ESRAR VE RUMUZ

5'vVF

MUHAMMED KBAL

s l ^
www.sufi.com.tr sufi@sufi.com.tr

K T A P
ISBN: 975-9161-02-8 1. BASKI: SF EYLL 2005 KTAP YAYIN NO: 03 MUHAMMED KBAL KTAPLII: I EDTR: EMNE ALTAY

YAYIN GRSEL KONSEPT: grataNONgrata KAPAK BASKI:ELMABAIM BASKI/CLT: SSTEM MATBAACILIK

SUF KTAP ALAYKK CAD. NO: I I 34410 CAGALOGLU-STANBUL TEL: 0212 513 8415 FAKS: 0212 512 40 00

l ^

K T A P

ES RAR VE RUM UZ
MUHAAAMEO KBAL
h a zrla y a n : Ali N ihat T arlan

 N SZ

Pakistann byk mill airi kbali T rk m nevver m uhitine tantm ak, hayatm n sayl m azhariyetlerinden biridir. Bu byk m tefekkirin evvelce arktan Habern altnda T rkeye tercm e ettiim Peyam- Menk hakiki T rk m tefekkir ve mnevverleri arasnda byk bir alka uyandrm tr. Filhakika Peyam-t Menk dnen bir dim aa h e r okuyuta ayr bir cihan aacak kadar de rin bir eserdir. Peyam-t Menk, ark ve garbn eski ve yeni fikir diyarlarn adm adm ve m stesna bir nfuz ile dolatktan sonra Konyada Mevln a nn yeil kubbesi zerine yuva kuran bir devlet kuunun iten gelen terennm leridir. M evlnann en byk m ridi, phesiz ki kbaldir. nk on u ancak bu derece derin kltre sahip bir dima, bu derece atein ve heyecanl bir ru h hakkyla idrak edebilir. arktan Haberin T u r Llesi faslnda bir tek msra; Varlk bezmi on u n naznn ehididir m sra ile asrlardan beri cilerle tasavvuf eserlere mevzu tekil eden hilkat srrnn en veciz ifadesi ni veren kbal, beeriyetin m stesna m efahirinden biridir. Esrar ve Rumuz kbalin Fars dili ile kalem e ald ilk eseridir. M slmanln h e r trl hurafe ve taassuptan azde, ilim ve te fekkrle aydnlanm bir ruhtaki akislerini gzlerimizin nne se ren bu aheser, insan benliinde ne muazzam kudretlerin gizli ol duunu, benlikten geen bir ru h u n m ensup olduu cemiyet iin

ne derece deerli bir varlk olacan bize anlatr. Bu eser, Msl m anln ruhundaki byk faziletlerin bir destandr; yurttalar n esaretten kurtarm ak, onlar harekete geirm ek iin byk bir fikir liderinin at bayraktr. Btn insani meziyetleri sinesinde toplayan m ukaddes dinim izin ve onun zerinde kurulan ve bir te fekkr dini olan tasavvufun hakik ehresini bu eserde heyecanla tem aa edebiliriz. T rk kahram anlnn samimi hayranlarndan biri olan kbal, T rk ve Pakistan dostluunun da belli bal m m essillerindendir. Bu byk mill airin 19uncu lm yldnm mnasebetiyle kbal Akademisi tarafndan Karaide tertip edilen byk anm a trenine riyaset etm ek zere Pakistana gittiim zaman orann de erli ilim ve edebiyat m ensuplar ile grm ek frsatna nail ol dum . O gnlerde bir sohbet esnasnda ok deerli air Hafz ba n a aynen yle demiti: Yazdm ehname-i slm da on iki bin beyit T rk m illetinin imanl kahram anlna aittir. Ben Trklerin felkei gnlerinde ehir ehir, ky ky dolaarak bu ehnameyi okum uum dur. talyanlar T rablusgarba hcum ettikleri zaman H int Msl m anlar byk bir m iting tertip ederek bu tecavz telin etm iler ve bize yardm iin ianeler toplam lardr. kbal bu m itingde Ur du dili ile yazd u iiri okum utu: D nyann insan m ustarip eden hallerinden ok sklm, ba ka bir lem e gm tm . Melekler, beni Hazret-i M uham m edin huzu ru n a gtrdler. Peygamberimiz sordu: Bana o lem den bir hediye getirdin mi? Y Resulllah, dedim, dnyada huzur ve rahat kalmad. Arzu etti imiz hayat, ele gemiyor. Varlk bahelerinde binlerce lle ve gl var. Fakat hibirinde vefa kokusu yok. Buna ramen huzurunuza he diye olarak bir ie getiriyorum. Bu ienin iinde o derece deerli bir ey vardr ki, bunu cennette dahi bulmak imknszdr. Bu iede m metinizin erefi vardr. Bu iede Trablus ehitlerinin kan vardr. Bu iirin belgat karsnda on binlerce M slman cu u hurua gelmi, biroklar srtlarndaki tek gmlei dahi iane olarak vermilerdir.

Pakistan, felketlerim izi ve saadetlerim izi iten paylaan bir s lm devletidir. Asrlar boyunca m aruz kald felketlere ve kntlere ra m en mill istikll ve izzetinefsini m ucizeler yaratarak koruyan M slm an bir m illetin, T rk m illetinin h er eyden evvel slmi yete son derece bal fakat m aalesef uzun zaman ecneb boyun d u ru u altnda inlem i bulunan bir cam iada nasl hayranlk ve sevgi uyandraca kolaylkla takdir edilebilir. Esrar ve Rumuz iki m esneviden mteekkildir: Esrar- H od (benliin srlar), Rumuz- B hod (benlikten gem enin remizle ri) . kisi bir arada olarak Esrar ve Rumuz ad altnda neredilm itir. M tercim in b t n kusurlarna ram en, kbalin gerek dee ri haiz bu eserinin M slman T rk m uhitinde derin akisler uyan dracana ve iki m illetin arasndaki ru h rabtay bir kat daha kuv vetlendireceine em inim . H akikatin t kendisi olan slmiyet, ha kikat kadar ezel ve ebeddir. A. N. T.

KBAL
( 1873 - 1939 )

H A Y A T11

M uham m ed kbal-i Lahor, 22 ubat 1873te Pencap eyaletine tbi Siyalkt ehrinde dnyaya gelmitir. D edeleri Kemir brehm en lerin d en idiler. Ailenin P encaba hangi tarihlerde h icret etti i m alm deildir. Fakat bu hicretten evvel eref-i slm ile m er re f olduklar biliniyor. Ve yine baz karinelerden, kbalin ecda d n d a slm mutasavvflarnn eserlerine kar eski bir inalk ve sevgi m evcut olduu anlalm aktadr. Bu sevgi kbalin zerinde ok m essir olm utur. O, Avrupa ilim ve felsefesi ile yakndan temas ettikten sonra dahi Mevlna ve Cmi gibi byk mutasavvflarn yolunu tercih et mitir. Siyalktta ilk tahsilini yapan kbal; Pencap eyaletinin merkezi olan L ahora gelerek yksek tahsilini burada ikmal etmitir. O za m an gen kbal, iir ve edebiyat meclislerine itirak ediyor ve m u hitindeki airleri edeb zevkine ve fikr orijinalitesine hayran bra kyordu. Farsa iirler yazmaya belki bu zam anlar balamt. k bal, U rdu dilinde birok kitaplar ve gazeller vcuda getirmitir.
1 Pakistan bilginleri arasnda, Ikbal'in hayat ve felsefesi zerinde deerli tetebblarda bulunmu ve bu hususta mhim eserler neretmi olan Hce Abdlhamid-i Irfan'nin Rum-i asr, (Asrn Mevlnas) adl eserinin mukaddimesinden telhisen nakledilmitir.

B unlarda ran tefekkr tarzna ve Fars edebiyatna telm ihlere ve Farsa m uhaverelere olduka geni bir yer verilmitir. em sIulem Seyyid M r H seyinden Farsa, Arapa, ilm-i ahlak, ilm-i kelm ve tasavvuf okum utur. O rdu dili ile yazd iirlerini Melik-uara Da- Dehlevye gtrr, tashih ettirirdi. Az zaman sonra Da- Dehlev o n u n yksek zevkini ve slbunu o derece be enm i ki, artk senin iirlerin slha m uhta deildir, diyerek kirdinin bu husustaki olgunluunu kabul etmitir. Bu srada Ur du dilinde yazd gazeller, m ana ve fikirlerin teselsl bakm n dan Da- Dehlev ve dier H in t airlerinden ziyade ran airlerin d en M arib2 ve Figan3ye benzer. L hor Fakltesinde felsefe tahsilini ikmal edip bir m dd et orada hocalk d a ettikten sonra tetkikatn derinletirm ek zere A vrupaya gitmitir. sene Avrupa m tefekkirlerinin sohbet ve tedrisatndan istifade eden kbal, ran d a Metafizik adl ilk eserini vcuda getirmi ve doktora tezi olarak M nih niversitesine tak dim etmitir. ngilizce kalem e alnan bu eser bilhare A lm anca ve U rducaya evrilip neredilm itir. Avrupaya azim etinden evvel kbal, btn H indistanda tann m ve sevilmiti. Eserleri edeb ve siyas m ahfillerde okunurdu. Bilhassa vatanperverane iirleri H in t istikllcileri arasnda sratle yaylmt. kbal, vatandalarn mstem lekecilik siyasetine kar is yana tevik ediyordu. Yzlerce milyon insann mitsiz bir esaret al tnda yaamalar on u ok m teessir ediyordu. A vrupadan avde tinden sonra H indistan istiklli iin daha iddetli bir m cadeleye giriti. Bu vadide heyecanl m anzum eler yazyordu. U rdu dili ile yazd bu iirin u tercm esi, bu eit iirleri hakknda bir fikir verebilir:
Benim destanm n iitilmeye ihtiyac yoktur. Benim konumam, skt tur. Dilim, dilsizliktir. Papaanlar, kumrular, blbller, gl bahelerin deki kular el ele verip benim feryat slbum u aldlar. Ey Hindistan, sana baktka gzyalar dkyorum. Zira senin masaln, masallarn en ibret vericisidir. Bir an hali ve istikbali dn, destanlar iinde senin
2 3 ran mutasavvf airlerindendir. Vefat: 1407. Iran airlerindendir. Gazelleri ile mehurdur. Vefat: 1519.

derdine deva olacak neler vardr? Ey Hintliler, eer kendinize gelmez seniz, mahvolur gidersiniz. Dasitannz da dasitanlar arasndan silinip gider.

Bu vadideki iirleri ile H indiler arasndaki ihtilf ortadan kal drp m stem lekeciler karsnda m tteh it bir cephe kurm ak isti yordu. Ve kbal, bu arzusunda da muvaffak oldu. nk iirleri H in d u ve M slman kalplerinde byk heyecanlar uyandrm t. Avrupadaki tetkikat esnasnda kbal, yeni fikir ve nazariyelerle karlam, slm felsefesinin Avrupann ilerlemesi karsnda ki d u ru m u n u incelemi, akl uur ile vicdan uur arasnda bir im tiza ve ah enk tesis etmiti. Avrupadan dnd k ten sonra avukatlk m esleine girdi. Dev let hizm etine girm edi. Yabanc bir devletin hizm etinde bulunduk a kfi derecede iddetle m cadele edemeyecekti. kbal, anlam t ki, yalnz hkim yabanc devleerin siyasetlerini tenkit, esaret al tnd a yaayan bir m illet iin kfi deildir. Ve istikllsizlii duymak ve anlam ak, istiklle kavumak yolunda ibtida bir m erhaledir. F ererin, kendilerini yetitirmeleri lzm dr. B unu tem in iin Esrar- Hod ve Rumuz- Bhod mesnevilerini yazmaya balad. Bu m esnevilerde, kudredi ve salim bir ru h yaratm ak gayesini gd yordu. M ehur m sterik Profesr Nicholson M evlnann Mesne vimi gibi kbalin Esrar ve R u m u zu n u da ngilizceye tercm e et mitir. lim dnyasnn bu esere verdii deer ve eserin kazand hret kbali Farsa eserler vcuda getirm eye tevik etti. Peyam- Menk, Zebur- Acem, Cavid-nme, Msafir, Pes i bayed kerd ey Akvam ark, Armaan- Hicaz adl eserler bu gayret ve heyecann m ahsu ldr. O n u n Farsa eserleri, heyet-i umumiyesi itibariyle U rduca eserlerinden fazladr. H in t M slman Cemiyetinin 1930 ylndaki itimai kbalin ri yasetinde in ikad etti. O celsede kbal, Pakistan haritasn ortaya at t. Ve bu fikrini yle m dafaa etti: H int M slmanlar iin, Ms lm anlarn ekseriyeti haiz olduklar eyaleeri iine alan ayr bir devlet kurm aktan baka re yoktur. Bu suretle M slmanlarn di ni, kltr ve istiklli tem in edilmi olur. Eer H indistandaki Kast

M U H A M M E D K BA L

sistemi ortadan kalkm olsayd Hindu-M slm an ittihad kbil olurdu. Fakat H indular bu hususta ok m utaassptrlar. H indular da m illeerini istiklle kavuturmak ve m em lekeerinin idaresini ellerine almak isterler. Fakat snf taassubunu istikllden fazla sevi yorlar. Ve H int istiklli u runda bu ufak taassuplarn dahi feda edemiyorlar. Biz samim bir istikll isek bu vahim eleri bir ta rafa brakp ac da olsa hakikati kabul etm ek mecburiyetindeyiz. Anlamalyz ki, H indistanda H int milleti yoktur. Milliyetperverlik ten bahsedenler, bu m em leketin hakik vaziyetini bilm eyenlerdir. Ikbalin bu arzusu, bugn Pakistan devletinin tulu ile tahak kuk sahasna kmtr. Byk vatanperver, Pakistan haritasn or taya att zaman byk bir m uhalefetle karlat. O nunla istihza dahi ettiler. Fakat kbal, sarslmad, sebat etti. M erhum M uhamm ed Ali C innah dahi bu haritaya amel bir deer vermiyor ve Ms lm anlarn husus erait altnda bir ekalliyet olarak yaayabilece ine ve H indistann ikiye taksim inin lzumsuz olduuna inan yordu. Bilhare H indularn M slmanlar aleyhine olan gayrederi Kaaid-i zami kbalin fikrini kabule m ecbur etti. kbalin yaad ve m edfun bu lunduu Lhorda 1947 senesinde toplanan Ms lm an Cemiyeti Pakistan Devleti slmiyesinin teekkln karar altna ald. Fakat ne yazk ki kbal bu m esut gn grem edi. n k o, 1934 senesinde boaz kanserine yakalanm, d rt sene bu hastalkla m cadele etmiti. 1938 senesi m art sonlarnda hastalk veham et kesbetti. Tedavisine ok ihtim am ettiler. Fakat o, artk va ziyeti anlamt. Vefatndan birka gn evvel M nihte talebelii zam anndaki samim arkadalarndan bir Alman profesrnn es ki m ektep arkadan ziyaret iin L hora gelmesi, o n u n zayf b n yesine yeni ve taze bir ru h alar gibi oldu. Saatlerce konutular. Avrupadaki genlik hatralarn ihya ettiler. Nisann 21inci gece si shh d urum u ok arlat. Vefatndan takriben yarm saat ev vel u rubayi okudu:
Geip giden nam eler geri gelir mi, gelmez mi? Hicaz sem tinden tatl bir rzgr eser mi, esmez mi? Bu fakirin devri sona erdi Bir daha bu leme srra vakf insan gelir mi, gelmez mi?

Ve sonra yatann etrafna toplanan dostlarna ve sevdiklerine yle dedi:

lm, bir Mslman iin korkulacak bir ey deildir. lm, bu cihan ilerinin bir tekm ldr. Ve taze bir hayatn kaplarn aar. nanm bir Mslman, lm tebessmle karlamahdr.

O nun son szleri bu olmutur. H int Mslmanlar bu byk in sann lm karsnda sonsuz teessr duymulardr. Btn Msl m anlarn arzusu zerine onun sevgili n a Lahorda Mescid-i ah nin minaresinin glgesinin dt yere defnedilmitir. Kendisi de byle istemiti:
Ya Rabb, yldzma uyank gz ihsan et; Bana bir m inarenin glgesinde bir mezar nasib eyle.

kbal, ok sade ve mtevaz bir hayat srerdi. Pakistan seyaha tim de o n u n evini ziyaret ettim . Bir m im ar olan byk biraderi, kardeinin evi iin izdii plnda, odasnn yanna bir de salon koymu. kbal, b u n a ne lzum var, ufak bir oda bana kfidir, de mise de fikrini kabul ettirem em i. Kendi odas, bugn tam am en eski vaziyetinde m uhafaza ediliyor. Btn eyas, zeri hal rtl ykseke bir somya, ufak, caml bir kitap dolab, ufak yuvarlak bir masa, tahta bir koltuk, bir m ine, m inenin yannda da yksek bir nargile. O, bu basit hcrede yaamt. H erkes teklifsizce ken disiyle gidip grebilirdi. G rnn ykseklii, kalbinin temiz lii, insanlara kar duyduu byk sevgi onun hatrasn gnl lerde ebedletirm itir.

KBAL

M A N E V H V Y E T

kbal birok hususiyet ve kudreti nefsinde toplayan bir insan dr. Bu m stesna yaradll bnyeyi tahlile tbi tutarsak o n u naza r olarak u cephelerden m tala etm em iz icap eder: 1- M spet ilim, 2- Sosyoloji, 3- Vatanperverlik, 4- iir ve edebiyat, 5- Tasavvuf. B tn b un larn birbirine tesir ve aks-i tesirinden vcuda gelen terkip, hepsine hkim olan cephenin hviyetini tar. Bu hviyet, o bnyenin zirvesidir. Dierleri ikinci derecede kalr. M sbet ilim: M sbet ilim bakm ndan kbal, devrinde h erh an gi Avrupai, mnevver bir ilim adam seviyesinde m alm at haiz bir insand. slm ilim lerde derin bir vukufu haizdi. O na Allme M uham m ed kbal derlerdi. u fark ile ki o, Avrupai manasyla m sbet ilmin insan hakik insaniyet m ertebesine ulatram ayacana kni idi. Gz yalnz m sbet ilm in m utalarna dikip o n u n haricinde, d ah a dorusu ile risinde, insan ru h u n u n geni bilgi ve idrk kinatn inkr etm ek, kbalin n azarnda ok sakat bir grt. Bu sebepten, bilhassa

M U H A M M E D K BA L

Peyam- Menk (arktan H aber) adl eserinin birka yerinde, gar b, m sbet ilim erevesi iine skp ru h u ihm al etm ekle sulan drr. B ununla beraber o, Garp m edeniyetinin am el hayattaki fevaidini re d ve inkr etmez. Bilkis cemiyeti bu vadide kuvvetli bir saye tevik eder. Sosyoloji: ikbalin ru h tem ayl ve bilhassa vatanperverlik duygusu, on u m spet ilmin d ah a ziyade sentetik ksm olan sosyo lojiye ve bu ilim ubesinin mevzular iinde de d ah a ziyade felsef olan din tetkikata sevk etmitir. Devrindeki Avrupa ilm inin im knlar nispetinde bu mevzular incelemi ve neticelerini de en byk rabta ile bal olduu sl miyet zerine tevcih etmitir. Bu vadideki m him eserlerinden bi ri, tercm esini takdim ettiimiz Esrar ve R um uzdur. M nih niversitesinde doktora tezi olarak tevdi ettii ran da Metafizik adl kitab d a olduka ehem m iyeti haizdir. Esrar ve Rumuz, bir cepheden felsef ve tasavvuf, dier cephe den timadir. Eserin ru h u n a hkim olan tasavvuftur. Mistik fel sefe esaslar ile m tenakz gibi g rnen bu eser, hakikatte daha derin den incelenirse zahir tenakuzun ortadan kalkt grlr. O, m adalyann dier tarafn ele almtr. kbal, tasavvuf felsefesin den szerek getirdii fikir ve talimleri ile son asrn hakik m ridi addedilse lyktr. O, m uhitine daim a heyecan ve kudret alam, fakat bun u ya parken ru h an vazifesini bir an gz n n d en ayrmamtr. Haki k slmiyet zerinde kurduu tasavvuf binas, b t n ahlk ve tima um deleri ile btn beeriyeti kucaklayacak bir vsat ve resanettedir. deali ittihad- slm dr. Vatanperverlik: V atanperver kbale gelince... U zun bir esa re t devrinin ezginlikleri ve bezginlikleri ile kvranan bir m uhitte yetim esinin; serazad, h r, kudretli ve ihtirasl bir ru h a sahip ol m asnn izlerini b t n fikr m ahsullerinde olduu gibi mesasi nin bu cephesinde de grm ek kbildir. G arp m stem lekecilii nin bir cep h ed en temsil etm ek istedii H in t m uh itind e, arkn edebiyat, felsefe ve tasavvuf vadisindeki st n l n dv et m ek, bu siyasete kar bir nevi isyan bayran am ak dem ekti. O

lem in, slmiyet iinde yorulm u olan ahsiyetini ve ru h varl n korum ak lzmdr. kbal, bir taraftan slmiyete istinat etti. nk bu muazzam din, hakikatte sonsuz bir k u dret kayna idi. kinci derecede de ta savvufu ve ran edebiyatn, bilhassa M evlnay ele ald. Mevln a da heyecann son haddine erien slm tasavvuf, o n u n heye canl ru h u n d a en byk m uhatabn buldu. kbalin asl gz dik tii cevher, gnl cevheri en m stesna revnak ile tasavvufun iin de idi. Bu cevheri kudret-i klliyeye rapdetm ekle m eydana gelen lh kudret, h e r engeli devirmeye kfi idi. htiras kadar d erin im an, iirlerine ve fikirlerine yle bir tesir ve nfuz veriyordu ki, Mevlna C m nin Hazret-i Mevlna hak knda sylediini kbal iin de tekrar edebiliriz: Peygam ber deildir, fakat kitab vardr. Bu messir iirleri ile H in t M slm anlarn hakik insanla sevk etmi, esaretten kur tarm, say ve im an esaslarna bal byk bir slm devletinin ku rulm asnda kuvvetli bir mil olm utu. O, istinat edecei m efahiri slm dnyasnda bulm utu. Bu itibarla kbal iin milliyet bahis mevzuu deildi. Btn slm lem ini, H int M slm anlarnn m u kadderat ile alkadar etm ek istiyordu. Pakistann Kaaid-i Azami M uham m ed Ali C innah yle diyor: kbal, sade bir m tefekkir deil, bir fikir lideri idi. Benim ar kadam d. H in t M slman Cemiyeti teekklnn geirdii en karanlk gnlerde o, m etin bir kaya gibi daim a dim dik d u rd u ve asla sarslmad. te kbal, byle bir vatanperverdi. slm ittihad hususundaki rehberleri N adir ah, Seyyid Cemaleddin-i Afgan ve Sait Halim Paadr. iir ve edebiyat: kbal, eserlerinin belki en gzellerini Farsa yazmtr. Bir kere dahi ran ziyaret etm em i olan bu air, ran n byk air ve m tefekkirlerini gzden geirmi; bilhassa eserini Farsa yazm olan Mevlna, onun ru h ve fikr m ihrab olm utur. Eserlerinde birok ran airlerinin slp izlerini bulm ak kbilse de edeb slp bakm ndan onu hibir nfuzun esareti altnda grm ek m m kn deildir. Bu bahiste ra n n m uasr edebiyat larndan birkann fikirlerini zikretmek faideden hal deildir.

kbalin tecrm e-i halini eserinden telhisen naklettiimiz Hce Abdlham d-i rfan, Rum-i Asr (Asrn Mevlnas) adl eserini Pakistan mill airini ran edebiyat lem ine tantm ak iin yazm tr. ran edebiyatlarnn kbl hakkndaki nokta-i nazarlarn Pa kistan m uhitine bildirm ek iin de kbal raniyyun ki Nazar Min (ranler nazarnda kbal) adl eserini vcuda getirm itir. Biz, kbalin ran edipleri nazarndaki mevkiini belirtm ek iin, 1957 y lnda kbal Akademisi tarafndan Karaide baslm olan bu eser den istifade edeceiz. Son asrn en kuvvedi edip ve airi olan M eliku-uara B aharn kbal hakkndaki fikri udur: Pakistan h e r dndm zaman gayriihtiyar Allme Dok tor M uham m ed kbal hatrm a gelir. Ben kbali son dokuz yz se ne zarfnda slm lem inde yetien gziler, lim ler ve ediplerin bir hulsas ve num nesi olarak grdm . O n u n hakknda yazd m bir m anzum ede slm byklerini ve sanatkrlarn zikrettik ten sonra kbal hakknda yle dedim : Bu asr, kbal asrdr. O, binlere stn gelen tektir. Sanki o, iirin ayakta du ran bir heyke lidir ki, hepsinden stndr. O nun nnde airler bozguna ura m bir ordu; o, yz svarinin iini baaran bir m barizdir. ran iin Firdevs ne ise, Pakistan iin de kbal o d u r. kbalin slbundaki hususiyet, bir zam anlar ran debas ara snda m nakaa mevzuu olm utur. Kulland baz kelim eler, ga rip grlm ve cm lelerinde sentaks bakm ndan baz inhiraflar m ahede edilmitir. Bunun sebebi de kendisinin Farsay H in distanda renm esi, H in t slbu ile iir yazan ranl ve Hintli a irlerin divanlar ile fazla megul olmas ve bilhassa ra n daki ede b tehavvllere bgne kalmasdr. Btn bunlar, geni sahalara yaylan bir dilin birok sebepler taht- tesirinde m aruz kalaca ta bi deiikliklerdir. Bu mevzuu ele alan ran debasndan Muhit-i Tabataba, kbalin eserlerinde grlen garip tabirler, ibham lar, lafz ve manev takidler hakknda u mtalaay ileri sryor: ranl m nekkidin nazarnda m uakkad grlen bu eser, ayn asrda Seyhun kenarndan G enk sahiline kadar ra n n arknda ki Trkistan, Afganistan ve H indistan debas tarafndan gzel bir

eser olarak hararetle karlanyor ve bu m em leketler dam aklarna bal ve ekerden daha lezzedi geliyor. C ihann bu ksm nda Farsa yazanlar, bu dili Bdil, Saib, Kelm, Talip ve U rfnin divanlarn dan renip H in t slbuna nderlik eden Safev devri airlerini, Sad, Hafz ve Irak slbu ile eserler vcuda getiren dier airler ayarnda grenlerdir. ran debasm n kbalin eserlerinde tesa d f ettikleri zaf- telif, m azm undaki ibham ve slp yenilii bir kusur olarak kabul edilm em elidir. O, Saib, Bdil, Feyz, Kuds, evket, G an ve Galip gibi airlerin riayet ettikleri eski belgat ka idesine tamamiyle riayet etm itir. ra n n ileri gelen edebiyat lim lerinden Said Nefsnin kbal hakkndaki kanaati: phesiz kbal, ran a, H indistanda yetiip Fars dili ile iir ya zan dier airlerden d aha fazla baldr ve ra n dan ilham alm tr. kbalin iiri hakknda beyan- m tala eden m uasrlarm zdan bir ksm, o, H in t slubunun ve edeb tabiriyle empresyonizmin son byk airidir, dem ilerdir. Eer o n u n iirlerini byk ran airlerinin iirleri ile mukayese edersek bu m talann yanl ol du u nu ve kbalin iirinin, em presyonizm slbunu ihtiyar eden m esel Urf, Feyz, Zuhuri, Nazir, Bdil, Saib, Kelim, Galip gibi a irlere tam am en benzem ediini grrz. O n u n iiri daha ziyade sembolist dem em iz lzm gelen ve byk mmessilleri Sena, Attar, Mevlna C elleddin, Irak, Evhad olan bir edeb m ektebe m ensup airlerin iirlerine benzer. phe yoktur ki kbalin Farsa iir sylemesi asl ocukluk ve genlik zam anlarnda Mevlna Celleddin-i R um nin Mesnevisi ile megul olup ondan ilham alm asndan ileri gelir. lk Farsa ese ri Mesnevi yi taklit ederek yazd Esrar- Hod ve Rumuz- Bhod ad l iki mesnevidir. Bu cihan aydnlatan gne, Byk Pakistan airi kbal, Fars di linin H indistan ve Pakistandaki dokuz yz senelik edeb a n anelerine varis olm utur. O ndan evvel bu dil ile iirler yazan yzlerce edip ve air bu byk yarm adada bir hayli eser brakmlardr. B unlarn isimleri ran edebiyatnda husus bir mevki igal eder. Lkin M uham m ed kbal, o insanlardandr ki, eskilerin defterini

drm ve H indistanda yava yava eskiyen ve ypranan H int sl bu Fars iirini d ah a parlak ve daha gzel olan ve Sena, Feridddin-i Attar, Fahreddin-i rak, Celleddin-i Belh (Mevlna) ve Mahmud- ebster gibi ra n n byk mutasavvf meayh tara fndan ihtiyar edilen sembolizm yoluna evirmitir. Bu tarzn arzettii mkilt, airleri asrlarca bu yoldan uzaklatrm ve kor kutm utu. Kimse A ttarn Hadikatl-Hakika ve dier mesnevileri ile Mevlnann Mesnevi si ve M ahmud- ebsternin Glen-i Rz ile boy lmeye cesaret edemem iti. Pakistann iir vadi sinde bu byk sahipzuhuru bu kahram anl gstermi ve hak kndan da gelmitir. Eserleri bu davann en kat delili olarak gz lerimizin nndedir. O, Farsa iirlerinde evvelce isimlerini zikret tiimiz bu byk mutasavvf meayhn allm ve beenilm i yo lunda yrm tr. Tasavvufun son m erhalesine varm ve onu ta m am en ark ve garbn yeni bilgi, felsefe ve hikm eti ile mezcetmi ve on dokuzuncu ile yirminci asra kendi rengini vermitir. Bu, Se na ve Mevlnay olduu kadar Hegel, Kant, openhaver, Nie, Buda ve Konfys tanyan bir ru h u n tasavvufudur. Eskiler Mevlnann Mesnevi sine, Pehlev dilinde yazlm K uran, diyorlard. kbal in eserlerini de asr- hazr mesnevisi olarak tanm ak m ecbu riyetindeyiz. Netice olarak diyebiliriz ki kbal, yalnz Pakistann ve bizim asrmzn byklerinden deil belki adlar edebiyat tarihine geen ve bihakkn edebiyat m ceddidi saylan insanlardandr. Pakistanl dostlarm , kbal hakkndaki fikrimi soruyorlar. Ne olacak? Firdevs ve Hafz hakkndaki fikirlerim ne ise, kbal hak knda da ayn kanaate sahibim. M evlnann Konyada terennm ettii iirlerdeki esas fikir, yedi yz sene sonra Siyalkutta dnyaya gelen M uham m ed kbalin varlnn ar ve rgac olm utur. kbalin bir lider, bir m rid olmas hususunda da Said Nefi sinin fikri udur: Byk air o d u r ki, zamann m uktezalarn deitirir; felek arhn kendi istedii gibi evirir; dnya hadiselerini altst eder ve ci h an tarihinde bir hadise vcuda getirir. Kemal-i cesaretle syleye bilirim ki, dnya tarihinde bu apta birka kii vardr. Yunan- Ka dim de Efltun, slm lem inde bni Sina, ondan sonra Mevlna ve

