stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi Yl: 10 Say: 20

Gz 201

s.39-53

BR NAAT PROJESNN EVRELER LE ZAMAN VE MALYET ANALZNN PROJE YNETM TEKNKLER VASITASIYLA NCELENMES
Onur COKUN*1, smail EKMEK** Geli: 15.01.2012 Kabul: 02.03.2012
ZET Globalleen dnyada artan rekabet ortam ve ilerin fazlasyla komplike hale gelmesi nedeniyle firmalarn daha fazla koordineli ve verimli bir ekilde, daha az insan kayna ile ileri organize etme abalar ortaya km ve bu noktada projeler nemli bir konuma gelmitir. Projeler kendilerine has zelliklere sahip olduundan, yine kendilerine has zelliklere sahip olan proje ynetim bilimi ile ynetilirler. Proje ynetim bilimi baz tekniklerden olumaktadr. Proje ynetim teknikleri ile projenin zaman analizini ve buradan elde edilecek bilgilerle maliyet analizini yapmak mmkndr. Projeler, ynetimleri ve yaplar itibariyle iletmelerden farkllk gsterdii gibi kendi ierisinde de uyguland sektre gre farkllklar gsterirler. Bu dorultuda, bir inaat projesinin evreleri, zaman ve maliyet analizleri incelenerek, sz konusu inaat projesinin zellikleri ile kendisini dier projelerden ayran zellikler ortaya konmutur. Anahtar Kelimeler: Proje Ynetimi, Projenin Zaman Analizi, Projenin Maliyet Analizi, Proje Ynetim Evreleri, naat Projeleri

ANALYSIS OF THE PHASES, TIME AND COST ANALYSIS OF A CONSTRUCTION PROJECT THROUGH PROJECT MANAGEMENT TECHNIQUES
ABSTRACT With the globalization of the world, companies try to organize the works they carry out with less workforce in a more coordinated and efficient way. At this point projects have gained great importance. Since each project has its own nature and facts, they are managed according to their specific nature and features, and this is called Project Management Science. This science has also its own techniques. It is possible to make the time analysis of the project management techniques and to make the cost analysis with the data obtained via time analysis. Projects differ from the point of business due to their management and structures. Moreover, there are also differences from projects to projects according to the sectors they are applied. In this analysis; phases, time and cost analysis of a construction project have been studied and the features of construction projects that differ them from other types of projects have been presented. Key Words: Project Management, Time Analysis of a Project, Cost Analysis of a Project, Project Management Phases, Construction Projects

stanbul Ticaret niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Endstri Mhendislii Blm, Eminn stanbul, onur.coskun1@hotmail.com 1 Bu makale, stanbul Ticaret niversitesi, Fen Bilimleri Enstitsnde Prof. Dr. smail EKMEK ynetiminde yaplan Proje Ynetim Teknikleri ve Uygulamal ncelenmesi balkl Yksek Lisans Tezinden hazrlanmtr. ** stanbul Ticaret niversitesi, Mhendislik ve Tasarm Fakltesi, Endstri Mhendislii Blm, Kkyal stanbul, iekmekci@iticu.edu.tr
*

