Demir Kkaydn Gezi Direnii Yazlar

1 Haziran 29 Temmuz
(Tm Yazlar)
Yaynlar

Gezi Direnii Yazlar

1 Haziran 29 Temmuz (Tm Yazlar) Demir Kkaydn
Birinci Srm Ekim 2013

Dijital Yaynlar ndir Oku Okut - oalt Dat Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr. Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak basmak ve datmak serbesttir. Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar

indekiler
GEZ YAZILARINA NSZ ........................................................................................................ 5 GEZ PARKI DREN NOTLARI VE DERSLER ............................................................................. 17 KRT HAREKET VE TAKSM DREN ........................................................................................ 22 NELER OLABLR? ................................................................................................................ 30 NTERNETTE RASTLADIIM AAIDAK MEKTUBUN TM TRKYEDEK GEZ PARKI DRENLERNCE VE DESTEKLERNCE, DRENN BRNC HEDEF OLARAK KABULN NERYORUM ................................. 33 KENDLNDENLE VG ..................................................................................................... 35 ERDOANIN ANT-DEMOKRATK DEMOKRAS ANLAYII, AZINLIKLAR VE ULUSULUK ............................ 38 AZINLIKLAR VE DEMOKRAS.............................................................................................................. 38 GEZ PARKINA HRANT DNK PARKI ADINI VERELM. ESKDEN 1915TE KATLEDLEN ERMENLERN ANISINA YAPILMI ANITI YENDEN DKELM ........................................................................................... 42 EK: GEZ PARKI VE ANITIN TARHES HAKKINDA KISA BLG ................................................................... 42 ZGRLK DRENLER N BRLETRC BR PROGRAM NERS.................................................. 44 ERDOAN TAKSMN MESAJINI ANLAMIYOR DEL, OK Y ANLADII N BYLE DAVRANIYOR ............. 48 KEMALZM VE SLAM ...................................................................................................................... 48 ZGRLK DRENNDE KADER HAFTASI VE NERLER.................................................................. 51 DEVRM GNLERNN SONUNA DORU ..................................................................................... 55 YAPILACAK TEK EY DREN KARARI ALANLARI DESTEKLEMEKTR, DRENN BAARISI N ALIMAKTIR .. 63 DRENN BAYRAI.............................................................................................................. 67 SYAN, YENLG VE GELEN TERR ............................................................................................. 71 HAREKETN RGTLENMES N PRATK BR NER TM FORUMLARIN DKKATNE ............................ 74 DEMOKRASNN NE OLDUUNU ANLAYAMAMANIN ZORLUKLARI ZERNE BR DENEME ......................... 75 NSZ ........................................................................................................................................ 75 ESPR, ALAY, YARATICILIK VE MARKSZM ................................................................................... 77 BLOK MLLETVEKLLERNE YEMN TREN N BR NER: TRBANLA VE KRAVATSIZ................................... 77 BR GAZETECNN SORULARI VE CEVAPLAR .......................................................................................... 82 KIYAFET KAVGASININ K ANLAMI ...................................................................................................... 85 EUROVZYON, MODERNLEME VE DEMOKRATKLEME .......................................................................... 91 BR HAREKET OLARAK GEZ HAREKET VE KAZLIEME............................................................. 95 PASF VE AKTF DRENLERN TOPLUMSAL VE TARHSEL TEMELLER ..................................................103 AKL NSANLAR BABAKANLA GRECEK SE MRALI LE DE GRMELDR ...................................109 KRT SORUNUNUN ZM GEREK BR LAKLKTEN GEER......................................................110 PARK FORUMLARINA BR NER: VCDAN MAHKEMELER .............................................................115 BR ULUSAL HAREKET OLARAK GEZ HAREKET ...........................................................................118

