,

2 (182)

2014

40

LITERATURULI MESKHETI

_ 15

,
.

15

,
.

,
,
,

,
.
,



.

,

,


,
,

XXI
,
, ,

.
,

- , ,
-- - , , , .
. .
, . ,

, , .
, .

, , ,
, - , , , , , ,
,, - .

, ,
-
-
,
.
,
,
.

,, - ,

.
- ...
,
. . , , ,
, .
. , ,, .
.
15
, ,

, . - .

, .
, - , 15 . 15 ,
,
, - .
, .
- .
,
,
, - ,
, .
, , ,
-
.
2010 ,
- .

, .
-.
, , , , , - .
,
!
. - .
, , .
,
,
?!

,
,

,,
?! ! ,
!...

,

-,
,


,

,



...
-

:



- , ,
, !..
:

,, ,
,

-,
,

,
--
!..

,,
,
,

!
,
... !
-

, ,
, , ,
.
,

... , , 15
,
-, ,
.

.
,
,
, -

!
!
,, 15 .
15 , , ,
,

, , ,
-
.
,
.
, ,

!
,,
!
,
. , 15 ,
,, ,
, , ,
, ,
. , , , .

,
, , ,

,
... , , , , -

2014 ,
.
, : , .
, -, ,
.

.

.
,
: , .

, ,
15 ,

, XXI , ,
, , .

, , , -
.


,

, , -,
. .
, , ,
, , ,

.
. ,
, . , ,, .
, ,,

.
,
,
, .
15 ,, !
,
.
,
.

.
,

, .
,
, 15
,
,,, ,
!
!
, ,
,
,

.
,
,,
,
,
,,

.

- ,
.

.
, ,
,
. , , ,
,
, , ,
, !
,, !
,
,

,, ,
,

, , , ,
, .
, , , ,

.
. ,
.
, , .
XII
. XII ,
, , , , ,
,
.
, ,
, ,

.
, X
,
- .
, ,
.
- ,

, , !
,
-
,
, .
, -, . , ,
, ! .
, , -.

, , , , ,
, , , , , -, ... .
, .
, , , ...
, ,
.
,
.
, , , ,
, , , .

,
.
,

2014 ,

, , . , :
, ,
, , .
. ,
,
. , .
, .
, , ,
- .
. , ,
.
, .

!
, , , .
,
, ,
, .

* * *
,,
, ( -
) ...
,
.
:

, , ,
, , ,

* * *
,, - ,
.
.
, , ,,
.....
, .
,,- -

!
90- , , , .
, ,
, ,
.
-
, -
, , ,
, , ,
, .

-, , .
-
, , , , .
,

15 . , , , , . ,
, ,
.
, . ,
, , ,
. , ,
, ,
.
.
, .

* * *
- ...
.


.
,

12
,
: ,
.
,

. , ,
,
.
,
. , , , ,

.
,
-.
() . 330 .
- , . ,
,
,

.
, , .
,
. , ,
, .
.
,
,
.
, ,
:
,
, ,
;
,
; ? ,
,
.
,
-
,
.

.

-
. ,
.
379
.

6 .

: ,

, , ,
,
,
.
,
,
,
-

, , - -

,
,

- , , , -- .

- .
,
- :
- - (1942-1944 ),
-
. (1918).
, -11 , ,
- . , . - , . ,
.


96 -
.
,

; 1882
6 . 1902
.


(1902-1905).
- .
: -,
.

-,
, , .

, .
. -
.
-.
.
:
, !
, - ,
. - -

. .
,

!
: . - .
,
1911-1912-1917 . 25 -, - . - , . . ,
- - .
1943
: 1
- :
.


1944-1947
,
, .

. 1947
...
,
.
.



, ,
:
-. !
1. ( ,

- - .);
2. (
,
- - , . . - . ;
. - , 1924 ).
, - . ,
- - , , . ,
.
- 1951 25 ,
,

2014 ,
,
25.000

.

. ,
.
, , 1966 ,
1968 .
,
,
.
1970
.
,


-
.
1963 .
, ,
,
.
-
- :
,

.
1957 8 -
:
, ?