bu ii baaran son ahs da kbaldir. kbal, bu sm an vazifesini idrak etmiti. Biz M slm anlar Hazret-i M uham m edden sonra Peygamberlik m ertebesini kimseye tevcih etmeyiz. Fakat kbaldeki keram et ve irad m akam n grm em ek ve duym am ak kbil de ildir. kbalin slm lem indeki ru h an m akam budur. Felsefe ve i irdeki derecesi de b u nd an aa deildir. ran ve Pakistanda yeti en airler arasnda kbal, byk ve m m taz bir mevki sahibidir. yle ki o na hakim lerin blbl veya blbllerin hakm i unvann verebiliriz. Byk airlerin birou manay lafza feda etm iler ve bir musiki deeri tayan gzel kelim eler kullanmaya almlar dr. Eer bu gzel lafzlar arasndan hakim ane bir m ana kabilir se ne al. te Sadi ve Hfzn yolu budur. Ve airlerin ou bu yolda onlar takip etm ilerdir. Lkin kbal, h er yerde byk, gzel ve ince m analar gz n n d e tutm utur. O n u n fikri, yle bir fel sefe um m annda, gklerin yle en yksek yerinde dolam tr ki, bt n gayretini, him m etini sm an m analara tevcih etmitir. Fars iirinde bu hususiyet, Sena, Attar, Mevlna, Irak ve onlarn yollarnda yryen airlerde m evcuttur. kbal, bu vadide kemal sa hibi ve d aha dorusunu isterseniz bu m ana yaratan m ridlerin sonuncusudur. Mesneviyi taklit eden byk kk yzlerce air arasnda hi birisi kbal derecesinde o n a yaklaamamtr. Farsa iirinde ba zen o derece M evlnaya yaklar ki, buna bir nevi mucize dem ek m m kndr. Bir m aksada girii, o n u bir hikye ile izah edii ve b und an yksek hakikatler kar, tam am en M evlnaya benzer. kbal in bu tasavvuf fikrinden kard neticeler ok yksektir. O, esir m illetlerin istiklllerine sahip olm alarn ve bilhassa evvelce efendi ve beeriyete reh b er olacak bir mevkiye ykselmi olup da sonradan o eski evket ve azam etini kaybetmi m illetlerin tekrar eski m evkilerine avdet etm elerini ister. Bu itibarla kbal yalnz Pa kistan ve ran deil, b tn M slman m illeere ve bunlarn s t nde b t n ark m illetlerine H ak tarafndan gnderilm i bir m riddir. O n u n bu ok m him taraf, bilhassa Peyam- Mark (arktan H aber) adl eserinin h e r yerinde grlebilir. Bazen bu

peygam berane m aksadn ve bu hakim ane im ann o kadar gzel, fasih ve airane bir ekilde eda ed er ki o, biz cihan M slmanlar iin bir vasiyetname h k m n alr. ran edebiyat lim lerinin o n u n iiri hakkndaki dnceleri, esas itibariyle byledir. Yani kbali byk ran airleri ile ayn ayar da gryorlar. Biz ahsen stad Nefisnin Sadi ve Hafz hakkndaki dncelerine itirak edemiyoruz. Bir de M evlnann ve bu yolda eserler vcuda getiren neayhn tasavvuf eserlerine sem bolik dam gasn vurm ak kanaatimizce isabetli bir tehis deildir. nk ksaca sembolizm, dnce \ ' duygularn ifade eklindeki hususiyetidir. Ve bu duygu ve dncelerin nanslarn ve bazen birbirine olan girift nfuzlar neticesinde aldklar ele avuca s maz incelikleri, o dnce ve duygularn hakik m ahiyetlerinden tam am en ayr bir sem bol ile ifade etm ektir. O derece ayr ki, b u n lar herkes ayr ayr tefsire tbi tutarak duyar; ve duyar, vuzuh ile anlayamaz. H albuki Mevlna ve dier byk ran mutasavvflar, d rt ba m am ur ve muayyen bir hakikatin, insann tefekkr ve ta hasss lem indeki akislerini gayet vazh ve sarih olarak ifade et milerdir. fade incedir ve sislidir, artcdr, idraki gtr. Fakat ok ince bir tefekkrn ve grn srkledii tahasss ve tahay ylden ayr deildir. Nasl ki, H in t uslbu airlerine de empresyo nist dem ek c-yi nazardr. O nlara, ran klsik edebiyatnn daha ince ve seyyal duyguya giden, daha derin ve girift hayale sapan bir nevi rom antikleri dem ek daha doru olur, kanaatindeyiz. Bir de kbalin slbundaki ikilii nazar- itibara almamz lzm dr. Umumiyetle didaktik diyebileceimiz iirlerinde kbal, gayet va zh ve m etindir. Fikrin d rt tarafn bir m antk erevesi iine alr. Ayn zam anda im anl ve heyecanl ru h u n u n frtnalarn iire ak settirir. Tasavvuf iirlerinde ayn heyecana gr derinlii refa kat eder. kbalin bt n hususiyeti bu derinliktedir. Bu gr, m addeyi delip iine nfuz eden bir grtr. Sistem Mevlna ile m terektir. Lkin kbal, bu sistemi yedi asrn edeb tekm l ve lm terakkisi ile zenginletirm itir. O n u n bazen bir beytinde d e rin bir m ana cihannn vuzuh ile grldn teslim etm ek m ec buriyetinde kalrsnz. kbal, H in t airlerinin inceliini ve onlarn

kullandklar baz kelime ve hayalleri iirine almtr. Lkin bunla r ok defa hakik, klsik m ektebin muayyen nispetleri dahilinde iir erevesine alarak syleyecek yerde, hayalin ve m balann d ah a derinlerine inm ek yolunu ihtiyar eden H int airleri gibi kul lanm am tr. T efekkrnn tabi yolunu, heyecannn ham leleri ile kat ederek tasavvuf grn m ahiyetinde mevcut olan derin liklere ve inceliklere nfuz etmitir. Esasen kbal gibi tefekkr taacak derecede dolu, sinirleri paralanacak derecede heyecanl bir varln muhayyile oyunlar ile kaybedecek zaman yoktur. Syleyecek ok sz vardr. Tasavvuf: kbalin ru h ve fikr bnyesine damgasn vuran en hkim vasf, tasavvuftur. O n u n bu vasf zerinde m tala beyan etm ek iin bu felsef ve ru h sistemin tekm l m erhalelerinden uzun uzun bahsetm ek icap eder. Biz burada o nun bu geni zemin zerinde ok yksek irtifa gsteren birka zirvesine ksaca temas edeceiz. kbal, bazen bir bakta iki cihan gren bir varlktr. Yalnz ka pdan gemekle evin iinden bahsedebilen insandr. Bu cesurane dvsn hakkyla ispat etmitir. O n a nazaran, yzlerce sene sren uzun ak yolunu bazen bir ah ile ap gem ek kbildir. O nun b tn felsef sistemini iine alan bu h tahlil etm ek lzm dr. O za m an d erin bir akn bu tek heceli m ahsul iinde bir tefekkr k inatn n gizlendiini grrz. O, bu yolun hviyet ve heyecann kaybettii, belki dalletlere dt, yalnz m adde ve akln ba d n d rd bir s ratle gem i azya alp gittii bir devirde yeti miti. Beeriyeti bu hsran yolundan evirm ek iin im annn b tn kudreti, aknn b tn heyecan ile feryat etti. U urum a gi d en insanl gnl den en lem e ard. O, bu lem de insanl n hakik m anasn gryordu. N azarnda gnl, prensiplerini insann i ve kll varlndan alan gerek bilginin akl ile muva zeneli bir im tizacndan vcuda gelen bir lem di. Akl elinden tu tup, m add en in artk kaybolduu m cerret hakikatler, m cerret kanu n dnyasna g tren asl bu gnld. Gnl lem inde duy gu en keskin bir sezi, bir alev haline gelirdi. Hakikat, bu imtiza ta idi. Lkin kbal, bun a da kanaat etm iyordu. O tam am en ak

haline gelm ek istiyordu. Mayasnda akl izi bulunuundan m usta ripti. M addenin d rt kesinden, top ktan kurtulm ak, bir alev haline gelm ek istiyordu. O zaman hayat m uam m asnn kilidini aabilecekti. Topraktan ge, kendini topraktan yaplm bir kalp zannetme. Eer sineni yararsan oradan mehtap zuhur eder. Eer Hak hareminin kapsn sana kapadlarsa, eiin tana ban mr; greceksin ki la 7 madeni zuhur edecektir. O zaman bu kinatn kabuunu delip t kalbine varacakt. Bu kabuu delem eden o n a bakanlar, gzlerine zulm edenlerdir. Frenk lemi de bu uyank gnlden m ahrum olarak kinata bak yor. Gnl dirilerin m ezhebi; dank, insicamsz bir rya deildir. O nlar bu topraktan yeni bir cihan vcuda getirirler, diyen kbal, yaratt yeni leme kim senin nfuz edem ediinden ikyetidir. A. N. T.

* Dn, eyh, elinde bir m um , ehri dolayor ve diyordu: Ar tk hayvanattan canm skld; insan istiyorum. * Bu tem bel, lpac yoldalardan bktm , usandm . Allah arslan, efsane kahram an Rstem istiyorum. * Dedim ki: Biz aramz am a bulunm uyor. Dedi: Ben de bulunm ayan istiyorum. (Hazret-i Mevlna)

ESRAR-I H O D
B E N L N SIR LA RI

Benim ormanmn yanda, kurusunda kusur yoktur. Minber olmayan her aa daln daraaa yaparm.
N a z r N i a b u r

Dnyay aydnlatan gne, gecenin yolunu kesince, alay m, gln yanana su serpti. Gzyam, nergisin gznden uykuyu ykad. Feryad figa nm dan em en uyanp yerden bitmeye balad. Bahvan, szm deki kudreti denedi. Bir m sra ekti, bir kl biti. em ene gzyamdan baka bir tohum ekm edi. Efgammn arn ban rgac ile eirdi. Ben bir zerreyim, lkin gne benim m alim dir. Yakamda yz lerce seher vardr. Benim topram C em in kadehinden daha parlaktr. lem de yalnz m evcut olanlar deil, henz vcuda gelmeyen eyleri dahi grr. Fikrim, henz yokluktan varlk lem ine sramam olan ahu yu, avlayp atnn terkisine asmtr. em en, d ah a yerden ykselip yetim eden benim glenimi ssler. D alnda hen z gizli (belirm emi) gl, benim eteim dedir. Musikiinaslar meclisini birbirine kattm. lemin dam arnn teline m zrabm vurdum . Yaradlmn u d u o kadar iitilmemi nam eler ibda ediyor ki, yanm da arkadam dahi o n u anlayamyor.

M U H A M M E D K BA L

C ihana yeni dom u bir gneim. Felein usl ve adabn grmemiim. H enz benim m dan yldzlar rkm em itir. H enz civam harekete gememitir. Benim klarm henz denize aksedip raksa balamamtr. Da benim knam n reng inden nasip almamtr. Hal ve m azinin gz henz beni grmeye almamtr. G r n r m korkusuyla vcutlar tir tir titretirim . arktan benim sabahm dodu ve geceyi mahvetti. Alemin gl zerine yeni bir ebnem kondu. imdi sabah erken kalkanlar bekliyorum. Benim ateimin Zerdtleri ne gzeldir! Bir nameyim. Mzrapla alkam yok. Ben yarnn airinin te rennm ym . Benim asrm, srlar bilen bir asr deildir. Benim Yusuf um , bu pazar iin deildir. Eski dostlardan m idim yok. Benim T u rum, Kelm (Musa) geliyor, diye yanyor. Dostlarn denizi i danesi gibi; comuyor. Halbuki benim i danem , deniz gibi tufan srtnda tayor. Benim nam em , baka bir cihann nam esidir. Bu ann ba ka bir kervan vardr. Birok air vardr ki ldkten sonra dodu. Kendi gzn yum duktan sonra bizim gzm z at. Nazl nazl yokluktan varla kt ve gl gibi kendi m ezar nn topra zerinde yetiti. Bu sahradan kervanlar gem edi deil; fakat hepsi de deve adm gibi sessiz, grltsz. Ben km; feryat benim im am m dr. Maher, benim kopar dm kyam etlerden bir tanesidir. Namem, telin lsn amtr. U dum un krlm asndan korkm am . Katre benim selime yabanc kalsn; daha iyidir. Deniz, o n u n hengm esinden deli divane olm aldr.

 Benim um m am m fezalara smaz. Benim tufanm denizler takip etm elidir. Yetiip serpilip bir glistan olmayan gonca, benim baharm a lyk deildir. C anm dan gizlenen (uykuya dalan) imekler vardr. Benim cevlnghm dalar ve sahralardr. Eer ova isen denizim le penele; eer Tur- Sna isen benim imeime kafa tut. Bana b- hayatn beratn vermiler; onu hayatm n srrna m ahrem etmiler. Zerre, teren n m n n atei ile dirildi. Kanat ap ate bce i oldu. Benim sylediim srr kimse sylemedi. Benim fikrim gibi kimse m ana incisini delm edi. Ebed hayatn srrn istiyorsan gel; hem yeri, hem de g isyorsan gel. Dnya ihtiyar, bana bu srlar syledi. Dostlardan sr gizlene mez. Saki, kalk, kadehe arap koy. G nlerin gnlm de izdii st rap izlerini mahvet. O myi halindeki alevin asl zemzemdir. O nu ien dilenci da hi olsa hizm etkr Cem iddir. O, tefekkr daha idrkli hale getirir; uyank gz daha faz la uyandrr. Bir sam ana da deeri kazandrr; tilkiye arslan kudreti verir. Topra Sreyyann (lker yldznn) en yksek yerine eri tirir. Katreye deniz vsati verir. Skta m aher hengm esi verir. Kekliin ayan ahin kan ile kpkrm z yapar. Kalk, kadehim e saf arap dk. Tefekkr gecem e m ehtap n u r lar sa. T ki, bu avareyi m enzile doru yrteyim. Baka derm an szlk zevkini vereyim. Yeni bir aray yolunda hzla yryeyim. Yeni bir arzu ile me h u r olaym.

M U H A M M E D K BA L

Zevk sahiplerinin gz bebei olaym. Ses gibi lem in kulan da nlayaym. Sz (iir)n deerini ykselteyim. Gzyam feryadm a s draym. Pir-i R m u n (Hazret-i Mevlna) feyzi ile ilim srlarnn m e hul defterini okuyaym. O n u n can alevler saar. Ben o n u n yannda kvlcm gibi bir lhza yanp snen bir parltym. Yanan bir m um , pervanem e hcum etti. Kadehim e arap, baskn verdi. Pir-i Rum topra iksir yapt. Benim tozum dan ve tecelliler gsterdi. l toprandan bir zerre, gne n zaptetm ek iin yola kt. Bir dalgaym ki, parlak bir inci vcuda getirm ek iin o n u n denizinde yerleiyorum. O nun arabndan sarho olan ben, onun nefesleriyle yayorum. Gece, gnlm feryat ediyor; sessizlik y Rab, y Rablarm la nlyordu. Dnya gam ndan ikyetler ediyor; kadehim bo olduu iin inleyip duruyordum . Gzlerim (bakm) o derece yoruldu ki, kanatlar krlan bir ku gibi yerlere serildi; uyuyup kalmm. Yaradl H ak ile yorulan Pir (M evlna), bana grnd. O Pir ki Fars dili ile Kuran yazmt. Ey klarn divanesi, dedi, saf ak arabndan bir yudum i. Barlarda kyametler kopar. Baa ie, gze neter vur. G lnden yzlerce feryat fkrsn. Cierin kanl gzya ile dolsun. Ne zam ana kadar gonca gibi susacaksn. Kokunu gl gibi ucuz dat. zerklik gibi kvrm nda hengm eler gizlidir, (bunu izhar iin) ate yanna yerle. an gibi bedeninin h er cz n d e imdi ses vermeyen, susan fakat mevcut olan nle ve feryad izhar et.

 Sen atesindir; lem meclisini aydnlat; bakalarn da kendi ateinle yak. arap satan ihtiyarn srlarn ifa et. arap dalgas olup cmdan elbise ile rtn. Tefekkr aynasna ta ol, pazar banda ie kr. (Mevlna gibi) Ney gibi neyistandan hab er ver. Kaysa (M ecnuna) Hay kavm inden haber ver. Yeni bir feryat icad et; meclisi hy u hy ile enlendir. Kalk, h er diriye yeni bir can ver. Kendi zuhurunla diriyi da h a ziyade canlandr. Kalk, baka bir yola ayak bas. Eski sevdann cokunluunu terk et. Sz (iir) lezzetine aina ol. Ey kervann an, uyan. Bu ses, canm a bir ate drd. Ney gibi iime binbir feryat doldu. Name gibi telim den koptum ; kulak iin ssl bir cen n et v cuda getirdim . (Benlik srr) nn zerinden perdeyi ekip aldm . Benlik m u cizesinin srrn m eydana koydum. Varlmn nak, hen z tam am olmamt. Kimsenin been meyecei, adam a benzem ez, bir ie yaramaz bir varlktm. Ak beni yonttu, adam oldum . lemin keyfiyet ve kemmiyetini idrk ettim. D nyann sinirlerinin oynayn, km ldann grdm . Ayn dam arnda nasl kan dolayor, grdm . G ecelerde insan iin gzya dktm . Ve neticede hayat sr larnn perdesini yrttm. M m kinatn (btn lem deki m ahlkat) hareket ve faaliye ti iinden hayat dzeninin srlarn ekip kardm. Bu geceyi ay gibi aydnlatan ben, millet-i beyzann (Msl m anlarn) ayann tozuyum. Bir m illet ki, bada, bahede o n u n avazesi vardr. O nun taze nam eleri, gnllere ate vurur. O millet, zerre olduu halde gnei utandrd. G neten anbar yapp yz dane Rum ve A ttar harm an etti.

 Ben hararetli bir ahm . Gklere ykselirim. H e r ne kadar du m ansam da aslm atetir. Kalemim yksek tefekkrm n him m eti ile bu dokuz p erd e nin srrn dnyaya at. Ebed hayatn srrn istiyorsan gel; hem yeri, hem de g istiyorsan gel. Ta ki katre derya kadar deerli olsun. T a ki zerre genileyip sahra olsun. Bu m esneviden maksat, airlik taslamak deildir. Putperest lik, p u t yapclk deildir. Ben Hintliyim, Farsaya yabancym. Yeni bir aym, kadehim botur. Bende ifade ve slp gzellii arama; H nsar ve Isfahan (bu ehirlerde yetien airler gibi yazmay) ben d en bekleme. H er ne kadar H inte, tatllkta eker gibidir. Fakat fasih Iran dili ile iir d ah a tatldr. Benim fikrimi o n u n cilvesi byledi. Bu sihirle kalemim T u r dandaki aacn dal haline geldi. Farsa benim yksek tefekkrmn mahiyetine daha uygundur. Ebed hayatn srrn istiyorsan gel; hem yeri, hem de g istiyorsan gel. Ey akll insan, ieye kusur bulma, iindeki arabn zevkine gnl bala. lem nizamnn asimin benlik olduunu ve taayynlerin hayatnn teselsl, mnhasren benliin kudretinin zerinde vcut buldu unu beyan eder. Varln ekli, benliin eserlerindendir. H er grdn ey, benliin srlarndandr. Benlik, kendi kendini uyandrnca bu vehim ve zan lem ini zuhura getirdi. O nun zatnda yzlerce cihan gizlidir. O ndan gayrisi, o n u n is patndan m eydana gelmitir. C ihana o, dm anlk tohum u sam, kendisini kendinden bakas (gayr) zannetm itir.

 M cadelenin lezzetini tatsn diye kendi kendinden bir gayr vcuda getiriyor. O n u kendi bazusunun kuvveti ile ldryor; kolunun kuvve tini denem ek, anlam ak istiyor. O n u n kendini aldatm alar, hayatn ta kendisidir. Gl gibi kandan abdest alm ak hayatn ta kendisidir. Bir gl iin yz glistann kann dker. Bir nam e uruna yzlerce feryad eder. Bir felek iin yz hill, bir sz elde etm ek iin yzlerce lf ya ratm tr. Bu israf ve bu ta yrekliliin m azereti, manev gzellii ya ratm ak ve tam am lam aktr. iirinin gzellii, F erhadn derdinin m azeretidir. Gbek miski yz H u ten ah usunun m azeretidir. O nun fras bir dane, yarn sabah elde etm ek iin yzlerce bugn resmetti. O n u n alevleri, bir d ane M uham m ed eran uyandrm ak iin yz d ane brahim yakt. T ahakkuku istenen iler iin mil, m amul, sebepler ve illet ler vcuda getirilmitir. Kalkar, kartrr, uar, parlar, rker, yanar, aydnlatr, ld rr, lr, tekrar doar, yetiir. O gnlerin geniliinde ceveln ed er durur; gk, o nun yo lundaki tozun bir dalgasdr. U fuklarn yakasnda o n u n bezedii gl vardr. Gece, onun uykusundan; gndz, uyanklndan m eydana gelmitir. Alevini kvlcmlara taksim etti. Cze tapmay akla retti. Kendini paralayp eczay yaratt. Biraz hararet bast, skld, sahray yaratt. Bu alp serpilm eden usand, derlenip topland, dalar v cuda geldi. Kendini gsterm ek benliin huyudur. H e r zerrede uyuyan, gizlenen benlik kudretidir. O susann, iten tab u tyan kesilenin kuvvetidir. gayesi iin i sebeplerine balanm tr.

 M ademki lem in hayat, benlik kudretindedir; o halde o ne kadar m etin ve m uhkem olursa hayat d a o derece m etin olur. Katre, benlik szn ezber ederse deersiz varln inci ha line getirir. arabn benlii zayf olduu iin bir ekle ve kalba malik de ildir. Bir ekle girm ek iin kadehin m innetini yklenir. arab kadehi, h er ne kadar bir ekli haiz ise de dnm esini bi ze borludur. Da, benlikten geti mi sahra olur. Denizin cokunluundan ikyet eder. Denizin kucanda dalga, dalga olduka denizin om uzuna biner. N ur, bir halka haline gelince gz oldu. Gz, tecellileri gre bilmek iin harekete geti. em en, kendisinde yetime kudreti bulunca, him m et ve gay reti ile glistann gsn yarp ykseldi. Mum, zerreleri bir araya getirip kendisini vcuda getirdi ve kendi (donmasyla) bir ekil ald. i gc kendini eritm ek olduu iin birbirinden ayrld. Ni hayet gzya gibi kendi gznden dam lad, akt. Eer yzn, yaradlta daha pikin ve sert olsayd, yaralanmazd. Byle olm ad iin bakasnn ismini sermaye yapyor ve sr t bakasnn ism inin yk ile yaralanyor. Arz, m etin bir varla sahip olduu iin ay m tem adiyen onu n etrafnda dnyor. Gnein varl, arzdan daha m uhkem olduu iin arz, bu arktan g rnen gz (gne) tarafndan bylenmitir. nar, insan hayrete dren bir an u azam ete malik oldu u iin, dalar ondan satvet ve azam et alrlar. O nun elbisesinin ar ve rgac atetir. Asl ise yerden ykse len bir tohum dur. Benlik, hayat kudretini bir araya toplad m hayat rm an dan muazzam bir deniz vcuda getirir.

Benliin hayat, arzular yaratmak ve dourmaktan gelir. Hayatn bekas, bir m aksat ve dvann varlna baldr. O nun kervannn an, m aksat ve dvadr. Hayat, arayp taram a iinde gizlenmitir (rtnm tr); on u n asl arzu iine gizlenmitir. Kalbinde arzuyu yaat. T a ki, bir avu toprak olan bu varln bir m ezar haline gelmesin. Arzu, renk ve koku cihannn candr, h er eyin yaradlnda arzu mevcuttur. Gslerde gnllerin raks, arzudandr. Gsler o nun ay dnl ile aynalar gibi prl prldr. O, topra kanatlandrp uurur; bu kudreti ona verir. drak M usasnn H zr olur. Gnl, arzunun harareti ile hayat kazanr. O, yaamaya ba laynca H aktan gayr ne varsa lr. Gnl, arzu yaratm aktan ciz kalnca, kanad krlm de m ektir; artk uamaz. Arzu, maksatlar avlayan kem enttir. Btn hareketlerim izin defterinin irazesini o balar. A rzunun yokluu, diriyi ldrr. Yann eksilmesi alevi sn drr. Uyank gzm zn asl nedir? Bizdeki ddar lezzeti onu v cuda getirm itir. ok gzel ve cilveli yrd iin keklik ayaa sahip oldu. Blbl nam e peinde kotuu iin gagaya m alik oldu. Ney, kamlktan ktktan sonra bir deer kazand; m m ur oldu. Ve o zaman nam e, onun zindanndan kp kurtuldu. N adir eyleri ele geirmeye alan ve bu uurda felekleri aan akl, nedir? Hi biliyor m usun bu mucize nedir? Hayatn sermayesi arzudur. Akl ise ondan dom utur. nsanlarn dzeni, usl ve detler nedir; bilgilerin m tem a diyen deiip tazelenm elerinin srr nedir? B unlar kendi kudreti ile krlp, paralanp gnlden zuhur eden arzudan baka bir ey deildir. El, di, dima, gz, kulak, fikir, hayal, uur, hafza, akl;

p S K *

m u h am m ed

36

k b a l

B unlar m uharebe m eydannda atn kaybeden hayatn, ken dini korum ak iin vcuda getirdii letlerdir. lim ve fen d en m aksut bir eyi bilmek, anlam ak deildir. e m enden m aksut gonca ve gl deildir. lim, hayat korum ak iin elde edilen bir servettir. lim, benli i tesis etm ek ve kuvvetlendirmek iin kullanlan lederden biridir. lim ve fen, hayatn hizm etkrlardr. lim ve fen, hayat evin de doup m eydana gelmilerdir. Ey hayatn srrna yabanc olan insan, kalk, bir maksat ara bndan sarho olarak kalk. Seherler gibi parlayan bir m aksat ve arzu ile yerinden sra; o m aksat masivay yakan bir ate olsun. G klerden d ah a yksek, gnl alan, insan teshir eden, g zel olan bir m aksat olsun. Eski btl skp atan; iinde fitneler, riler gizlenen, ba tan aa kyamet olan bir m aksat olsun. Biz, m aksatlar yarattmz iin yayoruz. Biz, arzunun ile aydnlanyoruz, parlyoruz. Benlik ak ve muhabbede kuvvetlenir. Ad benlik olan bir n u r noktas, bizim bir avu topraktan ba ka bir ey olmayan varlmzn altnda hayat kvlcmdr. O n u daha bk, daha diri, daha yakc ve daha parlak hale ge tiren m uhabbettir. O n u n cevheri m uhabbede alev alr. Kalbinde gizli olan im knlar, alev alev ykselir. O n u n yaradl, ateini aktan alr. Dnyay aydnlatmay aktan renir. Ak, kl ve hanerden korkmaz. Zira akn asl (bu lemi v cuda getiren ansrdan) sudan, rzgrdan ve topraktan deildir. C ihanda akn hem bar, hem sava vardr. Akn cevherli klc b- hayattr. Ak bir bakt m kayalar paralanr. Hak ak sonunda batan aa Hak olur. Sevmeyi, k olmay ren. Bir sevgili ara. N uh gz, (daim a alayan, inleyen) Eyyup sabr iste.

 Bir avu topraktan kimya vcuda getir. Bir kmil m ridin eiini p! Mevlna gibi m um unu uyandr; Tebriz atei iinde R um u yak. G nlnde gizli bir sevgili vardr. stiyorsan gel, onu sana gs tereyim. O n u n klar gzellerden daha gzel, daha ho, daha czip ve d ah a sevgilidir. Gnl, o n u n ak ile d ah a kudredi olur. Toprak, Sreyya yl dz ile om uz pr. Necid topra, (M ecnun) o n u n feyzi ile canlanp dalar, te p eler at. Vecde gelip feleklerin fevkine ykseldi. M slm ann kalbinde M ustafann m akam vardr. Siz, onun ad ile eref kazanrsnz. T u r (Hazret-i Musann Allah ile kelimeletii da) onun evi nin tozundan bir dalgadr. Kbedeki Beytlharem onun kane sidir. Ebediyet, o n u n vakiderm in bir nndan daha azdr. Ebedi yet, o n u n zatndan im tidat kazanr. Kisrann tac, bir hasr zerinde rahat bir uykuya dalan on u n m m etinin aya altndadr. H ira (da) halvetghna ekildi. O rada millet, din ve hk m et yaratt. Bir millet, H usrevin taht zerine ykselsin, orada rah at bir uykuya varsn diye gecelerce gzlerine uyku girm edi. Sava vaktinde klc, dem irleri eritir; nam aza durunca gzle rind en yalar dklrd. O n u n klc daim a m uzaffer duas iinde idi. O n u n klc sul tanlarn neslini kesmiti. C ihanda yeni bir usl, yin vaz etti. Eski kavimlerin kanun larn ortadan kaldrd. Din anahtar ile dnya kapsn at. Dnya anas, ona ben zer bir evlt dourm ad. O n u n nazarnda alak ve yksek bir idi. Klesi ile ayn sofra da yemek yedi.

 Bir h arp te civanmertlii ile m ehur olan Hatem-i T anin k z, o felekler zerine tahtn kuran Peygam berin esiri olm utu. Ayanda zincir, rtsz, utancndan boynunu bkm du ruyordu. Peygamber, bu kzcaz rtsz grnce o n u kendi ridasyla rtt. Biz, o Tay kabilesi kadnndan d ah a plaz. Dnya m illetle ri karsnda plak ve rtsz. M aher g n n de bizim eref ve itibarm z odur. C ihanda da bizim plaklmz rten odur. O n u n ltf da, kahr da batan aa rahm ettir. Ltfu dostla ra, kahr dm anlara rahm ettir. D m anlara rahm et kapsn aan o, Mekke halkna Size tazir ve serzeni yoktur dedi.4 Biz ki vatan ile mukayyet deiliz. Bak gibi iki gzn n u ru yuz; fakat biriz. Hicazl, inli, Iranlyz. Fakat ayn neeli sabahn i danesiyiz. Mekke sksinin (Hazret-i Peygamber) gznden sarhouz. C ihanda arap ve ie gibiyiz. O, nesepten, aileden gelen imtiyazlar tam am en yakp m ah vetmitir. O n u n atei bu erp kl etmitir. Sadberk (yz yaprakl) gl gibi tek kokum uz vardr. Bu ni zamn can odur; o ise birdir. O n u n kalbindeki gizli sr biz idik. Pervaszca yksek sesle ba rd. Ve biz zuhur ettik. O sr fa oldu. O n u n aknn buhran benim susmu neyim dedir. Kucam da yzlerce nam e rpmyor. O n u n sevgisinden ben nasl bahsedeyim? Ben, onun ayrl ile alayan bir kuru pten baka biri deilim. (Ney) M slm ann varl, onun tecelli ettii yerdir. Yolundaki bir toz, T u r dalar kadar azametli ve m barektir. Benim vcudum u, kendi aynas olarak yaratt. Benim saba hm , o n u n gsndeki gnetendir.
4 Ysuf suresi, 12/92.

 O n u n ak ile rpndka rahatlyorum . Benim gecem, m ah er sabahndan d aha hararetlidir. O, b ahar bulutudur, ben o n u n bahesiyim. Benim asmam on u n yam uru ile slanmtr. M uhabbet tarlasnda gzm ektim . Tem aa m ahsul kaldr dm. M edine topra, dnya ve ukbadan daha gzeldir. O ne bah tiyar ehirdir ki sevgili oradadr. M olla C am nin kudreti karsnda m ahvolmu bir adamm . O n u n nazm ve nesri, benim ham lm n ilc olm utur. O, batan baa m analarla dolu iirler sylemitir. Hazret-i Peygam berin m edhinde ne inciler delmitir: ki dnya nshasnn n sz odur. Btn lem kledir, efendi odur. Ak arabndan nasl h led er hasl olur. Akn isim lerinden biri de taklittir. Bistam n kmil insan (Bayezid-i Bistam), taklitte tek insan idi. Hazret-i Peygamberin ne ekilde kavun yediini bilmedii iin m r n d e kavun yememiti. Ak msn? Sevgiliyi taklit ederek akn kuvvedendir. Ta ki, senin kem endin Allah avlasn. Bir m d d et gnl H irsnda otur. Kendini terk edip H ak di yarna g et. H ak ile kuvvet kazandktan sonra kendine dn, hevesin Lt ve Uzza (putlar) snn kafasn kr. Ak sultanndan asker tedarik edip ak F arannn5 zerine yr. T a ki, Kabenin H das (Allah) seni taltif etsin. Seni arz ze rinde kendi halifesi yapsn.6

5 6

Mekke'de bir dan ismi. Bakara suresi, 2/30.

Benlik, bakasndan bir ey istemekle, diere muhta olmakla zayflar. Ey arslanlardan hara olan, ihtiyatan dolay tilki mizal ol musun. Senin yaralarn fakirliktendir. Derdinin asl, yalnz bu hastalktr. O ihtiya, yksek fikirden ykseklii izale eder. Deerli hayal m um un u sndrr. Varlk k p n den gl renkli arab al; paran gnlerin kese sinden al. m er gibi deveden kendin in. Sakn bakasna m innettar ol ma, sakn7. Ne zam ana kadar r tbe ve m ansp dileneceksin; ocuklar gi bi sopadan ata bineceksin? Ykseklere gzn diken bir yaradl, bakasnn ltf u ih san alaltr. fls, dilencilikten d aha hakirdir. Bir dilenci bir fakirden da h a fakir ve d ah a mflistir. Birisine ihtiya arz edip bir ey istem ekten benliin czleri dalr. Benlik Tur- Sinasnn aacnda tecelli n u ru grnm ez. Kendi b ir avu topran datp sama. Ay gibi rzkn kendi vcudundan yontup kar. Dara dersin, bedb aht olursun, bel selinin yolu zerinde ev bark yapm vaziyette bulunursun. (Btn bunlara ram en), Rzkn bakasnn nim etinden aram a, Mark emesinden (gneten) su dalgas aram a. T a ki, m aher g n Peygamberin nazarnda m ahcup mevkie dmeyesin. Aya, gne sofrasndan rzk eriir. Gnein bu ihsanndan dolay ayn gnlnde yara (da) vardr. H aktan him m et iste, felekle m cadele et. slmiyetin erefi ni ayaklar altna alma.
7 Bir gn Hazret-i mer deveye binmi giderken kamsn yere drm. Bizzat de veden inip kamsn alm, bu i iin bakasna minnettar olmamtr.

