye bard. Aylardan beri oyunlarda bitrl' bom! diyemeyen Dursun, imdi de bom'dan baka biey di-yerniyordu. Sadan saaay!... Dursun'a sra gelince, zavall olan sallanyor, titriyor, kvramyor, sonra: Booom!... -diye l basyor. Ondan sonra da ban saa sola sallayarak-: ck, ck,ck!...-diyor. Dursun'a sadan soldan nice kopya versek, ie yaramyor. Dursun on alt! On alt de Dursun!... On alt ulan!... Dursun durup durup: Boom! -diye patlyor. Korgeneral:

 karn bu efendiyi! -dedi. kardlar. Dursun sklmpklm koua gitti. Teftiten sonra Dursun: Hep sizin yznzden! -diye nce sonra Murat'n stne atld. O gece zntmzden ne bom, ne de baka t>it oyun oynayabildik. Matematikte stn baarl . renci Dursun, onba olamayacakt. Ertesi gn Dursun'u kararghtan ardlat Gitti. Glerek geldi. Buraya, staja gelmeden nce, Avrupa yarmas almt. Yarmay kazananlar mhendislik re. nimi iin Almanya'ya gideceklerdi. imdi, yarma snavnn sonucu belli olmu, Yarma snavna giren beyz renci arasndj Dursun birinciydi. Bir hafta sonra Dursun'u uurladk. Bir gece nce de bom oynadk. Dursun bikez bile bom diye. medi, gece yarsna dek dayak yedi. Bizden ayrlaca sabah, yine her zamanki gibi, Tozluumun tekini gren var m? Postalmn teki kimde? -diye barp durmutu. 116 TAI SIKSAM SUYUNU IKARIRIM! Saymdan sonra gardiyan, her akam olduu gibi koutakilere: Allah kurtarsn! -dedi. Saol! -diye uultu ykseldi. Olmaz olas demir kap kapanrken ille gcrdayacak ki seslerin bile burada hapisane sesi olduu iyice anlalsn. Demir kapnn arkadan vurulan srgs sakrdarken Kzm Baba iki eli ap arasnda helaya kotu. Altmn aknd, sidiini tutamazd. Helaya byle komas ondan... Geceleri uykularndan uyananlar Kzm Babay, elleri api-nda helaya seirtirken grrlerdi. Gs tkank-b da vard. ksrrken boulacak sanlrd. Sa kamayacaz bu batas yerden!... -derdi. Elleri, kollar, bacaklar sksk uyuur. Sol

yan biraz inmeli gibi. Az da azck arpkt. Ama belli etmemeye alrd. Bandaki titreklik de git-'ke artyordu. Btn bu haliyle de akac, sevimli bir ihtiyard. Kynden tatl tatl hikyeler anla. trken, szn yarda keserek iki elini bacak arasm sokar, helaya koard. Dnnde, Nerede kalmtk?... -diye kald yerden balard anlatmaya. O yanda akay, alay kaldrr, hatta alay cvtan ipsiz sapsz delikanllara bile kzmazd. Efkrland zamanlar, Gel Nisan, gel!... -diye barrd. Nisan gelirse, cezaevinde sekiz ylm doldurmu olacakt. Nisanda tahliye edilecek deildi ama zasnn te birini doldurmu olduundan Asri Cezaevine gnderilme hakkn kazanm oluyordu, Onun iin Nisan iple ekiyor, gnde be-on kez, Gel Nisan, gel!... -diye baryordu. Cinayeti ilediinin sekizinci yldnmnde, Asri Cezaevine gidecei umudundayd. Oraya gidebilmek iin de, cezann te birini ekmi ve bu sre iinde cezaevi disiplinini bozmam olmas gerekliydi. Cezaevi disiplinini hi bozmamt. Kzm Baba karsn ldrm, karsnn zamparasn ldresiye yaralayp sakat brakm. Bu adamn nasl olup katil olduuna herkes aard, kars ldkten on be yl sonra yeniden, taze bir gelinle evlenmi. Kzn da kyden bir delikanlyk evlendirecekmi. Damad olacak delikanl eve girip karken, iki ii birden becermi. Hem daha nikh kylmadan Kzm Aa'nm kzm gebe brakm, hem de bu ettii yetmezmi gibi, Kzm Aa'nm gen karsn batan karm. Kzm Aa, karsyla damad olacak herifi ahrda sust yakalaynca. eke eke sekiz yln doldurdu, Nisam getirdi J 118 cezaevine gonaermes iin Dr aece verdi. cezaevlerinde mahkmlar altrlyor, hem para kazanyorlar, hem de yattklar her gn iki gn saylryor, cezann bitmesine doru, bir gn, gn olarak cezadan indiriliyordu. Kzm Baba durmadan hesaplard. Asr Cezaevine gnderilirse, on yl sonra kacakt. Bir akam onun cezaevine girdiinden beri ilk kez kavga ettii grld. Hem de bir hi yznden... Asr Cezaevine gnderilmesi iin dileke verdiinin stnden ancak iki ay gemiti. Kavgann nedeni ilkin anlalamamt. Koutan bir

delikanl, Kzm Baba... -diye sze balarken, Kzm Baba: Babann da senin de... -diye svp saymt. Bundan sonra bana kimse Baba demeyecek... Baba diyenin... Bu az dalan sonuna kadar srdrememi, yarda kesip, iki eli pantolon anda, sallana sende-leye helaya komutu. Kzm Baba'nm Baba szne neden alnd ertesi gn anlald. Dilekesine, Cezaevi Mdrlnden cevap gelmi. Asr Cezaevine gnderilemezmi. Evet, cezasnn te birini ekmi ve bu sre iinde disipline aykr bir davran grlmemi ama, Asr Cezaevine gitmek iin ya uygun deilmi. zerine kurulmu Asr Cezaevlerine, ya am mahkmlar gndermiyorlar. Kzm Baba'nm kendisine her zamanki gibi, Kzm Baba denilince kzmas ite bundan... O gnden sonra Kzm Baba hrnlat, kavgac bir ihtiyar oldu. Herkesle dalat. O sarsak koluyla 119 delikanllara tokat, yumruk atmaya balad. Vurdum mu, ykarm! -diyordu. Kimse ona bulamak istemiyordu. Bir gece kouta bilek grei yapmaya kalkt. Karsndaki akadan yenildi. Kzm Baba bilek greine yle kendini vermiti ki, tam bilek greindeyken bastran sidik zorlamasna bile aldrmam, paasndan yere slaklk gemiti. Mahkmlardan Rifat Pehlivan'a meydan okudu. ilteleri kouun ortasna yayp gretiler. Sidiini tutamayan titrek bal, sarsak bedenli Kzm Baba, arpk azyle naralar savurarak greti. Ve koca Rifat Pehlivan szmona pes ettirdi. Yiit delikanllar bilek greinde, karakucak grete ona yalandan yenildike, Kzm Baba da gittike gllne inanmaya balamt. Herkesle kavga ediyordu. Cezaevi Mdrlne bir dileke daha verildi. Bu dilekede Ta sksam suyunu karrm diyor, Asr Cezaevinde genlerden daha iyi alabileceini anlatyordu. Cevap geldi: Bu yatan sonra i grlen Cezaevine gnderilemezdi. Haftada bir-iki, Ta sksam suyunu karrm diye Cezaevi Mdrlne dilekeler yadrmaya balad. Artk dilekelerine cevap da gelmez olmutu. Asr Cezaevine gidemezse, cezasnn geri kalan on alt yln karamayacana, buralarda lp kalacana iyice inanmt." Savcla bir dileke verdi. Bu dilekede Cezaevi Mdrnden ikyet ediyor, hakknn yendiini, ta sksa

suyunu karacak kuvvette olduunu anlatyordu. Bu dilekeyi, Cezaevi Mdrnden gizli dar kartt, postaya verdirtti. Mdrnden ikyet edilen bu dileke, tahkik edilmesi notu yazlarak, Savclktan j Cezaevi Mdrne gelmiti. Cezaevi Mdr fazn Baba'y ard. Kzm Baba, beni Savcla ikyet etmisin... .dedi. H beyim... Kim sylemise onu, boyundan byk halt etmi... Cezaevi Mdr gld, ihtiyar koua gnderdi. jCzm Baba: Ulan, ispiyonlar var aramzda... Benim mdr savcya ikyet ettiimi, gidip yetitirmiler mdre... -diye bard. Savcya ikinci dilekesini gizli yazdrd, kimseye sylemedi. Savclk, mdrden ikyet, edilen bu dilekeyi de tahkik edilmesi notu ile yine Cezaevi Mdrne gnderdi. Cezaevi Mdr yine Kzm Baba'y ard. Kzm Baba, beni ikyet ettin ha?... Yok beyim, estafurullah... Vallahi yalan, iftira... Bu kez dilekeyi yazdrd mahkm arkada, mdre gidip sylemi olacakt. Baka birini buldu. Ona dileke yazdrd. Savcya gizlice postalatt dilekesinde ta sksa suyunu karacak kuvvette olduu halde, mdrn kzd iin kendisini Asr Cezaevine gndertmediini, bu mdrn hrsz olduunu, ieride satlan esrardan, eroinden pay aldn, aalardan rvet alp kumara gz yumduunu anlatyordu. Anlattklar doruydu. Dileke yine tahkik edilmesi notuyla Cezaevi Mdrne gelmiti. Mdr, Kzm Baba'y yine artt. Demek ben hrszmm Kzm Baba, yi mi?... Tvbe... O nasl sz? Demek ben kumar manosundan pay ^ mm?.. Estafurullah... Ben eroin, esrar satndan para yermiim art olsun yalan... Peki bu ne?... Dilekeyi uzatmt.

 Bak, senin imzan var... Kzm Baba aalad: Yalan... Benim imzam atp... Vay namus. suzlar... Mdr gld, Haydi kouuna!... -dedi. Kzm Baba, bu kez dilekeyi postaya atanda kukuland. Namussuz herif, postaya atacana dilekeyi gtrp mdrn eline vermiti. Kzm Baba'nn sarsakl, bann titremesi arttka, daha kavgac oluyor, genliini, kuvvetini denemek iin delikanllarla el akalar yapyor, d ense ekiyor, nne gelene aplak atyordu. Hatl onlar bellerinden tutup havaya kaldrmak istedi bile oluyordu. Savcya bir dileke daha gndertti: Elim lum hamdolsun tutmaktadr. Ta sksam suyffi karrm. Fakat mdr namussuz ve hrsz old undan... Dileke tahkik edilmesi notuyla yine Cezae' Mdrnn eline geldi. Mdr, Kzm Baba1! artt. Kzm Baba, haftada bir, Savcla dar^ 122 postayla dileke gndermeye balad. Aylar geip de cevap alamaynca, Cezaevleri Genel Mdrlne jjjr dileke gnderdi: Ta sksa suyunu karrd, auja mdrn hrszlklarn, yolsuzluklarn bildii iin... Dileke, Cezaevleri Genel Mdrlnden, Savcla, Savclktan Cezaevi Mdrlne gnderildi. Altnda u not vard: Tahkik edilmesi... Mdr bu kez kzd: Kzm Baba, ihtiyarsn diye sana acyorum. Bak byle dilekeler gndermekte devam edersen, seni baka cezaevine srdrrm... Tvbe... Vallahi... Yalan... ftira... art olsun... Ne demek... Estafurullah... Kzm Baba bu iin srrn bitrl anlayamyor, Yahu, bu mdrn her yerde eli mi var, bu dilekeler nasl herifin eline geiyor?... -diye ayordu. Cezaevleri Genel Mdrlne haftada bir dileke yadrmaya balad.

Bu arada, orta bahede genlerle birlikte voleybol oynamak istiyordu. Birka kez topa vuraym derken dt iin, mahkmlar o varken voleybol oynayamaz oldular. Dp lecek diye korkuyorlard. Kzm Baba, Adalet Bakanlna gizliden dileke gndertti: Ta sksam suyunu karrm. Fakat bamzdaki mdr ve savc... Tahkik edilmesi... no tyle Bakanlktan Cezaevleri Genel Mdrlne, oradan Savcla, oradan Cezaevi Mdrlne gelen dilekeyi mdr okuyunca iyice kzd. artt Kzm Baba'ya, Artk elverdi Kzm Baba... Artk sen uzun 123 ettin. Seni kap altna eker, gardiyanlara dd. rrm... -diye bard. Kzm Baba, akna dnmt. Koua d. nnce bard: Yahu, bunlar hep irket mi birader? Bu ne i?... Artk baheye kp gezemiyordu. Dizlerinde yryecek derman yoktu. Merdivenleri zor iner, bahe duvarnn dibine oturup gnelenirdi. Babakana dilekeler, mektuplar yadrd. Bun-lan en candan bildiklerine yazdrtyor, en gvenilir adamlara dardan postaya attryordu: Ta sk-sam suyunu karacak bir yata ve kuvvette olup, Asr Cezaevine gitmekliime ve orada genlerden daha iyi alacak kudrette olmama ramen... Dilekeler, altnda tahkik edilmesi notu ile Adalet Bakanlna, oradan da srayla gele gele tahkik edilmek zere Cezaevi Mdrne geliyordu. Mdr kprmt: Ulan Kzm Baba, seni hamama atar, yatrr talara, falakaya ekerim... Mdr, dediini gerekten yapacakt ama, daha ilk sopada Kzm Baba lr diye korkuyordu. Kzm Baba, Cezaevi Mdrnden, Savcdan ikyetler dolu ve ta sksa suyunu karacak bir kuvvette iken Asr Cezaevine gnderilmediini anlatan dilekelerini Byk Millet Meclisine, Cumhurbakanna gndermeye balad. Bunlarn hepsi de tahkik edilmesi iin dnp dolap Cezaevi Mdrnn eline geiyordu. Artk baheye bile kamayan, helaya bile zorlukla gidebilen Kzm Baba'nn bitrl anlayamad

suydu: bu aueKeer nasl olup da Mdrn eline geiyordu. Hey Yarabbim, bu herifin her yerde eli mi var bre olum?... Yoksa bunlar hepsi birlik mi alyorlar?... Bir zaman dileke yazdrmad. Onun dilekelerini ellier kurua yazan Kytnk Ahmet gnde birka kez soruyordu: Kzm Baba dileke yazacak myz'bugn?... Artk dileke yok... Gvenilir bitek namuslu adam kalmam bu dnyada... Dilekeyi kime gn-dersem gtrp mdrn eline veriyor. Bign, gndz ortas mahkmlar koulara sokuldu. Arama yaplacak! denildi. Mdr, gardiyanlar, candarmalar aramaya geleceklerdi. Kzm Baba telland. Onda i, bak bulunmaz, eroin, esrar bulunmaz. Bu tel neye?... Mdrn aleyhine yazdrd dilekeler stnde yakalanmasn diye korkusundan hepsini toparlam, bir ayan sryerek helaya kouyordu; dilekeleri hela ukuruna atacakt. Birisine arpt. Yere dt. Kalkamad. Kzm Baba lm... Elleri dilekelerle doluydu. Ceplerinden, koynundan, krktan ok dileke kt. Hepsi de Ta sksam suyunu karacak kuvvette olup, mdrn hrszlklarn ve yolsuzluklarm bildiinden... diye balyordu. YZ LRAYA BR DEL! Halkn tmarhane dedii, hekimlerle resm ma-kamlarnsa Ruh Hastalklar Hastanesi dedikleri yerden, be deli, yani be akl hastas kamt. Hastane grevlilerinin, be akl hastasnn hastanede olmadn rendikleri tarih, be hastann hastaneden kat tarih olarak kabul edildi. Gerekteyse be delinin, bu tarihten ne kadar nce, hangi ayn hangi gn, hangi saatte katklar hibir zaman bilinemeyecekti. Olay duyulunca grevlilerle hekimler byk bir tela kapldlar. nk kaanlarn bei de azl, saldrgan, daha nce de cinayetler ilemi akl hastasydlar. Hele ilerinden biri yangn karmaya pek meraklyd. Bahekim hemen valilie, emniyet mdrlne telefon etti. Durumu bildirdi. Bu tehlikeli akl hastalan, zc olaylar yaratmadan hemen yakalamalydlar. 129 Bahekimle telefonda konuan emniyet mdrl, gnn nbeti mdr, polisin delileri yakalayabil, mesi iin, hastanenin resmen yaz ile mracaat etmesi gerektiini bildirdi. Elbette byle olacakt Bahekim de bunu biliyordu. Ama deliler ivedilikle yakalanmalydlar. Bir resm evrakn hastaneden emniyet

mdrlne resm yolla ulamas kimbiUj Allah bilir ka gn srerdi. Bu zaman iinde kaak delilerin yaratacaklar tehlikenin sorumunu stne alr myd emniyet mdrl? Elbet, resm yaz sonradan gnderilecekti. Nbeti mdr nndeki kda not almaya balad: tarih:... Saat:... Bugn be deli kam. Delilerden birinin stnde hastanenin ubuk izgili elbisesi var. Kaanlardan birisi kadn. Kadnla bir erkek hasta, stlerindeki hastane elbiselerini kaarken braktklarna gre, plak kam olacaklar. br ikisi, hastane grevlilerinin elbiselerini giyerek kamlar. Nbeti emniyet mdr, telefonda bahekime, Koskoca ehirde be deli nasl yakalanr beyim? Bunlarn bir, ne bileyim ben, alameti filan yok mu? -dedi. Bahekim sinirlenerek: Syledim size efendim -dedi-, birinin stnde izgili hastane elbisesi var. kisi, grevlilerin elbiselerini giymi. kisi de plak... Bu ehirde plak gezen bitane olsa kolay.. Bu delilerin baka bir zellikleri, belirtileri filan yok mu? Haa, vardr tabi... Ben size, o servisin doktorunu veriyorum, o sylesin size... 130 BafeKim, telefonu yanndaki doktora verdi, feti mdr de telefon alcsn ordaki polis me-mUrlarndan birine verdi: Sylediklerini yazver... Hastaneden kaanlar izofrendi. Hastalklarnn belirtilerine gelince... Anormal davranlar vard. Ksacas, ehirde olaand davran grlenlerden kukulanlanlar tutulup sorguya ekilecekti. Her nedense kaan delilerle bakanlk da ilgilenmiti. daha bir ciddlik ald. Deliler tehlikeli, ok tehlikeli. vedilikle yakalanacaklar... Az sonra telsizle, telefonla emniyet amirliklerine, emniyet amirliklerinden de karakollara telefonla u emir yazdrlyordu:

Yazl emir sonra gnderilmek zere, iin ivedilii sebebiyle bildirilir: Dn gece Akl Hastalklar hastanesinden biri kadn olmak zere be hastann kat ve bu hastalarn son derece tehlikeli olduklar hastane bahekimliinden verilen bilgiden renilmitir. Kadn hastayla erkek hastalardan biri plak olup, biri hastanenin ubuk izgili elbisesiyle, ikisi de hastane grevlilerinin elbiseleriyle kamlardr. Hastaneden kaan be akl hastasnn olaan d davranlar olduu hastane bahekimliinden bildirilmitir. ehir iinde kargaalk ve karklk karabilecek ve tehlikeler yaratabilecek bu be akl hastasnn yakalanmas iin hemen harekete geilerek ehirde olaand davranlar grlenlerin yakalanarak akl hastanesine muayeneye gnderilmelerini rica ederim. Not: Bakanlktan, kaak akl hastalarn yaka-131 layacak olan polis memurlarna, nakd mkfat olarak yzer lira verilecei bildirilmitir. Bu telefon emrini alan karakollardan birinde komiser, polisleri toplayp, Emrin anlalmayan bir yan var m ? -diye sordu. Polislerden ses kmaynca, emri anlalm sayarak, Hadi bakalm arkadalar -dedi-, grev bana!... Blgemizde arama-tarama yaplacak.., Emir ak, anormal davran grlenler... Tamam m? Deli bana yz lira... Polislerden biri, Hadi deli avna, deli avna!-diye sylendi. Masada oturan polis: Ne terslik... -dedi-, karakol nbetisi olmasaydm ben de kardm deli aramaya... Polislerin arkasnda duran beki, Komiserim... -dedi-, Allah rasgetrir de bir deli de ben tutarsam, bekilere de yz lira var m? Komiser, Sen, ben yok... -dedi-, hepimiz biriz. Greve kmalarndan az sonra polislerden bin komiserin odasna girdi, Hemen bir tane tuttum... -dedi-, onu nezarethaneye attm, imdi gidip bakalarna bakay"1"

Komiser, Ne abuk? -dedi-. Nerde yakaladn oflu' Karakoldan ktm, hemen kapnn nnde ' Nerden anladn deli olduunu? 132 Deli olmayan hi karakolun nnden geer diyecekti. Dilini tutup, Anormal dediniz ya, bunun da anormallikleri vard. O srada baka bir polis sevinle girdi komiserin odasna. Sa elinin be parman birletirip: yle iki deli yakaladm ki -dedi-, halis muhlis deli... Nerden bildin? E birinin ad Halid, brnnk Muhlis de ondan... Komiser, Vakit geirmeyelim -dedi-, hemen yazalm raporu... Masadaki memur, daktilo makinesine kd geirdi. Yaz... Karakolumuza mensup 2876 yaka numaral polis memurumuz adn yaz... olaand davranlar grlen iki kii tesbit ederek uzun ve yorucu takip sonunda tmarhaneden... tmarhaneyi sil, akl hastanesi diye yaz!... Akl hastanesinden kaan be hastadan biri olduuna kanaat getirerek hibir messif hadiseye meydan vermeden akl hastas vatandamz, akl hastanesine sevkedilmek zere derdest edilerek, firarna meydan verilmeden nezarethanemizde muhafaza edildiini arz ederim. Ga-h'ba cmle bozuk oldu... Beki, Mjde! -diyerek sevinle komiserin odasna girdi. Beki, biyandan da iki yan plak adam iteliyordu. 133 Allaha kr, iki yz lira cepte saylr. Komiser,

 Ne iki yz liras? -dedi. Komiserim sayenizde iki deli de ben yakala-dim, hem de bitrl bulunamayan plak delile. r... Bunlar plak deil ki... Eh plak saylr... Yoksa ieri alp daha soysam m? Bunlar nezarete koyup, gidip brlerini de yakalayacam. Dars, nah byle, vcr vcr deli kaynyor. Karakollardan emniyet mdrlne bildirildiine gre, olaand davranlar grlp de deli olduklar phesiyle yakalananlarn says dokuz olmutu. Bu durum ilgilileri artt iin, Akl hastanesine telefonla soruldu: Olaand davranlar grlerek, tutanak dzenlenmek suretiyle yakalananlarn says imdilik dokuz olduundan, hastanenizden kaan gerek deli saysnn kesin olarak tespit edilerek bildirilmesi nemle rica olunur. Hastanede yaplan deli saymnda, izinli olan grevliler dnda, yalnz be akl hastasnn eksik olduu bikez daha anlald. Bu sonu alnncaya kadar, ehirde olaand davranlar grlp de yakalananlarn says yirmialtya ykselmiti. Be kaak akl hastasnn yakalanmas istenirken, yakalanp akl hastas diye hastaneye gnderilenlerin says durmadan arttka hastane bahekimi, stemem! stemem! Yeter artk! Buras tmarhaneye dnd. Ben kendi hastalarmla baede134 yiyorum, bunlar nereye koyaym, ne yapaym? -diye barbar baryordu. Hastane mdr, telefonla emniyet mdrlne hemen u bilgiyi verdi: Her ne kadar karakollarda dzenlenen tutanaklara gre, kymetli polisimizin fedakrane gayretleri sonunda, u saate kadar yakalanan yirmi alt iinin anormal davranlarda bulunduklar renil-mise de, firar eden be hastann yerine bakalarnn pastanemizde alkonmamas ve herhangi bir yanlla meydan verilmemesi iin, bu yirmi alt kii mtehassis tabibler tarafndan muayeneden geirilerek, ancak kaak hakik akl hastalar hastanemizde alkonaeaktr. Bununla birlikte, hastane elbisesiyle kaan hastamzla, plak olarak kaan iki hastamz henz hastanemize teslim edilenler arasnda maalesef mevcut deildir.

