Skripta nga ligjratat

E DREJTA ADMINISTRATIVE

Prof.D-r. Mersel Bilalli

!" NOCIONI MBI T DREJTN ADMINISTRATIVE
1

Fjala Administrat rrjedh prej fjals latine ADMINISTERE - q nnkupton kr erje t pun!e dhe shr"ime!e t ndr shme n !arshmri dhe nnshtrim t ndonj su"jekti t #aktuar$ N%a !et etimolo%jia e fjals &&administrat&& duhet nnkuptuar se kemi t "jm me shr"ime !arshmerie n%a ndonj struktur& por njherit edhe n%a nj po'i#ion nnshtrues ndaj asaj strukture$ (ikrisht lidhur me #shtjen e defini#ionit pr ate se )ka paraqet E Drejta Administrati!e dallojm qasjen e definimit n kuptimin e n%usht dhe n kuptimin e %jr$ N kuptimin e n%usht& me termin &&e drejta administrati!e&& kuptojm trsin e norma!e juridike& sisteme!e dhe or%ane!e dhe or%ani'ata!e te #ilat funksionojn n raport !arshemrie dhe nnshtrimi n%a pushteti$ *urse n kuptimin e %jr& me termin &&e drejt administrati!e&& nnkuptohet trsi t norma!e juridike t #ilat "jn rre%ullimin e po'its dhe funksionimin e or%ane!e te administrats shtetrore dhe komponenta!e tjera administrati!e$ ADMINISTRATA SHTETERORE- paraqet strukture t or%ani'uar institu#ionale e pr"r n%a shum or%ane& or%ani'ata dhe struktura tjera or%ani'ati!e$ Ne fakt administrata shtetrore paraqet skeletin e nje shteti$ Funksionimi i aparatit shtetror dhe i shum institu#ione!e tjera t interesit pu"lik reali'ohet prmes or%ane!e t ndr she& or%ani'ata!e administrati!e dhe shr"ime!e tjera$ +akonisht administratn shtetrore e pr"ejn, - ministrit& - drejtorit& - entet pu"like& - a%jen#ionet e pa!arura& - administrata e !etqe!erisjes lokale& - ndrmarrjet pu"like& - institu#ionet tjera shr" ese -shkollat& spitalet&fondet etj.$ *ur sht fjala te ndrmarrjet pu"like duhet poten#uar se prkundr pa!arsis s t re funksionale& me ato udhheq dhe mena/hon pushteti i ni!elit t #aktuar$ *to su"jekte reali'ojn !eprimtari pu"like& pra pun dhe shr"ime t interesit pu"lik$ (r kte ars e edhe jan t drejtuara dhe kontrolluara drejtprdrejt n%a or%anet e shtetit apo t !etqe!erisjes lokale$ Ndrmarje t tilla jan si pr shem"ull -ndrmarrjet pu"like pr rru%& ndrmarrjet pu"like hekurudhore& aeroportet& ndrmarrjet pu"like pr shfr t'imin e ujra!e& pr #shtje komunale& pr shr"ime t sfers s telekomunika#ion etj$.$

LLOJET E ADMINISTRATES SHTETERORE N lidhje me ndikimin e administrats shtetrore te su"jektet fi'ike dhe juridike t #ilt jetojne& ek'istojne dhe funksionojn n nj shtet& ek'istojn disa lloje te ndikimit t administrats pu"like n to& edhe ate, 1. ndikimi autoritati - q nnkupton po'i#ionin e nnshtrimit t su"jekte!e t lartprmendura n raport me administratn shtetrore$ Nj nnshtrim i till !jen n%a po'i#ioni i fuqis se pushtetit& t #iln fuqi pushteti e reali'on prmes administrats shtetrore$ !. ndikimi "oautoritati - q !jen n shprehje n ato raste kur administrata shtetrore nuk !epron n%a po'i#ioni i nnshtrimit t su"jekte!e tjera -persona!e fi'ik dhe juridik.& por ajo
2

