i

T.C. ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 3019

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1971









MUHASEBE YAZILIMLARI




Yazarlar
Prof.Dr. Melih ERDOAN (nite 1)
Uzm. . Erdin ERGN (nite 2, 3)
Do.Dr. Murat KRACI (nite 4)
Yrd.Do.Dr. Mutlu UYGUNDr. Mustafa GL (nite 5, 6)
Yrd.Do.Dr. A. Nurhan AKAR (nite 7)
Do.Dr. Adnan SEVM (nite 8)

Editr
Do.Dr. Adnan SEVM






ANADOLU NVERSTES





ii
Bu kitabn basm, yaym ve sat haklar Anadolu niversitesine aittir.
Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulutan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baka ekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.

Copyright 2013 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.



UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr
Do.Dr. Mjgan Bozkaya

Genel Koordinatr Yardmcs
Do.Dr. Hasan alkan

retim Tasarmclar
Yrd.Do.Dr. Seil Banar
r.Gr.Dr. Mediha Tezcan

Grafik Tasarm Ynetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
r.Gr. Nilgn Salur

Kitap Koordinasyon Birimi
Uzm. Nermin zgr

Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz

Grafikerler
Glah Karabulut
Kenan etinkaya


Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi


Muhasebe Yazlmlar


ISBN
978-975-06-1679-2



1. Bask


Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 10.000 adet baslmtr.
ESKEHR, Ocak 2013



iii
indekiler

nsz .... iv

1. Muhasebe Bilgi Sistemi 2
2. Bilgi Teknolojileri ve Muhasebe Yazlmlar 24
3. Muhasebe Yazlmlarnda Parametrelerin Belirlenmesi ve Sistemin Kurulmas.. 62
4. Stoklar ve Maddi Duran Varlklar Ynetimi Modl. 92
5. Satn Alma Ynetimi Modl. 120
6. Sat Ynetimi Modl.... 164
7. nsan Kaynaklar Ynetimi Modl.. 200
8. Muhasebe ve Finans Ynetimi Modl... 220



iv
nsz
Bilgi ve iletiim teknolojilerinde yaanan hzl ve srekli gelimeler, her alanda olduu gibi iletmecilik
alanndaki hzl deiimi beraberinde getirmitir ve i yapma biimlerini de derinden etkilemitir.
letmelerin bilgi sistemlerinde elde edecekleri bilginin kullanm, iletmeleri kreselleen ticari
uygulamalarda rekabeti hale getirmitir. Bu balamda, iletmelerin kalite, maliyet ve hz stnl
salayabilmeleri iin doru, gvenilir, zamanl bilgiyi retmeleri ve kullanmalar bir gereksinimden
ziyade zorunlu hale gelmitir. Bu hzl ve srekli deiim, iletmelerin bu ihtiyacn karlayacak bilgi
sistemlerinin yaplarnda da nemli deiiklikleri zorunlu klmtr.
Bilindii gibi iletmelerin bilgi gereksinimini karlayan en nemli bilgi sistemi Muhasebe Bilgi
Sistemidir. Muhasebe Bilgi Sistemlerinde nceleri kat ve kalem ile retilen muhasebe bilgisi, bilgi ve
iletiim teknolojilerindeki gelimelere paralel olarak iletme bilgi sistemlerinin birbirinden bamsz olan
yaplarn btnleik hale getirmi, deer zincirindeki ilevler ile muhasebe bilgi sistemi eitli yazlmlar
aracl ile btnleik bir bilgi sistemi haline gelmi ve bilgiye e zamanl olarak, zaman ve mekan snr
olmakszn ulamak mmkn hale gelmitir.
Bilgi ve iletiim teknolojileri sayesinde gelinen bu noktada kullanlan muhasebe yazlmlar, iletmelerin
malzemelerini ya da rnlerini tedarik etmesinden datm aamasna kadarki tm sreleri btnleik
felsefede ele alarak, veri girii ve bilgi retimi yaplabilen btnleik yazlm paketleri haline gelmitir.
nceleri basit ve dier ilevlerden bamsz muhasebe yazlmlar olarak balayan bu sre, gnmzde
iletmenin tm ilevlerin kapsayan ve btnleik olarak alan Enterprise Resource Planning-
Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP) ve internet ve ona bal teknolojilerin kullanmna bal olarak
da, Enterprise Resource Planning-Kurumsal Kaynak Planlamas II (ERP II) noktasna gelmitir.
Ancak bu hzl ve srekli geliim ve deiim, muhasebe bilgi sisteminin temel yaps, ileyiini ve
felsefesinin deitii anlamna gelmemektedir. Bu balamda yalnzca muhasebe bilgi sisteminde
kullanlan aralar deimitir ve bundan byle de deimeye devam edecektir.
Muhasebe Yazlmlar adn verdiimiz bu kitapta, ERP felsefesi ve modler yap gz nnde
bulundurularak, gnmzde kullanlan bilgi ve iletiim teknolojileri dikkate alnarak gelitirilen ve
iletmelerde kullanlan muhasebe uygulama yazlmlar ele alnmtr. Bu erevede kitaptaki konular 8
nitede toplanmaya allmtr.
Birinci nitede; muhasebe bilgi sisteminin genel yaps ve ileyii ele alnm ve muhasebe bilgi sistemi
ile ilgili bilgi teknolojilerine genel hatlar ile deinilmitir.
kinci nitede; bilgi teknolojileri ve muhasebe yazlmlar ayrntl olarak irdelenmitir.
nc nitede; muhasebe yazlmlarnda parametrelerin belirlenmesi ve sistemin kurulmasna ilikin
konular ele alnmtr.
Drdnc nitede; Stoklar ve Maddi Duran Varlklar Ynetimi Modl ele alnarak, ileyii
aklanmtr.
Beinci nitede; Satn alma Ynetimi Modl ele alnarak, ileyii aklanmtr.
Altnc nitede; Sat Ynetimi Modl ele alnarak, ileyii aklanmtr.
Yedinci nitede; nsan Kaynaklar Modl alnarak, ileyi aklanmtr.
Sekizinci ve son nitede ise; muhasebe yazlmlarnn temelini oluturan Muhasebe ve Finansman
Modl kapsamnda; genel muhasebe, maliyet muhasebesi ve finans alt modlleri ve ieriklerine yer
verilmitir.
Kitaba katk salayan yazarlar bata olmak zere, emei geenlere teekkr eder, kitabn bata renciler
olmak zere, ilgililere faydal olmasn diliyorum.

Editr
Do.Dr. Adnan SEVM


2






Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
MBSni ve iletme sreleriyle ilikilerini aklayabilecek,
Bilginin niteliklerini belirleyebilecek,
letmenin eitli dzeylerine gre karar alma tiplerini ve bilgi gereksinimlerini belirleyebilecek,
MBSnin ynetim ilevini destekleyi biimini aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz.

Anahtar Kavramlar
Veri ve Bilgi
Sistem
Bilgi leme
Bilgi Teknolojisi
letme Bilgi Sistemleri
Muhasebe Bilgi Sistemi
Karar Destek Sistemleri
Muhasebe Organizasyonu

indekiler
Giri
Bilgi leme
Bilgi Teknolojileri Ortamnda Bilgi leme
Muhasebe Bilgi Sistemi (MBS)
Muhasebe Organizasyonu
letme Bilgi Sistemleri ve MBS
Byk Defter lemleri leme Sistemi
Rapor retme Sreci
1


3
GR
Bu nitede iletme bilgi sistemlerinden en eski ve yaygn biri olan Muhasebe Bilgi Sistemini (MBS)
tanmlayarak, nasl bir ilev grdn ve iletmelerde nasl konumlandn aklayarak dier iletme
bilgi sistemleriyle ilikisini kurmaya alacaz. Bu amala ncelikle; bilgi sistemi, bilgi teknolojileri,
bu yaplarn etkileimi ve btnleiklii incelenecektir.
Bu konular inceledikten sonra tekrar tanmlayacamz Muhasebe Bilgi Sistemini bu aamada bir n
bilgi olarak aadaki gibi verebiliriz:
MBS, karar alclarn gereksindii muhasebe verisini toplayan, ileyen ve saklayarak raporlayan bir
bilgi sistemdir. MBS, ynetim tarafndan isel olarak kullanlan raporlar ve yatrmclar, kredi verenler,
vergi otoriteleri gibi dier nc taraflarn kulland dsal raporlar retir.
MBS, geleneksel biimde genel kabul grm muhasebe ilkelerine uygun olarak yrtlen
muhasebe uygulamalarn modern bilgi teknolojisi olanaklaryla biraraya getirir.

BLG LEME
Bilgi ilemenin geliimine ve bilgisayarlarn ortaya kna tarihsel perspektiften bakldnda bilinen bir
ara olan Abacus'le bu sreci balatabiliriz Bugn bile ilkokullarda rencilerin aritmetiksel ilemler
yapmada kullandklar Abacus, bundan binlerce yl nce inliler tarafndan kullanlmtr. Bir takm
durumlar, saylarla gstermek ise yine bilgi ilemenin temelini oluturmaktadr. rnein, eski Msr'da
saylar ilgin sembollerle ifade edilmi ve papirsler zerine ilenmitir. Mezopotamya'da M.. 3500
yllarnda kil tabakalar zerine ilenmi bilgiler, Smerli rahiplerin yine kil levhalar zerine ivi yazs ile
yazm olduklar yazlar ve Azteklerin kullandklar simgeler bize bilgi ilemenin tarihi hakknda fikir
verebilir.

Resim 1.1: Abacus
Grld gibi insanln bilgileri eitli yntemlerle belli yerlere ilemeyi gereksindii ortaya
kmaktadr. Bu gereksinmenin ardndaki en nemli iki neden, insann belleine yeterince gven

Muhasebe Bilgi Sistemi


4
duymamas ve ilikilerin gelierek ticari olaylarn ortaya kmasdr. Bylelikle, bilgiler alar tesine
iletilebilmi ve insanlk nemli bir bilgi birikimini temel alan gelimeleri gsterebilmitir. Bunun
gnmzdeki son halkas bilgisayarlarn artc ilevi ve geliimidir.

Veri ve Bilgi Kavramlar
Veri, "Data" karl kullanlan ve "Datum" szcnn oulu olan bir kavramdr. Veri kavram, eitli
durumlarn, gzlemlerin veya oluumlarn her trl gsterimidir. Bu gsterimler, nmerik veya alfabetik
karakterler ya da semboller olabilecei gibi, eitli biimlerdeki grafik izimler ve dier tr grafik
gsterimler eklinde de olabilir. Ancak tm bu gsterimlerin yani verilerin temel zellii, ham olmalar,
dier bir deyile ilenmemi durumda olmalardr. Bu; verilerin ilenme srecinden gemeden anlam
tayan bir nitelie kavuamayacaklar anlamna gelmektedir. Verilerin anlam tayan bir nitelie
kavumalar da, onlarn bilgiye (information) dnm olmalar demektir.
rnein, tek bana isim/isimler, parasal tutarlar veya saylarla karlatmzda bu veriler, bizim iin
anlam tamayacaklardr. Ancak szn ettiimiz isimlerin, parasal tutarlarn ve saylarn biraraya
getirilip ilenmesiyle, diyelim bir mteriye ilikin vadeli bir borcun ortaya kmas, verilerin bilgiye
dnm olduklarn gsterecektir. Nasl bir hammadde belirli bir ilem veya ilemler sonucunda rne
dnmekteyse, ham veriler de derlenerek ileme sokulur, ilenir ve karar vericilere bilgi olarak iletilirler.
Veri ve bilgi kavramlar zerinde ska yaplan bir tartma, verinin ve
bilginin zaman, zaman ayn anlamda kullanlmasna ilikindir. Gerekten de, yukarda
deindiimiz gibi bu iki kavram olduka farkl niteliklere sahiptir. Ancak, elde edilen her
bilgi, bir sonraki evre ya da dnem iin veri zelliini de tamaktadr. Bir retim
iletmesinde, hammaddenin ilenerek rn elde edilmesi ve bu rnn baka bir retim
iletmesi iin hammadde niteliinde olabilmesi gibi, veriler ve bilgiler de uzlamsal bir
grnm kazanmakta ve yerine gre ayn anlamda kullanlabilmektedirler.
Bilgi leme ve Sistem
Yukarda ele alnan verilerin bilgiler haline gelmesi bir dntrme srecinin varln ortaya
koymaktadr. Bu noktada bu dnmn nasl gerekletii sorusu akla gelecektir.
Burada, karmza bilgi ileme (data processing) kavram kmaktadr (bu kavram bilgi ilem ile
eanlamda kullanlacaktr). Bilgi ileme ksaca, veriyi bilgiye dntrme sreci veya veriyi kullanlabilir
ve anlaml klan her trl eylem olarak tanmlanabilir. Bilgi ileme srecinde, ilevsel eler srasal
biimde bir araya gelerek amaca ynelik sonular retirler. Bu, elle olsun veya bilgisayarla olsun
girdilerin oluturulmas, eyletimi (manipulation) ve kt ilemlerinin elde edilmesi demektir ve bilgi
ilemenin temel sreci budur. Bu durumda, bilgi ilemeyi "sistem" yaklam iinde ele alabiliriz.
Sistem kuramcs Russel L.Ackoff, bir sistemi geni olarak ve genel hatlaryla, biribirine bal
blmlerden oluan kavramsal veya fiziksel bir varlk olarak tanmlamaktadr. Sistemlerle ilgili, fizik ve
biyoloji bilimlerinde, modern teknolojide, sosyal bilimlerde birok tanm yaplmaktadr. Ancak, daha
zgl (spesifik) ve daha uygun bir sistem kavram, bilgi ilemede ve bilgisayar teknolojisinde
kullanlmakta olup, sistemin ulalmas istenen ortak amaca uygun olarak, girdileri kabul ederek ktlar
reten ve birbiriyle ilikili bileenlerden oluan bir sre olduu vurgulanmaktadr.
Her sistem iin temel bileen; girdi, ileme ve ktdr. Birbiriyle etkileimli bu temel bileen
sistem biimini oluturur (ekil 1.1).



ekil 1.1: Sistem


5
Bir bilgi ileme sistemi ise, verileri girdi olarak kabul ederek ileyen ve bilgi kts olarak veren bir
sistemdir (ekil 1.2).



ekil: 1.2: Bilgi leme Sreci

Sistem kavram, nem tayan ek iki bileeni de iermektedir. Bunlar "geribildirim" (feedback) ve
"kontrol" bileenleridir (ekil 1.3).



ekil 1.3: Geribildirim, Kontrol ve Sistem Kavram

Geribildirime dayal kontrol ile sistemin rettii kt, girdi olarak geri verilerek sistemin amacndan
sapan durumlarn girdi ve ilem eylemleri zerindeki dzeltmeleri gerekletirilir ve gerekli z denetim
salanm olur. Geribildirim-kontrol kavram, bilgi ileme sistemine de uygulanabilir bir nitelik
tamaktadr.
te yandan, bir sistem olarak bilgi ileme, kullanclarn gereksinmelerine yant verecek ve
kullanmlarna uygun decek biimde, verileri ve bilgileri "saklama" ilevini yerine getirmelidir. Bu
ilevin yerine getirilmesi ayr bir bileen olarak saklama kavramn karmza karmaktadr.
Tm bileenleri ve ilevleriyle bir bilgi ileme sistemini aadaki izimde olduu gibi gstermek
olanakldr (ekil 1.4).



ekil 1.4: Bilgi leme Sistemi Kavram


6
Bilgi leme Sisteminin Evreleri
Buraya dek belirttiimiz kadaryla bir bilgi ileme sistemi; temel olarak girdi, ileme ve kt ilevlerinden
olumaktadr. Her bir ilevin ieriini, srecin srasal evrelerine uygun olarak ele aldmzda ise
karmza ayrntl bir tablo kmaktadr.
Bilgi ileme sistemi sre olarak toptan ele alndnda bu srecin; verilerin derlenmesi,
snflandrlmas, sralanmas, hesaplanmas, karlatrlmas, zetlenmesi, saklanmas ve raporlar
biiminde kullanc ve karar vericilere iletilmesi, evrelerini ierdiini grmekteyiz.
Bilgi ileme sistemi, bir yandan tm bu evrelerin ilevsel bir bileimini ortaya koyarken dier yandan
bilgi iletiimi ve etkileimi bakmndan evre ile ayrlmaz ilikilerini srdrmek durumundadr. Bu evre,
bir iletme iin tketicilerden devlete kadar uzanan bir yapy ortaya koymaktadr.
Sistemin zelliklerini gznnde tutarak, bir iletmenin retim bilgi
sisteminin ileyiini aklaynz.

ekil 1.5: Bilgi leme Sistemi Evreleri ve Bilgi letiimi


7
levler ayrm olarak yukardaki durum ele alndnda; girdi ilevinde, verileri ilenmeye hazr
duruma getirmeye ynelik olarak "verilerin derlenmesi" ve "ilk kayt" hazrlklarnn yaplmas
szkonusudur. rnein, verilerin bilgisayarn okuyabilecei bir biime veya bir baka kiinin
kullanabilecei duruma getirilmesi "kaytlama"dr. te yandan, ilenecek kalemlerin zelliklerine gre
gruplanarak "snflandrlmas" ve "sralanmas" gerekmektedir.
leme ilevinde; bu verilerin "hesaplanmas", "karlatrlmas", "zetlenmesi" ve "saklanmas"
gerekletirilecektir.
kt ilevinde ise; bilgiler genellikle "rapor" biiminde kullanc ve karar vericilere "iletilecek" ve
"oaltlacaktr".



ekil 1.6: Bilgi leme Sistemi ve Evreleri

Her nokta iin rgtsel adan, teknik adan ve insan kaynaklar asndan gerekli deerlendirmelerin
yaplarak, srecin tam ve aksaksz iletimini salamak gerekmektedir.

BLG TEKNOLOJLER ORTAMINDA BLG LEME

Bilgi Teknolojisi (BT) Nedir?
Daha nce verinin ilenerek kullanlabilir, anlaml ve yararl bir biime dntrlmesiyle bilgi elde
edildiini aklamtk. Bu sre bir sistem ileyiini gerektirmektedir ve bu sistem, eitli biimlerde
oluturulabilir. Gnmzde veri, bilgisayar teknolojisine dayal olarak ilenmekte ve elde edilen bilgi
kts ayn teknolojiyle kontrol edilmekte, saklanmakta ve yeni uygulamalarda kullanlmaktadr. Temel
hatlaryla belirttiimiz bu sre aslnda ok ayrntl ve karmaktr.
Bilgiyi yaratmaya, deitirmeye, saklamaya, kullanmaya, oaltmaya, paylatrmaya, gelitirmeye,
btnleik ve etkileimli hale getirmeye ynelik karmak yapnn tm, bilgisayar temelinde ilev gren
Bilgi Teknolojilerini oluturmaktadr.
Gnmzde yaammz karmak, youn ve btnleik bir BT ortamnda srdrmekteyiz. Bu durum
yaantmz birok alanda ve noktada kolaylatrrken bir yandan da bu sistemlere baml hale
getirmitir. Bu sistemlerde oluabilecek bir aksama, kesinti veya bozulma tm yaammz altst edecek
noktaya gelmitir. letiim, ulam, salk, eitim, endstri, ticaret vb. neredeyse her ey ve doal olarak
tm yaammz BTlere baldr/bamldr. Bu bakmdan birincisi; BT Sistemlerinin ileyiinin
sreklilii salanmal, ikincisi; doru, etkin ve verimli olarak srdrlmelidir.
Bu amala, BT ortamn oluturan en nemli e olan Bilgisayarla
Bilgi leme (BB) kavramn doru oluturmak gerekmektedir.
Daha nceki kesimlerde, bilgi ilemenin bir sistem olarak ele alnabilecei ve temel olarak girdi,
ileme ve kt bileenlerinden olutuu vurgulanm ve bilgi ileme sisteminin geribildirime dayal
kontrol ve saklama bileenleri ile desteklendiine deinilmiti.


8


ekil 1.7: Bir Sistem Olarak BB

Bilgisayarla Bilgi lemenin temel bileenleri aadaki ierie sahiptirler:
Girdi Veri, bilgi iin gerekli olan eler, rgtsel kaynaklar.
leme Girdileri ktlara dntren ve bilgisayar donanmn, yazlmn, personelini, veri
tabann ve yordamlarn kullanan bilgi teknolojisi.
kt lemsel bilgi sistemlerince yerine getirilen ilemler.
Ynetim bilgi sistemlerince, ynetim iin yaplan ynetim raporlar
Karar destek sistemlerince salanan ynetsel karar destei.
Programlanm karar sistemlerince salanan zdevimli, programlanm karar alma.
Geribildirim ve Kontrol Optimum yeterlilii ve etkinlii salamak iin izleme ve dzeltme
bilgi sistemini temel alan bilgi kaynak ynetim ilevi.
Saklama Her ilem admnda ve karar desteinde sistemin gereksindii veri ve bilgiyi uygun
yntemlerle saklama ve koruma.
BT ortamnda BB' yi girdi, ileme, kt, saklama ve kontrol temel ilevlerini, bilgisayar donanmn,
yazlmn ve personelini kullanarak yerine getiren bir bilgi ileme sistemi olarak grmek nemlidir.
Donanm, zellikle bir bilgisayarda fiziksel eler btn anlamna gelir. Bilgisayar yazlm ise
bilgisayarn bilgi ileme ilevini yerine getirmesini salayan her tr program, yordam, kurallar ve
belgelendirmeyi ieren bir kavramdr. Bir anlamda donanma yaam veren e, yazlmdr. Bu nedenle,
donanm ve yazlm birbirinden ayr dnlemez.
Burada nemli bir nokta iletim sistemine ilikindir. nk bir bilgisayarn yazlm dzeyinde zn
iletim sistemi oluturur. letim sistemi, ana ilem birimindeki ilemleri denetleyen programlar
btndr. Bilgisayarlarn kullanmyla birlikte iletmelerde ortaya kan nemli deiimlerden biri de
rgtsel yapnn bu olguya gre yeniden tasarlanmas gereidir. Gerekten de iletmelerde Bilgi lem
Merkezleri oluturulmutur ve dier iletme blmleriyle ilikiler asndan olsun farkl niteliklere sahip
olan personelin istihdam asndan olsun nemli ve temel deiimler gereklemitir.


9
Konuyu iletmenin rgtsel yaps iinde ele aldmzda ise BTler ile bilgi sistemi ilikisini
aadaki ekille zetleyebiliriz.



ekil 1.8: BT Ortam ve Bilgi Sistemleri

Grld gibi BT, bilgi sistemini kendi teknolojik yapsnn zelliklerine uygun olarak nemli
lde etkilemektedir. O halde bu etkilenmenin Muhasebe Bilgi Sistemine (MBS) ne ekilde yansdn
ortaya koyabilmek iin, MBS zerinde durarak, MBS'nin dier sistemlerle olan ilikisini belirlemek
gerekmektedir.
Geribildirim ilevinin bir bilgi sistemi iin gerekliliini ve nemini
aklaynz.
MUHASEBE BLG SSTEM (MBS)
Buraya dek; bilgi sistemi, bilgi teknolojileri, bu yaplarn etkileimi ve btnleiklii zerinde durduk;
artk iletme bilgi sistemlerinden en eski ve yaygn biri olan ve giri blmnde tanmn yaptmz
Muhasebe Bilgi Sistemini, yaptmz aklamalar erevesinde yeniden tanmlayabilir ve dier bilgi
sistemleri iindeki yerini belirleyebiliriz.
MBS, karar alclarn gereksindii muhasebe verisini toplayan, saklayan ve ileyerek raporlayan bir
bilgi sistemdir. MBS, ynetim tarafndan isel olarak kullanlan veya yatrmclar, kredi verenler ve vergi
otoriteleri gibi dier nc taraflarn kulland dsal raporlar retir.
Bir MBS, geleneksel biimde genel kabul grm muhasebe
ilkelerine uygun olarak yrtlen muhasebe uygulamalarn modern bilgi teknolojisi
olanaklaryla biraraya getirir.
Gnmzde evrimsel bir sre geirmekte olan muhasebe, geleneksel olarak, iletme eylemlerini
kaytlama, snflama, zetleme ve raporlama ilevini korumaktadr. Bu ilev temelinde muhasebe, iletme
iindeki ve dndaki kiilere gereksindikleri finansal nitelikteki bilgileri salamay amalar. Bu amac


10
yerine getirmeye yneltilmi muhasebe ilevi, ham veriyi finansal bilgiye dntren bir grup bileenden
oluacaktr ve bu, gerek anlamda bir "sistemdir. 1966 ylnda muhasebede sistem yaklam, Amerikan
Muhasebe Birlii'nin yaymlad kuramsal bir almada ortaya konan bir muhasebe bildirisi"
(ASOBAT- A Statement of Basic Accounting Theory) ile temellendirilmi ve burada muhasebenin
znde bir bilgi sistemi olduu kabul edilmitir.
Daha nce vermi olduumuz bilgi ileme sistemi ve evrelerinde (izim 6) olduu gibi MBS iin de
kout bir dng (cycle) szkonusudur. Birer dng olarak bilgi ileme sistemi srecini ve MBS srecini
karlatracak olursak; bilgi ileme dngsndeki veri derleme ve snflandrma, muhasebe dngsndeki
gnlk girdilerin yaplmas ile eanlamldr. Veri derleme iin, kaynak belgeler olarak faturalarn,
siparilerin hazrlanmas ve ii zaman kartlar gsterilebilir. Veri snflama iin ise faturalarn trlerine
gre (al faturas, sat faturas vb.) gruplandrlarak sralanmas rnek verilebilir.
Verilerin snflandrlmasndan ama, veri hatalarn azaltarak ilem admna doru veriyi
verebilmektir.
te yandan; bilgi ileme ve zetleme, muhasebe defterlerinin ilenerek mizanlarn kartlmas
anlamna gelmektedir.
Bilgi ileme sisteminin son evresi olan rapor retme ise anlalaca gibi, finansal tablolarn
hazrlanarak kullanc ve karar vericilere iletilmesidir.
Hemen belirtelim ki her iki dngde de daha nce deindiimiz geribildirime dayal kontrol sreci
yerletirilmi olmaldr.
Dngleri ekil 1.9daki gibi ekillendirerek karlatrmak olanakldr. ekil 1.9dan da anlalaca
gibi, bilgi ileme dngs ile muhasebe dngs ilgin bir koutluk gstermektedir. Bu durum, bilgi
ileme ynteminin ele dayal veya bilgisayarl olarak yrtlmesinde en uygun uygulama alanlarndan
birisinin muhasebe olduunu gstermektedir.
Buraya dek akladklarmzn yan sra, MBS'nin evresel yap ile de nemli ilikileri ve etkileimleri
bulunmaktadr. MBS, bu yap iinde bir dilinin arklarndan biri olmaktan te, olaylar ynlendiren,
ekillendiren, yorumlayan ve kontrol eden bir nitelie sahiptir.
Muhasebede bilgi sistemi yaklam, bize muhasebenin defter tutmaktan ok daha geni bir ierik
tadn anlatmaktadr.



ekil 1.9: Muhasebe ve Bilgi leme Dngleri

ekil 1.9'daki dngsel karlatrma, finansal muhasebenin bilgi ileme dngs ile koutluunu
vurgulamaktadr. Bu, yalnzca bilgi ileme sisteminin muhasebeye uygunluunu belirtmek iindir. Bunun
tesinde bir bilgi sistemi olarak muhasebe; defter tutmay da iererek, denetim almalarn, muhasebe
organizasyonunu, tahminlerin hazrlanp gelitirilmesini, vergi almalarn, bilgisayar uygulamalarn,
analizleri iine almakta, yorum yapmada ve karar almada nemli lde destek salamaktadr.




11
Ynetim Bilgi Sistemi (YBS) ve Muhasebe Bilgi Sistemi (MBS) likisi
YBS ve MBS ilikisini ele almadan nce, ynetim muhasebesi ve finansal muhasebe kavramlar zerinde
ksaca durmak yararl olacaktr.
Finansal muhasebe; iletmenin, nc ahslar olarak adlandrlan dier iletmelerle ve/veya dier
kiilerle olan ticari kaynakl ilikilerini izlemeye younlamtr. "Genel muhasebe" olarak da
adlandrlan finansal muhasebe, bu ilikiler iinde ortaya kan borlarn, alacaklarn, nakit giri ve
klarnn hesaplar olarak kaytlanmasn ve sonularnn saptanmasn stlenir. Bunu gerekletirirken
belirli ilkelere, yasalara ve ltlere uymak zorundadr.
Ynetim muhasebesi; iletme amalarnn ve faaliyet standartlarnn saptanmas, faaliyetin denetimi
ve gerekli dzeltmeleri yapmay salayc bir ara olarak belirir. Ynetim muhasebesi, finansal
muhasebenin stlendii defter tutma, kaytlama gibi ilemlerin ok tesinde, iletme yneticilerinin karar
almada yararlanacaklar bilgileri derleyen ve yorumlayan bir nitelie sahiptir.

Finansal Muhasebenin Amalar
Finansal muhasebenin amalar "Muhasebe nedir?" sorusu iinde toplanmaktadr. Bunun yant ise
muhasebenin bir bilgi sistemi olduudur. Bu balamda finansal muhasebenin amac, ekonomik kararlar
iin gereksinilen yararl bilgiyi salamak olarak zetlenebilir.
Finansal muhasebenin nemli bir ksmn verilerin derlenmesi, snflanmas, ilenmesi ve zetlenmesi
oluturmaktadr. Bu sre, finansal tablolarn ve finansal nitelikli raporlarn elde edilmesini salayan bir
sretir.
Finansal muhasebe raporlar ncelikle d kullanclara hizmet ederler. Devlet kurumlar gibi baz d
kullanclar ne ekilde ve nitelikte raporlara gereksiniyorlarsa bunlar isteme yetkisine sahiptirler. Ancak
bu yetkiden yoksun olan dier kurumlar ve kurulular genel amal finansal raporlardan yararlanarak
gereksindikleri muhasebe bilgilerini edinirler. Bu kategorideki kullanclara rnek olarak yatrmclar ve
kredi veren kurulular verebiliriz.
Genel amal finansal raporlarn yararl olabilmesi iin;
Yatrm ve kredi kararlarna yardmc,
Nakit ak bilgisi salayan,
letmenin kaynaklar ve alacaklarndaki deimeleri ile nitelii hakknda bilgi salayan, bir
ierie sahip olmas gerekir.
Finansal muhasebe bilgisinin yatrm ve bor kararlarnda kullanlmasnda yatrmclar ve kredi
verenler iletmenin u ynlerini deerlendirirler:
Krllk,
Likidite,
deme gc,
stikrar,
Byme kapasitesi.
Bu kullanclarn gereksinmelerinin tatmin edilebilmesi iin, genel amal raporlar muhasebe d
bilgileri de ierirler. Ancak bu raporlar hibir zaman iletmenin tam bir deerlemesini veya ynetsel
baarsn gsteremezler. Bu nedenle kullanclar kendi yarglarn ve tatminlerini ortaya koymak
durumundadrlar. En iyi muhasebe bilgisi bile tek bana kullancnn yargsnn yerini tutamaz.

Ynetim Muhasebesinin Amalar
Ynetim muhasebesi, karar vermede gerekli ve yararl muhasebe bilgisi ile ilgilenir. Ynetim muhasebesi
sreci muhasebe bilgisine gereksinim duyulan ynetsel kararlar tanmlamay, temel bilgiyi gelitirmeyi,
uygun teknikler kullanlarak elde edilen bilgiyi analiz etmeyi ve analiz sonularn raporlamay ierir.


12
Ynetim muhasebesi finansal ve finansal olmayan bilgilerin geribildirimi ve lmyle ynetim
kararlarna ve planlamaya yardmc olur.
Amerikan Ulusal Muhasebeciler Birlii, ynetim muhasebesini; "bir organizasyonda planlama,
deerleme ve kontrol amacyla ve kaynaklarn aklanabilirlii ve uygun kullanmn salamak iin,
ynetim tarafndan kullanlan finansal bilgiyi belirleme, lme, toplama, analiz etme, hazrlama, aklama
ve iletme sreci" olarak tanmlamaktadr. Ynetim muhasebesi ayn zamanda ynetici olmayan;
hissedarlar, kredi verenler, vergi yetkilileri gibi gruplar iin finansal tablolarn hazrlanmas grevini de
stlenir.
Ynetim muhasebecileri farkl rgtsel grevlere ve ilevlere sahip olabilirler. Ancak ilevleri
ounlukla iki temel grevi ierir. Bunlar;
Bilgi salamak,
Karar verme srecine katlmaktr.
Farkl dzeylerdeki ynetim muhasebecileri;
Planlamadan,
Deerlendirmeden,
Kontroldan,
Muhasebeletirilebilirliin oluturulmasndan,
D raporlamadan sorumludurlar.
Bu sorumluluklar;
Raporlama,
Aklama,
Kaynak ynetimi,
Bilgi sistemleri gelitirme,
Yeni teknoloji kullanma,
Veri ve bilginin kesinliini dorulama,
rgtn ynetimi ilemlerinin, yerine getirilmesiyle karlanr.
Ynetim muhasebesinin, ynetim bilgi sistemi ile ilikisini oluturan
temel balant veya balantlar sizce neler olabilir?
MBSnin YBS indeki Yeri ve BT
MBS, YBSnin bir alt sistemidir. MBS dier alt bilgi sistemlerini nemli lde etkileyen ve ynlendiren
bir zellie sahiptir. MBS, YBSnin gereksindii tm bilgiyi ve YBS iin finansal muhasebe verilerinin
d raporlama gereksinmesini yerine getiren bir sistemdir. Bu bakmdan dier YBS alt sistemlerini de
ksaca tantarak MBSnin YBS iindeki yerini belirtelim.
Pazarlama Bilgi Sistemi: Pazarlama ilevince kullanlacak olan bilgileri salayan bir YBSdir. Bu
bilgilerin ou iletmenin muhasebe bilgi sistemince retilen bilgilerdir. Sat zetleri ve maliyet bilgileri
rnek olarak gsterilebilir. Dier bilgiler ise iletmenin evresinden derlenecektir; tketim tercihleri
verisi, tketici profilleri ve rakip rnler gibi.
nsan Kaynaklar Bilgi Sistemi: nsan kaynaklar ilevince kullanlacak olan bilgileri salayan bir
YBSdir. Bu bilgilerin ou, iletmenin muhasebe bilgi sisteminden elde edilir. cretler, cretlerden
kesilen vergiler ve kdem tazminatlar zetleri rnek olarak verilebilir. Hkmetin yapt yasal
dzenlemeler, iiliklere ilikin genel istatistikler gibi bilgiler ise iletmenin dardan salayaca
bilgilerdir.


13
retim Bilgi Sistemi: retim ilevince kullanlacak olan bilgileri salayan bir YBSdir. Bu sistem iin
de gereksinilen bilgilerin ou, muhasebe bilgi sisteminden salanr. Malzeme stoklarna ilikin bilgiler
ve maliyet bilgisi rneklerden birkadr. evresel bilgiler ise hammadde ve yeni satc profili ile yeni
retim tekniklerini iine alr.
Finansal Bilgi Sistemi: Finansman ilevince kullanlacak olan bilgileri salayan bir YBSdir.
Doallkla finansal bilgi sisteminin bilgi kayna muhasebe bilgi sistemi uygulamalardr. Nakit aklar
ve demelere ilikin bilgiler rnek olarak verilebilir. Dier bilgiler ise evreden salanr; faiz oranlar,
kredi salayanlarn profili ve kredi piyasasna ilikin bilgiler gibi.
Ynetim bilgi sitemi ve alt sistemleri birbirleriyle iletiim ve etkileim iindedirler Bu ilikileri ekil
1.10 yardmyla grebilirsiniz.



ekil 1.10: MBSnin ve Dier Alt Sistemlerin YBS indeki Yeri

Bu noktada vurgulamamz gereken nemli bir nokta, BTnin bu yaplanmadaki yeridir. Bir bilgisayar
sistemi YBS ve MBSye ilikin dier alt bilgi sistemlerini ieren ve yrten bir sistem olarak nemli bir
ileve sahiptir. Bu anlamda YBS, MBS ve Bilgi Teknolojileri (BT) byk lde rtmektedirler.
MBS, YBS ve karar alma olgular artk teknolojiden bamsz olarak dnlemez. letme
faaliyetlerinin ve ynetsel yaplanmann YBS yaklamyla ele alnmasnn n plana kmasnda BTnin
de nemli bir pay bulunmaktadr. Artk sistem yaklam, ilevsel ve kuramsal olarak BT ile
btnlemektedir. BT, kendisi de girdileri kabul ederek ileyen ve ktlarn reten bir sistemdir. Bu
anlamda iletme sistemlerinin tmyle i ie geen ve bu sistemlerin ileyiini stlenen bir yaps vardr.
Ynetim kararlarnn BTden etkilenii ve destek almas sistem kavram iinde ele alndnda karmza
uzman sistemler, yapay sinir alar ve yapay zek gibi eitli uygulamalar ieren Karar Destek Sistemleri
kmaktadr. Bu karar destek sistemleri, orta ve st basamak ynetimin taktik ve stratejik kararlarna
yneliktir. lem sisteminin rutin kararlar ise bilgisayarla bilgi ileme sistemiyle desteklenmektedir.
Burada nemle belirtilmesi gereken, MBSnin bu destek sistemlerinin tmn etkin biimde kullanyor
olmasdr. Bu bakmdan MBS artk YBSnin bir alt bilgi sistemi olarak eskisine gre ok daha etkin bir
konumdadr. MBSnin bu etkin konumu kazanmasnda rol oynayan karar destek sistemleri muhasebenin
gelecei konusunda da fikir vermektedir.
Karar Destek Sistemleri (KDS), karar alma srecinde bilgisayar donanm ve yazlm desteiyle
karar alcnn gereksindii bilgiyi reterek sunan ve bu ekilde ynetime karar destei salayan
etkileimli sistemlerdir.
Birok olayda karar alclar yalnzca bilgi birikimlerine ve deneyimlerine gvenerek karar alrlar.
Ancak bu tutum, YBS ile btnleik olarak devreye giren KDS ile deimeye balamtr (ekil 1.11).


14


ekil 1.11: Karar Destek Sistemi ve Temel Bileenleri
zellikle taktik ve stratejik dzeydeki karmak kararlarda KDS
kullanmyla, alnan kararlarn nitelii nemli lde artmtr. Bilgisayar donanm ve
yazlmnda kullanlan ileri teknolojiler bu nitelii daha da artrmaktadr
MUHASEBE ORGANZASYONU
Genel anlamyla organizasyon (rgtleme) belirli bir amacn gerekletirilmesi iin yaplacak ileri, bu
ilerin alacak kiiler arasnda blnmesini ve kiiler arasndaki ilikilerin belirlenmesini ierir.
Muhasebenin yapsal organizasyonu da, muhasebe ilevleri ile ilgili ilerin belirlenmesi, gruplandrlmas,
gruplara ayrlan ilerin kademeler ve kadrolar halinde dzenlenerek aralarndaki ilikilerin kurulmas ve
her kadronun belirli yetkilerle donatlmas ile oluur. Bu yapsal dzenleme, olmas gereken ilikileri
belirlediinden formal (biimsel) organizasyonu ifade eder ve organizasyon emas veya rgt emas
eklinde ortaya konur. Bu ema ayrca organizasyon el kitab ile ayrntl bir nitelie kavuturulur.
Bylece, iletmede muhasebe ilevlerini yrtenlerin yetki ve sorumluluklarnn nasl ve hangi kademeler
itibariyle blnd ve datld grlebilir.
Muhasebede bilgisayar kullanm ile rgtlemede yapsal bir deiiklie yol alacaktr. Bu yapsal
deiiklik bilgi ilem blmnn daha nce de deindiimiz balanma yeri ve muhasebe personelinin
ilevlerindeki deiikliktir. Bilgi ilem blmnn zerk bir blm olarak, -mali iler blm dahil olmak
zere- rgtn ana blmlerine bal olarak veya dorudan mali iler blmne bal olarak ilev
grmesi durumunda bilgisayarla bilgi ilemeye ynelik olarak ileyiin egdm ve personelin nitelikleri
gndeme gelecektir. Unutulmamaldr ki her zaman iin muhasebe bilgi sisteminin insana ilikin yn,
teknik yn kadar nemlidir. yi dzenlenmi ve teknik olarak dengelenmi bir sistem, insan unsurunun
nemsenmemesi ve ihmal edilmesi nedeniyle, istenen sonular retemez. Bu bakmdan bilgi ilem
blmyle ilikiler ne ekilde olursa olsun, muhasebe personelinin bilgisayar teknolojisine uyumu
salanmal ve teknolojiye yabanclk giderilmelidir. Bu konuda rgtlenmeye ilikin tek bir yap
nerilemez ancak i tanmlar ve veri giri personelinin alma biimini oluturmak nem kazanmaktadr.
Burada bilgi ilem blmnn muhasebe blmyle olan ilikilerinde ortak sorumluluk ilkesi gzard
edilmemelidir. lemlerin hzl dzenli ve olabildiince hatasz yaplabilmesi bu sorumluluk ortaklnn
dengeli biimde yrtlmesine baldr. lemler zerinde her iki blmden birinin personeli kontrol tam
olarak ele geirmemelidir. Bunu nlemek amacyla Bilgi lem blm, bilgi ilemenin bilgisayarda
yrtlmesi grevi ile snrlanmal ve kaynak belgeler muhasebe blmnce oluturularak
onaylanmaldr. Sorumluluk paylalmal ancak paylamda her blme sadece payna den sorumluluu
yerine getirecek biimde yetki verilmelidir.



15
Bu durumda dikkat edilecek iki temel nokta ortaya kmaktadr. Bunlar;
lemlerin yetki alanlar ierisinde ve onay grerek yaplmas,
lemlerin kaydnda, girdi verilerinin taml ve kesinlii konusundaki muhasebe blm
sorumluluunun BT de yer alan kontrollerle dengelenerek desteklenmesidir.

Belge ve Fi Dzeni
letmede, ileyen bir muhasebe sisteminin kurulmas iin, yetki ve sorumluluklarla donatlm kadrolarn
oluturulmas yeterli olmaz. Yapsal organizasyonlarn ileyebilmesi iin iletiim dzeninin kurulmas
gerekir, bu nedenle her rgt nce iletiim kanallar ile ilgili olarak eitli yntem ve yordamlar gelitirir.
Muhasebenin temel konusunu oluturan ilemi (muhasebe olay) temsil eden verilerin tanmas gerekir;
sz konusu veri ak vazgeilmez nitelikte olup, tm iletiimin hzl ve eksiksiz salanmas zorunludur.
BT ler bu olana salamada olduka gelimi bir yapy sunmaktadrlar. Ancak nemli olan, ilenmesi
gerekli belgelerin BT ortamnda ilenme yntemidir. Burada muhasebe organizasyonunu
gerekletirenlerin olduka zenli ve dikkatli bir alma yapmalar zorunluluu ortaya kmaktadr.
nk elle ilemede zellik tayan ve her an ortaya kmayan olaylar da dorudan defterlere ileme
olana vardr. Ancak BT ortamnda, bu tr zel olaylarn tm nceden tasarlanmak ve ngrlmek
durumundadr. Yani daha batan ayrntl bir n zmleme yaplmaldr. Organizasyonda daha nce
kullanlmakta olan muhasebe belgelerinin yerini alacak belgeler BT ortamna uygun olarak
tasarlanmaldr. Bu tr belgelerin kullanlmas yerine muhasebe olayn gsteren zgn (orijinal) belge
dorudan ilenebilmekte ya da bu belgeye ilikin, tasarlanm tek bir file giri yaplmaktadr. Bu
girilerde iki tr yaklamdan sz edilebilir. Birincisi; muhasebe olaynn gereklemesiyle birlikte ilgili
fi giriinin annda yaplmasdr. kincisi ise filerin nceden belirlenmi bir sayya (veya dzeye)
ulancaya dek biriktirilerek ya da belirli zaman aralklar gzetilerek (ilem younluuna gre gn sonu,
hafta sonu gibi...), "toplu-yn" ilenmesidir (batch processing).
letmelerde BTlerin kullanm ile birok elden geen ok sayda belgenin en aza indirgenmesi
salanmtr. Belgelerin birok elden gemesi, i kontrol ileten bir yol olarak benimsenebilir. Ancak, bu
ekilde hata yapma olasl da artmaktadr. BT kullanm ile bu tr sorunlar giderilmi olacaktr. nemli
olan, verilerin giri birimlerinden bilgisayara, doru olarak ulatrlmasdr. Bu amala, ilenecek her
orijinal belge, onay grmeli ve ilendikten sonra da yanllkla tekrar ilemeyi (duplication) nlemek iin
uygun yordamlar gelitirlmelidir (zerine "ilendi" ibaresi konmas gibi).
Szkonusu belgelerin bilgisayarda ilenmesinde gerekli hesaplama veya aritmetik ilemlerin tm ise
bilgisayarca (programlar araclyla) yanlsz ve ardk olarak yaplacaktr.
Organizasyon, belirlenen amalara en aklc ve en gereki biimde
ulamay ngren bir alma ve kurulu sistemi olduuna gre, BTler bu amalar en iyi
biimde yerine getireceklerdir. BT ortamna zg bir organizasyonun gerekletirilmesi
g ancak verimi stndr.
BT ortamndaki bir organizasyonda gze arpan temel zellikler u ekilde zetlenebilir:
Belge dzeni kkl bir biimde deimitir,
Uygun bir kodlamaya ve hesap planna gereksinme duyulacaktr,
Hesaplarn kullanl ile kayt dzeni teknolojik olarak deimitir,
Organizasyonun rapor verme ve hazrlamas deierek mkemmellemi, bylece karar alma
sreci olumlu ynde etkilenmitir,
Organizasyonun ilerlii nemli lde artmtr.
Dzenli bir belgelemenin salanmas, muhasebe organizasyonuna den nemli bir grev olmakla
beraber, tm muhasebe sistemini etkileyen bir etmendir. zellikle modern muhasebede, belge bakaca bir
nem kazanmaktadr; nk n kayt sistemi muhasebenin temelini oluturmaktadr. Ayrca belgeli kayt


16
teknii ve muhasebede bilgisayar kullanm ciltli defterlerin terk edilmesine neden olmutur. Bylece
belge nemli bir kantlama gc kazanmtr. Dier bir deyile, yasal muhasebe defterleri gibi kant
ilevini yklenmi ve muhasebenin ayrlmaz bir paras olmutur. Bilgisayarlardan muhasebe kaytlarnda
yararlanma olanaklar da, belge organizasyonuna nem kazandrmtr. Belge dzeninin nem
kazanmasna neden olan dier nemli bir etmen de iletmelerin bymesi ve iletme ii deer
hareketlerinin izlenmesi sorunudur. zellikle iletme ii ilemlerde orijinal bir belgenin bulunmay,
muhasebe organizasyonuna, iletme ii belgelerin aknn dzenlenmesi konusunda ayr bir nem
kazandrmaktadr. Belge organizasyonu, oluturulacak belgelerin gruplanarak, i desenleri ve iletme ii
aklarnn belirlenmesini kapsar. Ancak unutulmamaldr ki, bir belge dzeni ncelikle iletmenin i
konusu, bykl ve i hacmi ile balantldr.
Muhasebede kullanlan filer, temel olarak "nakde bal olan" ve "nakde bal olmayan" filer olmak
zere iki ayrmda ele alnabilir. Bunlardan nakde bal olanlar; kasa tahsil ve kasa tediye (deme) fileri,
nakde bal olmayanlar ise "mahsup" fileridir. Ancak, bunlarn ekran kts olarak tasarlanmas ve
grntde farkl renklerle verilmesi nem tamaktadr.

Hesap Plan
Bilindii gibi iletmeler, muhasebe sistemlerini tekdzen hesap plan erevesi ve hesap plan
dorultusunda kurmak zorundadrlar. Tekdzen hesap erevesindeki hesap snflar; bilano ve gelir
tablosundaki gruplama ve sralama paralelinde dzenlenir.
Hesap plan, belirli bir hesap erevesine ya da genel hesap planna dayanarak, kurum ve iletmelerde
tutulan ana hesaplar "byk defter hesaplarn", hesaplar, ashesaplar ve ayrnt hesaplarn, belirli bir
sistem iinde amaca, plana, denetime uygun bir biimde tanmlayan, kesin olarak snrlayan ve aklayan,
ayn i olgularnn srekli ve duraksamadan ayn hesaplara ilenmesini ve ayn hesaplarda izlenmesini
salayan zel bir ynergedir (M.Yazc).
Hesap planlar ayrntl ve aklamal olarak dzenlenebilecei gibi, yalnz byk defter hesaplarn
ieren listeler eklinde de dzenlenebilir. Ayrntl ve aklamal olarak dzenlenen hesap planlarnda her
hesabn olas kar hesab aklanr. Hesap planlarnda kullanlacak hesap says, iletme bykl ve
blm ve de sorumluluk alanlar ile snrldr.
Bir iletmenin muhasebe organizasyonunu oluturan temel eler
nelerdir?
LETME BLG SSTEMLER VE MBS
letmeler; retim, Pazarlama, Finans, Muhasebe, nsan Kaynaklar, Stok Ynetimi gibi ilevsel birimler
oluturarak, amalarn gerekletirmeye alrlar. Sraladmz bu birimlerin ilev grmesi ise herbir
birimin; Gelir, nakit, satnalma, stok, cretler, retim gibi belirli dngleri uygun biimde tasarlayarak
kullanmasyla ve yine bu dnglerin uygun ekilde birbirleriyle ilikilendirilmesiyle olanakldr.
Sraladmz tm iletme sistemleri bir biimde muhasebe ile ilikilidirler ve faaliyetlerinin tm ya da
nemli bir ksm muhasebe sistemi iinde yer almak durumundadr. nk ynetim, bu iletme
sistemlerinin ilevlerinin, amalara uygun biimde gerekletiini anlamak ve karar srelerinde
kullanmak durumundadr. Bu da bu faaliyetlerin muhasebe bilgi sistemi tarafndan uygun biimde
raporlanmasyla olanakldr. Bu bakmdan burada byk defter ilemleri ile raporlama sreci zerinde
durmakla yetinerek konuyu tamamlayacaz



17


BYK DEFTER LEME SSTEM

Veri Girii ve leme
Doal olarak byk defter, eitli iletme olaylarna ilikin bilgi ileme sistemleriyle iliki iindedir.
Byk defterin ilenmesi; eitli sistemlerden byk deftere gelen ilem verilerinin kaydedilmesi ve
finansal rapor ve tablolarn yaratlmasn ierir.
Uygun bir byk defter ilemleri ileme sistemi;
Tm mali karakterli ilemleri hzl ve tam olarak kaydetmeli,
Mali karakterli ilemler uygun hesaplarda snflandrmal,
Hesaplar arasnda bor ve alacak eitliklerini salamal (mizan),
Envanter kaytlarnn yaplabilmesine olanak salamal,
Her dneme ilikin finansal tablolarn zamanl ve gvenilir bir ekilde elde edilmesine olanak
salamaldr.
Bunlarn baarlabilmesi iin kaydetme ve raporlama dngsnn u fonksiyonlar yerine getirmesi
gereklidir.
Verilerin Toplanmas: Mali karakterli ilemler, muhasebe kaytlarnn temel esidir. Satn alma ve
sat ilemleri mali karakterli ilemlere rneklerdir. Mali karakterli ilemlerin bazlar gruplandrlarak
muhasebeletirilirken; bazlar ise, tek tek muhasebeletirilebilir. lemler ister gruplandrlarak, isterse
tek tek muhasebeletirilsin eitli formlar ve muhasebe fileri deftere kaytlardan nce kullanlacaktr.
leme: Toplanan veriler muhasebe defterlerine kaydedilmeden nce baz ilemlerden geecektir. Bu
amala yaplmas gerekli ilemlerden biri uygun hesaba kaydedilip kaydedilmedii ile ilemle ilgili
muhasebe kaydnn bor ve alacak taraflarnn birbirine eit olup olmadnn kontrol edilmesidir. Ayrca
her bir mali karakterli ilemin genel kabul grm muhasebe ilkelerine gre kaydedilmesinin salanmas
gereklidir. Bunlarn salanmasndan sonra, ilem muhasebe defterlerine kaydedilecektir. Burada
unutulmamas gerekli olan ilemlerin ardk olarak kaydedilmesidir.
Verilerin Saklanmas: Byk defterde, hesaplarn bor ve alacak taraflarna yaplan kayt tutarlar ile
hesap kalanlar bilgileri yer alacaktr. Hesap kalanlarnn gncel olmas isteniyorsa, verilerin gnlk
defterden byk deftere aktarlmas ile salanacaktr.
Muhasebe Kontrollerinin Oluturulmas: Snflandrma (byk deftere kayt) muhasebe bilgi
sisteminin bir parasdr ve belirli muhasebe kontrollerini ierir. Bilindii gibi ift tarafl kayt sistemi
gerei hesaplarn bor taraflarnn toplamnn, hesaplarn alacak taraflar toplamna eit olmas gereklidir.
Mizan dzenleme olarak ifade edilen bu ilem muhasebe kontrollerinden biridir. Bunun tesinde girilen


18
verilerin annda kontrol edilmesi bir dier muhasebe kontrol yntemidir. rnein mterilerin kredi
snrlarnn belirlenmesi ve bu snrlar aldnda uyar alnmas gibi. Finansal tablolarn veya raporlarn
belirli sklkla ilgililer tarafndan kontrol de muhasebe kontrollerine bir rnektir.
Finansal Raporlarn Hazrlanmas: Kaydetme ve raporlama dngs tarafndan retilen en yaygn
finansal raporlar bilano ve gelir tablosudur. Bunlarn yannda iletme faaliyetleri ile ilgili satlarn
maliyeti tablosu, fon akm tablosu, nakit akm tablosu, kr datm tablosu ve z kaynaklar deiim
tablosu hazrlanan dier tablolardr. Ayrca iletmenin ynetsel amal raporlara da gereksinimi olabilir.
Planlama ve kontrol amal bteler bunlara rneklerdir.
Veri ve Hesaplarn Snflandrlmas ve Kodlanmas: Kaydetme ve raporlama dngs uygun bir
snflandrma ve kodlama sistemi ile baarlabilir. Snflandrma eitli hesaplar muhasebe defterlerinde
(byk defter) izlemek iin gereklidir. Kodlama ise hesaplar, ilemleri, ktkleri ve dier eleri
tanmlamak iin kullanlr.

RAPOR RETME SREC

lemsel ve Ynetsel Raporlar
Muhasebe kayt sistemi tarafndan retilen finansal raporlar ana grupta snflandrlabilir.
Analiz Raporlar: Bu raporlar muhasebe defterlerine yaplan kaytlarn doruluunun analiz
edilmesinde kullanlmaktadr. Mizanlar bu grup raporlara verilebilecek en nemli rnektir. Dier
rnekler; her bir hesap iin dzenlenecek ilem listeleri, maliyetlerin ilgili maliyet yerlerine datm
tablosu ve hesaplarn dnemler itibaryla karlatrmas raporudur.
Finansal Tablolar: Gerek iletme ii kullanclar, gerekse iletme d kullanclar iin finansal
tablolar hazrlanmaldr. Bilano, gelir tablosu, satlarn maliyeti tablosu, fon akm tablosu, nakit akm
tablosu, kr datm tablosu ve z kaynaklar deiim tablosu dzenlenecek finansal tablolara rnektir.
Finansal tablolar kullananlarn salkl kararlar verebilmeleri iin, finansal tablolarn destekleyici dipnot
bilgilerine sahip olmas gereklidir.
Ynetsel Raporlar: zellikle iletme yneticilerinin karar almalarnda gerekli olan baz raporlar da
muhasebe kayt sistemi tarafndan retilmektedir. Bu raporlarn birounda iletmenin mevcut finansal
tablolarndaki bilgiler kullanlmaktadr. Bu raporlara bir ka rnek:
Mamuller, sat blgeleri veya pazar paylar esas alnarak hazrlanan sat analiz raporlar,
Tahsilatlar ve demeleri esas alan nakit analiz tablolar,
Mterileri ve alacak tahsilat srelerini esas alan alacak analiz raporlardr.
Hazrlanan bu ynetsel raporlar dnemsel karlatrmalarn yaplabilmesi iin btelenmi rakamlar
da iermelidir. Dnemsel karlatrmann tesinde, iletmenin sorumluluk merkezleri arasnda
karlatrmalar yaplabilmesi iin bu raporlarn sorumluluk merkezleri baznda da hazrlanmas gerekir.
Doaldr ki, sorumluluk merkezleri baznda hazrlanan raporlarn ayrca btelenmi ve fiili rakamlar da
iermesi karar verme asndan daha salkldr.



19
zet
Verinin bilgiye dnmesi sreci, bilginin
ilenmesi ile olanakldr. Bilgi ileme, veriyi
bilgiye dntrme sreci veya veriyi
kullanlabilir ve anlaml klan her trl eylem
olarak tanmlanabilir. Bilgi ilemeyi sistem
kavram iinde ele almak gerekir. Sistem,
ulalmas istenen ortak amaca uygun olarak,
girdileri kabul ederek ktlar reten ve birbiriyle
ilikili bileenlerden oluan bir sretir. Bilgi
ileme sistemi sre olarak verilerin derlenmesi,
snflandrlmas, sralanmas, hesaplanmas,
karlatrlmas, zetlenmesi, saklanmas ve
raporlar biiminde kullanc ve karar vericilere
iletilmesi, evrelerini ierir.
Gnmzde veri, bilgisayar teknolojisine dayal
olarak ilenmekte ve elde edilen bilgi kts ayn
teknolojiyle kontrol edilmekte, saklanmakta ve
yeni uygulamalarda kullanlmaktadr. Bilgiyi
yaratmaya, deitirmeye, saklamaya, kullanmaya,
oaltmaya, paylatrmaya, gelitirmeye,
btnleik ve etkileimli hale getirmeye ynelik
karmak yapnn tm, bilgisayar temelinde ilev
gren Bilgi Teknolojilerini (BT) oluturmaktadr.
BT, bilgi sistemini kendi teknolojik yapsnn
zelliklerine uygun olarak nemli lde
etkilemektedir. O halde Bu etkilenmenin
Muhasebe Bilgi Sistemine (MBS) ne ekilde
yansdn da ortaya koymak gerekmektedir.
MBS, karar alclarn gereksindii muhasebe
verisini toplayan, ileyen ve saklayarak
raporlayan bir bilgi sistemdir. MBS, ynetim
tarafndan isel olarak kullanlan raporlar ve
yatrmclar, kredi verenler, vergi otoriteleri gibi
dier nc taraflarn kulland dsal
raporlar retir.
Muhasebede bilgi sistemi yaklam, bize
muhasebenin defter tutmaktan ok daha geni bir
ierik tadn anlatmaktadr. MBS, Ynetim
Bilgi Sisteminin(YBS) bir alt sistemi olarak ilev
grmektedir. MBS dier alt bilgi sistemlerini
nemli lde etkileyen ve ynlendiren bir
zellie sahiptir. MBS, YBSnin gereksindii
tm bilgiyi ve YBS iin finansal muhasebe
verilerinin d raporlama gereksinmesini yerine
getiren bir sistemdir. YBS, MBS ve BT byk
lde rtmektedirler.

Ynetim kararlarnn BTden etkilenii ve destek
almas sistem kavram iinde ele alndnda
karmza Karar Destek Sistemleri kmaktadr.
Karar Destek Sistemleri (KDS), karar alma
srecinde bilgisayar donanm ve yazlm
desteiyle karar alcnn gereksindii bilgiyi
reterek sunan ve bu ekilde ynetime karar
destei salayan etkileimli sistemlerdir.
Genel anlamyla organizasyon (rgtleme) belirli
bir amacn gerekletirilmesi iin yaplacak ileri,
bu ilerin alacak kiiler arasnda blnmesini
ve kiiler arasndaki ilikilerin belirlenmesini
ierir. Muhasebenin yapsal organizasyonu da,
muhasebe ilevleri ile ilgili ilerin belirlenmesi,
gruplandrlmas, gruplara ayrlan ilerin
kademeler ve kadrolar halinde dzenlenerek
aralarndaki ilikilerin kurulmas ve her kadronun
belirli yetkilerle donatlmas ile oluur.
letmede, yapsal organizasyonlarn
ileyebilmesi iin iletiim dzeninin kurulmas
nemli bir gerekliliktir. Bu nedenle her rgt
nce iletiim kanallar ile ilgili olarak eitli
yntem ve yordamlar gelitirir. BTler bu olana
salamada olduka gelimi bir yapy
sunmaktadrlar. Ancak nemli olan, ilenmesi
gerekli belgelerin BT ortamnda ilenme
yntemidir.
te yandan iletmeler, muhasebe sistemlerini
tekdzen hesap plan erevesi ve hesap plan
dorultusunda kurmak zorundadrlar.
Ynetim, iletme sistemlerinin ilevlerinin,
amalara uygun biimde gerekletiini anlamak
ve karar srelerinde kullanmak durumundadr.
Bu da bu faaliyetlerin muhasebe bilgi sistemi
tarafndan uygun biimde raporlanmasyla
olanakldr.




20
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi Muhasebe Bilgi
Sisteminin rettii raporlar kullanan nc
taraflardan biri deildir?
a. Yatrmclar
b. Bankalar
c. Vergi otoriteleri
d. letme ynetimi
e. Finans kurumlar
2. Aadakilerden hangisi Muhasebe bilgi
sistemi srecini doru olarak gstermektedir?
a. Toplama-leme-Saklama-Raporlama
b. Toplama-Saklama-Raporlama-leme
c. Saklama-Toplama-leme-Raporlama
d. leme-Saklama-Raporlama
e. leme-Saklama-Toplama-Raporlama
3. Veri ile Bilgiyi ayran temel zellik
aadakilerden hangisidir ?
a. Verinin sembollerden bilginin gzlemlerden
olumas
b. Bilginin anlam tamamas Verinin anlaml
olmas
c. Verinin ilenmi olmas Bilginin ilenmemi
olmas
d. Verinin saklanabilmesi bilginin
saklanamamas
e. Verinin ilenmemi olmas bilginin ilenmi
olmas
4. Ulalmas istenen ortak amaca uygun
olarak, girdileri kabul ederek ktlar reten ve
birbiriyle ilikili bileenlerden oluan srece ne
ad verilir?
a. Deerleme
b. Saklama
c. Derleme
d. Sistem
e. Kaytlama




5. Bilgisayar temelinde ilev gren ve bilgiyi
dntrerek kullanmaya ynelik karmak
yapya ne ad verilir?
a. letiim
b. Sistem
c. Bilgi teknolojisi
d. Muhasebe bilgi sistemi
e. Donanm
6. Bilgisayarla bilgi ileme sistemi, temel
ilevlerini yerine getirebilmek iin aadaki
hangi temel elere gereksinim duyar?
a. Donanm, entegre devreler, yazlm
b. Donanm, yazlm
c. Personel, yazlm, sistem
d. Donanm, geribildirim, yazlm
e. Donanm, yazlm, personel
7. Aadakilerden hangisi veri derleme iin
uygun bir rnek olabilir?
a. Faturalarn trlerine gre gruplandrlmas
b. Defterlerin ilenmesi
c. Sipari belgelerinin hazrlanmas
d. Finansal tablolarn hazrlanmas
e. Geribildirim
8. letmenin dier iletmelerle ve/veya dier
kiilerle olan ticari kaynakl ilikilerini izlemeye
younlam olan muhasebe aadakilerden
hangisidir?
a. Ynetim muhasebesi
b. Finansal muhasebe
c. Devlet muhasebesi
d. htisas muhasebesi
e. Maliyet muhasebesi
9. Aadakilerden hangisi ynetim
muhasebesinin sorumluluk alanna girmez?
a. Kayt
b. Kontrol
c. Deerlendirme
d. Analiz
e. Planlama


21
10. Nakit analiz tablolarn niteleyen
aadakilerden hangisidir?
a. Analiz raporu
b. Kar/Zarar tablosu
c. Nakit akm tablosu
d. z kaynaklar deiim tablosu
e. Ynetsel rapor



Kendimizi Snayalm Yant
Anahtar
1. d Yantnz yanl ise Giri ve Muhasebe
Bilgi Sistemi balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
2. a Yantnz yanl ise Muhasebe Bilgi
Sistemi balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
3. e Yantnz yanl ise Veri ve Bilgi
Kavramlar balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
4. d Yantnz yanl ise Bilgi leme ve Sistem
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
5. c Yantnz yanl ise Bilgi Teknolojisi
Nedir? balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
6. e Yantnz yanl ise Bilgi Teknolojisi
Nedir? balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
7. c Yantnz yanl ise Muhasebe Bilgi
Sistemi balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
8. b Yantnz yanl ise YBS ve MBS likisi
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
9. a Yantnz yanl ise Ynetim
Muhasebesinin Amalar balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
10. e Yantnz yanl ise lemsel ve Ynetsel
Raporlar balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.


Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
retim, hammaddenin retim srecine girmesiyle
balar. Daha sonra Yar Mamul ve ardndan da
Mamul oluur. Bu srete Hammaddelerin
dnda, ilik Maliyetleri ve Genel retim
Maliyetleri de mamule yklenerek mamuln
maliyeti elde edilir. Bir retim bilgi sistemi tm
bu sreci evreler halinde izleyerek sonular
kullanclara ileten bir sretir.
Sra Sizde 2
Optimum yeterlilii ve etkinlii salamak iin
sreci her aamada izlemek ve gerekli
dzeltmeleri gerekletirmek bir bilgi sisteminin
nemli bir grevidir. Kontrol edilmemi bilgi
kullanlr nitelikte deildir.
Sra Sizde 3
Ynetim muhasebesi finansal ve finansal
olmayan bilgilerin geribildirimi ve lmyle
ynetim kararlarna ve planlamaya yardmc olur.
Bu yapsyla, iletme ilevlerine ilikin bilgileri
planlayan, kontrol eden ve dzelten YBS ile sk
bir ba oluturmaktadr. Temel balant ise karar
almadr.
Sra Sizde 4
Bir iletmenin muhasebe organizasyonu temel
olarak; muhasebe blm personeli, belge ve fi
dzeni, defterler, hesap plan ve bilgi
teknolojilerinin ilevsel bir biimde biraraya
getirilmesiyle oluur.












22
Yararlanlan Kaynaklar
Bodnar, George H. Accounting
Information Systems, Hopwood William S.
Prentice Hall. Englewood Cliffs, New Jersey,
1993.
Cushing, E. Barry Accounting
Information Systems, Marshall B.
RomneyAddison-Wesley, Publishing Co.
Massachusetts, 1994.
Erdoan, Melih Bir Bilgi Sistemi Olarak
Muhasebe, Eskiehir Anadolu niversitesi
..B.F. Dergisi, Cilt VI, Say 2.
Erdoan Melih, Erdoan Nurten, Muhasebede
Bilgisayar Kullanm, Birlik Yaynclk, Eskiehir
1999
Gelinas, Ulric J. Accounting Information
Systems, Oram, Allan E.Thomson, South-
Western Publishing, 2008























Kksal, Aydn Biliim Terimleri Szl,
Ankara niversitesi Basmevi, Ankara, 1981.
Mawdudur, Rahman Accounting
Information Systems, Halladay, Maurice Printice-
Hall International Editions, New Jersey, 1988.
Steve G. Sutton Advances in Accounting
Information (Editr)Systems, JAI Press Inc.,
London, 1992.
Wilkinson, W. Joseph Accounting and
Information Systems, John Willey Sons
Inc., New York, 1991.
Yazc, Mehmet Tekdzen Hesap erevesinin
Muhasebe Eitiminde ve Bilgisayar
Uygulamasndaki nemi, IX. Muhasebe
Eitimi Sempozyumu, Uluda niversitesi
Basmevi, Bursa, 1990.





























24






Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Muhasebe yazlmlarn, iletme sreleri iindeki nemini aklayabilecek,
nternet ve mobil teknolojilerindeki geliimin yazlm dnyas zerindeki etkilerini
belirleyebilecek,
Web tabanl yazlmlar, sanallatrma ve bulut sistemlerini tanmlayabilecek,
Bulut biliim hizmet modelleri Iaas, Paas ve Saas yaplarn aklayabilecek,
XML, XBRL ve iXBRL yaplarn ve muhasebe iin nemini ifade edebilecek,
Muhasebe ve finansal verilerin raporlanmasnda kullanlan mevcut raporlama formatlarn, bu
formatlarn bilgi ileme srelerindeki eksikliklerini ve XBRL yaps ile farklarn
aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz.

Anahtar Kavramlar
Muhasebe Yazlmlar iXBRL
Bilgi Teknolojilerindeki Gelimeler SaaS, IaaS, PaaS
XML Sanallatrma
XBRL Bulut Biliim

indekiler
Giri
Muhasebe ve Muhasebe Yazlmlarn nemi
Muhasebe Yazlmlarna Yn Veren Gelimeler
XBRL
INLINE XBRL
Muhasebe Yazlmlar
2


25
GR
Bu nitede teknolojik gelimeler ve bu gelimelerin muhasebe yazlmlar zerinde oluturduu etkiler
aklanarak, son yllarda muhasebe yazlmlarn etkileyen ve yn veren almalar ve yenilikler
anlatlacaktr. Bu amala ncelikle; bilgi teknolojilerde son gelimeler anlatlacak daha sonra Web tabanl
yazlmlar, sanallatrma ve bulut biliimin yaplar anlatlacaktr. Daha sonra dnya zerinde finansal
raporlamada ortak bir dil olarak kullanm girerek yaygnlamakta ve giderek zorunluluk haline gelmeye
balayan XBRL yaps anlatlacaktr. Son olarak lkemizde muhasebe alannda yaygn olarak kullanlan
yazlmlardan n plana kanlar ve bu yazlmlar gelitiren firmalar hakknda bilgi verilecektir.

MUHASEBE VE MUHASEBE YAZILIMLARIN NEM
Gnlk hayatmzda elimizdeki paray gereinden nce harcadmzda, ilerde bizim iin nakit ihtiyac
sorunlar oluturabileceini hepimiz yaamzdr. letmeler iin ise bu durum kendi muhasebemizi
planlamamzdan ok daha karmak yapdadr. Biz bireysel olarak sadece kendimiz veya ailemizden
sorumlu olduumuz iin oluabilecek sorunlar kendi iimizde zebiliriz. Buna karlk bir iletme
varln srdrebilmek iin tm srelerini olabildiince dzgn ilemesini salamas gerekmektedir.
letmenin varlnn devam ve gelimesi yneticilerin aldklar kararlara baldr. Yneticilerin karar
alrken iletme ii blmlerden irket iin faaliyetlerle ilgili bilgiye ihtiya duyar. Yneticilerin ihtiya
duyduu bilgi, iletme ii muhasebe blm dndaki dier blmlerden de karlanmasna ramen,
ynetim seviyesinde alnan kararlarn genellikle finansal veriler zerinden alnmas nedeniyle genellikle
muhasebe blmnden elde edilir. Bu nedenle muhasebe ve muhasebe blm iletmeler iin ok
nemlidir.
Yneticilerin aldklar kararlarn salkl olmas irket ii bilgi aknda doru verinin zamannda elde
edebilmesine baldr. letme ii bilgi aknn gvenilir ve hzl bir ekilde olmas, sadece gelimi,
entegre alan muhasebe programlar sayesinde salanabilir. Bu da muhasebe yazlmlarnn giderek
nemli hale gelmesini salamtr.
Zaman iinde muhasebe yazlmlar giderek gelitii gzlenmektedir. Bunun en nemli nedeni,
eskiden iletmeler faaliyetlerini kendi blgesinde ve snrl alanlarda yrtyorken, gnmzde
globallemenin etkisi ile snrlarn ortadan kalkmas ve teknolojideki gelimelerin de etkisiyle kendilerini
global bir pazar iinde, daha hzl ve rekabeti bir ortamda bulmalardr. Muhasebe alanndaki
faaliyetlerin artmas ve eitlenmesi sonucu iletmeler faaliyetleri ile ilgili gerek, doru veriyi tam ve
zamannda elde edememeye balamtr. Bu durum beraberinde ynetimin doru ve zamannda kararlar
alamamasna veya ald kararlarn hatal olmasn neden olmutur. Tm bu srelerin stesinden
gelebilmek iin iletmelerin yardmna muhasebe alannda oluturulan yazlmlar gelmitir.
Muhasebe yazlmlarnn iletmelerin faaliyetlerinde getirdii birok olumlu etkisi vardr. Muhasebe
srecinde getirdii en olumlu etki, iletmelerde gerekletirilen muhasebe ilemlerini ok basitletirmesi
ve kolaylatrmasdr. Yazlmlarn kullanclarn ilemleri kolayca gerekletirebilecei ara yzlere sahip
olmas, ilemlerin daha kolay ve hzl gerekletirilebilmesini salamaktadr. Yazlmlarn salad bir
dier avantaj istenen veriye hzl eriim salayabilmesidir. Eskiden defterlerde tutulan veriler gnmzde
Bilgi Teknolojileri ve
Muhasebe Yazlmlar


26
gelimi veri tabanlarn da saklanmaktadr. Verilerin dijital olarak saklanmas, istenildii zaman dijital
olarak kolay ve hzl bir ekilde ulalabilmesini salamtr. Muhasebe yazlmlarnn getirdii bu tek
tula eriim imkan, iletmelerde ok byk zaman ve igc tasarrufu salamaktadr.
Muhasebe yazlmlarn getirdii bir dier fayda muhasebe alannda gerekletirilen uzmanlk
gerektiren, ok karmak ve uzun zaman gerektiren ilemlerin artk yazlmlarn iinde otomatik olarak
gerekletiriliyor olmasdr. rnein bir iletmede basit bir baa ba noktas analizinin eski sistemde
bilgisayar kullanmadan kat zerinde gerekletirildiini dnelim. Bu ilemi gerekletirebilmemiz
iin ncelikle analizi yapabilecek muhasebe bilgisine sahip en az bir personelin olmas gerekmektedir.
Daha sonra analizin gerekletirilebilmesi iin gerekli verilerin elde edebilmesi ve manuel olarak analizin
yaplmas gerekmektedir. Tm bu srecin tam olarak tamamlanmas iin harcanan zaman ve emek
iletmeye dorudan maliyetler yklemektedir. stenen bilginin elde edilmesi srecinin uzun srmesinin
iletmeye ykledii dorudan maliyetlerin yannda, istenen bilginin doru, tam ve zamannda elde
edilememesi nedeniyle ynetim tarafndan alnan kararlarda hatalar oluabilmesi veya verilen kararlarn
zamannda alnamamasndan dolay elde edilebilecek avantajlarn karlabilmesi gibi dolayl yoldan
zararlar da olabilmektedir. Muhasebe srecinde oluan verilerin, iletmenin faaliyetleri srecinde ve
ileriye ynelik alnacak kararlarn belirlenmesindeki yeri ok nemlidir. Bu nedenle sistem ierisindeki
verilerin doruluu ok nemlidir. Hatal girilen bir verinin fark edilmemesi, zaman iinde tm sreci
etkileyecek byk sorunlarn olumasna neden olabilir.
Muhasebe yazlmlar sayesinde verilerinin muhasebe bilgi sistemlerine girii bir defa yaplmaktadr
ve ihtiya duyulan her yerde dorudan kullanlabilmektedir. Her ilem iin ayn verinin tekrar tekrar
girilmesine ihtiya kalmamas, verinin farkl amalar iin girilmesi srasnda oluabilecek maddi hatalarn
nne gemektedir. Muhasebe yazlmlarn salad bir dier avantaj da yazlmn rn halinde
sunulmadan nce, sistem iindeki gerekletirdii ilemlerin doruluunun test edilmi ve denetlenmi
olmasdr. Yazlmn kodlamasnda hatal bir ilem yaplmadka sistem iindeki verilerin gvenilirlii
kesindir. Yazlmlarn birok kullanc tarafndan aktif olarak kullanlyor olmas, program zerinde
yaplm olan hatal kodlamalarn (bug) daha abuk ortaya kmasna ve hatann hzl bir ekilde
dzeltilmesini salamaktadr.
Muhasebe yazlmlar iletme yazlmlar iinde en nemli ark oluturmaktadr. Bu ark ne kadar
byk lekli olursa dier sreler ile daha entegre alabilmektedir. arklarn bykl yazlmlarn
boyutudur. Bir yazlmn boyutu sahip olduu ilem gc ve gerekletirdikleri farkl ilem saysna gre
deiir. Baz yazlmlar sadece iletmede geleneksek muhasebe verilerini tutmakta iken, dier bir yazlm
tm iletme srelerini ynetebilecek sistemlere dnebilmektedir. ERP sistemleri en gelimi muhasebe
yazlm sistemleridir. Bir yazlmn gcne belirleyen bir dier etmende, yazlmn iletmede bulunan
dier yazlmlar ile entegre olarak alp alamamasdr. Bir muhasebe yazlmnn dier yazlmlarla
entegre alabilmesi iki farkl ekilde gerekleebilir. Bunlardan ilki muhasebe yazlmn yapan firma ile
dier yazlmlar yapan firmann ayn olmasdr. Bunun nedeni yazlm firmalarnn kendi rnleri
arasnda ortak veri transferini gerekletirebilecek zellikleri yazlmlarna dahil etmesidir. Yazlmlarn
birbiri ile entegre alabilmesi, firmann rnne alan bir iletmenin ihtiya duyduu baka bir yazlm
da ayn firmann rnlerinden semesini tevik etmektedir. Dier bir yol ise yazlmn dardan ald ve
darya sunduu verilerin genel kabul grm veri formatlarnda olmasdr. rnein XML yaps dnya
zerinde veri transferler ilemlerinde en yaygn kullanlan standart bir yapdr.

MUHASEBE YAZILIMLARINA YN VEREN GELMELER
Gemiten gnmze yazlm dnyasn incelediimizde zaman iinde srekli kendini yenilediini
grrz. Bunun nedeni, teknolojik gelimelere paralel olarak yazlm sistemlerinin de srekli
gelimesidir. Gnmzden, ok fazla deil, 15 yl ncesine kadar birok yazlm DOS iletim sistemi
tabannda siyah ekranlar zerinde alrken, gnnzde grsel ve ilevsel olarak ok gelimi ara yzlere
sahip yazlmlar kullanyoruz. Son yllarda yazlm dnyasn ve muhasebe yazlmlarn etkileyen en
nemli gelimeler internet ve mobil teknolojilerindeki gelimeler, web tabanl yazlmlarn ortaya
kmas, sanallatrma ve bulut biliim yaplarnn olumas ve veri transfer ilemlerinde standartlama
salayan XML ve XBRL yapsnn kullanmdr.


27
nternet ve Mobil Teknolojilerindeki Geliim
Yaantmzn her alannda dijital teknolojinin girdiini grmekteyiz. Dijital dnyadan gnlk hayatmza
en ok internet, televizyon ve mobil cihazlar etkilemektedir. Bu cihazlarn gnlk hayatmzda kaplad
sre giderek artmaktadr ve kullanm yaantmzda giderek bamllk haline gelmektedir.
Gnlk yaantmzda en ok yer kaplayan cihaz televizyonlardr. Yaantmzda o kadar yer etmitir ki,
giderek evde kaldmz anlarda onu amadan duramaz hale geliyoruz. Sabah programlar, diziler
yaantmzda en nemli konular haline geldi. Baz durumlarda lkenin en nemli maddeleri arasna bile
girdi. Dijital teknolojilerin yaantmzda daha fazla yer elde etmesini salayan bir dier etmen de
internettir. nternet teknolojilerinde yaanan hzl gelime, gnmzde internet balantsn lkemizdeki
her yere yaylmasn salamtr. nternet hznda art ve balant maliyetlerinin dmesi sonucu internet,
her eve girecek kadar yaygn bir kullanm potansiyeline ulamtr. Balant teknolojisinde k hznda
balant imkan veren en gelimi teknolojilerden fiber optik balants, evlere kadar yaylmtr. Trkiye
istatistik kurumunun nisan 2012de yapt almada hanelerin %43,2sinde geni bant internet eriim
imkannn olduunu gstermitir. Ayrca mobil ebekeler zerinden gerekletirilen internet balant
hzlar da kablolu balant hzlarna yaklamtr. nternet pazarndan daha fazla pay kapmak iin mobil
iletiim irketleri ile kablolu internet hizmeti veren irketler arasnda rekabet beraberinde daha fazla
yatrm, daha hzl internet eriimini ve maliyetlerin daha fazla dmesini getirmitir. nternetin
yaygnlamas ve hzndaki art bizim sanal dnyadan daha fazla yararlanmamz salayarak internet
zerinde geirdiimiz srenin daha fazla artmasn salamtr. nternet sayesinde eskiden basl
materyaller zerinde okuduumuz gazeteler, dergiler, kitaplar ve hatta yemek tarifleri, darda
arkadalarmzla oynadmz tavla, okey gibi oyunlar, arkadalarmzla buluup gittiimiz tiyatro, sinema
gibi kltrel etkinlikler, maaza maaza gezip yaptmz alveriler, arkadalarmzla yz yze
gerekletirilen muhabbetler ve bunlara benzer birok eyi artk evimizden kmadan bilgisayar banda
gerekletirir duruma geldik.
Dijital iletiim teknolojilerinde internetin gelime sreci gibi hzl bir geliim gsteren dier bir
geliim mobil iletiim teknolojilerinde gereklemitir. Mobil sistem teolojilerindeki gelimenin ne kadar
hzl olduunu en iyi cep telefonlarndaki gelimeyi bakarak anlayabiliriz. lkemize ilk cep telefonu
konumas 1994 ylnda gerekletirilmitir. O tarihte cep telefonlar ile sadece konuma yaplabilirken
gnmzde cep telefonlar bir bilgisayarn yapt tm ilemleri gerekletirebilecek kadar
glenmilerdir. Yaplan aratrmalarda ortalama cep telefonun mrnn 2 yl olduu grlmektedir ve
bu sre birok teknolojik cihazn kullanm mrnden ok ksadr. Cep telefonu mrnn bu kadar ksa
olmas teknolojisindeki hzl geliimden kaynaklanmaktadr. Eski cihazlar kullanm mr bitmeden daha
gelimi zellikler tayan yeni kan rnler ile deitirilmektedir. Mobil teknolojilerinin insanlar
tarafndan ok abuk benimsenmesi, pazarn ok abuk bymesini salamtr. Byk bir pazar haline
gelen iletiim sektr beraberinde rekabeti de ortaya karmtr. Cep telefonu firmalar rekabete ayak
uydurabilmek iin srekli yeni modeller gelitirip piyasaya sunmak zorunda kalmtr.
Mobil cihazlar gelien teknolojileri ile salad imkanlar sayesinde hayatmzda olmazsa olmaz bir
yer elde etmitir. Yaplan son aratrmalara bakldnda lkemizde aktif cep telefonu abonesinin 70
milyonu getii, cep telefonu saysnn da 150 milyon zerinde olduu grlmektedir. nternet eriiminin
cep telefonlar zerinden gerekletirilebilir hale gelmesi telefonu konuarak iletiim salama arac
olmas yannda artk bilgiye eriim arac haline gelmesini salamtr. lkemizde mobil internet
kullancs saysnn da son bir yld %80 artarak 11 milyona ulamas, bunu doruluunu gstermektedir.
Trkiye istatistik kurumunun nisan 2012de yapt bir almada, internet kullanan hanelerin %29,5inde
3G balantl internet eriiminin olduu ortaya kmtr. lkemizde mobil teknolojilere hzl bir
entegrasyon olmas mobil sektrnde hizmet veren firmalarnda daha ok rekabet etmesini neden
olmutur. Bu rekabet sayesinde, mobil teknolojilerin kullanmna gelimi lkelere gre daha ge
balamamza ramen u anda onlarla ayn seviyeye, baz ynlerden ise daha iyi duruma geldik. rnein
lkemizde salanan mobil internet balants hz, gelimi baz lkelerden daha hzl konuma gelmitir.
Dnya bankasnn 2012 ylnda aklad son rapor, mobil internet balant hznn ABD, Almanya,
talya gibi gelimi lkelerden daha hzl olduunu gstermitir. Ayn zamanda kii bana den data
kullanmn da bu lkelerin ok ilerisinde olduunu gstermektedir. Yine ayn raporun verilerine gre
dnya nfusunun %90 cep telefonu kapsam alan iinde olduu ve dnyada her drt insandan nde
cep telefonuna ulama imkannn olduunu gstermektedir.


28
Bilgi teknolojilerinin gelimelerin insanlarn beklentileri zerindeki
yaratt etkiler yazlm dnyasn da etkilemitir. nsanlarn her zaman daha fazlasn elde
etmeyi istemesi, yazlm dnyasnn da srekli daha iyiyi sunmak iin kendini
gelitirmesini neden olmaktadr.
Yazlm dnyasnda ilk oluturulan yazlmlar masast yazlmlar olarak tanmladmz hi bir
internet balants gereksinimi duymadan dorudan kurulduu bilgisayar zerinde alan yazlmlard.
ok yakn zamana kadar oluturulan yazlmlar genellikle kurulduu bilgisayar zerinde veya intranet
(irket ii a) yaps zerinden kullanlabiliyordu. Yazlmlarn bu ekilde oluturulmasnn asl nedeni,
yazlm kullanabilmemiz iin yazlmn alt bilgisayara sadece bu ekilde eriilebiliyor olmasyd.
Yazlmn uzaktan kullanlabilmesi iin gerekli olan hzl bir a balants imkan salanamamaktayd.
Gelien teknoloji ile internet ve mobil teknolojilerin balant hzlarndaki art ve yaygn eriim
imkannn salanmas, insanlar zerinde bilgiye istedii yerden eriebilme dncesi oluturmutur.
Yazlmlarnn internet zerinden kullanmnn nndeki en nemli engel olan hzl ve gl balant
yapsnn oluturulmasnn nndeki engelin ortadan kalkmas ve insanlarn mekan snr olmadan online
olarak ilemlerini yrtebilme istei masast programlarnda online kullanlabilme ihtiyacn ortaya
karmtr. Bu ihtiya zerine yazlm firmalar yeni bir alan olan web zerinde alacak yazlmlar
gelitirmeye balamtr.
nsanlar tarafndan web tabanl yazlmlarn oluturulmas ynnde
istein giderek artmasn neden olan etmenleri aklaynz.
Web Tabanl Yazlmlar
Web tabanl yazlmlar kiilerin kullandklar yazlma online olarak internet zerinden eritii
yazlmlara verilen genel addr. Web tabanl yazlmlar elde etmenin iki yntemi vardr. Bunlardan biri
On-Premise olarak adlandrlan yazlmn satn alnmas, lokal sistemin zerinde kurulumu ve altrmas
yntemi, dieri ise On-Demand olarak adlandrlan lokal sunucu zerinde deil uzak lokasyonda servis
salayclarn sistemi zerinde yazlmn barndrlmas ve kullanmdr. On-Demand sistemler genel
olarak sre bazl, sistemi eriim salayacak kullanc saysna veya sistemin barndrabilecei yk
miktarna gre cretlendirilerek web zerinden online olarak kullanlr. ki sisteminde gnmzde avantaj
ve dezavantajlar vardr. Fakat gelien teknolojik imkanlar ve bunun sonucu olarak internet yaygnl ve
hzndaki art giderek On-Demand sistemleri daha avantajl hale getirmektedir. On-Demand sistemler
gnmzde SaaS (Software As a Service - Yazlm Olarak Servis) olarak adlandrlmaktadr. ki
yntemin gnmz koullarnda kendi iindeki avantajlar aadaki gibidir.
On-Premise sistemlerin avantajlar;
Yazlm bir defaya mahsus satn alndndan tamamen iletmeye ait bir yazlm olmaktadr.
Yazlm irketin ihtiyalarn karlad srece istenildii kadar irket tarafndan
kullanlabilmektedir. Herhangi bir sre sonunda yazlmn almamas durumu olmamaktadr.
On-Demand yazlmlara gre daha geni rn yelpazesine sahiptir.
Yazlm iin herhangi bir sre kullanm sonunda gncellemeler dnda ek bir cret
denmemektedir.
letme yazlmn imkan salad lde, istedii eklentiler ve dzenlemeleri yazlm zerinde
gerekletirebilir. rnein zel raporlama formlarnn yazlm salad Apilerinin kullanlmas
ile oluturulmas
Yazlm lokal sistem zerinde alt iin d internet balantsnda yaanabilecek kesintilerden
etkilenmeyecektir.


29
On-Premise yazlmlar ierdii modller ve modllerin ierikleri bakmndan On-Demand
sistemlerden daha stndr.
Byk iletmelerin gerekletirdii tm faaliyetlerdeki srelerin paket program eklinde
dorudan karlanamamas durumunda, ERP sistemlerinde olduu gibi On-Premise yazlmlar
iletmeler ve yazlm firmalarnn ortak almalar yeniden dzenlenerek iletmeler iin
zelletirilebilir.
On-Demand sistemlerin avantajlar;
Yazlm, satn alnan firmann sunucular zerinden web zerinden online eriim sayesinde
altndan dolay, yazlm kullanan iletmenin sistemi kendi lokal sistemlerinde
altrabilecek yeterlilikte teknolojik alt yapsnn olmasna gerek yoktur.
Yazlmn kurulmas ve stabil almasn salamak iin gerekli olan teknik ve uzman personele
gerek yoktur.
Sistem alt yapsnn ve gvenlii iin yllar iinde gereksinim duyulacak alt yap yenileme
maliyetlerine gerek duyulmayacaktr.
Teknik / uzman personel ihtiyacnn daha az olmas ve sistemin almas iin gerekli olan
teknolojik alt yap maliyetinin On-Premise sistemlere gre ok dk olmasndan dolay
balang maliyeti ok dktr.
irket, yazlmn kullanm hakkna, kiralama yntemiyle anlama artlarnda belirlenen sreler
iinde sahip olaca iin, yazlm iin balang aamasnda deyecei cret ok daha az
olmaktadr
Sistemin kullanlmaya balamas iin kurulum ve yaplandrma sresi gibi bir zamana ihtiya
yoktur. Annda web zerinden kullanma balayabilir.
Yazlma eriim ek bir ara katman veya uygulama gerektirmeden internet balants olan her
yerden salanabilmektedir.
Yazlm zerinde merkezi sistem zerinde yaplan gncellemeler sayesinde, tm kullanclar ek
bir ilem gerekletirmeden dorudan yazlmn gncel versiyonuna kullanmaya balar.
letmenin sistem zerindeki tm verilerini barndrma ve koruma ilemleri yazlm firmas
zerindedir. letmenin verilerini yedeklenmesi ve korunmas iin ek bir maliyete katlanmasna
gerek duyulmayacaktr.
letme ayn zamanda elektrik kesintisi, yangn gibi yazlm sistemine zarar verebilecek veya
geici olarak durmasna neden olacak etmenlere kar da ek tedbirler almak zorunda
kalmayacaktr.
letme olumsuz bir durum sonucunda verilerini kaybetmesi durumunda anlamalar koullarnda
yazlm firmasna hesap sorabilir ve maddi zararn karlayabilecektir.
ki sisteminde kendi iinde dierine gre avantajl zellikler iermekle birlikte bilgi teknolojilerindeki
hzl gelime gz nne alndnda gelecekte On-Demand sistemlerin giderek daha yaygnlaaca
dnlmektedir. On-Demand sistemlerin giderek gelimesi bilgi teknolojilerindeki sanallatrma
teknolojilerindeki gelimesi sayesinde olmutur. Sanallatrma teknolojileri sayesinde sadece yazlmlarn
servis olarak salanmasnn yannda bilgi ve teknolojinin de servis olarak paylalmasn amalayan bulut
biliim kavramn ortaya karmtr.

Sanallatrma ve Bulut Biliim
Bulut Biliim (Cloud Systems, Cloud Computing), biliim teknolojileri arasnda ortak bilgi ve teknoloji
paylamn salayan hizmetlere verilen genel addr. Bulut biliimin bilgiyi ve teknolojiyi alt yap hizmeti
olarak sunma ilkesi, bilgi teknolojilerindeki sanallatrma (Virtualization) sistemine dayanr.
Sanallatrma teolojileri gnmzde btn byk BT iletmelerinde kullanlmaya balanan bir
teknolojidir.


30
Sanallatrma
Sanallatrma basit olarak iletim sistemleri, depolama sistemleri ya da a yaplarnda bir fiziksel
kaynan sanal olarak blmlere ayrlmas ve birden fazla kaynak olarak kullanlabilmesi temeline
dayanr. Gemii 1967 ylnda ilk kez IBM firmasnn Mainframe sistemlerinde birden fazla kullancya
ayn anda hizmet vermesine dayanmaktadr. lk kez kullanma balamas uzun yllar ncesine
dayanmasna kar asl ilerlemesini son 10 yl iinde gerekletirmitir. Sanallatrma almalar yazlm
ve donann zerinde sanallatrma olarak iki blme ayrlr.
Yazlm zerine sanallatrma iletim sistemlerinin programlar gibi baka bir iletim sistemi zerinde
alabilmesi sayesinde salanr. Yazlm sanallatrmalarnda en yaygn kullanlan yazlmlara Vmware,
Virtual PC, VirtualBox ve Parallels rnek olarak verilebilir. Yazlm sanallatrmalarn getirdii en byk
fayda bir fiziksel donanm zerinden birden fazla sistemin almasn salamasdr.
Donanm zerinde sanallatrma ilemi de, yazlm zerine sanallatrmadan farkl olarak fiziksel
donanm zerine kurulan yazlmlar ile bir donanm sanal olarak blmlere ayrp farkl fiziksel
donanmlar gibi altrlmasdr. Asl makinadaki donanmlar, oluturulan sanal makinalar tarafndan
ortak olarak kullanlmaktadr. Donanm sanallatrmas ile bir makinann, birbirinden bamsz birok
fiziksel makina varm gibi kullanlmas imkan domaktadr. Kk bir iletmenin kendi iinde kuraca
basit bir bilgi ilem sisteminin sanallatrma kullanlarak ve sanallatrma kullanmadan nasl kurulacan
rnek olarak verebiliriz. letmenin sanallatrma kullanmamas durumunda iletme, yazlmn kuraca,
verilerini saklayaca, gvenlik duvar yazlmlarn kuraca, e-posta, dosya ynetim sistemi farkl
ihtiyalarn karlayaca yazlmlar kuraca birbirinden farkl fiziksel sunuculara ihtiya duyacaktr.
Her fiziksel donanm iletmeye balang aamasnda donanm gideri, iletme srecinde ise bakm,
onarm ve elektrik gibi iletme giderleri, fiziksel donanmn kullanlabilirliinin azalmas ile de yenileme
gideri olarak iletmede byk yk oluturacaktr. Oysa sanallatrma kullanm ile bir donanm sanal
olarak birden farkl fiziksel donanm gibi alabilmesi salanacaktr. Bylece iletme balang
aamasnda daha az para harcayacak, iletme ve yenileme aamasnda da buna bal olarak iletmeye
maliyeti daha az olacaktr. Ayrca sanallatrma ile sistem zerinde ram, ilemci kullanm, disk kullanm
gibi atl durumda kalan kaynak miktar minimum seviyeye inecektir.

Bulut Biliim
Bilgisayar teknolojisi ve internet alt yapsndaki gelimeler sonucu gnmzde internet zerinden veri
al verii ok hzl gerekleebilmektedir. Bu hzl eriim kiilerin kulland programlara belli bir
bilgisayara gerek duymadan web zerinden istei yerden eriebilme isteini ortaya karmtr. Oluan bu
istek giderek yaygnlamaya balam ve masast program algsn krarak web zerinden alabilen
programlar oluturma srecini balatmtr. Bu sre bulut biliim olarak adlandrlan yeni bir sistem
mimarisi ortaya karmtr. Sistemin amac, kullandmz programlarn eskisi gibi kiisel
bilgisayarmzn zerine kurulmas yerine, web zerinden eriim ile kullanlabilir bir yapnn
salanmasdr. Yazlmlarn web zerinden altrlmasnn sabit bir bilgisayara bal kalmamz
gereksinimini ortadan kaldrmasnn yannda salad dier fayda da kullanlan yazlmn satn alnmas
ve gncellenmesi giderlerinin masa st yazlmlara gre daha avantajl olmasdr.
Bulut sistemlerin gelimesini salayan ilk etmen olan yazlmlarn online eriebilmenin yannda
nemli olan dier bir etmen de yazlmlar kullanabilmek iin gerekli olan donanmsal yapnn zaman
iinde srekli ykseltilmesi ve gncellenmesi gereksinimidir. Donannm zamanla ihtiyalarmza
karlayamamasnn nedeni oluturulan her yeni yazlmn almas iin eskisinden daha gl
bilgisayarlar gereksinim duymasdr. Bunu en iyi ilk bilgisayar yazlm ve donanmlarna baktmzda
anlarz. Bundan 15 yl ncesinde bilgisayarlarmzn disk kapasiteleri MB boyutlarnda ve veri transfer
arac olarak 1.44 MB floppy diskler kullanmaktaydk. Birok program bir floppy diskin iine
sabiliyordu. Gelien teknoloji ile bilgisayarlar, bilgisayarlarn hzlar ve kapasiteleri de artmaya balad.
nceden hayaline kuramadmz veri boyutlar gnmzde kat kadar ince ve ok kk boyutlardaki
cihazlarda saklanabilir hale geldi. nce CDler daha sonra DVD, blue ray ve flash diskler yaantmza
girdi. Bilgisayarn gcnde srekli byme yaanmasna karn bunu kullanlan programlarda srekli
geliti. Eskiden MB boyutunda yer kaplayan programlar gnmzde alabilmesi iin GBlarca yere


31
ihtiya duyar hale geldi. Her yeni kan yazlmn bir ncekine gre daha fazla kaynaa ihtiya duymas
beraberinde donanmsal bir yenilenme yaplmasn zorunlu hale getirdi.
Bulut biliimdeki ilerlemeler, web zerinden alacak yazlmlarn iletim sistemleri seviyesine kadar
gelimesini salamtr. Google firmas tarafndan gelitirilen Chrome OS, web tabanl iletim sistemleri
almalarnn biridir. lk kez 2009 ylnda duyurulan Chrome OS, 2011 ylnda Samsung ve Acer
firmalar tarafndan retilen Chromebook ad verilen notebooklarda piyasada kullanlmaya balamtr.
Google gibi byk bir firmann projenin arkasnda olmas gelecein bu ynde ekillenme olasln
artrmaktadr. Sistemin son srmlerinde nceden sadece web taraycsndan oluan iletim sisteminin ara
yz imdi Windows iletim sistemi gibi bir masast grnmne sahip olmutur.
Bulut biliim teknolojilerindeki gelimenin en byk nedeni donanm
alt yaps ve yazlmlar iin yaplacak harcama miktarlarn ok drmesidir.
Bulut biliimde temel model zerinden hizmet sunulmaktadr. Bunlar IaaS (Infrastructure As a
Service-Altyap Olarak Servis), PaaS (Platform As a Service-Platform Olarak Servis) ve SaaS
(Software As a Service-Yazlm Olarak Servis) dr. temel modelin alma prensibi bulut biliimin
temelini oluturan hizmeti kiralama yoluyla sunma eklindedir. Bulut biliim hizmeti veren firmalardan
salanan alt yap veya yazlm hizmeti, anlama artlarnda belirtilen kullanm sresi bitinceye kadar
hizmetin tm kullanm haklar mteriye ait olmaktadr. letme bu sre iinde anlama artlar snrlar
iinde ald hizmeti istedii gibi kullanabilmektedir. Kullanm sresi tamamlandnda mteri, hizmet
sresini bedelini deyerek devam ettirebilmektedir. Srayla bu yap hakknda bilgi vereceiz.
IaaS (Infrastructure As a Service-Altyap Olarak Servis)
Alt yap olarak servis sisteminin ileyi yaps servis salayclarnn kendi sunucular zerinde
mteri iin sanal bir sistem oluturmasdr.
ekil 2.1de grld gibi kapsam olarak sanallatrma katman, fiziksel sunucular, a yaps,
gvenlik duvarlar ve fiziksel veri merkezi blmlerini kapsar. Tamamen fiziksel alt yapnn d
kaynaklarla paylalmasn ierir. Mteri ilemlerini servis salayc zerinde oluturulmu sisteme
erierek gerekletirir. rnek olarak bir iletmenin servis salaycdan ald sisteme kendi kullanaca
iletim sistemini kurmas verilebilir. Sistemin salad imkanlardan biri de sunulan servisler mterilerin
ihtiyalarna gre zelletirilebilmesidir. Mteriler ihtiyac olduu zelliklere gre sistem ihtiyalarn
karlayabilmektedir. Hizmet olarak tek bir sabit yapnn sunulmamas ve verilen alt yap hizmetinin
mteriye gre zelletirilebilme imkannn salanmas sayesinde, bykl kkl her tr mteri profili
tarafndan kullanlabilme imkan salanmaktadr. Dnya zerinde en byk IaaS firmalarna Amazon,
Bluelock, CSC, GoGrid, IBM, OpenStack, RackSpace, Savvis, Terremark, VMware rnek olarak
verilebilir.
PaaS (Platform As a Service-Platform Olarak Servis)
Alt yap olarak servis sunma yapsnn bir st kademesi Platform Olarak Servis salama yapsdr.
IaaS sisteminde mteriler sadece alt yap kullanm olarak hizmet alabilmekte iken, PaaS sisteminde
servis salayclar mterilerinin kullanabilmesi iin servis havuzu sunmaktadr. Servis havuzlar servis
salayclarnn uzmanlk alanlarna gre birbirinden farkllklar gsterebilmektedir. Bir servis salayc
sadece veri tabanlarndan oluan bir servis havuzu sunabilmekte iken dier bir servis salaycs iletim
sistemlerinden oluan baka bir servis havuzu imkan salayabilmektedir.



32


ekil 2.1: IaaS, PaaS ve SaaS Yaplar

Servis olarak platform salama mterilere donanm alt yaps imkan sunmann yannda mterilerin
ihtiya duyduu alt yap yazlmlarn da servis olarak kullanma imkan salamaktadr. ekil 2.1de
kapsad servis katmalar gzkmektedir. IaaS sisteminde olduu gibi mteri, servis salaycnn
yazlm havuzundan sadece ihtiya duyduklar servisleri alabilmektedir. Mteriye havuzdan kulland
yazlmlarn kullanm srelerinin dolduunda anlamasn yenileyebilmektedir. PaaS yapsnda
gnmzde yaygn olarak iletim sistemleri ve veritaban yazlmlar kullanlmaktadr. Bunlarn dnda
servis alt yap platformu salayan dnya zerindeki en byk irketlere Google App Engine, LongJump,
Windows Azure, SalesForce, IBM SmartCloud, OpenShift, Cloud Foundry, Engine Yard, ve CloudBees
rnek olarak verilebilir.
SaaS (Software As a Service-Yazlm olarak servis)
Bulut mimarisinin en st kademesi, yazlm olarak servis yapsdr. IaaSn bir st aamasnda alt
yap yazlmlar PaaS olarak sunulmakta iken bu kademede zel yazlmlar servis olarak sunulmaktadr.
Hizmeti alacak mteri ihtiya duyduu yazlmlar servis salaycnn yazlm havuzundan seerek
online olarak kullanmaya balar. Mteri yine hibir igc ve bakm maliyetini katlanmak zorunda
kalmaz. Oracle, SAP, Microsoft, Workday, Atlassian, SalesForce, Lucid Chart ve Gliffy yazlm olarak
servis hizmeti sunan firmalara rnek olarak verilebilir.