Bahekimlikten bu bilgi yeni alnmt ki, olaand davranlar grlen yz akn kiinin daha polislerce yakaland anlald. Bunlarn olaand hareketlerde bulunduklar, gerek kendi itiraflarndan, gerekse tanklarn ifadelerinden anlald gibi, bunlarn birtakm da, yaknlarnn, akrabalarnn, komularnn deli olduklarna dair yaptklar ikyetler zerine yakalanmt. Kocalarn, delidir, diye ikyet eden kadnlar bulunduu gibi, karlarnn deliliklerinden ikyeti kocalar da vard. Bu arada ileri bsbtn kartran, kendiliklerinden Biz deliyiz diye karakollara bavuranlard. Bunlardan kimisi, u yolda dilekeler vermilerdi: Akl Hastanesinden katm. Aranmakta olduumu duydum. Katma nedamet getirmi bulunu135 yorum. tLt sonunaa naKiKaen anaagmaan ve ka. tma piman olduumdan, yeniden Akl Hastanesi^ kabulm sayglarmla arz ve rica ederim. ler bsbtn atallamt. Ortaya yeni bit sorun daha kyordu. Kendiliklerinden, deliyiz diye gelenler, polis tarafndan yakalanm saylmayacak-larndan, bunlar iin, yakalanacak her deli bana vaat edilen yzer lira ikramiye verilmeyecek demekti. Bu nedenle polisler, ellerinde dilekeyle, biz deliyizj diye karakollara koanlarn deliliklerine inanmyorlard. Byle bir yurtta bir karakol nbeti polisi, karakoldan bir kilometre kadar uzaa kovaladktan sonra bir yere kstrp yakalam ve bu adam kendi tarafndan yakalanm bir deli olduu iin, altna yaka numarasn koyduu tutanakla birlikte Akl hastanesine teslim etmiti. Zorluk surdan kyordu: Yakalananlar arasnda, Akl Hastanesinden kaanlar var myd, yok muydu? Hastane Bahekimliinden alman u son bilgi, ileri bsbtn sarpa sardrd: Olaand davranlar grlerek hastanemize gnderilenlerin yaplan muayeneleri sonunda, ruh ve sinir hastalar olduklar tehis edilerek hepsi de hastanemizde alkonmu, ancak fedakr ve gayretli polisimizin kymetli mesaisi neticesinde yakalananlar arasnda hastaneden firar eden be hastann olup olmadn anlamak mmkn olamamtr. Polisler, hastaneden plak olarak kaan deliyi de plajda yakalamlard. Plajlara yaplan basknlarda olaand davranlar grlen pek ok kii ele geirilmiti. Bunlarn ou, deli olmadklarn, plaj 136 kabinesinde donlarn karp mayolarn, yada mayolarn karp donlarn

giyecekleri srada plak diye yakalandklarn iddia ettilerse de, delilerin deliliklerini hibir zaman itiraf etmedikleri dnlerek, hibirinin sz dikkate alnmad. Otellere yaplan basknlarda da, anahtar deliklerinden otel odalar gzetlenmi, gerek odada, gerek yatakta olaand davranlar grlen, ubuk izgili pijamal pekok kii yakalanmt. Hele randevu evlerinde olaand hareketleri grlerek yakalanan ubuk izgili pijamallar, orada toplanan merakl yurttalara saldracak kadar delilii ileri gtrmler iyice. Deli avlayan polisler, dilekeler vererek yakaladklar her deli bana verilecei vaat edilen yz lira nakd mkfat istedilerse de, deli diye yakalananlarn arasnda hastaneden kaan be hakik delinin bulunup bulunmad anlalamadndan, kesin sonu alnncaya kadar imdilik kendilerine para mkfatnn verilemeyecei bildirildi. Bu umut krc cevaptan sonra, olaand davranlar grlerek yakalananlarn says da gnden gne azalmaya balad. Deli avnn ilk gn dokuz, ikinci gn yirmi alt, sonraki gnler gittike artarak daha da ok kii yakalanmken, para mkfatnn verilmesinin geri braklmas zerine, bu say gnden gne dt. iyice tavsad. Artk polisler, ehirde hikimsede olaand davran gremez oldular. Her ne kadar hastaneden kaan be akl hastasnn yakalanp yakalanamad kesinlikle anla-lamamsa da, kimsede olaand davran grlmediine gre, byk kentin delilerden iyice temiz137 "P lendii anlalmt. Byle sanld birgn, karakollarndan birinde polis memurlar aralarn^ yle konumaktaydlar: Bu bizim milletimize yaranlmaz kardei^ Ne kadar hizmet edersen et, yine deerin bilinme? Bak, mesel, bizden be deli istediler, ben bir bama dokuz deli yakaladm. Ne oldu sanki, kymetini bildiler mi ? Yooo... Biz neden yakaladk delileri? Memlekete hizmet diye... Delileri yakala-dmzla kaldk. Olan zavall delilere oldu... Deli olmakla? Onlar da Allann kulu...

 Deli de bir yurtta... Hani deli bana yz lira vereceklerdi... Yedi deli yakaladm, devletten yedi yz lira alacam var. Vazgetim yedi yzden, yuvarlak hesap beyz verseler Allah bereket versin, ben de kiram derdim, Bu ay gene kiray veremedik. Ya ben birader, gayetle cansiperane bir ekilde altm. Hakkmz verseler' daha ne deliler yakalardk... Vallahi memlekette, il iin olsun, bitek deli brakmazdk. Hatta ben kaynanam bile gnderecektim. Karm da raz olmutu. Ama baktm ki para vermiyorlar, vazgetim. Kaynana maynana, her neyse, kadn bedavadan tmarhaneye attramazdk ya... Gnah kadncaza... Bugn hakkm versinler, imdi sokaa kp on deli daha yakalamazsam bana da adam demesinler. nsan meram etse daha bile ok yakalar. 138 Eskiden vallahi daha iyiydi. Bir tarihte bir byk yangn kmt. Yangn karan bulana iki aylk ikramiye vereceiz dediler. Ben iki kii yakaladmHakkm yiyip birini saymadlar. Yalnz biri iin ikramiye verdiler. Olsun, azok, gene de vermiler ya, sen ona bak.. Ama ne oluyor, olan memlekete oluyor.. Sokaklarda deliden geilmiyor ite... Bundan sonra ben hi deli yakalar mym? Al benden de o kadar... Dnyada yakalamam. te bu yzden deliler iinde kaldk ya birader... 139 ZAVALLI NECLA Doma byme stanbullu ol da stanbul'u bilme, ayp dorusu. stanbul'u bilmeyen stanbullu benim ite. Bentler'e hi gitmedim. stanbul'un en gzel yerlerinden biriymi, yle derler...

Yaza yeni girdiimiz gnlerdeydi. Bir arkadam telefon etti: Bu pazar piknik yapacaz. Siz de gelir misiniz? Kr gezmesinin ad imdi piknik oldu. Nereye gidilecek? -diye sordum. Bentler'e... Arkadamn verdii bilgiye gre, bu kr gezintisine katlacaklar yirmiden akn. Herkes yemeklerini birlikte gtrecek. Kabata iskelesinde, saat dokuzda buluacaz. Arabas olanlar varm. Bizim gibi ona da kr ayaklarndan baka tat arac olmayanlar, arkada arabalarna doluup Bentler'e gideceiz. Yumurtalar kaynattk. Bir ieye zeytinya, ir140 jy doldurduk. Dolmalar, kfteler yap,tik, cigara breklerini yalkda sardk. Bol domates, hyar... Rakmz da gani. Yoldan zmle eftali de aldk, pokuza on kala, Kabata iskelesinde olduk. Saat dokuz oldu, dokuz buuk oldu, bizim arkada yok. Benim kz, sizden iyi olmasn, ok aklldr, Baba -dedi-, sakn sen Beikta' Kabata anlama... Belki de imdi bizi Beikta'ta bekliyorlardr. Olabilir... -dedim. Aklndan yana kzdan da baskn olan olum, Belki de -dedi-, Dikilita'tr. Onlar sana Dikilita demilerdir, sen Kabata anlamsndr. Olabilir... -dedim. Karm kzarak, Olabilirse -dedi-, yleyse enberlita da olur. Senin zaten ilk syleyite bieyi anladn grlmemitir. Her halde telefonda enberlita' sen Kabata anladn... Olabilir... -dedim. Kk olum, Bir de Kzta var... -dedi-. Belki de bizi imdi Kzta'nda bekliyorlar. Olabilir... -dedim. Karm kzd:

 Canm nasl olabilir? Beikta m, Kabata m, enberlita m, Dikilita m, Kzta m?... stanbul'da ne kadar ok ta olduunu o zaman farkettim. Sayn bakaym u stanbul'daki talar, dnnce hangisi olduu aklma gelir... -dedim. Karm, 141 Atlamata olmasn... -dedi. Kzm, Bir de Talk var... -dedi. Daha sabahtan azmzn tad bozuldu. Olum, Sakn Nianta olmasn ... -dedi. Bsbtn aklm kart. Bir taksiye binip, ne kadar ta varsa hepsini dolamaya karar vermek zereydim, yanma ok uzun boylu birisi sokuldu: Affedersiniz, siz Bentler'e mi gideceksiniz? Evet, nereden bildiniz? Biz de oraya gideceiz de... Bize Cokun telefonla sylemiti. Bu sabah burada buluacaktk. Ama sabahleyin Cokun yine telefon etti. Birdenbire hastalanm, gelemiyecekmi. Deminden beri ellerinizde sepetler, antalar beklediinizi grnce, anladm, sizin de Bentler'e gideceinizi... Baka kimler vard birlikte gideceimiz?-diye sordum. ok kalabalkm. Cokun syledi ama, hibirini tanmyorum. Sizin tandklarnz yok mu ? - Hayr. Ne yapacaz? Bilmem... Burada deminden beri bekleenler var, soralm. Bizimle konuanlar bir kadnla erkekti, kar-koca olacaklar.

skele alannda bekleenler ok var. Bizim gibi ellerinde sepet, anta, paket olanlardan birine sokuldum: 142 . Affedersiniz efendim, Bentler'e mi gideceksiniz ? Ne Bentler'i? Su bentleri... -Su bentlerinde ne iim var? Bilmem... Sordum ite... Adam galiba alay ediyorum sand, kzd: Bentler'e mentlere gitmeyeceim!... Siz bilirsiniz. Gitmeyeceim yahu!... Gitmeyin beyim. Zorla deil ya... Sizi Bentler'e gidin diye zorlamyoruz. Sorduk... ngar karmadan adamn yanndan ekildim. Az nce tantmz adam da, iskelede bekleenlerden gzne kestirdiklerine, Bentler'e gidip gitmeyeceklerini soruyordu. Ben, baka birine yanatm: Affedersiniz, Bentler'e mi yolculuk?... Sana ne? Hi... Sordum. Allah Allah... Bu gzel pazar sabah da herkesin ierslii stnde. Adamn yanndaki kadn atld: Bentler'e gideriz, rr'a gideriz, Hnkr'a gideriz, sana ne? Gidersiniz efendim, bana ne ? Nereye isterseniz oraya gidin, cannzn istedii yere... Hemen oradan krdm. Bizim ocuklarn yanna geldim. br arkada, Bentler'e gidecek bir aile daha bulmu. Onlar da Cokun'u bekleyip duruyorlarm. Olduk

aile. Bentler'e daha kimlerin gideceini renmek iin ailenin drt erkei, vapur iskelesi alanna dalp soruturmaya baladk. Bir adamn yanna yaklatm: 143 Affedersiniz, Bentler'e mi yolculuk? Size ne? Fena halde bozuldum. Arkadalar vard da... Onlar aryoruz, hep birlikte Bentler'e gidecektik... Adamn yanndaki kadn sinirli sinirli barda Hayr, hayr, hayr... Bentler'e gitmeyecei ite... ile'ye gideceiz, anladnz m? Anladm... Anladm uydu: Kadnla erkek, benden nce ile'ye gidip gitmemek iin tartrlarken ben de stlerine gelip, Bentler'e mi gideceksiniz? -diye sormuum. Nedense Bentler der demez herkes kzyor. Bu sefer bir adama: ok affedersiniz, nereye gideceinizi sorabilir miyim? -dedim. Neden sordunuz ? Biz Bentler'e gideceiz de... Biz gitmeyeceiz... Biz gideceiz... Biz gitmeyeceiz yahu... yi ya, gitmeyin efendim. Neden sordunuz? Hi... Birisini aryoruz da...

 Ama neden sordunuz efendim? Allah Allah... Adam yakam brakmaz. Sorduksa gnah m yani ? Sorduk ite... Ama niin? Siz benimle alay m ediyorsunuz? Estafurullah... Deminden beri kanc? Gelip gelip soruyorlar: Bentler'e mi gideceksiniz? Gitmeyeceim ite be!.144 Gitmeyin efendim. Ne diye birbirinizi gnderip soruyorsunuz? Benimle dalga m geiyorsunuz? Haaa... Demek benden nce, br arkadalar da gelip sormular. Adama kii st ste gelip de, Bentler'e mi yolculuk? diye sorunca adam da kzm, hakk var... Byle kavgal grltl aratrma sonunda Bentler'e gitmek iin orada bekleyenleri bulduk. Kimler-mi biliyor musunuz? Hep benim sorduklarm. Bek-leye bekleye kzmlar, btn terslikleri stnde de ondan Sana ne? Gitmeyeceiz ite... diye bar-yorlarm. Cokun, btn tandklarna telefon etmi. Ama onun tandklar, birbirlerini tanmyorlar. Kendisi gelse, bizi birbirimize tantacakm. Arabalara bindik. Drt arabayla yola ktk. Biz, sar bir spor arabaya dtk. Arabann sahibi direksiyonda, yannda hanm ile baldz... Somurtup duruyorlar. Cokun gelmedi diye mi kzmlar, beklemekten mi sinirlenmiler, nedir bilmem... Bebek'te arabalar durdu. Kimisi cgara, kimisi ekmek alyor. Bu frsattan yararlanp, bu somurtkan insanlardan kurtulmak iin baka arabaya getik. O arabadakiler daha da kzgn... te bu sinirli hava iinde fosur fosur soluyarak somurta somurta Bentler'e geldik. Bir kr gazinosunda oturduk. Birbirlerini tanmayan insanlar orada toplanmz. Yemekler ortaya ald. Sizde ne var? Kfte, brek, yumurta, dolma... Bizde de... 145 Biz de kfte, brek, dolma, yumurta getir-mistik...

 Aaa... Biz de... Bir mezeci dkknn dolduracak kfteler, dolmalar, cgara brekleri, lop yumurtalar kt ortaya. Bu bile kzgnlk yaratyor. te o kzgnlk iinde yemeklerimizi yedik, bir yandan da ikilerimizi iiyoruz. Kimse, birbirinin kim olduunu, adm sann bilmiyor. Havay yumuatmak iin akalar yapyorum, fkralar anlatyorum. Sululuk yapmm gibi, donuk donuk bakyorlar yzme. Biraz sarho olsak, belki bu somurtuk hava zlr diye boyuna kadehlere rak dolduruyorum. Uzun boylu adam alr gibi oldu. Geenlerde bandan gemi bir olay anlatt. Byk Postanenin nnde dolmutan inmi. Bir kalabalk... Nedir, ne oluyor diye kalabala sokulmu. nce bir akgz, kirele kl karn kk paketler iinde haarat tozu diye satyor sanm. Deilmi. Bir kadn Adalet!... Adalet yok mu? diye feryat ederek, Adliyenin merdivenlerinden aa koarak iniyormu. Izbandut gibi erkek de, baran kadn herkesin iinde dp duruyorlarm. Kadn,Polis!.., Polis yok mu? mdat!... Adalet isterim!... diye feryad ykseltmi. Bunun zerine kalabalktan frlayan bir polis, copunu ekip ya Allah, diye kadnn stne yrmez mi? Bir polis, sivil, zavall kadn paralayacaklar. Kadncazn sa ba dalm, gsleri km ortaya... Kadn kaldrm talar stnde srklyorlar. Kadmn at kuyruu biiminde salar varm. Polis, kadnn at kuyruu sandan yapp ekiyormu. Uzun boylu adam merakla dinliyoruz, 146 Yahu -diyor-, ben polise kzmadm. Polis-tjr, elbet der, grevini yapyor. br herife de kzmadm. Belki biri kadnn kocasdr. Elbet kars-j,j dmek hakk... brleri de kadnn belki dostlarm-. Onlar da ne yaparsa yapar... Benim kzdm, u kalabalk... Kadn gzlerinin nnde douyorlar da, yle toplanm bakyorlar. Kadn da Adalet isterim ben!-- Adalet!... diye rpmyor. Birden hamiyetim kabard, Ulan, sizde hi mi din iman yok, alaklar!... - diye bir nara vurup, kalabal bak gibi yarmamla, o drt herifin stne varmam bir oldu. Polisin elinden copu nasl kaptysam bunlar orackta perian ettim, ilyavrular gibi daldlar. Merdivenin stnden kalabala,

 Bre nabekrlar, gzlerinizin nnde bir zavall kadn paralayacaklar da, kaz gibi bakp duruyorsunuz!... -diye barrken, yerdeki kadn birden dorulup stme yrmez m... skarpininin tekini karm, tak tak kafama indiriyor. nce neye uradm ardm. O aknlkla ne kendimi koruyabildim, ne de kurtardm kadna Hanm yava! diyebildim. Yahu bu ne i!... demeye kalmad birader, o kalabalktan be-on kii stme gelip, beni kargatulumba ederek aldlar. Vuran vurana... Bu sefer kadnn yerine ben Adalet isterim ulan!... Bu memlekette hi mi adalet kalmad?... Namussuzlar, bu ne i!... Polis yok mu? Btn polisler bugn izinli mi gitti?... Polis yoksa, polis grevlisi jandarma gelsin!... diye %ada baladm. Dinleyen yok birader... Beni silkeleyip bir yana attlar. Herifin biri barut kesilmi bana baryor: 147 Allah beln versin!... Beni yirmibin lira zarara soktun... Yahu, kadn derek yirmibin lira kazanlyor-sa, ne duruyoruz? Sonra, iin iyzn rendik. Meer, efendim bunlar Vurun Namussuza! adl bir yerli film eviriyorlarm. O kadn, polis, kadn den herifler, hepsi artistmi... evirdikleri sahne, 27 Mays ihtillinden nce, polisin nasl halk doduunu, zalimlerden yana olduunu anlatmak iin evriliyormu. Halkn ie karmamas da ondanm. Ben kadn kurtarmaya kounca, operatr kameray birden durduramam. Ben de filme girmiim. Yirmibin lira zarar gze alamadklarndan te byle hamiyetli vatandalarmz da vard eski idare zamannda gibilerden, kadn kurtarm da filmde gstereceklermi. Uzun boylu adamn anlatt olaya kahkahalarla glmeye baladk. Derken neeli bir hava dodu. ingene karlar gelip fallarmza bakt. Bir bakas ay oynatt. Yine bir ingene saz takm geldi. Kabata iskelesinde Bentler'e mi? diye sorduum zaman, ile'den baka yere gitmem! diye tutturan kadn, ingene karlarnn arasna katlp bir gzel iftetelli oynad. Bentler'e mi gideceksiniz? diye sorduum iin benimle kavga eden adam, gbek atmakta ingene kzn bastrd. Ksacas, pek gze' elendik... kindiye doru, bizi bir uyku bastrd. Arabalar1* Belgrad ormannn iine, tenha bir yere ektik & grlt olmasn. Kimisi arabalarn iinde, kimis aalarn glgesinde uykuya yatt. 148

Tam iim geerken bir kadn lyla sradm, nce rya gryorum, sandm. Rya deil... br arkadalar da uyanmlar. Hep birlikte ormann iinde, sesin geldii yere doru yrdk... Bir de ne bakalm, alt erkek, bir krpe kz perian ediyorlar. Kz baryor: Can kurtaran yok mu? Canavar gibi bir herif barmasn diye, kzn azna bir bez tkyor. Ne yapyorsunuz? -diye yrdm. O alt erkekten biri, Film abi, film eviriyoruz... -deyince, ben deminki hikyeyi hatrlayp durdum. Ben o zamana kadar film ekme makinesi grmemiim. Sahiden makineye benzer biey var ama, kamera dedikleri mi, yoksa baka biey mi, bilmem... Pasl bir gaz tenekesinin altna, aa dalndan ayak yapmlar. Pasl gaz tenekesinin bir ucu delik. Hani sokaklarda almunit fotoraf ekerler ya... Fotoraf makinesinin arkasndaki fotoraf, ban siyah bezle rter de kafasn makinenin iine sokar," ite yle bir kamera. Operatr, ceketini karp bana rtm, kafasn tenekeden ieri sokmu. Kz baryor: Canavarlar, namusuma tasallut ediyor!... Herifin biri, kudurmu gibi, rpnan kz pmeye alyor. Baka bir herif de kzn stn ban paralam, entarisini karmaya urayor. Ben biraz sokulaym, dedim, o alt kiiden biri, Aman abi sokulma, filmi berbat edersin!... -dedi. Bizim gruptan, biraz nce iftetelli oynayan hanm, ok canl bir film olacak!... -dedi. Bizden bir erkek de, Sansrn bu filme msaade edeceini sanmam... -dedi. Neden? ok ak-sak baksana... Birisi de, Hayat- hakikiye sahnesi... -dedi-. Bizde bu rezaletler ok olur. Evet, realist bir film olacak...

Ben dorusu biraz kukulandm. Ne kadar realist olursa olsun, bu kadar da olmaz. nk, gzmzn nnde kz perian ediyorlar. Kz kombinezonla kald, lk la baryor. Bir de rejisr var. Kz, mdat!... Taarruz ediyorlar!... -diye bardka, o da kza, Daha ok bar, daha ok bar!... Canl olsun!... -diye baryor. Kz ne kadar feryat etse, rejisr yine az buluyor: Daha heyecanl!... Bar, bar!... Yksek, daha yksek... Sahiciymi gibi... Rejisr, br artistlere de baryor: Saldrn ulan... yice yapn... Kz birara ellerinden kurtulup kamak istiyor. Rejisr davranyor: Yakalayn!... Yatrn yere!... Kz allarn iine atyorlar. Zavall kz, al if' pdan izilip, dikenlerden berelenip kan iinde d Kombinezonu da para para oldu. 750 L HALK KTPHANES Rejisre yaklatm: Bu ne biim film makinesi? Ne olacak abi, yerli mal, biz bu kameray burada yaptrdk. Hkmetin dvizi olmadndan, dardan makine getirtemedik... Bizim kadnlardan biri, ok heyecanl, kanl bir film! -dedi. Rejisr, nallah Kan Festivaline gndereceiz... -dedi. Kz baryor: Namusum elden gidiyor! Rejisr de ona baryor:

 Bar kzm, daha bar... Olmad, daha yksek baracaksn... Sanki sahiden namusun gidiyormu gibi... Bar!... Kz baryor: Beni mahvediyorlar!... Rejisre, Filmin ad ne? -diye sordum. Zavall Necla! -dedi. Zavall Necla'y srklyorlar. Birara film o kadar realist yada naturalist olmaya balad ki, her ne kadar bu sahneleri hepimiz grmek istiyorduysak da, ocuklar, aramzda kadnlar olduu iin, ayp olacak... Uzun boylu arkadamz, Haydi artk gidelim!... -dedi. Zavall Necla'y srkleye srkleye ormann iine gtrdler. Grdmz filmin heyecan ile uykumuz kamt. Yeniden imeye baladk. Arada-bir, Zavall Necla'nn feryad bize kadar geliyor: mdat!... Taarruz ediyorlar!... Ses kesiliyor. Az sonra kzn feryad yine duyuluyor. 151 u kii onumuzaen KoaraK, savan rsecanm imdadna gidiyordu, onlar durdurduk: Biey yok, biey yok... Film eviriyorlar... Adamlar, Biz de bir aile facias sandk... -dediler, dnp gittiler. O gn ok elendik. Ge vakit Bentler'den dn-dk. Ertesi gn bir de gazeteye baktm ki, Bentler'de film eviren alt erkein resmi: Otomobille kardklar bir gen kzn Belgrat Ormanlarnda namusuna tecavz eden alt canavar tutukland. 152 PATRONE altm gazete skynetimce kapatlmt. Kapatma yle olmutu: Saat ondokuz vard. Hzl bir almaya girmitik. Ben o zaman polis ve adliye muhabiriydim. Emniyet Mdrl Birinci ube sivil polislerinden basn ilerine

bakan Hasan kapdan girdi. Esmer yz glyordu. Onun yznn glmesi, gazeteciler arasnda hi de iyiye yorulmaz. Kesinlikle bir kt haber verecek demektir. Ne var ki, gazetecilerden birinin lm haberini bile basn polisi Hasan, mjde verir gibi glerek sylerdi. Onun gle yzn grnce yaz ileri mdr yavaa bana, Eyvah, yine bir pislik var... -dedi. Hasan, hemen mjdeyi verdi: Gazeteniz kapatld. Tebli ederim. Tebli ederim, azndan tebrik ederim der gibi kyordu. 153 Yaz leri Mdr, Neden? -diye sordu. Polis Hasan, Skynetim emri... -dedi. Skynetim derken, keyfinden kahkaha atacak gibiydi. Skynetim emri olunca neden, niin, nasl neye? gibi sorularn hibiri sorulamaz. Bu kez Yaz leri Mdr, Yazl emir var m? -diye sordu. Polis Hasan, Arkadan gnderirler... -dedi. Merhum, son derece vazifeinast. Telefonla verilen emrin daktiloda yazlmasn bile bekleyeme-mi. Sabrszlanp, kt haberi vermek iin komu. O gnler yine olduka iyiydi. Hi olmazsa, Yazl emir nerde? -diye sorulabiliyordu. Ondan alt ay nce byle bir soru da sorulamazd, ya-zh emir de gnderilmezdi. Yani, alt ay ncesine gre, demokrasi. Nitekim, ok gemeden, kapda motosikletin sesini duyduk. Bu motosikletin patpat duyuldu mu, ya yayn yasa, ya kapatlma, yada bunlar gibi kt bir haber geldiini anlardk. Motosikletli polis, skynetimin, gazeteyi kapatma emrini bildiren yazy getirmiti. Azmz bak amyordu. Kimse kimseye bir ey syleyemedi. Hemen daldk. O

gece kapatlan gazetenin idarehanesinden ayrlan yirmial gazeteciydik. Biz yedi kii, daha on gn nce yine skynetimin kapatt bir baka gazeteden bu gazeteye aktarma olmutuk. 154 O zaman isiz kalan gazetecilere, gazete sahibi aylklarn vermek zorunda deildi. Sendika da daha durulmamt. Yani hem isiz, hem paraszdk. ki ay iinde gazete deitirmitim; n de arka arkaya skynetim kapatmt. Babli isiz gazetecilerle, yazarlarla dolmutu. kmakta olan gazetelerin kadrolar tklm tklm doluydu. Boalacak umudu olan her iin ardnda on aday kuyrukta bekliyordu. Bu isizlik iki ay srnce, artk canma tak dedi. Bir akam Gazeteciler Cemiyetinde otururken bir arkada, Bizim gazetede bir musahhihlik boald. Seni syledim. Alacaklar galiba. Kimse duymadan hemen gel! -dedi. Skynetim bakmndan bu gazetenin ayrca bir gvenlii de vard. nk gazetenin sahibi, ikti-. dar partisinin milletvekiliydi. Yani, gazetenin kapatlmak, bizim de isiz kalmak ihtimalimiz yoktu. Ben o gazeteye girdiim zaman, milletvekili olan gazetenin sahibi de Avrupa'da bulunuyordu. O zamann gazete patronlar ok cimri insanlard. Nitekim o anlatlmaz cimrilikleriyle zamann gidiine pek ou ayak uyduramad. Endstrileen bugnk basn piyasasndan gazetelerinin de, kendilerinin de adlan silindi gitti. Ama yine hepsi milyoner... Bizim patron cimriliinden, her odaya ayr bir telefon hatt ektirmemiti. Koca gazete idarehanesinde iki telefon vard. Biri kendi odasnda, biri de muhabirler odasnda. Ben geceleri bo olan muhabirler odasnda alrdm. Gece sekreteri bitiik odadayd. Dardan telefonla aranlrsa, duvara vurarak, gazete155 nin gece sekreterine arandn haber verirdim. Gece sekreteri kadnlara pek dkn bir delikan. lyd. Hemen btn bar kadnlar, arkclar, danszler, film artistleriyle aras iyi idi. Her gece on onbe ka din onu telefonla arard. Ben de duvar tekmeler telefonda arandn bildirirdim. Ama o ok zaman odasnda bir kadnla halvete girmi olduundan, tele-fona ya hi gelmez, yada pek ge gelirdi.