GEZ HAREKETNN EVRM ....................................................................................................125 KRT HAREKET VE GEZ HAREKET ..........................................................................................132 MISIRDA DARBE, TRKYE VE GEZ HAREKET ............................................................................139 DARBE KARITI DARBECLER ..................................................................................................145 GEZ HAREKET VE HALKLARIN DEMOKRATK KONGRES ................................................................149 HDK KONGRES VE LM ORULARI .............................................................................................. 155 GEZ HAREKET GENLEMEK, GENLEMEK N DE RADKALLEMEK ZORUNDADIR ...............................162 SEMLER, PARTLER ADAYLAR VE GEZ HAREKET .......................................................................167 AZINLIKLAR SORUNU, DEMOKRAS VE GEZ HAREKET ..................................................................171 PARKLARDA CALAN POSTER VEYA KRT RENKLER NN GEREKLDR? ...........................................176 GEZ HAREKET, TEOR VE DEVRM ..........................................................................................180 KRT HAREKETN ELETRMEK, AMA NASIL? EGEMEN ULUSTAN BR SOSYALST OLMANIN ZORLUKLARI .184 EGEMEN ULUSTAN BR SOSYALST OLMANIN ZORLUKLARI ................................................................... 185 GEZ HAREKET, HDK, SIRRI SREYYA VE ADAYLIK ......................................................................189 ROJAVA DEVRM VE GEZ DRENNN KADER .........................................................................193 VCDAN MAHKEMELER ZERNE BR KEZ DAHA AIKLAMALAR ......................................................198 MARKSZM AYNASINDA GEZ - GEZ AYNASINDA MARKSZM .........................................................202 TEOR VE PRATK LKSNN YZEYSEL KAVRANII .............................................................................. 205 HANG MARKSZM ....................................................................................................................... 206 KAVRAMSAL VE OLGUSAL SALLAPATLE BR RNEK .......................................................................... 208 GEZNN YAPISI VE NEDENLER ZERNE SINIFSAL VE EKONOMK AIKLAMALAR ................................ 211 NEO-LBERALZM AIKLAMASI ........................................................................................................ 213 SINIF VE SINIF HAREKET ............................................................................................................... 216 GEZ HAREKET NEDR?................................................................................................................. 218 KAPTALZM NCESNDEN YADGR ARK DEVLETNE KARI DEMOKRATK BR HAREKET OLARAK GEZ HAREKET ................................................................................................................................................ 218 BR YEN SOSYAL HAREKET OLARAK GEZ ....................................................................................... 222 BR ULUSAL HAREKET OLARAK GEZ ................................................................................................ 225 GEZ PARKI VE SOL HAREKETLER .............................................................................................230 YAZARIN KEND KALEMNDEN KISA HAYAT HKYES ....................................................................237 YAZI VE DER YAYINLARA ULAILABLECEK BALICA ADRESLER UNLARDIR: .........................................243 YAZARIN KTAPLARINI KXZ YAYINLARDAN SPAR EDEBLRSNZ ................................................244