33
SaaS hizmet havuzundaki yazlmlar genel olarak son kullanc yazlmlar olduu iin en gelimi
kullanc potansiyeline sahiptir. Yazlm dnyasnda yeni bir aama ortaya karan sistem dnya
genelinde hzl ekilde yaygnlamaktadr. Sistem uygulamalar dnyadaki milyonlarca KOB tarafndan
salad kolaylklar ve dk maliyetleri nedeniyle kullanlmaktadr. SaaS teknolojilerinin asl kullanm
alanlar CRM, ERP, BPM gibi kurumsal uygulamalardr. letmeler pahal sistemleri satn alma, iletme
ve uzun sren yazlm gelitirme srelerinden kurtulup tm yk servis salayclarna atmaktadr.
Gnmzde global pazar paynn 40 milyar dolara ulat ve bunun 2020 ylnda ise 241 milyar dolara
bymesi ngrlmektedir. http://www.getapp.com/blog/SaaS-growth-2012/ adresinde SaaS konusunda
uzman kiilerden oluan bir LinkedIn grubuna 2012 ylnda hangi SaaS rn kategorisinin en ok
byyecei zerine yaplan anket almasndan kan sonular aadaki gibidir.
1. CRM/Sosyal CRM: %36
2. Verimlilik / Ortak alma Uygulamalar: %25
3. Muhasebe ve Finans Uygulamalar: %19
4. Pazarlama Otomasyonu: %10
5. Proje Ynetimi: %8
Anket sonularnn incelediimizde SaaS sistemlerinin en ok muhasebe bilgi sistemleri alanndaki
yazlmlar zerinde yaygnlaaca grlmektedir.



ekil 2.2: SaaS, PaaS ve IaaS Kullanc Profilleri

ekil 2.2de IaaS, PaaS ve SaaS yaplarnn etkiledii kullanc trleri gsterilmitir. ekilden de
anlald gibi IaaS daha ok a/sistem uzmanlarna, PaaS uygulama gelitiricilere, son olarak SaaS ise
daha ok son kullanclara hitap etmektedir.

XBRL
Muhasebe yazlmlarn yn veren dier bir gelime muhasebe ve finansal verilerin transfer srecini
standart bir yapya oturtan XBRL yapsdr. Amerika Sertifikal Muhasebeciler Enstits (American
Institute of Certified Public Accountants - AICPA) nclnde balatlan Geniletilebilir letme
Raporlama Dili (eXtensible Business Reporting Language, XBRL) almasnn amac, tm dnyada
muhasebe ve finans alanndaki elektronik ortamda gerekletirilen veri transferlerinin belli kurallar iinde
gerekletirilmesini salayacak standartlamay getirmeyi hedeflenmektedir. AICPA dnya zerinde
birok irketin katlm ile oluturulmu bir organizasyondur. Yaygnlatrlmaya allan XBRL yaps
muhasebe ve finansal verilerin d kaynaklara sunumunun standartlatrmasn salamaktr. Standartlama
sayesinde, tm veri oluturma ve ileme srelerinin standart hale gelmesini salanacaktr. Bir nevi
muhasebe ve finansal verilerinin elektronik ortamdaki dili olacaktr. XBRLyi zet olarak internet ve
elektronik veri deiimi iletmelerinde, muhasebe ve finansal bilgilerinin hazrlanmas, yaynlanmas ve
denetlenmesini kolaylatran, ticari ilemlerin raporlanmas iin standart hale getirilmi elektronik bir dil


34
olarak tanmlayabiliriz. Gnmzde XBRL dnya apnda kabul edilmi bir yapdr ve dnya apnda
birok kurulu ve devlet tarafndan kullanlmakta ve desteklenmektedir. XBRL yapsnn yaylmas iin
devletlerin gerekletirdikleri almalar ve bu standard kabul eden yeler www.xbrl.org sitesinde yer
almaktadr.
XBRLnin temel yapsn, gnmzde veri transfer ilemlerinde standart hale gelen ve en yaygn
kullanlan Geniletilebilir aretleme Dili (eXtensible Markup Language, XML) yaps oluturmaktadr.
Biimsel diller ve XML yaps hakknda bilgi vermek, XBRL yapsnn daha iyi anlalmasn
salayacaktr.

Biimsel Dillerin Geliimi ve XML Yaps
Teknoloji ve internetin geliimi sayesinde elektronik ortamda veri transferi giderek artmtr. A
sistemleri zerindeki teknolojik gelimeler sayesinde veri transferleri, hzl ve kolay
gerekletirilmektedir. Gnmzde k hznda veri transferi salayan fiber optik teknolojisi evlerimize
kadar girmi durumdadr. A yapsna bal her sistem, baka bir sistemle veri al veriini
gerekletirebilmektedir. Elde edilmek istenen veya aktarlmak istenen veriyi almak veya transfer etmek
hzl ve kolay bir ekilde gerekleiyor olmakla beraber burada yeni bir sorun olarak dolaan verinin tm
kesimler tarafndan anlalamamas ortaya kmtr.
Veri transferinde birbirinden farkl formatlar kullanlmaktadr. Birbirinden ok farkl formatlarn var
olmas oluturulan veri dosyalarnn her kesim tarafndan anlaml hale dntrlmesin nne
gemektedir. Gnlk hayatta kullandmz bilgisayarlardaki iletim sistemlerine bile baktmzda
Windows, Linux ve Mac OS en yaygn kullanlan iletim sistemleri olmakla birlikte yapsal olarak
birbirinden ok farkl altn grebiliriz. Her farkl sisteminde kendi ierisindeki ileyi yaps farkl
olabildiinden dolay, bu sistemler tarafndan oluturulan bir verinin baka bir sistem tarafndan
anlalabilmesi ou durumda mmkn olamamaktadr. Bu farkllk iletim sistemleri dnda iletim
sistemleri zerinde kurulan programlarda da yaanmaktadr. Bir programn oluturduu bir kt sadece
bu programn ktlarn okuyabilecek ekilde oluturulmu dier bir yazlm tarafndan alabilmektedir.
rnein bir PDF dosyasn bir Excel program ile aamayz.
letiimde meydana gelen bu sorun verilerin her kesim tarafnda kolayca anlaabilecei standartlar ve
kurallar ile belirlenmi snrlar olan bir dzenlenmenin yaplmas gereksinimi ortaya karmtr. Bu
gereksinim dnya genelinde oluturulmu ve her kesim tarafndan kabul grm biimsel dil yaplar
oluturularak zlmtr.
Biimsel dil (Markup Language) yaplar, bir verinin belli bir yapda tanmlanmas iin kullanlan zel
yaplar olarak tanmlanr. Verilerin kolay bir ekilde paylalabilmesi, ilenebilmesi ve tanabilmesi iin
oluturulmutur. lk biimsel dil 1960 sonlarnda IBM firmasnn gerekletirdii almalar sonunda
ortaya kan GML (Generalized Markup Language) iaretleme dilidir. Daha sonra 1978 ylnda Amerikan
Ulusal Standartlar Enstitsnde (American National Stardard Institute-ANSI) oluturulan bir grup
tarafndan GML gelitirilerek SGML (Standardized Generalized Markup Language) oluturulmutur.
SGML 1986 ylnda Uluslararas Standartlar Tekilt (International Organization for Standardization -
ISO) kurumunca kabul edilerek uluslararas bir standart haline gelmitir.
SGML uluslararas bir standart haline gelen ilk biimsel dildir. Gnmzde kullanlan birok biimsel
dilin temelini oluturmaktadr. SGML yap olarak ok gl ve karmak bir dilbilgisine sahiptir. Sahip
olduu bu gl fakat karmak yaps beraberinde kullanm zorluklarn getirmitir. Yap zerindeki bu
olumsuz durum ayn zamanda yksek uygulama gelitirme maliyeti ortaya karmtr, bu da dilin yaygn
bir ekilde kullanmn engellemitir.
Biimsel dil yaplar ierik ve bu ierii tanmlayc biimlerden oluur. erik, dokmanda yer alan
bilgiye karlk gelmektedir. Finansal veriler, haberler, mesajlar ierie rnek olarak verilebilir. Biimler
ise dokmanlarn iinde yer alan bilgilerin belli formatta tanmlanmas iin kullanlan karakter ve
sembollerin dizilimiyle oluur. Basit bir rnek olarak metin dzenleyicilerde yazdmz yazlar verebilir.
Burada metin belgesinde yer alan yazlar ierii olutururken, bu yaznn yaz tipi, fontu ve karakterlerin


35
boyutu biimleri oluturmaktadr. Elektronik dokmanlarda birok biimsel ifade vardr ve ayn bu
ekilde ierie zel bilgi verir.
Gnmzde neredeyse her kesin gnlk hayatta baland internet sayfalarnn veri transfer dili olan
html dili de biimsel bir dildir. Html kendi ierisinde kurallar ve sz dizimi yaplar olan, internet
sayfalarnn oluturulmas iin yaratlmtr veri dilidir. nternet yayn yapan iletmeler html dili ile
kodlanm olarak hazrladklar sayfalar internet zerinde sunmaktadrlar. Bizler internet taraycmzla
web sitesine balanmaya altmzda, tarayclarmz a zerinden html kodunda yaynlanan veriyi
kendi zerine almakta ve daha sonra gelen veriyi ileyerek bizim bilgisayarlarmzda grdmz web
sayfalar halinde sunmaktadr. Gelen verinin hatal bir yapda oluturulmas, elde edilen sonucun bozuk
olumasn veya grntlenememesine neden olmaktadr. Gnlk hayatta balandmz baz sayfalarn
hatal gzkmesinin nedeni budur. Zamann getirdii yenilenme etkisi html yapsnn da deimesini,
glenmesini zorlamaktadr. Gnmzde en gncel yap daha ok dinamik ve gl bir platform salayan
Html5 yapsdr.
Html yaps gibi veri transfer ilemlerinde yaygn olarak kullanlan ve standart bir yap haline gelen
dier bir biimsel dil XML yapsdr. XML yapsal olarak HTMLye benzer bir yapya sahip olmakta
beraber sahip olduu geniletilebilirlik (Extensible) zellii ile HTMLden ayrlmaktadr.
XML gnmzde ok yaygn olarak kullanlan biimsel bir dildir. Dnya apnda A Birlii (World
Wide Web Consortium-W3C, http://www.w3.org) 1996 ylnda, SGMLnin gl yapsn ierecek fakat
karmakl olmayan, anlalmas kolay, basit bir iaretleme dili oluturmak amacyla XML dilini
tasarlamaya balad. lk srm olan XML 1.0 1998 ylnda W3C tarafndan standart olarak yaynland
ve SGMLnin bir alt kmesi olan XMLnin yaygnlama sreci balad.
W3Cnin XML dilini oluturmasndaki amac
Kiiler tarafndan kolayca anlalabilir bir yap oluturmas,
SGML yaps ile uyumlu olmas,
Uygulama yazlmlar tarafndan kolay kullanlabilir bir yap sunmas,
Veri transfer srecinde standart bir yap oluturulmas,
XML yapsnn internet zerinde kullanmn salamasdr.
http://www.w3.org/XML/ adresinde XML yaps hakknda detayl bilgi
ve rnekler yer almaktadr.
Gnmzde XML veri transfer ilemlerinde her alanda yaygn olarak kullanlmaktadr. XML yaps,
biimsel dil yaplarnda olduu gibi ierik ve biim ifadelerinden oluur. erik, aktarlmak istenen veri,
biim ifadeleri ise bu verileri birbirinden ayran tanmlamalardr. Bir XML yaps rnei aadaki ekil
2.3de grnmektedir.
rnekte st blmde, bir iletmede iletme genel mdrnden iletmede alan mhendislere iletilen
bir toplant notu yer almaktadr. Alttaki blmde ise bu notun XML biimine dntrlm hali
gzkmektedir. XML biiminde gsterimdeki ilk satrda yer alan ISO-8859-9 ifadesi XML yapsnn dil
seeneini gsterir. XML karakter kodlamas Unicode karakter kodlamasna sahiptir ve bu 65536
karakter desteklemektedir. Farkl dil seenekleri iin encoding deeri deitirilmitir. lk satrn altnda
yer alan szdizimleri XML yapsnda dzenlenmi verilerdir. XML yapsnda her sz dizim <szdizim
etiketi> ile balar, </szdizim etiketi> ile kapanr. Burada < karakteriyle balayp > karakteriyle
biten karakter grubu, etiket (tag) olarak isimlendirilir. Her etiket ayn seviyede balamak ve ayn
seviyede kapanmak zorundadr. rnekte grld gibi <memo> etiketinden sonra <to>etiketi alm ve
kapanmtr. XML yapsnda hi bir etiket, kendi iindeki alan dier tm etiketler kapanmadan kendisi
kapanamaz.


36


rnein <memo><to>Mhendisler Grubu</memo></to> eklindeki bir dizilim hatal bir yapdr.
nk <to> etiketi alm fakat etiket kapatlmadan </memo> yazlarak memo etiketi kapatlmtr.
rnekte yer alan ilk ifade olan <memo> bilgisi, dokmann trn belirtmektedir. Burada dokmann
bir not dokman olduunu gsterir. Bu ifade kk eleman olarak adlandrlr ve XML dokmann banda
yer alr. <memo> ifadesiyle balayarak memo etiketinin kapanmasna (</memo>) kadar sren tm ierik
kk elemann ieriidir. Memo etiketi ierisinde yer alan drt satr alt eleman olarak adlandrlr. Kk ve
alt elemanlar XML aa yapsn olutururlar.
XML elemanlar kendi tanmlar iinde nitelik ifadeleri de alabilmektedir. Bu nitelik bilgileri XML
elemanlarnda ek bilgiler gstermek iin kullanlr. rnein <memo date=30/08/1986> ifadesinde
memo eleman ayrca bir date nitelik eleman almtr. Burada memo elemannn oluturulma tarihi
nitelik ifadesi olarak eklenmitir.
XML szdiziminin nemli temel kurallarndan bazlar aada verilmitir.
Btn XML belgelerinde bir kk esi bulunmaldr.
XML etiketleri byk/kk harfe duyarldr.
Btn XML elerinin , bir balang ve sonlandrma etiketine sahip olmallar.
Btn XML etiketi ak iken kendisinden sonra alan bir dier etiket kapanmadan kapanamaz.
XML metinleri iinde <, >, , , & gibi karakterler zel karakter olduu iin kullanlmazlar. Bu
karakterler birim referanslar (entity referance) ile kullanlabilir. & karakteri ile balayp ;
karakteri ile biten karakter gruplarna birim referans denir ve zel karakterlerin gsterilmesi iin
kullanlr. rnein & karakteri &amp; eklinde, < karakteri &lt; eklinde gsterilir.
XML etiket yaplar hiyerarik yapdadr. Her alt eleman balantl olduu st elemannn altnda
ve satr da daha ierde olacak ekilde tanmlanmaldr. Bu dosyann daha okunur olmasn da
salamaktadr.
XML dokmanlar isimlendirilirken sadece alfabetik karakterler ve alt izgi kullanlabilir. Etiket
adnda boluk kullanlamaz. Rakam veya dier ifadeler kullanlamaz. rnein <from> yada <
_from> uygundur, fakat <from me> ve <from-me> kullanlamaz.
Eer bir XML etiketi bir nitelik ile geniletilecek olursa, nitelik bilgisi ift trnak ierisinde yer
almaldr. rnek <memo date=30/08/1986>



37
rnee ve szdizimi temel ilkelerine bakldnda XML yapsnn ok karmak, anlalamayacak bir
yap olmad gzkmektedir. XML sistemi barndrd veriyi kendi iinde ok iyi dzenleyebilmektedir.
XML gnlk hayatta kullandmz bir yap deildir. Kimse rnekte olduu gibi bir toplant arsn
XML formatnda oluturmaz. XML sadece gnlk hayatta kullandmz programlarn kendi i ve d veri
ak iin kullanlan bir sistem olarak dnebiliriz. Gnlk hayatmzda daha ok gelimi kelime ileme
sistemlerine sahip yazlmlar kullanrz. Dijital ortamda belgeler hazrlamak amal oluturulmu,
gelimi kelime ileme sistemlerine rnek olarak gnmzde en ok kullanlan Excel, Word, PDF, web
ve metin belge formatlarn verebiliriz. XML ile gelimi kelime ileme sistemlerinin kullanm amalar
farkl gzkmekle birlikte ortak olduu noktalarda vardr. Bu ortak noktalar verinin saklanmas ve al
veri ilemlerinde gzkr. XML sisteminin ve gelimi kelime ileme sistemlerinin bu noktada kendi
iinde avantaj ve dezavantajlar vardr. Gelimi kelime ileme sistemleri sahip olduu zelliklere bal
olarak veriyi kendi formatlarnda saklamaktadr. Her farkl yazlmn kendine zg bir yaps olduundan
dolay bir program tarafndan oluturulan bir dosya, dier bir program tarafndan alamamaktadr. XML
yaps genel kullanlan bir yap olduundan ve gnmzde kullanlan mevcut programlarn byk bir
ounluu tarafndan anlalabildii iin bu formatta oluturulan bir dosya kolaylkla dier bir sistem
tarafndan okunabilmektedir. Dier bir nemli fark XML sistemi veriyi biimsel yapda tuttuundan
dolay dosya iinden elde edilmek istenen veriye kolayca eriim salanabilmektedir.
XML veri transfer ilemlerinde standartlama salayan bir iaretleme
dilidir. Yap iindeki szdizimi kurallar ile belirlenmitir. Kurallara uyulmam bir
szdizimi, XML yapsnn bozmaktadr. Bozuk bir XML yapsn yazlmlar tarafndan
kullanlamaz.
Veri transferlerinin belli kurallar iinde gerekletirilmesini salayacak standartlamay getirme XML
yapsnn salad balca avantajlar aadaki gibidir.
Gl ve esnek bir yapya sahiptir.
Genel kabul grm ve standartlatrlm kurallar vardr.
Anlalmas ve kullanm basit bir yapdr. Verinin doru yapda oluturulup oluturulmad gzle
bile kontrol edilebilir.
Farkl programlama dilleriyle birlikte alabilir.
Esnek yaps sayesinde iletmelerin kendi gereksinimleri dorultusunda dzenlenebilmesine izin
verir.
XML web zerinden bilgi transferi iin uygun bir yapdadr.
W3C tarafndan desteklenmektedir.
Tm dnyada yaygn olarak kullanlmaktadr.
XML sisteminin verinin saklanmas ve al veri ilemlerinde birok ynden mevcut raporlama
sistemlerinden stn ynlerinin olduu grlmektedir.

Raporlama Sistemleri
letme faaliyetleri srecinde oluan muhasebe ve finansal veriler iletme ii ve iletme d birimler
tarafndan kullanlmaktadr. letme iinde veriler raporlama, analiz, karar alma ve depolama gibi
nedenlerden dolay bir blmden dier bir blme aktarlmaktadr. Ayn ekilde oluturulan bu veriler,
devlet, borsa, analistler ve yatrmclar, bankalar ve kredi kurulular, finansal veri irketleri, finansal
yaymclar, muhasebeciler gibi rneklendirebileceimiz iletme d kesimler tarafndan da
kullanlmaktr. Yllk oluturulan finansal raporlar d kesimler tarafndan alnan ve incelenen verilere
rnek olarak verilebilir.


38
Gnmzde tm veriler dijital ortamda oluturulmakta, saklanmakta ve transfer edilmektedir. Dijital
ortamda gerekleen bu veri aklar ile gereksinim duyulan bilgiye online olarak dorudan ulam
salanmaktadr. rnein yatrmclar irkete ait yllk raporlar online ortamdan elde ederek gerekli
analizleri yapabilmekte, bu sayede yatrm gerekletirip gerekletirmeme ynndeki karar vermesini
salayacak verilere ulaabilmektedir.



ekil 2.4: Muhasebe Bilgi Sistemi Raporlar ve D Kaynaklar

irketlerin kanunlarda belirtilen raporlar web sayfalarnda yaynlamalar mecburi hale getirilmitir.
Yeni Trk Ticaret Kanunu dzenlemelerine gre anonim irketler, limited irketler ve sermayesi paylara
blnm komandit irketler kendine ait bir web sayfas oluturma ve kanunun 1524inci maddesinde yer
alan bilgi ve raporlar bulundurmas ile ykml hale gelmitir. ekil 2.4de iletmelerde finansal tablo ve
raporlarn oluturulma sreci ve bu raporlarn internet ortamndan dijital dnya ile paylam
gsterilmitir. letme tarafndan oluturulan her rapor iletme iinde bir sre sonucu ortaya kmaktadr.
Oluturulan rapor ve bilgilerde eksik veya hatal bilgi bulunmas durumunda irketlere TTKnn 562.
maddesinin 12. fkrasnda belirtilmi cezalar uygulanacaktr.
Kanunlarla da belirtildii gibi iletmeler dijital dnya ile bilgileri paylamak zorundadr. Bilginin
hangi formatta yaynlanacana ilikin zel bir format belirtilmemitir.

Mevcut Raporlama Sistemlerinin Deerlendirilmesi ve XML Yaps ile
Karlatrlmas
Dijital ortamda belgeler hazrlamak amal oluturulmu, gelimi kelime ileme sistemlerine sahip
yazlmlar gnmzde yaygn olarak kullanlmaktadr. ekil 2.5de grld gibi Excel, Word, PDF,
web ve metin belge yazlmlar gnmzde en ok kullanlan raporlama sistemleridir.


ekil 2.5: Gncel Raporlama Formatlar


39
Her yazlmn kendi iinde birbirine nazaran stn ynleri vardr. Dijital veriyi kolay ve hzl
oluturma ve saklama asndan gelimi trlerdir. Mevcut yaplarn tek eksii ierisinde kaydedilen
bilgilerin tekrar geriye dnk elde edilmesi srasnda yaanan eksikliklerdir. Bu eksiklikler yznden
mevcut raporlama yazlmlar, veri iinde saklanan bilgilerin doru ve hzl bir ekilde yeniden
kullanmna ynelik ihtiyalar tam olarak karlayamamaktadr. Bunun nedeni kendi iinde barndrd
bilginin belli kural ve kalplar iinde saklanmamasndan kaynaklanmaktadr.
Gnmzde iletmeler tarafndan oluturulan raporlar iinde Excel formatnda oluturulan raporlarn
oran yksektir. Bunun nedeni sahip olduu hcre yaps ve bu hcrelerde yer alan bilgiler zerinde
ilemler gerekletirebilmektedir. Ayrca sahip olduu makro programlama yazm destei ile kendi
iinde alan programlar gerekletirilebilmektedir. Aadaki Resim 2.1 de bir iletmeye ait Excel
formatnda oluturulmu bte raporu yer almaktadr. Buna benzer birok rapor Excel formatnda yaygn
olarak oluturmakta ve kullanlmaktadr.
Excel yapsnn sahip olduu gl zelliklerinin yannda oluturulan raporun standart bir yapnn
olmamas yap zerinden bilginin tekrar geri elde edilmesi srecindeki eksik yann oluturmaktadr.
rnein bir iletmenin oluturduu Excel formatndaki bir rapor ile dier bir iletmenin ayn ama iin
oluturduu ayn formattaki dier bir Excel raporunun iinde yer alan bilgiler Excel dosyasnn farkl
hcrelerinde yer alabilir. rnein Resim 2.1deki iletme raporunun A-14 hcresinde Finansal Yatrmlar
yazarken dier bir iletmenin ayn hcresinde baka bir ifade yer alabilir.



Resim 2.1: Finansal Tablo rnei

letmelerde faaliyet dnemleri iinde ve sonunda bu gibi bir ok muhasebe raporlar
oluturulmaktadr. Oluan her rapor iinde kendine zg veriler barndrmaktadr.
letmeler tarafndan oluturulan raporlarn farkl yaplarda olmasnn bir dier nedeni de kullanlan
muhasebe programlarnn birbirinden farkl olmasdr. letmeler kendi iinde yazlm departmanlar
tarafndan veya zel yazlm firmalarnn oluturduu muhasebe bilgi sistemlerine sahip olabilir.
Yazlmlarda standart bir yapnn olmamas ve genel kabul grm bir raporlama formatnn olmamas
her yazlmn kendine zg ktlar oluturmasnn nne amtr. ekil 2.6 da grld gibi C ve D
iletmesi ayn muhasebe yazlm kullanmakta, A ve B firmalar ise C ve Dnin kulland yazlmdan ve
birbirinden de farkl yazlmlar kullanmaktadr. Finansal veriler ve raporlara bakldnda ise her
iletmenin farkl raporlarn olduu grlmektedir. A ve B iletmesinin rapor trndeki farkllk olmas
sahip olduklar farkl yazlmdan kaynaklanyor olabilir. C ve D iletmelerindeki farkllk ise yukarda
bahsettiimiz kt formatnn ayn dosya yapsnda olsa bile, dosya yaps iindeki verilerin
farkllklardan kaynaklanmaktadr.


40


ekil 2.6: letme D Birimlere Finansal Veri ve Rapor Ak

Bir veri dosyas iinden istediimiz bir bilgeye erimek iin baz ilemler gerekletirmemiz
gerekmektedir. rnein Resim 2.1de yer alan firmaya ait finansal yatrmlarn miktar bilgisine elde
etmeye altmz dnelim. Gerekli olan bilgiye elde edebilmek iin ncelikle yapmamz gereken
firmann dijital ortamdaki bilano raporunu elde etmemiz gerekmektedir. Bilano raporunu irketin web
sayfas zerinden Excel formatnda elde ettiimize dnelim. Bundan sonraki yapmamz gereken ilem
elde edilen Excel dosyasnn almas ve dosyann iinde yer alan sayfalardaki kolon ve stunlarda hangi
verilerin var olduu anlamaya almaktadr.



ekil 2.7: Veri leme Sreci

Finansal veriler ve raporlar muhasebe bilgi sisteminde retilen raporlardr. nceden de bahsedildii
gibi bu raporlardaki veriler standart kurallara bal olarak retilmediinden bizim iin ilk bakta
anlamsz verilerdir. rnekte verilen Excel dosyasn incelediimizde zetle dosyann balndan bu
raporun bir holdinge ait bilano raporu olduunu, stun ve kolonlarda yer alan verilere baktmzda ise,
A kolonunda finansal tablo trlerinin, dier kolonlarda da bu finansal tablolara ait cari dnem ve nceki
dnem bilgiler yer aldn grrz. Firmaya ait finansal yatrmlarn miktar bilgisini finansal tablolar
blmnden aradmz satr bulup dnem verilerine bakarak elde edebiliriz. Baz durumlarda raporlar
tekil olarak incelemekte bize gerek istediimiz sonular vermez. nk bir dosya iindeki veriler
sadece belli bir ama iin retilmi olan ktlardan olumaktadr. Baz durumlarda bir ok dosyadan veri
ekmemiz ve bunlar yine baka bir programa veya dosyaya girerek almalar gerekletirmemiz
gerekebilir. Buna gzel bir rnek olarak bir yatrmcnn veya finans kuruluunun iletmelerin
bilanolarn incelemesi ve elde edecei veriler zerinde yapaca karlatrmalar sonucu yatrm karar
verip vermeyecei durumunu verebiliriz. Bu durumda yatrmc veya finans kurumunun aratrma yapt
tm iletmelere ait bilano raporlarn elde etmesi ve tek tek dosyalar zerinde yukardaki sreci


41
gerekletirmesi gerekmektedir. Grld gibi bir bilgiye elde etmek iin zaman ve emek harcanan belli
bir veri ileme srecine gereksinim duyulmaktadr.
letmenin faaliyetleri srecinden muhasebe bilgi sistemi iinde i ve d kaynaklar iin oluturulmu
birbirinden farkl yaplarda birok dosya oluturulmaktadr. Dosya yaplar ve dosya iindeki bilgiler
format olarak ve biimsel olarak birbirinden farkl olabilmektedir. Her bir dosya iinden bir bilgiyi elde
etmek ve bu bilgileri uygun formatlar getirip sunmak iin almalar yapmas ve salamas gereken baz
koullar vardr.


ekil 2.8: Veri leme Sreci Bileenleri

letmenin katlanmas gereken koullarn bazlar aada maddelendirilmitir.
Her iletme oluturduu raporu farkl formatlarda retebilir. Bir iletme Excel formatnda bir
rapor olutururken dier bir firma PDF formatnda bir rapor oluturabilir. Raporlar farkl
kaynaklarda ve birbirinden farkl formatlarda hazrlanabildii iin bu raporlarn elde edilmesi
sreci iin zaman harcanmas gerekmektedir.
Elde edilen raporlarn farkl formatlara sahip olabilmesi nedeni ile bu formatlar kullanabilecek
uzman personel gerekmektedir. Uzman personel rapor formatnn Excel, Word veya PDF
olmasna bakmadan tm dosya formatlarn kullanabilmelidir.
Ayn rapor iki farkl iletme tarafndan ayn formatta oluturulmu bile olsa bir iletmenin raporu
ile dier bir iletmenin raporda yer alan bilgiler farkl satrlarda yer alyor olabilir. rnein bir
iletmenin Excel formatnda oluturulmu bir raporunda A-20 hcresinde olan veri ile bir dier
iletmenin ayn formatta oluturduu rapor dosyasnn ayn hcresindeki bilgi birbirinden farkl
olabilmektedir. Bu durum yznden verilerin zel yazlmlar ile elde edilebilmesini
engellemektedir. zel yazlmlarn kullanlamamas nedeniyle, veri ileme srecinde daha fazla
emek harcanmasn gerekmektedir.
Uzman personel ayn zamanda muhasebe bilgi sistemi raporlarn anlayabilmelidir. rnekte
olduu gibi bir bilano raporunun ne olduu ve istenilen bilgiyi bu raporlarda nasl elde
edebilecei bilgisine sahip olmaldr.
Raporlardan elde edilecek bilgiye erimek iin her defasnda ayn srecin tekrar
gerekletirilmesini gerektirmektedir. Her tekrarlanan sre yeniden zaman ve emek harcanmas
gerektirmektedir.
stenen bilgi genelde bir rapor zerinden deil birden fazla rapor zerinde verilerin
karlatrlmas ve analizler sonucu ortaya kmaktadr. Raporlarn oalmas ve eitlenmesi
beraberinde daha fazla ilem sresi getirmektedir.


42
Farkl raporlama formatlarnn olmas bu raporlama formatlarnn alabilmesi ve ilenebilmesi
iin ekstra yazlmlar elde edilmesini gerektirmektedir. rnein Excel 2012 versiyonunda
oluturulan bir dosya programn daha eski srmleri tarafndan alamayaca iin mevcut
yazlmn yenilenmesi gerekmektedir.
Tm sre boyunca harcanan zaman ve verim kayb iletmeye maliyet oluturmaktadr.



ekil 2.9: Geleneksel Sistemde Oluturulan Finansal Veri ve Raporlarn lenmesi

Geleneksel sistemde oluturulan finansal verilerin ve raporlarn dosya format veri transferi
gerekletirmek iin oluturulmu zel dosya formatlar deildir. D kaynaklardan verinin bu yapdaki
dosya formatlarnda bilgisayara indirilmesinin dosyann sahip olduu formattan kaynaklanan farkl
sorunlara da yol aabilmektedir.
Finansal verilerin ve raporlarn dosya formatndan kaynaklanabilecek sorunlar;
Dosyann bilgisayara kaydedilmesi srasnda dosya yapsnda bozulmalar meydana gelebilir. Bu
nedenle bilgisayara kayt edilen dosya alamayabilir.
Dosyann oluturulduu yazlmn versiyonunun, dosyay aacak yazlmn versiyonundan daha
yeni olmas durumunda dosya alamayabilir. rnein sistem zerinde Microsoft Excel 2012
formatnda oluturulan bir rapor dosyas, ayn yazlmn daha eski versiyonu olan XP versiyonu
tarafndan alamaz.
Dosya boyutlar ok byk olabilmektedir. Bu da veri transferini ok zor ve zaman alc bir hale
sokabilir.
Yaynlanan raporlar zerinde dzenlemeler yaplarak yeni bir versiyon ile deitirilmesi, dosya
isminde deiiklik yaplmad srece kullanclar tarafndan anlalmas zorlamaktadr.
rnein bir firmaya ait mali_tablolar.xls formatnda oluturulmu bir rapor kullanclar
tarafndan elde edildikten sonra gncellenmi olabilir. Fakat kullanc web zerinden dosyay
yeniden baktnda dosyann verileri zerinde dzenlenme yaplp yaplmadn anlayamaz.
Oluturulan bir rapor farkl kii veya kurumlara ynelik farkl sunum biimlerinin yeniden
oluturulmas gerekebilir. rnein ynetimin, d kaynaklarn ve yatrmclarn iletmeye ait bir faaliyet
raporundan beklentileri ayn deildir. Biri iin zet veriler yeterli olabilmekte iken dieri iin ayrntl
verilerden oluan bir rapor oluturulmas gerekmektedir.
Geleneksel raporlama formatlar ile XML yaps karlatrldnda aradaki en nemli fark XML
yapsnn biimsel bir dil, geleneksel raporlama sistemlerinin ise gelimi kelime ileme sistemleri
olmasdr. XML veriyi iaretlemekte iken geleneksel raporlama sistemlerde ise dosya iinde hangi
verilerin yer ald ve verilerin deerleri sadece raporlarn bir kii tarafndan incelenmesi sonucu
anlalabilmesidir. Yukardaki Resim 2.1de yer alan finansal rapor rneini inceleyecek olursak C-14


43
hcresinde yer alan 1,750,701 rakam kendi bana bir anlam tamamaktadr. Rakamn iletmenin
bilanosunda cari dnemdeki finansal yatrmlar gsterdii, tm raporun incelenmesi sonucu
anlalmaktadr.
XBRL sisteminde ise ayn veri <Finansal Yatrmlar Etiketi>1,750,701</ Finansal Yatrmlar Etiketi>
olarak saklanmaktadr. XBRL yapsnda kullanlan etiketler zel anlamlar olan tanmlamalardr. Yap
iinde veri btn olarak ekildii iin ne anlama geldii kolayca anlalabilmektedir.
Geleneksel raporlama formatlar ile XML yaps karlatrldnda
aradaki fark, XML yapsnn biimsel bir dil, geleneksel raporlama sistemlerinin ise
gelimi kelime ileme sistemleri olmasdr. XML yaps, iinde bulunan veriyi
iaretlenmi olarak saklad iin verinin tekrar elde edilmesi srecine
kolaylatrmaktadr. Buna karlk geleneksel raporlama sistemlerde, dosya iinde hangi
verinin olduu bilinememektedir.
Geleneksel finansal raporlama sistemlerine gre standart bir yap sunan XBRLye ihtiya duyulma
nedenlerinden bazlar aadaki gibidir.
XBRLnin tm dnyada ortak olarak kullanlan kurallar ile belirlenmi ve standartlatrlm bir
veri saklama yaps vardr. Bu yap iinde oluturulan tm raporlar ortak bir dil kullanacaktr.
Her kesim tarafndan anlalp kullanlabilecek standart bir raporlama diline ihtiya duyulmas,
Finansal raporlarn kullanlmas srasndaki zaman ve verim kaybnn azaltlmas
Elde edilen raporlarn birbiri ile kolay karlatrlabilmesi,
Farkl kaynaklardan elde edilen raporlar arasnda farkl bilginin gvenilir olmas
Bilgiye hzl eriebilme,
Standart raporlama dili sayesinde bu dili kullanan tm programlar tarafndan raporlarn
kullanlabilmesi,
Raporlarda yaplan dzenlemelerin kolay anlalabilmesi ve gncellemelerin kolayca
gerekletirilebilmesi
Farkl kesimlere ynelik veya zel ihtiyalar iin hzl raporlar oluturabilme

XBRL Yaps ve nemi
Dijital ortamda veri kaynaklarna ve bu veri kaynaklarnn iinde yer alan ihtiyacmz olan bilginin elde
edilmesinin nndeki iki engel vardr. Bunlardan biri veri kaynana hzl eriim, dieri ise elde edilen
kaynakta istenen bilginin elde edilebilmesidir. nternet zerinden veri transferinin hzl
gerekletirilebilmesi, eski sistemlere gre daha hzl ve kolay veri kaynaklarna ulaabilmeyi salamtr.
Bylece istediimiz veriye hzl eriebilmemizin nndeki engeller byk lde kalkmtr. Gnmzde
bilgiye elde etmemizdeki asl sorun elde edilen veri kaynann iindeki doru bilgiye hzl eriebilme
nndeki engellerdir. Bu engellin temel kayna gnmzde iletmelerin darya salad raporlama
formatlarnda belli bir standart yapnn olmamasdr. lkemizde en yaygn kullanlan raporlama
formatlarnn Word, Excel, PDF, metin dosyas ve web olduu gzkmektedir. Raporlamalarn farkl
formatlarda saklanmas her raporun sahip olduu bilgiyi birbirinden farkl ekillerde barndrmasn neden
olmaktadr. Bilginin belli bir formatta saklanmamas sonucu her farkl veri kaynandan bilginin elde
edilebilmesi iin birbirinden farkl ve uzun ilemler gerekletirilmesine neden olmaktadr.
XML sisteminin genel kabul grm standart bir yap zerine kurulmas ve dijital veriler zerindeki
salad avantajlar, muhasebe ve finans alanndaki elektronik ortamda oluturulan veri kaynaklarnn da
belli kurallar iinde standart bir yapda oluturulmas ynnde ihtiya dourmutur. Bu ihtiyac
karlayabilmek iin AICPA tarafndan yrtlen almalar ile tm dnyada muhasebe ve finans
alanndaki elektronik ortamda gerekletirilen veri transferlerinde belli kurallar iinde
gerekletirilmesini salayarak standartlamay getirecek XBRL yaps orta kmtr.


44
XBRL, muhasebe ve finansal bilgi akn dijital dnyada salamak iin, XML alt yaps zerine
kurulan ve bu yapnn veri transfer ilemlerinde sahip olduu gc barndran platformdan bamsz
dijital veri kodlama dilidir. Yapsnn oluturulmasnn temel amalar, veri al veriindeki sreleri
basitletirmesi, karmak veri ve bilgilerin, yatrmclar, devlet, i ortaklar, mteriler, tedarikiler,
alanlar, bankalar, borsalar, analistler gibi d kurum ve bireyler ile paylalmas surecinde standart bir
yapnn salanmas ve bu sayede maliyetlerin drlmesi, gvenilirliin artrlmas, srecin
hzlandrlmasdr.
XBRL sadece veri transferinde kullanlan bir yapdr. Yeni bir muhasebe standard veya bu
standartlar deitiren bir uygulama deildir. Mevcut muhasebe standartlarnda oluturulan raporlarn
farkl bir yapda gstermektedir. Tm dnyada kullanm giderek yaygnlamaktadr ve yakn gelecekte
bir zorunluluk haline gelecektir.
XBRL, XML alt yaps zerinde gelitirilen bir sistem olmas nedeni ile XML yapsnn sahip olduu
gc ve avantajlar iinde barndrmaktadr.
XBRL yaps;
Mevcut muhasebe standartlar temelinde verileri standart kalplar iinde transfer edilmesini
salamaktadr.
Finansal bilgi ve raporlarn hazrlanmasn ve analizini kolaylatrmaktadr.
Zaman ve mekn snrlamalarn ortadan kaldrarak online ortamda verinin istenildii yerden
eriimi salamaktadr.
Veri girii ve transferi srasnda ortaya kabilecek hatalar engelleyecek otomatikletirmeyi
salamaktadr.
Sisteme veri bir kez girilmektedir. Raporlama ve dier ilemler iin verinin sisteme tekrar tekrar
girilmesini engellendii iin emek ve zaman tasarrufu salanmakta ve kabilecek hatalar
engellenmektedir.
Genileyebilir yaps sayesinde zelletirilebilme imkan salamaktadr.
Veri formatnda getirdii standart sayesinde muhasebe yazlmlarnn kullanaca ortak bir veri
format meydana getirmektedir.
Muhasebe yazlmlarnn kullanaca ortak bir veri formatnn meydana gelmesi ile her farkl
veri formatn anlayabilecek birden fazla yazlm alnmasna engellemektedir.
letmelerin defalarca finansal tablo oluturmalar engellemektedir.
Her raporda doru ve gvenilir bilgi salamaktadr.
Bilginin hzl, zamanl ve gvenilir olarak elde edilmesi sayesinde daha hzl ve doru kararlar
alnabilmesini salamaktadr.
Finansal tablolarn kolay ve hzl karlatrlabilme imkan sunmaktadr.
D kurumlara ulatrlacak finansal bilgilerin hazrlamas ve datlmas maliyetlerini
azalmaktadr.
Mevcut muhasebe standartlarnda da herhangi bir deiiklik gerektirmemektedir.
letme verilerinin denetimini kolaylatrmaktadr.
Verilerin analizi, raporlanmas iin gerekli alma sresini ve maliyetleri azaltmaktadr.
Muhasebe standartlarndan bamsz bir yapdr. Farkl muhasebe standartlarnda oluturulan
raporlarn incelenebilmesi, analizi ve karlatrlabilmesi imkan salamaktadr.
Geleneksel sistemde iletme zerindeki denetim sreci rneklemler ve baz blmlerde
gerekletirilebilmekteydi. XBRL yapsndaki finansal bilgilerin daha hzl elde edilmesi
denetim srecinin daha hzl ve iletmenin daha byk blmnde yaplabilmesini
salamaktadr.


45
Verilerin XBRL formatnda aktarlmas denetim sreci iin bilginin gvenilirliini artrmaktadr.
Srekli veri aknn salanabilmesi denetimin belli bir zamanda deil, yl boyu yaplabilmesini
salamaktadr.
Grld gibi finansal veri transferi ilemlerinde XBRL yapsnn salad bir ok avantaj vard.
Veri transferinde salad hz, gvenilirlik, verimlilik, hataszlk ve maliyet dleri XBRL yapsnn
giderek yaygnlamasn salamaktadr. XBRL yapsnn finansal verinin transferinde, saklanmasnda ve
yeniden oluturulmasnda salad bu avantajlarna ramen, bu yapda oluturulan finansal verilerin bir
program kullanmadan dorudan okunabilmesi ynnde eksiklikleri vardr. nk XBRL yapsnda
oluturulan bir rapor sadece XBRL formatnda oluturulan raporlar okuyabilen yazlmlar tarafndan
okunabilmektedir. Karmak bir rapor yapsna sahip olmas insanlar tarafndan dorudan okunabilirliini
engellemektedir. XBRL yapsna karlk geleneksel raporlama sistemlerinin ise okunurluklar ok
kolaydr ve finansal raporlar ounlukla okunurluklarnda ve kullanmlarndaki kolaylklar nedeniyle bu
formatlarda oluturulmaktadr. XBRL yapsnn okunurluk bata olmak zeri dier raporlama
sistemlerinden eksik yanlarnn olmas, XBRL yapsnn finansal raporlama srecinin tm admlarda
kullanabilecek genel kabul grm bir format olmas ynndeki en byk engeldir. Buna karlk, bata
ABD olmak zere dnya apnda muhasebe ve finans dnyasnda XBRL yapsnn kullanm alanlarnn
giderek artmas ve baz finansal raporlarn sunulmasnda yasal zorunluluk haline geliyor olmas XBRL
formatn giderek genel kabul gren standart bir yap haline getirilmektedir. Geleneksel raporlama
formatlarn incelediimizde XBRL formatnda hazrlanan dosyalar aabilme zelliklerinin eklendii
grlmektedir. rnein Excel program, XBRL formatnda dosyalar zerinde ilem yapabilmek iin
yaygn olarak kullanlmaktadr.
Yazlm dnyasnda dier btn farkl alanlarda da bir formatn herkes tarafndan benimsenip standart
haline gelmesi ok uzun srelerde, sadece birka irketin veya bir devletin destei ile deil tm dnya
apnda verilecek bir destek ile salanabilmektedir.
Bilgi teknolojilerindeki gelimeler de dnldnde gelecekte tm srelerin dijital ortamda takip
edilmesi bir zorunluluk haline gelecei kesindir. E-Devlet srecinin tamamlanmas ile kurumlar aras
btnleme ve veri deiimi gereksinimleri ortak bir standart yap zerinden gerekletirilecektir. Bu
standart yapnn byk bir blm XBRL standard zerinden yrtlecektir.
Dnya zerinde yaanan Enron, Worldcom ve dier muhasebe
skandallarnn XBRL yapsnn yaygnlamasndaki etkisi nedir?
XBRL Dilinin alma ekli
XBRL yaps drt ana bileenden olumaktadr. Bunlardan ilki finansal terimlerin XBRL dilinde nasl
tanmlandn anlatan biim dosyalar (spesifikasyonlar)dr. kinci bileen standart bir yap
oluturulmas iin kullanlan snflandrma sistemleri (taksonomiler)dir. XBRL rnek dokmanlar,
finansal verilerin taksonomiler kullanlarak XBRL formatnda hazrlanm finansal raporlardr. Son
bileen ise oluturulan rnek dokmanlarn grsel raporlar olarak hazrlanmas iin kullanlan XSL biim
dosyalardr.
XBRL taksonomileri ve spesifikasyonlar hakknda detay bilgi ve
rnekler http://www.xbrl.org/ adresinde yer almaktadr.
XBRL Spesifikasyonlar
XBRL spesifikasyonlar, XML yapsndaki finansal terimlerin XBRL dilinde nasl tanmlanacan ve
XBRL dokmanlarnn nasl yaratlacana ilikin teknik standartlarn belirlendii kurallardr. XBRL
dokmanlarnn bu kurallara bal olarak oluturulmas, elde edilen raporlardaki verilerinden de standart
bir yapya sahip olmasn salamaktadr. Spesifikasyonlar XBRL International (XII) tarafndan
gelitirilmektedir. lk yaynlanan spesifikasyon XBRL 1.0 olarak 31 Temmuz 2000 ylnda yaynlanm-


46
tr. Daha sonraki yllarda gelierek gnmzdeki haline almtr. Http://www.xbrl.org/SpecRecommen-
dations/ adresinde yaynlanan versiyonlar yer almaktadr. ki temel XBRL spesifikasyonu vardr.
Bunlardan ilki finansal raporlarn oluturulmas, dzenlenmesi ve karlatrlmas ile ilgili kurallarn yer
ald XBRL FR (XBRL Finansal Raporlama - XBRL Financial Reporting)dir. Dieri ise defter kaytlar
ve byk defterlerle ilgili olan XBRL GL (XBRL Global Defter-XBRL General Ledger)dir.

XBRL Snflandrma Sistemleri (Taksonomiler)
Taksonominin kelime anlam bilginin snflandrlmasdr. Kullanm amac XBRL yapsnda oluturulan
dokmanlarn standart bir yapda oluturulmasdr. XBRL raporlarnn oluturulmas srasnda, rapor
iindeki bilginin standart bir biimde nasl tanmlanacan ve snflandrlacan gsterir. Rapor
ierisindeki bilginin anlam kullanlan bu snflandrma sisteminde tarif edilmitir.
XBRL, XML yaps zerinde muhasebe ve finansal bilgilerin tanmlanmas iin oluturulmu bir
yapdr ve XML yapsnn sahip olduu sz dizim kurallarna uygun oluturulur. XBRL dokmannda
girilen deerler etiketler iinde yer almaktadr. Belli bir ama iin oluturulmu etiket setleri
taksonomileri oluturur.
Taksonomiler temel ekirdek yaps Uluslararas Muhasebe Standartlar Kurulu (IASB), Amerika
Sertifikal Muhasebeciler Enstits (AICPA) tarafndan oluturulmutur. Oluturulan bu ekirdek yap
tm iletme ve finans dnyasndaki faaliyetleri iin gerekli tanmlamalar karlayamamaktadr. Bu gibi
durumlarda XBRL sisteminin sahip olduu genileyebilir esnek yaps yeni tanmlamalar yaplmasn
imkan vermektedir. Her lkenin IFRSden farkl kendine zel muhasebe standartlarna sahip
olabilmektedir. Bu gibi durumlarda her lke kendine zg taksonomisini oluturabilmektedir. Taksonomi
yaplarnda gerekletirilen zelletirme nce lkeler seviyesinde, daha sonra yerel temsilcilikler ve
dzenleyici kurulular seviyesinde, daha sonra ise daha zele inilerek irketlerin gereksinimleri
dorultusunda gelitirmektedir.

XBRL rnek Dokmanlar (Instance Documents)
XBRL rnek dokman, finansal raporlarn XBRL formatnda hazrlanm eklidir. Oluturulmas
srasnda kullanlan taksonomiler ile anlaml hale gelirler. Taksonomiler rnek dokman iindeki finansal
olaylar tanmlar. XBRL yapsnn karmak bir sz dizimi olduu iin rnek dokmanlarn oluturulmas
sadece zel yazlmlar ile gerekletirilebilir. Yukardaki ekilde basit olarak bir rnek dokmann
oluturulmas gzkmektedir. Muhasebe sisteminden elde edilen finansal veriler uygun taksonomiler
kullanlarak XBRL yazlmlar ile rnek dokmanlarda birletirilir. Eer muhasebe sisteminde kullanlan
yazlm XBRL formatnda kt oluturmay destekliyorsa rnek dokmann oluturulmas iin ek bir
yazlma gerek kalmayacaktr. XBRL formatnn genel kabul grm bir format olmas ve yazlm
dnyasndaki rekabet ortam tm muhasebe yazlmlarnda XBRL formatnn standart olarak desteklenen
bir zellik haline getirmektedir.



ekil 2.10: XBRL rnek Dokman Oluturma Sreci


47
XBRL XSL Dosyalar
XBRL formatnda oluturulan rnek dokmanlar kendi balarn grsel bir rapor gibi okunamazlar.
XBRLnin oluturulma amac da grsel raporlama formatnda verileri gstermek deildir. Html kodunda
retilen web sayfalarnn tarayclarda grntlenmesi iin kullanlan stil ablonlarna benzer bir yap
XBRL rnek dokmanlarnn finansal rapor olarak grntlenmesi iin de kullanlmaktadr. Bu stil
ablonlarna XSL biim dosyalar denir.



ekil 2.11: XBRL Raporu Oluturma Sreci

Geleneksel raporlama sisteminden farkl formatlarda raporlama oluturmay dndmzde bir veri
baka bir dosyaya yeniden yazlarak veya kopyala yaptr teknii ile aktarlmakta, daha sonra veriler
oluturulmak istenen rapor trne gre yeniden dzenlenmekteydi. Bu ilem ekstra zaman, i gc ve
verilerin tanmas srasnda hata riski dourabilmekteydi. XBRL yapsnda kullanlan XSL biim
dosyalar sayesinde ise tek bir biim dosyasnn deitirilmesi ile farkl trde elektronik raporlar
oluturmak mmkn olmaktadr. Verinin tek olmas ve farkl biim dosyalar kullanlmas ile birbirinden
farkl raporlarn kolay ve hzl bir ekilde oluturulabilmesi XBRL yapsnn salad avantaj
gstermektedir.



ekil 2.12: XBRL Yapsnda Finansal Raporlarn Sunumu

XBRL formatnda hazrlanm bir rapordaki veriler farkl iletmeler tarafndan hazrlanm bile olsa,
ayn snflandrma sistemleri ile tanmlanacandan dolay tek bir XBRL yazlm kullanlarak tm
raporlardaki veriler kolayca elde edilebilmekte ve ilenebilmektedir. XBRL raporlarndaki verilerin


48
ekilmesi muhasebe yazlmlar tarafndan gerekletirildii iin veri ileme sreci geleneksel raporlama
sistemlerindeki veri ileme srecine gre ok hzl tamamlanmakta ve sre iinde gerekletirilen
ilemler muhasebe yazlmlar ile gerekletirildii iin daha gvenilir sonular vermektedir. ekil
2.12de gzkt XBRL formatnda hazrlanm raporlar ilendikten sonra istenilen rapor formatlarna
dntrlebilmektedir.

INLINE XBRL
XBRL yapsnn kendi bana bir raporlama arac olarak kullanlabilmesinin nndeki en byk engel,
elde edilen raporlarn kiiler tarafndan okunurluunun olmamasdr. XBRL sz diziminin karmak bir
yaps vardr ve iinde yer alan veri sadece bu yapy kullanabilecek yazlmlar ile anlaml hale
getirilebilmektedir. XBRL yapsnn bu eksikliklerinin giderilebilmesi iin son yllarda almalar
yaplm ve yapnn yeni bir versiyonu olarak iXBRL (Inline XBRL) yaps ortaya karlmtr.

XBRL + Okunabilirlik = iXBRL

iXBRL yaps, XBRL yapsnn gelitirilmi bir versiyonudur. Alt yaps XBRL yapsnda olduu gibi
XML yaps zerine kurulmutur. Her iki yapsnn asl amac, finansal verinin transferini kusursuz
gerekletirebilmektir. iXBRL yaps bu amac bir adm daha ileriye gtrerek veriyi daha ekici olarak
grsel formatta sunmaktadr. Grsel raporlamalarn oluturulmas iin web teknolojisini kullanlmaktadr.
Basit olarak web sayfas ile XBRL biimsel yapsnn birleimi eklinde tanmlanabilir. Getirdii en
byk yenilik XBRL yaps sadece bilgisayar programlar tarafndan okunabilecek bir yapya sahipken,
iXBRL yapsnn standart tarayclar tarafndan da grntlenebilmesidir. Salad bu zellik sayesinden
bir PDF raporundan ok farkl bir yn kalmamtr. PDF formatndan fark, PDF okuyucu bir program
tarafndan deil herhangi bir tarayc zerinden alabilmesidir.



Resim 2.2: iXBRL Raporu rnei

Inline XBRL formatnda hazrlanm bir finansal rapor yukardaki ekilde gzkmektedir. ekilde
grld gibi oluturulan raporun normal PDF veya Word formatnda oluturulan bir rapordan hi bir
fark yoktur.


49
iXBRL ve XBRL formatnda hazrlanm rnek raporlar
http://www.ifrs.org/xbrl/resources/Pages/xbrl-illustrative-examples.aspx web sayfasnda
yaynlanmaktadr.
XBRL yaps ile iXBRL yapsnn oluturulma amac ayn olmakla beraber kullanmnda farkllklar
vardr. XBRL yaps ile iXBRL yapsnn karlatrlmas aadaki tabloda verilmitir.

Tablo 2.1: XBRL Yaps ile iXBRL Yapsnn Karlatrlmas

Parametre XBRL iXBRL
nsan ve Makina
tarafndan okunabilirlik
Makina okuyabilir nsan ve Makina Okuyabilir
Dosya tr ve uzantlar Genellikle .XML uzants
Genellikle .html/.xhtml uzants.
altrmay kolaylatrmak iin
XBRL st verileri dosya iine
gmldr.
Kodlama standard XML XML ve XHTML
kt tr Tablo halinde
Ekranda ne grrsen onu alrsn
WYSIWYG (What you see is
what you get)
Grsel sonu
ekranlarnn elde
edilmesi
Grsel kt oluturabilmek iin
zel yazlmlar (XBRL
grntleyiciler) gerekmektedir.
Tarayclar ve yazclar tarafndan
dorudan oluturulabilmektedir.
Karmaklk iXBRL ye gre daha az kark XBRL ye gre daha fazla kark
Dosyalama Sreci
Makina anlayabilecei yap ile
insanlar tarafndan anlalabilecek
yap birbirinden ayr olarak
oluturulur
Tek dokman makina ve insan
tarafndan okunabilir
Sistemin geliimi Ksmen olgunlam Gelitirilmekte
Otomatik raporlama
dosyalar oluturmak
Daha kolay Daha zor

MUHASEBE YAZILIMLARI
letmelerin bymesi, yaplarndaki deiim, faaliyet alanlarndaki gelime, finansal yatrm ve
faaliyetlerin artmas, globalleme ve bunlarn sonucu doan rekabeti piyasa koullarnda muhasebe
verilerinin iletme yneticilerinin izleyecei yolu ve alaca kararlar belirlemesindeki nemi giderek
artmaktadr. Muhasebe verilerinin tam, zamannda ve hatasz ekilde elde edilebilmesi muhasebe
yazlmlar sayesinde gerekletirilebilmektedir, bu da muhasebe yazlmlarnn nemini giderek
artrmaktadr. Yazlmlar modler yaplar, sahip olduklar zellikler, altklar ortamlara gre
birbirinden farkl zellikler tamaktadr. Sadece geleneksel muhasebe kaytlarn tutacak kk boyutta
veya iletmenin tm srelerinin entegre bir ekilde yrtlmesini ve takibini salayan gelimi dzeyde
yazlmlar vardr. Dnya zerinde ve lkemizde muhasebe alannda yazlmlar yapan irili ufakl birok
yazlm firmas faaliyet gstermektedir. lkemizde muhasebe alannda yazlm sunan firmalar
incelediimizde, ulusal yapda veya yurt d kaynakl yazlm firmalarnn faaliyet gsterdii
grlmektedir. Bu blmde lkemizde muhasebe alannda yaygn olarak kullanlan yazlmlardan n
plana kanlar hakknda bilgi verilecektir. rnek olarak verilen yazlmlar, muhasebe alannda oluturulan
yazlmlarn birbiri arasndaki farkllklar gsterebilmek amacyla seilmitir.




50
ETA
ETA lkemizde faaliyet gsteren yazlm firmalarnn n nemlileri arasnda yer almaktadr. Gnmzde
mteri profile saysn 100.000 in zerine karan firmann yurt apna yaylm 1000in zerinde bayisi
vardr. Farkl ihtiyalara cevap veren geni ve kaliteli rn yelpazesi sunmas firmay lkemizdeki en
byk yazlm firmalar arasna tamasn salamtr.
Firmann misyonu yabanc yazlmlara olan bamll ortadan kaldran ve teknolojik gelimeleri
yakndan takip eden bir yazlm paketinin yaratlmasn ve gncelliinin salanmasdr. Firma tarafndan
kullanclara komple zmler sunma amacyla gelitirilen sektrel uygulamalar ve ofis otomasyonu
rnleri ile tek kullancl bir muhasebe brosundan, yurt apndaki ofislerini bir a ile birbirine balayan
bir holdinge kadar farkl leklerde mterilere en yksek seviyede hizmet verebilmektedir. Firmann ilk
kard yazlm DOS iletim sistemi zerinde karm ve bu rnn grafik tabanl Versiyon 7 srm
ile en gelimi versiyonunu sunmutur.

ETA Versiyon 7 For Graphics
ETA Versiyon 7 for Graphics Trkiyenin en kapsaml
ve en yaygn ticari uygulama program paketlerindendir.
DOS iletim sistemini grafik ortama tamaktadr.
Kullanm kolayl, entegrasyon zellii ve gl
modler yaps programn yaygn kullanmnn en nemli
nedenlerindendir. Yazlmn DOS ortamnda olmas,
gnmz programlarn sahip olduu grsel kullanc
arayzn gstermesini engellemektedir. Sistemin
getirdii avantaj ise eskiden beri DOS ortamnda klavye arlkl alan kiilerin alkanlklarndan
vazgemek zorunda kalmadan ETA Versiyon 7 sistemini kolaylkla kullanabilmesidir. Program gl
yaps ve uzun bir gemii olmas nedeniyle, yaygn kullanm potansiyelini korumaktadr. Programn
modler bir yaps vardr ve ierisinde aidat takibi, irsaliye, sipari, stok, demirba gibi 20den fazla
modl barndrmaktadr. Deien artlara gre programn srekli iyiletirilmesi almalar devam
etmektedir.

ETA:V.8-SQL ve ETA:SQL
ETA, kullanclar tarafndan gelen yenilik talepleri ve an getirdii
teknolojik ilerlemeler sayesinde eyrek asrlk ticari uygulama
yazlmlar konusundaki tecrbesini Windows ortamna ETA for
Windows ile tamtr. ETA for Windows dan sonra ak veritaban
teknolojisini en iyi ekilde deerlendiren ve farkl ihtiyalara cevap
veren SQL tabanl iki yeni versiyon ETA:V.8-SQL ve ETA:SQL
oluturulmutur.
Yeni versiyonlarn ierdii program modlleri temel anlamda ETA Versiyon 7 versiyonundaki
modllerin devam niteliindedir. Sistemin getirdii en nemli yenilik Windows tabannda olmasnn
getirdii kullanc ara yzne sahip olmasdr. DOS ortamndaki metin tabanl olan arayz bu yeni
versiyon ile kullanclarn daha rahat kullanabilecei grsel bir arayz haline gelmitir. Sistemin getirdii
yeniliklerinden biri de, veritaban zelliidir. Sistem SQL server veritaban kullanmaktadr. Gl bir
veritaban alt yapsnn olmas program zerindeki saklanan veri ve veriler zerinde yaplabilecek
ilemler zerindeki kstlar ortadan kaldrm ve performans salamtr. Kullanlan veritaban ile sahip
olunan modllerin allm ilemleri daha ileri seviyeye tanmtr. stn raporlama zellikleri,
mterileri memnuniyeti salayan programn sahip olduu yeniliklerdendir.





51
LOGO
LOGO, Trkiye'nin en byk bamsz yazlm kurulularndandr. 1984 ylnda kiisel bilgisayarlar iin
mhendislik yazlmlar gelitirmek zere i dnyasna atlan LOGO, bugn, biliim teknolojilerinde
nemli bir yere gelmitir. Kurulduu gnden bu yana sektrnde zmlere, hizmetlere, i srelerine
getirdii yenikliklerle kendini gstermektedir. 2000 ylnda halka alarak biliim irketi olarak
Trkiyede halka alan ilk irket olmutur. Gnmzde 170.000 firmada 1.300.000' in zerindeki
kullancs ile i uygulamalar alannda bata Trkiye olmak zere dnya apnda faaliyet gstermektedir.
Kendini verimlilik irketi olarak tanmlayan LOGO, iletmelerin ada ynetim ilkelerine uygun
biimde yaplanmasn, srelerini uluslararas standartlar dorultusunda yneterek verimlilik ve
karlln artrmasn salayan zmleri retmeyi ilke edinmitir. Bu zmler arasnda, eitli
byklklere gre zel tasarlanm kurumsal kaynak ynetimi, sektrel zmler, tedarik ve talep zinciri
otomasyonu, i sreleri tasarm danmanl, i zekas zmleri gibi zm ve hizmetler saylabilir.
LOGO yurt iinde ve yurt dnda 32 lkede faaliyet gstermektedir. Avrupa, Ortadou, Afrika ve
Asyada birok lkenin diline, i pratiine ve yasal mevzuatna uyarlanan rnleri yazlm zmlerini
geni bir kullanm alan oluturmutur.
Teknoloji ve ar-ge yatrmlar ile n plana kan firma rnlerinde yksek kaliteli zmler sunmay
ilke edinmitir. Srekli novasyon vizyonuyla hareket eden LOGO, AR-GE yatrmlar aratrmasnda
Trkiye'nin lider firmalar arasndadr. TurkishTime Ar-Ge aratrmasna gre LOGO,
2010 Trkiye 12ncisi, sektr 1incisi (TurkishTime, Austos 2011)
2009 Trkiye 14ncs, sektr 1incisi (TurkishTime, Temmuz 2010)
2008 Trkiye 13ncs, sektr 1incisi (TurkishTime, Kasm 2009)
olmutur. LOGO rn ve hizmetleri yurt iinde ve dnda birok baarya imza atmtr. Daha nce
IBMden Yeniliki Ak Mimari zm (Innovative Open Architecture Solutions) dln alan Unity
On Demand firma, 2009 ylnda TUBTAK, TUSAD, TTGV tarafndan verilen 8.Teknoloji dln de
alarak alanndaki baarsn gstermitir.
Yazlm sektrnde eyrek yzyl akn bir deneyimle farkl i modellerine ve teknolojilere yatrm
yapan LOGO, son olarak iki nemli atlm gerekletirmitir. Kasm 2011de yazlm rnlerini internet
ortamndan hizmet olarak salayan (SaaS) uygulamalaryla sektrn nde gelen teknoloji irketlerinden
Coretechi satn almtr. Coretech, internet ve mobil merkezli teknolojilere yatrm yapan LOGOnun
gelecek vizyonunda nemli bir yer tutmaktadr. Aralk 2011de ise Zekas (Business Intelligence)
yazlmlar gelitiren WorldBI firmasnn ounluk hissesini alarak, firmann inovatif rnlerini rn
hattna eklemitir.
Firmann Kobi, ERP, insan kaynaklar, i zekas, mobil, Java ve sektrel alanda zmleri vardr.
Bunlardan Kobi zmlerinde GO Plus ile ERP zmlerinden Tiger Plus ile Tiger Enterprise en yaygn
kullanlanlarndandr.

Go Plus
Logo firmasnn KOBlerin tm ihtiyalarnn karlamas iin oluturmu
olduu bir ERP paketidir. Farkl sektrlerden KOBlerin malzeme
ynetiminden satn almaya, muhasebeden sat ynetimine kadar tm temel
srelerini gerekletirebilecekleri bir yazlmdr. Kullanm kolayl, dier
sistemlerle entegre alabilmesi ve gl alt yaps sayesinde n plana
kmaktadr. Windows ile tam uyumlu yaps sayesinde Microsoft tabanl alar
zerinde alabilme imkan vermektedir. erisinde standart ve opsiyonel
olmak zere 20nin zerinde modl barndrmaktadr.




52
Tiger Plus
Logo firmasnn bir dier ERP sistemi Tiger Plusdr. Tiger Plus
iletmelerin tm ihtiyalar dnlerek gelitirilmi ve entegre
alan modllerden oluan bir sistemdir. Gnmzde verimlilik ve
iletme ii srelerin etkin ynetimi byk nem tamaktadr.
Sistem modlleri arasndaki entegrasyon ile kullanclarn yetkileri
dahilinde gncel bilgiye dorudan ulamas ile iletme ii verimlilik
ve srelerin etkin ynetimi salanmaktadr. Ayn zamanda irket ii verimliliin yannda irket d i
srelerinde etkin ve verimli ekilde ynetilmesi gerekmektedir. Tiger Plus zengin zelliklerinin yan
sra, deien ihtiyalara ok kolay ekilde uyum salayan yada uyarlanabilen esnek bir yapya sahiptir.
ak ve srelerin onay ve kontroln elektronik ortamda gerekletirebilmesi, sk gerekletirilen
ilem ve raporlar belli bir takvime balayarak istenildii zaman otomatik altrlmasn, Yeni Trk
Ticaret Kanununa (TTK) ve dier standart yerel/uluslararas muhasebe ve finans standartlarna (FAS52,
IAS, UFRS) uyumu, raporlama ekranlarnda deiiklikler yaplabilmesine, formlar ve filtreler oluturma
imkan salamas, ynetici konsolu ile ilemlerin kolay takibi, dokman ynetim sistemi ile dokmanlarn
tanmlanan kataloglar altnda dzenlenebilmesi Tiger Plusn tercih nedenleridir.
Bunlarn dndaki dier zellikleri
Ak ve Esnek Mimari, likisel Veritaban Destei - MS SQL ve Oracle,
oklu Dil Destei sayesinde birden fazla dilde kullanm imkan,
WebTIGER ile web kullanm,
LogoConnect ile bankalar, kurumlar ve dier firmalar ile E-i Kprs,
E-posta sistemleri ile entegre yap,
MS Office ile akll dokman entegrasyonu,
LOGO zm Ortaklar tarafndan gelitirilmi 200n zerinde entegre i uygulamas,
Windows arabirim standartlarna tam uyum.
saylabilir.

Tiger Enterprise
Logo firmasnn Byk iletmelerin srdrlebilir verimliliini
destekleyen, uluslararas standartlara ve Trkiye koullarna en uygun
ERP Yazlm olarak sunduu bir dier ERP yazlm Tiger
Enterprisedr. Tiger Enterprise, Tiger Plusn irketi ii ve irket d
srelerin etkin ve verimli yrtlmesi iin sahip olduu tm
zelliklerini iermektedir. Tiger Plus dan farkl olarak kullanc profile
olarak daha ok byk ve rekabeti iletmeler ile uluslararas alanda
faaliyet gsteren firmalar yer almaktadr.
Uluslararas faaliyet gsteren firmalarn ihtiya duyduu ok dilli, farkl dviz kurlar zerinden ilem
yapabilen ve uluslararas muhasebe standartlarn desteklemektedir. Tiger Plusda olduu gibi esnek
raporlama yapsna sahiptir.
Birden fazla lokasyonda i yapan irketler iin ok ynl planlama ve kontrol,
Artan ilem ve veri yknde yksek performans,
Modler yaps sayesinde ihtiyalar dorultusunda zelleebilmesi,
Uluslararas firmalar veya ithalat/ihracat yapan firmalar iin raporlama ve yabanc dil destei,


53
nternet zerinden ve mobil teknolojileri destei,
letmeye gre hzl ve kolay bir ekilde zelletirilerek firmaya veya sektre zel bir zm
haline gelebilmesi,
Dier logo yazlmlar ile entegre alabilmesi,
ortaklar, tedarikiler, bankalar ve farkl lokasyonlardaki irket blmleriniz arasndaki i
srelerinin kolaylkla ynetmesini salamas,
D sistemlerle kolay ve hzl veri transferi,
Logo Enterprisen ne kan dier zelliklerinden birkadr.

MKRO
1988 ylnda kurulan Mikro Yazlmevi, lkemizde yazlm konusunda hzl bir
gelime gstermitir. Gnmzde sahip olduu rn yelpazesi, yetkili satc a,
servis destek kanallar ile lkemizdeki byk markalarndan biri olmutur.
Ticari ve Muhasebe programlar pazarnda faaliyet gsteren Mikro Yazlmevi,
my e-RP Kurumsal Kaynak Planlamas, Mikro ERP Ynetim Bilgi Sistemleri,
Standart Seri Ticari ve Muhasebe paket programlar ve Series RETAIL Perakende
Otomasyon Sistemleri olmak zere drt ana grup altnda toplanan rnler ile
yazlm sektrnde faaliyet gstermektedir.
Mikro Yazlmevinin hedefi, kk, orta ve byk lekteki iletmeler ve ERP sektrne verim,
sistem, kazan ve zaman tasarrufu getiren, toplam kalite ynetimine ynelik bir anlay salayan ve
ynetim kararlarn ynlendirici bilgi reten zmler sunmaktr. rnlerinin modler yapda olmas,
parametrik yaps ile esneklik salamas, gl yaps ve kullanm kolayl genel zellikleridir.
Mikro yazlmn rnlerini ekonomik, standart ve ERP kategorilerinde sunmaktadr. Ekonomik grup
iletme ii ticari ve muhasebe ilemlerinin yrtlecei programlar, standart modl daha kapsaml
ithalat, ihracat, insan kaynaklar, genel muhasebe, ticari, raporlama, karar destek sistemleri ve d veri
aktarm programlarn ierir. ERP grubu ise dier paket zelliklerini daha kapsaml barndrmann
yannda uluslararas finansal raporlama standartlar modl, konsolide muhasebe, retim ynetimi, bakm
ynetimi, birimler aras online veri transferi ve my e-RP modl ve yazmlar vardr.

LNK
Link Bilgisayar 1984 ylnda gen bir mhendisler grubu tarafndan stanbulda sadece yazlm retimi
yapmak zere kurulmutur. Balang olarak iletmelerin retim ve ticari ihtiyalarna ynelik entegre
yazlm zmleri retmeye balamlardr. rnlerini zamann getirdii yenilikler ve teknolojiye ayak
uydurarak byme gsteren firma lkemiz yazlm firmalar arasnda yer edinmitir.
Kuruluundan bir yl sonra dnemin iletim sistemi olan DOS ortamnda alan paket programlar
sata sunmutur. Bu rn ailesine daha sonra Klasik Seri ad verilmitir. Klasik seri 1988 ylnda Unix,
1992 ylnda Macintosh, 1993 ylnda Windows iletim iletimlerinde sata sunulmutur. 1989 mart
aynda Almanya'nn Hannover kentindeki Cebit fuarnda temsil edilen ilk Trk rn olmutur. 1991
Haziran aynda yerli retilen yazlmlarn satnda lisans uygulamas balatan ilk Trk yazlmevi
olmutur. 1998 ylnn mays aynda tamamen Windows teknolojisine dayal ve ak veri taban zerinde
alma zelliine sahip olan yeni rn ailesi Gne Sistemi piyasaya tantlm ve ailenin ilk yesi
Kurumsal Kaynak Planlamas paketi sata sunulmutur. 2002 ylnda Klasik Serinin tm zelliklerini
ieren ve tamamen Windows tabannda alan bir rn olan Yeni Nesil rn ailesini sata sunmutur.
2003 ylnda Gne Sistemi ERP uygulamasnn Oracle veritaban zerinden Linux platformuna tanmas
almas ile En yi Uygulama Platformu Dnm Projesi dln almtr.




54
Gne Sistemi
Link Gne Sistemi, orta ve byk boy kurumlarn finans, retim, sat,
satn alma, planlama ve benzeri tm i srelerini bir btn olarak ele
alan bir Kurumsal Kaynak Planlamas yazlmdr. erisinde kurumsal
kaynak planlamas, retim ynetim sistemi, maaza ynetimi, sabit
kymetler ve insan kaynaklar modllerini barndrmaktadr. Kurumsal
kaynak planlamas kendi ierisinde sat pazarlama, satn alma, finans,
stok ynetimi, retim, depo ynetimi, muhasebe, bte planlama,
retim alt modllerinden meydana gelmektedir.
Yeni ekonominin artlarn ve teknolojik gelimeleri takip etmesi sayesinde gncel zmler sunan
Gne Sistemi, i aklarnda btnsellik salamasnn yannda bilgiye hzl ve kolay eriilmesini
salayan arayz ile n plana kmaktadr. Trkiye dndaki lkelerin mevzuatna kolayca
uyarlanabilmesi sayesinde uluslararas zmler sunan bir ynetim sistemidir.

Yeni Nesil
Link Bilgisayarn, kk ve orta byklkteki iletmeler iin
gelitirdii bir dier sistem Yeni Nesil Ynetim Sistemidir. lk kez
2002 ylnda piyasaya kan yeni nesil zamana ayak uydurarak srekli
yenilenmektedir.
letmelerin i srelerini minimuma indirecek, kullanm kolay,
kapsaml ve hzl olan Yeni Nesil Ynetim Sistemi, kullanclara
zamandan ve emekten tasarruf yapabilmelerini salamaktadr. Windows ortamnda gelitirilen, kullanc
dostu arayz, sahip olduu gelimi gvenlik zellii, sistemde hazrlanan raporlarn Excel olarak kt
alnabilmesi, hesap zeti, bor alacak listesi gibi listelerin online iletimi gibi bir ok gelimi zellie
sahip Yeni Nesil Ynetim Sistemi, muhasebe, finans, sat-pazarlama, satn alma, stok, bordro, iletme,
sabit kymetler programlar ve alt modllerini kapsamaktadr.

AKINSOFT
1995te kurulan, hibir sermaye destei almadan kendi z sermayesi ile yaplanan firma bnyesinde
salad disiplin, hedefledii ama ve inand ilkeler dorultusunda hzl bir byme gstermitir.
Mteri portfyn srekli gelitirerek geni bir program arivine sahip olan firma gnmzde 14 lkede
2000i akn zm ortana sahiptir. ERP zmleri, muhasebe programlar, ticari programlar, sektrel
programlar ve web programlar olmak zere 120'yi akn yazlmn yer ald byk bir program arivine
sahiptir. Programlarn ticari, mobil, web, sektrel, DOS tabanl olarak gruplandrmaktadr. Wolvox ERP
e-Business ve Octoplus ticari alandaki programlardr.

Wolvox ERP e-Business
WOLVOX ERP E-Business, temelde retim ve finans sistemi ile
tam entegre alacak tmleik bir ERP (Kurumsal Kaynak
Planlamas) yazlmdr. ERP, MRP II, CRM, cari, kasa, stok,
fatura, teklif, sipari, dviz takip, banka, pazarlama, servis, bonus
sistemi, retim, zincir pazarlama modlleri sahip olduu
modllerden bazlardr. ERP, MRP II, CRM muhasebe ve n muhasebe program kullanlan tm ticari
iletmelerde kullanlabilir.
ok kullancl destei, CRM tabanl alan firmalar, ticari ilikileri ile ilgili her trl evrak ve bilgi
akn sistem zerinden elektronik ortamda ift ynl ve gvenli olarak gerekletirilebilmesi, rapor
uyarlama arac sayesinde mevcut ve yeni tasarlanacak raporlara yeni filtreler eklenebilmesi ve raporlarn
zelletirilebilmesi, Firebird ve MSSQL veritaban mimarisi zerinden Microsoft Office programlar ile
dorudan iliki kurabilmesi, kullanclara tannan ok seviyeli eriim haklar ile bilgi gvenlii salamas,


55
Unicode dil destei sayesinde tm dnya dillerini desteklemesi, kullancya zg men oluturabilme
sistemde ne kan zelliklerden birkadr.

Octoplus
Trkiyenin en ok kullanlan muhasebe programlarndandr. n muhasebe kullanlan tm
ticari iletmelere hitap etmektedir. Modller arasnda tam ve hzl entegrasyon, Microsoft
Excel'den veri alabilme ve Excel'e verileri kt olarak verebilme, SQL ile hzl, detayl ve
zelletirilebilir raporlama sistemi, oklu kullanc destei ile birden fazla bilgisayarda ayn
anda kullanlabilme, gnlk online TCMB'den dviz kur takibi sahip olduu zelliklerden
birkadr.

LUCA
LUCA Projesi 2005 ylnda Trkiye Serbest Muhasebeci Mali
Mavirler ve Yeminli Mali Mavirler Odalar Birlii
(TRMOB) ile Trkiye Serbest Muhasebeci Mali Mavirler ve
Yeminli Mali Mavirler Temel Eitim ve Staj Merkezi
(TESMER) tarafndan gelitirilerek hayata geirilmitir. Web
Tabanl ve Merkezi Sistem Teknolojisi kullanlarak gelitirilen bu proje kapsamnda Trkiyedeki Serbest
Muhasebeci Mali Mavirlere ada ve uluslararas standartlara uygun bir yazlmla alma ortam
salanmaktadr. Trkiyede LUCA Mali Mavir Paketi yazlmn kullanan ye says 12.600, kullanc
says ise 90.000e ulamtr. Luca yazlmdaki ve yaygn kullanmndaki baarsn 2007 ylnda OPN
Day Rodos etkinliinde, Oracle Avrupa Birlii'ne Katlm lkeleri Blgesi En Baarl zm Projesi
dl'ne alarak gstermitir. Projenin hayata geirilmesi ile SMMMlerin ve mterilerinin yazlm ve
donanm yatrm maliyetlerini drm, online eriim ile zaman ve mekandan bamsz alma ortam
sunmutur.
LUCA Projesi, Trkiyede bir mesleki grubun en st birlii olan TRMOB tarafndan gelitirilmi
olmas ve proje ierii olarak ilk ve tek olmas ile ok dikkat ekmitir. TRMOB ats altndaki
odalarn ve meslek mensuplarnn destei ile hzla yaylm ve be yl gibi ksa bir srede marka olarak
pazardaki yerini almtr. LUCA Projesi meslek mensuplarna sunduu avantajlar sayesinde tercih edilen
yazlm olmaya balamtr.
LUCA ile meslek mensuplar;
Zaman ve mekandan bamsz allabildii ve her tr bilgiye internet zerinden hzla
ulaabildii iin hem mterisine daha hzl hizmet verebilmi, hem de daha fazla mteriyle
alabilme rahatln elde etmitir.
Meslek mensubunun bilgi teknolojilerini kullanabilmek iin yapmas gereken donanm ve
yazlm yatrmlar en dk dzeye inmitir.
Ek lisans bedeli demeden sisteme snrsz kullanc tanmlayabilmi ve bu sayede mterilerini
de rahatlkla sisteme dahil ederek, yetkileri erevesinde kullanmalarn salamtr. Bylece
meslek mensubu i ykn mterisi ile paylamaya balamtr.
Yedekleme merkezi olarak yapld iin meslek mensuplarnn yedekleme maliyetleri ve
endieleri tamamen ortadan kalkmtr.
Uygulamann ierisinde kendi arama motoru olan LUCA Mevzuat Sitesinin olmas nedeniyle,
dier mevzuat sitelerine cret deyerek ye olma maliyetinden kurtulmutur.
Mevzuat deiiklikleri cretsiz olarak ve ayn anda tm LUCA yelerinin kullanmna
sunulduundan meslek mensuplar ve mterileri mevzuat deiikliklerinden veya meslek
mensuplarndan gelen nerilerle gerekleen tm gncellemelerden annda ve ek bir bedel
demeden faydalanmlardr.


56
rn bedeli kapsamnda, versiyon yenileme, eitim ve destek hizmetlerinin de veriliyor olmas
sayesinde yksek hizmet bedelleri demekten kurtulmulardr. Kullanlan teknoloji sayesinde
merkezi olarak destek alarak tm problemleri hzla zlmtr.
Kamu kurulularna gnderilmesi gereken e-beyanname, e-bildirge gibi yasal evraklar mevzuata
uygun formatta elektronik ortamda rahatlkla gnderme imkanna kavumutur.
Bu proje ile meslek mensubu UFRS (uluslararas finansal raporlama sistemi) alt yaps hazr
bir uygulama ile alma ansn elde etmitir. Dolays ile kullanlmaya baladnda herhangi
bir sknt yaamadan UFRS uyumlu raporlar retebilecektir.
Salanan tm maliyet avantajlar ve yazlmn ierii ile meslek mensubunun ulusal ve uluslararas
alanda rekabet edebilme gc artmtr.
Luca sisteminde son olarak bankalar ile Luca Banka Hesap Hareketleri Entegrasyonu ibirlii
imzalanmtr. mzalanan ibirlii ile Lucann yesi olan mali mavirler ile onlarn mterilerinin onay
verdikleri anlamal bankalardaki hesap hareketleri, LUCA muhasebe programna otomatik olarak
aktarlacaktr. Mteri hareketlerinin otomatik olarak LUCA programnda muhasebeletirilmesi ile uzun
zaman ve youn emek harcanarak gerekletirilen hesap hareketleri muhasebeletirme ilemleri daha ksa
srede, kolay ve en az emekle gerekletirilecek. Sistemin bir dier avantaj da manuel ilemlerden
doacak hatalarn nleniyor olmasdr. Zaman ve emek kaybnn engellenmesi ve sistemin salad
gvenin yannda, Luca sisteminin sahip olduu uzaktan alma imkan hem mali mavirlere hem de
anlamal banka mterilerine uygulamada rahatlk salayacaktr.
Luca sisteminin ikinci rn olarak Luca Koza Ticari paket ve kurumsal zmler kmtr. Luca
Koza Standart ve Profesyonel olmak zere iki srmden olumaktadr. Standart Srm; ynetici, stok
ynetimi, finans ynetimi, fatura ynetimi, gelir-gider kartlar ve raporlardan olumaktadr. Profesyonel
Srm; ynetici, stok ynetimi, finans ynetimi, fatura ynetimi, sat ynetimi, satn alma ynetimi,
analizler ve raporlardan olumaktadr.

NETSS YAZILIM
1991 ylnda kurulan Netsis, farkl sektr ve lekteki firmalara ada ve uluslararas kriterlere uygun
kurumsal i yazlmlar gelitirmektedir. Gnmzde 400 bulan i orta kanal ile tm lke geneline
hizmet sunmaktadr. Netsis ayrca 2012 yl Haziran aynda T.C. Sanayi, Bilim ve Teknoloji Bakanl
Verimlilik Genel Mdrl tarafndan yaynlanan KOBlerde Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP)
Uygulamalar aratrma kitabnda en ok tercih edilen ERP yazlm olarak ilk srada yer almaktadr.
Netsisin sunduu balca zmler arasnda kurumsal kaynak planlamas (ERP), mteri ilikileri
ynetimi (CRM), insan kaynaklar ynetimi (HR), i zekas (BI), tedarik zinciri ynetimi (SCM), retim
ynetimi (MRP) ve finans ynetimi gelmektedir. rnlerinin Netsis Enterprise, Netsis Standart,
Entegre .Net ve Netlite balklarnda drt ana program vardr. Firmann rnlerinden Entegre ve
Netlite mterilerine SaaS modeliyle sunmaktadr.

LKOM YAZILIM
Yazlm retimi amacyla 1984 yl Eyll aynda kurulmu olan LKOM Yazlm, katma deerini kendi
rettii yazlmlarla salayan Trkiye'nin ilk byk bamsz yazlm retim irketlerindendir.
LKOM Yazlm, 28 yldr byk ve orta lekli iletmelerden KOB'lere kadar her boyutta kuruluun
gereksinimini karlamak amacyla Kurumsal Kaynak Planlama (ERP), Sreleri Ynetimi (BPM),
Zekas Aralar (BI) ve Ynetim Bilgi Sistemi Yazlm rnleri gelitirmenin yan sra mteri
gereksinimlerine odakl zel yazlm gelitirme hizmeti ile kendi retimi olan genel ve zel amal
yazlm rnlerinin pazarlama, sat ve sat sonras eitim, destek ve danmanlk hizmetlerini
gerekletirmektedir. Trkiye'de ve blge lkelerinde faaliyette bulunan 300den fazla datm kanal ve
yetkili eitim merkezlerine sahip firma, on binlerce kuruluta, 150.000den fazla kullancya ulamtr.
irketin bnyesinde Likom Gusto ERP Kurumsal Kaynak Planlama Yazlm, Likom Gusto BPM
Sreleri Ynetimi Yazlm, Likom Presto Ynetim Bilgi Sistemi Yazlm, Likom Presto MM Mali
Mavir Ynetim Yazlm, Likom GZA Zekas Aralar, Likom Presto Plus Kurumsal Kaynak


57
Ynetimi Yazlm, Likom Presto XL Kurumsal Kaynak Planlama Yazlm ve Likom GZA Zekas
Aralar yazlmlar vardr. irketin gelimi rn yelpazesi ve yeniliklere hzl adaptasyon salamas
sayesinde lkemizdeki byk yazlm firmalar arasnda yerini salamlatrmtr.

Dier Yazlm Firmalar
Sentez Yazlm: 1992 ylnda kurulmutur. Maazaclk ve Ynetim Bilgi Sistemi alanlarnda
programlar vardr. SentezPOSitive Sat Ynetimi Sistemi, SentezSHOP Sat Noktas Ynetimi,
SentezEXCELLENT Ynetim Bilgi Sistemi, SentezMAVR Bilgi Ynetim Sistemi, SentezFLEX
KOB Ynetim Sistemi bu alanlarda oluturduu rnlerdir.
Riva Yazlm: 2001 ylnda yeni kurulan firmalardandr. rn yelpazesini hzla gelitirerek ticari,
ERP ve muhasebe paket programlar oluturmutur. Bymek isteyen iletmeler iin Entegra Lite,
Kurumsal ihtiyalara ynelik Entegra Professional Proje ve st dzey zel zmler iin Entegra
Enterprise, Personel/Bordro ilemlerine ynelik Riva Personel letme Defteri iin letme Defteri,
Muhasebecilere ynelik Muhasebeci Paketi oluturduu rnlerdir.
Datasoft:1989 ylnda kurulmutur. Ticari ve mavir setleri olarak paket programlar vardr.





58
zet
letme ynetiminin aldklar kararlar doru ve
zamannda verebilmesi, iletmelerin varlklarn
srdrebilmesi iin en nemli noktalardan biridir.
Yneticiler karar verirken iletme ii
blmlerden, iletme faaliyetleri ile ilgili bilgiler
almas gerekmektedir. Yneticiler iin
gereksinim duyulan bilgilerin byk blmn
finansal verilerin oluturmas, muhasebe ve
muhasebe blmnn nemini giderek
artrmtr.
Muhasebe alanndaki faaliyetlerin artmas ve
eitlenmesi sonucu iletmeler, faaliyetleri ile
bilgileri klasik yntemlerle elde edebilmesi
giderek zorlamtr. letmelerin iinde
bulunduu bu zor durumdan kurtulmas
muhasebe alannda oluturulan yazlmlar
sayesinde olmutur.
Muhasebe yazlmlarnn iletmelerin
faaliyetlerinde getirdii birok olumlu etkisi
vardr. Muhasebe srecinde getirdii en olumlu
etki, iletmelerde gerekletirilen muhasebe
ilemlerini basitletirmesi ve karmak, uzun
zaman gerektiren ilemlerin artk yazlmlarn
iinde otomatik olarak gerekletiriliyor
olmasdr.
Muhasebe yazlmlar iletme yazlmlar iinde
en nemli ark oluturmaktadr. Bu ark ne
kadar byk lekli olursa dier sreler ile daha
entegre alma imkan salamaktadr. arklarn
bykl yazlmlarn boyutudur. Bir yazlmn
boyutu sahip olduu ilem gc ve
gerekletirdikleri farkl ilem saysna gre
deiir. Baz yazlmlar sadece iletmede
geleneksek muhasebe verilerini tutmakta iken, bir
baka yazlm tm iletme srelerinin
ynetildii sistemler olabilmektedir. ERP
sistemleri iletmenin tm srelerin takip edilip
ynetildii en gelimi muhasebe yazlmlardr.
Yazlm dnyas teknolojideki gelimelere paralel
olarak srekli kendini gelitirmektedir. Bu
gelime kendini muhasebe alannda oluturulan
yazlmlarda da gstermektedir. Son yllarda
yazlm dnyasn ve muhasebe yazlmlarn
etkileyen en nemli oluumlar internet ve mobil
teknolojilerindeki gelimeler, web tabanl
yazlmlarn ortaya kmas, sanallatrma ve
bulut biliim yaplarnn olumas ve veri transfer
ilemlerinde standartlama salayan XML ve
XBRL yapsnn kullanmnn giderek
yaygnlamasdr.
Bu gelimelerden internet ve mobil
teknolojilerinde yaanan hzl gelime insanlarn
masa st yazlm kullanm alkanlklarnn
online yazlmlara kaymasna neden olmutur. Bu
gelime sayesinde yazlm dnyasnda yeni bir
alan olan internet ve mobil yazm programcl
ortaya km ve hzl bir geliim gstermitir.
nternet teknolojilerindeki gelimenin
sonularndan bir dieri bulut biliim
kullanmnn hayatmza girmesidir. nceleri hi
dnlmeyen bir yap olan bulut biliim
teknolojileri ok hzl geliim gstererek
yaygnlamtr. Gelimesindeki en nemli etmen
kullanclara daha az yk getirmesidir. zellikle
yeni kurulan iletmeler iin kurulum
maliyetlerinde getirdii dler sayesinde byk
avantajlar salamaktadr.
Bulut biliimde temel model zerinden hizmet
sunulmaktadr. Bunlar IaaS (Infrastructure As a
Service - Altyap Olarak Servis), PaaS (Platform
As a Service - Platform Olarak Servis) ve SaaS
(Software As a Service - Yazlm Olarak
Servis) dr. temel modelin alma prensibi
bulut biliimin temelini oluturan hizmeti
kiralama yoluyla sunma eklindedir.
Muhasebe yazlmlarn yn veren bir dier
gelime veri transfer yaplarndan XML yapsnn
standart olarak kullanlmaya balanmasdr. XML
sisteminin veri transfer sisteminde standart bir
yap haline gelmesi finansal veri transferinde
gereksinim duyulan standart yapnn olumas
iin alt yap oluturmu ve XBRL yapsnn
olumasn salamtr.
XBRL, elektronik veri deiimi iletmelerinde,
muhasebe ve finansal bilgilerinin hazrlanmas,
yaynlanmas ve denetlenmesini kolaylatran,
ticari ilemlerin raporlanmas iin standart hale
getirilmi elektronik bir dildir. Muhasebe ve
finansal verilerinin elektronik ortamdaki dili
olarak da tanmlanabilir. Gnmzde XBRL
dnya apnda kabul grm, standartlam bir
yap sunmaktadr.
XBRL, yeni bir muhasebe standard veya bu
standartlar deitiren bir uygulama deildir.
Sadece veri transferinde kullanlan bir yapdr.
Karmak bir yapsnn olmas raporlama arac
olarak kullanlmasnn nne gemitir. Fakat
finansal veri transfer srecinde salad
avantajlar sayesinde kullanm giderek
yaygnlamaktadr.
XBRL yapsnn kendi bana bir raporlama arac
olarak da kullanlabilmesi iin almalar devam
etmektedir. Bu almalar sonucu gelitirilen son
yap iXBRL (Inline XBRL) yapsdr. iXBRL
yaps, XBRLnin sahip olduu btn avantajlar
salayabilmenin yannda, XBRL yapsnn grsel
raporlar oluturmasndaki eksikliini web
teknolojileri kullanarak zmtr. Bu sayede,
iXBRL yaps ile oluturulan raporlarn, bir PDF
dosyasndan fark kalmamtr.


59
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi muhasebe
yazlmlarnn iletme faaliyetlerine salad
katklar arasnda deildir?
a. Verilerin kayt edilmesi srecinin ksalmas
b. Karmak ve uzun zaman alan muhasebe
ilemlerinin ok daha hzl
gerekletirilebilmesi
c. Karmak veriler arasnda analiz ilemlerinin
ok daha hzl gerekletirilebilmesi
d. Kullanm zor ara yzlere sahip olmas
e. letme faaliyetleri srecinde gereksinim
duyulan verilere dorudan eriim imkannn
salanmas
2. Aadakilerden hangisi genel olarak yazlm
sektr zerinde olumlu etki yaratmamtr?
a. Bilgi teknolojilerinde yaanan gelimeler
b. Global krizler
c. nternet hznda art ve yaygn kullanm
potansiyeli
d. Mobil teknolojilerdeki gelimeler
e. Bulut biliim
3. Aadakilerden hangisi internetin
yaygnlamasn salayan nedenler biri deildir?
a. A yaplarnda yaanan teknolojik gelimeler
b. nternet balant cretlerinin dmesi
c. Trk Ceza Kanununda Bilgi Gvenlii
hkmlerinin oluturulmas
d. GSM irketlerinin internet servis salayc
hizmeti vermesi
e. zel irketlerin gerekletirdikleri yatrmlar
4. Aadakilerden hangisi On-Premise
sisteminin zelliklerinden biri deildir?
a. Geni rn yelpazesine sahip olmas
b. Yazlm iin bir defaya mahsus deme
yaplmas
c. On-Demand sistemlere gre daha gelimi
yazlmlarn olmas
d. Balang aamasnda alt yap maliyetinin
yksek olmas
e. Yazlmn belli bir kullanm sre snrnn
olmamas

5. Aadakilerden hangisi On- Demand
sisteminin zelliklerinden biri deildir?
a. Balang aamasnda alt yap maliyetinin
dk olmas
b. Sistemin kullanlmaya balamas iin kurulum
ve yaplandrma sresinin ok ksa olmas
c. nternet balants olan her yerden sisteme
eriim imkan salamas
d. Yazlmn kullanma balamas iin irketin
katlanmas gereken balang maliyetinin On-
Premise sistemlere gre ok daha dk
olmas
e. On-Premise sistemlere gre teknik/uzman
personel ihtiyacnn daha ok olmas
6. Aadakilerden hangisi sanallatrmann
geleneksel sisteme gre salad avantajlardan
biri deildir?
a. Balang maliyetinin ok olmas
b. Fiziksel sunucularn saysn azaltmas
c. Sistem alt yap ihtiyacn azaltmas
d. Sunucularn yenilenmesi srecinde
karlalacak maliyetlerin daha dk olmas
e. Sistemin almas srecinde katlanlacak
giderlerin dmesi
7. Aadakilerden hangisi bulut biliimde
merkezi sunucu zerinde barndrlan bir
yazlmn servis olarak sunulmas ile kullanma
almas modeline verilen addr?
a. IaaS
b. XBRL
c. SaaS
d. PaaS
e. iXBRL
8. Aadakilerden hangisi XML yapsnn
salad avantajlar ierisinde deildir?
a. Gl ve esnek bir yapya sahip olmas
b. Anlalmas ve kullanm basit bir yapdr.
c. Web zerinden bilgi transferi iin uygun bir
yap salamas
d. Genel kabul grm ve standartlatrlm
kurallara sahip olmas
e. Raporlama arac olarak kullanlabilmesi


60
9. Aadakilerden hangisi geleneksel finansal
raporlama sistemlerine gre XBRL yapsna
ihtiya duyulmas nedenlerinden biri deildir?
a. Tm dnyada ortak olarak kullanlacak
standartlatrlm bir veri saklama yapsna
olan ihtiya
b. Finansal raporlarn kullanlmas srasnda
yaanan zaman kayb
c. Finansal raporlarn birbiri ile kolay
karlatrlabilme gereksinimi
d. Oluturulan raporlarn insanlar tarafndan
kolayca anlalmas
e. Finansal raporlar iindeki bilgiye hzl eriim
salayabilme
10. Aadakilerden hangisi XBRL yapsnn
salad avantajlar ierisinde deildir?
a. Finansal veri transferi srasnda ortaya
kabilecek hatalarn engellenmesi
b. Finansal veriler zerinde denetim srecini
hzlandrmas
c. Finansal veri transferinde standart bir yap
sunmas
d. Sisteme verinin tekrar tekrar girilmesini
salamas
e. Oluturulan finansal raporlardan bilgiye kolay
eriim salamas
Kendimizi Snayalm Yant
Anahtar
1. d Yantnz yanl ise Muhasebe ve Muhasebe
Yazlmlarn nemi balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.
2. b Yantnz yanl ise Muhasebe ve Muhasebe
Yazlmlarn nemi balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.
3. c Yantnz yanl ise nternet ve Mobil
Teknolojilerindeki Geliim balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
4. d Yantnz yanl ise Web Tabanl
Yazlmlar balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
5. e Yantnz yanl ise Web Tabanl
Yazlmlar balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
6. a Yantnz yanl ise Sanallatrma ve Bulut
Biliim balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
7. c Yantnz yanl ise Sanallatrma ve Bulut
Biliim balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
8. e Yantnz yanl ise Biimsel Dillerin
Geliimi ve XML Yaps balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
9. d Yantnz yanl ise XBRL Yaps ve
nemi balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
10. d Yantnz yanl ise XBRL Yaps ve
nemi balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.











61
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
nternet teknolojilerinde yaanan gelimeler
sayesinde gnlk hayatmzda giderek daha fazla
yer eder olmutur. Eskiden snrl yerlerden
eriilen internet, gnmzde evlerimize,
bilgisayarlarmza ve cep telefonlarmza kadar
girmitir. nsanlarn bilgiye istedii yerden
eriebilmesi, kullandklar yazlmlar da web
aracl ile mekan snr olmadan kullanabilme
fikrinin domasn salamtr. Bu ynde
isteklerin giderek artmas yazlm firmalarnn da
bu ynde rnler oluturmasn zorlamtr.
Sra Sizde 2
XBRL yapsnn yaygnlamasnn bata ABD
olmak zere tm dnya zerinde giderek
yaygnlamasn hzlandracak en byk
etkilerinden bir tanesi dnya zerinde yaanan
muhasebe skandallardr. Enron, Worldcom ve
dier muhasebe skandallarnn ortaya kmas
zerine muhasebe ve finansal verilerin
gvenilirlii ve denetimi zerinde yaplan
almalar hzlandrmtr. Bu almalar sonucu
XBRL yaps bir standart yap olarak
benimsenmi ve irketler tarafndan kullanlmas
zorunluluk haline getirilmeye balanmtr.

Yararlanlan Kaynaklar
Sevim, Adnan, Dijital muhasebe, Anadolu
niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi,
Eskiehir 2009
James A. Hall, Accounting Information
Systems, Minneapolis, South Western Cengage
Learning, 2008.
Deshmukh, Ashutosh, Digital Accounting,
Hershey, Pa., IRM Press, 2006
Can, A.Vecdi, Muhasebe Paket Programlar,
Sakarya Kitabevi, Sakarya 2004
Erku, Hakan, XBRL Geniletilebilir letme
Raporlama Dili, Gazi Kitabevi, Ankara 2008
ETA Bilgisayar Sanayi ve Ticaret Limited
irketi, ETA Entegre For Windows Kullanm
Klavuzu Kitab, ETA Bilgisayar Yaynlar,
stanbul 1998




Srmeli, Fevzi, Muhasebe Bilgi Sistemi,
Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi,
Eskiehir 2011
Yksel, Hakan, Bulut Biliim El Kitab,
http://Yukselis.Wordpress.Com, Ocak 2012
Koan, Levent, Gelecein Finansal Raporlama
Dili: XBRL, Mali zm Dergisi, Say:77, 2006
Karasiolu, Fehmi, Finansal Raporlama ve
XBRL, Sleyman Demirel niversitesi ktisadi
dari Bilimler Fakltesi Dergisi, Cilt:10, Say:2,
2005
Deran, Ali, Srekli Gncellenebilen Kapsaml
Bir Finansal Veri Taban Arac Olarak XBRL,
Sosyal ve Ekonomik Aratrmalar Dergisi, Cilt :
10, Say : 16
http://www.ifrs.org/
http://www.xbrl.org/
http://xbrl.sec.gov/
http://www.datatracks.co.uk/blog/differences-
between-xbrl-and-ixbrl/
http://www.saasturkey.com/
http://www.w3.org/xml/
http://www.kodcu.com/2012/01/bulut-bilisimde-
iaas-paas-ve-saas-ucgeni/
http://www.getapp.com/blog/saas-growth-2012/
http://www.workcube.com/cloud-computing-
bulut-bilgi-islem-ve-saas-nedir
http://www.onurcan.com.tr/saaspaasiaas-
nedir.html
http://www.logo.com.tr
http://www.mikroyazilimi.com
http://www.eta.com.tr
http://www.link.com.tr
http://www.akinsoft.com.tr
http://www.luca.com.tr
http://www.netsis.com.tr
http://www.likom.com.tr
http://www.sentez-yazilim.com.tr
http://www.riva.com.tr
http://www.datasoft.com.tr


62






Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
ERP sistemini tanmlayabilecek,
letmelerin ERP sistemine baaryla geebilmesi iin dikkat etmesi gereken noktalar
belirleyebilecek,
ERP Kurulum sreci ve parametrelerin belirlenmesi ilemlerini sralayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz.

Anahtar Kavramlar
Sistem
ERP
Muhasebe Yazlmlar Kurulumu
Parametrelerin Belirlenmesi
Karar Destek Sistemleri
Sistem letmeni
SQL Server Kurulumu
Veritaban

indekiler
Giri
ERP Sistemleri ve Baarl Bir Entegrasyon in Dikkat Etmesi Gereken Kriterler
ERP Sisteminin Kurulmas ve Parametrelerin Belirlenmesi
3


63
GR
Bu nitede muhasebe yazlmlarnn en gelimi versiyonlar olan ve iletmenin tm srelerini iine alan
ERP sistemleri hakknda bilgi verilip, bir ERP sisteminin kurulum sreci anlatlacaktr. Bu amala
ncelikle; ERP sistemleri aklanacak, sistemin iletmeye getirdii avantajlar zerinde durulacaktr. Daha
sonra iletmenin ERP sistemine baaryla geebilmesi iin entegrasyon srecine balamadan nce dikkat
etmesi gereken nemli noktalar zerinde durulacaktr. Son olarak gnmzde lkemizdeki en byk
muhasebe yazlm firmalarndan biri olan ve gelitirdii ERP yazlm yaygn olarak kullanlan Logo
firmasna ait bir ERP yazlmnn kurulum ve parametrelerinin belirlenmesi sreci aklanacaktr.

