Professional Documents
Culture Documents
GRADO Y GRUPO:
I. REFERENTE PROGRAMTICO. BLOQ E III! La transformacin ! "os mat!ria"!s: "a r!accin #$%mica
TEMA "!
La reaccin qumica 1.1. El cambio qumico Experiencias alrededor de algunas reacciones qumicas. La formacin de nuevos materiales.
PROP#$ITO$!
En esta secuencia los alumnos identificarn algunos cambios qumicos que ocurren en su entorno. Reconocern cmo, en los cambios qumicos, participan reactivos y productos. Apreciarn la importancia del cambio qumico en la formacin de nuevos materiales. Desde la perspectiva de la Naturale a de las !iencias apreciarn la importancia del cambio qumico en la formacin de nuevos materiales.
APREN%I&A'E$ E$PERA%O$!
Identifica algunos cambios qumicos que ocurren en su entorno. Identifica reactivos y productos que participan en un cambio qumico y diferencia sus propiedades.
Es conveniente iniciar estos temas con la participacin de los estudiantes en actividades prcticas y con aspectos ldicos a fin de despertar su inters y motivarlos en el estudio de los mismos. Se sugiere la revisin de la siguiente direccin electrnica que muestra la construccin de sustancias comunes en el entorno del estudiante a travs de modelos computacionales: .pntic.mec.es!eos!"ateriales Educativos!mem#$$$!materia! eb.
TIEMPO$! COMPETENCIA$!
Describir y explicar fenmenos. Predecir cambios. Extraer conclusiones.
Ac,i,u2es
Mane o responsable y cuidadoso de material y reactivos de laboratorio. Curiosidad para identificar cambios en su entorno.
%es,0e3as
Identificar los cambios qumicos ocurridos en diferentes sustancias. Comparar los cambios que ocurren durante una reaccin qumica y en la formacin de una me cla.
4a/i.i2a2es
!dentificacin de diversos tipos de cambios qumicos. "raba o en el laboratorio.
I N I C I O
Pro&sito Ni'!" C$a"itati'o Rec*n*ce0 5ue a.0e2e2*0 nues,0*6 c*ns,an,emen,e6 *cu00en cam)ios #$%micos. C$antitati'o * E+&"icati'o
Acti'i a !s
Mat!ria"!s
Te7,* in,0*2uc,*0i*
Acti'i a ,Ta)"a.
D E S A R R O L L O
Acti'i a ,Por !#$i&o: %*s .im*nes6 8 2e ,a3a 2e ,in,u0a 2e -*2* 9se c*nsi:ue en fa0macias;6 8 2e ,a3a 2e 1ina:0e /.anc*6 8 2e ,a3a 2e a:ua6 <*=a 2e +a+e. /.anc*6 1e.a6 ce0i..*s6 <is*+*s * +a.i..*s c*n a.:*2>n en .a +un,a6 +ince..
A&r!ciar .a im+*0,ancia 2e. cam/i* 5umic* en .a f*0maci>n 2e nue1*s ma,e0ia.es6 c*n,0as,an2* .*s cam/i*s 5umic*s c*n .*s fsic*s.
Acti'i a .Com&arar .*s cam)ios 5ue *cu00en 2u0an,e .a r!accin #$%mica en,0e /ica0/*na,* 2e s*2i* ?ci2* ac@,ic* 91ina:0e c*mAn;6 - .*s 5ue se */se01an cuan2* se me3c.a a:ua - a3Aca0.
Acti'i a .Ta)"a.
Acti'i a .Por !#$i&o: 8 2e 1as* 2e ?ci2* ac@,ic* en a:ua6 8 2e 1as* 2e a:ua6 2*s cuc<a0a2as 2e /ica0/*na,* 2e s*2i*6 2*s cuc<a0a2as 2e saca0*sa6 2*s 1as*s ,0ans+a0en,es6 2*s cuc<a0as - 2*s :*,e0*s. Video Identifiquemos cambios qumicos
Rec*n*ce0 .as sus,ancias 5ue +a0,ici+an en una 0eacci>n 5umica! r!acti'os - &ro $ctos.
Te7,* 2e f*0ma.i3aci>n
3
Resue.1* e. +0*/.ema
C I E R R E
BPa0a 5u@ me si01e .* 5ue a+0en2C BC>m* se f*0man .*s nue1*s ma,e0ia.esC A<*0a *+in* 5ueD
SESI/N ,
Lee el texto. $ntes de leer el texto contesta! %&u' entiendes por cambio qumico(
)exto introductorio
Los gases que escapan de este motor son producto de un cambio qumico! la combustin entre la gasolina y el oxgeno del aire.
El bicarbonato de sodio contenido en una pastilla efervescente reacciona al contacto con el agua.
PROPOSITO En es,a secuencia ana.i3a0?s .as ca0ac,e0s,icas 2e una 0eacci>n 5umica. )a.*0a0?s c>m* e. se0 <uman* <a e.a/*0a2* nue1*s ma,e0ia.es a. cam/ia0 .as +0*+ie2a2es 2e a.:unas sus,ancias c*n*ci2as.
PROBLEMA 0$i!r!s !"a)orar $n &ast!" !s&on1a ito sin $sar "!'a $ra- 20$3 in4r! i!nt!s !m&"!ar%as5 Escri)! "a r!accin #$%mica #$! s! ""!'a a ca)o &ara #$! !" &an s! !s&on1!Lo #$! &i!nso !" &ro)"!ma Cont!sta !n t$ c$a !rno: /ueva destre a que se va a emplear ". BQu@ es una 0eacci>n 5umicaC Identificar! Reconocer las caractersticas E. Menci*na una 0eacci>n 5umica. o propiedades de organismos, hechos, 3. BQu@ sus,ancias +a0,ici+an en esa 0eacci>nC
materiales o procesos.
Acti'i a UNO I !ntifi#$!n "os cam)ios #$%micos oc$rri os !n "a tinta in'isi)"!". C*men,en! BC*n 5u@ ma,e0ia.es e.a/*0a0an una ,in,a in1isi/.eC E. )an a necesi,a0! a; E. =u:* f0esc* 2e 2*s .im*nes6 /ien c*.a2*. /; 8 2e ,a3a 2e ,in,u0a 2e -*2* 9se c*nsi:ue en .as fa0macias;. c; 8 2e ,a3a 2e 1ina:0e /.anc*. 2; 8 2e ,a3a 2e a:ua. e; 4*=a 2e +a+e. /.anc* ,amaF* ca0,a6 c*0,a2a en seis +a0,es i:ua.es. f; )e.a. :; Ce0i..*s. <; "G <is*+*s * +a.i..*s c*n a.:*2>n en .a +un,a. i; Pince.. 3. Rea.icen .* 5ue se su:ie0e a c*n,inuaci>n. Pa0a e..*6 +i2an .a +a0,ici+aci>n 2e un* * 2*s c*m+aFe0*s. a; Nume0en .*s seis ,0*3*s 2e +a+e. /.anc*. /; Esc0i/an c*n e. <is*+*6 en ca2a ,0*3* 2e +a+e.6 un mensa=e sec0e,* c*n .as si:uien,es ,in,as!
c; %e=en seca0 a. $*. .*s ,0*3*s 2e +a+e. * a:,en.*s .e1emen,e +*0 un*s minu,*s <as,a 5ue se5ue e. mensa=e sec0e,*. 2; T0a,en 2e 0e1e.a0 * e1i2encia0 e. mensa=e sec0e,*6 a+.ican2* 2*s m@,*2*s 2ife0en,es! I. C*n e. ca.*0 2e una f.ama. II. C*n ,in,u0a 2e -*2*. e; O/se01en .* 5ue suce2e en ca2a cas*. Pa0a e..*! I. Pasen sua1e - c*n,inuamen,e .a f.ama +*0 2e/a=* 2e. +a+e.. H%e/en ,ene0 muc<* cui2a2* +a0a n* 5uema0 e. +a+e.I II. Es+a03an c*n e. +ince. unas :*,as 2e ,in,u0a 2e -*2* s*/0e e. mensa=e sec0e,*. f; An*,en sus 0esu.,a2*s en una ,a/.a c*m* .a 5ue se mues,0a.