Gezi Yazlarna nsz

1971: 12 Mart darbesi; 1980: 12 Eyll darbesi; 1980lerin sonu: Duvarn ykl ve Dou Avrupann k; Doksanlar: Trkiyede zel Sava Rejimi, rme ve rkln ykselii; Doksanlarn sonu: calann karl; kinbinlerin ba: 11 Eylln ardndan Afganistan ve Irakn gali; birbiri ardnca darbe giriimleri; Hrantn ldrl; 2011 seimlerinden sonra KCK tutuklamalar, Savan yeniden balamas ve iyice keyfi ve rndan km bir hukuksuzluun yerlemesi Bu, yenilgilerin pepee birbirini izledii bir dnemde geen bir yaam demektir. Srekli yenilgiler a, zamanda da bir srgnle yolaar. Bir devrimci ykseli dneminin insan, uzun bir yenilgi ve gericilik dneminin ekillendirdii ve ne kard kuaklarla bir doku uyumazl yaar; bu da srekli bir izolasyona yolaar. Bu yabanc zamanlarda geen bir yaam demektir. (Temporal Exil) Yenilgiler devrimcilerde ierde (hapiste) ve darda (yurt dnda) srgnlere yol aar. Srgn iinde srgnler olabilir. Herkes dar karken ieri girilebilir. Herkes dar karken darnn darsnda kalnabilir. Kt bireyleri bile, toplu olarak yaamak bakadr tek olarak baka. Toplu yaanm bir ktln bile gzel yanlar olur, ktlk paylald iin azalr. Bu, yabanc ve yanl yerlerde yapayalnz gemi bir yaam demektir. (Lokal Exil) Gemiin yava zamanlarnda, rnein Odysseus on yl sonra kentine dndnde kimse onu tanmyordu ama hi olmazsa onu kokusundan hatrlayacak yal da olsa bir kpei vard. Gnmzn hzl zamanlarnda, hele eyrek yzyl sonra kentine dnenleri tanyacak bir kpek bile bulunmaz, iki kpek kua gemitir, kpekler 15 yl kadar yaarlar. * Ortaada insanlar srekli kyamet bekler; zamann sonunda yaadklarn dnrlermi, byle zamanda ve mekanda srgn ve yalnz bir yaam da eer olas mrn sonunda yaand duygusuyla birlikte yaanmsa tm yaplanlar ve yazlanlar, yangnda ilk kurtarlacaklardan baka bir ey olamaz. nemli olan yok olmamalardr. Fikirler, ulalan sonular, biriktirilen deneyler gelitirilmeye, ilenmeye muhtatrlar. Ama zaman yoktur. lm her an gelebilir. lerde bakalar yapabilir. Yeterki gelecekteki ykselileri yaayacaklara ipular braklsn. Adornonun sevdii benzetmeyle, Flaschenpostlar (ieye koyulup denize atlm mektup), adressiz mektuplardr tm yazlar ve yaam. Bu nedenle, sadece bo zamanlarn ve hayatnn bir dnemini deil, tm zamanlarn ve tm hayatn bir dervi ya da kei gibi ezilenlerin davasna vakfetmi bir devrimcinin, btn yazlar, almalar, tm yaam, artk grmeyi hayal bile edemedii, uzak bir gelecekteki bir devrimci kabar iin olabilir. Tm yaamm byle gemiti. Sonra hi beklemedik bir anda, Gezi ile bir kez daha devrimci bir kabar yaama ansna kavutum. Bir devrimcinin hayatnda bundan daha gzel bir bahtiyarlk olamaz. ok kr

bunu da grdk diyorum kuamdan birok insan gibi. Nihayet yazlarm grdm, dokunduum, birlikte ayn havay soluduum bir devrimci kabar iin yazyordum. Bu derlemedeki yazlar bir bakma bu karlamann protokol gibidirler. Ama bu karlamada trajik bir boyut da var. Yanl hatrlamyorsam, Troki bir yazsnda, trajedinin geleceinden sz ederken, Yunan trajedisindeki tanrlarn kehanetinin veya aln yazsnn yerini; modern trajedide, rnein Shekesparein eserlerinde, ihtiraslarn ve tutkularn, giderek bir aln yazsna dnmesinin aldn; gelecekteki trajedide, toplumun hareket yasalarnn tutkularn izdii kader veya tanrlarn kehanetinin yerini alabilecei; Marksistlerin ve devrimcilerin toplumun hareket yasalarn bilmelerine ramen, bu yasalarn dna kamamalar nedeniyle, trajedinin gelecekte yeni bir biim ve ierikle var olmaya devam edebilecei anlamnda bir eyler sylemiti1. Gezi ile karlamann bu derlemedeki yazlarda da grlebilecek, trajik denebilecek byle bir boyutu vardr. Neyle karlacam, ne gibi sorunlar olacan yllar nceden ngrmtm. rnein bu derlemeye koymadm ama Gezi vesilesiyle yeniden yaynladm, neredeyse yirmi yl nce yazlm bir yazmda, unlar yazyordum: () Kltrel deimeler ylesine hzl ve yeni yetien kuaklar ylesine kavryor ki, arasnda 10 ya bulunanlar, eskinin birka yzyllk farkllklarn yayorlar. nsanlarn, rgtlerin, deerlerin ok hzl bir moral ypranmas karsndayz. Artk sadece makineler hzl bir moral ypranma yaamyor, insanlar, alkanlklar, dnceler, taktikler, rgtler de. Bir rnek belki ac olur. Lenin'in Iskra's ve bir gazete araclyla bir rgt yaratma giriimi, 1960'larn bizleri iin bile hala bir anlam tayor ve bir rnek oluturabi liyordu. Bizler, hala, okuma kltrnn insanlarydk. Saatlerce bir konu zerine tartmalar yapabilirdik. Ama bugnn ve yarnn kuaklar iin be saniyeden fazla bir resmin can skc bulunduu; CNN veya Mzik TV'nin seyircisi olarak bym gsteri toplumunun ocuklar veya gelecein sosyalistleri iin bunlar hi bir ey ifade etmeyecektir. Onlar belki rgtlerini Cyberspace'da kuracaklar: onlarn okuma alkanl olmayacak vs.. Bu nedenle yazacaklarm, gelecein kuaklarnn sosyalizminin deil, ancak benim sosyalizmimin sorunlar olabilir. Onlarn karlaacaklar problemler hakknda tecrbelerimi aktarmam olanaksz. Bizler belki iyi nalbant olduk. Daha dorusu tam nalbantl renmitik ki, yeryznde nallayacak beygir kalmad. Traktr ortal kaplad. Gelecek kuaklar iin yazmaya kalkmam, traktr tamircilerine nalbantlk tecrbelerini ve nalbantln sorunlarn anlatmaya kalkmaktan baka anlama gelmeyecektir. ()