kr en shr"ime pr ato su"jekte psh$ shkollat& spitalet& uni!er'itetet& entet pr strehim so#ial etj$ #. ndikimi indir$kt - sht n ato raste kur !eprimtari t ndr shme kr ejn !et q tetart apo aso#ia#ionet e t re& por q administrata shtetrore sht !etm kontrolluese$ %. &'(r)im$t *u)+ik$ 0 q nnkupton shr"ime t shumta n interes t q tetar!e dhe shtetit$ *tu shteti ka ndikimin e !et n%a !et fakti q ato !eprimtari ushtrohen n emr t shtetit$ N kuadr t administrats shtetrore funksionojn edhe shum kshilla t ndr shme& ente rre%ullatore -enti rre%ullator i ener%jetikes& enti i telekomunika#ione!e etj.$ *ushtetuta e Repu"liks se *oso!s e !itit 1223& n nenin 43 t saj& thekson se ministrit e ndr shme dhe or%anet tjera ek'ekuti!e themelohen sipas ne!ojs pr kr erjen e funksione!e "renda kompeten#a!e t qe!erise$ (oashtu n dispo'itat prfundimtare t *ushtetuts& respekti!isht n nenin 125 thuhet, - n Repu"likn e *oso!s sht n fuqi skema or%ani'ati!e e or%ane!e t administrats& e pr#aktuar me Rre%ulloren e 6NMI*-ut 1227874& m"i de%n e ek'ekuti!it t institu#ione!e t prkohshme t !etqe!erisjes s *oso!s$ VE,RIMTARIA E OR-ANEVE ADMINISTRATIVE *emi theksuar se or%anet administrati!e jan skelet& madje edhe sistem ner!or i shtetit$ I %jith funksionimi i shtetit reali'ohet prmes or%ane!e administrati!e$ N parim or%anet e administrats kan kto !eprimtari, - '"atojn politikat e pr#aktuara n%a 9e!eria dhe (arlamenti: - '"atimi i li%je!e dhe akte!e tjera t miratuar n%a parlamenti& qe!eria dhe shefi i shtetit: - n/jerrjen e dispo'ita!e pr ek'ekutimin e #shtje!e t prmendura: - kr rjen e kontrollit administrati! dhe inspektimit: - !endosja n lidhje me t drejtat& det rimet dhe interesat e persona!e fi'ik dhe juridik edhe ate n pro#edur administrati!e: - hartimi i propo'im-li%je!e dhe drafte!e t ndr shme pr qe!eri dhe parlament: - pun administrati!e profesionale n "a' t autori'ime!e n%a li%jet dhe aktet tjera$ METODAT E T DREJTS ADMINISTRATIVE Edhe shken#a e s Drejts Administrati!e ka medodat e !eta studimore dhe hulumtuese me ndihmn e s #ila!e hulumtohen dhe studjohen t %jitha marrdhniet& dukurit& dhe fenomenet lidhur me or%ani'imin dhe funksionimin e administrats shtetrore$ Edhe n kte de% t s drejts ek'istojn metada t shumta hulumtimi dhe studimi& por n !e)anti duhet prmendur, - m$tod(n "uridik$ - q nnkupton anali'imin dhe prm"ajtjen e marrdhenie!e juridike dhe norma!e juridike$ Normat juridike lindin si ne!oj e funksionimit t sfera!e t ndr shme t administrats$ Ato 'h!illohen dhe i adaptohen situata!e t reja q ndodhin n shtet dhe n shoqri n pr%jithsi$ N fakt esen#a e s drejs administrati!e sht reali'imi& konkreti'imi dhe aplikimi i norma!e juridike$ - m$toda &o.io+o/"ik$ 0 pasi marrdhniet t #ilat reali'ohen "renda administrats shtetror njherit paraqesin materje so#iolo%jike$ So#iolo%jia sht shken#e q studjon dukurite shoqrore dhe kushtet n t #ilat ek'istojn dhe paraqiten kto dukuri$ (ra& m"i kto
3