5 nmero de papel 1 1 2 4 5 6
Tintas 0ugo de limn 0ugo de limn 3inagre blanco 3inagre blanco $gua $gua
J. C*men,en! a; BEn cu?. * cu?.es mensa=es se +u2* 0e1e.a0 e. sec0e,*C BP*0 5u@C /; BQu@ simi.i,u2 <a- en,0e .*s 0esu.,a2*s */,eni2*s c*n =u:* 2e .im>n - c*n e. 1ina:0e /.anc*C c; BPa0a 5u@ se us> ,in,u0a 2e -*2*C 2; B$e 0ea.i3> a.:An cam/i* fsic* en .a ac,i1i2a2C $i es as6 e7+.i5uen. Re1isen .*s +0*ces*s 2e esc0i,u0a6 seca2* - 0e1e.a2* 2e. mensa=e sec0e,*. e; L*s cam/i*s 5umic*s 5ue *cu00ie0*n en es,a ac,i1i2a2. Int!rcam)i!n s$s o&inion!s so)r!: ". BQu@ +e0mi,e */se01a0 e. mensa=e esc0i,* c*n =u:* 2e .im>nC E. BCu?.es s*n .*s 0eac,i1*s - .*s +0*2uc,*s en .as 0eacci*nes in1*.uc0a2asC 'us,ifi5uen sus 0es+ues,as. 3. %esc0i/an c*n 2e,a..e 2*s e=em+.*s 2e cam/i* 5umic* c*,i2ian* 5ue <a-an */se01a2* 0ecien,emen,e. Pue2en c*nsu.,a0 .*s 5ue a+a0ecen en .a ,a/.a "6 5ue enc*n,0a0?n m?s a2e.an,e.
Reflexin sobre lo aprendido Analizaste cmo los cambios qumicos provocan que algunas de las propiedades de las sustancias se modifiquen formando otras !e qu" te sirve esto para resolver el +0*/.ema?
6
L!an !" t!+toK %u0an,e .a .ec,u0a6 +*n:an a,enci>n en .a 2is,inci>n en,0e un cam/i* fsic* - un* 5umic*.
)exto de informacin inicial
La formacin ! n$!'os mat!ria"!s En $na r!accin 5umica6 .a ,0ansf*0maci>n 2e .*s ma,e0ia.es m*2ifica .a f*0ma en 5ue es,?n 2is,0i/ui2*s .*s ?,*m*s en .as sus,ancias an,es - 2es+u@s 2e. +0*ces*. %e/i2* a es,e cam/i* en su es,0uc,u0a .as nue1as sus,ancias ,ienen +0*+ie2a2es 2is,in,as. N* ,*2as .as sus,ancias 0eacci*nan c*n .as 2em?sL si as fue0a6 nin:An ma,e0ia. +e0manece0a es,a/.e a ,0a1@s 2e. ,iem+*6 muc<* men*s se +*20a +ensa0 en .a f*0maci>n 2e c@.u.as6 +.an,as - anima.es. La Ta/.a " inc.u-e un .is,a2* c*n 0eacci*nes 5umicas6 a.:unas 2e .as cua.es *cu00en en ,u casa6 +*0 e=em+.*6 cuan2* se c*cinan .*s a.imen,*s * se 5uema una 1e.a. En .*s cam/i*s 5umic*s n* necesa0iamen,e e7is,en a.,e0aci*nes c*m* cam/i*s 2e c*.*06 efe01escencias * e7+.*si*nes6 +*0 .* 5ue n* se +e0ci/en f?ci.men,e. $in em/a0:*6 en cua.5uie0 cam/i* 5umic* se a.,e0a .a es,0uc,u0a - .a c*m+*sici>n 2e .a ma,e0ia! 2e .as sus,ancias inicia.es se */,ienen *,0as 2is,in,as6 5ue +0esen,an +0*+ie2a2es 2ife0en,es 2e .as *0i:ina.es. Es,a ,0ansf*0maci>n suce2e +*05ue in,e0acci*nan unas sus,ancias c*n *,0as +*0 acci>n 2e .a ene0:a. BQu@ suce2e cuan2* se ca.ien,a .a M,in,a in1isi/.eN $lgunas reacciones qumicas producen e.a/*0a2a c*n =u:* 2e .im>n * 1ina:0eC La manifestaciones evidentes. 0es+ues,a es 5ue se 5ueman a.:unas sus,ancias6 .* cua. m*2ifica e. c*.*0 2e .a ,in,a - <ace6 +*0 c*nsi:uien,e6 5ue se +ue2a .ee0 un mensa=e e.a/*0a2* c*n e..a. P*0 e. c*n,0a0i*6 .*s cam/i*s fsic*s *cu00en sin 5ue se a.,e0e .a c*m+*sici>n 2e .a ma,e0ia6 es 2eci06 .as sus,ancias 5ue .a c*m+*nen s*n .as mismas an,es - 2es+u@s 2e. cam/i*. P*0 e=em+.*6 cuan2* se +*nen en c*n,ac,* e. a:ua - .a sa. se f*0ma una me3c.a6 +e0* n* un nue1* c*m+ues,*6 +ues si:uen es,an2* +0esen,es e. a:ua - .a sa.. Resu.,a c.a0*6 en,*nces6 5ue cuan2* 2*s +*0ci*nes 2e ma,e0ia se +*nen en c*n,ac,* +ue2e * n* suce2e0 una 0eacci>n 5umicaL 2e n* <a/e0.a6 .a in,e0acci>n en,0e am/*s c*m+*nen,es se0? me0amen,e fsica - .as +0*+ie2a2es 2e .*s 2*s se c*nse01a0?n 2u0an,e .a in,e0acci>n.
-ara conocer m#s sobre las transformaciones de la materia* consulta el libro Qumica imaginada. Reflexiones sobre la ciencia* de la 8iblioteca escolar.
Com!nt!n: ". BQu@ 2ife0encia <a- en,0e un cam/i* fsic* un* 5umic*C E. %*s e=em+.*s simi.a0es a .*s 2e. ,e7,* 5ue in1*.uc0an cam/i*s 5umic*s. 3. %*s cam/i*s fsic*s 5ue *cu00en en ,u casa. Reflexin sobre lo aprendido #as revisado cmo un cambio qumico produce nuevas sustancias $u" aporta el an%lisis del texto para resolver el problema?
9i quieres saber m#s acerca de las reacciones qumicas que existen a nuestro alrededor o en nuestro propio cuerpo* consulta el libro Experimentos sencillos de Qumica en la cocina* de la 8iblioteca escolar.
Los alimentos que consumimos todos los das sufren cambios fsicos y qumicos durante su elaboracin. -or e,emplo* la preparacin del pan y el queso implica cambios qumicos mientras que el rebanar fruta o agregar a 7car al caf' son cambios fsicos.