Mantk sonularna gtrlrse bu Trajedi kahramanlarnn artk ancak Marksistler (toplumun hareket yasalarn bilenler veya nalamaya alanlar) arasndan kabilecei anlamna da gelebilir. Trokinin kendi hayat byle bir trajedinin lmsz bir rneinden baka bir ey de deildi.

Hadi diyelim ki, onlar nalbantln sorunlarna da bir ilgi duydular. Muhtemelen yazdklarmz hi anlayamayacaklar. rnein nalbantlktan sz ettim, bu benzetme onlara bir ey ifade etmeyecektir. nk nalbantn ne olduunu bilmeyecekler. Ya da snflar sava ordular sava eretilemesinden hareketle stratejiden, taktikten sz ettim, bunlar okuyunca "militarist kafal herifler" diye dnecekler. Hsl gelecek kuaklarla bir diyalog olana da yok.2 Buradaki ngrlerin neredeyse hepsi gereklemi bulunuyor. ngrld gibi, Gezi Direnii esas olarak cyberspaceta Twitter ve Facebook araclyla rgtlendi. Yazdklarmn anlalamayaca, dilimizin ok farkl olaca da ok ilgin bir ekilde doruland. Tam da doksanlar kuandan, imdi niversiteye giden 1991 doumlu bir kzm var. Avrupada byd. evre sorunlarna ve adaletsizliklere zaten duyarlyd. Ama Gezi hareketi balaynca, o da kendini bu harekete yakn buldu. Hareketle ve Trkiye ile daha yakndan ilgilenmeye balad ve btn bunlara bal olarak da Gezi Hareketi zerine yazdm yazlara da bakmaya balad. Yukardaki yazy yaynladktan sonra kzmdan WhatsApp ile bana yle bir mesaj geldi: Babiko, yazn okurken Nalbant grnce bu nedir diye dndm? Bir cmle sonra benim zaten bunu anlamayacam yazdn grdm. Yirmi yl nceden senin yazndaki Nalbant anlamayacam anlamsn.3 Trajedi, dilinin anallamayacan nceden grmek ama deitirememektedir. Her ey yle hzl deimektedir ki, artk alkanlklar, Shekespare trajedisindeki, tutkularn yerini almtr ve karmza bir aln yazs gibi dikilmektedirler. Bu trajik boyutun yanna bir de dramatik bir kiisel boyut da katlmaktadr. Yirminci yzyln en nemli rejisrlerinden biri olan Fred Zinnemannn spanyol anaristi Francesc Sabat Llopartn hayatna dayanarak yaplm, barollerinde Gregory Peck ve Anthony Quinnin oynad (Trkede Ksra Dizginlemek adyla oynatlm) nefis bir filmi vardr. Theo Angelopoulosun Arcs da benzer durumlar ele alr. ki filmde de artk yalanm olan kahramanlar gen bir kzla karlarlar ve ac ac zamanlarnn getiini fark ederler. kisi de intihara doru bir yolculua karlar. Gezi hareketiyle karlamak o filmlerdeki kahramanlarn gen kzlarla karlamalar gibiydi. Karlama, insana bir genlik ve yaam sevinci veriyor; ama ayn zamanda ac da. nsan artk
2