?
,
.
, ,
... , ,

,


.
- -

, :
. , , ,
,
.

, , , ,
.
-

...
!
,
.
...

:
.
- ,
,
, :

, ,
,
, .
-
-,
, .

(1892 .),
, .

,
.
, , -

.
.

. - :
,

.
.
.
,
,
.

, , ,
.
.
1957
75

:

. , , , ,
( )
. , ,
, , ,
, ...

2014 ,
,

. ,
, , , ,

.
,
. , ,
, .

-

. ,
: ,

, , 1917
2-,

,
.
. 1912-1915 1917

,
, , ,

,

-? ,

... (, 1959, .23).

,
,
,
!
:
-19 -

!

,

, ,
.., ,

, , --
, ,
.
XII-
,
(1811),

(1801 .) ..
?!

-!

,
, ,
.
-
, , - , , ,

,

, 1956, ).
- .

1917
,

, , . ,

,
,
- , .
!
,
,
.
,

. ,
1918 26

!

(.
1957),
.
1957
75 .
, .
4 : (),
,
()
.
20 . -
1967 27
:

( () ) .

,
, , ,

,

,

, , ,

.

.
,


-
, ,
...

...
. (80% )
()
. ?
1967
. ,

.
,
, ,
.
, .
,


,

.
-

1918 25
- . 1937 -10
.
.
.
1939 . 1940
. . 2 ,
. 1942 .
. 1944


.
.
1944-1951
. .

. 1956
. 10
-. 1985
11 .
.
96 .

- .
- -

.
1969 86 .

,
.

. - .

1963 , .
1993 .

.

,

.


130
(.
, - ,
. . ,
2014,1).
,
- ,
,
:

. , ,

. ,

.

,
. :

, 2011
, , , .

. -
,



, .
.


:
,
95 96
.
. 6 , 2011 .

.

,
-

.

,
-.
, - .
,
.

.


,
. . ,

.

.

.
. , , .
,
:
, ,
, .

-.

.
,
. ,

, , .

,
: -


. ,
.

- . ,

.

.
( ).


, ,

.
,

.
,
, ,


.
,
!

.
328 .

.
, .


.

.



.

,
,
, . .
. , .
,
.

. , .
,
, :
... , ,
, .
, .
, ,
.
, , .
62 , 390 .
. 353
.
, ,
. .
,
, .
.
.

.
.
,
.
, ,
.
, , , .
,
:
, , .
, , .
.
, ,
,
.
, , , , , .
407 .

, .
, .

.

.
- - .
! , , .
,
, ,
.
, ,
, ? . , ,
,
, .
. -
. . ,

2014 ,
, . , , ,
. , , .
, ,
, . . .
, . , ,

, ?!
,
, . , ,
.
, ,
... , , .

, ,
, .
, ,
.
, . . , -
, , . .
. , , !
.
. .
, .
?
, ,
,
, , - .

. , ,
, , ,
.
, ! , ,
. , ,
.
.
- ,
,
. . ,
.
.
. , . ,
,
.
,
, ,
? . ,
.
,
, ,

, , , ,

.

. ,
, .

,
- . : ?
, .
:
, - ,
, ,
, - .
- , , ?

. , , -.
, -. . , , ? - , ,
, - ,
, ?...
? , . ?
,
, -, .
, !
?
, ?
. . ,
,
.
,
,
.

2014 ,

***
, ,
,
,
... ,
, ,
,
, ,
.
,
...,
,
,
,

.
, .
,
...
, , ...
,
,
.
, ,
,

- ...
***

,

,
, ,
, .
,
, ,
- ,
, , ,
.
,
,


, ,
, ,

,
,
, ,
, ...
***
, ,
, ,
,
..
? ,
, ...
,
...
***
,
,

, ?
,
, ,

, ?
,
(, ),

?
,
,
,
, ...
***
,

.
, , . . ,
. ,
.
. , .

, ,
,
,
,
?
,
...
,
, ,

,
, ,
- ,

?
***
,
, ,
, ,
, , ...

