Bilgisayar ağları

Merhabalar,Herşeyden önce, Network nedir? sorusunun cevabını vererek bir başlangıç

yapalım.NETWORK, ikiden fazla bilgisayarın birbirleriyle iletişim halinde olmasıdır

Bu iletişim internet üzerinden farklı kıtalardaki iki bilgisayar arasında da olabilir , aynı
mekan içinde olan iki bilgisayar arasında da.
Bu kişisel bilgisayarların birbiri ile bağlanmasıyla, verimlilikleri büyük ölçüde artmıştır. Eğer
bu bilgisayarlar aynı yerel alan içinde bulunurlarsa bu network , LAN (local area network)
olarak adlandırılır. Bu iş için her bilgisayarda iletişimi sağlayan ethernet kartları ve gerekli
kablolar mutlaka olmalıdır. LAN büyüdükçe bu sisteme HUB , Server gibi LAN`ın hızını,
kapasitesini ve yeteneğini artıracak üniteler eklenir.

LAN' ler, yazıcı, CD-ROM gibi bazı donanımlar, uygulama programları veya kullanıcıların
işlerini yapmaları için gerekli bilgi gibi kaynakları elektronik olarak paylaşmalarına olanak
sağladıkları için kısa sürede popüler hale gelmişlerdir.
Son yıllarda yerel bilgisayar ağları deneysel bir teknoloji olmaktan çıkıp dünya çapında
firmaların anahtar bir iş aracı haline gelmiştir.

Bir LAN, (Local Area Network), bir departman, çalışma grubu gibi aynı fiziksel lokasyondaki
bilgisayaları birbirlerine bağlayan yüksek hızlı bir haberleşme sistemidir.
ayrıca bu şekilde oluşturulan LAN' ler, kendi aralarında da bağlanabilir bu sayede farklı
lokasyonlardaki bilgisayarların birbirleriyle iletişimi de mümkün kılınabilir.

Bilgisayar Ağlarına Ne Gerek Vardı?

LAN' lerin geliştirilmesinden önce bilgisayarlar diğerlerinden izole edilmiş ve kendi
uygulamalarına göre sınırlandırılmışlardı. LAN yapısı itibarı ile yerel bir ağ olduğu için ancak
bir bina veya bir kat içerisinde kurulabilir. Bilgisayar ağlarının tam anlamıyla faydalanmak,
coğrafi olarak nerde olursa olsun, fiziksel olarak nasıl ayrılırsa ayrılsın, birbirinden ayrı LAN'
lerin tüm çalışanları ve bilgi-işlem kaynaklarını biraraya getirecek şekilde bağlanmasıyla
gerçekleşir.

LAN (Local Area Network) :

Bugün yerel ağlarda yerel ağa bağlı tüm cihazları, koaksiyel, twisted pair veya fiber optic
gibi bir haberleşme ortamı kullanılarak birbirleriyle haberleşmektedirler. Şekilde de
görüldüğü gibi Bilgisayarlar haberleşme ortamını sağlayan bir kablo aracılığı ile birbirlerine
bağlanmışlardır.

Network - Bilgisayar Ağı

Bilgisayar ağlarının birçok çeşidi vardır. Genel olarak,

Yerel Bilgisayar Ağları (LAN, Local Area Networks) : Aynı lokasyondaki bilgisayar
sistemlerinin birbirleri ile bağlanmasıyla oluşturulur.

Geniş Alan Bilgisayar Ağları (WAN, Wide Area Network) : Coğrafi olarak birbirinden
ayrı yerlerdeki bilgisayar sistemlerinin veya yerel bilgisayar ağlarının birbirleri ile
bağlanmasıyla oluşturulur.