ERP SSTEMLER VE BAARILI BR ENTEGRASYON N
DKKAT EDLMES GEREKEN NEML KRTERLER

ERP Sistemleri
ERP (Enterprise Resource Planning, Kurumsal Kaynak Planlamas), iletmelerde gerekletirilen faaliyet
srelerinde, kaynaklarn verimli bir ekilde kullanlmasn salayan ve birbiri ile entegre alan
modllerden oluan ynetim sistemlerine verilen genel addr. ERP sistemleri ilk ktnda iletmenin
temel fonksiyonlar olan finans, retim, sat ve insan kaynaklar ilemlerini yrtebilmekte iken giderek
gelierek gnmzde iletmenin tm temel fonksiyonlarnn yannda CRM, MRP gibi uygulamalar da
iine alan btnleik sistemler haline gelmitir.
Son yllarda ERP sistemlerinin bilgi teknolojilerindeki gelimeye paralel olarak gelimesi ve bunun
sonucunda iletmelere salad faydalarn neminin giderek artmas sayesinde iletmelerin ilgisini
giderek daha ok ekmeye balamtr. ERP sistemini kendi iletmeleri iin dnen yneticiler, sistemin
getirecei faydalarn yannda, sistemin iletmelerine olan maliyeti, sistemin entegrasyon srecinin
uzunluu ve baarszlkla sonulanabilme riski karsnda ekinceler duymaktadr. ERP sisteminin bir
iletme tarafndan satn alnmas ve sistemin entegrasyon almalarna balamadan nce, ncelikle
iletme ynetimin, gerekten bir ERP sisteminin, iletmeleri iin gereksinim duyulup duyulmadnn
kararn vermesi gerekmektedir. ERP sistemleri dier paket programlar gibi yazlmn kurulmas sonras
direk altrlarak iletilebilecek bir yazlm deildir. Sistemin bir iletmeye tam entegre ekilde
kurulabilmesi, iletmelerin kullandklar modllerin saysna ve iletmelerin byklklerine gre yllar
srebilmektedir. Uzun sren entegrasyon srecinin baarl ekilde tamamlanabilmesi iin, alanlarn ve
ynetimin sisteme olan inancnn ve desteinin srekli salanmas gerekmektedir.
letmelerin ERP sistemine gei srecine balamadan nce, ERP sisteminin iletmeye getirecei
faydalar ve katlanlacak maliyet zerinde bir karlatrma yapmas gerekmektedir.
ERP sisteminin;
letme birimleri arasnda entegre alma ortamnn salanmas,
letme ii srelerin daha hzl yrtlmesi ile verimliliin artrlmas,
letme ii blmler arasnda kaynaklarn ortaklaa verimli kullanmnn salanmas,

Muhasebe Yazlmlarnda
Parametrelerin Belirlenmesi
ve Sistemin Kurulmas


64
Modler bir yapya sahip olmas,
letme ii aksayan noktalarn tehis edilebilmesi ve bu blgelere ynelik doru kararlar
verilebilmesi,
Planlamalarn daha iyi gerekletirilebilmesi
Verinin bir defa sisteme girilmesi
letme faaliyetlerinin ve iletme iindeki verimliliin llebilmesi,
letmenin tedarikileri, mteri, finans kaynaklar gibi d kaynaklar ile gvenli, hzl ve anlk
veri alveriinin salanmas,
letme ii ve iletme d verilerin analiz edilerek faaliyet ve yatrm kararlarnn doru
verilebilmesi,
st ynetimin ve karar vericilerin bilgiye doru, zamannda ve kolayca eriim salayabilmesi,
iletmelere salad belli bal katklardr.
ERP sisteminin modler bir yapya sahip olmasnn avantajlarn
aklaynz.
ERP Sisteminin letmeye Kurulum Sreci ncesinde Dikkat Edilmesi
Gereken Admlar
ERP sistemleri, iletmenin tm blmlerini ve srelerini kapsayacak byklkte olabilmektedir. letme
zerindeki tm srelerin ERP sistemi ile entegrasyon srecinin tamamlanmas uzun ve maliyetlidir. Bu
uzun srecin baaryla tamamlanmas iin ERP sisteminin seimi ve iletmeye entegrasyonu srecinde
baz etkenlere dikkat etmek gerekmektedir.
ERP srecinin baaryla tamamlanmas iin en nemli etken st ynetimin sisteme olan inancnn ve
kararllnn tam olmasdr. st ynetim sreci balatma karar alrken grup liderleriyle toplantlar
gerekletirerek balatlmak istenen sre hakknda bilgilendirmeler yaplmal ve ortak bir vizyon
belirlenmelidir. Ayn sre grup liderleri tarafndan alanlara ne kadar doru aktarlrsa, alanlarn
ERP sistemi srecine kar oluturabilecekleri diren o kadar daha az olmas salanacaktr. irketin ortak
bir vizyona sahip olmas, srecin baaryla tamamlanmasndaki en nemli katky salayacaktr.
ERP kurulum srecinin baaryla sonulanmasndaki bir dier nemli etmen doru ERP sisteminin
seimidir. ERP sistemi seiminde ncelikle yaplmas gereken ilem, iletmenin byklnn,
faaliyetlerinin, gelecee ynelik planlarnn, faaliyet alanlarnn, iletme ii salkl ve salksz yryen
blmlerinin analiz edilmesidir. Ayrca iletme, ERP sistemine gemeye balam ve sreci baarl veya
baarsz olarak tamamlam irketlerin srelerini de incelemelidir. Yaplan analiz ve incelemelerin
sonucuna gre, iletme iin gelecekteki faaliyetlerin yrtlmesini salayacak ERP sisteminin bykl
hesaplanr.
ERP sistemlerinin, iletmeye entegre edilebilmesi ve iletmeye faydal olacak ekilde
kullanlabilmesinin maliyeti, iletme ii emek ve zaman ayrlmasnn yannda, sisteme denecek yazlm
ve kurulum maliyetidir. ERP sistemlerinin kurulum maliyeti, kendi iinde sahip olduu modllere,
gerekletirdii ilemlere, yazlm firmasna, dier sistemler ile entegre alp almamasna ve
kullanclarna salad eriim, kullanlabilirlik ltleri gibi zelliklerine gre deiiklikler
gstermektedir. Bir iletme ERP sistemini seerken ne her eyi kapsasn deyip kullanmayaca zellikler
ieren bir sistem semeli ne de bir ERP sisteminin kurulmas sonucu iletmenin sistem zerinden elde
edecei yarar ortaya karamayacak dar kapsaml bir sistem semelidir.
Bir iletmenin ERP sistemine gei sreci aniden deil, blmlerin iletmenin planlad srayla geii
eklinde gerekletirilmektedir. rnein bir iletme, ncelikle retim blmnn, daha sonra pazarlama
blmnn ERP sistemine gemesini isteyebilir. Tm gei sreci tek bir plan dahilinde


65
gerekletirilmelidir. Bir iletmenin ben ncelikle retim blmm ERP sistemine geireyim, daha
sonra sistemi biraz kullandktan sonra baka bir blmn geii iin yeniden bir plan oluturaym gibi bir
yol izlemesi iletmeye daha fazla zarar verir, genellikle de tm iletmenin ERP sistemine gei sreci
baarszlkla sonulanr. Yeni bir blmn ERP sistemine geii srecinde planlama aamasndaki
admlarn tekrar tekrar yaplacak olmasna neden olacak, bu da iletmeye zaman kayb, ek yk
getirecektir. letme iinde bir veya birka blmn ERP sistemine gemesi, sistemin iletme srelerinde
salayaca gerek yararlarn ortaya kmasn engelleyecektir. letme ii alanlarn ve iletme
sahiplerinin ERP sisteminin iletme faaliyetleri zerindeki etkisini tam olarak grememesi, sisteme olan
inanlarnn azalmasna neden olacaktr. Sisteme olan gvenin azalmas sistem zerinden gerekli verimin
salanamamasna ve srecin baarszlkla sonulanmasna neden olabilecektir.
ERP sistemleri kurulum srecinde yaanabilecek her trl olumsuz
durum, irket ii alanlarda ve ynetim kademesinde sisteme olan inanc olumsuz
ynde etkileyebilmektedir. Srelerin baarszlkla sonulanmasndaki en nemli
etmenlerin banda, sisteme olan inancn kaybolmas gelmektedir.
letme iin seilecek ERP yazlmnn, iletme faaliyetlerini yrtebilecek modllerin yannda sre
iinde nemli olacak ek modllere, zelliklere de sahip olmas gerekmektedir. Bu ek zelliklerin en
nemlilerinden birisi, yazlmn dier yazlm ve kaynaklarla veri al veriini gerekletirebilmesidir. Bir
ERP sistemi kendi iinde tm modlleri ile entegre alabilmeli ayn zamanda dardan sisteme veri alma
ve baka sistemlere veri transferi ilemlerini gerekletirebilmelidir. Gnmzde Excel, veri kayna ve
kt tr olarak yaygn kullanm potansiyeline sahip olmas nedeni ile nemliliini korumaktadr.
letme ii veri veya dardan salanan verilerde Excel yaps aktif olarak kullanlyor ise yazlmda
aranmas gereken etmenlerden biridir. letmeler tarafndan kullanm ve nemi giderek artan bir dier
finansal raporlama arac XML yaps ve XBRL formatdr. Gnmzde farkl uygulamalar arasnda veri
dei tokuuna olanak tanmas ile yazlmn XBRL formatna olan destei nemli bir kriterdir.
ERP yazlmn seimindeki bir dier etmen de yazlm sistemine eriim kanallarnn gcdr.
Gnmz internet anda internet hayatmzda olmazsa olmaz bir noktaya gelmitir. Gnlk hayatmzda
sabahtan akama iletiim iinde olduumuz internet, sosyal hayatmz bile iine almtr. Hayatmzn her
alanna giren internet teknolojilerinin i yaantmzda olmamas dnlemez bir duruma gelmitir. Byle
bir durum karsnda alnacak olan ERP yazlmn web zerinden eriim salamas ok nemli bir kriter
haline gelmitir. Bu durumu fark eden yazlm firmalar, yazlmlarnn web zerinden eriimini
salayacak, ara modller oluturmulardr. Giderek nemli bir pozisyona gelen bilgiye online eriim
salamamza yarayan dier bir eriim kanal da, mobil cihazlardr. Mobil teknolojiler, gerek sahip
olduklar web tarayclar zerinden, gerekse kendine zg hazrlanm uygulamalar zerinden, online
bilgi eriim arac olarak kullanlmaya balanmtr. Mobil cihazlarn srekli yanmzda olmas, aktif
kullanc saysn ve buna bal olarak kullanclarn mobil cihazlar zerinden etkileim srelerini
artrmaktadr. Bu kullanm saysnn okluu ve kullanclarn mobil teknolojilere bal bulunma
srelerindeki uzun zaman, mobil teknolojilerin ve mobil yazlmlarn hzl bir ekilde gelimesine neden
olmutur. Web teknolojilerinin yazlm dnyas zerindeki etkilerine benzer olarak mobil teknolojilerdeki
gelime de yazlm dnyasnda yazlan yazlmlarn mobil cihazlar zerinde alabilmesinin nemini
artrmtr. ERP sistemlerinin seiminde en nemli noktalardan birinin web zerinden eriiminin
salanabilmesi olduu kadar mobil teknolojilere olan desteinin olup olmamas da bu kadar nemli hale
gelmektedir. Teknolojik gelimelere baktmzda nmzdeki birka yl iinde, kullandmz mobil
cihazlar yanmzda tadmz ikinci bir bilgisayarmz gibi olacaktr. Mobil cihazlarn neminin giderek
artmas, ileride, ERP sistemlerinin mobil cihazlar zerinden eriimini olmazsa olmaz bir duruma
getirecei kesindir. ERP sistemlerinin mobil teknolojilere olan desteinin olmas, ayn zamanda sistemi
gelitiren yazlm firmasnn gnmzdeki en gncel yazlm alanlar olan mobil yazlmlara olan
yatrmn gstermektedir. Bir yazlm firmas, yeni teknolojilere ne kadar hzl adapte olup kendini
yenileyebilirse, sreklilii de o kadar uzun olmaktadr. Yeniliklere ayak uyduramayan yazlm
firmalarnn yerini yeniliki firmalar almaktadr.


66
Gnmzde iletme alannda yrtlen faaliyetler birbirinden farkl zellikler gsterebilmektedir. Bu
nedenle, tek bir ERP yazlmnn bir paket program eklinde tm iletmeler tarafndan satn alnp, direk
kullanlmaya balamas imkanszdr. letmelerin yrtt ilemler farkl faaliyet alanlarnda ok
farkllklar gsterebilmektedir. Bu yrtlen farkl sreler ayn faaliyet alanlarnda alan iletmelerde
bile gzkmektedir. Yazlm firmalarnn bu durumu aabilmek iin yapt alma, yazlmn iinde olan
ana modlleri tm iletmelerde kullanlan ana modller olarak gerekletirmesi ve bunun dnda
iletmeye veya iletme faaliyet alanlarna zg blmleri ERP sisteminin entegrasyonu srecinde
zmesidir. Yazlm firmas, yazlmn iletmeye entegrasyonu srasnda eksik modlleri yeniden
oluturabilir veya mevcut olan, fakat iletme iin kullanlamayan modller zerinde, iletme srelerine
zg dzenleme almalar gerekletirebilir.
Muhasebe yazlmlar yllardr iletmeler tarafndan aktif olarak kullanlmaktadr. letmelerin
kullandklar yazlmlar bir Excel, bir DOS yazlm gibi basit dzeyde bir yazlm veya gncel yazlm
aralar ile yazlm gelimi yazlmlar da olabilir. ERP sistemleri iletmelerde kullanlmaya
balamasnn yllar ncesine dayand dnlrse, daha nceden bir ERP sistemi kullanan bir
iletmenin de yeni bir ERP sistemine gei yapmak isteyebilecei durumlar olabilir. letmenin bu srete
dikkat etmesi gereken nokta mevcut ERP sisteminin, yeni seilecek ERP sistemiyle ilikisidir. Burada iki
durum ortaya kmaktadr. Birinci durumda, iletmenin daha nceden beri kulland sistemin yeni
versiyonu olmas ve iletmenin mevcut sistemini gncel versiyona ykseltmesidir. Bunun salanabilmesi
iin de iki nemli koulun salanmas gerekmektedir.
Bunlar,
ERP sistemin yeni versiyonunun, iletmenin daha nceden planlad hedef ve planlara
ulamasn salayacak zelliklere sahip olmas,
Eski sistemim yeni sisteme sadece yazlm gncellemeleri ile gei yaplp yaplmayaca,dr.
Yazlm firmalar srekliliini korumak iin izledii politikalardan birisi, daha nceden satt
yazlmlarla kazand mteri potansiyelini kaybetmemektir. Bunu salayabilmesi iin yapt
almalardan biri de, yeni gerekletirdii yazlmlarn eski srm yazlmlarda kullanlan verilere
eriebilmesi ve bu verileri yeni yazlm sisteminde kullanlacak ekilde aktarabilmesidir. Ender olmakla
beraber, baz durumlarda, yazlm firmalar radikal kararlar alp eski sistemlerle almayan tamamen yeni
bir sistem de oluturabilmektedirler.
Mevcut kullanlan ERP sisteminin gncelleme ile yenilenmesi koullarnn salanmas durumu
iletmeler iin birok ynden olumlu etki yaratr. Bunlardan bazlar;
letmenin yeni nesil ERP sistemine geii iin harcayaca yazlm gideri daha az olur,
alanlarn mevcut ERP sistemine alkanlklarnn olmas yeni nesil ERP sistemine daha kolay
adapte olmasn salar,
letme eski sistemde olmayan veya aktif olarak kullanmakta olduu, ancak iletmesine daha
uygun olarak gncellenmesini istedii modlleri daha iyi analiz ederek yeni nesil ERP
sisteminin entegrasyonu srecine dahil edebilir,
Daha nceden kulland ERP sisteminde mevcut veri yaps ve iletme verileri yeni sisteme
kolay entegre edilebilir.
Yeni nesil ERP sistemine gei mevcut yazlmn gncellemesi olaca iin gei sresi daha
hzl olur,
Yeni nesil ERP sisteminin iletmeye entegrasyonun modller bazl gncellemeler eklinde
gereklemesi, genel sistemin ileyi yapsn bozmadndan dolay, iletmenin faaliyetlerinde
olumsuz bir etki yaratmaz,
Yazlm entegrasyon srecinde daha nce allan firmann yeniden seimi, yazlm firmasnn
iletmeyi daha iyi tanmas nedeniyle iki firma arasnda ortak alma koullarn olumlu ynde
etkilemekte ve doabilecek sorunlarn daha nceden analiz edilebilmektedir,
maddeleriyle sralanabilir.


67
letme alanlarnn daha nceden kullandklar yazlm
arayzlerinde edindikleri kullanm alkanlklarnn yeni yazlmlarda da salanyor
olmas, alanlardan sistem deiimine kar doacak tepkileri minimize edecektir.
letmenin aktif olarak kulland ERP sisteminin mevcut ihtiyalarn karlamas veya an
getirdii yenilikleri iletmeye sunamamas ve mevcut sistemin iletmenin bu ihtiyalarn cevap
verebilecek gncel bir versiyonunun olmamas durumunda iletme iki yol izleyebilir. Birinci durumda
mevcut sistemde iletme faaliyetleri devam eder, eksik veya gncelleme gereken modllerin, yazlm
firmas ile anlalarak gelitirilmesi istenebilir. Bu durumun iletmeye olumlu veya olumsuz etkilerini
aadaki gibi maddelendirebiliriz.
Olumlu etkileri ;
letmenin mevcut kulland bir ERP sisteminin olmas ve yeni modllerin bu sistem zerinde
entegre alacak ekilde sisteme adapte edilmesi kapsaml bir aratrma ve hazrlk sreci
gerektirmemesi,
Mevcut sistemin aktif olarak devam ediyor olmas, iletme alanlarnn zerinde yeni bir
sisteme gei srasnda doabilecek olumsuz durumlar ve zaman kaybn engellemesi,
Mevcut sistem aynen korunduu iin iletme srelerinde bir aksama meydana gelmemesi,
Yeni nesil bir ERP sistemi alnmas durumundaki maliyete kyasla gre iletmeye olan yazlm
maliyetinin daha dk olmas,
olarak maddelendirilebilir. Bu olumlu etkilere kar olumsuzluk yaratabilecek durumlar da vardr.
Olumsuz etkileri ;
Mevcut kullanlan yazlmn eski teknolojiler ile oluturulmas nedeniyle yava almas,
Yeni nesil teknolojilere entegrasyonunun yaplamamas veya entegrasyon srecinde sorunlar
doabilmesi,
Genel olarak bir yazlma sonradan yaplan her mdahale, yazlmn ilk oluturulmas srasnda
kurulan dengesini etkilemekte ve yazlmn kod yapsn giderek daha karmak ve mdahale
edilmesi zor bir duruma getirmektedir. Bu durum hem yazlmn performansn drmekte hem
de yazlmn dzgn almas iin srekli kontrol altnda tutulmasna neden olmaktadr.
Yazlmda doabilecek sorunlarn sklnn artmas sonucu iletme srelerinde aksamalar
meydana gelebilmektedir.
Yazlmn dzgn almas iin yaplan her almann iletmeye ek bir maliyet getirmesi,
olarak maddelendirilebilir.
Bir iletmede, srelerin birbirinden farkl yazlmlar kullanlarak
takip edilmesi ile tek bir ERP sistemi zerinden takip edilmesi arasndaki fark aklaynz.
ERP gei srecinin baaryla tamamlanmasnda sistemi kuran firmann rol de ok nemlidir. Firma,
srecin planlama aamasndan sonulanma aamasna kadar iin en nemli aktrdr. irketin, ERP
sistemi srecine balama kararn alp, ERP sisteminin byklne karar verdikten sonra yapmas
gereken sreci en iyi kurabilecek firmay belirlemelidir. Firmann doru belirlenebilmesinde dikkat
etmesi gereken nemli noktalar vardr. Bunlardan biri yazlm firmasnn, benzer faaliyet alanlarnda
faaliyet gsteren baka bir firmaya ERP sistemi kurulum srecini baaryla tamamlam olmas, yazlm
ve yazlm kuracak firmay semek iin olumlu bir kriter oluturur. Yazlm firmas daha nceden
iletmenin faaliyet alanndaki baka bir firmaya yazlm kurmu olmas, yazlm firmasnn iletmenin
srelerinin nasl iledii konusunda bilgi sahibi olduunu, sre iinde kabilecek olumsuzluklara
ynelik nceden tecrbesinin olduunu gstermektedir. Firma sahip olduu deneyim sayesinde iletme
ynetimi ile yeniden almalar gerekletirip, optimum boyutlu ERP sisteminin byklnn yeniden
belirlenmesi srecinde doru kararn verilmesini salayacaktr.


68
Bir yazlm firmas ne kadar ok iletmeye ERP sistemini entegre
etmise, sahip olduu deneyim o kadar fazla olmutur. Firmann deneyimi, srecin daha
doru planlanmasn ve sre iinde yaanabilecek sorunlarn kolay alabilmesini
salanacaktr.
ERP sistemine entegre edecek firmann seimindeki bir dier etmen firmann teknik desteini ve
danmanlk hizmetini srekli olarak salayabilmesidir. Firma gerekli duyulduu anda, online veya
telefon aracl ile destek verebilmesinin yannda, sistem zerinde oluabilecek bir arza durumunda,
iletmeye teknik ekibini gndererek dorudan mdahale edebilmelidir. ERP sistemlerinde doabilecek bir
arza, tm iletmenin faaliyetlerini durdurabilecek bir sonu dourabilir. Bu nedenle sistemi kuran
firmann, sistemi kullanan firmaya mesafe olarak yakn olmas veya uak, tren veya karayolu aracl ile
hzl eriim ve mdahale gerekletirebiliyor olmas nemlidir. Bu nedenlerden dolay annda mdahale
etme imkanna sahip olmayan, yurt d gibi mesafe fark ok olan firmalarn bu olumsuz durumu ortadan
kaldrabilecek temsilcilikleri veya i partnerleri olmadka tercih edilmemesi gerekmektedir.
ERP sistemi yazlm kuracak iletmenin, yeterli uzman kadrosu ve teknik personele sahip olmasnn
yan sra, bu personel kaynann, ERP sistemini iletmeye kurmak iin uygun zamana sahip olup
olmaddr. ERP sisteminin kurulum srecinin uzun olmas, yazlm firmasnn baka firmalarn
srelerini yrtmesinden dolay, kurulum srecine hemen balayamamasna veya sre iinde
kopukluklar olmasna neden olabilir. Srecin balamas esnasnda veya sre iinde yaanabilecek
gecikmeler, yazlm satn alacak firmann sistemi kurmak iin planlad takvimde sarkmalar meydana
getirebilir. Bir iletmenin nceden planlad bir sreteki olumsuz bir durum, iletmenin btnne tesir
ederek, iletmenin hedeflerine tam ve zamannda eriebilmesini engelleyebilir. zellikle gnmzde
birbirleriyle rekabet ortam iinde olan firmalar iin zaman ok nemlidir.

ERP SSTEMNN KURULMASI VE PARAMETRELERN
BELRLENMES
Daha nceki blmlerden grdmz gibi yazlm dnyasnda srekli gelime ve yenilenme srecinin
devam ettiini grmekteyiz. letmelerde srekli daha iyiye gitmek iin yazlm dnyasndan
beklentilerini yenilemekte, faaliyetlerinin tm srelerini ierecek, her ortamdan eriim salayabilecek
daha entegre zmlere ihtiya duymaktadr. Muhasebe alannda gnmzde kkl bykl birok
program yaygn olarak kullanlmaktadr. rnek olarak sadece sat verilerini tutulduu temel dzeyde
muhasebe ilemlerinin yrtld bir program da muhasebe yazlmlar iinde yer almakta iken,
iletmenin tm faaliyetlerini, temel dzeyden ynetim karar destek sistemlerine kadar btn muhasebe
srelerini kapsayacak ekilde birbiri ile entegre alabilecek modllerden oluan gelimi sistemlerde
muhasebe yazlmlar ierisinde yer almaktadr. Buradan da anlalaca gibi muhasebe yazlmlar
birbirinden farkllklar gsterebilmektedir.
Muhasebe yazlmlarn gerekletirdii temel ilemlere, byklne ve alt ortamlara gre basit
olarak drt farkl havuz iinde gruplandrabiliriz. Bu gruplardan ilkine sat kaytlarnn girilmesi, stok
seviyesinin kontrol edilmesi gibi temel dzeyde muhasebe ilemlerinin yrtld genelde bir veya
birka ilemin yazlm zerinden gerekletirilmesini salayan eski muhasebe yazlmlarn dahil
edebiliriz. kinci grup, birinci grup sistemlere gre daha yeni teknolojiler ile yazlm, birbiri ile entegre
alabilen muhasebe modlleri ieren, daha ok kk ve orta byklkte iletmelerin ihtiyalarn
karlayabilecek yazlmlar ierir. nc grup yazlmlar iine ise, iletmelerin tm faaliyet srelerini
kapsayabilecek, birbiri ile entegre alan modllerden oluan btnleik ERP sistemlerini katabiliriz.
Son gurubumuz iine ise, gerekletirdii ilemler asndan ikinci veya nc grup yazlmlarnn
zelliklerini gsterebilmekte iken kullanm platformu web zerinden online olarak gerekletirilen
yazlmlar ile mobil teknolojiler iin oluturulmu yazlmlar katabiliriz. Birbirinden ierik, byklk ve
kullanm ekli olarak ok farkl yaplarda olan muhasebe yazlmlardan en gelimi sistemler gnmzde
kullanlan ERP sistemleridir.



69
ERP Sisteminin Kurulmas
lkemizde ERP sistemi kurulumu ve gelitirilmesi zerinde faaliyet gsteren kkl bykl yazlm
firmalar vardr. Her yazlmn sahip olduu ierik, kullanm kolayl, dier sistemler ile entegre
alabilmesi, alma performans, creti gibi kendine zg avantaj ve dezavantajlar vardr. Bu
ynlerden birbirinden farkllklar gstermesine ramen, temel dzeyde sistemin ilk kurulum ve temel
parametrelerin belirlenmesi alannda benzer sreler yrtlmektedir. ERP sistemlerinden lkemizde
yaygn olarak kullanlan Logo yazlm firmasnn gelitirdii ERP sisteminin temel kurulum ve
parametrelerinin belirlenmesi sreci anlatlacaktr.
ERP sistemleri kurulduklar iletim sistemine veya sahip olduklar yazlm mimarisine gre ek
yazlmlara ihtiya duyabilir. Yazlmlar kurulum srecinde veya almas esnasnda nceden
bilgisayarlarda ykl olmas gereken n yazlmlar kurulmak istenen sisteme gre farkllk
gsterebilmektedir. Kurulum srecini gerekletirdiimiz ERP sistemi, Windows iletim sistemi zerinde
kurulan bir yazlmdr. Sisteminin kurulmas iin gereksinim duyulan n yazlmlardan biri Microsoft
.NET Framework 2.0 versiyonunun bilgisayarnzda ykl olmasdr. Microsoft .NET Framework,
Microsoft iletim sistemleri zerinde Microsoft .NET ortamnda gelitirilen yazlmlarn alabilmesi
iin gerekli olan yazlmdr. Gnmzde 4.0 versiyonu en gncel versiyonudur. Buna benzer olarak Java
platformu da Sun Microsystems tarafndan
gelitirilmi bir dier uygulama gelitirme
platformudur. Framework, Vista ve Windows 7
iletim sistemlerinde, sistemin bir paras olarak
yazlma gml olarak gelmektedir. Fakat bundan
nceki versiyon iletim sistemleri iin yazlmn
kurulmas gerekmektedir.
Framework ERP sistemi yazlm iinden veya
Microsoftun sitesi zerinden indirerek elde
edilebilir. Programn basit bir kurulum sreci vardr.
Kurulum srecini, indirdiimiz program
altrdktan sonra karmza gelen kurulum
penceresindeki admlar srayla takip ederek
gerekletirebiliriz (Resim 3.1).
Tm muhasebe yazlmlar, sisteme ald verileri saklama ihtiyac duymaktadr. Verileri sistematik
bir biimde depolayan yazlmlara veritaban olarak isimlendirilmektedir. Bilgiye gerekli olduu zaman,
hzl bir ekilde eriebilmek esastr. Yazlmlarda ilk kullanlan ve gnmzde kullanm hala devam eden
veritabanlarna rnek olarak MS Access verilebilir. Zaman iinde veri yaplarnn byklklerinin artmas
ve veriler zerinde gerekletirilen ilemlerin gelimesi, yeni veritaban sistemlerinin domasna neden
olmutur. Gnmzde yaygn olarak kullanlan veritaban ynetim sistemi, ilikisel veritaban ynetim
sistemleridir. likisel Veritaban Ynetim Sistemleri (Relational Database Management Systems -
RDBMS) byk miktarlardaki verilerin gvenli ve btnlk iinde tutulabildii, bilgilere hzl eriim
imkanlarnn saland ve ayn anda birok yerden eriim salanmasna imkan veren programlardr.
Veritaban kavramn ve kullanm amacn aklaynz?
Bilginin saklanmas ve ynetimi her zaman nemli olmutur. Gnmzde bir ok cretli veya ak
kaynak kodlu veritaban yazlmlar mevcuttur. Gnmzde yaygn olarak kullanlan MySQL,
PostgreSQL, MS SQL, Oracle veritaban yazlmlar bunlara rnek olarak verilebilir.

Resim 3.1: Kurulum Srecinin Balatlmas


70
Bir muhasebe yazlmnn olmazsa olmaz koullarndan biri
veritabanna sahip olmasdr. Program yaps ne kadar byrse yazlmn sahip olmas
gereken veritaban da o kadar gl olmaldr.
Kurmak istediimiz ERP yazlmnn kurulum ncesi gereksinim duyduu dier bir yazlm SQL
Server 2005 veritabannn kurulmasdr.

SQL Server Kurulumu
Microsoft SQL Server, Client Server ve web tabanl uygulamalarda ihtiya duyulan veri taban
ihtiyalarn karlamak iin Microsoft firmas tarafndan karlan veritaban yazlmdr. Program
Microsoft sitesi zerinden indirilebilir veya yazlm firmalarndan elde edilebilir. Yazlmn piyasaya k
zamanlarna gre ve Standart Edition, Enterprise Edition isimleri altnda birbirinden farkl versiyonlar
mevcuttur. Bu farkl versiyonlardan dolay program ara yznde farkllklar olabilmektedir. Fakat
programn genel ileyi mant ve sreci ayn yapdadr. Kurulum yaptnz srm ile kitap zerinde
verilen resimler arasnda farkllklar gzkebilir.
Dier tm Windows programlarnda olduu gibi Microsoft SQL Server kurulum srecinde de,
kurulum sihirbazndaki admlarn takip edilmesi eklinde devam etmektedir. Kurulum sreci birok
admdan meydana gelmektedir. Bu blmde sadece nemli ve dikkat edilmesi gereken admlar ekil
olarak gsterilecektir. Detayl olarak kurulum admlar program zerinde kurulum dosyas balndan
elde edilebilir. Kurulum srecinde server tanmlamalar, veritaban eriim trnn belirlenmesi,
veritaban karakter seti ayarlanmas gibi ayarlamalar gerekletirilir.
Program kurulum dosyas ilk altrldnda,
kurulum srecinin balayabilmesi iin ncelikli olarak
lisans szlemesi onaynn verilmesi istenmektedir
(Resim 3.2). Resim 3.2de grld gibi en altta yer
alan Lisans Anlamas ve Koullarn Kabul
Ediyorum (I accept the licensing terms and
conditions) seim alan iaretlenerek kurulum srecine
balanr. Bir sonraki admda programn sorunsuz bir
ekilde kurulabilmesi iin nceden sistem zerinde
kurulu olmas gereken bileenler listelenmektedir.
Ykle (Install) butonuna baslarak kurulum sreci
devam ettirilir. Kurulumsreci daha sonra
konfirigasyon kontrol gerekletirir (Resim 3.3). Bu
aamada kurulumu nleyecek herhangi bir eksiklik
yoksa bir sonraki adma geilir.


Resim 3.4: Kayt Bilgileri Resim 3.3: Sistem Ayarlar Kontrol
Resim 3.2: Lisans Anlamas


71
Sonraki admda kurulumu yaptnz firma bilgileri girilir ve bir sonraki aama olan firma bilgilerinin
giri ekranna geilir (Resim 3.4). Firma bilgilerinin girilmesi sonrasndaki blm ek kurulum
zelliklerinin belirlendii Feature Selection blmne gelinir. Bu blm programn kurulum srasnda
yklenmesi istenen ek modllerin belirlendii blmdr. Gerekli duyulmas durumunda ek modller
seilerek kurulum srecine dahil edilebilir. Standart bir kurulum iin deiiklik yapmadan bir sonraki
adma geilebilir. Bir sonraki adm eriim yetkisinin belirlendii Authentication Mode blmdr
(Resim 3.5). Burada seenek olarak Mixed Mode seilmelidir. Dier durumda uygulama
altrldnda eriim gerekletiremeyecei iin Login Failed/Balant Hatas hatas verecektir.
Seim yapldktan sonraki aama Error and Usage Report Settings blmdr. Bu blmde programn
kullanm srasnda doabilecek hatalarn ve program nasl bir sistem zerinde kullanldna dair
bilgilerin Microsofta bildiriminin yaplmasn izin verip vermeyeceiniz sorulmaktadr. Tercihinize gre
seim yaparak veya seim yapmadan bir sonraki aama olan kurulum bilgilerinin zetinin gsterildii
ekrana geilir (Resim 3.6).


Resim 3.5: Yetkilendirme Seimi Resim 3.6: Yklenecek Bileenler Listesi
Yklenecek bileen listesinde eksik veya hatal bilgilerin seildii
gzkyorsa, Geri (Back) tuuna baslarak nceki admlara geri dnlebilir.

Resim 3.7: Ykleme Sreci
Resim 3.8: Ykleme Sonras Rapor


72
Artk program kurulum dosyalarn bilgisayara ykleyebilmek iin hazr duruma gelmitir. zet
penceresinde hangi bileenlerin sisteme yklenecei belirtilmektedir. Install butonuna basarak ykleme
ilemini balatrz. Kurulum, srayla seili bileenleri ykleyecektir (Resim 3.7). Yklemenin baarl bir
ekilde tamamlanmas durumunda bir sonraki adma gei yapabiliriz. Bir hata olumu ise kurulum
aamalarn kontrol ederek yeniden balatabiliriz. Bir sonraki aamada kurulum sreci hakknda bilgilerin
yer ald zet blm yer almaktadr (Resim 3.8). Bu aamada Tamamla (Finish) butonuna basarak
kurulumu sreci tamamlanr.
SQL server programn iletim sistemi zerine kurulumu tamamlandktan sonra ERP sistemi iin
gerekli olan veritabannn oluturulmas, sisteme eriecek kullancnn tanmlanmas, kullancya zg
yetkilerin verilmesi ve gerekli balant admlarnn dzenlenmesi aamalarnn yaplmas srecine geilir.
Bu srete ilk adm SQL Servera hangi kanallar ile balant kurabilecei belirlemektedir. nk
programda varsaylan balant olarak sadece lokal balantlara izin verilmektedir. ERP program
zerinden veritabanna eriebilmemiz iin ncelikle bu parametrenin deitirilmesi gereklidir. Bunun iin
ykl programlar iinde Microsoft SQL Server seilir, burada alan listeden de Configuration Tools
iindeki SQL Server Surface Area Configuration seilmelidir. Alan pencerede Surface Area
Configuration for Services and Connections ve Surface Area Configuration for Features eklinde iki
seenek kmaktadr (Resim 3.9). Bizim balant ayarlarndan dzenleme yapmamz gerektii iin birinci
seenei sememiz gerekmektedir.



Alan pencerenin sol tarafndan yer alan menden, SQLEXPRESS > Database Engine > Remote
Connections seilir (Resim 3.10). Karmza gelen pencereden nce Local and remote connections daha
sonrada bu baln altnda yer alan Using both TCP/IP and named pipes seilmeli ve OK tuuna
baslarak kaydedilmelidir. Balant ayarlarnda yaplan dzenlemeler, veritabannn bir sonraki yeniden
balatlmas sonrasnda aktif olacaktr. Configuration Tools iinde yer alan SQL Server Configuration
Manager tm servis, network ve client ayarlamalarnn yapld blmdr (Resim 3.11).


Resim 3.9: SQL Server Surface Area Resim 3.10: Balant Ayarlar
Resim 3.11: SQL Server Konfigrasyon Yneticisi


73
SQL Server 2005 Services, SQL Server 2005 Network Configuration ve SQL Native Client
Configuration balklar altndan gerekli dzenlemeler gerekletirilebilir. SQL Server 2005 Services
bal altnda servis ayarlar listelenmektedir. Burada yer alan SQL Server veritaban sunucusu ve
buna bal hizmetleri altran platformdur. Balant ayarlarnn geerli olabilmesi iin SQL Server
servisleri durdurulup yeniden balatlabilir. Balant ayarlamalarnn yaplmasndan sonra veritabannn
ve veritaban kullancsnn oluturulmas, yetkilendirmelerin ayarlanmas gibi dzenlemeleri
gerekletireceimiz SQL Server Management Studio altrlr (Resim 3.12).



SQL Server Management Studio, SQL Servern tm bileenlerini
erimeye, bu bileenleri yaplandrmaya ve ynetmeye ynelik tm ilemleri
gerekletirebileceimiz btnleik bir ortamdr.
Program altrldnda hangi kullanc ad ile balanlaca sorulmaktadr. Balant kurulmak
istenen server ve kullanc seilerek balant salanr (Resim 3.12). Lokal sisteme kurulum gereklemi
ise sunucu olarak lokal, yetkilendirme olarak Windows Authentication seilerek balant kurulur.
Sunucuya balanldnda SQL Server bal altnda server bileenleri listelenmektedir (Resim 3.13).
SQL Server Management Studio altrldnda Resim 3.13de grnen arayz almaktadr.
Programn sol tarafnda yer alan blmde aa yapsnda sistem tablolar, kullanc ayarlar, gvenlik
ayarlar, kurulu veritabanlar gibi blmler yer almaktadr. SQL Server bileenleri zerinde yapmak
istediiniz tm dzenlemeleri listeden ilgili bala tklayarak kolayca ulaabilirsiniz. Bu blmdeki
dzenlemeler SQL Server zerinde uzman kiilerce yaplmas uygundur. Yanl yaplan konfigrasyonlar,
programn almasnda performans kayb ve balant sorunlar olumasna neden olabilir.
ERP sisteminin kullanaca veritaban oluturmak iin SQL Server bal altndaki mende yer alan
Databases bal zerinde sa tua basmamz ve gelen ekrandan New Databases seenei sememiz
gerekmektedir. Gelen pencerede yer alan General blmnden, oluturulacak olan veritabannn ad
tanmlanr (Resim 3.14).

Resim 3.12: Veritaban Balantsnn Kurulmas
Resim 3.13: SQL Server Management Studio
Grnm


74

Options blmnde dikkat edilmesi gereken, alan formda yer alan Collation blmndeki
veritabannn dil seeneinin kontrol edilmesidir. Kurulum srasnda veritaban dili Trke olarak
ayarlanmadysa yeni oluturulacak veritabannn karakter seti buradan Trke olarak seilebilir.
Dzenlemeler yapldktan sonra OK tuuna baslarak yeni veritaban oluturulur.
Veritaban oluturulmasndan sonraki aama bu
veritabanna yetkili bir kullancnn tanmnn yaplmas
gerekmektedir. Bunun iin SQL Server Management Studio
zerinde yer alan Security blm ift tklanarak
Logins, Server Roles ve Credentials blmleri alr
(Resim 3.15). Logins blmnde, sistem zerinde tanml olan
kullanclar listelenmektedir. Yeni bir kullanc oluturmak
iin Logins bal zerinde sa tklanarak New Login
seenei seilir. Alan pencerede yeni oluturulacak kullanc
bilgileri tanmlanr (Resim 3.16).


Yeni kullanc oluturma ekranndaki General blmnde Login name kutucuuna oluturulmak
istenen kullancnn balantda kullanaca isim girilir. sim girildikten sonra kullancnn balant
yetkilendirmesini nasl gerekletirecei belirlenmektedir.
Resim 3.14: Yeni Veritaban Oluturma Ekran
Resim 3.16: SQL Server Kullanc lemleri
Resim 3.15: Yetkilendirme Ayarlar


75
Balant seeneklerinden SQL Server authentication seilerek kullanc iin ifre tanmlanr. Burada
karmza Enforce password policy, Enforce password expiration ve User must change password at
next login seenekleri gelmektedir. Enforce password policy, daha nceden belirtilen ifre kurallarnn
bizim ifre oluturmamz iin de geerli klnmasn salar. Enforce password expiration seeneinde
ise oluturulan ifre, belli zaman aralklarnda geerliliini srdrecek, sre bitiminde ise geerliliini
kaybederek yeni bir ifre tanmlanmasn isteyecektir. Bu seim srekli ifre deitirme yaratacandan
dolay gvenlik salamaktadr. Fakat veritabanna balanan sistemlerin de srekli ifresinin deitirilmesi
gerekmektedir. Dier sistemlerde veritaban balant ifresinin deitirilmesi unutulursa programn
alamayacaktr buda olas veri kayplarna ve sorunlara neden olabilecektir. Son seenek olan User
must change password at next login de ise kullanc ilk defa SQL Servera balandnda yeni bir ifre
oluturarak mevcut ifresinin deitirilmesi istenecektir. General blmnde en alt tarafta Default
Language blm kontrol edilmelidir.












Kullanclarn veritaban zerinde gerekletirebilecei ilemler
yetkilendirme sayesinde snrlandrlmaktadr. Yetki seviyeleri, veritaban sahibi
seviyesinden verileri sadece okuyabilme seviyesine kadar farkl kademelerdedir. Bu
nedenle kullancya verilecek yetkinin seviyesi kullanclarn sorumluluklarna ve
veritaban zerinde gerekletirebilecei ilemlere gre belirlenmelidir.
Kullanc oluturulduktan sonra yaplmas gereken ilem, daha nce oluturduumuz veritabanna
yeni oluturduumuz kullancnn eriimi iin yetkilendirme ayarlarnn yaplmasdr. Bunu program
zerinden farkl yerlerden yaplabilmektedir. Bunlardan biri Login penceresinde yer alan User Mapping
blm kullanlarak gerekletirilmesidir (Resim 3.17). User Mappingi seildiimizde sa st pencerede
veritabanlar, onun altnda yer alan pencerede de kullanclar verilecek yetki seviyeleri listelenmektedir.
ncelikle veritaban listesinden ERP sistemi iin oluturduumuz veritaban seilir, ayn pencerede User
kolonundan da yeni oluturduumuz kullanc seilir daha sonra alt blmde yer alan yetkiler
penceresinden de db_owner yetkisi seilir ve OK tuuna baslarak veritabanna kullancnn
yetkilendirmesi gerekletirilir. Bu ilem ile yeni oluturduumuz logo kullancs, daha nceden
oluturduumuz veritabanna db_owner olarak en yksek yetki seviyesinde yetkilendirilmi olur. Bundan
sonra veritaban zerinde tm dzenlemeleri sahip olduu yetki sayesinde gerekletirebilecektir.
Veritabannn ve kullanclarn tanmlanmas ile SQL Server tarafnda yaplmas gereken ilemler
tamamlanmtr. Bundan sonraki aama ERP programn kurulum srecine geimesidir.

Resim 3.17: Veritaban Kullanclarnn Yetki Gruplarnn Belirlenmesi


76
ERP Programnn Kurulum Sreci
lkemizde birok yazlm firmasnn kendi kaynaklaryla veya yabanc ortaklklarda gelitirdii ERP
yazlmlar vardr. lkemizde yaygn olarak kullanlmas, demo versiyonuna online olarak elde
edilebilmesi, kurulum srecinin ve kurulum sonras sistem iletmeni blmlerinin dier yazlmlarn
srelerini kapsayacak byklkte olmas nedeniyle LOGO firmasnn GO Plus program, ERP
programnn kurulum srecinin anlatlmas iin rnek olarak seilmitir. ERP programlar, yazlm
firmalarnn web sayfalar zerinden dijital formatta indirebilir veya basl dijital kopyalar olarak temin
edilebilir. rnek olarak setiimiz yazlm firmann sitesinden indirilmitir.
Bilgisayar programlarnn kurulabilmesi iin ncelikle onaylanm bir lisans anahtarnn alnmas
gerekmektedir. Lisans anahtar satn alnan her programa zg oluturulmu, kendi iinde ifreli
karakterler ieren ve programn, iletim sistemi zerine kurulumunun balatlabilmesi iin gerekli olan
ifreli kodlardr. Her satlan programa zel olarak oluturulmaktadr. Her rnn kendine zel seri
numarasnn olmas, programn ayn seri numaras ile birden fazla sistem zerine kurulmasn engellemek
iin yaplmtr. rn satn alan kullanc rne ait lisans numarasndan sorumlu hale gelmektedir.
Lisans numarasn datmas veya birden fazla sistem kurulumu iin kullanmas, yasal kullanm
szlemesi ihlali oluturmaktadr. Gnmz yazlmlar, kurulum srasnda girilen lisans anahtarnn
geerliliini online olarak belli periyodlarla kontrol etmekte ve yasal olmayan kullanmlar
denetlemektedir. Kurulumunu gerekletirdiimiz program, bilgisayara demo olarak yklenecei iin
lisans anahtar kaytl olarak gelmitir.
Bilgisayar programlar Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamnda
ve Trk Ceza Kanununda Biliim Sular ad altnda yer alan dzenlemelerin 525/a
maddesi ile koruma altna alnmtr.
ERP yazlmnn kurulum srecini balatmak iin programn kurulum dosyalarnn bulunduu dizin
iinde yer alan setup.exe (Kur.exe) altrlr. Sre kurulum sihirbaz zerindeki admlarn takip
edilmesi eklinde ilerleyecei iin karmak bir yaps yoktur. Kurulum dosyasnn altrlmas ile
kurulum srecini balattmzda karmza gelen ilk pencerede rnn hangi kurulum dilinde
kurulacan sorulmaktadr (Resim 3.18). Seeneklerden Trke seilerek bir sonraki aamaya geilir.
Sonraki aamada kurulum sreci iin gerekli dosyalar sistem zerine yklenir ve kurulum srecine
balatmanz iin bir sonraki aamaya gemeniz istenir (Resim 3.19).


Sreci ilerletmek iin leri/Next seeneine baslr ve bir sonraki ekran olan Ykleme Tr
(Installation Type) nn belirlendii ekrana geilir. Burada; rn Kur (Install Product), Versiyonu
Gncelle (Versiyon Upgrade) ve Deneme Paketi Kur (Install Trial Pack) eklinde karmza kan
tr ykleme trnden birinin seilmesi gerekmektedir (Resim 3.20).

Resim 3.18: Kurulum Dili Seimi Resim 3.19: Kurulum Sihirbaznn Balatlmas


77


Eer programn satn aldksa ve elimizde rne ait lisans anahtar varsa rn Kur seenei
seilmelidir. Lisans anahtar zerinden kuruluma devam etmek iin rn Kur seenei seilir ve sahip
olduumuz lisans anahtar kutuculara girilir. Programn bir eski versiyonu daha nceden kuruluysa ve
programn srmn yeni versiyona ykseltmek istiyorsak bu durumda Versiyon Gncelle seeneini
sememiz gerekmektedir. Bunlarn dnda program deneme amac ile kurmak ta isteyebiliriz. Deneme
srmleri genelde program iindeki zelliklerde kstl kullanm imkan veren, belirli sre alabilen
veya kayt ilemi gibi gerekletirdii ilemlerde limit getiren versiyonlardr. Program sre sonunda
almayp lisans anahtarnn elde edilmesini ve girilmesini ister. Bu kurulum srecinde rn demo
versiyonu olarak kuracamz iin seeneklerden Deneme Paketi Kur seenei seilir ve bir sonraki
adma geilir.
Kurulum tr seiminden sonraki adm lisans szlemesi artlarnn gsterildii admdr (Resim 3.21).
Szlemede yer alan maddeler okunduktan sonra eer szle maddeleri kabul edilip srece devam
edilecekse Lisans szlemesinin artlarn kabul ediyorum (I accept the terms of the license agreement)
seilerek bir sonraki aama olan kurulum yeri seim blmne gelinir (Resim 3.22).


Burada kurulum yeri ilk deer olarak bilgisayarda bir dizini gstermektedir. Bu dizinden farkl bir
alana programn kurulmas istenirse Gzat / Browse butonu tklanarak karmza gelen ekrandan
kurulumun yaplmasn istediimiz dizin seilir. Programn kurulaca dizinin seiminden sonra bir
sonraki adm olan program dosyalarnn kopyalanmas balatlmas onaynn verildii adma geilir.
Ykle/Install butonu baslarak sre ilerletilir.
Sreteki bir sonraki aama aktivasyon aamasdr. Aktivasyon ilemi rn kullanlr hale getirmek
iin son admdr. Bu aamada lisans sunucusuna balanabilmek iin internet balantsnn olmas
gerekmektedir. Aktivasyon ileminin yaplmas ile kurulum sreci tamamlanr. Bundan sonraki aamalar
kurulumu yapan mteriye ait bilgilerin alnd Mteri Bilgileri (Customer Info) blmleridir.
Resim 3.20: rn Kurulum Trnn Belirlenmesi
Resim 3.21: Lisans Anlamas Kabul Resim 3.22: Kurulum Dizini Seimi


78
Mterinin bilgileri ve yetkili kiinin bilgileri srayla sisteme girilir (Resim 3.23). Mteri bilgilerinin
girilmesinden sonra program dosyalar bilgisayara kurulmaya balar (Resim 3.24).

Kurulum sreci tamamlandktan sonra Tamamla/Finish butonuna baslarak kurulum sonlandrlr.
Bylece programn bilgisayara kurulum sreci tamamlanm olur.

Muhasebe Yazlmlarnda Parametrelerin Belirlenmesi
ERP sisteminin iletme tarafndan kullanlmaya balatlmasndan nce, sistem iindeki modllerin
kullanaca parametreleri tanmlanmas ve sistem ayarlarnn yaplmas gerekmektedir. Parametrelerin
belirlenmesi ile programn ileyii srasnda gerekli olan alt yap verileri oluturulmaktadr. Firmann ad,
nvan, adres bilgileri, kulland para birimi, raporlama dviz cinsi, veri taban dili, alma gnleri,
maliyet tr, stok ile ilgili parametreler, ambar ve maliyet gruplar, alma dnemi balang ve biti
tarihleri, sisteme eriim terminallerinin belirlenmesi, kullanc bilgileri ve yetkilendirmeler rnek olarak
verilebilecek parametrelerin bazlardr. letme temel bilgilerinin giriinin yapld bu aamaya Sistem
letmeni blm ad verilir. stenen veriler srayla doldurulduktan sonra kurulum aamas tamamlanm
olur ve program aktif olarak kullanlmaya balanabilir.
Sistem iletmeni blmnn kapsam ERP sisteminin byklne gre geni veya dar olabilir. Bu
nedenle burada her ERP sisteminde olmas muhtemel maddeler zerinde durulacaktr.
Sistem iletmeni
Sistem iletmeni blmnde terminal, rol, grup ve kullanclarn tanmland, yetki ve snrlarn
belirlendii, firma blmleri, dnemleri, ticari ve alma bilgileri ile bunlara ait adres, banko kodlar,
deme ekilleri bilgilerin girildii blmdr.
Terminaller
Terminaller, firmada ERP sistemine balant kurabilen bilgisayarlardr. ERP sistemine eriim
gerekletirebilecek sistem iletmeni zerinde nceden tanmlanyor olmas sisteme istem d eriimlerin
yaplmasn engelleyici bir gvenlik sistemi oluturur. Terminal ekleme ve dzenleme ilemleri
terminaller ekran zerinde sa tua basldnda gelen seenekler ile gerekletirilir (Resim 3.25).
Seenekler iinde yer alan Ekle seenei seildiinde yeni terminal tanmlama blm alr (Resim
3.26). Yeni terminal tanmlanrken No, Ad, Kodu ve Kullanc alanlarnn girilmesi gerekmektedir.

Resim 3.23: Mteri Bilgileri Tanmlama Ekran Resim 3.24: Kurulum Sreci


79

Tanmlama ekrannda yer alan alanlar aadaki gibidir
No : Terminale verilen sra numarasdr. Terminaller tanmlanrken sra ile verilebilir.
Ad: Terminale verilen ad veya terminali aklayc bilgidir.
Kodu: Terminalin kodudur.
Kullanc: eklenen terminale kullanma yetkisine sahip kullancdr. nceden tanmlanm kullanclar
listesinden yetkili kullanc belirlenir.
Terminallerin tanmlanmasndan sonra yaplmas gereken ilem bu terminallere hangi grup ve/veya
kullanclar tarafndan kullanlabileceinin belirlenmesi gerekir.
Terminalleri srekli bir kii tarafndan kullanlmakta iken bir grup tarafndan da kullanlyor
olabilir. Bu nedenle terminalin hangi grup ve/veya kullanc tarafndan kullanldnn bilinmesi
bilgisayarlarn takibi ve kontrol asndan nemlidir. Terminali srekli kullanacak kullanc yukardaki
admda belirlenmiti. Grubun kullanaca terminaller ise grup tanmlar listesinde yer alan
Terminaller seenei ile belirlenir. Grup baznda terminal belirlendiinde grupta yer alan tm
kullanclar iaretlenen terminalleri kullanr duruma gelir. Bir grubun tm yeleri bir terminali
kullanabilme izni verilmesinin yannda grupta yer alan baz kullanclarn terminali
kullanmamas durumlar da olabilir. Bu durumda kullanm yetkilendirmesi yine kullanclar listesinde yer
alan Terminaller seenei ile belirlenir.
Gruplar
Organizasyonel yap iinde kullanclar gerekletirdikleri ilere gre farkl gruplar altnda
toplanabilir (Resim 3.27). Genel olarak gruplandrma, kullanclarn alma blmlerine, yaptklar ie ve
ite sahip olduklar sorumluluk alanlarna gre gerekletirilir.
Her kullancnn en az bir gurubu olmakla beraber
bir kullanc gerekletirdii ilerdeki eitlilikten
dolay birden fazla grup iinde de yer alabilir.
Kullanc gruplarnn belirlenmesi, yetkilendirme
ilemlerinde gruplara, gruplar sayesinde de grup
iindeki kullanclara zel yetkiler tanmlanmasn
salar. Ayrca terminallere gruplarn atanmas ile
kullanm snrlandrlmas getirir. Kullanclara
gruplandrma tanmlamalarnn yaplabilmesi iin ncelikle gruplar daha sonra bu gruplara bal
kullanclar tanmlanr. Gruplara yetkilendirme yaplmas ve kullanclarn bu gruplara dahil edilmesinin
bir dier avantaj da her kullancya ayr ayr tanmlamalar yaplmasna gerek kalmamasdr.

Resim 3.26: Terminal Parametrelerinin
Belirlenmesi Resim 3.25: Terminal lemleri
Resim 3.27: Grup lemleri


80


Gruplar tanmlamak iin ynetim blmnden Gruplar seenei kullanlr. Yeni bir grup eklemek
iin sa tua basldnda gelen listeden Ekle butonu, seili grup zerinde deiiklikler gerekletirmek
iin Deitir butonu kullanlr (Resim 3.28).
Grup ekleme ekrannda yer alan alanlar aadaki gibidir (Resim 3.29);
No: Grubun numarasn belirtir. Her tanmlanan gruba yeni bir numara verilerek takip edilir.
Ad : Gruba verilen ad girilir.
Yetkiler: Tanm yaplan grubun yetki dzeyi tanmlanm yetki dzeyleri listesinden seilir. Sistem
yneticisi ve kullanc olarak iki yetki dzeyi mevcuttur. Bunlarda grubun yetkisi Sistem Yneticisi
olarak seilmesi durumunda, grubun kullanm
yetkileri kstlanamaz.
Sa tua basldnda gelen listede yer alan
yetkileri uygula seenei seili gruba nceden
tanmlanm yetkilerin atanmak iin kullanlr
(Resim 3.30).
Kaytlar blmnde listelenen tanml
yetkilerden gruba atanmak istenenler seilir ve
Ekle butonuna baslarak seilenler blmne
aktarlr. Seim ilemleri tamamlandktan sonra
Tamam butonuna baslarak ilem tamamlanr.
Kullanclar
Terminallerde alan kullanclarn tanmland ve kullanclara bal olduu gruplarn atand
belirlendii blmdr (Resim 3.31).



Resim 3.28: Grup lemleri
Resim 3.29: Grup Parametrelerinin Belirlenmesi
Resim 3.31: Kullanc lemleri Resim 3.32: Kullanc Parametrelerinin
Belirlenmesi
Resim 3.30: Yetkilendirme lemleri


81
Dier blmlerde olduu gibi ekleme ve dzenleme butonlar kullanlarak yeni kullanc girii ve
kaytl kullanclar zerinde dzenleme ilemleri gerekletirilir.
Kullanc tanm penceresinde yer alan alanlar ve girilen bilgiler unlardr (Resim 3.32):
No: Kullancya verilen numaradr. Her kullancnn kendi bireysel numaras vardr. Sistem otomatik
olarak dier blmlerde olduu gibi yeni bir kullanc tanm yaplrken en son verilen kullanc
numarasndan bir sonraki numaray getirir. Bylece numaralarn srayla verilmesi salanr. Fakat gerekli
grlmesi halinde sistemin getirdii numaradan farkl bir numara girii de yaplabilir.
Ad: Kullancnn ad girilir.
ifre: Kullancnn sisteme girii iin gerekli olan ifresidir.
Firma: Kullancnn srekli olarak alt firmann seiminin yapld blmdr. Sisteme
tanmlanm firmalar listelenmektedir.
Kullanclar penceresinde yer alan Detaylar butonuna baslarak kullanc hakknda detayl bilgilerin
girildii Kullanc Detaylar blme ulalr.


Kullanc Detaylar blmnde, kullancnn sistemi kullanmna ilikin bilgiler tanmlanr (Resim
3.33). Kullancnn program hangi dil de kullanaca, sahip olduu e-posta genel tanmlardr. Fiyat
limiti alannda ilgili kiinin malzeme/hizmet fiyat ayarlamalarnda yetkisinin olup olmad tanmlanr.
Baz durumlarda kullanclarn programa eriiminin engellenmesi gerekebilir. Engellemenin aktif
edilmesi iin Kullanm Engelle kutusu seilerek kullancy engelleme zellii aktif edilebilir.
Windows Birletirilmi Kullanc Girii seenei kullancnn Windows iletim sisteminin ifresi ile
program aabilmesini salar.
Terminaller ve gruplar blmnde, bir kullancnn terminallere eriiminin yetkilendirmeler ile
belirlendii ve kullancnn bir veya birden fazla gruba ye olabilecei bahsedilmiti. Kullanclar
penceresinde sa tklandnda kan listedeki Yetkileri Uygula seimi yapldnda, gruplardaki
yetkilendirme ekranna benzer bir yetki tanmlama ekran kar. Listede yer alan tanml gruplardan
seimler yaplarak seili kullancya tanmlamas yaplabilir.
Kullanclar sistem zerinde yapabilecei ilemler ve eriebilecei program blmlerinde de
yetkilendirilebilir. Bunun iin Kullanc Detaylar penceresindeki ikinci st men olan Kullanc
ndeerleri seilir (Resim 3.34). Blm seildiinde sistem zerinde kaytl firmalar, bu firmalara ait
iyerleri, blm ve ambarlar listelenmektedir. Listeden kullancya yetkilendirilmek istenen blmler
iaretlenerek yetkilendirme gerekletirilir.


Resim 3.33: Kullanc Detaylarnn Belirlenmesi
Resim 3.34: Kullanc ndeerlerinin
Belirlenmesi


82
zleme-LOG Sistemi
Sistem zerinde yaplan tm ilemlerin kayt altna alnmas herhangi bir hata veya hatal ilem
gereklemesi durumunda oluan hatann hangi ilemde ve ne zaman gerekletiini bulmak iin
nemlidir. Log sistemleri ayn zamanda kullanclarn gerekletirdii ilemlerde, ilemin hangi kullanc
tarafndan ve ne zaman yapldn da kaydetmektedir. zellikle byk apl, ok kullancs olan
iletmelerde kullanclarn ve gerekletirilen ilemlerin takip edilmesi nemlidir. Log sistemlerinin
sadece hata takibi iin kullanlmamaktadr. Sistem tm yaplan ilemlerin bize gerekleme sresi
hakknda bilgi verebilmektedir. Kayt altna alnan bu verilerin analiz edilmesi ile bir srecin ne kadar
srd, kimlerin bu ilem iin ne kadar alt gibi bilgiler verebilmektedir. Bu veriler sayesinde bir
ilemin gerekte ne kadar zamanda, ka kiinin almas ile bitecei belirlenebilmektedir. srelerinin
tamamlanma srelerinin gerek deerlere uygun verilerden elde ediliyor olmas, bundan sonraki sreler
iin gerekletirilen planlarn geree daha yakn yaplmasn salamaktadr.
Kullancya gre Log sisteminin aktif yaplp yaplmamas, kullanc tanmlama penceresinde,
seenekler blmnden belirlenir. LOG sisteminde kaydedilen bilgiler her firma iin tek bir dosyada
kaydedilir. zleme dosyas olutur seenei ile izleme bilgileri kaydedilir.
Firmalar
Sistem zerinde firma bilgilerinin girildii blmdr. Her firma tanmlanrken yeni bir numara ile
sisteme kayt edilir.

Firma Tanmlar
Bu blmde sisteme firmalar ile ilgili temel bilgiler girilir. Sisteme yeni bir firma girmek iin sa tua
baslnca gelen menden ekle butonuna baslr (Resim 3.35). Firma tanmlama blmnde aadaki
blmler yer almaktadr (Resim 3.36).
No: Bilgileri izlenecek firmann sistem zerindeki takip numarasdr. Dier takip numaralar gibi
sistem zerinde her giri iin yeni bir takip numaras tanmlamas yaplr.
Ad: Firmann sistem zerine girilen addr. Firma ad tm srelerde ve raporlarda yer alacak ksa ad
ierir.
nvan: Firmann vergi dairesinde kaytl olduu resmi nvandr. Sistem zerinden alnan fatura,
bordro ve resmi defter dkmlerinde sisteme burada girilen nvan kullanlmaktadr.
Mevzuat: Muhasebe mevzuatlar lkeden lkeye farkllklar gsterebilir. Firmann muhasebe
bilgilerinin hangi mevzuata uygun olarak tutulaca listesinde yer alan mevzuatlar iinden belirlenir.
Seilen mevzuata gre muhasebe hesap plan oluturulur.
E- Kodu: Firmann E-Ticaret uygulamalarnda geerli olacak kod girilir.
Firma ile n tanmlamalar yapldktan sonra Detaylar butonuna baslarak firmaya ait adres bilgileri,
mali mavir bilgisi, alma ve iveren bilgileri gibi firmaya ait dier zel bilgilerin girildii forma
Resim 3.35: Firma Tanmlar Resim 3.36: Firma Parametrelerinin
Belirlenmesi


83
ulalr. Detaylar blm Genel, Mali Mavir, alma Bilgileri, veren Bilgileri, Kurumsal Web
Sayfas Tanmlar, Balant Ayarlar ve stcell blmlerinden olumaktadr.



Firma detaylar penceresindeki ilk sekme firmaya ait genel bilgilerin tanmland blmdr (Resim
37). Bu sekmede cadde, sokak, kap numaras, ile, ehir, lke ve posta kodu gibi bilgilerle firmann adres
bilgileri, telefon ve faks numaralar ve firmann kaytl olduu vergi dairesi ve vergi numaras gibi
firmaya zg genel bilgiler sisteme girilir. Bir sonraki sekme olan Mali Mavir sekmesinde firmann
anlat mali mavirin ad, soyad, kimlik numaras ve adres bilgileri sisteme girilir. Sisteme mali
mavir bilgilerinin girilmesi, her firmann ilemlerini bir resmi mavir denetiminde yapmas
zorunluluunun yasal dzenlemelerce zorunlu hale getirilmesidir. alma Bilgileri sekmesinde firmann
haftann hangi gnlerinde alt, mali yl, raporlama dviz tr gibi alma takviminde gerekli olan
genel parametreler belirlenir. alma gnleri seiminde haftann iaretli olmayan gnlerinde yaplan
ilemler kaydedilmez. Bu blmde yer alan KDV yuvarlama seimi ilemler srasnda hesaplanan KDV
rakamlarnn tam say kmamas durumu nedeniyle girilmitir. KDV rakamlar tam say olmadndan
verileri saklarken elde edilen bu deerlerin ksuratl blmlerine bir miktar yuvarlamak gerekecektir.
Burada yuvarlamann ne ekilde yaplacan belirlenir. Bir sonraki sekme veren Bilgileri blmdr.
verene ait bilgiler girilir.
Dnemler
Dnem firmann mali yl ba ile sonu arasnda kalan sreye verilen addr. Firmaya ait dnem
tanmlamalar firmalar blmnden gerekletirilir. Dnemler bal altnda sistem zerine tanmlanm
dnemler listelenmektedir (Resim 3.38). Dnemler bal zerinde sa tua basarak gelen seeneklerden
Ekle seilerek yeni dnem ekleme penceresi alr (Resim 3.39).

Resim 3.37: Firma Bilgileri Giri Ekran


84

Dnem tanmlama blmnde yer alan bilgiler unlardr:
No: Tanmlanan dneme verilen numaradr. Her tanmlanan dneme yeni bir numara verilir. Sistem
tarafndan otomatik olarak bir numara verilir. stenmesi durumunda numara deitirilebilir.
Balang ve Biti Tarihleri: Dnemin balang ve biti tarihleridir. Mali dnem sreci en fazla bir
yl olabilmektedir. Firma trlerine gre dnem balang, biti tarihleri ve iki tarih arasndaki sreler
farkllklar gsterebilmektedir. Fakat bir dnem sresi bitmeden dier bir dnem balayamaz. Bu nedenle
balang ve biti sreleri girilirken dikkat edilmelidir.
Para Birimi: Firmann ilemlerini yasal olarak yrtmek zorunda olduu ana para birimidir.
Listelenen para birimlerinden uygun olan para birimi seilir.
Dnem tanm penceresindeki bilgiler girilerek yeni dnem bilgisi oluturulur. Sistem zerinden
firmaya ait ilemler gerekletirilirken ilemlerin hangi dnemde gerekletirildiinin tanmlanmas
gerekmektedir. Bunun seimi sistem iinden alma dnemi se ilemi ile veya listelenen dnemler
zerinde sa tula bastmzda kan listede yer alan alma Dnemi Olarak aretle seeneine
basarak gerekletirebilir. Dnemler mensnden yaplan bu tanmlama genel bir tanmlamadr. Program,
almas esnasnda hibir ek ilem yaplmasna gerek kalmadan, dorudan seimi yaplm dnemi aktif
dnem olarak kullanr.
Ambarlar
Firmann ya da firmaya ait iyerlerinin genelde malzeme ve mallarn depolamak iin kullanlan yap
ve tesislere ambar ad verilir. Her ambar bir st kademe olarak sadece bir iyerine baldr. Bir i yerinin
ise birden fazla ambar olabilmektedir. Firmaya bal ambarlar Firmalar blmnde yer alan Ambarlar
bal altnda listelenmekte ve tanmlanmaktadr (Resim 3.40).


Yeni bir ambar tanmlamak iin Ambarlar bal zerinde sa tua basldnda gelen seenekten
Ekle seilir. Ambar tanmlama ekrannda yer alan Detaylar blmnde ambarn bulunduu yerin enlem
ve boylam bilgileri girilir.
Resim 3.38: Dnem Tanmlar Resim 3.39: Dnem Parametrelerinin
Belirlenmesi
Resim 3.40: Ambar Tanmlamalar
Resim 3.41: Ambar Parametrelerinin
Belirlenmesi


85
Ambar tanmlama penceresinde yer alan bilgiler (Resim 3.41);
No: Ambara verilen numaradr. Sistem tarafndan sabit bir deer gelmektedir. istenildii takdirde
gelen deer deitirilerek yeni bir numara verilebilir.
Ad: Ambarn ismidir.
yeri: Ambarn bal olduu iyeri tanmlanr. Sistem zerinde tanml iyerleri listeli olarak gelir.
Listelenen iyerleri arasndan seim gerekletirilir.
Maliyet Grubu: Ambarlar farkl maliyet gruplarnda toplamak iin kullanlr. Ayn maliyet
grubunda olmas istenen ambarlara ayn numara verilir. Ayn iyeri altnda ve ayn maliyet grubunda
bulunan ambarlar arasnda gerekletirilen transferler hareketleri hesaplamas yaplmaz ve
maliyetlendirilmez.
yerleri
Firmaya bal iyerlerinin tanmland ve listelendii blmdr. Firmalar bal altnda
listelenmektedir (Resim 3.42). yerleri bal zerinde sa tua baslarak gelen ekrandan Ekle seilerek
yeni iyeri tanmlama blmne ulalr (Resim 3.43).


yeri tanmlama penceresinde yer alan bilgiler;
No: yerine verilen numaradr. Her iyeri iin yeni bir numara tanmlanr.
Ad: yerinin addr.
SSK Numaras: yerine ait SSK numarasdr.
Kur No: yerinin Kur numarasdr.
E- Kodu: E- ve E-Maaza uygulamalarnda
kullanlr. Web zerinden yaplan ilemlerde LDX
sunucu tarafndan verilen gvenlik numarasdr.
yeri tanm blmnde yer alan Detaylar
blmnden iyerine ait detayl bilgilerin
alnd blm almaktadr (Resim 3.44). yerine
ait adres, iletiim, vergi dairesi, kurulu tarihi,
faaliyet alan ve dier bilgiler form zerinden
doldurulur.



Resim 3.42: yeri Tanmlamalar
Resim 3.43: yeri Parametrelerinin Belirlenmesi
Resim 3.44: yeri Detaylarnn Tanmlanmas


86
Firma Tanmlama Sihirbaz
Sistem iletmeninde yer alan son blm firma tanmlama sihirbaz blmdr. Bu blmde firma
oluturma srasnda gerekletirilen dzenlemeler sihirbaz zerinden adm adm gerekletirilmektedir.
Sihirbazda yer alan admlar daha nce yer alan aamalarla benzer olduu iin burada tekrar
anlatlmayacaktr.


Sihirbaz ilk balatldnda gerekletirilmek istenen ilem tr sorulmaktadr (Resim 3.45). Burada
yeni firma eklemek istiyorum ve mevcut firma zerinde deiiklik yapmak istiyorum eklinde iki
seenek sz konusudur. Gerekletirilmek istenen ileme gre seim yaplr ve sihirbaz ilerletilir.
Sihirbazda yer alan tm admlardaki veriler girildikten sonra, sihirbaz, srayla girilen verileri sisteme
aktarlr (Resim 3.46).


Resim 3.45: Firma Tanmlama Sihirbaz
Resim 3.46: Veri Dosyalarnn Aktarlmas


87
zet
letmeler iin doru bilgiye zamannda ve kolay
eriebilmenin neminin giderek artmas, iletme
blmlerinden muhasebe blmnn nemini
giderek artrmtr. Muhasebe blmnn dier
tm blmler ile entegre almas ve bu sayede
iletme ii bilgi aknn hzl olmas, sadece
muhasebe programlarnn dier sistemler ile
entegre almasnn salanmas ile
gerekletirilebilir. Teknoloji ve bilgi
teknolojilerindeki gelimeler sayesinde iletme
ii bu yap ERP (Enterprise Resource Planning,
Kurumsal Kaynak Planlamas) olarak
adlandrlan sistemler ile salanmtr.
ERP sistemleri, iletme ii gerekletirilen
faaliyetlerde kaynaklarn verimli kullanlmasn
salayan ve birbiri ile entegre alan
modllerden oluan, gnmzdeki en gelimi
muhasebe yazlmlardr.
ERP sistemleri ilk olutuunda iletmenin temel
fonksiyonlar olan finans, retim, sat ve insan
kaynaklar ilemlerini yrtebilmekte iken
giderek gelierek gnmzde iletmenin tm
temel fonksiyonlarnn yannda CRM, MRP gibi
uygulamalar da iine alan btnleik sistemler
haline gelmitir.
ERP sisteminin, iletmelere salad faydalarn
giderek dier irketler tarafndan da takip
edilmesi, sisteme olan ilgiyi daha ok artrmtr.
Buna karlk, ERP sistemine gei srecinin
uzun ve maliyetli olmas ve baz srelerin
baarszlkla sonulanyor olmas iletmeler
zerinde ekinceler de oluturmutur.
ERP srelerinin baarszlkla sonulanmasnn
birok etken vardr. Bu etkenlerden en nemlileri
entegrasyon srecine balamadan verilen hatal
kararlardan kaynaklanmaktadr.
ERP srecinin baaryla tamamlanmas iin en
nemli etken st ynetimin sisteme olan
inancnn ve kararllnn tam olmas ve sreci
tm alanlarnn destei ile srdrmesidir.

ERP kurulum srecinin baaryla
sonulanmasndaki dier bir nemli etmen doru
ERP sisteminin seimidir. ERP sistemi
seiminde ncelikle yaplmas gereken ilem,
iletmenin byklnn, faaliyetlerinin,
gelecee ynelik planlarnn, faaliyet alanlarnn,
iletme ii salkl ve salksz yryen
blmlerinin analiz edilmesidir. Analizler
sonucunda ERP sisteminin optimum
byklne karar verilmelidir.
ERP sisteminin byklnn belirlenmesinden
sonraki aama sistemi kuran firmann
belirlenmesidir. Sistemi kuracak firma, srecin
planlama aamasndan sonulanmas aamasna
kadar iin en nemli aktrdr. Kurulum
yapacak irket sahip olduu deneyim ve bilgi
birikimi ile irketin balang aamasnda
belirledii ERP sistemi bykln ortak
almalar ile yeniden ekillendirecek ve ERP
sistemini gei srecini planlayacaktr. Firmann
sahip olduu deneyim sayesinde, kabilecek
sorunlara kar nceden tedbirler alnabilir veya
sorunun daha kolay almas salanr. Bu nedenle
firma seimi, entegrasyon srecinin baaryla
tamamlanabilmesi iin en nemli kriterlerden
biridir.
lkemizde ERP sistemi kurulumu ve
gelitirilmesi zerinde faaliyet gsteren kkl
bykl yazlm firmalar vardr. Her yazlmn
sahip olduu ierik, kullanm kolayl, dier
sistemler ile entegre alabilmesi, alma
performans, creti gibi kendine zg avantaj ve
dezavantajlar vardr. Fakat her yazlmn asl
amac iletme ii btn blmlerin tam bir
entegrasyon iinde almasn salamaktr.











88
Kendimizi Snayalm
1. letmelerde gerekletirilen faaliyet
srelerinde, kaynaklarn verimli bir ekilde
kullanlmasn salayan ve birbiri ile entegre
alan modllerden oluan ynetim sistemlerine
ne ad verilir?
a. CRM
b. MRP II
c. ERP
d. MRP
e. SCM
2. Aadakilerden hangisi ERP sisteminin
iletmeye getirecei faydalardan biri deildir?
a. letme birimleri arasnda entegrasyonun
salanmas
b. letme srelerin takibini kolaylatrmas
c. letme ii kaynaklarn verimli kullanlmas
d. letme ii verimliliin llmesi
e. Mkerrer veri giriine izin vermesi
3. Aadakilerden hangisi ERP sisteminin
kurulum srecinin baaryla tamamlanmas iin
gereken kriterlerden biri deildir?
a. ERP sistemine gei srecini iletme ynetimi
tarafndan belirlenmesi
b. st ynetimin sisteme olan inancnn tam
olmas
c. ERP sistemine gei sreci hakknda
alanlarn bilgilendirilmesi ve desteklerinin
alnmas
d. ERP sisteminin, irket yapsna ve amalarna
uygun seilmesi
e. ERP sistemini kuracak firmann iletmenin
faaliyet alannda deneyim sahibi olmas
4. Aadakilerden hangisi ERP sisteminin
kurulum srecinin baarszlkla sonulanmasn
neden olan etmenlerden biri deildir?
a. Personelin ERP sistemine kar direnci
b. Ynetimin sisteme olan inancnn zayf
olmas
c. Yazlm firmasyla iletmenin daha nceden
alm olmas
d. ERP sisteminin yanl seimi
e. ERP sistemini kuran firmann deneyimsizlii


5. Aadakilerden hangisi iletme iin en
uygun ERP sisteminin seilmesinde aranacak
zelliklerden biri deildir?
a. ERP sisteminin dier yazlm ve kaynaklarla
veri al veriini salamas
b. ERP sisteminin mobil cihazlar ve web
zerinden eriim imkan salamas
c. Gelimi raporlama sistemine sahip olmas
d. Kullanm ara yznn basit ve kullanc dostu
olmas
e. ERP sistemin modler olmayan yapsnn
olmas
6. Aadakilerden hangisi ERP sistemini
kuracak firmann belirlenmesinde, irketin sahip
olmas gereken zelliklerden biri deildir?
a. Firmann teknik destei ve danmanlk
hizmetini srekli olarak salayabilmesi
b. Yurt dnda faaliyet gsteren bir firma
olmas
c. Firmann irketin faaliyet srelerinde
deneyim sahibi olmas
d. Firmann teknik ekibinin irketin ERP
sistemine fiziksel olarak ulam sresinin ksa
olmas
e. Firmann yeterli uzman ve teknik personele
sahip olmas
7. Aadakilerden hangisi irketin yeni
kurmak istedii ERP sistemine gei srecinin,
daha nce mevcut kullanlan yazlm kuran
firma tarafndan, yazlmn gncel bir versiyona
geirilmesi sayesinde yaplmasnn salad
avantajlardan biri deildir?
a. letmenin ERP sistemine geii iin
harcayaca yazlm giderinin daha dk
olmas
b. letme verilerinin yeni sistemde
kullanlabilmesinin daha kolay olmas
c. ERP sistemini kuran firmann iletmeyi daha
nceden tanyor olmas
d. Gei sresinin uzun srmesi
e. irket alanlarnn yeni sisteme daha kolay
adapte olmas





89
8. Aadakilerden hangisi sistem iletmeni
blmnde yer alan balklar arasnda deildir?
a. Terminal tanmlar
b. retim tanmlar
c. Kullanc tanmlar
d. Grup tanmlar
e. Firma tanmlar
9. Aadakilerden hangisi ERP sisteminde
grup tanmlamalarnn salad faydalardan biri
deildir?
a. Kullanclarn gerekletirdii ilemlerin
kayt altna alnmas
b. Ayn i sreci iinde alan kullanclar tek
bir kme iine alnmasn salamas
c. Terminallerin yetkilendirmesinin gruplar
zerinden gerekletirilebilmesi
d. Kullanclarn yetkilendirilmesinin gruplar
zerinden gerekletirilebilmesi
e. Yetkilendirme srecini hzlandrmas
10. Aadakilerden hangisi ERP sistemlerinde
bulunan log sisteminin salad avantajlardan
biri deildir?
a. Hatal bir gereklemesi durumunda oluan
hatann kimin tarafndan kaynaklandnn
bulunmasn salamas
b. alanlarn gerekletirdii ilemlerin kayt
altna alnmasn salamas
c. Bir iin pratikte ka kii tarafndan ne kadar
srede tamamlandnn tespit edilmesini
salamas
d. alanlarn cretinin belirlenmesinde
kullanlmas
e. Hatal bir gereklemesi durumunda oluan
hatann hangi ilemden kaynaklandnn
bulunmasn salamas








Kendimizi Snayalm Yant
Anahtar
1. c Yantnz yanl ise ERP Sistemleri
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
2. e Yantnz yanl ise ERP Sistemleri
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
3. a Yantnz yanl ise ERP Sisteminin
letmeye Kurulum Sreci ncesinde Dikkat
Edilmesi Gereken Admlar balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
4. c Yantnz yanl ise ERP Sisteminin
letmeye Kurulum Sreci ncesinde Dikkat
Edilmesi Gereken Admlar balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
5. e Yantnz yanl ise ERP Sisteminin
letmeye Kurulum Sreci ncesinde Dikkat
Edilmesi Gereken Admlar balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
6. b Yantnz yanl ise ERP Sisteminin
letmeye Kurulum Sreci ncesinde Dikkat
Edilmesi Gereken Admlar balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
7. d Yantnz yanl ise ERP Sisteminin
letmeye Kurulum Sreci ncesinde Dikkat
Edilmesi Gereken Admlar balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
8. b Yantnz yanl ise Sistem letmeni
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
9. a Yantnz yanl ise Sistem letmeni
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
10. d Yantnz yanl ise Sistem letmeni
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.













90
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Bir iletmenin tm srelerini dorudan ERP
sistemine geirmesi mmkn deildir. ERP
sisteminin modler bir yapya sahip olmas
iletme fonksiyonlarnn para para ERP
sistemine geiinin yaplabilmesini imkan salar.
rnein ncelikle stok takip sreci daha sonra
satn alma sreci ERP uygulamasna geirilebilir.
Sra Sizde 2
ERP sistemleri, iletme ii tm srelerin birbiri
ile srekli iletiim iinde olmasn salayarak
tam bir btnleme imkn salamaktadr. Buna
karlk srelerin birbirinden farkl yazlmlar
ile takip ediliyor olmas, yazlmlar arasnda
uyumsuzluklar oluturabilmektedir. rnein bir
yazlma girilen bir verinin dier bir yazlm
iinde gereksinim duyulmas halinde verinin
tekrar girilmesi veya manel ilemler ile verinin
aktarlmas gerekmektedir. Sistemler arasnda
kopukluktan dolay ayn ilemlerin birden fazla
tekrarlanmas hatal ilemlerin olumasna ve
sre iinde zaman kayplarnn yaanmasn
neden olabilmektedir. Buna karlk ERP
sistemlerinde veri sisteme bir kez girilmekte,
ihtiya duyulduu her noktadan dorudan
kullanlabilmektedir. Tm sistemin tek bir
yazlm zerinden takip edilmesi, birden ok
yazlm ile takip edilmesine gre srelerin daha
hzl ve doru yrtlmesini salar.
Sra Sizde 3
Veritaban, eitli amalara ynelik olarak
hazrlanm verilerin standart yaplar iinde,
dzenli ekilde sakland depolardr. Veri
tabanlarnn balca kullanm amac, saklanan
verilerde btnln oluturulmas ile
standartlatrmann elde edilmesi, tutarsz
verilerin olumasnn engellenmesi, verilerin
birbiriyle ilikisel olarak tutulabilmesi, bilgiye
hzl eriimin elde edilmesi, verilerin
gvenliinin ve yedeklenebilmesinin salanmas
ve bilgi ynetimini kolaylatrmasdr.




Yararlanlan Kaynaklar
Harwood, Stephen, Newnes ERP-kurumsal
kaynak planlamas, Biliim Yaynlar, stanbul
2004
Erkan, Turan Erman, ERP kurumsal Kaynak
Planlamas,Atlm niversitesi, Ankara 2008
COKUN, Fikret , Kurumsal Kaynak Planlama
(ERP: Enterprise Resource Planning), 2007
Sevim, A., Dijital Uygulamalarn Muhasebe
Eitimi zerine Etkileri, XXIV. Trkiye
Muhasebe Eitimi Sempozyumu, Mula 2005
Http://www.sap.com
Http://www.sap.com
Http://www.webopedia.com
Http://www.erp-recycling.org
Http://www.microsoft.com/en-
us/dynamics/erp.aspx
http://www.logo34.com.tr
http://www.logo.com.tr
http://support.logo.com.tr/tr/windows-erp
























92






Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Stok ve maddi duran varlk ynetiminin nemini aklayabilecek,
Stok ynetim modlnde yer alan ana hususlar ifade edebilecek,
Maddi duran varlk ynetimi modln tanyabilecek,
Stok ynetimi ve maddi duran varlk ynetimi modllerini kullanabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz.

Anahtar Kavramlar
Stok Kart
Asgari Stok Seviyesi Kontrol
Azami Stok Seviyesi Kontrol
Stok Deerleme
Stok Kontrol
Maddi Duran Varlk Kart
Maddi Duran Varlk Takibi
Maddi Duran Varlk Listesi
Normal Amortisman Yntemi
Azalan Bakiyeler Yntemi

indekiler
Giri
Stok Ynetimi Modl
Maddi Duran Varlk Ynetim Modl
4


93
GR
letmeler iin hayati neme sahip varlklarn banda stoklar ve maddi duran varlklar gelmektedir.
Stoklar iletmenin temel amac olan kar salama amacn gerekletirmek iin dorudan kulland
varlk unsurlardr. letmenin tr ne olursa olsun stok varl, kar salama amacna hizmet eden en
nemli varlk unsurudur. Bu yzden stok varlnn iletmelerde iyi bir ekilde kontrol edilmesi ve takip
edilmesi byk nem arz eder. Stoklar, iletme ynetiminin piyasada edinmek istedii pazar payna gre
fiyatlandrlarak sat yoluyla haslata dnrken, maliyet bedeliyle gidere dnecek ve yl sonunda
kalan stok unsurlar maliyet bedeliyle bilanoda yer alacaktr.
Stoklar, ticaret iletmelerinde ticari mallar, hizmet iletmelerinde yardmc madde ve malzemeler ve
dier stoklar, retim iletmelerinde ise, hammadde ve malzeme, yar mamul ve mamul stoklar olarak
karmza kmaktadr. retim iletmelerinde stok varlnn takip edilmesi zellikle u konularda nem
arz etmektdir: Farkl tarihlerde alnan hammadde ve malzemelerin maliyetini belirlemede, rn
reetelerinin belirlenmesinde, hammaddelerin retime gnderilmesinde, yar mamulden mamule
dnm srecinde. Fiyatlar genel seviyesindeki deiimlere bal olarak farkl tarihlerde alnan stoklarn
maliyetinin belirlenmesi sadece retim iletmelerinin deil ticaret iletmelerinin de sorunudur. Bu konu
hem sat srasnda stoun maliyetini bilmek hem de dnem sonunda depoda kalan stok unsurlarnn
tutarn grebilmek asndan muhasebe blm iin takip edilmesi gereken nemli bir husustur.
letme faaliyetlerini srdrmede dorudan kullanlan ve fiziksel bir varl olan maddi duran
varlklar, stoklar kadar nemli varlk unsurlarnn banda gelmektedir. Maddi duran varlklar, bir
iletmenin gzle grlebilen ve tutar olarak da aktifte ok byk yer igal eden varlklar olarak dikkat
ekmektedir. Ayn zamanda maddi duran varlklar; binalar, makineler, tatlar, demirbalar gibi
birbirinden ok farkl zelliklere sahip fakat bir o kadar da iletmenin geneline yaylm olarak kullanlan
varlklardr. Maddi duran varlklar, iletme faaliyetlerini dolaysyla iletmenin temel amacn
gerekletirmede kullanmak zorunda olduu varlklar olduundan stoklar kadar iletme iin hayati neme
sahiptir.
Maddi duran varlklarn stoklardan fark, bu varlklarn faydasnn hemen tketilemeyecek
olmasndandr. Stoklar satldnda veya retime gnderildiinde faydas tketilirken, maddi duran
varlklarn kullanlmasna bal olarak faydas tkenmektedir. Ayrca kullanma bal olarak maddi duran
varlklarn fiziksel olarak eskimesi, ypranmas ve anmas szkonusudur. Bu yzden maddi duran
varlklarn maliyeti, iletme iinde faydal olarak kullanlaca sre ierisinde gidere dntrlr. Bu
gidere dntrme olayna amortisman ayrma ad verilmektedir. Maddi duran varlklarda stoklardan
farkl olarak zerinde durulmas gereken konu amortisman ayrma uygulamasdr.
Muhasebeyle ilgili bilgisayar yazlmlar, genel olarak stoklarn maliyetini takip etmede, farkl stok
trlerini ayr ayr takip etmede, stok seviyesi belli bir dzeyin altna indiinde otomatik sipari verme
ilemini yapma gibi bir ok konuda muhasebe blmne ve yneticilere yardmc olmaktadr. Bu
muhasebe bilgisayar yazlmlar, ayrca maddi duran varlklarn trlerine gre takip etmede, maddi duran
varlklara ynelik amortistman ayrmada, yenileme fonu gibi maddi duran varlklara ynelik baz
vergisel konularda yardmc olacak ekilde tasarlanmlardr. Aadaki balklarda stoklar ve maddi
duran varlklara ynelik bilgisayar yazlmlarndaki modller genel hatlar ile tantlacaktr.

Stoklar ve Maddi Duran
Varlklar Ynetimi Modl


94
STOK YNETM MODL
Gnmzde youn rekabet iinde olan iletmeler, stok gibi nemli bir varlk grubunun ynetiminde ilk
olarak stok kontroln salamalar gerekmektedir. Stok kontrol, bir iletmenin faaliyetlerinin
srdrebilmesi iin gerekli hammadde ve mamul stoklarnn dzeyini izleme, gerekli siparileri
zamannda verme, alnan siparileri zamannda karlama, maliyetlendirme ve retimi nceden planlama
ilevlerinin toplamdr.
Stok ynetimini daha iyi anlayabilmek iin iletmelerin stok elde etmesinin ve stok bulundurmasnn
nedenlerini belirtmek konuya daha btncl bir adan baklmasn salar. Buna gre iletmeler u
amalar iin stok elde eder ve bulundururlar (Muller, 2003: 3-4):
retim takvimini ve kapasite planlamasn gerekletirebilmek iin,
Talepteki dalgalanmalara kar korunmak iin,
Tedarikilerinden malzeme salama konusunda yaanabilecek herhangi bir olumsuz duruma
nlem iin,
Maliyet enflasyonun etkisinden korunmak iin,
Miktar iskontosundan yararlanmak iin (byk miktar siparilere, kk miktar siparilere gre
daha ok iskonto yaplmakta ve bunun sonucunda stoklarn birim maliyeti debilmektedir),
Sipari maliyetlerini azaltmak iin (ne kadar az sipari yaplrsa, sipari maliyeti o kadar az olur)
Bu aklamalardan sonra stok ynetimi, bir retim srecinin ya da hizmet ilemlerinin tamamlayc
paras olan ham maddelerin, yar ilenmi mallarn ve retim iin gerekli dier materyallerin tedarik
kaynaklarnn saptanmas, satn alnmas, tanmas, depolanmas ve korunmasna ilikin faaliyetlerin
rgtlenmesi ve kontrol edilmesi eklinde ifade edilebilir (Doan, 1982: 318).
Stok ynetiminin amac, temel olarak retim olanaklar ierisinde talepleri karlayarak, stok
bulundurma maliyetleri ve stoklar ykleme boaltma (nakliye, sigorta vb.) maliyetlerinin en aza
indirilmesi, stok dzeylerinin kontrol edilmesi ve belirlenmesidir.
letmelerin alp satt mallarn takibi ve stoklara ait tm hareketlerin girii, stok trleriyle ilgili
maliyet analiz raporlarn alnmas ksacas stok takip ilemleri iin bilgisayar yazlmlarnda stok ynetim
modlleri kullanlr. Ayn zamanda bu modlde alnan ya da verilen siparilerin girilmesi, irsaliyelerin
kesilmesi ve stoklara ait btn izleme ve gncelletirme ilemleri yaplr.

Stok Kartlar ve Stok Fileri
Stok modl; yar maml, maml ya da ticari mal gibi unsurlarn kaytsal olarak takip edildii blmdr.
letmeler stok hareketlerini stok kalemlerine gre takip etmek zorundadrlar. Stok hareketlerinin takibi
hem mevzuat gereidir hem de iletmenin stok giri klarn bilmesi iin gereklidir. ok eitli stok
alm satm yapan iletmeler iin bu durum daha da nemlidir. Stok modl; mal alp satan firmalar iin
envanterlerini kontrol altnda tutmasna olanak salarken, retim iletmeleri iinde hammadde ve
malzeme stoklarn, yar mamul stoklarn ve mamul stoklarnn kontrol salar.

Stok Kart Oluturma
Her bir stok tr iin bu stok kalemini takip etmeye yarayan stok kartlarnn oluturulmas
gerekmektedir. Hemen hemen btn bilgisayar yazlmlarnda Stok menlerinden stok kartlar
oluturma alt mens bulunmaktadr. Stok kart aabilmek iin mevcut rnlere saysal, alfabetik ya da
alfanumerik (alfanumerik kod; rakam ve harflerin birleiminden oluan koddur) deerler vermemiz
mmkndr. Stok kartlar oluturmadan o stok unsuru iin stok takibi ve dier stok ynetimi ilemleri
yaplamaz.


95
Stoklarn takibinde/izlenmesinde stoklarn alnd tarihe bir parti numaras verme veya stoun seri
numarasn kullanma eklindeki yaklamlardan biri kullanlabilir. Hangi sistem kullanlrsa kullanlsn
stok kartnn almas gerekmektedir.
Stok kartlarnda genel olarak u bilgiler yer alr;
Stok kodu
Stok tr
Stok ad
KDV oranlar
Birim Al fiyat
Birim Sat fiyat
skonto oranlar
Dviz tr


Resim 4.1: Stok Kart rnei

Stok unsurlar iin alan her bir stok kartlarna ynelik liste, yazlm araclyla kolaylkla
kartlabilir. Stok modlnden Stok kart listesi alndnda, iletmenin ka tr stok kalemiyle
urat grlebilir. Bu stok kart listesinden zel stok kartna geiler yaplabilmektedir.


96

Resim 4.2: Stok Kart Listesi rnei

Stok kart alan stok unsuruna ait farkl tarihlerde al ve sat ilemleri yaplacaktr. Her bir stok
unsuruna ait stok kartlarnda al, sat fiyatlarn ve KDV oranlarn tanmlamak gerekmektedir. Stok
almna ynelik bir sipari verildiinde alnan birim/adet ve al fiyat karta ilenecektir. Benzer ekilde
stok satm iin mteriden sipari andnda satlan stoun birimi/adeti ve sat fiyatn karta
ilenecektir.
Stok kartnda yukardaki bilgilerin dnda al iade ve iskontolarnda, sat iade ve iskontolarnda
hesap plannda hangi hesaplarla iliki kurulaca bilgisi de girilebilmektedir. Bu ekilde bir al iadesi
olduunda otomatikman hesap kayd yaplabilmektedir.
Stok kartnda ne tr bilgiler yer almaldr?
Stok Hareketlerine Ynelik Filer
Stok hareketleri genel olarak iki ynldr. Stok al ve stok sat. Bunun dnda al iadeleri ve sat
iadeleri de bu balamda deerlendirilebilecek stok hareketleridir. letmede doal olarak gn ierisinde
birok stok hareketi olacaktr. Her bir stok hareketi iin ayr ayr filer bulunmaktadr. Filer araclyla
stok hareketleri muhasebe bilgi sistemi ierisine dahil olmaktadr.
Stok hareketleri iin filer oluturulduktan sonra bunlar yazlm araclyla stok kartlarna ilenir.
Dnem sonlarnda stok kartlarndan stoklarn maliyet bilgisine, kalan stoun miktar bilgisine ulalabilir.
Stok hareketleriyle ilgili genel olarak u filer dzenlenmektedir:
1. Ambara stok girdiinde dzenlenen stok giri fii
2. Stok satldnda dzenlenen stok k fii
3. Stok ertesi dneme devrettiinde dzenlenen stok devir fii
Stok Fi Listesi: Stok hareketlerine ynelik hazrlanan fileri toplu olarak gsterildii listedir. Dnem
ierisinde stok hareketlerine ynelik filer hazrlandktan sonra, dnem sonunda fi listeleri al ve sat
ilemlerine ynelik olarak ayr ayr alnabilir.

Stok Ynetimiyle lgili Unsurlar
Stoklara ynelik bir muhasebe bilgisayar yazlmnda aada belirtilen hususlara ynelik zellikler ve
komutlarn bulunmas gerekmektedir.
Stok kart oluturma (rn baznda)
Gerek stok /Kullanlabilir stok takibi


97
Ambar/blgesel bazda stok grntleme
Belli tarihler arasnda stok hareketlerini grntleme (ambar baznda)
Alm irsaliyesi oluturma ve grntleme
Satm irsaliyesi oluturma ve grntleme
Verilen sipari takibi
Sipariten otomatik sevk emir oluturma
Stok al fii oluturma
Stok fii oluturma (sarf fii, fire fii, retimden giri fii, depo fii, saym fii)
Asgari stok seviye tanmlama
Azami stok seviye tanmlama
Ambar/blgesel bazda stok saymn takip etme
Depo/Tedariki baznda tedarik sresi tanmlama
Yeniden sipari noktas tanmlama
Minimum (acil) stok sipari verme uyars
htiyaca ynelik stok raporlar
Stok ynetimi modlnde bulunmas gereken zellikler nelerdir?
Asgari Stok Seviyesi Kontrol
letmeler youn mteri siparileri karsnda hazrlkl bulunmak amacyla her zaman minimum
seviyede bir stok bulundurmalar gerekmektedir. letmeler, stok seviyesinin asgari bir seviyenin altna
dmesini istemezler. Bu seviyedeki stoa, gvenlik stou veya emniyet stou ad da verilmektedir.
Bunun iin bilgisayar yazlmlarnda asgari seviye kontrol yaplabilir.
Stok hareketlerine ynelik filer dzenlenirken, stok miktar ile stok kalemi iin stok kartna bu
ilenirken ambar baznda belirlenen asgari stok seviyeleri karlatrlr. rnein bir stok sat sz
konusuysa; depoda 12000 adet A mal bulunmakta, 3000 adet A mal ambardan kacak, fiteki bu
rakam ile stok kartna bu ilenmeden ambar baznda belirlenen asgari stok seviyesi (9500 adet A mal)
karlatrlr. Bu sipari karlandktan sonra stok seviyesinin asgari dzeyde olup olmad kontrol
edilebilir. Bu sipariin karlanmas halinde stok seviyesi 9000 adete dyor ve bu seviye de asgari
seviyenin altnda bulunmakta.
Muhasebe programna getireceimiz bir parametre ile asgari stok seviyesine inildikten sonra ne
yaplaca tanmlanabilir. Bu ekilde stok seviyesi her siparite kontrol edilmi olur. Buna gore her sipari
sonras u ekilde uyarlar konulabilir:
Sipari ilemine devam edilecek
Kullanc uyarlacak
Sipari ilemi durdurulacak
leme devam edilecek seimi yapldnda fi girilerinde stok seviyesi kontrol yaplmaz.
Kullanc Uyarlacak seimi yapldnda, fiteki stok miktar ile asgari stok miktarnn altna
dlyorsa fi kaydedilirken program bir uyar mesaj verir. Burada onay verilirse fi kaydedilir. lem
durdurulacak seimi yapldnda fiteki stok miktaryla asgari stok seviyesinin altna dlyorsa fi
kaydedilmeyecektir.




98
Azami Stok Seviyesi Kontrol
Baz iletmeler belli bir seviyenin zerinde stok bulundurmak istemezler. nk stok bulundurmann bir
maliyeti vardr. letmeler bu yzden her stok almnda ambardaki stok seviyeleri ile kabul edebilecekleri
azami seviyenin kontrol edilmesini isterler. Stok hareketlerine ynelik filer dzenlenirken, stok miktar
ile stok kalemi iin stok kartna bu ilenirken ambar baznda belirlenen azami stok seviyeleri
karlatrlr. Bu parametre ile azami stok seviyesi aldnda yaplacak controller belirlenir. Buna gre
her sipari sonras u ekilde uyarlar konulabilir:
Sipari ilemine devam edilecek
Kullanc uyarlacak
Sipari ilemi durdurulacak
leme devam edilecek, seimi yapldnda fi girilerinde stok seviyesi kontrol yaplmaz. Kullanc
uyarlacak, seimi yapldnda, fiteki stok miktar ile azami stok miktarnn stne klyorsa fi
kaydedilirken program bir uyar mesaj verir. Burada onay verilirse, fi kaydedilir. lem durdurulacak
seimi yapldnda fiteki stok miktaryla azami stok seviyesi alyorsa fi kaydedilmeyecektir. Azami
ve asgari stok seviye kontrol her ambar iin ayr ayr yaplabilir.
Asgari ve azami stok seviyesinin kontrol, stok ynetimi
modllerinde bulunmas gereken nemli bir fonksiyondur. letmenin istedii seviyede
stok bulundurabilmesi ve stok bulundurma maliyetlerini azaltabilmesi iin gereklidir.
Bunun yannda mteri taleplerinin aksamadan karlanabilmesi iin belli seviyede
stoun bulunmasna da yardmc olarak stok ynetiminin etkinliini ykseltir.
Stok Kontrolnde ABC Yntemi
Stok ynetiminde bir baka nemli konu da stoklarn kontrolnde kullanlan ABC yntemidir. Bu
yntemin stoklarn bilgisayarl muhasebe yazlmlar araclyla takip edildii sistemlerde kullanm da
kolaydr. ABC yntemi, stok kalemlerinin dnem ierisindeki kullanm tutarlar itibariyle bykten
ke doru sraya dizilip, belli noktalardan kesilerek, sonuta A, B ve C eklinde grupta
toplanmasn hedef alan yntemdir. En byk tutara sahip olan dolaysyla en fazla nem tayan kalemler
A grubunu, ikincil nemdeki kalemler B grubunu, en nemsiz tutarlara sahip kalemler ise C grubunu
oluturur.
Bu yntem stok kontrolnn yansra, sat veya datm, kalite kontrol, mamul eidi, malzeme
tedariki ve retim planlama ilemlerinde de uygulanr. Stok kontrolnde ABC yntemi, stok kalemlerinin
toplam iindeki kmlatif yzdelerine gre snflandrlmasndan ibarettir.
Bu snflandrmada stoklar yukarda belirtildii gibi genellikle 3 gruba ayrlr;
A grubu stok kalemleri; toplam miktarn %15-20 sini, toplam tutarn %75-80ini oluturur.
B grubu stok kalemleri; miktar olarak %30-40, tutar olarak 10-15lik paylar vardr.
C grubu stok kalemleri; miktar olarak %40-50, tutar olarak sadece %5-10luk paya sahiptirler.
Baz firmalarn stoklar 3ten daha fazla sayda grupta toplad veya ABC ynteminin her biri iinde
alt gruplar tanmlad grlebilmektedir. Her iletmenin stoklarnn zelliklerine uyan bir snflandrma
yapmas, miktar ve deer yzdelerinin de yine bu kritere gre saptanmas doaldr.
Belirlenen stok snflarnn miktar yzdeleri etkin bir kontrole olanak salayacak biimde tespit edilir.
rnein, toplam miktarn %20sini A, %30unu B, %50sini C grubu stoklarnn oluturmas ngrlr.
ABC prensibinin uygulanmasnda ncelikle iki kural dikkate alnmaldr.
1. Dk deerli kalemlerden bol miktarda bulundurmak
2. Yksek deerli kalemlerin miktarn dk tutup kontroln sklatrmak.