 Putlarn sp r nt s n Kabeden karp atan (Hazret-i Mu ham m ed) Kazanan insan, Allahn sevgilisidir dedi. Yazk, bakasnn sofrasndan rzk alp onun m innetini yk lenene, bakasnn ihsan karsnda boyun bkene. O, kendini bakasnn ltfunun imei ile yakmtr. eref ve haysiyet sermayesini bir silik paraya satmtr. Ne bahtiyardr o susam ki, yakan gne altnda H zrdan bir kadeh su dahi istemez. O, dilencilik hicab ile ter dkm edi; insan eklini m uhafaza etti. Bir avu am ura dnm edi. O deerli gen, dnyada sanuber aac gibi ba yukarda, anl ve erefli yryp gezer. Yok zam annda d aha ziyade iradesine sahip olur. Baht uyu yunca o, daha uyank olur. Dilencilikle deryalar kadar m ala sahip olsan, o mal bir ate selidir. Eer kendin kazanrsan bir i danesi, gzeldir. Su zerindeki hava kabarcklar gibi m erii elden brakma; o, deniz iinde dahi kadehini ba aa tutar. Benlik, ak ve muhabbet ile kuvvetlenince, lem nizamnn aikr ve gizli kuvvetlerini teshir eder. Benlik, m u h abbee kuvvet kazannca, onun kudreti lemi em ri altna alr. Yldzlardan naklar yapan felek ihtiyar, goncalar o nun da lndan krp toplad. O n u n penesi, H ak penesi olur. Ay, onun bir parm ann iareti ile ikiye blnr. C ihanda dm anlk hdiselerinde o hakem olur. Dara ve Cemid, o n u n ferm anna boyun eerler. Sana B Alin in 8 hikyesini anlataym. O nun ad Hindis tan da m eh u rd u r (Hint-siyahlnda o n u n ad parlak ve aktr).
8 B Ali, Kalender mahlsl bir airdir. Bu beyit onundur:

Merhaba ey blbl-i bag- khen Ez gl-i ra'na big ba ma suhan

"Merhaba ey eski ban blbl, bize gzel glden bahset." Bu zat Delhi'ye 70 kilometre mesafede Kemal ehrinde medfundur. Ve evliyaullahtandr.

M U H A M M E D K BA L

Eski glistann o gzel nam eli airi, bize gzel glden bah setti. Asl ate olan bu ce n n et diyar, o n u n eteinin havasndan (yelpazelem esinden) cen n et gibi serin ve rahattr. O nun m ridi, pazara gitti. Gitti am a B Alinin verdii m u h ab b et arab ile dopdolu olarak gitti. O ehrin hkim i ata binm i geliyordu. Yannda klesi ve de nekisi vard. nden giden bard: Ey aklsz, hkim in n n d en giden hizm etkrlarn yolunu kesm e. Ban n n e emi, fikirlerinin denizine dalp kan dervi, gene yryordu. Kibir kadehinden sarho olan deneki, deneini derviin banda krd. Fakir, hkim in yolundan ekilip gitti. Fakat kalbi incinmiti; m ustarip, krgn ve aknd. B Alinin h u zu run d a feryada balad. Gzyalarn gz zin d ann d an azad etti. eyh, da zerine yaan imekler gibi ate pskrm eye ba lad. Can dam arndan da baka bir ate izhar ederek ktibine em retti: Kalemi eline al ve bir ferm an yaz. Bir fakirden bir sultana yaz: Senin hkim in, benim klem in bana vurm utur. Yani ken di cannn kum an atee yakmtr. Bu tyneti bozuk hkim i azlet; yoksa senin m lkn baka bi rine veririm . H ak kudretine sahip olan bu kulun m ektubu, ah tir tir tit retti. Vcudu hastalklarla sarsld, akam gnei gibi sarard. Hkimi zincire vurdu. K alenderden bu kusurun affn diledi. Renkli iirler yazan tatl dilli Husrev (Husrev-i Dehlev) ki nam elerini b t n kinatn kalbinden deviriyordu. Ve yaradl ay gibi nu ran idi, ahn kararrt Kalende re bildirmeye m em u r edildi.

 Kalenderin h u zu ru n da engini almaya balaynca bir na m e ile o n u n can iesini eritti. O n u n dalar gibi azametli olan manev evketi, bir sz na mesiyle (bir iirle) eridi, gitti. Dervilerin kalbine neter vurma; kendini yanar atee atma. Benliini nefyetmenin, insanlar iinde malp kavimlerin icad ol duunu ve bu gizli yolla galip kavimlerin ahlkn zaafa drdk lerini tasvir eden bir hikye Bunu duydun m u ki, eski zam anlarda bir m erada otlayan ko yunlar, O kadar beslenm iler ki oalmlar ve dm an korkusundan kurtulm ular. Kuzu talihsiz yaratlm bir m ahlktur. Nihayet bir bel oku n a urayp kalpleri yaraland. Arslanlar, orm andan frlayp keilerin odana baskn verdiler. K endine ekmek ve istil etm ek kuvvetin vasfdr. Fetih, kuv vetin bilinen srrdr. Erkek arslan, padiahlk davulunu ald. Kuzuyu hrriyetten m ahrum etti. Arslanlar avdan baka ne yaparlar? O nlar da byle yaptlar ve o ayr kuzularn kan ile kpkrm z oldu. Akll, anlayl, ihtiyar, yam ur grm ku rt gibi tecrbeli bir koyun, Kavminin bu kaderinden m ustarip, arslanlarn zulm lerin d en kalbi yaral, Kaderin bu cilvesinden ikyeer etti; ve bir tedbire tevessl ederek kendi iini salama balad. Zayf insan kendini m uhafaza iin, akln kullanarak hileleri: bavurur.
B ir k le , k e n d in e g e le b ile c e k b ir z a ra r d e f iin d a h a m e s sir ve k esk in te d b ir le r b u lu r.

ntikam lgnl kvamna geldii zaman, kk- akl fitnelet dnr.

 Kendi kendine dedi ki: H alledeceim iz mesele m kldr. Bizim gam larm zn denizi sahilsizdir. Kuzu, kuvvet kullanarak arslandan kurtulam az. Biz gm kolluyuz, o ise (arslan) elik peneli. Ne derece m kem m el vaz nasihat edersen et, koyunun ku rt huyuna m azhar olmas m m kn deildir. Fakat erkek arslan kuzu yapmak, onu kendi kudretini bil m ez ve dnm ez bir hale getirm ek m m kndr. Kendine ilham geldiini syleyerek kan ien arslanlann vizi oldu. Bard: Ey ok yalanc ve m ark kavim! Ey uursuz ve uursuzluu devaml olan gnden bihaber kavim!9 B ende ru h an kuvvet sermayesi vardr. Arslanlara T anr tara fndan gnderilm i peygamberim . Ben nursuz gze n u r olarak gnderildim . eriat sahibiyim ve b u n u telkine m em ur olarak geldim. Kt ilerden tvbe et. Ey ziyan dnen, fayday dn. H er kim sert olur ve kuvvetine gvenip her eyde ona mracaat ederse, o akdir. Benlik ortadan kalkarsa hayat daha kuvvetli olur. yilerin ruhu, sam anla beslenir. Et yemeyi terk eden, Allah indinde m akbuldr. Diinin keskinlii seni rsva eder. drk gzn kr eder. C en net yalnz zayflara m ahsustur. Kuvvet, insan hsrana duar eden sebeplerden biridir. K udret ve azam et peinde komak erdir. Fakirlik, beylikten d ah a iyidir. Daneye yldrm pusu kurmaz. Eer dane harm an olursa akl llk etm em i olur. (O nu yldrm m ahveder) kil isen zerre ol, sahra olma. Zerre olursan bir gnein n u ru n d a n istifade edersin. Ey koyun boazlamakla nen, kendini boazla ki bir ky m et kazanasn. Cebir, kahr, intikam, iktidar; hayat bekadan m ahrum eder.
9 Yarn bilirler kimin ok yalanc ve mark olduunu. (Kamer suresi, 54/26). "nk biz haklarnda uursuz ve uursuzluu srekli bir gnde onlarn stne ok grltl bir frtna gndeririz." (Kamer suresi, 54/19).

 Sebze, ayak altnda inendii iin ok ok yetiir. Ve bu be reket yam uru ile gznden lm uykusunu ykar. Eer akll isen k en d inden ge. Eer kendinden gemezsen delisin. G zn kapa; kulan kapa; azn kapa ki, tefekkrn fe leklere ykselsin. Bu cihan oda hitir, hi. Ey cahil, bu m evhum eyin zeri ne dm e. Arslan srs, ok almaktan yorgun dm, rahatna d kn bir hale gelmiti. Bu uyutucu nasihati beendiler ve olgun olm adklar iin ko yunun bysne kapldlar. Koyunlar avlayp yiyen arslan, koyunluk dinini kabul etti. O t kaplanlarn iine geldi. Nihayet arslanlk cevheri, adi bir ta paras derekesine dt. O t yiye yiye dileri kesmez oldu. Kvlcmlar saan gzlerdeki heybet zail oldu. Gslerinde yava yava yrek denen ey kalmad. Aynann cevheri aynadan syrlp gitti. O deli gibi alma, koum adan eser kalmad. G nllerinde bir i yapm ak ihtiras snd. Kudret, azim ve istikll gitti. tibar, izzet ve ikbal gitti. Dem ir penelerde kuvvet kalmad. G nlleri ld ve vcut lar o ly m uhafaza eden m ezara dnd. Vcut kuvveti eksildi; can korkusu artt. Can korkusu; gayret ve him m et sermayesini sildi sprd. Bu gayretsizlikten yzlerce m araz zuhura geldi. Bu knt ye tehzip adn verdiler. slm kavimlerinin tasavvuf ve edebiyat zerinde fikirlerinin b yk tesiri olan Yunanl Efltun, koyunluk mesleine salik olmu tur. Onun tahayyllerinden saknmak vaciptir. Eski rahip, hakm Efltun, eski koyunlar gruhundandr. O n u n at felsefe karanl iinde kaybolmu, varlk danda trnan atm tr, (aciz kalmtr.)

 Hissedilmeyen eyin o kadar bysne kapld ki, eline, g zne, kulana zerre kadar kymet vermedi. Dedi ki: Hayatn srr, lm ektir. M um un yzlerce cilve gs termesi donm u olm asndandr. O, bizim hayallerimiz zerinde hkm ferm adr. O nun kade hi, insan uyutur ve dnyay insann elinden kapar. O, irtsan klna girmi bir koyundur. Sofinin cannda hk m n kuvvetle yrtr. Akln felein fevkine kard. Sebepler lemine masal adn verdi. O n u n ii hayatn czlerini birbirinden ayrmak, hayatn g zel selvisinin daln kesmektir. Eflatunu n fikri, ziyana faide, dedi. O nun felsefesi, vara yok dedi. Yaradl uyudu ve bir rya yaratt. Aklnn gz bir serap ya ratt. ve alma zevkinden o derece m ahrum idi ki, can yokluk iinde eli aya tutm az bir hale gelmiti. Varn h arek et ve faaliyetini inkr etti. G rnm eyen ayan ya ratt. (Ayan- sabite). Yaayan can iin bu im kn lemi (yaratlan, mevcut ve m ah sus olan lem) gzeldir. G nl lm olanlar da a yan lem inden zevk alr. O n u n ceylan, salnp dolam aktan m ahrum dur. Kekliine yry lezzeti haram dr. O n un i danesi, buhar olup um ak kudredne malik deil dir. K uunun gsnde nefes ve terennm (yahut kan) yoktur. O n un tohum unda, yeerip yerden tekrar ykselmek zevki yoktur. Pervanesi km ldam ak nedir, bilmez. Bizim rahibim iz, bu hayat m cadelesine giriemedii iin on dan kam aktan baka are grm edi. Snm bir ulenin yanna gnl balad. Bir afyonke dnyas tahayyl etti. Yerden, felee kanat at. Lkin tekrar yuvasna dnm edi.

 O n u n hayali felek kpnde kaybolmutur. Ben bilm em tor tu m udur, yoksa kpn dibi midir? (Kpn tulas m?) O tun verdii sarholuk m illetleri zehirledi. Uyudular ve al m a zevkinden m ahrum oldular. iirin hakikati ve slm edebiyatnn slh Arzu yarasndan insanlarn kan kaynar. Bu topraktan olan insan, arzu m ealesiyle ate haline gelir. Arzu hayat kadehine arap doldurdu. Bu sebeple hayat, ye rin d en frlayp s ratle yol almaya balad. Hayat, bir eyi feth zaptetm enin ifadesidir. Arzu, bu fethin bysnden baka bir ey deildir. Hayat, arzu tuza ile avn ele geirir. Aktan H sn e gelen haber, arzudur. G nlm zde h er an bir arzunun vcuda gelmesi nedendir? Bu, hayat nam esini vcuda getirm ek iin m zrabn, sazn st ve alt tellerini ihtizaza getirm esidir. Gzel, zarif ve alml olan h er ey istek lnde bize klavuz olur. O gnlne kuvvede nakolur ve orada arzular yaratr. Gzellik, arzu b ah arnn hallkdr. H snn o tecellisi, arzu n u n Rabbidir. airin sinesi, gzelliin tecelli ettii yerdir. O nun Sinasn dan hsn nurlar doar. Gzel, o n u n bakndan d ah a da gzelleir. Yaradl, onun bysnden d aha gzel o lur ve daha sevilir. Blbl, o n u n nefesinden nam e renm itir. O nun gamze si, gln yanan aydnlatmtr. Pervanelerin kalbinde onun yan vardr. Ak masallar on u n yznden renkli olm utur. O n u n suyunda deniz, am urunda kara gizlidir. G nlnde yzlerce ter taze cihan vardr. D im anda henz almam lleler, iitilmemi nam eler ve feryatlar vardr. O n u n fikri ay ve yldzlarla arkadatr. O, irkin nedir, tan maz; gzeli yaratr.

 O, H zrdr; zulum tnda b- hayat vardr. Kinatn hayat onu n gzyandan feyz alr ve artar. Biz, ar yryoruz; olgun deiliz, basitiz. Konak yerine var m adan yorulduk, kaldk. O n u n blbl, teren n m e balad. Bizi bir hile ile aldatt. Maksad da bizi hayat cennetine ekip gtrm ekti. Ta ki ha yat kokusu, tam bir halka eklini alsn. Kervanlar, o n u n anna ayak uyduruyor, o n u n naynn arka sndan yol alyor. O nun rzgr bizim bahelerim izde esip de lle ve gln ii ne gizlense Hayat; ona aldanp kuvvet kazanr, m uhasebe-i nefis ed er ve sabrszlanr. lemi sofrasna davet eder; ateini rzgr gibi bedava datr. Vay o kavme ki, ecelden berat alr; iri hayat zevkinden yz evirir. Aynas, irkini gzel gsterir. O nun tatlsndan ciere yzler ce neter saplanr. O nun busesi glleri soldurur. Blbln gnlndeki um a zevkini m ahveder. Sinirlerinin geveklii onun afyonundandr. Hayat kadar ky metli bir eyi o na feda etmisindir. Servden, serazad gzellik zevkini kapar. Cesur ahin, onun verdii yes ve m ahrum iyetin tesiriyle sln haline gelir. Balk, fakat gsnden bana kadar insandr. Denizde yaa yan deniz kzlar gibidir. Terennm ile kaptan byler, gemisini denizin dibine batrr. O nun nam eleri kalbinden sebat hassasn alar; onu n by syle lm hayat bilirsin. Varlk arzusunu canndan eker alr, senin m adeninden lali nnabyi alr, gtrr. Faideyi ziyan eklinde sana gsterir. H er beenilen eyi mezm um hale getirir. Seni tefekkr denizine atar; i yapamayan, am elim ande bir insan haline getirir.

 Hastamz o n u n sznden d ah a fazla hasta olur. Meclis, onun kadehinin devrinden daha yorgun, bezgin hale gelir. O n u n nisannda parlak rm aklar yoktur. O nun bostan bir renk ve koku serabdr. O nun gzelliinde hakikat ve sadakatten eser yoktur; sahte dir. D enizinde ancak lekeli, aypl inci vardr. Uykuyu, uyanklktan d ah a gzel sayar. Bizim ateimiz onun nefeslerinden snd. B lblnn teren n m n d en kalp zehirlenir. O nun gl oca nn altnda uyumu bir ylan vardr. O n u n kp n den, iesinden ve kadehinden el-hazer; O nun ayna renkli arabndan el-hazer. Ey o n u n arabn iip yerinden km ldanam ayan insan! Se nin sabahn, o n u n iesinin tan yerinden doar. Ey gnl o n u n nam eleri ile comak kabiliyetini kaybeden insan! Kulak yolundan ldrc bir zehir imisin. Ey ls in hitat delili olan insan! Saznn teli, artk teren nm edemez. T em bellikten o derece zaafa dtn ki, lem de M slmanl n yz karas oldun. G ln iindeki ince elyaf ile (gln, dam ar ile) seni bala mak, hafif bir rzgrla seni yaralamak kbildir. Senin feryadndan ak, rezil ve rsva oldu. Senin Bihzadnn (ressam) elinde ehresi irkin bir hale geldi. Sen o nu o kadar incittin ki yana sapsar oldu. Senin souk luun o n u n ateini yakmaz hale getirdi. Senin canndaki yaralar onun cann yaralad. Senin zaafla rn onu btab etti. O n u n kadehinde ocuka bir alama, evinin eyas ancak ah u strab. M eyhanelerden arap dilene dilene sarho oluyor, kklerin penceresine baka baka oradan biraz zevk alyor. Bir hasta, bir uyuuk, bir bare. Bekinin tekmesi altnda bir l. Gam ve k ederden ney gibi zayflam; felekten yzlerce ik yet dudaklarnda toplanm .

M U H A M M E D KBAL

Aynasnn cevheri, ikyet ve kin; zaaf, kudretsizlik eski arkada, Bahtsz, em ir kulu, soysuz, liykatsiz, mitsiz, nm urad. O n un feryad senin cann m ahveder, kom usunun uykular n karp onlar hayatn bu nim etinden m ahrum eder.

Yazk o aka ki atei snm tr. Kbede doup puthanede lm tr.

Ey kesesinde iir paras olan insan, onu hayat ayar zerinden sikkele. Bak, parlak tefekkr ie yol gsterir. imek akar, arkasn dan gk grler. Edebiyatta sana iyi ve hayrl tefekkr lzm dr. Arap edebi yatna dnm en gerekir. G nln Arap Selm asna (Arap edebiyatnda sevgili ismi) ver. T a ki, sana Krt akam ndan Hicaz sabah dosun10 Acem em enzarndan gl toplamsn. H in t ve ra n n ilk ba h arn grm sn. Biraz da ln hararetini ye, yllanm hurm a arab i. Biraz ban o nu n scak gsne yasla. Biraz o n u n scak esen frtnasna gs ver. Bir zaman ipekler stnde yuvarlanmsn. Biraz da sert ey lere al. Asrlarca lleleri ineyip gezmisin; yzn gl gibi i danesi ile ykamsn. Biraz da yakc kum zerine bir seril; Zemzem emesine dal, k. Blbl gibi d aha ne kadar zaman feryaddan holanacaksn. em enliklerde yaayacaksn. Ey sen ki, h m a senin tuzana tutulduu iin deer kazan m tr. Bir de yksek dalar stne yuva yap. Bir yuva ki, imekler ve gk grltleriyle dolsun. Gz yl maz ahinlerin yuvalarndan daha yksek bir yuva. Ta ki hayat savama kdir bir hale gelesin. Cismin ve cann hayat atei ile yansn.
10 "Emseyt krdiyyen..." (eyh Hsamlhak Ziya'ddin).

Benliin terbiyesi iin m erhale vardr: Birinci m erhale itaat; ikinci m erhale nefsin zapt; nc m erhale Allaha naip olmak.

H izm et etm ek, m ihnet ekmek; devenin irdr. Sabretmek, serzad olm ak devenin iidir. Admlar yolu yumuak yumuak okar. O, kervan iin bir sahra kaydr. H er allkta o nun ayann izi vardr. Az yer, az uyur, cefa ketir. Yolcularn yk altnda sarho, raks ede ede konak yerine doru yol alr. Yrynn verdii zevk ile sarhotur. Seferde stndekilerden d aha sabrldr. Sen de H akkn sana emrettii farizelerden yksnme, byle yaparsan Hsn-l-meab... ayetinin nim etlerinden faydalanrsn.11 Ey gafil insan itaate al; ihtiyar, cebirden vcuda gelir. nsan vasfn hiz olmayan, eer em re itaat ederse insan olur. Ate dahi olsa haddini tecavz edip isyan etti mi, erp m enzile sine der. Ay, Sreyya yldzn ele geirm ek isteyen insan; kendisini birtakm usl ve nizam zincirine balam aldr. Bir zindanda m ahpus kalmak, rzgr gzel kokulu gl hali ne getirir. Kokuyu gbek miski yapan, kayd iinde kalmasdr. Yldz, bir usl ve nizam n n n d e ban eerek menziline doru yol alr. Yeillik, nev nem a dinini kabul ederek yerden biter. O nu terk ettii iin ayak altnda ezilir. Llenin k anunu m tem adiyen yanmaktr. B unun iin dam a rndaki kan srar durur. Katreler birleme, visal kanununa uyarak derya; zerreler yine ayn kanuna uyarak sahra olur. H er eyin i yz bir usl ve nizam ile kuvvet kazanmtr. Sen, niin bu varlktan gafilsin.
11 Al-i Imran, 3/14. Bu yetteki nimetler unlardr: nsann dnya hayat metand.n isle dikleri: Kadnlar, evltlar, kantarlarla altn, gm, hnerli deerli atlar, devo, k/, koyun, mahsul...

 Gel, ey eski kanunun hrriyet verdii insan, bu gm zincir le ayan ssle. Usl ve nizam n sertliinden ikyet etm e; M ustafann koy duu eriat h u d u d u n d an dar kma.
ikinci m erhale: N efsin zapt

Senin nefsin deve gibidir; benliini dnr; benliine ta par; benliinin zerine binm itir, bana buyruktur. Erkek ol, o n u n dizginini eline al; ta ki akl ta dahi olsan in ci haline gelesin. Kendi nefsine hkm n geiremeyen insan, bakalarna kul olur. Sevgi ile korkuyu birbirine kartrp o ham urdan seni mey dana getirdiler. Dnya korkusu, ah iret korkusu, can korkusu; yerden, gkten gelen elem lerin korkusu. Mal sevgisi, devlet sevgisi, vatan sevgisi; nefsini, akrabay, ka dn sevmek. Su ve am urun imtizac dem ek olan varlk, daim a nefsine dkndr. M addesini beslemek, o n u rah at ettirm ek peindedir. Byle olduu iin kt eylere, H ak tarafndan nehy olunan ile re temayl ed er ve bun lar onu helk ederler.12 Lkin, L ilhe illallah asas elinde bulunduka, btn kor ku tlsm larn bozar, paralarsn. Kimin teninde H ak can gibi hkim olursa o n u n boynu btl n n d e eilmez. O n u n kalbine korku yol bulup giremez. O nun kalbini Hak tan gayr olan eyler korkutamaz. L (H aktan baka h er eyden alkasn kesmek) ikliminde ru h u m am u r olan insan; kadn, evlt kaydndan azad olarak yaar. H aktan gayr h er eyden rabtasn keser. H ak u runda olu nu n boazna satr vurur. (Hazret-i brahim kssasna telmih) O nun hcum u nazarnda can, rzgrdan d ah a ucuz olan bir askerin h cu m u n a benzer.
12 Bkz. Nahl, 16/90.

 L ilhe... Bir sadeftir ki o n u n iindeki inci, nam azdr. Na maz, M slman kalbine kk bir hac gibidir. Kelime-i tevhid, M slm ann elinde kt eyleri ldren bir h an er gibidir. O ru ala ve susuzlua gece baskn yapar. Tenperverlik Hayberini fetheder. Hac, m m inlerin ftratn nurlandrr. O na g etmeyi re tir. O nlarda vatan m efhum unu yakar. (O rada M slm anlar bir birlerini bir vatan evld addederler.) O yle bir ibadettir ki, toplanmay temin eder. Din rabtalarla birbirine balanan insanlar kitabnn yapraklarn birbirine irazeler. Zekt; devlet, zenginlik sevgisini m ahveder, insanlara msa vat sevdirir. Cenab- Hak, Kuran- Kerim inde Bakalarn iae ve infak etmezseniz hayra nail olam azsnz13 buyuruyor. Zekt bu lh em re imtisal edenlerin ru h u n u ve im ann takviye eder. nsanda altn artrr; altnla m elu f olm ak zevkini azaltr. Btn bunlar, seni kuvvetlendirecek sebeplerdir. Eer Ms lm anln olgun ve salam ise. Kavi olan H akka balanarak kuvvedi ol ki, toprak devesinin stne kp oturasn.
nc m erhale: Allaha naip olmak

Eer deve gtmeyi biliyorsan cihana hkim olabilirsin. Sleym anlk tacn bana giyebilirsin. Cihan var olduka cihan ssleyen insan sen olursun. L yebl14 m lkne tacdr olursun. Hibir ey seni m utazarrr edemez. C ihanda H akka naip olm ak gzel bir eydir. Ansra hkm n geirm ek gzel bir eydir. H akka naip olan insan, lem in can gibidir. O nun varl, sm-i Azamn glgesidir.
13 l-i Imran, 3/92. 14 "eytan ona vesvese verip dedi ki: Ey Adem, sana bir ecere dellet edeyim ki, ond. yersen ebed cennette kalrsn ve zeval ermez devlete nail olursun." (Tl, 20/12(1)

 Cz ve klln, h er eyin gizlice ifade ettikleri eyleri anlar; cihanda H akkn emriyle kim olur. Geni lem e adrn kurdu m u bu khne arz yaygsn birbi rine katar. O n u n ftrat m am urdur ve m am ur olduka da yeni bir lem vcuda getirir. O n u n hayalinin tarlasnda bu cz ve kl lem i gibi yz ci han, iekler gibi yetiir ve aar. H er ham n yaradln o, olg .. ve pikin hale getirir. Kbe h arem inden putlar karp atar. Gnl teli, o n u n m zrabndan nam eler yaratr. O nun uyku su d a uyankl da Hak urundadr. htiyarla genliin evk ve ahengini retir, h e r eye gen lik rengi verir. O, insan nevine hem ebed saadet m jdesini verir, hem de onlar H akkm azab ile tehdit eder. O, hem asker, hem kum an dan, hem em irdir. H ak o n a Allem el-esma15 bahettiini h aber vermitir. O S bhanellezi esra...16 srrna m azhar olm utur. O nun Yed-i Beyzasm (Musann mucizesi) asas ok kuvvet lendirm itir. O n u n bilgisi tam bir kudret ile ikizdir. O kahram an ehsuvar eline dizgini ald m, zaman kheylan daha sratle seirtir. O nun heybeti Nili kurutur.17 Msrdan sraili karp gtrr. O, bir kalk dedi mi m ezardan ller dirilip kalkar ve em en zerinde fstk aalar gibi ykselir.18 O nun zat, lem in zatnn iradesinin tem erkz ettii yerdir. O nun azameti lem e necat verir. O nun sayesinde zerre, gnei anlar ve sever. O n u n mayas, tyneti varln deerini ykseltir.
15 Bakara, 2/31. 16 "Her ayptan mnezzeh olan Allh Azman kulu Muhammed (sav)'i gecenin az vaktinde Mescid-i Haramdan Mescid-i Aksa'ya gtrd...'' (Isra, 17/1) 17 Hazret-i Musa'nn mucizesi. 18 Hazret-i Isa'nn mucizesi.

 O n u n ibadeti bir mucizedir; hayat verir. O, ibadetin deeri ni yeniler. O n u n ayak izlerinde ne tecelliler m ahade edilir. O nun Sinasnda ak cezbesiyle avare dolaan yzlerce Musa vardr. Hayat baka trl anlar, baka trl tefsir eder. Bu ryay ye ni bir ekilde tabir eder. O n u n gizli varl, hayatn srrdr. O, hayat saznn iitilme mi, duyulm am bir nam esidir. O n u n zatnn iki beytini vezne getirebilm ek iin, yaradln ince nkteler yaratabilen air ru h u ne kanlar yutar. Bizim bir avu topram z, elene elene felein en yksek noktasna ykselir ve o byk kahram an bu tozdan vcuda gelir. Bizim bu gnm zn kl iinde uyuyan o kvlcm, yarn mzn lem leri yakan bir alevi olur. Bizim goncam zn eteinde bir glistan vardr. Gzmz ya rnn sabah ile aydnlanm tr. Ey zam ann alaca atna binip ceveln eden ehsuvar, gel. Ey im kn lem inin gz nuru, gel. u yaradl hengm esine revnak ver; gz bebeklerinde bir m am ure halinde tecelli et. u birbirine dm m illetlerin feryatlarn sustur. yle bir nam e vcuda getir ki, o nam e kulaklara cen n et zevkini versin. Kalk, insanlar arasnda kardelik kanununu tanzim et; insan lara tekrar sevgi arabndan kadehler sun. leme tekrar sulh gnlerini getir; arpanlara sulh haberini ulatr. nsan nevi bir tarladr ki, o tarlann m ahsul sensin. Hayat kervannn konduu yer, sensin. S onbaharn zulm, aalardan yapraklar dkt. Bir bahar olup bahelerim ize gel. Bizim m ahcup alnlarm zdan, sabilerin, genlerin, ihtiyarla rn secdelerini topla. Biz, senin varlnla eref kazanrz. Ve ondan sonra bu cihan straplarnn ateine katlanr ve ona alrz.

Ali M urtazann isim lerinin srlan

lk M slman erlerin ah (eh-i m erdan) Ali. Akn im an sermayesi Ali. O n u n h an ed an n a kar duyduum m uhabbetle yayorum. Bu sevgi iledir ki, cihanda inci gibi parl parl parlyorum. Bir nergisim ki o n u n temaas ile kendim den geip gitmiim. O nun hyabannda koku gibi avare dolayorum. Benim topram dan zemzem fkrrsa ondandr. Eer be nim asm am dan arap dklrse ondandr. Ben bir topram ; fakat o n u n sevgisi (gnei) ile ayna haline gelmiim. O kadar effafm ki, gsm n iindeki sesi, teren n m grm ek kabildir. Peygamber, o nun yznden uur buldu. H ak milleti, onun azameti ile n u r ve revnak kazand. O nun em ri, din-i m bin kudretini haizdir. Kinat onun ha n ed an n d an usl ve ayin ald. Hak elisi o na B T rab adn verdi. Allah K ura n da ona Yedulll (Hakkn eli) unvann verdi. Aliye verilen isimlerin srrn ancak hayatn iindeki hakikat lere eren insan anlayabilir. T en ad verilen bu karanlk toprak ki, akl o n u n zulm nden feryad edip duruyor. O karanlk toprak ki, feleklere ykselmeye nam zed olan te fekkr, yerlerde srnm eye m ecbur ediyor; gzleri kr, kulakla r sar ediyor. O karanlk toprak ki, elinde heves adnda iki yzl bir kl, Hak yoluna gidenlerin yollarn kesip onlar hezim ete uratyor. te o A llahn Arslan bu topra fethetti. Bu karanlk am u ru iksir haline getirdi. M urtaza ki, hak o n u n klc sayesinde parl parl parlar; ten iklimini fethettii iin B T rab adn almtr. H ibir eyden ylnayp dne dne hcum eden bir bahadr, Kerrar olduu iin m em leket fethetm itir. O n u n cevherinin yz suyu nefsine hakimiyetidir.