raporte njherit shofin dhe qasjen e studimit t s drejts administrati!e& e #ila poashtu reali'ohet n kuadr t kushte!e dhe t ne!oja!e shoqrore$ - m$toda 'i&torik$ 0 kjo metod "n krahasimin e funksionimit t administarts n t kaluarn dhe tani$ (asi edhe materja e s drejts administarti!e sht na ndr shim dhe transformim t siprm& n%a !et fakti se edhe marrdhniet administrati!e jan t tilla$ Edhe ato jan n ndr shim& adaptim dhe transformim t siprm$ - m$toda t$kno+o/"ik$-in0ormatik$ 0 ka poashtu pesh shum t madhe sepse n kushtet moderne as q mund ta paramendojm administartn shtetrore pa sitemet teknolo%jike moderne dhe sistemet tjera t sfers s informatiks$ Shum e!iden#a& madje n disa shtete edhe e %jith e!iden#a shoqrore e #ila "n pjes n lndn e administrats sht e prfshir n siteme moderne teknolo%jike t e!iden#s$ II MARRDHNIET E S DREJTS ADMINISTRATIVE ME DE-T TJERA E drejta administrati!e ka marrdhnie me shum de% tjera t s drejts& pasi n jetn e prditshme kr q'ohen marrdhniet e ndr shme materiale$ (ersonat fi'ik dhe juridik n #do moment h jn n marrdhnie t shumta n mes !eti& t #ilat marrdhnie prodhojn efekte juridike& pra t drejta dhe det rime n mes pal!e$

Marr(d'(ni$t n( m$& t( dr$"t(& admini&trati $ m$ t$ dr$"t(n ku&'t$tu$&$ *ushtetuta paraqet aktin m t lart dhe suprem t nj shteti$ *tij akti i nnshtrohen t %jitha aktet tjera juridike$ (ra& n hierarkin e akte!e juridike& normat kushtetuese kan fuqi m t lart juridike$ Sa u prket marrdhnie!e n mes kt re d de%!e& duhet poten#uar se normat kushtetuese "jn definimin& or%ani'imin e or%ane!e te administrats dhe njhrit pr#aktojn pr%jithsisht kompeten#at e kt re or%ane!e$ N%a ana tjetr& administrata dhe strukturat e saja "jn ek'ekutimin e pr#aktime!e kushtetuese& si dhe reali'ojn politikn e or%ane!e shtetror t parapara n%a kushtetuta -parlamenti& qe!eria& presidenti etj.$ Marr(d'(ni$t $ &( dr$"t(& admini&trati $ m$ t( dr$"t(n $ *un(& E drejta e puns si de% e s drejts prm"an dispo'ita juridike lidhur me marrdhniet e puns dhe m"rojtjen e puntor!e n pune$ (ra& or%anet administrati!e -inspek#ioni i puns. ushtron kontroll ndaj su"jekte!e shoqrore pr konstatimin se a respektohen dispo'itat li%jore lidhur me kushtet e puns dhe t drejtat n%a puna -kushtet normale dhe adekuate t si%uris& pushimi ditor& ja!or dhe !jetor etj.$ (oashtu& si# dihet edhe t punsuarit n administratn shtetrore po ashtu jan n marrdhnie pune$ (ra edhe ata i %'ojn t drejtat e prmendura$ Marr(d'(ni$t $ &( dr$"t(& admini&trati $ m$ t( dr$"t(n 0ina&iar$ E drejta administrati!e marrdhnie t #aktuara ka edhe me t drejtn finansiare& e #ila ka t "j me "u/hetin& respekti!isht me #shtjen e t h ra!e dhe t dalura!e finansiare$ ;u/hetin n trsi e reali'ojne dhe ek'ekutojn or%anet administrati!e$Ata pr#aktojn shumn dhe mn rn e pa%imit t tatime!e n kuadr t li%je!e& har/himin e mjete!e
4

finansiare pu"like etj$ (oashtu nse ndonj su"je#t refu'on t pa%uaj tatimin e #aktuar ndaj tij or%anet administrati!e mund t hapin pro#edur edhe para %j kata!e$ Marr(d'(ni$t $ &( dr$"t(& admini&trati $ m$ t( dr$"t(n $ *un(& *$na+$ E drejta penale merret me #shtjen e ndjekjes& dnimit apo sanksionimit te kr ers!e t !eprs penale$ Shum refu'ime t o"li%ime!e n%a or%anet e administrats konsiderohen si !epra penale$ (oashtu edhe keqprdorimet e det rs ' rtare n%a pjestar t or%ane!e administrati!e paraqesin !epra penale$ <jithashtu duhet poten#uar se shum parime pro#edural administrati!e jan t prafrta me ato t pro#edurs penale -"allafaqimi& marrja n p etje& pro!imi i fakte!e& dr%esat& dor'imi i shkresa!e& thirrja pr pjesmarrje n sean# etj.$