Bir i bulabildiim iin ok sevinliydim. Bur-dan da karrlar diye dm kopuyordu. ok isiz kaldm, paraszlk ektiim iin, en ucuza en ar ii grmeye razydm. Herkesle iyi geinmeye alyordum. Kim ne dese hemen yapyordum. Beni bu ie yerletiren arkada, Patronun karsndan baka kimseden korkma... -demiti-. Onunla takmazsan kimse seni gazeteden karamaz. Patronun karsndan bana ne? yle demeee... Allahm bels bir kar... Her-eye burnunu sokar. Gazetede alanlar patronun karsndan yaka silkiyorlard. Kralie, imparatorie gibi, patronun karsna da patronie adn takmlard. Gazetede patronieden korkmayan kimse yoktu. Herkesi paylyor, halyordu. Patronieyle karlamamak iin elimden geleni yapyordum. Gazeteye giriimin nc ay iinde bir gece, her zamanki gibi tashih yapyordum. ok merakl bir pehlivan tefrikasn tashih etmekteydim. Bu pehlivan tefrikas yznden yle meraka derdim ki, ertesi akam zor eder, okurken kendimi tefrikann heye156 canna kaptrrdm. Bir gece tam bu romana dalmn telefon ald. Telefonda bir kadn sesi... Gece sekreterini istiyordu. Gece sekreterinin duyup gelmesi iin duvara birka kez vurdum. Telefondaki kadna, Bir dakika, geliyor efendim dedim. Telefon alcsn da kapamadm, masann stne koydum ki, sekreter gelip konusun... Ben yine merakl roman tefrikasn tashihe daldm- Tefrikay dzeltmem bitti. Ancak ondan sonra, telefonu ak braktm farkettim. Gece sekreteri ya iceriki odada yoktu, yada nemli bir i piirmekteydi. Telefonu kapattm. Arkadan hemen telefon zili ald. Buyrun efendim. Sen kimsin ulan? Bu soruyu bana telefonda soran bir kadnd. Ben de kzp bardm:

 Sen kimsin be? Ben telefondaki kadn, her zamanki gibi gece sekreterine telefon eden bar kadnlarndan biri sanmtm. Oysa patronie deil miymi!... Benim haberim yok... Kadn telefonda yle diyordu: Ben senden gece sekreterini istemedim mi ? stedin... Ben de duvara vurup ardm. Pekiy neye gelmedi? Ne bileyim ben yahu?... Bana bak, oraya gelirsem, senin azn fara gibi yrtarm... Ne olacak, terbiyesiz sokak kadn... Yava geeel!... -diye alay ettim. 157 Bunun zerine kadn bana okkal bir kfr sa-vurunca, Benim terbiyem, seninle konumaya msait deil... -dedim. Telefondan crlak sesi duyuldu: Ah ddk... O terbiyeyi sen nerden aldn bakaym... Dangalak! Azn topla! Terbiyesiz... Eek!... Eek sensin! Hayvan! Hayvan da sensin!... u deli kadnn zoruna bak yani... O bana sv-dke, ben de ona Sensin! diyordum. Sonunda, Oraya gelirsem sana gsteririm! -dedi. Ben de, Hele buraya bir gel de kimin kime gstereceini grrsn! -dedim.

 Tuuu rezil!... Asl tu sana. Sen deli misin ulan? Karnn zoruna bak... ne istiyorsun yahu?... Ay imdi baylacam. Ben senden gece sekreterini istemedim mi? Sen de bana, bir dakika hanmefendi, demedin mi? Eek kafal... Makinal tfek at gibi, soluk almadan svyordu. Hi durmuyordu ki... Ben de ona boyuna, Sensin, sensin, o da sensin, o da sensin... -diyordum. Bana abuk sekreteri ar! Az ye de kendine bir uak tut! Ben senin ba. bann ua deilim... Duvar kzgnlkla tekmeledim. Sekretere, 158 Gel u telefona yahu... Rezil srtk krlar b bel ediyorsun. Bu az bozuk karlar da nereden bulursun? -diye bardm. Telefon alcs azmdayken bardm ki kadn da duysun. Gece sekreteri geldi, telefonda konumaya balad: Buyrun Hamfendi... Emredersiniz hamfendi... Nasl?... yaa!... Ne diyorsunuz? zr dilerim efendim... Bendeniz... Affedersiniz... Biz... Evet... Musahhih... yeni geldi hamfendi, bastne... Tabi... Hay hay efendim... Hrmetler ederim efendim... Sekreterin yz kl rengini ald. Telefonu kapad, Yahu ne yapmsn? -dedi. Ne yapmm ? Patronieye kfretmisin... Az kalsn oraya dp baylacaktm. Kovarlar beni gazeteden, deil mi? -diye inledim. Gece sekreteri, Patron imdi Avrupa'da...-dedi-. Dnnce seni mutlaka gazeteden karr.

 Yalvarsam, af dilesem, yanllk oldu desem... Hi sanmam. nk karsndan ok korkar. d patlar... Karsnn sznden dar kamaz. Demek benim iin yeniden isizlik, paraszlk, sknt balayacakt. Ac ac dnrken telefon ald. Yine patronieydi. Kendi kendime yle dndm. Nasl olsa beni iten koacaklar, kurtulu yok... yisi ni yiitlik bende kalsn... Kadna, Ne istiyorsun be? -diye ilkin ben ktm. Biliyorum, nasl olsa o bana baracak. Ama o, 159 * Siz demin kim olduumu bilmeden yle konutunuz, deil mi? -dedi. Yoo... biliyordum. Patronie denen irret kan deil misin? Yahu seninle mi uraacaz be? Kadnn l geldi: Neee? Demek bile bile... Var m diyecein? Bile bile... Telefonu kt diye kapattm. Artk hibir umut kalmamt. Nasl olsa kovula-caktm. Bu olaydan bir hafta kadar sonra patron gezisinden dnd. dm patlyordu. Dnnn ertesi gn beni ard. Sklm pklm odasna girdim. imden, yalvarsam belki acr da iten karmaz, diyordum. Patron da ters bir herif... ki elimi gbeimin stne balayp durdum. Buyrun, otur olum... Aman efendim. Otur olum, otur... Yz glyordu. Karsndaki koltua ilitim. Seni tebrik ederim. Allah senden raz olsun... Sana mrmce minnettarm... Bizim karya amsn azn, yummusun gzn... Aferin!... Onsekiz senelik intikamm kardn. Bravo!... Yahu ona laf sylenmez be... Akolsun, nasl yle kfrettin. yi yapmsn... Ben bilirim ondan neler ektiimi... Hadi

aa idareye in de, syledim, sana elli lira ikramiye verecekler, al!... Muhasebeden elli liray aldm. O gnden sonra her telefon ziline kouyordum. Belki patronie telefon eder de, ben de az dolusu sver, elli lira ikrarfliye daha alrm. Ama hi telefon etmedi. Yalnz bir ak" 160 am zeri kendisi gazeteye geldi. Ben odada yalnzdm. eri girdi. Musahhih siz misiniz? -dedi. Evet... -dedim. Bana telefonda kfr eden siz miydiniz? Karmdakinin patronie olduunu o zaman anladm. .. Telefonda baka, kar karya gelince baka... Hi sesimi karmadm, bam nme edim: Tebrik ederim sizi... -dedi-. Ben szn esirgemeyen insanlar ok severim. Siz bana bakmayn, lserim var da, ondan ok sinirliyim. Bizimkine, size iki yz lira ikramiye versin, demitim, verdi mi? Demek bana ikramiyeyi verdiren patron deil, patronieymi. Patronie, ikiyz lira verilsin, dedii halde patron, parann yz elli lirasn i etmi. Neye susuyorsun... yoksa vermedi mi? Bilirim, vermez...- diye barp kocasnn odasna kotu, ierde bir kyamettir koptu. Beni ardlar. Patron alamakl bir sesle, Olum, ben sana iki yz lira ikramiye vermedim mi? -diye sordu. Patronie, bir ona bakyor, bir bana. Gzlerinden ate salyor. Vermedi desem kocasn decek, Verdi desem, beni decek... Patrona, Efendim -dedim-, verilmesini emir buyurduunuz ikiyz lirann birinci taksiti olan elli liray Muhasebeden aldm. Aydan aya alyorum. Grdn ya ekerim... -dedi-. Bir de inanmyor-Sun... -Bana dnd-. Git olum, abuk, parann st- de al!... 161 EL AIR EMEKLLER

Erenky'de istasyon kahvesinin bahesinde o akam, emekli arkadalardan yalnz drd vard. Bunlardan biri, albay, belki de general emeklisi olacak. Dimdik duruu, yznn sert izgileri, yrrken baklarnn hep ileride oluu bunu gsteriyor. br de bir vali emeklisi olmal. Makaral kahkahalar var. Ellerini, kollarn geni geni oynatarak konuuyor. Belki ne biri general, ne teki vali, ama yle bir izlenim veriyorlar. Emeklilerden biri inmeli. Bastonuna basa basa, bir ayan sryerek yrr. Sze az karr. teki emekli, kck, ksack, illi yzl, ak tenli bir adam. Yznn izgileri kr kr olmu. Kahve fincann tutan eli titredii iin, fincan elinde ok durduramyor. lkin ngiliz politikasndan konuuyorlard. Sonra Almanlarn askerliklerinden konutular. Sz dnd 162 dolat, eski kabadaylara geldi. Derken drt emekli arkada, kendi kabadaylklarn anlatmaya baladlar. cski klhanbeyler, kabadaylar, imdiki Amerikan kovboylar gibi, gangsterler gibi yumruk yumrua boumuyorlard. Hatta kavgada yumruk atmak, baya bir davrant, aypt. Ha kavga ettiin adamn yzn trmalamsn, ha ellerini dilemisin, ha yum-rUk atmsn... Yumruk atmak, kavgada kadns bir davrant. Eski kabadaylar, tokat atarlard. Ama ne tokat.... 0 tokat yiyen feleini arrd. Vali emeklisi, Evet mrim -dedi-, hatta bir iir vardr: Halk sillesinin sedas yoktur... Baknz, air Hak yumruunun demiyor, Hak sillesinin diyor. nmeli emekli sze kart: Yumruu, aa tabakadan insanlar kullanr... Hibir asilzadenin yumruk yumrua kavga ettii grlmemitir. Asker emeklisi, Bir tarihte... diye sze giriti: Elim ardr, ok ar... Vurdum mu bitiririm. Hatta arkadalar mektepte, elimin arlndan kinaye bana Batman Hakk diye lakap takmlard. Bir tarihte Akk'da esaretteyiz. Binba Tomson adnda bir ser kamp kumandan

var. Herif ngiliz'in hi su katlmam... Bu Tomson boksrm. Her sabah erkenden kalkyor. Bir diree kum torbas asm, ellerine eldiven geirmi, kum torbasn yumruklayp duruyor. Derken bu Tomson bize laf dokundurmaya balad: Hani, Trk gibi kuvvetli, diye adnz km. Aranzda benimle boks oynayacak kimse yok mu? Bir gn byle, iki gn byle... Arkadalar bana, Hadi Hakk, u kikirie haddini hududunu bildir diyorlar. Ben birgn bu Tomson'a tercman vasi. tasyle, Biz yle oyun olsun diye yumruk atmaya cab iktiza ettiinde, evelallah bir amarla ii biti. ririz. dedim. ngiliz gld. Birgn yine byle sylyor. Bizim zabitan bif yanda, efrat da br yanda... Arka sralardan efradn arasndan Destur ya Ali, destur ya hazreti pr!.,. Destur bismillah!... diye bir seda duyuldu ki, sanki bir dem evld seslenmedi de, yz aslan kkredi sanlr. Sedann duyulmas ile, bir nefer sradan sryn. lp, ngiliz'in karsna dikildi. Neferin boyu ngiliz'in beline gelmiyordu. Kavruk kalm bir zavall... Biz askerin horoz gibi sradn grdk. O kadar... amar yle sratle indirmi ki, vallahi askerin elini bile havada gremedik. Ecdadmz, iki cismi birbirine srterek atei icat etmilerdir denilir ya... Hakikaten doru. Allah sizi inandrsn, askerin elinin arpmasyle ngiliz'in suratnda bir imek akt, arkadan bir gk grlts duyuldu. Ne olmu, biliyor musunuz; to-katn iddetinden, ngiliz'in belindeki tabanca, tetii dp, patlamam m!... Tomson belki on dakika topuklarnn stnde topa gibi dnd, dnd, sonra yere kapakland, kalp gibi upuzun serildi. Velkin bu ngilizler meden insanlar birader. Adam bir hafta hastanede yattktan sonra, ayaa kalkar kalkmaz, ilk sz ne oldu, dersiniz? amar atan askeri arp, Bravo!... -dedi, elini skt. Ondan sonra askere, Bu amarn atlmasn bana da ret! diye tutturdu. Ben de o zaman binbaya, Grdn ya Macor Tomson, neferimiz byle amar atarsa, artk onbay, avuu, mlzimi sen 164 jn! Biz seninle boksrlk yapmayz. Zira, neferin amar belindeki tabancay ateledi. Mlzimin amar, cephanelii patlatr... -dedim. O tarihte, m-lzimi evveldim. Asker emeklisi, gnde biriki kez anlatt bu olay az sonra bir daha anlatmaya balad: Velkin ne amard... Elini yle bir kaldrd-

Anlatrken havaya kaldrd eli masann stndeki bardaa arpnca devrilen bardaktan sular dkld. Asker emeklisini de bir ksrk tuttu. ki dakika kadar ksrd. nmeli olan emekli, Bendenizin de elim sakardr... -diye sze balad-. Hl da yleyimdir. Biz ailece yleyizdir. Amcam merhum, saray arabacs idi. ok emniyetli bir adam olduundan araba ile sultanlar gezdirirmi. Birgn Pervin Sultanla dadsn Fenerbahe'de arabayla gezdiriyormu. O zamann araba apknl mehur ya... Bir fayton arz olmu, amcamn arabasnn arkasna taklm. Fayton ikidebir amcamn arabasnn yanndan geiyor, iindeki apknlar, Pervin Sultan'a laf atyorlar. Bylece Fenerbahe ayrnda biriki tur yaparlarken amcamn kan tepesine sram. Yanndan geen faytoncuya, Bir daha yanmdan geme arkada! -demi. Baka biey sylememi. i sokak zamparas dolu fayton bir daha yanlarndan lmelif izince, amcam, faytonun stndeki srcye bir amar aket-mi. Efendim, hem de arabann stnde ve sana doru... Anlattklarna gre, fayton sollarndan geip de, amcam hzn alarak amar atsaym, fayton devrilir, 165 ne apknlardan, ne de fayton beygirlerinden hibiri sa kalmazm. Faytoncu, amcamn amarn yiyince hemen tekerlenip dm, orackta son nefesini ver-mi. Amcam hkimler on seneye mahkm ettiler. Bir ay kadar hapiste yattktan sonra sultann namusu uruna katil olduundan afv- ahaneye urad. Amcam saraya arabacba yaptlarsa da, affn diledi. Bir daha arabaclk yapmad. Padiah, amcam taltif etti. Kendisine epiyce para verildi. Merhum ehl-i keyf bir adamd. Saraydan verilen atiyye ile Galata'da bir meyhane at. Ben meyhaneyi hatrlarm. Byk bir meyhane idi. Amcam da olduka ihtiyarlamt. O zaman, malm, imdiki gibi deil, byklere hrmet var. Bendeniz, bir kere bile amcamn meyhanesinin kapsndan admm atm deilimdir. Sokan kar kaldrmndan geer, onu hep tezghn banda grrdm. Bir de Rum metresi vard. Metresi gzel, ama yalca bir kadnd. Ne zaman meyhanenin nnden gesem, amcam tezghn banda, metresiyle karlkl gemi, ierlerken grrdm. Amcam bizim eve katiyen metresini getirmedi. Kendi halinde, deryadil bir adam... Hayatnda karncay incitmemi. Damarna baslmazsa melek... Eh ihtiyarlam da... O zamanki Galata'nn naml klhanbeylerinden Klk Apti adnda biri, amcamn

hretini duymu. Malum ya, kabadaylar, kendilerinden naml kabadaylarn raconlarn keserek, nam kazanrlar. Eh amcam da saylan naml kabaday... Ama ne de olsa ihtiyar, dkn gnleri. Bu Klk Apti, aklsra amca166 jul gzne kestirmi. Onu madara edip nm salacak... her grdke, Bu herif mi bir tokatta adam ldrm... ayor. Amcamn meyhanesine dadanyor. Amcam her zamanki gibi tezgh banda metresiyle demlenirken bu Klk Apti, amcamn metresine gz szer, byk burar dururmu. Bir, iki, , amcam merhum, hep tahamml ediyor. Biryandan da bu Klk Apti, sada solda, Ah -dermi-, bu adamn delikanllk zamannda ben olacaktm ki, ona dnyann ka bucak olduunu gsterecektim... Ne yapalm ki imdi ya gemi... pengim deil. Amcam bunlar duyarm ama, pikin adam, byk altndan gler geermi. Klk Apti, ille bir ngar karacak. Bir gece meyhaneye geliyor. Tezghn yanndaki masaya oturuyor. kidebir, amcamn metresine bakp bakp gz szer, iini eker, kadeh kaldrrm. Amcamn sa dirsei tezgha dayal, sol elinde kadeh, kalbn bozmadan hafif hafif demleniyor. Birara Klk Apti ii yle aztm ki, artk amcam dayanamam, Olum -demi-, bu kadn senin anan yerinde. Ayp deil mi?... Bunun zerine Klk Apti Haaaytt!... diye bir nara vurup amcamn stne yrmez m... Amcam kadehi yavaa tezgha brakp sol elini boaltm. Sa dirsei yine tezghta dayal. stne yryen Klk Apti'ye, sol elinin tersiyle bir amar atm, Klk Apti kalp gibi yere uzanm. Amcam merhum hibiey olmam gibi yine raksn iiyor! 167 Klk Apti yarm saat sonra gzn ayor. Sonradan arkadalar sormular, Yannda bak yok mu idi? diye. Klk Apti, Vard -demi-, vard, herifi haklyacaktm ama, ya bir tokat daha atarsa diye korkumdan bama bile davranamadm. Bizim aile, slleden byle eli ardr efendim. Bir tarihte bendeniz de bir balkya fena halde kzmtm. Nasl elimi yle bir... nmeli emekli bir tarihte att yada attn sand tokat imdi atyormu

gibi eliyle anlatrken dirsei yanndaki sandalyenin arkalna arpt. Can yanmt. Yzn buruturdu. Bastonuna dayanp, Evvel Allah, imdi bile vurduum yeri ger-tirim... -dedi. Drt emeklinin en ufak tefek olan anlatmaya balad: Ben sa elimi hi kullanmam. Birisine bir tokat atmam icap etse, daima sol elimin, o da yalnz tersini kullanrm. Anlatrken, kr kr yz izgileri oynuyor, elleri titriyordu. Gzln dzelterek devam etti: Daha geen gn bama bir i geldi.... Bey-olu'nda Balkpazar'ndan muz aldm. Adama elli liralk verdim. stn versin diye bekliyorum. Adam para vermediniz! demez mi... Verdim, vermedin... derken ben buna Al yleyse... diyerek... Ufak tefek emekli, byle sylerken, muzcuya nasl amar indirdiini arkadalarna gstermek iin, sa elini kaldrp, Herife bir amar... -derken, kendi elinin hz ile sarsld. Sandalyeden yere yuvarland. Bacaklar havaya geldi. Bir sre kalkmak iin debelendi, ama kalkamad. Yatt yerden devam etti: Ben amar atnca, herif ite byle yere yuvarlanmaz m... Boylu boyunca... Tpk byle ite! Nasl vurmuum artk. Allah saklad yoksa, herif benim tokadn iddetinden lebilirdi. Garson kotu. arkadann da yardmyle ufak tefek emekli yerden kaldrld. stn ban temizledi. Sonra, Elim ok ardr... -dedi-. Allah inandrsn, vurduum yerden bir daha hayr gelmez. KUL KLE sterseniz, olayn getii apartmann adresini de verebilirim: Nianta, Enginar sokak, Nur apartman. Drt katl apartmann her katnda ikier daire vard. Biz, en st kattaki 7 numaral daireye tanmtk. Karmzdaki 8 numaral daire botu. Bu apartmana tandmzn, sanrm, drdnc gnyd. Akam yemeimizi yemi, sinemaya gitmeye hazrlanyorduk. Kap alnd. Sekiz-on yalarnda bir kz

ocuu. imiz yoksa, rahatsz etmezlerse annesiyle babasnn bize misafirlie geleceklerini syledi. steristemez sinemaya gitmekten vazgetik. Az sonra 4 numarada oturan kar-koca geldiler. Bey doktormu. Kars, ev hanm. Yeni tanlan kimselerle konuacak konu bulmak zordur. yi ki misafir hanm konukan bir kadnd. aylarmz imekteydik. ki numarada oturanlarla tantnz m? -diye sordu. 170 Karm, Hayr efendim... -dedi. Aman ok enteresan bir aile... Kar-koca, sz birbirlerinin azndan kaparak anlatmaya baladlar: Aa-yukar drt yldr bu apartmanda otururlar. Yoo... Be yl geti hanm. Amma yaptnz bey, onlar tand zaman, daha bizim olan memeden kesmemitim. yi syledin ya... Sen bizim olan be yanda m, alt yanda m memeden kestin?... Her neyse... ok enteresan bir aile bunlar. Efendim, bunlarn bitek ocuklar var. Ama nasl, melek gibi bir ocuk. Bu kadar uslu, akll, terbiyeli bir ocuk, grlmemi efendim. Terbiye de bir Allah vergisi, zorla olmuyor. Harika ocuklardand. O zamanlar, ondrt, onbe yalarnda var yok... Fakat ne zek, ne akl beyim... Sanki byk bir adam. yle yaramazlk, haylazlk etmek yok. Sokak nedir bilmez. Durmadan okur, derslerine alr. Sandan trnana kadar kabiliyet... yle bir anne-babadan yle bir ocuk alacak ey!... Allahn bir hikmeti ite... Her yl snfn birincisi, iftihar listelerine geerdi. Fakat neye yarar; anne, anne deil, baba, baba deil... Biri denizanas, br

trabzan babas... Bitrl o ocuun kymetini bilemediler. Azarlama, paylama, horlama, sopa, dayak... Ah ya I Rabbi, o yavrucazn ektii!... Anas olacak kar, affedersiniz yani, szmona, annelik taslyacak. Gider ocuun bana: Haydi, ne duruyorsun uyuuk, s-nepe!... Tembel, miskin!... Bak, bakalarnn ocuklarna!... Hep laflar bu. Birgn olsun ocuun gler yz grd yok. Ah ya Rabbi, yrekler acs... stelik dverler de... ocuun feryatlarna ta olsa dayanmaz da acr vallahi... Baba deil, bir canavar... O melek gibi ocua nasl el kalkar!... Zavallnn cebine be kuru harlk koymazlar. te byle yapa yapa, o ocuu en sonunda zorla kt ettiler. ftihar listelerine ad geen ocuk, ikmale kald. Ertesi sene snfta kald. Serseri oldu kt olan... Geceleri bile eve gelmedii oluyor. Ama imdi annesini babasn bir grseniz... ocua kul-kle oldular. zel hocalar m tutmaya kalkmyorlar, avu dolusu paralar m dkmyorlar... Neye yarar, ocuu zorla serseri ettikten sonra... Uraa uraa ocuu berbat ettiler. imdi alayp szlyorlar ama, bouna... Geen gn olan sofrada, annesinin bana orba dolu taba frlatm. Kadn: Ah yavrum, yine neye sinirlendin?... diye alamaya balad. Biz aa kattan duyduk... yle ana-baba olmaz olsun. Ulan aalk herif desen, affedersiniz, ulan eek herif desen, affedersiniz, imdi byle kul-kle olacanza, u ocuun kymetini zamannda bilseydiniz de, ocuu da serseri etmeseydiniz, olmaz myd?... Ha?... Olmaz myd?... Zorla melek gibi ocuu serseri yap, sonra da kul-kle ol... Zamannda kymetini bilsene!... 172 Birka gn sonrayd. ok yorgun olduum iin, yatmaa hazrlanyordum. 6 numarada oturan komularmz, gle gle oturun demeye geldiler. Bunlar, gen bir kar-koca ile, kadnn ok bilmi annesiy-di. Koltuklara otural be dakika olmu, olmamt, kaynana, 1 numaradakilerle tantnz m ? -diye sordu. Hayr, henz tanamadk...