SESI/N .
Acti'i a DOS /ueva destre a que se va a emplear Com&ar!n "os cam)ios #$! oc$rr!n $rant! "a r!accin #$%mica !ntr! !" )icar)onato ! so io * !" Comparar! Fijar la atencin en dos o ms 6ci o ac3tico 7'ina4r! com8n9: * "os #$! s! objetos para descubrir sus relaciones o o)s!r'an c$an o s! m!;c"a a4$a * a;8carestimar sus diferencias o semejanzas. ". An,es 2e em+e3a0 es,a ac,i1i2a2 c*men,en! K BC>m* 2e,ec,a0an si se ..e1a a ca/* una 0eacci>n 5umicaC A0:umen,en su 0es+ues,a c*n e=em+.*s. E. )an a necesi,a0! a; 8 2e 1as* 2e 2is*.uci>n 2e ?ci2* ac@,ic* 91ina:0e c*mAn;. /; 8 2e 1as* 2e a:ua. c; %*s cuc<a0a2as 2e /ica0/*na,* 2e s*2i*. 2; %*s cuc<a0a2as 2e saca0*sa 9a3Aca0;. e; %*s 1as*s ,0ans+a0en,es. f; %*s cuc<a0as. :; %*s :*,e0*s. 3. Rea.icen .* 5ue se in2ica! a; E.a/*0en una <i+>,esis! BQu@ c0een 5ue *cu00a si a:0e:an 2is*.uci>n 2e ?ci2* ac@,ic* 91ina:0e c*mAn; a. /ica0/*na,* 2e s*2i*C A0:umen,en su 0es+ues,a. /; P*n:an en e. in,e0i*0 2e. *,0* 1as* 2*s cuc<a0a2as 2e /ica0/*na,* 2e s*2i*. c; )ie0,an s*/0e e. /ica0/*na,* 2e s*2i* 2*s :*,e0*s c*m+.e,*s 2e 2is*.uci>n 2e ?ci2* ac@,ic* 91ina:0e c*mAn;.
Cuando se llevan a cabo experiencias como 'stas es importante me clar las sustancias lentamente y evitar el contacto de la piel con cualquiera de ellas.
O. Res+*n2an en su cua2e0n*! a; BC>m* i2en,ifica0 si <u/* 0eacci>n 5umica a. +*ne0 en c*n,ac,* .as sus,anciasC /; BQu@ sus,ancia se +0*2uceC c; C*.*5uen ca2a una 2e .as sus,ancias +a0,ici+an,es en e. .u:a0 5ue .e c*00es+*n2e!
Reflexin sobre lo aprendido &n la actividad anterior' (as identificado algunos cambios qumicos !e qu" te sirve esta experiencia para resolver el +0*/.ema?
SESI/N <
L!an !" t!+toK An,es 2e inicia0 .a .ec,u0a6 0ef.e7i*nen en ,*0n* a .a im+*0,ancia 2e .a Qumica en .a */,enci>n 2e sus,ancias - ma,e0ia.es +a0a .a 1i2a c*,i2iana.
)exto de formali acin
R!acti'os * &ro $ctos Las r!accion!s 5umicas s*n +0*ces*s 2e ,0ansf*0maci>n 2e .as sus,ancias. Es 2eci06 cuan2* suce2e una 0eacci>n 5umica6 .as sus,ancias 5ue <a/a an,es 2e .a ,0ansf*0maci>n 90eac,i1*s;6 5ue +*seen una es,0uc,u0a 2e,e0mina2a6 *0i:inan .*s +0*2uc,*s 5ue ,ienen una es,0uc,u0a 2ife0en,e -6 +*0 .* ,an,*6 2is,in,as +0*+ie2a2es fsicas - 5umicas. n e=em+.* es .a *7i2aci>n 2e un c.a1*6 2*n2e e. <ie00* 2e. 5ue es,? <ec<* 9Fe; - e. *7:en* 9OE; 2e. ai0e s*n .*s 0eac,i1*s6 - e. +*.1* 0*=* 2e >7i2* 2e <ie00* 9FeEO3; 5ue se f*0ma es e. +0*2uc,* 2e .a ,0ansf*0maci>n * 0eacci>n 5umica.
P*2em*s */se01a0 en casa una 0eacci>n 5umica cuan2* se +*nen en c*n,ac,* 2*s 0eac,i1*s6 /ica0/*na,* 2e s*2i* - ?ci2* ,a0,?0ic*6 - se +0*2uce6 en,0e *,0as sus,ancias6 e. :as 2i>7i2* 2e ca0/*n* 9COE;.
As6 e. /ica0/*na,* 2e s*2i* 0eacci*na c*n e. ?ci2* ,a0,?0ic*6 +a0a f*0ma0 a:ua6 ,a0,0a,* 2e s*2i* - 2i>7i2* 2e ca0/*n*. En es,*s +0*ces*s 2e cam/i*6 .*s 0eac,i1*s s*n .as sus,ancias 5ue se ,ienen an,es 2e .a 0eacci>n - 5ue se m*2ifican +a0a f*0ma0 .*s +0*2uc,*s6 es 2eci06 .as sus,ancias 5ue 0esu.,an 2e .a 0eacci>n. P*0 me2i* 2e .as 0eacci*nes 5umicas .*s cien,fic*s - .*s in:enie0*s +ue2en6 en c*n=un,*6 +0*2uci0 ma,e0ia.es sin,@,ic*s c*m* e. +.?s,ic*. Asimism*6 se +ue2en i2en,ifica0 2e 5u@ es,?n <ec<*s .*s ma,e0ia.es - .as sus,ancias a nues,0* a.0e2e2*0L +*0 e=em+.*6 e. an?.isis 5umic* +e0mi,e sa/e0 5u@ sus,ancias es,?n +0esen,es en .*s a.imen,*s6 en .a san:0e * en .a *0ina 2e una +e0s*na.
$ ciertos panes* elaborados con "arina de trigo y a 7car* se les a:ade un poco de bicarbonato de sodio o polvo de "ornear* para que el dixido de carbono producido durante la reaccin al contacto con el agua* permita que el pan adquiera una consistencia espon,osa.
10
Com!nt!n: ". BQu@ es una 0eacci>n 5umicaC E. La im+*0,ancia 2e .as 0eacci*nes 5umicas en su en,*0n*. R!s$!"'o !" &ro)"!ma MQuie0es e.a/*0a0 un +as,e. es+*n=a2i,* sin usa0 .e1a2u0a. BQu@ in:0e2ien,es em+.ea0asC Esc0i/e .a 0eacci>n 5umica 5ue se ..e1a a ca/* +a0a 5ue e. +an se es+*n=e.N R!s$!"'! !" problema !n t$ c$a !rno- Para !""o r!s&on !: ". %e .as sus,ancias 5ue in,e01ienen en es,a 0eacci>n6 Bcu?. * cu?.es s*n 0eac,i1*s - cu?. * cu?.es6 +0*2uc,*sC C*m+.e,a .a ,a/.a.