B1RIMET E SE DREJTES ADMINISTRATIVE Sikur edhe n de%t tjera t s drejts ashtu edhe n t drejtn administrati!e "urimet e s drejts administrati!e ndahen n "urime materiale dhe formale$ Burim$t mat$ria+$ jan !ete marrdhniet administrati!e juridike n shoqri$ (ra& e %jith#ka q ka lidhje me administratn shtetrore dhe shr"imet pu"lika paraqet "urim material$ (r shem"ull& "urime material konsiderohen& marrdhniet q ka poli#ia me q tetart& or%ani tatimor me tatim pa%uesit& or%ani do%anor me do%anpa%uesit$ Te shr"imet pu"like "jn pjes shr"imet shndetsore& komunale& t hi%jiens& furni'imit me uj etj$ Burim$t 0orma+$ jan ato forma juridike& n rend t par akte juridike q kan t "jn me rre%ullimin juridik t kt re marrdhenie!e 0 kushtetuta& li%jet& aktet nnli%jore& aktet e pr%jitshme t kr etarit t shtetit& aktet e pr%jithshme t !etqe!erisjes lo#ale& aktet e ndermarrje!e pu"like dhe korporata!e& kontratat kolekti!e& trustet ndrkom"tare dhe kontratat pr kon#esionim$ 2u&'t$tuta *ushtetuta si akt m i lart juridik i nj shteti pr#akton or%ani'imin dhe funksionimin e or%ane!e administrati!e n ni!el parimor$ (ra& kushtetuta pr#akton or%ani'imin dhe funksionimin e or%ane!e administrati!e n pika tejet t shkurta& kurse detaji'imi "het prmes li%je!e dhe akte!e tjera$ T %jithat aktet tjera juridike& duke prfshi edhe li%jet duhet t jen n pajtim me kushtetutn e shtetit$ Li/"$t =i%jet jan akte t #ilat n detaje i rre%ullojn situatat dhe marrdheniet administrati!e qoft prmes norma!e material-juridike apo prmes at re formalo-juridike$ Normat materialjuridike jan norma q aplikohen konretish n rastet e ndr she -psh$ Norma se duhet t pa%uajm tatim& se na jepet leje ndrtimi& leje pune& kon#esion etj.$ Normat formal-juridike kan t "jn me mn rn e udhheqjes s pro#edurs %jat aplikimit t norma!e material-juridike$ (r shem"ull& kur pr#aktohet tatimi q duhet t
5