,

,

,
.
***
,

- ,
,
, ,
,
, ,
,
,
..
, , ,
, , ,
,
,

, ,
, ,
,," , ...
***
:
, ,
,
,
,

,
.

,

.

, ,
,
...

***
- ,
, ,
,
...
,
,
,
,

,
,
, ...
***
, ,
?
, ,
?
,
,
, ,
...

...
, ,
,

, .
, ,
,
,
- ...
***
, ,
:

...
,
,
,
... ...
***
,
, ,
,
...

. .

, , .
,
, ,
:
, ?!
, , . ,

:

***
,
,

,
,
...
, , ,
,
, ,
.
, , , -, ,
, , ,
, , ,
,
..
--,
,
,
,
, , ?
, ,
:
,
,
,

- ,
, -.
.
, : , , ,
, . .
. : , !
, -
. , . ,

, ,

.
, .
.
- . ,
,
, , , , ...

1578
III- .
,
.
-
- , .
. .1

. -
,

. 5

2.
IV ,
, . ,
, ,


- , .
. .
,
IV

, . ,


.3
,
.4

,
.
.

.
.
,
. , ,
.
,
.
,
. , ,
.
. , ,
,
, .
, , .
- . . ,
.
,
:
, -

.
,
,
.5

. ,
,
.

,
,
,
.
.

,
,
. .
,
. ,
, , ,
.

,
.
,

,
, .9
? .
6000
. , ,

. ,
, ,
, .
, , .
,
. ,

, ,
,

2014 ,
) 17-,
-, .12 !
, .
. (Hammer)
, .13 .
.
,

.
,
. , , -,
14.
, ,
, ,
?
,
.
, 2 . 7 ,

II
. ,
, .6
. ,
,
?
, . , , ,
(
)
.
.
,
. ,
.

.
(7)
,
.
.
,
, . ,
(8) ,

.7
, (9 )
- .
.
- .
, .
8.
,
. ,
9 . , 9
,

.
1578 9 ,
-
.

.
, .

, .
, , ,
. ,
,
,
,
.
,
.10

, .
,
.

. , (10) , .
.
.

, ,
. (17)
.11
-
- .
? , ,
.
. : 1578
10 , . ,

. ,
2
, , . , 1578
,
, (-

. 8
, . 9
. 10
,
, ,
( ). 17
. ,
.
. ,
. , 2

. , 10
,
.
.
,
: 2 . 7
, 8 , .
9
. 10
.
. 17 . . , 7-8
.
.
. .
- 5 . . , . ?
, 6 .
, . ( ) .
. , ,
, 7 , ,
.
,

1 . 47; 2 . 103; 3. 166-167; 4. . 103; 5. . 105; 6. . 106; 7. . 47; 8. .,

. 1964 . . . 39; 10. . 109; 11. . 110; 12. . 48-49; 13. . 163-166; 14.
. 165;

2014 ,
.
- . ,
.
-
, ,
( .
, ). ,
.
-
. ,

. , ,
, .

7 ,
12 . , , .

-
.
,
10 ? ,
.
. .
...
, ,
. , .
, ,
- .
-
:

,


.15 ,
, -

,
. - .
. . .18 -
.
, . , ,

.
,
.

. ,
, , .
, ...
,
, - -
() .

-
1578

8 , 7 , .
,
7-8 ,
, ,
.
. ( )
. , .
.


, ?
.
, , , , , ,
( - ).
.
-

,
.16
-

:
, ,


, .
,
, . ,
,
.
-
, , .
. ,
.
. 17
. . -

()

. - . -
, - .

- ...
, -
- ,
.19
. , , . - .
.
,
24 .
- .

.
.20


.21

-
.
. , . ,
.
. .
.
... ,
.22 ,


. , -
.23 .
.
. - , .
,
. . .
.24
,
,
-

. .
. (1579
) (23) .
. (20) 25
, 1579 3

, 150
...
( )
,
. .

( ) ,
.26
9 .
, ,
,
, , .27
. ,
. ,
, , . ,
. ,
,
.28
1579 25
III- , . ( ) .29
II XVI
- .
.

, . ,
.
, , . ,
,
,
.

,
.