2Para #$3 m! sir'! "o #$! a&r!n %5 E+ist!n t3cnicas &ara !"iminar "as manc=as ! i'!rsos art%c$"os: #$! s! transmit!n ora"m!nt! !ntr! "as &!rsonas ! $na com$ni a R!a"ic!n "as acti'i a !s &ro&$!stas: ". Ana.icen .as si:uien,es ,@cnicas! a; Caf3 Pa0a 5ui,a0 una manc<a 2e caf@ en un man,e. * una +0en2a 2e 1es,i0 se f0*,a +0ime0* c*n sa. :0uesa 2e ma06 se aFa2en unas :*,as 2e .im>n - se ce+i..a c*n ene0:a. Lue:* se .a1a c*m* 2e c*s,um/0e. /; A4$acat! $e +*ne s*/0e .a manc<a un +*c* 2e .ec<e - se f0*,a. c; R!fr!scos $e a:0e:a a .a manc<a un +*c* 2e a:ua mine0a.6 .ue:* se .a1a 1i:*0*samen,e c*n 2e,e0:en,e. 2; Pisos ! c!r6mica Pa0a .im+ia0 .a ce0?mica se me3c.an 8 2e .i,0* 2e am*niac*6 ,0es cuc<a0a2as 2e /ica0/*na,* 2e s*2i* - 3 + 2e a:ua ,i/ia. $e ce+i..a - se en=ua:a c*n a/un2an,e a:ua. e; Manc=as ! san4r! Pa0a 5ui,a0 manc<as 2e san:0e6 se .a1a .a +0en2a a man* c*n a:ua *7i:ena2a6 .ue:* se en=ua:a c*n a/un2an,e a:ua f0a - se .a1a c*n =a/>n c*m* 2e c*s,um/0e.
Reflexin sobre lo aprendido Revisa lo que pensabas al inicio de la secuencia respecto a qu" es una reaccin qumica ) cu%les cambios qumicos ocurren &xiste diferencia entre lo que pensabas ) lo que sabes a(ora? *ustifica tu respuesta
11
E. I2en,ifi5uen .*s cam/i*s fsic*s - 5umic*s. a; C*m+.e,en .a si:uien,e ,a/.a. /; $i:an e. e=em+.*.
A=ora o&ino #$!> Una ! "as in $strias m6s im&ortant!s &ara "a !conom%a ! "os &a%s!s !s "a in $stria #$%mica- D!s ! "a r!finacin ! &!tr"!o =asta "a o)t!ncin ! f6rmacos: a"im!ntos * mat!ria"!s ! constr$ccin: "a 0$%mica ti!n! $n &a&!" &rimor ia" &ara &ro'!!r a "a soci! a ! m$c=os ! s$s &ro $ctos ! cons$mo- Sin !m)ar4o: !st! !sarro""o nos =a ""!'a o a $n costo am)i!nta" m$* 4ran !: *a #$! ! "os &roc!sos ! "a in $stria #$%mica s! o)ti!n!n 'arios s$)&ro $ctos: m$c=os ! !""os t+icos * &!"i4rosos- E" man!1o ! "os r!si $os * !s!c=os !n c$a"#$i!ra ! s$s formas !s $no ! "os r!tos m6s im&ortant!s &ara "as f$t$ras 4!n!racion!sCom!nt!n: 20$3 s!r6 m!1or &ara !'itar "a contaminacin #$%mica !" air!: s$!"o * a4$a5 a; %e+*si,a0 .*s c*n,aminan,es en .u:a0es a+a0,a2*s6 c*m* 2esie0,*s * e. .ec<* ma0in*6 - es+e0a0 5ue se 2e:0a2en c*n e. ,iem+*. /; %esa00*..a0 ,ecn*.*:as .im+ias 5ue inc.u-an .a ,0ansf*0maci>n 2e .*s 0esi2u*s en a.:* men*s +e.i:0*s* an,es 2e 2esec<a0.*s. K Esc0i/an sus a0:umen,*s en e. cua2e0n*. ". )ecc<i*ne6 G.en. &xperimentos sencillos de qumica en la cocina6 M@7ic*6 se+(Oni0*6 Li/0*s 2e. Rinc>n6 EGG3. E. R*a.2 4*ffman - )i1ian T*00ence. $umica imaginada Reflexiones sobre la ciencia6 M@7ic*6 se+(fce6 Li/0*s 2e. Rinc>n6 EGGP.
12
%ATO$ GENERALE$
ESCUELA: ASIGNATURA: Ciencias III nfasis en Qumica GRADO Y GRUPO: NOMBRE DEL PROFESOR:
I. REFERENTE PROGRAMTICO. BLOQ E III! La transformacin ! "os mat!ria"!s: "a r!accin #$%mica
TEMA "!
La reaccin qumica 1.1. El lengua,e de la qumica Los modelos y las mol'culas. El enlace qumico y la valencia. Ecuacin qumica. ;epresentacin del principio de conservacin de la masa.
PROP#$ITO$!
En es,a secuencia se m*2e.an .as m*.@cu.as 2e 0eac,i1*s - +0*2uc,*s 5ue in,e01ienen en una 0eacci>n 5umica - se a1an3a en e. c*n*cimien,* 2e. .en:ua=e 2e .a Qumica. %es2e .a +e0s+ec,i1a 2e .a Na,u0a.e3a 2e .as Ciencias se +0*fun2i3a en .a sim/*.*:a 5umica6 en es+ecia. .a ecuaci>n 5umica - su 0e.aci>n c*n e. +0inci+i* 2e c*nse01aci>n 2e .a masa.
APREN%I&A'E$ E$PERA%O$!
C*ns,0u-e m*2e.*s 2e c*m+ues,*s c*n /ase en .a 0e+0esen,aci>n 2e LeQis. M*2e.a en f*0ma ,0i2imensi*na. a.:un*s c*m+ues,*s +a0a i2en,ifica0 .*s en.aces 5umic*s - c*n e..*s e7+.ica0 c>m* se f*0man .*s nue1*s en a.:unas 0eacci*nes 5umicas senci..as. Re.aci*na e. m*2e.* ,0i2imensi*na. 2e c*m+ues,*s c*n su f>0mu.a 5umica - su 1a.encia. Re+0esen,a e. cam/i* 5umic* me2ian,e una ecuaci>n e i2en,ifica .a inf*0maci>n 5ue c*n,iene. )e0ifica .a c*00ec,a e7+0esi>n 2e .a ecuaci>n 5umica u,i.i3an2* e. +0inci+i* 2e c*nse01aci>n 2e .a masa .a 1a.encia. P0e2ice .a f*0maci>n 2e m*.@cu.as u,i.i3an2* e. m*2e.* 2e 1a.encia.
TIEMPO$!
13 COMPETENCIA$!
#aber lo que forma parte de las investi$aciones cientficas. Predecir cambios. !dentificar descripciones% explicaciones o predicciones que resultan pertinentes.
Ac,i,u2es
Me oramiento de la capacidad de atencin ante lectura y traba o. "raba o responsable y comprometido por equipo en laboratorio.
%es,0e3as
$nali ar modelos tridimensionales de las sustancias que participan en una reaccin qumica. ;epresentar los cambios qumicos ocurridos en una combustin.
4a/i.i2a2es
'mpliar posibilidades de mane o de len$ua e qumico. Deduccin y modelado de estructuras.
Pro&sito Ni'!" E7+*ne0 .a r!accin #$%mica c*m* un +0*ces* 2e ,0ansf*0maci>n 2e .as sus,ancias.
C$antitati'o * E+&"icati'o
Mat!ria"!s
Acti'i a ,-
Acti'i a ,-
Acti'i a ,-
Ana"i;ar mo !"os tri im!nsiona"!s 2e .as s$stancias 5ue +a0,ici+an en una 0eacci>n 5umica. %esc0i/i0 .a u,i.i2a2 2e. c*nce+,* 2e 'a"!ncia +a0a e7+0esa0 .a frm$"a #$%mica 2e .*s c*m+ues,*s. Te7,* 2e inf*0maci>n inicia.