99
ABC yntemi ile stok kontrolnde A grubundaki kalemlerin kontrolnn daha sk yaplabilmesi iin
u yollara bavurulur;
Ayrntl kayt sistemleri dzenlenir.
Kontrol sorumluluu daha st dzeydeki personele verilir.
Gzden geirme periyotlar sklatrlr
Tedarik sresi, sipari noktas, emniyet stoku ve sipari miktar deerleri titizlikle hesaplanr.
Tedarik ilemleri yakndan takip edilir.
C grubundaki kalemler iin yukardaki hususlara mmkn olan en alt dzeylerde uyulur. Kontrol,
sipari ve kayt ilemleri basit tutulur, bazlar elimine edilir. Stok miktar yksek tutulduundan sk
gzden geirme ve sipari ilemlerine gerek kalmaz. lemler basit olduundan daha az kalifiye personel
tarafndan yrtlebilir. B grubundaki kalemler iin A ve C ortas bir yol izlenir.
Stok ynetim modlnde, stok kartlar araclyla sisteme dahil ettiimiz stoklar iin miktar ve tutar
olarak gruplandrma yaplabilir. letmeler, stok ynetim modllerine entegre edilen ABC yntemi
araclyla stoklarn nemlerine gre takip ederek etkin bir stok ynetimi gerekletirmeye alr.

Stok Maliyetlerinin Belirlenmesi ve Deerlemesi
Stoklarn deerlemesi; stok unsurlarnn alnda, satnda/kullanmnda ve envanterde deerlemeyi
kapsamaktadr. Stoklarn maliyetinin tam ve doru bir ekilde belirlenebilmesi iin iletmenin stok
deerleme yntemlerini ve bu yntemlerin zelliklerini iyi bilmesi gerekmektedir. Bir ok muhasebe
programnda entegre ekilde yer alan bu stok deerleme yntemlerine aada ksaca deinilecektir.
Stoklarn almnda(giriinde) deerleme: Satn alnan veya imal edilen stoklar al aamasnda,
maliyet deeriyle deerlenirler. Maliyet deeri, stoklarn elde edilmesi iin katlanlan tm harcamalarn
toplamndan olumaktadr. Satn alnan stoklarda maliyeti, stoklarn sata hazr hale getirilmesine kadar
yaplan harcamalar oluturmaktadr. retilen stoklarda maliyeti ise, retilen stoklarla ilgileri dorudan
kurulabilen ilk madde ve malzeme, iilik ve genel retim giderleri oluturmaktadr.
Stoklarn satmnda/kullanmnda (knda) deerleme: Bu tr stoklarn deerlemesi, stoklarn
kullanlma veya sata sevk aamasndaki deerlenmesini ifade etmektedir. Vergilendirmede gerek
gelirlerin vergilendirilmesi esas olduundan, mallarda maliyet bedeli tespit edilirken, kural olarak fiili
(gerek) maliyet yntemi kullanlmas gerekmektedir. Teorik olarak doru olan bu yntem, stok eit
saysnn ve farkl fiyatl almlarn saysnn artmas neticesinde satlan mallarn hangi partiden olduunun
pratikte takibini zorlatrmaktadr. Bu nedenle fiili maliyetin tespit edilemedii koullarda fiili maliyet
esasna en yakn stok deerleme ynteminin kullanlmas gerekmektedir. Bu yntemler aadaki gibidir:
Fiili (gerek) maliyet yntemi
Ortalama maliyet yntemi
lk giren ilk kar yntemi (FIFO)
Son giren ilk kar yntemi (LIFO)
VUK 274. madde; mallarn maliyet bedeli ile deerleneceini belirtmektedir. Bunun dnda konuya
ilikin vergi mevzuatmzda bir hkm yer almamaktadr. Bu adan bakldnda; vergi mevzuatnn
stoklarn k maliyetinin belirlenmesinde kullanlacak yntemi muhasebe teorisine brakt sonucuna
varlmaktadr. Bu durumda, eer stoklarn gerek maliyetleri tespit edilebiliyorsa, kta bu maliyetler
kullanlr. Eer bu tespit yaplamyorsa, dier yntemlerin kullanlmas mmkndr.
Stoklara ilikin 2 nolu Trkiye Muhasebe Standardnda, stoklarn kta deerlenmesinde; aadaki
yntemler kullanlabilmektedir (2 no.lu TMS m.23, 25):
Fiili (Gerek parti) maliyet yntemi
Arlkl ortalama maliyet yntemi
lk giren ilk kar yntemi (FFO)


100
Fiili Maliyet Yntemi
Yntem, gerek maliyet, has maliyet veya spesifik maliyet olarak da adlandrlmaktadr. Bu yntemde
deerleme gnnde; iletmede mevcut mallarn, hangi maliyet bedeli ile satn alndnn saptanarak,
gerek maliyetleri zerinden deerlenmesi esastr. Yntemde, satn alnan ya da imal edilen maln, dnem
sonu stok deeri hesaplanrken, o mal iin yaplan tm harcamalar dikkate alnmaldr. Bu harcamalar,
fatura bedeli, nakliye, sigorta, ykleme, vergi, resim, hammadde bedeli, iilik vb. harcamalardan
olumaktadr. Yntemin uygulanabilirlii; stokta kalan mallarn hangi fiyattan alnd veya hangi
fiyattan imal edildiinin bilinmesine baldr. Bununla beraber, satlarn da ok iyi bir ekilde takip
edilmesi gerekmektedir. Bu yntem, rn eidi ok olan ve/veya misli mal reten ve satan iletmelerde
eitli zorluklar yaratabilmektedir. Yntemin uygulanabilmesi aadaki unsurlarn bilinmesine baldr:
Satn alnan her bir nite maln satn alma fiyatnn bilinmesi.
Satlarn hangi nite mallardan yapldnn bilinmesi.
Envanterde bulunan henz satlmam mallarn her bir nitesinin gerek al veya imal
fiyatlarnn bilinmesi.
rnein: imekler A..nin bir hesap dnemi boyunca mal al ve satlarna ilikin bilgileri
aadaki gibidir:
Tablo 4.1: imekler Anin Mal al ve satlar


Allar (kg)
Birim
Maliyet ()
Satlar (kg)
Kalan
Miktar (kg)
Dnem ba stok (A mal) 15000 3 11000 4000
A mal 8000 3,5 6000 2000
B mal 10000 2 7000 3000

Dnem ba stoktan gelen A malnn deerlemesi, dnem iinde satn alnan A mal ile farkl
olacaktr. Stoklarda kalan mallarn fiili maliyet yntemine gre deerleri aadaki gibi olacaktr:

Tablo 4.2: imekler Anin Fiili Maliyet Yntemine Gre Stoklarnn Maliyeti

Kalan
Miktar (kg)
Birim
Maliyet ()
Stok
Deeri ()
Dnem ba stok (A mal)
4000 3 12000
A mal
2000 3,5 7000
B mal
3000 2 6000

Ortalama Maliyet Yntemi
Fiili maliyet yntemini uygulamann mmkn olmad durumlarda ortalama maliyet ynteminin
uygulanmas genel olarak kabul edilmektedir. Seri halinde retilmeyen, aynen muayyen mallarda fiili
maliyet sisteminin uygulanmas gerekmekte iken birbirinin benzeri olan seri retime dayal ve nevi olarak
muayyen (un, eker, kt gibi birbirinden farkl olmayan) mallarn ise ortalama maliyet yntemi ile
deerlenmesi mmkn olmaktadr. Uygulamada en ok kullanlan yntem olan ortalama maliyet yntemi,
farkl ekilde uygulanabilir. Bunlar:
Basit ortalama maliyet yntemi
Arlkl (tartl) ortalama maliyet yntemi
Hareketli ortalama maliyet yntemi


101
a. Basit ortalama maliyet yntemi
Bu yntemde, satn alnan ya da imalata verilen stoklarn miktar nemli olmakszn btn almlarn
birim maliyetlerinin basit aritmetik ortalamas alnr. Bulunan deer, dnem sonu stoklarnn
deerlenmesinde birim maliyet olarak dikkate alnr.
rnein: ES iletmesinin dnem ba stok (DBS) ve dnem sonu stoklar (DSS) ile dnem ii mal
almna (DA) ilikin bilgileri aadaki gibidir:

Tablo 4.3: Es letmesi Dnem i Mal Allar

Al Tarihi Miktar Birim Fiyat Tutar()
DBS 6000 2 12000
24.02.2009 20000 2,5 50000
14.08.2009 16000 3 48000
06.12.2009 14000 3,5 49000
Toplam

11

DSS, 12000 olarak tespit edilmitir.
Yntem gereince; toplam birim fiyat tespit edilir ve yl iindeki alm saysna blnr. Daha sonra
hesaplanan birim fiyat ile DSS arplarak dnem sonu stok maliyeti bulunur.
Basit ortalama birim maliyet = 11/4 = 2,75
Dnem sonu stok deeri = 12000 x 2,75 = 33000
Bu yntem, fiyat deimelerinin ok kk olduu durumlarda saknca iermemektedir. Ancak fiyat
deimelerinin ok fazla olduu koullarda bu yntemin uygulanmas sonucu bulunan rakamlar
anlamszlar.
b. Arlkl (tartl) ortalama maliyet yntemi
Yntemde maliyet, varsa dnem ba mal mevcudu ve dnem ierisinde alnan mallarn toplam
maliyetlerinin toplam mal miktarna blnmesi ile tespit edilir. Bu yntem, basit ortalama maliyet
yntemine gre daha salkl sonular verir ve fiyat deimelerini birim maliyete ve dnem sonu stoklara
yanstr.
rnein: Yukardaki rnekte yer alan ES iletmesinin bilgileri tekrar kullanlacaktr.

Tablo 4.4: Es letmesi Stoklar

Al Tarihi Miktar Birim Fiyat Tutar()
DBS 6000 2 12000
24.02.2009 20000 2,5 50000
14.08.2009 16000 3 48000
06.12.2009 14000 3,5 49000
Toplam 56000 11 159000

DSS, 12000 olarak tespit edilmitir.
Yntem gereince; toplam mal al tutar ve toplam mal al miktar tespit edilir ve toplam tutar
toplam miktara blnr. Daha sonra hesaplanan birim fiyat ile DSS arplarak dnem sonu stok maliyeti
bulunur.
Arlkl ortalama birim maliyet = 159000/56000 = 2,8393
Dnem sonu stok deeri = 12000 x 2,8393 = 34071,6



102
c. Hareketli ortalama maliyet yntemi
Yntemde, her yeni al, sat ve retime verilite stokta bulunan mal, ilk madde ve malzemenin
ortalama birim maliyeti hesaplanarak klar bu maliyetle deerlenir. Bu yntemi uygulayabilmek iin
iletmenin kaytlarn devaml envanter yntemine gre oluturmas ve stok kartlar kullanmas
gerekmektedir.
lem: Porsuk A..nin bir hesap dnemi boyunca mal al ve satlarna ilikin bilgileri aadaki
gibidir:
Tablo 4.5: Es letmesi Dnem i Stok Hareketleri

Tarih Al / Sat Miktar (Birim)
Birim
Fiyat ()
Tutar ()
DBS Balang kalan 600 0,60 360
12 Mart Sat 150 ----- -----
14 Nisan Al 450 0,90 405
9 Mays Sat 300 ----- -----
24 Austos Sat 240 ----- -----
28 Eyll Al 510 0,60 306
12 Kasm Sat 210 ----- -----

Yukardaki bilgiler dorultusunda, hareketli ortalama maliyet yntemi kullanlrsa aadaki stok kart
oluturulabilir:
Tablo 4.6: Es letmesi Stok Kart

GREN IKAN KALAN
Tarih Miktar Birim
Fiyat
Tutar Miktar Birim
Fiyat
Tutar Miktar Birim
Fiyat
Tutar
DBS 600 0,60 360
12 Mart 150 0,60 90 450 0,60 270
14 Nisan 450 0,90 405 900 0,75 675
9 Mays 300 0,75 225 600 0,75 450
24 Austos 240 0,75 180 360 0,75 270
28 Eyll 510 0,60 306 870 0,66 574,2
12 Kasm 210 0,66 138,6 660 0,66 435,6
Toplam 960 711 900 633,6 435,6

12 Mart tarihinde iletmenin yapm olduu 150 birimlik sat iin birim maliyet dnem bandaki
0,60 olarak ele alnr. Dnem ba ile 12 Mart tarihleri arasnda bir mal alm olmad iin yeni bir
ortalama hesaplanmam ve bu nedenle 12 Mart tarihindeki satta dnem bandaki mevcut birim fiyat
kullanlmtr.
14 Nisan tarihinde bir mal alm olduu iin yntem gereince yeni bir ortalama hesaplamak
gerekmektedir. Bu nedenle aadaki hesaplama yaplacaktr:

103
9 Mays tarihinde, iletmenin yapm olduu 300 birimlik sat iin birim maliyet olarak 14 Nisan
tarihinde hesapladmz 0,75/br. temel alnacaktr. Yine ayn ekilde 24 Austos tarihinde, iletmenin
yapm olduu 240 birimlik sat iin yine ayn birim maliyet kullanlacaktr.
28 Eyll tarihinde yeniden bir mal alm olduu iin yntem gereince yeni bir ortalama hesaplamak
gerekmektedir. Bu nedenle aadaki hesaplama yaplacaktr:






12 Kasm tarihinde iletmenin yapm olduu 210 birimlik sat iin birim maliyet olarak 28 Eyll
tarihinde hesapladmz 0,66 /br. temel alnacaktr. 12 Kasmdan sonra 31 Aralka kadar stokta baka
bir hareket olmad iin 12 Kasmdaki birim maliyet ve stok toplam tutar ayn zamanda dnem sonu
stokuna da eit olmaktadr. Bu tutar ayn zamanda mal hareketlerinin yllk miktar ve tutar toplamlarna
da eittir. Bu balamda, iletmenin dnem sonu stok deeri 435,6 olarak hesaplanmtr. Ayrca yl
sonunda iletmenin toplam 711 tutarnda mal alm ve toplam 633,6 mal sat gerekletirdii
grlmektedir.

lk Giren lk kar Yntemi (FIFO)
lk giren ilk kar yntemi, ngilizce First in first out kelimelerinin ba harflerinden oluan FIFO
yntemi olarak adlandrlr.
Bu yntemde, satlan veya imalata verilen mallarn iletmeye ilk giren mallardan olduu
varsaylmaktadr. Mallarn knn takvim olarak nce alnandan baland ve srann buna gre devam
ettii dnlmektedir. Dnem sonunda ise, iletmede stok olarak kalan emtia tarih olarak en son
iletmeye giren mal olmaktadr. Buna bal olarak da stok maliyeti en son iletmeye alnan mallarn
maliyetlerine gre yaplmaktadr.
Mallarn k srasnn mantki ve sistematik olduu bu yntem, zellikle dayanksz (taze ve gnlk)
rnler var olduunda, bozulma (rme) nedeniyle ortaya kacak zararlardan kanmaya olanak
salamaktadr. Mallarn sevki ilk al maliyetinden olacandan, stoklar bilanoda en son satn alnan
fiyatlar zerinden gsterilecek ve dolaysyla da bilanoda stoklar cari fiyatlara en yakn dzeyde olma
olasln yaratacaktr. Bylece, yntem fiili maliyet esasna en yakn bir deerleme sonucunu
yanstacaktr. Buna karn. fiyatlarn ykseldii bir ortamda fiktif (grnen fakat gerek olmayan; zahiri)
olarak daha yksek hesaplanan dnem kar nedeniyle iletmenin ar vergi demesi ile ar kr
datmna sebep olacaktr. nk elde edilen krlar fiktif olarak yksek hesaplanacaktr.
Yntem genellikle, byk partiler halinde satn alnan ve tketimin hangi partiye ait olduu kolaylkla
takip edilebilen nispeten yksek deerde mallar iin kullanlmaktadr. Sipari saysnn fazla, al
fiyatlarnn farkl olduu devrelerde bu yntemin uygulanmas zordur. Bu durumda her parti iin ayr bir
stok kart almas dnlebilirse de tam olarak stoklarn takip ve kontrol yine de kolay olmamaktadr.
Yukardaki rnekte yer alan Porsuk A..nin bilgileri tekrar kullanlacaktr. Bilgiler aadaki gibidir:

Tablo 4.7: Porsuk A. Stok Hareketleri


Tarih
Al / Sat Miktar(Birim)
Birim
Fiyat ()
Tutar ()
DBS
Balang kalan 600 0,60 360
12 Mart
Sat 150 ----- -----
14 Nisan
Al 450 0,90 405
9 Mays
Sat 300 ----- -----
24 Austos
Sat 240 ----- -----
28 Eyll
Al 510 0,60 306
12 Kasm
Sat 210 ----- -----



104
Yukardaki bilgiler dorultusunda, lk giren ilk kar yntemi kullanlrsa aadaki stok kart
oluturulabilir:
Tablo 4.8: Porsuk Anin Stok Kart

GREN IKAN KALAN
Tarih
Miktar
Birim
Fiyat
Tutar Miktar
Birim
Fiyat
Tutar Miktar
Birim
Fiyat
Tutar
DBS
600 0,60 360
12 Mart
150 0,60 90 450 0,60 270
14 Nisan
450 0,90 405
450
450
0,60
0,90
270
405
9 Mays
300 0,60 180
150
450
0,60
0,90
90
405
24 Austos 150
90
0,60
0,90
90
81
360 0,90 324
28 Eyll
510 0,60 306
360
510
0,90
0,60
324
306
12 Kasm
210 0,90 189
150
510
0,90
0,60
135
306
Toplam
960

711 900

630

441

Dnem bandan gelen ve 14 Nisanda alnan stoklar birbirine kartrlmakszn ayr ayr takip
edilmektedir. Bu takip tek bir stok kartnda olabilecei gibi ayr stok kartlarnda da olabilmektedir. 9
Maysta yaplan 300 adetlik sat FIFO ynteminin temel felsefesi gerei ilk nce dnem bandaki stok
birim fiyat zerinden yaplmaktadr. 24 Austosta yaplan 240 adetlik sat ncelikle dnem bandaki
stoklardan karlanmaya allm fakat bu stoklarn tamam 150 adet olduu iin geriye kalan 90 adetlik
sat ise 14 Nisanda yaplan almdan karlanmaktadr. Bu satn toplam maliyeti 171dir. Bu sattan
sonra stoklarda sadece 14 Nisanda yaplan mal almndan kaynaklanan 360 adetlik stok bulunmaktadr.
28 Eyllde yaplan almla stok miktar 870 adete kmtr. 12 Kasmda yaplan 210 adetlik satn
tamam yntem gerei 14 Nisanda yaplan mal almndan kaynaklanan stoklardan karlanmtr. Dnem
sonunda kalan stok maliyeti 441 olarak hesaplanmtr. Ayrca yl sonunda iletmenin toplam 711
tutarnda mal alm ve toplam 630 mal sat gerekletirdii grlmektedir.
Hareketli ortalama maliyet yntemine gre hesaplanan dnem sonu stok maliyeti 435,6 iken; FFO
yntemine gre hesaplanan dnem sonu stok maliyeti ise 441dir. Her iki yntemde de toplam mal alm
tutar 711 olduuna gre; iletme FFO yntemi uygulamas durumunda hareketli ortalama maliyet
yntemi uygulanmas durumuna gre satlan stok maliyetine 5,4 daha az pay vererek olas dnem krn
5,4 daha arttrmaktadr.
Stoklarn maliyetinin belirlenmesinde hangi yntemler
kullanlmaktadr. Bu yntemlerin iletmenin karll zerindeki etkisini tartnz.
Stok Ynetimi Modlnn Faydalar
Herhangi bir muhasebe bilgisayar yazlmnda Stok ynetimi modl nn bulunmas halinde bu
modln iletmeye bir takm faydalar olacaktr. Bu faydalar u ekilde zetlenebilir:
Stoklarn kalem kalem takibi/izlenmesi salanr,
Stoklarn en doru ekilde maliyetinin belirlenmesi mmkn olur,
Stoklar en uygun seviyede tutulur,
Stoklar nem derecelerine gore gruplandrlarak daha doru stok kontrol prosedrleri belirlenir,
Kurumsal kaynak planlamas ve malzeme ihtiya planlamas gibi iletme iin hayati neme
sahip planlama yazlmlarna nemli veriler sunar.


105
MADD DURAN VARLIK YNETM MODL
Maddi duran varlklar ya da bilinen dier adyla sabit kymetler iletmelerin faaliyetlerini
gerekletirmede dorudan kullandklar nemli bir varlk grubudur. Maddi duran varlklar birbirinden
ok farkl zelliklere sahiptirler ve iletme ierisinde geni bir alan dahilinde kullanlabilmektedir.
rnein, iletmenin belli bir blgedeki sat maazas bina olarak maddi duran varl iken, genel
mdrlkteki ya da fabrikada kulland bir dizst bilgisayar da maddi duran varlktr. Ksacasi,
birbirlerinden ok farkl zelliklere sahip olular ve de tutarca yksek olmalar maddi duran varlklara
ayr bir nem verilmesini gerektirmektedir.
Gnmzde iletmeler yukarda saydmz nedenlerden dolay her bir maddi duran varln ayr
ayr takip etmek istemektedirler. Ayrca bu varlklar amortismana tabi olduundan her ylsonu belli bir
ynteme gore amortisman ayrlmas, net defter deerinin takip edilmesi, maddi duran varln satndan
doan yenileme fonu gibi zel durumlar da sz konusu olduundan maddi duran varlk ynetimi bir
zorunluluk olarak karmza kmaktadr.
Arazi ve arsa dndaki, tm duran varlklarn mrleri, iletmelere yararl olabilecekleri sreyle
snrldr. Duran varlklarn i grme yeteneklerinin sreyle snrl oluunun nedenleri aadaki gibidir:
Fiziksel ypranma ve eskime,
Teknolojik eskime ve modas geme.
Yukardaki unsurlar, duran varlklar bir sre sonra ie yaramaz hale getirmektedir. letme tarafndan
elde tutulan duran varlklarn (maddi duran varlklar, maddi olmayan duran varlklar ve zel tkenmeye
tabi varlklar) deer kayplarnn bir dneme yklenmesi muhasebenin temel kavramlarndan dnemsellik
kavramna ters dmektedir. Ayrca edinilen bir duran varln bedelinin, alnd dnemde ya da
ekonomik mrn tamamlad dnemde gider yazlmas da muhasebe teorisi asndan uygun deildir.
Bunun sebebi; kullanma sresi boyunca iletme gelirlerinde bir art dourduu halde bu varlk iin
yaplan harcamann tek dnemde gider yazlmas, sz konusu giderin ilgili dnemin gelirleri ile
karlatrlmas olanan ortadan kaldracaktr. Ayn zamanda iletmenin bilanosunda duran varlklar
ya olduundan dk ya da olduundan yksek deerle yer alacaktr.(Sevilengl, 2009)
Bu nedenle katlanlan maliyetin dnemsellik kavram gerei duran varln faydal mrne
datlmas gerekmektedir. Bu balamda, duran varlklarda meydana gelen deer kayplarnn dnemler
itibariyle hesaplanp, maliyetlerinden indirilmesi ilemine amortisman ilemleri denir. Amortisman
ilemlerinin amac, duran varlklarn aktifletirilmi deerlerini(maliyetlerini) sistemli ve anlaml bir
ekilde kullanldklar sreye gider olarak datmaktr. Duran varlklarn deerlerinden hesap dnemlerine
gider olarak yklenen ksmna amortisman pay denilmektedir.
Maddi duran varlklar hesaplar iinde yer alan 257 BRKM AMORTSMANLAR hesab; bir
duran varlk hesab olmayp, duran varlklarla ilgili olarak dnemsonunda hesaplanan amortisman
paylarnn birikimli olarak topland pasif karakterli dzenleyici bir hesaptr. Her bir duran varlk iin
ayrlm birikmi amortismanlar, ilgili varln deerinden dlmek suretiyle net aktif deeri bulunur.
Net aktif deeri ksaca defter deeri olarak da bilinir. Net aktif deeri aadaki gibi gsterebiliriz:
Net aktif deer = Maddi duran varln deeri Birikmi amortismanlar
Duran varlklarn maliyetinin dnem sonularna amortisman pay olarak yklenecek tutarn
belirlenmesinde aadaki unsurlar etkilidir:
Duran varln aktifletirilen bedeli (maliyeti),
Duran varln artk (hurda) deeri,
Duran varln faydal mr (hizmet sresi)
Seilen amortisman yntemi


106
Bir maddi duran varlk ynetimi modlnn, yukardaki bilgileri salayabilmesi gerekmektedir.
Genellikle muhasebe bilgisayar yazlmlarnda maddi duran varlklarla ilgili modllerde sabit kymet
kart blmnde yukardaki konulara ynelik her trl bilgi yer almaktadr. letmeler maddi duran
varlklar satn aldklarnda bu kart ile aktife giriini yapmakta, faydal mrn belirlemekte ve
amortisman yntemini semektedir.
letmenin retmi olduu mamullerin, sat maazasna
tanmasnda kulland kamyonlarn, sat maazasndaki bro ve mobilya takmlarnn,
bilgisayarlarn ne gibi ortak zellikleri vardr. Bu varlklar hangi ynden iletmenin
retmi olduu mamullerden farkldr?
Maddi Duran Varlk Kartlar
letmeye kullanlmak iin bir maddi duran varlk satn alndnda, maddi duran varlk kart alarak
maliyet bedeliyle aktifletirilir. Bir maddi duran varlk (sabit kymet) kartnda u bilgiler yer almaktadr:
Yeni bir maddi duran varlk alndnda mevcut maddi duran varlklara eklemek iin ekle veya
yeni kart seenei bulunmakta,
Mevcut maddi duran varlktaki bilgileri dzenlemek iin deitir seenei
Mevcut maddi duran varlk kartndaki bilgileri incelemek iin incele seenei
Maddi duran varlk aktiften kartldysa kar seenei
Maddi duran varln al maliyeti bilgisi
Maddi duran varln faydal mr
Maddi duran varln tr
Maddi duran varla ynelik uygulanacak amortisman yntemi ve dier hususlar (Amortisman
oran, amortisman sresi, hurda deeri, yeniden deerleme)
Amortisman sresi: Sabit kymetin zerinden amortisman ayrlmaya balanmasndan amortisman
ayrmnn tamamlanmasna kadar geen sredir. Bu alana seilen amortisman tr ve verilen yzde
zerinden hesaplanan amortisman sresi otomatik olarak aktarlr.
Hurda deeri: Hurda deeri alan, bu sabit kymet iin zerinden amortisman ayrlmayacak son
deerin girildii alandr. Bylece sabit kymetin net defter deeri hi bir zaman sfrlanmayacaktr.
Yeniden Deerleme: Bu alanda sabit kymetin yeniden deerlemeye tabi tutulup tutulmayaca
belirlenir. Amortismana tabi maddi duran varlklar yeniden deerlemeye tabi tutulabilir. Bilano usulne
uygun defter tutan iletmeler ile lke dnda faaliyet gsteren kurulular lke iindeki duran varlklar
iin yeniden deerleme yapabilirler.
Yeniden deerleme yapldnda bilanoda varlklar yksek deerde yer alr ve yeniden deerlenmi
deer zerinden amortisman ayrlabilir. Yeniden deerleme katsays Maliye Bakanl tarafndan
belirlenir ve her yl yenilenir. Yeniden deerleme her sabit kymet iin ayr ayr yaplr. Ayn yl iinde
alnan sabit kymetler iin yeniden deerleme yaplamaz.



107

Resim 4.3: Bir Maddi Duran Varlk Kart rnei

Yukardaki Resim 4.3te bir maliyeti 5.000 olan masast bilgisayara ynelik alm olan maddi
duran varlk kart grlmektedir. Bu masast bilgisayara ynelik amortisman ayrma ilemlerine ynelik
bilgiler ise kartn ikinci blmnde aadaki gibi grlmektedir.
Bir maddi duran varlk kartnda ne tr bilgiler yer almaldr?
letmenin genel mdrlkte kulland bir masa st bilgisayar rnei zerinden
tartnz?


108


Resim 4.4: Bir Maddi Duran Varlk Kart rnei-Amortisman lemleri

Trkiyede 333, 339, 365 ve 389 seri nolu Vergi Usul kanunu genel teblilerine gre maddi duran
varlklar, trlerine gre amortismana tabi olacaklar faydal mr ve amortisman oranlar belirlenmitir.
letmelerin bu sre ve oranlar kullanmalar zorunludur. Maddi duran varlk ynetimi modlnde bu
teblideki oranlarn ve srelerin otomatikman kullanlmas gerekmektedir. Yukardaki masast
bilgisayar rneinde, bu maddi duran varln faydal mr 4 yl olarak belirlenmi ve normal
amortisman yntemine gore her yl %25 amortisman ayrlmas ngrlmtr. Aada amortisman
ayrma yntemleri temel ynleriyle ksaca aklanmtr.

Amortisman Ayrma Yntemleri
Amortisman yntemleri, varln gelecekteki ekonomik yararlarna ilikin olarak iletme tarafndan
uygulanmas beklenen tketim modelini yanstmaktadr. Bir varln amortismana tabi tutarn yararl
mr boyunca sistematik olarak datmak iin eitli amortisman yntemleri kullanlmaktadr.
VUKnunda drt tr amortisman yntemi yer almaktadr:
Normal amortisman (VUK md.315)
Azalan kalanlar zerinden amortisman (VUK mk. md.315)
Madenlerde amortisman (VUK md.316)
Olaanst (fevkalade) amortisman (VUK md.317)
Maddi Duran Varlklara ilikin 16 nolu Trkiye Muhasebe Standardnda ise, tr yntem ele
alnmaktadr (m.62):
Dorusal amortisman yntemi
Azalan kalanlar yntemi
retim miktar yntemi
Bundan sonraki blmlerde VUKda yer alan amortisman hesaplama yntemleri temel alnarak,
ayrntl olarak incelenecektir.


109
Normal Amortisman Yntemi
Bu yntem, varln maliyetinin yararl mrne eit olarak datlmasn ngren bir yntemdir (Eit
tutarl yntem). Yntemde, duran varln maliyeti, varln yararl mrne blnmek suretiyle her yl
gider olarak yazlacak amortisman tutar(pay) aadaki gibi hesaplanr.
mr Yararl
tutar tabi a Amortisman
tutar Amortisman =

Uygulamada, amortisman tutar, genellikle amortisman oranyla amortismana tabi tutarn arplmas
suretiyle hesaplanmaktadr. Bu durumda hesaplama aadaki ekilde de yaplabilmektedir.
mr Yararl
oran Amortisman
1
=

oran Amortisman tutar tabi a Amortisman tutar Amortisman =

letmeye 700ye ml olan bir televizyon normal amortisman yntemine tabi tutulacaktr.
Televizyonun faydal mr 339 no.lu VUK Genel Tebliinde 5 yl olarak belirlenmitir. 5 yl faydal
mre sahip televizyona ilikin birinci yl amortisman tutar aadaki ekilde hesaplanacaktr:
Amortisman Tutar = 700 / 5 = 140
ya da
Amortisman oran = 1 / 5 = 0,20
Amortisman Tutar = 700 x 0,20 = 140
Yukardaki hesaplamalara dayanarak yllar itibariyle amortisman tutarlarn gsteren tablo aadaki
gibi oluturulabilir:
Tablo 4.9: Normal Amortisman Yntemine Gre Amortisman Ayrma Tablosu

Yllar

Maliyet
Amortisman
Oran
Amortisman
Tutar
1.yl 700 0,20 140
2.yl 700 0,20 140
3.yl 700 0,20 140
4.yl 700 0,20 140
5.yl 700 0,20 140
700

Azalan Kalanlar Yntemi
VUKnunda azalan bakiyeler usulyle amortisman olarak geen bu yntemde; duran varln her yl
birikmi amortismanlar dldkten sonra kalan deerine normal amortisman orannn iki kat
uygulanmak suretiyle hesaplanr. Bilano esasna gre defter tutan mkelleflerden isteyenler,
amortismana tabi duran varlklarn azalan kalanlar zerinden amortisman yntemiyle yok edebilirler.
Yntem, aada sralanan esaslar dikkate alnarak uygulanr:
Yntemde uygulanacak amortisman oran, normal amortisman orannn iki katdr.
Her yl zerinden amortisman hesaplanacak tutar, daha nce ayrlm olan amortismanlar
toplamnn dlmesi suretiyle net deer bulunarak tespit edilmektedir.
Amortisman sresi, normal amortisman oranlarna gre hesaplanr. Bu srenin son ylnda
devreden tutar, o yl tamamen yok edilir (gider kaydedilir).
Azalan kalanlar zerinden amortisman ynteminde, ilk yllarda sonraki yllara gre daha yksek
tutarda amortisman ayrlmas sz konusu olmaktadr. lk yllar yksek tutarda amortisman ayrlmasnn
temel mant, varlklarn veriminin ilk yllar daha yksek olmasdr.


110
Bu yntemle, normal amortisman yntemini karlatrabilmek iin ayn rnek aada ele alnacaktr.
letmeye 700,ye ml olan bir televizyon azalan kalanlar zerinden amortisman yntemine tabi
tutulacaktr. Televizyonun faydal mr 339 no.lu VUK Genel Tebliinde 5 yl olarak belirlenmitir. 5 yl
faydal mre sahip televizyona ilikin birinci yl amortisman tutar aadaki ekilde hesaplanacaktr:
Normal amortisman oran = 1 / 5 = 0,20
Azalan kalanlar amortisman oran = Normal amortisman oran x 2
Azalan kalanlar amortisman oran = 0,20 x 2= 0,40
lk yl amortisman tutar = 700 x 0,40 = 280
kinci yl amortisman tutar = Net Deer x 0,40
kinci yl amortisman tutar = (700 280) x 0,40 = 168
Yukardaki hesaplamalara dayanarak yllar itibariyle amortisman tutarlarn gsteren tablo aadaki
gibi oluturulabilir:

Tablo 4.10: Azalan Kalanlar Yntemine Gre Amortisman Ayrma Tablosu
Yllar Aktifin net deeri Amortisman
Oran
Amortisman
Tutar
1.yl 700,- 0,40 280
2.yl 420,-(=700-280) 0,40 168
3.yl 252,-(=420-168) 0,40 100,8
4.yl 151,2-(=252-100,8) 0,40 60,48
5.yl 90,72-(=151,2-60,48) ---- 90,72
700

Tabloda grld gibi; azalan kalanlar zerinden amortisman ynteminde ilk ylda 280 amortisman
tutar ayrlmaktadr, halbuki normal amortisman ynteminde bu tutar 140 olarak hesaplanmt. Bu
yntemde ilk yllarda normal amortisman yntemine gre daha yksek tutarda amortisman ayrlacandan
ilk yllarda kr daha dk olmakta ve dolaysyla verginin ileriki dnemlere aktarlmas imkn
domaktadr.
Maddi duran varlklara normal amortisman yntemi veya azalan kalanlar zerinden amortisman
ynteminin uygulanmasnda VUK mkerrer 320. maddesine gre aadaki hususlara uyulur:
ktisadi ve teknik bakmdan bir btn tekil eden deerler iin normal veya azalan kalanlar
zerinden amortisman yntemlerinden yalnz birisi uygulanabilir.
Bir iktisadi deer zerinden normal amortisman yntemine gre amortisman ayrlmasna
balandktan sonra bu yntemden dnlemez.
Bir iktisadi deer zerinden azalan kalanlar zerinden amortisman yntemine gre amortisman
ayrlmaya balandktan sonra normal amortisman yntemine geilebilir. Bu suretle yntem
deitirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eki bilanolarnda belirtmeye mecburdurlar.
Kabul edilen yeni yntem bu bildirimin yapld beyannamenin taallk ettii dnemden itibaren
dikkate alnr. Bu takdirde henz yok edilmemi olan deer ksm, bakiye amortisman sresine
blnmek suretiyle eit miktarlarda yok edilir.

Kst Amortisman Uygulamas
Normal ve azalan kalanlar zerinden amortisman yntemlerinde yararl mre gre amortisman
ayrlmasnda yl baz alnmaktadr. Yaplan hesaplamalarda varlk edinildii yln hangi tarihinde
edinilirse edinilsin, ilk yla ilikin amortisman tam olarak ayrlmaktadr, hem vergi mevzuatndaki hem de
SPK mevzuatndaki uygulama bu ekildedir. Aslnda amortismann mant, varln maliyetinin


111
varlktan faydalanlan dnemlere datlmasdr, bu balamda varln ilk yl amortismann varln
iletmeye alnd tarih ile dnem sonu arasndaki zaman esas alnarak ayrlmas gerekmektedir.
Kst amortisman, satn alnan sabit kymetin satn alnd tarihten yl sonuna kadar geen ay says
dikkate alnarak yaplan amortisman hesaplamasdr.
Vergi mevzuatnda, kst amortisman uygulamas sadece binek otomobiller iin uygulanmaktadr.
letmede bulunan binek otomobiller iin aktife girdii hesap dnemi iin kst amortisman ayrlmaktadr.
VUK 320.maddeye gre; faaliyetleri ksmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanmas veya eitli
ekillerde iletilmesi olanlarn bu amala kullandklar binek otomobilleri hari olmak zere, iletmelere
ait binek otomobillerinin aktife girdii hesap dnemi iin ay kesri tam ay saylmak suretiyle kalan ay
sresi kadar amortisman ayrlabilmektedir. Amortisman ayrlmayan sreye isabet eden bakiye deer, itfa
sresinin son ylnda tamamen yok edilecektir. Binek otomobiller dndaki tm sabit kymetler iin tam
yl amortisman ayrlr. Binek otomobillerin masraflarnn yars gider olarak kabul edilir. Binek
otomobilin ekonomik deerini artran harcamalar maliyet bedeline dahildir. Bakm harcamalar maliyet
bedeline dahil deildir. Trkiye Muhasebe standartlarnn kullanmna bal olarak kst amortisman tm
maddi duran varlklarn amortismann hesaplanmasnda kullanlan bir yntem olacaktr.
i. Normal amortisman yntemine gre
Normal amortisman ynteminin kst amortisman eklinde uygulanmasnda ncelikle genel olarak her
maddi duran varlk iin yaplan amortisman tutar hesaplanr. Bu bulunan rakam yllk amortisman
tutardr. Daha sonra ise aadaki forml araclyla binek otomobilin dnem sonuna kadar kullanld
ay temel alnarak binek otomobil iin ilk yln amortisman tutar bulunmu olur.

Amortisman Tutar =
Yllk amortisman tutar
x Kullanlan ay says
12

Burada dikkat edilmesi gereken birinci husus; binek otomobil ayn ilk gn ya da son gn de alnsa,
o ayn tm iin amortisman ayrlacadr. kinci husus ise, ilk yln ayrlmayan sresine isabet eden
amortisman tutarnn, itfa sresinin son ylna eklenmesidir.
letme 6 Eyll tarihinde 30.000ye bir binek otomobil satn almtr. Sz konusu otomobil , normal
amortisman yntemine tabi tutulacaktr. Otomobilin faydal mr 339 no.lu VUK Genel Tebliinde 5 yl
olarak belirlenmitir. VUK 320.madde uyarnca, binek otomobil kst amortisman uygulamasna tabi
tutulacaktr. 5 yl faydal mre sahip otomobile ilikin birinci yl amortisman tutar aadaki ekilde
hesaplanacaktr:
Yllk Amortisman Tutar = 30.000 / 5 = 6.000
ya da
Amortisman oran = 1 / 5 = 0,20
Yllk Amortisman Tutar = 30.000 x 0,20 = 6.000
Binek otomobil 6 Eyll tarihinde alnd iin, eyll ay da tam ay olarak saylmak zere dnem
sonuna kadar 4 ay kullanlmtr. Bu nedenle aadaki hesaplamada kullanlan ay says 4 olarak
alnacaktr.
Amortismon

Bulunan rakam 4 aylk kullanma bal olarak ortaya kan birinci yl amortisman tutardr.
Ayrlmayan amortisman pay ise, son yln amortisman tutarna ilave edilecektir. Ayrlmayan amortisman
pay ise aadaki gibi hesaplanabilir:
Ayrlmayan amortisman pay = 6.000 2.000 = 4.000


112
Yukardaki hesaplamalara dayanarak yllar itibariyle amortisman tutarlarn gsteren tablo aadaki
gibi oluturulabilir:

Tablo 4.11: Kst Amortisman Yntemine Gre Amortisman Ayrma Tablosu

Yllar

Maliyet
Amortisman
Oran
Amortisman
Tutar
1.yl 30.000 0,20 2.000
2.yl 30.000 0,20 6.000
3.yl 30.000 0,20 6.000
4.yl 30.000 0,20 6.000
5.yl 30.000 0,20 10.000
30.000

ii. Azalan kalanlar zerinden amortisman yntemine gre
Azalan kalanlar zerinden amortisman ynteminin kst amortisman eklinde uygulanmasnda daha
nce ilgili blmde saydmz esaslar dikkate alnacaktr. Bunun dnda dikkat edilmesi gereken husus,
ilk yldan sonraki dnemlerde amortisman tutarnn hesaplanmasdr. lk yldan sonraki dnemlerde
amortisman ayrlrken, net deerinin bulunmasnda ilk yln amortisman tam ayrlm gibi dikkate
alnmal ve ona gre hesaplanmaldr.
ncelikle genel olarak her maddi duran varlk iin yaplan amortisman tutar hesaplanr. Bu bulunan
rakam yllk amortisman tutardr. Daha sonra ise aadaki forml araclyla binek otomobilin dnem
sonuna kadar kullanld ay temel alnarak binek otomobil iin ilk yln amortisman tutar bulunmu olur.

Amortisman Tutar =
Yllk amortisman tutar
x Kullanlan ay says
12

Burada dikkat edilmesi gereken birinci husus; binek otomobil ayn ilk gn ya da son gn de alnsa,
o ayn tm iin amortisman ayrlacadr. kinci husus ise, ilk yln ayrlmayan sresine isabet eden
amortisman tutarnn, itfa sresinin son ylna eklenmesidir.
Bu yntemle, normal amortisman yntemini karlatrabilmek iin yukarda deindiimiz ayn rnek
aada ele alnacaktr.
letme 6 Eyll tarihinde 30.000ye bir binek otomobil satn almtr. Sz konusu otomobil, Azalan
kalanlar zerinden amortisman yntemine tabi tutulacaktr. Otomobilin faydal mr 339 no.lu VUK
Genel Tebliinde 5 yl olarak belirlenmitir. VUK 320.madde uyarnca, binek otomobil kst amortisman
uygulamasna tabi tutulacaktr. 5 yl faydal mre sahip otomobile ilikin birinci yl amortisman tutar
aadaki ekilde hesaplanacaktr:
Normal amortisman oran = 1 / 5 = 0,20
Azalan kalanlar amortisman oran = Normal amortisman oran x 2
Azalan kalanlar amortisman oran = 0,20 x 2= 0,40
Yllk Amortisman Tutar = 30.000,- x 0,40 = 12.000
Binek otomobil 6 Eyll tarihinde alnd iin, eyll ay da tam ay olarak saylmak zere dnem
sonuna kadar 4 ay kullanlmtr. Bu nedenle aadaki hesaplamada kullanlan ay says 4 olarak
alnacaktr.
Amortismon

113
Bulunan rakam 4 aylk kullanma bal olarak ortaya kan birinci yl amortisman tutardr.
Ayrlmayan amortisman pay ise, son yln amortisman tutarna ilave edilecektir. Ayrlmayan amortisman
pay ise aadaki gibi hesaplanabilir:
Ayrlmayan amortisman pay = 12.000 4.000 = 8.000
Burada zellikle dikkat edilmesi gereken ikinci yl amortisman tutarnn hesaplanmasdr.
kinci yl amortisman tutar = Net Deer x 0,40
kinci yl amortisman tutar = (30.000 12.000) x 0,40 = 7.200
Yukardaki hesaplamalara dayanarak yllar itibariyle amortisman tutarlarn gsteren tablo aadaki
gibi oluturulabilir:

Tablo 4.12: Kst Amortisman Yntemine Gre Amortisman Ayrma Tablosu
Yllar Aktifin net deeri Amortisman
Oran
Amortisman
Tutar
1.yl 30.000 0,40 4.000
2.yl 18.000 (=30.000-12.000) 0,40 7.200
3.yl 10.800 (=18.000-7200) 0,40 4.320
4.yl 6.480 (=10.800-4320) 0,40 2.592
5.yl 11.888 [=(6480-2592)+8.000] ---- 11.888
30.000

Maddi Duran Varlk Ynetimi Modulyle lgili Unsurlar
Muhasebe yazlmlarnda yer alan maddi duran varlk ynetimi modlnde u unsurlarn bulunmas
gerekmektedir:
Sabit kymet kartlar ile her bir maddi duran varln ayr ayr takip edebilmeli,
Maddi duran varlklara ynelik faturalar / belgeleri takip edebilmeli,
Amortismanlar hzl bir ekilde hesaplayp net aktif deerlerini grebilmeli,
Maddi duran varlklarn bakm ve hasar takibini yapabilmeli,
Maddi duran varlklarn envanter sonularn girebilmeli,
Maddi duran varlklarn personele zimmetini yapabilmeli ve takip edilebilmeli,
Krediyle alnan maddi duran varlklarn maliyetine aktarlmas gereken finansman giderlerini
hesaplayabilmeli ve takip edebilmeli.
Belirtilen bu hususlar maddi duran varlklarn etkin bir ekilde kontroln salamakta ve ynetimini
kolaylatrmaktadr.
Bir maddi duran varlk ynetimi modlnde ne gibi zellikler
bulunursa iletme o maddi duran varlklar etkin bir ekilde ynetebilir tartnz?
Maddi Duran Varlklarn Envanteri
letmelerde dnem sonlarnda yaplan envanter ilemleri sonucunda fiilen kullanlan ve amortisman
hesaplanmas gereken maddi duran varlklar tespit edilir. Bu envanter ilemlerinin byk bir ksm maddi
duran varlklarn saymn kapsar. Saym sonucunda baz maddi duran varlklar iletmeden kaybolmu
veya alnm olabilir. Bu tr maddi duran varlklara ynelik amortisman ayrlmamas gerekmektedir. Bu


114
yzden kaybolan veya alnan maddi duran varlklarn geici olarak aktifteki ilgili hesaplarndan
kartlmas gerekmektedir.
Maddi duran varlk ynetimi modlnde bu saym sonularnn girilecei ekran olmas halinde
kaybolan veya alnan maddi duran varlklar nedeni bulununcaya kadar takip edilebilir. Bu ekilde
iletme aktifinden kan maddi duran varlklara ynelik amortismann da otomatikman ayrlmas
engelenmi olur. Maddi duran varlka tekrar iletme aktifine girdikten sonra amortisman ayrma
ilemlerine devam edilebilir.
Maddi duran varlklarn envanteri srasnda baz maddi duran varlklarn faturalar ve belgeleri
olmasna ragmen sabit kymet kart almadan iletmede kullanlmaya balanm olabilir. Bu ekildeki
maddi duran varlklara ynelik sabit kymet kartnn almas ve gerekiyorsa bir personele zimmetinin
yaplmas gerekir.

Maddi Duran Varlklarn Zimmet Takibi
Maddi duran varlklar iletmelerde trleri ok farkl olabilen bir varlk grubudur. Baz maddi duran
varlklarda rnein, bir seramik iletmesinde hammaddeleri frna gtren makine operatrnn
kulland makine sadece o personelin kullanmna aittir dolaysyla o personele zimmetinin yaplmas
gerekir. Baz maddi duran varlklarda iletmedeki tm personelin kullanmna aktr herhangi bir zimmet
yapmaya gerek yoktur; kantin binas, otopark, su sebili gibi. Makine operatrnn kulland makinenin
veya mali iler blmndeki ef personelin kulland bilgisayar gibi varlklarn sadece personelin
kendilerinin kullanmna ait olmas durumlarnda bu maddi duran varlklar, ilgili personelin zerine
geirilir ya da zimmet ilemi yaplr.
Maddi duran varlk ynetimi modllerinde bu ekilde zimmet ileminin yaplabilmesi gerekmektedir.
Maddi duran varlk kimin kullanmna geirildiyse onun ad soyad, sicil numaras, blm gibi bilgilerin
girilecei bir ekran olmaldr. Ayrca bu zimmet yaplan maddi duran varlklarn bir listesi yazlm
araclyla kartlabilmelidir. Bunun yannda zimmet ilemi yaplan personelin izinde olmas halinde
kimin maddi duran varl kullanaca veya personelin iten ayrldnda zimmetin dmesi gibi
durumlarn yazlmda ngrlerek gereken parametrelerin oluturulmas gerekmektedir.

Maddi Duran Varlklarn Sat
Maddi duran varlklar iletme faaliyetlerinde uzun sre kullanlmak zere edinilen varlklardr. Bu
yzden satlmalar halinde olaan bir sat faaliyeti olarak muhasebeletirilmeli beklenmemelidir. Maddi
duran varlklarn satnda dikkat edilmesi gereken nokta sat anndaki madddi duran varln net aktif
deeridir. Sat ileminden elde edilen bir kar ya da zararn tespiti net aktif deer ile sat fiyatnn
aadaki gsterildi ekillere gre ifade edilebilir.
Sat Fiyat > Net Aktif Deeri => Kar ile sonulanan bir sat.
Sat Fiyat < Net Aktif Deeri => Zarar ile sonulanan bir sat.
Sat ilemi, maddi duran varlk ynetimi modlnde sabit kymet kart araclyla yaplabilir. Sabit
kymet kartnda her trl maddi duran varlk bilgisi yer almaktadr bu varlk satldnda sat fiyat
belirtilerek dorudan ilemin kar ya da zarar olarak muhasebeletirilmesi salanr.
rnein, iletmenin aktifine 85 000den kaytl bir kamyeneti bulunmaktadr. Bu kamyonete ynelik
birikmi amortisman 8 500dir. Bu kamyonetin 78 000ye pein satldn varsaydmzda, iletmenin
bu maddi duran varlk satndan 1 500 kar ettiini syleyebiliriz. nk kamyonetin Net Aktif Deeri =
85 000 8 500 = 76 500dir. Sat fiyat (78 000) Net Aktif Deer (76 500) = Kar (1 500).
letmeler maddi duran varlklarn yukardaki rnekte olduu gibi faydal mrlerinin banda deil
sonlarna doru da satma gayreti ierisine girebilirler. nk iletmeler eskiyen, ypranan maddi duran
varlklarn yenilemek isterler. letme eskiyen maddi duran varln yerine yenisini almak istediinde
VUKa gore varsa sat karn zkaynaklar ierisinde zel Fonlar adl bir hesapta geici olarak 3 yl
sreyle tutma hakk bulunmaktadr. Bu uygulamayla devlet, iletmelere salam olduu bir nevi geici
vergi muafiyetiyle maddi duran varlklarn yenilemeyi tevik etmektedir.


115
Maddi duran varlk ynetim modlnde bu sat ilemlerindeki yenileme fonu uygulamasnn
yaplabilmesi daha doru bir kar beyan etme ve dolaysyla daha doru bir vergi denmesini de
salayacaktr. Modlde, sat ilemeninde yenileme fonu diye bir parametrenin olmas halinde kar ile
sonulanan tutar, otomatikman zel Fonlara aktarm salanabilecektir. Bu yenileme fonunun
kullanm ise amortisman ayrma ileminde karmza kmaktadr. Yeni alnan maddi duran varln ilk
amortisman ayrma ileminde bu yenileme fonundaki tutar kullanlarak o kadar eksik amortisman
ayrlarak gider yazlabilmektedir. Modln bu ilemi de dikkate alabilmesi nem arzetmektedir.

Maddi Duran Varlklarn Hurda lemleri
Maddi duran varlklarn hurda ilemleri, iletmedeki faydal mr biten maddi duran varlklarn hurdaya
kartlmas ilemlerinin yaplabilmesine olanak salayan bir ekrandr. Maddi duran varlk ynetimi
modlnde, ekonomik mr biten ve artk iletmede kullanlmayacak olan maddi duran varlklar hurdaya
kartlr. Sadece iletmedeki ekonomik mr (faydal mr) biten maddi duran varlklar deil, herhangi
bir kazadan vb. durumdan dolay kullanlamaz hale gelen maddi duran varlklar iinde hurdaya karma
ilemlerinin yaplmas gerekir.
Hurdaya kartma ilemleri, zet olarak maddi duran varln iletmenin aktifinden kartlmas
ilemidir. Artk o maddi duran varlk iin amortisman ayrlmayacaktr, maddi duran varlk listesinde
gzkmeyecektir, envanteri yaplmayacaktr, zimmet yaplmayacaktr.
Hurda ilemlerinde yle bir zel durum bulunmaktadr: Ekonomik mr biten fakat iletmede fiilen
kullanm devam eden bir maddi duran varlk bulunmaktaysa bu maddi duran varln iletmenin
aktifinde 1 bile olsa gzkmesi iin, en son yl 1 eksik amortisman ayrlarak tamamen hurdaya
kartlmas nlenebilir. Bu olaya iz bedeli brakma ad verilmektedir.
Hurdaya kartlan maddi duran varln satlmas halinde elde edilen gelirinde gene bu modl
araclyla muhasebeletirilmesi olanak dahilindedir. Hurda satndan elde edilen gelir, iletme iin
olaan bir gelir deildir.

Maddi Duran Varlk Ynetimi Modlnn Faydalar
Bir muhasebe yazlmnda maddi duran varlk ynetimi modnn bulunmasnn aada belirtilen
faydalar bulunmaktadr.
Maliyetleri drr: Sabit Kymet Standarlar oluturarak retkenlii ve verimi etkileyecek fazla
veya eksik yatrmn nlenerek varlklanmaya ait direkt maliyetleri drr. Verimli kullanlmayan ve atl
durumdaki yatrmn tespit edilmesini salar.
Sabit kymet takibini kolaylatrr: Sabit kymetlerin blgesel/alansal takibini ve hareket
tarihesinin tutulmasn salar.
Garanti ve bakm takibini salar: Operasyonel olan sabit kymetlerinin garanti durumlarn ve
bakm anlamalarn takip etmeyi kolaylatr. Bakm tarihlerini, detaylarn ve maliyetlerini takip
edilebilir.
Finansal entegrasyonu kolaylatrr: Bteleme iin daha salkl veriler oluturulabilir. Entegre
yap sayesinde amortisman hesaplamalarn ve finansal kiralama takibini yapabilirsiniz.
Analiz ve raporlama yoluyla karar almay kolaylatrr: Stratejik kararlar iin st dzey analiz ve
raporlama imkan sunar. Satnalma, leasing ve tamir gibi kararlar iin kullanlabilir. Sermayenin nereye
yatrldn bilerek yatrmn geri dn en st dzeye karlabilir.
Satnalma: Satnalma iin pazarlk bilgilerinin saklanmas ve bunlarn yeni satnalmalarda
kullanlmasn salanabilir.
Zimmet takibini salar: letme bnyesinde zimmet takibi yaparak kaaklar/alnmalar nlemeye
yardmc olur (notebooklar, PDAlar, cep telefonlar, spesifik aletler, hafza ipleri veya yazlmlar
personele zimmetlenir ve takip edilir).



116
zet
Stoklar ve maddi duran varlklar iletmeler iin
hayati neme sahip iki temel varlk grubudur.
Stoklar, iletmelerin kar elde etme amacnda
dorudan rol oynayan nemli bir varlk iken,
maddi duran varlklar da iletme faaliyetlerinin
srdrlmesi iin kullanlmas gerekli olan
varlklar olarak karmza kmaktadr.
Bir muhasebe yazlmnda iletmeler iin hayati
neme sahip bu stok ve maddi duran varlklara
ynelik bir modln bulunmas bu varlklarn
ynetimini kolaylatracaktr. En azndan bu
modller sayesinde stok varl ve maddi duran
varl takip edilerek, kontrol edilebilecektir.
Stoklara ynelik muhasebe yazlm modllerinde
mutlaka stok giriinin yapld stok kartlar
bulunmakta, bu stok kartlar ayn zamanda farkl
tarihlerde stoklarn maliyetinin belirlenmesini
salayan parametreler iermektedir. Stok kart
araclyla iletmeye ne zaman ne kadarlk stok
girii olduu ve ne zaman ne kadarlk stok k
olduu ve bunlarn al ve sat fiyatlar da
grlebilmektedir. Ayrca stoklarlarla ilgili
nemli bir stok ynetim unsuru da iletmelerin
belli bir stok seviyesinin altnda veya stnde
bulunduunu kontrol eden parametrelerdir.
Muhasebe yazlmlarnda stok ynetim
modlndeki asgari ve azami stok seviyesi
kontrolleri araclyla iletmenin stoklar istedii
seviyelerde kalabilir. Stoklar belli bir seviyenin
altna dtnde otomatik sipari verme
fonksiyonu devreye girer, ok fazla stok girii
olduunda ise, stok fazlall uyars verilir.
Stoklarla ilgili bir dier nemli konuda stoklarn
iletmedeki tutar ve miktarna gre
arlklandrlarak nem verildii ABC
yntemidir. letme iin tutar olarak yksek ve
miktar olarak depoda az yer kaplayan stoklar A
grubu stoklar olarak snflandrlr, dier stoklar
B ve grece en az nemli olanlar da C grubu
olarak eklinde snflandrlr. Bylece iletme
stoklarn ynetirken A grubu stoklara ynelik
kontrol mekanizmalarnda st dzey personele
ncelik verir, bu gruptaki stoklarla ilgili gzden
geirmeleri sklatrlr, sipari noktasn, emniyet
stou noktasn dikkatlice hesaplar ve tedarik
ilemlerinde titizlik gsterir.



Muhasebe yazlmlarnda maddi duran varlklara
ynelik modlde yer alan en nemli unsur sabit
kymet kartlardr. Sabit kymet kartlar
araclyla maddi duran varlklarn takip
edilmesi salanr. Ayn stok kartlarnda olduu
gibi her bir maddi duran varlk tr iin ayr bir
sabit kymet kart alarak, al maliyeti,
amortisman sresi varsa hurda deeri,
amortisman yntemi, yeniden deerleme oran
gibi parametreler yer almaktadr. Yl sonlarnda
iletmeler bu modl araclyla aktifindeki tm
maddi duran varlklarn amortismann, Vergi
Usul Kanunu Genel Teblileri dikkate alnarak
normal amortisman veya Azalan kalanlar
ynteminden birine gre otomatikman hesaplar.
Ayrca maddi duran varlklarda nemli bir
konuda bu fiziksel varl olan varlklara ynelik
bakm ve onarmn takibidir. Maddi duran varlk
ynetimi modlnde bu varlklara ynelik bakm
ve onarm masraflarnn takip edilecei bir yer
olursa bu iletmenin iini ok kolaylatrr.
Maddi duran varlklarla ilgili zimmet, yeniden
deerlemesi ve sat ilemleri gibi zel
durumlarda bu modller ierisinde yer alabilir.
Muhasebe yazlmnda maddi duran varlklara
ynelik bir modln bulunmasnn faydalar
yle zetlenebilir: Maliyetleri drr, maddi
duran varlklarn takibini kolaylatrr, bakm ve
onarm masraflarnn takibini kolaylatrr, maddi
duran varlk bir personele zimmetlendiyse bunun
takibini salar, ynetime maddi duran varlklarla
ilgili nemli raporlar sunmaya yardmc olur.















117
Kendimizi Snayalm
1. Stok kartnda aadaki bilgilerden
hangisinin yer almas dnlemez?
a. KDV oran
b. Stok tr
c. stonto oran
d. Ekonomik mr
e. Stok kodu
2. Aadakilerden hangisi maddi duran varlk
ynetimi modlnde bulunmas gereken bir unsur
olamaz?
a. Sabit kymet kart
b. Maddi duran varlk zimmet takibi
c. Bakm ve hasar takibi
d. Amortismanlar hesaplama
e. Asgari stok kontrol seviyesini belirleme
3. Stok ynetimi modlnde aadaki
hususlardan hangisi ncelikli olarak yer
almaldr?
a. Asgari stok seviye kontrol
b. ABC yntemine gre stoklar snflandrma
c. Stok kartlar araclyla takip
d. Azami stok seviye kontrol
e. Tedarik sresi tanmlama
4. Aadaki amalardan hangisi bir iletmenin
stok elde etme amac olamaz?
a. retim takvimini ve kapasite planlamasn
gerekletirebilmek iin
b. Tketicilerin her trl ihtiyacn karlamak
iin
c. Talepteki dalgalanmalara kar korunmak iin
d. Maliyet enflasyonun etkisinden korunmak iin
e. Sipari maliyetlerini azaltmak iin
5. letme 4 000 maliyetli bir ticari maln
5000ye elden karttnda stok ynetimi
modlnde ne yapmas gerekir?
a. Stok k fii dzenlemeli
b. Stok devir fii dzenlemeli
c. Sabit kymet kartndan kartmal
d. Stok listesinden kartmal
e. Sabit kymet listesinden kartmal

6. letme stoklarnn xxx adet maln altna
dtnde otomatikman sipari vermesini
salayan stok ynetim modl unsuru nedir?
a. Azami stok seviye kontrol
b. ABC yntemi
c. Stok kart oluturma
d. Asgari stok seviye kontrol
e. Stok fii dzenleme
7. Aadakilerden hangisi maddi duran varlk
ynetimi modlnn faydalarndan deildir?
a. Maliyetleri drr
b. Maddi duran varlklarn takibini salar
c. Garanti ve onarmlarn takibini salar
d. letmenin bymesini salar
e. Zimmet takibini salar
8. Maddi duran varln her yl birikmi
amortismanlar dldkten sonra kalan deerine
normal amortisman orannn iki kat uygulanmak
suretiyle hesaplanan ynteme ne ad verilir?
a. Azalan kalanlar yntemi
b. Normal amortisman yntemi
c. Kst amortisman yntemi
d. Fevkalade amortisman yntemi
e. Eit tutarl amortisman yntemi
9. Aada bilgilerden hangisi bir maddi duran
varlk kartnda yer almaz?
a. Maddi duran varln al maliyeti bilgisi
b. Maddi duran varln faydal mr
c. Maddi duran varln satlaca tarih
d. Maddi duran varln tr
e. Maddi duran varln amortisman yntemi
10. Maddi duran varln maliyet bedeli 14
600, birikmi amortisman 10 000 ve sat fiyat
5 200 ise maddi duran varln yenileme fonuna
aktarlacak tutar ka olmaldr?
a. 14 600
b. 600
c. 5 200
d. 10 000
e. 4 800


118
Kendimizi Snayalm Yant
Anahtar
1. d Yantnz yanl ise Stok Kart Oluturma
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
2. e Yantnz yanl ise Maddi Duran Varlk
Ynetim Modlnde Bulunmas Gereken
Unsurlar balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
3. c Yantnz yanl ise Stok Kart Oluturma
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
4. b Yantnz yanl ise Stok Ynetim Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
5. a Yantnz yanl ise Stok Kart Oluturma
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
6. d Yantnz yanl ise Asgari Stok Seviye
Kontrol balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
7. d Yantnz yanl ise Maddi Duran Varlk
Ynetimi Modlnn Faydalar balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
8. a Yantnz yanl ise Amortisman Ayrma
Yntemleri balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
9. c Yantnz yanl ise Maddi Duran Varlk
Kart balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
10. b Yantnz yanl ise Maddi Duran Varlk
Sat balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.











Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Stok kartlarnda genel olarak u bilgiler yer alr:
Stok kodu, stok tr, stok ad, KDV oranlar,
birim al fiyat, birim sat fiyat, iskonto
oranlar, dviz tr.
Sra Sizde 2
Stoklara ynelik bir muhasebe bilgisayar
yazlmnda aada belirtilen hususlara ynelik
zellikler ve komutlarn bulunmas
gerekmektedir: stok kart oluturma (rn
baznda), gerek stok /kullanlabilir stok takibi,
ambar/blgesel bazda stok grntleme, belli
tarihler arasnda stok hareketlerini grntleme
(ambar baznda), alm irsaliyesi oluturma ve
grntleme, satm irsaliyesi oluturma ve
grntleme, verilen sipari takibi, sipariten
otomatik sevk emir oluturma, stok al fii
oluturma, stok fii oluturma (sarf fii, fire fii,
retimden giri fii, depo fii, saym fii), asgari
stok seviye tanmlama, azami stok seviye
tanmlama, ambar/blgesel bazda stok saymn
takip etme, depo/tedariki baznda tedarik sresi
tanmlama, yeniden sipari noktas tanmlama,
minimum (acil) stok sipari verme uyars,
ihtiyaca ynelik stok raporlar
Sra Sizde 3
Stok maliyetlerinin belirlenmesinde kullanlan
drt temel yntem bulunmaktadr: Fiili maliyet
yntemi, ortalama maliyet yntemi, ilk giren ilk
kar yntemi (FFO) ve son giren ilk kar
yntemi (LFO). Bu yntemlerden FFO
ynteminin uygulanmas durumunda ortalama
maliyet yntemi uygulanmas durumuna gre
satlan stok maliyetine daha az pay vererek olas
dnem krn daha da arttrmaktadr.
FFO yntemi, ortalama maliyet yntemine gre
daha fazla vergi denmesine yol amaktadr.
Sra Sizde 4
letmenin retmi olduu mamullerin, sat
maazasna tanmasnda kulland kamyonlarn,
sat maazasndaki bro ve mobilya
takmlarnn, bilgisayarlarn ortak zellii
iletmenin fiziksel bir varl olmasdr. Bunun
dnda mamuller bir stok unsurudur ve dnen
varlk olarak faydas 1 yl veya normal faaliyet
dnemi iinde tketilecek iken, kamyon veya
bro ve mobilya takm, bilgisayarlar duran
varlktr. Mamller, sat maazasnda belli bir


119
sat fiyat konularak satlr ve faydas satla
birlikte sona erer. Fakat sat maazasndaki bro
ve mobilya takm ve bilgisayar gibi duran
varlklarn faydas kullandka azalr bunlar eskir
ve ypranr. Maddi duran varlklar mamullerden,
iletmede daha uzun sre kullanlmas ve
faydalarnn hemen tketilmeyecek olmalar
ynnden ayrlmaktadr. Ksacas maddi duran
varlklar amortisman ayrma ileminden dolay
stoklardan nemli lde farkllk
gstermektedir.
Sra Sizde 5
Bir maddi duran varlk kartnda rnein genel
mdrlkte kullanlan bir masa st bilgisayar
iin alacak maddi duran varlk kartnda u
bilgiler yer almaldr: yeni bir maddi duran varlk
alndnda ekle veya yeni kart seenei
bulunmal, mevcut masast bilgisayarndaki
bilgileri dzenlemek iin deitir seenei
olmal, mevcut maddi duran varlk kartndaki
bilgileri incelemek iin incele seenei, maddi
duran varlk aktiften kartldysa kar
seenei yer almal, masast bilgisayarnn al
maliyeti bilgisi, masast bilgisayarnn faydal
mr, maddi duran varln tr, masast
bilgisayarna ynelik uygulanacak amortisman
yntemi ve dier hususlar (amortisman oran,
amortisman sresi, hurda deeri, yeniden
deerleme) yer almaldr.
Sra Sizde 6
Muhasebe yazlmlarnda yer alan maddi duran
varlk ynetimi modlnde u unsurlarn
bulunmas gerekmektedir: sabit kymet kartlar
ile her bir maddi duran varln ayr ayr takip
edebilmeli,maddi duran varlklara ynelik
faturalar/belgeleri takip edebilmeli,
amortismanlar hzl bir ekilde hesaplayp net
aktif deerlerini grebilmeli, maddi duran
varlklarn bakm ve hasar takibini yapabilmeli,
maddi duran varlklarn envanter sonularn
girebilmeli, maddi duran varlklarn personele
zimmetini yapabilmeli ve takip edilebilmeli,
krediyle alnan maddi duran varlklarn
maliyetine aktarlmas gereken finansman
giderlerini hesaplayabilmeli ve takip edebilmeli.




Yararlanlan Kaynaklar
Bykmirza K. (2011). Maliyet ve Ynetim
Muhasebesi, Ankara, Gazi Kitabevi.
Civan M. Kara E. ve Bal V. (2009).Luca
Uygulamal Bilgisayarl Muhasebe, Ankara:
Tesmer Yaynlar No:80.
Doan, M. (1982), letme Ekonomisi ve
Ynetimi, zmir, Yaar Eitim ve Kltr Vakf.
Feyiz M.Ali, nal R. ve nel S. (2009).
Bilgisayarl Muhasebe, Trabzon, Murathan
Yaynevi.
Muller Max, (2003). Essentials of Inventory
Management, New York, American
Management Association 1601 Broadway.
Logo Unity (2005), Duran Varlk Ynetimi.
Logo Unity (2005), Malzeme Ynetimi.
nel, S. (2003). Bilgisayarl Muhasebe,
Ankara, Sekin Yaynevi.
Sevilengl, O. (2009). Genel Muhasebe, Ankara,
Gazi Kitabevi.
Ylanc F.M. ve dierleri. (2011). Genel
Muhasebe, Eskiehir, Nisan Kitabevi.



















120






Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Satn alma ve d kaynak kullanmnn ne anlama geldiini, hangi durumlarda hangi seenein
tercih edilebileceini ve satn almada tedariki ynetimi srelerini aklayabilecek,
Tedarik Zinciri Ynetiminin tam olarak ne anlama geldiine, ilgili srelerine ynelik bir
farkndalk ve bu srete alc-tedariki ilikileri hakknda bir bak as gelitirebilecek,
Tedarik Zinciri Ynetiminde kullanlan bilgi teknolojilerine ynelik yatknlk kazanabilecek,
nternet Tabanl Tedarik Zinciri Ynetiminin ne olduunu, stnlklerini, yararlarn
belirleyerek nternet Tabanl baz TZY faaliyetlerini gelitirebilecek,
Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY) ve Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP-Enterprise Resource
Planning) ilikisine ve ERP ortamnda TZY ilemleri srecini aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz.

Anahtar Kavramlar
Satn Alma
D Kaynak Kullanm
Tedarik Zinciri Ynetimi
Alc-Tedariki likileri
nternet Tabanl TZY
TZY-ERP likisi ve Entegrasyonu

indekiler
Giri
Satn Alma ve D Kaynak Kullanm
Tedarik Zinciri Ynetimi
Tedarik Zinciri Ynetiminde Kullanlan Bilgi Teknolojileri
nternet Tabanl Tedarik Zinciri Ynetimi
Tedarik Zinciri Ynetimi ve ERP likisi
ERP Ortamnda Satn Alma lemleri Sreci
5


121
GR
rn yaam seyirlerinin ksald, kresel rekabetin iddetlendii hzl deien bir evre, ou iletmeyi
varlklarn srdrebilmek iin uygun politikalar, taktikler ve bunlar karlayabilecek bilgi sistemleri
gelitirme noktasnda zorlamaktadr. nmz pazarlarnda esneklik, kalite, maliyet ve zaman bir
iletmenin varln srdrmesinde ve baarsnda temel ve ncelikli rekabet boyutlarn oluturmaktadr.
Bu boyutlar asndan oluturulacak uygun bir denge, dinamik bir yaklam temsil etmektedir. Dinamik
talep ynetimi ise geleneksel satn almadan ok daha fazlasn gerektirmekte ve tedarik zinciri yapsn
karmaklatrmaktadr. Rekabet arttka talebin eksiksiz olarak karlanmasnn nemi, bir baka deyile
mteri memnuniyetinin nemi daha da artmaktadr. Bu da tedarik zincirindeki tm ortaklarn birbirleri
arasnda kuracaklar bir tedarik zinciri iletiim a gereksinimini ortaya karmaktadr. Bu yaklama
dayal olarak mteri tatminini baarmak iin mteri sipariinden gerekli rnlerin ve hizmetlerin
sunumuna kadar uzanan sipari karlama srecini ynetme, yeni rolleri art komaktadr. Bu sre,
mterilerle ilikili olarak pazarlama ileviyle tedarikiler ve alt yklenicilerle ilikili olarak satn
alma ileviyle ve iletmenin kaynaklarn ynetmeye ilikin geleneksel ilemlerle btnletirilen
btnleik retim ve sipari ynetimine iaret etmektedir. Dolaysyla bu srete satn alma ve tedarik
ynetimi, baka bir deyile Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY) ynetimin karar almn gerektiren nemli
bir stratejik alan olarak giderek ne kmaktadr. Bu yaklam, geleneksel ilevsel retim ynetimi
yaklamnn aksine bir srece dayanan ve Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP-Enterprise Resource
Planning) bata olmak zere teknoloji ile desteklenen bir anlay temsil etmektedir. Bu, tedarik asndan
da nemli dnmlere neden olmakta, satn almann rol sadece sipari vermeden, iletmenin
varlklarna ve karllna ilikin stratejik ynetim destei salamaya dnmektedir.
Yeni ynetsel yaklamlar gelitirmek iin sergilenen abalar ile birlikte bu yeni yaklamlar
destekleyen bilgi sistemleri gelitirme ihtiyac da kendini hissettirmektedir. Tedarik zinciri srecinde
tedarikilerle ve mterilerle ilikilerin gelitirilmesinde bilgi paylam temel dayanak olduundan, bu
srete biliim teknolojilerinin rol yadsnamaz. Biliim teknolojileri, bilginin toplanmas, ilenmesi ve
datlmasndaki stnlklerinden dolay geleneksel olarak birbirinden bamsz olan tedarik zinciri
unsurlarnn etkin bir ekilde btnletirilebilmesini ve uyum iinde bir arada alabilmesini olanakl
hale getirebilmektedir. Dolaysyla balangtaki geleneksel sistemler tm organizasyon iin gereken veri
ve bilgiyi ynetmeye olanak salayan ERP sistemlerine ve bunun yeni nesil srmlerine evrilerek
ynetime nemli bir destek salamaktadr. ERP-TZY sisteminin var olan elektronik ticaret sistemine
entegre edilmesiyle de tedarik zinciri ortaklar arasndaki ibirlii en st seviyeye ulaabilmektedir.
Bu nitede, ilk olarak satn alma ve d kaynak kullanm hakknda genel bilgiler sunulacak, hangi
durumda hangi yolun tercih edilebilecei ksaca tartlacak ve satn almada tedariki ynetimi
incelenecektir. Sonrasnda, daha btncl bir bak asndan hareketle Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY)
konusu aklanacaktr. Bu anlamda, TZYnin tam olarak ne olduu, ilgili sreleri aklanacak ve TZY
ynetiminde alc-tedariki ilikileri zerinde durulacaktr. TZYde kullanlan bilgi teknolojileri bir baka
balk altnda incelenecektir. nternet teknolojisindeki gelimelerle her geen gn nemi artan nternet
Tabanl TZYnin ne olduu, stnlkleri ve nternet Tabanl baz TZY faaliyetleri bir baka balkta
tartlacaktr. Son olarak Tedarik Zinciri Ynetimi ve her geen gn kullanm yaygnlaan Kurumsal
Kaynak Planlamas ilikisi aklanacaktr.

Satn Alma Ynetimi Modl


122
SATIN ALMA VE DI KAYNAK KULLANIMI
rn yaam seyirlerinin ksald, kresel rekabetin iddetlendii hzl deien bir evre, ou iletmeyi
varlklarn srdrebilmek iin uygun politikalar, taktikler ve bilgi sistemleri gelitirme noktasnda
zorlamaktadr. Baz sektrlerde neredeyse her yl yeni rn modelleri gelitirilmektedir. Hzla gelien
teknolojiye bal olarak mterilerin ihtiyalar ve beklentileri de deimektedir. Gnmz pazarlarnda
esneklik, kalite, maliyet ve zaman bir iletmenin varln srdrmesinde ve baarsnda temel ve
ncelikli rekabet boyutlarn oluturmaktadr. Rekabete ilikin bu boyutlar asndan oluturulacak uygun
bir denge, dinamik bir yaklam temsil etmektedir. Bu yaklama dayal olarak mteri tatminini
baarmak iin mteri sipariinden gerekli rnlerin ve hizmetlerin sunumuna kadar uzanan sipari
karlama srecini ynetme, yeni roller ortaya karmaktadr. Bu sre, mterilerle ilikili olarak
pazarlama ilevi ile tedarikiler ve alt yklenicilerle (taeronlarla) ilikili olarak satn alma ilevi ile
ve iletmenin kaynaklarn ynetmeye ilikin geleneksel ilemlerle btnletirilen btnleik retim ve
sipari ynetimine iaret etmektedir. Dolaysyla bu srete satn alma ve tedarik ynetimi, ynetimin
karar almn gerektiren nemli bir stratejik alan olarak giderek ne kmaktadr. nl strateji uzman
Porter buna bir organizasyonun performansna temel oluturan deer zinciri kavramyla vurgu
yaparken, kalite uzman Deming satn alma ve tedarik zinciri kavramyla toplam kalite ynetiminin
baarsn ilikilendirmektedir. Daha benzer birok almada eitli alan uzmanlar satn alma ve tedarik
ilevlerinin nemi zerinde durmaktadrlar.
Satn alma, tekrar satmak iin satn alma ve tketim ya da dntrmek iin satn alma olmak zere
iki temel amaca hizmet etmektedir. Tketim ya da dntrmeye ilikin satn alma, daha zor bir karar
gerektirir. Bu kararlar, uzun dnemli kararlardr ve baz durumlarda tekrarlanmayan birok satn alma
kararn da ierebilmektedir. Satn alma, bir iletmenin zamanl ve maliyet etkin bir ekilde iletme
amalarn baarmak iin, gerekli rnleri ve hizmetleri edinmede nc ahslarla balantda olma ya
da szlemeler yapma srecidir.
Etkili bir tedarik zincirine olanak salayan stratejik bir ara konumunda olan satn alma, herhangi bir
tedarik zincirinin kalbi kabul edilmektedir. Uygun hammadde-malzeme kaynaklar doru zamanda ve
doru fiyatta hazr bulundurulmadka, iletme planlarnn baarlmas neredeyse olanakszdr. Stratejik
bir bak asndan bu sre nemle zerinde durulmas gereken bir konudur. Son yllarda baz faktrler
satn almaya ilikin stratejik bak as gelitirmeyi gletirebilmekte ve bu yzden konuyu daha da
nemli hale dntrebilmektedir. Bunlar arasnda ykselen fiyatlar ve enflasyonu kontrol etme ihtiyac,
daha etkili envanter oluturmaya yaplan yatrm kontrol etme ihtiyac, zellikle malzeme maliyetlerinin
toplam maliyetler iindeki paynn yksek olduu youn satn alma gerekletiren iletmelerde karlla
ilikin satn alma maliyetlerinin neminin farknda olma ve baz temel malzemelerin artan ktl ne
kmaktadr.
Satn alma, retim iin gerekli dier rn ve hizmetlerin yannda, retilen ey iin elde edilmesi
gereken girdilerle ilgili bir iletme fonksiyonuna iaret etmektedir. Bu anlamda d kaynak kullanm
kavram da 1980lerde iletme alanyaznnda ska tartlan bir iletme karar alanna dnmtr. D
kaynak kullanm, iletme faaliyetlerinin gerekletirilmesinde kullanlan, ancak rekabetin neminin
artyla n plana kan bir kavramdr. Kullanp kullanmama kararn vermenin zor olduu, kullanlmas
sonucunda risk alnan, kullanlmadnda baz frsatlarn karlmasna yol aabilen ve ayn zamanda da
gnmzn rekabet ortamnda gz ard edilemeyecek bir olgudur. D kaynak kullanm, bir iletmenin
yapmas gereken faaliyetlerin tmn kendi bnyesinde gerekletirmeyip; asl faaliyet alan dndaki
faaliyetleri, bu konuda uzmanlam olan iletmelere brakmasdr. Gnmzde iletmeler ou i
srelerini devrettikleri gibi tedarik zinciri faaliyetlerini de bu konuda uzmanlam firmalara sklkla
devredebilmektedirler. Tedarik zinciri faaliyetlerinde d kaynak kullanma, nc parti lojistik olarak
da adlandrlmaktadr. Bu hizmeti sunan uzman firmalara ise nc parti lojistik firmalar denmektedir.
Tedarik zinciri faaliyetlerinde d kaynak kullanm, bu faaliyetlerin etkinliini ve verimliliini artrmak,
dolaysyla maliyetleri drmek amacyla tercih edilmektedir. Tedarik zinciri faaliyetlerinde d kaynak
kullanm, zellikle iletmelerin temel yeteneklerine odaklanmalar ve temel yetenekleri olmayan ileri
baka iletmelerden almalar ve sonuta rekabeti avantaj elde etmek istemeleri sebebiyle
uygulanmaktadr. Bu alanda d kaynak kullanmnn art, tamaclktaki snrlarn ortadan kalkmas,


123
stok kontrolnn neminin artmas ve tedarik zinciri ynetimi ile ilgili bilgisayar programlarnn
gelimesi ile de yakndan ilgilidir.
Tedarik zinciri faaliyetlerinde d kaynak kullanm, iletmelerin sermaye yatrmlarn korumalarna
ve bylece finansal risklerini azaltmalarna da katk salamaktadr. Fiziksel datm merkezleri ve bilgi
alar gibi lojistik varlklara yatrm, genellikle finansal risk ieren byk ve yn toplam maliyet
yaratmaktadr. letmeler bu riski nc parti lojistik firmalaryla paylarken, nc parti lojistik
firmalar da, baz ileri taeronlara devrederek riski onlarla paylamaktadrlar. Tedarik zinciri
faaliyetlerinde d kaynak kullanm, tam zamannda retim yapan iletmeler iin de uygun bir yntemdir.
nc parti lojistik salayc sayesinde hammaddeler zamannda teslim alnabilir ve mamuller
zamannda teslim edilebilir. Hammaddelerin zamannda tedariki retimdeki aksamalar ortadan
kaldrrken, mamullerin zamannda teslimi, mamul stok miktarlarn azaltr, yneticilere sevkiyat
zamann tam olarak bilme imkan salar ve igcn optimize edip igc maliyetlerinin azalmasna
imkan tanr. Ayn zamanda mamulleri, mterinin istedii zamanda teslim ederek bir taraftan sat
maliyetini drmekte ve dier taraftan mteri memnuniyetini artrmaktadr.
Satn Alma ya da D Kaynak Kullanm Kararnn Tedarik Zinciri
Ynetimi asndan nemli bir n gereklilik nitelii tadna dikkat ediniz.
Sipari karlama srecine ilikin nem tayan satn alma ve d kaynak kullanm asndan ncelikle
kapasite kavramndan, envanter ynetiminden ve kontrolden bahsetmek gerekmektedir. Belli bir
dnemdeki sipari karlama srecinin maksimum olas kt dzeyi ile llen kapasite, snrl
kaynaklardan (tesisler, makineler, iiler gibi) dolay ou iletmede snrllk oluturur. Ksa dnemde ek
kapasite mevcut kaynaklardan daha fazla yararlanarak salanabilir (fazla alma zaman ya da ekstra
vardiya gibi uygulamalarla). Uzun vadede kapasite geniletme, sipari karlama srecine kaynak
eklemekle olanakl olabilmektedir (yeni i grenler ie alma ve eitme, yeni makineler satn alma, kurma
ve iletme ve yeni tesisler kurma gibi abalar). Baz hallerde kaynaklarn seviyesinde ya da kaynak
kullanma dzeyindeki sk deiimler olanaksz olabilir ya da sipari karlama srecinin dengesinin
bozulmasna yol aabilir. Bu yzden, ou iletme kapasite asndan d kaynaklardan yararlanmakta,
ok az iletme bu anlamda tamamen kendi kendine yetebilmektedir. Dolaysyla rn sunan ve hizmet
salayan ou iletme baz malzemeleri, paralar ve hizmetleri d kaynaklardan satn alrlar. Bu sre,
satn alma ve d kaynak kullanm olarak adlandrlr. Satn alma ve d kaynak kullanm, bir iletmenin
tesislere, makinelere, alanlara ve eitime nemli sermaye yatrmakszn etkin kapasitesini artrmasnn
alternatifleridir. letmeler bu abalardan ksa ve uzun dnemli olarak yararlanabilmektedirler. Ayrca bu
abalar en iyi kaynaklar seerek ve seilen tedarikilerle uzun dnemli ilikiler gelitirerek maliyet,
zaman, kalite ve esneklik konularnda iletmenin rekabeti ynn glendirmenin de nemli bir yolu
olabilmektedir. Sipari karlama srecine ilikin rekabeti glendiren satn alma ve d kaynak kullanm
abalarn gvence altna almada u noktalar dikkatli ekilde deerlendirilmelidir:
Hangi malzemeler, paralar ve hizmetler satn alnmal ya da d kaynaklardan salanmaldr?
Bu, retme ya da satn alma karar olarak adlandrlr.
Tedarikiler nasl seilecek ve onlarla ne tr bir iliki biimi gelitirilecektir? Bu, tedarik ya da
tedariki ynetimi olarak adlandrlr.
Sipari miktar ne olacak, yeni sipariler ne zaman yerinde olacak ve satn alnan rnlerin ve
malzemelerin stok durumu nasl ynetilecek? Bu, envanter ynetimi olarak adlandrlr.
Satn alma ve d kaynak kullanm dinamik bir yapya sahiptir. letme satn alma ve d kaynak
kullanm politikasn srekli deerlendirmeli, nceden satn alnan rn ya da hizmetleri retme
yeteneini dikkate almaldr. Baz durumlarda bu, bir tedariki ile birleerek ya da onu edinerek de
baarlabilir. Sipari karlama srecinde gerekli rn ya da hizmetleri tedarik etmek iin bir d
kaynaktan yararlanma karar u faktrlerin dikkate alnmasn gerektiren ok ynl bir karardr:



124
Kapasite: Satn alma ve d kaynaklardan yararlanma kapasite asndan bir d kaynak
salamaktadr. Ani bir makine sorunu ya da i ykndeki bir arttan dolay ksa dnemli ek
kapasiteye ihtiya duyulduunda ve alma zamanlarnn artrlmasna ve ekstra vardiya
uygulamasna olanak olmadnda ya da yeterince olmadnda, satn alma ve d kaynaklardan
yararlanma, iyi uygulanabilir bir zm salayabilmektedir. Satn alma ve d kaynaklardan
yararlanma farkl kaynaklar asndan uzun dnemli tercih edilen kapasite kayna olarak da
seilebilir.
Bilgi birikimi (Know-How): Satn alma ve d kaynaklardan yararlanma, iletmenin teknolojik
bilgi birikimine sahip olmad ve bu bilgi birikimi iletmenin z teknolojisinin paras kabul
edilmedii durumlarda gerekli olabilmektedir. Dier durumlarda ihtiyac duyulan bilgiyi
gelitirmek iin nemli bir yatrm gerekir. letmenin teknolojiye eriememe olasl da vardr
ve bu durumda, dier iletmeler (tedarikiler) tarafndan sahip olunan patentler asndan satn
alma ve d kaynaklardan yararlanma bir gereklilik olur.
Maliyet ve Hacim (Miktar): retim maliyetleri ok yksek olduunda ya da belli bir parann
ya da hizmetin talep hacmi, tesislere, makinelere ve i gc eitimine ynelik balang
maliyetlerini karlamayacak kadar dk olduunda, satn alma ve d kaynaklardan yararlanma
maliyete dayal rekabet gelitirmenin en iyi yolu olabilmektedir. Baa ba noktas analizleri,
retme ya da satn alma kararlarnn maliyet ynn analizde sklkla kullanlmaktadr. Bu
analizlerde her bir satn alma maliyeti, gerekli hacimle (miktarla ) arplr ve satn almaya ilikin
bu toplam maliyet, bir birim rn retmenin maliyeti olarak hesaplanan toplam retim maliyeti
ile karlatrlr. Eer fark, retime balamak iin gerekli balang yatrmndan daha kkse,
iletmenin maliyete dayal rekabet gcn artracandan satn alma tercih edilir.
Talep yaps: Bir para ya da hizmetin talebi byk lde dalgal ya da dnemsel olduunda,
zellikle nemli bir zaman periyodunda kullanlmayacak zel makinelere, ekipmana ve tesislere
yatrm gerektiinden retim uygun olmayabilir.
Zaman: Satn alma zaman retim zamanndan byk lde dk olduunda, satn alma ve
d kaynaklardan yararlanma tercih edilebilir. Bu durumda, satn alma ve d kaynaklardan
yararlanma organizasyonun zamana dayal rekabet gcn glendirebilir.
Kalite: Satclarn sunduu kalite, iletmenin kendisinin salad kaliteden daha iyi olduunda,
satn alma ve d kaynaklardan yararlanma iletmenin kaliteye dayal rekabet gcn
gelitirmede nemli bir zm yolu olabilir.
Kontrol: Satn alma ve d kaynaklardan yararlanma sipari karlama takmnn dorudan
kontrol altnda olmayan dier iletmeler zerinde sipari karlama srecinin bamlln
arttrmakta, bu yzden sipari karlama takmnn kontrol dzeyini artrmak, sreci
uzatmaktadr. Kontrol, belirsizlikle baa kmada nemli bir ara olduundan ve planlama
hatalarnn en aza indirilmesi asndan nemli olduundan, tedarikinin planlama sreleriyle
entegrasyonun yannda, tedarikilerin gvenilirlii retme ya da satn alma kararnda dikkate
alnmas gereken nemli konulardr. Bunun sonucu olarak sipari karlama srecinin bir paras
olarak satn alma ve d kaynaklardan yararlanma kullanldnda, uygun tedariki ynetimi,
sipari karlama takmnn nemli bir grevidir.
Yaplabilirlik / Uygulanabilirlik: Baz durumlarda satn alma ve d kaynaklardan yararlanma
tek seenek olarak iletmenin nnde olabilir. rnein, hammaddeler sadece yabanc
kaynaklarda olabilir ve bu yzden ithalat bir zorunluluk olarak ortaya kabilir.
retme ya da satn alma kararlar hem stratejik hem de operasyonel dzeyde sz konusu
olabilmektedir. Her iki durumda da eer satn alma ve d kaynaklardan yararlanma benimsenirse,
tedariki ynetimi konusu, sipari karlama sreci ynetim takm tarafndan nemle
deerlendirilmelidir.
Sipari karlama srecinde gerekli rn ya da hizmetleri tedarik
etmek iin bir d kaynak kullanm kararnn hangi faktrler erevesinde ele alnmas
gerektiini tartnz.


125
Satn Almada Tedariki Ynetimi
Tedariki ynetimi, sipari karlama srecindeki anahtar faaliyetlerden nde gelenidir. Bu aba, alt
faaliyetle incelenebilir:
Gereksinimlerin belirlenmesi
Tedarikilerin seimi
Szleme/Anlama ynetimi.
Bu faaliyetlerin ayrntsna ilerleyen ksmda yer verilmitir.

Gereksinimlerin Belirlenmesi
Satn alma sreci, gerekli rn ya da hizmetlerin belirlenmesiyle balamaktadr. Bu belirleme faaliyetinde
aada bertilen nemli konu ele alnmaldr:
Gerekli rn ya da hizmetlerin ilevsel, fiziksel ve teknik zelliklerinin belirlenmesi,
Sipari karlama srecine ilikin zaman, gnderilerin boyutu ve says, nakliye dzenlemeleri ve
teslimat skl gereksinimlerinin belirlenmesi,
Kullanlacak tedariki kalite sisteminin belirlenmesi ve kalite gereksinimlerinin rn ya da
hizmete uygulanmas.
levsel ve teknik tanmlamalara ilikin ayrnt dzeyine ynelik ncelikli konular nemli lde
farkllaabilmektedir. rnein, bir araba reticisi, yeni bir arabann tasarm aamasnda bir klima sistemi
tedarikisinden tasarm srecine katlmn talep edebilir. Bu durumda, ilevsel gereksinimler sz konusu
olabilir ve tedarikinin uzmanl, bu ilevsel gereksinimleri ayrntl bir teknik tasarma dntren
arasal bir duruma iaret eder. Bu rnekte retici, tasarm abasnn bir ksmnda satn alma ve d
kaynaklardan yararlanmaya karar vermitir. Baka bir rnekte bir retici elektronik bileenleri satn alma
yoluna gidebilir. Her durumda da bilgi tipi ve ayrnt dzeyinin yannda, rn ya da hizmete ilikin
sunulmas gereken bilgi nemli lde farkllar. Bu bilgi tipi, olas tedarikilerin gerekli rn ya da
hizmetleri sunacak teknolojik yeteneklerini deerlendirmede destek salar.
Sipari karlama sreciyle ilikili gereksinimlerin tanmlanmasyla ilgili ikinci konu, olas
tedarikilerin hacim (miktar) ve zaman gereksinimlerini karlamaya ilikin operasyonel yeteneklerini
deerlendirmeyi kapsar. Bu anlamda iki nemli soru nem kazanr. Gerekli kapasitenin belli bir zamanda
belli miktarda sunu iin uygun olup olmad ve gerekli teslim zamannn tedarikinin sahip olduu
sipari karlama teslim sresinden daha ksa m yoksa uzun mu olduu. kinci durumda tedariki
zamannda teslimi gvence altna almak iin bir stok politikas benimsemek zorundadr.
nc konu, tedarikinin kalite sisteminin yannda, rn ya da hizmetin kalitesiyle ilikilidir.
Gemite tedarik edilen rnlerin kalitesi sklkla kusurlu rnlerin yzdesi ile belirlenirdi. Yansz
rneklemeye dayal zel kabul testlerinde, tedarikiler tarafndan teslim edilen gerek kusurlu rnlerin
yzdesi deerlendirmede kullanlmakta ve kusurlu rnlerin yzdesi belirlenenden yksekse
reddedilmekteydi. Byk lde kabul testlerine bal bu yaklam, baz rnlerin kusurlu teslim
edilebilecei varsaymna dayanmaktadr. Bu, iletmenin maliyet, kalite ve teslim zamanna ilikin
rekabet yeteneini azaltabilmektedir. Test sreci maliyet ve teslim srecini artrrken, yansz rnekleme
zayf kaliteye sahip bir rnle sonulanan zayf kaliteye sahip parann saptanamamas olasln ortadan
kaldramamaktadr. Farkl bir yaklam, spesifikasyonlarla ve rnlerin yapmnda kullanlanlarla tedarik
edilen rnlerin kalitesini belirlemektir. Bu spesifikasyonlar muayene ihtiyacn ortadan kaldrmak ve
tedarikiler tarafndan salanan kaynaklara ilikin kalite problemlerini izlemek ve elimine etmek iin
tasarlanr. Hem tedariki hem de sipari karlama srecinde sunulan rnlere ilikin kalite gereksinimleri
belirlenerek tedariki tarafndan teslim edilen rnler test ve depolama ihtiyac olmakszn retim
srecinde kullanlan noktaya dorudan datlabilir. Bu, tm sipari karlama srecine ilikin kalite,
maliyet ve zaman performans zerinde nemli ve temel bir etki yaratmaktadr.



126
Tedarikilerin Seimi
Gereksinimler aka belirlendiinde, tedarikilerin seimi daha olanakl hale gelir. lk ve ncelikli
aama, her bir satn alnan para asndan tedariki saysna karar vermektir. Geleneksel yaklam, her
bir para iin birka tedariki semek ve maliyeti drecek ekilde rekabetten yararlanmaktr. Birden
ok kaynaktan yararlanmak tedarikilere olan bamll azaltmann bir ilevi olabilmekte ve bylelikle
grev ya da dier sorunlardan dolay tedarik kaynan kaybetme riski azalmakta ve maliyet ya da teslim
zamanndaki ani art riski azaltlabilmektedir. Bu yaklamn tersi saylabilecek bir dier yaklamda, her
bir para iin tek bir tedariki seilir ve tedariki ve alc arasnda gl balar oluturulur. Tek tedariki,
satn alcnn rekabet gcn artrma yeteneine odaklanlan dikkatli bir deerlendirme srecinden sonra
seilir. Olas satn alclar asndan katk salayacak temel deerlendirme alanlar aada sunulmutur:
Sre Yeterlilii: Tedariki tarafndan kullanlan sre belli kalite dzeyinde paralarn
retimini gerekletirebilmekte midir?
Kalite Gvencesi: Tedariki tarafndan kullanlan kalite kontrol sreleri gerekli dzeyde tutarl
bir kaliteyi srdrmek iin yeterli midir?
Finansal Yetenek: Tedarikinin yapt ile ilikili risk nedir?
Maliyet Yaps: Malzeme, i gc ve iletme giderlerine ilikin gerek maliyetler nedir? Yksek
maliyetler ve dk kar, gelecekte yaanabilecek sorunlara iaret edebilir.
Deer Analizi abas: Tedarikinin deer analizi gerekletirme yetenei ve gemite deer
analizi yapmadaki baars, tedarikinin rn spesifikasyonlarn ve onlarn greceli nemini ne
kadar iyi anladn gsterir.
retim Programlama: Tedarikinin zamannda teslim, deiimleri karlama ve ksa zaman
diliminde tedarik yeteneine ilikin retim planlama ve kontrol sistemi yetenei satn alan
organizasyonun rekabet gcn destekler.
Balant/Szleme Performans: Tedarikinin performansn deerlendirmede kullanlan
performans ltleri.
Deerlendirme ltleri dikkate alnarak tedariki seimi iki ekilde yaplabilmektedir:
Alternatifli Ortamda Tedariki Seimi: Bu seimde kalite, maliyet, esneklik, fiyat, datm ve
temin sresi gibi performans kriterleri belirlenerek, her bir alternatif iin bu kriterlerin arlklar
hesaplanr ve en yksek deere sahip olan tedariki ile allr.
Performansa Gre Tedariki Seimi: Bu yntemde fiyattan ok tedarikilerin iletme ii ve
datma ilikin performans gstergeleri esas alnmaktadr. Burada iletme ii performans
gstergeleri derken rekabet gc, hata analizleri, teknoloji ve bilgi eriimi (network), ekipman,
garantiler, esneklik, uzmanlk, eitim, organizasyon yaps, Ar-Ge, mhendislik ve tasarm
yetenei, programlar, corafi yaknlk ve referanslar akla gelmektedir. Datm kriterleri ise,
kalite, maliyet ve teslimat performans kriterlerinden olumaktadr. Kalite performans kriterleri,
malzeme, retim ve servis iadelerinden olumaktadr. Maliyet performans kriteri, maliyetlerin
azaltlmasna ilikin, etkinlik ve verimlilik deerlerini kapsamaktadr. Teslimat performans
kriterleri ise, teslimat zamannda, miktarnda, koullarnda ve sevkiyat ambalajnda uygunlua
ilikin kriterlerden olumaktadr.
Alternatif her bir tedariki seim uygulamasnda belirlenecek performans kriterlerini en iyi salayan
tedarikinin seimi, tedarik zincirinin etkinliini, verimliliini ve dolaysyla malzeme aknn etkinliini
artracaktr. Tedariki seim sreci ayn zamanda kalite sisteminin unsurlarn belirleyen standartlara da
dayanabilir. Deerlendirme spesifikasyonlarndan oluan ISO 9000 serisi, standart spesifikasyonlara
rnek gsterilebilir.

Balant/Szleme Ynetimi
Tedariki seim sreci tamamlandnda, temel odak tedariki ile kesintisiz bir iliki gelitirmeden oluan
balant ynetimine kaydrlr. Sipari karlama srecinin kalitesini ortaya koyan alclar ve tedarikiler
arasnda temel kategoride toplanabilecek ilikiden bahsedilebilir:


127
Muayene (Denetim/Kontrol): Hatalar elimine edebilmek iin rn muayenelerine (kontrolne)
odaklanma.
nleme: rn ve srece ilikin kalite gelitirme abalarna odaklanma. Alc, hatasz retim
sreleri gelitirme ve srdrmede tedarikiye destek salar.
Ortaklk (Partnerlik): Alc ve tedariki arasnda teknoloji (ortak tasarm abas) ve kalite
(dorudan kullanm noktasna teslimat yapan sertifikal bir tedariki) alanlarnda iki taraf
arasnda takm almasna dayana uzun dnemli bir ilikiye odaklanma.
Alc ve tedariki arasnda sipari karlama srelerine ilikin koordinasyon dzeyi farkl biimlerde
sz konusu olabilmektedir. Geleneksel yaklam, gerekli miktar, teslim tarihi, maliyet ve deme
artlarnn belirlendii bir kerelik siparilere dayanmaktadr. Bu yaklam genellikle kontrolle
(muayeneyle) balantldr. rnler kontrol edildikleri alana tanr ve sipari karlama srecinde ihtiya
duyuluncaya kadar depolanr. Bu yaklam, envanter ynetimi kuramna dayanmaktadr. Farkl ya da
dier bir yaklamda ise, tedariki ile her birimin maliyetinin tahmini toplam ihtiyacn ve nerilen teslim
zamannn belirlendii uzun dnemli bir anlama/szleme (genellikle yllk) imzalanr. Alcnn
planlama ve kontrol sistemleri, tedarikiye ynelik periyodik siparilerdir. Bu koordinasyon biiminde,
szleme sresince her siparie ynelik fiyat ve ilgili koullarn mzakeresine ihtiya duyulmaz ve iki
taraf arasnda uzun dnemli ilikiler gelitirilir. Alc ve tedariki ERP sistemlerini kullandklarnda,
sistemleri ilikilendirmek ve periyodik ihtiyalar elektronik olarak aktarmak olanakl olabilmektedir.
nc ya da bir dier yaklam ise, tedarikinin dorudan montaj ya da retim hattna gnlk
sevkiyatlar yapt Tam Zamannda retim olgusuna dayanmaktadr. Bu yaklamda eer tedariki
sertifikal ise, teslimatlarn kontrol gerekmemekte ve iki taraf arasndaki iliki gerek bir ortakla
(partnerlie) dayanmaktadr.
Tedariki ynetiminde dikkate alnmas gereken anahtar faaliyetleri
belirleyiniz.
Gnmz iletmeleri rekabet avantaj salamak amacyla satn alma ilemini daha geni kapsaml
dnmek ve ynetmek zorundadrlar. Bu nedenle bu alan sadece satn alma faaliyetine indirgemek
yerine daha geni kapsamda ele alarak aratrma, gelitirme, planlama, denetleme gibi dier ynetsel
faaliyetlerle de zenginletirmek gerekmektedir. modelinin baars sadece rn ve hizmet ktsna
deil, bu ktlarn kalitesini ve fiyatn etkileyen girdilere de byk lde baldr. yi bir satn alma
sistemi i modelinin karll, verimlilii ve pazar baarsna byk katklar salayabilir. Buna gre
irketler tarafndan satn alnacak ihtiya kalemlerinin pazar aratrmasnn yaplmas gerekmektedir.
htiya kalemlerini satan yurt ii ve yurt d kaynaklarn farkl seenekleri, nitelikleri ve fiyatlar; teslim
alma, tama, depolama ve benzer konulardaki koullar aratrlmal ve deerlendirilmelidir. Satn alma
konusundaki bu denli farkl zelliklerin dikkate alnmas, hem fiyat rekabeti hem de fiyat d etkenlerle
rnein kalite, nitelikli hizmet ve mteri memnuniyeti gibi deikenlerle de rekabet edebilmeyi
salamaktadr. Bu noktada satn almay sadece ihtiya duyulan retim faktrlerinin bedeli denerek satn
alnmas eklindeki tanmdan daha geni bir ekilde tanmlanmasna ihtiya vardr. Buna gre bu tanm,
iletmelerin retim faaliyetlerini yrtmeleri iin ihtiya duyduklar her trl retim faktrn doru
zamanda, doru miktarda, doru kaynaktan ve doru kalitede temin etmesi eklinde olmaldr. Bu
ekilde satn alma faaliyetine farkl ynetsel ilevleri ykleyerek ve de satn almay aarak tedarik
kavramna ulalacaktr. Tedarik, retim faktrleri piyasasnda pazar aratrmasndan balayp, satn alma
sonrasna, sipariten, ykleme ve boaltmaya uzanan bir dizi faaliyeti ieren geni bir kavramdr. Satn
almay da iine alan anlamyla tedarik, bir ynetim faaliyeti olarak deerlendirilmelidir. Satn alma, bu
ynetsel faaliyetlerin son aamasdr. Bu noktadan hareketle, satn alma, bir ileri aamada Tedarik Zinciri
Ynetimi (TZY) erevesinde ilerleyen blmde daha ayrntl ve stratejik bir bak asndan ele
alnmtr.