Onur COKUN , smail EKMEK

1. GR nsanlk varoluundan beri, her alandaki teknik ve ekonomik adan artan karmak sorunlara zm bulmaya almtr. Sanayi devrimindeki byk teknolojik atlm nedeniyle, artan zm bulma uralar gnden gne daha da artarak gnmze kadar devam etmitir. Gnmzde daha komplike, kapsaml ve daha fazla kalite gerektiren sorunlar firmalar arasnda oluan rekabet ortamndan dolay daha az insan kayna ve daha ok verimlilikle zlmek istenmektedir. Sorunlarn, firmalardaki olaan hiyerarik yaplaryla zmnde zorluklar ktndan ve baarl olunamadndan, proje teknikleri kullanlmaktadr. Proje, nceden tespit edilmi spesifik amalara ulamak zere, kaynaklarn nasl kullanlacan gsteren almadr (Akan, 2006). Baka bir ifadeyle, nceden tespit edilmi spesifik amalara belirli bir zaman diliminde optimum bir ekilde ulamak zere kaynaklarn nasl ve ne ekilde kullanlacan gsteren bir almadr (Ece, 2004). Bu tanmlardan karlacak sonu; projenin bir hedefe ulamaya ynelik olduu, kaynaklarn etkili kullanld, bir defalk yapld, kendine has zelliklere sahip olduu, balama ve biti tarihlerinin belli olduu ve bir organizasyon yaps ierisinde gerekletirilmesidir. Kendine has zellikleri olan projeler, yine kendine has zellikleri olan proje yne tim bilimi ile ynetilirler. Proje ynetimi, bu yn ile klasik iletme ynetiminden farkldr nk birok disiplinden gelen insanlar ile birbirinden farkl ilerin ynetilmesini gerektirir fakat proje ynetiminin temeli, iletme ynetiminde olduu gibi genel ynetim bilgi ve becerilerinden oluur. Proje ynetimi, projelerin amalarna ulamas iin proje faaliyetlerinin planlanmas programlanmas ve kontrol edilmesidir (Lewis, 2005). Projenin ana amalar arasnda, projeyi belli bir zaman, maliyet ve kalitede bitirmek vardr. Yaps gerei hayli karmak olan projeleri, belli kstlar ierisinde bitirmek iin proje ynetimi evrelere ayrlarak incelenir. Baz otoritelere gre; Piramitler ve in Seddi, bilinen en eski proje ynetimi uygulamalardr (Snmez, 2007). Modern proje ynetiminin ilkel ve balang uygulamalarnn gemii sanayi devrimine kadar uzanmaktadr (Kr, 2007). Teknolojinin hzla ilerlemesi ve mevcut tekniklerin sorunlara yant verememesi nedeniyle, modern proje ynetim teknikleri 20. yzyln balarnda yava yava ortaya kmaya balamtr. 1917 ylnda Henry GANTT proje i sralamasn oluturmada byk kolaylklar salayan ve modern proje ynetim tekniklerinden biri olan GANTT diyagramn gelitirmitir (Kr, 2007). kinci Dnya savandan sonra firmalar, azalan igcne karlk ilerin daha fazla karmakl karsnda daha pratik teknik araylarna girmilerdir. Bu dorultuda, GANTT diyagramnn daha gelimi ekli olan CPM ve PERT diyagramlar, 1956 - 1958 yllarnda gelitirilmitir (zkan, 2005). CPM, E.I. du Pont de Nemours firmas tarafndan inaat projelerine bir uygulama olarak gelitirilmitir ve daha sonra Mauchly firmas tarafndan gelitirilerek gnmze kadar gelmitir (Hala, 2001). CPM, gnmzde inaat projelerinde ska kullanlmaktadr. 40

stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi

Gz 2011

2.PROJE YNETM EVRELER Proje ynetimi birbirleri ile etkileim halinde, birbirini tamamlayan be ayr evreden oluur. Bu evreler srasyla yledir: 1) Balatma Evresi: Projenin tanmnn, gerekli fizibilite ettlerinin (n almalar) ve deerlendirmelerin yapld evredir. Fizibilite ettleri, projenin organizasyon ekli, kaynak ihtiyac ve proje maliyeti zerinedir. Bylece ileride yaklak olarak izlenecek proje stratejisi ortaya km olur. Fizibilite ettleri sonucunda uygun grlmeyen projeler elenir ve yapmna balanmaz. 2) Planlama Evresi: Planlama evresin de, haberleme mekanizmalaryla kiilerin projeyi anlamas salanr ve iin nasl organize edilecei ile belirlenen hedeflere nasl ulalaca belirlenir (Burlton, 2001). Projede ne yaplmak istendii, ne zaman, nerede, kim ve nasl gibi sorulara net cevaplar verilir. Ksacas, uygulamaya balamadan nce projenin tam olarak tanmlamasnn yapld ve uygulamaya geme kararnn verildii evredir (Akan, 2006). 3) Uygulama Evresi: Planlama evresinin uygulanmaya baland evredir. Ksacas projenin yapmna baland evredir. 4) Kontrol Evresi: Uygulama evresi performansnn dzenli bir ekilde takip edildii evredir. Plana gre meydana gelen sapmalarn ortaya koyulmas gerekmektedir. Sapmalarn etkisi analiz edilerek, projenin banda belirlenen maliyet, zaman, kalite kriterlerine gre proje tekrar planlanarak, uygulamaya koyulur. 5) Sonlandrma Evresi: Projenin tamamland evredir. veren ve taeron firmalarla olan szlemeler sonlandrlarak, hesaplar kapatlr. Projenin genel deerlendirilmesi yaplr ve projenin amacna giden yolda baars llr.