 C ihan ufuklarnda B T rab olan kimse, gnei garptan ar ka d n d r r; m ahrekini deitirir. Bu ten bineine sk eyer vurup oturan insan, devlet yz n n zerine yzk ta gibi kurulur. Bu lem de Hayberleri fethedecek bir azamet, onun ayann altna serilmitir. teki lem de onun eli kevser datr. Kendini bildii iin bu lem de Allahn eli olmak kudretini kazanm ve bu kudretle padiahlar padiah olm utur. O n u n zat, ilim ler ehrinin kapsdr.19 Hicaz, in, Rum onu n em ri altndadr. Kendi topranda hkm ran olmalsn ki, asum andan par lak, saf arap iesin. T oprak olm ak pervanelik m ezhebidir. Topraa baba ol ki er keklik budur. Ey gl gibi nazik bedenli, ta ol ki em enin duvarn bina edesin. Kendi am urunla insanl im ar et. nsanlk iin de bir lem bina et. Eer beceriksiz olup ne bir duvar, ne bir kap vcuda getir mezsen bir bakas gelir; senin toprandan kerpi yapar. Ey bu uygunsuz felein erinden m ustarip olan insan, senin kadehin tan zulm nden feryat iindedir. Ne zam ana kadar bu feryat, bu m atem srp gidecek. Ne za m ana kadar m atem le gsn yumruklayp duracaksn. Hayatn srr, i ve faaliyetin altnda gizlenmitir. Hayatn ka n u n u yaratm a lezzetidir. Kalk, yeni bir lem in hallk ol, alevi barna basp brahim Halilullah gibi h ret kazan. K endine uymayan bir cihan ile uyuup ona kni olm ak harp m eydannda malubiyeti kabul etm ek dem ektir. inin ehli, nefsine hkim bir insana hayat ram olur. Eer cihan, o n u n arzusuna gre hareket etmiyorsa gklerle h arp etmeye kalkr.
19 Ben ilim ehriyim; Ali onun kapsdr." (Hads-i erif)

 M evcudatn tem elini darm adan eder, lemi vcuda getiren zerrelere yeni bir terkip verir. Devrann dnn birbirine katar; ivit renkli felei birbi rine katar. Ve bu kuvveti sayesinde, kendine uygun bir cihan.m eydana getirir. Alemde erkekler gibi yaamak m m kn deilse, erler gibi can vermek, asl hayata kavumaktr. Kalb-i selim sahibi, kuvvedni byk ilerde dener. Glklerle penelem ek ak gzel bir eydir. Halilullah gi bi alevden gl toplam ak gzel bir eydir. adam larnn nelere kadir olduu, mkl ilerle peneleildii zam an anlalr. H im m et ve gayretleri aalk olan insanlarn silh, sadece kindir. Hayatn tek yini budur. Hayat, vcuda getirm ek kuvvetidir. Hayatn asl, h er eyi isti la etm ek zevkinden gelir. Yersiz af, hayat k an u n u n u n souduuna dellet eder. Haya tn vezinli beytinde bir sektedir. Alakln ukuruna batp kalm olan insan, acze kanaat ad n vermitir. Aciz, hayatn yolunu kesen ekyadr. Aczin karn korku ve ya lana gebedir. O nu n iinde mekrim-i ahlk nam na bir ey yoktur. O nun st ancak ktlkleri besleyip semirtir. Ey akl- selim sahibi, akln bana topla; bu dm an pusular da gizlenmitir. Akll isen o n u n hilesine aldanm a. O, bukalem un gibidir; h er zaman baka bir renge girer. Bakanlar, onun eklini tanm adlar; onu trl perdeler altn da grdler. Bazen m erham et ve yumuaklk, bazen inkisar kisvesine b rnr. Bazen m ecburiyet, bazen m azeret altna gizlenir.

 H uzur ve rah at ehresi taknr; kuvvet sahibinin gnln el de eder. Doruluk, kuvvetlilikle ikizdir. Eer kendini biliyorsan Cm Cem dedikleri ite budur. Hayat, bir tohum ekm ektir. M ahsul kuvvettir. Hak ve btl arasndaki ince fark kuvvet m efhum u ile izah edebilirsin. Davac eer kuvvetli ise davasnn delile ihtiyac yoktur. Btl, kuvvetli oldu m u hak m ertebesine ykselir. Hak, btl mevkiine dt iin btl kendisini hak addeder. O, bir kere O l dedi mi zehir, kevser olur. Hayra er dedi mi artk o, erdir. Allah sana irfan em anetini tevdi etmitir. Bu m ertebenin kendine gre adab u erkn vardr. B undan gafil olma; kendini h e r iki lem in fevkinde telkki et. nk hakik m erteben budur. Hayatn inceliklerini ren. A llahtan gayr h er ey karsn da zalim ve cahil ol. Ey kil insan; gzn, kulan, azn a. Hak yolunu eer grm ezsen vebali benim boynum a olsun; benim ham akatim e gl.
Hazret-i Seyyid Ali H ucvir (ra )20 huzuruna gelip dm anlarn zulm nden ikyet ve feryat eden Mervli gencin hikyesi

m m etlerin efendisi Seyyid Hucvir ki, mezar (Pir-i Sencer) Sencerli m ridin (Hce M inddin-i et)21 ziyaretgh idi. Kolayca dalar ap H in t toprana secde tohum unu ekmitir. Cemali ile yeni bir Hazret-i m er devri vcuda getirmi, on u n sz ile hakkn hreti ykselmitir. K ura n n ulviyetini o daim a korum u, onun bir bak ile b tln evi yklmtr. Pencap topra o n un nefesi ile dirilmi; bizim sabahmz onu n gnei aydnlatmtr.
20 Gazne'de domu ve Lahor'da H.465-M.1072'de vefat etmitir. Tasavvufa dair Keflmahcup adl ok mhim bir eseri vardr. 21 Hce Minddin-i et, evliyaullahtan olup Hindistan'da Rapotana eyaletinde Ecmir ehrinde medfundur. Merkadi ziyaretghtr. Hindistan'da slmiyet'i yayanlar ara snda en mehur olandr.

M U H A M M E D KBAL

O, akn k ve iklim iklim uan habercisidir. O nun alnna bakan akn srlarm zer. O nun kem alini gsteren bir hikye anlataym. Bu hikye, bir goncadr ki iinde bir glistan gizlidir. Merv ehrinden L ahora servi boylu bir gen geldi. R uhundaki karanl giderecek bir gne elde etm ek iin bu byk Seyyidin h u zu ru n a gitti. Dedi ki: Etrafm dm anlarla sarlm; talar arasnda kalm bir ie gibiyim. Ey m ekn felekler kadar yksek olan ah; dm anlar arasn da nasl yaamak kbildir, bana ret. Zatnda cemal ile celli mezcetmi olan lim m rit yle ce vap verdi: Ey hayatn srrna ermem i, hayatn sonundan ve balang cndan gafil olan insan! Ayar dncesinden elini, eteini ek; uyank olann ru h u n d a uyuyan kuvvet ol. Ta, kendini ie sand m, ie olur ve krlmay det edinir. Yolcu, kendini ciz sand m cannn parasn ekyaya vermi dem ektir. Nice bir kendini su ve am ur sayacaksn? am urundan T u rda Hazret-i M usaya gzken alevi yarat. Sevgililerden niye yz eviriyorsun; yani dm anlardan niye ikyet ediyorsun? Doru sylyorum; dm an da senin yrindir. O n u n varl, senin deerini artryor. Benliin m akam larn idrk eden insan, dm ann kuvvetli olmasn Allahn kendisine bir ltuf ve inayeti addeder. Bulut insan ekinine dm andr, insandaki gizli kudret ve im knlar o, uykudan uyandrr. H im m et kuvvedi olursa yoldaki ta, su olur. Sel coup akm a ya balad m ini, yoku tanmaz. nsann yolunda ona engel olan ta, azim ve irade klcnn bilei tadr. Yol katetm ek azim klcn im tihana ekmektir.

 Hayvan gibi yiyip yan gelm enin ne faydas var? Eer benliin kuvvetli deilse dnyaya niin geldin? Kendini benliinle kuvvetlendirirsen, cihan birbirine katarsn. Eer fn olm ak istiyorsan benliinden kurtul; eer beka isti yorsan kendini benliinle m am ur bir hale getir. lm ek nedir? Benliinden gafil olm aktr. C ann tenden ay rlm asn sen ne sanyorsun? te budur. Yusuf gibi benliinde makam tut; esirlikten padiahla yksel. B enliinden ilham alarak dn; i, hareket adam ol; Hak adam ol; H akkn esrarn ta. Hikye yolu ile srlar erh ediyorum . Nefesimle goncalar a yorum . Dilberlerin srrn bakalarnn azndan duymak daha g zeldir. (Mevlna) Susuzluktan bitkin hle gelen kuun hikyesi Bir ku susuzluktan bitkin bir hale gelmiti. V cudunda ne fes artk bir dum an dalgas gibi belli belirsizdi. Bir gl bahesinde elmas krnts grd. Susuzluk, o n u kua bir su olarak gsterdi. Gne gibi parlayan bu elmas krntsna aldanp, cahil ku, ta su sand. Cevherden su elde edem edi. Gagasn vurdu fakat dam a s lanm ad. Elmas dedi ki: Ey hevesine esir olan, beni kessin heves gaga s ile gagalayp duran, Ben, su katresi deilim; su datan deilim. Ben, burada ba kalar iin durm uyorum . Beni incitiyorsun; sen delisin. Kendini gsteren hayata ya bancsn. Benim suyum, kularn gagalarn paralar; insann cannn cevherini paralar. Ku, elm asta gnlnn dilediini bulm ad. Parlak cim.s k rntsm dan yz evirdi. Gnl hasretle yand; boaznda terennm ley.i ekline K"l'

 Bir gl dalnn stnde bir i damlas, blbln gzya gi bi parlyordu. Parltsn gnee borlu idi. Gneten korkup tir tir titriyordu. Felekte dom u rkek bir yldz ki, sanki bir an grnm e zev kini tatm ak iin orada duruyor. Gonca ve gl yzlerce defa onu aldatm; hayattan bir nasip almam. Sevgilisine g nln kaptrm bir n kirpiklerini bir an ssleyip hem en dmeye hazr gzya gibi bir i danesi. Susuzluktan lm ek zere bulunan ku, hem en gl dalm a u tu ve i dam lasn iti. Ey sen ki, dm andan cann kurtarm ak istiyorsun; sana so ruyorum , bir i damlas msn, yoksa elmas cevheri misin? Susuzluk atei ile yanp eriyen ku, bir bakasnn hayatn alp on u sermaye yapt. i damlas etin yapl ve cevher yaradll deildi. Elmas paras hakikaten vard. Halbuki o, yoktu. Bir an benliini korum aktan fri olma; elmas paras ol; i danesi olma. Dalar gibi olgun ve pikin yaradll ol; denizler ykl yz lerce bulutu om zunda ta. Benliin kendini anlamaya seni m ecbur etsin. Cva olma; zer relerini birbirine berkitir, sertle; gm ol. Benlik telinden bir nam e vcuda getir. Benliin srlarn ikr et.
Elmas ve km r hikyesi

Yine hakikatten bir kap aaym; sana baka bir sz syleye yim: M adende km r, elmasa dedi: Ey zeval bulm am ak tecellisi ne m azhar olan! Biz arkadaz; nem iz varsa ayndr. C ihanda varlmzn asl birdir. Ben, deersizliim den m adenim de lp gidiyorum. Sen pa diahlar tacnn stne kp oturuyorsun.

 Benim toprak kadar bile kymetim yok; nk mayam kt. Sen, gzelliinle aynalarn kalbini hasetten paralyorsun. Benim karanlm , buhurdanlar aydnlatyor. O halde be nim m ahiyetim in, cevherim in kemali kldr. Herkes beni tekme altnda ezer, varlmn m etan atee verir. B ende varlk nam na ne var ki? Benim bu halim e alamal. Bilir misin benim varlmn olup olaca nedir? Bolukta dalga dalga szlen kvlcml bir dum an. Senin yzn de, huyun d a yldzlar gibi. H er yanndan ayr bir gzellik fkryor. Bazen bir kayserin gz n u ru olursun; bazen bir haner kab zasn sslersin? Elmas, Ey ince dnen ve ince gren arkada! dedi. Kara toprak, piip olgunlanca yzkleri ssleyen m cevher olur. O kara toprak, etraf ile m cadele ede ede pier ve ta kesilir. Benim vcudum , bu pikinlik neticesinde parl parl hale geldi. Sinem de ne tecelliler zuhur etti. Sen, ham kaldn iin byle h o r hakir oldun. V cudun yu m uak olduu iin yandn. Korkma, gam ekme, vesveseli olma. Ta gibi pikin ol, elmas ol. lesiye alan, glklere saldran insan, iki lemi aydnlatr. Kabenin yan banda g rnen Hacer-i Esvedin asl bir avu topraktr. Halbuki o n u n m ertebesi T u rdan daha yksek olm utur. Si yah ve krmz derili insanlar, gelip onu pyorlar. Hayatn erefi, sert ve mukavim olm aktadr. Acz, deersizlik, pikin ve olgun olm am aktan ileri gelir.
Mill hayatn devam, mill rivayet ve ananeleri sk bir surette mu hafaza ile kbildir. eyh ile B rehm enin ve Himalaya ile Kenkvm konum alar b u n u temsil eder.

B enarsta m uhterem bir B rehm en vard. Bu B rehm en m te m adiyen varlk ve yokluk m efhum lar denizine dalm derin derin dnrd. ok hakm bir insand. Hakk arayanlar severdi.

M U H A M M E D KBAL

Kavrayl zihni ok ince m eseleler zerinde dnrd. Ak

l Sreyya yldz ile om uz pecek derecede yksekti. Anka gibi yuvasn yksek bir yere kurm utu. Ay ve gne onun tefekkr alevi iine dm rek otu daneleri idi. Bir m d d et o n u n iesi kan iine gm l kald. H ikm et saki si kadehine arap dkm edi. lim bahelerinde tuzak kurdu. Tuzann gzne m n ku unu grm ek nasip olm ad. T efekkrnn trna kan iinde kald. Lkin varlk ve yok luk d m n bir trl zemedi. M ahrum iyet iinde ah edip duruyordu. Yz, kalbinin en de rin hayretler iinde kaldn aka gsteriyordu. Bir gn kemal sahibi bir eyhe gitti. O eyh, gs iinde bir gnl tayordu. O kil eyhin szlerini skt iinde dinledi. eyh yle sze balad. Ey yksek arh tavaf eden, biraz da topraa dn, ona vefa ve m uhabbetle yakla. Sahra ve llerde insanlardan uzak dolatka, pervasz tefek krn felekleri ap geti. Ey feleklerde dolaan adam , biraz da yere in; on u n la megul ol; yldz incileri peinde koma. Sana, putlardan yz evir, dem iyorum ; znnara lyk bir k fir ol. Ey eski dinlerin em anetini om zunda tayan insan, babalar nn yolunu hakir grm e. Eer m illetlerin hayat, bir cemiyetin m ahsul ise, kfr da hi bir cemiyet vcuda getirebilecek m ahiyettedir. Sen ki, tamam kfir dahi deilsin, bu sebepten gnl harim ini tavaf etmeye lyk olamazsn. Biz, im an ve teslimin geni yolundan uzak dm z. Sen Azerden, ben ise brah im d en uzaz. Bizim M ecnunum uz (Kaysmz), Leyly tayan m ahm ile idi; akn c n u n u n d a kem ale erimedi. Vcutta benlik m um u sndkten sonra gkleri ap giden hayalden ne fide var?

 Genk rma bir gn Himalya dann eteine yapt, yle dedi: Ey yaradl sabahndan beri om zunda buz tayan, ey vcu d u n u znnar (kem er) gibi rm aklar kuatan! Allah seni gklere srda yapt. Lkin ayan nazl nazl saln m aktan m ahrum brakt. Ayanda yrm ek kudreti olm adktan sonra bu hibir eyin yerinden kmldatamayaca kuvvetli duru ve bu vakar ve bu yk seklikten ne kar? Hayat, m tem adiyen yrm ektir. Dalgann btn varl, se irtip koum asndan ileri gelir. Da, denizden bu azar iitince hiddetinden bir ate denizi gibi kprd: Ey, geni sathnda ayna gibi beni aksettiren deniz! dedi, Benim gsm de senin gibi yzlerce deniz vardr. Bu nazl nazl salnp gitme, fanilik sebebidir. K endinden ge ip giden h e r ey, fena bulmaya lyktr. Sen benlik m akam ndan h ab erd ar deilsin; ziyanna sebep olan eyle vnyorsun. Sen bir ahm aksn. Ey d n en felein rah m inden doan (H indular Genk rm a nn m enbann gkte olduuna inanrlar), dkn bir ky sen d en daha stndr. Sen varln denize nezretm isin. Cann yol kesen ekyann n n e atmsn. Glistandaki gl gibi benliini koru; koku datm ak iin gl toplayann peinden koma. Hayat, kendi yerinde benliine sahip olarak kalmaktr. Ben lik bahesinden gl derm ektir. Asrlar geti, ben byle am ura saplanm duruyorum . Sen zannediyorsun ki konak yerinden uzam. Varlm yerinde kald ve felee kadar ykseldi. Eteimin al tnda Sreyya yldz dinlendi. Senin varln, deniz iinde kaybolup gitti. Halbuki benim zirvem, yldzlarn secde ettikleri yerdir.

 Benim gzm, felein srlarn gryor. Kulam, m eleklerin kanat seslerini duyuyor. Daima yana yana altm. L al, elmas ve cevher biriktirdim . iim de ta, tan iinde ate vardr. Benim ateim e su yaklaamaz.22 Katre misin, yere dme; dalgalan, rpn, denizle sava. nci olup parlam ak, bir inci olm ak dile; bir gzelin kulana kpe ol. Yahut benliini artr, b u h ar ol yksel, yldrm lar savuran, deryalar yadran b ulut ol. Deniz, senden tufan dilensin. Senin dktn d ar eteine sdram asn, ikyeer etsin. Kendini bir dalgadan hakir addetsin de senin ayana d sn.
M slmann hayatndan m aksat ila-y kelim etullahtr. Gayesi, yal nz m em leketler fethetm ek olan cihad, slm dininde haram dr.

Kalbi, Allahn rengi ile boya; akn an ve erefini ykselt. M slm ann tabiat sevgi yznden yksek ve galiptir. Ms lm an, eer k deilse kfirdir. O n u n grmesi, grm em esi, yemesi, imesi, uyumas H ak yo lundadr. Allahn rzas, o n u n rzas iinde erimi, kaybolm utur. n sanlar bu sze ne zaman im an edecekler. O, L ilhe illallh (kelime-i ehadet) m eydanna adr kurm utur. Ve o n u inkr edenlere kar peygam berlerin H ak ta rafndan gnderildiine ehadet edecek dil bir m illet olarak ya ratlm tr.23 O n u n haline de, insanlara ve cinlere peygam ber olarak gn derilm i olan Hazret-i M uham m ed ahittir. O, ahitlerin en sadkdr.
22 Bu beyit Mevlna'dan biraz deitirilerek alnmtr. 23 "Ey Mslmanlar! Sizin kblenizi kblelerin efdali kldm gibi sizi mmet-i vasat ya ni dil ve mntehap mmet kldm ki, peygamberlii inkr edenlere enbiyann Hak ta rafndan gnderildiine dair ehadet edesiniz..." (Bakara, 2/143)

 Sz (kal) brak, hal kapsn al; din ibadetlerin karanl na Hak n u ru n u tevcih et. Padiahlk kaftan iinde dervi olarak yaa; gzn daim a uyank olsun; daim a H akk dnerek yaa. H er yaptn ite m aksadn H akka yaklamak olsun. Ta ki Al lah n azameti sende gzksn. H aktan gayr bir m aksat u runda olursa sulh, erdir. Eer maksat Allah olursa sava hayrldr. Bizim klcmzdan hak ykselmezse o savan hibir deeri olmaz. H er gizli eyi canndaki n u r ile apaikr hale getiren Hazret-i eyh Miyanmir-i Vel, O Miyanmir-i Vel ki, Hazret-i M uham m edin yolunda iman ile yrm , ak ve m u habbet terennm eden bir ney olm utur. O Miyanmir-i Vel ki, trbesi bizim ehrim izin toprann im andr. Bizim iin doru yolu aydnlatan bi*' m ealedir. O Vel ki, gkler o nun kapsnda hizm etkr ve m rid olmu tur. H indistan ah onu n m ridleri arasndadr. te bu H indistan ah, kalbine ihtiras tohum unu ekmi, onu filizlendiriyordu. M em leketler zaptetm ek istiyordu. G nlnde bu ate, alev alev yanyor; klcn ekmi, daha zaptedilecek m em leket var m ,24 diye h er yana saldryordu. D ekende m thi sava oluyor, asker arpp duruyordu. ah, bu m ertebesi feleklere ulaan eyhin huzuruna gitti: Maksad o n u n duasn almakt. Mslman, dnyadan kaar, Hak tarafna koar, tedbirini dua ile kuvvedendirmek ister. eyh, ahn szlerine cevap vermedi, sustu. Derviler, skt iinde m erakla bekliyorlard. Bu arada bir m rid dile geldi. Elinde gm bir p ara vard. Benim bu hakir nezrim i kabul et, ey H aktan gafil yaayanla rn elinden tutan eyhim dedi.
24 "Biz cehenneme 'doldun mu?' diye sorarz. O da cevap verir: Ben geniim, daha var m?" (Kf, 50/30)

M U H A M M E D KBAL

Bu paray eteim e dmleyinceye kadar m ih n et iinde kan tere battm . eyh, Bu para, padiahlk h ilati iinde bir dilenci ru h u n a sahip olan sultanm zn hakkdr dedi. O, gnee, aya, yldzlara hkm ettii halde insanlarn en mflisidir. G zn yabanclarn sofrasna dikmi, aln atei ile d n yay atee vermitir. Ktlk, taun o n u n klcnn ardndan seirtip geliyor. O nun im ar ile cihan harabe haline gelmitir. Halk, o nu n fakirlii yznden feryad ediyor; zayflar fakirli inden dolay zulm altnda eziyor. O n un azameti, kahr btn cihan halkna dm andr. nsan nevi, bir kervan, o ise yol kesen ekyadr. Kendi kendini aldatyor; olgun bir fikirle dnm yor. Ya m ann adn m em leket zaptetm ek koymu. H km et askerini, sr sr dm anlar, o n u n alnn k lc ikiye blm . Bir dilencinin alk atei ancak onun kendi cann yakar. Bir sultan a olursa m lk ve m illet m ahvolur. H aktan gayr bir gaye u runa klcn syran kimsenin klc, kendi gsne gm lr.
Baba-yi Sahra namyla m aruf Mir Necat- N akbendin H int M slmanlar iin yazd nasihat

Ey balk zerinde gl gibi gurur ile kurulan insan, sen de benliin rahm inden dom usun. Benlikten geme, bekaya nail olursun. Bir katre ol, denizi ien bir katre ol. Sen ki benlik n u ru ile parlyorsun, bu benlii kuvvetlendirir sen ebediyete erersin. Kr ancak bu ticarettedir; zenginlik bu m eta korum akla olur. Varsn; yok olm aktan korkuyorsun. Hey kurban olduum , ne yanl anlamsn.

 Hayatn i yzn, m ahiyetini bildiim iin sana onun srr n syleyeyim. nci gibi evvel kendi iinde alkanmak, sonra gizlendii yer den m eydana kmak. Kl altnda kvlcm ymak, sonra alev olup bakan gzleri yakmak. Niye krk yl ile ekeceksin? Brak unu; arh- felek fengi gibi kendi kendini tavaf et. Hayat bakasn tavaf etm ekten kurtulm ak, kendini Kbe ola rak tanm aktr. Kanat al; arzn cazibesinden kurtul; ku gibi dm ek nedir, bilme. Ey kil insan, eer ku deilsen m aara kapsna yuva yapma. Ey ilim elde etmeye alan insan, sana Pir-i R um dan bir ha b er getireyim: lmi eer tenine kullanrsan ylan olur; gnlne kullanrsan sana yr o lur. H alep te ilim tedris eden Rum M ollasnn hikyesini biliyor musun? Ayana, h er eyi akl ile izah zinciri vurulm u, gemisi akl ka ranlklarnn tufan iinde bocalyor. Ak Sinasma yabanc bir Musa; aktan, ak sevdasndan biha ber... Reybiyyn, Irakyyn felsefelerinden bahsetti; yzlerce par lak hikm et incisi deldi. Meaiyyn felsefesinin dm lerini zd. Fikrinin aydnl h er gizli eyi aydnlatt. D rt yan kitaplarla dolu idi. Duda kitaplarn srlarn erh etm ekle megul. ems-i Tebriz; eyh Kemaleddin-i C neydnin irad ile Molla Cellin (Hazret-i Mevlna) m ektebini buldu. Bu m nakaa, bu dedikodu nedir; bu kyas, evhim, istidll nedir? dedi. Mevlna, Ey cahil, sus, kil insanlarn szlerini alaya alm a dedi.

 Haydi, m ektebim den k, git. Bunlar dedikodu; bunlarla se nin alveriin yok. Bizim szlerimizi sen anlayamazsn. Bu szler idrk fanusu nu aydnlatr. Mevlnann sz, emsin ateini krkledi; canndan bir ate fkrd. Baknn yldrm yere dt. Toprak, onun nefesi ile ate ald. G nl atei, idrk harm ann yak. O felsefecinin kitaplarn kl etti. Akn mucizesine henz yabanc olan, ak saznn nam ele rini idrk edem eyen Mevlna, Bu atei nasl vcuda getirdin; hkem ann kitaplarn yak tn? dedi. eyh, yle cevap verdi: Ey belinde znnar tayan Msl m an, bu zevk ve hal iidir, bunlarla da senin alveriin yok. Bizim halimizi, senin tefekkrn anlayamaz. Bizim alevimiz krmz kim yadr. Felsefe karndan m alzeme ydn. Fikrinin bulutundan dolu yayor. erpnden bir ate yak da, toprandan bir alev fkrsn. M slm ann ilmi, gnlndeki ak atei ile kem al haline ge lir. slm n m anas ufl edip giden eyleri terk etm ektir. brahim fl kaydndan kurtulduktan sonra alevler iinde huzur ve rahata eriti. Hak ilmini bir tarafa attn. Bir lokm a ekm ek iin din paras n harcadn. Harl harl srm e aryorsun; gznn ne kadar kara oldu undan haberin yok. Ab- hayat hanerin keskin aznda ara; ejderha azndan Kevser iste. Hacer-i Esvedi pu thane kapsnda ara; kudurm u kpekten gbek miski iste. Bugnk ilim den ak yann bekleme. Bu kfirin kadehin de hakkn keyfini bulamazsn.

 Uzun m d d et uratm , kotum. Yeni ilmin srrna erdim . Bahvanlar beni im tihan ettiler; bu glistann i yzn rendim . Bir glistan ki bir ibret llezar. Kttan yaplm iekler gi bi bir koku serab. Bu glistann balarndan kurtulduktan sonradr ki yuvam T uba aacnn dalm a kurdum . Bugnk ilim, hakikat ile aram zda en byk perdedir. Puta tapar, p u t satar, p u t yapar. Aya ancak zahir grnler zindanna bal. Duygu hu d u t larnn dna kamam. Hayat sratnda yryemez olmu; haneri kendi boazna dayam. Lle gibi souk bir atei var. i danesi gibi souk bir alevi var. Yaradl ak yanndan azade olduu iin hakikati aram ak yolunda eli bo, m ahrum kalm. Ak, akl illetlerinin Efltunudur. Akl kara sevdas onun ne teri ile ifaya kavuur. B tn lem aka secde eder. Akl S um enatm n M ahm udu aktr. O n u n iesinde bu yllanm arap yoktur. O n u n gecelerine Y Rab, y Rab feryadlar nasip olmamtr. Kendi im adnn kym etini bilm edin; baka bir servi yk selttin. Ney gibi kendini kendinden boalttn, bakalarnn nam ele rine let oluyorsun. Ey bakasnn sofrasndan krnt dilenen, sende olan mal baka dkknda aryorsun. M slm ann bezmi bakalarnn m um undan yand. O nun mescidini kilise kvlcm yakt. Ahu, Kbe harim inden kaarsa avcnn oku brne sapla nr. Gl yapra, kokusu gibi dald, perian oldu. Ey kendinden kaan, kendine gel.

 Ey K ura n n hikm eti kendisine em anet edilen insan, kaybet tiin birliini tekrar ele geir. Biz ki m illet kalesinin kapcsyz. Mill iirim izi terk ettii miz iin kfiriz. Eski sknin kadehi krld. Hicazl rindlerin meclisi dald. Kbe, bizim putlarm zla ssl; kfr, bizim M slmanl mza kahkahalarla glyor. eyh putlarn ak urunda slm feda etti. Z nnardan te bihine ip yapt. Pirlere, salar aard iin pir dendi. Ky ocuklarnn mas karas oldular. G nlleri (L ilhe) yazsna yabanc; oras heves putlaryla dolu bir p u th an e haline gelmi. H er san uzatan bir mutasavvf hrkas giymi. Ah, bu din sa tan tccarlardan illllah. Gece gndz m ridleri ile seferde dolar. Milletin ihtiyala rnd an bihaber. Gzler, nergis gibi nursuz; gslerinde gnl zenginlii hak getire. Vaizler de, sofiler de mevkiye, rtbeye tapyorlar. slmiyetin an ve erefi ayaklara dt. Vaizimiz gzn puthaneye dikti. Din-i m bin m fts fetva satt. Ey dostlar, b u ndan sonra ne yapalm, tedbirim iz nedir? Piri miz, meyhaneye doru yol alm, gidiyor.25
Vakit kltr .26

O n u n fikri felekten yldzlar toplam da, vakte keskin kl adn vermi. Bu klcn srr hakknda ben ne syleyeyim! O klcn suyu, sermayesini hayattan alyor.
25 Hafz'n bir beytinden: Ry sy-i hne-i hamar dared pir-i ma/it yaran- tarikat ba'dezn tedbir-i ma. 26 mam erifnin szdr.

 O klcn sahibi havf ve recann fevkindedir. Eli, M usann yed-i beyzasndan daha beyazdr, d ah a kudredidir. O, bir vurdu m u ta erir. Deniz, suyu ekilip kara olur.
M u sa n n e lin d e b u k l v a rd . O n u n b a a rd ii h i b ir te d b ir b a a ra m a z .

Kzldenizin gsn yard. Denizi kara gibi kuruttu. H ayberi feth eden H ayderin penesinde bu klcn kuvveti vard. Bu felein dn grlm eye deer. Gecenin gndz, gn dzn gece olmas anlalmas lzm gelen bir eydir. Ey d n geceye, yarna esir olup kalan! G nlnde baka bir lem var; o n u gr. am uruna zulm et tohum u ektin. Vakti bir yaz zannettin. G ene gece ve gndzn kadehi ile fikrin, zam ann uzunlu unu lt. Bu ipi om zuna znnar gibi baladn. P udar gibi btl satcs oldun. Sen kimya idin, bir avu am ur oldun. H akkn srrn sen do urd un , fakat btl oldun. M slman msn? Bu znnardan kurtul. Bir m um olup h r insanlar m illeti olan M slm anln meclisini aydnlat. Sen ki zam ann asl nedir, bilmiyorsun; ebed hayattan ha b erd ar deilsin. D aha ne kadar gece ve gndze esir olup kalacaksn? L maallahi vaktn27 hadisini hatrla ve vaktin remzi nedir, anla. u, bu, vaktin yry ile m eydana gelir. Hayat vaktin srla rn d an b ir srdr. Vaktin asl, gnein deveranndan m eydana gelen bir ey de ildir. Vakit ebedidir; gne ebedi deildir. Vakit; zevktir, gam dr, hem m uharrem dir, hem bayramd. Vakit ay ve gnein n u ru n u n srrdr. Vakti m ekn gibi yaymsn; d n gece ile yarn bi l>i ilr ayran eydir, demisin.
27 "Benim Allah ile bir vaktim vardr k..."