128
TEDARK ZNCR YNETM
Arz ya da tedarik planlamas, mevcut talebi karlayacak kaynaklarn ve stratejilerin belirlenmesi
anlamna gelmektedir. Tedarik stratejileri, mterilerin talep ettikleri rnleri sunmaya ilikin d
tedarikileri ve i tesisleri, i gcn ve malzemeleri uyumlatrmay baarabilmelidir. Tedarik planlama
sreci, kaynaklar planlamay ve arzu edilmeyen snrllklar ortadan kaldrmay kapsamaktadr. Ayrca,
tedarik planlamas dnemsel olarak st seviyelere kan talep durumunu da karlamaya ilikin genel bir
plan gelitirmeyi de art komaktadr. Bu anlamda istenen esneklik miktar belirlenir ve iletmenin pazar
stratejisi ile btnletirilir. Tedarik planlama srecinin yarar, mevcut ya da gelecekteki arz
karlayabilecek ksa, orta ve uzun dnemli kaynak gereksinimlerini gvence altna almaktr.
1940l ve 1950li dnemlerde satlan rnlere ilikin en byk maliyet bileeni emek ya da
igcnden olumaktayd. Baz iletmelerde bu maliyet %50lere kadar ulaabilmekteydi. Ancak
teknoloji bata olmak zere eitli alanlarda yaanan gelimeler 1990larda maliyet yapsn ciddi lde
deitirdi. Dolaysyla ou iletme iin igc giderek maliyetlerin kk bir ksmn oluturmaya
balad. Bylece bir giriim iin ortalama malzeme maliyeti toplam maliyetlerin %60 ile %80i arasnda
deien bir oran oluturmaya balad. yle ki, dnya genelinde ou retim iletmesi iin lojistik
maliyetleri igc maliyetlerini at. Dolaysyla temel odan ne kan bu maliyetleri ynetmeye ilikin
Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP) ve Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY) amalarna kaymas ve bunlara
olan ilginin daha uzun sre devam edecei gerei artc deildir. Bu dnm tedarik asndan da
nemli dnmlere neden olmutur. Satn almann rol, sadece sipari vermeden, iletmenin varlklarna
ve karllna ilikin stratejik ynetim destei salamaya dnmtr.
1990l yllarda iletmeler, verimliliklerini ve mteri deerini arttrmak iin kendi iletmelerinin
snrlar dnda tedarikileri ve tedarikilerinin tedarikilerini izlemeleri ve ibirlii iinde bulunmalar
gerektiinin ve pazar gereksinimlerine daha hzl ve esnek bir ekilde cevap verebilmek iin
tedarikilerine daha fazla baml olduklarnn farkna varmaya balamlardr. Bir tedarik zinciri
rnlerin, tedarikiler, reticiler, toptanclar, datclar, perakendeciler ve son olarak tketiciler arasnda
hareketini salayan ilikiler btndr. Bir iletmenin tedarik zinciri, hammadde reticileri, hammadde
ve yar mamulleri ilenmi rne dntren tedarikileri ve bitmi rnleri datm kanallarnda nihai
tketiciye ulatrmada deer yaratan btn taraflar iermektedir. Bu anlamda, tedarik zinciri; sat sreci,
retim, envanter ynetimi, malzeme temini, datm, tedarik, sat tahmini ve mteri hizmetleri gibi pek
ok alan iine almaktadr. Tedarik zinciri, arzn ve talebin ynetilmesi, hammaddelerin tedariki, retim
ve montaj, depolama, envanter ynetimi, sipari ynetimi ve mterilere rnlerin datm gibi
faaliyetleri ve tm bu faaliyetlerin srdrlebilmesi iin gerekli olan bilgi sistemlerini de kapsamaktadr.
Buna gre bir iletme iin tedarik zinciri, hammadde ve malzemenin tedarik edilip, rn ve hizmetlerin
retilmesinden, mteriye ulatrlmasna kadar bir utan dier uca btn faaliyetleri ieren bir sretir.
Ama, daha ok iletmenin retim kapasitesinin arttrlmas, pazar duyarllnn gelitirilmesi ve tketici
ile tedarik ilerini stlenenler arasnda ilikilerin iyiletirilmesi ile iletmenin srdrlebilir rekabet
avantaj elde edebilmesini salamaktr.
Tedarik zincirinin ilk halkasn hammadde temini, son halkasn rnn mteriye teslimi
oluturmaktadr. Aslnda baarl bir tedarik zincirinde ilk halka, baka bir deyile, balang noktas
tketici, son noktas da hammadde ve malzemeyi temin ve tedarik edenler olmaldr. retim bunlarn
ortasnda yer alr. nk retim mteriler iin yapldndan, onlarn dncelerinin bilgi olarak geriye
aknn salanmas ok nemlidir. Buna gre mteriler asndan tedarik zinciri, bir rn ya da hizmet
iin retim, datm, pazarlama, lojistik ve sat sonras hizmet aamalarn iine alan unsurlarn,
ihtiyalar zamannda karlamas amacyla yaplan almalarn tamamdr. Dolaysyla, tedarik zincirinin
birbirine bal iletmelerden ve bunlarn arasnda gerekleen eitli aklardan meydana geldii
sylenebilir. Bu durum tedarik zincirinin olduka karmak yapda olduunu, zincirin halkalarn ayr ayr
ele alan etkin stratejiler gelitirilmesine ihtiya duyulduunu gstermektedir.
Tedarik zinciri, bir sonraki iletmenin tedarikini salayan iletmelerin oluturduu bir sistemdir.
Tedarik zinciri, retimde kullanlacak materyallerin tedariki, bu materyallerin yar ve tam mamul
retimine aktarm ve retimi, tamamlanan mamullerin tketicilere ulatrlmasn salayan fiziksel bir a
olarak da tanmlanabilir. Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY) ise, sadece tedariki ynetiminin bir dier ad


129
olarak deerlendirilmemelidir. TZY, tedarik zincirinin ve bu zincir iinde yer alan tm iletmelerin uzun
vadeli performanslarn artrmak amacyla, zincir zerindeki iletmelere ait iletme fonksiyonlarnn ve
planlarnn, tm iletmeleri kapsayacak ekilde sistematik ve stratejik koordinasyonu ya da mteri ve
dier paydalar iin deer yaratan rn, hizmet ve bilgi salamak amacyla ilk tedarikiden son
kullancya kadar olan kilit srelerin birletirilmesi olarak tanmlanabilir. Birden fazla iletmeyi
kapsayan TZY yaps, tedarik zincirinde bulunan iletmelerin tek bir iletme gibi davranarak
kaynaklarnn ortak kullanm sayesinde sinerji oluturarak, rn ve hizmetlerin kalitesinin istenen
dzeyde olmasn, maliyetlerinin drlmesini, beklenen srede pazara sunulmasn ve mteri
memnuniyetini arttrmasn salayacaktr. Buna gre TZY, iletmenin iinde bulunduu tedarik zincirinin
etkinliini arttrmak amacyla eitli rgtsel amalar birletiren bir strateji olup, iletmeler tarafndan
tedarik faaliyetlerinde rekabet avantajndan yararlanmak amacyla kullanlmakta, rn kalitesinin
srekliliini salad, mteri merkezli piyasada temel bir rekabet avantaj salad ve tedarik zinciri
zerindeki iletmelerin maliyetlerini drme, hizmet seviyesini artrma, bilgi akn glendirme, ilem
hzn arttrma, rekabeti farkllk yaratma ve iletmeler arasnda etkin bir iletiim kurarak esneklii
arttrmada nemli bir role sahip olabilmektedir.
TZY, bir taraftan maliyetleri drrken, dier taraftan mteri hizmet dzeyini ykselterek eitli
sektrlerde iletmelere i zmleri sunmaktadr. Tedarikilerin, imalatlarn, datm merkezlerinin,
mterilerin ya da dier yelerin tedarik zincirleri, i fonksiyonlarna, hedeflerine, organizasyon trlerine
bal olarak deiiklik gsterir. Dolaysyla, tedarik zincirinin tanm iletmeden iletmeye farkllk
gsterebilir. Fakat genel bir ifade ile TZY, hammadde salayclardan nihai mteriye kadar hammadde,
para, alt montaj ve nihai rnlerin planlamas, kontrol, koordine edilmesi ve datmnn
gerekletirilmesi iin i eleri arasndaki uyumlatrmay ieren karmak bir i ilikiler a olarak
tanmlanabilir. Tedarik zinciri ynetimi sistemi; iletmenin dndaki tedarik ilerini salayanlarn
ynetilmesi ve bunlarn etkin almas iin iletmenin isel kaynaklarn btnsel biimde ele alan temel
bir iletme sistemi olarak tanmlanabilmektedir. TZY uygulamalarnda temel ama, iletmenin retim
kapasitesinin artrlmas, pazardaki deiimlere kar duyarllnn gelitirilmesi ve mteri ile tedarik
ilerini stlenenler arasnda ilikilerin iyiletirilmesi yoluyla iletmenin almasnn uzun dnemli
rgtsel hedeflerle koordineli hale getirilmesidir.
Tedarik zinciri, tedarikinin tedarikisinden onlarn mterisinden mterisine rn, hizmet ve
bilginin tamamnn akn kapsamaktadr. TZY, hammadde ve malzemelerin satn alnmas, rnlerin
retim, datm ve son kullanc tarafndan tketimini salayan prosedr, faaliyet ve fonksiyonlarn
kombinasyonudur. TZY, mteri odakl rgtsel vizyon erevesinde geliim gsteren, bir iletmenin i
ve d balantlarn yneten ve rgtsel sinerjinin btnleimini ve egdmn salayan bir yap olarak
ele alnabilir. TZY, hammadde tedarikinden mamullerin teslimine kadar rn, hizmet, fon ve bilgi akn
salayarak verimlilii, kaliteyi ve yeterlilii artran bir sistem biiminde de tanmlanabilmektedir.
Yaplan tanmlardan da anlalaca gibi, TZYnin amac sadece i srelerin entegrasyonu deil,
deer zincirini oluturan tm iletmelerin entegrasyonunu gerekletirerek; maliyetlerin minimize
edilmesini, hizmet dzeylerinin srekli ykseltilmesini, tedarik zinciri yeleri arasndaki iletiimin
gelitirilmesini, datm etkinliinin artrlmasn ve retim srecinin niteliinin ve esnekliinin
ykseltilmesini salamaktr. 1960l yllardan 1990l yllarn bana kadar geen srete hakim olan
geleneksel rekabet anlayndan dolay, hassas bilgilerin (stok seviyeleri, retim izelgeleri, maliyet
bilgileri gibi) iletmeler arasnda paylalmas benimsenmemekteydi. Gnmzde ise, rekabet
ortamndaki yapsal deiime uyum salamak amacyla uygulamaya konulan yeni retim ve ynetim
teknolojileri (tam zamannda retim, toplam kalite ynetimi gibi) TZYde yeniden yaplanmay
kanlmaz klmaktadr.
Tedarik Zinciri Ynetiminin ne anlama geldiini ve temel amalarn
saptaynz.
TZY, nihai mterilere ynelik ham madde tedarikilerinden fabrikalara, toptanclara ve perakende
maazalara uzanan bilgi, malzeme ve hizmet akn ynetmeye ilikin btncl bir sistem yaklamn


130
uygulama abasdr. TZY, hammadde satclarndan perakendecilere tm retim ve datm sreci
boyunca malzeme, fon ve bilgi aknn ynetimine yardmc olarak iletmelerin verimliliklerine nemli
katklar salamaktadr. Bir tedarik zincirinin temel bileenleri ya da elemanlar tedarikilerden (yan
sanayi, taeron, ana sanayi imalat atlyeleri gibi), ana sanayiden (nihai rn reten), datclardan
(genel distribtrler, toptanclar gibi), bayilerden (perakendecilerden) ve mterilerden olumaktadr.
Baka bir deyile, bir tedarik zinciri, ara rn salayc, retici, datc, perakendeci ve alc olmak zere
be ana bileeni ieren bir a olup, operasyonel dzeyde bu a ekil 5.1de de grlecei zere malzeme
ak, bilgi ak ve finansal ak olmak zere unsura destek vermektedir. rn ya da hizmetin alcya
ulaana kadar getii tm basamaklar kapsayan tedarik zinciri; sreler, rgtsel yap ve teknoloji
kullanm gibi boyut tarafndan desteklenmektedir.



ekil 5.1: Btnleik Tedarik Zinciri Modeli

Kaynak: Gle vd., 2005, s.93

Mterilerin istedikleri kalitedeki rnleri, istedikleri srede, zamanda ve yerde hazr etme anlay
zerine kurulu tedarik zinciri organizasyonunu oluturan tm srelerin etkin bir biimde koordine
edilmesi TZYnin sorumluluundadr. TZY mteriye, doru rnn, doru zamanda, doru yerde, doru
fiyata tm tedarik zinciri iin mmkn olan en dk maliyetle ulamasn salayan malzeme, bilgi ve
para aknn entegre ynetimidir. Bir baka deyile zincir iinde yer alan temel i srelerinin
entegrasyonunu salayarak mteri memnuniyetini artracak stratejilerin ve i modellerinin
oluturulmasdr. TZY, tedarikiden tedarikiye, reticiden mteriye uzanan sreler boyunca i yapma
ekillerinde kkl deiiklikler yaratmtr. Bu tr deiimler sonucunda srelerde aadaki iyilemeler
gereklemektedir:
Aratrma ve gelitirme fonksiyonlar pazarlama grubuyla srekli koordinasyon ierisinde
alabilmektedir. Dolaysyla rnlerin pazara sunumu hzlanmakta, mteri ihtiyalarnn daha
iyi anlalmasna bal olarak performansta iyileme salanmaktadr.
Tedariki ve mteri, bilgi teknolojilerinin bir arada alt bir ortamda iletiim kurmann, veri
aktarm ve paylamnn etkin yollarn gelitirebilmektedir. Paylalan ortak aktivitelerle katma
deeri olmayan iler ortadan kaldrlmaktadr. Destek faaliyetler hzlanrken bunlardan
kaynaklanan maliyetler dmekte, ihtiyalara cevap verme sresi ksalmaktadr.
Tedarik zinciri kaynaklar ok daha verimli paylaabilmektedir. Organizasyonlar ihtiya ve
taleplerini birbirlerine daha iyi anlatabilmektedir. Bylece daha ucuz ve kaliteli rn-hizmet
sunulmaktadr.
Sat ve satnalma fonksiyonlar birbiriyle atan yaplar olmaktan kp deer katan ve ortak
alan yaplara dnmektedir.
letmeler gnmz rekabet ortamnda deien mteri taleplerine uygun esnek bir retim biimini
gerekletirebilmek iin retimden nihai mteriye kadar uzanan tedarik zincirinin yapsn ok iyi
tanmlamak zorundadr. zellikle serbest piyasa ekonomisi, i pazardaki hareketlilik, d pazara alma


131
dncesi, pazarda kazanlacak rekabet stnlnn temin sresi ile de ok yakndan ilgili olduunu
gstermektedir. letmelerin temin srelerini ksaltmalar, tasarm, satn alma, retim ve datm srelerini
drebilmelerine baldr. Bunun yan sra, tedarik zinciri iinde yer alan perakendeci ile nihai tketici
arasndaki tm halkalarn iletiimi de, satn alma, retim ve datm gibi faaliyetlerin, etkinlik, verimlilik
ve yksek performans iin nem tamaktadr.
Etkili bir tedarik zinciri iin bilginin entegrasyonu ilk aamadr. Gnmzn iletiim-biliim
teknolojileri tedarik zincirindeki tm yeler arasndaki bilgi akna olanak salamaktadr. Bu
teknolojilere sahip olan iletmeler, tedarik zincirinin getirdii avantajlardan faydalanarak rekabette bir
adm ne geebilmektedirler. Bilgi aknda, tedarik zinciri, retim ve tama faaliyetleri birlikte ele
alnmaktadr. Bu faaliyetler, satn alma, kaynaklarn planlanmas, retimin programlanmas, fiili retim,
stok ynetimi, tama, depolama ve mteri hizmetlerinden olumaktadr. retimin programlanmas ve
stok kontrol sreci, retim ve depolama alt srelerini iermektedir. zellikle hammadde ve retimin
tasarm ve izelgelemesi ile elde bulunan malzemenin tasarm ve kontroln ieren imalat sreci,
girdilerin ynetimi ve tasarm retim programlamann grevini gsterir. Stok kontrol, hammaddeler,
imalat srasnda ihtiya duyulan ara stoklar ve nihai rnler iin depolama politikalar ile bunlarn ileyi
sistemlerini belirler. Datm ve lojistik ise, rnlerin depolardan perakendecilere mi yoksa dorudan
mterilere mi ulatrlacana karar veren bir mekanizmadr.
Rekabeti bir tedarik zincirinin etkili bir paras olabilmek iin i giriimleri ieren unsurlar etkili,
gl ve mterinin deien ihtiya ve isteklerine karlk verebilecek yeterlilikte olmaldr. yi ve etkin
bilgi, bu evik tepki vermede yaamsal belirleyicidir. Tm toplanan bilginin entegrasyon noktas, sat ve
operasyonlarn planlanmas srecinde sz konusu olmaktadr.
Tedarik zinciri, bir iletmede doru malzemelerin, hizmetlerin ve teknolojinin doru kaynaktan, doru
zaman ve uygun kalitede satn alnmasndan sorumludur. Tedarik zinciri, malzemelerin salanmas, bu
malzemelerin ara ve tamamlanm rnlere dnm ve tamamlanm rnlerin mterilere datm
ilevlerini yerine getiren ara ve datm seeneklerinin bir ebekesidir. Tedarik zinciri, karmakl
endstri ya da iletmeye gre deise de, hem hizmet, hem de retim iletmelerinde sz konusu
olmaktadr.
Bir tedarik zinciri, malzeme ynetimi (gelen lojistik) ve fiziksel datm (giden lojistik) olmak zere
iki ana i srecinden olumaktadr. Hammadde ve stok ynetiminin, blmlerin ve tedarik srecinin
kontrolnn ele geirilmesi ile ilgili olan malzeme ynetimi, malzeme ak evrimlerinin, rnlerin satn-
alma ve i kontrol srecinde nihai rnlerin depolanmas, tanmas ve datmyla ilgili olarak planlama
ve kontrol faaliyetlerinin tmn kapsayan bir sistemdir. Fiziksel datm ise, mteri hizmeti salayan
btn d lojistik faaliyetleri evreleyen bir yap olarak dnlebilir. Bu faaliyetler btn sipari sreci
(sipari makbuzu dahil), stoklarn stratejik olarak yerletirilmesi, depolama ve elde tutma, d
tama/ulatrma, konsolidasyon, cretlendirme, promosyon, geri dnen rn depolama ve mr boyu
rn destei ilemlerini kapsamaktadr. Bir iletmenin lojistik bileenleri ise, retim merkezi says
(fabrika says), sfr, bir ya da daha fazla datm kademesi, mteriler, hammadde ve malzeme
tedarikileri, kullanlm rnler ve geri dnen rnler iin konteynr ve bunlarn btnn birbirine
balayan datm kanallarndan olumaktadr.
Bir Tedarik Zincirinin hangi ana i srelerinden olutuunu
belirleyiniz.
letmelerin youn rekabet artlarnda baarl olabilmeleri iin tedarik, tasarm, retim, pazarlama ve
lojistik gibi faaliyetlerini etkin bir ekilde ynetmeleri gereklidir. TZY yaklam, kullanlacak hammadde
ve malzemeden, mal ve hizmetlerin retimi ve nihai mterilere ulatrlmas srecine kadar tedarikiler,
reticiler, arac iletmeler ve mteriler arasnda malzeme, rn, bilgi ve finansal aklarn etkin bir
ekilde ynetilmesini salayan bir sistemdir. Bu sistem, zincir zerinde bulunan iletmelerin
verimliliinin, karllnn artmasna ve faaliyetlerini gvenli bir ekilde srdrmesine nemli derecede
katkda bulunmaktadr.


132
Artan ve farkllaan mteri talepleri ve her geen gn hzla ilerleyen teknoloji, irketlerin iinde
bulunduu pazar koullarn dorudan etkilemektedir. Mteri odakl pazarlama anlay ve iletiim
olanaklarnn hzl geliimi i yapma ekillerinin deimesine yol amaktadr. Buna bal olarak
iletmeleri retimden tketime en hzl ve etkili ekilde ulamak iin hangi yollar izleyecei, nlerine
kan engelleri ve ksa yollar nasl tanmlayacaklar konusunda ciddi yaplanma almalar
beklemektedir. TZY deiikliklere hzl adapte olunmasn, yatrmlarn doru zamanda ve doru
kaynaklara yaplmasn, kiisel dzeyde kurulan iletiimler yerine kurumsal bilgi paylam
mekanizmalarnn hayata geirilmesini ve ortak ilerden kaynaklanan maliyet avantajlarnn ve
operasyonel sinerjilerin etkin ekilde deerlendirilmesini salamaktadr. Taleplerin karlama zamannn
ksalmasna paralel olarak sat ve datm faaliyetlerinin ncesinde retim hatt boyunca zamannda
retimi gerekletirmek, TZYnin ulamak istedii hedeflerden biridir.
Tedarik zinciri, tedariki ile balayp mterilere kadar uzanan, hammaddenin temin edilmesi, retim
srecinde rne dntrlmesi ve mterilere ulatrlmas faaliyetlerinin btnn kapsayan bir
rgtlenme ve faaliyetler btndr. Bir baka deyile, tedarik zinciri, hammaddelerin ilenmesi ya da
yar mamule dntrlmesi, ana sanayide rn haline getirilerek mterilere ulatrlmas srecine deer
katan btn uygulamalardr, denebilir. Bu anlamda, tedarik zincirinin tedarikilerden, ana sanayiden,
distribtrlerden ve tketicilerden oluan drt temel eleman ierdii sylenebilir. Tedarik zincirinin her
bir eleman, dierleri ile bilgi paylamayla ve uyumlu almayla ykmldr. Mteri talep ve
beklentilerinde meydana gelen deimeler, zellikle teknolojideki iyilemeler sonucu rnlerin ok hzl
demode olmas, stok maliyetlerinin her zaman iletmeye ciddi yk getirmesi ile beraber dnldnde
tedarik zincirinin nemi artmaktadr. Bu ileyi, maln tamamnn retilmesi yerine bir ksmnn yar
mamul olarak tedarik edilmesini, stok bulundurmak yerine tam zamannda retim anlayna da uygun
olarak etkin bir tedarik zinciri oluturulmasn ne karmaktadr. Tedarik zinciri, retim ncesi ve
sonras sreci, retim sreci ile birlikte ele alan, bunlar da retim srecinin paras gibi deerlendirerek
retim etkinliini artran bir uygulama olarak karmza kmaktadr. Tedarik zinciri ile burada
hedeflenen; kurumsal kaynak planlama ve malzeme ihtiya planlamasndan da yararlanarak, srecin tm
elemanlar ile gl bir bilgi a kurarak talep tahmini, tedarik ve datm uygulamalarnn etkinliini
artrmak suretiyle, mteri isteklerini minimum maliyetle karlamaktr.
retimden sata giden srete tedarik zincirinin yapsn oluturmak iin alnmas gereken kararlar
drt ana balk altnda toplanabilir:
Kaynak temin etme srasnda alnacak kararlar: Tedarikinin ve tedarik ynteminin seimi;
Tedarik edilecek hammadde, malzeme ya da rnn kalitesi; Sipari verilecek hammadde ya da
rnn miktar; Tedarik kanallarnn belirlenmesi.
retim srasnda alnacak kararlar: retimin yaplaca mekn; lem ve retim kapasitesi;
retilen rnn maliyet-kalite ilikisi.
Stokla ilgili alnacak kararlar: Minimum stok dzeyi; Sipari edilecek stok miktar; Sipariin
verilecei zaman; retimin yaplaca zaman.
Tama ile ilgili alnacak kararlar: rnn mteriye ulatrlma kanalnn belirlenmesi;
Tama yntemi ve miktarnn belirlenmesi; Mteri memnuniyetini salamak ve maliyeti en aza
indirmek iin gerekli tama ve datm merkezlerinin konumu ve saysnn belirlenmesi.
Hasan Krat Gle, Turan Paksoy, Hasan Blbl ve Eren
zceylann Tedarik Zinciri Ynetimi (Gazi Kitabevi, Ankara, 2010); mer Faruk
Grnn Tedarik Zinciri Ynetimi (Beta Yaynevi, stanbul, 2010) ve Murat Erdaln
Satn Alma ve Tedarik Zinciri Ynetimi (Beta Yaynlar, stanbul, 2011) adl kitaplarn
okuyarak konunun btnne ilikin ilikin daha detayl ve pratik bilgiler edinebilirsiniz.
Tedarik Zinciri Ynetiminin Sreleri
Temel hareket ve balang noktasnn tketicilerden ve zincirin dier ucunun hammadde
tedarikilerinden olutuu tedarik zinciri ynetiminin Global Tedarik Zinciri Forumu tarafndan da
benimsenen ve genel kabul grm sekiz temel srecinden bahsedilebilir:


133
Mteri likileri Ynetimi (MY): MY sreci, mterilerle ilikilerin nasl gelitirilebileceini
ve srdrlebilir klnabileceini ele alan bir sretir. Ynetim, iletme misyonunun bir paras
ve gerei olarak hedef mterilerini ya da mteri gruplarn belirler, seilen hedef mterilerin
ihtiyalarn karlayacak rnler ve hizmetler gelitirir ve sunar. Bu srete, sreleri
gelitirmek, talepteki deikenlii ve katma deeri dk faaliyetleri ortadan kaldrabilmek iin
anahtar (kilit) mterilerle almak nemlidir. Her mteri siparii ayn deere sahip deildir.
Dolaysyla mterinin karlln anlamak ve bu ynde hareket etmek baarnn nemli bir
belirleyicisi olabilmektedir. Bu yzden, sreci yneten blm tarafndan mterilerin tek tek
karllklar ve iletmenin bu mteriler zerindeki finansal etkileri llr ve performanslar
dzenli olarak raporlanr.
Mteri Hizmet Ynetimi: Mteri hizmet ynetimi iletmenin mteri ile yz yze olduu
sretir. Bu sre, rnn elde edilebilirlii, ykleme zaman ve sipariin durumu gibi konularda
mterileri bilgilendirmede temel bilgi kayna ilevi grr. Mteriye salanan tam zamanl
gerek bilgiler, iletmenin imalat ve lojistik gibi sreleri ile ortak balantlarla oluturulan ara
yzler sayesinde salanr. Mteri hizmet ynetimi mterilerle yaplan rn ve hizmet
anlamasnn yrtlmesinden de sorumludur.
Talep Ynetimi: Talep ynetimi sreci yoluyla mterilerin ihtiyalar ile iletmenin arz
olanaklar dengelenmeye allr. Bu srete, talep tahmini, bu tahminle retim, satn alma ve
datm uyumlatrmann yannda, faaliyetlerin durduu beklenmedik durumlara dnk
alternatif planlar gelitirme ve bu planlar ynetmekle de ilgilenilir.
Sipari leme: Etkin bir tedarik zinciri ynetiminde kilit rol oynayan unsur, siparileri yerine
getirme asndan mteri ihtiyalarn karlayabilmektir. Etkin bir sipari ileme sreci de
iletmenin imalat, lojistik ve pazarlama planlarn btnletirmesini gerektirir. Bu srete
iletmenin mteri ihtiyalarn karlayabilmek ve mteriye toplam teslim maliyetini
azaltabilmek iin tedarik zincirindeki nemli yelerle ortaklklar gelitirebilmesi nemlidir.
Ancak bu durumda iletmenin yer ald tedarik zinciri iinde etkin bir sipari ileme srecinden
sz etmek mmkn olabilecektir.
malat Ak Ynetimi: Bu sre, rnleri retmek ve hedef pazara en iyi hizmet edecek ekilde
gerekli olan imalat esnekliini tesis etmekle ilgilidir. malat ak ynetimi sreci, imalat
faaliyetleri ve rnn elde edilmesi, gerekli esneklik uygulamasnn salanmas ve ynetilmesi
ile ilgili rn ak ynetimi iin ihtiya duyulan tm faaliyetleri kapsamaktadr.
Tedariki likileri Ynetimi: Tedariki ilikileri ynetimi, iletmenin tedarikileri ile nasl
ilikiler gelitireceini ngren ve tanmlayan bir sretir. Bu sre, mteri ilikileri ynetimi
yaklamna dayanmaktadr. letmelerin mterileri ile olan ilikilerinin yannda, tedarikileri
ile olan ilikilerini de gelitirmesi gerekmektedir. Bu anlamda iletme tedarikilerinden nemli
grd bir alt grup ile gl ve yakn bir iliki gelitirme abas sergilerken dierleri ile daha
sradan bir iliki srdrmeye alr. Bu srete, her bir tedariki ile ilikinin kurallarnn
tanmland bir rn ve hizmet anlamas yaplmas nemlidir. Tedariki ilikileri ynetimi, bu
rn ve hizmet anlamasnn tanmlanmas ve yrtlmesinden sorumlu olmaktadr.
rn Gelitirme ve Ticariletirme: rn gelitirme sreci iletmenin baarsn srdrebilmesi
iin kritik neme sahiptir. Yeni rnleri hzla gelitirip etkin bir yolla ve zamannda pazara
sunmak iletme baarsnn en nemli bileenidir. Tedarik zinciri ynetimi, pazara yeni rn
sunma sresini azaltmak amacyla rn gelitirme srecine mterilerin ve tedarikilerin de
dhil edilmesini gerektirmektedir. Gnmzde rn yaam srelerinin giderek ksalmasndan
dolay iletmelerin rekabeti konumlarn srdrebilmeleri iin doru rnleri gelitirmeleri, ksa
ve doru zamanda baaryla pazara sunmalar gerei kanlmazdr.
adelerin Ynetimi: Etkin bir iade ynetimi tedarik zinciri ynetiminin nemli bir srecidir.
ou iletme iade srecini nemsiz grerek ihmal edebilmektedir. Ancak bu sre, iletmeye
srdrlebilir bir rekabeti avantaj salayabilmektedir. Etkin bir iade ynetimi sreci,
iletmelere verimliliklerini artrma yollarn kefetmede ve projelerini gerekletirmede destek
salayabilmektedir.


134
Tedarik Zinciri Ynetimi ile ilgili temel srelerin neler olduunu
belirleyiniz.
Modern iletmelerde ou dier sreler gibi TZYnin sreleriyle yakndan ilikili Btnleik
retim ve Sipari Ynetimi, geleneksel ilevsel ve rgtsel hatlar apraz olarak bir araya getiren
btnleik bir sretir. Bu sre nihai rnlere ilikin mteri siparileri ile balamakta, tedarikilerden
ve taeronlardan (alt yklenicilerden) satn almlarla srmekte ve bitirilen (bitmi) rnlerin retimi,
montajn, paketlenmesini ve tanmasn kapsamaktadr. Tm sre, organizasyonun uzun dnemde
baarsn gvence altna almak iin mteri siparilerini karlamay amalamaktadr. Sre , mteri
siparileriyle baladndan ve bu siparilerin karlanmasna ynelik tasarlandndan, bu siparilerin
etkili ynetimi nem kazanmaktadr. Bir mteri siparii, sipari edilen rnleri, miktarn, ilgili ilem
tarihlerini ve deme artlarn belirleyen yazl bir form gibi resmi bir belge olabilir: bu, periyodik
datmlar (gnlk, haftalk) ieren uzun dnemli balantlar yada talep tahminine dayal pazarlamaya
konu olan bir sipari olabilir. ERP evresinde bunlar btnyle Master retim Plannda (ana retim
programnda) toplanan elektronik ilemler olabilmektedir. Tm sipari karlama srecini ileten uygun
mekanizmann seimi nemli bir karardr. Bu karar, tm sipari karlama srecini etkilemektedir. Sipari
karlama srecindeki rekabette, zaman, maliyet, esneklik ve kalite boyutlar ne kmaktadr. Bu
boyutlarn her birinde organizasyonun performans, rekabet ve varln srdrme yetenei zerinde
nemli bir etkiye sahiptir. Dk maliyetler, ksa sreli teslim ve yksek kalitede rnler talep eden,
deien evre ve mteri ihtiyalarna karlk verilebilecek esnekli art koan rekabeti bir pazar,
ynetimi uzun dnemli baary teminat altna alacak bir sipari karlama sreci gelitirmenin srekli
yollarn arama noktasnda zorlamaktadr. Dolaysyla, sipari karlama srecinin tasarm, sz konusu bu
boyutlara ve karlkl etkileimlerine odaklanmay gerektirmektedir.

Tedarik Zinciri Ynetiminde Alc-Tedariki likileri
Etkili bir tedariki zinciri ynetimi iin tedariki ile ortaklk, mteri ve tedariki arasnda bir kazan
kazan ilikisi salayacak biimde oluturulmaldr. Bu, sadece retim iletmeleri iin deil, her giriimde
rn ve hizmet tedarikilerinin ynetimi iin geerlidir. Tedariki ilikileri aada sunulan balklarda
karakterize edilebilir:
Uzun Sreli Balantlara/Szlemelere Dayal liki: Artk paralar mal olarak ya da yllk
szlemeler ile satn alnmaktadr. yl aan szlemelere (anlamalara) sahip olmak az rastlanr bir
durum olmaktan kmtr.
Anlamalarda Daha Ayrcalkl Olmaya Dayal liki: letmenin bir para iin toplam ihtiyacn tek
bir tedarikiden satn almas durumudur. Bu, ok fazla tedariki ile almadan kaynaklanan deiimleri
ortadan kaldrmakta ve mterinin iini daha iyi anlayacak ve olas yeni rn nerileri sunabilecek
tedariki olanana frsat yaratmaktadr. letme, yeni rn fikirlerinin yardan fazlasn tedarikiden
alabilmektedir. Tedariki tabanl bu inovasyon hem tedariki hem de mteriler iin nemli yararlar
salar.
Daha Az (Ama yi) Tedarikilerle liki: Tedariki saysn kontroll olarak azaltma bir iletme ile
tedariki ilikileri konusunda yaygn bir uygulama olabilmektedir. Bu anlamda, zayf performansa sahip
tedarikiler elimine edilir, en iyi tedarikiler elde tutulur. Bu, gereksiz tedariki says okluunu
azaltarak, tedariki ynetiminde daha etkin koordinasyon salanmasn ve gereksiz maliyetleri azaltmay
da beraberinde getirebilmektedir.
Alc ve Satc Arasndaki Yksek Miktarl (Hacimli) Mbadelelere Dayanan liki: Bu ilikiler zel
ya da ayrcalkl olmamakla birlikte yksek miktardaki baz satn alma durumlarnda sz konusu olur. Bu
yksek miktarl hacim ayn zamanda rn maliyetini de azaltmaldr.
Daha Dk Fiyatlarla Ortaklk: Tedariki mterileri ile ortakl srdrmek iin ek sat
harcamalar stlenmek zorunda kalmadnda, retim srelerini gelitirmeye daha fazla aba sarf
edebilir. Bu, tedarikinin maliyetlerini azaltmal ve e zamanl olarak karn gelitirmelidir. Bu yaygn


135
ortaklk, birlikte maliyet kontrol abasn gerektirir. Tedariki ve mteri birlikte alarak kaliteyi
gelitirebilir ve maliyetleri azaltabilirler.
Tedariki Kaynakta Kaliteye Dayal liki: Bu dzeydeki bir iliki biimi ya da tedariki ortakln
i kontrol ya da testten, uygunluk sertifikalarna tamaktadr. Yksek kalitede performans sergilemek
herhangi bir etkin tedariki ortakl iin nemli bir gerekliliktir.
Tedariki Merkezli Tasarma Dayal liki: Bir para, tedarikinin kolayca yapabilecei ekilde
tasarlanrsa, para daha iyi bir ekilde retilebilir. Bu, iletmede bu konudan sorumlu uzmanlarn
zamann bir tedariki tarafndan salanacak paraya harcanmasnn nne geer. Tedarikinin sreleri
konusunda elbette ki uzman olan tedarikinin kendisidir. Bir e zamanl tasarm srecinde tedariki ile
alarak hem kalite hem maliyet frsatlar gelitirilebilir.
Kk Partiler Halinde Sk Teslimata Dayal liki: Bu iliki biimi, byk miktarlarda sk olmayan
teslimat yerine kk partiler halinde daha sk teslimattan yararlanmaya iaret etmektedir. Byk partiler
halinde teslimat genellikle fiyatlama politikalarndan kaynaklanr. Sat miktar arttka, fiyatlar der.
Mteri siparileri ihtiyatan ok, sadece indirime dayanr. Gerekte mteri gnlk olarak
kullanabileceinden fazlasn istemez. Bu anlamda uzun dnemli bir ilikiye sahip olmak tedarikiye
mterinin ihtiyalarn karlayacak retimi gerekletirme ve her iki tarafnda kazanmasna katk
salama olana salar.
Daha Az Klfetle Sipari letmeye Dayal liki: Parti bykl azaldnda ve teslimat skl
arttnda, ayn evrak dzeyi sz konusu olmaz. Bu anlamda sipari iletme sreci, elektronik veri deiimi
(EDI) ya da E-Ticaret gibi teknolojilerden yararlanarak basitletirilebilir.
Tketim Noktasnda Teslimata Dayal liki: Tedarik zinciri ynetimi daha karmak olduunda ve
iki iletme daha sk ilikiye sahip olduunda, tedarikilerin teslimat dorudan retim blmnn
kullanm noktasna yapmas sz konusu olabilmektedir.
Karlkl Akla Dayanan liki: Eer iki ortak arasnda gvensizlik varsa, o zaman doru bir
tedariki ortakl sz konusu olmaz. Birbirlerinin fabrikalarna ve bilgi sistemlerine eriim, bu ortakln
baarl bir srele sonulanmas iin gereklidir. Etkili bilgi sistemleri bu akla ynelik bir katalizr
ilevi grr. Bunda baarl olmak ayn zamanda iyi eitimli i grenleri de zorunlu klar. Baarl
tedariki ortaklklarna ynelik en byk anahtar karlkl gven ve aklktr. Baarl bir stratejik
kaynak salama abas eitli faktrlere baldr. Bu faktrler, finansal denge, ynetim uyumu, tasarm ve
teknoloji gc, kalite yeterlilii, maliyet liderlii, hizmet ve esneklik, retim becerileri, tam zamannda
retim yetenei, i gren katlm gibi unsurlar iermektedir.
Srekli alt seviyede geri dnmlerin oluturduu youn bask her iletmeyi harcamalarn
azaltmann yollarn aramaya itmektedir. Tedariki ilikileri ynetiminde ne kan konular, harcamalara
ilikin grnrlk ve tm kategoriler zerindeki kontrol eksiklii, yn halinde tedarik zmleri ve
sreleri, tedarikilerle etkisiz iletiim, manuel, emek youn sreler, btn tedarik tabanndan
yararlanmama ve faaliyet, performans ya da harcamaya ilikin tek btnleik bir yaklama sahip olmama
biiminde sralanabilir. Ortaklk ve stratejik satn almada baz konular nemle dikkate alnmaldr. Bunlar
aadaki gibi sralanabilir:
Bir tedarikiye ar yklenmeme / bal kalmama konusunda dikkatli olunmaldr.
Felsefik bir uyum gvence altna alnmaldr. Kitlesel kiiselletirilmi (mass customized ) bir
rnn hzl sunumunu taahht eden bir iletme, uzun dnemli tek dze bir rn vadeden bir
tedariki ile uyum iinde alamaz. Kalite ve srekli gelime vaadi her iki ortak tarafndan da
paylalmaldr. ki iletme stratejik uyumdan nce felsefik uyumu salayabilmelidirler.
Tam olaslkl planlama yaplmaldr. Stratejik bir satn alma szlemesi yapmak, satn alcnn
her trl olasl planlama grevini ihmal etmesi anlamna gelmemelidir. Bu, ayn anda
tamamlayc rnler reten bir baka fabrikaya ya da sahip olma (kontrolde bulundurma)
anlamndadr.


136
Bu konular iyi ekilde deerlendirmek tedariki taban ile gl bir ilikiye sahip olmak iin
yaamsal nemdedir. nternet teknolojisindeki gelimelerden dolay gerek zamanl olarak tedariki ile
iletmenin dorudan bak asn paylamas olanakldr. Bu ortak bilgi taban tedarikilere tam olarak ne
yapmalar gerektii noktasnda bir anlay gelitirebilme olana salayabilmektedir. Bu yolla ortaya
kan konular ya da problemler bymeden zlebilmektedir. Tedariki dorudan deme programna
eriebilmekte ve yava demeye neden olan konular daha hzl zme kavuturulabilmektedir. Artk
satn alma kararlar sezgilere dayal alnmamakta, ERP bata olmak zere eitli teknolojik sistemler bu
kararlara etkili olanaklar salamaktadr.
Uzun dnemli karl ve srdrlebilir Alc-Tedariki likilerinin
Tedarik Zinciri Ynetiminin baarsnda anahtar faktrlerden biri olduunu ve bu
anlamda ERPnin nemli katklar saladn unutmaynz.
TEDARK ZNCR YNETMNDE KULLANILAN BLG
TEKNOLOJLER
Birden fazla iletmeyi kapsayan TZY yaps, tek bir iletme gibi davranarak kaynaklarn ortak kullanm
sayesinde sinerji oluturarak, mteri memnuniyeti salayacak rn ve hizmetlerin istenilen kalite
dzeyinde, uygun maliyette, istenilen eitte ve hzl biimde piyasaya srlmesine olanak salayacaktr.
Bu noktada, tedarik zincirindeki taraflar aras faaliyetlerin ezamanl olarak yrtlmesini salayacak
gncel bilgi aknn ve paylamnn salanmas gerekir. Bu anlamda, Biliim Teknolojileri (BT)
alannda yaanan gelimeler, BTnin bilginin toplanmas, ilenmesi ve datlmasndaki stnlklerinden
dolay geleneksel olarak birbirinden bamsz olan tedarik zinciri taraflarnn btnleik bir yap ve
grnm kazanmasn kolaylatrmaktadr.
Bir tedarik zincirinde yer alan firmalar rutin bir biimde birbirleriyle iletiim halindedirler. Bu
organizasyonlar aras iletiim; fatura ve satn alma emirlerinin posta yoluyla kt kullanlarak
yaplmasndan, iki firmann veri tabanlarn birbirine balayan sofistike bilgi teknolojisine kadar birok
yolla yaplmaktadr. Tedarik zinciri ynetiminin gelimesi, tedarik zinciri yeleri arasnda, retim ve
lojistik faaliyetlerinin koordinasyonunu da ieren ilikilerin olmasn gerektirmektedir. Bu trden
koordinasyon; iki firmann retim, stok ve teslimat faaliyetlerine ilikin kararlarnn ortaklaa verilmesini
ngren tedarik zinciri entegrasyonunu gerektirmektedir. Bilgi Teknolojisi (BT), zellikle tedarik
zincirindeki firmalarn geleneksel snrlarn kapsayan teknolojiler kullanldnda tedarik zincirinin
entegrasyonunu kolaylatrabilmektedir. Bu trden BT organizasyonlar aras bilgi sistemi olarak
bilinmektedir. Elektronik veri deiimi (EDI) de bunun bir rneidir. BT temelli sistemler materyallerin,
bilginin ve finansn tedarikiden imalatya, toptancya, perakendeciye ve son kullancya olan akn
dzenlemekte ve birletirmektedir. BT, bu noktada hem firma ii hem de firma d snrlar dahilinde
iletmenin anahtar proseslerine ilikin hayati bilgilerin elde edilmesi, organizasyonu ve paylalmas
ilevini gren deer zincirinin nemli bir salaycs olarak i grmekte ve kalite ile evrim zamanlarn
iyiletirerek; koordinasyon maliyetleri ile ilem risklerini azaltarak firmann krna katk yapmaktadr.
Bylece BT temelli TZY sistemlerinin, hem ileriye doru zincir yelerine hem de geriye doru zincir
yelerine finansal performans bakmndan nemli lde iyiletirici katklarda bulunmas
beklenmektedir.
Kresel rekabet arttka talebin eksiksiz olarak karlanmasnn, baka bir deyile, mteri
memnuniyetinin nemi daha da artmaktadr. Bu balamda, tedarik zincirindeki tm iletmeler ve ortaklar
arasnda kurulacak bir tedarik zinciri iletiim a gereksinimi ortaya kmaktadr. Ayrca ortaklar
arasndaki faaliyetlerin ezamanl olarak yrtlmesi de stratejik nem tamaktadr. Ezamanl olarak
ileyen tedarik zincirinde mteri isteklerini karlamak iin gereken bilgilerin elde edilmesi ok daha
abuk ve gvenilir olmaktadr. Bu balamda, ERP gibi BT tabanl uygulamalar; deer yaratma
faaliyetlerinin rasyonalizasyonu asndan gerekli gncel bilgilerin tedarik zinciri taraflar arasnda hzl
ve doru bir ekilde aktarmn/paylamn salayarak tedarik zincirinin btnsel anlamda etkinliini
artrmakta, iletme ii ve tedarik andaki olas israf noktalarn elimine etmekte ve son tahlilde
iletmelerin rekabet gcne nemli katklar sunmaktadr.


137
BT; bilginin merkezilemesine, teslimat srelerinin ksalmasna ve parti byklklerinin de
klmesine olanak tanmaktadr. Tedarik zincirindeki ortaklk bilgi aknn artmasna, belirsizliin
azalmasna ve daha krl bir tedarik zinciri yapsna ulamaya imkn vermektedir. Bu ortaklk/ibirlii
karlkl temaslar ve kurumsal anlamalar temeline dayanmaktadr. Birimlerin hareketlerinin koordine
edilmesinde bilgi deiimi ok nemli bir husus olmaktadr. Yeni iletme uygulamalar ve BT, bu
koordinasyonu daha da kolay bir hale getirmektedir. letmeler BT temelli tedarik zincirine kavuabilmek
amacyla iletme ii organizasyonel ve teknik srelerini yeniden tasarlamak, geleneksel ve temel rn
datm kanallar ile mteriye hizmet prosedrlerini deitirmek ve personeli eitmeye nemli
miktarlarda yatrm yapmak zorundadrlar. BT-btnleik bir TZY gelitirilirken karlalan
problemlerden bazlar u ekilde sralanabilmektedir: BT ve iletme modeli arasnda bir entegrasyon
olmamas, dzenli stratejik planlama olmamas, BT altyapsnn yetersiz olmas, sanal iletmede yeterli
olmayan BT uygulamas, BTnin eksik bilgi ile TZYde uygulanmas gibi.
Daha nce de belirtildii gibi, TZYden beklenilen yararlarn salanmasnda kritik baar
faktrlerinden biri, tedarik zinciri yeleri arasndaki koordinasyon ve entegrasyonu salayacak bilgi
akdr. Bu nedenle tedarik zincirinin iletmeler aras ibirlii temeline gre yeniden yaplandrlmasnda
zellikle BTdeki gelimelerin yadsnamaz katks sz konusudur. rnein, EDI (Electronic Data
Interchange [Elektronik Veri Deiimi]) gibi sistemler, tedarik zincirinin taraflar arasnda kurulan
evrim-ii balant sayesinde, gereksinim duyulan bilginin gerek zamanl ve noksansz olarak
aktarlmasn olanakl klmaktadr. Benzer biimde nternet teknolojisinin gnmzde ulat dzey
iletmeler aras veri transferine yeni almlar sunmaktadr.
Bilgi, tedarik zincirinin genel performans iin son derece nemlidir. nk tedarik zinciri yneticileri
bu temel zerinde karar vermektedir. Bilgi teknolojileri, bilgi farkndal kazanmak iin kullanlan
aralardan olumaktadr. Bu bilginin analizi ve bu temel zerine hareket edilmesi ile tedarik zincirinin
performans artrlmaya allr. rnein, e-letme teknolojileri bir tedarik zincirindeki retim bilgisinin
entegrasyonunu etkilerken, tedariki entegrasyonu da firmann operasyonel performansn etkilemektedir.
Btn bunlar, tedarikilerin ve ortaklarn sanal iletmede ve tedarik zincirinde btnletirilmesinde
BTnin ne denli nemli olduunu gstermektedir.
TZY sistemi iinde kullanlan bilgi teknolojileri aadaki balklarda incelenebilir:
Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP-Enterprise Resource Planning): ERP, retim ve datm
sistemlerini oluturan tm birimlerin ibirlii iinde entegrasyonunu hedefleyen, bu amala bilgi akn
tm sistem boyunca denetleyen ve yneten bir sistemdir. ERP sistemi; kapasite planlama, maliyet,
muhasebe, sipari girii, rn ynetimi, stok ve finans gibi fonksiyonel alanlar kapsar. rnek olarak
SAP, Oracle, PeopleSoft verilebilir.
rn Veri Ynetimi (PDM-Product Data Management): PDM yazlmlar, kurulularn teknik
blmlerinin (Ar-Ge, Mhendislik, malat Mhendislii, retim gibi) ya da daha geni bir tanmla rn
gelitirme srecinin bir rn olarak ortaya kmtr. PDM aralar, tasarm mhendisliine yardmc
olarak imalat sre btnleimini kolaylatrmakta ve bylece ibirliki mhendislii (collaborative
engineering) desteklemek iin kullanlmaktadr. Kresel balamda PDM rnekleri arasnda Windchill,
Documentum ve SDRC saylabilir. Trkiye baznda yerel olarak ise, Uyumsoft rnek verilebilir.
Mteri likileri Ynetimi (CRM-Customer Relationship Management): CRM, ksaca tm gelen
(inbound) ve giden (outbound) sat, servis ve pazarlama mteri etkileimlerini birletirmek iin web
tabanl analitik ve operasyon sistemleri sunan bir istihbari ilikiler ynetimi aracdr. CRM iin rnek
olarak, Siebel, Adonix X3 ve Vantive verilebilir.
Otomatik Kalite Kontrol Sistemi (AQC-Automated Quality Control System): AQC, kalite gvence
srelerinin, muayene srelerinin, spesifikasyonlarn ve l kalibrasyon istatistiklerinin izlenmesine
yardmc olur. Power Way ve Pilgrim Software bu sisteme rnek gsterilebilir.
Bilgisayar Destekli Tasarm (CAD-Computer Aided Design Systems): CAD, bir nesnenin
tasarmnn bilgisayar yardmyla yaplmas ilemlerinden meydana gelmektedir. CAD ile karmak
boyutlu ekiller bilgisayarda oluturulmakta ve iki boyutlu bir ekranda her hangi bir perspektiften ve


138
istenen lekte gsterilebilmektedir. CAD sistemleri, genellikle bamsz tasarm aralardr ve
paralardan, aralara ve sabit eyalara kadar her eyin tasarmnda kullanlmaktadr. CAD programlarna
rnek olarak AutoCad, SolidWorks ve PTC verilebilir.
Tedarik Zinciri Planlama Sistemi (SCP-Supply Chain Planning System): Tedarik ve tahmin
planlama; talep planlama; ileri planlama ve izelgeleme (APS-Advance Planning and Scheduling) gibi
tedarik zinciri planlama sistemleri, i ortamnn dinamik deiikleriyle uyum iinde snrl malzeme ve
kapasite kaynaklarn koordine eden uygulamalardr. Bu sistemler, genellikle uzun zaman dnemlerini
kapsayan stratejik ve taktiksel planlama konularyla urarlar. rnek olarak i2, Manugistics, Logility
verilebilir.
Depo Ynetim Sistemleri (WMS-Warehouse Management Systems): WMS, gnderilen mallarn
alnmasndan sevkiyatna kadarki srete deponun iindeki stok hareketlerinin izlenmesi ve kontrol
edilmesidir. Depo ynetim sistemi, personel ve yer gibi kaynaklarn kullanmn ynetir. Ayn zamanda
depo ynetim sistemi, maliyetleri azaltarak gerekleme evrim sresini optimize eden ve ksaltan
sistematik bir malzeme tama ynetimi sunar. Catalyst, EXE, Manhattan, Optum bu sisteme rnek
verilebilir. Depo Ynetim Sistemi (WMS) iletme depo yetkililerinin tm depolarn merkezi bir sistem
zerinden kolaylkla ynetebilmelerini, giri ve klarn kaydedebilmelerini ve kontrol edebilmelerini
salar. Depo Ynetimi, Stok Tanmlar, Stok Listeleri, Stok Hareketleri ve Raporlar blmlerden oluur.
ok sayda depo oluturulabilir ve takip edilebilir.
malat Uygulama Sistemleri (MES-Manufacturing Execution Systems): malat uygulama sistem
yazlmlar, ok ynl fabrika ve sreler ierisindeki mteri siparilerinin ynetimi iin tek esnek bir
platform salar. malat uygulama yazlmlar, donatm, malzeme ve insandan imalat srelerine imalat
operasyonlarnn gerek zamanl grnrl ve denetimini tevdi edebilir. MES iletmelere,
beklenmeyen mteri deiim gereksinimlerine etkin bir cevap vermek suretiyle yardm eder. Bir ok
MES paketi, tedarikilere ve mterilere retim sistemlerinin kontroln ve grnrln salayan
nternet imkanlar sunar. CAMSTAR, CINCOM, DAI, Intellution, Kronos bu sisteme rnek
oluturmaktadr. malat uygulama sistemleri (MES) gerek zamanl olarak retim zeminindeki bilgilerin
toplanmasn ve dzenlenmesini salayan yazlm tabanl sistemlerdir. Bir MES sistemi, fabrika iindeki
ilemlerin kurumsal ynetim sistemlerine (rnein, SAP R/3 gibi) balantsn tesis etmeli ve btn kritik
retim kaynaklarnn kontrolnde kararl bir bak as salamaldr. Ayn zamanda MES, sipari
almndan bitmi rnlere retim faaliyetlerinin optimizasyonunu mmkn klacak bilgiyi salamaldr.
Gerek zamanl bilgileri kullanarak MES, fabrika iindeki faaliyetler gerekletike, ynlendirmeli,
balatmal, yantlamal ve raporlamaldr.
Ulatrma Ynetim Sistemi (TMS-Transportation Management Systems): Ulatrma ynetim
sisteminin amac, kanal ortaklar arasndaki ulamn karmak gereksinimlerini karlamak zere kurum
apnda ulatrma kontrol merkezleri oluturmaktr. TMS zmleri, farkl tama senaryolarn optimize
etmek zere karmak planlama algoritmalar sunabilir. rnek olarak i2, Manugistics, Descartes,
nPassage, Capstan verilebilir. TMS kurye, kamyonla, depolama yoluyla ya da uluslararas kargoyu
kapsayan i hizmetlerine rnlerin geni bir yelpazede sunulmasn salar. Bu sistemler, satlarn
artmasn ve iletme byklnn kararl olarak bymesini salamaktadr. TMS, yksek kaliteli
rnleri, hizmetleri ve en iyi mteri desteinin salanmasn gerekletirmektedir. TMS bilgi
ynetiminin kritik nemini anlamay ve ulam endstrilerinin ihtiyalarn belirlemeyi olanakl
klmaktadr. Btn geliimler, en hzl ekilde yant verme ve maksimum kontrol salama zerine
ilemektedir. TMS, elektronik imza zellii olan tanabilir bilgisayarlar, kablosuz LAN haberlemeleri
(WLAN), yerleik bilgisayarlar, global konumlama sistemi ve yazclardan oluan eitli teknolojilerden
meydana gelir.
Corafi Bilgi Sistemleri (Geographic Information Systems): Corafi Bilgi Sistemleri (CBS),
corafik veya meknsal koordinatlar tarafndan belirlenen veri ile almak zere oluturulan bir sistem
olarak tanmlanabilir. Ksaca, corafi bilgiyi tutan, saklayan, analiz eden ve sergileyen bir donanm ve
yazlm kurulumudur. Ak bir tanm olmamasna ramen CBS, bir seri alt sistemlerden olumu byk
bir sistem olarak dnlebilir. Bilgilerin tek bir sistem ierisinde toplanp bilgisayara aktarlmas,
saklanmas, deiik bilimsel ve pratik modeller kullanlarak analiz edilmesi, harita zerinde istenildii


139
ekilde byk ktlara kartlmas, grntlenmesi, verileri grafiklerle gstererek yine harita zerine
yerletirilmesi CBSnin ilevlerini oluturmaktadr. Genel uygulama alanlar olarak bilgisayar tabanl
haritalama, arazi zelliklerinin analizi (arazinin yaps, eimi), toprak tr, trafik ilerlii, askeri
uygulamalar, jeoloji uygulamalar, su ve kar yapsnn haritalanmas, arazi ulam ve tarm planlamas,
evre ve doal kaynaklarn ynetimi, elence yerlerinin planlanmas, yer bulma (yer tahsis etme)
kararlar, pazarlama, eitim, hastane, polis, itfaiye gibi servis hizmetlerinin planlanmas saylabilir.
Gnmzde CBS, TZY kapsamnda daha ok kamyonlarda ya da treylerlerde pozisyon aratrmak ve
TMS ya da WMS gibi yardmc sistemlere bilgi salamak iin kullanlan uydu ya da hcresel izleme
aralar olarak karmza kmaktadr. Qwest bu sistemlerden en popler olanlarndan biridir.
Talep Tahmin Ynetimi (Demand Forecasting Management): Talep tahminde kullanlan veriler,
rne olan talebin, belirli zaman aralklarnda gzlenmesi sonucunda elde edilir. Genellikle tahmin,
gemiin gelecee yanstlmas eklinde de dnlebilir. Basit ve istatistiksel olarak kararl durumlarda
gemi veriler dorudan doruya deerlendirilip, gelecee dnk tahminler kolaylkla yaplabilir. Daha
karmak sistemler ve daha ayrntl zmler iin J.D. Edwards, IMI, PeopleSoft gibi paket programlarn
talep tahmini iin gelitirilmi modlleri kullanlabilmektedir. PeopleSoftun Talep Tahmin modl buna
iyi bir rnektir.
Radyo Frekans Sistemleri (RF-Radio Frequency Systems): Kablosuz yerel alar havadan yaylan
elektromanyetik dalgalarla (radyo ya da kzltesi) bir noktadan baka bir noktaya fiziksel balant
olmakszn bilgi iletiimini salar. rnek olarak Norand, Intermec ve Symbol verilebilir. LAN (yerel a)
yksek hzl, hata toleransl nispeten kk alanlar kapsayan bir veri adr. Kablosuz yerel a, kablolu
iletiime alternatif olarak uygulanabilecek esnek bir iletiim sistemidir. Radyo frekans (RF) teknolojisini
kullanarak havadan bilgi alverii yapar, bylece kablolu balant miktarn azaltr. Kablosuz yerel alar,
salk kurumlar, hiper marketler, retim kurulular, fabrikalar, akademik kurumlar ve ambarlar gibi
birok alanda yaygn hale gelmeye balamtr.
Tedarik Zinciri Olay Ynetimi (SCEM-Supply Chain Event Management): Tedarik Zinciri Olay
Ynetimi (SCEM), plan ve programlarda ksa sre ierisinde meydana gelebilecek aksamalar nceden
tahmin ederek iletmeye bu aksamalara daha abuk yant verebilme yetenei kazandrmaktadr.
Dolaysyla, ilemlerin etkin bir biimde yrmesine ve mteri memnuniyetine katk sunmaktadr.
SCEM iletmenin mteri taleplerini gerek zamanl olarak karlayan uyarlanabilir bir tedarik zinciri
ana dntrlmesine destek salamaktadr. Bu zellik, ilemleri izler, sorunlar ortaya ktnda
uyarlar verir ve performans ler. Ayrca SCEM btn blmler, i birimleri ve iletmeler arasndaki
grnrl artrarak ortaklarla iletmeyi yaknlatrr. TZYnin SCEM zellii sayesinde iletmede, rn
durumu, sipariler ve rnleri karlayabilme durumu konusunda daha hzl/daha iyi bilgiler yoluyla
mteri hizmetlerini iyiletirme; stoklara a boyunca daha kolay ulaarak transit kargoyu yeniden tahsis
edebilme ya da ynn deitirebilme; planlar ve programlar etkileyen tedarik zinciri olaylar hakknda
gerek zamanl bilgi salayarak SCMdeki mevcut biliim teknolojileri yatrmlarndan faydalanabilme;
temel olmayan sreleri taeronlara verebilme ve stoklar mteriye daha da yaklatrma; daha etkili bir
ikmal sayesinde kayp satlar minimize edebilme; SCEM zmlerini planlama ve yrtme
sistemleriyle birletirerek planlar, programlar ve ilemleri otomatik olarak ayarlayabilme olana
domaktadr.
Barkodlama Teknolojisi (Bar Coding Technology): Herhangi bir amala bar kod oluturmak iin
yukardaki sistemlerden herhangi biriyle birletirilerek uygulanan sistemler ya da rnlerdir. Intermec,
NORAND, Zebra Technologies, B-Coder Pro ve Symbol bu sistemlere rnek gsterilebilir. Modern
anlamda ilk barkod uygulamas 1948de gelitirilmesine karn, ilk standart barkod 1968'de
oluturulmutur. Yaygn olarak kullanlan EAN kod standard ise ancak 1976 oluturulmutur. EAN
standard bugn bir rn zerinde sklkla grebileceimiz bir barkod trnn olumasn salamtr.
EAN, Avrupa ve lkemizde kullanlan en yaygn standarttr. EAN kodu iinde lke kodu, iletme kodu
gibi kodlamalar bulunmaktadr. EAN kodu Trkiye'de Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii (TOBB)
bnyesinde bulunan Mal Numaralama Merkezi tarafndan verilmektedir.
nternet ve Elektronik Ticaret Teknolojileri: TZY, tedarikiler, reticiler, datclar ve mteriler
zerinde oluturulan bir zincirdeki malzeme, mamul, bilgi ve finansal aklarn etkin bir ekilde


140
ynetilmesini salayarak iletmenin verimliliinin ve karllnn artmasna yardmc olmaktadr. Bilgi
teknolojilerinde meydana gelen gelimeler ve internetin yaygnlamas iletmelere yepyeni bir yaklam
ve uygulama olana sunmaya balamtr. Bu ynyle internet, TZYnin etkinliinin arttrlmasnda ok
nemli bir araclk grevi stlenmitir. nternet ya da zincir iinde kurulan bir a ile sipariin
verilmesinden, sipariin retim srelerinde hangi aamada olduuna, ne zaman ve nasl teslim
edilebileceine, fatura ve nakliyat bilgilerinin izlenmesine ve ynlendirilmesine kadar tm srecin
izlenmesine imkn vermektedir. TZY felsefesinin internet ortamnda baarl bir ekilde uygulanmas,
iletmelerin stok ynetimlerinde, ekonomik sipari miktarlarnda, sipari zamanlarnda, depolama
maliyetlerinde, retim planlamalarnda nemli iyilemeler ve gelimeler salamasna ve zincir iinde
bulunan iletmelerin maliyetlerinin azalmasna ve karlaabilecekleri risklerin en aza indirilebilmesine
nemli katklar salamaktadr. Gelimi TZYye g veren bir kaynak olan internet, iletmelere ve kamu
kurumlarna i srelerinde maliyet azalmas ve etkinlik imkan sunmaktadr. Tedarik zinciri itirakileri
arasndaki e zamanl iletiim gz nne alndnda, alar e zamanl talebi karlamak iin hammadde
siparilerinde dzenleme yapmann mmkn olduu her yerde tahmin yapabilmektedirler. Bu, stoksuz
kalmaktan ya da ou zaman olduu gibi, kolay bozulabilen stok tutmaktan kaynaklanan maliyetleri
drmektedir. Benzer ekilde internet yoluyla iletme ii bilgi transferi yapmak, sipari izleme
maliyetini drmekte, sipari takibine imkn tanmakta, igc ve fabrika ihtiyalar daha isabetli bir
ekilde tahmin edilebilmektedir.
Tedarik Zinciri Ynetiminde hangi bilgi teknolojileri
kullanlabilmektedir? Belirleyiniz.
NTERNET TABANLI TEDARK ZNCR YNETM
1990l yllardan sonra teknolojinin gelimesiyle birlikte bilgisayar alar olumaya balam, ortaya
kan internet teknolojisinin i yapma ekillerinde yaratt dnmlerle TZY olgusu da byk bir
deiime uram ve elle tutulan stoklar, mteri takip kartlar yerini internet zerinden verilen
siparilere, retici ile mterilerin birlikte takip edebildikleri bilgi ilem temelli mteri takip
programlarna brakmtr. Bylece iletmelerin rnlerinin depolarndan mterilerine ve / veya
tketicilere ulaana kadar geen sreteki ak ynetebilmeleri de daha kolay ve hzl bir biimde
gereklemektedir. Ayrca anlk stok takipleri, mteri talebinin deimesine gre sipariin yenilenmesi,
retim aamalarnda maliyet azalmalar da bu yeni sistemin ncelikli faydalar arasnda yerini almtr.
BT, tedarik zincirinin her noktasna nfuz etmekte, deiimle ilgili aktivitelerin gerekletii yolu ve
bunlar arasndaki balantlarn yapsn deitirmektedir. An; eitli i ortaklar ve tketicilerin iletiim
kurabildikleri esnek, etkileimli ve greceli olarak etkin bir ortam olduu dnldnde tedarik zinciri
fonksiyonlarnn etkinlii zerine getirebilecei iyiletirmelerin olduka byk olaca aktr.
Tedarik zinciri zerindeki her bir yenin (tedariki, retici, arac gibi) tedarik zincirinin genel
performans zerinde nemli bir etkisi vardr. TZYnin baarl olmasnda nemli noktalardan biri,
hammaddelerin tedarikinden nihai rn retilip mterilere ulatrlmasna kadar, tedarik zinciri ile ilgili
tm srelerin tek bir sistem tarafndan izlenmesine imkan tanmasdr. Bu nedenle tedarik zinciri
iindeki tm srelerin izlenmesini frsat veren internet, TZY faaliyetlerini nemli oranda etkilemitir.
nternetin iletmelerin mevcut ya da potansiyel tedarikileri, arac iletmeleri ve mterileri ile olan
iletiiminin artmasnda nemli bir rol bulunmas, internet tabanl TZYnin nemini bir kat daha
artrmtr. Temel olarak internet, zincir zerindeki iletmeler arasndaki itilaflarn, uyumsuzluklarn
azaltlmasna, a zerindeki her bir aamada mteri memnuniyetinin arttrlmasna olumlu oranda
katkda bulunmaktadr. nternet, bu zellikleri ile ok sayda alc ve satcnn tek bir piyasada (sanal
ortamda) bir araya gelmesini salayan en nemli ara olarak karmza kmaktadr.
nternetin yaygnlamas iletmelere ve TZY srecine ok sayda frsatlar sunmakta ve iletmelerin
tedarikileri ve satc iletmeleri iine alan bir tedarik zinciri alan oluturmaktadr. Baka bir deyile,
yeni bilgi teknolojileri ve internetin gelimesi ile TZY yeniden kefedilmi ve e-tedarik, e-lojistik, e-
ticaret, gerek zamanl talep tahmini, stok ynetimi, zincir zerinde internet tabanl izleme gibi
kolaylatrc uygulamalar, iletmeleri bu teknolojiye ynlendirmede nemli rol oynamtr. Buna gre


141
teknolojik gelimeler, iletmeler arasndaki ticaret yapma modellerinin tekrar deerlendirilmesini ve
internetin nemli rol oynad elektronik ve internet ynl ticaret yapma biimlerinin daha da
yaygnlamasn salayabilecektir. nternet ortamnda kurulan elektronik piyasalar iletmelerin daha etkin
ve ibirlii iinde almalar imkann salamas ile internet tabanl TZYnin neminin daha da artmasna
neden olmutur.
Tedarik zinciri entegrasyonunun hedeflerine ulamasnda internetin kullanlmasn tarif etmek iin
e-iletme terimi kullanlmaktadr. eitli trden ticaret ortaklklarna bal olarak birok e-iletme
kategorisi bulunmaktadr. Bunlara; letmeden letmeye (Business to Business / B2B), letmeden
Mteriye (Business to Consumer / B2C), Mteriden letmeye (Consumer to Business / C2B),
Mteriden Mteriye (Consumer to Consumer / C2C), nsanlardan nsanlara (People to People / P2P),
Hkmetten Vatandaa (Government to Citizen / G2C), Vatandatan Hkmete (Citizen to Government /
C2G), Deitirmeden Deitirmeye (Exchange to Exchange / E2E) ve letme-ii (Organizasyon
Biriminden Organizasyon Birimine) kategorileri rnek olarak verilebilir Yz yze operasyonlar
kullanlmadan btn e-letme ilemleri, bilgisayar ve iletiim alar kullanlarak elektronik bir biimde
gerekletirilmektedir (zdemir ve Doan, 2010).
TZYnin baarl olabilmesinin temel art, hzl ve doru bilgilerin tedarik, retim, pazarlama ve
lojistik gibi blmler zerinde etkin bir ekilde paylamdr. nternet tabanl TZY, retimde kullanlan
hammaddelerin tedariki, bu maddelerin retim noktalarna tanmas ve retimi gerekletirilen rnlerin
mterilere ulatrlmasn salayan sistemin internet ortamnda kurulmas olarak tanmlanabilir. nternet
tabanl TZY, pazardaki deimelere tepki gstererek stoklarn, retim planlarnn, lojistik planlarnn bu
artlara gre dzenlenmesi, kaynaklarn optimal kullanm ve maliyetlerin drlmesine nemli oranda
katk yapabilmektedir. Buna gre internet tabanl TZY, hammaddenin tedarikinden, retimin
gerekletirilmesi ve mterilere sunulmasna kadar geen srete birbirlerinden bamsz olan
iletmelerin iletiimlerinin ve ibirliinin artmasyla btnleik bir yap kazanmasnda nemli bir role
sahip olmaktadr. Ayn zamanda internet, tedarik zinciri zerindeki iletmeleri tanma ve bunlar kontrol
etme frsatn vermesi, tedarik zinciri ynetiminin daha baarl bir ekilde uygulanmasn da
salayabilmektedir.
Perakendecilik sektrnde faaliyet gsteren Wal-Mart ve ok farkl alanlarda faaliyet gsteren
Procter&Gamble (P&G) iletmeleri arasnda internet tabanl TZY sistemi kurulmutur. Bu sistem
sayesinde P&G, Wal-Martn maazalarndaki ve datm merkezlerindeki stoklarn izleyerek datm
faaliyetlerini ynetmektedir. Bu sistem sayesinde P&Gnin rnlerinin kesintisiz olarak raflarda sata
hazr bulundurulmas salanabilmitir. Ayn ekilde Ford ve General Motors (GM) iletmeleri tedarik
sreleri ile ilgili faaliyetlerini internet ortamnda yapmaya balamtr. rnein GM iletmesi
TradeXchange (www.gmtradexchange.com) adl internet sayfasndan satn almaya ve tedarik zinciri
faaliyetlerini ynetmeye balamtr.
nternet sayesinde e-ticaret de tedarik zincirindeki ana glerden birisi haline gelmitir. Pazarlama ve
sat noktas olarak i gren bir web sitesi kendini rakiplerinden farkl klmak adna nemli bir faktr
konumunda olacaktr. nternet fiziksel ve zamana bal kstlamalar kaldrmakta ve birok iletmeyi yeni
siber pazarlarda konumlandrmaktadr. Hzla byyen, dinamik ve eitli saylardaki tketicileri
internet zerinden kendine eken Amazon Kitap, CDNow, L.L. Bean, Dell Bilgisayar gibi irketler
internet balants ile rnlerini satmakta ve sonuta da byyen pazar paylar ile mkemmel kurumsal n
salamaktadrlar. letmeler; harcamalarn, sabit yatrm tutarlarn ya da dorudan pazarlama ve sat
personeli iin katlandklar igc maliyetleri gibi dier dolayl maliyetlerini de nemli lde
azaltabilmektedirler. Mteriler hizmetleri aratrabilmekte, hizmet aklamalarn okuyabilmekte, resim
ve grafikleri grebilmekte, fiyatlar karlatrabilmekte, bilgisayar ve modem kullanarak elektronik
ortamda sipari verebilmektedir. Bu sayede sat sreci, dk bir maliyetle nemli lde
hzlanmaktadr. Ayrca internet; firmalara rn ya da hizmetleri hakknda ses ve aktif resim gibi
multimedya bilgisi kullanma olana vererek, iletmeden iletmeye ve iletmeden tketiciye olan ilikileri
de glendirmektedir. Web sitesindeki bilgi srekli ve annda gncellenebilmekte, bylece her zaman
tketici ve i ortaklar iin ulalabilir olmaktadr. Boeing/McDonnell Douglas, internet kullanarak
iletmeden iletmeye ilikileri glendiren bir firmadr. Bu firma tedarikilerinin ve ortaklarnn


142
ulaabilecei (www.boeing.com) adresli bir site kurarak teknik spesifikasyonlarn akn buradan
srdrmtr. Bu sistem tedariki yant sresini iyiletirmi ve tketicilerin en yeni teknik ihtiyalarna
karlk verme yeteneini de artrmtr. nternet iletmelere i ortaklar ile daha gl ilikiler gelitirerek
ve sonunda son mterilere satlan rn ve hizmetlere deer ekleyerek kendi tedarik zincirlerini etkili bir
biimde ynetebilmelerine olanak salamaktadr. Web tabanl elektronik veri deiimi, elektronik fon
transferleri, gelimi TZY ve yenilenen modeller kullanarak daha hzl ve daha doru ilemlerin
yaplabilmesi mmkndr. rnein, General Electric tedarikilerini daha etkili bir biimde ynetmek iin
iletme sahasn fiziki iletme topluluundan elektronik ortama deitirmitir. Bu irketin ok aamal
tedarik zinciri stratejisi bu sitemi dier tedarikilere ilerletmesi, onlarn da kendi tedarikilerine
ilerletmeleri zerine kurulmutur. Tedarik zinciri ynetiminin amalarndan birisi de, mterilerin
gereksinimleri ile tedarikilerden malzemelerin aknn e zamanl olarak gerekletirebilmesidir. Bu
amacn gerekleebilmesi iin, malzemelerin tedarik aamasndan, retim ve datm aamasna kadar
tedarik zincirindeki tm sreler btnletirilmelidir. nternet, hangi rne talep olduunu, rnn stok
dzeyini, retim planlar vb. ilikin bilgilerin iletmeler arasnda akn salayarak tedarik zinciri
faaliyetlerinin ynetim etkinliini artrmaktadr. Tedarik zincirinin btnletirilmesinin yeniden
tanmlanmasnda internetten yararlanan iletmeler, etkinliin artrlmasnda nemli artlar salayacak ve
ok nemli rekabet avantajlarna ulaacaklardr. Etkin tasarlanm datm sistemlerine sahip olan
iletmeler, tedarik zincirinin ynetiminde internetten yararlanmalar sonucunda rekabet avantaj
kazanlmasnda nemli frsatlara sahip olacaklardr. Bu alanda alan aratrmaclar, internetin yeniliki
kullanm alanlarnn, tedarik zincirinin btnletirilmesinde hzla artmaya devam edeceini
belirtmektedirler. Geleneksel iletmeler aras e-ticaret sistemleri yksek yatrm gerektirmektedir. nternet
temelli e-ticaret geleneksel sistemlere oranla son derece dk maliyetlerle gerekletirilebilmektedir. Bu
frsat zellikle kk ve orta lekli iletmeler asndan son derece nemlidir. nk kk ve orta
lekli iletmelerin ounun geleneksel e-ticaret sistemlerini karlayacak finansal gc
bulunmamaktadr. nternet teknolojisi, kk ve orta lekli iletmelerin byk iletmelerle arzuladklar
elektronik balanty gerekletirmesine olanak tanmaktadr. Geleneksel sistemlerin kark ve snrl
eriim yapsnn aksine nternetin genel olarak balant iin bilgisayar, internet balants ve web
taraycy yeterli klan yaps, kk iletmelerin dnya apnda balant yeteneine kavumasna ve i
ortaklaryla ilemlerini elektronik olarak gerekletirmesine ortam hazrlamaktadr.
TZYnin gelimesi iin nemli bir g olan internet, iletmelerin maliyetlerinin azaltlmasn ve
etkinliklerinin arttrlmasn salamaktadr. Tedarik zinciri iinde bulunan iletmeler arasnda gerek
zamanl bir iletiim imkannn bulunmas, talebi karlayacak hammadde siparilerinin zamannda
verilmesi, stok maliyetlerinin azalmasn ve bir anlamda sanal stoklarla allmasn salamaktadr.
nternet, iletme faaliyetlerinin koordinasyonu iin gerekli olan bilgi aknn salanmas ile iletmelerin
entegrasyonuna katk salamakta, ayn zamanda fiyat rekabeti gibi piyasa mekanizmasnn ileyiine de
katkda bulunmakta baz rnlerin daha dk fiyatlarla satn alnmas frsat sunabilmektedir. nternet
tabanl TZY, zellikle elektronik ortamda sipari verme, faturalama ve demelerin yaplmasyla
maliyetlerin drlmesine ve tedariki iletiiminin arttrlmasna nemli yararlar sunabilmektedir.
nternet tabanl TZY, tedarik zinciri boyunca daha etkili bilgi akna imkan salayarak, iletmelerin daha
az stokla almasna, problemlerin daha hzl zlmesine, daha iyi kalite, daha ok mteri
memnuniyeti ve daha farkl mal ve hizmet sunumu yapabilmelerine olanak tanyabilmektedir. Dolaysyla
internet tabanl TZY iletmelere;
Tedariki iletmelerde alanlarla herhangi bir iletiim kurmadan, internette sunulan mteri
kataloglarndan satn alaca rnleri seme ve sipari verme,
Ykleme ve ulatrma zamanlarnn programlanmas,
Zincir zerindeki iletmelerin hammadde, malzeme ve/veya nihai rnleri karayolu, demiryolu
ve hava yolu ile tayan tr, tren ve aralarn izlenmesini salama,
Teslimatn gecikmesi, stok kontrol, teslimat ya da sipari zamanlarnn deitirilmesi gibi
nedenlerle ortaya kan problemler hakknda mteriler veya alclarla annda temas kurma
frsat verme ya da bu durumun iletmenin veri tabannda grlmesini salama,


143
24 saat iinde kamu ya da zel lojistik iletmelerinde ykleme ve boaltma program
hazrlamaya imkan verme,
Dnya apnda 7 gn/24 saat mteri hizmetleri sunulmasn ve mterilerle dorudan iletiim
kurulmasna imkan verme,
letmelerin uluslararas pazarlara almasn ve bu mterilerden sipari alnmasna imkan
verme,
Sipari veren iletmelere verdikleri siparilerin durumunu kendi iletmelerinden kontrol etme
imkan salama,
Sipari iin retilen rnlerdeki konfigrasyon deiikliini alclara annda haber verme olana
sunma,
demelerini elektronik ortamda yapma, hesaplarn ve borlarn kontrol etme frsat verme,
letme lojistii erevesinde datm yaplacak ve/veya toplanacak rnleri en etkin bir ekilde
programlamaya olanak tanma,
Piyasa koullarna gre anlk depolama iin rezervasyonlar yapabilme,
Problemlerinin daha hzl ve etkin bir ekilde zme ulatrlmasn salama ve
Mterilere daha etkin bir ekilde hizmet verilmesini salamadan oluan nemli yararlar
sunabilmektedir.
General Electric (GE) iletmesi, eitli merkezlerdeki depolarndan, ykleme, depolama, tama
programlarnda interneti kullanmaktadrlar. Bu durum iletmeye daha hzl ve dk maliyetle rnlerini
zamannda ulatrma imkan vermitir. Bu uygulama ile saat ba nakliye says artm ve sipari bana
nakliye giderleri nemli oranda dmtr. Fisher Scientific iletmesi, siparie dayal retim sistemini
internet zerinde kurmu ve bu uygulamas ile stoklama maliyetlerini drmtr. nterneti kullanarak
stoklarn daha iyi bir ekilde izlemitir. Ford Motor iletmesi, gnlk olarak mterilere gnderilen
kk paralar izlemek iin interneti kullanmtr. nternet iletmelerin siparilerini ve retici
iletmelerini daha etkin bir ekilde izlemelerine olanak salamtr.
nternet Tabanl Tedarik Zinciri Ynetiminin iletmelere salad
olanaklar saptaynz.
letmeler, internet tabanl TZY sistemini iletmenin eitli faaliyetlerinde etkin bir ekilde
kullanabilmektedirler. Bu alanlardan ne kanlar ilerleyen ksmda aklanmtr:
Sipari Verme ve Satn Alma: nternet, iletmelerin satn alma ncesi ve sonrasnda pazar aratrmas,
sipari verme, satn alma etkinliinin ve satn alma blmnn verimliliinin arttrlmasnda nemli rol
oynamaktadr. nternet ortamnda kurulan elektronik pazarlar, yeni ya da alternatif tedarikilerin
bulunmasn ve piyasada fiyat karlatrmalarnn yaplmasn daha da kolaylatrabilmektedir. Ayrca
iletmelere, internet ortamnda bulunan potansiyel tedarikilerine daha kolay bir ekilde ulama ve
iletiim kurma frsat verebilmektedir. nternet, rnlerin fiyat, kalite ve uygunluunun kolaylkla
karlatrlabilmesine ve belirlenen tedarikiler ile otomatik i ak oluturulabilmesine olanak
salayarak, hem alc hem de satc iletmeler iin maliyetlerin azalmasna katk sunabilmektedir. GE
iletmesi ABDdeki satn alma blmn interneti kullanarak kurmu ve satn alma blmlerinde alan
personel saysn %50 orannda azaltm ve her bir blmn tedariki iletmelerin kataloglarndan annda
satn alma imkan elde edebilmitir. Bu ekilde brokrasi azalm sipariin verilmesi ile iletmeye gelmesi
arasndaki sre %40 orannda azalmtr. Yz yze grmeler yerine, internet ortamnda pazarlk, fiyat
ya da anlama maddeleri zerinde grmeler yaplabilmitir.
Stok Ynetimi: nternet iletmelerin stok ynetimlerini de nemli oranda etkilemitir. Tedarik zinciri
zerindeki iletmenin, dier iletmelerin stoklarn (hammadde, malzeme, yar mamul ve mamul gibi)


144
daha etkili takip etme frsat vermesi ile stok bulundurma ve bulundurmama maliyetleri ve risklerini
stoklarndaki dkl ve gerekli siparii verme zaman etkin bir ekilde takip edilebilmektedir. rnein
LPG (Likit Petrol Gaz) datm ve pazarlamasn yapan Aygaz, datm yaptklar istasyonlarn gaz
seviyesini takip etmesine imkan veren bir sistem kurmutur. Bylece, kendisine bal istasyonlarn anlk
gaz seviyelerini takip ederek, bu istasyonlarn stok bulundurma, bulundurmama maliyetlerini drmekte
ve kar karya bulunabilecei riskleri ortadan kaldrma noktasnda avantaj salamtr. Teknolojik
gelimeler, iletmelerin veri tabanlarnda bulunan stoklar ile ilgili bilgilerin, annda zincir zerindeki
dier iletmeler tarafndan izlenebilmesine de olanak salamaktadr. Zincir zerinde bu stoklardan
sorumlu kiilerin gerekli sipari, satn alma ve lojistik faaliyetlerini annda gerekletirebilmelerine imkan
domaktadr. Dolaysyla, internet ortamnda oluturulan bu sistem, stok dzeyinin sk sk gzden
geirilebilmesinden dolay daha hzl ve stoklama maliyetlerini dren bir sistem olarak ne
kmaktadr.
letme Lojistii: Hammadde, yedek para ve bitmi rnlerin tedarikilerden, satclardan, alc ve
tketicilere kadar hareket ettirilmesi ile ilgili strateji ve faaliyetlerin tm iletme lojistii olarak
tanmlanabilir. letme lojistii materyal ynetimi ve fiziksel datm ynetimini kapsar. Materyal
ynetimi, kullanlan hammadde ve malzeme gibi retim unsurlarnn retim noktasna getirilmesini,
fiziksel datm ynetimi ise, bitmi rnlerin retim noktalarndan arac ya da tketicilere ulatrlmasn
kapsamaktadr. Lojistik, mterilerin ihtiyalarn karlamak zere, hammaddenin balang noktasndan,
rnn tketildii son noktaya kadar olan tedarik zinciri iindeki hammadde, malzeme, hizmetlerin ve
bilgi aknn etkili ve verimli bir ekilde, her iki yne doru hareketinin ve depolanmasnn planlanmas,
uygulanmas ve kontrol edilmesi olarak tanmlanabilir. nternet iletmelerin lojistik faaliyetlerini de
nemli oranda etkilemitir. nternet, deer zinciri zerinde hzl ve etkili bir iletiim arac olarak
kullanlabilmektedir. Mteri siparileri, sipari teyidi, tamaclk, faturalama gibi bilgi ak internet
ortamnda yaplabilmektedir. Blgesel datm merkezlerinden lojistik faaliyetlerinin izlenmesi, internet
zerindeki en nemli tedarik zinciri uygulamalarndan biridir. Bu ekilde, rnlerin zamannda istenen
yere ulatrlmas, lojistik faaliyetlerinde bir gecikme olacak ise bunun zamannda ilgili iletmelere
bildirilmesine de olanak salamaktadr. Lojistik iletmeleri, internet ortamnda oluturulan zincir iindeki
bilgi transferi ile siparileri verilen rnlerin toplanmasnda, depolanmasnda, datmnda ve teslimatnda
nemli avantajlar elde etmilerdir. eitli yazlmlarla iletmelerden internet ortamnda gelen sipari
bilgilerini alarak, gerekli ilemler ve planlamalar yaplmakta, olumsuz bir durum olduunda yine dier
iletmelere annda bildirilmekte ve bu durumu gren iletme ise yine annda alternatif iletmelere kolayca
ynelebilmektedir.
Mteri likileri ve Hizmetleri: nternet iletmelerin mteri ilikileri ve hizmetleri blmlerinin
daha etkin bir ekilde balant kurabilmesine, mteri ikayetlerinin ve acil isteklerin daha iyi bir ekilde
sunulabilmesine ve iletme ile mterileri arasnda 24 saat iletiim salanabilmesine olanak tanmtr.
Bu, iletme ile mterileri arasndaki iki ynl bilgi aknn salanabilmesi anlamna gelmektedir. Bu
ekilde gl bir mteri ve hizmet ball salanmasnda internetin nemli bir katks olabilmektedir.
Sonu olarak internetin, iletmelerin sipari verme, satn alma, stoklarnn kontrol, lojistii, mteri
hizmetleri ve ilikileri zerinde nemli etkileri olduu ve iletmelere nemli avantajlar sunabildii
grlmektedir.

TEDARK ZNCR YNETM VE ERP LKS
Ulusal ve uluslararas i dnyasnda yaanan deiimin ortaya kard rekabet basks, teknoloji ve
yenilik retimindeki hzl gelimeler, iletmelerde byme ve gelime abalar sonucu giderek
karmaklaan ve eitlenen bilgi aknn ynetilmesindeki glk gibi olgular, iletmeleri zorunlu olarak
rgtsel ve teknolojik anlamda farkl zm araylarna yneltmektedir. Bu srete iletmeler BTde
yaanan gelimelere bal olarak tedarik zincirini de kapsayacak yeni ynetim yaklamlar gelitirmi ve
bilgisayar yazlmlarnn nemi giderek artmtr. Bir imalat iletmesinde sadece malzemenin ya da
kapasitenin deil, ayn zamanda btn kaynaklarn planlanmasnn ve kontrolnn neminin aa
kmasyla birlikte 1990larda yazlm destek sistemleri malat Kaynak Planlamasndan (MRPII),
Kurumsal Kaynak Planlamasna (ERP) doru bir gei gstermitir. ERP teknolojisi, sistemlerin


145
entegrasyonu iin btnleik bir yaklam olarak sunulmutur. ERP sistemleri geleneksel Malzeme
htiya Planlamas (MRP) ve retim Kaynak Planlamas (MRPII) sistemlerinin fonksiyonlarn; finans,
sat ve pazarlama, lojistik ve insan kaynaklar gibi alanlarda birlikte alt dier uygulamalar aracl
ile entegre etmeyi amalamaktadr. ERP yazlm genel anlamda retim, inaat, uzay ve savunma gibi
sermaye youn iletmeler tarafndan kullanlmaktayken son zamanlarda finans, eitim, sigorta, perakende
sat ve iletiim sektrlerinde de kullanm yaygnlamaya balamtr.
Gnmzde hammadde retiminden son kullancya kadar uzanan tedarik zinciri srecinde etkinlii
artrmak amacyla ERP kullanm giderek yaygnlamaktadr. ERPnin amacnn ve kapsamnn iyi
anlalabilmesi iin ERPye ilikin eitli sayda teknik ve ilevsel bak asna dayanan tanmlara
deinmek yerinde olacaktr. ERP, iletmenin btn fonksiyonlarnn btnleik olarak alabilmesine
olanak salayan, kritik kaynaklarn ynetilmesini ve analiz edilmesini salayan bir bilgi sistemidir. ERP,
iletmenin retim, sat, pazarlama, finans, insan kaynaklar bata olmak zere farkl blmlerini tek bir
veri tabannda btnletiren bir yaklamdr. ERP, iletmeler aras entegrasyonu, esneklik ilkesine uygun
olarak gerekletiren bir sistemdir. Ama, iletme dzeyinde ademi merkeziyeti ynetim uygulamasnn
sunduu avantajlardan yararlanrken iletmeler aras egdm ve entegrasyonu iletmenin temel
stratejileri dorultusunda salamaktr. ERP, iletmenin corafi olarak farkl blgelerde bulunan
fabrikalarnn, bunlarn tedariki firmalarnn ve datm merkezlerinin kaynaklarnn egdml olarak
planlamasdr. Bu noktada, tedarik zinciri ynetimi ERP ile btnleme gstererek, iletmelerdeki
planlama faaliyetlerinin bir paras haline gelmektedir. Bir ERP sistemi, bilgi teknolojisi ile mmkn
olan, iletmenin btn kaynaklarn planlayan ve btn bilgi ihtiyalarn gideren bir ynetim sistemidir.
Baka bir deyile ERP, tamamyla entegre edilmi bilgisayar destekli bir i ynetim sistemidir. ERP,
kurumlarn tedarikten datma kadar tm i srelerini btnleik bir veri / bilgi ynetim sistemi
desteiyle ynetmesini salayan geni kapsaml ve modler yapya sahip bir yazlm paketidir. ERP
sistemi, muhasebe, finans, lojistik, retim planlama, stok ynetimi, satn alma, retim, pazarlama, kalite
ynetimi, bakm / onarm, insan kaynaklar, mteri ilikileri ynetimi gibi ok geni planlama, ileyi ve
muhasebe fonksiyonlarn btnleik bir tarzda ele almaktadr. ERP sistemi iletme ii sreleri
gelitirmenin yannda, zellikle kresel iletmelerin farkl corafi blgelerde bulunan birimlerinin e
zamanl planlanmasna da olanak vermektedir. Aada sunulmu olan ekil 5.2 ERP sisteminin ileyiini
ematik olarak zetlemektedir.



ekil 5.2: ERP Sisteminin leyii

Kaynak: Gle vd., 2005: s.97

Gnmzde iletmeler rekabet stnl elde etmek ve pazar paylarn artrmak iin kalite, fiyat ve
zamandan oluan temel alanda etkinlik kazanmak zorundadrlar. rn kalitesi arttka, mterinin


146
deme gcn zorlayarak biraz daha fazla demeye raz olabilecei bilinmektedir. Ayrca, mteri iin
zamannda teslimat ve retim hz da nemlidir. letmeler, rekabet unsurlarn e zamanl olarak
gerekletirebilmek iin faaliyetlerini ve organizasyon yaplarn daha iyi planlama ihtiyac duyarlar. Bu
ihtiyaca karlk olarak 1990l yllarn balarnda ERP, tm iletme kaynaklarnn modler yapdan
oluan tek bir btnleik sistemle planlanp ynetilmesini amalayan bir sistem olarak ortaya kmtr.
ERP, iletmenin corafi olarak farkl blgelerde bulunan fabrikalarnn, bunlarn tedariki firmalarnn
ve datm merkezlerinin (depo) kaynaklarn egdml olarak planlamasdr. Tedarik Zinciri
Ynetiminin kurumlara adapte edilmesinden nce gerekli bir n hazrlk olarak da grlebilir. Bu
erevede hangi mteriye ait sipariin hangi datm merkezinden karlanmas ya da hangi fabrikada
retilmesinin gerektii, tm fabrikalarn malzeme ve ihtiyalarnn karlanmasnn uygun olaca,
fabrikalarn elinde bulunan makine, malzeme, igc, enerji, bilgi ve dier retim ve datm
kaynaklarnn nasl egdml ve ortaklaa kullanlabileceini dzenler. ERP fabrikalar aras
entegrasyonu, fabrikalar baznda esneklik ilkesine uygun olarak gerekletiren bir sistemdir. Ama
fabrika baznda merkezi ynetimin avantajlarndan yararlanrken fabrikalar aras koordinasyonu ve
entegrasyonu organizasyonun temel stratejileri dorultusunda salamaktr. Sistemin tedarik zincirinde
amacna uygun ekilde kullanm ile:
Stratejilere uygun iletme ynetimi,
Stratejilerin sonularn deerlendirme olana,
letme kaynaklarn etkili ve verimli kullanm,
letme fabrikalar arasnda malzeme, iilik, makine-tehizat, bilgi gibi retim ve datm
kaynaklarnn ortaklaa kullanm,
Mteri, datm merkezi, retim ve tedarikiler arasnda yakn ibirlii ve bilgi iletiim
ortamnn salanmas,
Tek bir noktadan gerekli bilgilere ulama imkan elde edilir.
ERP sistemlerinin doru kullanm baarl TZY uygulamalar asndan kilit neme sahiptir.
Gnmzde iletmelerde ERP sistemleri ile desteklenen ve srece dayal bir organizasyon yapsn temsil
eden yeni bir yaklam ne kmtr. Bu anlamda bir organizasyonda sz konusu be temel sreten
bahsedilebilir:
Yeni bir rn ya da hizmet iin bir fikirden bir i prototipine kadar uzanan sre gelitirme,
Yeni bir rn ya da hizmete ilikin bir i prototipinden (i rneinden ) retim / fabrika ya da
hizmet tesislerine ve bunlar destekleyen sistemlerin ve kaynaklarn baarl biimde tasarmna,
uygulamasna ve test edilmesine kadar uzanan tesislerin hazrlanmas,
Pazar analizinden ve pazarn ihtiyalarndan bir mteri siparii alncaya kadar geen srece
ilikin sat,
Bir mteri sipariinden mteriye gerekli rnlerin ya da hizmetlerin sunumuna ve deme
ilemlerine kadar uzanan siparii karlama ve
Bir hizmetle ilikili olarak mterinin aranmasndan, olas sorunlarn belirlenmesine ve mteri
tatminine kadar uzanan hizmet srelerinden olumaktadr.
ERP sisteminin TZY zerindeki etkisinin daha iyi anlalmas iin ERP sisteminin genel zelliklerine
deinmek yararl olacaktr. ERP sisteminin genel zellikleri yle sralanabilir:
ERP, bilgi teknolojisi ierii ile bir dizi faaliyetten oluan i ynetimini btnletiren bir
yaklamdr,
ERP, dier yazlmlardan farkl olarak kurumlarn zel ihtiyalarna gre zelletirilebilecek bir
yapya sahiptir,


147
ERP paketlerinde i srelerinin grsel modeli ile bu srelerin yazlm uyarlamalar birbirine
balanabilmektedir,
ERP, hem ana verileri hem de i srelerine ait verileri tutan btnleik bir veri tabandr,
Gl ERP ynetim bilgi sistemi, kurum apnda tek bir teknoloji platformu kurmak iin
genellikle istemci/sunucu mimarisini, yerel ilem gcn ve kullanm kolay ara yzleri
kullanmaktadr,
ERP yazlmlar, dier yazlmlardan farkl olarak tedarik ynetimi, sipari ynetimi ve deme
ilemleri gibi, tekrar eden ve srekli olan i srelerini desteklemektedir,
ERP sistemi, iletmenin tm fonksiyonlarna ilikin bilgiye eriimi kolaylatrarak, ynetsel
etkinlii salamaktadr,
ERP sistemi, yalnzca ayn iletmede bulunan departmanlarn entegrasyonunu salamakla
kalmamakta, ayn ynetim altndaki iletmeler arasnda da entegrasyonu olas klmaktadr,
ERP sistemi, birleik faaliyetleri (retim, insan kaynaklar, finans, tedarik zinciri ynetimi gibi)
otomatikletirmesi sayesinde ynetsel kontrolde etkinlik, hzl karar verebilme, operasyonel
maliyetlerde byk oranda azalma gibi rgtsel yararlar salamaktadr,
ERP sistemi, farkl para birimlerini, mali yllar, dilleri ve fatura bilgilerini destekledii iin
kurumun uluslararas operasyonlarn gelitirmektedir,
ERP, iletmenin yurt iinde ya da yurt dnda bulunan fabrikalarnn ve bunlarn tedariki
firmalaryla datm merkezlerinin (depo) kaynaklarnn egdml olarak planlanmasn
salamaktadr,
ERP sistemi, hzl veri giriini ve bilgi ulamn salayan evrim-ii formatlar kullanarak kat
kullanm orann azaltmaktadr.
ERP sistemine ilikin yer verilen zellikler ERPnin iletme ii etkinlik ve verimliliin artrlmasnn
yannda, iletmeler aras egdm yoluyla tedarik zincirinin btn olarak bir arada alma etkinliinin
artrlmasna da nemli katklar salad anlalmaktadr.
ERP-TZY uygulamalar, kiiye zel kitlesel retim (kitlesel kiiselletirme-mass customization),
standartlatrma ve kresel biliim teknolojileri uygulamalarna nemli katklar salamaktadr. ERP
sistemleri, mteri tarafndan siparii verilen belli bir rne ilikin i emirlerinin deer zinciri boyunca
zamannda ve noksansz olarak verilmesini ve yerine getirilmesini olanakl hale getirerek, kiiye zel
kitlesel retime destek olmaktadr. ERP, mteri siparilerinin istenilen kalite dzeyi, maliyet ve zamanda
karlanabilmesi iin adaki tm iletmelerin, datm, retim ve tedarik kaynaklarnn kapasite ve
zelliklerini e zamanl olarak dikkate alnmasn salamaktadr. Ayrca ERP, iletme iindeki ve tedarik
zinciri kapsamndaki veri ve srelerin standardizasyonunu salayarak, gerek iletme ii gerekse tedarik
taraflarnn (ortaklarnn) performansnn iletme ynetimince srekli llmesini mmkn klarak,
etkinliin artrlmas iin gerekli dzenlemelerin zamannda yaplmasn salamaktadr. Bu anlamda,
TZYnin etkinliini artrmak amacyla birok ERP salaycsnn belirli sanayi kollar iin fiili standartlar
gelitirdikleri grlmektedir.
Kresellemenin etkisiyle iletme faaliyetlerinin dnya geneline yaylmas kresel biliim
teknolojileri kullanmn giderek bir zorunlulua dntrmekte, ERP bu ynde iletmelere nemli
almlar sunmaktadr. ERP, iletmenin corafi olarak farkl blgelerde (yurt ii ve d) bulunan
fabrikalarnn, bunlarn tedariki iletmelerinin ve datm merkezlerinin (depo) kaynaklarn egdml
olarak planlayabilmesine nemli katklar sunar. Corafi olarak farkl blgelerde bulunan fabrika,
tedariki firma ve datm merkezlerinin egdml olarak planlanmas yksek dzeyde bilgi
entegrasyonunu ve iletiimini gerektirmektedir. Farkl birimler arasnda yatay elektronik bilgi deiim
hznn artmas ERP'nin temel yap talar ve varlk nedenleri arasndadr. Bu anlamda ERP, mteriye ait
sipariin en ksa srede, istenen kalite ve maliyette karlanabilmesi iin tm bal iletmelerin datm,
retim ve tedarik kaynaklarnn kapasite ve zelliklerinin ayn anda bir btn olarak dikkate alnmasn


148
salamaktadr. Bu sayede ERP; iletmenin stratejik hedefleri dorultusunda mteri taleplerinin en uygun
ekilde ve en dk maliyetle karlanmasna olanak salamaktadr.
ERP uygulamalarnn aadaki hususlar salamasna bal olarak tedarik zinciri ynetimi
etkinliinin artrlmas olanakl olabilecektir:
rgtsel stratejilere uygun bir iletme ynetimi,
rgtsel kaynaklarn etkin ve verimli kullanm,
letmeye bal fabrikalar arasnda malzeme, iilik, makine-tehizat, bilgi gibi retim ve
datm kaynaklarnn ortaklaa ve verimli kullanm,
srelerinde iyileme (stoklarda azalma),
Fonksiyonel i sreleri (birimleri) arasnda egdm,
Operasyonel kararlarda iyileme ve veriye kolay eriim,
BT altyapsnn tek sistem altnda toplanmas sonucu ynetimde yalnlama,
sistemlerini basitletirme ve standardizasyon,
retim maliyetlerinde azalma,
rn teslim sresinde ksalma,
Arka planda yrtlen ilemlerin otomasyonu,
Mteri ve tedarikilerle olan iletiimi glendirme,
rn ve sre yeniliklerine mteri katksnn artmas,
Etkin bir e-ticaret altyaps kurulmas.
ERP sistemleri bilginin izini srmekte ve bu ynyle bilgiyi grmek iin tek bir metot salayan
internetten ayrlmaktadr. letmelerin birou ERP sistemlerinin, esas olarak bir firmaya doru, entegre
ilem yapma kabiliyetleri salayarak, e-ticaret nceliklerini yapabilmekte ve glendirebilmekte
olduuna inanmaktadrlar. e-ticaret ortamnda bir iletmenin ynetilmesi, doru bilgiyi ve oluacak etkiyi
hemen lebilme yeteneini gerektirmektedir. ERP bir organizasyonun mterilere ve tedarikilere hzl
bir biimde yant vermesini salamak iin organizasyonun omurgasn harekete geiren dijital sinir
sistemi olarak dnlebilir. Srekli deien iletme ortamlarnn gereksinimlerini karlayabilmek iin
ERP salayclarnn ou sistemlerini Web zerinde ilem yapacak ekilde gelitirmektedirler. ERP
sistemleri tedarik zincirlerini entegre etmeye alan kapsam geni prosesleri desteklemektedir.
Organizasyon ii seviyede, bilgi sistemlerinin ERP modlleri ile yer deitii durumlarda bunun
baarlmas daha kolay olmaktadr. Bu trden bir durumda ERP sistemleri; tedarik zinciri ynetimini
destekleyen, entegre bir ortam salamaktadr. Sonu olarak ERP sistemleri mterilerin ve tedarikilerin
tatminini gelitirebilmekte ve nihai verimlilii de artrabilmektedir. Ancak ERP sistemlerinin kendine has
kstlamalar vardr ve iletme prosesleri ile tedarik zincirlerini tamamen desteklemeleri iin bu
sistemlerin uyarlanmalar (ihtiyaca gre dzenlenmeleri) gerekmektedir. ERP sistemleri kompleks, esnek
olmayan ve genelde dier otonom uygulamalarla ibirlii yapacak biimde tasarlanmadklar iin bu
uyarlama ii nemli entegrasyon problemlerine yol aan zor bir ilem olmaktadr. ERP sistemleri genelde
iletmenin yapsna zeldir ve iletme snrlar dndaki yerlerde tam ve doru stok grnrln
veremeyebilirler. Bu durumun ksa dnem sipari ya da yeniden sipari yaps iin negatif sonular
vardr. nk yanl kararlar hatal boyutlarda tedarik akna yol aabilmektedir. ERP sistemlerinde
karlalan problemler, yetersiz yatrm miktarlar, katlan personelin yetersiz eitimi ve ERP
sistemlerinde sunulan veri entegrasyonunu korumaya ynelik kurum politikalarnn olmamasndan
kaynaklanmaktadr. ERP sistemlerinin kstlarndan bazlar unlardr:




149
gcnn yetenei ve deneyimi,
Personelin geri dn,
Sistemin kurulua uyarlanmasnn ok pahal olmas,
Satcnn, yllk lisans yenileme bedellerini, kuruluun bykl veya kr orann gzetmeden
fiyatlandrmas,
Teknik destein yetersiz kalmas,
ERP sistemlerinin baz kurulular iin ok kat/deimez olmas, dolaysyla belirli bir i akna
uyarlanmasnda ar glk yaanmas,
Sistemin zayf-nokta probleminden fazla etkilenmesi (bir blmdeki verimsizliin dier tm
blmleri etkilemesi),
Sistem bir kere kurulduunda, deitirme masrafnn fazla olmas,
Birimler arasnda bilgi deitirmekte yaanan direncin yazlmn etkisini drmesi,
Kuruluun ortaklar ile eitli uyumsuzluk problemleri yaanmas.
ERP sisteminin Tedarik Zinciri Ynetimine salad yararlar
belirleyiniz.
ERP ORTAMINDA SATIN ALMA LEMLER SREC
Satn alma ilemleri tedarikiden mal ve/veya hizmetlerin alnmas ve bedelinin satcya denmesine
srecine ilikin ilemleri kapsar. Satn alma sreci; ihtiyalarn belirlenmesi, sipariin verilmesi, mallarn
teslim alnmas, faturalarn onaylanmas ve demelerin yaplmas ilemlerini kapsamaktadr. ERP sistemi
uygulamalar iletmelerin satn alma srelerini nemli lde deitirmitir. lemler tamamen
elektronik ortamda yrtlr hale gelmitir. Stoklar otomatik olarak kontrol edilebilmekte tedarikiler
internet zerinden stok seviyelerini kontrol ederek belli bir stok seviyesinin altna den stoklar
iletmeye gnderebilmektedirler. Satn alma ilemleri kresel dzeyde gerekletirilebilmektedir. Bir
iletmenin farkl lkelerden tedarikileri olabilmektedir ve satn alma yetkilisine baz zel onaylar
olmadan sipari verme yetkisi verilebilmektedir. Tm satn alma sreci yz yze herhangi bir grme
olmakszn web zerinden gerekletirilebilmektedir. Tedariki ilikileri ynetimi ve e-satn alma satn
alma ilemlerinin ounluunu web ortamnda otomatik olarak yaplmasn salamaktadr. Bu aralar
deme ilemleri iin denecek hesaplar modl ile etkileime girebilir. Sabit kymet ynetimi de web
eriimli olmutur. Sabit kymet ile ilgili etkiler dier satn alma ve harcama kadar etkili ve derin deildir.
Satn Alma htiyacnn Belirlenmesi: letmelerin faaliyet alanlarna bal olarak bir iletmede satn
alnacaklar, ticari mal, hammadde ve malzeme, iletme malzemesi, sarf malzemeleri, hizmet ve maddi
duran varlk olabilir. letmelerde satn alma ihtiyacnn belirlenmesi eitli ekillerde olabilmektedir.
rnein;
Stoklarn belli bir seviyenin (ekonomik sipari miktarnn) altna dmesi,
Alnan siparilere bal olarak retim planlama blmnden gelen satn alma istekleri,
letmede eitli blmlerinden ya da iletmenin politikalar gerei eitim, danmanlk gibi
ortaya kan hizmet ihtiyalar,
letmenin yatrm planlarna bal olarak maddi duran varlk ve dier yatrm ihtiyalarnn
ortaya kmas.
Satn alma ihtiyac ortaya kan daha nce sistemde kaytl olmayan bir malzeme ise ncelikle o
malzeme ya da mala ilikin stok kartnn sistemde tanmlanmas gerekir. Stok kartnn seiminden nce
stok kart malzeme trnn seilmesi gerekir. Bu seime ilikin rnek bir ekran grnts aada
verilmitir.