41

Onur COKUN , smail EKMEK

Aktivite Younluu

Uygulama

Planlama

Sonlandrma Balatma Kontrol

Proje Balangc

Zaman

Proje Sonu

ekil 1: Proje Ynetim Evreleri Arasndaki Zamansal liki (The PMI Standards Committee, 1996) Baarl bir proje ynetimi, birbirlerine sebep - sonu ilikisi ile bal olan bu evrelerin ve etkileimlerinin etkin ynetilmesi ile mmkndr. Proje ynetiminde her ne kadar bir evrenin kts kendinden sonraki evrenin girdisi olarak kullanlsa da, evreler arasnda kesin bir snr yoktur. Bu iliki bir dng olarak devam eder. Evrelerin arasnda kesin bir snrn olmad, yukardaki ekil 1den grlebilir. ekil 1, evrelerin proje ak zamanna gre, aktivite younluunu ve evrelerin balang ve biti zamanlarn gstermektedir. Buna gre en fazla sren evreler kontrol ve uygulama evreleriyken, en ksa sren evreler balatma ve sonlandrma evreleridir. Aktivite seviyesi en yksek olan evre ekilden de anlalaca zere uygulama evresidir. Her evrede olduu gibi uygulama evresinde de, aktivite younluu belli bir ivme ile artarak bir pik noktasna ular ve daha sonra belli bir ivmeyle azalr. 3. PROJE YNETM TEKNKLER Proje ynetim teknikleri, projenin ak yapsn faaliyetlere dayandrarak, projeyi ematik olarak ortaya koyar. Projenin etkin bir ekilde ynetimini salar. Projenin planlanma evresinde proje srecine dahil olur ve projenin sonlanma evresine kadar varlklarn srdrrler. Kk projelerde proje ynetim tekniklerinden GANTT diyagram kullanlr. Faaliyetleri ve faaliyetlerin tamamlanma srelerini gsteren iki boyutlu gsterimdir. Faaliyetlerin arasndaki likilerin gsterimi iin uygun olmadndan byk projeler de tercih edilmez. Dier proje ynetim tekniklerinden CPM ve PERT, faaliyetlerin birbirine bamllklarn ve ncelik ilikilerini gz nne alma yeteneklerine sahip olduundan, byk projeler de kullanlrlar. Ancak byk projelerde bile ounlukla 42

stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi

Gz 2011

CPM ve PERT ynetim tekniklerinin bir aya basitletirilmi GANTT diyagramlardr. Bu gibi byk projelerde, GANTT diyagramlar projenin durumunu zetlemek iin kullanlr (Kr, 2007). Proje ynetim tekniklerinden CPM ve PERT aamadan oluur (Hala, 2001). Planlama Aamas: Projeyi ayr ayr faaliyetlere blmekle balar. Daha sonra faaliyetlerin sreleri tahmin edilir ve aralarndaki ncl ardl iliki kurularak a diyagram izilir. Planlama aamas, farkl ileri ayrntlar ile inceleme avantaj salar ve proje uygulamaya konulmadan nce nerilen gelitirmeleri yapma olana verir. Daha da nemlisi, proje iin program gelitirmede kullanlmasdr. Programlama Aamas: Her bir faaliyetin balama ve biti zamanlarn gsteren ve faaliyetler arasndaki ilikileri gsteren zaman diyagram hazrlanr. Projenin zamannda bitmesi iin hangi faaliyetlerin (kritik faaliyetler) mutlaka zamannda yaplmas gerektiini gsterir. Ayrca hangi faaliyetlerin (kritik olmayan faaliyetler) ne kadar geciktirildii taktirde, projenin bitme zamann uzatmayacan da gsterir. Kontrol Aamas: Bu aama, dzenli aralklarla projenin ilerleme raporlarn hazrlama amacna yneliktir. Bu amala zaman diyagram kullanlr. Ksacas kontrol aamasnda; proje analiz edilir, eer sapma varsa da gncelletirilir.

CPM ve PERT diyagramlarnn zellikleri aada belirtilmitir. Kritik ve kritik olmayan faaliyetleri gsterir. Birbirine baml olan faaliyetler ile birbirine baml olmayan faaliyetler arasndaki ilikileri ve bunlarn nasl tamamlanacan belirtir (Albayrak, 2005). Her faaliyetin planlanan ve gerekletirilen sonularn ortaya koyar (Albayrak, 2005). Olas sorunlarn belirlenip, zmlenmesine ve projenin sresinde bitirilmesine yardmc olur (Albayrak, 2005). Tm faaliyetler plana gre giderse, projenin ne zaman biteceini gsterir (Trevor, 1998). Proje izelgeleme etkinliklerine analitik anlamlar kazandrr (imek ve Kasapolu, 2006).

Proje ynetim teknikleri, yukarda ifade edilenlerden anlalaca zere zaman esasl tekniklerdir. Bu teknikler, projenin zaman analizin de kullanlr. Proje ynetim tekniklerinden elde edilen bilgiler ise, projenin kaynak ve maliyet analizin de kullanlmaktadr.