Mo !"os mo"!c$"ar!s-
Por !#$i&o: $eis +a.i..*s - me2ia /a00i,a 2e +.as,i.ina 2e ca2a un* 2e .*s si:uien,es c*.*0es! 0*=* - ama0i..* +a0a +in,a0 .*s +a.i..*s. Video ,odelos de mol"culas?
D E S A R R O L L O
Acti'i a .-
Acti'i a .-
Acti'i a .-
C$!stionario-
Por !#$i&o: )e.a 2e +a0afina /.anca 2e "G cm 2e .*n:i,u26 +.a,* 2e ce0?mica * /a00*6 J <ie.*s6 ca=i,a 2e ce0i..*s.
F*0ma.i3a0 .a nocin .a sim)o"o4%a 2e .a !c$acin #$%mica. ?a"orar .a im+*0,ancia 2e c*n,a0 c*n un .en:ua=e uni1e0sa. +a0a .a Qumica.
Te7,* 2e f*0ma.i3aci>n
14
R R E
SESI/N ,
L!! !" t!+toK An,es 2e .ee0 e. ,e7,* menci*na! BQu@ inf*0maci>n c*nsi2e0as necesa0ia +a0a 0e+0esen,a0 .*s cam/i*s 5ue *cu00en en una 0eacci>n 5umicaC
)exto introductorio
M$c=as ! "as 0eacci*nes 5umicas 5ue *cu00en en nues,0as casas * en .as in2us,0ias ,ienen .a fina.i2a2 2e +0*2uci0 sus,ancias nue1as a +a0,i0 2e *,0as. P*0 e=em+.*6 se +0*2uce a.c*<*. +a0a 1in*s 2e mesa me2ian,e .a fe0men,aci>n 2e. a3Aca0 5ue c*n,ienen .as u1as. $in em/a0:*6 e. +0*+>si,* 2e *,0as 0eacci*nes es u,i.i3a0 .a ene0:a 5ue se .i/e0a 2e e..as. Ta. es e. cas* 2e .a 0eacci>n 2e c*m/us,i>n 2e .*s ca0/*<i20a,*s 5ue +e0mi,e a+0*1ec<a0 .a ene0:a .i/e0a2a +a0a man,ene0 nues,0a ,em+e0a,u0a c*0+*0a. - 0ea.i3a0 ,*2as nues,0as ac,i1i2a2es 2ia0ias. A. i:ua. 5ue .*s e.emen,*s 5umic*s se 0e+0esen,an +*0 me2i* 2e sm/*.*s - .*s c*m+ues,*s c*n f>0mu.as6 .as 0eacci*nes 5umicas se 0e+0esen,an me2ian,e ecuaci*nes 5umicas 5ue n*s +e0mi,en i2en,ifica0 .*s 0eac,i1*s 5ue +a0,ici+an - .*s +0*2uc,*s */,eni2*s. P*0 e=em+.*6 .a 0es+i0aci>n ce.u.a0 ae0*/ia in1*.uc0a 1a0ias 0eacci*nes 5umicas6 +e0* si se c*nsi2e0an s>.* .*s 0eac,i1*s inicia.es - .*s +0*2uc,*s fina.es6 se 0e+0esen,a c*n .a si:uien,e ecuaci>n 5umica!
E7is,en 2ife0en,es f*0mas 2e 0e+0esen,a0 m*.@cu.as - c*m+ues,*s 5umic*s. P*0 e=em+.*6 .a m*.@cu.a 2e su.fu0* 2e <i20>:en* se +ue2e 0e+0esen,a0 2e .as si:uien,es mane0as!
Ca2a f*0ma 2e 0e+0esen,aci>n +0*+*0ci*na 2ife0en,e inf*0maci>n s*/0e e. c*m+ues,*. P*0 e=em+.*6 e. m*2e.* 2e LeQis n*s inf*0ma c>m* se c*m+a0,en .*s e.ec,0*nes 2e 1a.encia 2e .*s ?,*m*s 5ue se unenL en cam/i*6 .*s m*2e.*s /i2imensi*na.es - ,0i2imensi*na.es mues,0an .a 2is,0i/uci>n es+acia. - e. ?n:u.* 2e en.ace en,0e .*s ?,*m*s. PROPO$ITO En es,a secuencia ana.i3a0?s .a f*0ma 2e 0e+0esen,a0 .* 5ue suce2e c*n .*s 0eac,i1*s - .*s +0*2uc,*s. Rec*n*ce0?s .a im+*0,ancia 2e e7+0esa0 e. +0inci+i* 2e c*nse01aci>n 2e .a masa me2ian,e .a ecuaci>n 5umica.
15
PROBLEMA C$an o s! #$!ma $n &a&!" s$c! ! #$! "as c!ni;as o)t!ni as ti!n!n m!nor masa #$! 3st!2Cmo r!&r!s!ntar%as !sta r!accin * !" c$m&"imi!nto ! "a "!* ! cons!r'acin ! "a masa con !c$acion!s #$%micas5 Lo #$! &i!nso !" &ro)"!ma Cont!sta !n t$ c$a !rno: ". BCu?.es s*n .*s 0eac,i1*s - cu?.es .*s +0*2uc,*s /ueva destre a que se va a emplear a. 5uema0 un +a+e.C $nali ar! eterminar las relaciones entre E. BC>m* 0e+0esen,a0as 2ic<as sus,ancias en e. los elementos !ue componen una .en:ua=e 5umic*C situacin, fenmeno o problema. 3. BC>m* e7+.ica0as .a 2ife0encia 2e masa en,0e .*s 0eac,i1*s - +0*2uc,*s 2e es,a 0eacci>nC A0:umen,a ,u 0es+ues,a. J. BQu@ 2ice .a .e- 2e c*nse01aci>n 2e .a masaC
Acti'i a UNO Ana"ic!n mo !"os tri im!nsiona"!s ! "as s$stancias #$! &artici&an !n $na r!accin #$%mica". An,es 2e 0ea.i3a0 .a ac,i1i2a2 c*men,en! BQu@ suce2e c*n .*s ?,*m*s 2u0an,e una 0eacci>n 5umicaC E. )an a necesi,a0 en es,a ac,i1i2a2! a; Ta/.a +e0i>2ica. /; Me2ia /a00i,a 2e +.as,i.ina 0*=a - me2ia ama0i..a. c; $eis +a.i..*s. 2; C*.*0es 0*=* - ama0i..* +a0a +in,a0 .*s +a.i..*s. 3. Rea.icen .* si:uien,e! a; I2en,ifi5uen .*s 0eac,i1*s - .*s +0*2uc,*s 2e .a si:uien,e 0eacci>n 5umica! E. <i20>:en* 0eacci*na c*n e. c.*0* +a0a f*0ma0 e. c.*0u0* 2e <i20>:en*. /; E.a/*0en m*2e.*s ,0i2imensi*na.es +a0a 0e+0esen,a0 .*s 0eac,i1*s - .*s +0*2uc,*s 2e .a 0eacci>n 2e f*0maci>n 2e. c.*0u0* 2e <i20>:en*. Pa0a e..*! i. A +a0,i0 2e .as es,0uc,u0as 2e LeQis 2e .*s ?,*m*s 5ue se mues,0an6 c*m+.e,en .a inf*0maci>n 2e .as ,a/.as 2e a/a=*. ii. Recue02en 5ue .a ma-*0a 2e .*s ?,*m*s c*m+.e,a su ca+a 2e 1a.encia c*n *c<* e.ec,0*nes6 +e0* <a- *,0*s6 c*m* e. <i20>:en*6 5ue .a c*m+.e,an c*n 2*s. iii. C*nsu.,en .a ,a/.a +e0i>2ica +a0a */,ene0 .a inf*0maci>n 5ue necesi,en.