150


Stok kart tr seildikten sonra ilgili stok kalemine ilikin tm bilgiler sisteme girilerek kaydedilir.
Stok kart veri giriine ilikin rnek bir ekran grnts de aada verilmitir. Stok kalemine ilikin
genel bilgiler, izleme, birimler, alternatifler, malzeme zellikleri, muhasebe hesaplar gibi aadaki ekran
zerinde grnn her bir alan seildike o alan altnda alan ekranlardaki veri girileri yaplarak
kaydedilir.




151
Eer satn alma isteinin konusu bir hizmet ise sistemden hizmet kartna verilerin girilerek
kaydedilmesi gerekir.
Satn alnacak olan stok kalemlerinin almlarnda kalite kontrolden geecek olanlar varsa o stok
kalemleri iin kalite kontrol kriterleri atamalar yaplr. Bylelikle teslim alma aamasnda ilgili kalite
kontrol kriterleri salanmadan sipariler teslim alnmayacaktr. Kalite kontrol atamalarna ilikin ekran
grnts aada verilmitir.



Satn alma ihtiyac ortaya ktktan sonra ilgili birim tarafndan aada bir rnei verilen satn alma
talep formunu dzenlenerek kaydedilir.


Satn Alma Talep Fii Ekran


152
Satn alma talep formu dzenlendikten sonra ilgili birimlerin onayna gider, onaylar verilmeden bir
sonraki aamaya geilemez. Onay ilemine ilikin bir ekran grnts aada verilmitir.



lgili birim yneticisi satn alma talebini onayladktan sonra satn alma talebi satn alma biriminin
ekranna gelir. Satn alma birimi onaylanan satn alma talebine gre tedariki seimi yapar. Seilen
tedarikilerle bir szleme yaplr. Bundan sonra rutin satn alma faaliyeti balar; sipari verilir, sipariler
teslim alnr ve deme yaplr. Kurumsal hedeflere ulalmas iin tedarikilerin ok ynl boyutlaryla
deerlendirilmesi gerekmektedir. Bu direkt ilk madde ve malzeme veya endirekt malzeme veya hizmet
satn almas iin ierik oluturmaktadr. nternet ve ERP anda bu faaliyetler btnletirilmitir ve genel
olarak blnemez. Yazlm modlleri satn alma srecinin tamamn ynetebilir. ERP sistemi tedariki
deerlendirme kriter seimine ilikin ekran grntleri aada gsterilmektedir. Tedariki seiminde
sadece fiyata gre deil kalite, teslimat, deme koullar gibi kriterlerde deerlendirilmekte ve bunlar
arasndan en uygunu seilmeye allmaktadr.


153


Tedariki Deerlendirme Kriterleri Ekran

Sipariin Verilmesi: Uygun tedarikiler seildikten sonra tedarikilere teklif gnderilir. Web ve
standart belge kullanm i akn kolaylatrr. Teklifler fiyat, miktar, nitelik, kalite, teslim takvimi gibi
bilgilerin yer ald ve tm tekliflerin birlikte analiz edilebilecei ekilde standartlatrlr. Tamamlayc
bilgiler gerekli ise, bu online elde edilebilir. TY (Tedariki likileri Ynetimi) aralar ile oklu dil,
oklu para destei ve farkl zaman dilimleri ile baa kmak mmkn olabilir. Tedariki nitelikli ve onayl
tedarikiler listesine eklendikten sonra iletmenin tm departmanlar tarafndan eriilebilir olacaktr.
Tedariki ile mzakere tamamlannca TY aralar otomatik olarak zelletirilmi bir szleme retilebilir
ve bunun sonucunda da satn alma siparileri verilir. rnek bir satn alma sipari fii aada verilmitir.
Siparie ilikin her trl veri bu ekrandan girilerek kaydedilir.


154


Szlemeler mevcut hkm ve artlarna uyum iin izlenir. Szlemenin mevcut hkm ve artlar
uyum iinde izlenir. mzalanan szlemeler inceleme ve model olmas asndan organizasyon iinde
paylalabilir. Szleme uzun vadede ise, sistemin istenilen tedarikilere yeni talepleri rehberlik edecek
kaynak kurallar oluturmak iin programlanabilir. Tedariki fiyat, kalite, teslimat veya hizmet
standartlar ihlal ederse TY aralar kullanm istatistikleri, sipari gemilerini kontrol ederek sistemde
uyar verir. TY aralar ok sayda tedariki self servis yetenekleri sunmaktadr. Bu yetenekler genellikle
tedariki portal veya TY modl tedariki ara yz ile salanr. Bu aralar tedarikilerin alcnn
sistemlerine snrl eriimine izin verir. letmenin veri tabannda Onayl tedariki dorudan kayt olabilir
ve otomatik olarak oluturulan kullanc kimlikleri ve ifreleri kendilerine gnderilen. Tedariki
kaydedildikten sonra, tedariki eitli faaliyetleri sistem zerinden gerekletirebilir:
Adresleri ve iletiim bilgilerini gncelleyebilir,
Tedariki portali zerinde kendi web sayfalarn oluturarak hizmetlerinin tantmn yapabilirler,
Hesaplar hakknda bilgi edinebilirler. Bu bilgiler szlemeleri ve dier zelletirilmi raporlar
konusunda farkl tr sipari gemii gibi raporlar, sipari onaylar, fatura ve deme bilgileri,
ayrntlar ile teslim edilebilir
Kendi rnleri hakknda bilgi ykleyebilirler
Program yazlm (snrl), bir satn alma siparii alndktan sonra rnein bir tedariki otomatik
e-posta iin programlayabilirsiniz.
Dier bir ara da satn alma maliyetlerini azaltmak iin kullanlan e-ihale aracdr. hale iletmeler
tarafndan direkt ve endirekt malzeme, ticari mal hatta karmak zelletirilmi mamul almlar iin
kullanlmaktadr. halede iletme tedariki firmalara bir e-mail gndererek bilgilerini verdii sipariler
iin ihale atn bildirir. Tedarikiler sisteme giri yaparak tekliflerini verirler, sistemde dier


155
tedarikilerin tekliflerini de grrler ve kendilerinin kanc srada olduunu da grebilir ve tekliflerini
revize edebilirler. e-ihaleler gvenli web zerinden onayl tedarikilerin katlmyla gerekletirilir.
Tedarikiler sisteme kendilerine verilen kullanc ad ifresi ve dorulama kodunu girerek sisteme
eriebilirler.
Mallarn Teslim Alnmas: Szlemeye gre hazrlanan sipariler iletmeye geldiinde iletmenin
teslim alma birimi tarafndan satn alma siparii ve sevk irsaliyesine gre kontrol edilerek teslim alnr ve
sisteme girileri yaplr. Eer gelen siparilerin kontrol teknik inceleme gerektiriyorsa ilgili teknik
personel tarafndan da teknik zellikler asndan kontrolnn yaplmas gerekmektedir. Mal alm
irsaliyesine ilikin bir ekran grnts aada verilmitir. Tedarikiden gelen sevk irsaliye bilgileri
aadaki ekrandan iletmenin sistemine kaydedilir.



Faturalarn Onaylanmas ve demelerin Yaplmas Satn alnan mallara ilikin faturalar yasal
olarak belli bir sre ierisinde dzenlenerek iletmeye gnderilir. e-fatura dzenlenmi ise iletmeye e-
mail yoluyla gelir ve sisteme girii yaplr. Fatura basl olarak gelmi ise sisteme girii terminallerden
manuel olarak yaplr. Fatura girileri yaplmadan nce verilen sipariler ve sevk irsaliyesi tutarll
kontrol edilmelidir. Tedarikiden gelen faturalarn iletmede sisteme girilerek kaydedildii rnek bir
fatura giri ekran grnts aada verilmitir.


156


Faturalar sisteme girilerek kaydedildikten sonra szlemeye gre yaplacak demeler gerekletirilir.
Sat ilemleri konusunda da belirtildii zere belli bir tutarn zerindeki demeler banka, finans
kurumlar ya da PTT kanal ile denmektedir. Bu balamda iletme de demelerini EFT yoluyla yaparak
borlarn deyebilir.
letmenin borlarn takibini yapt bir ekran grnts aada verilmitir. letme bu ekrandan
borlarn takip ederek deme zaman gelince tedarikilere borlarn deyecektir.




157
Mutabakat: Belli dnemler itibari ile tedariki ile mutabakatlarn yaplmas ilemlerin tutarll
asndan nem arz etmektedir.
letmelerde intranet uygulamalar ile tedarikiler iletmenin stok seviyelerini izleyerek belirlenen
stok seviyesinin altna dtnde siparilerini retebilir. Bu sipari ilemi, satc ynetimli envanter
(Vendor Managed Inventory-VMI) olarak adlandrlmaktadr.
Bu elektronik satn alma siparii tedariki portalna aktarlr ve tedariki iin bir elektronik sat
siparii oluturulmu olur. Tedariki sistemi iine bir e-posta veya gnlkleri alr ve siparii iler.
Siparile ilgili olarak herhangi bir sorun yoksa satn alma siparii, tedariki tarafndan kabul edilir. Eer
bir anlamazlk sz konusu ise anlamazlk giderilinceye kadar online mzakereler devam eder. Satn
alma siparii iin deiiklik yaplmas gerekiyorsa ilgili deiiklikler online olarak izlenebilir. lk satn
alma siparii karlatrma amal olarak arivlenerek gerektiinde eriebilir olarak sistemde
saklanmaktadr.
Satn alma ilemi uzun vadeli szlemeler durumunda biraz farkldr. Bu durumda satc, belirli bir
zaman sresi iin belirli bir fiyat ve kalite asndan sat kabul etmitir. KKP sisteminde i ak kaynak
kurallar belirtmek iin kullanlr. Uzun vadeli sat szlemesinden kastedilen iletmenin uzun vadede
para para yapaca satn almalardr. rnein yllk ihtiyaca gre bir malzeme toplam 1.000 adet
alnacaktr. Ama 1.000 adet bir seferde deil de ihtiya olduka para para alnacaktr. Byle durumlarda
tedariki bilgilendirilir ve ona gre fiyat istenir.
TY aralar demeler iin elektronik imknlar salar. Tedarikisi, bir tedariki portal veya
tedarikinin muhasebe sistemi kullanlarak elektronik bir fatura hazrlayabilir. Fatura satn alma sipari
emri ile elemelidir ve sonra onaylanmtr. Uyumazlk halinde, fatura dzeltilmesi iin uygun bir
yneticiye ynlendirilir ve dzeltmeler tedariki ile teyit edilebilir. Fatura onaylandnda otomatik olarak
szleme artlarna gre denebilir. Vadesi gelen demeler kontrol edilerek EFT yoluyla ya da ek ile de
yaplabilir.








158
zet
Etkili bir tedarik zincirine olanak salayan
stratejik bir ara konumunda olan satn alma,
herhangi bir tedarik zincirinin kalbi kabul
edilmektedir. Satn alma, bir iletmenin zamanl
ve maliyet etkin bir ekilde iletme amalarn
baarmak iin, gerekli rnleri ve hizmetleri
edinmede nc ahslarla balantda olma ya
da szlemeler yapma srecidir. Uygun
hammadde-malzeme kaynaklar doru zamanda
ve doru fiyatta hazr bulundurulmadka, iletme
planlarnn baarlmas neredeyse olanakszdr.
Bu anlamda d kaynak kullanm kavram da
1980lerde iletme alanyaznnda ska tartlan
bir iletme karar alanna dnmtr. D
kaynak kullanm, bir iletmenin yapmas gereken
faaliyetlerin tmn kendi bnyesinde
gerekletirmeyip; asl faaliyet alan dndaki
faaliyetleri, bu konuda uzmanlam olan
iletmelere brakmasdr. Sipari karlama
srecinde gerekli rn ya da hizmetleri tedarik
etmek iin bir d kaynaktan yararlanma karar
kapasite, bilgi birikimi, maliyet ve hacim, talep
yaps, zaman, kalite, kontrol ve yaplabilirlik
gibi faktrler dikkate alnarak deerlendirilir.
Tedariki ynetimi, sipari karlama srecindeki
anahtar faaliyetlerden nde gelenidir. Tedariki
ynetiminde dikkate alnmas gereken anahtar
faaliyetler, gereksinimlerin belirlenmesi,
tedarikilerin seimi ve szleme ynetimi olmak
zere ana balkta ifade edilebilir.
TZY, tedarik zincirinin ve bu zincir iinde yer
alan tm iletmelerin uzun vadeli
performanslarn artrmak amacyla, zincir
zerindeki iletmelere ait iletme
fonksiyonlarnn ve planlarnn, tm iletmeleri
kapsayacak ekilde sistematik ve stratejik
koordinasyonu ya da mteri ve dier paydalar
iin deer yaratan rn, hizmet ve bilgi salamak
amacyla ilk tedarikiden son kullancya kadar
olan kilit srelerin birletirilmesi olarak
tanmlanabilir. TZY uygulamalarnda temel
ama, iletmenin retim kapasitesinin artrlmas,
pazardaki deiimlere kar duyarllnn
gelitirilmesi ve mteri ile tedarik ilerini
stlenenler arasnda ilikilerin iyiletirilmesi
yoluyla iletmenin almasnn uzun dnemli
rgtsel hedeflerle koordineli hale getirilmesidir.
TZYnin genel kabul grm temel sreleri,
Mteri likileri Ynetimi, Mteri Hizmet
Ynetimi, Talep Ynetimi, Sipari leme, malat
Ak Ynetimi, Tedariki likileri Ynetimi,
rn Gelitirme ve Ticariletirme, adelerin
Ynetimi eklinde ifade edilebilir.
TZY sistemi iinde kullanlan bilgi teknolojileri,
Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP), rn Veri
Ynetimi, Mteri likileri Ynetimi (CRM),
Otomatik Kalite Kontrol Sistemi, Bilgisayar
Destekli Tasarm, Tedarik Zinciri Planlama
Sistemi, Depo Ynetim Sistemleri, malat
Uygulama Sistemleri, Ulatrma Ynetim
Sistemi, Corafi Bilgi Sistemleri, Talep Tahmin
Ynetimi, Radyo Frekans Sistemleri, Tedarik
Zinciri Olay Ynetimi, Bar Kodlama Teknolojisi,
nternet ve Elektronik Ticaret Teknolojileridir.
1990l yllardan sonra teknolojinin gelimesiyle
birlikte bilgisayar alar olumaya balam,
ortaya kan internet teknolojisinin i yapma
ekillerinde yaratt dnmlerle TZY olgusu
da byk bir deiime uram ve elle tutulan
stoklar, mteri takip kartlar yerini internet
zerinden verilen siparilere, retici ile
mterilerin birlikte takip edebildikleri bilgi
ilem temelli mteri takip programlarna
brakmtr. Bylece iletmelerin rnlerinin
depolarndan mterilerine ve / veya tketicilere
ulaana kadar geen sreteki ak
ynetebilmeleri de daha kolay ve hzl bir
biimde gereklemektedir. Ayrca anlk stok
takipleri, mteri talebinin deimesine gre
sipariin yenilenmesi, retim aamalarnda
maliyet azalmalar da bu yeni sistemin ncelikli
faydalar arasnda yerini almtr. An; eitli i
ortaklar ve tketicilerin iletiim kurabildikleri
esnek, etkileimli ve etkin bir ortam olduu
dnldnde TZYye getirebilecei
iyiletirmelerin olduka byk olaca aktr.
Gnmzde hammadde retiminden son
kullancya kadar uzanan tedarik zinciri srecinde
etkinlii artrmak amacyla ERP kullanm
giderek yaygnlamaktadr. ERPnin tedarik
zincirinde amacna uygun kullanmyla
stratejilere uygun iletme ynetimi, stratejilerin
sonularn deerlendirme olana, iletme
kaynaklarnn etkili ve verimli kullanm, iletme
fabrikalar arasnda malzeme, iilik, makine-
tehizat, bilgi gibi retim ve datm
kaynaklarnn ortaklaa kullanm, mteri,
datm merkezi, retim ve tedarikiler arasnda
yakn ibirlii ve bilgi iletiim ortamnn
salanmas ve tek bir noktadan gerekli bilgilere
ulama imkan elde edilir.


159
Kendimizi Snayalm
1. Tedarikilerin seimi ve onlarla gelitirilecek
ilikilerin dzenlenmesine ne ad verilir?
a. D kaynak kullanm
b. Satn alma
c. Sat ynetimi
d. Tedariki ynetimi
e. Envanter ynetimi
2. Aadakilerden hangisi tedarik iin d
kaynak kullanm kararnda dikkate alnan
ncelikli faktrlerden biri deildir?
a. Kapasite
b. Bilgi birikimi
c. Sat alanlar
d. Talep yaps
e. Kalite
3. Aadakilerden hangisi tedarikilerin
deerlendirilmesinde temel alnan ltler
arasnda yer almaz?
a. Sre yeterlilii
b. Pazarlama yeterlilii
c. Kalite gvencesi
d. Finansal yetenek
e. Maliyet yaps
4. Aadaki seeneklerin hangisinde tedarik
zinciri kanal doru sralama ile verilmitir?
a. Tedariki-malat-Datc-Mteri
b. Mteri-Tedariki-malat-Datc
c. malat-Datc-Mteri-Tedariki
d. Datc-Mteri-Tedariki-malat
e. Tedariki-malat-Mteri-Datc
5. Tedarik zinciri faaliyetlerinde d kaynak
kullanmna ne ad verilir?
a. Gelen lojistik
b. Giden lojistik
c. Tedarik zinciri ynetimi
d. Satn alma
e. nc parti lojistik


6. Aadakilerden hangisi mteri ilikileri
ynetimine dayanan TZY srecidir?
a. Talep ynetimi
b. malat ak ynetimi
c. Tedariki ilikileri ynetimi
d. Mteri hizmet ynetimi
e. adelerin ynetimi
7. Kapasite planlama, maliyet, muhasebe, sipari
girii, rn ynetimi, stok ve finans gibi alanlarn
entegrasyonunu hedefleyen TZY teknolojisi
hangisidir?
a. Mteri likileri Ynetimi
b. Kurumsal Kaynak Planlamas
c. malat Uygulama Sistemleri
d. Corafi Bilgi Sistemleri
e. Radyo Frekans Sistemleri
8. Aadakilerden hangisi TZY sisteminde
kullanlan temel bilgi teknolojilerinden biri
deildir?
a. Mteri likileri Ynetimi
b. rn Veri Ynetimi
c. Depo Ynetim Sistemleri
d. statistik Yazlm Sistemleri
e. Radyo Frekans Sistemleri
9. Aadakilerden hangisi internet tabanl
TZYnin yararlar arasnda saylamaz?
a. Ulatrma zamanlarnn programlanmas
b. nternetteki kataloglardan sipari verme
c. Problemlerinin daha hzl ve etkin zm
d. Dnyada 7/24 mteri hizmeti sunma
e. Stoklarn zamana yaylmasn salama
10. Aadakilerden hangisi TZY asndan ERP
siteminin sunduu yararlardan biri deildir?
a. Stratejilere uygun iletme ynetimi
b. gc yetenei ve deneyimi
c. Bilgiye eriim kolayl
d. Egdml planlama olana
e. Blmler ve iletmeler aras entegrasyon


160
Kendimizi Snayalm Yant
Anahtar
1. d Yantnz yanl ise Satn Alma ve D
Kaynak Kullanm balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.
2. c Yantnz yanl ise Satn Alma ve D
Kaynak Kullanm balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.
3. b Yantnz yanl ise Satn Almada Tedariki
Ynetimi balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
4. a Yantnz yanl ise Tedarik Zinciri
Ynetimi balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
5. e Yantnz yanl ise Satn Alma ve D
Kaynak Kullanm balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.
6. c Yantnz yanl ise Tedarik Zinciri
Ynetiminin Sreleri balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.
7. b Yantnz yanl ise Tedarik Zinciri
Ynetiminde Kullanlan Bilgi Teknolojileri
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
8. d Yantnz yanl ise Tedarik Zinciri
Ynetiminde Kullanlan Bilgi Teknolojileri
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
9. e Yantnz yanl ise nternet Tabanl Tedarik
Zinciri Ynetimi balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.
10. b Yantnz yanl ise Tedarik Zinciri
Ynetimi ERP likisi balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.











Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Sipari karlama srecinde gerekli rn ya da
hizmetleri tedarik etmek iin bir d kaynaktan
yararlanma karar kapasite, bilgi birikimi, maliyet
ve hacim (miktar), talep yaps, zaman, kalite,
kontrol ve yaplabilirlik (uygulanabilirlik) gibi
faktrler dikkate alnarak deerlendirilir. retme
ya da satn alma kararlar hem stratejik hem de
operasyonel dzeyde sz konusu olabilmektedir.
Her iki durumda da eer satn alma ve d
kaynaklardan yararlanma benimsenirse, tedariki
ynetimi konusu, sipari karlama sreci
ynetim takm tarafndan nemle
deerlendirilmelidir.
Sra Sizde 2
Tedariki ynetiminde dikkate alnmas gereken
anahtar faaliyetler, gereksinimlerin belirlenmesi,
tedarikilerin seimi ve szleme (anlama)
ynetimi olmak zere ana balkta ifade
edilebilir.
Sra Sizde 3
TZY, tedarik zincirinin ve bu zincir iinde yer
alan tm iletmelerin uzun vadeli
performanslarn artrmak amacyla, zincir
zerindeki iletmelere ait iletme
fonksiyonlarnn ve planlarnn, tm iletmeleri
kapsayacak ekilde sistematik ve stratejik
koordinasyonu ya da mteri ve dier paydalar
iin deer yaratan rn, hizmet ve bilgi salamak
amacyla ilk tedarikiden son kullancya kadar
olan kilit srelerin birletirilmesi olarak
tanmlanabilir. TZY uygulamalarnda temel
ama, iletmenin retim kapasitesinin artrlmas,
pazardaki deiimlere kar duyarllnn
gelitirilmesi ve mteri ile tedarik ilerini
stlenenler arasnda ilikilerin iyiletirilmesi
yoluyla iletmenin almasnn uzun dnemli
rgtsel hedeflerle koordineli hale getirilmesidir.
Sra Sizde 4
Bir tedarik zinciri, malzeme ynetimi (gelen
lojistik) ve fiziksel datm (giden lojistik)
olmak zere iki ana i srecinden olumaktadr.
Hammadde ve stok ynetiminin, blmlerin ve
tedarik srecinin kontrolnn ele geirilmesi ile
ilgili olan malzeme ynetimi, malzeme ak
evrimlerinin, rnlerin satn-alma ve i kontrol
srecinde nihai rnlerin depolanmas, tanmas
ve datmyla ilgili olarak planlama ve kontrol


161
faaliyetlerinin tmn kapsayan bir sistemdir.
Fiziksel datm ise, mteri hizmeti salayan
btn d lojistik faaliyetleri evreleyen bir yap
olarak dnlebilir. Bu faaliyetler btn sipari
sreci (sipari makbuzu dahil), stoklarn stratejik
olarak yerletirilmesi, depolama ve elde tutma,
d tama/ulatrma, konsolidasyon,
cretlendirme, promosyon, geri dnen rn
depolama ve mr boyu rn destei ilemlerini
kapsamaktadr.
Sra Sizde 5
Temel hareket ve balang noktasnn
tketicilerden ve zincirin dier ucunun
hammadde tedarikilerinden olutuu tedarik
zinciri ynetiminin genel kabul grm temel
sreleri, Mteri likileri Ynetimi, Mteri
Hizmet Ynetimi, Talep Ynetimi, Sipari
leme, malat Ak Ynetimi, Tedariki likileri
Ynetimi, rn Gelitirme ve Ticariletirme,
adelerin Ynetimi eklinde ifade edilebilir.
Sra Sizde 6
TZY sistemi iinde kullanlan bilgi teknolojileri,
Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP), rn Veri
Ynetimi, Mteri likileri Ynetimi (CRM),
Otomatik Kalite Kontrol Sistemi, Bilgisayar
Destekli Tasarm, Tedarik Zinciri Planlama
Sistemi, Depo Ynetim Sistemleri, malat
Uygulama Sistemleri, Ulatrma Ynetim
Sistemi, Corafi Bilgi Sistemleri, Talep Tahmin
Ynetimi, Radyo Frekans Sistemleri, Tedarik
Zinciri Olay Ynetimi, Bar Kodlama Teknolojisi,
nternet ve Elektronik Ticaret Teknolojileri gibi
sistemleri iermektedir.
Sra Sizde 7
nternet tabanl TZY iletmelere; Tedariki
iletmelerde alanlarla herhangi bir iletiim
kurmadan, internette sunulan mteri
kataloglarndan satn alaca rnleri seme ve
sipari verme; Ykleme ve ulatrma
zamanlarnn programlanmas; Zincir zerindeki
iletmelerin hammadde, malzeme ve/veya nihai
rnleri karayolu, demiryolu ve hava yolu ile
tayan tr, tren ve aralarn izlenmesini salama;
Teslimatn gecikmesi, stok kontrol, teslimat ya
da sipari zamanlarnn deitirilmesi gibi
nedenlerle ortaya kan problemler hakknda
mteriler veya alclarla annda temas kurma
frsat verme ya da bu durumun iletmenin veri
tabannda grlmesini salama; 24 saat iinde
kamu ya da zel lojistik iletmelerinde ykleme
ve boaltma program hazrlamaya imkan verme;
Dnya apnda 7 gn/24 saat mteri hizmetleri
sunulmasn ve mterilerle dorudan iletiim
kurulmasna imkan verme; letmelerin
uluslararas pazarlara almasn ve bu
mterilerden sipari alnmasna imkan verme;
Sipari veren iletmelere verdikleri siparilerin
durumunu kendi iletmelerinden kontrol etme
imkan salama; Sipari iin retilen rnlerdeki
konfigrasyon deiikliini alclara annda haber
verme olana sunma; demelerini elektronik
ortamda yapma, hesaplarn ve borlarn kontrol
etme frsat verme; letme lojistii erevesinde
datm yaplacak ve/veya toplanacak rnleri en
etkin bir ekilde programlamaya olanak tanma;
Piyasa koullarna gre anlk depolama iin
rezervasyonlar yapabilme; Problemlerinin daha
hzl ve etkin bir ekilde zme ulatrlmasn
salama ve Mterilere daha etkin bir ekilde
hizmet verilmesini salamadan oluan nemli
yararlar sunabilmektedir.
Sra Sizde 8
ERP sisteminin tedarik zincirinde amacna uygun
ekilde kullanm ile stratejilere uygun iletme
ynetimi, stratejilerin sonularn deerlendirme
olana, iletme kaynaklarn etkili ve verimli
kullanm, iletme fabrikalar arasnda malzeme,
iilik, makine-tehizat, bilgi gibi retim ve
datm kaynaklarnn ortaklaa kullanm,
mteri, datm merkezi, retim ve tedarikiler
arasnda yakn ibirlii ve bilgi iletiim ortamnn
salanmas ve tek bir noktadan gerekli bilgilere
ulama imkn elde edilir. Ayrca ERP sistemi,
iletmenin tm fonksiyonlarna ilikin bilgiye
eriimi kolaylatrarak, ynetsel etkinlii
salamakta; yalnzca ayn iletmede bulunan
departmanlarn entegrasyonunu salamakla
kalmamakta, ayn ynetim altndaki iletmeler
arasnda da entegrasyonu olas klmakta; birleik
faaliyetleri (retim, insan kaynaklar, finans,
tedarik zinciri ynetimi gibi) otomatikletirmesi
sayesinde ynetsel kontrolde etkinlik, hzl karar
verebilme, operasyonel maliyetlerde byk
oranda azalma gibi rgtsel yararlar salamakta
ve iletmenin yurt iinde ya da yurt dnda
bulunan fabrikalarnn ve bunlarn tedariki
firmalaryla datm merkezlerinin kaynaklarnn
egdml olarak planlanmasn salamaktadr.




162
Yararlanlan Kaynaklar
Acar, D. ve Ate, B. A. (2011a), Tedarik
Zincirinin Temel Faaliyetlerinde D Kaynak
Kullanm: Tekstil Konfeksiyon Sektr
letmelerinde Bir Aratrma, Mali zm
Dergisi, Mays-Haziran 2011, ss.17-46.
Acar, D. ve Ate, B. A. (2011b), Tedarik Zinciri
Faaliyetlerinin Maliyetleri ve D Kaynak
Kullanm likisi, Sleyman Demirel
niversitesi ktisadi ve dari Bilimler
Fakltesi Dergisi, Cilt: 16, Say: 3, ss.9-27.
Akmut, . (2003), Tedarik Planlamas, (Ed.):
Tlin Durukan, Giriimciler in letme
Ynetimi, Gazi Kitabevi, stanbul.
Atakan, F. ve Kayack, G. (2001), Elektronik
Ticaret ve Tedarik Zinciri Ynetiminin Web
Tabanl Entegrasyonu, Ynetim ve letmecilik
Kongresi, Ortadou Teknik niversitesi,
Ankara.
Barutu, S. (2007), nternet Tabanl Tedarik
Zinciri Ynetimi: Denizli Tekstil letmelerinin
nternet Tabanl Tedarik Zinciri Ynetiminden
Yararlanma Durumuna Ynelik Bir Aratrma,
Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Dergisi, Say 18, ss.133-150.
Birdoan, B. (2000), letme Kaynaklar
Planlamasnn Dn, Bugn ve Yarn, Uluda
niversitesi ktisadi ve dari Bilimler
Fakltesi Dergisi, Cilt 18, S.1.
Bowersox, D.J. ve Closs, D. J. (1996), Logistical
Management: The Integrated Supply Chain
Process, McGraw-Hill, New York.
Croxton, K.L., Dastugue-Garcia, S.J. ve Lambert
D.M (2001), The Supply Chain Management
Process, The International Journal of
Logistics Management, Vol.12, No.2, ss.13-35.
anc, M. ve Erdal, M (2009), Lojistik
Ynetimi, Uluslararas Tamaclk ve Lojistik
retenleri Dernei Yaynlar (UTKAD),
stanbul.
Deming, W. E. (1988) Quality, Productivity
and Competitive Position, MIT, Cambridge,
MA.
Demirden, O. (2000), retim Ynetimi,
Atatrk niversitesi BF Yaynlar, Erzurum.
Demirden, O. ve Kk, O. (2007), Malzeme
Aknn Etkinliinde Tedarik Zinciri
Ynetiminin nemi, 8. Trkiye Ekonometri ve
statistik Kongresi, 24-25 Mays 2007, nn
niversitesi, Malatya.

Deshmukh, A. (2006). Digital Accounting: The
Effects Of The Internet And Erp On
Accounting. Hershey: IRM Press.
Dooley, K. (1995), Purchasing and Supply: An
Opportunity for Or? Insight, Vol.8, No.3, ss.21-
25.
Dzakn, E. ve Sevin, S. (2002), Kurumsal
Kaynak Planlamas (ERP), Uluda niversitesi
ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi,
Cilt: XXI, Say: 1, ss.189-218.
Gedikli, C. (2006), nternet Tabanl Tedarik
Zinciri Ynetiminin Kobilerde Uygulanmas
in Bir Model nerisi, Erciyes niversitesi,
Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Kayseri.
Gl, M. (2012), letmelerde Elektronik
Ortamda Muhasebe Bilgi Sistemi Kontrol
likisi ve Bir Uygulama Baslmam doktora
tezi, Anadolu niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits, Eskiehir.
Gle, H. K., t, A. ve Paksoy, T. (2005),
letmelerde Tedarik Zinciri Ynetim Sistemi
Etkinliinin Artrlmasnda Kurumsal Kaynak
Planlamasnn Rol, Seluk niversitesi
ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Sosyal ve
Ekonomik Aratrmalar Dergisi, Say: 9, ss.91-
106.
Krova, . (2006), Kk ve Orta lekli
letmelerde Elektronik Tedarik Sistemleri ve
Avantajlar, s.13-14. Kurt Salmon Associates
(1993),
http://onlinekalite.com/htmdosyalar/ecr.htm.
Min, H. ve Zhou, G. (2002), Supply Chain
Modeling: Past, Present and Future, Computers
& Industrial Engineering, Vol 43, No 1-2,
ss.231-249.
Newman, R.G. (1988), Single Source
Qualification, Journal of Purchasing and
Materials, Management, Vol.24, ss.1017
z, E. ve Bayko, . F. (2004), Tedariki
Seim Problemine Karar Teorisi Destekli Uzman
Sistem Yaklam, Gazi niversitesi,
Mhendislik Mimarlk Fakltesi Dergisi,
Cilt:19, No:3, ss.275-286.
zbay, B. (2008), Tedarik Zincirinde
Optimizasyon ve Bir plik letmesinde
Uygulama, Pamukkale niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits, letme ABD, Yaynlanmam
Yksek Lisans Tezi, Denizli.



163
zdemir, A. . ve Doan, . (2010), Tedarik
Zinciri Entegrasyonu ve Bilgi Teknolojileri,
Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Say: 28 Yl:
2010/1, ss.19-41.
zkan, M. (2004), ERP Sistemlerine Farkl Bir
Bak,
http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.
php?nt=56,
Paksoy, T.ve Gle, H. K. (2007), Konyada
Makine malat Sektrnde Faaliyet Gsteren
Kk ve Orta lekli letmelerde Tedarik
Zinciri Ynetimi Srecinde Yeni Teknolojilerin
Kullanm Dzeyi zerine Bir Aratrma,
Mhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, Cilt: 25,
Say: 2, ss.149-160.
PARK, C. A. (2004), ERP Tools, Techniques
and Applications for Integrating the Supply
Chain, Second Edition, The St. Lucie Press
Seriess on Respurce Management, Florida.
Pence, L.J. ve Saacke, P. (1988), A Survey of
Companies that Demand Supply Quality, ASQC
Quality Congress Transactions, Milwaukee,
pp.715722.
Porter, M. (1987), From Competitive Advantage
to Corporate Strategy, Harvard Business
Review, May/June, ss.43-59.
Quayle,M. (2006), Purchasing and Supply
Chain Management: Strategies and Realities,
IRM Pres, London.














Ross, D.F. (1999), Competing Through Supply
Chain Management, Kluwer Academic
Publishers, USA.
Shtub, A. ve Karni, R. (2010), ERP: The
Dynamics of Supply Chain and Process
Management, Springer, New York.
en E. (2006), Kobilerin Uluslararas Rekabet
Glerini Artrmada Tedarik Zinciri
Ynetiminin nemi, T.C Babakanlk D
Ticaret Mstearl hracat Gelitirme Etd
Merkezi, 2.Bask, Ankara.
Tanya, M. (2006), Lojistik ve Tedarik Zinciri
Ynetimi, Pazarlama letiimi ve Kltr
Dergisi (P), Ekim, ss.33-36.
Tanyeri, M. ve Barutu, S. (2003), Tedarik
Zinciri Ynetiminin Etkinliinin Arttrlmasnda
nternetin Rol, International Logistics
Congress 2003, June30-July01, stanbul, ss.53-
58.
Yaman, Z. (2001), Tedarik Zinciri Ynetiminde
(SCM) Bilgisayar Yazlmlar ve SCMye Gei
Uygulamalar, Kara Harp Okulu Bilim
Dergisi, 2001, Say: 1, ss.132-151.
Yegl, M. F. ve Toklu, B. (2004), Trkiyede
ERP Uygulamalar, Endstri Mhendislii
Dergisi, Yl:2004, Say:1.
Yksel, H. (2004), Tedarik Zincirleri in
Performans lm Sistemlerinin Tasarm,
Ynetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt:11, Say:1.



164






Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Satta ve pazarlamada gerekleen mteri ilikileri gelitirme ve srdrme dnmn
kavrayabilecek ve ilikisel pazarlamann ne anlama geldiini aklayabilecek,
Mteri ilikileri ynetiminin tam olarak ne anlama geldiine ve temel boyutlarna ynelik bir
farkndalk gelitirebilecek,
Mteri ilikilerinde yararlanlan teknolojik yazlmlara ve temel kullanm amalarna yatknlk
kazanabilecek,
Elektronik mteri ilikileri ynetiminin ne anlama geldiine ve salad stnlklere ynelik
ayrntl bir bak as gelitirebilecek,
Mteri ilikileri ynetiminin llmesinde yararlanlan temel yntemlere ilikin bir farkndalk
gelitirebilecek,
Mteri likileri Ynetimi ve ERP (Enterprise Resource Planning-Kurumsal Kaynak
Planlamas) entegrasyonu ve ERP ortamnda sat ilemleri srecini aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz.

Anahtar Kavramlar
likisel Pazarlama
Mteri likileri Ynetimi
CRM Yazlm Uygulamalar
Elektronik Mteri likileri Ynetimi
CRM Performans lm Yntemleri
CRM-ERP Entegrasyonu

indekiler
Giri
Geleneksel Sat ya da Pazarlamadan likisel Pazarlamaya Gei
Mteri likileri Ynetimi ve Boyutlar
Mteri likileri Ynetiminde Yararlanlan Teknolojik Yazlmlar
Elektronik Mteri likileri Ynetimi (e-CRM)
Mteri likilerinin llmesi
Mteri likileri Ynetimi (CRM) ve Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP) Entegrasyonu
ERP Ortamnda Sat lemleri Sreci
6


165
GR
Gnmzde, kresellemenin yannda bilgi ve iletiim teknolojilerindeki srekli gelimenin neticesi
olarak deer yaratma sreci nem kazanmakta ve bu srete yer alan temel eler yalnzca rn deil,
rnn tesinde eitli konulardan da etkilenmektedir. Bu konular arasnda mteriye nasl ve ne ekilde
ulalabilecei, onlarla kalc ilikilerin nasl kurulabilecei ve sadakatin nasl yaratlabilecei ne
kmaktadr. Bylelikle rn artk imalat ekonomisinin temel stnlk noktas olmaktan karak yerini
byk lde mteri bilgisi ynetim sistemlerine ve mteri deneyimine brakmaktadr.
Giderek artan rekabet ve azalan mteri sadakati, daha kiisel rnler ve hizmetler salayarak,
mterilerin balln glendirme ve rekabet gc kazandracak yeni yollar gelitirme noktasnda
iletmeleri zorlamaktadr. Bilgi sistemlerindeki ve internet teknolojisindeki iletme-mteri
etkileimlerine olanak salayan gelimeler, mterilerin rn ve hizmetlere ynelik talep yaplarn
deitirirken, iletmelere eitli frsatlardan yararlanma olana da sunmaktadr. Bu anlamda, ilikisel
pazarlamayla ayn kkten gelen ve bilgi teknolojileriyle paradigmas her geen gn glenen Mteri
likileri Ynetimi (CRM) ve Elektronik Mteri likileri Ynetimi (e-CRM) beraberinde getirdii
etkinlik ve verimlilik art, maliyet tasarrufu, artan karllk, satlarda art, glenen mteri deeri,
mteri tatmini ve gelien mteri sadakati gibi yararlarn bir sonucu olarak her geen gn poplerliini
artran temel bir iletme stratejisi olarak kabul grmekte ve iletmelerin youn biimde yatrm yaptklar
bir alan oluturmaktadr.
Youn rekabet koullarnn sz konusu olduu gnmzde iletmelerin rekabet glerini
artrabilmeleri iin mterilerini tanmas, mterilerle ilgili her trl veriyi kaydetmesi ve bunu mteriyi
kazanma ve elde tutma stratejilerine dntrebilmesi bir zorunluluk haline gelmitir. Bu anlamda,
iletmeler asndan baarl olabilmenin temel kurallarndan en nemlisi, sat performanslarn arttrmak,
mteri hizmetlerini mkemmelletirmek ve mteriler ile ilikileri gelitirmek iin srekli aba
harcamak zorunda olmalardr. Bu ynde iletmelerin mteriyle temas kurduklar her noktada elde
ettikleri veriyi bilgiye dntrerek, her an kullanma ve eriime hazr hale getirmeleri gerekmektedir.
letmelerin mterilerle kurulan ilikileri ynetmek, mteri isteklerine uygun zm retmek, mteri
istekleriyle iletmenin yapabilecekleri arasnda dengeyi salamak iin mteri bilgisine sahip olmalar ve
bunu etkin biimde kullanabilmeleri gnmz koullarnda son derece nem kazanmtr.
Bu nitede, ilk olarak geleneksel sat ya da pazarlamadan ilikisel pazarlamaya gei sreci ve
ilikisel pazarlama anlaynn genel hatlaryla nasl alglanmas gerektii ya da ne anlama geldii, temel
amac ve yararlar aklanacaktr. Mteri likileri Ynetimine temel oluturan bu aklamalardan sonra,
tanm konusunda eitli kafa karklarnn yaand CRM olgusunun genel hatlaryla ne anlama geldii
ve temel boyutlar zerinde durulacaktr. CRMde yararlanlan teknolojik yazlmlar bir baka balkta
incelenecektir. nternet teknolojisindeki gelimelerle her geen gn nemi artan Elektronik Mteri
likileri Ynetiminin (e-CRM) ne anlama geldii ve salad stnlkler bir baka balkta
tartlacaktr. CRMnin baarsndaki temel belirleyicilerden biri olan mteri ilikilerinin llmesi ve
lmlerde yararlanlabilecek olas modellere bir dier balkta yer verilecektir. Son olarak bir n bilgi
salamak amacyla Mteri likileri Ynetimi (CRM) ve Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP)
Entegrasyonuna deinilerek ERP ortamnda sat ilemleri sreci aklanacaktr.

Sat Ynetimi Modl


166
GELENEKSEL SATI YA DA PAZARLAMADAN LKSEL
PAZARLAMAYA GE
Gnmzde mteriler artk kendilerine en yksek deeri sunan mal ve hizmetleri satn alma ynnde
davran gelitirmeye balamlardr. Yeni pazarlama anlaynda bir iletmenin temel misyonu, sadece
ilemsel olarak ulalan yksek sat hacmine dayal kar elde etmeden ok, uzun dnemli deer yaratma
olarak grlmektedir. Druckere gre; letmelerin misyonu ve amac mteri yaratmak ve onlar tatmin
etmektir. nl pazarlamac T. Levitt ise iletmenin amacn, mteri bulmak ve kurulua bal kalmasn
salamak olarak aklamaktadr. Her iki dnrn grleri gnmz pazarlama uygulamalarnda ok
daha iyi yanstlabilmekte ve incelenebilmektedir.
Pazarlamann dinamik yaps, her dnem yeni paradigmalarn gelitirilmesini ve hayata geirilmesini
olanakl hale getirmektedir. Gemiten gnmze pazarlamann rn ya da retim odakl bir anlaytan,
sat anlayna, bu anlaytan geleneksel pazarlama anlayna ve nihayetinde kiiselletirilmi, deer
yaratan kesintisiz ilikileri art koan pazarlama anlayna doru bir evrilme seyri izledii
gzlenmektedir. Bu ynyle, pazarlama alannda son yllarda giderek nem kazanan yaklamlarn en
nemlilerinden birinin ilikisel pazarlama anlay olduu kabul edilmektedir. Gemite daha ok tek
sata ya da ileme ncelik verilen kitlesel pazarlama zerine odaklanarak neredeyse herkesi hedefleyen
iletmeler, gnmzde zenle ve dikkatle seilmi mterilerle dorudan ve uzun sreli ilikiler
gelitirme abas sergilemektedirler. Geleneksel olarak rn, fiyat, datm ve tutundurma almalarna
kaldra grevi verip, ilemleri maksimize etme yerine, mterileri gerek birer deer olarak kabullenme
nem kazanmaktadr. Dolaysyla ilemden ilikiye odaklanmaya ynelik bir dnm yaanmakta ve
mteriler uzun dnemli bir ilikinin orta olarak grlmektedir. Bu anlamda, sadece mteri elde
etmeden ya da ileme dayal iliki kurmadan daha kapsaml bir yaklam temsil eden ilikisel
pazarlama, yeni mteriler elde etme abas kadar ve belki daha ok mevcut mterileri elde tutma ve
gelitirmeyi ama edinen stratejik bir ynelimi ve i felsefesini temsil etmektedir. Bu felsefe, gnmzde
ounlukla ngilizce ba harflerinin ksaltlmas ile ifade edilen CRM (Customer Relationship
Management) ya da Mteri likileri Ynetiminin de temelini oluturmaktadr. Bu yzden, CRMnin iyi
kavranabilmesi asndan ilikisel pazarlama olgusunun iyi anlalabilmesi nem tamaktadr.
Mteri likileri Ynetiminin (CRM) likisel Pazarlama yaklamnn
sonucu ortaya ktn ve bu yaklama dayandn aklda tutmak, CRMyi anlamay
kolaylatracaktr.
Modern pazarlama anlaynda ilk adm, mterilerin ihtiyalarn anlamak, ikinci adm, farkllk
stnl yaratmak, nc adm ise mterileri anlamak ve yaratlan stnl mterilerin tekrar alm
yaptklar srekli ilikiler haline dntrmektir. Bu anlamda, 1980lerin banda pazarlama alanyaznna
yeni bir kavram olarak eklemlenen ilikisel pazarlama, son yllarn en popler pazarlama kavramlarndan
biri olmutur. likisel pazarlama, mterilerle ve dier paydalarla uzun dnemli ilikiler gelitirme,
bunlar srdrlebilir klma ve gelecekte de gvence altna alma yaklam olarak tanmlanabilir. likisel
pazarlamada zellikle satc ve alc arasndaki etkileime odaklanlmakta ve pazarlama, kalite ve mteri
hizmeti arasnda srdrlebilir balar kurarak, mterileri kazanmak ve daha nemlisi elde tutmak
hedeflenmektedir.
Ksa dnemli yaklama karn uzun dnemi hedefleyen ilikisel pazarlama yaklamnn mteri elde
etmek ve mterileri elde tutmak olmak zere iki oda bulunmaktadr. Geleneksel olarak pazarlama
mterileri elde tutmaktan ok mteri elde etme zerinde odaklatndan ilikisel pazarlama mteri
hizmetini, kaliteyi ve pazarlamay bir araya getirerek mteri tatmini ve uzun dnemli mteri ilikileri
yaratmaya almaktadr. Tablo 6.1de ilikisel pazarlama ile yer yer ilemsel ynelim olarak da
adlandrlan geleneksel pazarlama arasndaki temel farklar grlmektedir.




167
Tablo 6.1: likisel Pazarlama ile Geleneksel Pazarlamann Karlatrlmas

likisel Pazarlama Geleneksel Pazarlama
Mteriyi elde tutma, srekli klma zerine
odaklanma
Srekli mteri ilikisi
rn faydalar ve mteri deeri zerinde
odaklanma
Uzun dnemli bak as
Mteri hizmetleri zerinde ok durma
Mteriye adanmlk yksek
Mteri beklentilerini karlamak iin yksek
vaatte bulunma
Kalite, tm alanlarn sorumluluundaki bir
itir
Mevcut mteriler ve deer esasna gre
iletmeye en ok getiriyi salayan
mteriler zerinde odaklanma
Tek sat zerinde odaklanma
Olaylara gre kesintili mteri ilikisi
rn zellikleri zerinde odaklanma
Ksa dnemli bak as
Mteri hizmetleri zerinde az durma
Mteriye adanmlk snrl
Mteri beklentilerini karlamak iin
snrl vaat verme
Kalite ncelikli olarak retim
elemanlarnn iidir
Genellikle tm mteriler zerinde
edeer biimde odaklanma

Kaynak: Odaba, 2001, s.20; ztrk, 2003, s.181den yararlanlarak uyarlanmtr.

Geleneksel pazarlamada ama ilemleri maksimize etmek olduundan, mterinin satn alma
gemiine nem verilmemekte ve mterinin bir durumundaki davran ile baka bir durumdaki davran
arasnda balant kurma nemli olmaktadr. likisel pazarlamada ise sre ters ynde iletilmektedir.
Mteri ilikilerinde tek sat zerinde deil, mteriyi elde tutma ve srekli klma zerinde durulur.
Bunun yan sra, geleneksel pazarlamada rn zellikleri zerinde odaklanma, ksa dnemli bak,
mteri hizmetleri zerinde az durma, mteri beklentilerini karlamak iin snrl vaat verme, sadece
retim elemanlarnn kaliteyle ilgilenmesi ve genellikle tm mteriler zerinde edeer biimde
odaklanma sz konusu iken; ilikisel pazarlamada ise mteri deeri, uzun dnemli bak, mteri
hizmetleri zerinde daha fazla durma, beklentilere dnk daha yksek vaat sunma, tm alanlarn kalite
ile ilgilenmeleri ve deer bakmndan iletmeye en fazla kazan salayan mterilere odaklanma sz
konusudur.
Geleneksel Pazarlama ile likisel Pazarlama arasndaki temel farklar
saptaynz.
Geleneksel ilemsel odakl sat ve pazarlama stratejilerinin aksine, ilikisel pazarlama stratejilerinde
mteri merkezli bir yaklam benimsenmektedir. letmeler, olas mterileri ve var olan mterileriyle,
karlkl deer mbadelesi ve vaat ettiklerini yerine getirme yoluyla uzun dnemli alma ilikilerinin
yollarn aramakta ve uygulamaktadrlar. Dolaysyla, mteri ball ve buna bal mteri elde tutma
ile krllk arasnda gl iliki bu uygulamalarn sonucu olarak ortaya kmaktadr. Baka bir deyile,
mterilerle uzun dnemli srdrlebilir ilikiler gelitirmeyi baaran iletmeler, ounlukla yksek
mteri kazanmlar, apraz sat olanaklar, mteri elde tutma baars, retim referanslar ve elde etme,
mterileri daha kolay geriye kazanma, i gelitirme dngsn ksaltma, kurumsal bir veri havuzu
gelitirme, yetenekli personeli elde tutma ve onlardan ok daha etkili yararlanmadan oluan nemli
faydalar salayabilmektedirler. likisel pazarlamann bir iletmeye salayabilecei temel faydalar u ana
balklarda toplanabilir:
Mteri elde tutma orannda ve mteri sadakatinde (ballnda) art-Mteriler daha uzun
sre iletmeyle i yaparlar, daha fazla ve daha sk satn alrlar. Bunun sonucu olarak, mevcut
mterileri korumann ve bu mterilerle iliki gelitirmenin maliyeti, yeni mterileri bulup
iletme iin krl bir hale getirmenin maliyetinden ok daha dk olur,


168
Mteri krllndaki art-Mterinin iletmeye salad krllk artar. Bunun nedeni sadece
mterilerin daha fazla satn almas deildir; Ayrca;
Mteri elde etmenin daha dk maliyetli olmas ve dengeli bir i hacmi oluturmak iin
ok fazla mteri elde etmenin gerekli olmamas,
Mevcut mteriler daha fazla tepki verici olduklarndan satlarn maliyetinin azalmas sz
konusudur.
letmeler artk hangi mterilere hizmet vermek istedikleri konusunda daha seici olmakta ve bunu
yaparken de daha detayc ve uzun soluklu ekilde yapmaktadrlar. Asl ama, her sattan kar salamaktan
ok, iletmenin toplam mteri deeri ve mteri yaam deerini kullanarak uzun dnemli krlar elde
etmektir. Bu yzden, bir mteriyle uzun dnemli iliki gelitirmek ok daha etkili bir yaklam olarak
grlmekte ve pazarlamaclar, pazar payn artrmaktan ok, giderek zamanlarnn byk bir blmn
mteri payn artrma konusuna harcamaktadrlar.
Mterilerle ilikiler zamanla evrildii ve gelitii iin, doru mterilerle rekabet avantaj salayacak
uzun dnemli ilikiler gelitirebilme son derece nemlidir. Ancak, etkin ve srdrlebilir mteri ilikileri
gelitirme maliyetli olabilmekte ve bu ynyle iletmelerin bir ilikiye girdiklerinde bu ilikinin seyrini
ve bu seyir ierisindeki mteri krlln dnmeleri zorunlu olmaktadr. Bir mteri ilikisindeki
gelimeyi bir yaam seyri olarak grmek yararl olabilir. Bir iletme ve sunduu hizmetlerden haberdar
olmayan potansiyel bir mteri yaam seyrinin ilk aamasndadr. Eer bu birey ya da bir endstriyel
mteri firmann tatmin edebileceini hissettii bir ihtiyaca sahipse, iletmenin hizmetlerinden haberdar
olur ve yaam seyrinin ikinci aamas olan satn alma srecine girer. Satn alma srecinde potansiyel
mteri hizmeti ihtiyacna ve deme gcne gre deerler. Eer bu srecin sonu olumlu ise mteri rn
ya da hizmeti denemeye karar verir ve ilk kez satn alma gerekleir. Bu aamada mteri yaam seyrinin
nc aamas olan tketim srecine ya da rn ya da hizmeti kullanma aamasna geer. Bu srete
mteri iletmenin kendi problemini nasl zdn ve rn ya da hizmeti salamadaki yeteneini
gzlemler, baka bir deyile, iletmenin uygun bir teknik ve ilevsel kaliteye sahip olup olmadn
deerler. Mteri tatmin olmusa, mterinin iletme ile ilikisi muhtemelen devam edecektir. Mteri bu
sreci her hangi bir aamada terk edebilir ya da bu dng iinde kalarak, izleyen aamaya devam eder.
Tketim ya da kullanm srecinden sonra, iletmeyi terk edebilir ya da gelecekte benzer bir rn ya da
hizmete ayn ihtiyac duyduunda, ayn iletmeden tedarik etmeye karar verebilir. letmenin pazarlama
abalar mterinin kararlarn etkileyecektir. letmenin pazarlama programnn amalar ve kullanlacak
pazarlama faaliyetleri mteri ilikisi yaam seyrinin hangi aamasnda olunduuna gre deiecektir.
Dolaysyla iletme u iki konuda bilgi sahibi olmaldr:
letmenin eitli hedef mteri gruplar mteri ilikisi yaam seyrinin neresinde yer
almaktadr?
Yaam seyrinin eitli aamalarnda hangi pazarlama kaynaklar ve faaliyetleri etkili olacaktr?
Bir mteri ilikisine ynelik yaam seyrinin aamalarn ve her bir
aamada sz konusu iliki biimini belirleyiniz.
Bir mteri ilikisine ynelik yaam seyri olgusu dikkate alndnda, ilikisel pazarlamann belli bal
drt amac olduundan bahsedilebilir. Bunlar srasyla, mteriyi kazanma, tatmin etme, elde tutma ve
gelitirme biiminde ifade edilebilir. likisel pazarlamann temel amac, iletme iin krl olabilecek
mterileri kazanmak ve korumaktr. letmeler ilk olarak uzun dnemli iliki kurulabilecek mterileri
ekmenin yollarn aratrrlar. Mteri grubunu ortak ihtiya ve istekleri dorultusunda homojen gruplara
ayrma anlamna gelen pazar blmlendirme sayesinde iletmeler srekli mteri ilikisi gelitirmek iin
en iyi hedef pazarlar anlamaya alr. Bu ilikilerin gelimesi sayesinde iletmelere ya da markaya
ballk gelitiren sadk mteriler benzer iliki potansiyeline sahip yeni mterilerin bulunmasna
azdan aza iletiim yoluyla nemli katklar sunarlar. Mteriler kazanlp, etkili ilikiler gelitirildikten
sonra, bu mterilerin kendilerine sunulan kaliteli rn ve hizmet ve kurulan uzun dnemli ilikiler
sayesinde iletme ile ilikilerini gelecekte de srdrme olasl artacaktr. Kendileri ile iyi ilikiler


169
gelitirilen, deien istek ve ihtiyalarna en uygun rn ve hizmetleri alan mteriler, byk bir ihtimalle
rakiplerin giriimlerini de boa karacaktr. Mteri ilikilerini gelitirmenin nihai amalarndan bir
dieri, iletmeden daha fazla rn ya da hizmet alan sadk mteri grubu ile kurulan ilikinin daha da
gelitirilmesidir. Bunun nedeni iletme ile ticari iliki bakmndan daha arlkl olup, fakat oran olarak
aznlk olan bu mteri grubu ile (% 20lik mteri dilimi) iletmeye en fazla gelir getiren (kazancn %
80i bu mterilerden elde edilir) grup olmas nedeni ile daha fazla iliki kurma gerekliliidir. Buradaki
asl hareket noktas, iletmeye en fazla kazan salayan mterilere ulamaktr.

likisel Pazarlamann Yararlar
likisel pazarlama, mterilere ve iletmelere birtakm faydalar salayabilmektedir. letmeler asndan
iyi oluturulmu mteri ilikileri ile mevcut mterilerin elde tutulmas salanrken, mteriler asndan
ise, uzun dnemli balantnn getirdii baz avantajlardan yararlanma sz konusu olabilmektedir. Sadk
bir mteri grubu oluturma ve bu mterileri gelitirme iletmelere nemli yararlar salar. lemsel ve
sat bazl hareket eden iletmelere kyasla, uzun dnemli iliki gelitiren iletmeler yaptklar yatrm
zerinden daha fazla kazan elde edebilmektedirler. Bu yararlar, azalan pazarlama ve ynetim maliyeti,
fiyat drmeksizin kr marjlarn korumak gibi nedenlerden kaynaklanmaktadr. Mteriyi elde tutma
sonucu ortaya kan bir dier yarar, zamanla satn almlarn artmasdr. Mteriler zaman getikte rn ya
da hizmet aldklar iletmelere daha da gvenmekte ve belli rn ya da rnlerle ilgili harcamalarnn
byk ksmn ya da tamamn ilgili iletmeye kaydrabilmektedirler. Tatmin arttka rakiplerin
tekliflerine kar koyma durumu da artabilmektedir. Uzun dnemli iliki kurmann salad bir dier
yarar ise, maliyetlerdeki dtr. Yeni mterileri iletmeye ekme ile ilgili balang maliyetleri
yksektir. Yeni mterileri ekmek iin reklam, sat tevikleri, ekstra iskonto sunma gibi pek ok
maliyet sz konusu olmaktadr. Bazen balang maliyetleri ksa dnemde elde edilen kazantan bile
yksek olabilmektedir. Oysa sadk mteri iin yeni mteri kazanmada gndeme gelen maliyetler sz
konusu deildir. liki srdke muhtemelen maliyetler zamanla d gsterecektir. Mteri ilikileri
sayesinde salanabilecek bir dier yarar, azdan aza (Word of Mouth-WOM) cretsiz reklamdr.
Buradaki cretsiz reklam, WOM olarak tabir edilen azdan aza iletiimdir. rn, karmak, kullanm
zor ve fiyat da yksek ise, o rn hakknda bilgi sahibi olmayan mteriler rn satn almada tereddt
yaayabilmektedirler. Bu durumda ynelecei ilk kiiler daha nce o rn alm, kullanm ve tatmin
olmu kiiler olacaktr. Referans grup olarak adlandrlan bu gruptaki mteriler, daha nceden firma ile
iliki kurmu ve azdan aza iletiim sayesinde rn hakknda cretsiz reklam yapan mterilerdir.
Kimi durumlarda azdan aza iletiim cretli reklamdan daha etkili ve inandrc olmaktadr. Bu olgu
yeni mteri kazanma maliyetini de drc etkiye sahiptir. Mteriyi tutmann dolayl bir yarar da
irket alanlarn tutmaktr. Tatmin olmu mteri temelinde alanlar elde tutmak kolaydr. Firmaya
giri-kn fazla olmas durumunda igc devir oran da yksek olacak ve bu durum beraberinde yeni
alanlar tedarik etme, eitme gibi ek maliyetleri ortaya karacaktr. Tatmin olmu mterilerle
almaya alkn alanlar, mutlu ve firmalarna sadk olacaktr. Uzun dnemli olarak firmada alanlar
tandklar mteriler ile daha rahat, kalc ve yarar getirici ilikiler kurabilecektir.
Tatmin olmu mteriler tatmin olmam mterilere oranla daha yksek deere sahip olduundan, bu
mterilerle gelitirilen ilikiler, bunlar sadk mterilere dntrebilecektir. Deeri esas alan bu
yaklam, mterilere gven faydas, sosyal fayda ve zel muamele faydalar sunabilmektedir. nsan
doasnn bir gerei olarak, ou mteri zellikle ilikiye uzun zaman ve emek sarf ettiklerinde, hizmet
salayclarn ya da irketlerini deitirmeyi tercih etmezler. Pek ok mteri (birey ya da iletme)
rakiplerin youn sunumu ile kar karya kalabilmekte, bu sunumlar da mterilerin zaman, emek ve para
maliyetlerine katlanmalarn gerektirebilmektedir. Bu bakmdan iyi kurulmu ve gvene dayal
oluturulmu ilikiler mteriler asndan daha kalc sonular salayabilmektedir. Zaman getike
mteriler kendilerine hizmet salayanlarla ya da irketleri ile ainalk ya da tannrlk duygusu
gelitirebilmekte ve sonrasnda mteri-firma ilikisinin tesine geilerek sosyal ilikiler
kurulabilmektedir. Bu tr sosyal ilikiler, ou durumda rakibin daha cazip teklifler sunduunun
bilinmesi durumunda bile, balantnn srekli korunmas anlamna gelir. Bu tr kiisel ilikiler tketici
hizmetlerinde olduu gibi, B2B (Business-to-Business) olarak anlan iletmeden iletmeye sat ya da
endstriyel sat ilemlerinde de sz konusu olabilmektedir. liki sonucu ortaya kan sosyal fayda,


170
tketicinin yaam kalitesi (kiisel ya da i yaam) iin nemli olmakta, mteri-iletme arasnda
gelitirilen yakn kiisel ve mesleki ilikiler mteri ballna temel oluturabilmektedir. letmeler
ayrca, krlarnn byk ksmn salayan mterilerine zel muamelede bulunarak, bunlarn ihtiya ve
isteklerine kiiselletirilmi sunumlar gelitirirler. Bu anlamda, rn ve hizmetin genel mteri
beklentilerine gre deil, her mterinin zel isteklerine gre uyarlanmasn gerektiren kiiselletirme
stratejisi nem kazanr. Bu uygulama, tketicide her eyden nce zel olma duygusu yaratabilmektedir.
Her insan doas gerei belli lde zel ilgi bekleyebilmektedir. Bu nedenle son yllarda kitlesel
kiiselletirme (mass customization) yaklam her geen gn daha da nem kazanan bir olgu olarak ne
kmaktadr. rnein, binlerce gzlk parasn lego mant ile bnyesinde bulunduran bir gzlk
firmas, tketicilerin tam istedii gzl birka saat ierisinde retebilmektedir. Bunu dijital
fotoraflama sistemi ile destekledii iin numaral gzlk almak isteyen bir kii tam olarak aradn
bulabilecektir. letme asndan stoklama maliyetlerinin ortadan kalkmas anlamna gelen kiiselletirme,
bu yaps ile de riski ortadan kaldrabilmektedir.
likisel Pazarlamann temel amalarn ve yararlarn saptaynz.
Mteri Elde Tutma
letmeler, gl bir markaya sahip rn ve hizmetlerle istikrarl olarak mterilerinin beklentilerini
karlayarak yeni mteriler ekmeyi baarabilirler. Ancak, bu her zaman yeterli olmamakta, mterilerle
iliki skln artrarak mterileri iletmeye balayacak yollar (iliki deeri) nem kazanabilmektedir.
ou iletme zamannn, enerjisinin ve kaynaklarnn ounu yeni ileri takip etmeye harcamaktadr.
Giriimi bytmek, yeni pazarlara almak, kaybedilen iin yerine yeni mteriler bulmak da nemli
olmakla birlikte, bu hedef ana amacn (mterileri elde tutma, mteri ilikilerini gelitirme-
zenginletirme) nemine nazaran ikinci srada olmaldr. rnein, mobil iletiim pazarnda mteri elde
tutma kritik neme sahiptir. letmeler mteri edinim harcamalarn artrmalarna karn, yllk olarak
yelerinin ortalama %30dan daha ounu kaybedebilmektedirler. Bu anlamda, pazarlama btesinin
yaklak %50 ya da %75 arasnda deien oranlarda ilikisel pazarlama abalar ve mteri elde tutma
stratejilerine tahsis edilmesi nemli bir yaklam olarak nerilebilir.
Sadk mterilerin oluturulmas ve bu sadakatin srdrlmesi kurulular asndan ok ynl yararlar
getirebilmektedir. Mterilerin, belirli bir iliki kurduklar irketlerin rnleri iin her geen yl bir nceki
yla gre daha fazla harcama eiliminde olduklar aratrmalarla ortaya konmutur. Mteriler, irketi
daha iyi tandka ve rakiplerle kyasladnda hizmetlerin kalitesinden tatmin olduka, kurulula daha
fazla i yapma eilimi tamaktadr. Mteriler ilerinin bymesi, gelimesi, uzun yllara yaylmas
sonucunda daha fazla zel isteklerle hizmet talep etmeye balarlar. Dier nemli yararlarndan biri de
maliyetlerdir; mterileri cezbetmek iin belirli harcamalar yaplp maliyetlerine katlanmak gerekir. Bir
kez mteri iin yatrm yapldnda, kurulan ilikinin srdrlmesi yaplan harcamalarn karlnn
salkl biimde alnmasna olanak salar. te yandan, mteri tutma suretiyle sadk mterilerin
yaratlmas, hibir tantm aracnn yapamayaca kadar etkili tantm salar. Azdan Aza iletiim
olarak bilinen, olumlu neriler ile yeni mterilerin salanmasna yardmc olan bir sonu ortaya kar.
Bylece, yeni mteriler iin yaplacak harcamalar daha az olabilmektedir. Mteri tatmininin dorudan
yararlarndan biri de alanlarn tutulmasdr. Tatmin olmu mutlu mteriler, tatmin olmu mutlu
alanlar yaratr. Mterileri tatmin olmu kurulularda alma ortam da huzurlu olur ve insanlar bu tr
kurulular tercih ederler.
Eer ynetim, mteri tutma orann, ortalama %90dan %95e karabilirse, irketin byme orann
da byk lde artrabilir. ki irket dnn, biri ylda mterilerinin %10unu, dieri ise %5ini
kaybetmekte olsun. Eer her iki irket ylda %10 orannda yeni mteri kazanyorsa, ilk irket hi
bymemi olacak, ikinci irketse %5lik byme gerekletirecektir. 15 yln zerinde bir zaman
diliminde ilkinin bykl deimeyecek, ikinci ise iki kat bykle ulaacaktr. Bir iletme yksek
bir pazar payna sahip olmasnn yannda mterilerini kaybediyor olabilir ya da az bir pazar payna
sahipken mterileri sadk olabilir. Bu anlamda giderek geleneksel olarak ska kullanlan pazar pay
kavram yerini, gelecekteki sat kestirimlerini de iine alan mteri pay ya da mteri deerinin
pay gibi kavramlara brakmaktadr. Yaplan aratrmalar konuya ilikin baz nemli sonular arpc
biimde ne karmaktadr:


171
Mteri tutmada %2lik bir art, genel giderlerdeki %10luk bir azalla ayn kr etkisine
sahiptir.
Kaybedilen bir mterinin yerine benzerini koyabilmek iin en az 5 kat daha fazla zaman, enerji
ve para harcamak gerekir.
Mteri elde tutma abas ile ilgili kuramsal yaklamlar, hizmet pazarlamas, endstriyel pazarlama
ve genel ynetim asndan baz farkllklara iaret etmektedir. Hizmet pazarlamas yaklamndan
mterileri elde tutmann yolu, mteri hizmet kalitesi ve mteri tatminini gelitirmeden gemektedir.
Endstriyel pazarlama yaklamndan mterileri elde tutmann yolu, finansal, sosyal ve yapsal
ilikilerden oluan ok seviyeli ilikileri gerektirmektedir. Genel ynetim yaklamnda ise, hizmet
verilerinin ve mterilerin izlenmesindeki engellerin analiz edilerek, eski mterilerden renilenlerle
mteri kayplarn nleme lmlerinin yaplmasdr. Bu sayede ilk satn alanlarla, tekrarl satn alanlar
izleyecek zel bir denge yaratmak, giden mterileri dndrmek ve mterileri elde tutmak iin iletmeyi
yeniden yaplandrmak mmkn olabilir. Ayrca ynetim bak asndan sadk olmayan i grenlerin bir
sadk mteri envanteri yaratabilmelerinin mmkn olamayaca da ne kan bir dier unsurdur.
likisel pazarlamann ortaya kyla beraber mteri elde tutmaya yksek derecede nem verilmeye
balanmtr. Yksek mteri elde tutma, mteri yaam boyu deerini ykseltir. Krsz mterileri elde
tutmak nihai olarak hissedar deerini tahrip edecei gibi, krl mterilerle uzun dnemli ilikiler de tam
tersi hissedar deerini ykseltecektir.
Gnmzde yeniliki iletmeler, tm mterilerin deerli olmadn, btn mterilere eit dzeyde
hizmet vermelerine gerek olmadn anlamaya ve kazandrdklar karlla gre mterilerini
snflandrmaya balamlardr. Baz mteriler uzun dnemde bile iletmeye ok az kar salayp, ok
maliyetli olabilmektedirler. Bu durumda iletmeler, mterilerinin hi deilse bir ksmn elemeyi tercih
edebilmektedirler. Etkin bir mteri ilikisi stratejisi oluturmann temelinde pazar blmleme, baka bir
deyile, iletmenin iliki kurmay istedii kii ve kurumlar tanmlama yatmaktadr. Dolaysyla, ilikisel
pazarlama, pazar blmlemeyle balamakta, daha sonra bu pazarn iletmeye ekilip, elde tutulmaya
allmasyla srmektedir. letmelerin bireysel mterilere nitelikleri bakmndan davranmalar (portfy
ynetim teknikleri), geerli mteri yaam deeri yaratmalar ve krsz mterileri elimine etmeye istekli
olmalar kabul gren yaklam biimi olarak ne kmaktadr. Bu anlamda, tketim yaplarna gre pazar
blmlendirme, mteri karmasn anlamada temel bir yaklam olarak nemli katklar salamaktadr.
Mteri ilikilerini ok daha deer katkl gelitirebilmede temel noktadan hareket edilebilir.
Bunlardan ilki, mterilerin olas drt yaam dngsnden birine girdii ve her bir aamadaki mterinin
farkl davrand fikridir. Bu aamalardaki mteri tipleri, olas mteriler, ilk kez ve tekrar satn alanlar,
esas mteriler ve kar tarafa geenler biiminde adlandrlabilmektedir. Esas mteriler, iletmeye en
yksek kr salamakta ve yatrmlarn en fazlasn almay hak etmektedirler. Olas mteriler ve kar
tarafa geenler daha dk bir deere sahiptirler ve sat, pazarlama ve i gelitirme kaynaklarnn daha
kk bir ksm bunlara tahsis edilmelidir. lk kez ve tekrar satn alanlar elde tutmak ok daha olasdr.
Bu yzden onlarn beklentilerini karlayacak rn ve hizmetlere yeterince yatrm yaplmasna dikkat
edilmelidir. kinci hareket noktas, mteri deeri yaratmak iin her bir mteri iin pazarlama
programlarn bu amaca gre tasarlama gerekliliidir. Pazarlama, mteri edinimi, mteri elde tutma ve
satlar artrmadan oluan ama gtmektedir. Her bir ama, fakl dnce biimini ve uygulamalar
gerektirir. Bu yzden, her bir ama erevesinde pazarlama blmn organize edebilme nem kazanr.
nc ve son hareket noktas ise, mteri deerini gelitirmek ve daha deerli rnler retmek iin
kaynaklarmz daha iyi kullanacak bilgiyi lmek iin yeni yollar tasarlayabilmektir.
Fakllatrlm pazarlama stratejileri iin bir iletmenin ilk kez satn alanlar, tekrarl satn alm
yapanlar, youn satn alm yapanlar ve eski mteriler gibi farkl tketici gruplarna sahip olmas
gerekmektedir. Bu durumda, iletmeler kullanm skln ve eitliliini temel alarak mteri hesaplarn
snflandrp, mterilerini elde tutmak ve gelitirmek iin etkili ve krl stratejiler gelitirebilirler. Hedef,
mmkn olduunca mterileri st tketim younluu dzeyine tayabilmektir. rnein; McDonalds
irketi tm mterilerini eit deerde grmemekte, aktif ve ncelikli olarak sper-youn tketim


172
gerekletiren mteri grubunu hedeflemektedir. Bu mteriler genellikle 18 ile 34 ya aras erkeklerden
olumakta ve satlarn % 77sini oluturarak haftada 3-5 kez buradan satn alm yapmaktadrlar.
Pareto ilkesi ya da 80/20 kural olarak anlan yntem, en iyi mterileri belirlemede etkili
olabilmektedir. Bu yntem, tipik bir iletmede yaklak olarak satlarn % 80inin mterilerin %
20sinden; genellikle satlarn % 80inin de sunulan rn ya da hizmetlerin % 20sinden geldii
varsaymna dayanmaktadr. Yrtlm olan birok aratrma, bu yntemin etkili bir ekilde ilediini
gsteren sonular ortaya koymaktadr.
Etkili strateji, kullanm ya da tketim younluunun analiz edilmesiyle mterileri snflandrmak ve
her bir hedef pazar iin farkl pazarlama yaklamlar tasarlamaktr. Bylelikle iletmeler krl
mterilerine ok daha fazla zen gsterebilecek, daha az krl mterilerinin de satn alma hacmini
ykselterek daha krl dzeye karabilme olana elde edebilecektir. Bu anlamda nemli olan unsur,
mteri gruplarn temsil eden yapy oluturabilmektir. Bu yap bir kere tesis edildiinde, rn ve hizmet
stratejilerinin farkl tketici gruplarna gre ayarlanabilmesi ve daha az krl olan tketicileri daha krl
tketicilere dntrme anlamna gelen tketici sratma stratejisi gelitirebilme olana
yakalanabilecektir.

MTER LKLER YNETM VE BOYUTLARI
CRM, zaman ierisinde grece basit bir merkezi veri ileme fonksiyonundan, iletme stratejilerini,
telekomnikasyonu, alar ve bilgisayarlar ieren btnleik bir yapya evrilmitir. ou sektrn
yapsnda deiim ve dnmlere yol aan CRM, tketicileri ve iletmelerin i yap biimlerini
derinden etkilemi ve rekabete yeni bir boyut getirmitir. ou iletme, mevcut mterilerinin uzun
dnemli balln glendirme ve yeni ilikiler gelitirme yarn bir arada srdrmeye almaktadr.
letmeler bu amala, stratejik ve teknoloji tabanl CRM uygulamalarndan yararlanarak, ilikisel
pazarlama ilkelerini ie komak yoluyla etkili ekilde rekabet avantaj salayabilmekte ve bu yarta
rakiplerine gre bir adm ne kabilmektedir.
Gnmzdeki en nemli rekabeti iletme stratejilerinden kabul edilen CRM, bir iletmenin
mterileriyle etkileimlerini ynetmeye ilikin abalar esas almaktadr. CRMin artan mteri elde
tutma oran ve mteri sadakati, daha yksek mteri karll, mteri asndan deer yaratma olana,
rnlerin ve hizmetlerin kiiselletirebilmesi olana, daha az srele daha yksek kalitede rn ve
hizmet sunabilme olana gibi olas yararlarndan bahsedilebilir.
Profesyonel alanda geni kabul grmesine karn, CRMin tanm ile ilgili baz kafa karklklarnn
olduu dikkatten kamamaktadr. CRMin yaps, her geen gn konuya ilikin bir yeniliin ortaya k
ve genel-geer bir tanmnn olmay, CRMyi deerlendirmedeki temel zorluklardan bazlardr. yle ki,
alan yazndaki almalar dikkate alndnda, teknoloji merkezli, mteri yaam boyu merkezli ve
strateji merkezli olmak zere temel kategoride ele alnan yaklak elliye yakn CRM tanmna
rastlanabildii rapor edilmektedir. CRMyi tanmlamak, bu faaliyetlerin bir iletme iin ne anlama
geldiini kavramak ve btncl bir anlay gelitirmek asndan gerekli ve nemlidir.
Gnmzdeki ekline ulancaya kadar CRMye eitli anlamlar yklendii grlmektedir. Baz
iletmeler iin CRM, belirlenen amalara ulamak iin sat ve pazarlama ilevleri arasnda kpr grevi
gren, veri taban ve sat gc otomasyonlarna dayanan bir teknoloji zm olmutur. Baz iletmeler
tarafndan ise CRM, zel olarak birebir mteri iletiim amac ile tasarlanan, sadece sat / hizmet, ar
merkezleri ya da pazarlama blmlerinin sorumluluundaki bir ara olarak dikkate alnmtr. Ancak,
CRM, sadece pazarlama, sat ve hizmete ynelik teknolojik uygulamalar iermemekte, btnyle ve
baarl ekilde uygulandnda tm organizasyonu kuatan ve ilikileri maksimize eden fonksiyonlar
aras, mteri ynl ve teknoloji btnleik bir iletme sre ynetimi eklinde karmza kmaktadr.
Mteri etkileimlerinin karlln maksimize etmeyi amalayan bir CRM stratejisi, pazarlama, retim,
sat, mteri hizmetleri, insan kaynaklar, Ar-Ge ve finans gibi tm fonksiyonlar yakndan
ilgilendirmektedir.
Balang yllarnda ou iletme mteri iliki ynetimini iletme sreleri ile ilgili tm mteri
bilgisinin kaydedilmesi biiminde ele alrken, son yllarda bu uygulamalar iin iletme stratejisinin ve


173
yeni organizasyon yapsnn nemli ve gerekli olduunun farkna varlmaya balanmtr. Dolaysyla,
CRMye ilikin deien yelpazede dar (teknik) ve geni (stratejik) tanmlamalara rastlanabilmekte, CRM
farkl kii ya da iletmelere gre farkl anlalabilmektedir. Teknik bak asndan CRM, ilikisel
pazarlama srelerinin etkinliini artracak veri taban ve internet gibi belli bilgi teknolojilerinden youn
biimde yararlanlan bir yntem olarak tanmlanr. Daha kapsaml stratejik ynelim erevesinde CRM,
Mteri , liki ve Ynetim unsurlarndan oluan ve teknolojiden ok, temel bir stratejik iletme
sreci konusu olarak ele alnmaktadr. Stratejik yaklam, sre, insan ve teknoloji unsurlarn entegre
ederek, mterileri anlamay, hissedar deeri yaratmay ve mterilerle uzun dnemli ve karl ilikiler
gelitirmeyi esas alan bir yaklamdr.
Bir iletmenin mterileriyle tm etkileimlerinin ynetilmesine iaret eden CRM, mterilerin
iletme ile yaadklar toplam deneyimlerinde yararlanlabilecek ipularn bilmek ve bunu gelir art ve
karllk ynnde etkili biimde kullanabilmekle ilgilidir. CRM, insan, sre ve teknoloji
boyutlarndan oluan ve ok ynl bir bak as gerektiren bir iletme paradigmasdr. Bu yzden,
baarl CRM stratejileri gelitirebilmek, uygulayabilmek ve bunlar lebilmek iin CRM boyutlarnn
iyi anlalabilmesi byk nem arz eder.
CRMnin amalar karlamada baarsz olmasnn farkl nedenlerinden bahsedilebilir. Genel
anlamda CRM baarszlna uygulamalarla ilikili teknik ve rgtsel konulardaki karmaklklar neden
olabilmektedir. CRM giriimlerinde baarszla yol aan olas faktrler, CRMnin sadece bir teknoloji
olarak grlmesi, ynetim destei yetersizlii, mteri merkezli vizyon ve kltr yetersizlii, mteri
yaam boyu deerinin deerlenmesindeki yetersizlik, hazr bulunuluk yetersizlii, zayf kalitede veri,
deiim ynetimi yetersizlii, vizyon ve strateji yetersizlii, CRM projesinin iletmenin yksek
dzeydeki stratejileriyle ilikilendirilme yetersizlii, CRM zmlerinin tasarmnda nihai kullancy
ierme yetersizlii, isel srelerdeki tutarszlk, yatrmn geri dnne odaklanma yetersizlii, veri
madencilii ve veri entegrasyonu ile ilikili tahmin edilemeyen zorluklar gibi temel balklarda
toplanabilir. Tm bu faktrler, CRMnin boyutlarnn incelenmesini ve iyi anlalmasn zorunlu hale
getirmektedir.
Mteri likileri Ynetimi ne anlama gelmektedir? Yaplan tanmlar
arasndaki belirgin farkllklar saptaynz.
Mteri likileri Ynetiminin nsan Boyutu
grenlerden ve mterilerden oluan insan boyutuna odaklanma yetersizlii, CRM uygulamalarnn
baarszlnn arkasndaki temel problemlerden biridir. grenler ve mteriler baarl CRM
projelerinin kilit faktrleridir. Bu yzden CRM, mterilerin farkl ynlerine ilikin bilgi edinme yoluyla
yararl ilikileri ynetmeyi amalamal ve mteriler odanda yaplandrlmaldr. CRMnin temel amac,
mteri bilgisinin mterilerin sadakatlerini kazanmak iin deien ihtiyalarn karlayacak
kiiselletirilmi rnlere ve hizmetlere dntrmektir. Bu anlamda, iletmenin tm personelinin ve
ynetimin kararll, mterilere en iyi hizmeti sunacak ve ihtiyalarn tatmin edecek etkili CRM
uygulamalar asndan gerekli ve nemlidir.
CRM, st ynetim desteini gerektiren mteri merkezli bir ynetim anlayna dayandndan,
baarl CRM uygulamalar, mteri sadakatinin yannda, i gren ve hissedar sadakatini de art
komaktadr. Ynetimin de destei salanarak ncelikle mterilerin ne tr ihtiyalarnn olduunun
belirlenmesi, mteriler ile ilgili bilgiler toplanmas ve iletme iin en deerli mteri gurubunun ya da
guruplarnn tespiti gerekir. Mterileri belirleme, bir CRM yapsnn ayrntlarn incelemede kritik bir
balang noktasdr. Bu yzden, tketicilerin nasl tanmlanaca ya da belirlenecei ve hangi
mterilerin seilecei bir CRM yapsnda dikkate alnmas zorunlu konulardan biridir.
CRMde sz konusu mteri trlerini olas mteri (tketici), zel mteri ve asl mteri olmak
zere gurupta snflandrmak olasdr. Olas mteri, iletmenin rn ya da hizmetleri ile potansiyel
olarak ilgilenen kiidir. Bunlar iletmeler asndan grnmez olup, ynetilmez bir zellik tarlar. Bu
yzden, misafir olarak da adlandrlrlar. zel mteri, iletme hakknda yeterli bilgisi olan belli bir


174
mteri anlamna gelmektedir. Asl mteri ise, iletme asndan gerek anlamda sadakat gsteren ve
iletmeye nemli oranda deer yaratan mteri gurubudur. Her bir mteri gurubu farkl bir CRM
stratejisini gerektirdiinden, konuya ilikin farkndalk nemlidir.

Mteri likileri Ynetiminin Sre Boyutu
CRMnin baars, iletme srelerinde mteri merkezli bir yaklam gerektirmekte, mterilerle
dorudan ve dolayl etkileimleri ieren tm iletme srelerinin analiz edilmesi ve deerlendirilmesi
kanlmaz olmaktadr. CRM sistemleri sadece iletmede mteri bilgisini depolayan basit bir teknoloji
deildir. Bu sistemin amac, iletmeler asndan karl mterileri belirlemek, en deerli mterileri
kazanmak, elde tutmak ve sadakatlerini ykselterek karllklarn arttrmaya almaktr. Bu yzden, CRM
sistemleri, mteri ihtiyalarnn tatminine ilikin neredeyse tm unsurlarla ilikilidir. Bir iletme, bir
CRM sistemi kurmadan nce, d pazar evresini ve iletmenin i evresini ayrntl ekilde aratrmak ve
incelemek zorundadr.
letme yneticileri, CRM sistemini yerletirmede iletme ii rgtsel yapy uygun biimde tekrar
tasarlayacak hazrlklar yapmaldr. CRM, rnden ok iletme stratejisi ile uyumlu olmas gereken
btnleik bir sistemdir. Teknolojinin baarl bir CRM uygulamasnn sadece bir ynn oluturduu
unutulmamaldr. CRM sistemi, sadece yneticiler ve i grenler iin bir yazlm ya da iletme ynetim
bilgi sistemlerinin basit bir paras deil, ayn zamanda bir iletmenin ok ynl bir bak asndan
mteriyi anlamasn art koan kombine bir iletme srecidir.
Mteriler iletmenin rn ya da hizmetleri ile ilgilendiklerinde, ncelikle sat temsilcileriyle
balant kurabilmektedirler. Ancak, mterilerin iletme ile etkileimde bulunabilecei olas tm temas
noktalarnn etkin biimde ynetilmesiyle gelitirilen btnleik zmler, stn mteri hizmeti
sunulabilmesinde ok nemli bir rol oynamaktadr. Mteri temas noktalar, her bir mteri ile balant
kurmada, onlarn davranlarnn kaydn tutmada ve kolayca bir CRM stratejisi yaratmada etkili
olabilmektedir. letmedeki pazarlama, sat ve hizmet blmleri bata olmak zere stratejik ynetim
birimleri mterilerle balant noktalarndan elde ettikleri bilgileri toplayarak, bunu her durum iin etkili
bir stratejiye dntrebilme olana yakalayabilirler.
CRMnin sre boyutu asndan dikkate alnmas gereken eitli temel faaliyet alanlar u balklarda
incelebilir:
1. Hedefleme Ynetimi: Hedefleme ynetimi ile potansiyel mterilerle ilgili bilgi edinme ve
deerlendirme abalarna odaklanlmaktadr. letmeler doru mterileri hedeflediklerinde ve
edindiklerinde, mteri tatmini ve mteri sadakati abalar kolaylaabilmekte ve ekonomik
performans art salamak mmkn olabilmektedir.
2. Mteri Bilgi Ynetimi: Mteri bilgi retimi, iletmenin birok kanaldan mteri verisi
toplamasn, depolamasn ve analizini ieren bir sretir. CRM faaliyetleri iin yaamsal olan
mteri bilgisi, bir iletmenin rekabet gcn gelitirmede yararlanlan nemli ve etkili bir
kaynak nitelii tamaktadr. letmeler potansiyel tketicileri mterilere dntrmede onlarla
ilgili bilgiler edinmeli ve sreci etkin ekilde ynetmeye almaldr. Bu bilgiler, mterilerin
blmlendirilmesinde, yaam deerlerinin ve uygun iletiim kanallarnn belirlenmesinde
kullanlr.
3. rn/Hizmet Kiiselletirmesi: Kiiselletirme, mteri ihtiyalarna gre rnleri ya da
hizmetleri farkllatrabilme yeteneine iaret eder. Kiiselletirme, mteri tatmini ve mteri
sadakati oluturmaya ve srdrmeye ynelik bir ara olarak yorumlanabilir. Genellikle yksek
deer tayan mteriler asndan kiiselletirme abalar nemli olabilmektedir. Bu anlamda
mteri bilgi ynetimi, etkili bir kiiselletirmeye olanak salayacak biimde yrtlmelidir.
4. Yaylm (Genileme) Ynetimi: Yaylm ynetimi yoluyla iletmeler yksek deere sahip
mteriler ile ilikinin artrlmasn ve gelitirilmesini amalarlar. apraz sat ve rnlerin st
modellerini satma frsatlar, geliri ve karll artrmann temel yollardr. apraz sat, mevcut
bir mteriye ek rnler ya da hizmetler satma anlamna gelirken, rnlerin st modellerini
satma, mevcut satlara ilikin gncellemeleri ya da eklentileri satmaya iaret eder.


175
5. Tavsiye (neri) Ynetimi: Azdan aza iletiim, yeni mteri edinimleri asndan nemli bir
faktr nitelii tamaktadr. Tavsiye ya da neri ynetimi, mterilerin evrelerine neride
bulunma davranlarn glendirmeyi ve tevik etmeyi amalayan srelere iaret eder.
6. Sonlandrma Ynetimi: Sonlandrma ynetimi, zellikle CRMye ilikin stratejik bak
asndan karl olmayan ilikilerin sonlandrlmas anlamna gelmektedir. Bu anlamda
sonlandrma ynetimi, karsz mterileri elemeye, iletme ile ilikilerini kesmeye alan
dorudan ve dolayl faaliyetleri ierir.
7. Geri Kazanma Ynetimi: Geri kazanma ynetimi ile kaybedilen ya da pasif mterilerle
etkileimlerin canlandrlmasna odaklanlr. Bu yntem, kaybedilen karl mterilere ynelik
yrtldnden, bu amala uygun mteri bilgileri analiz edilmeli ve uygun mteriler
hedeflenmelidir.
8. Sorun Ynetimi: Sorun ynetimi, mteri ikayetlerini belirlemeye ve etkili zmler
gelitirmeye ynelik ilemleri ve sreleri kapsamaktadr. Aratrma sonular, mteri
ikayetlerinin %90nn kayda geirilmediini ve kayda geirilmeyen bu ikayetlerin mteri
elde tutma zerinde en byk etkiye sahip unsur olduunu gstermektedir.
9. rn Lojistii Ynetimi: CRM sre boyutunda yer alan son faaliyet alan olan rn lojistii,
geleneksel anlamda da nemli olmakla birlikte, zellikle elektronik ticaret asndan daha
yaamsal bir unsurdur. Mteriler online olarak rn satn aldklarnda, rn sahipliinin
transferi gerekleir, ancak rn mterilere eriinceye kadar ilem sonulanmaz.

Mteri likileri Ynetiminin Teknoloji Boyutu
Teknoloji, CRM sistemlerinin amalarn baarmak iin teknoloji tabanl uygulamalarn yannda,
mterilere ilikin verileri toplama, snflandrma ve kullanlabilir biimde kaydetme ya da saklama
abalarna olanak salayan teknolojik yeteneklere iaret etmektedir. Entegrasyon teknolojisi tketici
davranna ilikin daha geni bir bak as salayacak veri reterek, iletmelere mterilerle daha iyi
ilikiler gelitirme frsat tanmaktadr. Bir iletme iin bilgi teknolojilerine entegrasyon, veri ambar,
yazlm kiiselletirmesi, sre otomasyonu, yardm / destek masas ve ar merkezleri gibi kavramlar ve
internet etkisi erevesinde deerlendirilmelidir.
Bilgi teknolojisi, CRM giriimlerini destekleyen temel platformlardr. Bu anlamda, mteri merkezli
bir CRM giriiminin en nemli srelerinden biri, veri tabandr. CRM uygulamalarnda eitli
teknolojilerden, veri madencilii ve veri ambar gibi bilimsel karar verme tekniklerinden etkin biimde
yararlanlr.
Teknolojiye sahip olmak, bir CRM stratejisinden olumlu sonular elde etmeyi garantilemeye
yetmemektedir. Baar asndan iletmeler CRM srelerini ve teknolojilerini etkili biimde
kullanabilmeli ve tm kanallarda sz konusu mteri etkileimlerini destekleyecek i gren davrann
tevik edebilmelidirler. Dolaysyla baarl bir CRM giriimi, ncelikle st ynetimin farkndaln ve
desteini, iyi bir CRM altyapsnn ve mteri ynl iletme srelerinin varln gerektirmektedir.
CRMyi temel bir iletme sreci olarak kavramsallatrmak, lm yapsna da ok daha farkl
yaklaabilme ve etkili ltler oluturabilme olana salar. Bu anlay temel alan bir CRM
deerlendirme aracnda, mteri ve marka stratejisi gibi stratejik unsurlar, kltr ve insan gibi alt yap
unsurlarn ve iliki-ynetim srecinden oluan sre unsurlarn bir arada ele alabilme olanakl hale gelir.
Bir iletme CRM stratejisini deerlendirdiinde, CRMye ayn zamanda davransal boyut erevesinde
de bakabilmelidir. Dolaysyla, satlar, edinim ve elde tutma oranlar, maliyet tasarrufu ve hizmet zaman
gibi geleneksel nicel kilit performans gstergelerinin yannda, hizmet sunmaya ynelik tutum,
beklentilere ve kalite alglamalarna ynelik bak as gibi eitli davransal unsurlara da yer vermek
gerektii aktr. Bu faktrler, iletmelerin iliki oluturma ve gelitirme abalar ile sadece CRMyi
ekonomik ve nesnel ltlerle deerlendirmenin bir sonucu olan finansal amalar arasnda doabilecek
boluklar ortadan kaldrabilmeye katk salayabilir.
CRM, insan, sre ve teknoloji boyutlarnda abalar sergilenmesini gerektiren bir giriimdir.
Dolaysyla CRM baar faktrlerinin bu boyutlarn iinde sakl olduu sylenebilir. Uygulama srecinde


176
bu boyutlarla ilikili ihtiya duyulan kaynaklar salamaya ynelik st ynetim adanml; aka
tanmlanm bir CRM stratejisi; mterilerin ihtiyalarn karlamaya destek salayacak bilginin
edinimine, analizine ve doru miktar ve niteliine odaklanan etkili bir veri ynetimi; iletme genelinde
paylalan bir mteri merkezli CRM ynl kltr deiimi ve yapnn yeniden tasarlanmasyla
gerekletirilecek sre deiimi; veri ambar ynetimi, ERP (Kurumsal Kaynak Planlamas)
uygulamalar, internet olanaklar ve yazlm seimi ve konfigrasyon gibi unsurlar ieren teknolojik
kaynaklarn varl ve ynetimi; yetenekli, gdlenmi ve eitimli personel; blmler aras btnleme;
ve izleme, kontrol, lme ve geribildirim sreleri bir CRM uygulamasnn baarsnda ne kan
ayrntlardr.
Mteri likileri Ynetimi hangi boyutlarda ele alnabilir? Her bir
boyutun temel odan belirleyiniz.
Yavuz Odabann Satta ve Pazarlamada Mteri likileri
Ynetimi (Sistem Yaynclk, stanbul, 2001) adl kitabn okuyarak konuya ilikin daha
detayl ve pratik bilgiler edinebilirsiniz.
MTER LKLER YNETMNDE YARARLANILAN
TEKNOLOJK YAZILIMLAR
CRM ile ilgili olarak yaygn bir biimde kullanlan bilgisayar yazlm uygulamalar; iliki ynetimi, veri
taban ynetimi, veri ambar, veri madencilii, karar destek sistemleri ve e-postadr. Bu yazlm
uygulamalarna ilikin aklamalara aada srasyla yer verilmitir.
liki Ynetimi (Contact Management): liki ynetimi yazlm, CRMyi destekleyen uygun
btnleik aralardan biridir. Tipik bir iliki ynetim yazlm program paketi, otomatik olarak ya da
belirlenen tarihlerde e-posta ve arlar aracl ile kayt yapma yntemi olan bir mteri veri tabann,
btnleik bir e-posta sistemini, mteri arlarn otomatik olarak cevap verebilen telefon sistemini ve
problemleri zmlenmemi mteri listesini oluturabilen rapor oluturucularn kapsamaktadr. liki
ynetim sistemleri tipik olarak pahal olmayan, kk iletmeler iin PC tabanl versiyonlar kapsayan ve
yzlerce mteri temsilcisine hizmet sunan byk sunucu (server) gerektirmeyen iletmeler iin
uygundur.
Veri Taban Ynetimi (Database Management): Mteri temsilcileri ile bilgisayar sisteminde sakl
veriler arasndaki yazlm altyaps, bir veri taban ynetimi sistemidir. yi organize edilmi bir veri
taban, sistematik ve ekonomik bir biimde verileri depolayan, sreleyen ve yneten bir zelliktedir.
Veri taban, gvenlii gzeten aralar sayesinde veri tabanndaki dosya ve kaytlar ile alan sreci
basitletirir ve dzenler. Bunun yan sra farkl veriler arasndaki ilikileri sorgular, tekrarlanm verileri
kaldrr ve dier dzenleyici ilevleri yerine getirir. Veri tabanlar, mteri, rn, hizmet ve i gren
verilerine eriimi salad iin, CRMnin baars iin byk nem tar.
Veri Ambar (Data Warehousing): Veri ambar, mteri temsilcileri, ar merkezi yneticileri,
karar verici yneticiler ve dier yetkili kullanclarn eitli bilgi kaynaklarna eriimlerini salayan,
ounlukla ok byk hacimli merkezi bir veri tabandr. Veri taban ynetim sistemi tabanna bal olan
bir veri ambar, ayr bir mteri taban, rn veri taban, sipari veri taban ve envanter veri taban gibi
birbiriyle uyumlu olmayan eitli kaynaklar ortaya koyan basit bir veri tabanndan farkldr. Veri ambar
program tek bir program olmayp, farkl tabanlardan seip ayrma yapan, hatalar kontrol eden,
tekrarlanm verileri tespit eden, verileri kendi isteine gre veri tabannda saklayan yazlm aralar iin
uygundur. Veri ambar yazlm eitli donanm ve veri tabanlar ile balantldr.
Veri Madencilii (Data Mining): Veri madencilii yazlm, genellikle ilgisiz olarak grlen ok
byk hacimlerdeki verilerden anlaml rnekleri ya da bilgileri seip ayran sreleri destekler. Veri
madencilii, verilerdeki iliki ve korelasyonlar belirleyerek alr. Veri madencilii, tam olarak istendii
gibi bulunmayan bir bilgiyi mevcut bilgilerin iinden sonular reterek ortaya karmay


177
amalamaktadr. rnein, zel bir ampuan alan mterinin ya aral, rnn markas, marka tercih
sralamas arasnda iliki kurularak gerekli veriler elde edilir. Veri madenciliinden elde edilen sonular
mteri tercihlerinin belirlenmesi gibi pek ok konuyu kapsayacak biimde pazarlamada yaygn biimde
kullanlr.
Karar Destek Sistemleri (Decision Support Systems): Karar destek yazlm, ar merkezi ve
iletme yneticilerinin daha iyi karar vermeleri iin, verileri inceleme ve ilemelerine imkan tanyan
yazlm sistemleridir. Karar destei ile ilgili aralar, basit bir hesap izelgesinden, grafik, simlatr gibi
karmak uygulamalara kadar eitli sayda uygulamay kapsar. Karar destei karar vericilerin mevcut
sreteki bir deiimin tm CRM zerinde yaratabilecei deiimleri grmelerini salar. Sre
simlatrleri sayesinde, ynetici hangi arlarn mteri temsilcilerine nasl daldn ve grlen
mteri kuyruundaki deiimin etkisini grebilir.
E-Posta (E-Mail): Gerekte, her organizasyon isel ve ou zaman dsal olarak yaz tabanl e-posta
ile balantldr. E-posta, basit bir bilgisayar tabanl izleme sistemiyle ya da telefonla e-posta
deiimlerini izleyen basit bir bilgisayar tabanl izleme sistemidir. Gnmzde e-postalar CRM
uygulamalarnda byk ileve sahip olmaya balam, sadece mteri bilgisi elde etmede deil, ayn
zamanda rn ya da markann mteriden mteriye kartopu etkisiyle eriimini ortaya koyan viral
pazarlama sayesinde daha geni boyutlar kazanmaya balamtr. Kablosuz teknolojilerin yaygnlamaya
balamas ile e-posta uygulamasnda olduu gibi gnderilen SMS mesajlar ile hedef kitleye ulalmaya
allr.
Mteri likileri Ynetiminde yaygn olarak yararlanlan yazlmlarn
neler olduunu ve aralarndaki temel farkllklar belirleyiniz.
ELEKTRONK MTER LKLER YNETM (E-CRM)
Mteri merkezli stratejilere ynelim ve bilgi teknolojilerindeki nlenemez ykseli Elektronik Mteri
likileri Ynetimini (e-CRM) gndeme getirmektedir. Gnmzde e-ticaret giderek pazar yaplarn ve
rekabet biimini deitirmekte, dot.com olgusu ou iletmenin nemli bir zellii haline gelmektedir.
letmeler, mteriler ve tedarikiler e-i devriminin bir sonucu olarak etkili ilikiler kurabilmektedirler.
Dolaysyla yeni iletme modelleri elektronik ilikilere odaklanma gereini ortaya karmaktadr. Internet
multimedya, geni bant (broadband) iletiimleri, a kurma (networking), dijitalleme gibi bilgi
teknolojilerindeki (IT) gelimeler iletme, tedariki ve mteri arasnda yeni iletiim ve i birlii yollar
yaratmtr.
En sade biimiyle e-CRM, web zerinden gerekletirilen mteri ilikileri ynetimidir. e-CRM ayn
zamanda e-posta kullanm, e-ticaret faaliyetleri ve herhangi bir dier internet temelli mteri temas
noktalarn da kullanm iermektedir. e-CRM, bir iletmenin, online ziyaretilerine / mterilerine, doru
rn doru fiyatla sunmak iin ayrntl bir anlay gelitirme sreci olarak da tanmlanabilir. Baka bir
deyile, e-CRM, daha gl mteri ilikileri yoluyla mterileri edinme ve elde tutma amacyla online
ziyareti / mteri davran desenlerini analiz etme ve raporlama srecidir. e-CRM, mterilerin bireysel
potansiyelini gvence altna almak, uzun dnemli mteri ilikileri ina etmek ve gelitirmek iin web
siteleri, e-posta, veri toplama (data-capture), veri ambar (warehousing) gibi teknolojileri kullanarak
internet zerinden gerekletirilen pazarlama abalar, aralar ve tekniklerine iaret etmektedir. CRMnin
karlat internet ynn temsil eden e-CRM, self servis bilgi tabanlar, otomatikletirilmi e-posta
yantlar, kiiselletirilmi web ierii, online rn sunumu ve fiyatlandrma gibi yeterlilikleri
kapsamaktadr. Planlanan bir e-CRM stratejisi tek bana yeterli olmamakta, tek bana kullanldnda
dk mteri tatmini ile sonulanarak istenilenin tam tersi bir etki yaratabilmektedir. Eer mterilerin
elektronik kanallar yoluyla etkileimleri uygun ekilde geleneksel kanallarla btnletirilmezse, mteri
iin ok can skc neticelerin yaanma olasl artabilmektedir. Bu yzden e-CRMnin geleneksel CRM
ile bann etkin bir ekilde kurulmas zorunludur.
Geleneksel CRM, telefon, internet, e-posta, faks, e-sohbet gibi aralar birletiren ok kanall mteri
etkileimlerini desteklemede yetersiz kalabilmektedir. Geleneksel CRMin aksine u anki mevcut e-CRM


178
zm, pazarlama, sat ve hizmeti maliyet etkin ve hzl bir biimde destekler. Elektronik ticaret,
mterilerine fareye (Mouse) tklama ile snrsz sayda seenek sunduu iin, e-CRM ok byk etkiye
sahiptir. Forrester Research adl aratrma irketinin tahminlerine gre, iletmeden tketiciye e-ticaret
(B2C: Business to Customer) her geen gn ykseliini srdrecektir. nternetin tm dnyada
yaygnlamas ile saysz frsatlar ortaya km ve bu teknoloji sayesinde corafik alan genileterek sat
ve karllkta art salanabilmekte, operasyon maliyetleri debilmekte, tedarik kaynaklarnn verimli
klnmas sayesinde retim-tedarik zincirinin etkinlii artrlabilmektedir.
Tablo 6.2de ilikisel pazarlamann zerinde younlat temel alanlar ile bilgi teknolojilerinin (BT)
ilikisi sunulmutur.