43

Onur COKUN , smail EKMEK

4. BR NAAT PROJESNN NCELENMES Atatrk Havaliman, Trkiyenin Dnyaya alan en nemli kaplarndan biridir. Bu yzden havalimannn nndeki yollar fazlasyla youn olmaktayd. Ayrca Atatrk Havalimannn devlet erkan tarafndan ska kullanlmas ve geni katlml fuar ve organizasyonlarn dzenlendii dnemlerde, stanbul Dnya Ticaret Merkezindeki fuar alanlarna ulamn ayn yollardan yaplmas, trafikte yaanan younluu iyice artrmaktayd. Makaleye konu olan projenin yapmndan nce eski yollar bu younluu kaldramayacak duruma gelmiti. Projenin amac; youn sinyalizasyon sisteminden dolay oluan trafiin nne geilebilmek iin sinyalizasyon sistemini minimize edecek ekilde hemzemin kavak ve balant yolarnn yaplmasdr. Bylece kesintisiz trafik ak salanarak, trafik younluu azaltlm olunacaktr. stanbul Bykehir Belediyesi (.B.B) Bakanl ve Devlet Hava Meydanlar letmesi (D.H.M.) Genel Mdrl arasnda yaplan protokol gereince; Atatrk Havaliman nnde yaplacak olan Atatrk Havaliman n katl kavak ve balant yollarnn dzenlenmesi inaat projesi 07.11.2008 tarihli ihale komisyonu karar ile 52.633.892 TL bedelle .B.B Fen leri Daire Bakanl Altyap Hizmetleri Mdrlnce, X firmasna ihale edilmitir. Projenin tm genel bilgileri aada verilmitir. Projenin Ad: Atatrk Havaliman n katl kavak ve balant yollarnn dzenlenmesi inaat Proje vereni (Sahibi): 1-) D.H.M. 2-) .B.B Projenin Finansmann Yapan: D.H.M. Proje Kontrolr: .B.B Yklenici Firma: X firmas hale Bedeli: 52.633.892 TL hale Tarihi: 07.11.2008 Szleme Tarihi: 14.11.2008 Projenin Yapmna Baland Yer Teslim Tarihi: 10.12.2008 Proje Yapmnn Sonu (Geici Kabul): 19.07.2010 Projenin Biti Tarihi (Kesin Kabul): 02.08.2011

44

stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi

Gz 2011

4.1. Projenin Ynetim Evreleri X yklenici firmasnn ve proje iverenlerinden biri ayn zamanda kontrolr .B.Bnin, projenin ynetim evreleri boyunca yapm olduu aktiviteler aada zetlenmitir. 4.1.1. Balang Evresi .B.B, projenin ihalesine katlacak olan firmalara ihale dosyas vermitir. Bu dosya, projeyle ilgili teknik ve idari bilgileri gsterdii gibi ihaleyi kazanacak firmada bulunmas gereken artlar da gstermektedir. Projedeki pozlar (i kalemleri) ile bu pozlarn metrajlarn (i kalemlerinin miktar) kapsayan projenin keif bilgileri ihale dosyasnda bulunmaktadr. Projenin ihale dosyasn alan firmalar, burada belirtilen artlara uygun olup olmadklarn belirlerler. Eer uygunlarsa, kaynaklarn dosyadaki bilgilere gre, deerlendirerek projenin fizibilite etdn yaparlar. X firmas bu fizibilite etd srasnda, proje seim tekniklerinden basit karllk orann kullanmtr. Fizibilite etdnde, ihale dosyasnda belirtilen her pozun, birim mali yeti belirlenir. Birim maliyetler belirlenirken, Bayndrlk Bakanl, Karayollar Genel Mdrl, ller Bankas, Devlet Su leri ve Trkiye Elektrik Datm A. gibi kurumlarn karm olduu birim fiyat analiz kitaplarndan yararlanlr. Birim maliyet aada belirtilen unsurdan olumaktadr. Birim Maliyet = Esas Giderler + Genel Giderler + Kar (5.1)

Esas giderler, pozun yaplabilmesi iin gerekli olan kaynaklarn maliyetidir. Genel giderler ise, ynetim masraflar ile danmanlk ve faiz gibi maliyetlerden olumaktadr. X firmas, her pozun esas giderini bulduktan sonra, stne yaklak olarak % 13 kar ve % 7 genel gider ekleyerek, tm pozlarn birim fiyatlarn belirlemitir. Akal (2010)nn belirtii gibi, Bayndrlk Bakanlnn birim fiyat analiz hesaplamalarnda genel giderler ile karn toplam yzdesi % 25 olarak alnr . Fakat X firmas ihaleyi kazanmak amacyla, zellikle kar orann drerek, bu oran % 20ye ekmitir. Ayrca firma, esas giderleri azaltmak amacyla, tedarikileriyle dk maliyetli szlemeler imzalamtr. Bunu da tedarikileriyle, uzun vadeli ve yksek miktarda rn alm ieren szlemeler imzalayarak salamtr. X firmasnn belirlemi olduu her pozun birim maliyeti ile ihale dosyasnda verilen metraj arplarak, her pozun balang evresindeki maliyeti bulunur. Btn poz maliyetlerinin toplanmas ile projenin balang evresinde ngrlen, toplam maliyeti bulunur. Bu tutar, ihalede teklif edilecek fiyattr .