c; C*ns,0u-an m*2e.*s ,0i2imensi*na.es 2e .as m*.@cu.as 2e. <i20>:en* - 2e. c.*0* c*n /ase en .as es,0uc,u0as 2e LeQis c*00es+*n2ien,es. Pa0a e..*! i. Re+0esen,en ca2a ?,*m* c*n una /*.i,a 2e +.as,i.ina 2e 2is,in,* c*.*0 +a0a ca2a e.emen,*! e. c.*0* c*n 0*=* - e. <i20>:en* c*n ama0i..*. ii. Pin,en .*s +a.i..*s c*n .*s mism*s c*.*0es 5ue usa0*n +a0a ca2a ?,*m*. iii. ,i.icen .*s +a.i..*s +a0a uni0 .*s ?,*m*s. 2; ,i.icen sus m*2e.*s 2e +.as,i.ina 2e .*s 0eac,i1*s +a0a 0e+0esen,a0 .a f*0maci>n 2e. c.*0u0* 2e <i20>:en*6 cu-a f>0mu.a es 4C.. Pa0a e..*!
16
i. $e+a0en .*s +a.i..*s - .i/e0en .*s ?,*m*s 2e .*s 0eac,i1*s. ii. ,i.icen +a.i..*s sin +in,a0 +a0a uni0 .*s ?,*m*s 5ue f*0man e. c.*0u0* 2e <i20>:en*.
J. Res+*n2an! a; BQu@ 0e+0esen,an .*s +a.i..*s en sus m*2e.*sC /; BQu@ 0e+0esen,a se+a0a0 .*s +a.i..*s en .*s m*2e.*s 2e .*s 0eac,i1*sC c; BQu@ si:nifica2* ,iene u,i.i3a0 +a.i..*s sin +in,a0 +a0a uni0 .*s ?,*m*s 2e. +0*2uc,*C 2; C*n /ase en sus m*2e.*s ,0i2imensi*na.es 2e 0eac,i1*s - +0*2uc,*s esc0i/an .a f>0mu.a 2e ca2a sus,ancia. Int!rcam)i!n s$s o&inion!s so)r!: K La inf*0maci>n 5ue +0*+*0ci*nan .*s m*2e.*s Reflexin sobre lo aprendido ,0i2imensi*na.es +a0a 2e,e0mina0! &n la actividad anterior analizaste la utilidad de ". E. nAme0* 2e en.aces 5ue +ue2e f*0ma0 un ?,*m*. modelos tridimensionales de los reactivos ) E. La f>0mu.a 2e .*s c*m+ues,*s. productos para identificar lo que sucede con 3. L* 5ue suce2e c*n .*s ?,*m*s 2e .as sus,ancias en una los %tomos en una reaccin qumica Cmo te 0eacci>n 5umica. a)uda esto a resolver el +0*/.ema?
SESI/N .
L!an !" t!+toK An,es 2e .a .ec,u0a c*men,en! BQu@ inf*0maci>n se 0e5uie0e +a0a esc0i/i0 .a f>0mu.a 2e un c*m+ues,*C
)exto de informacin inicial
La 'a"!ncia * "as frm$"as #$%micas Para r!&r!s!ntar 2e mane0a c*00ec,a .*s c*m+ues,*s * .as m*.@cu.as 2e a.:un*s e.emen,*s me2ian,e sus f>0mu.as c*00es+*n2ien,es6 es necesa0i* c*nsi2e0a0 .a ca+aci2a2 2e c*m/inaci>n 2e .*s ?,*m*s * 1a.encia. P*0 e=em+.*6 e. <i20>:en* ,iene 1a.encia " - e. c.*0* ,am/i@n6 es 2eci06 ca2a un* 2e sus ?,*m*s +ue2e f*0ma0 s>.* un en.ace. Cuan2* 0eacci*nan es,*s e.emen,*s se f*0ma e. c.*0u0* 2e <i20>:en* f*0ma2* +*0 un ?,*m* 2e c.*0* uni2* a un* 2e <i20>:en*. La f>0mu.a 2e. c*m+ues,* es 4C..
)eam*s *,0* cas*! .a 1a.encia 2e. ni,0>:en* es 3 - .a 2e. <i20>:en* ". E. ni,0>:en* +ue2e f*0ma0 ,0es en.aces - e. <i20>:en* un*. E. am*niac* es un c*m+ues,* f*0ma2* +*0 un ?,*m* 2e ni,0>:en* - ,0es ?,*m*s 2e <i20>:en*. $u f>0mu.a es N4 3.
En .as f>0mu.as 5umicas6 .*s su/n2ices seFa.an .a can,i2a2 2e ?,*m*s 2e ca2a e.emen,* 5ue f*0man e. c*m+ues,*6 * /ien e. nAme0* 2e ?,*m*s 5ue in,e:0an .a m*.@cu.a 2e un e.emen,*6 +*0 e=em+.*! OE6 O36 NE. $i se a.,e0an .*s su/n2ices 2e una f>0mu.a6 se m*2ifica .a +0*+*0ci>n 2e ?,*m*s6 +*0 .* 5ue se 0e+0esen,a una sus,ancia 2is,in,a. P*0 e=em+.*6 .a f>0mu.a 2e. a:ua 94EO; n*s in2ica 5ue ca2a una 2e sus m*.@cu.as es,? f*0ma2a +*0 2*s ?,*m*s 2e <i20>:en* - un* 2e *7:en*. Es,*s e.emen,*s ,am/i@n +ue2en uni0se en *,0a +0*+*0ci>n! 2*s ?,*m*s 2e <i20>:en* - 2*s 2e *7:en* - f*0ma0 e. a:ua *7i:ena2a 5ue usam*s +a0a 2esinfec,a0 <e0i2as6 cu-a f>0mu.a es 4EOE.
La 1a.encia in2ica e. nAme0* 2e en.aces senci..*s 5ue +ue2e f*0ma0 un ?,*m*. P*0 e=em+.*6 en .a m*.@cu.a 2e. a:ua - 2e. +e0>7i2* 2e <i20>:en* .a 1a.encia 2e. <i20>:en* es "6 2e mane0a 5ue a. uni0se c*n *,0* ?,*m* s>.* f*0ma un en.ace. La 1a.encia 2e. *7:en* es E - f*0ma 2*s en.aces.
17
La 1a.encia 2e a.:un*s e.emen,*s +ue2e 2e,e0mina0se 2e acue02* c*n su u/icaci>n en .a ,a/.a +e0i>2ica. P*0 e=em+.*6 .*s e.emen,*s 2e .*s :0u+*s IA - )IIA ,ienen 1a.encia "L .*s 2e .*s :0u+*s IIA - )IA +*seen 1a.encia EL .*s 2e. :0u+* IIIA ,ienen 1a.encia 36 .*s 2e. :0u+* I)A +*seen 1a.encia J.
-ara conocer m#s sobre la capacidad de combinacin o valencia de los #tomos consulta el libro "a naturaleza discontinua de la materia* de la 8iblioteca de aula.