Tablo 6.2: likisel Pazarlamann Temel Alanlarnda Bilgi Teknolojilerinin Potansiyeli

BT-Potansiyel Mteri Edinimi BT-Potansiyel Mteri Elde Tutma
Kresel varlk ve reklam
apraz sat ve indirim
Birebir reklam
Hedef grup zel reklam
Veri tabanl pazarlama
Yeni datm kanallar vs.
Mteri srelerini btnletirme
Elektronik mteri topluluklar
Online oyunlar
Mteri verisi toplama ve veri temelli hizmetler
24x7-destek
Haber gruplar vs.
BT-Potansiyel rn Yenilii BT-Potansiyel rn Yenilii
Ek elektronik hizmetler
Yeni hizmetler/rnler
Hizmet kiiselletirmesi vs.
Mteri geribildirim deerlendirmesi / gzlemi
Srekli rn / hizmet geliimi
Mteri gereksinimleri temelinde srekli rn ve
hizmet geliimleri

Kaynak: Muther, 2002, s.3den uyarlanmtr

Doru mterileri ekmek ve uzun dnemli iliki gelitirmek iin iletmeler mterileri iin doru
deer nerileri (seenekleri) sunmaya ve gelitirmeye gereksinim duyarlar. ok daha fazla deer
sunabilen iletmelerin bu srecin ayrntlarn baarmas daha olasdr. Net, mteri ihtiyalarn daha iyi
karlamak iin yeni frsatlar yaratmaktadr. Netin benzersiz pazarlama yetenekleri, doru satn alc ile
doru sunumu eletirme olasln son derece ykseltmektedir. Ayrca Net, her bir firmaya datmlarn
geniletmede daha byk olanaklar salar. Bu yolla kresel pazarlara eriilebilme olana doar. Bu,
zellikle zel rnler sunan kk firmalar gdlemektedir. Bir baka adan Net mterileri ekecek
etkili iletiim salamaya da destek sunabilmektedir.
letme web siteleri mterilerine bir dizi bilgi hizmet ve interaktif uygulamalar sunarlar. Karar destek
hizmetleri, mteri topluluklar, kiiselletirilmi hizmetler gibi uygulamalar bunlara rnek gsterilebilir.
Ancak, gnmzde herhangi bir interaktif hizmet sunmayan iletme web siteleri hi de az deildir. Bu
trdeki web sitelerine statik web siteleri ad verilir. Statik web siteleri duraan bir ierie sahiptirler ve
sklkla site zerinde sadece web sitesini sunan iletmenin posta adresi, telefon numaras, faks numaras
ve balant bilgisi amal bir e-posta adresi gibi yzeysel bilgiler yer alr. Statik web siteleri, internet
zerinde sunulan bir bror nitelii tarlar.
Gnmzde ou kii webi telefon gibi neredeyse gnlk iinin bir paras olarak grebilmektedir.
Ancak, balangta sadece bir pazarlama banneri (afii) olarak kabul edilen web sitelerinden bugn
mteriler ok daha fazla eyler bekler duruma gelmiler ve e-CRMyi de kapsayan interaktiflik ve
fonksiyonellik zellikleri herhangi bir web sitesinin baarsnda anahtar konuma ykselmitir.
Kiiselletirilmi Web Sitesi, web tabanl kiiselletirme, web sayfalar, e-posta ya da itme-
ynlendirme teknolojisi yoluyla birey iin kiiselletirilmi ierik sunmay kapsamaktadr.
Kiiselletirme, bir kii yordamyla deil, otomatik olarak baz teknolojilerle yrtlr. Temelde
kiiselletirilmi hizmetler kullanc profili ya da kullanc kimliine oturtulur. Mteriler web sitesini ilk


179
kez ziyaret ettiklerinde, onlarn hizmet tercihleriyle ilgili sorular sorarak bireysel ziyaretinin kiisel
tercihlerine gre iletmenin hizmetlerini sunmas olanakl hale gelir. Dier bir yntem ise, ziyaretiler
web sitesini ziyaret ettiklerinde onlar tanmaktr. Bu yolla, bireysel mterinin gemi davran
temelinde, hizmetleri eletirerek sunmak olasdr. Bu, nceden tercih ettikleri hizmetlere benzer
hizmetler sunma temelinde iler. Dolaysyla, iletme web siteleri hizmetleri kiiselletirerek, bireysel
mterilerinin tercih ve profillerine daha uygun hale dntrebilmeye nemli katklar sunar.
Kiiselletirilmi web siteleri mterilerin tercih ettikleri rn ya da hizmetlere eriebilmelerine yardm
eder. Mterilerin bir web sitesini tekrar ziyaret etmesindeki nemli sebeplerden birisi, iletmenin ilikiyi
srdrmede etkili bir ara sunmasdr. Bu ilikilerin alglanan deerinin byk bir ksmn
kiiselletirilmi hizmetler oluturur.
Toplulua Sahip Web Sitesi; zel ilgi gruplarnn kendi aralarnda iletiimde bulunduklar internet
temelli bir forumdur. Topluluklar, mteriler arasnda ya da mteriler ve bir iletme arasndaki
interaktiflie oturtulur. Bylelikle bu iletiim ortam genellikle hem mteriler arasnda ve hem de
mteriler ve topluluu sunan iletme arasnda etkili bir iletiime olanak salar. Bu ortamlar, mterilerin
iletiim, bilgi ve elence gereksinimlerine de hizmet ederler. Bu karlkl iletiimler, mterilerin
iletmenin web sitesinden herhangi bir ey satn almadan nce, dier mterilerin tavsiyelerinin elde
edilmesi noktasnda da uygun bir zemin yaratr. Ayrca, bu iletiimler, web yoluyla rnlerin kalitesi
bata olmak zere eitli konularda sorular sorarak iletiimde bulunmay da mmkn klar.
Web, e-CRM faaliyetleri asndan olduka uygun bir ortam yaratabilmektedir. e-CRM iin bir
balant noktas olarak Webin kullanlmas baz avantajlar salayabilmektedir. Bunlar ierisinden ne
kanlar Tablo 6.3te liste halinde sunulmutur.

Tablo 6.3: e-CRMde Webin Sunduu Baz nemli Avantajlar

G yetirebilirlik
Yeni teknolojiyle uyum
Varolma/elde edilebilme
Entegrasyon derecesi
Glendirilmi mteri veri koleksiyonu
Glendirilmi interaktiflik
Esneklik
Yksek bilgi younluu
Elence faktr
Yaknlk
Dk marjinal maliyet
Yeni CRM servis frsatlar
Her yerde olma
Kiiselletirme
Poplarite
Self-dokmantasyon
Kullanc faktr

Kaynak: Bergeron, 2002, s.109.

Temel bir web sitesinin varl ok pahal olabilmesine karn, bir mteri hizmet temsilcisinin
maliyetinden daha az olacak ekilde gelitirilebilir ve srdrlebilir. Web tabanl teknolojilerin gelien
tm eitlerinden e-CRMde yararlanlabilmektedir. rnein, mteri profili oluturma, sanal mteri
hizmet temsilcileri ve dier yazlm aralar e-CRMnin hedeflerini yerine getirmek iin
uygulanabilmektedir. Web, mterilere haftann 7 gn 24 saat eriim olana sunar. Otomatik telefon
destei, basl materyaller ve faksla da herhangi bir zaman eriilebilmesine karn, web srekli bir temelde
eriilebilen bilgi tipinde farkllar. Web, interaktif olabilir, tam olarak mterinin bekledii eye
minimum bekleme zamannda karlk verebilir ve tm iletme sreleriyle btnletirilebilir. Amazon
com ve Federal Express bunun en gzel rneklerini oluturmaktadrlar. letme, Webi kullanana
mterilerini izleyebilir, mterilerin arad bilgiyi geniletebilir ve deer katabilir. CRM iin
tasarmlanan bir web sitesi gl interaktiflik salayabilir. Web ayn zamanda yksek oranda esnek bir
ortam sunar. eitli web geliim yazlm aralaryla bir web sitesini modifiye etmek olasdr. Web,
multimedya kapasitesinden dolay yksek bir bilgi younluu salar. Sesler, ierikler, grafikler, resimler,
animasyonlar ve videolar mterilere bilgi sunmada kullanlabilir. Bir web sitesi bir kere
yaplandrldnda, ilave bir web mterisi ekleme maliyeti genellikle ok dktr. Webin teknolojik
temelinin geniliinden dolay eitli senaryolarda yeni CRM hizmet seenekleri denenebilir. rnein, e-


180
posta, daha etkin mteri servis deneyimi salamak iin bir Weble btnletirilebilir. Webi gnlk
yaammzda yaygn klan kablosuz Web ve dier yenilikler e-CRM iin bir balant noktas olarak
Webin deerini glendirir. Web siteleri zerindeki bilgi zel mterilerin zel gereksinimlerine uygun
olarak kiiselletirilebilir. Birok mteri ncelikle mteri destek temsilcilerini aramadan nce, bilgi iin
webe mracaat eder. letmeler ne kadar uygun ve yerinde online bilgi salarlarsa, online varlklar ve
web kullanm ykselecek ve ok daha popler olmaya balayacaklardr. Webin animasyonlar, grafikler,
sesler, simlasyonlar gibi uygun bileenlerle yaplandrlmas, elence unsuru olabilir. Bu anlamda web
bir elenceli eitim (edutainment) biimi olarak da dnlebilir.
e-CRM ile mteriler daha iyi hizmet alabilir, daha iyi deneyimler yaayabilir ve zaman tasarrufu
bata olmak zere eitli faydalar salayabilirler. Bir e-CRM sistemi ile tm pazarlama iletiimleri ve
gerekli balantlar btnletirildiinde, pazarlamaclar yaptklar veya yapmaya altklar eyle ilgili
daha iyi bir bak asna sahip olurlar. Gerek mteri edinimi ve gerekse mteri elde tutmaya ynelik
olarak e-CRM vastasyla pazarlamaclar, mterilere istedikleri eyi, istedikleri biimde ve zamanda
salayabilirler.
e-CRM internet mterilerinin sadakatini dorudan gelitirebilir. e-CRM stratejileriyle
btnletirilebilen hizmet-kalite zellikleri, hz ve uygunluun yan sra gvenlik ve gven gibi faktrler
sadk mterinin satn almasnda daha etkili konuma geerek, fiyat hassasiyeti baskn faktr olmaktan
kabilir. e-CRM unsurlarn ieren Web uygulamalarnn mterilere nasl deer yarattn, internetten
yaplan almlarn neden arttn aklayan yedi temel fayda ortaya koymaktadr:
Kiiselletirme; nternet, mterilerin isteklerine uygun, bireyselletirilmi rnler ve hizmetlere
sahip olmalarn salar ve onlara daha fazla deer sunar. Kiiselletirme, sununun mteriye
nasl iletildii ile ilgili olabilecei gibi, rn zelliklerinin bireyselletirilip
bireyselletirilmemesi eklinde de olabilir.
Daha Fazla eitlilik; Web temelli irketler geleneksel irketlere gre daha byk bir rn
eitlilii sunabilmektedir. Yer kstlamas ve varlk dn hznn ekonomik olmas
zorunluluu, geleneksel perakendecilerin ve araclarn yalnzca popler rnleri
stoklayabilmelerine neden olur. Online satclar iin ise ekonomik koullar tamamen farkldr;
Sanal dnyada yer snrlamas yoktur ve merkezilemi stoklama ile a araclyla balant
kurulan szlemeli araclar, daha byk miktarda rn kaleminin stoklanmasn olanakl hale
getirmektedir. Bylelikle amazon.com normal bir maazann elinde bulundurabileceinden yz
kat daha fazla stok bulundurabilmektedir.
Daha Dk Fiyatlar; Mterilerin internete ynelmelerinin temel nedenlerinden biri de
fiyatlarn genellikle nemli oranda dk olmasdr. Bunun temel nedeni, bir Net irketinin
geleneksel bir irkete gre daha dk faaliyet maliyetlerine sahip olmas ve varlklarndan daha
yksek oranda yarar salamasdr. kinci neden, internet zerinden satn alan kiilerin
karlatrma yapmak iin ok sayda siteyi ziyaret etmeleri nedeniyle, Net irketlerinin
genellikle daha byk bir fiyat rekabeti yaamalardr.
Daha Byk Kolaylk; nternetle yaplan alveri byk kolaylk sunmaktadr. Mteriler
kendileri iin uygun olan zamanda ofislerinden veya evlerinden alveri yapabilirler. ou site
7/24 eriim ve hizmet sunmaktadr.
Daha Fazla Bilgi; nternet, mterilere sfr maliyetle, rnler ve irketler hakknda neredeyse
snrsz bilgi sunar. Mteriler sipari vermeden nce, karlatrmal ratingler iin tketici
rehberlerine bavurabilir, fikirlerini almak iin uzman web sitelerine ziyarette bulunabilir ve
dier kullanclarn dncelerini grmek iin online topluluklara girebilirler.
Daha Byk Gvence; Web temelli rakipler, mterilere genellikle isteklerinin karlanacana
dair daha byk gven sunabilmektedirler. Daha nceki ziyaretler ve isteklerle ilgili bilgileri
bulundurarak srekli bir ilikinin temelini olutururlar. Otomatikletirilmi sreler, insana
dayal hizmet sunucularnda ortaya kabilecek uygunsuzluklar ortadan kaldrabilir. Ayrca,
irketlerinin ii ok iyi takip ettiinden mterilerin emin olmasn salayacak hizmetleri de
sunabilir.
Elence; irketler, dorudan e-ticaret ilevlerinin yan sra sohbet odalar, anlk mesajlar ve
tartma gruplar ile de iin elence ynn zenginletiriyorlar.


181
MTER LKLERNN LLMES
Performans, belirlenen amalara eriebilmek iin gerekletirilecek eylemlerin gelecekteki baar olasl
olarak tanmlanabilir. Bu anlamda performans, nesnel bir gereklikten ok, sosyal olarak oluturulan bir
gerekliktir ve llmeden nce tanmlanmas ve ltlerin ortaya konmas gerekmektedir. Performans,
e anl olarak eyleme, eylemin sonucuna ve baz rneklerle kyaslanan sonucun baarsna iaret
etmektedir. letmeler performanslarn deerlendirerek, gemilerine ve geleceklerine salkl biimde
bakabilir ve insanlar bu ynde belirli bir amaca tevik edebilirler.
CRM performansnn lm, son yllarda giderek nem kazanan bir konu olarak iletmelerin
gndemine gelmektedir. Bu amala bir iletmenin ncelikle CRM stratejisini gerekletirmede hangi
faktrlerin nemli olduunu ve CRM performans lm yapsndaki faktrler arasndaki temel ilikisel
mekanizmalarn neler olduunu ve nasl ilediini anlamas byk nem tar. Bu yzden, CRM
performansn lmeye ilikin bir yapya sadece mevcut CRM giriimlerini tehis eden ve deerlendiren
bir ara olarak deil, ayn zamanda gelecekteki CRM stratejilerinin uygulanmas asndan stratejik bir
rgtsel rehber olarak da bakmak gerekli ve yerinde bir bak as olacaktr.
CRM lm, Sreklilik Gsteren ve Geliimi Esas Alan Dinamik Bir
Sretir.
Gnmzde iletmeler CRM uygulamalarn lme sisteminden temel amala
yararlanabilmektedirler. Bunlar, karar alm srecini etkilemek ya da dorulamak, sreklilii olan
faaliyetlere ya da taktiklere rehberlik kazandrmak ve gelecekteki durumlar tahminlemek eklinde ifade
edilebilir.
letmeler mteri stratejileriyle ilgili kararlar aldklarndan, belli karar alclar etkilemek ya da karar
alm srecine destek salamak iin ya da mteri ilikilerinin nasl ynetilecei ile ilgili balang
fikirlerini dorulamak iin mteri lmlerinden yararlanrlar. CRM lm, yneticilere planlar
oluturmada ve karar almlarnda destek salamann yannda, mterilerle ilikili gnlk faaliyetlere
ynelik bilgi salamak ve rehberlik kazandrmak amacyla da kullanlabilmektedir. Mteri faaliyetlerini
lmek, hangi mteri stratejilerinin benimsenecei kararn vermenin yannda, n-hat alanlarnn ve
yneticilerin dzenli ekilde ilerini yerine getirmesine de destek salamaktadr. rnein, ar
merkezlerine sahip iletmelerde yneticiler sklkla ar merkezi teknoloji sistemindeki raporlar inceler,
eer performansla ilgili eitli problemler grrlerse, bu problemleri tehis edip zebilirler.
CRM lmleri, irket stratejilerini deerlendirmede de nemli bir rol oynayabilmektedir. letmeler
mteri stratejilerini srekli gzden geirdiinde ve yeniden formle ettiklerinde, CRM teknoloji
zmleri bu stratejilerin de etkili bir ekilde ynetilebilmesine olanak salayabilmektedir. Bu ynyle
CRM, hzl biimde mteri lm verisi salamaya hizmet eden bir mekanizma ilevi grmektedir.
letmeler, mteri ihtiyalarn ya da gelecekteki mteri ya da pazar durumunu tahminlemeye destek
salamak amacyla da CRM teknolojisini kullanmaya ihtiya duyarlar. CRM yaklamlar, iletmelerin
mterilerle daha yakndan ibirlii yoluyla mevcut rn tasarmlarn gelitirmek ve daha yeniliki
rnler oluturmak iin yararlanabilecekleri etkili bir mekanizmadr. letmeler CRM teknolojilerini
kullanma ve benimseme oranlar lsnde bir pazarn davrann temsil eden olduka kapsaml bir veri
setine eriebilme olana yakalayabilmekte ve bu bilgilere dayal pazar ve mterilerine yn veren daha
etkili yaklamlar gelitirebilmektedirler. Ayrca, pazar koullarndaki deiimleri yakndan izleyebilmek
ve uygun tepkiler gelitirebilmek de olanakl hale gelebilmektedir.
letmelerin CRM faaliyetlerini, gerekletirdikleri uygulamalar sonrasnda hazrlksz bir ekilde
analiz etmeleri yerine, ncesinde bu uygulamalar baarl biimde ynetmeye, etkinliini ele alp,
denetlemeye olanak salayacak kurumsal bir deerlendirme altyaps oluturabilmeleri son derece
nemlidir. Net ve ak biimde tanmlanm bir CRM amac, CRM faaliyetlerine ilikin ayrntlar byk
lde belirleyeceinden, baar zerinde olumlu bir etki yapabilmektedir.


182
Gemiten gnmze yatrmlarn deerlendirilmesine ynelik geleneksel finans ve muhasebe
yntemleri pazarlama uygulamalarnn deerlendirilmesinde geni lde kullanlagelmitir. Bu
yntemler, temelde daha ok nakit aknn tahmini ve muhasebe ltlerine dayanmaktadr. Dolaysyla
bu yntemler soyut, dolayl ya da stratejik yararlardan beklenen gelire ilikin yatrmlar deerlendirmede
uygun olmamakta ve sorun karabilmektedir. Bu sorun, somut unsurlar deerlendiren bu yntemlerin
yannda, soyut etkileri de dikkate alan btnleik yntemlerle giderilebilir.
CRM performansn lmeye ynelik birbirleriyle benzerlikler tayan eitli kuramlardan hareket
etmek olasdr. Bu kuramlar, pazarlama ve bilgi teknolojisi alanlarnda rgtsel yetenekleri aklamada
yararlanlan Kaynak-Tabanl Bak As, Hizmet-Kar Zinciri, Yap-Davran-kt Kuram ve
Dengeli Kurum Karnesi yaklamlarn kapsamaktadr. Bu anlan kuramlar esas alarak oluturulan
performans lm modellerinde genel anlamda, iletme dzeyinde, sektr dzeyinde ve blge ya da lke
dzeyinde eitli mikro, makro ve rekabet evresi faktrlerinden oluan boyutlar ve bu boyutlar
arasndaki ilikiler bir arada ele alnmaya allmaktadr. Bu yaplar, sadece nihai etkileri
deerlendirmeyip, ayn zamanda ilikisel mekanizmalar asndan bu etkilere neden olan farkl rgtsel
faktrleri de belirleme giriimleri ynyle benzer bir yaklama sahiptirler. Ancak, bunlardan Dengeli
Kurum Karnesi modeli, iletme performansn lmede, isel kaynaklar ve yeteneklerle uygulanan
verimli ve etkili iletme srelerini; iletme sreleri ile ilikilendirdii bir tketici bak asn ve
nihayet daha stn rgtsel performansa neden olan tketici bak asn bir araya getiren en btnleik
ve kapsaml yaklam sunmaktadr.
Robert S. Kaplan ve David P. Nortonun Balanced Scorecard: irket
Stratejisini Eyleme Dntrmek (Sistem Yaynclk, stanbul, 1999) adl kitabn
okuyarak Dengeli Kurum Karnesi hakknda daha detayl bilgi edinebilirsiniz.
CRM uygulamalarndaki dk baar dzeylerinin bir sonucu olarak lm modellerinin nemi
kendini giderek daha baskn biimde hissettirmekte ve alan yaznda bu ynde ok eitli neriler
tartlmaktadr. nerilen modeller, CRM anlaylar ve lm srelerine gre on grupta toplanabilir:
1. Dolayl lm Modelleri: Bu grupta yer alan modellerde CRM, marka oluturma ya da mteri
ederi (customer equity) kavramlaryla llmektedir. Marka deerinin CRM faaliyetleriyle
ilikili boyutlar, marka sadakati, marka farkndal, alglanan kalite ve marka armlar
biiminde ifade edilebilir. te yandan mteri ederi, deer ederi (value equity), marka ederi
(brand equity) ve elde tutma ederi (retention equity) olmak zere grupta toplanr ve her bir
boyut ile CRM arasndaki ilikiler ele alnr.
2. Mterinin Karlat Operasyonlar Esas Alan lm Modelleri: Bilgi ve bilgi
ynetiminin nemindeki ve geliimindeki ykselile birlikte CRM yazlmlar mterilerin
karlat faaliyetlere ilikin veri toplamaya ve paylamaya olanak salar konuma gelmitir. Bu
operasyonel CRM sistemleri, CRM baarsn lmek iin iletmelerin srelerini deerlendiren
ltleri mteri ile ilikili sreler erevesinde gz nnde bulundurur.
3. Kritik Baar Faktrlerinin Puanlanmas: Bu lm aracnda, puanlamaya temel oluturan
kritik baar faktrlerinden yararlanlr. Bu modelde, 13 kritik baar faktr ve bu faktrlerin
incelenmesine olanak salayan 50nin zerinde lt yer almaktadr. Model, faktrlerin ve
ltlerin yapsndaki deiimden ve eitlilikten dolay, ayn zamanda her bir lte ilikin
seenekler de salamaktadr.
4. Davransal Boyutlar Esas Alan CRM Etkinlii lm Modelleri: Bu modelde, CRM
etkinliini lmede davransal boyutlarn esas alnmas gerektii varsaylmaktadr. Davransal
boyutlar, tutum, beklentileri anlama, kalite alglamalar, gvenilirlik, iletiim, kiiselletirme,
farkndalk, szn tutma, tatmin denetimi ve elde tutma boyutlaryla belirlenebilmektedir.
5. CRM leini Esas Alan Modeller: nerilen lekle CRM, drt boyutta
kavramsallatrlmaktadr. Bu boyutlar, kilit mteri oda, CRM organizasyonu, bilgi ynetimi
ve CRMnin dayand teknolojidir. Kilit mteri oda, mteri merkezli pazarlamay, iletme
ve mteriler arasndaki kiiselletirmeyi ve iletiimi vurgulayan boyuttur. CRM organizasyonu,


183
rgtsel yapya, taahht edilen kaynaklara ve insan kaynaklar ynetimine odaklanmaktadr.
Bilgi ynetimi, bir iletmedeki bilginin yaratmn, transferini ve uygulamasn vurgulamaktadr.
Teknoloji ise, iletmelerin teknoloji uygunluunu deerlendirmektedir.
6. liki Kalitesini Esas Alan Modeller: Mteri ve iletme arasndaki ilikinin kalitesi, bu konuda
ilgilenilen temel alanlardan biridir. liki kalitesini esas alan lm modellerinin amac,
mterinin iliki ile ilgili algsnn oluumunda etkili olan konular belirlemek ve lmektir. Bu
modeller, istatistiksel almalara dayanmakta ve ankete dayal alan aratrmalarndan
yararlanmay gerektirmektedir. Mteri hizmetlerindeki iliki kalitesinin boyutlar arasnda
ortan drstlne gven, ortan yardmseverliine gven, duygusal ballk, tatmin ve
duygusal atma (negatif iliki) gibi konular saylabilir.
7. Mteri lm Deerlendirme Arac: QCi danmanlk irketi tarafndan gelitirilen bu ara,
260 sorudan oluan bir soru listesinden yararlanlan bir mteri deerlendirme aracdr. Arata
yer verilen sorular ve puanlama, her bir kategorideki en iyi uygulamalara dayanr. Bu
deerlendirme arac, mteri ynetimini deerlendiren dokuz yaamsal alana iaret etmektedir.
Bunlar, bilgi teknolojisi, insan ve organizasyon, sre, analizler ve planlama, neri / vaat,
mteri ynetim faaliyeti ve etkileri, mteri deneyimi ve rakipleri lme boyutlarndan
olumaktadr.
8. Mteri Ynetim Srecini Esas Alan Modeller: Mteri ynetim srelerine odaklanan
modellerden biri olan bu yaklam, Dengeli Kurum Karnesi modelinin nemli bir ksmn da
oluturmaktadr. Modelde yer alan alt sreler, mteri seimi, mteri edinimi, mteri elde
tutma ve mteri art salama abalarndan olumaktadr. Model, iletme stratejilerine ve
amalarna bal olduundan ve ltlerin her birinin iletme asndan belirlenmesini
gerektirdiinden, ok esnek bir lm modeli deildir.
9. liki Ynetimi Deerlendirme Arac: Bu model ya da deerlendirme arac, yneticilere
ilikilerin aamalaryla ilgili z-deerlendirme yapma destei salamay amalanmaktadr.
Modelde analiz edilen unsurlar, mteri stratejisi, mteri etkileim stratejisi, marka stratejisi,
deer yaratma stratejisi, kltr, insan, organizasyon, bilgi teknolojisi, iliki ynetim sreci, bilgi
ynetimi ve renmedir.
10. CRM lm Karneleri: ncelikli olarak rgtsel performans lm iin bir plan salamak
amacyla gelitirilmi olan Dengeli Kurum Karnesi, CRM performansnn lmnde de giderek
byk lde kabul gren bir yaklam olarak dikkat ekmektedir. Bu yaklam esas alan
modellerde, modeldeki temel boyutlar, her boyuttaki unsurlar ve bu boyutlar ve unsurlar
arasndaki ilikileri ortaya koyan bir yol haritas belirlenir.
CRM srelerinin mikro ve makro dzeyde analiz edildii dikkat ekmektedir. Makro dzeydeki
sreler, CRM srecinin iletme genelindeki srelerine iaret etmektedir. Bu sreler, strateji gelitirme,
deer yaratma, kanal entegrasyonu, bilgi ynetimi ve performans deerlendirme srelerini ierir. Buna
karn mikro sreler, uzun dnemli karl mteri ilikilerini srdrmek iin mteri etkileim ynetimine
odaklanr.
Sre dzeyindeki CRM lm, CRM ile ilikili srelerin baar dzeyine odaklanr ve CRM
srelerinin ne kadar iyi gerekletirildii sorusuna yant salamaya alr. Bu bak asyla sre
analiz edildiinde, mevcut CRM lm srecinin eksikliklerine ilikin etkili bir farkndalk salanabilir.
Dolayl lm Modelleri, CRM lei ve liki Kalitesi, bu soruya etkili yant salamada sorun
karabilmesine karn, dier modeller, CRM srelerinin nasl baarlabileceiyle ilgili eitli
seviyelerde bilgi salayabilmektedir. Mterilerin karlatklar operasyonlarn lm, operasyonlarn
kalitesine odaklanmayan modellerin dnda, lmde benzer amalara sahiptir. Kritik Baar Faktrlerini
Puanlama modelinde sre boyutuna bir otomasyon baars olarak baklr ve kilit otomasyon alanlar,
sat, pazarlama ve mteri balant ynetimi esasna gre belirlenir.
Mteri lm Deerlendirme Arac, Mteri Ynetim Srecini Esas Alan Modeller ve CRM
lm Karneleri, CRM srelerinin nasl ynetileceine ilikin bir yaklam salamalar asndan
benzerlik gstermektedirler. Bu modeller ierisinde CRM lm Karnesi modeli ya da yaklam ne
kmaktadr.


184
CRMin lmne ilikin eitli sayda model nerilmesine karn, her model tm iletmeler
asndan uygun olmayabilmektedir. letmeler, kendilerine zg nitelikleri dikkate alarak CRM lm
modellerini deerlendirmeli ve en uygun olanndan ya da karma modellerden hareket etme yeteneini ve
esnekliini gsterebilmelidir. Hangisi olursa olsun bir lm sisteminin, her eyden nce tketici bak
asn iermesi nemli ve gereklidir. Herhangi bir iletme stratejisinin nihai amac tketici olduundan,
tketiciye ynelik gerekletirilecek bir deerlendirme, iletme stratejisi ve rgtsel performans arasnda
bir kpr ilevi grebilmektedir. letmeler byle bir kpr oluturduklarnda, belli bir stratejinin
baarsna ya da baarszlna yol aan nedenleri kefetmeye destek salayabilecek ve kuramsal olarak
da tutarl nedensel bir model gelitirebilme anslarn artrabileceklerdir.
letme performansnn llmesinde dikkate alnmas gereken bir dier nokta, deerlendirmede farkl
bak alarn ie koabilmektir. Tek bir durum bile bak asna gre farkl ekilde
yorumlanabileceinden, isel-dsal, finansal-finansal olmayan ve algsal-nesnel boyutlarda eitli
unsurlar dikkate alan ok ynl bir bak as, gerek irket stratejisi gerekse deerlendirme asndan
nemli katklar salar. Ancak, ou iletme, artan satlar, azalan maliyetler gibi nihai gstergeleri
lmeye odaklanrken, yneticilere daha kapsaml bir bak as salama potansiyeli olan i gren
tatmini, tedariki eitlilii gibi durumsal faktrleri gz ard eder. Bu faktrlere de oluturulacak modelde
yer vermek, iletme stratejisinin baar durumu asndan daha uygun ve etkili bir aklama
sunabilecektir. Bu anlamda, iletmelerin, baarl irket stratejisinin gerek anlamda zn oluturan ve
nicel olarak lm zor olan i gren ve mteri tatmini gibi algsal faktrlere daha fazla zen
gstermeleri gerektii aktr.
letmenin i modeline ya da i yap ekline ve iletme iindeki i birimine bal olarak lm
yaplar farkllaabilmektedir. Bu anlamda baz kategoriler u balklarda ele alnabilir: marka performans
ltleri, mteri varlk ynetimi, tketici davran, pazarlama performans, sat gc performans,
hizmet merkezi performans, saha hizmet performans, tedarik zinciri ve lojistik performans, web sitesi
performans gibi. Dolaysyla bir marka yneticisinin mterinin karlat faaliyetleri lme biimi,
alan hizmet personelinin mterinin karlat faaliyetleri lme biiminden ok farkl olacaktr. Bu
durum yer yer bir iletmenin CRM sistemlerinde vaat edilen eyleri yerine getirmede sorun
oluturabilmektedir.
zetle, CRM performansn lmeye ynelik bir modelde yararlanlabilecek ltlerin mteri bak
as, nedensel iliki, ok ynl bak as, ncl unsurlar ve algsal faktrler gibi boyutlarda
topland sylenebilir. Bu yzden, CRM performansna ilikin etkili bir deerlendirme olana
salayabilecek bir yap ya da model oluturabilmek iin, mteri bak asn, bu bak asna dayal
nedensel bir modeli ve nesnel ve algsal ltlerden oluan ok ynl faktrleri kapsayan btnleik bir
deerlendirme anlay kanlmaz olmaktadr.
Mteri ilikilerinin llmesinde hangi modellerden yararlanlabilir?
Yavuz Odabann Perakendecilikte Mteri likileri Ynetimi
(Ak retim Fakltesi Yaynlar, Eskiehir, 2012) adl kitabn okuyarak CRMnin btn
ynlerine ilikin daha detayl ve pratik bilgiler edinebilirsiniz.
MTER LKLER YNETM (CRM) VE KURUMSAL
KAYNAK PLANLAMASI (ERP) ENTEGRASYONU
CRM ile ilgili kavramlar arttka gndeme gelen konulardan biri de CRM ile ERP entegrasyonudur.
stenilen, doalar gerei birbirinden farkllklar bulunan ERP ve CRM uygulamalarnn irket iin deer
yaratacak ekilde entegrasyonudur. letmeler bilindii gibi, sklkla belirsizliin yksek olduu
durumlarda kaynaklarn doru kullanmak ve zellikle maliyet ynetimi yapmak durumundadrlar. yi-
kt maliyetlerin ynetimi ve dier kaynaklarn zellikle mteri iin deer yaratma srecinde doru
kullanlmasnda CRM-ERP entegrasyonu son derece nemlidir.


185
ERP-CRM entegrasyonu ile salanacak deer, mteriden elde edilen bilgi sayesinde verimli stok ve
satn alma ynetimi salamaktadr. Bu, satlar tahmin etmede, talep planlamasnda, finansal ynetimde
verimli ynetim etkinliklerinin yaplmas ve iletmenin tedarikileri ile yapaca srelerde rekabet
avantaj salayacak iyilemeler anlamna gelmektedir.
ERP-CRM entegrasyonu ile salanacak deer, mteriden elde edilen
bilgi sayesinde verimli stok ve satn alma ynetimi salamaktadr.
ERP-CRM entegrasyonu sayesinde, mterinin rn gelitirme ve datm srelerine katlarak,
lojistik ve stok sistemlerini maliyet avantaj ve mteri memnuniyeti salayacak ekilde etkilemesinin
yolu da almaktadr. Byle bir entegrasyondan anlalmas gereken, arka ofis olarak adlandrlan finans,
insan kaynaklar, retim, tedariki, datm kanal ve talep zincirinin entegrasyonu ile n ofis olarak
anlan mteri ilikileri, pazarlama, ar merkezi, kampanya ynetimi, sat otomasyonu gibi
operasyonlarn btnlemesidir.
Arka ofiste meydana gelen ilemler, ERP iinde olmaktadr. ERP doas gerei daha duraan
konumdadr ve iletme ii fonksiyonlar, sreler halinde getirip denetleme eilimindedir. CRM gibi
iletmenin dsal sreleri ile ilgilenen, kavramsal olarak mteri davranlarn inceleyen bir srecin,
ERP entegrasyonu eitli riskleri barndrmaktadr. zellikle e-CRMde, iletmenin hangi fiziksel
mekanda (veya ehirde/lkede) olduuna baklmakszn mteriye tek bir ortak kullanc arabirimi ile
ilikinin salanmas istenmektedir. e-CRM uygulamalarnn ounlukla gerek zamanl yantlamalar
gerektirdii dikkate alndnda bunun zorluu daha da iyi anlalmaktadr. Onlarca reticinin ve
uyarlaycnn olduu bir dnyada ERP-CRM entegrasyonu iin strateji gelitirilmesi gerekten zor ve
kritik bir itir.
Entegrasyon iin ilk seenek, CRM zmnn ERP konusunda alan reticiden salanmas, baka
bir deyile, CRMnin ERPye entegre edilmesidir. Bylelikle arka ofis ile n ofisin ana yaplar ayn
mimaride olduklar iin olas sorunlar batan halledilmi olmaktadr. Her iki taraftaki benzerlikler
sayesinde ara birim gereksinmeleri olmadan sreler daha yksek bir baar ile tamamlanmaktadr.
Buradaki sorun, entegrasyon maliyetinin yksek olmasdr. Ancak unutulmamas gereken baarsz bir
CRM projesinin iletmeye olan gerek maliyetidir.
Dier bir seenek ise, CRM konusunda bamsz olarak retim yapan firmalar ile almaktr. Bu
yazlmlar genelde ak kodlu olmalar nedeniyle maliyet avantaj salamaktadr. Byle bir btnleyicinin
mevcut ERP sistemi ile entegrasyonu salayabilmesinin yan sra, iletmeyi de iyi tanmas
gerekmektedir. Elbette iletmelerin, entegrasyon sresince ve sonrasnda her trl teknik ihtiyacn
karlanacandan emin olmalar gerekmektedir. letmenin ileriye ynelik beklentilerinin nasl
karlanaca net olarak tanmlanmaldr.
Uygulamaya bakldnda, zellikle yerel yazlm reticileri tarafndan mevcut ERP sistemlerine, Sat
ve Pazarlama modlnn eklenmesiyle sat siparilerinin girii, stok-sat ilikisi, faturalama ve deme
sreleri dzenlenmekte, ortaya kan zm CRM uygulamas olarak pazarlanabilmektedir. Ancak
dikkat edilmesi gereken konu, CRM sisteminin, sadece bir sat asistan olmad gereidir.
Entegrasyon iin dier seenek ise, bir kurumsal uygulama entegrasyonu (Enterprise Application
Integration, EAI) kullanlmasdr. EAI, zellikle orta boy sistemlerde, arka ofis ile n ofis
uygulamalarnn entegrasyonunu, istemci/sunucu platformunda zmektedir. Birbirinden ayr
uygulamalar arasnda verilerin entegre edilmesinde sorunlar kabilmekte ve uygulamalar arasna
konulacak eitli arabirimler sistemi daha da hassas hale getirmektedir. stemci/sunucu yaps ayn
zamanda internet alannda da zayflklara neden olmaktadr.
Sonu olarak, iletmeler sorunsuz, dolays ile risksiz bir entegrasyon iin ncelikle ERP zmn
saladklar firma ile almay tercih etmelidirler. Bu tercih iletmeye operasyonel verimlilik
salayacaktr. Dier taraftan da sadece CRM konusunda zm reten firmalar ile grmeleri hem
maliyet hem de uzmanlk alan asndan yarar salamaktadr. Her iki durumda da CRM-ERP
entegrasyonu iin en iyi seim, iletmenin stratejik hedefleri ve bu hedeflere ne kadar uygun zmler
nerildii ile ilgilidir.


186
ERP ORTAMINDA SATI LEMLER SREC
Sat ve haslat ilemleri mteriden siparilerin alnmas, kredi onay, stok kontrol, sevkiyat, faturalama
ve tahsilatn yaplmas aamalarn kapsamaktadr. ERP ortamnda bu aamalarn tamam elektronik
ortamda yrtlmektedir.
Sat ve haslat ilemeleri srecine ilikin aamalar aada aklanmaya allacaktr.
Siparilerin Alnmas: Sat ilemleri mteri sipariinin alnmas ile balar. letmelerde elektronik
ortamda sipariler web zerinden EDI (Electronic Data Interchange-Elektronik Veri Deiimi), CRM
veya SFA (Sales Force Automation-Sat Gc Otomasyonu) yazlmlar kullanlarak alnabilmektedir.
Sipariler telefon, faks, e-mail, mektup yoluyla da alnabilir. Nasl alnm olursa aolsun alnan sipariler
ERP sistemine alnan sipari olarak kaydedilir. Sipari yeni bir mteriden gelmi ise mteri iin de bir
mteri cari hesab almas gerekir. rnek bir mteri cari hesap kart ekran grnts aada
verilmitir.



Mteri Cari Hesap Kart Ekran

Bu cari hesap kartna mteriye ilikin her trl bilginin giriine imkn verecek ekilde ok sayda
veri giri ekranlar bulunmaktadr. Mteriye ilikin kullanlabilecek tm bilgilerin eksiksiz ve doru bir
ekilde sisteme girii yaplarak kaydedilerek mteri cari hesab oluturulmu olur. Artk bundan sonra bu
mteriyle ilgili her trl ilem sisteme kaydedilerek mteriye ilikin her trl bilgiye sistemden kolayca
ulamak mmkn olabilecektir. Mteri cari hesab oluturulduktan sonra mteri siparii sisteme
girilebilir. Mteriden gelen sipariin girilecei alnan sipari fii ekran rnei aada verilmitir. Bu
ekrandan mteri siparii sisteme girilerek kaydedilir.



187


Alnan Sipari Fii Ekran

Kredi Onay: letmede bir sipari alndnda mterinin kredi durumu deerlendirilir. Kredi onay
kararlar ticari kredi, tketici kredisi veya donanm finansman kredilerini de kapsamaldr. Kredi onay
kararlarnda mterinin mevcut bir mteri ya da yeni bir mteri olmasna, mterinin mevcut bilgilerin
durumuna, sipari tutarnn mteri kredi limitinin zerinde olup olmamasna ve kredi yneticisinin
nemli grd dier faktrler incelenerek deerlendirilir.
Mteri cari hesab oluturulurken de mterinin kredibilitesine ilikin bilgiler ve uyarlar ileme
devam edilsin kullanc uyarlsn, ileme devam edilmesin gibi uyar seenekleri seildiinde mteri
siparii sisteme girildiinde kredi limiti dahilinde ise ileme devam edilir, limitleri ayorsa kullancy
uyarr ya da ileme devam edilmez. Kredi limitleri her bir mteriye gre deiebilir, kredi limitlerinin
deerlendirilmesinde mterinin kredili senetli, ekli limitleri birbirinden farkl olabilir. Ayrca
mterinin ilem hacmi ve al-veri ve deme gemii incelenerek limitler arttrlabilir. Yeni bir mteri
ise mterinin kredili sat istei mterinin durumu aratrlarak deerlendirilir.
Mterinin satn alma gemii, borlarn deme durumu, risk bilgileri gibi bilgiler sistemde olduu
iin durumu uygunsa onay verilir, reddedilir ya da kredi durumuna gre siparite bir deiiklik yapmas
istenebilir. Eer mteri ilk defa iletmeye sipari veren bir kii ya da firma ise iletme sat politikasna
gre gerekli ilemleri yaparak srece devam edilir.
Eer mteriye pein sat yaplacak ise zaten kredi onayna gerek yoktur. Eer kredili sat durumuna
gre olumsuz bir durum grlrse mteriye bilgi iletilir ve sipari iptal olur ama sistemde kayd kalr.
Eer kredi onay karsa bir sonraki aama olan stok kontrol ve siparilerin hazrlanmas iin ilgili
alann ekranna bilgiler gider. Bazen kredi onayndan nce de stok kontrol yaplabilir eldeki stok
durumu deerlendirilerek mteriye stok durumu ile ilgili bilgi iletilir. Eer yeterli stok yoksa stoklarn
retimi ya da tedariki ile ilgili sreler bildirilir mteri kabul ederse kredi onayna ondan sonra geilir. Ya
da kredi onay aamasndan sonra stok kontrol aamasna geilir.
Siparilerin Hazrlanmas ve Sevkiyat: Siparilerin hazrlanmas ve sevkiyat iin kredi onayndan
geen ya da pein bir sat durumunda direkt olarak onaylanan sat sipariine ilikin ekran ambar
birimine gelir. Eer stok miktar siparii karlamyor ise ki bu bilgi kredi onay ya da sipariin
onayland zaman sistemden kontrol edilir. Bu bir ticari mal ise satn alma sreci balatlr. Eer bu bir


188
retilecek bir mamul ise o zaman da retim planlama birimine retim iin mamul talebi oluturulur. Satn
alnan mallar iletmeye geldiinde ya da retimi tamamlanan mamuller stoklara alndnda ilgili sipari
hazrlanr.
Siparilerin hazrlanmas ve sevkiyat birbiri ile btnletirilmi depolama ve nakliye faaliyetlerini
iermektedir. Depolama rnn salkl ve gvenli bir ekilde saklanmasn ifade eder. Nakliye ise
ncelikle bir lojistik fonksiyonudur. Sevkiyat iletmeden mteriye veya tedarikiden direkt mteriye de
olabilir.
Depo ilemleri depo ynetim sistemi (Warehouse Management System-WMS) tarafndan ynetilir.
Depo ynetim sistemi bir depo iindeki malzemeleri ve depodaki malzeme hareketlerini kontrol etmek
iin oluturulmu bir sistemdir. ERP sistemleri iin malzeme ile ilgili tm faaliyetlerin takip ve kontrol
edilmesini salar.
Sipari hazrlama sreci e-ticaret anda e-sipari hazrlamaya dnmtr. Balangta pek ok e-
perakendeci ve iletmeler iin sipari hazrlama bir sorun olmaya devam etmektedir. e-ortamda zellikle
perakendeciler iin mterilerinin corafi olarak dank olmas nakliye aralarnn bazen ksmen
doldurulmas, yksek hacimli sipariler ve paral sipariler iin pek ok araca ihtiya duyulmasna neden
olmaktadr ve bu sorunlara depo ynetim sistemleri sayesinde zm getirilebilmektedir.
ERP sistemlerinde stok kartlar oluturulurken stok kalemine ilikin pek ok bilgi sisteme giri
yaplabilir. Stok lleri, arlklar vs. bilgilerde sisteme girilmi ise siparileri sevk edebilmek iin ne
kadar hacimli bir araca ihtiya olduu ya da ayn gzergh da gnderilecek baka sipariler varsa onlara
gre stoklar hazrlanp ambar k ambardan fiziki olarak yaplrken sistemden de otomatik olarak
sistemden k kayd yaplr. Ayn zamanda sevk irsaliyesi de dzenlenerek sipari ile birlikte gnderilir.
Sipari onaylandnda sistemde mteri cari hesabna da ilgili kaytlar yaplacaktr.
ERP sisteminde alnan siparilere ilikin rota bilgileri, siparilerin hacmi ve sipari teslim zamanlarna
gre en uygun sat rotalar belirlenebilmektedir. Sat ve datm datm rotalarna ilikin ekran
grntleri aada yer almaktadr.



Sat Rotas Ekran


189


Datm Rotas Ekran



Datm Arac Ekran










190
Sipariler datma hazr hale geldiinde aada grlen ekrandan datm emrinin verilmesi ile
siparilerin datmna balanr.



Datm Emri Ekran

GPS sistemleri ile hangi aracn nerede olduu da anlk olarak takip edilmesine olanak salamaktadr.
Mallarn sevk edilebilmesi iin ayrca aadaki ekranda yer sevk irsaliyelerinin de dzenlenerek
siparilerle birlikte gnderilmesi gerekir.



Sat rsaliyesi Ekran


191
Faturalama: Siparilerin mteriye teslim edilmesinden sonra sat ilemine ilikin faturann
dzenlenerek yasal sresi ierisinde mteriye gnderilmesi gerekir. letmede onaylanan sat siparii,
sevk irsaliyesine gre sistemden otomatik olarak hazrlanan faturalar mterilere gnderilir. Fatura
mteri cari hesabnda yer alan bilgilere gre otomatik olarak dzenlenir. Ayrca mteri ad vergi
numaras gibi bilgilerin girilmesine gerek yoktur bu bilgiler zaten sistemde yer almaktadr. Ayrca
Trkiyede de e-fatura uygulamas balamtr. Artk iletmeler e-ortamda hazrladklar faturalar
mterilerine yine e-ortamda gndermektedirler.
Detayl bilgi iin baknz 397 ve 416 Sra Nolu VUK Genel Teblileri ve
http://www.efatura.gov.tr
ERP sisteminde oluturulan fatura ekran aada gsterilmektedir.



Sat Faturas Ekran

ABD ekonomisinde toplam fatura says tahmini olarak 27-30 milyar arasnda deimektedir.
Yaklak 12-15 milyar B2B faturalar ve 15-18 milyar B2C faturasdr. letmeler ve tketiciler ylda
yaklak 68-70 milyar ek yazmaktadrlar. Fatura senet ve deme maliyetleri iletmelere ve tketicilere
ylda 80 milyar dolar ve iletmeler iin ileme maliyeti ylda yaklak 45 milyar dolar olduu tahmin
edilmektedir. Bu maliyetler internet kullanarak azaltlabilir mi? Gartner Group Web tabanl faturalama ve
demeler kullanlarak fatura bana B2B ilemler iin 7,25 $ ve B2C ilemler iin 0,55 $ tasarruf
salanabileceini ifade etmitir.
Tahsilat: Mteriyle yaplan anlamaya gre nakit, eft, havale, ek ya da kredili gibi seeneklerden
hangisi ile tahsilat yaplacaksa yine sistemden takip edilir. Mteriden sipari alndnda sistemde
tanmlanan tahsilat planna gre tahsilatlar gerekletirilir. Tahsilat plan giri ekran rnei aada
verilmitir.


192


deme Plan Ekran

deme gerekleince mteri cari hesabndan otomatik olarak borcu der ya da kapanr. Tahsilat
plannn da sipari alnrken sisteme giriinin yaplmas gerekir. Bylelikle iletme alacaklarn takip
edebilecektir.



Bor Takip Ekran








193
Mutabakat: lem hacmine gre ya da sklna gre belli zaman aralklarnda mutlaka mutabakatlar
yaplmaldr. Mutabk olunduunda herhangi bir sorun yok demektir. Mutabk olunmayan konular
olduunda sebepleri aratrlp gerekli dzeltmelerin yaplmas gerekmektedir.
CRM aralar mteriler iin self-servis imkn da sunabilmektedir. Mteriler iin sipari girebilme,
sipari izleme, zel talimatlar verebilme ve kendi hesaplarn inceleyebilmelerine olanak salanabilir.
Yeni bir mteri online olarak bir hesap oluturabilir ve e-ilem yapabilir. Mterilere her oturum
atnda kullanabilmesi iin zelletirilmi bir ekran kurmas iin izin verilebilir bylelikle rutin
sorgulamalar mteri kendisi sistemde yapabilir. Mteri kendi sayfasndan tercihlerini, satn alma
gemiini grebilir mevcut siparilerinin durumunu takip edebilir. MY aralar da evrimii rn
yaplandrmalar iin kullanlabilir. Mteriler rnler tasarlayabilir veya rnleri zelletirebilir ve
fiyatlar hakknda bilgi edinebilir. Veri tabannda uygun olmayan yaplandrmalar reddedilir. Alveri
sepetleri, gvenli balantlar ve kredi kart ve demelerine olanak salayan sistemlerde web sitesine
eklenmelidir.



194
zet
Pazarlamann dinamik yaps, her dnem yeni
paradigmalarn gelitirilmesini ve hayata
geirilmesini olanakl hale getirmektedir.
Gemiten gnmze pazarlamann rn ya da
retim odakl bir anlaytan, sat anlayna, bu
anlaytan geleneksel pazarlama anlayna ve
nihayetinde kiiselletirilmi, deer yaratan
kesintisiz ilikileri art koan pazarlama
anlayna doru bir evrilme seyri izledii
gzlenmektedir. Bu ynyle, pazarlama alannda
son yllarda giderek nem kazanan yaklamlarn
en nemlilerinden birinin ilikisel pazarlama
anlay olduu kabul edilmektedir.
Bilgi sistemlerindeki ve internet teknolojisindeki
iletme-mteri etkileimlerine olanak salayan
gelimeler, mterilerin rn ve hizmetlere
ynelik talep yaplarn deitirirken, iletmelere
eitli frsatlardan yararlanma olana da
sunmaktadr. Bu anlamda, ilikisel pazarlamayla
ayn kkten gelen ve bilgi teknolojileriyle
paradigmas her geen gn glenen Mteri
likileri Ynetimi (CRM) ve Elektronik
Mteri likileri Ynetimi (e-CRM) beraberinde
getirdii etkinlik ve verimlilik art, maliyet
tasarrufu, artan karllk, satlarda art, glenen
mteri deeri, mteri tatmini ve gelien mteri
sadakati gibi yararlarn bir sonucu olarak her
geen gn poplerliini artran temel bir iletme
stratejisi olarak kabul grmektedir.
Gnmzdeki ekline ulancaya kadar Mteri
likileri Ynetimine (CRM) eitli anlamlar
yklenmitir. Balang yllarnda ou iletme
mteri iliki ynetimini iletme sreleri ile
ilgili tm mteri bilgisinin kaydedilmesi
biiminde ele alrken, son yllarda bu
uygulamalar iin iletme stratejisinin ve yeni
organizasyon yapsnn nemli ve gerekli
olduunun farkna varlmaya balanmtr. Bir
iletmenin mterileriyle tm etkileimlerinin
ynetilmesine iaret eden CRM, mterilerin
iletme ile olan toplam deneyimlerinde
yararlanlabilecek ipularn bilmek ve bunu gelir
art ve karllk ynnde etkili biimde
kullanabilmekle ilgilidir.
CRM, insan, sre ve teknoloji
boyutlarndan oluan ve ok ynl bir bak as
gerektiren bir iletme paradigmasdr. Bu yzden,
baarl CRM stratejileri gelitirebilmek,
uygulayabilmek ve bunlar lebilmek iin CRM
boyutlarnn iyi anlalabilmesi byk nem arz
eder.
CRM yazlm uygulamalar iliki ynetimi,
veritaban ynetimi, veri ambar, veri
madencilii, karar destek sistemi ve e-posta
sistemidir. liki ynetimi, otomatik e-posta ve
arlar aracl ile kayt yapma yntemi olan bir
mteri veritabann, btnleik bir e-posta
sistemini, mteri arlarn yantlayan
sistemlerden oluur. Veritaban ynetimi, mteri
temsilcileri ile bilgisayar verileri arasndaki
yazlm altyapsdr. Veri ambar, ok byk
hacimli merkezi bir veritabandr. Veri
madencilii, genellikle ilgisiz olarak grlen ok
byk hacimlerdeki verilerden anlaml rnekleri
ya da bilgileri seip ayran sreleri destekler.
Karar destek sistemi, yneticilerin kararlarn
kolaylatran yazlm sistemleridir. E-posta ise,
basit bir bilgisayar tabanl izleme sistemi ile
balantldr ya da telefon ve e-posta deiimleri
izleyen basit bir bilgisayar tabanl izleme sistemi
ile balantldr.
CRM performansn lmek, son yllarda giderek
nem kazanan bir konu olarak iletmelerin
gndemine gelmektedir. Mteri ilikilerinin
llmesinde eitli sayda modelden hareket
edilebilmektedir. Bunlar, Dolayl lm
Modelleri, Mterinin Karlat Operasyonlar
Esas Alan lm Modelleri, Kritik Baar
Faktrlerinin Puanlanmas, Davransal Boyutlar
Esas Alan CRM Etkinlii lm Modelleri,
CRM leini Esas Alan Modeller, liki
Kalitesini Esas Alan Modeller, Mteri lm
Deerlendirme Arac, Mteri Ynetim Srecini
Esas Alan Modeller, liki Ynetimi
Deerlendirme Arac, CRM Kurum Karneleri
eklinde sralanabilir. Bunlardan CRM Kurum
Karnesi modeli ya da yaklam ne kmaktadr.
CRM ile ilgili konulardan biri de CRM ile ERP
entegrasyonudur. stenilen, ERP ve CRM
uygulamalarnn irket iin deer yaratacak
ekilde entegrasyonudur. letmeler sklkla
belirsizliin yksek olduu durumlarda
kaynaklarn doru kullanmak ve zellikle
maliyet ynetimi yapmak durumundadrlar. ERP-
CRM entegrasyonu, mteriden elde edilen bilgi
sayesinde verimli stok ve satn alma ynetimi
salamaktadr. Bu, satlar tahmin etmede, talep
planlamasnda, finansal ynetimde verimli
ynetim etkinliklerinin yaplmas ve iletmenin
tedarikileri ile yapaca srelerde rekabet
avantaj salayacak iyilemeler anlamna
gelmektedir.


195
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi ilikisel
pazarlamann zelliklerinden biri deildir?
a. Mteri elde tutma abas
b. Mteriye adanmlk
c. rn zelliklerine odaklanma
d. Uzun dnemli bak as
e. Tm alanlarn kaliteden sorumlu olmas
2. Aadakilerden hangisi ilikisel
pazarlamann amalarndan biri deildir?
a. Mteri kazanma
b. Mteri tatmini
c. Mteri elde tutma
d. Mteri gelitirme
e. Sat hacmi yoluyla karllk
3. Aadakilerden hangisi CMRnin baarsz
olma nedenleri arasnda yer almaz?
a. CRMnin teknolojiyle e deer grlmesi
b. sel srelerdeki istikrar
c. Mteriyi ierme yetersizlii
d. Ynetim destei yetersizlii
e. Yatrmn geri dnne odaklanmama
4. Aadakilerden hangisi CRMnin sre
boyutu asndan dikkate alnmas gereken temel
faaliyet alanlarndan deildir?
a. Hedefleme ynetimi
b. Mteri bilgi ynetimi
c. Kitlesel rn ynetimi
d. rn lojistii ynetimi
e. Yaylm ynetimi
5. Aadakilerden hangisi CRM ile ilgili
yaygn biimde kullanlan bilgisayar yazlm
uygulamalarndan biri deildir?
a. Veritaban ynetimi
b. liki ynetimi
c. Veri madencilii
d. Veri kmeleme ynetimi
e. Veri ambar


6. Aadakilerden hangisi e-CRMnin
yararlarndan biri deildir?
a. eit olana
b. Kolaylk
c. Bilgi
d. Elence
e. Gvenlik
7. Aadakilerden hangisi CRMdeki mteri
trlerinden biri deildir?
a. Gizli mteri
b. Olas mteri
c. zel mteri
d. Misafir
e. Asl mteri
8. CRMnin lmnde sre, mteri, rgtsel
performans ve altyap boyutlarn esas alan
yaklam hangisidir?
a. Hizmet-Kar Zinciri
b. Yap-Davran-kt Kuram
c. Davran Kuram
d. liki Kalitesi
e. Dengeli Kurum Karnesi
9. Aadakilerden hangisi CRMde neredeyse
her iletmede bulunan bilgisayar yazlm
uygulamasdr?
a. liki ynetimi
b. Veritaban ynetimi
c. Veri ambar
d. E-posta
e. Karar destek sistemleri
10. Aadakilerden hangisi CRM-ERP
entegrasyonunun ncelikli yararlarndan biri
deildir?
a. Hatasz retim
b. Stok verimlilii
c. Satn alma verimlilii
d. Sat tahminlemesi
e. Talep planlamas


196
Kendimizi Snayalm Yant
Anahtar
1. c Yantnz yanl ise Geleneksel Sat ya da
Pazarlamadan likisel Pazarlamaya Gei
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
2. e Yantnz yanl ise Geleneksel Sat ya da
Pazarlamadan likisel Pazarlamaya Gei
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
3. a Yantnz yanl ise Mteri likileri
Ynetimi ve Boyutlar balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.
4. c Yantnz yanl ise Mteri likileri
Ynetiminin Sre Boyutu balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
5. d Yantnz yanl ise Mteri likileri
Ynetiminde Yararlanlan Teknolojik
Yazlmlar balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
6. e Yantnz yanl ise Elektronik Mteri
likileri Ynetimi balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.
7. a Yantnz yanl ise Mteri likileri
Ynetiminin nsan Boyutu balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
8. e Yantnz yanl ise Mteri likilerinin
llmesi balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
9. d Yantnz yanl ise Mteri likileri
Ynetiminde Yararlanlan Teknolojik
Yazlmlar balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
10. a Yantnz yanl ise Mteri likileri
Ynetimi (CRM) ve Kurumsal Kaynak
Planlamas (ERP) Entegrasyonu balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
likisel pazarlamada, mteriyi elde tutma,
srekli klma zerine odaklanma, srekli mteri
ilikisi, rn faydalar ve mteri deeri zerinde
odaklanma, uzun dnemli bak as, mteri
hizmetleri zerinde ok durma, mteriye
adanmlk yksek, mteri beklentilerini
karlamak iin yksek vaatte bulunma, kalite,
tm alanlarn sorumluluundaki bir itir,
mevcut mteriler ve deer esasna gre
iletmeye en ok getiriyi salayan mteriler
zerinde odaklanma sz konusuyken; geleneksel
pazarlamada, tek sat zerinde odaklanma,
olaylara gre kesintili mteri ilikisi, rn
zellikleri zerinde odaklanma, ksa dnemli
bak as, mteri hizmetleri zerinde az durma,
mteriye adanmlk snrl, mteri
beklentilerini karlamak iin snrl vaat verme,
kalite ncelikli olarak retim elemanlarnn iidir,
genellikle tm mteriler zerinde edeer
biimde odaklanma sz konusudur.
Sra Sizde 2
Bir iletme ve sunduu hizmetlerden haberdar
olmayan potansiyel bir mteri yaam seyrinin ilk
aamasndadr. Eer bu birey ya da bir
endstriyel mteri firmann tatmin edebileceini
hissettii bir ihtiyaca sahipse, iletmenin
hizmetlerinden haberdar olur ve yaam seyrinin
ikinci aamas olan satn alma srecine girer.
Satn alma srecinde potansiyel mteri hizmeti
ihtiyacna ve deme gcne gre deerler. Eer
bu srecin sonu olumlu ise mteri rn ya da
hizmeti denemeye karar verir ve ilk kez satn
alma gerekleir. Bu aamada mteri yaam
seyrinin nc aamas olan tketim srecine ya
da rn ya da hizmeti kullanma aamasna geer.
Bu srete mteri iletmenin kendi problemini
nasl zdn ve rn ya da hizmeti
salamadaki yeteneini gzlemler, baka bir
deyile, iletmenin uygun bir teknik ve ilevsel
kaliteye sahip olup olmadn deerler. Mteri
tatmin olmusa, mterinin iletme ile ilikisi
muhtemelen devam edecektir. Mteri bu sreci
her hangi bir aamada terk edebilir ya da bu
dng iinde kalarak, izleyen aamaya devam
eder.
Sra Sizde 3
Bir mteri ilikisine ynelik yaam seyri olgusu
dikkate alndnda, ilikisel pazarlamann belli
bal drt amac olduundan bahsedilebilir.
Bunlar srasyla, mteriyi kazanma, tatmin etme,
elde tutma ve gelitirme biiminde ifade
edilebilir. likisel pazarlama, mterilere ve
iletmelere birtakm faydalar salayabilmektedir.
Deeri esas alan bu yaklam, mterilere gven
faydas, sosyal fayda ve zel muamele faydalar
sunabilmektedir. lemsel ve sat bazl hareket
eden iletmelere kyasla, uzun dnemli iliki
gelitiren iletmeler yaptklar yatrm zerinden
daha fazla kazan elde edebilmektedirler. Bu
yararlar, azalan pazarlama ve ynetim maliyeti,


197
fiyat drmeksizin kr marjlarn korumak gibi
nedenlerden kaynaklanmaktadr. Mteriyi elde
tutma sonucu ortaya kan bir dier yarar,
zamanla satn almlarn artmasdr. Tatmin
arttka rakiplerin tekliflerine kar koyma
durumu da artabilmektedir. Uzun dnemli iliki
kurmann salad bir dier yarar ise,
maliyetlerdeki dtr. Yeni mterileri
iletmeye ekme ile ilgili balang maliyetleri
yksektir. Yeni mterileri ekmek iin reklam,
sat tevikleri, ekstra iskonto sunma gibi pek ok
maliyet sz konusu olmaktadr. Bazen balang
maliyetleri ksa dnemde elde edilen kazantan
bile yksek olabilmektedir. Oysa sadk mteri
iin yeni mteri kazanmada gndeme gelen
maliyetler sz konusu deildir. liki srdke
muhtemelen maliyetler zamanla d
gsterecektir. Mteri ilikileri sayesinde
salanabilecek bir dier yarar, azdan aza
(Word of Mouth-WOM) cretsiz reklamdr.
Sra Sizde 4
Teknik bak asndan CRM, ilikisel pazarlama
srelerinin etkinliini artracak veri taban ve
internet gibi belli bilgi teknolojilerinden youn
biimde yararlanlan bir yntem olarak
tanmlanr. Daha kapsaml stratejik ynelim
erevesinde CRM, sre, insan ve teknoloji
unsurlarn entegre ederek, mterileri anlamay,
hissedar deeri yaratmay ve mterilerle uzun
dnemli ve karl ilikiler gelitirmeyi esas alan
bir yaklama iaret eder.
Sra Sizde 5
CRM, insan, sre ve teknoloji
boyutlarndan oluan bir iletme paradigmasdr.
nsan boyutunun temel oda, mteriler, i
grenler ve yneticilerdir. Sre boyutunun temel
oda, mterilerle dorudan ve dolayl
etkileimleri ieren tm iletme sreleridir.
Teknoloji boyutunun oda ise, teknoloji tabanl
uygulamalarn yannda, mterilere ilikin
verileri toplama, snflandrma ve kullanlabilir
biimde kaydetme ya da saklama abalarna
olanak salayan teknolojik yeteneklerdir.
Sra Sizde 6
CRM yazlm uygulamalar iliki ynetimi,
veritaban ynetimi, veri ambar, veri
madencilii, karar destek sistemi ve e-posta
sistemidir. liki ynetimi, otomatik e-posta ve
arlar aracl ile kayt yapma yntemi olan bir
mteri veritabann, btnleik bir e-posta
sistemini, mteri arlarn yantlayan
sistemlerden oluur. Veritaban ynetimi, mteri
temsilcileri ile bilgisayar verileri arasndaki
yazlm altyapsdr. Veri ambar, ok byk
hacimli merkezi bir veritabandr. Veri
madencilii, genellikle ilgisiz olarak grlen ok
byk hacimlerdeki verilerden anlaml rnekleri
ya da bilgileri seip ayran sreleri destekler.
Karar destek sistemi, yneticilerin kararlarn
kolaylatran yazlm sistemleridir. E-posta ise,
basit bir bilgisayar tabanl izleme sistemi ile
balantldr ya da telefon ve e-posta deiimleri
izleyen basit bir bilgisayar tabanl izleme sistemi
ile balantldr.
Sra Sizde 7
Mteri ilikilerinin llmesinde Dolayl lm
Modelleri, Mterinin Karlat Operasyonlar
Esas Alan lm Modelleri, Kritik Baar
Faktrlerinin Puanlanmas, Davransal Boyutlar
Esas Alan CRM Etkinlii lm Modelleri,
CRM leini Esas Alan Modeller, liki
Kalitesini Esas Alan Modeller, Mteri lm
Deerlendirme Arac, Mteri Ynetim Srecini
Esas Alan Modeller, liki Ynetimi
Deerlendirme Arac ve CRM lm Karneleri
kullanlmaktadr.


Yararlanlan Kaynaklar
Ahmad, R., Buttle, F. (2002), Customer
Retention Management: A Reflection of Theory
and Practice, Marketing Intelligence &
Planning, Vol.20, No.3, pp.149-161.
Allen, C., Kania, D., Yaeckel, B. (2001), One-to-
One Web Marketing: Build A Relationship
Marketing Strategy, Second Edition, John
Wiley&Sons, Inc., New York.
Almotairi, M. (2009). A Framework for
Succesful CRM Implementation, European and
Mediterranean Conference on Information
Systems, July 13-14, zmir.
Argan, M. (2012). Mteri likileri Kavram
ve zellikleri, Perakendecilikte Mteri
likileri Ynetimi, Ed.: Yavuz Odaba,
Eskiehir: Anadolu niversitesi Yaynlar, ss.2-
28.
Bergeron, B. (2002), Essentials of CRM: A
Quide to Customer Relationship Management,
John Wiley&Sons, Inc., New York.


198
Bohling, T., Bowman, D., LaValle, S., Mittal, V.,
Narayandas, D., Ramani, G. vd. (2005). A
Customer Relationship Management Roadmap:
What Is Known, Potential Pitfalls, and Where to
Go, Journal of Marketing, 69: 155-166.
Bradley, H. E. (2003), Customer Equity:
Building And Managing Relationships As
Valuable Assets, Consulting To Management,
Vol.14, No.2, Jun.
Chalmeta, R. (2006). Methodology for
Customer Relationship Management, The
Journal of Systems and Software, 79: 1015-
1024.
Chen, X. (2008), A Diagnostic Tool to Evalvate
Customer Relatinonship Management
Performance, Ottowa: Universityof Ottowa.
Deshmukh, A. (2006). Digital Accounting: The
Effects Of The Internet And Erp On
Accounting. Hershey: IRM Press.
Doyle, P. (2003), Deer Temelli Pazarlama:
irketinizi Bytmek ve Hissedar Deeri
Yaratmak in Pazarlama Stratejileri,
MediaCat, (ev.: Glfidan BARI), stanbul,
Ekim.
Frey, S., Schegg, R., Murphy, J. (2003), E-Mail
Customer Service in The Swiss Hotel Industry,
Tourism and Hospitality Research, Vol.4,
No.5, pp.197-212.
Gloy, B.A., Akridge, J.T. ve Preckel, P.V.
(1997). Customer Lifetime Value: An
Application in the Rural Petroleum Market,
Agribussiness, 13(3): 335-347.
Golfetto, F. ve Gibbert, M. (2006). Marketing
Competencies and the Sources of Customer
Value in Business Markets, Industrial
Marketing Management, 35(8): 904912.
Greenberg, P. (2001), CRM at the Speed of
Light: Capturing and Keeping Customers in
Internet Real Time, McGraw Hill, Osborne.
Guragu, C. ve Ranchhod, A. (2002), How to
Calculate the Value of A Customer: Measuring
Customer Satisfaction: A Platform for
Calculating, Predicting And Increasing Customer
Profitability, Journal of Targeting,
Measurement and Analysis for Marketing,
Vol.10, No.3, pp.203-219.
Jain, R., Jain, S., ve Dhar, U. (2003). Measuring
customer relationship management, Journal of
Service Research, 2(2): 97109.
Kale, S. H. (2004). CRM Failure and the Seven
Deadly Signs, Marketing Management, 13(5):
42-46.
Kaplan, R.S. ve Norton, D.P. (1992). The
Balanced Scorecard-Measures that Drive
Performance, Harvard Business Review,
70(1/2): 71-79.
Kellen, V. (2002). CRM Measurement
Frameworks, The Purpose For CRM
Measurement, 1(4): 2-31.
Kelley, L. L., Gilbert, D., Mannicom, R. (2003),
How e-CRM can Enhance Customer Loyalty,
Marketing Intelligence&Plannig, Vol.21, No.4,
pp.239-248.
Kim, H-S ve Kim Y-G (2009). A CRM
Performance Measurement Frawework: Its
Development Process and Application,
Industrial Marketing Management, 38: 477-
489.
Kim, J., Suh, E. ve Hwang, H. (2003), A Model
for Evaluating the Effectiveness of CRM Using
the Balanced Scorecard, Journal of Interactive
Marketing, 17(2): 5-19.
Knemeyer, A. M., Corsi, T. M., Murphy, P. R.
(2003), Logistics Outsourcing Relationship:
Customer Perspectives, Journal of Business
Logistics, Vol.24, No.1, pp.77-109.
Kotler, P. ve Armstrong, G. (2003), Principles of
Marketing, International Edition, Tenth Edition,
Pearson, Prentice Hall, New Jersey.
Kurtel, K. (2012), CRM-ERP Entegrasyonu,
http://homes.ieu.edu.tr/~kkurtel/Documents/CR
MERP.pdf; Eriim Tarihi: 15.10.2012.
Lemon, K. N., Rust, R. T., Zeithaml, V. A.
(2001), What Drives Customer Equity,
Marketing Management, Vol.10, No.1, Spring,
pp.20-25.
Lindgreen, A., Palmer, R., Vanhamme, J. ve
Wouters, J. (2006). A Relationship Management
Assessment Tool: Questioning, Identifying, and
Prioritizing Critical Aspects of Customer
Relationships, Industrial Marketing
Management, 35(1): 5771.
Lipsey, J. (2002), Relationship Intelligence: A
Valuable Knowledge Asset, Consulting to
Management, Vol.13, No.3, Sep, pp.17-23.
Mendoza, L.E., Marius, A., Perez, M. ve Griman,
A.C. (2007), Critical Success Factors for a
Customer Relationship Management Strategy,
Information and Software Technology, 49(8):
913-945.


199
Meyer, M.W. (2002). Rethinking Performance
Measurement: Beyond the Balanced
Scorecard, New York: Cambridge University
Press.
Muther, A. (2002), Customer Relationship
Management: Electronic Customer Care in
the New Economy, Springer, New York.
Nemati, H. R., Barko, C. D., Moosa, A. F.
(2003), e-CRM Analytics: The Role of Data
Integration, Journal of Electronic Commerce
in Organizations, Vol.1, No.3, July-Sept, pp.73-
89.
Nguyen, T.H., Sherif, J.S. ve Newby, M. (2007).
Strategies for Successful CRM
Implementation, Information Management &
Computer Society, 15: 102-115.
Nysveen, H., Pedersen, P. E. (2004), An
Exploratory Study of Customers Perception of
Company Web Sites Offering Various Interactive
Applications: Moderating Effects of Customers
Internet Experience, Decision Support
Systems, Vol.37, pp.137-150.
Odaba, Y. (2001). Satta ve Pazarlamada
Mteri likileri Ynetimi, Sistem Yaynclk,
stanbul.
ztayi, B., Sezgin, S. ve zok, A.F. (2011) A
Measurement Tool for Customer Relationship
Management Processes, Industrial
Management ve Data Systems, 111(6): 943-
960.
ztrk, S. A (2003), Hizmet Pazarlamas, 4.
Bask, Ekin Kitapevi, stanbul.
Panda, T. K (2003), Creating Customer Life
Time value Through Effective CRM in Financial
Services Industry, Journal of Services
Research, Vol.2, No.2, pp.157-171.
Park, C.H. ve Kim, Y.G. (2003). A Framework
of Dynamic CRM: Linking Marketing with
Information Strategy, Business Process
Management Journal, 9(5): 652671.
Payne, A. ve Frow, P. (2005), A Strategic
Framework for Customer Relationship
Management, Journal of Marketing, 69(4):
652-671.
Ray, G., Muhanna, W.A. ve Barney, J.B. (2005).
Information Technology and the Performance of
the Customer Service Process: A Resource-based
Analysis, MIS Quarterly, 29(4): 625652.

Richards, K.A. ve Jones, E. (2008). Customer
Relationship Management: Finding Value
Drivers, Industrial Marketing Management,
37(2): 120-30.
Rust, R., Zeithalm, V.A. ve Lemon, K. (2001).
Driving Customer Equity, The Free Press, New
York.
Ryals, L. (2003). Creating Profitable Customers
Through The Magic of Data Mining, Journal of
Targeting, Measurement and Analysis for
Marketing, 11(4): 343-349.
Sarel, D., Marmorstein, H., Stone, M. (2002), A
Strategic Orientation For E-Commerce
nvestments. A Customer Equity Approa...,
Journal Of Targeting Measurement And
Analysis For Marketing, Vol.11, No.2, Dec.
Sargeant, A. (2001). Customer Lifetime Value
and Marketing Strategy: How to Forse the Link,
The Marketing Review, 1: 427-440.
Uygun, M. (2012). Mteri likilerinin
llmesi, Perakendecilikte Mteri likileri
Ynetimi, Ed.: Yavuz Odaba, Eskiehir:
Anadolu niversitesi Yaynlar, ss.142-172.
Wayland, R. E., Cole, P. M.(2000), Mteri
Balantlar :Byme in Yeni Stratejiler,
Alfa Yaynlar, stanbul.
Weinstein, A. (2002), Customer-Specific
Strategies Customer Retention: A Usage
Segmentation and Customer Value Approach,
Journal of Targetting, Measurement and
Analysis for Marketing, Vol.10, No.3, Mar,
pp.259-268.
Woodcock, N., Stone, M.ve Foss, B. (2003). The
Customer Management Scorecard: Managing
CRM for Profit, London: Kogan Page.
Zablah, A. R., Bellenger, D. N. ve Johnston, W.J.
(2004). An Evaluation of Divergent Perspectives
on Customer Relationship Management: Towards
a Common Understanding of an Emerging
Phenomenon, Industrial Marketing
Management, 33(6): 475489.
Zeithaml, V.A ve Bitner, M.J. (2003). Services
Marketing (Integrated Customers Focus
Across The Firm). Third Edition, McGraw-
Hill/Irwin, Boston.
Zinkhan, G. M. (2002), Relationship Marketing:
Theory And Implementation, Journal of
Market-Focused Management, Vol.5, No.2,
Jun, pp.83-89.


200






Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
nsan kaynaklar ynetimi modln aklayabilecek,
nsan kaynaklar ynetimi modlnn alt modllerini tanmlayabilecek,
nsan kaynaklar ynetimi modln oluturan yazlmlar zetleyebilecek,
nsan kaynaklar ynetimi modlnn faydasn aklayabilecek,
nsan kaynaklar ynetimi modlnde karlalan sorunlar ifade edebilecek
bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
nsan Kaynaklar
Planlama
nsan Kaynaklar Ynetimi
Kurumsal Kaynak
Kurumsal Kaynak Planlamas
Kurumsal nsan Kaynaklar Planlamas
nsan Kaynaklar Ynetimi Modl


indekiler
Giri
nsan Kaynaklar Ynetimi Modl
nsan Kaynaklar Ynetimi Modln Oluturan Alt Modller
nsan Kaynaklarnn Ynetim Modln Oluturan Yazlmlar
nsan Kaynaklar Ynetimi Modlnn Faydalar
nsan Kaynaklar Ynetimi Modlnde Karlalan Sorunlar



7


201
GR
Gnmzde organizasyonlarnn srdrlebilir rekabet gcn koruyabilmesi iin, dk stok ve
maliyetlerle, yksek kalite ve retim hacmiyle, hzl bir ekilde ve de koulsuz mteri memnuniyetini
salayacak bir biimde faaliyetlerini srdrmesi gerekmektedir. Bu koullarn yerine getirilmesi iin
kukusuz yneticilerin karar alrken ihtiya duyduklar bilgiyi diledikleri yer ve zamanda, hzl, doru ve
gvenilir bir biimde elde etmeleri gerekmektedir. te bu noktada Kurumsal Kaynak Planlamas(KKP)
Sistemi gndeme gelmektedir.KKP sistemi, bilgi teknolojisi ile oluturulan ve bir iletmenin tm
fonksiyonlarn btnletiren bir planlama ve iletiim sistemidir.KKP sisteminin iinde yer alan temel
modllerden biri de nsan Kaynaklar Ynetimi modldr. Bu Modl bir iletmenin insan kaynaklar
(K) blmnn yrtt faaliyetlerden ie alma srecinden balayp, insan kaynaklar ile ilgili
olabilecek tm fonksiyonlarn srelerini kapsar. Sz konusu bu K fonksiyonlarnn yerine
getirilmesinde ise insan kaynaklar ynetimi modlnn alt modllerinden yararlanlmaktadr. Bunlar
srasyla, sicil ynetimi alt modl, organizasyon emas alt modl, ie alma alt modl, personel
btesi alt modl, eitim alt modl, personel bordro alt modl, performans deerleme alt modl ve
kariyer planlama alt modldr. K modlne sahip bir organizasyonda i sreleri standartlatrlmakta
ve personel ile olan ilikiler daha profesyonel hale getirilmekte, ilemler daha hzl, daha kolay ve daha az
maliyetle ksaca verimli bir ekilde yaplabilir hale gelmektedir. Bu nitede srasyla; insan kaynaklar
ynetimi modln, insan kaynaklar ynetimi modln oluturan alt modlleri, insan kaynaklar
ynetim modl yazlmlarn, insan kaynaklar ynetimi modlnn faydalarn ve son olarak insan
kaynaklar ynetimi modlnde karlalan sorunlar aklamaya alacaz.

NSAN KAYNAKLARI YNETM MODL
Bilindii gibi Kurumsal Kaynak Planlamas (KKP) sistemi, bilgi teknolojisi ile oluturulan, iletmenin
tm fonksiyonlarna (pazarlama,muhasebe-finans,retim,insan kaynaklar vb.) ait verileri tek bir veri
tabannda toplayan, elde edilen verileri tm blmlerin ortak paylamna sunan bir planlama ve iletiim
sistemi yazlmdr.
KKP sistemi iinde yer alan K modl son derece esnek bir yapda olmasndan dolay, her iletmenin
K srelerini ierecek ekilde tasarlanabilmektedir. Buna gre K modl, bir iletmenin K blmnn
yrtt faaliyetlerden ie alma srecinden balayp, K ile ilgili olabilecek tm fonksiyonlara ait i
srelerinin ok daha hzl, kolay ve daha az maliyetle, standart bir ekilde yaplmasn salamaktadr. K
modl iinde yer alabilecek belli bal K fonksiyonlar arasnda, K politikalarnn ve planlarnn
oluturulmas, personel tedarik ve seimi, zlk ileri, sicil ve salk ilemleri, istihdam edilen personelin
takibi, eitim, kariyer, performans ve cret ynetimi, i deerleme gibi sreler vardr. Burada K modl
ile gerekletirilmek istenen ama insan kaynaklar blmndeki alanlarn ofis ykn azaltmak, ok
eitli analizler ve raporlar sunarak zellikle orta dzey yneticilere taktik, st dzey yneticilere de
stratejik kararlarda yn gsterici olmaktr (ekil 7.1). Ancak iletmelerde kurumsal kaynak planlamas
iinde yer almas gereken K modlnn tasarlanp kullanlmasn etkileyen iki nemli unsur vardr.
Bunlardan birincisi maliyet, ikincisi ise risk unsurudur.zellikle kk lekli iletmelerde, finansal
snrllklarnn olmas ve K modlne ihtiya duyulmamas, KKP sistemi iinde yer almas ngrlen
K modl yerine sadece K blmne ait ksmi zmlere gidilmesine neden olmaktadr.Bununla
nsan Kaynaklar Ynetimi
Modl


202
birlikte iletmelerde K modlnn kullanmnn zaman alc olmas ve sz konusu K modlnn KKP
sistemine uyumlu hale getirilmesi konusunda olabilecek muhtelif skntlar nedeniyle riskli grlmesi
KKP sistemi iinde K Modlne yer verilmekten kanlmasnn bir dier nemli gerekesini
oluturmaktadr.Ancak burada unutulmamas gereken nokta K modlnn KKP sistemi iinde yer alan
dier modllerle (ekil 7.1) (retim, sat, muhasebe vb.) btnletirilmesi, dier bir ifade ile ortak veri
tabannda toplanan tm verilerin blmlerin ortak paylamna sunulmas, maliyetleri azaltmas, kolay
bilgi ak salamas, raporlama ve analiz olana yaratmas, sistematik i ak frsat oluturmas gibi
stnlklerinin olmasdr. Bundan dolay KKP sistemleri iinde K modlnn tasarlamas zellikle
bte problemi olmayan byk lekli iletmelerde, cazip hale geldii grlmektedir.



ekil 7.1: K Ynetimi Modl ve Karar Verme
K ynetimi modlnn amac nedir? Aklaynz.
NSAN KAYNAKLARI YNETM MODLN OLUTURAN ALT
MODLLER
K modlnn temel olarak belli bal fonksiyonlar vardr.Bu fonksiyonlar K modlnn alt modllerini
oluturur.K blm iin tasarlanan K modlnn tm K bilgilerini btnleik ve dier fonksiyonel
birimlerin modlleriyle uyumlu bir biimde tasarlanmas gereklidir.K modlnn alt modllerini temel
olarak sekiz temel balk altnda toplayabiliriz.Bunlar srasyla; sicil ynetimi alt modl, organizasyon
emas alt modl, ie alma alt modl, personel btesi alt modl, eitim alt modl, personel bordro
alt modl, performans deerleme alt modl, kariyer planlama alt modldr (ekil 7.2).





203


ekil 7.2: K Ynetimi Modln Oluturan Alt Modller

Sicil Ynetimi Alt Modl
K ynetimi modlnn temelini sicil ynetimi alt modl oluturur.Szkonusu bu alt modlle
iletmede alanlarn kayt altnda tutulmak ve saklanmak istenilen tm bilgileri veri tabanna
kaydedilmektedir. Bylece bu esnek altyap ile K ynetimi modl iinde bulundurulmak istenen tm
bilgiler tanmlanabilmektedir.Szgelimi iletmedeki alanlara ait, ad-soyad bilgileri, unvan, akademik
unvan, ie giri/iten k tarihi, grevi, derecesi, cinsiyeti, doum tarihi, medeni hali, nfus czdan
bilgileri, askerlik durumu, sosyal gvenlik numaras, renim durumu vb. bilgiler ile fotoraf ve imza
gibi grsel bilgiler bu alt modl iinde yer almaktadr. alanlarla ilgili eitim, yetkinlik, yabanc dil
bilgisi, kiiye ait demirbalar, zel gnler, hobiler ve ye olunan dernek ve kurulular sicil yneti alt
modlnde takip edilen dier bilgiler arasnda yer alr. Bu bilgiler ile sicil ynetimi alt modlnde,
aada belirtilen fonksiyonlarn yerine getirilmesi mmkn olur;
letme alanlarna ait ok detayl ve etkin bilgi takibi yapma,
e giri ve klar kolaylkla takip etme,
alanlarla ilgili bilgileri raporlama ve istenirse puantaja yanstma,
Fotoraf ve imza gibi grsel bilgi saklama,
alanlarla ilgili her trl kaytl bilgiye istenildiinde ulama,
Tm sicil ve kanun bilgilerindeki deiikliklere ulama,
Atamalar ile ilgili bilgilere eksiksiz ulama,
Sicil bilgilerini e-posta ile ilgili alana gnderme,
Eski personel takibi ile ie tekrar alnan personelin ilemlerini kolaylkla takip etme.
ekil 7.3de de grld gibi sicil ynetimi alt modl iin ncelikle yasalar (mevzuat ile ilgili
bilgi), irket politikas ve organizasyon ile ilgili tanmlar yaplr, daha sonra teknoloji imkanlar ve teknik
personel ile bu sistemin yazlm gerekletirilir. Dier bir ifade ile sistem tanmlanr ve son olarak sicil
bilgileri kullanlarak K yneticilerinin ve/veya firmadaki dier ilgili alanlarn ihtiya duyduu i
rnleri olarak tabir edilen bilgi ve raporlara ulalmas mmkndr.


204


ekil 7.3: Sicil Ynetimi Alt Modl
Sicil ynetimi alt modlyle, iletmedeki alanlarn tm bilgilerini
veri tabanna kaydetmek mmkndr.
K ynetimi modln oluturan alt modllerin belirlenmesinde
gznnde bulundurulmas gereken temel lt nedir?
Organizasyon emas Alt Modl
Bilindii gibi organizasyon emas bir organizasyonun yapsn bir btn olarak gsteren, blmler
arasndaki ast st ilikilerini dier bir ifadeyle kimin hangi i ve hiyerarik pozisyona sahip olduunu
gsteren bir grafiktir. Organizasyon emas alt modl ile iletmelerin organizasyon emalar grsel
ortamda yaratlabilmekte, organizasyonun mevcut durumu hakknda bilgi sahibi olunabilmekte,
organizasyonun mevcut durumu gemiteki durumuyla karlatrlabilmekte ve en nemlisi ise gelecee
ynelik planlama da bu ortamda yaplabilmektedir. Organizasyon emas alt modlnde, blmler
blmlerdeki pozisyolar ile ast-st ilikileri belirlenebilmektedir. Ayrca organizasyon emas alt modl
ile iletmenin organizasyon yaps incelenmekte ve bu yap iinde yer alan pozisyonlara ait i tanmlar
yaplmaktadr.Bilindii gibi iletmelerin verimliliini salayan nemli unsurlardan biri i tanmlarnn
ak bir ekilde belli olmasdr.Bunun iin iletmenin faaliyetine gre i tanmlarnn, gerekli nitelik ve
eitim bilgilerini de ierecek ekilde yaplmas gerekmektedir. te organizasyon emas alt modlnde
yer alan i tanmlar bilgileri iinde, iin gerektirdii nitelikler, bu niteliklerin derecesi, nemi, alnmas
gerekli eitimler, renim durumu, grev ve sorumluluklar gibi bilgilere yer verilmektedir. Bunun yan
sra iletme organizasyonu iinde yer alan her bir pozisyonun gereksinim duyduu kadrolar da yine i
tanmlar iinde yer verilmektedir. Bylece organizasyon yapsndaki her bir pozisyon iin gerekli olan
kadrolar belirlenmekte ve bu kadrolara yaplan atamalar ile bo ve dolu kadrolar takip edilebilmektedir.
Orgnazisyon emas alt modlyle, organizasyonun mevcut durumu,
gemii ve geleceine ynelik analizler yapmann faydas nedir?



205
e Alma Alt Modl
e alma ilevi iletmeler asndan byk nem tamaktadr. nk iletmeler yaamlarn srekli
klmak ve srdrebilir rekabet gcn koruyabilmek iin doru ilerde doru personeli altrmak
zorundadr. Aksi bir durum, yanl kiilerin ie alnd anlamna gelir ki bu da iletmenin varln tehdit
edebilmektedir.K modlnn iinde yeralan ie alma alt modl i bavuru formlarnn bir veri taban
iinde toplanmasn ve bu veri tabanndan ihtiyaca uygun adaylarn kolay yntemlerle belirlenmesini,
bavuru sonrasndaki grmelerin ve sonularnn takip edilmesini salayan bir ortam sunmaktadr.Sz
gelimi i bavurusu yapacak adaylar iin iletmenin ihtiyalar dorultusunda i bavuru formu
tasarlanmakta ve bu formun doldurulmas sonucu i bavurusu yapan adaylar kaydedilmekte, istenen
bilgiler belirlenebilmekte fazla ve/veya gereksiz grlen bilgiler veri tabanndan kartlabilmektedir.
Bununla beraber i bavurularn takip eden, grme aamasnda aday bilgilerine tek tek girilebilmekte
ve grme sonular, snav vb. srelerle eletirilerek i bavurusu yapan adaylar takip edilebilmektedir.
Bylece sz konusu i srecinin verimli bir ekilde yrtlmesi mmkn olmaktadr (ekil 7.4). e alma
alt modl sayesinde uygun adaylarn ie almndan sonra bu kiilerin bilgileri Sicil Ynetimi alt
modlne aktarlr.



ekil 7.4: e Alma Sreci
K modlnn iinde yer alan ie alma alt modl, i bavuru
formlarnn bir veri taban iinde toplanmasn ve bu veri tabanndan ihtiyaca uygun
adaylarn kolay yntemlerle belirlenmesini, bavuru sonrasndaki grmelerin ve
sonularnn takip edilmesini salayan bir ortam sunmaktadr. e alma alt modl
sayesinde i tanmlar ile bavuru yapan adaylar karlatrlarak uygunluk analizi
yaplr.
Personel Btesi Alt Modl
letmelerde st ynetim, finansal kaynaklarn etkin kullanm ve ynetimini salayan bir bte almas
ngrr. Ancak bte hazrlamak zellikle de personel btesini ve revize bteleri, doru parametrelerle
ve ngrlen deerlere gre doru hesaplamalarla yapmak, detayl ve emek gerektiren bir sretir.te
personel btesi alt modl, personel bordrolarndaki verileri kulanarak personel btesini ok hzl ve
doru bir ekilde hazrlanmasna yardmc olmaktadr. K ynetimi modlnn iinde yer alan personel
btesi alt modl ile yllk olarak tahmini deerlerin girilmesi sz konusu olur. Bylelikle hazrlanacak
btede, balang ayndan biti ayna kadar meydana gelen artlar da dikkate alarak, net cretlerdeki
vergi dilimi hesaplamalar gibi ince detaylar da katlarak btn bir yln nasl gerekleecei bir seferde
tespit edilebilmektedir.Sonu olarak iletmede alanlarn tek tek maliyetleri takip edilebilmekte ve


206
raporlanabilmektedir. Bunun dnda bte revizyonlar (dzeltmeleri) saklanarak daha sonraki bir tarihte
karlatrma yapmak amacyla kullanlabilmektedir. Bylece btelenen/planlanan ve gerekleen
maliyetler karlatrlarak meydana gelen olumlu ve olumsuz sapmalar raporlanabilmektedir.
Personel Btesi Alt Modl, personel bordrolarndaki verileri
kullanarak personel btesini ok hzl ve doru bir ekilde hazrlanmasn
salamaktadr.
Eitim Alt Modl
Organizasyonlarda grevlendirilen personelin verimli bir ekilde almas, personelin tad niteliklerin
yapt ie uyumuna baldr. Bu denge alann aleyhine bozulduu zaman eitim ihtiyac ortaya kar.
Personel eitiminin amac, alann iini daha iyi yapmasn salamaktr. Ancak bu yaplrken de
iletmelerde i gc kaybnn nlenmesi gerekmektedir. te K blm eitim ile ilgili faaliyetleri etkin
ve verimli bir ekilde ynetebilmek iin K ynetimi modl iinde yeralan eitim alt modlnden
faydalanr. ekil 7.5de de grld gibi temel olarak eitim alt modlnn ak diyaramnda kariyer
planlama sistemi, firma politikas, eitim btesi ve i tanmlarndan elde edilen bilgiler dorultusunda ilk
nce eitim ihtiyac belirlenir. Daha sonra burdan elde edilen bilgilere eitim btesi dnemsel
faaliyetler, alma dzeni ve eitim talepleri bilgileri eklenerek dnemsel eitim ihtiyac belirlenir. Bir
sonraki admda kimlerin nerede ve ne zaman eitim alaca tespit edilir. Kaynak planlamasnn ardndan,
eitim plan ve politikas dorultusunda eitim gerekletirilir. Ardndan hem eitim planlar hem de
eitim program deerlendirilir. Elde edilen veriler dorultusunda bir sonraki eitim program hazrlanr.
Szkonusu bu modl ile yaplan iler aada belirtilmitir.
Eitim tanmlar yaplr,
Eitim bilgileri hazrlanr,
Eitmen tanmlar verilir,
Eitim yeri tanmlar verilir,
Eitim kurumu bilgileri hazrlanr,
Eitim talepleri belirlenir,
Eitim planlar yaplr,
Eitim ile ilgili masraflar belirlenir,
Eitim ile ilgili raporlar hazrlanr.



207


ekil 7.5: Eitim Alt Modl

Gelin imdi srasyla yukarda belirtilen ileri ksaca aklayalm.
Eitim tanmlar: Burada alanlara verilecek her eitim ayr ayr tanmlanr. Bu tanmlarda eitimin
tipi (eitim, seminer, tantm, kurs), eitim sresi, eitim yaplabilmesi iin gerekli artlar, eitimi
verecek kii, eitim plan, eitimde kullanlacak materyaller ile bunlarn miktar gibi bilgiler yer alr.
Eitim bilgileri: Burada her eitime ait bilgiler yer alr. Bu bilgiler arasnda; tanmlanan eitimin
kodu, tanmlanan eitimin ad ya da aklayc bilgisi, eitim tipi (eitim, seminer tantm, kurs), eitimi
alan kiilerin eitime katl ekli, katlmcnn eitim sonucunda bir snava tabi olup olmayacaklar,
eitimin ne kadar srecei (saat ve gn olarak), eitimin dzenlenebilmesi iin en az ka katlmcya
ihtiya olduu, eitime katlan kiilerin baarl saylabilmeleri iin almalar gereken asgari not,
tanmlanan eitim ieriine ilikin bilgiler, tanmlanan eitimin hangi eitim kurumunda verilecei,
eitimin birim fiyat gibi eitim ile ilgili genel bilgiler yer alr.Ayrca eitim modl iinde yer alan
eitim bilgilerinde, eitimde kullanlacak her trl malzeme ve yaplacak harcamalar, tanmlanan
eitimin alnabilmesi iin gerekli nkoullar (ncelikli olarak alnmas gereken baka eitimler var ise) ve
alnan eitimin kiinin hangi niteliklerinde gelime salad ya da salayaca da belirlenir.
K Modlnn tasarlanp kullanlmasn etkileyen maliyet verisk
unsuru olmasna karn bu modl cazip klan stnlkler nelerdir?
Eitim alt modlyle her pozisyon iin gerek duyulan kritik bilgi ve
becerilerin neler olduu tespit edilerek ite verimliliin arttrlmas mmkn olur. Buna
gre eitim alt modlyle;
Eksik yetkinliklerin ortaya karaca risklerin ortadan kaldrlmas,
tanmnda yer alan eitimler ile alanlarn ald eitimleri karlatrarak etkin
eitim planlamas,
Otomatik toplu eitim talep planlama ile zaman tasarrufu,
Eitim sonularnn sicil kartnda otomatik gncellenmesi ile gncel bilgi takibi
mmkn olur.