M U H A M M E D K.BAL

Ey koku gibi kendi bahesinden kaan insan, kendi elinle kendine bir zindan yapmsn. Evveli ve hiri olmayan bizim vaktimiz kalbimizin hyabannda yetimitir. Diri, asln bilirse daha diri olur. O nun varl seherden d a ha parlaktr. Hayat, zam andan, zaman ise hayattandr. Peygamber, zama na svmeyiniz, diye em retm itir. Sana inci gibi parlak bir nkte syleyeyim de klenin h r in sandan ne fark vardr, anlayasm. Kle, gece ile gndz arasnda bir sama, bir hezeyan olup erir, gider. H r insann gnlnde zaman bir sama, bir hezeyan dan baka bir ey deildir. Kle, g n lerden kendine bir kefen dokur; gece ile gndz kendi zerine rer. H r insan, kendini am urdan ekip karr. Kendisini gece ile gndzn zerine rer. Kle, sabah ve akamn tuzana dm bir kutur. Umak lezzeti ona haram olm utur. H r ve canl bir gs gnlerin kuuna kafes olur. Kle, zaten elde edilmi eyleri elde etmeye abalar. Yarad l yledir. O n u n ru h u n a alelde eyler ilham olunur. Tem belliinden daim a olduu yerde kalr; sabah ve akam ayn feryadlar tekrarlar. H r insann ii h er an yeni bir ey yaratm aktr. H r insann teli, daim a yeni yeni nam eler ibda eder. Yaradl tekrar zahm etine katlanamaz. O n u n yrd cadde, pergr halkas deildir. Kle iin gnler bir zincirden baka bir ey deildir. Duda nda daim a kader kelimesi d np dolar. H r insann him m eti, kaza-y lhye iaret verir. H adiseler onu n eli ile vcuda gelir. Mazi ve istikbal, onun daarcndadr. O nun sratinin iin de gecikm eler dinlenir.

 Ses halinde bu sz tertem iz zuhur etti. Lkin bu sz idrke smaz. Syledim, lkin szm m anadan utanyor. Mana, benim sz le ne alkam var, diye ikyet ediyor. Diri m ana, sze girm ek istedi mi ld gitti. Senin nefeslerin den on un atei snd. Gayb ve h u zu ru n ince m anas gnldedir. G nlerin, anlarn geiinin remzi gnldedir. Vakit saznn namesi, skttur. Vaktin srrna erm ek iin gnle dalm ak lzmdr. Ne gzel gnlerdi o gnler ki, vakit klc bizim kudretli eli mize yar olm utu. G nl tarlalarna din tohum u ekmi, H akkn didarndan perdeyi kaldrmt. Trnam z, dnya dm n zmt. Bizim secdemiz d en topran baht almt. H ak k p n d en gl renkli arap imi, eski m eyhanelere ge ce baskn vermitik. Ey iesinde yllanm arap olan insan, arabn o kadar ate in ki ieyi eritiyor. Sen imdi gurur, kibir ve benlikle bizim fakrmz ayplyorsun. Bizim kadehim iz de bir zam anlar meclisler sslemiti. Bizim gsm zde de gnl vard. T rl cilvelerle ssl olan bu yeni asr, bizim ayamzn to zundan m eydana gelmitir. H ak tarlas, bizim kanm zla suland. C ihann H akka tapan lar bize m innettardrlar. lem bizim ile tekbire sahip oldu. Bizim am urum uzdan Kbeler bina edildi. Hak, kra, (Oku) szn bize talim etti.28 Halkn rzkn bi zim elimizle taksim etti. H er ne kadar imdi elim izden ta ve yz kardk; am a biz fakirleri de hakir grm e.
28 "Cemi' eyay yaratan Rabbinin ismi ile balayp (KuKan oku)." (kra, 96/1)

 Senin nazarnda biz ziyandayz. Eskiye inanyoruz, hakiriz. Lkin bizim itibarm z (L ilhe) kelime-i tevhitten gelir. Biz h er iki lem i de koruyoruz. Biz, bugn ve yarn derdinden kurtulm uuz. G nlm zde yalnz H ak sevgisi vardr. Biz, H akkn gnlnde gizli srrz. Musa ve H a ru n a biz vari siz. H l gne ve ay, n bizden alyor. H l bizim bulutu m uzda yldrm lar vardr. Bizim zatmz H akkn zatnn aynasdr. M slman varl, H akkn yetlerinden bir yettir.
D ua

Ey lem in vcudunda can gibi olan, sen bizim cammzsn; bizden kayorsun. Hayat hu d u d u n dak i nam e, senin feyzindendir. Senin yo lundaki lm , hayat kskanr. Gene bu nd gnl huzura eritir; gene sinelere gir ve o n lar bir m am ure haline getir. Gene bizden ar ve nam usu iste, al. Ham klar daha olgun hale getir. Biz kaderden ikyet edip duruyoruz. Senin deerin ok yk sek; biz ise fakiriz. Bu fakirlerden gzel yzn gizleme; Selman ve Billin29 a km ucuzca bize sat. Bize uykusuz gz, bitkin bir gnl ver. Gene bize cva yarad l ver. Ak ayederinden gene bir ayet gster. Dm anlarn boyun lar h u zu ve h u u iinde bklsn.30 Bu sam an pn bir yanar da haline getir. Bizim ateimiz le H aktan gayr olan eyleri yak, mahvet.
29 Selman- Faris ve Bill-i Habe. 30 "Eer murad etsek gkten onlarn zerine niane-i kyametten bir almet inzal ederiz de ona boyunlar bklekalr." (uar, 26/4)

 Bu kavim, birlik ipini elden karaldan beri binbir mkle

dtk. Biz yldzlar gibi perian, dank bir haldeyiz. Ayn yolda ar kada olduum uz halde birbirim izin yabancsyz. Bu yapraklan tekrar bir irazele; tekrar m uhabbet yinini ta zele. Bizi gene o hizm ete m em ur et. Kendi iini klarna tevdi et. Yola denlere selm et m enzilini ihsan et, brahim in im an nn kuvvetini ihsan et. Ak (L) ile megul olm ann faziletinden haberdar et, (llllah) kelim esinin inceliklerine onu aina et. Mum gibi bakalar iin yanan ben, m um gibi kendi meclisi m e sadece alam ak retiyorum. Ya Rab, o gnller aydnlatan gzyan, o mustarip, gayriihtiyar dklen ve insanda huzur ve rahat yakp kl eden gzyan, Baa ekiyorum, ate bitiyor. O gzya yle ateindir ki, lle nin elbisesindeki atei ykayp mahvediyor. G nlm d n gecede, gzm yarnda. Birok insanlar iinde yim, fakat yalnzm. Herkes, kendi zannnca bana yar oldu. Lkin benim iim de ki srlar arayp soruturm ad.31 Ya Rabb, cihanda benim nedim im , nerededir? Ben Sinada hakkn n u ru n u n tecelli ettii aacm. Benim Musam nerede? Ben zalimim; kendim e ok zulm ler etmiim. Koltuum un altnda bir alev beslemiim. yle bir alev ki akln nesi var nesi yoksa yama ediyor. Akln eteini tututuran bir alev. Akla divanelik reten, ilmin varlk nam na nesi varsa yakp kl eden bir alev. Gne, on u n la yand iin felee ykselmi; etrafnda daim a yldrm lar tavaf ediyor. O gizli atein bana em anet edilmesi iin i danesi gibi ala yan bir gz oldum .
31 Beyit Mesnev'dendir.

M U H A M M E D KBAI.

M uma aka yanm asn rettim . Kendim, cihann gzlerin den gizli yandm. Nihayet h er tym den alevler fkrd; tefekkrm n dam a rnd an ate dam lad. Benim blblm , kvlcmlarla gdalanp ateten nam eler yaratt. Yaadm asrn gsnde gnl denen ey yoktur. M ecnun, m ahm il botur, diye tepinip duruyor. Bir m um iin tek bana rpnm ak kolay deildir. Yazk ki, bu iin ehli bir pervaneye m alik deilim. Ne zam ana kadar bir d ert orta bekleyeceim, ne zamana kadar bir srda arayp duracam ? Ey yz, ay ve yldzlar aydnlatan, bu atei canm dan ek al. G sm den bu em aneti geri al. Aynamdaki cevher, bir diken gibi beni muazzep ediyor; onu ek kar. Yahut bana olgun bir yr- kadm , lem i yakan ak aksettire cek bir ayna ihsan et. Denizde dalga yannda dalga vardr. Dalgann huyu budur. rpnrken daim a yannda bir arkada bulunur. Gklerde yldz, yldza arkadatr. Parlayan ayn ba, gece nin dizi zerindedir. Uzun geceden sonra gndz gelir. B ugn yarn takip eder. Bir rm an varl, tekinde kaybolur. Bir rzgr dalgas bir kokuda kaybolur. H er virane kesinde bir raks vardr. Divane, divane ile raks eder. H er ne kadar sen, zatn itibariyle teksin, lemi kendin iin ya ratp sslemisin. Ben, bir kr llesine benzerim . Bir meclis iinde yalnzm, tek bamaym. Senin ltfundan bir yar, bir can yolda istiyorum. Benim ya radlm n inceliklerine aina olacak bir yar istiyorum. Bir yar, divane, fakat akll bir yar; unu b u n u dnm eyen (masivaya yabanc olan) bir yar.

 T a ki kokum u o n u n canna tevdi edeyim: O nun gnlnde kendi yzm tem aa edeyim. O n u n vcudunu kendi bir avu topram dan vcuda getire yim. O n u n iin hem put, hem Azer32 olaym.

al, kendini kendinden gemekte bul H aydi abuk ol, dorusunu Allah bilir
M evlna

32 Hazret-i brahim'in babas; put yapard.

RUM UZ'I BH O D
"BENLKTEN G E M E N N REMZLER

ISLM MLLET H U Z U R U N A HEDYE

Eer aktan bahsediyorsam bunu inkr mmkn deildir. Bu zevk bende yok ama bir bakasnda bulunabilir, diye dnmeli.
U rfi

Ey sen ki, Allah seni kavimlerin sonu olarak yaratt. H er ba ladn sende sona erdirdi. Ey sen ki, senin kudsiyete erm i fertlerin (evliyan), peygam berler m ertebesindedir. Senin aknla bar para para olanlar; gnlleri dokuyanlar, vcuda getirenlerdir. Ey Hristiyan evldnn hsnne m eclp olan, ey Kbe yolun dan uzak den! Ey sen ki, felek senin diyarndan bir avu tozdur. Ey sen ki, lem, senin yzn temaa ile m eguldr. Dalga gibi kouyorsun; sanki tabann alev alm. Sen kimi te maaya kouyorsun? Bir pervaneden yanm ann inceliini, derin m anasn ren. Ate iinde bir saray bina et. C anna ak yerletir. Mustafa ile olan ahdini tazele. Senin yzndeki rt kalknca gnlm Hristiyanlarn zahir gzelliinden zevk almaz oldu. air, ayarn cilvesini terennm e balad. Sa ve yanak masa ln syledi. Sknin kapsnda aln rtt, secdeler etti. M ubeelerin hikyesini anlatt.

M U H A M M E D KBAL

Lkin ben senin klca benzeyen kann ehidiyim. Ben, se nin diyarnda yerleen bir topram . Ben kim senin m eddah deilim. Byle eylere tenezzl et m em . H er divan h uzuru nda ba emem. Ben iirden ayna vcuda getirecek bir kudrette yaratldm. B unun iin beni skendere m uhta etm ediler.33 Boynumun ltu f ve ihsan ykne taham m l yoktur. Glis tanda benim eteim gonca oluverir. (Glistanda gnce topla mam) C ihanda ben h an er gibi cefakeim. Suyumu ar kayalardan karrm. I H er ne kadar denizsem de dalgalarm bitkin deildir. Avu cum da girdap ksesi yoktur. Renk perdesiyim. Koku deilim ki h er rzgr dalgas beni avlayversin. Varln kvlcmlar iinde ben korum . Benim klm , bana h ilat giydirir. Senin kapna yalvararak geliyorum, yanp eriyerek geliyo rum . Bu niyaz ve strab sana hediye olarak getirdim . Mavi gkten denizler yaar. Bunlar, benim yanan gnlm e h er an yaar. Bu denizleri bir rm aktan daha ince bir hale getirip, senin glistanna dkyorum . Zira sen bizim sevgilimizin sevgilisisin; kucam zda gnl gi bi azizsin. Ak, gslere feryad figan ileyince o nun atei benim gn lm den bir ayna dkt. Sinemi gl gibi yaryorum; bu aynay gznn nne koyu yorum. Ta ki bir kere kendi yzne bakasn da kendin kendi salar nn esiri olasn.

33 Mehur skender'in aylk yoldan gelen gemileri gsteren aynas. Bu mefhum bi lhare tasavvufta mminin kinat aksettiren temiz gnl manasna kullanlmtr.

 Sana geen yln hikyesini anlataym, sinendeki yaralar ta zeleyeyim. Kendini bilmeyen, yani ne cevherlere malik olduunun far knda olmayan bir kavm iin Cenab- H aktan kudretli bir hayat tem enni ettim. Gece yarlarnn sessizlii iinde feryad ettim. H erkes uyuyor du, b en alyordum. C anm da sabr ve skn kalmamt, daim a u virdi okuyor dum : Ya Hayy, ya Kayym. G nlm deki arzuyu kan haline getirip gzlerim den akttm. D aha ne kadar lle gibi yanacak ve seherden i danesi dile necektim. Mum gibi gzyam aktyor; m um gibi uzun geceler ile p en eleiyordum. Mum gibi tecellimi artrdm , am a kendim i eksilttim. Meclisi bakalar iin ssleyip aydnlattm. Frsat bulup iimin yann bir an dindirem edim . Haftam, cum a g n karsnda m ahcup deildir. rm bedenim de canm , tozlu bir ah gibi... Ezel sabahnda Hak beni yaratt zaman udum un telinde feryad rpnd. Ak srlarn ifa eden bir feryad. Bu feryad, ak szne eki len hasretin diyeti idi. Bu feryad, erpe ate ftrat, topraa pervane pervaszl, cesareti baheder. Lle gibi ak iin bir da kfidir. Yakasnda bir feryad gl kfidir. te ben bu gl senin sarna takyorum. Derin uykunun zerine bir m aher boaltyorum. T a ki toprandan bir llezar yetisin; nefesin bahar rzgr gibi essin.

(Bism iIIhirrahm anirrahm )

BENLtKTEN G E M E N N REMZLER

ESAS DNCE: FERT LE MLLETN RABITASI

Cemiyete balanm ak, fert iin bir rahm ettir. O n u n cevheri m illet ile kem alini bulur. K udretin yettii kadar cemiyete balan, h r insanlarn toplu luuna revnak ver. Beerin en hayrls olan Hazret-i M uham m edin u szn ru h u n a yerletir: eytan, cemiyetten uzak kaandr. Fert ve m illet birbirinin aynasdr. Fert inci, cemiyet onun di zildii ip. Fert, yldz; cemiyet o nun iine katld sam an yoludur. Fert, m illet yznden ihtiram grr. Millet, fertler ile niza m n bulur. Cemiyet iinde kendini yok eden fert, deryalar kadar geni lem ek isteyen bir damlaya benzer. Bu fert, eski a n anelerle kkl olarak yetimitir. Mazi ve is tikbalin aynasdr. O nun zat mazi ve istikbalin kavumasdr. O nun zam annn ebediyet gibi sonu yoktur. G nlnde yetime, bym e zevki m illetten gelir. Om ijii m illet m urakabe eder. Bedeni de m illettendir, can da. Aikr, gizli csi v.iftii il lettendir.

 Milletin dilinde o konuur; atalarnn yolunda yrr. Cemiyet iinde yuvarlana yuvarlana daha olgun hale gelir. O hale gelir ki hakikatte fert bir m illet olur. Ferdin birlii okluk ile kim dir. O nun birliinde, okluk birliktir. Bir lfz beytin iinden dar kt m iinde gizlenen m ana incisi paralanr, yok olur. Fidanndan kopup den yeil bir yaprak, bahardan bir ey m it edemez. Millet zem zem inden su imeyen insann u d u n d a nam e alevleri d on up kalmtr. Fert, tek bana hakik gayeleri bilemez. O n u n kuvveti da lr; avare ve uursuz olur. O kuvveti zapt u rabt altna alan m illettir. O n u bahar rzg r gibi tatl ve gzel bir hale getirir. O n u imad aac gibi topraa yerletirir, h r hale getirm ek iin elini ayan balar. Milli a n ane ve yin halkas iine girince, rkek huylu ahusu, misk kokulu olur. Sen, benlik ile benlikten gem enin arasndaki fark kavraya m adn da, hakikatten uzaklap kendini zan ve phe iine attn. Senin topranda bir n u r cevheri vardr ki o n u n bir ua en deki idrak tecellisidir. Senin zevkin, huzurun o n u n huzurundan; strabn, onun s trabndan gelir. O, h er an deitii iin sen dirisin. O birdir; ikilie taham m l yoktur. O n u n kudreti ile ben be nim , sen de sensin. O cevher; kendine sahiptir, kendine tasarruf eder; kendi kendini vcuda getirir ve ekillendirir. M uhta olduu halde m s tanidir. Yand zaman ondan ykselen ate, o kvlcm; alevleri esir eder. Yaradl hem h r, hem esirdir. O n u n bir cz n d e kll esir edecek ku d ret vardr. Daima m cadeleci grdm iin o n a hem benlik, hem ha yat adn verdim.

 O, kendi yalnzlndan dar kp harice ayak att zaman,

G nlnde O yaamaya balar. Ben erir Sen olur. Cebir, o n u n iradesini elinden alr; ona sevgi verir. Naz, istina, m ahiyetini m uhafaza ettike ondan pek az niyaz ve ihtiya zuhur eder. Nazlar bir araya getirince niyaz m eydana kar. O zaman benlik, cemiyet iinde kendini m ahveder. Ve bu su retle bir gl yapra iken bir em en, bir glistan haline gelir. Bu ince szler elik gibi keskindir. Anlamyorsan huzuru m uzdan ekil, git (Mevlna)
Millet, fertlerin bir araya gelm esinden m eydana gelir. O n u terbiye eden, yetitiren peygam berlerdir.

insanlar, niin birbirlerine balanrlar, b unun asl sebebi m ehuldr. Biz cemiyet iinde ferdi gryor, onu bir baheden gl ko p arr gibi ele alyoruz. O, tek bana yaayacak bir yaradlta deildir. O, cemiyet iinde varln korur. Hayatn geni yolunda, yaama savann atei onu yakar. insanlar, beraber yaamak isterler. Bir ipe dizilmi inci gibidirler. Hayat m cadelesinde birbirlerine yardm ederler. Dokuma clar gibi birbirlerine bal ve m uhtatrlar. Yldzlar, cazibe kanunu sayesinde bir arada yayorlar. Bir yldz dier bir yldz destekler ve kuvvedendirir. Bir kervan tasavvur ediniz: adrlarn da, tepe, ova ve bah elere kurm u. Hayat, mesasi gevek ve cansz; henz tefekkr goncas al mam. O n u n imek ahenkli saz henz alnmam. Namesi, hl p erd ed e gizli. Saz, perdeyi bulm ak iin akort edilm em i (kula bklm e mi) , arzu mzrab tellerini harekete getirmemi. O n u n yeni teekkl eden cemiyeti henz fakir... arabn bir pam uk parasna iirm ek kbil.

 T opranda hen z em en bitiyor. Asm ann dam arndaki kan, hen z souk. Kafasnda, dncesinde devler, periler kaynayor; kendi vahim esinin yaratt eylerden kendisi rkyor. O n u n ham varlnn m eydan henz dar; tefekkr, altnda barnd dam n kenarn amyor. T ynetinin b t n sermayesi can kaygs; kalbi frtnadan dahi tir tir titriyor. Zahm etli ilerden kayor; tabiatin eteine henz penesini uzatp o nu kendisine ram etmeyi dnm yor. Yerden kendi kendine yetien, gkten yere inen eylerle ikti fa ediyor. Bu hal, bir gnl sahibi zuhur edinceye kadar devam ediyor. O gnl sahibi bir szden bir kitap vcuda getirecektir. O gnl sahibi yle bir saz alyor ki, bir avaze ile nam eleri topraa taze bir hayat veriyor. nsann din ve dnyasn m am ur ediyor. Deersiz bir zerre onunla aydnlanyor; h er mal, onun saye sinde yeni bir deer kazanyor. Bir nefesle iki yz bed ene hayat alyor; bir kadehle bir m ec lisi renklendiriyor. O n u n bak ldryor; fakat duda can veriyor. Ve artk iki lik m ahvolup yerine birlik kim oluyor. O nu n, ucu feleklere ykselen ipi; hayat paralarn bir araya getirip dokuyor. Baka yeni bir kymet ls veriyor. lde, evde bir glis tan yaratyor. O n u n harareti ile bir millet, atee dm rek otu gibi ya nyor; canl canl sryor; kyam eder koparyor. O n un , gnlne att bir kvlcm ile halkn toprak varl alev alyor. Ayann izi, topra g rr gz haline getiriyor. Bir zerreyi, T u r dana bakabilecek hale getiriyor. plak akl sslyor; bu fakire sermaye veriyor.

 Etei ile o n u n ateini alevlendiriyor, onu potada yakp iin de altna karm ne kadar c ru f varsa temizliyor. Klenin ayandaki ba zyor; kleleri efendilerin elin d en kurtaryor. Ona, sen bakasnn klesi deilsin. Sen u dilsiz putlardan d ah a hakir bir varlk deilsin, diyor. Bu surede onlar bir dava etrafnda birletiriyor. Ayaklarna yin ve usl halkasn geiriyor. O nlara birliin inceliklerini retiyor, onlara dua ve niyazn usl ve adabn retiyor.

SLMYET'N MLL VE TEMEL RKNLER

BRNC RKN

Tevhid Akl; keyfiyet ve kemmiyet lem lerinde dnd, dolat; gaye sine ancak tevhid ile vasl oldu. Yoksa bu biare, n ered e bir konak bulacakt? drak gemisi nin sahili nerededir? Ehl-i hak tevhidin inceliini ezber bilir. Bu; Eter-rahm ni ayetinde gizlenm itir.34 Bu tevhidin, sende gizlenen srlar sana gsterebilm esi iin din am ellerle o n u ilemek lzmdr. Din, tevhiddendir. Hikm et, yin, g, kuvvet, m etanet ve se bat h ep tevhiddendir. O n u n tecellisi, lem leri hayrete drr. klarn din am el lerine o kuvvet verir. Alakta olan o n u n sayesinde ykselir. ksir gibi topra de erlendirir. O n u n kudreti, kulu sekin hale getirir. Kulun hilkatini tama m en deitirir.
34 "Asman ve zeminde olanlarn hepsi kyamette Allh Teal'ya ancak huzu' ve hu ile ubudiyetini mu'terif olarak gelir." (Meryem, 19/93)

 O n u H ak yolunda daha sradi yrtr. D am arndaki kan n imekten d aha cevval ve hareketli hale getirir. Korku, phe tam am en lr; din am eller hayat bulur. O n da kulluk m akam kuvvetlenince elindeki dilenci ksesi Cam- Cem olur. M slm ann ten ve can L ilhe illallahtr. Bu kelime-i tevhid bizim sazmzn perdesini deitirir. L ilhe illallah bizim srlarm zn sermayesidir. D nceleri mizin nizam ve irazesini o n un iplii tem in eder. O sz, dudaktan kalbe indi mi hayatn kuvvetini artrr. O n u bir tan zerine yazsalar o ta gnl oluverir. Gnl, eer on u anarken yanmazsa bir am ur paras derekesine der. G nlm z o n u n ak ile aydnlatnca btn mkevvenat harm ann bir ah ile yakarz. O nun hareketi ile gsler iindeki gnller erir, su olur. Bu aynalar o n u n harareti eritmitir. O n u n alevi llede olduu gibi bizim dam arlarm zdan akar. O n u n yreimizdeki dandan baka malmz, m lkm z yoktur. Siyah, tevhide erince krmz olur. Faruk ile Ebuzerin akra bas olur. Akrabalk ve yabancln yeri gnldr. Ak, ayn kadehten iilirse sarho eder. G nller bir renkte olursa o cemiyete m illet denir. Bu Tur- Sina Birin tecellisi ile aydnlanr. Bir kavmin dnceleri bir, gnllerindeki dava bir olmaldr. O n u n tynetinde cezbe ayn olmal; gzel veya irkin telkki si, ls ayn olmal. T efekkrnn saznda H ak yan olmazsa byle bir tefekkr lsn elde etm ek m m kn deildir. Biz M slmanz ve Halilullah evldyz. Eer delil istiyorsan ite; Babanz brahim aleyhisselm m illetine verdii gibi dininize vsat verdi yet-i kerim esi.35
35 "Babanz brahim aleyhisselm milletine verdii gibi dininize vs'at verdi." (Hac, 22/78)

 m m etlerin kaderi, vatan m efhum una baldr, m m et bi nasnn tem eli rk zerine kurulm utur, derler. Millet m efhum unun asln vatanda grm ek ne demektir? Rzgra, suya, am ura tapm ak neden? Irk ile iftihar, cehalettir. Irkn hkm , ten zerine caridir. T en de fnidir. Bizim m illetimizin tem eli bakadr. Bu temel, bizim gnlle rim izde gizlidir. Biz hazr olduum uz halde gaibe gnl balamz. O halde unun-bunun kaydndan kurtulm uuz. Bu kavmin birbirine ball, yldzlarn ball gibidir. Bu ba, bak gibidir ki biz on u gremeyiz. Biz ayn sadan parlak tem renli oklar gibiyiz. G rn m z bir, grm z bir, dnm z birdir. Davamz bir, m anam z birdir. Hayalimizin ekli ve ls da hi birdir. Biz, o n u n nim etleri sayesinde karde olduk. Szmz bir, di leimiz bir, canm z bir oldu.
Yeis, hzn, korku btn ktlklerin anasdr. Hayat m ahveder. Tevhid bu kt hastalklar izale eder.

Bizi ldrm ek isteyen lm n elinde bir silh vardr. O da biz de arzular mahvetmektir. Hayat, Cenab- H akkn rahm etinden midinizi kesmeyiniz, m ealinde olan yet ile tahkim edilmitir.36 m it, birbirini takip eden arzularn m ahsul olunca, m it sizliin hayat iin bir zehir olduunu kabul etm ek zarurdir. mitsizlik, seni m ezar gibi skar. Elvent da dahi olsan seni tem elinden ykar. Acz, o nu n ihsannn klesidir. Hayattan nasip alam amak onu daim a takip eden bir felkettir. Yeis, hayat uyutur. Bu, bizi vcuda getiren unsurlarn gev ekliine dellet eder.
36 Zmer, 39/53.

 O n u n srmesi can gzn kr eder. Aydnlk g n uzun, ka ranlk bir gece haline getirir. O n u n nefesi, hayat kuvvetlerini ldrr. Hayat pnarlarn kurutur. Yeis, gam ile berab er ayn adrn kesinde uykuya varm tr. Gam, can dam ar iin neter gibidir. Ey gam zindannda esir olan, Peygambere nazil olan u yeti ha trla ve ona gre hareket et. Kederlenme, Allah bizimle beraberdir.37 Sddk (Ebu Bekir) Peygam berden bu dersi ald ve bu ye tin em ri dahilinde h arek et ettii iin Sddk m ertebesine ykseldi ve tahkik kadehinden sarho oldu. Mslim, H akkn em rine raz olduu iin yldz gibi onun du dandan tebessm eksik olmaz. Eer H akk tanyorsan gam dan kurtul. u az, bu ok endie sinden kurtul. m an kuvveti, senin hayatn artrr. Daima L havfn aley him yet-i kerim esini oku.38 Musa, Firavunu n h u zuruna kt zaman o n u n kalbine kuv vet ve cesaret veren L tehaf" yeti olm utu.39 H aktan gayr bir eyden korkmak, bir dm andr ki insanda hayat ve faaliyet kudretine saldrr. Hayat kervannn yolunu kesip onu yama eden bir ekyadr. Kavi bir irade, o n u n yznden tereddde ve geveklie d er. Yksek him m et sahibi, onun yznden h er iinde uzun uzun d nen m tereddit, kararsz bir ahsiyet haline gelir. O senin tynetine bir kere tohum unu ekti mi, hayat artk boy atp kendini gsteremez. O n u n yaradl kuvvetsizdir; m cadele edem ez, h er eye bo yun eer. G nl ve eli korkudan tir tir titrer. Ayaktan yrm e kudretini alar; dim adan tefekkr hassesini alr.
37 "Mahzun olma Allah bizimledir." (Tevbe, 9/40) Mekke'den Medine'ye hicret esnasn da Hazret-i Ebu Bekir ile bir maarada gizlenen Hazret-i Peygamber, Ebu Bekir'e by le sylemiti. 38 "Benim hidayetime tbi olanlar iin korku yoktur, istediklerim elimden gitti diye mah zun olmazlar." (Bakara, 2/38) 39 "Dedik: Korkma, sen galipsin." (Th, 2/68)

 D m ann seni korkak grd m , bir baheden gl toplar gi bi kolaylkla seni ele geirir. Dm an klc bana daha kuvvetle iner. O nun bir bak sa na h an er gibi korkun grnr. Korku, bizim ayamz nasl balar? Halbuki bizim denizi mizde yzlerce sel vardr. Telleri korku yznden gevemi; onun iin aldn enkten senin istediin ahenk kmyor. O nun bir kulan bk (mandallarm sktr, akort e t), bak na sl nam eler ykselir. O nun feryad feleklerde kyametler koparr. Korku, lm m em leketinden gelen bir casustur. lm n (m erg)40 bandaki (Mim) harfi gibi ii kapkaranlktr. O nun gz hayat dzenini birbirine katar. lm kula se nin hayat haberlerini alar. Eer dikkat edersen kalbinde gizlenen h er errin korkudan tevellt ettiini grrsn. Reca, hilekrlk, yalan, hepsi korkudan kuvvet alan ktlk lerdir. O n u n gm lei yalan ve riya perdesindendir. Fitnenin ana kuca o n u n eteidir. H im m et, gayret ile kendini kuvvetlendirmeyen insan, kendi ne uymayan eye dahi raz olur. Mustafa kelim esindeki gizli manay anlayan insan, korkunun altnda irkin gizlendiini grr. Ok ve klcn m uhaveresi H akkn iine akl ermez; ok, harbin hararetli bir annda ge zin d u dandan klca yle dedi: Ey sen ki, senin Kaf danda periler, cevherdir. Hazret-i Alinin Zlfikar senin seleflerinden biridir. Hazret-i H alidin bazusunun kudretini grm sn. amn bana afak samsn.
40 lmn Farsas.

 Senin sermayen A llahn kahr ateidir. Firdevs cenneti, se nin glgendedir.41 Havada olaym, sadakta olaym; nerede olursam olaym ben, batan ayaa kadar bir ateim. Yaydan frlayp gslere yneldiim zaman gslerin iindekini iyi grrm . Eer orada kalb-i selim yoksa; yeis ve korku dncelerinden vazgemi deilse, O n u para para eder, kan dalgasna boarm . O nda bir m m in kalbinin temizlii varsa; d iinin n u ru ile aydnlanmsa, O n u n harareti ile benim canm erir; ve ucum daki tem ren bir i danesi gibi yere dam lar. Arslan ile ehinah Alemgirin hikyesi Eii, ykseklikte feleklerle boy len ve G rgn h aneda nnn medar- iftihar olan ah lemgir... O ah- lemgir ki, M slmanlar, onun idaresi altnda eref li bir mevkiye ykselmilerdir. O, Hazret-i M uham m edin eriatine byk bir h rm et gstermitir. Kfr ile din arasndaki m cadelede o bizim sadamzn son oku idi. Ekberin besleyip yetitirdii dinsizlik tohum u, onun to ru nu Dara G khun yaradlnda srp boy atmt. Bir fesat kopa cak diye huzursuzluk iinde idi. Bu esnada Cenab- H ak H indistanda lem giri seip vcuda getirdi. O, klca hkim idi. Fakat ru h en dervi idi. Dnyaya zerre kadar itibar etmezdi. Allah onu dini ihyaya, im an yenilemeye m em ur etti. Klcnn imei dinsizlik harm ann yakp kl etti. Meclisi mizde din m ealesini aydnlatt. Zevki ve idraki kr olanlar destanlar yazdlar. Lkin o nun an laynn geniliini idrak edem ediler.
41 Hadis-i erif: "Cennet kllarn glgeleri altndadr."