45

Onur COKUN , smail EKMEK

Tablo 1. D.H.M. Asndan Projenin hale Aamasndaki Maliyeti Ana Kalemleri naat Nakliye Makine Elektrik Peyzaj haledeki Toplam Maliyet Maliyetler 36.307.237,00 7.850.884,37 235.878,18 5.095.708,06 3.144.184,40 52.633.892,01

Yukardaki tablo 1den grlecei zere, projenin direk maliyeti be ana i grubundan olumaktadr. X firmas birim maliyeti hesaplarken, maliyetin yaklak olarak; % 80ni direk maliyet, %7sini dolayl maliyet, % 13n kar olarak hesapladndan, toplam maliyetin; 42.107.113,61 TLsi direk maliyet, 3.684.372,44 TLsi dolayl maliyet, 6.842.405,96 TLsi kr olarak hesaplanmtr. Tm firmalar, bu ekilde fizibilite etdn yapp, ihaledeki teklif fiyatlarn belirlerler. Bu arada, proje ivereni de ortalama - yaklak ihale bedelini belirler fakat bunu ihaleye girecek firmalara aklamaz. Projenin balang evresinin son aamas olan ihalede, gelen teklifler arasndan, ortalama ihale bedeline uygun olan ve en dk fiyat veren firma, ihaleyi kazanr. Ortalama ihale bedelinin ok altnda bir teklif gelmise, proje ivereni o firmadan bu kadar dk fiyata bu iin istenilen kalite ve zaman da nasl yaplacan belirten, bir savunma isteyebilir. Ayrca ihaleyi kazanacak firmann, ihale dosyasnda belirtilen belgeleri getirmesi ve artlar karlyor olmas gerekir. haleler, kapal zarf usul yaplr. Zarf ierisinde, aranan tm artlarn karlandn belirten bilgiler ve belgeler ile teklif fiyat bulunur. Atatrk Havaliman n katl kavak ve balant yollarnn dzenlenmesi inaat projesinin ihalesi .B.B tarafndan yaplm ve X firmas ihaleyi kazanmtr . 4.1.2. Planlama Evresi haleyi kazanan X firmas, .B.B ile projenin detaylarnn belirlendii bir szleme imzalamtr. Daha sonra, proje detaylaryla birlikte tmyle planlanmtr. Gerektii yerde, .B.B ile beraber allmtr. Bu planlama almasnda, balang evresinde belirtilen artlar ve bilgiler (pozlarn birim maliyet fiyatlar gibi) deimemek koulu ile projenin teknik, zamansal, kaynaksal ve mali ynden planlamas yaplmtr. Teknik ynden yaplan alma .B.Bye onaylatlarak, yer teslimi yaplmtr. Bylece projenin resmen uygulama evresine geilmitir. 4.1.3. Uygulama Evresi Projenin yapld evredir. Yer teslim tarihi olan 10.12.2008de balayarak, inaatn bittii ve geici kabuln yapld 19.07.2010 tarihine kadar srmtr. 46

stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi

Gz 2011

4.1.4. Kontrol Evresi Projenin mali, zaman ve performans ynnden kontrol arlkl olarak X firmasndayd. Kalite ynnden kontrol ise arlkl olarak .B.B yapyordu. Bu dorultuda, projenin uygulama alannda srekli olarak .B.Bnin srveyanlar (belediyenin kontrol teknikerleri) bulunmaktayd. Proje faaliyetlerinin bitiminde ise .B.Bnin mhendisleri projeyi daha detayl bir ekilde kontrol ediyorlard. Proje szlemesi gereince, her faaliyet sonunda oluan yapdan (kpr, yol, kavak, vb.) alnan numune laboratuvarlara gnderiliyordu. Tnn laboratuvarlar, bu amala kullanlan laboratuvarlardan biriydi. 4.1.5. Sonlandrma Evresi Uygulama evresinin bitmesiyle balayan evredir. Uygulama evresi, geici kabuln yapld 19.07.2010da resmen bitmitir. Proje szlemesindeki ilgili maddeye gre, bu tarihten bir yl sonra kesin kabul yaplm ve proje 02.08.2011 tarihinde sonlandrlarak kapatlmtr. Bir yllk zaman zarfnda, X firmas, eksik veya hatal imalatlar varsa bunlar yapmakla mkellefti. Bu zaman zarf bir nevi garanti yl gibidir. Fazla ve nemli bir sorun kmadndan bir yl daha fazla uzamayarak proje zamannda kapatlmtr. 4.2. Projenin Zaman Analizi Bu blmde ilk olarak, proje faaliyetlere blnerek, her faaliyete tahmini bir sre verilecektir. kinci aamada, faaliyetler zamansal ve mantksal sraya koyulacaktr. Daha sonra, ana faaliyetler Microsoft Project programna girilerek, raporlamas verilecektir. Bylece kritik ve kritik olmayan faaliyetleri grmek mmkn olacaktr. Projeyle birlikte, yaklak 125.000 m2lik alan ierisinde, toplam 395 metre uzunluunda A, C, J, N, T, Z yollar zerinde 6 adet kprl yol ve 13 adet kprsz yol olmak zere toplam 7.750 metre yol yaplmtr. Proje almalar 7 gn 24 saat esasna gre yrtlmtr. Projedeki ana ve alt faaliyetlerin toplam yaklak olarak yledir; 34 alt faaliyetli 13 kprsz yol, 53 alt faaliyetli 6 kprl yol, 2 alt faaliyetli trafik iaretlemelerinin yaplmas ana faaliyeti, 5 alt faaliyetli peyzaj ileri ana faaliyeti ve balang (yer teslimi), biti (geici kabul) faaliyetleri ile toplam 790 faaliyet bulunmaktadr. Ana faaliyetlerin sreleri bulunurken, alt faaliyetler birbirlerine seri ise alt faaliyetlerin toplam ana faaliyetin sresini verir. Alt faaliyetler paralel ise en uzun sreli faaliyet ana faaliyetin sresine eit olur. Projenin faaliyetlere blnmesi iini, ilgili mhendisler inaat teknik bilgilerini kullanarak yapmlardr. Ana faaliyetleri, zamansal ve mantksal sralamaya koyarken, izlenen yol yledir; ilk nce kavan dndaki balant yollar daha sonra ise kavan yapm eklindedir. Kavak dndaki balant yollarnn ilk nce yaplmasnn nedeni; mevcut kavan yklmas ve tekrar yaplmas srasnda, farkl yerlerden yol vererek trafik akn olabildiince aksatmamaktr. Ana faaliyetlerin 47

Onur COKUN , smail EKMEK

kendi ierisindeki sralamas ise, inaat teknik bilgilerine ve kaynak durumuna gre yaplmtr. Tablo 2. Ana Faaliyet Verileri Faaliyet No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 21.1 21.2 22 48 Faaliyetin smi Yer Teslimi G Yolu F Yolu H Yolu O Yolu N Kprl Yolu Y Yolu V Yolu D Yolu S Yolu K Yolu M Yolu T Kprl Yolu A Kprl Yolu Z Kprl Yolu L Yolu B Yolu E Yolu J Kprl Yolu C Kprl Yolu Trafik aretlemelerinin Yaplmas Trafik aretleme Levhalarnn Montaj Yol ve Yaya izgilerinin Oluturulmas Peyzaj leri Sresi (Gn) 1 40 32 75 26 63 108 151 52 109 115 137 122 152 122 156 59 46 132 136 27 27 13 44 ncl Faaliyeti Yok 1 2 3 1 5 5 1 8 1 1 1 1 4, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13 14 14 15 15 4, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13 4, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13 14, 17, 18 19, 20 14, 17, 18 19, 20 14, 17, 18 19, 20 14, 17, 18 19, 20 Ardl Faaliyeti 2, 5, 8, 10, 11, 12, 13 3 4 14, 19, 20 6, 7 14, 19, 20 14, 19, 20 9 14, 19, 20 14, 19, 20 14, 19, 20 14, 19, 20 14, 19, 20 15, 16 17, 18 21, 22 21, 22 21, 22 21, 22 21, 22 23 23 23 23

stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi

Gz 2011

Tablo 2. Ana Faaliyet Verileri (Devam) Faaliyet No 22.1 22.2 22.3 22.4 22.5 23 Faaliyetin smi Yzeyin Tesviye Yaplmas Bitkisel Toprak Serimi Sulama Borularnn Tesisi iek ve Fidanlk Alanlarnn Oluturulmas im le Kaplama Geici Kabul Sresi (Gn) 10 17 13 8 17 5 ncl Faaliyeti 14, 17, 18 19, 20 22.1 22.1 22.2 ve 22.3 22.2 ve 22.3 21, 22 Ardl Faaliyeti 22.2 ve 22.3 22.4 ve 22.5 22.4 ve 22.5 23 23 Yok

Yukarda tablo 2de, fazla detaya inilmeden sadece projedeki ana faaliyetler gsterilmitir. Bu faaliyetlerin tabloda gsterilen bilgileri, Microsoft Project programna girilmitir ve aada ekil 2 ve 3de, faaliyetlerin GANTT ve CPM diyagram ktlar verilmitir.