 Aaa... Bir tann da bakn. Byle bir aile grlmemitir. Ne gibi efendim ? Ne gibi olduunu, sz birbirlerinin azndan kaparak, birden anlatmaya baladlar: Evin beyini aa-yukar sekiz, on yldr tanrz. Ah nasl adamd, dille tarif edilmez. Namuslu, alkan, drst... Evine, yuvasna bal, karsna, ocuuna dkn... Ne are, bir cadaloz karya dm ki, tasavvur edilir gibi deil. Kadn kocasnn kymetini birtrl anlamad. Boyuna vrvr, boyuna drdr... Zavall adam zorla evinden barkndan souttu. Allah yle kadn dmanmn bana vermesin... Adamn kafasnn etini yer: Vay, neye ge kaldn... Vay, bana neden unu dedin, vay, neden demedin... Adamcazn ge kald, biey dedii, yada demedii falan da yok... Sonunda adam dayanamad artk. Azna ikinin damlasn koymazken, her akam imeye balad. Derken meyhanelere dadand. Geceleri sabaha kar unun bunun srtnda eve zil zurna geliyor. O kadar m yalnz? Ya karsna hakaretleri!... 173 Nasl kfrler ediyor, duyunca insann yz kzarr. Dayak da atyor. Kapdan ieri girer girmez, bir nara atp, karsn ayann altna alyor... Dayaktan kadnn her yerleri rk iinde, mosmor... Kadn imdi grseniz, aar kalrsnz, Kocacm, kocacm diyor da bir daha demiyor. Akam oldu mu, giyinip kuanp, sslenip pslenip pencere nnde kocasnn yolunu gzlyor. Tek geceleri d-arda kalmasn diye, kocasna ne iki sofralar hazrlyor. Ama neye yarar efendim, i iten geti. O melek gibi adam zorlaya zorlaya en sonunda eytana evirdi. Bundan sonra kulu, klesi olmu neye yarar!... Herif de her gece dve dve karsnn pestilini karyor. Oh oldu rfntya, affedersiniz, zorla istedi, kand... A namussuz kar desen, ok affedersiniz, ulan a alak kar desen,

affedersiniz, u kocann kymetini zamannda bilsen de, adam da bu hallere sokmasan olmaz m?... Adam sonunda bir haydut oldu, ancak o zaman kadn da yoluna san sprge etti... A kaltak desen, affedersiniz, madem hanm hanmck olmasn becerirsin, unu nceden yapsan da... efendim?... nsanoluna demek, rahat batyor. Geceyarsm epiy gemiti kalktklarnda. yi geceler... Yine buyurun, bekleriz!... -diye onlar uurlarken, eik stnde bile bu konuyu anlatyorlard. Aradan birka gn geti. Yetitiremediim ilerimi eve getirmi, alacaktm. Masama daha yeni oturmutum. 5 numarada oturanlarn hizmetisi gelmi vaktimiz msaitseymi, beyle hanm bize geleceklermi Buyursunlar... Canlanm arap fsna benzer bir adamla malak iriliinde bir kadn, bir de her oynak yerinden cilve dklen kzlar geldiler. Anlattklarna baklrsa, bunlarn da derdi, zoru 3 numaral dairede oturanlarla... Demek tanmadnz?... ok tip bir adamdr. Bizim dairede memurdur. Bize yeni bir mdr gelmiti. Ama grseniz, ne centilmen, ne kibar bir adamd. Sanki karsndaki memur mdrm de, kendisi memurmu gibi... ok asil bir adam canm, tasavvur edemezsiniz. Gayet terbiyeli, nazik... Efendimsiz konumaz. Kimseye sert bir sz sylemez. Bizim daireye imdiye kadar byle bir mdr gelmemi. Bu, 3 numarada oturan herif, bu kadar yumuak adam buldu ya, artk mard da mard... Mdre kr, ie ge gelir, bazen hi gelmez. Mdr yine de sesini karmaz. Yalnz Rica ederim efendim diye nezaketle ihtarda bulunur. Ama kime?... Bu 3 numaradaki, verilen vazifeleri yapmaz, mdr takmaz. Bir, iki, , be... Ehhh... Artk adamda sabr kalmad. Beyim, bu melek gibi mdr o herif, nasl zorla barut yapt bir bilseniz... Ama yalnz ona kar... imdi hele bir sabah be dakika ge kalsn, akam iki dakika erken k-Sn... Vay vay vay... O nazik mdr buna ayor az-Q> yumuyor gzn... Sylemedik sz brakmyor. Hani o szleri kpek iitse kudurur. Ama bu herif ipsine katlanyor. Ne yapaym, oluk ocuk var. Kovulursam a kalrm diyor. Hem de korkusundan "asl alyor, bir grseniz... ki- kiinin ii stne diklenmi... imdi bylesine ne denir? Ulan bre na175 mussuz, h huzurdan, madem byle korkacaktn, ma, dem byle efendi efendi alacaktn, peki bunu evvel. den yapsana... u mdr de zorla kabalatrmasan olmaz m? A alak desen, affedersiniz... Bu, yle bir heriftir ki... imdi mdrn ba dalkavuu, mdr beye kul-kle...

Bir gece nce sinemaya gittiimiz iin erkenden uyumak istediimiz bir akamd. 2 numaral daire komumuz Glegle oturun demeye geldiler. ocuklarn zorlaya zorlaya serseri yapan bu aileyi ok merak ediyorduk. Olan getirmemilerdi. Daha ancak biriki cmle konumutuk ki, kadn, Be numarada oturanlarla tantnz m, aman ok acayip insanlardr... -dedi. Kocas, karsnn szn tamamlad: Zavall kz, zorlaya zorlaya sonunda kt yola drdler. Bir kars, bir kocas anlatyordu: Efendim, bunlarn bir kzlar var. Dorusu ok gzel bir kz... Gzellik yarmasna girse... Birincilii alr... Kralie seilir. Yalnz gzel deil... ok da tatl bir kzd. Namuslu kzd neme gerek... Kza yldan yla bir entari yapmazlar. Bir iskarpin... Almazlar... Hizmetiler bile... Ondan iyi giyinir. Sonra da... Banda kzn bir bask, bir bask... Kzn ksmeti kt... Vermediler... Biri daha istedi... 176 Ona da vermediler. Biri ok yalym, br <je daha... ok genmi... Bir bakas istedi... Zengin diye vermediler... Sonra... yi bir adam istedi, ona da...

 Fakir diye vermediler. Sonra... Ona da vermediler. Kz kapdan dar... Brakmyorlar. Zavall kz, kl kedisi oldu. Sinemaya brakmazlar, bir arkadayle konuturmazlar. te byle byle... Derken zavall kz zorla kt yola ittiler. imdi kz grseniz... aarsnz, iki dirhem bir ekirdek. Bir iek oldu ki, koklayann burnu der. Konsomatrislik yapyormu barlarda... Hatta... ^ Randevu evine bile dm, grenler var. Annesi babas derseniz... Kzn etrafnda pervanelere dndler: Aman kzm zlecek, aman yavrum sinirlenecek... Biraz ksn dolasn... Haydi istersen sinemaya git kzm... Sana bu senenin moda renginden manto yaptraym... Kz koyacak yer bulamyorlar, ite en sonunda... Tepelerine kardlar. imdi kzn... Kymetini anladlar ki... u kzn babasna, a hayvan desen, affedersiniz, gonca gl gibi kznn kymetini zamannda bilse-ne a drz, affedersiniz... imdi kul-kle olmusun, neye yarar... Bre namussuz herif... szm buradan dar... Baka bir akam da 3 numarada oturanlar, hani 177 u yumuak mdr zorla kabalatran memurla kars geldi. Ben o akam ykanacaktm. Onlar Bir saknca yoksa gelelim mi? diye haber gnderip sorunca, ykanmaktan vazgetim. Kahvelerimizi ierken adam anlatmaya balad: Drt numarada oturanlarla tanmsnz a-ma, onlarn ne mal olduunu bilmezsiniz. Bu adamn Bankalar caddesinde maazas var, thaltlk yapar. Bunun bir de muhasebecisi var ki, namuslu insan olursa, bu kadar olur. Hem de alkan bir adam... Muhasebecilii, ktiplii, idare mdrln, btn ileri birbana o yapyor. Ayda da ald ne sanki... Topu topu alt yz lira... yle adam alt yze deil, alt bin liraya bulunmaz. nk efendim, i hrszla ok msait. Adamcaz, ayda onbin lira i etse, patronun ruhu bile duymaz. Gelgelelim, bu adam krk para haram

yemez, tenezzl etmez. Daha dorusu etmezdi... Bu, bizim drt numaral dairede oturan herif, hi yok yere adamcazdan be kuruun hesabn sorar: Ne oldu bugn parann st?..., Sen bana bak, benim gzmden kamaz!, Anladn m, ben adama on para sektirmem!..., Sen benim gzme baksana, bende kl yutacak gz var m?, Katakulliye gelmem haaa... Bu hergn byle ekilir mi? Bir gn deil, bir ay deil, tam be sene... Ulan, ite namuslu, sadk, alkan bir adam bulmusun, kadrini kymetini bilsene... Buldun da bunuyorsun... Byle diye diye en sonunda zavall adam zvanadan kard. imdi o namuslu adam, ayda en aa patronuna be-on bin lira kazk atyor. Hem de gz gre gre... Bu bizim drt numarada oturan konu178 0J da sesini bile karamyor... nk adam i biliyor, becerikli. Onbin alyorsa, yzbin lira da kazandryor- Bunu karp yerine bakasn alsa, yeni gelen jjirsz olacak diye karamyor. Yani dnyann en flamuslu adamn zorla hrsz yapt kt. Ancak ondan sonra adamn kadrini kymetini anlad. Bylesine De denir beyim?... Ulan namussuz, affedersiniz, madeni adamn ayln arttrmak lzmd, u adam zorla hrsz yapmadan arttrsan, olmaz myd? imdi, yanmdan kacak da ilerim bozulacak diye d patlyor. nk adam, herifin btn dalaverelerini biliyor. Yalnz vergi kaakln sylese, yand beriki... A hayvan desen, pardon yani, hak etti de, i iten getikten sonra akln bana gelmi, neye yarar... Apartman komularmzdan 1 numarada oturanlarla en sonra tantk. Hasta olduum bir akamd... Vakitleri msait mi, misafir kabul ederler mi? -diye haber gndermiler. Buyursunlar!... 1 numarada oturan komularmzn da dertleri gnleri 6 numaradaki kiraclard. Erkek, Efendim, bir kark, acayip aile... -dedi. Kadn tamamlad: Aman bey acayip de laf m ?... Dnyada bulunmaz bir kadn. Bir kere esiz bir ev kadn. Evi iek gibiydi. Yemek, pasta, diki, iek, on parmanda on marifet var kadnn... Ya kltr?... Lise mezunu ama, benim diyen niversite mezununu cebinden karr. Her eye akl erer. Bir konumas var... Durmadan da okur... yle de gzel ki...

 Gelgeldim kocas bir avanak. Nasl kskan br adam, anlatamam. Hani kskanlacak da ortada birey olsa bari... Kadnn kocasndan baka hibir erkekte gz yok. Gel de anlat herife... O pis herifin de nesini severdi, bilmem ki... Yolda beraber giderlerken, Neye o herife baktn? diye hi yoktan kavga karr. Kadn, Baktmsa kr olaym diye alar. Evde bitrl, sokakta bitrl... Evde olsa, Neye pencerenin perdesi ak?... Kar apartmandaki olan deil mi?... Kadn, yapma, etme diye yalvarr, alar, para etmez... Akam gelir, Bugn eve hangi herifi aldn?..., Ka zamparan var?... En sonunda efendim, kadn da, Ya yle mi, ben sana gstereyim... demi olacak zahir... Yaaa... Zavall kadnn zorla batan kmasna sebep oldu. imdi grseniz, zamparalar evde cirit oynuyor, kocas olacak herif de zamparalara hizmet ediyor. Bir kere kadna deli gibi k, ayrlamyor. A namussuz desen, yani affedersiniz, madem bu kadndan ayrlamayacaktn, byle seviyordun da u kadn sana balyken kymetini bilsen olmaz myd?... imdi kadnn klesi... Ruhum, hayatm, emret! diyor. Kadn l! dedii yerde lecek. A pezevenk, desen yani, ok affedersiniz, ulan u kadnn kymetini... Btn apartman komularmz bize glegle oturuna gelmilerdi. Artk misafirlik sras bizdeydi. Bir sabah apartmandan karken alt kat merdivende bir adam, Gnaydn beyefendi... -dedi. Gnaydn... 180 Biz yeni tandk buraya... 8 numaral daire-oin kiracsyz. Demek bizim dairenin karsndaki 8 numaraya da kirac gelmiti. Birlikte sokaa ktk. Otobs durana geldik. Konukan bir adamm. u bizim dairenin karsndaki 7 numarada bir herif oturuyormu... -dedi. 7 numarada biz oturuyorduk. Adam yzme kar benden herif diye sz edince Orada ben oturuyorum, diyemedim. Ne adamlar var u dnyada... -dedi.

 Ne gibi ? -diye sordum. Efendim bu herif, buraya tanmadan nce, 300 lira kira ile bir apartmanda oturuyormu. Kaloriferli, asansrl bir apartman. Dairesi alt oda, bir salon... Parke deli... E insaf beyim, byle bir apart' manda 300 liraya olur mu ? Apartman sahibi, Hi olmazsa 400 lira verin demi. Bu herif, Krk para fazla vermem diye diretmi. Bunun zerine i mahkemeye dm. Apartman sahibi, Olum oturacak diye tahliye karar alnca, bu sefer bu herif apartman sahibinin eline ayana dm, Aman 800 lira vereyim de beni karma! diye yalvarmaya balam. A-partman sahibi de kzm, Sen madem zamannda 400 Ura bile vermedin, imdi 800 deil, 8000 versen kabul deil demi. Bu 7 numarada oturan herif var ya, drt odal daireyi 900 liraya tutmu. Drt odal daireye 900 lira verilir mi ulan?... Tabi o 900 verince apartman sahibi bize de daha aa vermedi. imdi bylesine ne denir?... Madem 800 vereyim diye apartman sahibine yalvaracaksn, unu zamannda... Benim otobs geldi... -diyerek, o srada duraa gelen gideceim yerin tersine giden otobse hemen atladm. 8 numaral dairede oturan komumuzun alaca olsun, ben ona gstereceim. Sanki ben onun ne ma olduunu renemez miyim?... te buyzden apart-mandaki komularmzdan hibirine gidip gelmiyoruz. 182 DOULU TARTIMA u karda oturmu, kavga eder gibi konuan iki kiiyi gryor musunuz? Evet onlar... Bararak konumalarndan, kzgnlkla ellerini kollarn oynatmalarndan, aralarnda byk bir anlamazlk olduu belli. sterseniz, az kavgas eder gibi yksek sesle konuan bu iki kii arasndaki anlamazl size anlatabilirim. Bu iki kiiden gzlkl olan, tannm yazarlarmzdan Muhtar Tataraas'nm ok bilgisiz, densiz, terbiyesiz, hatta namussuz bir adam olduunu sylyor. Yannda oturan ko burunlu arkadaysa, tannm yazar Muhtar Tataraas'm savunuyor, onun ok derin bilgili, yrekli, szn saknmayan, namuslu bir yazar olduunu, buna karlk nl yazarlarmzdan Bahir Kozolu'nun ei grlmemi bir alak, ikiyzl, dalkavuk, hem de ok bilgisiz bir arlatan olduunu sylyor. Gzlkl adam da nl yazar Bahir Kozolu'nu tutuyor, onun bilgisini, doruluunu, ylmazln ve ve gklere karyor. 183 Yam u karda grdnz, en oer zellikleri, birinin ko burnu, brnn kaln ereveli gzl olan iki kii, tannm yazarlarmzdan Muhtar Tataraas ile Bahir Kozolu yznden birbirlerine girmilerdir. Handiyse bu

tartmay kavgaya dkecekler. Msaade ederseniz ben size gerek durumu anlataym. yle ki: Tannm yazarlarmzdan Muhtar Tataraas Doru Yol adl gnlk siyas gazetede Sabah sabah bal altnda her gn fkralar yazmaktadr. nl yazarlarmzdan Bahir Kozolu da Son Haber adl gnlk siyas gazetede Buna ne buyru-lur? bal altnda fkralar yazyor. imdi u karda tartmakta olan iki kiiden ko burunlu olan Doru Yol gazetesi okur, baka gazete okumaz. Uzun yllardan beri Doru Yol'a almtr. nk bu gazetenin nne bakma, falna bak! balkl yldz fal, btn teki gazetedeki yldz fallarndan daha elencelidir. Gzlkl olan adam da, bir gazeteden fazlasn almaya paras, okumaya da vakti yetmediinden her-gn yalnz bir gazete alr. O da yllardan beri tiryaki olduu Son Haber gazetesidir. nk bu gazetenin bulmacas, btn br gazetelerin bulmacalarndan ok daha kolay zld gibi, bu gazete oldum-olasya Fenerbahe takmn tutar. Bu gzlkl adam da, ocukken, rahmetli amcas Fenerbaheli olduundan, o takmdan yanadr. Gnlerden birgn, tannm yazarlarmzdan Muhtar Tataraas'nn ilham kayna kurumu, bir gece nce arkadalanyle sabaha kadar imi olduu 184 jin yorgunluktan o gn yazacak fkra konusu bulamamt- Kendisine byle zamanlarda yzvermeyen jlban perisiyle vuslata eremeyince tatl slubuna gvenerek, en ipe sapa gelmez bir konuyu, felsefe krntlaryla ssleyerek iir diliyle yazard. O gn de yle yapt. Yazsnn bal Kuru fasulyenin faziletleri ve mercimein reziletleri idi. Fkra yle balyordu: ark leminin, muasr garp medeniyetinin men-ba- feyzi olan byk mtebahhir ve limi bn-i Merte-bni "Der fazilet-i faslliyye ve der rezilet-i al mercimek" nm eserinde buyururlar ki... Yaz bundan sonra stadn akc slubuyla srp gidiyor, fasulye ve mercimek hakknda derin bilgiler veriyordu. Gerekteyse, ne bn-i Mertebn adn'da bir bilgin, ne de Der fazilet-i fasliyye ve der rezilet-i al mercimek-i uslbiyye diye bir kitap vard. Ama byle bir bilginin ve byle bir kitabn olup olmadn kendisi gibi bakalar da bilmedii iin, tannm yazarlarmzdan Muhtar Tataraas o gn, zevkten okurlarnn azlarnn suyunu aktan ok tatl bir fkra yazm oldu. Bu fkra Doru Yol gazetesinde kt gn, Son Haber gazetesinin Buna ne buyrulur? balkl fkra yazar Bahir Kozolu, bir gece nce hayranlarndan

birinin verdii ziyafette ge saatlere kadar uykusuz kaldndan, ertesi sabah kalemindeki tkankl Mtrl gideremiyordu. Bir fkra konusu bulmak iin gazeteleri kartrrken Doru Yol gazetesindeki Muhtar Tataraas'nn fkrasna gz takld. Batan birka &tr okumaya altysa da, o gn can ok skkn olduundan, okuduunu anlayamad, enoen gazeteyi brakt. u Muhtar Tataraas ile bir polemie gir. se nasl olurdu? Bir iki haftadr kimseyle polemie girmemiti. Oysa byk polemikiydi, kavgac bir kalemi vard. Okurlar da onu buyzden ok tutarlar-di. Muhtar Tataraas'na oldum olasya ierlerdi. Hazr eline bir frsat gemiken, herifin canna okumalyd. Ald eline kalemi yazya giriti: Muhterem meslekdam, pek kymetli muharrir, terimizden Muhtar Tataraas, Doru Yol gazetesinde dn kan fkrasnda istiridyelerden bahsederken yazsnn bir yerinde, bu deniz hayvanlarnn bir diinin emri altnda, krk-elli erkek istiridyeden mrekkep srler halinde yaadn da yazmak gafletine dmtr. stadn bu bilgisine, dorusu yalnz biz deil istiridyeler ve btn kabuklu deniz hayvanat da kahkahalarla glecektir. nk, malm olduu zere, istiridyelerin erkekleri ve diileri ayr ayr olmayp, bir tek hayvandr. Ve bu hayvann diisi ise, kendiliinden erkek ve sonra yine dii olabilir. Dii istiridyeler, erkek olarak kendi kendilerini ilkah eder, sonra yine diilie dnerler. Bu kadar basit bir hakikati bile bilmeyen sayn Muhtar Tataraas nn artk demokrasi, hrriyet ve insan haklar hakknda hergn okurlarna verdii derslere, ne dereceye kadar inanlabileceini, biz sylemeyelim de yine sayn okurlarmz takdir buyursunlar. Bu yazy okuyan Son Haber gazetesi okurlar, birgn nceki Doru Yol gazetesini grmedikleri, orada Muhtar Tataraas'nn ne yazdn bilmedikleri iin, Bahir Kozolu'nun eletirmesine yerden kadar hak verdiler. 186 Muhtar Tataraas, bu yazy okuyunca kplere bindi. Deil dnk yazsnda, kalemi eline ald gnden bugne kadar bir kere bile istiridye kelimesini yazm deildi. ok kzd. O kzgnlkla u yazy yazd: Gne balkla svanmaz! Son Haber isimli bir varakprenin muharrir msveddelerinden birisi, dnk yazsnda epiyce herzeler kartrdktan sonra aynen yle demektedir: Kristof Kolomp, 1848 Prusya ihtillinde, eks-pir ordularna kar savarken lm ve son sz "Ey hrriyet, sen ne eker eysin..." olmutur. Bu da gsteriyor ki, ekmek midenin gdas, musiki ruhun gdas olduu gibi, hrriyet de beynin gdasdr. Bu yaznn ben neresini dzelteyim ? Bir muharrirde he/ eyden nce fikir namusu olmazsa, ona ne sylerseniz botur. anak yalaych ederek her devrin adam olanlar, gnei balkla svamak isteseler de, er ge hakikat nuru

doacaktr... Muhtar Tataraas'nn bu yazsn okuyanlar, Bahir Kozolu'nun bilgisizliine ok atlar. Ama Bahir Kozolu hi de altta kalmad, ertesi gn Son Haber gazetesinin Buna ne buyrulur balkl fkrasnda unu yazd: Bir haysza cevap Girdiimiz ilm bir mnakaay yrtemiyeceini anlaynca ii ahsiyata dken, Doru Yol paavrasnn kalemorlarndan Muhtar Tataraas denilen alak, paama saldrarak hibir asl ve esas olmayan iftiralarda bulunuyor. Kem sz sahibinindir, demiler. Biz onun ne mal olduunu bilmekteyiz. imdilik, merhum 187 byk airimiz Sleyman Sebati Bey'in evinden, pal. tosunun altna saklayarak amar makinesini alm olduunu sylemekle iktifa ediyoruz. Bu szmze inanmayanlar olursa, ltfen, namus-u mcessem olup, uzun mddet polis mdrl yapm olan merhum Nazmi Bey'den sorup hakikati renebilirler. Biz daha onun Da emesi adl romannn, mehur Fransz mellifi Jan Paul Pier'in La Fontaigne de la Montaigne adl eserinden arma olduunu imdilik sylemiyoruz. Ancak iftiralarnda devam ederse, aklayacamz daha birok kirli amarlar olduunu ve icap ederse kendisi ile adalet huzurunda hesaplaacamz bildiririz. Son Haber gazetesi okurlar yazsn grmedikleri Muhtar Tataraas'ndan nefret ediyorlard. Bu ne baya bir adamd... Doru Yol gazetesinde Sabah sabah fkrasnda ertesi gn, Muhtar Tataraas'nn u yazs kt: ftira makinesi amur atyor! Ad Son Haber olan gazetenin Buna ne buy-rulur stununun, rtl denek beslemesi olan muharriri Bahir Kozolu, bir mnakaay ilm seviyede yrtemeyeceini anlaynca, demagoji yoluna sapmtr. Her eyden nce bu adam Franszca bilmedii halde Franszca tercmelere kalkarak yzne gzne bulatrr. Mesel, Dans la nature et la notion qui avec mon per est il son surmenaje cmlesini Manejda babamla beraber koarken nalm dtnden naturam bozuldu diye tercme etmitir. Hakikatte ise, bir ortaokul talebesinin bile anlayaca zere bu Franszca cmle onun tercme ettii gibi tercme edilmez. Yerim msait 188 olmad ve yazm uzatmak istemediim ve zamannz almamak iin cmlenin dorusunu buraya yazmaktan sarfnazar ediyorum. Bu cahil muharrir, hi olmazsa

/carisinin gece gndz beraber bulunduu son aile dostundan sorsaydt bu Franszca cmlenin ne demek olduunu, ondan renebilirdi. i hi bir zaman ahsiyyata dkmek istemediimiz iindir ki, bu matbuat gangsterinin Erzincanl olduunu, babasnn da satt yalara hiyle kartrmaktan belediye cezasna arptrlm bir bakkal olduunu aklamyoruz. Yalnz u var ki, dalkavukluu sayesinde geen sene Avrupa'ya giden bu zatn dnte getirdii elektrikli tra makinesinin gmrk vergisini demeden ve bavulunda, sylemesi ayp, baz ey levazmat kardn bilmeyen yoktur sanrz. Daha syleyecek ok szmz varsa da, kalem terbiyemiz msait olmadndan... Muhtar Tataraas'nn bu yazs, Doru Yol gazetesi okurlarna Bahir Kozolu'nun nasl bir mal olduunu iyice anlatmaktayd. Her ne kadar Bahir Kozolu Erzincanl deil idiyse de Erzincanl Doru Yol okurlar Bahir Kozolu'nu hemerilikten istifaya davet ediyorlard. Bahir Kozolu kaleme sarld. Hkmetin dikkat nazarna: Bir solcu havlamaa balad... Dikkat, tehlike var... Memleketimizde bir yandan muzr cereyanlarla mcadele edilirken, te yandan solcu kalemler hertrl kla girerek sinsi sinsi halk aldatmakta devam ediyorlar. Bu melunlarn metodu nce memleketin hakik deerlerini ykarak, ortal kendi oyunlar iin bo brakmaktr. Bunlarn en azllarndan biri olan, Doru Yol paavrasnn mlev189 ves kalemi, bana saldrmaktadr. Ama bu sefer kafasn sert kayalara arpmtr. Onun btn iyzn ortaya dkmek, bize bor oldu... Bu yolda srp giden fkrann sonunda savcnn dikkati Bahir Kozolu'nun yazlar stne evrilmekteydi. Muhtar Tataraas buna Hott!... balkl bir yazyla cevap verdi. Bu uzun yazsnda, bundan sonra cevap vermeye tenezzl etmeyeceini yazmaktayd. Bahir Kozolu'nun cevab Hadi ordan! bal altnda kt. Bu son cevapt... te karda oturan ko burunlu adamla, kaln ereveli gzlkl adam, bu iki yazar iin ok iddetli bir tartmaya girmiler. Birisi yalnz Doru Yol gazetesini, br de yalnz Son Haber gazetesini okuduklar iin, bitrl anlaamyorlar. Ben her iki gazetedeki tartma yazlarm da okuduum iin durumu biliyorum. Biey daha biliyorum, bu iki kii burda nerdeyse kavga edecek gibi iddetle tartrlarken, onlarn tartma konusu olan iki tannm ve nl yazar, Babakann ziyafetinde yanyana bulunuyorlar ve birbirlerine iltifatlar ediyorlar. nk onlar, fikir hrriyetinin ne demek olduunu bilen, birbirlerine kart dnce ve inanta olsalar da, yine de birbirlerine sayg duyan ok meden iki gazetecidir.