pa%uaj ndonj su"je#t ajo "het n pro#edur administrati!e -pra& prmes norma!e formaljuridike.& duke konstatuar faktet dhe rrethanat si dhe pro!imit t fakte!e$ *ur jepet leja pr ndrtim& poashtu ajo "het n pro#edur administrati!e$ Akt$t n(n+i/"or$ >et fjala &&akt nnli%jor nnkupton aktin i #ili ka fuqi m t !o%l se li%ji$ Derisa li%jet miratohen n%a ana e parlamentit te shtetit& aktet nnli%jore miratohen n%a ana e or%ane!e administrati!e -qe!eria& ministrite& drejtoratet etj.$ 9llimi i t re sht '"atimi konkret i dispo'ita!e li%jore pr rastet konkrete duke pre#i'uar li%jin$ (r shem"ull& kur themi me li%j se #do q tetar madhor ka pr o"li%im t ket jejenjoftimi& me akt nnli%jor pr#aktojm se si duhet t duke ai do#ument& #ka shnohet n te& ne #far madhsie etj$ Si t tilla jan, dekretet& !endimet& udh'imet& pro%ramet& akt!endimet& konklu'ionet etj$ Akt$t $ *(r/"it'&'m$ t( kr3$tarit t( &'t$tit Edhe kr etari i shtetit mund t miraton akte t pr%jithshme juridike& si# mund t jen pr shem"ull - aktet pr shpalljen e %jendjes s jasht'akonshme n shtet -q n fakt o"li%on t %jith su"jektet n shtet duke prfshi edhe or%anet administrati!e$ Akt$t $ *(r/"it'&'m$ t( $t(4$ $ri&"$& +oka+$ ?an akte me ndihmn e t #ila!e pr#aktohet or%ani'imi dhe funksionimi i !etqe!erisjes lokale& por njherit edhe pr#aktohen t drejta dhe o"li%ime pr q tetart e nj komune$ (ra& kto akte /jerren n%a or%anet e !etqe!erisjes lo#ale$ Si akte t tilla konsiderohen statuti& rre%ullorja& !endimet etj.$ (r shem"ull& or%ani komunal pr#akton qarkullimin e komunika#ionit n territorin e !et$ Akt$t $ nd(rmarr"$ $ *u)+ik$ d'$ kor*orata $ (rmes kt re akte!e pr#aktohen te drejta dhe o"li%ime pr q tetart dhe su"jektet tjera$ (r shem"ull !endimi pr pa%imin e komunale!e& ujit& kanali'imin etj$ Te korporatat& ata mund t n/jherrin akte t #aktuara q kan lidhje me in!estimet e ndr shem t karakterit pu"li#-pri!at$ (r shem"ull& ndonj ndrmarrje pu"like jep nj pri!atisti furni'imin me uj etj$ 2ontratat ko+$kti $ ?an instrument "ashkkohor q lidhen n mes pundhns!e dhe puntore!e me ndrmjetsimin e sindikata!e si or%ani'ata pr m"rojtjen e t drejta!e t puntor!e$ (rmes kontrata!e kolekti#e rre%ullohen shum t drejta dhe o"li%ime n mes pondhns!e dhe pumtor!e t prfaqsuar n%a or%ani'atat sindikale$ *shtu& pr shem"ull prmes kt re kontrata!e pr#aktohet pa%a minimale q duhet t@u si%urohet puntor!e nn !lern e s #ils pundhnsit nuk kan t drejt q t@u pa%uajn rro%a puntor!e$ Tru&t$t nd(rkom)(tar$
6