 O, tevhid m um unun pervanesi idi. O, bu puthanede brahim Peygamber gibi idi. ehinahlar snfnda tek insand. R uhundaki fakr trbesin den anlalr. Bir gn o ta ve taht varl ile ssleyen; o asker, ordu sahi bi ehinah olduu halde fakr m azhariyetine eren Alemgir, Sadk bir hizm etkr ile orm ana gezmeye kt. Seher rzgrnn tatl esintileri ile sarho olm utu. Aalar zerinde kular H akk tebih ediyorlard. R uhun ve dinin inceliklerine vakf olan ehinah, namaza d u ru p ken d in d en geti ve mecaz ap hakikat sahrasna adrn kurdu. l tarafndan vahi bir arslan gzkt. Kkrem esinden fe lek tir tir titriyordu. nsan kokusu, ona buralarda bir insann varlm haber ver miti. Penesini lem girin kem erine att. ah d n p bakm adan hanerini ekti ve bu kkremi arslam n karnn deti. Zerre kadar korkm ad, endieye kaplm ad. O rm andaki arslan hah zerine nakedilen arslan haline getirdi. Ve gene hibir tel gsterm eden sabrszlkla H akka ynel di. Huzur- kalp iindeki bu nam az onun m irac idi. Byle byk bir cesaretle kendini gsterdii halde benliini derhal ezip H akka tevecch edebilen bir gnln vatan ancak m m inin kalbidir. H akkn kolu Hak hu zurunda yokum der; kendini yok eder. Btl karsnda ise btn varl ile evet der ve kaya gibi durur. Ey cahil, sen de bir gnl ele geirmeye bak. Sevgiliye bir m ahfil hazrla. cabnda kendini feda et. cabnda onu elinde tut. Niyaz tu zan kurup Naz yakala. T efekkrn ak ile tututur. H akkn tilkisi ol ve arslanlk i arn olsun. Yalnz Hak korkusu im ann unvandr. H aktan gayr olan var lktan korkm ak gizli bir irkten baka bir ey deildir.

M U H A M M E D ItCBAL

KNC RKN

Peygamberlik

Ufl eden, zeval bulan eyleri terk eden brahim in ayak izi peygam berlerin klavuzudur.42 L-yezal T an rnn bir yeti olan brahim , gnlnde bir millet vcuda getirm ek arzusunu tayordu.43 T a h h ir beyt... haberini iitince uykusuz gzlerinden ya lar boand.44 Bir viraneyi bizim iin m am ure haline koydu. Tavaf edenler iin bir ev bina etti.45 T b aleyna... fidan gonca balaynca bizim baharm zn ekli taayyn etti.46 H ak Teal bizim kalbmz yaratt. Tenim ize peygam berleri vesatat ile can fledi. Biz bu lem de sessiz h a rf idik. Peygam berler sayesinde vezin li bir m sra haline geldik. C ihanda bizim varlmz peygam berler sayesindedir. Dini miz, yinimiz onlar tarafndan vaz edilmitir. Peygam berler sayesinde yzbinlercemiz bir tek vcud halin deyiz. Bu vcudun czleri, birbirinden ayrlmaz. Dilediini doru yola sevk etm ek anndan olan Cenab- Hak etrafm z peygam berlerden bir halka ile evirmitir. Millet halkas daim a m uhitini geniletiyordu. Fakat merkezi Mekke vadisi idi. Biz, ona m ensup olm ak haysiyetiyle bir m illet vcuda getir miizdir. Dnya halkna rahm et haberiyiz.
42 "Ben ufl edenleri sevmem." (En'am, 6/76) 43 "Ey Rabbimiz, bizi senin iin teslim ve ihlasta sabit kl. Ve zrriyetimizden bir cema ati dahi senin iin mnkaad ve mut kl." (Bakara, 2/128) 44 "Biz Kabe'yi nas yani haclar iin sevap yeri ve emin bir makam kldk. Ey mminler, siz makam Ibrhm'i namazgah ittihaz edin. Ve benim beytim Kabe'yi; tavaf edenler, orada ikamet edenler, itikf edenler, rk ve secde edenler iin temizleyin." (Bakara, 2/125) 45 "Ya Rabb, zrriyetimden bir ksmn senin Beyt-i Muharrem'in yannda ekin bitmez bir vadide iskn ettim." (brahim, 14/37) 46 "Bize ibadet yerlerimizi gster ve kusurumuzu affeyle. Muhakkak sen tvbeleri kabul edici ve mminlere merhamet edicisin." (Bakara, 2/128)

 Biz o n u n denizinin ortasndan zuhur ediyoruz. Fakat dalga gibi dalp kaybolmuyoruz. O nun m m eti H arem (Kbe) duvarnn muhafazas altnda, yatanda kkreyen arslan gibi naralar atar. (Kaside-i B rdede bir beyte telm ihtir) Szm n m anasnn hakikatine vasl olur ve ona Sddkin gz ile bakarsan, Neb, kalp ve yrek kuvveti olur ve Allahtan daha ok sevilir. O n u n kitab m m inin kalbine kuvvettir. O n u n hikm eti, mil letin ahdam ardr. O nun eteini elden brakm ak lm ektir. Gl gibi sonbahar rzgr ile solmaktr. Millet o n u n nefesi ile hayat bulm utur. Bu seher onu n gne i sayesinde vcuda gelmitir. Fert, Hak sayesinde, m illet de fert sayesinde diridir. O nun gneinin ile parlar. Khin, papa, sultan, em r... Bir av iin yz avc... T ahta otu ran hkm dar, m abedin bana geen din adam, o nu n harap tarlasndan ba alyordu. Kilisede cen n et satan papas, bu ciz av iin bir tuzak omuzla m, harl harl ticaretinde... B rehm en o n u n bahesinden gl deriyor, ategede rahibinin olu on un harm ann atee veriyordu. R uhen klelikten de d ah a aa bir menzileye dm t. Ne yindeki nam eler kanl bir yrein iniltisi halinde idi. T ki em in bir varlk, m eydana kp hakllara hakkn verdi. Kleleri padiahlk m esnedine ykseltti. Cansz klden alevler fkrtt. Dada klnk alan F erhad Husrev-i Perviz payesine eritirdi. alan ve i yapanlarn itibarn ykseltti. Sadece i buyurup zengin olanlardan bu servet imtiyazn ald. O nun kuvveti h e r eski kalp ve heyuly paralad. nsan ye ni bir kale iine, yeni bir nizam altna ald. nsann vcuduna yeni bir can nefhetti. Kleyi efendilerin den satn ald ve azad etti.

 O n u n douu, eski dnyann lm oldu. A tegedenin, kili senin, p u th an en in lm oldu. O n u n temiz kalbinden hrriyet dodu. Bu ta arap, onun asm asndan damlad. Bu yzlerce m ealeyi insanlara hediye eden yeni devir, gz n o n u n kucanda amtr. Varlk sahifesine yeni bir yaz yazd. Dnyay fetheden bir m illet yaratt. H aktan gayr olan h er eye bigne bir m m et, M ustafann m ealesi etrafnda pervane gibi dnen bir m m et yaratt. Gs H ak atei ile yanan bir m m et, zerresi gnein harim ini aydnlatan bir m m et yaratt. Kinat, o n u n mahiyeti ile renklendi. in puthaneleri Kbe haline geldi. m m etin ecdad peygamberlerdi. inde gnahtan en fazla saknan, H ak indinde en kerim insand. Biz peygamberimiz sayesinde ses ve namesi bir, nefesi bir, davas bir, bir cemiyet haline geldik. Davas bir insanlarn okluu birlik vcuda getirir. Bir birlik olgun hale gelince m illet m eydana gelir. H er kesreti yaatan vahdet badr. M slm ann birlii yara dl dini olan M slm anlktandr. Yaradl dinini Peygam berden rendik ve H ak yolunda bir m eale yaktk. Bu inci, onun sonsuz denizindendir. Bizim tek can halinde bulunm am z, onun ihsandr. Bu birlii elden brakmazsak ebediyyen yaarz. Sonra Cenab- Hak, eriati bizde ikmal etti. Peygamberimiz le de peygamberlie son verdi. Zaman meclisini artk biz aydnlatyoruz. O peygam berlerin sonu, biz de m illetlerin sonu ve en mtekmiliyiz. akilik hizm etini bize brakt. Son kadehini bize sundu.

 B enden sonra peygam ber yoktur (H adis) sz A llahn bir ihsandr. Bu sz M ustafan n dininin eref perdesidir. Millete kuvvet sermayesi ondandr. Milletin vahdetini koru m ak srr ondandr. Cenab- Hak, h er dava ve hkm neshetti. slmiyeti ebedi yete kadar bki kld. M slm ann gnlnde A llahtan baka hibir eye m uhab bet beslenm ez ve cihana kar, b en d en sonra ve benden m tek mil bir m illet olmaz, diye haykrr.
M uham m cdin peygam berliinden maksat, insanlar arasnda hr riyet, eitlik ve kardeliin kurulm asdr

nsan, lem de insana tapyordu. Haysiyetsiz, fakir ve kle idi. Kisralarn, Kayserlerin satvet ve azam eti o nun yolunu kesiyor; ellerini, ayaklarn, boynunu zincirlere vuruyordu. Bu m m etin gnlnde, btn m m inler kardetir, im an vard. Hrriyet, bu m m etin yaradlnn sermayesi olm utu. mtiyazlara taham m l edem ezdi. Tynetinde msavi fikir ve duygusu yerlemiti. O m m etin evltlar serviler gibi azad (hr) idi. O n u n Hak ile ahidlem esi Klu belada balar.47 H akka secde o nun yznde gller am; ay ve yldzlar, on u n ayan pm tr.
slm kardelii hakknda Eb U beyd ile Cabunun hikyesi

Yezdicrd n kum andanlarndan biri harp esnasnda bir M slm an tarafndan esir edilmiti. Bu kum andan ok tecrbeli ve hilekr bir m ecus idi. R tbe ve mevkiini kendini esir ed en d en gizledi. Adn da sy lem edi. M slm ana, Bana canm balaman ve M slm anlar gibi am an verm eni istiyorum dedi.
47 "Ben sizin Rabbiniz deil miyim? 'Evet' dediler." (A'raf, 7/172)

M U H A M M E D K.BAL

M slman, klcn knna koydu ve Senin kann dkm ek artk bana haram olm utur dedi. ran bayra, Diref-i Gviyan paralandktan ve Sasani h a n ed an n n atei snp toprak olduktan sonra. Bu esirin, ran askerlerinin kum andan Cabun olduu anlald. O n u n hileye tevessl ettiini ortaya atarak bakum andandan ldrlm esini istediler. M slman ordu sun u n kum andan Eb Ubeyd, ki harpte yal nz o n u n kudreti ve azmi bir orduya m uadildi, Dedi ki: Ey dostlarm , biz M slmanz. Bir engin telleriyiz; ahengim iz birdir. Bill ve K anberin haneresinden dahi ykselmi olsa o, Hayd e rin naras ve Ebu Z erin terennm dr. Bizim h er birimiz, m illet mesuliyetlerini yklenmi insanla rz. Bir ferdin sulh veya kini, bir milletin sulh veya kinidir. Millet, fert hayatnn tem eli olduuna gre bir ferdin taah h d bir m illetin taah h d dem ektir. H er ne kadar C abun bizim dm anm zdr, lkin bir Msl m an ona am an vermitir. Ey hayrl insanlar topluluu! M slman kllarna onun ka nn dkm ek h aram dr.
Sultan M urad ile m im ar arasnda geen u hdise slm ru h u n d ak i m savat d uygusunu g sterir.

H ocend diyarnda bir m im ar vard. Sanatnda yksek bir h rete erimiti. F erhadn olu denecek derecede sanatkr olan bu m im ar Sultan M uradn emriyle bir m escit ina etti. O n u n yapt bu binay ah beenm edi. Gazaba geldi. G znden ateler salyordu. Ceza olarak bu biare mima rn elini kestirdi. Zavall, kolundan rm ak gibi kan aka aka btab, inleyerek kad nn hu zu ru n a geldi. Eliyle kayalar delen bu sanatkr, Sultann zulm n Kadya anlatt. Ve:

e sra r, ve ru m u z

'j t S t e s g '

105

Ey sz H akkm sz ve ii M uham m edin eriatini m uhafa za vazifesi olan kad dedi. Ben, padiahlarn satvetine boyun een insan deilim. Be nim davam K uran hkm ne gre hail faslet. Adil kad, Sultann bu hareketinden ok mteessir, Padiah h u zu ru n a ard. K ura n n heybetinden rengi uan H km dar, kadnm h u zurun a m crim vaziyetinde girdi. U tancndan yere bakyor; yz hicabndan lleler am gibi kpkrmz. Bir tarafta hakkm isterim diye feryad eden bir davac, bir tarafta azametli bir hkm dar... Padiah, Yaptmdan ok m ahcubum ; crm m itiraf edi yorum dedi. Kad Ve lekm fil-kss... (Ey idrak sahibi insanlar, ksasta sizin iin hayat ve beka v ard r.)48 yetini okudu. Hayat, bu ka n unla pyidr olur. M slman bir kul, kadir ve haysiyet itibariyle h r insanlar dan d ah a aa deildir. Padiahn kan, m im arn kanndan daha renkli ve d aha gzel deildir. M urad, bu m uhkem ve kat ayeti iitince kolunu svayp eli ni yeninden kard. Padiahn bu hareketi karsnda davac heyecanland ve Innallhe yem rkm bil-adli...49 ayetini okudu, ve: O nu Allaha ve Resl M ustafaya baladm dedi. Peygamber eriatinin k u d ret ve azam etine bak ki, bir karn ca bir Sleymana kar m uzaffer oldu. K uran h u zu run d a kul ve efendisi msavidir. H asr ile ipekli sedir arasnda fark yoktur.

48 Bakara, 2/179. 49 "Cenab- Allah size adalet ve hsan emreder." (Nahl, 16/90)

slm hrriyeti ve K erbel hdisesinin esrar hakknda

Tek var olan H akka inanp ona balanan insan, boynunu h er m abudun esaretinden kurtarm tr. M min aktan, ak ise m m inden zuhur eder. Bizim im kn sz grdm z eyleri ak m m kn hale kor. Akl, belgetle konuan bir hatiptir. Ak, ondan daha beli, d aha temiz, daha lk, daha pervaszdr. Akl, sebepler ve illetler ierisinde skp kalmtr. Ak, amel m eydannda evgn oynatr. Ak, avn bazusunun kuvveti ile elde eder. Akl hilekrdr; tuzak kurar. Akln sermayesi korku ve phedir. Aktan azim ve yakin as la ayrlmaz. O, viran etm ek iin bina eder. Bu, im ar etm ek iin viran eder. Akl, cihanda rzgr kadar ucuzdur. Ak, kolay kolay ele ge mez; ok pahaldr. Akl, nasl ve ne kadar keyfiyet ve kem m iyet temeli zerin de kuvvet kazanr. Ak, bu keyfiyet ve kem m iyet libasndan soyun m utur. Akl, nce kendin, der. Ak, zahm eti kendine ver, der. Akl, bir ey kazanmak iin bakasn tanr ve sever. Ak, ken dinden verir ve kendi ile hesap grr. Akl, sevin ve m esut ol, der. Ak, kul ol ve bu yol ile h r ol, der. Ak, ancak hrriyede huzura kavuur. Devesini gden deve ci, hrriyettir. Duydun m u, sava esnasnda ak, heves peinde koan akla ne i yapt? O klarn imam, Hazret-i Ftm ann olu, Peygamberin bahesinin o h r (azad) servisi, Allah Allah; baba, b ism illahn b a s Ene n o k tat n tahte I-ba50 H azret-i Ali; olu ise byk k u rb a n n m anas.51
50 "Ben ba'nn altndaki noktaym." (Hazreti Ali) 51 "Biz ona, Hazret-i brahim'e, olunun yerine kurban etmesi iin byk bir ko h san ettik." (Saffat, 37/107)

 O m illetlerin hayrls ehzade iin, peygam berlerin sonu olan Hazret-i M uham m edin om uzu ne gzel deve idi. N im e lcemeli cem elkm ...52 Gayret ve izzet sahibi; akn yz, onun kan ile boyanp e re f kazand. Bu m sran, ak m srann gzellii onun gibi bir in ce manay ihtiva ettiindendir. Zuhal yldz gibi feleklerin en ykseinde bulunan o, K uran- Kerim de Kul hvallah sz gibidir. Musa ile Firavun, Hseyin ile Yezd, hayattan doan iki kuv vettir. Hak, Hseyinin kudreti ile hayat kazanr. Btl hasret yaras iinde lp mahvolur. H ilfet m akam K uran yolundan inhiraf edince hrriyetin dam ana zehir dkld. m m etlerin hayrls iinden zuhur eden o byk tecelli, aya kble bulutu gibi yam ur dolu olduu halde kalkt. Kerbel toprana yad ve geti gitti. Viranelere lle ekti ve gitti. Kyamete kadar zulm ve istibdadn kkn kuruttu. O nun kannn dalgasndan em enler yetiti. H ak u ru n d a kan ve toprak iinde yuvarland. Sonra da l ilhe illallhm bidesi oldu.53 Eer davas saltanat olsayd bu ekilde ve bu vastalarla sefe re kmazd. D m anlar ldeki kum kadar saysz, dostlar Allah ile ayn sayda. O, brahim ve smailin srr idi. Yani o m uhtasar hikyenin mufassal idi. Azmi dalar kadar m etin, sebad, etin ve muzafferdi. Klc, ancak dinin bykl u ru n d a ekilmiti. Maksad eriat-i Muhammediyeyi m uhafazadan baka bir ey deildi. M slman, masivamn klesi deildir. Firavunluk nnde ba emez.
52 "Deveniz ne gzel devedir." Hadis-i erif. 53 Hakka ki bina-y lilah est Hseyin (Hce Muinddin-i et.)

 O n u n kan bu srlar tefsir etti. Uyuyan milleti uyandrd. L klcn ekti ve bu klla btl olanlarn dam arlarndan kanlar aktt. Ve bu kanla sahraya illallh yazsn yazd. Bizim kurtulu ya zmz yazd. K ura n n saklad manay biz H seyinden rendik. O nun ateinden alevler kazandk. am ile B adadn ku dret ve azameti silinip mahvoldu. Grn atann da an ve evket devirleri unu tu lu p gitti. Fakat bizim ruhum uzdaki tel hl Hseyin darbesi ile ihtizaz etm ekte; hl im an, o n un tekbiri sayesinde ter taze bulunm ak tadr. Ey b ahar rzgr, ey uzak denlerden sevgililere haber ula tran! Bizim gzyalarmz o n u n m ukaddes toprana ulatr.
slm m illeti tevhid ve peygam berlik zerine kurulduu iin m ek n b ak m n d an o n a so n yoktur.

Bizim cevherimiz m ekndan m nezzehtir. O n u n sert arab bir kadehe bal deildir. Hintli, inli bizim kadehim izin am urudur. Rum ve am di yar sakinleri ise uzviyetimizin ham urudur. Kalbimiz, ne Hint, ne Rum ve ne amldr. O nun vatan s lm vatandr. Temiz yaradll olan Kab,54 Peygamberimizin huzuruna Bnet Sud kasidesini hediye olarak takdim ettii zaman. O kasidede Hazret-i Peygamberi en parlak belgat incileri dkerek m edhetm i ve Peygamberimizi knndan syrlm bir H int klc olarak tavsif etmiti. Makam yksek arhn fevkinde olan Peygamberimiz, bir ik lime nispet edilmeyi beenm em i ve,
54 Hazret-i Peygambere evvelce ok eza ve cefa eden Kab (ra) Mekke fethinden sonra Taife kam, orada Bnet Sud kasidesini yazp Hazret-i Peygamberin huzurunda okumu ve eski gnahlarn affettirmek istemiti. Hazret-i Peygamber, bu kasideye ca ize olarak kendi hrkasn karp Ka'b'a vermitir. Bu kasidede K'b, Peygamberimizi Hint kllarndan bir kl olarak tasvir etmi, fakat Hazret-i Muhammed bunu, Al lah'n kllarndan bir kl, diyerek tashih buyurmutu.

 Kab a, Allahn kllarndan bir kl, de, H akka tapyorsan H akkn yolundan gayr bir yolda yrm e, diye ihtar buyurm utur. Gene o cz ile klln srrna varan, ayann tozu peygam berler gzne srm e olan Resul-i Ekrem, m m etine unu demiti: Sizin dnyanzdan namaz, gzel kokuyu ve kadn severim. Eer szlerin m anasna nfuz edecek bir zevk ve idrakin var sa, sizin dnyanz szndeki gizli nkteyi anlarsn. O, varln yatak odasn bir m um gibi aydnlatan Peygambe rimiz, dnyada idi, fakat dnyadan deildi. O n u n zuhur ve tecellisi kudslerin gslerini ak ve heye canla yakt zaman d aha dem, su ve am ur halinde idi.55 Ben, neresi o nun vatandr bilmiyorum, ancak unu biliyo rum ki o, bizi tanyor ve seviyor. Bu unsurlar lem ini bizim cihanm z olarak kabul etti. Ken disini de bizim bir misafirimiz sayd. Zira biz, gsm zdeki can kaybetmiiz; kendim izi bu fn lem de yok etmiiz. M slman isen gnln bir iklime balama. Bu keyfiyet ve kem m iyet lem inde kaybolup gitme. M slman, m em leket m efhum una smaz. O n u n gnlnde am ve Rm manasz szlerdir. yle bir gnle sahip ol ki, o gnln sonsuz geniliinde bu su ve am ur saray silinip gitsin. Efendimiz, kavmiyet m eselesindeki dm zerek yurdun dan hicret etti. O n u n hikm eti, bir kelime tem eli zerine dnyay dolaan bir m illet bina etti. O din sultannn ltuf ve ihsanlar sayesinde btn yeryz bizim mescidimiz oldu. Cenab- Hak tarafndan K urn- Kerim de m edh sitayi olunan ve hayatnn h er trl tehlikeden m ahfuz bulunduu vaad buyrulan Peygamberimiz,56
55 "Adem su ve amur arasnda iken ben nebiydim" (Hadis-i erif) 56 "Allah Teal seni nasn errinden hfzeder." (Maide, 5/67)

M U H A M M E D KBAL

O heybeti karsnda dm anlarn acze dt ve yaradl ndaki azam et karsnda tir tir titredii Hazret-i M uham m ed, Niin cedlerinin yurdunu brakp kat? D m anlardan m kat zannediyorsun? O hicret hikyesini anlatanlar, hakikati bizden gizlemiler dir. O nlar, hicretin m anasnn usl ve a n anesidir. Bu, Mslmann bekas sebeplerinden biridir. B unun m anas suyun kt bulunduu yerlerden kamaktr. Denizi ele geirm ek iin i danesini terk etm ek dem ektir. M aksadn glistandr; gl terk et. Bu ziyan, senin m enfaati nin zinetidir. Gnein erefi, ban alp gitm esindedir. Ufuklar onun aya altndadr. Irm ak gibi yam urdan sermaye isteme. C ihanda sonsuz ol, bir son isteme. Bu ac yzl deniz, bir ld. Sahil istedii iin utancndan eridi ve su oldu. Sende h er eyi ele geirm ek azmi bulunm aldr. Ta ki h e r e yi tasarrufun altna alasn. Denizde balk gibi yaa; yani m akam kaydndan kurtul. C ihet kaydndan kurtulan h er insan, felek gibi alt cihette de d rt ba m am ur yaar. Gl kokusu, gl terk ettii iin, d n p dolayor ve bahe nin geni sahasna yaylyor. Ey em enin bir yerine kaklp kalan, blbl gibi bir gl ile zevk u sefa ettin. Lkin bahar rzgr gibi bir yerde durm az, h e r tarafa bavu rursan glistan kucaklarsn. Bu yeni asrn sana telkin ve kabul ettirm ek istedii aldatc prensiplere kar uyank bulun. Ey yolcu, akln bana al; yoksa sonra ekya yolunu vurur.
Millet vcuda gelmesi iin vatan m efhum u bir tem el deildir.

Milliyet m efhum unu vatan zerine bina edenler, insanlarn arasndaki dosua ve kardelie son vermilerdir.

m Vatan meclislerin m um u haline getirince, insan nevi kabi lelere blnm olur. O nlar ceh ennem de cen n et aradlar. Ve kavimlerine cehen nem i hell ettiler.57 Bu fikir aac, lem den cenneti kaldrm ve harp d enen ac meyveyi vermitir. C ihanda insanlk, bir masal haline geldi. nsan, insann ya bancs oldu. Vcuttan ru h gidip yalnz cismaniyet kald. nsanlk ortadan kalkt, kavimler ortada kald. Siyaset bir m ezhep haline geldi. Ve bu aa garp bahesinde yetiti. sa dini hikyesi snd, gitti. Kilise m um unda k kalmad. Papa, ciz bir vaziyete dt. Btn nfuzu krld. sa m illeti kiliseye tekm e att. Salip yini kalp paraya dnd. D ehr olmak, yani m adde felsefesine balanm ak, din elbise sini paralaynca eytan H azret-inden bir eli geldi. O btla tapan, o srmesiyle insan gzlerini kr eden Floransal Makyevel, Padiahlara yol gsteren bir kitap yazd. Tynetimize harp to h u m u n u ekti. O n u n kalemi, insanlar karanlklara gtrd. Hak onun kl c ile para para oldu. Meslei Azer gibi p u t yontm akt. T efekkr yeni bir nak v cuda getirdi. O nun dini, m em leketi m abud haline getirdi. O n u n fikri, k ty beenilecek, lecek bir ekle soktu. Bu m ab u d u n n n d e h er secde edip onun ayan ptke, hakikat parasn m enfaat ayarna vurm akta idi. O nu n rettiine gre btl geliiyor ve eref kazanyordu. H ilekrlk bir fen haline geliyordu. N eticede m uhakkak m alp olacak olan bir tedbir ve siyaset
57 "Grmez misin unlar ki, Allah'n nimetini kfre tebdil ettiler. Ve kendilerinin li'lu. ve kavmini dar- helke soktular. Ol dar- helk cehennemidir ki, ona vasl oldular. ( ) ne kt yerdir!" (brahim, 14/28)

usl vaz etti. G nlerin, hayatn geni caddesine bu kerpi para sn dkt. Alemin gzn boyayp, dnyay ifal edip yalan ve tezvire m aslahat adn verdi.
M uham m ed m illeti zam an itibariyle de sonsuzdur. Zira bu erefli m illete kyam ete kadar devam vdedilm itir.

B aharda blbln cokunluunu ve gonca ile gln kopar dklar kyameti grm sndr. Goncalar, gelinler gibi sslenmi; yeryznde bir yldzlar m em leketi vcuda gelmitir. Yeillikler, seher vaktinin gzyalar ile ykanm, derenin nameleriyle uykuya dalm tr. Dallarda tom urcuklar belirir, tatl esen rzgr, onu kucaklar. Bakarsn bir goncann gnl, iek toplayann zulm ile kan alyor; o gonca, koku gibi baheden kp uzaklar. Kumru yuva yapnca, blbl uup gider. i danesi gelince koku em enden kaar. Solup giden yzlerce llenin bu m ahvoluu, bahar faslnn gzelliine ve parlaklna hibir halel vermez. Ne kadar ziyan olursa olsun onun bereketli hzinesi daim a ayndr. Alm gllerin meclisi ayndr. Gl faslnn bekas nesterenden, serviden ve beyaz glden daha fazladr. Cevher vcuda getirm ek m adeni, cevher ilemek ii, bir cev herin krlmasyla eksilmez. ark tarafndan sabah, garp tarafndan akam gitti. Gnlerin k p n d en yzlerce gn kadehi harcand. araplar itiler; arap bkdir. Dn, geceler kan iinde m ah voldu. Yarn bkdir. B unun gibi fertlerin gp gitm esinden de m m etlerin be kas ve devam kuvvet kazanr. Dost, seferdedir. Lkin arkadalk bkdir. Fert, yolcudur; m illet bkdir. Daima ayakta kalr.

 Zira m illetin zat baka olduu iin sfatlar d a bakadr. O nun lmesi ve yaamas, baka kanunlara tbidir. Fert, bir avu am urdan vcuda gelir. Millet ise bir gnl sa hibinin g nlnden doar. Ferdin m r, nihayet altm yetmi senedir. M illeer iin bir asr, bir nefes alp vermek kadar ksa bir zamandr. Fert, can ile tenin irtibat ile hayat kazanr. Millet, eski a n ane ve usl m uhafaza ederse yaar. Ferdin lm , hayat rm ann kurum asndandr. Millet, ha yat gayesini terk ederse lr. H er ne kadar m illet de fert gibi lr, fert gibi ecelin em rine tbidir.38 Lkin M slman milleti, Allahn yetlerinden bir yettir. O nun asl Klu bel hengmesiyle balar. Bu kavmin ecelden pervas yoktur. O nun devam teyid edil mitir.59 Zikreden durursa, bk kalrsa zikir de devam eder. Zikrin devam zikredenin devamn tem in eder. Cenab- H ak En ytfiu60 buyurduu iin bu m um a snm ek yoktur. H akka tapm ak hususunda kem al gsteren bir millet, h er g nl sahibinin sevgilisi olan bir m illettir. Hak, bu asl klc, Halilullahn arzularnn knndan ekip kard. Ta ki sadakat m efhum u, onun nefesi ile yaasn. O nun birbiri ardnca akan imekleriyle H aktan gayr h er ey'yamp kl olsun. Biz ki H akkn birliini ispat iin bir hccetiz, K uran ve hik m etin inceliklerini koruyoruz. Felek bizimle m cadele arzusuna dt. K oltuunda bir ta tar fitnesi vard.
58 "Her mmet iin bir ecel vardr. Ecel gelince ne bir an geri braklrlar ne ne alnr lar." (Araf, 7/34) 59 "Biz Kur'an' inzal ettik. Onu tebdil ve tayirden yine biz koruruz." (Hicr, 15/9) 60 "Onlar Allah'n nurunu azlaryla sndrmek isterler. Allah o nuru tamamlar. Her ne kadar kfirler onu istemeseler de." (Tevbe, 9/32)

 O fitnenin ayaklarndaki balar zd. Bizim bamza sal drd. Bir fitne ki m aherleri aya altnda ezip geiyor. Baknn bir klc ile m aherleri mahv u perian ediyor. Bir fitne ki kucanda yzlerce ihtill... Dn gecesi, asla bu gn sabahn dourm az. M slmanln satvet ve azam eti kan ve toprak iinde rpn d. Badad, Rom ann grm edii felketi grd. Sen, yanl iler yapan felekten; fikri eski fakat usl ve yini yeni olan ondan sor, Ki, bu Tatarlar atei kime glzar olm utur. O n u n alevlerini kim sarna iek diye takmtr? Bizde brahim yaradl bulunduu ve H akka mensubiyeti miz, brahim m ensubiyeti gibi olduu iin, Biz atein dibinden gl karrz. H er N em rudu n ateini g le kalbederiz. Dnya felketlerinin alevleri, bizim bahem ize geldi mi ba h ar kesilir. Rom a revnakn kaybetti, o cihangirlik kalmad. Sasanilerin iesi kana gark oldu. Yunan m eyhanesinin h reti mahvoldu. Msr da bu felketlerden m asun kalmad. Kemii ehram la rn dibinde rd. Lkin cihanda ezan sesi vard. Ve hl da vardr. slm mille ti vard ve hl da vardr. Ak, lem hayatnn usl ve kanunudur; lem de anasrn im tizacdr. Ak ise, bizim yreklerimizin yan ile yayor. L ilahe illallh kvlcm ile parlyor. H er ne kadar gonca gibi kalbimiz krktr; lkin biz lrsek glistan da lr.

Milletin nizam b ir usl ve kanunun varl ile teesss eder. M uham m ed m illetinin kanunu Kurandr.