15. , . 41;16. . 111; 17. . 111; 18. ; 19. . , -

. II. 1968 . . . 122; 20. .,
1969 . . . 29;21. . 128-129; 22. . 126;23. . 51; . 51 2; 24. . 51; 25.
. 52; 26. . 127; 27. . 130; 28. . 130; 29. . 131

10

,
,

.

...
- ,
, -
, , !
,

.
. , , , .
. , ,
, , , , - , , ...
...
,
...
, ,
:
, , ,
, , , ,
!

.
. , . : ,
.
...
, !
.
. ,
,
.
.

. ,

. .
- , , ,
, .

. ,
.
,
.
,
.
.
, , , . .
.
. .
:
, , .
?!
!
-

2014 ,

, , , , :
, ,
,

.
.

, ,
, ,

. ...

,
.

,
, :
, -, , .
.
, , ...
:
VIII-IX .
,

. ,
.

. ,
.
() ,

.
.
,
.

, .
,

,
, ,

!
, ,

. ,
,
. ,
, , ,

. :
,
.
(24X12), , , , ,
. - ,
. , IX-X .
, , , . , ,
, .

, ,
.
,
:

,
,
,
.
, , .

,
(.., ,
. 4. . 669, . 1973).
, ,
. - .
.
, - : ,
, , , ,
.
.
,
. 1392
.
. -17 10- . -18
15, ,
,
, , .
,
-18
, ,
, ,
-18 30- . XVI , , ,
,
-
18 . 6
, . .
,
15.000
.
:
,
, .

, , -18
,
.
(..,
-
.46. . .1975).


,
, .
.
:
...-
(?)



(?)




...-

...
...-

...-

2014 ,

(?)

-
:
, 18 450
800, . 800
600, .400
15, .120
. 5, . 40
90
. 100
. 300
. 100
. 100
. 100
. 550
. 100
. 24
1 6 30
. 36
2
1 60
(?) ()

(., . . .191-192)
, , -16 , 18
, 18 . , ,
, ,

, .
, ,
.
. -, . ,

, .
.
, ,
, , ,

? .
-,
-,
. ,

, , : , ,
, , ,
, , .
, ,
,
. , , ,
, , ... , ,
, ...
.. - ... ,
.

,
. .
1918 ( ) . -18
-19
. 1944

, , , , .

. .
1955 8-
13 . , 120-

.
:
6 ;
15 ;
3 ;
4 ;
1 ;
1 ;
2 ;
10 ;
6 ;
1 ;
1 ;
3 ;
1 ;
1 ;
1 ;
1 ;
1 ;
1 ;
1 .
, 62 .
, ,
,
.
, , .
, , . , ,

.
, . ,
, , ,
, , , .
,
. , , , ,
.
.
. ,
. , ,
. . 5
. .
, -


, .

.
,
2
. , ,
? ?
, !
, ... ,
:

, , ,
, .

11

-
.
200- ,
,
, ,
, -.
,
.
- 70- ,
, 1967 () ,
.
23 , ,
, .
- .
, ,
.
, , ..

, , , , -
, , , ,
, , , , -
.
, ()

.
, , , .
, ,
. , 140-
.

;
,
;
, . -
;
,

12

2014 ,

,
-, -
(2005 19-26 )

, ,
(. . 12, 2013 .)
, , . , : . ( ), . (
), . (
), , . (
), . (
).

: . ,
(). , 1595
, 11 ; 1878
79 .
. , 1595
4 .
. , XVI 21 ; 1834 10 ; 1878
11 .
. ,
17 . .
, . ,
,
.
. - ,
. XVI -

. , , 46
, , ,
, , , , , ,
.
,
,
:
,
- . ,
, ,
, .
. . , 1834
,
41 .

.
: . ,
, -
. ...

. . .
, , , ,
.

.
-- 1
(),
.
3 . .
, 3 , ;
(,
,
); .
, . .
- , - ,
. ,

.
. .
, ,
.
() ,
. 3,5 ,
( ).
, .
,
,
,
, ... , ,

, ,
( ) .
,
1888 .
,
,
.
9

(). ,
.
,
, , (
).
.