Genel olarak yukarıdaki gibi tipleri olan bilgisayar ağları ayrıca aşağıdaki tanımlara göre
sınıflandırılırlar;

Topoloji : Bilgisayar sistemlerinin geometrik düzenidir. Başlıca topoloji tipleri olarak bus,
star ve ring sıralanabilir.
Protokol : Ağ üzerindeki bilgisayar sistemlerinin birbirleri arasındaki iletimin kurallarını
tanımlar. Ethernet, LAN' ler için günümüzde yaygın olarak kullanılan bir protokoldür.
Mimari : Geniş anlamda bilgisayarların birbirleri ile iletimin hangi hiyerarşik yapıda
yapıldığını tanımlar; Uçtan-uca (Peer-to-peer) veya Sunucu-istemci (Client-server).
Ağ üzerindeki bilgisayarlar kimi zaman uç (Node) olarak anılır. Ağ üzerindeki paylaşılan
kaynakları bulunduran bilgisayar veya aygıtlar ise sunucu (Server) olarak anılır.
Yazı dizimizin ilkinde bu şekilde network'lere en genel manada bir giriş yapmış ve konuyla
ilgili birkaç terim üzerinde durmuş olduk...
 Ağlar nasıl çalışır?
Bir network’te iletişimin nasıl yapıldığını yani bilgi paketlerinin bir bilgisayardan bir diğerine
aktarılırken nasıl bir nasıl bir prosedür izlendiğini merak ediyorsanız aşağıdaki şekiller size
yardımcı olacaktır...

Client (istemci bilgisayar) bir istekte bulundu (bir dizinin listelenmesi,bir dosyanın
açılması,bir dosyanın okunup yazılması,yazıcı çıkışı gibi..)

Bu istek bir Network-Veripaketi haline getirildi.

Bu "paket" bir elektrik sinyali olarak,ethernet kartından çıktı,kablolardan geçerek "server"

isimli makinaya gönderildi.
"Server" veripaketini aldı.

"Server" gelen isteği işledi,cevap olacak veri paketlerini hazırladı.

Cevap tekrar bir veri paketi haline getirildi.

Cevabı içeren veripaketi Cliente gönderildi.

Client veri paketini aldı,işledi ve.. evet ona gelen cevaptı bu.

Ancak eğer kablolamada bir problem var ise bakın neler oluyor???
Client bir istekte bulundu (bir dizinin listelenmesi,bir dosyanın açılması,bir dosyanın
okunup yazılması,yazıcı çıkışı gibi..)

Bu istek bir Network-Veripaketi haline getirildi.

Bu "paket" bir elektrik sinyali olarak,ethernet kartından çıktı,kablolardan geçerek "server"

isimli makinaya gönderildi. Gönderildi ama kablodaki bir problem nedeniyle yerine tam ve
hasarsız ulaşamadı !

"server" veripaketini aldı. Ancak paket yolda bozulduğu için "server" bunun ne olduğunu
anlayamadı. Dolayısıyla da bir cevap üretmedi.
"server" ne olduğunu anlayamadığı için bir cevap üretemedi ve yollayamadı. Sonuçta (bir
süre beklendikten sonra) Client gönderdiği veri paketinin yolda kaybolduğunu kabul etti.
(time out)

Client isteğini yineledi.

Sonuçta bu beklemeler,tekrar-tekrar gönderimler ağ performansını düşürür.Böyle

durumlarda; NET DIAG/STATUS yaparak ve network istatistiklerinizden yararlanarak
problemi çözmeye çalışabilirsiniz.Ethernet Paketleri (veripaketleri) genellikle aşagıdaki
nedenlerden dolayı bozulmaya uğrarlar : Bozuk Network Kartları
Yanlış bağlanmış terminatorler,bozuk terminatörler ve Hub portları
Kablo çok uzunsa
Bozuk T konnektörleri
Bazen yukarıdaki sebeplerden bir tanesine sahip bir terminal bile networke sürekli bozuk
veripaketleri göndermek suretiyle,tüm sistemi işlemez hale getirebilir. Hub üzerindeki
ışıklardan takip edildiğinde üzerinden veri transferi olmadığı halde bir terminalin ışığı
sürekli yanıyorsa (veri iletimi durumunu gösteren ışık) orada bir problem var demektir.Bu
seferlik de bu kadar olsun...Görüşmek üzere...