(araqesin sistem t lidhjes dhe t "ashkpunimit n mes shoqri!e t ndr shme tre%tare$ N fakt marr!eshjet pr formimin e truste!e paraqesin pjes t sistemit t "rendshm politike dhe ekonomik t nj shteti$ *to marr!eshje njherit pjesrisht paraqesin "urim edhe t s drejts administrati!e$ 2ontrata *(r kon.$&ionim *to kontrata prodhojn raporte juridike dhe efekte juridike n mes dhnsit n kon#esionim -'akonisht shteti sht dhns i kon#esione!e. dhe kon#ensionistit$ (r shem"ull shteti i jep n kon#esion t mirat e pr%jithshme si# mund t jen pr shem"ull shfr t'imet e ujit& p je!e& /ehe!e& peshkimit etj$ *on#esionari shtetit i pa%uan !lern e #aktuar t mjete!e finansiare pr shfr t'imin e kt re t mira!e$ (ra n raste konkrete edhe kto kontrata mund t shr"ejn si "urim i s drejts administrati!e$ (oashtu ne nj far mn re si "urime plotsuese t s drejts administrati!e jan edhe e drejta 'akonore& praktika %j qsore dhe shken#a juridike$ (raktika %j qsore mund t jet "urim i s drejts nse duhet plotsuar '"ra'tirat juridike& pra nse nuk kemi asnjrn n%a "urimet paraprake$ E njjta %j !len edhe pr shken#n juridike& kur shen#tart n rast t mun%ess s "urime!e paraprake japin mendimet e t re shken#ore se si duhet t '%jidhet #shtja konkrete administrati!e$ ELEMENTET E S DREJTS ADMINISTRATIVE Elementet themelore t s drejts administrati!e jan, 1.MARRDHNET J1RIDI2O-ADMINISTRATIVE Marrdhnie juridiko-administrati!e jan t %jitha marrdhniet q jan t rre%ulluara me li%j$ Te kto marrdhnie n njrn an kemi marrdhniet administrati!e& kurse n ann tjetr t %jitha su"jektet tjera n shoqri -q tetart& personat juridik etj.$ *arakteristik e kt re marrdhnie!e sht se or%anet administrati!e qndrojn n po'it superior ndaj t %jith su"jekte!e tjera$ *to su"jekte n fakt u nnshtrohen or%ane!e administrati!e kompetente& por %jithsesi n kuadr t li%jit$ ;a'a e krijimit t nj marrdhnie juridike-administrati!e sht ndonj akt administrati!e i #aktuar& i #ili mund t n/irret sipas det rs ' rtare apo me krkesn e pals$ (r shem"ull te marrdhnia juridiko-administrati!e tatimore kemi marrdhnie n mes or%anit administrati!e pr #shtjet tatimore dhe q tetarit apo shoqris tre%tare si o"li%ues tatimor$ !.5SHTJA ADMINISTRATIVE Ashtja administrati!e parqet nj situate konkrete juridike pr t #iln !endoset lidhur me t drejtat& det rimet dhe interesat e #aktuara t ndonj personi fi'ik apo juridik$ (r shem"ull& o"li%imi pr pa%imin e tatimit& leja e ndrtimit& eksproprijimi& dhnia e lejes pr ushtrimin e ndonj !eprimtarie afariste etj$
7

#.,ROCED1RA ADMINISTRATIVE (ro#edura administrati!e nnkupton trsi t !eprime!e t ndr shme pro#edurale q duhet t ndrmarin pjesmarsit %jat !endosjes pr nj #shtje konkrete administrati!e$ (jesmars n pro#edurn administrati!e jan 0 or%ani q ndjek pro#edurn& palt& dshmitart& ekspertt& t interesuarit q kan interes n%a #shtja administrati!e& prfaqsuesit e pal!e etj$ %.2ONTESTI ADMINISTRATIV *ontesti administrati! nnkupton kontrollin %j qsor ndaj akte!e t or%ane!e t administrats$ Nse pala n t d shkallt e pro#edurs administrati!e m"etet i paknaqur me aktin administrati!& ai mund t hap kontest admininistrati! pran %j kats kompetente -'akonisht %j kata supreme ose %j kata administrati!e.$ N disa !ende ek'istojn edhe %j kata spe#iale supreme pr #shje administrati!e$ 6.VE,RIMI ADMINISTRATIV >eprimi administrati! nnkupton ushtrimin e disa parime!e n fusha t ndr shme administrati!e t #ilat n t shumtn e raste!e jan ose t dhunshme ose si kufi'ime t #aktuara -pr shem"ull !eprimet q i ndrmarin inspek#ionet e ndr shme kompetente.$ 7.2ONTRATA ADMINISTRATIVE *ontratat administrati!e n t shumtn e raste!e na paraqiten si kontrata kon#esionare& ku nj su"jekti t #aktuar i jepen n shfr t'im disa shr"ime pu"like q jan n t mir t pr%jithshme -pr shem"ull nj kompanie i jepen n kon#esion shf t'imi i rru%!e & aeroporte!e etj.$ 8.MBI29:RJA ADMINISTRATIVE M"ikq rja administrati!e nnkupton !eprimtarin e !a'hdueshme m"ikq rse ndaj su"jekte!e t ndr shme qofshin ata persona fi'ik apo persona juridike$ (ra or%anet administrati!e ushtrojn m"ikq rjen ndaj kt re su"jekte!e pr ate se a respektojn dhe '"atojn li%jet si duhet apo jo$ SHRBIMI ,1BLI2 Det r kr esore e shr"imit pu"lik sht ushtrimi i !eprimtari!e t #aktuara n interes dhe do"i t pr%jithshme$ Shr"imi pu"lik "a'ohet n disa parime kr esore si) jan, parimi i kontinuitetit -or%ani apo enti pr#jell n !a'hdimsi dhe pandrper punn n lmin e !et.& parimi i prshtatshmris -q nnkupon se !eprimi i or%anit apo entit duhet t jet n prputhje me realitetet ek'istuese.& parimi i primatit ndaj shr"ime!e pu"like -prparsia ndaj shr"ime!e tjera.&