Com!nt!n "o si4$i!nt!: ". La u,i.i2a2 2e .a 1a.encia +a0a! a; I2en,ifica0 e. nAme0* 2e en.aces 5ue +ue2e f*0ma0 un ?,*m*. /; Esc0i/i0 2e mane0a c*00ec,a .a f>0mu.a 2e un c*m+ues,* * 2e .a m*.@cu.a 2e un e.emen,*. E. In2i5uen si .a m*.@cu.a 2e. su.fu0* 2e <i20>:en* 94E$; ,iene en.aces c*1a.en,es. $i es as6 Bcu?n,*s f*0ma e. a3uf0eC
N$!'a !str!;a #$! s! 'a a !m&"!ar Acti'i a DOS R!&r!s!ntar: -tilizar o dibu.ar diagramas o R!&r!s!nt!n "os cam)ios #$%micos oc$rri os !n modelos para demostrar que se comprenden $na com)$stinconceptos' estructuras' relaciones' procesos ". C*men,en! BC>m* se i2en,ifican .*s cam/i*s cientficos' sistemas ) ciclos biolgicos o *cu00i2*s en una 0eacci>n 5umicaC fsicos E. )an a necesi,a0 en es,a ac,i1i2a2! a; )e.a 2e +a0afina /.anca 2e "G cm 2e .*n:i,u2. /; P.a,* 2e ce0?mica * 2e /a00* c*n cua,0* <ie.*s. c; Ca=i,a 2e ce0i..*s. 3. Rea.icen .* si:uien,e! a; Encien2an .a 1e.a - */se01en .* 5ue suce2e. /; $*s,en:an e. +.a,* c*n <ie.*s c*n un ,0a+* - c*.>5uen.* a+0*7ima2amen,e "G cm +*0 encima 2e .a f.ama 2u0an,e 2*s minu,*s. HTen:an cui2a2* 2e n* 5uema0 e. ,0a+*I c; A+a:uen .a 1e.a. 2; Re,i0en .*s <ie.*s - 1*.,een e. +.a,*. O/se01en .* 5ue suce2e en e. f*n2* 2e. mism*.
J. C*n,es,en en su cua2e0n*! a; %esc0i/an .* 5ue suce2i>. /; BC>m* e7+.ican .* 5ue suce2e en e. f*n2* 2e. +.a,*C c; BCu?.es s*n .*s 0eac,i1*s - .*s +0*2uc,*s en es,a 0eacci>n 2e c*m/us,i>nC Int!rcam)i!n s$s o&inion!s so)r!: ". Las 2ificu.,a2es +a0a i2en,ifica0 a.:un*s 0eac,i1*s - +0*2uc,*s 2e una 0eacci>n 5umica. E. BC>m* +a0,ici+an e. *7:en* - e. 2i>7i2* 2e ca0/*n* en es,a 0eacci>n 2e c*m/us,i>nC E7+.i5uen su 0es+ues,a. 3. $i se c*nsi2e0a s>.* .a c*m/us,i>n 2e .a +a0afina 9C EO4OE;6 esc0i/an .a ecuaci>n 5umica 2e es,a 0eacci>n. T*men c*m* /ase .a ecuaci>n 2e .a 0es+i0aci>n 2e. texto introductorio.
-ara conocer m#s sobre la relacin entre el fuego y las reacciones de combustin consulta el libro "os cuatro elementos* de la 8iblioteca escolar.
18
Reflexin sobre lo aprendido &n la actividad anterior representaste los cambios ocurridos en una reaccin qumica !e qu" te sirve esto para resolver el +0*/.ema?
SESI/N <
L!an !" t!+toK An,es 2e .a .ec,u0a c*men,en! BQu@ inf*0maci>n +0*+*0ci*na una ecuaci>n 5umicaC
)exto de formali acin
La !c$acin #$%mica Una r!accin 5umica se 0e+0esen,a me2ian,e una ecuaci>n. En e..a se u,i.i3a e. .en:ua=e sim/>.ic* 2e .a Qumica 9sm/*.*s +a0a .*s e.emen,*s * f>0mu.as +a0a .*s c*m+ues,*s;6 c*n e. cua. se 0e+0esen,an .*s 0eac,i1*s - .*s +0*2uc,*s 5ue in,e01ienen en .a 0eacci>n. Tam/i@n se in2ica c*n una f.ec<a .a 2i0ecci>n 2e. cam/i* 5umic*. As6 ana.i3an2* una ecuaci>n 5umica c*m* .a 5ue se mues,0a6 +*2em*s sa/e0! K L*s 0eac,i1*s 5ue +a0,ici+an. K L*s +0*2uc,*s */,eni2*s. K E. es,a2* 2e a:0e:aci>n 2e ca2a 0eac,i1* - +0*2uc,*! s>.i2* 9s;6 .5ui2* 9.;6 :ase*s* 9:; - 9ac; si se encuen,0a en 2is*.uci>n acu*sa. K La 2i0ecci>n 2e. cam/i* 5umic*. K $i 2u0an,e .a 0eacci>n se .i/e0a ene0:a.
Las ecuaci*nes 5umicas +0*+*0ci*nan inf*0maci>n cua.i,a,i1a - cuan,i,a,i1a 2e. +0*ces* 5ue se ..e1a a ca/*. En e. +0ime0 cas*6 .a ecuaci>n an,e0i*0 se in,e0+0e,a as! e. a.c*<*. e,.ic* 0eacci*na c*n e. *7:en* - se +0*2ucen 2i>7i2* 2e ca0/*n* - a:ua. %u0an,e es,a 0eacci>n se .i/e0a ene0:a. L*s nAme0*s 5ue a+a0ecen an,es 2e .as f>0mu.as se ..aman co!fici!nt!s !st!#$iom3tricos +0*+*0ci*nan inf*0maci>n cuan,i,a,i1a 2e .a 0eacci>n. En e. cas* 2e .a ecuaci>n an,e0i*06 .*s c*eficien,es in2ican 5ue +*0 ca2a m*.@cu.a 2e a.c*<*. e,.ic* 5ue se 5uema 9C E4OO4; se 0e5uie0en ,0es m*.@cu.as 2e *7:en* 93O E; +a0a +0*2uci0 2*s m*.@cu.as 2e 2i>7i2* 2e ca0/*n* 9ECO E; - ,0es m*.@cu.as 2e a:ua 934EO;. Cuan2* e. 1a.*0 2e. c*eficien,e es "6 c*m* en e. cas* 2e. a.c*<*. e,.ic*6 n* se esc0i/e. )eam*s *,0* e=em+.*! e. am*niac* se u,i.i3a c*m* ma,e0ia +0ima +a0a .a e.a/*0aci>n 2e fe0,i.i3an,es - es una 2e .as sus,ancias 5ue m?s se +0*2ucen en e. mun2*. Es,e c*m+ues,* se sin,e,i3a en .a in2us,0ia a +a0,i0 2e .*s :ases ni,0>:en* e <i20>:en*. La ecuaci>n 5ue 2esc0i/e es,a 0eacci>n es!
La ecuaci>n an,e0i*0 in2ica 5ue cuan2* 0eacci*nan ,0es m*.@cu.as 2e <i20>:en* 934 E; :ase*s* c*n una m*.@cu.a 2e ni,0>:en* 9NE; :ase*s* se +0*2ucen 2*s m*.@cu.as 2e am*niac* 9EN4 3; :ase*s*.