HAZIRLAYAN
SERAP KUZU
Bilgisayar ağları temelleri Tarih: 11.04.2001 > Kaç kez okundu? 145

İletişim Ağlari Yapisal Modeli

Bu bolumde bilgisayar aglarinin birbirleri ile olan iletisimi (internetworking) konusunda bazi
temel kavramlar hakkinda bilgi vereceğim

OSI Referans modeli

Bilgisayarlar arasi iletisimin basladigi gunden itibaren farkli bilgisayar sistemlerinin

birbirleri arasindaki iletisim daima en buyuk problemlerden birisi olmus ve bu sorunun
ustesinden gelebilmek icin uzun yillar boyunca cesitli calismalar yapilmistir. 1980'li yillarin
basinda Uluslararasi Standartlar Organizasyonu (International Standarts Organization-ISO)
bilgisayar sistemlerinin birbirleri ile olan iletisiminde ortak bir yapiya ulasmak yonunde
cabalari sonuca baglamak icin bir calisma baslatmistir. Bu calismalar sonucunda 1984
yilinda Acik Sistem Baglantilari (Open Systems Interconnection-OSI) referans modeli
ortaya cikarilmistir. Bu model sayesinde degisik bilgisayar firmalarinin urettikleri
bilgisayarlar arasindaki iletisimi bir standarda oturtmak ve farkli standartlar arasi
uyumsuzluk sebebi ile ortaya cikan iletisim sorununu ortadan kaldirmak hedeflenmistir.

OSI referans modelinde, iki bilgisayar sistemi arasinda yapilacak olan iletisim problemini
cozmek icin 7 katmanli bir ag sistemi onerilmistir. Bir baska deyisle bu temel problem 7
adet kucuk probleme parcalanmis ve her bir problem icin ayri ayri bir cozum yaratilmaya
calisilmistir. Bu 7 katmanin en altinda yer alan iki katman yazilim ve donanim, ustteki bes
katman ise genelde yazilim yolu ile cozulmustur.

OSI modeli, bir bilgisayarda calisan uygulama programinin, iletisim ortami uzerinden
baska bir bilgisayarda calisan diger bir uygulama programi ile olan iletisiminin tum
adimlarini tanimlar. En ust katmanda goruntu ya da yazi seklinde yola cikan bilgi, alt
katmanlara indikce makine diline donusur ve sonuc olarak 1 ve 0 lardan ibaret elektrik
sinyalleri halini alir. Asagidaki sekilde OSI referans modeli katmanlari ve bir yerel ag
uzerindeki durumu gosterilmektedir:

Cizim-2 OSI Referans modeli

7- UygulamaKullaniciya en yakin olan katmandir. Spreadsheet, kelime islemci, banka

terminali programlari vs. bu katmanin parcalaridir.
6-SunumBu katmanda gelen paketler bilgi haline donusturulur. Bilginin karakter set
cevrimi veya degistirilmesi, sifreleme vs. gorevlerini bu katman ustlenir.

5- Oturum Iki bilgisayar uzerindeki uygulamalarin birbirini farkettigi katmandir

.4- Tasima
Bu katman gelen bilginin dogrulugunu kontrol eder. Bilginin tasinmasi esnasinda olusan
hatalari yakalar ve bunlari duzeltmek icin calisir.

3-Ag
Baglantiyi saglayan ve ulasilmak istenen bilgisayara giden yolu bulan katmandir.
Yonlendirme protokolleri bu katmanda calisir.

2-Veri iletim

Bu katman fiziksel katmana ulasim stratejisini belirler. Fiziksel adresleme, ag topolojisi,

akis kontrolu vs. bu katmanin gorevlerindendir. Kopru cihazlari bu katmanda calisir. 1-
FizikselBu katman agin elektriksel ve mekanik karakteristiklerini belirler. Modulasyon
teknikleri, calisma voltaji, frekansi vs. bu katmanin temel ozelliklerindendir. OSI referans
modeli bir ag uygulamasi degildir. OSI sadece her katmanin gorevini tum detaylari ile
tanimlar. Bu modeli bir gemi ya da ev projesine benzetebiliriz. Nasil ayni gemi planini alip
farkli firmalar gemi yapabilirse OSI modeli de boyledir. Nasil ayni gemi planindan iki farkli
firma gemi urettiginde en azindan kullanilan civiler farkli yerlere cakilirsa, OSI modeli de
gerceklestiren firmadan firmaya farklilik gosterebilir.