Doksanlar Kua ve Gezi Hareketi Hakknda Yirmi Yl nce Yaplm ngrler Benzeri militer imgeleri kullandm iin de bama geldi. Bir mail grubunda yle bir eletiri ile karlatm:

http://demirden-kapilar.blogspot.com/2013/06/doksanlar-kusag-ve-gezi-hareketi.html
3

Merhaba Demir Bey, Bir daha "askerlik sanat" tanmn kullanrsanz aznza biber sreceim. TBMM'deki yeni askerlik yasas taslanda da "askerlik sanat" tanm kullanlyor, sanat ve askerlik, tm sanat arkadalar yasa tasarsndan bu tanmn karlmas iin bir kapmanya dzenlemye atyorum. Ayrca ben demek benim bydm zamanlanda ayp olduundan, bir tevazu zamiri olarak bizi kullandm iin de defalarca yanl anlaldm ve bu bizin hangi rgt olduunu veya kimler olduunu soranlar da ok oldu. Hatta bundan hareketle henz bir birey olmadam karsamasn yapanlar bile oldu

eskidii, son kullanm tarihinin getii duygusuna kaplmadan edemiyor. Hem bu sevin, hem de ac bu derlemedeki yazlara sinmitir. Twitterin 140 harfiyle rgtlenmi bu kuaa byle uzun yazlarla derdini anlatmaya kalkmak, hele artk anlalamaz imgelerle ve unutulmu varsaymlarla yazmak anlalmama ve okunmay daha batan garantiliyor. Bu kitaptaki yazlarn ve bu kitabn trajedisi de bu. Kendisini okumayacak, okusa anlamayacak bir kuak iin ve o kuan damgasn vurduu bir hareket zerine; o kuan yaratt Gezi Hareketinin iinden yazlar. Yani konusu ve muhatabnn ayn zamanda yazlarn znesi olduu yazlar bunlar. Evet, ayn zamanda znesi. Nasl olabilir? Bu yukarda sylenen farkl kuaklardan olula elimiyor mu? Yzeyden baknca eliir, derinden baknca deil arkta, Orhan Pamuun Kara Kitapnda da iledii ve kitabn kendisinin de yle olduu; yolun sonunda ulalann yolcunun kendisi; ama o yol boyunca deimi kendisi olduuna, bu diyalektie dair, derinlere ilemi bir bilgelik vardr. Enel Hak, Vahdeti Vcut, Nirvana kavramlar da aslnda hep bunu anlatrlar. Marks da Proletaryann devrime nce kendisini deitirmek iin ihtiyac olduundan sz ederken benzer sreci ve deiimi kasteder. Feridddin Attarn Mantk-ut Tayr (Ku Dili) isimli kitabnda anlatt Simurg yks de bunu anlatr. Kular Simurgu ararlar ama sonunda bulduklar, Simurg kendileridir. Evet, bu satrlarn yazar, hareketi yaratan kuaktan deil ve bu kuak bu satrlar anlamyor ama bu kuak devrimci mcadelesine devam ettike, elbette dklenler olacaktr ama, gerei aradka bu araynda deiecektir ve aslnda imdi anlamad bu satrlarn yazarnn kendisi olduunu grecektir. * Bizim btn bu uzun, yenilgilerin birbirini kovalad, yllardaki abalarmz, gelecekteki bir devrimci ykseli iin bir teorik ve pratik, birikim ve hazrlk abasndan baka bir ey deildi; gerei (Simurg) arayan uzun bir yolculuktu. Gezi zerine ilk yaz ilk satrna Aslnda biraz uzunca bir demokratik birikim ve hazrlk yaplm olsa bir demokratik devrime bile yol aabilecek saatlerde yayoruz. diye balar. Bu yolculuun son yllarnda bu hazrl biraz olsun yapacak yayn ve rgt giriimlerinin hepsi, yenilgiler dneminde ykselmi, bizimle doku uyumazl iindeki brokratlam insan ve rgtlerin duvarnda paraland. Bunun hikayesi uzun srer ama bu fark gstermek nemlidir. Bu satrlarda niin sosyalist deil de demokratik bir birikim ve devrimden sz edilir, niye sosyalist deil? diye sorulabilir rnein? Gezi ncesine dneme ait btn sol literatr inceleyen her hangi bir aratrmac unu grmezden gelemeyecektir: neredeyse var olan btn sosyalist grup, parti ve kiiler emek eksenli mcadelelerden, sosyalist devrimden veya sosyal cumhuriyetlerden; neoliberalizme kar olmaktan; etnik temelli politika yapmamaktan vs. sz etmilerdir.