MEBUS PALTOSU K erken balamt o yl. Aralk aynn ortasnda hava karlamt. Ben k sevmem. Yaz da sevmem ya... Bikez bile denize giremediim, bir ie souk bira bile iemediim yazn nesini seveyim... Kn don, yazn kavrul. Yaz k sevmem de, bahar pek mi severim? Yoo... Tadn karamadktan, dolu dolu yaayamadktan sonra ben neyliyeyim yle bahar? O k bana uurlu gelmiti. Bir yl nce 700 liraya aldm bir ansiklopediyi Yksekkaldrm'da bir eski kitapya 250 liraya satnca, bu para elime havadan geldi sanmtm. Ereim, o k olsun bir palto giymekti. Sizin iin '"anmas belki zor ama, o yama dek hi palto giymemitim. Klar, pardesyle, yamurlukla geiririm. iyi bir paltoya zeniyordum. yle kaim, tyl, 2engin ii, smscak bir palto... Rengi ille de devety lacak. Kimbilir, nedense, belki ocukluumda, yak191 kl yada kalantor bir adamn srtndaki palto, dan kalan etkin bir hayalle devety rengi, kaln bir paltoya tutkundum. Bir gzel, k palto, giyenin btn yokluunu, yoksulluunu gizler. Srtnda kaln bir palto olsun da, isterse pantolonunun ard yamal olsun. yle istediim gibi bir palto giyebilirsem, kar lapa lapa yaarken, inadma inadma sokaklar arm-layacaktm. Titree titree inen kar kelebekleri, benim kaim paltomun yumuak tylerine deer demez eriyi-verecekti. Ansiklopediyi 250 liraya sattm evdekilere sylememitim. nk cebimde 250 lira olduunu renirlerse, ortaya iki yz elli bin trl ihtiya karrlard. Evimdekilerden gizli hibir iim yoktur ama, dlerimi dolduran devety palto uruna cebimdeki paray onlardan saklayacaktm. Terzilerin tabellarna baka baka Beyolu'nun ana caddesinden birka kez getim. Cebinde para oldu mu, insan tabel bile beenmiyor. Tabelsn olduka beendiim bir terzi atelyesine girdim. Byk bir hann ikinci katndaki Rum terzi, paltoluk kumalarn nme serdi. Tam istediim kuma aralarndan setim. Kuma boynumdan aa sararak, terzinin aynasnda kendimi seyrettim. ok yarayordu bu kuma. Kaa olacak?

 Sizin iin dokuz yz... enem kenetlenmiti. Pazarlk edilecek yeri bile yok. Pekiy, ben sonra gelirim... -dedim, oradan svtm. 192 Yolda bir arkadamla karlatm. Ne o, ban havada geziyorsun... -dedi. Terzi tabellarna bakyorum da... -dedim. Onun tand bir terzi varm. Beni oraya gtrd. brne gre bir gmlek daha aa bir terzi olduu atelyesinden belliydi. Kuma setik. Arkadam, Bu kumalarn modas oktan geti... -dedi. Kuman modas gemi ama benim o geen jnodada hevesim kalm. Bu terzi de, bir tandyle geldiim iin 800 liraya palto dikecekti. -drt gn terzi aradm. 250 liraya smarlama palto giyemeyeceimi anlaynca, hazrclara ba vurdum. Hazr elbisecilerde de, istediim gibi devety rengi, kaln paltolar vard. Vard ama, en ucuzu 600 lira... Beyolu'ndan sonra daha ucuz palto bulurum diye, Sirkeci'ye getim. Mahmutpaa'da bir yerde 500 liraya, istediim renkte bir palto bulabildim. O k da paltosuz geirmeye karar verirken, bir arkadam, Neden Kapalar'daki eski elbisecilere gitmiyorsun? -dedi. Bu arkadam, yllardan beri, oradan giyinirmi. Grsen aarsn, ne elbiseler var o eski elbisecilerde... -diyordu. Bir zengin bir elbise diktiriyormu rnein, giydiinin ertesi gn, diyelim, ceketinin yakasna yemek dklyormu. Elbiseyi lekeciye bile vermez, hemen eskiciye satarm. Daha da neler, neler... Paltoyu terziye diktirirler, sonra beenmezler, satarlarm. Terziye palto smarlar, ama almaya bir daha gelmezfermi Terzi de yepyeni elbiseyi, eskiciye satarm.

Hele Amerikan elbiseleri varm kiii... Amerika'dan bize eski elbise geldikten baka, burdaki Amerikal-lar da, elbiselerini satarlarm. Btn bu elbiseler, Ka-palar'daki eskicilerde toplanrm. Gittik. Gerekten arkadamn dedii gibi yerler. Tam isteime uygun, yumuack tyl, kaln, deve-ty renginde, hem de 250 liraya bir palto buldum. Paltonun yalnz bir kusuru vard; vcuduma uygun deildi. Bu paltonun iine benim gibi iki, hatta kii girebilirdi. Paltoyu giyip de iki kanadm kavuturduum zaman paltonun ilikli yan belime dolanp srtma geliyordu. Etekleri yerleri spryordu. Ellerim, palto kolunun dirseinde kald, iin, kolsuz gibi duruyordum. Paltonun iinde yalnz bam grnyordu. Eski elbiseci beni boy aynasnn karsna iteleyip giydirdii paltonun yakalarn ekitirerek, Bakn beyim... -dedi-. Nasl da oturdu. Tam ztlinize greymi. Ismarlama yaptrsaydnz, byle oturmazd. Adam durmadan konuuyordu: ok yakt. Maallah vcudunuz da gzel. Dnn yle, bir de arkadan bakn!... Fevkalde... Bele bakn, nasl oturdu... Bu kadar olur. Terzi tam sizin lnze gre dikmi. Allah Allah... Yakalar nasl... ok gzel canm!... Ama sizde de gzel vcut var maallah... Beni aynann karsnda frfr dndrerek yle sersemletmiti ki, onun paltoyu ve benim vcut llerimi vmesi karsnda syleyecek sz bulamyordum. Birara, Biraz byke deil mi? -diyebildim. 194 Eski elbise satcs, Aman efendim, daha iyi ya, zengin gsterir... -dedi-. Palto stte dkml durmal ki zengin gstersin. Doru sylyordu ama, beni zengin gsterecek olan bu palto ok dkml olduundan, yolda gider-jcen haberim bile olmadan stmden dklp decek diye korkuyordum. Birazck fazla dkml... -dedim. imdi moda byle... -dedi-. Ama siz bilirsiniz, isterseniz hemen terziye dzelttiririz.

Arkadam da, onun szlerinin etkisinde kalmt. ' Yazk... -dedi-. Bu gzelim paltoyu hi bozdurma. Tam sana uydu. Haklsnz... -dedim-. Yalnz bizim sokaklar amurludur. Etekleri biriki parmak ksalsa... Satc, Hayhay... -dedi-. imdi kestiririz terziye. Gzelim paltonun eteinden kesilmesine kyamadm. Yoo, kesilmesin, ieri kvrlsn... -dedim. Sra pazarla gelmiti. Satc, kiyzelliden iki kuru aa deseniz olmaz... -dedi-. Allah sizi inandrsn, ben bu paltoyu ikiyz-elliye aldm. Ama arkadanz, bizim daim mterimiz de ondan krsz veriyorum. Siz yalnz gelseydiniz, be yz derdim. Yepyeni palto... Terziye gitseniz, bin liraya yapmaz. Bir kere imdi bu kumalar yok. Nerdee... Bu kumalar imdi antika oldu... Ta gibi hma. Allah uzun mrler versin, siz bu paltoyu mrnz olduka giyersiniz. Pazarlk etmeyin... On para aa derseniz olmaz. Beyim, bunun yalnz terzi paras beyz lira. Gsterii yeter. Sonra da yepyeni. Yemin ederim, bir hafta bile giyilmemitir. On lira olsun krpabilir miyim diye bir aba daha gsterdim. Satc, Bakn beyim... -dedi-. Siz bu paltoyu btn k giyin. Yazn getirin bana, ben sizden yine iki yz elli liraya alrm bu paltoyu... te beyin yannda sz veriyorum. Nisanda, Maysta getirin, aln ikiyzelli liranz. Bu hesaba hi aklm ermedi. Sahi alr msnz ? Vallahi billahi alrm. sterseniz bir de senet vereyim. Kime olsa bu paltoyu be yze veririm. Yoksa benim size ruhum snd da ondan ikiyzelliye veriyorum. kiyzelli liray verdim, paltoyu giydim. Gerekten palto bana oturmutu, ama ben bitrl paltoya otura-myordum. Yolda giderken vitrin camlarnda kendimi seyrediyordum. Evet, zengin, dkml bir palto... Tandklar, Ooo... gle gle giy, mebus gibi olmusun yahu... -diyorlard. Bu trl szler hi houma gitmez. Herkes ylda iki- yeni elbise giyer, kimse aldrmaz. Biz krk yln banda elden dme bir palto giydik, Ooo... diye yadrgyorlar. Krk ylda bir giyindiimizden byle olur ya... Bizi, eskiler

iinde grmeye almlar. Yenice birey giydik mi, gzleri tedirgin oluyor. Hayvann biri de, ul deimi ama, iindeki yine o... -demem. Btn tandklarm, gzleri stmdeki paltoya alncaya kadar, Oo... mebus paltosu giymisin, jVleclise mi terif? diye alay edip durdular. Paltoyu giydiim ilk gnd. Akam vapura bindim. Cgara aryordum. stm bam aradm, cga-ra paketi yok. Oysa vapura binmeden iskeledeki dkkndan iki paket cgara almtm. Demek, drmm. Az sonra bileti geldi. Ararm tararm, bilet yok... Yahu bu bileti aldm ben. Nereme koydum ? Btn ceplerimi didik didik ettim, yok. Vapurda cezal bilet aldm. Vapurdan karken elimi cebime attm, yine bilet yok. Deli olmak iten deil. Demek cezal aldm bileti de dalgnlkla atmm. Bir daha cezal bilet alp iskeleden ktm. Hemen iki paket cgarayla bir kutu kibrit aldm, otobse bindim. Bilet aldm. Kontrolr geldi. Benim otobs bileti yine yok... Her yanm aradm, ceplerimi ters evirdim, yerlere baktm, yok... Cezal bilet almak biey deil de, yalandan biletim var demi gibi oluyor da insan utanyor. Eve gittim. Karm paltoyu ok beendi. Sana hi yakmyor ama, bykl iyi. Bundan kendime manto yaparm, olana da bir palto kar... -dedi. Ben ne giyeceim? Artan sana yeter de artar bile... Canm skld. Cgara arandm, yok. Karma seslendim: Paltonun cebinde cgara olacak. Yok, paltoda cgara mgara yok... Palto bana uursuzluk getirdi. Ne alsam, yok oluyor. Bir keresinde evin anahtarm yitirdim. oluk ocuk darda kaldk. ilingir getirdik de kapy atrdk. Bir pazar da karmla sinemaya gitmitik. Cumartesinden aldm sinema biletini bitrl bulamadm. Karm, Bu mebus paltosunu giydin giyeli stne bir aptallk geldi... -diyordu-. Kendini gerekten mi mebus sanyorsun, nedir. Eline aldn ey yok oluyor... En kts, birgn de tomarla be liralk, on liralk bir arada, tam yz elli

liray yitirdim. Paltonun i cebine koyduumu ok'iyi biliyordum. Paltonun iini, dn, astarn, ceplerini didik didik ettik, yok. Karm ok kzd, arptrmsn paray. Tabi byle palto giyersen, yankesiciler de seni zengin bir adam sanrlar... -diye bard. Hele mendil... Onu hi sormayn, hergn bir mendil dryordum. ok skk bir gnmde bir arkadatan elli lira bor almtm. Paray i cebime dikkatle yerletirdikten sonra, i cebin st dmesini de ilikledim. Eve geldim, cepte para yok. Karm, Yine aldrdn... -dedi. Canm nasl alarlar... Dme bile zlmemi. Usta hrsz, sanki paray aldktan sonra ilik-liyemez... Sen u paltonun cebine iyi bak, delik, yrtk olmasn... Hayr, hibir delik, yrtk yoktu. K, ilkbahar geirdik. Paltoyu srtmdan karm, naftalinleyip yke kaldrmtk. Yine geim derdiyle skntl bir gnmde, nerden para bulaym, diye dnp dururken, paltoyu satmak aklma geldi. Aldm adam yaza getir, 250 lira veririm demiti ya... Koca palto elde tanmaz... Haziran scanda giydim paltoyu, gittim o bizim eski elbiseciye. Verdii sz hatrlattm. Hayhay, ikiyzelli liraya geri alrm... -dedi. Hi ummuyordum, 250 deil, 100 lira verse satacaktm. Ka doru gelin, yine satarm size... -dedi. Adamn konumalarndan kukulandm. Deli deil ya bu adam... 250 liraya satt paltoyu, hem de bir k giyildikten sonra yine 250 liraya alrsa bunun kazanc nerde? Pekiy, bugn giyeyim de yarn getiririm... -dye ayrldm. Baka bir eski elbiseci dkknna girdim. Paltoyu satmak istediimi syledim. Adam evire evire paltoya baktktan sonra, elli lira veririm... -dedi. zlmez bir bilmece... Oysa benim niyetim bu deerli paltoyu 250'den yukar satmakt.

Akam ge vakit dne dne eve gidiyordum. Hava kararm. Bir cgara iesim geldi. Cgaray buldum, kibrit yok... Oysa kibrit kutusunun ngrtsn duymutum. Yere dm olacak diye eildim, aryorum. Karanlkta... Ararken, ararken, mdat!... -diye bir kadn l koptu. Arkasndan grltler... Sopal bir adam stme yrd. Beki ddkleri... Beni yakalayp karakola gtrdler. Suum, rntgencilik... Szmona, nnde durduum bir pen199 cereaen evin m gozetyormuum. oozeteam yer de hela penceresiymi... Yemin billah ederim, komiser inanmaz. nanlacak gibi de deil. Ben kibriti araya araya, gecekondunun bahesine, bahedeki kmesin de stne kmm. Komisere, Efendim -dedim-, ben erefli bir insanm. Rica ederim, bana iyi baknz. Bende rntgencilik edecek adam hali var m? Komiser, Ho-hoo... -dedi-. Biz senin gibi beylerden ne rntgenciler grmz... Vallahi deil, billahi deil... Pekiy, ellemin bahesindeki kmesin tepesinde ne iin vard? Hakl. Kibrit aryordum desem, kmes damnda kibrit aramaya kim inanr... Hem de hela penceresinin dibinde... Efendim, yanllk... Kendi evim diye... Oraya nasl ktma ben de ayorum. Zabt tutmaya baladlar. Adn ne? Eh, biz evremizde olduka tannm bir kimseyiz. Adm doru sylersem, ertesi gn gazeteler rntgencilikte sust yakaland diye yazacak, herkese rezil olacam. Birden, Adm Mehmet... -dedim.

 Soy adn? Demirer... Zabt tutuldu. Sust mahkemesine gtrecekler sabaha. Polislerden biri, birden, 200. KTPHANES Bu scakta bu kaln palto ne? -dedi. Komiser, Hem bu palto senin deil... -dedi. Benim efendim. Nasl senin be!... Ulan, bunun iine senin gibi kii girer. Arayn unun stn. Pal oyu karttlar. ki polis paltoyu aryor. Bunlar ne? Paltonun astarndan on-onbe anahtar birden dklmez m... Evin, odalarn, yazhanenin, dolaplarn anahtarlar... Btn kaybolan anahtarlar orada. Ulan, bunlar ne ? Benim anahtarlarm. Sen ilingir misin? imdi anlald... Paltonun iini dna evirdiler: Birsr vapur, -otobs bileti, ynla mendil, bir ak, bir ekmek ba, tomarla kt para, yedi kurun kalem, iki dolma kalem, bir kutu jilet, iki avu bozuk para, bir saat, bir sutyen (ocuk atm olacak), kt paralar, on alt paket cgara, be kutu kibrit, bir kadn orab teki, (bunu da ocuk atm olacak), iki dileke, bir di fras. Komiser, D seferden dnen vapurlarmzda bile bu kadar kaak eya kmaz. Bunlar ne? Dnmeye baladm. Ne dnyorsun ?

 Bu kadar arl aylardr nasl tadm, diye dnyorum. Baka kar yol olmad iin hereyi olduu gibi anlattm. Geceyi karakolda geirttiler. Sabah, paltoyu aldm eski elbiseciye gittik. Eskicinin pal. toyu neden 250 liraya geriye almak istediini anla-mtm. Ama koyunun kuyruunu yoklar gibi, beni tartaklayarak paltonun eteklerini yoklayan eski elbise-ci, Hayr... -dedi-. Bu paltoyu ben satmadm. Aman nasl olur... Sen dn bu paltoyu 250 liraya geri almyacak miydin? Ben sizi tanmyorum bile... Rntgencilik derken, i hrszla dkld. Paltonun gerek sahibi bulundu... ki yl nce bir mebusun evinden alnm. Mebus paltosunu geri ald. Ona yanmyorum da, koca paltonun sahibi koca mebus, paltonun astarndan kanlara da sahip olmad m? Evet, hepsi benim, dedi. Yalnz pembe satenden evde dikilmi sutyeni beenmedi. Bu benim deil, dedi. 202 ADAMIN SERT Pekok sert adam grm olabilirsiniz. Ama hibiri, Numan Bey kadar sert olamaz. En sert diye tandnz adam, Numan Bey'in yannda balmumu kadar yumuak kalr. Sylediklerine gre, krk yana kadar cebinden tabanca eksik olmam. Tespih eker gibi, pantolon cebinden tabancann tetiiyle oynarm. Yine sylendiine gre, birka kiiye de ate etmi ama tutturamam. Nianclna ok nianc. Yalnz gzleri a olduundan hedefi tutturamyor. Oysa bilirsiniz, btn tfeklerin, tabancalarn niangh dzeni, a olmayan gzler iin yaplmtr. Bir tabanca fabrikas da, Numan Beyin a gzlerine uygun nianghl bir tabanca yapsa, Numan Bey uan sinei gznn bebeinden vuracak. yle bir usta nianc... Gelgele-lim, tabancalar anormal gze, Numan Bey'in gzleri de normal tabancaya uygun olmadndan, bitrl atm vuramyor. Numan Bey'in sa gz, bakt 203 yerin, onbr derece kuzeydousundaki, sol gz de bakt yerin sekiz derece, yedi saniye gneybatsn grrm. Yani bsbtn ayarsz. ki gz de ayn alkta olduundan, ona iki namlulu bir tabanca gerekiyor. Onun tabancasnn kurunundan canlarn kurtaranlar, Allahm, sen kimi a yapacan bilirsin... -diye Tanrya dua ederlermi.

Kime, niin, ne zaman, neden kzd da anlal-maz. Bir toplulukta otururken, birdenbire pembe yz pancar gibi kzarverir. Suratnn kzarmas, kzgnlnn ilk belirtisi. Arkadan byklar oynamaya balar. Bir sa by, bir sol by, kelebek kanatlar gibi prpr eder. te o zaman Numan Bey'i yattrmaya kalkarlar. Yattrmak iin, Neyin var, ne oldu? diye sorulmayacak. stne varnca bsbtn kzar. Yalnz susulacak, hi konuulmayacak. Numan Bey'in byklar, bir-iki gn prpr eder, sonra sinirleri yatr. Byklar oynamaya baladktan sonra Numan Bey'in kzd anlalmaz, yine de damarna baslrsa, bu kez Numan Bey'in kalar oynamaya balar. Gr krl kalar vardr. Daha sonra, yanak kaslar, dudaklar oynar. Gznzn nne geliyor mu: Kpkrmz yzl bir adam, byklar, kalar, yanaklar, dudaklar oynayp duruyor. te ondan sonras felket... Numan Bey'i tandmda, elli yan gemiti. Artk tabancay brakmt. Birisine kzd m, o srada eline her ne geerse kafasna indiriyordu. Daha dorusu, kzd adamn kafasna geirmek niyetiyle, elin-dekini baka bir yere atyordu. 204 Bir gece bizim eve misafir gelmilerdi. Glp eleniyoruz. Birara Numan Bey her nedense, kzm ama, bizim haberimiz yok. Oturduu sandalyeyi kapnca, minderde uyuklayan kediye indirdi. Kedi bir kere bile miyavlayamadan mindere yapt. Minder, stne kabartma kedi ilenmi ke yastna dnd. Numan Bey, sandalyeyi kzma atm. Her zamanki gibi tutturamaynca kediyi ldrd. Numan Bey'in kz Amerikan Kolejini bitirmiti. Bir irkette alyordu. ok da gzel bir kz; babasndan suyunu soyunu, anasndan, boyunu huyunu al-ffli. Numan Beylerin baka ocuklar yok. Kz alt irkette bir. Amerikal ile sevimi. Biraz fazlaca sevimi olacaklar ki, evlenmek zorunda kalmlar. Ama Numan Bey'e nasl anlatlacak... Kzn Amerikal ile evlenmekten baka aresi yok. nk biraz gebe kalm, birbuuk aylk kadar... Amerikal da kza tutkun. Kzn annesi, Amerikalyla evlenmesine dnden raz. Yalnz Numan Bey'e nasl anlatmal?... Kzn annesi, bize gelip, Numan Bey'e ii amamz iin rica etti. Affedersiniz, ben aile ilerine karamam... -dedim.