Bağlanti Aygıtları Bilgisayar agi erisiminde genel olarak dort tip baglanti aygiti kullanilir:
tekrarlayici (repeater), kopru (bridge), yonlendirici (router) ve gecityolu (gateway).
Tekrarlayicilar tamamen protokol bagimsiz olarak fiziksel katmanda calisir ve fiziksel
genisleme amacli kullanilirlar. Geleneksel kopruler ayni protokolu kullanan Yerel Aglar
arasinda temel veri duzeyinde baglanti saglar. Buna karsilik, geleneksel yonlendiriciler
degisik tipteki ag protokollerini idare edebilecek sekilde programlanabilirler ve boylelikle
ayni genis ag alani uzerinde farkli tipteki Yerel Aglari ve bilgisayar sistemlerini
destekleyebilirler. Gecityollari daha karmasik olup, islem yogunluklu protokol cevrimi
yaparak uygulamalar arasinda isletilebilirligi (interoperability) saglarlar. Tekrarlayici
(Repeater) Tekrarlayicilar anlaşılacağı gibi fiziksel katmanda calisan cihazlardi.

Tekrarlayicinin temel gorevi bir fiziksel ortamdaki (kablo, fiber-optik, radyo dalgasi vs.)
sinyali alip kuvvetlendirip bir diger fiziksel ortama vermektir. Aglarin fiziksel buyukluk
sinirlarini daha da genisletmek amaci ile kullanilan bu cihazlar ile kuramsal olarak bir
bilgisayar agi sonsuza kadar genisletilebilir. Ancak cesitli bilgisayar aglarindaki tasarim
sinirlamalari nedeni ile gercekte bu genisleme belli sinirlar icinde kalmaktadir. Temelde bir
agin genisletilmesi amaci ile kullanilan tekrarlayicilar cok kolay kurulmalari, cok az bakim
gerektirmeleri ve fiyatlarinin ucuz olmasi sebepleri ile cok populer cihazlardir.

Köpru (Bridge )

Modern, protokol-seffaf kopruler asagidaki sekilde goruldugu gibi OSI referans modelinin
veri iletim (data link) katmaninda calisirlar bu cihazlari temelde bagimsiz iki agin (farkli ag
teknolojilerini kullanabilirler- Ethernet ve Token-Ring gibi) birbirine baglantisi icin
kullanilirlar. Asagidaki sekilde iki Ethernet ve bir Token-Ring aginin birbirlerine kopruler
vasitasi ile yapilan baglantisi gosterilmektedir. Bir kopru bagladigi alt aglar ustundeki tum
trafigi yurutur. Her paketi okur, paketin nereden geldigini ve ereye gittigini gormek icin
MAC (Media Access Control)-katman kaynagini ve yerlesim (destination) adresini inceler.
Bu suzme yetenegi mesajlari yayinlamak ya da yerel veri trafiginin diger ag uzerine
gecmesini engellemek icin etkili bir yol saglar. Bazi kopruler adres suzmenin ve protokol
tipine bagli suzgecin de otesine gider.

Bir kopru, DECnet, TCP/IP, XNS gibi farkli iletisim protokollerini kullanarak, protokol
uyumlulugunu gozonune almadan aglar arasinda fiziksel baglanti saglayabilse de, bu
uygulamalar arasinda isletilebilirligini garanti etmemektedir. Bu, OSI referans modelinin
yuksek katmanlarinda isleyen ve farkli islem ortamlari arasinda cevrim yapabilen
standalone protokol ceviricilerini gerektirmektedir. Koprulu aglar, protokol cevrimlerinin
olmadigi, guvenlik gereksinimlerinin en az oldugu ve gereken tek seyin basit yonlendirme
oldugu durumlarda basarilidir. Yönlendirici (Router) Yonlendiriciler asagidaki sekilde
goruldugu gibi OSI referans modelinin ag (network) katmaninda calisirlar .