Bir millet, kanun ve nizam n kaybetti mi, onun czleri toz gibi dalr gider. M slmanln varl, kanun ve nizam dan gelir. Hazret-i M uham m ed dininin i yz budur. Bir kanun ve nizam dahilinde teekkl etti mi gl yapra v cuda gelir. Gl bir usl ve nizam dahilinde bir araya getirilip ba land m gl dem eti olur. Name, sesin usl altna alnm asndan m eydana gelir. Bu usl ortadan kalkt m nam e olmaz, bir grlt olur. Boazmzda nefes, bir hava dalgasdr. Ney iine girip usl dairesinde flenirse bir terennm olur. Senin kanun ve nizam n nedir, biliyorsun. Felek kubbesinin altnda ayakta du rm ann srr nedir, biliyorsun. O, ru h u daim a yaayan Kuran- H akm dir. O ndaki hikm e tin evveli olm ad iin zevali olmaz. Hayat vcuda getiren srlarn kitabdr o; h e r fni onunla bk olur. O nun getirdii ahkm da phe caiz deildir. O, deitirile mez. O n u n yeti tevil edilem ez. Tevil edilen ahkm, esassz ve ku surludur. Byle ahkm kendi varlndan hicap duyar. Kurn- Kerim byle bir hicabdan m nezzehtir.61 O n u n kudreti, ham bir sevday daha olgun, pikin hale geti rir. O n d an ald kudre e cam, ta ile m cadele eder. Esiri ortadan kaldrp yerine h r insan kor. nsanlar byle balara drenleri felketler iinde feryad ettirir. nsan nevine o son haberdir. O nu getiren ise Allahn lem lere rahm eti olan Hazret-i M uham m eddir. Deersiz, o n u n la deer kazanr. Kleyi H akka secde ettire rek yksek bir insan yapar. Yol kesenler, o n u okuyup renince yol gsterici oldular. Bir kitaptan kan ahkm ile ktphanelere sahip oldular.
61 "Bu, Hak kelm olduunda phe caiz olmayan bir kitaptr." (Bakara, 2/2) "Kelmullah iin tebdil yoktur." (Yunus, 10/64)

 l vahileri bir m ealenin aydnl ile dim alarnda ilmin yzlerce tecellisini grdler. Dalarn taham m l edem edii o yk, kahr ve azameti, fe lein d n patlatan o em anet ykn,62 Bak, ite o dileklerim izin sermayesini ocuklarm zn gs leri tayor. Susuz llerde bar yanm, yakc gne altnda gzleri k zarm olan. O devesi ahu gibi uup szlen, devesinin nefesinden ate sa lan insan, Bir h u rm a aac altna deini serip uyurken sabahleyin bir g davulunun sesi ile uyanyor. Ev bark n ed ir bilmeyip llerde dolaan, bou bouna dola p H zr bulam ayan bu insann, Kalbi Kuran harareti ile dalgalanmaya balaynca onun ta katsiz dalgas inci gibi olgunlap deerlendi. O, Kura n n aikr ayederinden ders okudu. O zaman Hakkn huzu ru n d an efendi gitti, oraya bir Hak kulu geldi. Artk o n u n saz cihangirlikten dem vurmaya balad. Cemidin saltanat, ayann altna hah gibi serildi. O n u n ayaklarnn tozu ile ehirler vcuda getirdiler. O nun bir glnden yzlerce bahe tanzim ettiler. Ey im anndaki h rriyet ve safveti kaybedip o n u birtakm b id atlere esir ed en , kfr ivelerinin zin d an n d a kapanp ka lan! H areketlerinde kitaplarn ahkm ndan ayrlp Allahn nehyettii eyler peinde yryen63 Eer M slm an olarak yaamak istiyorsan, bu ancak K ura n n ahkm na tebaiyet etm ekle m m kndr. Yn hrka giymi sarho dervi, iir syleyenin nam elerinin arabndan sarho dervi,
62 "Biz emaneti arza ve dalara arzettik..." (Ahzab, 33/72) 63 "O milletler din ilerin de ihtilfa dtler." (M'minun, 23/53) "Teblig-i risalet ve davetten sonra onlardan yz evir ki, srafil onlar bir inkr ve nef ret olunur eye davet eder." (Kamer, 54/6)

 G nlnde Irakn in 64 syledii iirin atei yanan derviin meclisi, Kuran ahkm na taban tabana zttr. O, bana eyhlik fahrini ta, altna hasr taht yapm ve fakr manev ad altnda tekke ve derghlar haraca kesmitir. Yahut masal syleyen vaiz, deersiz m analar byk szlerle sylemitir. Mesel hadis ulem as H atib ve Deylemyi dilinden drm ez. Hadisin zaif, az ve m rsel ksm larndan uzun uzun bahseder. Sen, bunlar brak; H akkn kitabn oku. O nun senin zerin de hakk vardr. H er istediin m urad onda bul.
in h itat zam anlarnda taklit, itihattan evldr.

Bu asrn ba altnda fitneler vardr. O nun pervasz tabiat fetler yaratabilir. O, eski m illeerin bezmini tarm ar etmi, hayat daln kurut m utur. O n u n gsterdii tecelliler, bizi kendim ize yabanc hale getir mi, sazmz nam e ve terennm e bgane klmtr. G nlm zdeki eski atei sndrm , gnllerdeki La ilahe illallah n u ru n u ve ateini izale etmitir. Hayat ayakta tutan bu unsurlar ortadan kalknca m illet an cak taklit ve varln devam ettirir. Ecdadnn yolunda yr ki cemiyet budur. B urada taklit mil let m efhum unu m uhafaza iin ihtiyar edilir. Ey sonbaharda meyve ve yapraktan m ahrum kalan insan, b u nd a artk b ahar amaz diye aatan yz evirme. Denizi kaybedince, suyu kt rm an hi olmazsa koru. Ziya nn neresinden dnlse krdr. Belki dalardan inen sellerden faydalanrsn; kucanda tek rar bir tufan yetitirirsin. Eer tenin d e basiretli bir can tayorsan, Ben srailin m ace rasndan ib ret al.
64 Mutasavvf airlerden Fahrddin-i Irak.

 O n u n hayattan neler ektiine, neler grp geirdiine bak. O n u n zayf cannn ne derece mukavim olduunu gr. D am arlarnda kan ar ar seyreder. Yzlerce yerden surat na talar yaar. Felein penesi o n u n zm n iyice skt. Fakat iindeki Musa ve H a ru n un yadigrn m ahvedem edi. O n u n ateli terennm ndeki yan m ahvoldu. Fakat gsn de hl nefes var. O n u n cemiyeti dalnca lp giden ecdadnn izinden ayrl mad. Ey eski bezmi dalp perian olan, senin gsnde hayat m um u snm. G nlne tevhidin m anasn yaz; taklit ile bu derd in e bir are ara. Alalma ve gerilm e zam anlarnda itihat, kavmi ortadan kal drr. G r kuvvetsiz lim lerin itihadna uymamal; eskilerin yolundan ayrlm am aldr. Bu gidi d ah a em niyetli ve tehlikesiz dir. B abalarnn akl, heva ve heves u runda rm bir idrak deildir. Tem iz insanlarn iine garez bulamaz. O nlarn dncesi, meseleleri inceden inceye ilemitir. O n lar dindarlk ve gnahlardan saknm a hususunda Hazret-i Pey gam bere d aha yakndrlar. C aferin zevki, Rznin derin incelemesi bugn artk yoktur. B unlar Arap m illetinin erefi idiler. Din yolu bize bugn daralm tr. H er alak, din srrna vk fm, diye ortaya kyor. Ey dinin srlarna yabanc olan, eer akln varsa amaz bir yin ve m ezhep vardr. O na sk sk yap. Ben hayat d oktorundan iittim ki ihtilfa dersen, bu ihtilf makas hayat kesiverir, mahveder. M slman, bir m ezhep etrafnda toplanrsa yaar. Milletin bedeni K uran ile yaar.

 Biz hepim iz topraz; h er eye vakf olan bir gnl, odur. O na yap ki Allahn ipi od ur.65 nci gibi o n u n ipine dizil. Yoksa toz gibi dalrsn.
Milli ahlkn olgunluu, hak dinine tbi olmakla elde edilir.

eriatte baka m ana arama; incinin iinde ktan baka bir ey yoktur. Bu inciyi bizzat Cenab- Hak imal etmitir. O n u n d da ii de incidir. Hakikat ilmi eriatten baka bir ey deildir. Snnetin asl m uh abbetten baka bir ey deildir. Fert, eriat m erdiveni ile yakn derecesine ykselir. Yakn m a kam lar o n u n sayesinde d aha olgun bir hale gelir. Millet, hak dini ile bir nizam a sahip olur. Ve bu kuvvetli ni zam o n u n devam n tem in eder. Kudret, eriat ilm inin iinden zuhur eder. O hem as, hem de M usann m ucize gsteren yed-i beyzasdr. Sana sylyorum; eriat, slm n srrdr. O nun ba da eriattir, sonu da eriattir. Ey dindeki hikm ete vakf olan insan, Peygam berin ak ve vzh eriatindeki bir incelii sana syleyeyim. Bir m stehab eda hususunda, bir kimse sebepsiz yere bir M slm ana m kilt karrsa, O m stehab eda etmeyi M slm ana farz klmlardr. n k grleri udur: M slmanlkta hayat, kudretin ta kendisidir. H arp zam annda dm an askeri, sulh olacan zannederek tehlikeli olm ak vaziyetinden karsa, leri gevek tutup hayatn kolay tarafna ynelir ve kendi ka lelerini ykarsa, H arp zam anndaki eski vaziyetine avdet etm edike ona h cum etm ek haram dr. Cenab- H akkn bu em rindeki sr nedir, biliyor m usun?
65 "Hepiniz Allah'n ipine (Kur'an'a) smsk yapn, paralanp ayrlmayn." (Al-i Imran, 3/103)

M U H A M M E D KBAL

T ehlikeler iinde yaamak, asl yaamakt1 ' . te bu em irdeki sr budur. eriat ister ki harbe girince tan cierini delip alev gibi ora dan fkrasn ve dm ana hcum edesin. Bazunun kuvvetini denem ek iin karna Elvent dan koyar; Ve Bu Elvent dan srm e haline getir, hanerinin h arare ti ile bu nu e rit der. Kudretsiz, zaif bir kuzu bir arslan penesi ile savaamaz. ahin, sere ile arkada oldu mu, avndan daha zebun bir ha le der. Gzeli ve irkini birbirinden gayet iyi ayran eriat vz, sa n a bu k u d ret m uskasn yazp vermitir. ve hareket ile sinirlerini dem ir haline getirirsen cihanda sana gzel bir mevki baheder. Zaif ve hasta isen seni kuvvetli ve m etin bir hale getirir. Seni da gibi kuvvetli ve olgun yapar. M ustafann dini hayat dinidir. O nun eriati hayat dininin tefsiridir. Sen zemin isen seni asum an yapar. Seni H akkn istedii ha le getirir. O n u n cilas, ta ayna yapar. Dem irin gnlndeki pas kopa rp alr. M ustafann dininin iar elden gitti mi, o m illetin elinden de beka rem iz ve iareti kar, gider. O yksek ve m etin servi aac, yani llerde deve ile dolaan M slman. Mekke vadisinde kald m ddete, l harareti ile terbiye edildi. Fakat Acem rzgr esince yle zayflad ki bir kam haline geldi. O, arslan bir koyun gibi ldren insan, bir karnca aya al tnda azap eker oldu. Tekbirinin debdebesiyle ta eriten o insan, bir blbl sesin den derm ansz hale geldi. Azmi karsnda dikilen daa bir saman p kadar kymet

vermeyen o insan, elini ayan balayp kendini tevekkle teslim etti. Bir vuruta dm an boynunu koparan o insan, kendi sinesi ne yle darbeler vurdu ki kalbi yaraland. Bir adm kyametler koparan o insan, uzlet kesinde kendi ni topal hale getirdi. Cihan ferm anna rm eden, kapsnda skender ve D aray fakir ve ciz m enzilesine dren insan, Bu gayretini kanaatle uyuuk bir hale getirince kekl bir di lenci olup kt. M ertebesi felekler kadar yksek olan eyh Seyyid A hm ed Rifa, ki gne o n u n kalbinden n u r alrd, O Seyyid A hm ed Rifa ki, kuds m ezarnn stnde yetien gl L ilhe illallh diye diye topraktan ykselirdi. Bir mridine, Ey canm! dedi. Acemin hayalatndan hazer et. nk o, fikir bakm ndan ok yksek, feleklerin fevkine ykselecek bir derecededir. Lkin Hazret-i M uham m edin dini nin h ud utlarn d an dar km tr. Ey kardeim, bu nasihati ehem m iyetle dinle, o m illet efendi sinin nasihatine deer ver. Kalbini bu doru szle kuvvetlendir, M slmanln meneine doru git ki sana M slman densin.
Mill ahlkn gzellii, M uham m edin em rettii ahlk ve adaba riayetle olur.

Bir dilenci, kapm za m usallat olmu, m tem adiyen alp du ruyordu. Fena halde kzdm. Ve bir denei kafasnda krdm . Dilen diklerinin hepsi koynundan yere dkld. Genlik zam annda akl; bu dorudur, bu yanltr diye d nmyor. Babam, m izacmn bu hain tezahrnden m teessir oldu. Yzndeki lleler soldu. G snden dudana derin, yank bir ah ykseldi. Gnl burkuldu.

M U H A M M E D KBAL

G znde bir yldz dolat ve akt. Kirpiklerinin ucunda bir slaklk parlad ve yere damlad. Sonbaharn sabah rzgrndan yuvasnda titreyen bir ku gibi. Bu gafil canm , tenim in iinde sarsld. Sabr Leyls m ah fem den kp gitti. Dedi ki: Yarn peygam berlerin en hayrls olan Hazret-i Muh am m ed in m m eti, h e r eyin Rabbi ve Efendisi olan A llahn h u zurunda toplanacak; O rada o n u n sekin m m etinin gazileri, onun vzh hikm eti nin hafzlar, Milletin gklerinde yldzlar gibi n u r saan ve bu dinin hc ceti olan ehitler, G nl yaral zahitler ve klar, m ahcup lim ler ve asiler ora da harolacak. Bu cemiyet iinde beni Srattan geirecek bir eye malik ol m adm iin, oray gem ek benim iin ok g; eer Hazret-i Peygam ber bana yle sorarsa ben ne cevap veririm: Allah sana yetitiresin diye M slman bir gen em anet etti. Halbuki o gen benim m ektebim de okunan hakikatlerden nasibi ni almam. Sen bu kadar kolay bir ii dahi becerem edin. Yani o am ur anbarn insan yapam adn. Kerim bir insan olan babam , kusurlarm byle yumuak sz lerle yzme vururken ben utancm dan yerin dibine giriyor; bir taraftan da o n u n affn um uyordum . Babam devam ediyordu: Evldm, biraz dn; insanlarn en hayrls olan Hazret-i M uham m edin m m eti bir yerde toplan m. O nlarn arasnda Bir de beni dn. u ak sakalmla korku ve m it iinde tir tir titriyorum. Babana bu hi yakk almayan cefay reva grm e. Efendisi nin huzuru nd a kulu utanacak bir mevkie drm e. Sen, M ustafann dalnda bir goncasn. Mustafa baharnn rzgryla al ve gl ol. O n u n baharndan renk ve koku almaldr. O n u n ahlkndan bir hisse almaldr.

 Bir katresinde denizlerin gizlendii o byk insan, Rm m ridi (Hazret-i Mevlna) ne gzel buyurm utur: H ayatnn gidii Hazret-i M uham m edin vaz ettii nizam da hilinde olsun. Kendi h n e r ve m arifetine ve arzuna itim at edip on u n yolundan ayrlma. M slm ann ftrat batan ayaa efkattir. Dnyada onun elinden ve dilinden iyilik etm ek ve acm aktan baka bir ey gelm e m elidir. Parm ann ucu ile ay ikiye ayran Hazret-i M uham m ed, dnyaya rah m et olarak gnderilm itir. Ve Cenab- Hak, o n u n ah lkn azm sfat ile vasflandrmtr. Eer o nu n m akam ndan uzakta kalrsan sana bizim cemiye timiz iinde yer yoktur. Sen ki bizim bahem izde yetimi bir kusun; bizim gibi ter, bizim gibi konuursun. Eer bir nam en varsa yalnz bana terennm etm e. Bizim bahem izin dalndan baka bir yerde tme. Hayat sermayesine m alik olan h er ey, kendine uymayan u n surlar arasna dt m lr... Blblsn, bahelerde u; blbllerle birlikte terennm et. Kartalsn, denizin dibinde yaama; sahralarda m r sr. Yldz msn? Kendi feleinde parlda; o n u n haricine kma. Nisan yam urundan bir dam la alr, onu bahede beslersen, Baharn feyzi ile alan gonca, onu ebnem gibi barna basar. Bys ile aalarda tom urcuklar belirten seher; klaryla, O n u n cevherinden ru tu b et u nsurunu eker. O nu terkip eden unsurlardan uup gitm e zevkini alrsan Senin incin bir su dalgasndan ve bu alma neticesinde el de edecein ey de bir seraptan baka bir ey olmaz. O nu denize at ki inci olsun. Yldzlar gibi titrek titrek parl dasn. D enizden uzak kalan nisan yam uru damlas; i danesi gibi bir pn zerinde m ahvolur gider. M slm ann temiz ham uru, parltsn Hazret-i M uham m e d in denizinden alan bir incidir.

 Nisan damlas isen o n u n kucana atl. O n u n denizinden in ci olarak k. Alemde gneten daha parlak ol; ebed bir n u ra sahip ol.
Milli66 hayat, gzle grlr bir m erkez ister. slm milletinin m er kezi Beytlharem (Kbe)dir.

Hayat iinden bir dm zeyim. Seni hayat srlarndan ha berd ar edeyim: Hayatn ii gc hayal gibi kendinden kamak, cihetten, m e kndan el etek ekmektir. Byle olduu halde nasl bu ge veya abuk m efhum larnn bulunduu lem e geliyor, onun vaktinin iinden yarn veya dn nasl douyor? Eer gren bir gze m aliksen kendine bak. Ey habersiz, se nin benliin dahi m tem adiyen kam aktan baka bir ey deil dir. Hayatn alevi, grnm eyen aydnln gsterm ek iin kendi ni kendi dum an ile perdeliyor. Gz, o n u n yryn skn grsn diye rm ann dalgas incide baland. O nun atei derin bir nefes ald. Bu nefes lle olup bir daldan kendini gsterdi. Senin fikrin ham , anlayn biraz ar ve sakat. Renk uuyor, sen o na gel diyorsun, ona h rm et ediyorsun. Hayat, yuva yapan bir ku deildir. O, renk kuudur; sade bir uutur. O, hem kafestir, hem hrdr, hem de namelerle feryad eder. H er an kanadnn uuu azalr, aresini bulur ve h er an da arar. Kendi iini kendi m kllere sokar, m kllerini gene kendi kolaylatrr.
66 Millet kelimesinin asl manas din topluluktur. Siyas toplulua mmet denir.

 Salnnn zevki iki kat olsun diye ayana abuk olan hayat, am ura saplanr. O n u n ifalar derdinin iindedir. D n gece ve yarn o n u n bu g n n d en doar. Hayat h er an mkilt ortaya karr. Fakat o mklleri ko laylkla atlatr. H er an yeni bir ey yaratr; daim a ileri ter tazedir. H er ne kadar koku gibi batan ayaa ka ve daltr; lkin bir gs yurt edindi mi artk nefes olur. plerini kendi zerine rer. Bir dm e olur, kendi kendini dm ler. O dm n iinde bir tohum da olduu gibi yaprak ve mey ve vardr. G zn kendine at m bir aa olur. Su ve am urdan bir elbiseye brnr; el, ayak, gz ve gnl edinir. Hayat, ten iinde gizlenir; lkin cemiyetler vcuda getirir. M illetlerin douunda da bu usl cereyan eder. Hayat, bir m erkezde teesss ve teekkl eder. H alkann merkezi, vcuttaki can gibidir. O nun izgisi nokta snda gizlidir. Bir kavmi balayp nizam altna alan, bir m erkezdir. Hayat n devam ettiren o merkezdir. Bizim srrm z ve srdamz Beytlharem (Kbe)dir. Bizim derdim iz ve ifamz Kbedir. Nefes gibi o n un gsnde besleniriz. Biz ten gibiyiz; o da tat l canm zdr. Bizim bahem ize tazelik ve taravet veren, onun i danesidir. Bizim tarlam z o n u n zemzemi ile sulanr. O nun zerrelerinden gneler parlar. O n u n fezasnda gne ler yuvarlanr. O n u n davasna delil biziz. Biz brahim in burhanlarndanz. lem de bizi yksek bir hrete kavuturdu. Kdem lemi bi zim vcuda geliimizle (hududum uzla) nizam a girdi. slm milleti, onu tavaf ettii iin ayn nefesi alan bir vcut gibidir. Gnei gsnn kafesine alm bir sabah gibidir. O n u n etrafnda toplanm ak mevzubahis olunca, senin oklu

un birlik tekil eder. Senin kendine sahip olm an bu birlik ba sayesinde olgun ve esasl olur. Sen bu ru h ba sayesinde yayorsun. B unda devam edersen ebediyen yaarsn. Alem de m m etlerin can topluluktur. Bak, Kabenin srr da topluluktur. Ey aydn kalpli M slman, Musa m m etinin m anasndan ib re t al. O kavim, m erkezini kaybettikten sonra milleti birbirine ba layan ba koptu. O peygam berlerin kucanda yetiip byyen; cz klln esrarna vakf olan o kavme, Felek, bir tokat att. Hayat, bir kan haline gelip gznden ak maya balad. O nun asm asnn kklerinden su ekildi. T opranda salkm st dahi yetimez oldu. G urbete dp dilini kaybetti. Namesini, yuvasn kaybetti. M um snd; pervanesi inledi, feryad etti. O n u n m acerasn dndke teessrden tir tir titriyorum. Ey felein zulm klc ile vcudu yaralanan, ey vehim, zan ve tere d d t iinde bocalayan, Gmleini ihram yap, akamnn zerrelerinden bir sabah v cuda getir. Babalarn gibi secdeye kapan, kendinden ge, yle kendin d en ge ki batan ayaa secde ol. lk M slman bir niyaz yaratt ve dnyay birbirine katan bir naz m ertebesine eriti. H ak yolunda yrd, ayana dikenler batt, yaraland. Ama sarnn kesini bir glistan haline getirdi.
Hakki cemiyet milli ideale sk sk sarlmakla vcut bulur. Mu ham m ed m m etinin ideali tevhidi m uhafaza ve onu neretm ektir.

Sana kinatn dilini reteyim. Hayat ileri h a rf ve lafzlardr. M terek bir dava rabtasyla balannca hayat berceste bir m atla olur.

 Bizi eer dava m ahm uzlarsa atmz rzgr gibi gider. Dava, hayatn bekasnn srrdr. Hayat kuvvetleri civasnm bir araya gelmesidir. Hayat, bir m aksat u ru n a tevcih edilirse bu maksat bu lem in im knlarn zapt u rap t altna alr. Kendini maksad u ru n a vakfeder. O nun iin toplar, onun iin seer, o n u n iin reddeder. Kaptan sahile varmak iin deniz zerinde seyreder. Menzile varmak iin yol yrnr. Pervanenin gnl yanm a zevki ile yaraldr. O na eran et rafn tavaf ettiren yanm a zevkidir. M ecnun eer sahralarda avare dolayorsa bouna deildir. Leyln n m ahm ilini istiyor. Bizim Leylmz, ehre inerse artk sahralarda dolamayz. H er iin iinde can gibi bir m aksat gizlidir. H er iin tarzn ve saysn o tayin eder, (keyf ve kem) Dam arlarm zda dolaan kan, davamz elde etm ek iin al tm zdan dolay d aha sratli cereyan eder. Hayat, o n u n harareti ile kendini yakar, lle gibi iinde ate toplar. Dava, him m et ve gayret saznn m zrabdr. O, h er kuvveti k endine eken bir m erkezdir. Milletin elini, ayan km ldatan odur. Yz gz bir bak ha line o getirir. Dava gzeli u ru n d a divane bir k ol, pervane gibi bu m u m u tavaf et. Kum lu air,67 m ana m zrabn ibriime vurunca ne gzel bir nam e vcuda getirmitir: Yolcu, ayandan dikeni ekinceye kadar, m ahm il gzden kaybolur. Bir an gaflete dersen, konak yerinden yz fersah uzak ka lrsn.
67 "Ayamdaki dikeni karaym diye gittim. Mahmil gzden nihan oldu. Bir lhza gaf lete dtm. Yolum yz yl uzad." (Melek-i Kum)

 lem adndaki bu khne kalbn uzuvlar, anasrn im tizacn dan vcuda gelmitir. Bir feryat yetitirmek iin yzlerce kamlk ekti. Bir lle ye titirmek iin yz em enin kanm a girdi. Senin gibi bir nak vcuda getirm ek iin nice naklar yapt ve atp krd. Can tarlasna ne feryatlar ekti de nihayet bir ezan namesi nin saadet ve h u zu runu duydu. Bir m dd et h r insanlarla savat, haksz m tegallibe ile u rat. Nihayet iman tohum unu topraa ekti ve senin dilinle kelime-i tevhidi okudu. lemin devirlerinin m erkez noktas L ilhe illallahtr. Dnya iinin sonu L ilhe illallahtr. arh o n u n kuvveti ile dnyor. Gne, onun kudreti ile var ln m uhafaza ediyor, parlyor. Deniz, o n u n kudreti ile inci yaratt. O nun kudreti ile deniz dalgaland.
Toprak, o n u n rzgrnn dalgas ile gl haline gelir. Bir avu

ty, o n u n yak ile blbl olur. O n u n yak asm ann dam arlarnda alevler dolatrr. O nun yak aslen topraktan yaplan ieyi parlak hale getirir. Varlk saznda onu n nam eleri uyur. Varlk saz, ey m zrap vuran, seni aryor. V cudunda kan gibi yzlerce terennm cereyan ediyor. Kalk on un teline bir m zrap vur. Tekbirde, senin varlnn srr gizlendii iin senin m aksu dun L ilhe illallah m uhafaza ve neirdir. Eer M slmansan lem den Hak tekbiri kalkmasn diye da im a ura, durm a. Kurn- Kerim deki ayeti bilmiyor musun? Sana Cenab- Hak dil m m et diye hitap etmitir. G nlerin, zam ann ehresi senin varlnda eref ve taravet kazanmtr. C ihanda kavimlere adalet tevzi eden sensin.

 nce idrk sahiplerine hitap et. O nlara bir m m nin (Hazreti M uham m edin) ilim lerinden hab er ver. yle bir m m ki o n u n szlerine heva ve heves, btl kar mam tr. O szler tertem izdir. O n u n szlerinde hata yoktur.68 O, kinatn nabzn ele alnca hayatn nizam ve tekevvn n n srlarn aka ortaya dkt. Bu em endeki llelerin elbisesinden eski pislikleri ykad, te mizledi. C ihanda hayat, o nun dinine tbi olm akla kbildir. O n u n vaz ettii kanunlara uymayann yaamas imknszdr. Ey koltuunda o n u n kitabn tayan insan, derhal onun em rettii ileri yapmaya bala. nsan fikri puta tapar, p u t yapar; h er zaman bir p u t arar. Gene ortaya bir Azerlik (put yapclk) usl atld. Yeni bir Allah heykeli yontuldu. Bu put, kan dkm ekten zevk u safa bulur. Bu putun ad renk, m lk ve neseptir. nsanlk bu deersiz p u tu n aya dibinde koyun gibi boaz land. Ey sen ki, brahim H alilullhn iesinden arap imisin; sen ki Halilullhn arab ile kanna hararet vermisin. Bu hak libasna b rnm btln bana L m evcde ill H (H aktan baka m evcut yoktur) klcn vur. Bu gnlerin, zam ann karanl iinde bir grn, sana tam ve kmil olarak gelen eyi b tn lem e yay.69 D nyann fahr erefi olan Hazret-i M uham m ed kyamet g n n d e sana, H ak szn bizden aldn; o halde niin dierlerine bu haki katleri ulatrm adn, dedii zaman senin halini gz n n e getirip utancm dan tir tir titriyorum.

68 "Tulu' ve gurb eden yldzlar hakk iin arkadanz Muhammed asla dallete dme di ve hata etmedi. O, heva-y nefsinden sz sylemez." (Necm, 53/1-2-3) 69 "Bugn sizin dininizi kemale erdirdik ve size olan nimetimizi tamamladk." (Maide, 5/3)

Mill hayat geniletm ek, lem i tanzim eden kuvvetleri ele geir m ekle olur.

Ey sen ki grnm eyen bir eyle szlemisin ve sel gibi sahil kaydndan kurtulm usun. Bu glistann toprandan fidan gibi yksel; gaibe gnl ba la ve hazr ile m cadele et. H azrn varl gayb tefsir eder. O, gayb elde etm enin m u kaddim esidir. Msiva, yani hazr ele geirilm ek iin yaratlmtr. O n u n gs oklara h ed ef olarak arz edilmitir. Hak, kn (ol) em rini verince msiva zuhur etti. Maksat, se nin okunun fildiini dahi delip gem esini salamaktr. p, dm dm olm aldr ki zm enin zevki belirsin. Gonca msn? K endinden bir em en vcuda getir. i dane si misin? Gnei teshir et. Senden gzel, m uhteem iler zuhura gelebiliyorsa, bir scak nefesle bu kardan yaplm arslan erit. Duygularmza hitap eden eyleri teshir eden insan, bir zer reden bir lem vcuda getirm i olur. O ku ile m eleklerin sinesini paralayan, evvel A dem i ele ge irip atnn terkisine ast. Evvel hissedilebilen eylerin dm n zd. Var olan eyleri teshir etm ekle him m etini, kudretini denedi. Da, ova, l, deniz, kara... Bunlar grebilen insann gz nn d e bir renm e vastasdr. Ey afyon ekip uykuya dalan, sen bu sebepler lem ine, yani msivaya alak vasfn veriyorsun. Kalk, m ahm urlam gzn a; bu varla m ecbur ve m ah km olan lem i alak telkki etm e. Bu lemin varlnn gayesi, Mslmann btn melektyla za tn geniletmektir. Mslman, nelere muktedirdir, onu denemektir. Senin vcuduna dnya klcn vuruyor ki teninde kan oldu unu gresin. K udret ta ile gsn yarala da kem iindeki m ukavemeti dene!

 Cenab- Hak, cihan iyilerin hissesi telkki ederek o nun tecel lisini m m inlerin gzlerine hasretti. Bu cihan, bir kervann geit yoludur. Bu cihan m m inin im an parasnn ayardr. Sen on u elde et, o seni ele geirm esin; seni arap gibi testisi ne aktarm asn. Senin, adm lar asum an kadar geni olan tefekkr D ldln papaan kanaddr. Hayat ihtiyacnn srd bu Dldl, yeryznde olduu halde ona felekleri dolatryor. T a ki; Bu kinat nizam nda mil olan kuvvetleri teshir ederek senin bilgilerini tamamlasn. Dnyada Adem hakkn nibidir. Dnyadaki unsurlar zerin de o n u n hkm kuvvetle cereyan eder. Senin dar fikrin ve ru h u n bu dnyada geniler. lerin bu dnyada kvama gelir, kem ale erer. Rzgr, zerine bin; yani bu devenin boynuna yular tak. Elini dalarn kan ile boya; denizden rm ak rm ak inci parl ts kar. Bir feza iine yzlerce cihan sdrlmtr. Zerrelerde gne ler gizlidir. Dnya ile grlm eyeni grlr hale getir, idrk edilm e mi srlar aka ortaya kar. G neten k al; gkyzn aydnlatan imei yerdeki sel den istihsal et. Felekte yerlemi, vatan tutm u olan sabit ve seyyar yldzlar; o eski kavimlerin Allah telkki ettikleri yldzlar, Ey zengin efendi; btn bunlar senin cariyelerindir, senin hizm etkrlarndr; em rini bekleyen kula halkal klelerindir. Aratrm an, tetkikini iyi dnerek tedbirli ve usl daire sinde harek et ederek yap ve enfs afaki ele geir. G zn a ve eyaya bak. arap perdesinin altndaki neeyi gr. Bu suretle eyann hikmet-i vcudunu idrk eden ciz, kud retlilerden ba alacak bir m ertebeye ykselir.

 Varln zahir ekli altnda m ana vardr. Bu eski saz, nam e yaratm aktan ciz deildir. Eer onu akl ve idrak ile alar ve kendilerini m zrap gibi ona vururlarsa, bu saz, imekler gibi yksek ahenk yaratr. Sen ki, A llahn bak diye hitap ettii varlksn. Niin bu yol dan krler gibi yryp geiyorsun? Kendini aydnlatm asn bilen, bu srra m ahrem olan katre; asm ada arap, gl zerinde i danesi olur. Denize dt m inci olur. Ve cevheri yldzlar gibi parldar. B ahar rzgr gibi gllerin zerinden geip gitme, glistann m anasna dal. Kinattaki eya zerine idrk kem endini atan insan, imei ve harareti kendine rm edip zerlerine biner. Sz bir ku gibi pervaz ettirir, m zrap vurm adan saz teren nm e getirir.70 Ey hayatn sarp yollarn topal eekle amak isteyen, hayat m cadelesinin m kllerini dnem eyen insan, Yoldalarn konak yerine varp m ana Leylsn m ahm ilinden indirdiler. Sen, M ecnun gibi sahralarda avare dolayorsun; yaralsn, geri kalmsn, aresizsin. Esma ilm i, adem in eref ve itibardr. Eyann hikm etini id rk, adem in iine snd bir kaledir.
Milli hayatn kemali, m illetin de fe rt gibi benlik hissini duymasmdadr. Mill rivayetlerin zaptedilm esi bu duyguyu dourur ve ke male eritirir.