ekil 2. Projenin GANTT Diyagram kts

49

Onur COKUN , smail EKMEK

ekil 3. Projenin CPM Diyagram kts Yukardaki ekillerde, krmz ile belirtilen faaliyetler kritik faaliyetlerdir. Buna gre; 1, 8, 9, 14, 15, 17, 22 (22.1, 22.2 ve 22.5) , 23 faaliyetleri kritik faaliyetlerdir ve bir tane kritik yol bulunmaktadr. Kritik faaliyetlerin srelerinin toplam projenin sresini verir (Yalk, 2009). Bu nedenle, projenin sresi 586 gndr. Proje, proje ynetim teknikleri vastasyla srekli kontrole tabii tutulurken, zaman, kaynak ve maliyette meydana gelen sapmalar srekli izlenmekteydi. Tm sapmalar, Microsoft Project programndaki faaliyetlerin veri tabanlarna kayt edilerek, aksiyon alnyor ve proje gncelletiriliyordu. 4.3. Maliyet Analizi .B.Bnin ihale aamasnda ngrd metrajlarda sapmalar meydana gelmitir. Bu sapmalardan dolay, D.H.M. daha fazla deme yapmtr. Bu durumun, yklenici X firmasna yansmas karn ve maliyetin artmas eklinde olmutur. Aada tablo 3de, projedeki be ana i kaleminin ihale aamasnd aki ve proje sonundaki maliyetleri gsterilmitir.

50

stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi

Gz 2011

Tablo 3. D.H.M. Asndan Ana Kalemlerinin hale Aamasndaki ve Proje Sonundaki Maliyetleri Ana Kalemleri naat Nakliye Makine Elektrik Peyzaj Genel Toplam hale Aamasndaki Maliyetler 36.307.237,00 7.850.884,37 235.878,18 5.095.708,06 3.144.184,40 52.633.892,01 Proje Sonundaki Maliyetler 41.313.923,11 8.681.949,26 231.345,40 5.614.023,39 3.419.982,16 59.261.223,31 Sapma Maliyeti 5.006.686,11 831.064,89 -4.532,78 518.315,33 275.797,76 6.627.331,31 Sapma Oran (%) 13,7 10,5 -1,9 10,1 8,7 12,5

Yukardaki tablodan grlecei zere, D.H.M.nin yklenici firmaya deyecei tutar balarda 52.633.892 TL olarak ngrlyorken, bu tutar metrajlardaki art ve yeni pozlarn kmas ile % 12,5 artarak 59.261.223 TL ye kmtr. Yklenici firmann proje sonundaki hesaplamalarna gre, firmann projede yapt maliyet ve kar oran yaklak olarak yledir; esas gider oran ngrlen % 80den % 79a inerken, genel gider oran % 7den % 11e kmtr. Bundan dolay kar oran da, % 13den % 10a dmtr. Bu ekilde, firma projeden 6.842.405,96 TL kar beklerken bu tutar 5.926.122,33 TL ye dmtr. 5. SONU naat sektrnde, orta ve byk kapsaml i almlar genellikle i hale usulyle yaplmaktadr. Bu yzden srekli geliimi kendine ama olarak gren firmalar, ihale ile i almlarna alk olmaldrlar. zellikle byk kapsaml i almlarnda, ileri proje ynetiminin ara ve teknikleri ile yapma zorunluluu vardr. Bu zorunluluk daha ilk batan ihaleye girilmeden nce balar. Projenin balang evresinde, ihalede sunulacak fiyat proje seim teknikleri vastasyla belirlenir. X firmas bu aamada, Trkiyedeki inaat sektrnde birok firmann yapt gibi, proje seim tekniklerinden biri olan basit karllk oran ynetimini tercih etmitir. veren tarafndan verilen ihale dosyasndaki poz bilgilerini kullanarak oluturulan birim fiyatlar, bu tekniin kullanlmasn salayan en nemli nedenlerden biridir. Projenin planlama evresinde, maliyetin, zamann ve kaynan planlanma zorunluluu vardr. Ancak bu ekilde projenin amalarnda meydana gel en sapmalar minimize edilebilir ve salkl bir ekilde kontrol edilerek proje gncelletirilebilir. Bu ilemler iin, zellikle zaman analizi iin birok program bulunmaktadr. X