Numan Bey'in bir eski askerlik arkada varm. Ben sylerim Numan'a... -demi. nk bu adam, Numan Bey'in btn huyunu, yani elindeki bieyi alndan tr ka derece saa sola attn biliyormu. Numan Bey'in evde yalnz olduu birgn gitmi, hibir nsze yer vermeden, damdan der gibi, Numan, senm kz bir Amerikal istiyor! -demi. Numan Bey'in suratnn kzarmasyla, byklarnn, kalarnn, dudaklarnn prpr oynamas bir olmu. Eline geen srahiyi kapnca savurmu. Ama adam Numan Bey'in alna gre hesapl duruyormu. Hi bouna kzma, i iten geti, senin kz gebe bile... -demi. Numan Bey, sandalyeyi savurmu. Evin iinde yarm saatte, krlmadk, dklmedik, paralanmadk tek eya kalmam. Numan Bey, yorgun argn demenin stne ylm kalm, byklar, kalar prpr oynuyormu. Arkada, Ne kadar kzsanbouna... -demi-. Kz gebe... Amerikal kz alacak... Numan Bey soluyarak, Mslman olursa, peki... -demi. Amerikalya sormular. Amerikal, Mslman da olurum, Katolik de, Musev de... Ne isterlerse olurum... demi. Bu kez Numan Bey, Snnet olacak!... -demi. Amerikal ona da peki demi. bu kerteye gelince, Amerikaly eve armlar. Daha dorusu, Amerikal eve, kz babasndan resmen istemeye gelecek. Numan Bey, yakn tandklarn o gece yemee ard. Bu arada biz de arlydk. Numan Bey'in niin bu kadar kalabal ardn anladm. Nasl olsa, kz Amerikalya vermek zorunda. Bu evlilik 206 (carar iin, bakalarnn da kendisini desteklemelerini istiyor ki, ok kt bir i yapmadna kendikendini inandrsn.

Amerikal gen geldi. Yakkl, sevimli bir delikanl. yle kalasz, dipsiz, leylek bacakl Amerikallardan deil. talyan kan tayor olmal. Akdeniz fkrdakl, scakl var stnde. ok neeli, esmer bir delikanl. Dokuz kii yemek masasna oturduk. ngilizce de bilir ama, nedense Numan Bey hi konumuyor, yzne dikkat ediyorum, ty bile kprdamyor. Demek, sinirli deil... Aman iyi. Sofraya oturmadan, Numan Bey'in eski asker arkadann kulana eilip, Amerikalya biey atarsa nereye gelir? -diye sordum. u sandalyeye gelir... -dedi. Numan Bey de tam o sandalyeyi bana gsterip, Siz byle buyurun... -demez mi! Amerikalnn bir sandalye tesine ben oturdum. Amerikal anlatp anlatp kahkahay savuruyor. Daha nce, in'de be yl bulunmu, ince biliyor. yl da Hindistan'da kalm. Urduca renmi. Ben -diyor-, bulunduum yere hemen intibak ederim. Trke de rendiniz mi ? -diye sordum. Pekaz... -dedi-. Birka kelime rendim. Daha geleli drt ay oldu. Amerikalnn bulunduu yere intibak ettii belli. Drt ayda kzla ii piirmi. Kimden Trke ders alyorsunuz? -diye sordum. Bir yabanc dil, en iyi, orann halkndan re. nilir. Bizim irketin inaatnda alan iilerden re. niyorum. Ama daha -drt kelime ancak renebil. dim: Teekkr ederim, ok memnun oldum, rica ederim, allasmarladk gibi... Bunlar ngilizce sylyordu. Kadehlere rak dolduruldu. Numan Bey kadehini kaldrd. Amerikalya doru uzatt. Amerikal da kadehini, Numan Bey'in kadehiyle tokuturup, ona birden Trke olarak, Eekolueek!... -dedi. Numan Bey'in suratna baktm, pancar... Byklan kelebek kanad gibi titremeye, kalar inip kmaya, st duda prpr etmeye balad. Ne dedin? -diye bard.

Amerikal, glerek kadehini havaya kaldrd, bir daha, Eekolueek!... -diye bard. Ben hemen elimden atal, sanki dm gibi, yere attm. atal aryorum bahanesiyle, masann altna girdim. Ne olur ne olmaz... Sofrada oturanlar Numan Bey'e Trke olarak, Aman kzma, bir yanllk olacak... -dediler-Adama yanl retmiler... Kafam yavaa masann altndan karp Numan Bey'e baktm. Yine kalar yanaklar, byklar oynuyor ama, biryandan da glmeye alyor, zorla souk souk srtyor. Misafirler, bu souk havay gidermek iin boyuna glyorlar. Amerikal da glyor. O souk hava dald ama, hl Numan Bey'in her kl ayn ayr oynuyor. 208 Birara nasl olduysa Amerikal, mstakbel kaynatasna, Trke, Ulan hergele!... -diye bard. Byk bir marifet gstermi gibi, stelik bir de lakrkkr glyor. Numan Bey, srahiye yapmasy-Je yerinden zplad. Salar dimdik olmu, kalar kirpi dikeni gibi... Aman Numan Bey... Bizim insanlarmz byledir. Adamn kabahati yok... Ben yine masann altndaym. Szde yere drdm ba alp kalktm. Saatler ilerliyordu. Bu kez Amerikal kadehini Numan Bey'e uzatarak, Eekolueek!... -diye bard. Zavall Numan Bey'in halini grmeliydiniz. Elindeki ba, tabamdaki tavuk buduna saplad. Zavallnn kulaklar bile kprkpr oynuyordu. Amerikal Numan Bey'e, burada yazlmas doru olmayan bir kfr daha sallamaz m!... Hem bu kez Numan Bey'in anasn da kartrarak... Can kaygsna dp ben kendimi yine masann altna attm. Numan Bey'in ayaklan elektrik akmna tutulmu gibi zangr zangr titriyor. Amerikal kahkahalar savuruyor. Yavaa masann altndan ktm. Amerikal, Benim dil renmeye kabiliyetim var... -diyor-. Bunlar arabuk rendim.

Bir cinayet kacan anladm. Bana msaade, yarn erkenden iim var... -dedim. Bakalar da bunu bekliyorlarm. Onlar da kalktlar, Biz de gidelim artk... -dediler. 209 Amerikal, nazik delikanl. Gitme zamannn geldiini anlad. nce onu kapdan uurluyoruz. Kapda herkesin elini teker teker skt. En sonra da Numan Bey'in elini skarak, gler yzle, Pezevenk!... -dedi. Hi bu kadar tatl bir sesle birisine, pezevenk, denildiini duymamsnzdr. Korkun bir sessizlik oldu. Amerikal ard. ngilizce, Yoksa yanl m syledim? -diye sordu. Numan Bey, Hayr, doru sylyorsunuz... -dedi. Yanl dese, pezevenklii hem kabul etmi, hem de damat adayna, pezevenkliini onaylatm olacakt. Amerikal delikanl, kaynatas olacak Numan Bey'in iyice gzne girmek iin bir daha, Pezevenk!... -dedikten sonra gitti. Numan Bey kle gibi bir koltua kt. Tek kelime konumuyordu. Neden sonra, byk bir durgunlukla, Herif btn sicilimizi, knyemizi, evsafmz sayd, artk buna kz vermek farz oldu... -dedi. Onu hi bu kadar durgun grmemitim.

Ertesi gn Amerikal Numan Beylere gelecekti. Gelmemi. Randevu saati de epi gemi... Merak etmeye balamlar. Numan Bey, Herif knyemizi rendikten sonra bir de kz almazsa... diye dvn-yormu. Derken telefon alm. Amerikal bir karakoldan telefon ediyormu. Gece evden knca bir taksiye binmi. Taksiden inerken ofre houna gider diye Trke teekkr etmi: Ulan hergele!... 210 ofrle kapmlar. Karakola dmler. Komiser Amerikal ile ofr bartrm. Amerikal tam karakoldan karken Komisere, kendisine retildii gibi Trke allasmarladk demi. Bu, Numan Bey'e syledii allasmarladk'tan... Komiser de hemen bir tutanak dzenleyip Amerikaly ieriye tkm. A-merikal, Ben ne yaptm, ne dedim? Suum ne? -deyip duruyormu. Amerikal ile Numan Bey'in kz evlendiler. Dnden iki gn sonra da Amerikal hastaneye yatmak zorunda kald. Numan Bey hizmetiye kzm, kayk taban hizmetiye savurmu. Amerikal damat, hizmetinin on bir derece kuzeydousunda bulunduundan, taba kafasna yemi. Kafas ak diye ayrlm. Amerikal, karsn Amerika'ya gtrd. imdi Numan Bey, keyiflendii zamanlar, Hayatmda ilk olarak hedefi tutturdum... -diyor-. O kadar kfr yedikten sonra damadn kafasn da yarmasaydm, hrsmdan lrdm. Hizmetiye kzmas yalandanm. Szde kzm i yaparak, kayktabam hizmetiye diye damadnn kafasna frlatm. 211 YLK SEVAPTIR Genel mdr yardmcsna kadar duyurulmutu: Halim Bey'in hesabnda ikiyzseksen lira ak vard. Genel mdr yardmcs, ok at. Ondrt yldr bu irkette alan Halim Bey, irketin en gvenilir, en alkan memurlarndan biriydi. Hele an ikiyzseksen lira olmasna bsbtn at. Halim Bey' in elinde byk olanaklar vard. eytana uyup, grevini ktye kullansa, ikiyzseksen deil, ikibinsekizyz liray i eder, kimsenin ruhu bile duymazd. Yirmisekizbin lira zimmetine geirmi olsayd, o bile ancak uzun zaman sonra anlalrd. Bu zamanda iki yzseksen lira, sz bile edilmeyecek parayd. Halim Bey'in hesabnda, ikiyzseksen lira a olduu kendisine

sezdirilmemiti. Merkezde alan ikinci snf memurlardan biriydi ama sayg duyulan bir kiiydi. Veznedar filan gibi, parayla uraan bir memur deildi ki, eksik para normal kasa a saylsn da, kasa tazminatndan densin... 212 crenel mdr yardmcs Belki de andan jaberi yoktur diye dnerek, Ay sonu hesaplarnda kendisi anlar... -dedi. Ay sonu hesaplarnda, Halim Bey'in a ikiyzseksen liradan drtyzyirmi liraya ykselmiti. Ertesi ay alt yz, daha ertesi ay da ak, sekiz yz-oniki liraya kt. Yoksa hesaplarda m bir yanllk vard?... Genel mdr yardmcs, hesaplan bir ba-casna inceletti; evet, ak vard. Halim Bey'e, almalarndaki stn baarlarndan tr bin lira armaan verildi. Parann veriliinin ertesi gn, Halim Bey'in hesabndaki ak kapand. Demek, hesaplarnda ak olduunu kendisi de biliyordu. Bu olaydan bir ay sonra Halim Bey'in hesaplarnda yeniden aklar balad. Her ay bu aklar artyordu. stste para armaan da verilemezdi. Ayl daha geen ylba ykseltilmiti. Byleyken, Halim Bey'in aylna yz elli lira zam yapld. Zamdan sonra ancak iki ay hesaplar doru gitti, sonra yine aklar balad. Halim Bey'e ayda ikiyz lira karl bir ek grev verildi. Ama bir sre sonra Halim Bey'in hesaplarnda yine ak grld. Ylbanda, irketin br memurlarna olduu gibi Halim Bey'e de ift aylk verilmi, Halim Bey'in a da kapanmt. Ama bir sre sonra Halim Bey'in hesaplarnda yeniden aklar balamt. Genel mdr yardmcs artk kaygulanmt. Yllardr birlikte alt bu memuru ok sever, ona gvenirdi. Yoksa kumara m dadanmt ? El altndan aratrd. Hayr. Halim Bey kumar oynamyordu. Her zamanki gibi iinden evine, evinden iine gidip geliyordu. kiyi de ayda, ylda bir ierdi. Y oKsa Dr Kaama vurumu, ona para m yordu? Byle de olamazd. Bu trl kadnlar ayda iki- yz liraya para demezlerdi. Halim Bey'in irketteki grevini deitirdiler. Bu, daha yksek bir grevdi. Ama burada para pul ileri yoktu. Bu sefer de Halim Bey avans almaya balamt. Her ay yz, be yz lira avans ekiyordu. Genel mdr yardmcs, Halim Bey'in gidiini merakla izlerken, birgn onu karsnda buldu. Halim Bey, aylna zam yaplmas ricas iin, genel mdr yardmcsnn odasna gelmiti. Yardmc, onu arkadaa karlad. Karlkl kahve, cgara, ierlerken, Halim Bey'i inceliyordu. Ne olmutu bu adama? Elinize ayda ka lira geiyor? -diye sordu. Halim Bey utanarak, Binikiyz lira... -dedi. Genel mdr yardmcs,

 Benim elime bebin lira geiyor... -dedi-. Sonra bizim ev kalabalk. Alt kiiyiz. Siz ka kiisiniz? Drt... Karm, annem, bir de olumuz var. Geen yl sekiz yz lira alyordunuz. Bir ylda size drt yz lira zam yaplm. Halim Bey cevap vermedi. Muavin devam etti: On drt yldr aylnzdan ikyetiniz yoktu. Merak ediyorum da ondan soruyorum. Son gnlerde byk bir ihtiyacnz m kt? Halim Bey, Evet... -dedi-. Yeni bir ihtiya kt bizim evde. Nedir? Havyar... 214 muuur yaratmas anlayamamt. Efendim? Havyar... Havyar m ? Evet... Geen ay on alt kilo havyar aldm. Genel mdr yardmcs bir sre Halim Bey'e bakakald. Halim Bey cidd adamd, alay etmezdi. Yoksa zavall adam akln m oynatmt! Aman Halim Bey, bir byk bakkal, en byk mezeci bile bir ayda on alt kilo havyar satamaz. Bu kadar havyar ne yapyorsunuz? Yiyoruz beyefendi. Aman Halim Bey, ayda on alt kilo zeytin yenmez, peynir yenmez, eker yenmez... Bizim aile, hayatnda, on alt kilo deil, alt yz gram bile havyar yememitir. Nasl yiyorsunuz?

 Bendeniz yemem beyefendi, azma koymam. Karm da yemez. ocuk da sevmiyor. Valde yiyor. Affedersiniz Halim Bey, valdeniz ka kilo ?... Sormayn beyefendi, sormayn... Krkdrt kilo zavall... Nerdeyse uacak... Krkdrt kiloluk valdeniz ayda onalt kilo havyar m yiyor?... Hi anlamyorum. Anlataym beyefendi. Valde altmyedi yasnda. Hali vakti yerindedir. Beikta'ta bir apartman var, ayda ikibindrt yz lira kira alr ordan. Asmaalt'nda bycek bir han var. Ayda onbin liraya yakn kira getirir. Kadky'de, Fatih'de, Aksaray'da da evleri vardr. Genel mdr yardmcs armt. Halim Bey devam etti. Kapalar'da drt dkkn vardr. Peder 215 merhumdan da dul maa Kalmtr. iNat oarac oa paras, eh yle byle, bir milyonu bulur. Yalnz ban-kada drtyzbin liras var. Mcevher ve altnlarm hesaba katmazsak, yannda birka yz bin liras vardr sanrm. Genel mdr yardmcs aknlkla, Vah, vah, vah!... -dedi. Halim Bey, Zavall anneciim... -dedi-. Acmamak elde deil. Hasta zavall, on yldr eriyip gidiyor. Koskoca kadm, ku kadar kald. Avrupa'ya gnderseniz. Gitmez. Benden baka kimsesi yok. Onun iin bizden hi ayrlmaz. kibuuk odal darack bir katta oturuyoruz. O da yanmza sr... Valde, biraz tutumludur da para vermemek iin doktora bile gitmez. Ben doktor getiririm. Doktora para veriyorsun diye kyametleri koparr. Ben de, Para vermedim, arkadamdr, diye yalan sylerim. O zaman, Madem arkadan, iyilik sevaptr, alt kattaki kadm hasta. Ona da baksn sevabna, der. Haydi doktoru alr, komumuz hasta kadna gtrrm. Gtrmesem olmaz, nk valde hi sinirlenmeyecek. Doktorlar yle sylyor. Doktorun verdii reeteyi yaptrrm, l eve geldi mi, kyametler kopar. Aman anne, tandm bir eczac var, ona ucuza yaptrdm, der, yattrrm. Elli liralk ilc elli kurua aldm, derim. Yine de kzar, kplere biner. Oysa hi kzmayacak... Kalbi var. lc ucuz bulursa, yilik sevaptr. Surda emekli bir retmen komu var, onun da ilcn yaptr! der. Ben balarm yoksul konu komunun illarn da yaptrmaya.

tf utun doktorlar anneme, kuvvetli besin alacaksnz, diyor. Annem yemez. Ben alp getirsem kzar. yemese alktan, kzsa, kalpten, sinirden lecek. Ne yapacam ardm. Bu dnyada bendenizden baka jdmsecii yok. Doktorlar ille de havyar yesin! diyorlar. Bir akam eve dnerken ikiyz gram havyar aidim. Valde, havyar grnce fenalklar geirdi. Barp aryor: Biz imdi ne zamandayz... Havyar alnacak sra m?... Sen bu gidile srm srm srneceksin!... Aman anne, havyara bir arkadam var, ondan sermayesine aldm. Sen zlme... dedim. Biraz ferahlar gibi oldu. Kaa aldn? diye sordu. Kilosu yzkrk lira... Ne diyeyim? Ne desem ok olacak... Arkada havyar toptancsdr. Ona ucuza geliyor. Bana sermayesine, yirmi liradan verdi. O gece sinirden, kzgnlndan, az kalsn lecekti. Acele doktor ardm. neler yapld da biraz yatt. Ertesi akam eve dnnce dedi ki: Bugn komular geldi, senin msrifliini anlattm. Yirmi liraya havyar ucuz. Madem havyar toptancs tandym, bize de yarm kilo alsn! dediler, yilik sevaptr. Kilosu yzkrk liradan yarm kilo havyar alp, on liraya komuya verdik. Daha ertesi akam, Nuri Beyler de ikiyzelli gram istiyor... -dedi. Onu da alp gtrdm. Ucuz havyar isteyenlerin sonu gelecek gibi deil. Kilosu yirmi liradan havyar duyan, bizim valdeye kouyor. Valde, akamlan eli-ffle liste tututuruyor: Yarm kilo Fatma Hanmlara, aziment Hanma bir kilo, fatn tseyere yeu yu2 elli gram... Elim kolum havyar paketleriyle eve dnyorutn. Gnde iki kilo, kilo havyar beyefendi, buna aylk m yeter? Baktm olacak gibi deil, bir akam: Anne -dedim-, sermayesine havyan almak arkadaa kar ayp oluyor. Bundan sonra konukom-uya havyar yok. yilik sevaptr, fakir fukara havyar yesin! -dedi. Ama arkada havyara. Bu ile geinecek. Herkese sermayesine havyar verirse, top atar. Peki, madem arkadan, senden de az kazansn. Syle ona, iki lira da kr

etsin, yirmi iki liradan versin... Valdeye sz anlatlmaz. Bir de maazallah yzkrk liradan havyar alp, iyilik sevaptr diye, konukomu-ya yirmi liradan havyar dattmz rense, kalbine iner. Ne yapacam ardm, tik zamanlar, Karaky' de bir mezeciden havyar alrdm. Her akam bir kilo, iki kilo... Adam da ard. Baka bir yerden havyar almaa baladm. Buras Beyolu'nda byk bir bakkal dkknyd. O kadar ok havyar almm ki, adam bir akam, Kalmad beyim, yarn getirteceiz dedi. Bakkal deitirdim. nc bakkal da birgn, son zamanlarda havyar sarfiyat nedense artt... dedi. Ondan sonra iki- gnde bir havyar fiyatlarna zam balad. Yzkrk derken yzseksen, yz elli oldu. Havyarclar boyuna deitiriyordum. Her akam baka bir yerden havyar alyorum. Diimizden trnamzdan arttrdmz birka bin liramz vard, o da bitti. Ne yapacam ardm. Bir akam, baka bir 218 dJcKana girdim. Her yerde yz altm lira olan havyar, orada yz otuz... Baladm oradan almaya. Artk siparilere gre, iki yz gramlk, yarm kiloluk, bir kiloluk havyar paketleri yaptryorum. Paketleri yklenip, eve gtryorum. Bir kilo havyar sar! deyince bakkal da aryor. ounun dkknnda topu topu bir kilo havyar ya var ya yok... Kimi akam, sipari edilen havyarlar iki- dkkndan toplayabi-liyorum. Sonunda bir bakkala altk. Hep ondan alveri ediyorum. Adam gramlarna gre havyar paketlerini nceden hazrlam. Yeniden tartmyor. kiyz, yz, yediyz gramlk, bir kiloluk paketler hazr. Hemen elime tututuruyor. Bir akam yine vapura bindim. Paketleri yanma koyarken, bir de baktm, ikiyz gramlk paketlerden birinin stne kalemle bir telefon numaras yazlm, Allah Allah... Bu telefon numarasn bir akam nce vapurda paketin stne ben yazmtm. Bir arkadamn telefon numarasyd. inden klr i deil... Paketlerin stne kalemle iaretler koydum. O akam valde yeni havyar siparileri verdi. Anne -dedim-, ben her akam bu kadar havyar tayamam. Arkada da, havyar fiyatlar arttn, yirmi iki liraya kurtarmadn sylyor. Valde, yilik sevaptr! -dedi-. Tayorsun da kolun kopmuyor ya... Arkadana syle, kurtarmyorsa hadi yirmi ten versin!... Olmaz desem, sinirleri tutacak, kalbi var... Ertesi akam bakkala, elimdeki sipari kdndan, ki yz gram, yarm kilo... dedike, o da nceden hazrlanm paketleri bana verdi. Bir de baktm, benim dn akam iaretlediim paketler... te byle beyefendi, bu havyar yznden

bendeniz mahvoldum. Havyarn kilosu drt yz liraya ykseldi. Aylk yetmez oldu. Ne yapacam ardm. Genel mdr yardmcs, Kolay var... -dedi-. Annenize, havyar top. tancs arkadanzn top attn, havyarcl braktn syleyin. nanmaz beyefendi... Havyara ld, dersiniz. nanmaz... Artk geti. nk valde, benim drtyz liradan havyar aldm biliyor. Akam eve gtrdm havyar paketlerini amadan, ertesi sabah, benim havyar aldm bakkala gtrp yz liradan satyor. Sonra ben o bakkaldan havyarlar drt yz liradan yeniden alp, valdeye yirmi liradan satyorum. Valde her eyi biliyor, sylesem, kzar; maazallah kalbi de var... 220 BEYAMCA Sayn bayanlar, ok sayn gen bayanlar, pek ok sayn gzel bayanlar! Yksek msaadeniz olursa, sizlere syleyecek biriki szm var. u kaba saba erkeklerle konuurken biraz, hani birazck dikkatli olunuz. ki dii dudak arasndan kacak bir tek sz, erkein en kabasn, yldrm arpm mee gibi yere ykabilir. te aln bizim Hasep Hamet'i. ounuz gen olduunuzdan, ok eski bir kelime olan Haepin ne olduunu bilmezsiniz. Haep'in Trkesi, tahta, odun demektir. Biz de ona kabalk olur diye Odun Hamet demezdik de, Hasep Hamet derdik. Hasep Hamet, aza daha uyumlu, kulaa daha ince geliyor. Bizim snf arkadalar iinde en gen kalan odur. Bizler, olduumuzdan on ya byk gsteririz. O, olduundan on ya kk gsterir. yle bir bakan Hasep Hamet'e, otuz beinde var yok der... Oysa elliye geldi dayand. ok uzun boylu olduundan, ba arpar diye, eilmeden getii kap pek azdr. Kaplann stne, ban o kadar ok vurmu ki, artk iine korku olmu, her admda sanki arpacakm gibi ban bir eer, bir kaldrr. Bu yzden onun bir san da Sallaba Hamet'tir. Deve boynu gibi, ban ee kaldra yrr. Kap kanad gibi srt vardr. riyar... D grn gibi, ii de yle, salam ve kaba saba... Geenlerde, Karaky'de iskelede vapur bekliyorum. Memurlarn, kan yolculardan bilet topladklan yerde Hasep Hamet'i grdm. Demir parmaklklara iki eliyle

dayanm, beli bkk, ylece duruyor. Yoksa benzettim mi diye sokulup iyice baktm; evet, Hamet... Surat sapsar, avurtlar km. Hamet! nledi. Belki de bir kalp krizi geiriyordu. Koluna girdim. Bir taksiye bindik. Yazhaneye geldik. Basamaklar dura dinlene, ellerini dizlerine dayayarak kyordu. Karlkl oturduk. Kahve iersin, deil mi? Ihlamur... Kesik kesik ksryordu. Yetmiini akn bir ihtiyar sanlrd. Neyin var, ne oldu Hamet? Sorma. Artk geti. Artk bitti. htiyarladk... Yapmack bir glmseyile, Ne zaman?-diye sordum. imdi, imdi... Vapurda. Birdenbire ihtiyarladm. Yava yava, ksrkleriyle szn kese kese, anlatmaya balad: 222 Keyifli bir gnmd. Sonbahar ok severim. Sabahleyin ge uyandm. Yatak keyfine baylrm. oktanberi bylesine dinlenmemitim. Yatan iinde gerine gerine gazeteleri okudum. Banyoya girdim. Hk suda iyice yattm. Sonra kahvaltm edip sokaa ktm- Havaya sanki altn tozu serpilmi. stme bir delikanllk geldi. Ellerimi pantolon ceplerime soktum. Islk alarak yryorum. Ayva r rengine dnm nar yapraklar dallarndan tektk kopup titrek titrek uuarak asfalta dyorlar. Aman nasl gzel bir gn, ne keyifli... Anlatamam. te bu keyifle vapura bindim. Arkada, lks gvertede oturuyorum. Tam karmda iki kz var. Ama ne kzlar... Seslerini, gllerini duyuyorum. Biri ak kumral stne, brnn yapncak illisi toz pembe bir teni var. Canl, diri kzlar. yle canl ki, uuan kahkahalarn top gibi havada tutabilirsin. illi olannn burnunun ucu kalkk, brnnki ekme burun. Burun kanatlan, konuurken, kelebek kanatlan gibi titreiyor. Zaten sabahtan keyfim balad. Bir de bu kzlann karsna oturunca, onsekiz

yanda oldum. Ill bir dnya... evremde oturanlara bakyorum. Birok delikanl var. Yalan yirmi-otuz aras. Ama neye yarar, hepsi de yorgun, bitkin... Benden ok yal grnyorlar. imden, Ben byle delikanllar cebimden karrm diyorum. Gzm kzlarda... Kumralnn dizkapaklan... Gzm bitrl ayramyorum. Kanm kaynyor yahu! Derken illi olan antasndan bir cgara karp dudaklannm arasna soktu, bir cgara da arkadana Terdi. Kibrit arand antasnda, yok. Arkada arand. Onda da yok... 223 Hemen akma uzatsak m?... Belki bir konu. ma frsat olur! Hadi!... Hadisene!... Bitrl cesaret edemiyorum. -ay!... -diye bararak geen garsonu ar. dlar. Bize iki ay. Kibritiniz var m? Garson, Getireyim... -dedi. Hemen akma uzattm. akmaya vakit brakmadan kumral kz elimden ald. Ah ne memnunum... Bu ne uurlu, ne gzel bir gn. Hi bu kadar keyifli olduumu bilmiyorum. Kanmn damarlarnda tutu, tuunu duyuyorum. Kumral kz akma akt, arkadann, sonra kendisinin cgarasm yakt. Ayaa kalkt. akma bana uzatrken, Teekkr ederiz beyamca! -dedi. Hasep Hamet susmutu. ki dirseini masaya dayayp, ban da iki elinin arasna ald. Epeyce byle durdu. Sonra? -diye sordum. Yzme bn bn bakarak, Sonram?... Sonras, Teekkr ederiz beyamca! dediler ite... Yznn btn izgileri aa aa akyordu. Evet, sonra ne oldu? -diye sordum. Daha ne olsun be! Kz bana beyamca dedi ite!... Yumruunu masaya vurdu, sonra ba yumruunun stne dt. Biraz sonra da kskn gitti. Arkasndan baktm, srt bile kamburlamt. Bedenini, bacaklarnn stnde zor srklyordu.