parimi i jo profita"ilitetit -puna e ente!e nuk duhet t jet profiti$ (r shem"ull shtpia e pleq!e& shkollat& spitalet etj$ nuk kan pr qllim fitimin apo profitin finansiar.$

Shum shr"ime pu"like reali'ohen prmes ente!e pu"like& fonde!e -pr rru%& pr ujra& pr "arna& pr pensione.& prmes qendra!e pr pun so#iale& prmes a%jen#ione!e t ndr shme -pr shem"ull a%jensioni pr in!estime etj.$ (oashtu shum shr"ime t rndsishme shoqrore pu"like reali'ohen edhe prmes shkolla!e& uni!er'itete!e -shrmimi arsimor.& instituti!e -shr"imi shken#or.& mu'e!e -shr"imet kulturore-historike.& arhi!a!e -shr"imi e!iden#es. etj$ ENTET SI ;ORM E SHERBIMIT ,1BLI2 Entet n kuptimin funksional ushtrojn shr"ime pu"like n shum sfera t jets shoqrore si# jan pr shem"ull sfera e arsimit& shken#s& shndetsis& transportit& strehimit so#ial etj$ Funksioni i t re "a'ohet n disa parime themelore si) jan, parimi i li%jshmris -!eprimtarin e t re e ushtrojn n "a' t li%jit.& pa!arsis -n ushtrimin e !eprimtaris pr t #iln edhe jan themeluar& kto ente jane t pa!arura.& kontinuitetit -!eprimtarin e !et e ushtrojn !a'hdimisht.& "ara'is -kto su"jekte n mes !eti jan t "ara"arta.& jo profita"ilitetit -nuk kan qllim profitin.$

Enti n fakt paraqet person juridik i #ili ka or%anet e !eta si# jan, kshillin !etqe!eriss& "ordin& drejtoret etj$ <jithashtu entet kan strukturn e !et q rre%ullohet me akte t pr%jithshme juridike -statut& rre%ullore. dhe njherit kan autonomin e !ete politike& juridike& administrati!e dhe finan#iare$ Ek'istojn edhe entet e rre%ullatorit t #ilat jan institu#ione t pa!arura& e t #ilat !e)anrisht !eprojn n fushn e ener%jetikes& t furni'imit me uj pr pije& t n%rohjes qendrore etj$ N !e)anti& entet rre%ullatore jan kompetente q pr#aktojn )mimet e shr"ime!e t #aktuara pu"like duke "r llo%ari t pr%jithshme t har/hime!e dhe fitime!e t ndrmarje!e q merren me kso !eprimtarie$ (r shem"ull& kur !endoset pr n%ritjen apo uljen e #mime!e t kar"urant!e& enti rre%ullator ka paras sh har/himet e prpunimit t nafts& transportimit dhe t har/hime!e tjera$ VE,RIMET THEMELORE TE ADMINISTARTES SHTETRORE Si# kemi theksuar m lart& !eprimtaria dhe funksionimi i administrats shtetrore reali'ohen n d forma,
9

Si ndikim n%a po'i#ioni i autoritetit t pushtet& i #ili imponon !ullnetin e !et ndaj t %jitha su"jekte!e tjera n shtet& por %jithsesi n pajtim me li%jin& si shr"ime pu"like -kur sht n p etje administrate shtetrore& me no#ionin shr"imet pu"like nnkuptojm t %jitha shr"imet q administrate i "n pr parlamentin dhe qe!erin.$