Bir kopru sadece paketlerin kaynagini ve gittigi yerin adresini kontrol ederken bir
yonlendirici cok daha fazlasini yapar. Bir yonlendirici agin tum haritasini tutar ve paketin
gittigi yere en iyi yolu belirleyebilmek icin tum yollarin durumunu inceler. Yonlendirici farkli
fiziksel yapida olan ve farkli protokolleri calistiran yerel ya da genis alan aglarinin birbirleri
ile olan baglantisinda basari ile kullanilabilir. Bir yonlendirici, OSI referans modelinin ag
katmaninda genel olarak tanimlanan protokollerle, yerel bolge aglarini genis bolge aglarina
baglar. Bu ozellikleri sayesinde ornegin yonlendirici TCP/IP kullanarak bir Ethernet aginin
X.25 paket agina baglamasini saglar. Eski yonlendiriciler protokol bagimli olduklarindan,
kuruluslarin ag isletim ihtiyaclarini karsilamak icin birden fazla yonlendirici gerekebilir. Yeni
yonlendiriciler ise, birden fazla ve degisik protokolu ayni anda idare edebilmektedirler.
Yonlendiriciler paketleri iki istasyon arasindaki en iyi yolu gosteren yonlendirme tablosuna
gore ilerleterek ag uzerindeki yollari en iyi sekilde kullanirlar. Yonlendiriciler kendi
yonlendirme tablolarini olusturduklarindan, ag trafigindeki degisikliklere hemen ayak
uydururlar ve boylelikle veri yukunu dengelerler. Ayni zamanda, yonlendiriciler agdaki
degisiklikleri tespit ederler ve asiri yuklu ve islemeyen baglantilari onlerler. Geçityolları
(Gateway) Gecityollari kopru ve yonlendiricilerin yeteneklerinin de otesine gecerler.
Asagidaki sekilden de gorulebilecegi gibi OSI referans modelinin ust katmanlarinda islerler.

Gecityollari sadece farkli noktalardaki aglari baglamakla kalmaz ayni zamanda bir agdan
tasinan verinin diger aglarla uyumlu olmasini da garanti ederler. Bu bir server'da,
minibilgisayarda ya da ana bilgisayarda bulunan protokol cevirim yazilimiyla yapilir.
Internet protokolleri farkli aglar arasindaki veri iletimini, gecityollariyla bagli altaglardan
olusmus otonom sistem (Autonomous System, AS) gruplarini birbirine baglayarak yapar.
Yani Internet, her biri merkezi olarak yonetilen ag ya da altaglar serisi olan AS serisinden
olusmaktadir. Her AS diger AS'lere baglanti saglayan gecityolu sunar. Gecityollari tum
farkli aglari birlikte tutan bir yapistiricidir. Internet protokolleri altaglarin nasil birbirine
bagli oldugunu ve baglanti araclarinin nasil calistigini tanimlar.

OSI referans modeli Tarih: 28.09.2001 > Kaç kez okundu? 169

Merhabalar, Bilgisayar ağları deyip başladık yazı dizimize, şimdi bu bölümde ise sizlere
biraz networklerin yapısal modelinden bahsetmek istiyorum. Bilgisayarların birbirleriyle
olan iletişimine günümüzde INTERNETWORKING denilmektedir

Bilgisayarlar arasında veri iletişiminin nasıl sağlandığını, verinin bir bilgisayardan diğer
bilgisayara transferi sırasında hangi yollardan geçtiğini merak eden, kısaca bilgisayarların
birbirleriyle nasıl haberleştiklerini kavramak isteyen kişiler için faydalı olduğunu
düşündüğüm OSI referans modelinden bahsedeceğim.

Bu yazımızda OSI referans modeline kısa bir giriş yapalım, bir sonraki yazımızda ise OSI
hakkında etraflıca bilgiye sahip olabilirsiniz.
İletişim Ağları Yapısal Modeli
OSI referans modeli diyerek başlayalım:

OSI Referans modeli

Bilgisayarlar arası iletişimin başladığı günden itibaren farklı bilgisayar sistemlerinin

birbirleri arasındaki iletişim daima en büyük problemlerden birisi olmuş ve bu sorunun
üstesinden gelebilmek için uzun yıllar boyunca çeşitli çalışmalar yapılmıştır.
1980'li yılların başında Uluslararası Standartlar Organizasyonu (International Standarts
Organization-ISO) bilgisayar sistemlerinin birbirleri ile olan iletişiminde ortak bir yapıya
ulaşmak yönünde çabaları sonuca bağlamak için bir çalışma başlatmıştır.