Aradan bir mi, iki mi hafta geti; Hasep Hamet'e indi, diye duydum. Sayn bayanlar, ok sayn gen bayanlar, pekok sayn gzel bayanlar! Birazck dikkatli olunuz. O gzel iki dudanzn arasndan kanatlanacak bir kelimeyle, en kabasaba erkei, yldrm arpm kart mee gibi yere serebilirsiniz. NSANOLU TERSTR Muhterem efendim, Cihat Bey hakknda benden her hususta bilgi soruyorsunuz. Onun karakterini, namuslu adam olup olmadn, aile hayatn, kendisine gvenilip gvenilemeyeceini benden renmek istiyorsunuz. Mektubunuzda, Cihat Bey'i sizin kadar yakndan tanyan kimse olmad iin, dorudan doruya size mracaat uygun bulduk. Bu meselenin aramzda sr olarak kalmasn rica ediyorum. Cihat Bey hakknda vereceiniz bilgi, sizin iin bir vatan vazifesidir buyuruyorsunuz. Bunu ok iyi takdir ediyorum efendim. Bir vatan vazifesi olarak telkki ettiim bu ii elimden geldii kadar tarafszlkla yapmaya alacam. Evet, bendeniz, on yl mddetle Cihat Bey' in zel kalem mdrlnde bulunduum gibi, onun ev, aile ve husus hayatnda da en yakn adam ve mahrem-i esrar idim. Elbette Cihat Bey'i herkesten iyi tanrmBununla beraber, ben Cihat Bey iin, doru szl, yahut yalanc, namuslu yahut namussuz, jurh yahut hrsz, alkan yahut tembel diye bir ey syleyemeyeceim. Zira Cihat bey hakknda kat bir lkm vermek, bendeniz iin ok zordur beyefendi. Ancak, zatlinize baz vakalar anlataym, o zaman siz kendiniz Cihat Bey hakknda bir hkm veriniz. Bu anlatacaklarm Cihat Bey'in bizzat kendisi hakknda verdii hkmlerdir. Bilirsiniz, Cihat Bey'in benden hi bir ayrs gayrisi yoktu. Daha yeni zel kalem mdr olduum gnlerdeydi. Bir gn, bir arkada geldi. Surdan burdan konuulurken, o arkada sz arasnda Cihat Bey'in az altn, ke yfine dkn olduunu syledi. leri yrtebilmesi iin ok almas gerektiini anlatt. Evvel bu szleri glmseyerek dinleyen Cihat Bey, derken birden kzd, arkadana, Kiiiim ? Ben mi az alyorum ? -diye bard-, ben gecemi gndzme katarak alrm arkada. Ben bir iin zerine saldrdm m, mutlaka o iin hakkndan gelirim. Anladn m sen? Benim kadar alkan az bulunur. Helada bile, vaktim bo gemesin diye ya gazete, ya kitap, yada bakanln emirlerini okurum. almaktan geceleri uykuya drt saat ya vaktim olur, ya olmaz. Hayatmda birgn bile izin alm deilim. yznden otuumu ocuumu ihmal etmiimdir. Pazarlar bile alrm. Ben var ya ben... Ben dnyann en alkan adamym. ten gten karm alp bir kere bile sinemaya, tiyatroya gtremiyorum. Yazlar gelip ?eer, bir kerecik olsun

denize giremem. Neden? Hep almaktan ite... Bu yolda belki yarm saat hiddetle konutu Bu konumasnn stnden bir hafta kadar gemiti Bir yaz gecesiydi, terasta oturuluyordu. Misafirlerden eski bir arkada Cihat Bey'e, ok alyorsunuz... -dedi. Cihat Bey, cevap vermeden glmsedi. Ondan sonraki konuma yle cereyan etti: Ama Cihat, bu kadar ok almak shhatin iin zararldr. Yok... O kadar da almyorum ya... Yoo... alyorsun, haddinden fazla alyorsun... Yok canm, ben alkan bile saylmam. Aman ne diyorsun, ben senin kadar alkan adama hi rastlamadm. Deil vallahi... Ben almam yahu... Boyuna dalga geerim. Cihat Bey byle sylerken, oturduu ezlongta gerinmekteydi. Arkada, Bu kadar alma... -dedi-. Allah korusun srmenaj olursun, beyin kanamasndan gidersin. i diye tutturmusun, ocuunu, karn, kendi shhatini ihmal ediyorsun. Bu olmaz... Hakkn yok buna! Hele kadn ksm hi ihmale gelmez. Cihat Bey birden parlad: Yahu sen ne diyorsun, ben sultan tembelim be!... Benim gibi tembel, araan bulamazsn... Dnyann en tembel adamym. Sen bakma, ben alr gibi grnrm ama, hi bir ie elimi srmem... Benimkisi hep dalga... Anladn m, ben tembellerin ahym... 228 ite muhterem Beyefendi, Cihat Bey tembel mi, yoksa alkan m, onun kendi szlerine bakarak, zatliniz hkmnz veriniz.

Birgn de hi unutmam, yine bir arkada ona, Bu kadar fazla ime, sonu fena olur, alkolik olursun... -demiti. Oda, Ben azma ikinin damlasn koymam, sen ne diyorsun kuzum... -demiti-. Krk ylda bir ziyafete gitsem, yada bizim eve yemee misafirler gelse, ahengi bozmamak iin, yalandan iermi gibi yaparm, ama imem... Ben daha raknn tadn bilmiyorum. Kokusundan iim bulanr... Bu yama geldim, viski tatmadm. Bir kere bira iecek oldum, az kalsn kusuyordum. Yine baka birgn bir dostu onunla yle aka etmiti: Senin mevkiine gelmi bir adamn, bir toplantda iki imem demesi ayptr. nsan imeli ve ikiye dayanmal. Bir kadeh isen lmezsin ya... Seninkisi yobazlk... Ne? Kim? Ben mi? Ben imiyorum, yle mi? Sen onu affetmisin. Yahu ben on yandan beri ierim be... Rahmetli peder, sabah kahvaltsnda kzarm ekmei araba banar da bana yedirirdi. 0 zamandan beri ierim. Sabahtan balarm, gzm aar amaz... Anladn m? Bakma azmn kokmadna... Gndzleri votka ierim de ondan. Akamlar bir kulp raks imezsem uyuyamam arkada. Sen ne diyorsun yahu... Uykumun arasnda iim yanar, yanmda srahi dolusu buzlu rak vardr. Lkr lkr ierim. Kim? Ben mi imem? yahu, h229 zm alamam da, gk derim artk imekten, ite 0 zaman raky bamdan dkerim be... te muhterem efendim, Cihat Bey hakkndaki hkm, onun kendi szlerine bakarak, zatliniz veriniz. Birgn de hi unutmam, bir toplantdan nce, arkadalarndan biri benim yanmda ona, Cihatcm, kusura bakma ama biraz mbalaal konuuyorsun... -demiti. Cihat Bey glmsedi. Bunun zerine arkadai, Fazla atyorsun... -dedi.

Cihat Bey, O kadar da deil... -dedi. Arkada, Yalann ne lzumu var yani... -dedi-, sksk yalan sylyorsun... Cihat Bey kzd: Ne? Ben mi yalan sylyorum... Ben ha!... Efendi, kendine gel!... Ben, hayatmda... bir kere bile yalan sylememiimdir. Beni, anladn m beni, idam sehpasna gtrseler, yalan syletemezler. Ben... hayatm uruna olsa, yalan sylemem. Bu yzden neler kaybettim, biliyor musun?... Eer birazck yalan deil, yanl syleseydim, imdi neler olurdum. Ama doruluk uruna her trl menfaati feda etmiimdir. Aradan ksa bir zaman geti. Bir pazar gn Cihat Bey'in evindeyiz. Misafirlerden biri, Beyefendi -dedi-, grdm ama, sizin kadar doru adam grmedim. ldr Allah, doruluktan ayrlmyorsunuzdur. 230 Cihat Bey nce sesini karmad. Ama adam devam etti: Bu kadar da doruluk, tokszllk hi iyi deil. Sze Merhaba Kr Kad! diye balyorsunuz. Olmaz ki... Dobra dobra konumak iyi ama, artk sizinki kabalk oluyor. yilik iin insan aradabir olsun, yalan syleyiverir, zararsz yalan... Ama siz lsenizbile... Cihat Bey. Yooo... -dedi-, ben sizin zannettiiniz gibi Merhaba Kr Kad! diyen doruculardan deilim. Ben bir yalan sylerim, bir yalan sylerim... Anladn m? Tek ayak stnde seksen yalan sylerim de kimsenin ruhu duymaz. yle bir yalan sylerim kiiii... Hem de nasl?... Krk yalan sylediim gn itahm kaar... Ne var ki, kendi menfaatim iin deil, hep bakalarna iyilik iin... Ben, su ier gibi yalan sylerim birader...... te byle beyefendi... imdi siz, Cihat Bey hakknda doru szl mdr, yalanc mdr, onun bu szlerine bakarak kendiniz hkm veriniz. Birgn de, Hamdi bey gelmiti. Beni dar kardlar. Ne konutuklarn kap arkasndan dinledim. Hamdi Bey, Cihat Bey'in nfuzunu ktye kullandn, hatta suistimal yaptn syleyince, Cihat Bey, yumruunu masaya vurarak, Beyefendi... -diye bard-, ben on para yemem. Alnmn teriyle, namusumla yaarm. Ben... Ben, bugne kadar devlet malndan haksz bir iktisapta

bulunmadm. Ben... Ne benim, ne oluumun ocuumun kursana bitek haram lokma girmedi. O gn Hamdi Bey'e barbar bard. 231 Bu konumadan bir ay kadar sonrayd. Kars Evet, harama el uzatmamah ama... -dedi-, senin kadar da olmaz artk... Makam arabasna bir kere bile bizi bindirmedin. Devlet kdna mektup bile yazmazsn. Kavak gibi doruluk da olmaz ki... Kadn at azn, yumdu gzn... Bu kadar sefalete katlanamazlard. Onun gibi namuslu adama bu zamanda enayi diyorlard. Namuslu olmak enayi olmak, saylyordu. Onlarn ayarndakilerin karlar, ocuklar lks iinde yzyorlard. Kadn, syle-mediini brakmad. Bunun zerine Cihat Bey karsna ne dese iyi... Hanm, hanm, artk burama getirdin, beni patlatma!... Ben bu evi maala m idare ediyorum sanyorsun... Nah sana! Maa senin berber parana, parti masrafna yetmez be... Ben... Ben karncay 'aparm da belini incitmem. Sen yle mi zannediyorsun!... Ben, ben var ya ben, deveyi hamutu ile yutarm da kimsenin ruhu bile duymaz. Asl marifet, adn ktye karmadan ne yapacaksan yapmak, ii kitabna uydurmaktr. te Beyefendi, Cihat Bey byle bir adamdr. Hrsz mdr, deil midir, kendi szlerine gre, za-tliniz karar veriniz. Birgn de hi unutmam, bir eski mektep arkada, burada yazlmas doru olmayacak ekilde, Cihat Bey'in kars ve kz iin ileri-geri baz eyler syledi. Cihat Bey'in hi byle kzdn grmemitim. Arkada, ben namus iin yaarm... -diye bard-, ben namus iin kan dkerim. Birisi benim namusuma yan baksn, hele bir... Ben, bir pire iin bir yorgan yakarm... Zorla teskin ettik. Bundan alt-yedi ay nceydi, birgn bir gazinoda iiyoruz. Ordakilerden biri Cihat Bey'in namuslu bir ev babas, ahlkl olduunu ballandra ballandra anlatt. O kadar anlatt ki Cihat Bey, Hadi ordan be... -dedi-, ben hereyi biliyorum ama, gz yumuyorum. Karmn da kzmn da ne bok yediklerini ben bilirim. Ben boynuzlunun biriyim be... tike az ald. Kendi kars, kz iin neler sylediini buraya yazmaktan hicap ederim.

te byle beyefendiciim, Cihat Bey de bendeniz gibi, zatliniz gibi, herkes gibi bir insandr Artk onun hakkndaki hkm zatlinize brakyorum. Vazifemi yapm olmann saadeti iinde ellerinizden per, en derin hrmetlerimi arz ederim efendim. ' KORKULU RYA stanbul radyosunun yayn bitmiti. Demek, eski gn geride brakm, yeni gne girmitik. Ben o gece, iki hikye, bir fkra, bir derginin de anketine cevap yazmak zorundaydm. Sabahleyin bunlar bekliyorlard. Ayrca o gnk postayla gelen dergiyi okuyacak, bir kitab da yle bir kartrp gzden geirecektim. Oysa, bunca iin iinden, yalnz birini yapabilmi, ancak bir hikye yazmtm. Canm sklyordu. kinci hikyeyi yazmak iin kt destesini nme koydum. Hazrda yazlacak hibir konu yoktu. Aklma geldike hikye konular not ettiim defterlerden birini atm. Notlarn arasnda hikye konusu seeceim. Ama bitrl konu beenemiyorum. Konulara hazrlm yok, hi birini iyice piirmemiim. Karnm ackmt. Hep byle olur. Notlarmn arasndan bitrl hikye konusu seemezsem, ya ackrm, ya susarm, ya helaya giderim, yani iten kaacak bir. bahane bulurum. 234 Karnm doyurursam, sanki esin gelecek. Salona ktm, evde ts yok... Hepsi uyuyor. Mutfaa girdim, pilv souk... Kim stacak?... Sardalya var, domates, peynir, kavun. Masann bana getim. nmde kt, bam iki elimin arasna alm, dnyorum. yle bir uyku bastrd ki... Hikye konular bir gelip bir gidiyor. En iyisi yatp uyuyaym. Sabah erkenden kalkar yazarm dedim. Saate baktm, e on var. Byledir, yemek yiyince uyku bastrr. nsan uykuda da yaar ama, neye yarar byle yaamak!... Yaamak, yaadn bilmektir, yaamann bilincine varmaktr. Cezaevinde hkml bir arkadam vard, kendisini altrm, uyudu mu, ille rya grrd. Rya grerek hayatm uzatyorum... -derdi. Ekim aynn ortalarna dek ak pencereli odamda plak yatarm. O gece rya greceimi biliyordum. Hava serin, karnm tok, yazlar da yetitirememekten sinirli olduum iin, korkulu bir rya grebilirim. Dne dne uyumuum. Gerekten de rya grdm. Hayrdr inallah... Bir baka

memlekettey-miim. Neresi olduunu anlayamyorum ama, Amerika gibi, Almanya gibi bir lkedeymiim. Amerika'y. Almanya'y grdm m ? Yoo... Ama grenlerden ok dinledim. ok gzel, byk, yksek tavanl bir salondaym. Size de olur mu bilmem, ben kimi zaman rya grrm de, ryada bunun bir rya olduunu anlarm. Ryamda kendikendime, bulunduum yer, Beyaz Saray olacak diyorum. Salonda bir uzun masay 235 epeevre evirmi insanlar var. Onlara bitrl, Buras neresi? diye soramyorum. nk ben buraya bir resm grevle gelmiim. Buras neresi? diye sorsam, Daha geldii yeri bile bilmiyor! diye alay edecekler. Kendimce, durumu kurtarmaya alyorum. Bir resm mzakere var. Bizim memleketten bir ben varm. brleri hep kerli ferli, kalpl, yabanc kiiler. lerinden biri, Ho geldiniz! -dedi. Ho bulduk! -dedim. Sizden, memleketinizin durumunu reneceiz... -dedi. imi bir korku kaplad. Ama biyandan da kendi-kendime, Hi korkma, nasl olsa rya bu... diyorum. Rya mya... ya bizim ordan duyarlarsa!...- Rya be... Buyurun efendim... -dedim-, bildiklerimi anlataym. Adam sordu: Sizin memleketiniz gerikalm bir memlekettir, deil mi? Boazma bir el sarld. Hay Allah, ben imdi ne diyeyim? Evet, memleketim geri kalmtr desem, Memleketi yabanclara kt tantmak olur ki, Ceza kanununda yeri var, ar sutur. Hayr, benim memleketim geri kalmamtr ileri bile gitmitir desem, yalan sylemi olacam. Ne diyeyim imdi? Dorusunu syleyip, Memleketi yabanclara kt tantarak su ilemektense, yalan sylerim daha iyi-nk yalann cezas yok.

Benim durduumu gren adam, 236 Neden biey sylemiyorsunuz ? -dedi. Affedersiniz... -dedim-. Sorduunuzu anlayamadm da... Sizin memleketiniz geri kalmtr, deil mi ? Kim demi? Onu kim demise... halt etmi! -diye bardm. Herkes yle sylyor. Biz de yle duyduk. Sayn baylar! Sunu unutmaynz ki, bizim dmanlarmz oktur. Bizi ekemediklerinden, hakkmzda olumsuz propaganda yapyorlar. Bu aklamama hepsi at. Azlar bir kar ak, Yaa!... -dediler. Kimisi, Demek, biz yanl haber almz... -dedi. Evet, yanl... lerinden biri, Anlyorum... -dedi-. Sizler izzetinefsinize dkn insanlarsnz. Gerikalm memleket deyince alnyorsunuz. Onun iin bu deyimi deitirelim, azgelimi memleket diyelim. Nasl? Olmaz. Biz azgelimi deiliz. Biz, ok geli-miizdir, ok... Bsbtn atlar. Birbirlerinin kulaklarna fsl-datlar. Elektriksiz ehirleriniz var m ? Var desem, Memleketi yabanclara kt tantmak olacak. Hay anasn... Yok... Btn ehirlerimizde, kasabalarmzda ve btn kylerimizde elektrik vardr. Bravo, bravo, ok gzel... lerinden biri sordu: Sizde elektrik ok pahal diyorlar, kilovat kaa ? 237

 Elektriin mi? Efendime syliyeyim... Elektriin kilovat... Paraszdr... Elektrik bedava bizde. Yok daha neler, elektrie de mi para verecektik... ok gzel, ok gzel... Memleketimi yabanclara kar iyi tanttm iin seviniyordum. Hi olmazsa, bu szlerimi gazeteler yazsa da, memleketim iin nasl propaganda yaptm bizimkiler de duysayd. Kiralar ok yksekmi. Oturacak ev buluna-myormu. Ev sknts varm. Orta gelirliler, aylk kazanlarnn yarsn kiraya vermezlerse, oturacak ev bulamazlarm. yle mi? imden bir ses, Syle, dorusunu syle! diye beni drtp duruyor. imdeki sese, Duyarlarsa beni perian ederler diyorum. Ses, Ryadasn be... Onlar imdi senin grdn ryay grmyorlar ki, dediklerini duysunlar. Onlar imdi baka rya gryorlar. Hi olmazsa, ryada olsun, doru syle!... diyor. Boncuk boncuk terliyorum. Alnmdaki terleri silerek gldm: Hh... hh hh!... Demek size memleketimizi byle tantyorlar. Bieycikler demem, tez vakitte, tez saatte inallah dmanlarmzn gzleri kr olsun. Bizde, yurttan konut derdi diye bir dert kesinlikle yoktur. Anlald m? Her meden memlekette olduu gibi yurtta, aylk kazancnn yzde onunu kiraya vermek suretiyle, mkemmel evlerde oturur. Ya memurlar?... Memurlar, ailelerinin kalabalklna gre geni evlerde otururlar. Memleketimizde evler yle u-cuzdur ki, insann can evde oturmak istemez. 238 Ev sahipleri ocuklu ailelere evlerini kirala-mazlarm. Tih tih tih... Kim syledi size bu yalanlar!... Kirac, ev sahibinin suratn grmez bile. Her belediyenin kira kurulu vardr. Gider oraya, mesel, Bana be odal bir ev lzm, yalnz banyonun fayanslarn mavi isterim. Pembe olursa kabul etmem. Pembe fayans karmn sinirine dokunuyor, der. Memleketimizi gayet iyi tantyordum. Geim sknts varm. Dargelirliler ok sknt ekiyorlarm. Orta snf gnden gne kayboluyor-mu. Bak, bak, bak, bak... Neler uydurmular bizim iin... Sayn

arkadalar, nce sizlere u gerei arzetmek isterim ki, bizim yurttalarmz, geim skntsn yalnz yabanc gazetelerde okur ve insanlk adna bakalar iin byk zntye derler. Bizde ne geim sknts vardr, ne de baka bir sknt. Allah baka sknt da vermesin. Orta snfa gelince, orta snf da ok iyidir maallah, hepsi iyidir, size de mahsus selmlan var. Benimle haber gndererek, sakn bizim iin uydurulan yalanlara inanmasnlar, dediler. Sizin memlekette isizlik var deniliyor. ilerin yaama koullar ok bozukmu, ok az gndelik alyorlarm. Bana bakn! -diye bardm-. Siz bozgunculara [m inanacaksnz, yoksa bana m? Elbette size. yleyse dinleyin. Bizim iilerimiz var ya... te ta bizim iilerimiz... ok iyi yayorlar, anladnz m ? iahu, kendilerinin bir ikyetleri yok, bakalarna ne oluyor be!... Bizim iimizin ald gndelii, acaba kim alyor? Almaz, hi kimse almaz... Alp da ne yap. sn, bir iine yaramaz ki... Efendime syliyeyim, bizim iimiz, yiyip iip yangelip yaadktan sonra gndeliklerinden artann biriktirse, ylda bir fabrika kurar. Ama kurmaz. Bizim iimizin gz toktur. Vay vay vay, ne memleketmi yahu... Memleketi yabanclara nasl tanttm Anadolu Ajans haber alsa da yaysa... u yaclm hi olmazsa boa gitmese... Eitim ii nasl? Halknzn yzde sekseni okuryazar deilmi, deniliyor. Ck ck ck... Amma da atyorlar be... Kuyruklu yalan olursa bu kadar olsun... yahu bizim memlekette, okur-yazar yle ok ki, herkes artk okumaktan yazmaktan bkm. yle ya, ok olunca n'apsn... ok... l iin arasanz okumayazmabilmeyen bulamazsnz. Bizde okuryazar oran yzde yzdr. nk bir kii kiilik okur ve yazar. Bizim profesrlerimiz, gazetecilerimiz, yazarlarmz bile, ya okurlar, yada yazarlar. Hem okur, hem yazar pek bulunmazsa da, okurlar, yada yazarlar vardr. Bizim memleketimizde o kadar ok okul vardr ki, yol amak iin okullar istimlk etmek zorunda kaldk. Hele retmen, dolu... Elini sallasan elli retmene arparsn. Bizde o kadar ok retmen var ki, o kadar horluyo-ruz, zorluyoruz, eziyoruz, atyoruz da yine bitiremi-yoruz, kkn kazyamyoruz. Ama Amerika'dan okul diye kullanmak iin barakalar aldnz? Hh h-... o aka. aka yaptk. Kendi kuvvetimizi bakalarna aktrmamak iin, bizde okul yokmu ss veriyoruz. Bir tanesi ayaa frlad,

 Yoo, bu kadar olamaz... -dedi-. Biz sizin yazlarnz okuduk. Siz fkra yazdnz gazetede durmadan okul yaplsn, retmen yetitirilsin diye yazyorsunuz... Gldm: Siz de inandnz, deil mi ? Ben onlar muhalefet olsun diye yazyorum. Bizim halkmz son derece muhaliftir. Her i yolunda diye yazdn m, ok kzar. Biz de muhalefet olsun diye zellikle okul yok filan diye yazyoruz ki gazeteler satlsn. O bizim i yaynmz, d yaynmz bakadr. Yollarnz azm, olanlar da bozukmu... Artk ok sklmtm. Ayaa kalktm. Yeter... -dedim-. Ben gideceim. Nereye, hi bir yere gidemezsin, ryadasn... Demek, onlar da benim ryada olduumu biliyorlard. Brakn yahu, gideceim. Nereye ? Kendi memleketime... Kapya doru yrdm. Hep birden stme gelip yryp beni keye sktrdlar. Brakn yahu! Ryadasn, hibir yere gidemezsin. Hepiniz elbet korkulu rya grmsnzdr. Kamak istersiniz, kaamazsnz. Ayaklarnz tutulmutur. Barmak istersiniz, sesiniz kmaz. Ben de ite yle olmutum. Skp kalmtm. Bir tanesi, Bir sorumuz daha var... -dedi-. Sizde hrriyet var m, yok mu? Sesim kmyordu ki korkudan... Hi... hi... hi... hi... -demeye baladm. Syle, hrriyet var m? Kendikendime iimden, Aldrma, nasl olsa rya bu. Hi korkma! diyorum ama, korkmamak elde mi! Bir yandan da iimden, nallah sahiden ryadr diye geiriyorum.