208
Eitmen tanmlar: Bu bilgiler ile eitimleri verecek kii ve kurulular ve hangi eitimi verecekleri
nceden planlanr, eitmenlerin performans izlenir ve raporlanr. Eitimleri verecek olan eitmenlere ait
bilgiler (kodu, ad, kurumu, sicil numaras, cret vb.) kaydedilir.
Eitim yeri tanmlar: Bir iletmede verilen eitimlerin verimliliini artran en nemli unsurlardan
biri eitimin verilecei ortamdr. Eitimlerin, kullanlacak materyal ve katlmc says dikkate alnarak
hangi mekanlarda verilecei gibi kararlar verilir.Eitimler iletme iinde olaca gibi iletme dnda da
verilebilir.
Eitim kurumu bilgileri: Bu blmde de eitim alnan kurum ve kurululara ait bilgiler tanmlanr.
Burada eitim kurumunun kodu, ad, adresi gibi aklayc bilgiler vardr.
Eitim talepleri bilgileri: letmede alan personelin i tanmlarna uygun olarak hangi eitimleri
almas gerektii belirlenir. tanmlarna bal tip eitim vardr.Bunlardan ilki yaplacak olan grev
iin alnmas zorunlu eitimdir.kincisi kiinin o grevde daha baarl olmas iin alnmasnn faydal
olduu kiiyi gelitirmeye ynelik eitimdir. ncs ise kiinin o grevde verimli olarak alabilmesi
iin belirli aralklarla almas gereken, tekrarlayan eitimdir. tanmlarnda hangi eitimleri almas
gerektii tespit edilir ve bu bilgilere gre eitim talep planlama ilemi yaplr.
Eitim plan: letmede eitimin ka gn srecei, hangi gnlerde yaplaca, hangi eitmenler
tarafndan verileceine ait detay bilgilerdir.
Eitim masraflar: Eitim ile ilgili faturalanm harcamalara ait bilgilerdir.Eitim masraflar iinde
eitmen ile ilgili, eitim yeri ile ilgili ve kii bana masraf bilgileri bulunur.
Eitim raporlar: Eitim ile ilgili yaplan tm faaliyetlere ilikin oluturulan raporlardr.
zetleyecek olursak eitim alt modl iletme iindeki personelin ald eitimlerin neler olduunu,
bu eitimler sonucu kazandklar nitelikleri ve bu kazanmlara gre hangi mevkilere aday
olabileceklerinin veya bulunduklar pozisyon ile ilgili yeterliliklerin takibi, eitim modlnn iinde yer
alan fonksiyonlardr. Ayrca sz konusu bu alt modln yardmyla eitimlerin nerede, ne zaman, kim
tarafndan, ka kiiye, kimlere verilecei, maliyetinin ne olaca belirlenebilmektedir. Eitim sonras
katlanlarn deerlendirilmesi, anket veya snav sonularnn takip edilmesi de bu modl sayesinde
mmkn olmaktadr.
Eitim alt modlyle, personelin ald eitimlerin neler olduunu, bu
eitimler sonucu kazandklar nitelikleri ve bu kazanmlara gre hangi mevkilere aday
olabileceklerini veya bulunduklar pozisyon ile ilgili yeterliliklerin takibi yaplabilmektedir.
Personel Bordro Alt Modl
K blm iinde yer alan ilerden bir dieri de cret ynetimidir. cret ynetimi denilince akla ilk gelen
bordro ilemleridir. Bu ilemler K blm iinde yer alan bordro tahakkuk birimince yrtlr. Bordro
ilemleri, iletmede alan personele belirli srede denecek cretlerin hesaplanmasn esas alr.Personel
bordro alt modl de temel olarak bir iletmede tam anlamyla bordro tahakkuk biriminin ihtiyalarna
uygun olabilecek alt yapda tasarlanm, esnek ve yasalara uygun tm matbu formlarn alnabilecei
zellie sahip bir modldr. Sz gelimi, personel bordro alt modl, iletmede alan personele belirli
periyotlarda (haftalk, aylk vb.) denecek cretler ile alan adna irket tarafndan devlete denecek
vergi vb. kesintilerinin hesaplanmas ilemi olan puantajlarn hazrlanmasnda geerli olacak
parametreleri belirler.Puantaj hesaplarnda geerli olacak parametreler dizisine hesap ablonu denir.Bu
hesap ablonlar, dier bir ifade ile parametreler puantaj hesaplamalarnn en doru ekilde yaplmasn
kolaylatrr.letmelerde ay iinde personele deiik demeler (maa demesi, ikramiye demesi vb.)
yaplr. Bu demeler iin yaplacak puantaj hesaplamalarnda geerli olacak parametreler farkldr.
demenin trne gre hesaplamalar iin parametreler uygulanmas gerekir.demelerin hesaplanmas,
bordrolarn ve raporlarn alnmasnda kullanlacak parametreler her personel iin geerli olmayabilir.
Ayrca personele ait puantaj hesaplamalarn her personel iin ayr ayr yapmak zaman alc ve hata pay
yksek olan bir ilemdir. Bu nedenle demelerde geerli olacak parametreleri ieren ablonlar


209
hazrlamak ve puantaj hesaplarnda bu ablonlar kullanmak zaman kaybn nleyecek ve hata payn en
aza indirecektir. Bylece hesap ablonlarna (parametrelere) gre hazrlanan puantajlar resmi olarak her
personel iin aylk olarak baslan bordro ile belgelenmi olacaktr. zetleyecek olursak personel bordro
alt modl aada belirtilen ilerin iletmede verimli ve etkin bir biimde yaplmasn salar. Bunlar
srasyla;
letmeye zg bordrolarn i kanunu, tzk ve genelgelere uygun bir ekilde hazrlanmas ve
ktlarnn alnmas,
Bordrolar hazrlandktan sonra bankalar araclyla cretlerin denebilmesi iin banka cret
bilgilerinin yer ald disketlerinin hazrlanmas,
Kamu kurum ve kurulular iin ihtiya duyulan raporlarn hazrlanmas,
Bordro ve muhasebenin btnletirilmesi,
Bordro sonularnn muhasebeletirilmesi gibi fonksiyonlar bu modln salad kolaylklardr.
Personel bordro alt modl, bir iletmede tam anlamyla bordro
tahakkuk blmnn ihtiyalarna uygun olabilecek alt yapda tasarlanmaldr.Bununla
birlikte szkonusu bu alt modl esnek, yasalara uygun ve tm matbu formlarn
alnabilecei bir zellie sahip olmaldr.

ekil 7.6: Personel Bordro Alt Modl lemleri

ekil 7.6da grld gibi personel bordro alt modlnde yer alan ilemler sonucu personel
bordrolarna ulalr. Buna gre ekilde de grld gibi firmann personeline dedii crete sosyal
yardmlar (yemek, ulam, aile, ocuk yardm), mesailer (normal, fazla, resmi tatil, cretli/cretsiz izin)
ve ek demeler (harcrah, vergi iadesi, ikramiye, kdem ve ihbar tazminat) ilave edilerek hesaplanan brt
cretten vergilerin (SGK primleri, gelir ve damga vergisi), ek kesinti (masraf, hizmet borlanmas ve para
cezas) ve bor avanslarn kartlmasyla net deme elde edilir. Elde edilen net personel demelerine bir
sonraki aamada ekil 7.7de grld gibi personel devam kontrol sisteminden (PDKS) elde edilen
personel verileri de deerlendirmeye alnp personel bordrolarnn son halini almas salanr. Sonraki
aamada elde edilen bordro bilgileri manyetik ortamda ilgili bankaya, Sosyal Gvenlik Kurumuna (SGK)
ve muhasebe birimine, aktarlr.


210
Bordro bilgileriyle eitli raporlar hazrlanr ve bte oluturulurken bu bordro bilgileri kullanlr. Son
olarak alan personel bordro bilgileri sonucu elde ettii maa bilgisini e-posta olarak alr. Dolaysyla
personel bordro alt modl ile elde edilen bordrolar hem iletme ii hemde iletme d kii ve
kurumlarnn ihtiya duyduu veri ve bilgilere ulamalarn salayp cret ynetimi ile ilgili
faaliyetlerinin verimli ve etkin bir ekilde yrtlmesine katk salar.


ekil 7.7: Personel Bordro Alt Modl
PDKS (Personel Devam Kontrol Sistemleri): letmelerde alan
personellerin belirlenen zamanlarda girip belirlenen zamanlarda kmasn salamak ge
gelen, erken kan ya da devamszlk yapan kiiler olursa da bunlar raporlayp sisteme
girilmi prensip parametreleri ile gerekli cezai yaptrmlarn yaplmasdr.PDKS Sistemi
ayn zamanda kiinin yapm olduu fazla mesai ve primlerini de hesaplayarak maana
ekleyebilir.(http://www.pdks.net)
Performans Deerleme Alt Modl
letme organizasyonlarnda K fonksiyonlar iinde yer alan performans deerleme faaliyeti ile alan
personel deerlendirilir. Bir dier ifade ile performans deerleme personelin/alann iinde gsterdii
baar derecesinin, yapt iin gerekleri dikkate alnarak saptanmasdr. Performans deerleme bilindii
gibi baarl ve baarsz personeli birbirinden ayrmak iin yaplr. Burada ama, performans yksek
olan personeli dllendirmek ve dierlerine rnek olmasn salamaktr.te iletmeler asndan son
derece nemli olan bu srecin gerekletirilmesinde K modlnde yer alan performans deerleme alt
modlnn salad ok byk kolaylklar vardr.Performans deerleme alt modlnn salad
faydalar srasyla aada belirtilmitir.
gren hedeflerinin tanmlanmas ve bu hedeflerin personel baznda hangi oranda
gerekletiinin takip edilmesini salar.
zellikle personel says ok olan byk lekli iletmelerde performans deerleme srecinin
ksa srede ve objektif olarak yaplmasn salar.
letmedeki her fonksiyonel blm ve mevki iin ayr ayr dnemsel hedefleri belirler.
Belirlenen hedefler gerekletike sisteme kayt yaplr ve bylece hedef takibi sz konusu olur.


211
letmede faaliyet dnemi sonunda programdan alnacak analizlerle hem kiilerin karlatrmal
baar oranlar hem de fonksiyonel blmlerin baar oranlar tespit edilebilir.
Somut ve objektif olarak elde edilen performans verileriyle iletmedeki personele eksik ve
baarl olduu ynlerin gsterilmesini salar.
Deerlendirme sonucuna gre personel iin ngrlen cret artn saptar.
Organizasyonda boalan ileri doldurmak iin i kaynaklardan yararlanma sz konusu
olduunda performans deerleme alt modl ile elde edilen objektif personel bilgilerinin terfi
(dikey) ve transfer (yatay) atamalar iin de kullanlmas mmkn olur.
Elde edilen personel bilgileriyle, eksiklikleri olan personel iin eitim ihtiyac belirlenir ve
bylece eitim alt modl ile btnleir.
Performans deerleme alt modl ile sicil ynetimi alt modlnn btnletirilmesiyle sicil
kaytlarnda dl-ceza bilgilerinin ve performans bilgilerinin saklanmas ile her zaman personel
ile ilgili gncel bilgiye ulama imkan elde edilir.
Performans deerleme alt modlyle, zellikle personel says ok
olan byk lekli iletmelerde tanmlanan personel hedefleri dorultusunda bu
hedeflerin personel baznda hangi oranda gerekletii kolay bir biimde takip edilir.
Performans deerleme alt modlyle alanlar hedeflere, yetkinlie ve i sonularna
gre farkl biimde deerlendirilir. Hedeflere gre performans deerlemesinde ciro,
sat adedi vb. performans kriterlerine gre deerleme yaplr. Yetkinlie gre
performans deerlemesinde iletiim, mteri odakllk, yneticilik gibi yetkinliklere gre
deerlendirme yaplr. sonularna gre deerlendirme sz konusu olduunda da
birden fazla ynetici ve ekip arkada tarafndan personelin performans deerlendirilir.
Elde edilen performans hedef ve sonular dorultusunda alan iin eitim planlamas
yaplmak zere eitim alt modlne bilgi aktarlr. Performans deerlemesi kapsamnda
hak edilmi dl ve cezalar personel bordro alt modlne aktarlarak puantajn
hazrlanmasnda zamandan tasarruf edilerek verimlilik salanr. Performans deerleme
sonular sicil ynetimi alt modlne aktarlarak alann tm dl ve ceza bilgilerinin
sicil kart zerinden zet olarak takip etme olana salanr. Son olarak performans
deerleme ile elde edilen veriler, kariyer planlama alt modlnde de kullanlarak alann
kariyer planlamas etkin bir biimde yaplabilir. (ekil 7.8)


ekil 7.8: Performans Deerleme Alt Modlyle Etkileimli Dier Alt Modller






212
Kariyer Planlama Alt Modl
Bilindii zere kariyer planlama kiisel bir sretir ve kiinin kariyerindeki mesleklerin, i yerlerinin ve
ilerleyecei i yollarnn seimini ifade etmektedir.Bir baka deyile kiinin stlenecei ile ilgili
grevlerini, pozisyonlarn, kariyer hedeflerini, geleceini planlamasdr. Ancak burada organizasyon,
ileride ihtiya duyaca nitelik ve nicelikteki personeli zaman iinde kendi iinden yetitirmeyi
planlamaktadr. Burada nemli olan nokta mevcut ya da yeni alnacak personelin nitelikleri ile
organizasyonda halen ya da gelecekte ortaya kmas muhtemel ak pozisyon gereklerinin, birbiriyle
rtmesini salamasdr.Bir baka deyile, baarl bir kariyer planlama alt modl organizasyon
ihtiyalar ile bireysel kariyer ihtiyalar arasndaki balanty salar nitelikte olmaldr. Bunun iin
organizasyon iindeki anahtar pozisyonlar iin nce kariyer rotas izilmeli ve daha sonra bu pozisyonlara
yerletirilecek kiilerin tespit edilmesi ve bu adaylarn eksikliklerinin saptanmas ve giderilmesi
salanmaldr.
Kariyer planlama alt modl ile personelin kariyer plan yaplrken, personelin kiisel bilgileri olan
renim durumu, yabanc dil dzeyi, eski iyerleri-deneyimleri, eitim bilgileri, nitelik bilgileri, ald
grevler, mevcut pozisyon yeterlilik analizi (kiinin sahip olduu yetkinliklerle mevcut pozisyonun
gerektirdii yetkinliklerin karlatrlarak kiinin pozisyonuna ne kadar uygun olduunun belirlenmesi)
bilgileri ile organizasyon iinde yorum yapmaya yetkili kiileri kariyer nerileri dikkate alnarak kariyer
planlar yaplr.



ekil 7.9: Kariyer Planlama Alt Modl
Baarl bir kariyer planlama alt modl organizasyon ihtiyalar ile
bireysel kariyer ihtiyalar arasndaki balanty salar nitelikte olmaldr.Bunun iin
organizasyon iindeki anahtar pozisyonlar iin nce kariyer rotas izilmeli ve daha
sonra bu pozisyonlara yerletirilecek kiilerin tespit edilmesi ve bu adaylarn
eksikliklerinin saptanmas ve giderilmesi salanmaldr.
NSAN KAYNAKLARI YNETM MODLN OLUTURAN
YAZILIMLAR
letmelerin gelecee ynelik hedeflerine ulamalarnda en nemli faktrlerden biri, doru yer ve
zamanda, ihtiya duyulan niteliklere sahip, i tatmini olan personele sahip olmaktr. Bunun iin ise
iletmelerin K blmlerinin zerine den grevleri yapmalarnda yardmc olacak, karmak analizler


213
yapabilen K yazlmlarna ihtiya vardr.letmelerde K yazlmlar (programlar), tek bana K
birimince kullanlabildii gibi iletme iinde yer alan dier fonksiyonel birimlerin sistem mdlleriyle
uyumlu bir biimde de tasarlanabilmektedir. Bu yazlm programlar sayesinde K blm doru,
gvenilir ve gncel bilgiye sahip olaca iin hem zlk ileri, personel devam durumlar, demeler gibi
K fonksiyonlarna ait rutin i srelerini hatasz bir ekilde yerine getirme frsat elde edecek hem de i
gc planlamas, i gren deerlemesi, eitim ve gelitirme vb. stratejik K fonksiyonlarnn yerine
getirilmesinde st dzey K yneticilerin daha isabetli karar vermelerine yardmc olacaktr.Uluslararas
aratrma irketi GARTNERn verilerine gre KKP sistemi yazlmnda dnya pazarnda lider yazlm,
Microsoft firmasnn hazrlad SAP (Systems, Applications and Products in Data Processing)
yazlmdr. Bunu Oracle, People Soft Microsoft Axapta, Logo Unity, J.D Edwards vb. uluslararas
firmalarn yazlmlar takip etmektedir.Bu yazlmlarn en nemli zellii son derece esnek bir yapda
olup, her iletmenin K srelerini ierecek ekilde tasarlanabilmeleridir. zellikle SAPn K modl
iin gelitirdii SAP (HR R3) yazlm, K ynetimi modlne ihtiya duyan organizasyonlar iin
tasarlanm bir yazlmdr.
K ynetimi modl yazlmlar son derece esnek bir yapda olup, her
iletmenin K srelerini ierecek ekilde tasarlanabilmektedir.
NSAN KAYNAKLARI YNETM MODLNN FAYDALARI
K ynetimi modl, daha nce de belirtildii gibi byk lekli ve finansman sorunu olmayan iletmeler
tarafndan tercih edilen sistemlerdir.Ancak gnmz rekabet koullar iinde, btn iletmelerin
srdrlebilir rekabet stnl elde edebilmeleri iin dk maliyet, yksek kalite ve hzl hizmet
anlay ile faaliyetlerini srdrebilmeleri gerekmektedir. Bunun iin yaplmas gerekenlerden biri de hi
kukusuz iletmelerde sahip olunan bte imkanlarna ve ihtiyalara gre bilgi teknolojisine dayal
sistemlere yer vermektir. Bilgi teknolojisine dayal K ynetimi modlnn aada da belirtildii gibi
iletmelere pekok faydas bulunmaktadr. Bunlar arasnda;
K ynetimi modl, kullanclarna kurumun alanlar ile ilgili bilgiyi etkin bir ekilde
ynetme ve bu bilgiyi iletme iinde yeralan dier modller ve dsal sistemlerle paylama
imkan sunar. Bylece bu bilgi paylam ile K ynetimi modlne kaydedilen herhangi bir
bilgi, dier ilgili modle aktarlm olur.rnein, K ynetimi modl iinde yeralan bordro
bilgileri finans ve muhasebe modlne kaydedilir.
K ynetimi modl uygulamalarnda, internet teknolojileri kullanlarak K ynetimi modl
kullanclarna veri edinmede, alanlar da srece dahil ederek yneticilerin kritik neme sahip
alan bilgilerini daha hzl bir ekilde raporlamas salanr.
K ynetimi modl uygulamalar, K yneticisine kendi alanndaki rutin ileri yrtebilme
olana verir.
K ynetimi modl uygulamalar, K yneticisine sezgisel ve grafiksel yn olan stratejik
analiz yapma ve i gc ynetim faaliyetlerini gerekletirme imkan salar.
K ynetimi modl uygulamalar, K yneticisinin ihtiya duyduu ve kontrol ettii tm insan
kaynaklar bilgilerini bir btn olarak gncel bir ekilde salar ve bu bilgilerin insan kaynaklar
ile ilikili dier fonksiyonlara aktarlmas grevini yerine getirir.
K ynetimi modl uygulamalar, K yneticisine gl planlama ve modelleme yetenei
salayarak onlara karar destek sistemi olarak da hizmet verir.
K ynetimi modl uygulamalar, yneticilerin irket hedeflerine ulamak amacyla i gcn
ynetmelerine yardmc olacak bilgiye daha etkin bir ekilde ulamalarn ve bu bilgiyi
ynetmelerini mmkn klar.
zetleyecek olursak iletme iinde K blm iin tasarlanan K ynetimi modl, iletmelerde
rasyonel olarak K srelerinin gerekletirilmesini mmkn klmaktadr.Bylece iletmede alanlarn


214
her trl verisi saklanabilir, gerek iletme ii gerekse iletme d eitim ve faaliyetleri organize edilebilir,
bordro ve yasal raporlar kartlabilir, deerlendirmeler yaplabilir, cretler ynetilebilir, kariyer planlar
yaplabilir, iletmedeki insan kaynann geliim planlamas ile iletmeye uyum programlar yaplabilir,
iletmedeki alanlarn insan kaynaklar srelerine etkin olarak katlmas salanabilir.
K ynetimi modl, iletmelerde rasyonel olarak K srelerinin
gerekletirilmesini mmkn klar. Bylece iletmede alanlarn; her trl verisi
saklanabilir, gerek iletme ii gerekse iletme d eitim ve faaliyetleri organize
edilebilir, bordro ve yasal raporlar kartlabilir, deerlendirmeler yaplabilir, cretler
ynetilebilir, kariyer planlar yaplabilir, iletmedeki insan kaynann geliim planlamas
ile iletmeye uyum programlar yaplabilir, iletmedeki alanlarn insan kaynaklar
srelerine etkin olarak katlmas salanabilir.
NSAN KAYNAKLARI YNETM MODLNDE KARILAILAN
SORUNLAR
K ynetimi modl ile gnmz teknolojilerini kullanarak iletmelerin K ynetim faaliyetlerinin
verimli ve etkin bir biimde yaplmas istenmektedir. K ynetimi modln oluturan yazlm
paketlerinde iletmelere salad fayda kadar iletmelerde zmlenmesi gereken sorunlar da gndeme
getirmektedir.Yaplan aratrmalara gre K ynetimi modl kurulduktan sonra aada belirtilen u
sorunlar tespit edilmitir;
K Modlnn nasl alaca ile ilgili uyarlama hatalar yaplabilmektedir. Szgelimi K
Modl iinde yer alan tm alt modllerde ana veriler olutururken hangi verilerin zorunlu
doldurulmas gerektiine, hangi verilerin doldurulmayacana, hangi verilerin ise istee bal
olarak doldurulacana karar verilir. Alnan kararlarn hepsi K ynetimi modlnn paket
programna uygulanr. Bu uygulama ilemine uyarlama denir. Ancak bazen verilen kararlar
hatal veya uyarlama hatal yaplm ise sistemin kullanmnda sorunlar yaanabilmektedir.
Veri girilerinde yaplan hatalar yanl kararlar verilmesine neden olabilmektedir.
Yeni bir sistemin getirecei deiime hazrlanmak iin yeterli eitimin verilmemesi durumunda,
alanlar ilerini ve/veya sahip olduklar gc, kaybetme korkusu yaayabilmektedir.
Bilgi sistemi personeli ile kullanclar arasnda dil farkllklar nedeni ile zorluk kabilmektedir.
Sonu olarak iletmenin K ynetimi modln oluturmas iin seilen yazlm programnn sorunsuz
olarak kurulmas ve iletilmesini beklemek yanl olur. Bununla beraber olabilecek muhtemel sorunlar
iin iletmelerin kendi personelleri veya bu sistemi iletmeye kuran danman yazlm firmas tarafndan
problemlerin zlmesi beklenir.





215
zet
nsan Kaynaklar (K) ynetimi modl her
iletmenin K srelerini ierecek ekilde
tasarlanabilmektedir. K Modl iinde yer
alabilecek belli bal K fonksiyonlar arasnda,
K politikalarnn ve planlarnn oluturulmas,
personel tedarik ve seimi, zlk ileri, sicil ve
salk ilemleri, istihdam edilen personelin takibi,
eitim, kariyer, performans ve cret ynetimi, i
deerleme gibi sreler vardr.
K ynetimi modlnn tasarlanp
kullanlmasn etkileyen iki nemli unsur vardr.
Bunlardan ilki maliyet ikincisi ise risk
unsurudur.letme sistemi iinde yer almas
istenen K ynetimi modlnn profesyonel bir
danmanlk firmas tarafndan tasarlanmasnn
getirdii mali yk zellikle finansal snrllklar
olan kk lekli iletmelerin, K ynetimi
modl yerine sadece K blmne ait ksmi
zmlere gitmesine neden olmaktadr.K
ynetimi modlnn kullanmnn zaman alc
olmas ve sz konusu K ynetimi modlnn
iletmenin dier fonksiyonlar iin gelitirilen
modllere (pazarlama, muhasebe, vb.) adapte
edilmesi konusunda olabilecek muhtelif skntlar
ise bu modl riskli yapmaktadr.letmelerin
gelecee ynelik hedeflerine ulamada en nemli
faktrlerden biri, K blmlerinin zerine den
grevleri yapmalarnda yardmc olacak,
karmak analizler yapabilen K yazlmlardr.
Gerek ulusal gerekse uluslararas pek ok yazlm
firmas iletmelerin ihtiya duyduklar modlleri
tasarlamaktadrlar.Uluslararas aratrma irketi
GARTNERn verilerine gre dnya pazarnda
lider yazlm, Microsoft firmasnn hazrlad
SAP (Systems, Applications and Products in Data
Processing) yazlmdr. zellikle SAPn K
ynetimi modl iin gelitirdii SAP (HR R3)
yazlm, K ynetimi modlne ihtiya duyan
organizasyonlar iin tasarlanm bir yazlmdr.
Gnmzde iletmelerin srdrlebilir rekabet
stnl elde edebilmeleri iin dk maliyet,
yksek kalite ve hzl hizmet anlay ile
faaliyetlerini srdrmeleri gerekmektedir. Bu ise
iletmelerin organizasyon yaplar iinde var olan
K gibi tm blmlerin yrttkleri
fonksiyonlarda bilgi teknolojisine dayal
sistemleri kullanmalarna baldr. Bilgi
teknolojisine dayal K ynetimi modlnn
iletmelere salad pek ok fayda vardr.Bunlar
arasnda;
K ynetimi modl, kullanclarna
kurumun alanlar ile ilgili bilgiyi etkin bir
ekilde ynetme imkn sunar
Kurumun alanlar ile ilgili bilgiyi iletme
sistemi iinde yer alan dier modller ve
dsal sistemlerle paylama imkn sunar
K ynetimi modl kullanclarna veri
edinmede alanlar da srece dhil ederek,
yneticilerin kritik neme sahip alan
bilgilerini daha hzl bir ekilde raporlamas
salanr.
K yneticisine kendi alanndaki rutin ileri
yrtebilme olana verir.
K yneticisine sezgisel ve grafiksel yn
olan stratejik analiz yapma ve igc
ynetim faaliyetlerini gerekletirme imkn
salar.
K yneticinin ihtiya duyduu ve kontrol
ettii tm insan kaynaklar bilgilerini bir
btn olarak gncel bir ekilde salar
K bilgilerini insan kaynaklar ile ilgili dier
birimlerin fonksiyonlarna aktarlmas
grevini yerine getirir.
K yneticisine gl planlama ve
modelleme yetenei salayarak onlara karar
destek sistemi olarak hizmet verir.
Yneticilerin irket hedeflerine ulamak
amacyla igcn ynetmelerine yardmc
olacak bilgiye daha etkin bir ekilde
ulamalarn ve bu bilgiyi ynetmelerini
mmkn klar.
K ynetimi modlnn alt modllerini temel
olarak 8 ana balk altnda toplayabiliriz.Bunlar
srasyla; 1-sicil ynetimi alt modl, 2-
organizasyon emas alt modl, 3-ie alma alt
modl, 4-personel btesi alt modl, 5- eitim
alt modl, 6-personel bordro alt modl,7-
performans deerleme alt modl, 8- kariyer
planlama alt modldr. K ynetimi modlnn
temelini, alt yapsn sicil ynetimi alt modl
oluturur.Bu modl ile iletmede alanlarn
kayt altna alnmak ve saklanmak istenilen tm
bilgileri veri tabanna kaydedilmektedir.
Organizasyon emas alt modl ile iletmelerin
organizasyon emalar grsel ortamda
yaratlabilmekte, organizasyonun mevcut durumu
hakknda bilgi sahibi olunabilmekte,
organizasyonun mevcut durumu gemiteki
durumuyla karlatrlabilmekte ve en nemlisi


216
ise gelecee ynelik planlama bu ortamda
yaplabilmektedir.
e alma alt modl, i bavuru formlarnn bir
veri taban iinde toplanmasn ve bu veri
tabanndan ihtiyaca uygun adaylarn kolay
yntemlerle belirlenmesini, bavuru sonrasndaki
grmelerin ve sonularnn takip edilmesini
salayan bir ortam sunmaktadr.
Personel btesi alt modl, personel
bordrolarndaki verileri kullanarak personel
btesinin ok hzl ve doru bir ekilde
hazrlanmasna yardmc olmaktadr.
Eitim alt modlyle, eitim tanmlar yaplr,
eitim bilgileri hazrlanr, eitmen tanmlar
verilir, eitim yeri tanmlar verilir, eitim
kurumu bilgileri hazrlanr, eitim talepleri
belirlenir, eitim planlar yaplr, eitim ile ilgili
masraflar belirlenir, eitim ile ilgili raporlar
hazrlanr.
Personel bordro alt modl, iletmede alan
personele belirli srede denecek cretlerin
hesaplanmasn esas alr. Personel bordro alt
modl temel olarak, bir iletmede tam anlamyla
bordro tahakkuk biriminin ihtiyalarna uygun
olabilecek alt yapda tasarlanm, esnek ve
yasalara uygun tm matbu formlarn alnabilecei
bir zellie sahip bir modldr.
Performans deerleme alt modl ile igren
hedeflerinin tanmlanmas ve bu hedeflerin
personel baznda hangi oranda gerekletiinin
takibi salanr.
Kariyer planlama alt modl, iletme
organizasyonunun alan ihtiyac ile alanlarn
bireysel kariyer ihtiyalar arasndaki balanty
salamay amalar. Bunun iin organizasyon
iindeki anahtar pozisyonlar iin nce kariyer
rotas izilir ve daha sonra bu pozisyonlara
yerletirilecek kiilerin tespit edilmesi ve bu
adaylarn eksikliklerinin saptanmas ve
giderilmesi salanr.






K ynetimi modlnn oluturulmas iin
seilen yazlm programlarnn sorunsuz olarak
kurulmas ve iletilmesini beklemek yanl olur.
Bununla beraber olabilecek sorunlarn
iletmelerin kendi personelleri veya iletmeye K
ynetimi modln kuran danman firma
tarafndan zlmesi beklenir. K ynetimi
modl kurulduktan sonra karlalan sorunlar
arasnda unlar tespit edilmitir;
K ynetimi modlnn nasl alaca ile
ilgili uyarlama hatalar yaplmas,
Veri girilerinde hatalarn yaplmas sonucu
yanl kararlarn verilmesi,
Yeni bir sistemin getirecei deiime
hazrlamak iin personelin yeterince
eitilmemesi sonucu deiime diren
gsterilmesi,
Teknik personeli ile kullanclar arasnda dil
farkllklar nedeni ile zorluk yaanmasdr.






















217
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi K ynetimi
modlnn iindeki fonksiyonlar arasnda yer
alr?
a. Finansal iler
b. Bte ileri
c. zlk leri
d. Promosyon ileri
e. Mali tablolar
2. Aakilerden hangisi K ynetimi
modlnn salad faydalar arasnda yer
almaz?
a. Birimler aras btnlemeyi salamas
b. Maliyetleri ykseltmesi
c. Kolay bilgi ak salamas
d. Raporlama ve analiz olana yaratmas
e. Sistematik i ak olana oluturmas
3. Kk lekli iletmelerde aadaki
unsurlardan hangisi K ynetimi modlnn
oluturulmasna engeldir?
a. Maliyet ve risk unsuru
b. Muhasebe ve finansal faaliyetler
c. Sat faaliyetleri
d. retim faaliyetleri
e. AR-GE faaliyetleri
4. Aadakilerden hangisi K ynetimi
modlnn fonksiyonlar arasnda yer almaz?
a. e alma
b. Performans deerleme
c. Eitim
d. Kariyer planlamas
e. Promosyon planlama
5. Aadakilerden hangisi ie alma alt
modlnun salad kolaylklar arasnda yer
almaz?
a. bavuru formlarnn bir veri taban iinde
toplamak
b. htiyaca uygun adaylar kolay yntemlerle
belirlemek
c. Bavuru sonrasndaki grmeleri takip
etmek
d. Personel btesini hazrlamak
e. Grme sonularn takip etmek

6. Aadakilerden hangisi performans
deerleme alt modlnn salad kolaylklar
arasnda yer alr?
a. Personel btesini hazrlamak
b. gren hedeflerinin gerekleme orann
belirlemek
c. cretlerdeki vergi dilimini hesaplamak
d. Bordro hesaplamak
e. Revize bteleri yapmak
7. Aadakilerden hangisi eitim alt
modlnn salad kolaylklar arasnda yer
almaz?
a. Personelin hangi eitimleri aldn grmek
b. Eitimlerin kazandrd nitelikleri belirlemek
c. Personel gezilerini takip etmek
d. Personelin bulunduu pozisyondaki
yeterliliini belirlemek
e. Eitimlerin planlarn yapmak
8. Aadakilerden hangisi kariyer planlama alt
modlnn salad kolaylklar arasnda yer
alr?
a. Organizasyon ihtiyalar ile bireysel kariyer
gereksinimlerini rttrmek
b. Organizasyon el kitabn hazrlamak
c. Organizasyon emasn izmek
d. tanmlarn yapmak
e. gereklerini belirlemek
9. Aadakilerden hangisi bir iletmede K
modlnn retim, sat muhasebe gibi dier
modllerle ortak veri tabann kullanmasnn
salad stnlkler arasnda yer almaz?
a. Maliyetleri azaltr,
b. Bilgi akn kolaylatrr
c. Sistematik i ak olana yaratr,
d. Raporlama olanan ortadan kaldrr
e. Analiz olana yaratr
10. Aadakilerden hangisi K modlnn
esnek olmasn ifade eder?
a. Tasarm maliyetlerinin farkl olmas
b. Bilgi aknn rahat olmas
c. ak olana yaratmas
d. Her bir iletmenin zelliklerine gre farkl bir
ekilde tasarlanmas
e. Analiz olana yaratmas.


218
Kendimizi Snayalm Yant
Anahtar
1. c Yantnz yanl ise K Ynetimi Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
2. b Yantnz yanl ise K Ynetimi Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
3. a Yantnz yanl ise K Ynetimi Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
4. e Yantnz yanl ise K Ynetimi Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
5. d Yantnz yanl ise e Alma Alt Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
6. b Yantnz yanl ise Performans Deerleme
Alt Modl balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
7. c Yantnz yanl ise Eitim Alt Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
8. a Yantnz yanl ise Kariyer Planlama Alt
Modl balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
9. d Yantnz yanl ise K Ynetimi Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
10. d Yantnz yanl ise K Ynetimi Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.













Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
K ynetimi modlnn amac, bir iletmenin K
blmnn yrtt faaliyetlerden ie alma
srecinden balayp, K ile ilgili olabilecek tm
fonksiyonlara ait i srelerinin ok daha hzl,
kolay ve daha az maliyetle, standart bir ekilde
yaplmasn salamaktadr. Dier bir anlatmla K
blmnn yrtt faaliyetlerde etkinlik ve
verimlilik salamakla birlikte iletmedeki dier
fonksiyonel birimlerin faaliyetleriyle de
btnlemektir.
Sra Sizde 2
K ynetimi modln oluturan alt modllerin
belirlenmesinde gznnde bulundurulmas
gereken temel lt K blmnde yrtlmekte
olan ilerdir.Szgelimi igren seimi ve ie
alma, personel eitimi, performans deerlendirme
vb. K fonksiyonlardr.
Sra Sizde 3
Orgnazisyon emas alt modlyle
organizasyonun mevcut durumu, gemii ve
geleceine ynelik analizler yapmann faydas
organizasyon yapsyla ilgili muhtemel sorunlar
engellemek ve iletmenin srdrlebilirliini
mmkn klmaktr.
Sra Sizde 4
K Modlnn KKP sistemi iinde yer alan dier
modllerle ( retim, sat, muhasebe, vb.) entegre
olmas (btnletirilmesi) dier bir ifade ile ortak
veri tabannda toplanan tm verilerin, blmlerin
ortak paylamna sunulmas, maliyetleri
azaltmas, kolay bilgi ak salamas, raporlama
ve analiz olana yaratmas, sistematik i ak
frsat oluturmas gibi stnlkleri vardr.









219
Yararlanlan Kaynaklar
Erkan, T.E (2008). ERP Kurumsal Kaynak
Planlamas, Ankara: Atlm niversitesi
Yaynlar.
LOGO UNITY 2 Kullanm Klavuzu.
www.logo.com.tr
Uyargil, C., zelik, O., vd. (2008). nsan
Kaynaklar Ynetimi, stanbul: Beta Yaynlar.
Sabuncuolu, Z. (2000). nsan Kaynaklar
Ynetimi, Bursa: Ezgi Kitapevi Yaynlar.
Stevenson, W.J. (2005). Operations
Management, USA: Mc Graw-Hill.
Quayle, M. (2006). Purchasing and Supply
Chain Management: Strategies and Realities,
London: Idea Group Pub.















220






Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Muhasebe modln aklayabilecek,
Genel muhasebe modlnn alt modllerini aklayabilecek,
Maliyet muhasebesi alt modln aklayabilecek,
Finans modln aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz.

Anahtar Kavramlar
Genel Muhasebe Alt Modl
Maliyet Muhasebesi Alt Modl
Finans Alt Modl

indekiler
Giri
Muhasebe ve Finans Modlnn Genel Yaps
Genel Muhasebe Alt Modl
Maliyet Muhasebesi Alt Modl
Finans Alt Modl



8



221
GR
Muhasebe bilgi sisteminde; sat ve haslat ilemleri alt sistemi, satn alma ve harcama ilemleri alt
sistemi, retim ilemleri alt sistemi, insan kaynaklar alt sistemi ve maddi duran varlklar alt sistemi gibi
alt sistemlerde oluan veriler, muhasebe sreci erevesinde bilgiye dntrlmektedir.
Geleneksel muhasebe srecinde; alt sistemlerin her birinde ortaya kan ayrntl finansal nitelikteki
ilemlere ilikin veriler bilgiye dntrlmektedir. Ayrntl olarak ele alnan bu ilemlere ilikin veriler,
defterlere ise daha zet bir ekilde kaydedilebilmektedir.
zellikle gnmzde Kurumsal Kaynak Planlamas II (KKP II) konumuna gelen KKP
uygulamalarnda; retim ynetimi, retim planlama, maliyet muhasebesi, mteri ilikileri ynetimi,
tedarik zinciri ynetimi, insan kaynaklar ynetimi ve finansal uygulamalara ilikin veriler sz konusu
uygulamalara ynelik olarak gelitirilen modllerden muhasebe modlne e zamanl olarak
aktarlabilmektedir. Bir baka deyile, iletme faaliyetlerine ynelik olarak ortaya kan finansal ve
finansal olmayan veriler ilgili modller aracl ile ilenmekte ve finansal veriler muhasebe modlne e
zamanl olarak entegre edilebilmektedir.
Gnmzde yukarda bahsi geen alt modlleri de ieren ve ok sayda kk ve orta lekli
iletmeden ok ubeli uluslar aras iletmelere kadar geni bir yelpazeye ynelik olarak gelitirilmi ok
sayda KKP yazlm mevcuttur. Bu yazlmlarn modler yapsnda temel iletme ilevleri erevesinde
gelitirilmi ve farkl isimlerle ifade edilen ok sayda alt modl mevcuttur. Bu yazlmlarn bir ksmnda
muhasebe ve finans modlleri tek at altnda toplanm, bazlarnda muhasebe ve finans modlleri ayr
balklar altnda ele alnm ve bazlarnda da muhasebe ve finans ilevlerinin her ikisi de finans bal
altnda birletirilmitir. Bu kitapta muhasebe ve finans modllerini ayr balklar altnda ele alnarak
incelenecektir.

MUHASEBE VE FNANS MODLNN GENEL YAPISI
KKP yazlmlarnda muhasebe ve finans modlleri standart olmamakla birlikte yazlmlarn ounda
birbirine benzemektedir. Baz KKP yazlmlarnda, modller birbirinden bamsz, bazlarnda da
muhasebe ve finans genel modlnn altnda alt modller eklindedir.
KKP yazlmlarnda muhasebe ve finans modlleri genellikle genel
muhasebe, maliyet muhasebesi, duran varlk ynetimi ve finans gibi alt modllerden
olumaktadr.
Genel muhasebe alt modl; hesap kartlar, masraf merkezi kartlar, muhasebe balant kodlar,
projeler, e-beyanname, e-bildirge, mali tablo tanmlar, konsolide mali tablo oluturma, muhasebe fileri,
bte revizyon fileri, yevmiye madde numaralama, kur fark fileri ve kur fark hesaplama,
muhasebeletirme parametreleri ve otomatik muhasebeletirme, hesaplar aras aktarm, yanstma
ilemleri, enflasyon muhasebesi ilemleri, hesap plan, hesap zetleri, geici ve kesin mizanlar, hesap
hareket dkmleri, fi listeleri, muavin defter, yevmiye defteri, byk defter, kasa defteri, enflasyon
Muhasebe ve Finans
Ynetimi Modl



222
dzeltme defteri, proje raporlar, bte raporlar ve enflasyon muhasebesi raporlar gibi alt modllerden
olumakta ve dier modller ile entegre olarak almaktadr. Baz KKP yazlmlarnda gerek genel
muhasebe alt modl altnda, gerekse bamsz bir alt modl olarak duran varlk ynetimi modl yer
almaktadr. Duran varlk ynetimi alt modlnn altnda; duran varlk kartlar, sabit kymet hareketleri,
amortisman tablosu bilgileri, tablo ilemleri, toplu amortisman hesaplamalar, yeniden deerleme
hesaplamalar, enflasyon muhasebesi parametre gncelleme, duran varlk enflasyon muhasebesi dzeltme
farklar mahsuplatrma, amortisman kapatma, sabit kymet listesi, sabit kymet durumu, sabit kymet
girileri, sabit kymet mizan, amortisman zeti, amortisman tablolar, yeniden deerleme zeti, KDV
listesi, enflasyon muhasebesi sabit kymet durumu, enflasyon muhasebesi sabit kymet durumu, enflasyon
muhasebesi sabit kymet tablolar v.b. alt modllerden olumakta ve dier modller ile entegre olarak
almaktadr.
Maliyet muhasebesi alt modl; genel gider kartlar, genel gider bilgileri, genel gider kart muhasebe
hesap kodlar, maliyet merkezleri, maliyet merkezleri hizmet datm, maliyet merkezi genel gider
gncellemeleri, fiili ve standart (tahmini) genel gider ykleme, maliyet merkezleri genel gider
datmlar, genel gider fiili ve standart ykleme hareketleri, i emri, rn ve maliyet merkezi baznda
maliyet analizleri v.b. alt modllerden olumakta dier modller ile entegre olarak almaktadr. Baz
KKP yazlmlarnda gerek maliyet muhasebesi alt modl altnda gerekse ayr bir alt modl olarak bte
alt modl yer alabilmektedir. Bte alt modl; genel parametrelerin belirlenmesi, datm anahtarlar,
bte dnemleri, bte mimarisi, bte senaryolar oluturma, bte bileenleri oluturma, otomatik ve
manuel (elle) veri girii, istatistiki tahminleme, bte bileenlerine verileri balama, bte bileenlerine
parametreleri balama, bte bileenlerinin yanstlmas, bte mimarisinin formlizasyonu, fonksiyonel
btelerin oluturulmas, bte kilitleme, bte revizyonlar, bte gncellemeleri, bte analizi ve bte
raporlar, nakit ak ve nakit ak raporlar gibi alt modllerden olumakta ve dier modller ile entegre
olarak almaktadr.
Finans alt modl; Cari hesap kartlar, banka ve banka hesap kartlar, kasa kartlar, deme/tahsilat
planlar, deme/tahsilat plan grup kodlar Devir ek ve senet kartlar, cari hesap fileri, banka fileri, kasa
ilemleri, ek senet bordrolar, teminat bordrolar, cari hesap ve banka hareketleri, cari hesap kur farklar,
cari hesap risk ayarlama ilemleri, cari hesap ihtar ilemleri, dviz raporlar, teminat raporlar, konsolide
finansal raporlar, bor takibi, deme/tahsilat planlar, deme/tahsilat hareketleri, kur ve vade farklar v.b.
alt modllerden olumakta ve dier modller ile entegre olarak alabilmektedir.

GENEL MUHASEBE ALT MODL
Yukarda da deindiimiz gibi genel muhasebe alt modl genel
olarak, ana kaytlar, mali tablo tanmlar, konsolide mali tablo tanmlar, hareketler,
ilemler ve raporlar ana bal altnda hesap durumlar, defterler ve dkmler, masraf
merkezi raporlar, balantlar, proje raporlar, bte raporlar ve pratik tablo raporlar alt
modllerinden olumaktadr.
Bu alt modllerin altnda da; hesap kartlar, masraf merkezi kartlar, muhasebe balant kodlar, projeler,
e-beyanname, e-bildirge, mali tablo tanmlar, konsolide mali tablo oluturma, muhasebe fileri, bte
revizyon fileri, yevmiye madde numaralama, kur fark fileri ve kur fark hesaplama, muhasebeletirme
parametreleri ve otomatik muhasebeletirme, hesaplar aras aktarm, yanstma ilemleri, enflasyon
muhasebesi ilemleri, hesap plan, hesap zetleri, geici ve kesin mizanlar, hesap hareket dkmleri, fi
listeleri, muavin defter, yevmiye defteri, byk defter, kasa defteri, enflasyon dzeltme defteri, proje
raporlar, bte raporlar ve enflasyon muhasebesi raporlar gibi alt modller yer almakta ve dier
modller ile entegre olarak almaktadr.






223
Aadaki ekil 8.1de genel muhasebe modl altnda yer alan alt modller grlmektedir.



ekil 8.1: Genel Muhasebe Modl ve Alt Modller

Ana Kaytlar Alt Modl
Ana kaytlar; hesap kartlar, masraf merkezi kartlar, muhasebe balant kodlar, projeler ve e-
beyannameler alt modllerinden olumaktadr.
Aadaki ekil 8.2de Ana kaytlar alt modlnn alt modlleri grlmektedir.



ekil 8.2: Ana Kaytlar Alt Modl



224
Hesap Kartlar Alt Modl
Hesap plan, hesap kartlarnn belli bir yapda gruplanmas sonucu oluan ve iletmelerin belge ve durum
takibi yapmasn salayan bir yap olarak tanmlanr. Hesap plan ana hesaplar ve onlar tamamlayan alt
hesaplardan oluur. Gerekirse alt hesaplarn altnda baka alt hesaplar da yer alr.
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Teblii ile uygulamaya konan muhasebe sistemi ile Trkiye
genelinde hesap planlar standart hale getirilmitir. Hesaplar kebir hesap (ana hesap) dzeyinde ayndr.
Her iletme, muhasebe sistemlerini Standart (Tek dzen) hesap plan olarak adlandrlan hesap plan
dorultusunda kurmak zorundadr. Hesaplarn ileyi ekilleri hesap plan aklamalarnda belirtildii
gibidir.
Standart yani tek dzen hesap plan, yalnzca ana hesaplarn standart olmasn zorunlu klar. Standart
hesap plan firma ve dnem dosyalar oluturulurken ana hesap dzeyinde otomatik olarak oluturulur. Bu
hesaplarn altnda yer alacak alt hesaplar ise hesap kartlar alt modl aracl ile almaktadr.
Hesap kartlar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



Masraf Merkezi Kartlar Alt Modl
irket ile ilgili her trl muhasebe ilemi ve hesap durumlar hesap plan zerinden izlenir. lemlerle
ilgili ayrntl detay bilgi almak daha fazla sayda hesabn almasn gerektirir. Bu da hesap plannn
gerektiinden fazla bymesine neden olacaktr. Bu nedenle yardmc bir hesap plan niteliini tayan
masraf merkezleri kullanlarak hesap plannn gereinden fazla bymesi engellenir.
zellikle maliyet muhasebesi yaplrken hesap plannn yan sra, yaplan masraflarn datlaca ayr
masraf merkezleri tanmlanabilir. Muhasebe fileri kaydedilirken hesabn gidecei masraf merkezleri
belirtilir. Masraf merkezlerine ait bilgiler her bir masraf merkezi iin ayr alan kartlarda tutulur.
Masraf merkezi kartlar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.





225
Muhasebe Balant Kodlar Alt Modl
Muhasebe dndaki program blmlerinde yaplan ilemlerin muhasebe entegrasyonu Muhasebeletirme
seenei ile otomatik olarak yaplr. zellikle gnlk faaliyetleri youn iletmelerde ilemlerin
muhasebeletirilmesi son derece kolaylamakta ve zaman kaybnn nne geilmektedir. Program
blmlerinde yaplan ilemlerin, muhasebeletirme yapldnda izlenecei hesaplar muhasebe balant
kodlar verilerek belirlenir. Muhasebe balant kodlar; kartlar zerinden ve muhasebe balant kodlar
seenei olmak zere iki ayr yntemle verilebilir.
Muhasebe balant kodlarn kartlar (malzeme, cari hesap, indirim, promosyon vs.) zerinde
belirlemek iin sa fare dmesi mensnde ya da kart ve fi listelerinde yer alan muhasebe kodlar
seenei kullanlr. Bu kartlar ieren ilemler muhasebeye entegre edilirken kartlarn zerindeki bu
muhasebe kodlar dikkate alnr. lemin farkl bir muhasebe hesabnda izlenmesi isteniyorsa
deitirilebilir.
Karta ait ilemlerin hangi muhasebe hesaplar altnda izlenecei ekrana gelen muhasebe kodlar
penceresinden kaydedilir. Hesap plan listelenir ve ilgili muhasebe hesab seilir. Muhasebe hesap kodlar
yannda ilemin hangi masraf merkezine ait olduu da masraf merkezi kolonunda girilir. Bu alandan da
masraf merkezleri listesine ulalr ve ilgili masraf merkezi seilir.
Kartlar zerinde verilen bu kodlar, karta ait ilemlere n deer olarak aktarlr. Ancak yaplan ilem
farkl bir muhasebe hesabnda izlenecekse ileme ait fi ya da faturada deitirilebilir.
Fi ya da faturada sa fare dmesi mensnde ve fi listelerinde yer alan muhasebe kodlar seenei
ile, ilemin muhasebelemesi sonucunda oluacak mahsup fii ekrana getirilir. Satra ya da fi geneline
muhasebe kodlar uygulanabilecei gibi, istenen hesap kodu da girilebilir.
Muhasebe kodlar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



Projeler Alt Modl
Muhasebe hesaplar ile kaydedilen bir hareket birden fazla masraf merkezi ile ilikili olabilir. rnein bir
firmann toplu olarak yapt almlar birden fazla blmn ihtiyacn karlamaya ynelik olabilir. Bu
durumda, alm ileminin masraf merkezleri ile ilikisi kurulur ve bu dorultuda masraf merkezlerine
dalm gerekletirilir.
Herhangi bir hesaba ait hareketin belirli dnemler iin nceden belirlenmi kurallar dorultusunda
masraf merkezlerine dalmnn yaplmas proje kaytlar ile kaydedilir. Bylece, hesaplar aras
kontroller salanr ve uygun raporlar alnr.
Projeler alt modlnn bir dier amac da, proje maliyetlerinin takibi ve bylelikle kontrolnn
salanmasna ynelik veri girileri ve raporlamann yaplabilmesidir. Projeler, kpr, baraj inaat, gemi,
fabrika yapm ya da bilgisayar program gibi yksek maliyetli ve tamamlanmas uzun sren ilerdir. Bu
anlamda projelerin zamanlama, kalite ve maliyet asndan youn bir denetim altnda tutulmas gereklilii
aktr. Bunun iin herhangi bir masraf merkezinde katlanlan masrafn hangi proje iin katlanldnn
sisteme tantlmas ve bu bilgilerin dzenli olarak raporlanabilmesi nemlidir.




226
Projeler alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.


Genel Muhasebe modlnde hangi alt modller yer almaktadr?
E-Beyannameler Alt Modl
Bu alt modl, bilano esasna gre defter tutan mkelleflerin vergilendirme dneminde mal ve hizmet
almlar ile mal ve hizmet satlarnn bildirilmesinde kullanlan formlarnn elektronik ortamda
verilebilmesi iin kullanlan blmdr. Mal ve Hizmet bildirimi, iletmelerin yl iindeki mal ve hizmet
faaliyetlerini gsteren tablodur.
E-Beyanname formalarna ilikin veri girii ya da transfer ilemleri yapldktan sonra, e beyanname
forma kaydedilir. Kaydetme ileminden sonra ilgili form zerinde XML Dosyas Olutur seenei
seildiinde, Muhasebe Parametrelerinden girilen E-Beyanname Katalouna XML dosyas aktarlr.
Parametreye katalog bilgisi girilmemise XML dosyas, programn ykl olduu katalogda
oluturulacaktr. Bu dosya, elektronik ortamda gnderimi yaplacak olan dosyadr.
E-Beyannameler alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



Mali Tablo Tanmlar Alt Modl
Mali tablo tanmlar alt modl; bilano tablosu, kar/zarar (gelir) tablosu, satlarn maliyeti tablosu, fon
akm tablosu, nakit ak tablosu, kar datm tablosu, net parasal pozisyon ve kar/zarar (gelir) tablosu gibi
alt modllerinden olumaktadr.



227
Mali tablolara ait tanmlar, genel muhasebe modlnde mali tablo tanmlar seenei ile kaydedilir.
Modlde her tablo iin standart bir tanm bulunmaktadr. Tanm iin standart tasarm kullanlabilecei
gibi, bo tanm seenei ile tablo yeniden tanmlanabilir. Tanmlanan tablo, kaydet seenei ile tablo ad
ve aklamas verilerek; dipnotlar, grup, hesap, hesap aral, tutar, forml, ara toplam, genel toplam ve
sayfa dzeni seenekleri ile kaydedilir. Kaytl her tablo ilgili mali tablo seeneinde yer alr. Mali tablo
raporunu almak iin nce raporlanacak tablo daha sonra sa fare tuu mensndeki rapor seenei
kullanlr.
Veri aktarm olana ile mali tablo bilgileri bir dosyaya yazdrlr ve baka bir tablo tanmna
aktarlabilir. Bunun iin kaytl mali tablolar penceresinde sa fare dmesi mensndeki veri aktarm
ieri ve veri aktarm dar seenekleri kullanlr.
Mali tablo tanmlar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



ekil 8.3: Mali Tablo Tanmlar Alt Modl

Bilano Tablosu Alt Modl
Bilano, bir iletmenin belirli bir tarihte sahip olduu varlklar ile bu varlklarn salad kaynaklar
gsteren mali tablodur.
Bilano tablosu tanm, mali tablo tanmlar alt modl altnda yer alan bilano tablosu bal
seenei ile kaydedilir.
Bilano tablosu; rapor aylar, rapor seviyesi, para birimi, tablo arpan, para birimi, rapor bal,
dipnot basm, i yeri ve blm numaras, maliyet merkezi kodu ve dnem numaras gibi eitli filtre
seenekleri verilerek alnabilmektedir.

Kar/Zarar (Gelir) Tablosu Alt Modl
Kar/Zarar (Gelir) tablosu, bir iletmenin belirli bir hesap dneminde elde ettii gelirle yapt giderleri
tasnifli ekilde gsteren ve dnem faaliyetlerinin net sonucunu kar veya zarar olarak zetleyen tablodur.



228
Kar/Zarar (Gelir) tablosu tanm, mali tablo tanmlar alt modl altnda yer alan kar/zarar tablosu
bal seenei ile kaydedilir.
Kar/Zarar (Gelir) tablosu; rapor aylar, rapor seviyesi, para birimi, tablo arpan, para birimi, rapor
bal, dipnot basm, i yeri ve blm numaras, maliyet merkezi kodu ve dnem numaras gibi eitli
filtre seenekleri verilerek alnabilmektedir.

Satlarn Maliyeti Tablosu Alt Modl
Satlarn maliyeti tablosu, bir iletmenin dnem iindeki malzeme hareketleri ile satlan mamul, ilk
madde ve malzeme, ticari mal ve satlan hizmetlerin maliyetini gsteren tablodur.
Satlarn maliyeti tablosu tanm, mali tablo tanmlar alt modl altnda yer alan satlarn maliyeti
tablosu bal seenei ile kaydedilir.
Satlarn maliyeti tablosu; rapor aylar, rapor seviyesi, para birimi, tablo arpan, para birimi, rapor
bal, dipnot basm, i yeri ve blm numaras, maliyet merkezi kodu ve dnem numaras gibi eitli
filtre seenekleri verilerek alnabilmektedir.

Fon Akm Tablosu Alt Modl
Fon ak tablosu, belirli bir dnem iinde iletmenin salad mali kaynaklar ve bunlarn kullan
yerlerini gstermek suretiyle iletmenin sz konusu dnemdeki mali ilemlerini zetleyen tablodur.
Fon akm tablosu tanm, mali tablo tanmlar alt modl altnda yer alan fon akm tablosu bal
seenei ile kaydedilir.
Fon akm tablosu; rapor aylar, rapor seviyesi, para birimi, tablo arpan, para birimi, rapor bal,
dipnot basm, i yeri ve blm numaras, maliyet merkezi kodu ve dnem numaras gibi eitli filtre
seenekleri verilerek alnabilmektedir.

Nakit Ak Tablosu Alt Modl
Nakit ak tablosu, bir hesap dneminde oluan para akm, para giri ve klarn kaynaklar ve
kullanl yerleri ile birlikte gsteren tablodur.
Nakit ak tablosu tanm, mali tablo tanmlar alt modl altnda yer alan nakit ak tablosu bal
seenei ile kaydedilir.
Nakit ak tablosu; rapor aylar, rapor seviyesi, para birimi, tablo arpan, para birimi, rapor bal,
dipnot basm, i yeri ve blm numaras, maliyet merkezi kodu ve dnem numaras gibi eitli filtre
seenekleri verilerek alnabilmektedir.

Kar Datm Tablosu Alt Modl
Kar datm tablosu, bir iletmenin dnem karn, bu kardan denecek vergilerin, ayrlan yedeklerin ve
ortaklara datlacak kar paylarn ayrntl bir ekilde gsteren ve iletmenin hisse bana den kar ile
temett tutarn gsteren tablodur.
Kar datm tablosu tanm, mali tablo tanmlar alt modl altnda yer alan kar datm tablosu
bal seenei ile kaydedilir.
Kar datm tablosu; rapor aylar, rapor seviyesi, para birimi, tablo arpan, para birimi, rapor bal,
dipnot basm, i yeri ve blm numaras, maliyet merkezi kodu ve dnem numaras gibi eitli filtre
seenekleri verilerek alnabilmektedir.

Net Parasal Pozisyon Kar/Zarar (Gelir) Tablosu Alt Modl
Net parasal pozisyon kar/zarar (gelir) tablosu, bir iletmenin dnem karn, bu kardan denecek
vergilerin, ayrlan yedeklerin ve ortaklara datlacak kar paylarn ayrntl bir ekilde gsteren ve
iletmenin hisse bana den kar ile temett tutarn gsteren tablodur.



229
Net parasal pozisyon kar/zarar (gelir) tablosu tanm, mali tablo tanmlar alt modl altnda yer alan
nakit ak tablosu bal seenei ile kaydedilir.
Net parasal pozisyon kar/zarar (gelir) tablosu; rapor aylar, rapor seviyesi, para birimi, tablo arpan,
para birimi, rapor bal, dipnot basm, i yeri ve blm numaras, maliyet merkezi kodu ve dnem
numaras gibi eitli filtre seenekleri verilerek alnabilmektedir.

Konsolide Mali Tablo Tanmlar Alt Modl
Mali tablolar, bir iletmenin belirli bir dnemdeki faaliyetlerinin finansal zetini ilgililere aktarmak ve
bylece ilgililerin iletme hakknda ayrntl bir bilgiye sahip olmasn salamak amacyla
dzenlenmektedir. Konsolide mali tablolar da ayn amac gerekletirmek iin hazrlanmakta; ancak dier
mali tablolardan farkl olarak bu tablolar birden fazla iletmenin ilemlerini ifade etmektedir.
Bir iletmenin zellikle bilano ve gelir tablolar gibi finansal tablolarnn dzenlenmesi hem hukuki
hem de ekonomik bir zorunluluktur. Konsolide mali tablolarn hazrlanmas sadece ekonomik bir
zorunluluk tamakta ve bu tablolarn dzenlenmesinin hukuki bir zellii bulunmamaktadr.
Konsolide mali tablolar, ayr tzel kiiliklere sahip iletmelerin aktiflerinin, borlarnn, z
kaynaklarnn, gelirlerinin ve giderlerinin bir araya getirilmesi, dier bir ifade ile ana irketin tablolaryla
birletirilmesiyle elde edilen tablolardr.
Konsolide mali tablolar; ana ortakln unvan altnda dzenlenen ve ana ortaklk ile bal ortakln
ve kontrol gc ana ortaklkta olan itiraklerin konsolidasyon yntemi uygulanmak suretiyle varlklar,
yabanc kaynaklar, z kaynaklar, gelir ve karlar ile gider ve zararlarn bir btn olarak gsteren,
itiraklerin ise z kaynaklardan pay alma yntemi uygulanarak eklenmesi suretiyle oluturulan konsolide
bilano, konsolide gelir tablosu ve bu tablolarn eki dier konsolide mali tablolar ile dipnotlar ifade eder.
Tm bu ifadelerden de kolaylkla anlalabilecei gibi; konsolide mali tablolarn dzenlenme amac,
ana ortakla bal ortaklklar ile kontrol ana ortaklkta olan itiraklerin ve snrl itiraklerin aktif, pasif,
gelir ve giderleri ile gayri nakdi ykmllklerini tek bir ortakla aitmi gibi gstererek, topluluun bir
btn olarak finansal durumu ve faaliyet sonular hakknda tasarruf sahiplerine, yatrmclara, denetim
mercilerine ve ilgili dier kiilere bilgi vermektir.
Konsolide mali tablolar, bir gruba dahil her bir irketin faaliyet sonularn bir arada gsterdikleri iin
bu tablolarn kullanmnda birtakm snrlamalar sz konusudur.
Yabanc bir lkede bulunan, gruba bal bir yavru irketin sonular kur dalgalanmalar nedeni ile
konsolide mali tablolara ok deiik ekilde yansyabilmektedir.
Konsolide mali tablo tanmlar alt modl; bilano tablosu, kar/zarar (gelir) tablosu, satlarn maliyeti
tablosu, fon akm tablosu, nakit ak tablosu, kar datm tablosu, net parasal pozisyon ve kar/zarar (gelir)
tablosu gibi alt modllerinden olumaktadr.
Konsolide mali tablolara ait tanmlarda tpk mali tablo tanmlarnda olduu gibi, genel muhasebe
modlnde konsolide mali tablo tanmlar seenei ile kaydedilir. Modlde her tablo iin standart bir
tanm bulunmaktadr. Tanm iin standart tasarm kullanlabilecei gibi, bo tanm seenei ile tablo
yeniden tanmlanabilir. Tanmlanan konsolide mali tablo, kaydet seenei ile tablo ad ve aklamas
verilerek; dipnotlar, grup, hesap, hesap aral, tutar, forml, ara toplam, genel toplam ve sayfa dzeni
seenekleri ile kaydedilir. Kaytl her bir konsolide mali tablo, ilgili konsolide mali tablo seeneinde yer
alr. Konsolide mali tablo raporunu almak iin nce raporlanacak tablo daha sonra sa fare tuu
mensndeki rapor seenei kullanlr.
Veri aktarm olana ile mali tablo bilgileri bir dosyaya yazdrlr ve baka bir tablo tanmna
aktarlabilir. Bunun iin kaytl konsolide mali tablolar penceresinde sa fare dmesi mensndeki veri
aktarm ieri ve veri aktarm dar seenekleri kullanlr.
Aadaki ekil 8.4te de grlecei gibi konsolide mali tablo tanmlar alt modlnn yaps ve
ileyii mali tablo tanmlarnda olduu gibidir. Bu nedenle, konsolide mali tablo tanmlar alt modllerine
ilikin aklamalara burada yer verilmeyecektir. Bu aklamalar, yukarda mali tablo tanmlar
blmndeki alt modller ile ayndr.




230


ekil 8.4: Mali Tablo Tanmlar Alt Modl
Konsolide mali tablo tanmlar alt modlnde hangi alt modller yer
almaktadr?
Hareketler Alt Modl
Hareketler alt modl; muhasebe fileri, harcama talepleri, tahsis fileri ve bte revizyon fileri alt
modllerinden olumaktadr.
Aadaki ekil 8.5de hareketler alt modlnn alt modlleri grlmektedir.



ekil 8.5: Hareketler Alt Modl



231
Muhasebe Fileri Alt Modl
Muhasebe hesaplarna ait hareketler muhasebe fileri ile kaydedilir. Muhasebe fileri genel muhasebe
blmnde hareketler mens altnda yer alr. Muhasebe ile ilgili yaplan her ilem iin ilgili fi tr
seilir.
Muhasebe fileri alt modlnde; ekle, deitir, kar, incele, kopyala, al toplamlar, iptal ya da geri
alma, ters kayt oluturma, tersini bul, ilgili belgeler, toplu kayt karma, yaz ve toplu fi basm gibi
ilevler yer almaktadr.
Muhasebe fileri alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



Harcama Talepleri Alt Modl
Muhasebe gider taleplerinin kaydedildii alt modldr. Genel muhasebe modl altnda hareketler alt
modlnde yer alr. Muhasebe harcama ilemini kaydetmek ve kaytl harcama fileri zerinde yaplacak
ilemler iin ilgili dmeler ve sa fare mensnde yer alan seenekler kullanlr.
Harcama talepleri alt modlnde; ekle, deitir, kar, incele, kopyala, bul, kayt bilgisi, toplu kayt
karma, kayt says, iptal etme, al toplamlar, yazdrma, toplu basm, filtreleme, gncelleme, n
deerlere dnme, LDX (KOBlerle ilgili ilemler) hareketleri ve deme emri oluturma gibi ilevler yer
almaktadr.
Harcama talepleri alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



Tahsis Fileri Alt Modl
Genel bteden alt btelere ve bteden bte kalemlerine ayrlan denekler tahsis fileri ile kaydedilir.
Tahsis fileri alt modl, genel muhasebe modlnde hareketler alt modl altnda yer alr.
Tahsis fileri alt modlnde; ekle, deitir, kar, incele, kopyala, toplu kayt karma, yazdrma,
durum bilgisi, filtreleme, kayt bilgisi, kayt says ve gncelleme gibi ilevler yer almaktadr.



232
Tahsis fileri alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.


Bte Revizyon Fileri Alt Modl
Btede olabilecek deiikliklere ait bilgiler bte revizyon fileri ile kaydedilir. Genel muhasebe
modlnde hareketler alt modl altnda yer alr.
Bte revizyon fileri alt modlnde; ekle, deitir, kar, incele, kopyala, toplu kayt karma,
yazdrma, durum bilgisi, filtreleme, kayt says, gncelleme ve n deerlere dnme gibi ilevler
bulunmaktadr.
Bte revizyon fileri alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



lemler Alt Modl
lemler alt modl; yevmiye madde numaralama, kur fark hesaplama, muhasebeletirme, hesaplar aras
aktarm, yanstma, giri k hareketleri ilikilendirme, fiyat endeksi atama, enflasyon parametreleri
gncelleme, toplu hesap datm, hesap tipi gncelleme ve enflasyon farklarn mahsuplatrma gibi alt
modllerinden olumaktadr.
Aadaki ekil 8.6da lemler alt modlnn alt modlleri grlmektedir.



ekil 8.6: lemler Alt Modl



233
Yevmiye Madde Numaralama Alt Modl
Yevmiye madde numaralama alt modlnde; yevmiye madde numaralama ilemi ile her fie yevmiye
defteri basld zaman alaca numara program tarafndan otomatik olarak kaydedilir. Yevmiye madde
numaralama ilemi, muhasebe ilemlerinin onaylanmasndan sonra verilir.
Yevmiye madde numaralar genel muhasebe modl ilemler alt modl altnda yer alan yevmiye
madde numaralama alt modl kullanlarak verilmektedir.
Yevmiye madde numaralama penceresinde yer alan alanlar unlardr. Tarih aral filtre satrnda,
numaralandrmann hangi tarihler arasndaki ilemler iin yaplaca belirlenir. Yevmiye madde
numaralar program tarafndan verilirken, ekranda, son yevmiye madde numaras ve tarihi ile ilgili
bilgiler izlenebildii gibi, fi numaras, fi tr ve fi tarihi ve madde numaras ile ilgili son durum
bilgileri de izlenebilir.

Kur Fark Hesaplama Alt Modl
Muhasebede bir hesabnn gerek anlamda dvizle yaplan ilemleri yasal olarak, ilemin gerekletii
tarihteki dviz kurlar zerinden yerel para birimine evrilerek kaydedilir. Bu durumda herhangi bir
tarihte muhasebe hesaplarnn yerel bakiyeleri incelendiinde, dviz ilemlerinin etkisi gncel olarak
grlemez. Bir baka deyile, dvizli ilem grm bir hesabn yerel para birimi cinsinden bakiyesi
olmas gerekenden fazla veya eksik grnr.
Bu modlde, kur farknn hangi hesaplar iin yaplaca, hangi tarih aralndaki ilemlerin dikkate
alnaca, kur farknn hangi dviz tr iin hesaplatlaca ve hesaplanan kur farknn hangi hesap altnda
izlenecei nemlidir.

Muhasebeletirme Alt Modl
KKP yazlmlarnda genellikle, genel muhasebe alt modl dndaki modllerde yaplan ilemler iin
kaydedilmesi gereken muhasebe fileri, muhasebeletirme ilemi ile otomatik olarak
oluturulabilmektedir. Muhasebeletirme alt modl genel muhasebe alt modl altnda yer alan ilemler
alt modlnde yer almaktadr.
Muhasebeletirme alt modl aracl ile gerekletirilebilen otomatik muhasebeletirme, zellikle
gnlk faaliyetleri youn iletmelerde ilemlerin muhasebeletirilmesi son derece kolaylamakta ve
zaman kaybnn nne geilmektedir. Alan kartlarn ve bunlara ait ilemlerin muhasebeletirme
yapldnda izlenecei muhasebe hesap kodlar muhasebe balant kodlar verilerek belirlenir.
Muhasebeletirme ileminde geerli olacak muhasebe balant kodlar, ilgili dier modllerde kartlar
zerinden ya da genel muhasebe alt modlnde ana kaytlar alt modl altnda yer alan muhasebe
balant kodlar seenei ile verilmektedir. Genel muhasebe modl ile entegre alan dier modllerde
ilemler yaplrken muhasebe kodlar seenei ile fi geneli ya da yalnzca satrdaki ilem iin muhasebe
kodlar uygulanr ve muhasebeletirme yapldnda oluacak mahsup fii grntlenir.
Muhasebeletirme ilemleri; muhasebe alt modlnden ya da ilgili dier alt modllerdeki fi ya da
fatura listesinden yaplabilir.
Genel muhasebe alt modlnde, ilemler alt modlnde yer alan muhasebeletirme alt modl
seildiinde, muhasebeletirilecek ilemler listelenmektedir. Muhasebeletirilecek ilemler; malzeme
ilemleri, sabit kymet amortisman ve deerleme ilemleri, satn alma ilemleri, sat ve datm ilemleri,
SMM mahsup ilemleri, vergi mahsup ilemleri, finans ilemleri, personel demeleri, retim ilemleri,
ithalat ve ihracat ilemleri gibi ilemlerdir.
Muhasebeletirme parametrelerinde muhasebeletirme iareti filtre satrnda iaretlenecek olarak
seilirse, muhasebeleen fi ya da faturann yannda muhasebeletirildiini gsteren M harfi ile listelenir.
Muhasebeletirilen fi ya da faturalarda deiiklik yaplmak istendiinde ilemin muhasebeletirildiine
ilikin bir uyar mesaj alnmaktadr.




234
Hesaplar Aras Aktarm Alt Modl
Hesaplar aras aktarm alt modlnde; muhasebe hesaplar aras aktarm ilemleri, belirli bir hesap altnda
izlenen ilemleri yeni bir hesap altnda izlemek amacyla kullanlmaktadr.
Muhasebe hesaplar aktarm ilemleri genel muhasebe alt modlnde yer alan ilemler alt
modlndeki hesaplar aras aktarm alt modl aracl ile yaplmaktadr.

Yanstma Alt Modl
Yanstma alt modlndeki; yanstma ilemleri, yl ya da dnem sonu itibaryla belirli hesaplarn son bor
ya da alacak tutarlarnn izlenecekleri yeni hesaplara aktarlmas ilemlerinden olumaktadr.
Yanstma ilemi, tekdzen muhasebe sistemindeki 7/A ya da 7/B seenei maliyet hesaplarnn dnem
sonunda yanstma hesaplarna aktarlmasdr. Yanstma hesaplarndan gelir tablosu hesaplarna aktarm
ve en son dnem sonunda bilano (aylk, 3 aylk ya da yllk) oluturulmadan nce 690 nolu hesaba
aktarlmasn ierir.
Yanstma ilemleri genel muhasebe alt modlndeki ilemler alt mens altnda yer alan yanstma
ilemleri alt modl aracl ile gerekletirilmektedir. Yanstma ileminin ne ekilde yaplaca
yanstma ablonu tanmlanarak belirlenir. Yeni ablon tanmlamak ve tanml ablonlar zerinde
yaplacak ilemler iin yanstma ablonlar listesinde yer alan dmeler ya da sa fare dmesi
mensnde yer alan seenekler kullanlr.

Giri/k Hareketleri likilendirme Alt Modl
Giri/k hareketleri ilikilendirme modlnn temel ilevi, parasal olmayan muhasebe hesaplarnn
muhasebe k hareketlerini FFO (lk Giren lk kar) yntemine gre muhasebe gri hareketleri ile
ilikilendirmektir. Bu sayede, herhangi bir parasal olmayan deer knn hangi dnemdeki giriten
kaynaklad tahmininde bulunulmaktadr.
Giri/k hareketleri ilikilendirme genel muhasebe alt modlnde ilemler alt modl altnda yer
alan giri k hareketleri ilikilendirme alt modl aracl ile yaplabilmektedir.

Fiyat Endeksi Atama Alt Modl
Fiyat endeksi atama ileminin amac, muhasebe giri/k hareketlerine ticari sistemde belirtilmi fiyat
endeksinin ilgili deerini atamaktr.
Fiyat endeksi atama alt modl; genel muhasebe/ilemler/fiyat endeksi atama alt mens aracl ile
yaplmaktadr. Alan pencerede fiyat endeksi atanacak hareketlerin tarihi ve hangi ilemlere (giri/k)
fiyat endeksi atanaca belirtilir.

Enflasyon Parametreleri Gncelleme Alt Modl
Bu modl, enflasyon parametrelerinin gncellendii alt modldr. Bu alt modl aracl ile muhasebe fi
satrlarnda bulunan muhasebe d ve hesaplama d alanlar toplu olarak deitirilir. Genel muhasebe alt
modlnde ilemler alt mens altnda yer alr. Gncellemenin ne ekilde yaplaca parametre
satrlarnda belirlenir. Enflasyon parametreleri gncelleme filtre seenekleri; fi tr, fi tarihi, fi
numaras, hesap kodu, enflasyon d, hesaplama d v.b.dir.

Toplu Hesap Datm Alt Modl
Toplu hesap datm alt modlne, genel muhasebe/ilemler/toplu hesap datm men dizisiyle ulalr.
lemin amac, masraf merkezi ve projelere datm yaplmam baz hesap hareketlerinin sistemde
tanml uygun ablonlara gre datmnn yaplarak datm detay satrlarnn oluturulmasdr.



235
Toplu hesap datmnn ne ekilde yaplaca toplu hesap datm filtre seenekleri ile belirlenir. Bu
seenekler, fi tr, fi tarihi, fi numaras, fi zel kodu, fi belge no, i yerleri, blmler, hesap kodu,
hesap aklamas, hesap zel kodu, hareket zel kodu, datlm hareketler tekrar datlsn v.b.dir.

Hesap Tipi Gncelleme Alt Modl
Hesap tipi gncelleme alt modl, muhasebe hesap tiplerinin gncellenmesinde kullanlr. Genel
muhasebe alt modlnde ilemler alt modl altnda yer alr. Gncelleme ileminin yaplaca koullar
filtre satrlarnda belirlenir. Bunlar; hesap kodu, hesap aklamas, hesap zel kodu, hesap tr, hesap tipi
v.b.dir.

Enflasyon Farklarn Mahsuplatrma Alt Modl
Bu modl, parasal olmayan hesaplar iin hesaplanan dzeltme farklarn enflasyon fark hesaplarnda
muhasebeletirmek iin kullanlr. Muhasebe alt modlnde ilemler alt modl altnda yer alr. lemin
ne ekilde yaplaca filtre seenekleri ile belirlenir. Bu filtre seenekleri; hesaplama tarihi, fi zel kod
n deeri, ay, yl, sabit kymet kodu, sabit kymet kayt kodu, alm tarihi v.b.dir.
Hesaplama tarihinden nceki ilk al fiinin tarihi ile hesaplama tarihi dikkate alnr ve bu tarihler
arasndaki hareketler taranarak fark mahsubu oluturulur. Enflasyon fark oluturulmu bir hesap iin
yeniden hesaplama yaplmas durumunda daha nce bulunmu farklar karlarak hesaplama yaplr.
Enflasyon farklarn mahsuplatrma ileminde zel filer ve kapan fileri dikkate alnmaz.

Raporlar Alt Modl
Raporlar alt modl, muhasebe alt modlndeki tm ilemler sonucunda oluan bilgilere ilikin raporlarn
ekran, yazc ve dijital ortamda alnabildii modldr.
Raporlama alt modlnde; hesap durumlar, defter ve dkmler, masraf merkezi, balantlar, proje
raporlar, bte raporlar ve pratik tablo raporlar gibi alt modller yer almaktadr.
Aadaki ekil 8.7de raporlar alt modlnn de alt modlleri grlmektedir.



ekil 8.7: Raporlar Alt Modl



236
Hesap Durumlar Alt Modl
Hesap durumlar alt modl, genel muhasebe alt modlnde oluan tm bilgilere ilikin sonularn
raporlarnn alnd blmdr.
Bu modl, genel muhasebe alt modlnde yer alan raporlar alt modlnn altnda yer almaktadr. Bu
modln de alt modlleri aada grlmektedir.



Defterler ve Dkmler Alt Modl
Defterler ve dkmler alt modl, genel muhasebe alt modlndeki finansal hareketler sonucunda oluan
bilgilerin yasal defterlere aktarld alt modldr.
Bu modl, genel muhasebe alt modlnde yer alan raporlar alt modlnn altnda yer almaktadr. Bu
modln de alt modlleri aada grlmektedir.



Masraf Merkezi Raporlar Alt Modl
Masraf merkezi raporlar alt modl, iletmede tanmlanm masraf yerlerine ilikin bilgilerin ve
raporlarn alnd alt modldr.






237
Bu modl, genel muhasebe alt modlnde yer alan raporlar alt modlnn altnda yer almaktadr. Bu
modln de alt modlleri aada grlmektedir.


Balant Kodlar Dkm Alt Modl
Muhasebe balant kodlar alt modl ile dier modller iin tanmlanan muhasebe balant kodlarnn
alnd rapor seeneidir.
Bu modl, genel muhasebe alt modlnde yer alan raporlar alt modlnn altnda yer almaktadr. Bu
modln de alt modlleri aada grlmektedir.



Proje Raporlar Alt Modl
Proje raporlar alt modl, iletmede yrtlmekte olan ve sisteme tanmlanm projelere ilikin bilgilerin
ve raporlarn alnd alt modldr.
Bu modl, genel muhasebe alt modlnde yer alan raporlar alt modlnn altnda yer almaktadr. Bu
modln de alt modlleri aada grlmektedir.



Bte Raporlar Alt Modl
Bte raporlar alt modl, iletmede dzenlenmi olan btelere ilikin ilikin bilgilerin ve raporlarn
alnd alt modldr.



238
Bu modl, genel muhasebe alt modlnde yer alan raporlar alt modlnn altnda yer almaktadr. Bu
modln de alt modlleri aada grlmektedir.


Pratik Tablo Raporlar Alt Modl
Pratik tablo raporlar alt modl, iletmede hesap planndaki hesaplara ilikin bilgilerin alnd alt
modldr.
Bu modl, genel muhasebe alt modlnde yer alan raporlar alt modlnn altnda yer almaktadr. Bu
modln de alt modlleri aada grlmektedir.



MALYET MUHASEBES ALT MODL
Maliyet muhasebesi alt modlnde, direkt iilik, direkt hammadde
ve genel giderler gibi maliyeti etkileyen retim unsurlarnn retime katlma paylar
saptanr ve maliyetler bu paylar baz alnarak retilen mamullere yanstlr.
Maliyet muhasebesi alt modl; ana kaytlar, ilemler ve raporlar olmak zere alt modlden
olumaktadr.
Aadaki ekil 8.8de maliyet muhasebesi alt modlnde yer alan alt modller grlmektedir.



ekil 8.8: Maliyet Muhasebesi Alt Modl




239
Ana Kaytlar Alt Modl
Ana kaytlar alt modl, genel gider ve maliyet yeri tanmlarnn kaydedildii alt modldr. Temelde
genel gider kartlar ve maliyet yerleri ile ilgili alt modllerden olumaktadr.
Aadaki ekil 8.9da maliyet muhasebesi alt modlnde yer alan ana kaytlar alt modln alt
modlleri grlmektedir.



ekil 8.9: Ana Kaytlar Alt Modl

Genel Gider Kartlar Alt Modl
Genel gider kartlar, genel giderlere ait muhasebe hesaplarndaki bor bakiyelerinin yanstma hesaplarn
kullanarak malzemelere yklenmesi ilemi iin kullanlr.
Maliyet muhasebesi alt modlnde ana kaytlar alt modl altnda yer alr. Genel gider kart
tanmlamak ve kaytl kartlar zerinde yaplacak ilemler iin genel gider kartlar listesi altnda yer alan
dmeler ve sa fare dmesi mensndeki seenekler kullanlr.

Maliyet Yerleri Alt Modl
Maliyet yerleri alt modl, maliyet yerleri genel gider harcamalarnn yapld, maliyetleri bnyesinde
toplayarak mamule yklenmesini salayan; retilen mamul hatlar, retim hatlarna hizmet veren ve
mamul maliyetine dahil edilen blmler, yemekhane, temizlik v.b. maliyetine katlanlan yerlerdir.
Maliyet yeri kavram, muhasebe sistemi ierisindeki masraf merkezleri kavramna zde olarak
dnebilir. Maliyet muhasebesi ierisinde maliyet yerleri, belirtilen periyotlar ierisinde genel giderler
araclyla bnyesinde toplanan maliyetleri, i istasyonlar vastasyla malzemelere yklemeye yarar.
Maliyet muhasebesi ierisinde maliyet yerleri, belirtilen periyotlar ierisinde genel giderler
araclyla bnyesinde toplanan maliyetleri, i istasyonlar vastasyla malzemelere yklemeye yarar.
Maliyet yeri tanmlar maliyet muhasebesi alt modlndeki ana kaytlar alt modl altnda yer alan
maliyet yerleri alt modlnde yaplr. Maliyet yeri tanmlar zerinde yaplacak ilemler iin maliyet
yerleri listesinin altnda yer alan dmeler ve sa fare dmesi mensndeki seenekler kullanlr.

lemler Alt Modl
lemler alt modl altnda yer alan alt modller aracl ile toplu olarak yaplan ilemler gerekletirilir.
lemler alt modl; maliyet yeri genel gider gncelleme, fiili genel gider ykleme ilemi, fiili genel gider
ykleme geri alma gibi alt modllerden olumaktadr.





240
Aadaki ekil 8.10da maliyet muhasebesi alt modlnde yer alan ilemler alt modln alt
modlleri grlmektedir.


ekil 8.10: lemler Alt Modlnn Alt Modlleri

Maliyet Yeri Genel Gider Gncelleme Alt Modl
Maliyet yeri genel gider gncelleme ileminin yapld alt modldr. Maliyet muhasebesi alt modlnde
ilemler alt modlnn altnda yer almaktadr.
Maliyet yeri genel gider gncelleme ilemi ile maliyet yeri tanmnda bir periyod iin tanmlanm
olan genel giderlerin baka periyotlara kopyalanmas ilemi gerekletirilir. Gncelleme ilemi ile
periyotlara gre deimeyen maliyet yeri-genel gider ilikilerinin tek tek her bir periyot iin tanmlanmas
ilemi otomatik olarak yaplmaktadr. Ancak Hizmet maliyet yerleri iin ilgili periyoda ait olan datm
katsaylarnn tekrar tanmlanmas gerekmektedir. Gncelleme ilemi iin geerli olacak koullar maliyet
yeri genel gider gncelleme filtre satrlarnda belirlenir.

Fiili Genel Gider Ykleme Alt Modl
Fiili genel gider ykleme alt modlnde, belirli bir maliyet periyodunda gider muhasebe hesaplarnda
toplanm gider toplamlar ilgili masraf merkezleri dikkate alnarak maliyet yerlerine datlmaktadr.
Fiili genel gider ykleme alt modl, maliyet muhasebesi alt modlnde ilemler alt modl altnda
yer alr. Ykleme ileminin hangi koullarda yaplaca genel gider ykleme ilemi filtre satrlarnda
belirlenmektedir.

Fiili Genel Gider Ykleme Geri Alma Alt Modl
Fiili genel gider yklemelerinin geri alnd alt modldr. Maliyet muhasebesi alt modlnde ilemler alt
modl altnda yer alr.
Maliyet yerlerine yaplan yklemenin herhangi bir sebepten tr kaldrlmas ya da yklemenin
tekrar yaplmas gerekiyorsa ncelikle yaplan fiili yklemenin geri alnmas gerekmektedir. Geri alma
ilemi gerekleen maliyetler muhasebeletirilmemise yaplabilir.
Fiili genel gider ykleme geri alma ileminin hangi koullarda yaplaca filtre satrlarnda belirlenir.
Ayn anda birden fazla periyottaki ykleme ilemi geri alnabilir.

Raporlar Alt Modl
Maliyet muhasebesi ilemlerinin raporland alt modldr.
Fiili genel gider yklemelerinin geri alnd alt modldr. Maliyet muhasebesi alt modl altnda yer
almaktadr.



241
Aadaki ekil 8.11da maliyet muhasebesi alt modlnde yer alan raporlar alt modln de alt
modlleri grlmektedir.



ekil 8.11: Raporlar Alt Modlnn Alt Modlleri
Maliyet muhasebesi alt modlnn genel yapsn aklaynz.
FNANS ALT MODL
Finans alt modl, iletmenin malzeme ve duran varlklar dndaki
varlklarnn tanmland, bunlar arasndaki ilemlerin kaydedildii ve izlendii blmdr.
Finans alt modl genel olarak; ana kaytlar, hareketler, ilemler ve raporlar ana bal
altnda; cari hesap raporlar, deme/tahsilat raporlar, ek/senet raporlar, banka
raporlar, kasa raporlar, dviz raporlar, teminat raporlar, konsolide finansal raporlar,
pratik tablo raporlar ve dier raporlar alt modllerinden olumaktadr.
Bu alt modllerin altnda da; iletmenin, alm satm yapt mteri ve tedariki firmalara ait kart
tanmlar, iletmenin alt bankalara ve banka hesaplarna ait kart tanmlar, deme plan tanmlar,
deme planlar, kasa tanmlar, ek ve senet ilemleri, cari hesap ilemleri, banka ilemleri, teminat
ilemleri, kasalarda yaplan ilemler, gnlk kur deerleri, kur gncelleme, cari hesap kur fark
hesaplama ilemleri gibi alt modller yer almakta ve dier modller ile entegre olarak alabilmektedir.











242
Aadaki ekil 8.12de finans modl altnda yer alan alt modller grlmektedir.



ekil 8.12: Finans Alt Modl

Ana Kaytlar Alt Modl
Ana kaytlar alt modl; cari hesap kartlar, deme/tahsilat planlar, ek/senet kartlar banka kartlar, kasa
kartlar ve teminat kartlar gibi alt modllerden olumaktadr.
Aadaki ekil 8.13de Ana kaytlar alt modlnn alt modlleri grlmektedir.



ekil 8.13: Ana Kaytlar Alt Modl



243
Cari Hesap Kartlar Alt Modl
letmenin mteri ve tedarikileri ile bor/alacak ilikisi iinde olduu dier firmalar dzenli olarak
izlemek amacyla cari hesap kartlar alt modlnde cari hesap kartlar alr. Her bir cari hesaba ait
kimlik bilgileri ve zellikler kayt tr seilerek ilgili karta kaydedilir. Bu men seeneklerinin ilevleri
aadadr. Cari hesap kartlar alt modlnde; ekle, deitir, kar, incele, kopyala, kayt bilgisi, ek bilgi
formlar, toplu kayt kar gibi ilevler bulunmaktadr.
Cari hesap kartlar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



deme/Tahsilat Alt Modl
letmelerde ek/senet ilemleri dnda kalan ve vadeli olan ilemlerin tm deme planna
deme/tahsilat alt modl aracl ile balanr. demeler bu plana uygun olarak, KKP yazlm
tarafndan otomatik olarak oluturulacak deme listeleri ile takip edilir. Geciken ya da erken yaplan
demelerde geerli olacak vade fark yzdesi ile demelerin en ge hangi tarihlerde yaplaca da deme
planlarnda belirtilir. deme plan tanmnda erken ve ge demeler iin geerli olacak faiz oranlar
yannda, deme ve tahsilatlarn ne ekilde hesaplanaca ve hangi koullar iin geerli olaca da kart
zerinde ilgili alanlarda kaydedilir. Cari hesaplar ve malzeme kartlar ile cari hesaplara ait ilemler deme
planlarna balanarak deme ve tahsilatlar salkl bir biimde izlenir. Bor takip ilemlerinde, KKP
yazlm tarafndan otomatik olarak oluturulan deme listeleri dikkate alnr.
deme/tahsilat alt modlnde; ekle, deitir, kar, incele, kopyala, kayt bilgisi, kayt says gibi
ilevler bulunmaktadr.




244
Cari hesap kartlar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



ek/Senet Kartlar Alt Modl
ek/senet kartlar alt modl seildiinde ek/senet kartlar listesi alr. ek/senet kartlar alt
modlnde; ekle, deitir, kar, incele, kopyala, filtrele, devir, bul, yaz, kayt says ve kayt bilgisi gibi
ilevler bulunmaktadr.
ek/senet kartlar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



Banka Kartlar Alt Modl
Banka kartlar alt modlnde; iletmenin alt bankalar, bu bankalarda alan hesaplara ait bilgiler
banka kartlar ve bu kartlarn altnda alan hesap kartlar zerinde tutulur. Banka tanmlar bankalar ve
banka hesaplar olarak iki aamada yaplmaktadr.
Bu ekilde firmann alt bankann ayn ubesinde birden fazla hesab varsa, bunlar tek bir
bankaya bal hesaplar olarak tanmlayabilir. allan bankadaki bu hesaplara ait ilemler banka hesap
kartlar zerinden izlenir. nce allan bankaya ait bilgilerin girilecei banka kart daha sonra bu
bankaya ait hesap kartlar kaydedilir.
Banka kartlar alt modlnde; ekle, deitir, kar, incele, kopyala, yaz gibi ilevler bulunmaktadr.
Banka kartlar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.






245
Kasa Kartlar Alt Modl
Kasa kartlar alt modlnde; kasa kartlar zerinde yaplacak ilemler iin pencerenin alt blmnde yer
alan dmeler ve farenin sa tuu tklanarak alan mendeki seenekler kullanlr. Kasa kartlar alt
modlnde; ekle, deitir, kar, incele, kopyala, kayt bilgisi, hesap zeti, dviz toplamlar, ekstre gibi
ilevler yer almaktadr.
Kasa kartlar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



Teminat Kartlar Alt Modl
Teminat kartlar alt modlnde; verilen ve alnan teminatlar, teminata konu i ve ilemlerle ilikili olarak
kaydedilir, teminata verilen ek, senet, rehin edilen menkul deerler ve ipotekler ile dier teminatlar ve
komisyon demeleri gncel olarak izlenir. Teminatlar, mteri teminatlar ve kendi teminatlarmz olmak
zere iki gruba ayrlmaktadr. Mteri teminatlar, tedariki firmadan alnm teminatlar ifade eder.
Kendi Teminatlarmz mterilere verilen teminatlar kapsar. Teminat kartlar alt modlnde; deitir,
incele, bul, kayt bilgisi, filtrele, yaz, ek bilgi formlar, kayt says, gncelle, n deerlere dn gibi
ilevler bulunmaktadr.
Teminat kartlar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



Hareketler Alt Modl
Hareketler alt modl; cari hesap fileri, ek/senet bordrolar, banka fileri, kasa ilemleri, banka
hareketleri, taksit hareketleri, teminat bordrolar gibi alt modllerden olumaktadr.











246
Aadaki ekil 8.14de hareketler alt modlnn alt modlleri grlmektedir.



ekil 8.14: Hareketler Alt Modl

Cari Hesap Fileri Alt Modl
Cari hesap fileri alt modlnde; tanmlar yaplan cari hesaplara ilikin ilemler yaplmaktadr.
Cari hesap fileri alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



ek/Senet Bordrolar Alt Modl
ek/senet bordrolar alt modlnde; satn alma ya da sat ilemleri karlnda cari hesaplardan
ek/senet alnmas ya da cari hesaplara ek/senet verilmesi, eldeki ek ve senetlerin cari hesaplara ya da
bankaya tahsile, teminata k ilemleri ve durum deiiklikleri ile ilgili ek/senet bordrolar ile
kaydedilir. Bordrolar bir grup ek ya da senetle ilgili bilgiyi ierir ve resmi bir belge saylr.



247
ek/senet bordrolar alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.


Banka Fileri Alt Modl
Banka fileri alt modlnde; bankalara ve banka hesaplarna ait ilemler kaydedilir. Bankalara ait ilemler
banka hesaplar zerinden fi tr seilerek yaplr.
Banka fileri alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.





248
Kasa lemleri Alt Modl
Kasa ilemleri alt modlnde; iletmenin tm kasalarna ilikin giri klar izlenmektedir.
Kasa ilemleri alt modlnn de alt modlleri aada grld gibidir.



lemler Alt Modl
lemler alt modl; cari hesap kur fark hesaplar, cari hesap risk ayarlamalar, cari hesap ihtar ilemleri,
cari hesap bor kapama ilemleri gibi alt modllerden olumaktadr.
Aadaki ekil 8.15de ilemler alt modlnn alt modlleri grlmektedir.



ekil 8.15: Ana Kaytlar Alt Modl



249
Raporlar Alt Modl
Raporlar alt modl; finans ilevine ilikin ilemlerin raporland alt modldr. Cari hesap raporlar,
deme/tahsilat raporlar, ek/senet raporlar, banka raporlar, kasa raporlar, dviz raporlar, teminat
raporlar, konsolide finansal raporlar, pratik tablo raporlar ve dier raporlar iermektedir.
Aadaki ekil 8.16da raporlar alt modlnn alt modlleri grlmektedir.



ekil 8.16: Raporlar Alt Modl
Finans alt modlnn genel yapsn aklaynz.
Durak Tekstil Baar yks
Durak Tekstilin Unity projesi Kasm 2006da balad. Temmuz 2007de malzeme ynetimi, sabit kymet
ynetimi, retim planlama ve kontrol, kalite kontrol, maliyet muhasebesi, genel muhasebe, finans, satn
alma, sat ve datm, d ticaret, ynetim karar destek sistemleri ve insan kaynaklar modlleri ile
birlikte canl kullanma geildi. Bu proje ncesinde, Unitynin sadece muhasebe modl kullanlmakta
iken, su anda muhasebe de dahil tm sreler Unity zerinde entegre alyor. Veri girii sadece bir kere
yaplyor. Hammadde giriinden rnn mteriye ulamasna kadar tm sistem tek veri taban zerinden
ynetiliyor. Bu sayede nceden dank olan tm veriler toparland. Farkl mantkta kurgulanm olan
eitli yaplarn hepsi Unitynin iine gmld. Barkod takipleri Unityye uyarland. Tek sunucu
mimarisine geildi. Unity sadece bir ERP sistemi olarak deil, ayn zamanda bir platform gibi de
grlyor.
Sektre ve irkete spesifik ihtiyalar dorultusunda yaplan eitli uyarlamalar Unity zerinde
baaryla gerekletiriliyor. rnein, nceden alnm olan farkl makine programlar Unity ile
konuturularak tek sistem zerinde entegre almaya devam edilebiliyor.
Unity ile birlikte, tm sat, retim, alan performans gibi kritik verilerin takibi sistemden alnan
raporlarla takip edilmeye balad. Yneticiler sistemi tek noktadan kontrol etme imkn elde ederek, ok
daha hzl ve salkl karar alyorlar.




250
zet
Muhasebe bilgi sisteminde; sat ve haslat
ilemleri alt sistemi, satn alma ve harcama
ilemleri alt sistemi, retim ilemleri alt sistemi,
insan kaynaklar alt sistemi ve maddi duran
varlklar alt sistemi gibi alt sistemlerde oluan
veriler, muhasebe sreci erevesinde bilgiye
dntrlmektedir.
zellikle gnmzde Kurumsal Kaynak
Planlamas II (KKP II) konumuna gelen KKP
uygulamalarnda; retim ynetimi, retim
planlama, maliyet muhasebesi, mteri ilikileri
ynetimi, tedarik zinciri ynetimi, insan
kaynaklar ynetimi ve finansal uygulamalara
ilikin veriler sz konusu uygulamalara ynelik
olarak gelitirilen modllerden muhasebe
modlne e zamanl olarak aktarlabilmektedir.
Bir baka deyile, iletme faaliyetlerine ynelik
olarak ortaya kan finansal ve finansal olmayan
veriler ilgili modller aracl ile ilenmekte ve
finansal veriler muhasebe modlne e zamanl
olarak entegre edilebilmektedir.
KKP yazlmlarnda muhasebe ve finans
modlleri genellikle genel muhasebe, maliyet
muhasebesi, duran varlk ynetimi ve finans gibi
alt modllerden olumaktadr.



251
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi Genel Muhasebe
Alt modlnde yer almaz?
a. Hesap kartlar
b. Muhasebe balant kodlar
c. e-beyanname
d. Mali tablo tanmlar
e. Maliyet merkezleri
2. Hesap plannn kaydedildii, projelerin
tanmland, muhasebeletirme ilemlerinin
yapld, mali tablolarn alnd, muhasebe
balant kodlarnn tanmland modl
aadakilerden hangisidir?
a. Maliyet muhasebesi alt modl
b. Finans alt modl
c. Genel muhasebe alt modl
d. nsan kaynaklar alt modl
e. Hesap kartlar alt modl
3. Muhasebe hesaplarna ilikin hareketler
aadakilerden hangisiyle muhasebe sistemine
kaydedilir?
a. Mteri kartlar
b. Banka kartlar
c. Stok fileri
d. Cari hesap kartlar
e. Muhasebe fileri
4. letmenin Bilano ve Kar/Zarar tablolar
aadaki hangi alt modlde yer almaktadr?
a. Finans alt modl
b. Genel muhasebe alt modl
c. Maliyet muhasebesi alt modl
d. Malzeme ynetimi alt modl
e. Ynetim muhasebesi alt modl







5. Mamul maliyetini etkileyen retim
unsurlarnn retime katlma paylarnn saptanp,
retim maliyetlerinin bu paylar baz alnarak
retilen mamullere yanstlma ilemleri hangi
modlde yaplr?
a. Maliyet muhasebesi
b. Genel muhasebe
c. Mali tablo tanmlar
d. Gider yerleri alt modl
e. Satlarn maliyeti tablosu
6. Aadakilerden hangisi maliyet muhasebesi
alt modlnde yer almaz?
a. Genel gider kartlar alt modl
b. Maliyet yerleri alt modl
c. Maliyet yeri genel gider gncelleme alt
modl
d. Harcama talepleri alt modl
e. Fiili genel gider ykleme alt modl
7. letmenin malzeme ve duran varlklar
dndaki varlklarnn tanmland, bunlar
arasndaki ilemlerin kaydedildii ve izlendii
modl aadakilerden hangisidir?
a. Finans alt modl
b. Genel muhasebe alt modl
c. Maliyet muhasebesi alt modl
d. Duran varlk alt modl
e. Malzeme ynetimi alt modl
8. Aadakilerden hangisi finans alt
modlnden alnabilecek raporlardan biri
deildir?
a. Cari hesap raporlar
b. Bte raporlar
c. Kasa raporlar
d. deme/tahsilat raporlar
e. ek/senet raporlar







252
9. Aadakilerden hangisi finans, ana kaytlar,
kasa kartlar alt modllerinden biri deildir?
a. Kasa kartlar
b. Kasa bilgileri
c. Hesap kart bte bilgileri
d. Kasa hesap zeti
e. Kasa ekstresi
10. Aadakilerden hangisi finans, hareketler,
cari hesap fileri alt modllerinden biridir?
a. Kur fark hesaplama
b. Muhasebeletirme
c. Harcama talepleri
d. Kredi kart fi tahsilat
e. Tahsis fileri























Kendimizi Snayalm Yant
Anahtar
1. e Yantnz yanl ise Genel Muhasebe, Ana
Kaytlar Alt Modl balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.
2. c Yantnz yanl ise Genel Muhasebe Alt
Modl balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
3. e Yantnz yanl ise Muhasebe Fileri Alt
Modl balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
4. b Yantnz yanl ise Mali Tablo Tanmlar
Alt Modl balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
5. a Yantnz yanl ise Maliyet Muhasebesi Alt
Modl balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
6. d Yantnz yanl ise Maliyet Muhasebesi Alt
Modl balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
7. a Yantnz yanl ise Finans Alt Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
8. b Yantnz yanl ise Finans Alt Modl
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.
9. c Yantnz yanl ise Kasa Kartlar Alt
Modl balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
10. d Yantnz yanl ise Cari Hesap Fileri
Alt Modl balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
















253
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Genel muhasebe alt modl genel olarak, ana
kaytlar, mali tablo tanmlar, konsolide mali
tablo tanmlar, hareketler, ilemler ve raporlar alt
modllerinden olumaktadr. Bu alt modllerin
altnda da alt modller yer almakta ve dier
modller ile entegre olarak almaktadr.
Sra Sizde 2
Konsolide mali tablo tanmlar alt modl;
bilano tablosu, kar/zarar (gelir) tablosu,
satlarn maliyeti tablosu, fon akm tablosu, nakit
ak tablosu, kar datm tablosu, net parasal
pozisyon ve kar/zarar (gelir) tablosu gibi alt
modllerinden olumaktadr.
Sra Sizde 3
Maliyet muhasebesi alt modl, genel gider
kartlar, genel gider bilgileri, genel gider kart
muhasebe hesap kodlar, maliyet merkezleri,
maliyet merkezleri hizmet datm, maliyet
merkezi genel gider gncellemeleri, fiili ve
standart (tahmini) genel gider ykleme, maliyet
merkezleri genel gider datmlar, genel gider
fiili ve standart ykleme hareketleri, i emri, rn
ve maliyet merkezi baznda maliyet analizleri v.b.
alt modllerden olumakta dier modller ile
entegre olarak almaktadr. Baz KKP
yazlmlarnda gerek maliyet muhasebesi alt
modl altnda gerekse ayr bir alt modl olarak
bte alt modl yer alabilmektedir.















Sra Sizde 4
Finans alt modl iletmenin malzeme ve duran
varlklar dndaki varlklarnn tanmland,
bunlar arasndaki ilemlerin kaydedildii ve
izlendii blmdr. Finans alt modl genel
olarak; ana kaytlar, hareketler, ilemler ve
raporlar ana bal altnda; cari hesap raporlar,
deme/tahsilat raporlar, ek/senet raporlar,
banka raporlar, kasa raporlar, dviz raporlar,
teminat raporlar, konsolide finansal raporlar,
pratik tablo raporlar ve dier raporlar alt
modllerinden olumaktadr. Bu alt modllerin
altnda da alt modller yer almakta ve dier
modller ile entegre olarak alabilmektedir.

Yararlanlan Kaynaklar
Srmeli, F. vd. Ed. Fevzi Srmeli, (2010).
Muhasebe Bilgi Sistemi. Anadolu niversitesi
Yayn No: 1736
www.logo.com.tr
Sevim, A.v.d Ed. Adnan Sevim, Kurumsal
Kaynak Planlamas Anadolu niversitesi
Yayn, Yayn No: 2003, 2009