, , ().
.
, , ,
, , , .
, ,
, , ( ),
, (),
() ().
, 2 ( 11 ) ().

(), () (). . ,
. , ,
.
, 14
.

. , ,
, 40
.
, . , 2-3 , , ,
. ,
. ,
( 80 )
, . , , ,

. ,
.

-
:
, ,
.

.
,
, ,
. , ,
,
,
,
,
, , ,
, , . , , , , .
, , , ,
,
, .
, , , ,

. :
. .
,

. ,
,
, .

,

,
, ()
. , , . .
?
..
,
, , , , ,
( ) .
,
,
, ,
, , . , ,
.

. . , ,
. -

, , .
, , ,
.
20 . .
,
. , , ... ,
.
75
. ,
,
; ; , ; ( );
, (.
. ) ... ,
, ,
;
.
.
8 . , ,
,
. .
, , ,
.
21 .
, 80-,
, . . ,
, 2
,
. , 15 ./50 .
,
.
;
, , . ,
, ,
.
( . )

2014 ,

.


,
.

. ,
.
, XIX XX
, .
,
: ,

.
, ,
,
,

(.......#.433)
, ,

.
. ,
1874 . :


(.......#.433).

, 1870
, . ,
,
. , ,
. -

.
, ,
,

,

1870-1872 (........433).

(70-80- ) : , , .,
.,
., ., . :
, , . ,
. , . ,
, ,
., ., .,
..

,
XIX 80-
.

,
, ,
, .,
.


.
,

, 1890-1893
.
- . , .
,

1891 2 .
, .

.
,
.
: .
, , ,
? : ,
. .
(....... 88).

.
,
. ,
. ,

.
,
(...... 927). ,
,
: , ,
.. (.......#927).
,


, . -

: 1) : , , ., .
, , .,
., . (), ., ., . , ., ,
. 2) : .,
.,
.,
, ., , ,
..
900-
() . ,
: , ,
, , ..

, ,

. ,
().
,
,

- .

.
. ,
-
: , ,
, ,

?
,

,
. , ,
. ,
,
(., 1902:#277).
, ,
.
.

13

,
,
- ,

- ,

,
,
,

- ,

,
,

.
, ,
, ,
, ,
.

***

, , ,
, ,
, .
- ,
,
.
, ,
,
.


.


...

,
,
,


.
,
,

.
,
,

. 900
.
, . ,
.
, ,
.

. ,

..
- . ,

: : ( )
, , , .. .
30 .
, ,

,
.

,

.
.
, ,
. , , , , , XIX-XX
, -

.
,
,

.
,
,
,

.

***

,
,

,

,

.

.
,
,
, ,
.

,

.
, .


...

,

,

,
,

.
.

,
,
.

,

.
, ,
,

, ,
. , ,

.
, ,
.

. , ,
. ,
:

,
.

.
. .
, ,
, .
,
.

14

2014 ,

", "!
32

,
,

.

,
,
.
,
,
,
.
,
,
,
.
,
,

.
.

,
,
.
, ,
,
,
.
,
,
- ,
.
, , ,
,
,
.
, ,
,
- ,
.
-
,
,
.
, , ?
,
,

.
,
,

, .
,
,

.
,
,
,
.
,
,
,
.
,
,
,
.
,
,
,
.

,
,
.

,

.
,
,
,
, ?
,
,

.
, , ,
,
,
, .
,
,

?
- ,
,
,
?!

, .

,
, .

. . , .
. , . . , .
, .
, ,
.
, , , .
, , ,

, . , ,
, .

: ,
, ,
.
, :
, , .
.
, .

()-

-
40/1.
43

:
2932766
.:
99-98-82

, ,
,
( ) ,

2011 ,

... ,
!
! , !!!
, , , ...
. ,
...
!
, ,
, , ,
, ,
, , ,
, , , , ,

,
, ,
,
- ,
.
, ,
, ,
,
.
- ,
,
,
.
,
,
,
.
...
, ,
,
.
, ! !
,
!

! , ,
,
,
.
,
, ,
- ,
.
, ,
, ,
,
! !

, ,

. 5
,

.
5-