19
Las ecuaci*nes 5umicas in2ican .as sus,ancias 5ue +a0,ici+an en .a 0eacci>n6 .a +0*+*0ci>n en .a 5ue 0eacci*nan .*s 0eac,i1*s - e. es,a2* 2e a:0e:aci>n 2e @s,*s - e. 2e .*s +0*2uc,*s. Com!nt!n: ". BQu@ 1en,a=as ,iene 0e+0esen,a0 una 0eacci>n 5umica c*n una ecuaci>n 5umicaC E. B%e 5u@ si01e +0e2eci0 .a can,i2a2 2e +0*2uc,* 5ue se */,iene en una 0eacci>n * .as can,i2a2es 2e 0eac,i1*s 5ue se necesi,anC 3. n /.*5ue 2e <ie00* ,iene una masa 2e "3G g. C*n e. ,iem+*6 e. /.*5ue se 2e,e0i*0a - se f*0ma un s>.i2* caf@S0*=i3*. La masa 2e. /.*5ue se inc0emen,a a "JO g. a; BC>m* e7+.ican es,e inc0emen,* 2e masaC /; Esc0i/an una ecuaci>n 5umica 5ue 0e+0esen,e es,e fen>men*. C*nsi2e0en 5ue .a 1a.encia 2e. <ie00* es 3. Reflexin sobre lo aprendido Revisaste la simbologa que se utiliza en una ecuacin qumica !e qu" te sirve esto para resolver el problema?
R!s$!"'o !" &ro)"!ma MCuan2* se 5uema un +a+e. suce2e 5ue .as ceni3as */,eni2as ,ienen men*0 masa 5ue @s,e. BC>m* 0e+0esen,a0as es,a 0eacci>n - e. cum+.imien,* 2e .a .e- 2e c*nse01aci>n 2e .a masa c*n ecuaci*nes 5umicasCN. R!s$!"'! !" &ro)"!ma !n t$ c$a !rno- Para !""o: ". Esc0i/e .as f>0mu.as 2e .*s 0eac,i1*s - .*s +0*2uc,*s. La Reflexin sobre lo aprendido ce.u.*sa6 +0inci+a. c*m+*nen,e 2e. +a+e.6 es,? c*m+ues,a Revisa lo que pensabas al inicio de la +*0 .a uni>n 2e muc<as m*.@cu.as i:ua.es cu-a f>0mu.a es secuencia sobre la le) de la CP4"GOO. conservacin de la masa ) su E. Esc0i/e una ecuaci>n 5umica /a.ancea2a +a0a expresin en una ecuacin qumica 0e+0esen,a0 .* 5ue suce2e cuan2* se 5uema e. +a+e.. &xiste diferencia entre lo que 3. E7+.ica a 5u@ se 2e/e .a 2ife0encia 2e masa en,0e pensabas ) lo que sabes a(ora? 0eac,i1*s - +0*2uc,*s en 2ic<a 0eacci>n. *ustifica tus respuestas
20
J. BPue2e <a/e0 incum+.imien,* a .a .e- 2e c*nse01aci>n 2e .a ma,e0ia en es,a 0eacci>nC A0:umen,a ,u 0es+ues,a. 2Para #$3 m! sir'! "o #$! a&r!n %5 Si $rant! "a #$!ma ! com)$sti)"!s fsi"!s no !+ist! s$fici!nt! o+%4!no: a !m6s ! i+i o ! car)ono * a4$a: s! &ro $c!n car)ono 7C9 s"i o * mon+i o ! car)ono 7CO9 4as!oso- !st! 8"timo com&$!sto !s !" &rinci&a" r!s&onsa)"! ! "as into+icacion!s * m$!rt!s ! &!rsonas #$! &!rman!c!n !n "$4ar!s c!rra os on ! s! #$!ma a"48n com)$sti)"!2Cmo "! !+&"icar%as a $na &!rsona &or #$3 s! &ro $c! !" mon+i o ! car)ono a" !nc!n !r car)n !n $n anafr!: * &or #$3 !s tan &!"i4roso r!a"i;ar !sta com)$stin !n !" int!rior ! s$ casa &ara ca"!ntars!5 ,i.i3a .* 5ue a+0en2is,e en es,a secuencia +a0a 0e2ac,a0 una /0e1e e7+.icaci>n.
A=ora o&ino #$!> E" i+i o ! car)ono !s $n 4as asocia o a" f!nm!no conoci o como !f!cto in'!rna !ro: !" c$a" &!rmit! #$! "a Ti!rra mant!n4a $na t!m&!rat$ra a !c$a a &ara !" !sarro""o ! "a 'i a como "a conoc!mos- Sin !m)ar4o: !" a)$so !n "a #$!ma ! com)$sti)"!s fsi"!s =a incr!m!nta o "a conc!ntracin ! !st! 4as !n "a atmsf!ra: "o #$! 4!n!ra s$ so)r!ca"!ntami!nto: #$! a@a a m$c=os s!r!s 'i'os * s! asocia con "os cam)ios c"im6ticosCom!nt!n "a con'!ni!ncia * "a 'ia)i"i a ! "as si4$i!nt!s m! i as &ara ismin$ir "as !mision!s ! i+i o ! car)ono a "a atmsf!ra: asocia as a" $so ! '!=%c$"os * a "a acti'i a in $stria"". P0*mu.:a0 .e-es 5ue 0e:u.en .a emisi>n 2e 2i>7i2* 2e ca0/*n* en .a a,m>sfe0a6 c*m* +0*2uc,* 2e .a in2us,0ia. E. %esa00*..a0 ,ecn*.*:as 5ue u,i.icen c*m/us,i/.es a.,e0na,i1*s - n* +0*2u3can 2i>7i2* 2e ca0/*n* c*m* +0*2uc,*. 3. Im+*ne0 mu.,as ec*n>micas a .as in2us,0ias - 2ueF*s 2e 1e<cu.*s 5ue emi,an can,i2a2es e7cesi1as 2e 2i>7i2* 2e ca0/*n*. J. %isminui0 en .a me2i2a 2e .* +*si/.e! a; E. us* 2e 1e<cu.*s 5ue u,i.i3an c*m/us,i/.es f>si.es. /; L*s incen2i*s f*0es,a.es. Para sa)!r m6s ". Ga0ca6 4*0aci*. +a naturaleza discontinua de la materia6 M@7ic*6 se+($an,i..ana6 Li/0*s 2e. Rinc>n6 EGGE. E. C<ami3*6 '*s@. +os cuatro elementos6 M@7ic*6 se+($an,i..ana6 Li/0*s 2e. Rinc>n6 EGGE. ". Ems.e-6 '*<n. ,ol"culas en una exposicin Retratos de materiales interesantes en la vida cotidiana6 M@7ic*6 se+(Pennsu.a(Oc@an*6 Li/0*s 2e. 0inc>n6 EGGO. ". Ace0ca 2e .a 0e+0esen,aci>n 2e. cum+.imien,* 2e. +0inci+i* 2e c*nse01aci>n 2e .a masa en .as ecuaci*nes 5umicas6 c*nsu.,a! 'im@ne36 Rafae. - T*00es Pas,*0a6 +a estequiometra en las reacciones qumicas6 Es+aFa6 Cen,0* Naci*na. 2e Inf*0maci>n - C*municaci>n E2uca,i1a6 " 2e fe/0e0* 2e EGGT.
21
<,,+!((c*ncu0s*.cnice.mec.es(cniceEGGO(3OU.asU0eacci*nesU5uimicas(cu0s*(.05Ues,UG".<,m.