Sa i prket po'i#ionit t autoritetit n%a po'ita e pushtetit& administrata shtetrore ushtron !eprimtari pr, 7$ pun administrati!e -ushtrimi i !eprimtari!e dhe funksione!e pr t #ilat administrate shtetrore sht kompetente& si dhe kr erja e !eprimtari!e t ndr shme profesionale, 1$ miratimin e akte!e konkrete -kur or%ani !endos n pro#edur administrati!e lidhur me t drejtat& det rimet apo interest e ndonj su"jekti$ (r shem"ull dhnia e shtetsis ndonj personi t huaj.& B$ ushtrimin e m"ikq rjes administrati!e& q nnkupton, a. m"ikq rja m"i li%jshmrin e akte!e prmes t #ila!e !endoset m"i t drejtat dhe det rimet e q tetar!e& shoqri!e tre%tare etj: ). m"ikq rja ndaj akte!e t pr%jithshme t or%ane!e shtetrore& or%ani'ata!e dhe ente!e 0 pra& statute!e& rre%ullore!e: .. m"ikq rjen m"i li%jshmrin e shoqri!e tre%tare dhe or%ani'ata!e tjera. C$ ndrmarjen e !eprimtari!e det ruese -kur or%ani %jat ek'ekutimit apo '"atimit t li%jit q tetart dhe su"jektt e ndr shme i det ron q t sjellen #onform li%jit apo aktit t #aktuar$ (r shem"ull& m" llja e lokalit pr shakk t helmimit etj.& 5$ !eprimtarin normati!e -kur or%anet administrati!e n/jerrin akte nnli%jore& si# jan rre%ulloret& urdhresat& udh'imet etj.$ Sa u prket shr"ime!e pr or%anet le%jislati!e dhe ek'ekuti!e& administrata shtetrore kr en kto !eprimtari, 7$ pr#jelle %jendjen n lmit prkatse& 1$ or%ani'on dhe kr en shr"ime t #aktuara& B$ pre%adit akte dhe kr en pun profesionale pr or%anet le%jislati!e dhe pr ato ek'ekuti!e$ 9 t d se%mentet e lartprmendura "ashkarisht nnkupon '"atimin e politiks s pr#aktuar n%a ana e parlamentit dhe qe!eris& si dhe ek'ekutimin e li%je!e dhe t dispo'ita!e tjera dhe akte!e t pr%jithshme$ <)atimi i *o+itik(& &( *u&'t$tit +$/"i&+ati d'$ $k=$kuti N shum sfera t jets ekonomike& so#iale& kulturore& arsimore& sporti!e etj& or%anet le%jislati!e dhe ek'ekuti!e t shtetit& pr!e) funksionit normati!e ata "jn edhe definimin e politiks s #aktuar t t re n marrdheniet e prmendura& qoft si politik e ek'ekutimit t akte!e dhe norma!e tjera apo qoft si definim t strate%jis 'h!illimore pr kto sfera -ekonomis& arsimit& shken#s& #shtje!e so#iale& ur!"anistike etj.$
10

(ushteti le%jislati! dhe ek'ekuti! ndaj or%ane!e t administrats shtetrore ushtrojn kontrollin politik -pra& shkarkim t funksionar!e t administrats.& krkojn raporte n%a akti!itetet e t re dhe urdhrojn or%anet e administrats q t ndrmarin masa t #aktuara n lmit e #aktuara$ 1&'trimi i m)ik43r"$& n/a ana $ admini&trat(& &'t$t(ror$ N ushtrimin e !eprimtari!e administrati!e ek'istojn disa lloje t m"ikq rjes administrati!e, 7$ m"ikq rja m"i li%jshmrin e akte!e -ndaj akte!e t #ilat miratohen duke prodhuar t drejta& o"li%ime apo interes pr persona fi'ik dhe juridik.& 1$ m"ikq rja m"i li%jshmrin e akte!e t pr%jithshm& q n/jerrn n%a or%anet shtetrore& or%ani'atat apo entet -kto "jn pjes - statutet& rre%ulloret etj.$ B$ m"ikq rja m"i li%jshmrin e puns se or%ani'ata!e tre%tare dhe or%ani'ata!e tjera -inspektimi.$

11