Banyorlar: Syle, syle, hrriyet var m? Nihayet sesim kt, ksk bir ses: Var... ok var, dolu... Hrriyet var m? Hangisini soruyorsunuz? Basn hrriyeti var m? Var yahu, var... Hepsi var. Hepsinden var. Basn hrriyeti de var. ok var... Brakn beni!... Demek btn hrriyetler var? imden, Elbet sabah olacak... Bu korkulu rya srgit olmaz. Nasl olsa sabah olur, uyanrm bu uykudan... Basn hrriyeti var m? Var dedik ya... Var! Pekiy, eski basn kanunu, hl yrrlkteymi. Bu nasl basn hrriyeti? Kurtulmak iin, umaktan baka umar yok. Uykuda uulur. Kollarm kanat gibi atm. Ama ar geliyorum, bitrl ayaklanm yerden kesilmiyor. A-yaklarm bir kalksa yerden, ku gibi szleceim gklerde. Uamyorum da... Her halde ok yemek yediim iin olacak, o kadar zorlanyorum da yine havalanamyorum. Yatarken karnm iirmeseydim, imdi ku gibi uardm. Eski Basn Kanunu yrrlkte mi? Syle! 242 Eski basn kanununun durduuna siz ne bakyorsunuz... Tatbik edilmiyor ki... Bizim memleketimizde Fatih'in stanbul'un zaptnda kulland toplan da var, duruyor ama kullanlmyor. ylece duruyor diye imdi o toplan imha m edelim? Eski antidemokratik kanunu zellikle kaldrmyoruz ki, o kanuna batp bakp, eskiden neler ektiimizi anlayalm. Bizde' basn hrriyeti de, br hrriyetler de oktur. Hatta bu kadar hrriyeti biz ne yapalm diye ardk kaldk. ktisad durumunuzun kt, btenizin de tk olduu syleniyor. Ne dersiniz? Allah derim, ne diyeyim? Ter iinde kalmtm.

 Artk uyanmayacak mym, yeter bu rya! -diye bardm. Doru sylemezsen ryadan uyanamazsn? -dediler. Doruyu sylesem, menfi propaganda olacak... Nedir bu bama gelen?... Bizim iktisad durumumuz bildiiniz gibi deil, ok parlaktr. Bakann gzleri kamar. yle parlak ki... Btemiz derseniz denk... Daha syleyecektim. Onlar sz ald. lerinden biri. Yaa!... -dedi-. Demek yardma ihtiyacnz fok yleyse... Biz, sizi ardk ki, doruyu sylersi-niz de, bir yardma ihtiyacnz varsa, size kredi aarz, >r veririz. Her iiniz yolunda olduuna gre, demek teim yardmmza hi ihtiyacnz yok. Hadi glegle... O zaman aklm bama geldi, Neee? -diye bardm. Demek ben, d yardm almak iin temsilci olarak gnderilmitim. Peki, bunu bana nceden neye sylemediniz ben de ona gre konuaym!... Hadi glegle!... Hrsmdan alamaya baladm. Elime d yardm alma frsat gemiti, oradakilerin hepsini kafesleyebilirdim. Memleketi yabanclara kt tantp da su ilemeyeyim, diye o frsat da kardm. Uyandm. Daha sabah olmam. Lambay yaktm. Masamn bana oturdum. Ryada gerekten alamtm. Gzlerimin yan silip, hemen bu korkulu ryay yazmaa baladm. Sabah olmayacak m? Amma da uzad bu gece... 244 BR SAVUNMA Az m mcadele ettim, az m syledim, az m anlattm... Ama kime?... Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az, demiler. Emin olunuz, bu sabklarla hi kimse benim kadar uramamtr. Birgn, yine maalesef muhalefeti ezmek,

sindirmek, hatta yoketmek iin bir tertip dnlyordu. Ba sabk krsde hararetle konuuyordu. Ben o zaman hereyi gze alarak, ck, ck, ck! diyerek dilimi damamda cklatmaya baladm. Ama neye yarar ki bu aklamann manasn anlayamadlar. Eer o zaman bu hareketimin manasn anlayabilselerdi, memleket kurtulmu olacakt. Hem memleket, hem de kendileri kurtulmu olacakt. Ne yazk ki anlayamadlar. Bunun zerine, baktm ki benim jestimin manasn anlayamyorlar, mcadelemi iddetlendirmek iin, onlar krsde konuurlarken, bam saa sola sallayarak, bu antidemokratik gidii protesto ettim. Ama onlarda anlayacak kafa nerde? Herkes konuunca, benim de konuma sram geldi. Krsye ktm Krsde muhalefetin yokedilmesi iin tedbirler ileri srerken, o kadar yava ve o kadar alak bir sesle konuuyordum ki, eek olsa, ne demek istediimi anlard. Ama onlar bitrl bunun ne demek olduunu anlayamadlar. Bir kere muhalefet partileri kapatlmaldr! derken hem yumruumu krsye yavaack vuruyordum, hem de bu szlerimi fsldar gibi sylyordum. Rica ederim, bu ne demektir?... Eek olsa bunun manasm anlar. Ama onlar anlamadlar. Beyinleri artk ilemez olmutu. Benim bu mcadelemi anlayabilmi olsalard, daha o zaman memleket kurtulacak, millet bu hale gelmeyecekti. Arkadalar konuurlarken, szlerinin heyecanl yerlerinde, evet onlar alklyordum. Fakat ben, byk bir meden cesaret gsterip, isteksiz isteksiz alklammdr. Maalesef bunu da anlayamadlar. Evet, oy vermeye verdim. Ama nasl verdim?... Meclis Grubu Bakan, Kabul edenler ellerim kaldrsnlar! -dedii zaman, sa elimi ksa kaldrdm gibi, sol elimi yle birazck kaldrdm. Kendileriyle birlik olmadm daha nasl anlatabilirdim?... Dnnz rica ederim, sol eli kaldrmak ne demektir, az cesaret midir? Bu sabklarla mcadele urunda gzm budaktan saknmadm ve yaptklar hibir hareketi de tasvip etmediim gibi her zaman da kar geldim. Hi unutmam, birgn bana, Siz icraatmz tasvip ediyor musunuz? -diye sordu. Ben de, Aman efendim, zat- devletlerini kim tasvip emyor ki, oen etmyeym... Yediden yetmie bu millet size minnettardr. Allah sizi bamzdan eksik etmesin! Siz bu milletin bana Cenab- Hak tarafndan gnderilmi bir kurtarcsnz. Sizi tasvip etmemek benim ne haddime!... Yolunuza canm feda!... -diyerek kendisiyle alay ettim. Fakat o, ba iktidar rz-grlaryle sarho olduu iin, alay ettiimi bile farket-medi, szlerimi ciddiye ald. Eek olsa vallahi anlard...

Hibir zaman sabklarla mcadeleden geri durmadm. Birgn yine sabklarn ileri gelenleriyle sohbet ediyorduk. Gazetecilerin hapse atlmasndan ve basn kanununun daha da iddetlenmesinden szal-mt. Orada bulunanlarn hepsi, muhalif gazetelerin kapatlmasn, kr gzleri nurlu hakikatleri grmeyen gazetecilerin mutlaka bir bahane ile hapse tklarak sindirilmesini, bunun iin de basn kanununun id-detlendirilmesini mdafaa ediyorlard. Onlar konuurlarken, ben byk altndan glmeye baladm. nanmazsnz, bunu bile anlamadlar. Byle cidd bir mesele konuulurken byk altndan glmek ne demektir?... Yahu bunu, szm buradan dar, kz olsa anlar be!... Bir gece sarayda toplanmtk. Ben de davetliydim. Parti menfaatlerine muhalif karar veren birka hkimin grlen lzum zerine emekliye ayrlmas konuuluyordu. ok kzmt, Ben onlara dnyann ka bucak olduunu gsteririm! -dedi. Ben hemen ksrdm. Evet, hereyi gze alarak ksrdm ama bunun ne demek olduunu, oradakilerden hibiri anlamad. Anlaysz herifler! Yine birgn hkimler, avukatlar m atp tutuyordu. Elimle azm kapayarak bir daha ksrdtn. Ama anlayacak adam nerde... Ben byle birka kere ksrnce, Hasan Bey, rahatsz msnz? -diye sordu. Ben, byk bir meden cesaretle, zerinize afiyet, nevazil olmuum beyefendi... -dedim. Ne dersiniz, vallahi billahi, bunu bile anlamad. te o zaman ne yapacam ardm. lle de anlatmak istiyordum. Sz dnp dolap profesrlere geldi. Profesrler iin kara cppeliler deyince, artk dayanamadm, her ne olursa olsun diyerek, cebimden mendilimi kardm, yavaa smkrdm. Kime?... Vallahi anlamadlar- Eer o zaman neden burnumu sildiimi anlam olsalard, hem kendi akbetleri byle olmaz, hem de memleket kurtulurdu. Amerika gezisine giderken, beni de beraber gtrmt. Ben de refakat heyetine dahildim. Dnte uakta yanyana oturuyorduk. Birara, Hasan Bey, seimleri yaparsak, acaba kazanabilir miyiz, ne dersiniz? -diye sordu. Artk can burnuma gelmiti. Ucunda lm olsa hakikatleri ak ak anlatmak istiyordum. yle yarm azla, hatta dudamn kenaryle, Tabi beyefendi, ona hi pheniz olmasn... Sizi halk seviyor. Elbette partimiz Allann izniyle kazanacak! -dedim. Ne dersiniz, yarm azla sylediim bu szlerin ne demeye geldiini bile anlayamad; yarm azla, dudamn kenaryle...

Ya o besleme gazetelerin hali ne idi?... Hibir bu gazeteleri tasvip etmemiimdir. O gazetelerdeki dalkavuka yazlar, her sabah yatamda okur-jcen glmm ve alay etmiimdir. Hatta ok zaman, vallahi iimden kfr bile ettiim olmutur. Bunlarn jibirini anlamadlar. Daha ne yapabilirdim? Aka kfr ettim iimden... Radyoyu kendilerine reklam vastas haline getirdiler. Ne zaman radyoda onlardan birinin nutku okunsa, hakaret olsun diye, vallahi bacak bacak stne atardm. Hatta arkam da radyoya ters evirirdim: Sen orama anlat gibilerden!... O zamanlar hi kimse, benim yaptklarm yapmaa cesaret edememitir. Hatta seimlerde, seim sandna onlara oy pusulasn atarken, Tuh... Allah belnz versin! diye ka kere iimden sylenmi-imdir. Ah efendim ah, hibirini anlamadlar. Ne yaptk ne ettikse, her ne syledikse anlatamadk. En sonunda kendi kazdklar kuyuya dtler de, Allaha ok kr, milletimiz de o beldan kurtuldu, ben de svp saymaktan! Ah namussuzlar, ah alaklar, ah idi hayvanlar!... BZ NELERE KATLANDIK Mahalle arkadaydlar. Biri esmerdi, biri sansn. Daha ocukluklarnda biri zayf, br imand. Birinin boyu uzun, brnn ksayd. Biri zengin ailenin, br yoksul bir evin ksz ocuuydu. Mahallenin arkasndaki ayrlkta ocuklar top oynayacaklar zaman, takmlar ayrlrken, bu iki arkadatan biri, Kim benden olacak? -diye barrd. br de, Ben kimdenim? -diye sorard. Btn hayatlar boyunca da biri, Kim benden olacak?, br, Ben kimdenim? diye sordu. Yattlar. Okula birlikte baladlar ama, okulu birlikte bitiremediler. Ben kimdenim? diye soran, Kim benden olacak? diye sorandan yl sonra liseyi bitirdi. Snf arkada olduklar yllar, snavlarda biri kopya alr, br kopya verirdi. Biri kopya yaparak Die snl geemezken, br kopya yapmadan birincilikle snflar geti. Oldu olacak, artk adlarn da sylesem mi ? Ama o zaman hemen tanyvereceksiniz. kisi de memleketin herkese tannan iki nl kiisidir. Onun iin adlarn syleyemeyeceim. Ama isterseniz, sarn, uzun boylu,

iman, kopya yapan, Ben kimdenim? diye soran, snflar ikier yl okuyarak geebilen zengin ailenin ocuunun adna, szgelii, Ahmet diyelim; br de Mehmet olsun. Mehmet, hem alarak hayatn kazanp, hem de faklteyi bitirdii zaman, Ahmet liseyi ancak bitire-bilmiti. kisi de ayn zamanda Avrupa'ya gittiler. Mehmet, devletin at yarma snavn kazanarak, devlet hesabna Avrupa'ya gitti; Ahmet, babasnn parasyle... Mehmet, doktorasn bir Avrupa niversitesinde yapt, iki yl da orada alt. Drt yl sonra, yurda dnd. Ahmet'e gelince, o kimya mhendisi olmak iin Avrupa'ya gitmiti. Dokuz yl, Avrupa'nn hemen btn ehirlerini dolaarak, kaldrm mhendisi oldu. Trkiye'ye dnd zaman, hibir meslei yoktu, yalnz tezghtar ingilizcesi ve kt fran-szca konuabiliyordu. Mehmet, devlet memuru oldu. Ahmet, babadan kalan parasyle serbest ilere girip, paralar batrd. Sonra zengin bir kzla evlenip, kaynatasmn paralarm batrmaya balad. Mehmet evlendi, ikisi olan, biri kz, ocuu oldu. Ahmet kere evlendi, hi ocuu olmad. Drdnc evliliinden sonra, baba olmak iin ge kaldn anlad. Mehmet, hkmetin kanunsuz iler yaptrmak isteyiine, basksna, devlet dairesinin Dr iktidar partisi oca olarak kullanlmasna dayanamad. Memurluktan istifa etti. Bir zel i tutup evini geindirmeye balad. Biyandan da aydnlarn politika ile uramalarn gerekli bularak bir partiye girdi. ye olmak iin setii, bir muhalif partiydi. Ahmet'e gelince, babasndan kalan paray bitirdiinden, kaynatasndan da artk para koparamaz olduundan, baka yapacak hibir ii kalmaynca, politikaya atld. te Mehmet'le Ahmet arasndaki byk atmalar, bundan sonra balad. Daha nceleri de birbirine kart olulu bu iki arkada durmadan atmlard ama, politikaya atllarndan sonra aralarndaki atma daha ok artmt. Ahmet, her zaman iin burnunun dikine de gitse, yapaca ileri, iinden gizli bir sayg duyduu arkada Mehmet'e sorard. Ama sonunda yine kendi bildiini yapard. Onun sormas, Mehmet'ten kendi dncesine uygun bir cevap alp, destek bulmak, g kazanmak iindi. Ama hibir zaman, Mehmet'ten gnlnn istedii cevab alamam, o da Mehmet'in sylediklerinin hep tersini yapmt. Yine dayanamam, bign eski arkada Mehmet'e gelip, iktidar partisine girmek istediini sylemiti. Mehmet, serinkanllkla, mantkla, ona muhalif partiye girmenin doru olduunu, iktidar partisine girmemesi gerektiini, uzun uzun

anlatt. Ahmet, yine arkadan dinlemedi, iktidar partisine girdi. Girmekle kalmad, iktidarn akaks kesildi. Ksa zamanda alktan yorulan ellerinin armaann grd. Partinin banda bulunanlardan biri oldu. Partili oluunun ikinci ylnda, apartman sahibi olmutu. zel arabay daha nce almt. Ksacas Tanr, yr ya kulum!... demiti bir kere... Ama iki eski arkada durmadan atyorlard. Mehmet, Ahmet'i pek aramazd... Ama Ahmet, aradabir eski arkadana geliyordu. Bu gelileri daha ok, gnden gne artmakta olan servetini, siyas baarlarn, memlekette yaylan nn, arkadana gstermek iindi. Bununla da yetinmez, iktidar partisinin propagandasn yaparak, arkadann bamteline basard. te o zaman Mehmet dayanamazd. Nice sylese, para etmiyordu. Bu konumalarndan birinde Mehmet, Hrsz!... -diye bard. Ahmet bir kahkaha att. Kim ? -diye sordu. Sen de, senin partin de, senin efendilerin de... Buna karlk Ahmet, partisinin memlekete yapt hizmetleri uzun uzun anlatt. Bu az kavgalarnn stnden bir zaman geince, Ahmet duramaz, yine eski arkadan grmeye gelirdi. Sivrisinekleri zararsz hale getirme iini incelemek iin Avrupa ve Amerika'ya giden heyetin banda on yedi ay yurt dnda kaldktan sonra, dnnn stnden birka gn geince, yine eski arkadana gelmiti. Bu kez, Mehmet'e akl vermeye de balamt. Onu da iktidar partisine sokmak iin bin dereden su getiriyordu. Evet, Mehmet'i iktidar partisine almazlard ama, kendisi araclk ederse, bu i pek gzel olurdu. Neden memlekete hizmet etmek istemiyordu ? Bu sknty ekmeye deer miydi ? Kendisi, haydi ne ise, kafasnn dikliinden eksin... Ama ya karsna, ocuklarna neden ektiriyordu? Bu tartmann sonu, Mehmet'in eski arkadan evinden kovmas ile bitti. Partisinin iktidara geiinin sekizinci ylnda Ahmet, yine dayanamam, eski arkadan grmeye gelmiti. ki eski arkada, aralarnda geen soukluu unutmu grnyorlard. ki aile akam yemei iin sofraya oturmulard. Bu kez tartma sofrada balad... Herkesin, ok sabrl bir adam olarak bildii Mehmet'in artk sabr tam, ev sahiplii nezaketini bile unutarak, Ahmet'in kafasna cack dolu kseyi geirmiti. Ahmet, memleketin parmakla gsterilen zenginlerinden biri olmutu. Her tarakta bezi vard. Hangi ta kaldrlsa altndan o kyordu. Partisinin iktidara geliinin onuncu ylyd. Dayanamam, yine eski ar-kadayle grmek iin evine ziyarete gitmiti. Bu ziyaretin daha onuncu dakikasnda tartma balad.

Ahmet'in azndan nurlu istikbal, vatan sath, grlmemi kalknma, her sokak banda drt milyoner gibi, partisinin edebiyatndan szme szler eksik olmuyordu. Mehmet, yumuak sesle eski arkadana, bu yaptklarnn bir gn hesabnn sorulabile-ceini, anlatt. Ahmet'e gre, hibieyin hesab sorulamazd. Kim sorabilirdi? Partileri iktidardan dmeyecekti ki... Halkn oylarn her zaman kazanmasn bileceklerdi. Kald ki, onlarn aln akt. Verilecek hibir hesaplar yoktu. Bu uzun konferanstan sonra, Siz, muhalifler, nankrsnz! -diye bard-. Sizin gzlerinize perde inmi. Hakikatleri grmyorsunuz. Muhalefetin ba ezilecektir. Ezeceiz banz... Mehmet, suratna tkrerek Ahmet'i evinden ;ovduu zaman, az kald heyecandan yreine ine-;ekti. Bu olaydan biriki ay sonra Ahmet yine, Mehmet' evine gelmek istedi. Ama Mehmet telefonda, bir laha kendisiyle grmek istemediini syledi. Onun lini skarak, elini kirletmek istemiyordu. Byleyken, bu olaydan birka hafta sonra yine teldi. Ama Mehmet, kendisi iin, evde yok, dedirterek Irkadan kapdan savd. Derken, gnn birinde, bir sabah uyanan insan-ar, memlekette bir byk deiiklik olduunu ren-liler. Hkmet darbesi olmutu. Btn hkmet [damlar, yolsuzluk yapanlar, kanunu hie sayp lalk ezenler, soyguncular birer birer yakalanp ieri tilmiti. Mehmet'in sevincine son yoktu. Ama bu sevinci k srmedi. Akama doru, byk bir zntye ka-[pld. Kars, neden zldn sordu. Eski arkada Ahmet iin zlyordu. Kars, Nasl olur? -dedi-. Nasl onun iin zlyor-bn? Yzne kar hrsz olduunu baran, suratna fikren, evden koan sen deil miydin?... Mehmet karsna, Evet, ama -dedi-, ne de olsa bunca yllk rkadam... imdi onu da yakalayp hapse atmlarn Bana gelenlere zlmyorum. Cezasdr, ekin... Ama neden byle yapt, niin yapt, yapmasay diye zlyorum. Kolay deil, krk yllk arka^md. Neden onu bu kt yoldan eviremedim?... Neredeyse alayacakt. Alamaya hazrlanan bir fcuk gibi, alt duda titredi, sesi atallat. gzleri nuland. Tam bu srada kap zili ald. Gelen eski arkada, jk... Senden bile on yl muhalif olduumu sakladm Ahmet'ti. Ahmet birden iki kolunu aarak Mehmet', ,irader... Acaba sizin ektiiniz de birey mi? Hi kucaklad. Soluk solua konumaya balad: ,lmazsa siz ak ak muhalif oldugumzu sylyor. Ah kardeim, ah canm kardeim... Ah Yarabjunuz. Ben hem muhaliftim, hem de muhalif olduumu bim... Allahm. Mehmet arkadann, Ben nasl olup yanlu yola saptm... Ben neden senin szlerini dinlemedim Beni kurtarabilir misin? diyeceini sanyordu. Nere deyse, Merak etme, zlme... Bir kurtulu yolu ara nz diye arkadan teselliye alacakt. nk, hli kollar boynunda olan Ahmet alyordu. Ama h4cmacak haldeyinij dbet acrsn bite de Mehmet'in umduu gibi olmad. Ahmet, szn sonunu yle getirdi:

Sevincimden alyorum. Allah bize bugnlel de gsterdi ok kr... Bugnlere de kavutuk... Sel vincimden iim iime smyor... Mehmet'in az ak kalmt. Syleyecek kelime bulamyordu. Ahmet devam etti: Ah kardeim, ben neler ektim, neler... A! ben nelere katlandm... On senedir nelere katland m anlatamam sana? Mehmet, byk bir safiyetle, Nelere katlandn? -diye sordu. Ahmet, Daha ne olsun kardeim... -dedi-. Daha olsun, on yldr muhalif olduumu kimselere syley medim. Senin gibi, kardeimden ileri, elli yllk bir a kadamdan bile muhalif olduumu saklamak me buriyetinde kaldm. Dn benim neler ektiimi, r lere katlandm... Kimselere alamadm, hep iil attm... Ah zalimler, ah alaklar!... Ne korkun bas yaptlar millete... Ne bask yaptlar... Nasl katlai Mehmet, Hayr, hayr... -dedi-. Senin acnacak halin ok. Sana acmadm. Memlekete acdm. Vah, vah, erkesten saklamak iin iktidar partisine girmitim... Mehmet'in dizleri bkld. Hemen koltua k-Azndan yalnz, Vah, vah, vah!... -sesleri kyordu. Ahmet, Acdn, deil mi? -dedi arkadana. Bandrol uygulamasna ilikin usul ve esaslar hakknda ynetmeliin 5 maddesinin ikinci fkras erevesinde bandrol taimasi zorunlu deildir Son Bu Kitap bizzat benim tarafmdan [ [ By Igleoo ]] tarafndan www.CepSitesi.Net www.MobilMp3.Net www.ChatCep.Com siteleri iin hazrlanmtr E-Book ta kimseyi kendime rakip olarak grmem bizzat kendim orjinalinden tarayp ye e-book haline getirdim ltfen emee sayg gsterin Gsterinki ben ve benim gibi insanlar sizlerden ald elektrikle daha iyi iler yapabilsin Herkese sayglarm sunarm Sizlerde almalarmn devamn istiyorsanz emee sayg duyunuz ve paylam gerek adreslerinden takip ediniz Not Okurken gznze arpan yanllar olursa bize neriniz varsa ya da elinizdeki kitaplar paylamak iin bizimle iletiime gein Teekkrler Ne Mutlu Bilgi iin Bilgece yaayanlara By-Igleoo www.CepSitesi.Net