51

Onur COKUN , smail EKMEK

firmas bunlar ierisinden en popler olanlarndan, Microsoft Project programn kullanmtr. naat sektrnde, projenin sonlandrma evresi dier sektrlerdeki gibi ksa srmemektedir. Bu sre bir yldan yla kadar kabilir. X firmasnn ynettii projede bu sre bir yl olmutur. lk nce geici kabul yaplm ve projenin uygulama evresi sonlandrlmtr. Daha sonra ise kesin kabul ile proje sonlandrlarak kapatlmtr. Geici kabul ile kesin kabul arasnda geen bir yllk zaman zarf, eksik ve hatal imalatlarn yapld, bir nevi garanti yl gibidir. Bu zellii ile inaat projeleri dier projelerden ayrlmaktadr. Makaleye konu olan proje, dier projelerden iveren says bakmndan ayrlmaktadr. Normalde projenin ivereni D.H.M.ken, kurum proje balamadan nce .B.B ile yapt anlama ile projenin kontroln ve ihale aamasnn ynetilmesinin .B.Bye devretmi ve kendisi sadece proje finansman ile ilgilenmitir. Bu ekilde, projenin iki ivereni olmutur. Projelerdeki uygulama evresinin aktivite younluu, artarak balar ve bir pik noktasna gelerek azalarak sonlanr. Ayn piyasaya yeni srlen bir rnn ha yat dngs gibidir fakat bu projede birinci pik noktasna ulaarak azalan aktivite younluu bir anda artarak ikinci bir pik noktasna ular ve derek sonlanr. Bunun nedeni, inaat projesinin bir zellii olarak bir yapmn balamadan dier yapmn balayamayaca zorunluluudur. Tm ana i kalemlerinde proje sonundaki sapma maliyeti pozitifken sadece makine ana i kaleminin sapmas negatiftir. Bu da ihale aamasnda, .B.Bnin yanlarak i makinalarnn daha fazla kullanlacan ngrmesinden dolay olmutur. Bayndrlk Bakanlnn kitabnda, projelerin sonunda meydana gelen sapma dee ri standart % 15tir (Akal, 2010) fakat makaleye konu olan projede sapma deeri % 15in altnda kalarak, % 12,5 olmutur. Buda, demelerde artma yapacandan D.H.M. iin olumsuz bir durumdur. X firmas iin ise olumludur nk sapmadaki her artn % 13 kar olarak yansmaktadr firmaya. Sapmadaki bu artn kar ykseltmesi beklenirken hlbuki kar ngrlene gre % 14 azalmtr. Bunun nedeni, toplam maliyetteki ngrlemeyen arttr. X firmas, ihaleyi kazanabilmek iin standart deerlerin altnda bir fiyat teklifiyle ihaleye girmitir. Bayndrlk Bakanlnn kitabnda, esas giderin zerine standart % 25 eklenir (Akal, 2010). X firmas bu standart, % 20ye (% 13 kar + % 7) ekmitir. Bunu salayabilmek iin kardan olabildiince feragat etmi ve genel giderleri drmtr. Dk fiyat teklifi vermesinin bir baka belki de en nemli nedenlerinden biride, esas maliyeti drebilmek iin tedarikileri ile uzun sreli ve yksek miktarl anlamalar imzalamasndan dolay rnleri daha ucuza tedarik etmesidir.

52

stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi

Gz 2011

KAYNAKA Akan, E., (2006), Proje Ynetiminin Gemi naat Sanayisinde retim Maliyetlerine Etkisi, Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi, Fen Bilimleri Enstits. Akal, ., (2010), 2010 Yl naat Birim Fiyat Analizleri I, Ankara, afak Matbaaclk. Albayrak, B., (2005), Proje Ynetimi, Ankara, Nobel Yayn Datm. Burlton, Roger T., (2001), Business Process Management: Profiting From Process, USA, Sams Publishing. Ece, E., ve Kovanc, A., (2004), Proje Ynetimi ve nsan Kaynaklar likisi, Havaclk ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 1(4), 75 85. Hala, O., (2001), Kantitatif Karar Verme Teknikleri Yneylem Aratrmas, stanbul, Alfa Basm Yaym Datm. Kr, E., (2007), Yazlm Sektrnde Proje Ynetimi, Yksek Lisans Te zi, Kadir Has niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits. Lewis, J. P., (2005), Project Planing, Scheduling & Control, New York, Mc Graw Hill. zkan, ., (2005), Yneylem Aratrmas Nicel Karar Teknikleri, Ankara, Nobel Yayn Datm. imek, U.T. ve Kasapolu, .A., (2006), Analitik Hiyerari Prosesi Teknii le Bir Proje Ynetimi Uygulamas, Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 7(25), 141 149. Snmez, E., (2007), Neden Proje Ynetimi, Yksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi, Fen Bilimleri Enstits. The PMI Standards Committee, (1996), A Guide To The Project Management Body Of Knowledge, USA, Project Management Institute Publications. Trevor, Y., (1998), Daha yi Nasl Proje Ynetimi, stanbul, Tima Yaynlar. Yalk, ., (2009), Proje Ynetimi ve CPM PERT Teknikleri zerine Bir Uygulama, Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits.

53