Bu çalışmalar sonucunda 1984 Open Systems Interconnection-OSI referans modeli ortaya

çıkmıştır. Bu model sayesinde değişik bilgisayar firmalarının ürettikleri bilgisayarlar
arasındaki iletişimi bir standarda oturtmak ve farklı standartlar arası uyumsuzluk sebebi ile
ortaya çıkan iletişim sorununu ortadan kaldırmak hedeflenmistir. OSI referans modelinde,
iki bilgisayar sistemi arasında yapılacak olan iletisim problemini çözmek için 7 katmanlı bir
ağ sistemi önerilmiştir.

Başka bir deyişle, bu temel problem 7 adet küçük probleme parçalanmış ve her bir
problem için ayrı ayrı çözüm üretilmeye çalışılmıştır. Bu 7 katmanın en altında yer alan iki
katman yazılım ve donanım, üstteki beş katman ise genelde yazılım yolu ile çözülmüştür.
OSI modeli, bir bilgisayarda çalışan uygulama programının, iletişim ortamı üzerinden başka
bir bilgisayarda çalışan diğer bir uygulama programi ile olan iletisiminin tüm adımlarını
tanımlar. En üst katmanda görüntü ya da yazı seklinde yola çıkan bilgi, alt katmanlara
indikçe makine diline dönüşür ve sonuc olarak 1 ve 0 lardan ibaret elektrik sinyalleri halini
alır.

OSI Referans modeli

OSI katmanlarının görevlerine bir bakacak olursak:
7- Uygulama Katmanı (Application Layer)
Kullaniciya en yakin olan katmandir. Spreadsheet, kelime islemci, banka terminali
programlari vs. bu katmanin parcalaridir.
6-Sunum Katmanı (Presentation Layer)
Bu katmanda gelen paketler bilgi haline donusturulur. Bilginin karakter set cevrimi veya
degistirilmesi, sifreleme vs. gorevlerini bu katman ustlenir.
5- Oturum Katmanı (Session Layer)
Iki bilgisayar uzerindeki uygulamalarin birbirini farkettigi katmandir.
4- Tasima Katmanı (Transportation Layer)
Bu katman gelen bilginin dogrulugunu kontrol eder. Bilginin tasinmasi esnasinda olusan
hatalari yakalar ve bunlari duzeltmek icin calisir.
3-Ağ Katmanı (Network Layer)
Baglantiyi saglayan ve ulasilmak istenen bilgisayara giden yolu bulan katmandir.
Yonlendirme protokolleri bu katmanda calisir.
2-Veri iletim Katmanı (Data Link Layer)
Bu katman fiziksel katmana ulasim stratejisini belirler. Fiziksel adresleme, ag topolojisi,
akis kontrolu vs. bu katmanin gorevlerindendir. Kopru cihazlari bu katmanda calisir.
1- Fiziksel Katman (Phsycal Layer)
Bu katman ağın elektriksel ve mekanik karakteristiklerini belirler. Modülasyon teknikleri,
çalışma voltajı, frekansı vs. bu katmanın temel özelliklerindendir. OSI referans modeli bir
ağ uygulaması değildir. OSI sadece her katmanın görevini tüm detayları ile tanımlar.

Bilgisayarlar arasında haberleşmenin temelinde bu şekilde bir ortak uygulama biçimi

vardır. Yani bu standart haberleşme tekniği sayesinde farklı bilgisayar firmaları tarafından
üretilen ürünler, yazılımlar birbirleriyle sorunsuz olarak haberleşebilmektedirler.

Yani bu sistem sayesinde farklı donanım ve yazılımların aynı haberleşme ortamını

kullanabilmeleri bie nevi aynı dili konuşmaları sağlanmış oluyor.