Ey iyi grebilen insan, bir ocuu elbette grm sndr. O, kendi m anasndan bihaberdir. Uza, yakn o kadar tanmaz, tefrik edem ez ki gkteki ayn dizginini eline alm ak ister. O sade anasn tanyan, ona tapan yavru, h er eye yabancdr. Sadece alar, st em er ve uyur. O bu eyle sarhotur.
70 Mirza Calib'in iirini, lfzlarn deitirerek almtr.

 Kula, seslerin ahengini kavramaz. O n u n namesi zincirle m e bir grltdr. Fikirleri henz sade ve b ik ird ir. Sz inci gibi saf ve temiz dir. drkinin sermayesi aratrm adr. Daima sorar: Niin, nasl, ne zaman, nerede? Dncesi daim a unun, b u n u n intiban alr. i gc baka eyi aram ak, baka eyi grm ektir. Eer birisi arkadan gelip onun gzlerini kapayverirse ok ca n sklr. Zam ann havasnda yeni avlanmaya balam bir ahin gibi kanat aan ham tefekkr, Bir m d d et avlarn peinde koturduktan sonra onu kendi benliine dnd r r. T a ki fikirlerinin alevlenmesiyle idrkinin m aytabndan gl ler sasn; O n u n artk h er eyi kavrayabilen gz kendine evrilsin; g sne elini vurarak b e n desin. Hatras o na kendini, benliini tantr; dn gecesini yarna balar ve b u n u hafzasnda saklar. O n u n gnleri bu altn iplie inci gibi birbirini takip ederek dizilir. H er ne kadar h er an o n u n m addesi, bnyesi azalr ve oa lr. Lkin gnl ben ne idiysem oyum der. te bu yeni doan b e n hayatn balangcdr. Hayat saznn uyan nam esidir. Yeni dom u bir millet, henz anasnn kucanda bir ocuk gibidir. K endinden habersiz bir ocuk gibidir. Toz, toprak iinde bir inciye benzer. Yarn bu g n ne bal deildir. Ayanda gece ve gndzn halkalar yoktur. Varlk gznn bakasn gren fakat kendini grem eyen gz bebei gibidir. Benlik ip ucunu elde etmek iin ipinden yzlerce dm zer.

 Hayat gailesine hararetle atlnca onda bu yeni uur artk d e imez. Bu yeni uura birok ekiller girer, kar ve o bunlardan ken di sergzetini vcuda getirir. G nlerinin birbiri arasndaki rabtay koparan insann idrak tarann dileri dklr. Bu sergzetler uurun beyaz sahifesini doldurup kararttka m illet m efhum u aydnlanr. O nu yad ederek kendini tanr. Eer bu sergzet hatrndan karsa tekrar yokluun iine dp kaybolur. Ey kil insan; senin varlnn nshasn irazeleyen, gnlerin birbirine balanm asdr. Bu gnlerin birbirine balanmas, bizim iin dikilen bir gm lektir ki, onu diken ine, eski rivayetlerin muhafazasdr. Ey kendine yabanc insan, tarih dediin nedir? Bir destan, bir hikye, bir masal. Bu, sana kendini tantr. Seni i bilen ve tuttuu yolda yr yebilen bir insan haline getirir. T arih, ru h u n ku dret sermayesidir. Millet vcudunda sinirler m esabesindedir. O, bir han er olan varln evvel bilei tana vurur ve son ra seni kinata havale eder. O can veren ne gzel bir sazdr ki geip giden nam eler, onu n teline esir olup kalmtr. O n un yannda snm alevleri gr. D n bugnn kuca nda seyret. O n u n m um u m m etler bahtnn yldzdr. O nunla bu gece ve d n gece aydnlanr. O, yle keskin bir gzdr ki maziyi grr ve maziyi tekrar g znn nnde canlandrr. O n u n iesinde yz senelik arap vardr. O nun arabnda ge en senelerin sarholuu vardr. O yle bir avcdr ki, bizim bahem izden uan blbl kur duu tuzaa drr.

 Tarihini zaptet ve ebed ol. U up gitmi nefeslerden hayat kazan. D n bugne bala ki hayat, eline alm bir ku gibi olsun, senden uup gitmesin. G nlerin ipini ele geir. Yoksa gndzleri hibir ey grm e yip geceye taparsn. Senin halini mazi vcuda getirir. H alinden de istikbalin doar. Eer zeval bulm ayan bir hayat istersen mazi ile hal ve istikbal arasndaki ipi koparma. Hayat d en en ey bu zincirleme idrakin dalgasdr. arap ienler iin hayat, arabn dklrken kard kulkul sesidir.
Analk nevin bekasn tem in eder. Anaya hrm et ve b u messeseyi korum ak M slm anlk icabdr.

Erkein sazn terennm e getiren kadn m zrabdr. Erkein eref ve kymeti ona niyaz ettike, ona m uhta olduunu idrak et tike iki misli artar. Erkeklerin plakln rten kadndr. Akn gmlei, gnl alan gzelliktir;71 Hak ak, o n u n kucanda beslenip geliir. Bu nam e; onun sessiz m zrabndan doar. Varl ile kinatn vnd Hazret-i Peygamber, o n u bizim dnyam zda sevdii ey arasnda zikir buyurm utur: Namaz, gzel koku ve kadn. O nu bir hizm etkr telkki eden M slman, K ura n m hik m etinden zerre kadar hisse alamamtr. Eer iyice dikkat edersen analn insaniyet iin bir rahm et olduunu grrsn. Zira onun Peygamberlikle m nasebeti vardr. Ana efkati peygam ber efkatidir. Ana efkati m illetlerin ka rakterini resm eder. Analk, bizim bnyemizi olgunlatrr. O nun yznn hatla rn d a bizim kaderim iz yazldr.
71 "Onlar size libas ve siz onlara libassnz." (Bakara, 2/187)

~0k8l
136

m u h a m m e d kbal

Eer kelim elerin derin m analarna nfuz edebilirsen m m et sznde ok incelikler bulabilirsin. ( m m et, kelim esinde m , ana kelimesi vardr.) Kn fek n sznden (yaradltan) asl m aksud olan Hazret-i Peygamber, C ennet analarn ayaklar altndadr buyur m utur. Millet, ancak analar tekrim ve tazim etm ekle vcut bulur. Yoksa hayat ii ham kalr. Hayat yryne hararet veren, analktr. Hayat srlarn o bize kefeder. Irm am zn kvrmlar, dalgas, girdab, habab h ep analk tandr. O cahil kyl kz, o bodur, iman, asaletsiz, Yontulmam, terbiye grm em i, gr kt, sz sohbet bil mez, o basit kyl kz, G nl analk aclar ile m ustarip, gzlerinin etrafn m or bir halka sarm, Millet, eer byle bir kadnn kucandan gayretli ve H akka tapan bir M slman elde ederse, O n u n bu aclar bizim varlmz kuvvedendirir. O nun bu gecesi bizim sabahmz aydnlatr. Bir de ince, nazik yapl bir kadn gz nne getirin. Bakn da m aherler kaynayor. Fikri garp m edeniyetinin ile nurlanm ; eklen kadn fa kat hakikatte kendisinde kadnlktan eser yok. G znden dklen iveler, M slman m illetini birbirine balayan balar koparyor; Hrriyeti, kstahlk ve fitne douruyor, utanm ak nedir bil miyor, Bu bilgili kadn, ana olm ak ykn ekemiyor. Gecesinin zerinde bir yldz parlamyor. Bizim bahem izde byle bir gl bitmese daha iyi. Milletin eteinden bu yara ykansn daha iyi. Yldzlar kadar saysz m m inler, zamann karanl iinde gzleri kapal duruyorlar.

 H enz yokluktan varla adm atm am lardr, henz bu key fiyet ve kemmiyet dnyasnn haricindedirler. Bizim bugn grnm eyen o tecellilerimiz, bizim bugnk varlmzn karanl iinde gizlidir. O nlar henz bir gl yaprana konm am bir i danesine, bahar rzgrnn henz yaralam ad goncalara benzerler. te bu zuhura gelmesi im kn dahilinde olan lle tarlalar analarn bahesinden yetiir. Ey gr kuvvetli insan, bir milletin sermayesi para, kuma, gm, altn deildir. O n u n asl mal ve sermayesi shhatli; taze ve kudretli dim aa sahip, ok alkan, cevval ve evik evltlardr. Kardeliin ince m anasn koruyan analardr. Kura n ve milleti kuvvetlendiren analardr.
Kadnlarn ulusu Hazret-i Ftm atzzehra slm kadnlarna m kem m el bir rnektir.

Meryem, yalnz sann anas olduu iin azizdir. Hazret-i Ftm a ise cihetten azizdir. Alem lere rahm et olan ve evvel ve ahir lem e gelen btn in sanlarn kendisine tbi olduklar Hazret-i M uham m edin gz n n n u ru d u r. O Hazret-i M uham m ed ki dnyann bedenine yeni bir can verdi, yeni bir din yaratt. Sonra Hel et72 tacn bana giymi olan Hazret-i Alinin, o m klleri halleden A llahn arslannn zevcesidir. Hazret-i Ali yle bir padiahtr ki saray bir kulbe, btn m a l m lk bir kl ve bir zrhtan ibarettir. Sonra biri ak pergrnn merkezi, dieri ak kervannn ba olan iki kardein annesidir. Birisi (Hazret-i H aan) Kbe yatak odasnn m um u, m m et lerin hayrls olan slm cemiyetinin koruyucusudur.
72 "nsann zerinden, henz kendisinin anlan bir ey olmad uzun bir sre gemedi mi?" (nsan, 76/1)

M U H A M M E D KBAL

Tek, h arp ve kin atei snsn diye taca ve hakim iyet yz ne tekm e vurm utur. Dieri ise (Hazret-i Hseyin), cihann en iyi insanlarnn efendisi, cihan h r ve asillerinin kolunun kuvvetidir. Hayat teren n m n dek i szi, Hazret-i Hseyindendir. H ak ehli hrriyeti Hseyinden renm itir. O ullarn ahlk ve seciyesi, analarndan gelir. Sadakat ve te mizlik cevheri analardan gelir. M slmanlk tarlasnn m ahsul olan Hazret-i Fatma, anala ra m kem m el bir rnektir. Bir m uhta karsnda o kadar ii yanmt ki, arafn bir Yahudiye satarak o ihtiyac karlamt. M elek de, eytan da o nun em ri altnda idi. H er ite kendi ar zusunu deil, zevcinin rzasn dnr ve o yolda h areket ederdi. O sabrl ve daim a hakkn em ri dahilinde o n u n rzasn elde etmeye alan Hazret-i Ftma, bir taraftan deirm en d n d r r ken bir taraftan K uran okurdu. Gzyalar yasta akmazd. Namazn eteine inciler saard. Cebrail, o n u n gzyan yerden toplayp i danesi gibi yk sek arn zerine serperdi. Ayanda zincir, hak dininin ba idi. Hazret-i M uham m edin ferm ann m uhafazadan baka bir eyle mukayyet deildi. Yoksa o n u n trbesini tavaf eder mi idim, m ezarnn zerin de secdelere kapanr m idim.
M slman kadnlara hitap

Ey rts, bizim nam usum uzun perdesi olan M slman ka dn! Senin parltn bizim fanusum uzun sermayesidir. Senin tem iz yaradln; bize H akkn bir rahm etidir. Dinin kuvveti, m illetin tem elidir. ocuum uz stten kesilir kesilmez, ona evvel L ilhe illalll sen rettin. Senin m uhabbetin, bizim tavrmz,-fikrimizi, szmz, ii mizi tanzim eder.

 Senin b u lutunda yerlemi olan bizim imeimiz; dalarda akt, sahralarda kotu. Ey hak dini nim etlerinin kendisine em anet edildii slm ka dn! H ak dininin yanan ak senin nefeslerindedir. B ugnk devir, m ra; d ssl, ii irkin ve hilekrdr. O nun kervan, din m alnn yolunu vurur. O nun anlay krd r ve A llah tanmaz. Ancak insaniyet vas fndan tecerr t ed enler onun zincirine balanm lardr. Gz kstah ve pervasz bakar. Kirpiklerinin penesi bir ya kalad m bir d ah a brakmaz. O na avlanm olan kendini h r sanr. O nun eliyle len ken dini diri sanr. Cemiyetin fidanna su veren sensin. Milletin sermayesini m u hafaza ed en sensin. T icaretinde kr ve zarar dnm e, babalarnn yolundan zin h ar ayrlma. Hayat, felek ok hain ve kudretlidir. Buna kar daim a uya nk olarak evldarn yetitir. D aha kanat amayan bu em en evltlar, yuvalarndan uzak dm lerdir. Senin yaradlnn ulv cazibeleri vardr. kilne h areket et, Hazret-i Ftma, M slman kadn iin bir rnektir. O ndan gz n ayrma. T a ki senin daln da bir Hseyin meyvesi versin; glistan es ki mevsimi getirsin.
Ihls sresinin tefsiri hususunda Mesnevideki bahislerin hulsas Kul hvallh ehad

Bir gece Hazret-i Ebubekiri ryada grdm . O n u n yolunun toprandan gl derdim . Efendim iz Hazret-i M uham m edin, hakknda hadisleriyle si tayilerde b ulunduu Hazret-i E bubekiri, bizim Tur- Sinam zn o ilk Kelmini,

 pSSST

UO

m u h a m m e d k b a l

O, him m eti m illet iin bir bulut kadar feyizli ve bereketli olan Hazret-i E bubekiri grdm . Ebubekir, slmiyeti kabulde ikinci idi. M aarada Peygamberimizin yannda ikinci olarak o var d. Bedr gazasnda o ikinci idi. Peygam berimizden sonra kabre o girmiti. O n a dedim : Ey ak hususunda sekinlerin en sekini, senin akn ak divannn m atladr. imizin temeli, senin elinle olgunlat. Bizim strabmza a re nedir, syle Dedi ki: Ey hevese esir olan, sure-i ihlstan feyiz al, Yzlerce gsten tek nefes karan bu sre, tevhid srlarn dan bir srdr. O n u n rengine boyan; o n u n gibi olursun. C ihanda onun g zelliinin bir in iks haline gelirsin. Sana M slman adn veren, seni ikilikten birlie gtrm tr. Kendine Trk, Afgan adn vermisin. Yazk sana ki olduun yerde kalmsn; bir adm ileri gidememisin. Msemmay isimden kurtar. K adehlerden ge, kp ile me gul ol. Ey sen ki, bir ad yznden rezil rsva olm usun; ayn eye ay r ayr ad vererek, onlar birbirinden tefrik ederek ham bir fikre kaplmsn. kilikten ge; biri bul ve onunla m elf ol. Birliini para par a etm e. Ey bire tapan, ona hizm et eden, ne zam ana kadar ikilikten ders alp duracaksn? Sen, kendi kapn kendi zerine kapamsn. D udanda da im a tekrar ettiin eyi ru h u n la ve gnlnle hisset. Bir m illetten yz m illet kardn. Kendi kalene kendin gece baskn yaptn. Bir ol ve tevhidi gze gr n r hale getir. Birlik bir fikir ha lindedir, gzkmez, gaiptir; sen onu hareketinle var hale getir. Ebed hayatn srrn istiyorsan gel; hem yeri, hem de g istiyorsan gel.

 m ana uygun iler, ibadetler im ann zevkini arttrr. T atbikat haline gelm eyen im an l d r.
Allah s-samed

Eer A llahs-samed hkm ne gnl balamsan sebeple rin h u d u d u n d an dar kmsn dem ektir. H akkn kulu, sebeplerin kulu deildir. Hayat, bir dolabn dn deildir. M slmansan H aktan gayrya m uhta olma, dnya insanla r iin batan aa hayr ol. Zenginin h u zu ru n d a felekten ikyet etm e. Elini yeninden dar karma. Ali gibi arp a ekm ei ile kifaf- nefs et. M erhabn boynunu ko parr, H ayberi fethedersin. Kerem ehline m innettar olmaya sebep ne? O nlardan evet ve ya hayr neterini niin yiyorsun? Alaklarn elinden rzk alma. Sen Yusuf sun; kendini ucuz telkki etm e. Karnca, hem de kanatsz karnca dahi olsan Sleymana ih tiya arz etm e. Yol gtr; servet peinde koma. C ihanda h r yaa ve h r olarak l. Dnya m alndan az ey ile iktifa et, szn tebih gibi dilin den drm e, t ki h r yaarsn sermayesini elde edesin.73 Elinden geliyorsa kimya ol; am ur olma. C ihanda zengin ol, dilenci olma. Ey B Alin in 74 makam ve derecesini bilen insan, sana onun kadehinden bir yudum sunaym: Keykvus tah tna bir tekm e vur, ban ver, nam usunu ver m e. Kadehi bo olduu halde kimseye m in n et etm eyen insanlara m eyhane kaps, kendi kendine alr.
73 "Aklil mine'd-dnya, tai hrra" (Hazret-i Faruk). 74 Ebu Ali Kalender.

 slm larn by, halifesi H arun Red ki, Rom a m parato ru o n u n klcnn tadn tatmt. Malik (ra )e dedi ki: Ey milletin efendisi, ey kapsnn top ra ile m illetinin yzn aydnlatan! Ey hadis glzarnn blbl, senden hadis srlarn ren m ek istiyorum. Lal gibi kymetli ta ne zam ana kadar Yemende perde arka snda kalacaktr. Kalk, hilfet m erkezine gel, yerle. Irakn gndzleri ne kadar parlaktr. Irakn gzellii gzle ri hayran eder. O n u n asm asndan ab- hayat dam lar. O n u n topra sann yarasna m erhem dir... Mlik cevap verdi: Ben Peygam berimiz M uham m ed M usta fann klesiyim. R uhum d a o n u n sevdasndan baka duygu yok tur. Ben ki, o n u n atnn terkisine aslm bir avm, o n u n temiz harim inden ayrlmam. M edine topran perek hayat buluyorum . Benim gecem, Irakn gnd z n d en d ah a gzeldir. Ak bana, benim ferm anm a tbi ol; padiahlara dahi hizm et etm e, diyor. Sen, bana efendi olm ak istiyorsun. H r kula efendi olmak is tiyorsun. Sana ders verm ek iin kapna gelm em i istiyorsun. Millet hiz m etkr sana kul olmaz. Eer din ilm inden bir eyler renm ek istiyorsan; gel, talebe lerim in arasna katl. Kimseye m uhta olmayan insann ok nazlar vardr. O nun naz ok, pek oktur. M uhta olmamak, H akkn rengine boyanmaktr; gm lein deki gayr rengini ykayp mahvetm ektir. H aktan gayra ait olan bilgileri renip biriktirdin; yzn onu n all ile parlattn. O bilginin sana verdii ekilden bir kymet alyor m usun? Ben bilmiyorum, sen sen misin, yoksa bir bakas msn?

 O n u n rzgr, senin topran ksrlatrd; feyizden m ahrum etti. O topran kucanda gl ve reyhan yetimiyor. Kendi elinle kendi tarlam harap etm e; o n u n bulutundan yam ur dilenm e. Senin akln H aktan gayra ait fikirlerin esiri; boazndaki n e fes gayrn telinden kyor. Sylediin szler ereti, gnlndeki arzular ereti, K um rularnn nam eleri ereti, servilerinin kaftanlar ereti. Kadehini tutup bakalarndan arap istiyorsun. O kadeh da hi senin deil; bakalarndan bor almsn. O bak Ma zgel-basar75 srrna m azhar olan Hazret-i M uham m ed, m m etine avdet ederse, O nu n m um u, pervaneyi iyi tanr ve kendinden olan ile ya bancy iyi ayrt eder. O Efendimiz, sen ben den deilsin, derse eyvah bize, eyvah bize... Ne zam ana kadar yldzlar gibi yaayp varln seher vakitle rinde kaybedeceksin? Fecr-i kzip seni aldatm, felekten urayp kmsn. Kendine iyice bir bak; sen gnesin, baka yldzlardan k satn alma. G nlne gayrn nakn yazdn. Kimyay kaybettin. imdi on u n yerine elinde bir avu toprak var. Ne zam ana kadar bakalarnn ile parlayacaksn; baka larnn arabndan sarhosun, ayl. Ne zam ana kadar bir meclisin m um u etrafnda d np dola acaksn, eer gnln varsa onu kendi ateinle yak. Bak gibi kendi perdelerinin iinde kal. Ve yerinden kml dam adan istediin yere u. Ey akll insan, cihanda su kabarc gibi ol, kendi iine ya banc sokma. Fert, kendini iyi tanrsa fert olur. Kavim ancak kendi benlik lemi iinde yaarsa kavim olur.
75 "Hazret-i Muhammed'in nazar, grd eyden meyletmedi ve sana soluna teca vz etmedi." (Necm, 53/17)

M U H A M M E D KBAL

Hazret-i Peygamberin getirdii u haberi ren: Dinsiz ve im anszlardan yz evir; onlardan uzakla.
Lem yelid ve lem yled

Senin milletin renk ve kan m efhum larndan ok yksektir. Bir siyahinin deeri yz kzldr. K anberin abdest suyundan bir katresin. Lkin Kayserin ka nn d an d aha deerlisin. Baba, ana, am ca gibi eyleri dnm e. Selman- Faris gibi s lm evld ol.76 Ey akll dostum , bal petek yuvalarnda gr de bundaki ince manay anla. O bal, krmz lleden alnm bir katre; ehl nergisten bir katredir. Fakat bu dem iyor ki ben nergisten alndm , o dem iyor ki ben nilferden toplandm . Bizim milletimiz brahim in peteidir. Balmz, b rahim in im andr. Eer soy sopu m illet m efhum unun bir cz sayarsan, kar delik iini ra h n ed ar edersin. Bizim topram zda sen kk tutamazsn. Zira dncen, he nz M slman olmamtr. Ak eran yakan bni Mesud, cismi, can batan aa ak ile yanan o, Kardeinin lm ile cieri yanarak alad; bu ate ile kalbi eridi. Gzyalar bir trl dinm iyordu. O lm n acs ile analar gi bi m atem ediyor, diyordu: Yazk o H akka niyaz ile megul olan M slmana; niyaz m ektebinde ders arkadam olana yazk! Peygamber ak yolunda bana arkada olan o servi boyluma yazk!
76 Selman- Faris'ye nesebini sorduklar zaman, Islm olu Selman, derdi.

 Yazk, o imdi Peygam berin huzurundan m ahrum kald, ben ise o n u n didar ile gzm nurlandryorum . Biz, Hicazl Sevgiliye gnl vermiiz. Bizi birletiren budur. Yalnz o n u n sevgisi bizi birbirim ize balamaya kfidir. Gz m ze o n u n arabnn keyfi kfidir. O arabn sarholuu kanm za kadar ilemitir. O, eskiyi ya

kp m ahvetmi ve yeniyi yaratmtr. O n u n ak topluluk sermayesidir. Kan gibi m illetin dam arlarndadr. Ak canda, soysop bedendedir. Ak ba soysop bandan da h a kuvvetlidir. Ak adam isen nesep dncesinden gem en lzmdr. u ranldr, bu A raptr demeyeceksin. O n u n m m eti de kendi gibi H akkn nurudur. Bizim varl mz o n u n varlndan bir paradr. H ak n u ru iin kimse yn y, mal m lk aramaz. Hak h lati ara rgaca m uhta deildir. klime, dedeye bal olan insann, Lem yelid ve lem yled d en haberi yoktur.
Ve lem yektin leh kfven ehad

C ihana d n p bakmayan M slman nedir? Bu gnln H akka balayann yaradl nedir? Da banda yetien bir lledir ki, bir iek toplayann etei nin kenarn dahi grm em itir. O nun atei, seherin ilk klaryla sinesinde bir alev tututu ru r ki, Gkyz on u kucandan brakmaz; onu geri kalm bir yl dz sanr. O n u evvel gne per; i danesi gzndeki uyku tozu nu ykar. Lem yekn ile kuvvedenen bir ba lzm dr ki sen kavim ler arasnda emsalsiz bir kavim vasfn kazanasn. Kendisi tek ve eriksiz olan Tanr, kulunu da tek ve eriksiz hale getirir.

M U H A M M E D KBAL

H er yksekliin fevkinde olan m m in, bakalaryla msavi hale dmeye taham m l edemez. . O arkasna Sarslmaynz, m ahzun olmaynz77 hrkasn giymi, Siz onlardan ykseksiniz tacn bana geirmitir. O ki, lem in ykn om zunda tar. Deniz, kara onun kuca nda beslenip yetimitir. Kulan daim a gk grltlerine verir; yldrm derse onu srtna alr. Btln karsnda kl, hakkn nnde kalkandr. O n u n em rettii hayr, nehyettii erdir. O nun kor halindeki ateinin u e r kvrm nda yz alev vardr. Hayat, kem alini o n u n cevherinden alr. Bu hay u hy lem inin fezasnda onun tekbirinden baka bir nam e m evcut deildir. O nun aff, adaleti, l tf u ihsan byktr. O n u n mizac, ka h r n n d a dahi kerim dir. O n u n saz dosuk m eclislerinde gnl okar. O n u n yak sa valarda dem iri eritir. G listanlarda blbller az aza verip terennm eder. l lerde ise avc ahin kesilir. Gnl bu gk kubbe altnda rah at etmez. O n u n su ve am u ru felein fevkinde ancak huzura kavuur. O nun kuu, bu eski felek em berini aar; yldza gaga vurur. Sen, um ak iin kanat amamsn. T oprak altnda sinen bir kurtsun. Kura n dan uzaklatn iin zelil oldun. D nyann uygunsuz d nnden ikyet edip duruyorsun. Ey i danesi gibi yere den, koltuunda hayat dolu bir ki tap tayorsun. Ne zam ana kadar toprakta yerleip kalacaksn. Haydi toplan, felein stne yksel.

77 "(Uhud gnnde isabet eden eyden) sarslmaynz ve mahzun olmaynz; eer inanm iseniz stn olan sizsiniz." (l-i Imran, 3/139)

Kitabn m ellifinin lem lere rahm et olan Hazret-i Peygam bere halini arz etm esi

Ey zuhuru ile hayata genlik getiren (Hazret-i M uham m ed), senin tecellin hayat ryasnn tabiridir. Yeryz, senin barghm a saha olduu iin kymet kazanm tr. Asuman, senin barghnn dam n pebildii iin ulvdir. Alt cihet, senin didarnn n u ru ile aydnlanm tr. Trk, Ta cik, Arap senin klendir. Bu kinatn m ertebesi senin varlnla yksektir. Senin fak rn, bu kinatn sermayesidir. C ihanda hayat m um unu yaktn, kleleri efendilik m ertebesi ne ykselttin. Sensiz bu su ve am ur lem inin kalplar hibir eye malik ol m adklarndan dolay utan iinde idiler. Senin nefesin, am urdan ate vcuda getirince toprak yn larn Adem halinde hayata katt. Zerre, ay ve gnein yakasna yapt. Yani kendi kudretinin ne derecelerde olduunu idrak etti. Ben, seni grdm . B abam dan ve anam dan daha ok sevdim. Ak, ben d e bir ate alevlendirmitir. Benim canm yakt iin Allah o n a uzun m r versin. Ney gibi benim malm m lkm feryattr. O feryat benim vi ran evimin m ealesidir. Gizli derdi ap syleyememek ok g. arab iede gizle m ek mkl. M slman, Peygamber srrndan haberdar deil. Bu Kbe, tekrar p u th an e oldu. H er M slm ann koltuunun altnda bir Ment, bir Lt, bir Uzz ve H bel p utu var. Bizim eyhimiz, B rehm enden daha kfirdir. Zira kafasnda bir Sm enat tayor. A raptan pilisini prtsn toplayp g etmi. Acemin meyha nesinde szmtr. Acemin uzuvlar yeis ve nevm idden sakatlanm. arab gz yandan d ah a souk.

M U H A M M E D KBAL

Kfir gibi lm den korkuyor. G snde diri bir kalpten eser yok. O n u n nm tabiplere gsterdim . M ustafann huzu runa ge tirdim. O lm idi. O na b- hayattan bahsettim . Kuran srlarndan bir sr syledim. O n a Necid dosdarndan bir masal syledim. Necid bahesin den bir koku getirdim . Meclisi terennm m um u ile aydnlattm. slm kavmine h a yatn rem zini rettim . Bizi Frenk bys balam dedi. O n u n bu mcadelesi Frenk kanunu yznden. Ey Bsrye hrkasn, bana da Selm ann kopuzunu veren Hazret-i M uham m ed! Bu yanl dnene, kendi elindeki m aln kymetini idrak edem eyene hakikat zevkini ihsan et. Eer benim gnlm cevhersiz bir ayna ise, szlerimde K ura n n ahkm ndan baka bir ey gizlenmise, Ey n u ru ile asrlarn, dnyalarn sabahm aydnlatan, kalpte olan eyleri sen elbette grrsn. Dncem in eref ve nam us perdesini para para et, bu baheyi benim dikenim den kurtar. Gsmdeki hayat pl prtsn toplayp denk yap, slm mil letini benim errim den koru. Benim deersiz ve semeresiz tarlam yeertme, bana nisan yam urundan bir katre dahi verme. zm nn iinde arab kurut, benim arabm a zehir dk. Beni m aher gnnde rezil rsva et, beni ayan pm ekten m ahrum et. Eer K ura n daki sr incilerini delmisem, M slm anlara hak sz sylemisem; hsan ile insan olmayanlar insan eden, bu szlerimin ecri olarak bana duan kfidir. Aziz ve elil olan Allaha yalvar, benim akm btn am elle rim de tahakkuk etsin.

 Sen m ahzun canlara devlet ihsan edicisin, din ilm inden na sip vericisin. Bana am el hususunda d ah a fazla sebat ihsan et; benim nisan dam lam inci haline getir. Dnyaya geldiim zamandan beri benim baka bir arzum vard. Bu arzu gnl gibi gsm de yerlemiti. Bu arzu, bana ha yat sabahm dan d ah a m ahrem di. B abam dan senin ismini rendiim anda gnlm de bu arzu atei alevlendi. Felek beni ihtiyarlattka, hayat kum arnda beni harcadka, Bu arzu, d aha genleiyor, bu eski arap daha arlayordu. Bu arzu, benim tynetim in iinde bir incidir. Gecem de yalnz bu yldz parldar. Bir zaman lle yanakllarla m egul oldum ; kvrck sallarn sevdasna dtm . Ay yzllerle arap itim, huzur ve afiyet m um um u eteim le sndrdm . Elde ettiim m ahsuln etrafnda imekler raksetti. G nl m n kervann ekya talan etti. Lkin b t n bunlara ram en canm n iesinden bu arap dklm edi. Bu halis altn elim den karm adm . Aklm p u t yapan bir Azere benziyordu. Beline znnar bala d. Canm n m lknde onun yapt putiar hkm rand. Senelerce phe tuzana dtm . Kuru beynim den bu p heyi bir trl karp atam yordum . Karanlm H ak n uruna, gecem afak n u ru n a yabanc idi. lm-i yakinden bir h a rf okum am , felsefenin phe diya rn d a kalmtm. B una ram en bu arzu gnlm de sadef iinde inci gibi yerle mi duruyordu. Nihayet bu arzu, gzm n kadehinden dam lad. G nlm de nam eler yaratt. Ey canm da kendisinden baka bir ey mevcut olmayan, eer em redersen bu em elim i aklayaym:

 Hayatm da din am ellerin ecir ve sevab olm ad iin bu em el bana yakmyor. O n u aklamaktan utanyorum . Lkin senin efkatin bana ce saret veriyor. Senin m erham etin b t n dnyaya amildir: stiyorum ki Hi cazda leyim. Kalbinde haktan baka bir ey bulunm ayan M slman n e za m ana kadar p u th an ed e z nnar balayp kalacak? O n u n m r sona erdii zaman, cesedini bir kilisenin kuca n a defnederlerse yazk olur. Eer benim vcudum un zerreleri senin kapndan dirilir ve m aher hayatna katlrsa, b ugn ne kadar b ed b ah t isem yarn o derece bahtiyar olurum . Senin bulunduun ehir ne m barek bir ehirdir. Senin m barek vcuduna istirahatgh olan toprak ne bahtiyar topraktr. Oras benim yarim in m eskeni, ahm n m em leketidir. Ak indinde vatan sevgisi b u d u r. B ahtm n yldzn aydnlat da bana duvarnn glgesinde bir m ezar ihsan et. Ta ki orada gnlm huzura kavusun. Bu perian cva zer relerine benzeyen varln bir derlenip toplansn. Felee diyeyim ki: Bak benim huzur ve rahatm a; hayatm n balangcn grdn; sonum a bir bak.