Buna karlk, neredeyse sadece bu satrlarn yazar, bkmadan usanmadan demokratik bir programdan, radikal demokrat olmaktan, Demokratik Cumhuriyetten, Demokratik ulusuluktan sz etmitir. Gezi hareketi sistematik bir ifadeye kavumu olmasa da btnyle demokratik karakterli bir hareket olarak kmtr. Yani bir bakma bu satrlarnn yazarnn ngrsn dorulamtr. Bu nedenle bir rastlant deildir, sosyalistlerin o suskunluu ve ne yapacan bilemezlii karsnda, Gezi hareketinin daha doduu anlardan itibaren neredeyse saati saatine hem hareketin analizinin, hem pratik nerilerin bu derlemedeki yazlarda yer almas. Gerek hareket, sistem kurucularn odalarnda olumaz. Gezi Hareketi, pratik olarak tamamen demokratik zlemlerin bir hareketi olarak kmtr. Onun zaaf bu zlemlerini henz yeterince sistematik ve radikal olarak programlatramam oluundadr. Bunun nedeni de bu ynde bir hazrln bulunmamasdr. Ama bu hazrlkszln nedeni tam da btn sosyalistlerin emek eksenli ve sosyalist olmalar; demokrasiyi ciddiye almamalardr. Bu nedenle sosyalistler hem bu hareketi anlamakta zorlanmlardr hem de bu ykselen harekete programatik olarak syleyecek sz bulamamaktadrlar. Bizim yllardr oluturduumuz teorik temel ve program Gezi Hareketinin arayndayd. Bulduunun kendisi olduunu grd. imdi bu hareket bu teori ve programn arayndadr. Bulduunun kendisi olduunu grecektir. * Bu Teori ve Programn kendisi de Marksizm'in bir araynn sonucuydu. Marksizm, bilinen ve renilmi biimiyle, tarihi snf mcadeleleri tarihi olarak anlatr. Komnist Manifesto aslnda modern tarihin byle snf mcadeleleri tarihi olarak ksa bir anlatmndan baka bir ey deildir. Ama bunun, yani snf macedelelerinin ve tarihin byle aklanmasnn Marksizmin ayrc bir nitelii olmadn syleyen de bizzat Marks, Lenin gibi byk marksisterdir. Ve onlar bu boyutun aslnda burjuvazinin kabul edebilecei bir Tarih veya Marksizm olduunu da sylerler4. Marksizmin ayrt edici zellii tarihi snf mcadeleleri tarihi olarak alglamak ve anlatmak deilse onun ayrc z ne olabilir? Marksist bir tarih nasl bir tarih olmaldr? Bunun ipucu bizzat yine Ekonomi Politiin Eleirisine Katknn nszndeki satrlarda gizlidir: Gelimelerinin belirli bir aamasnda toplumun maddi retici gleri, o zamana kadar iinde hareket ettikleri mevcut retim ilikilerine, ya da bunlarn hukuki ifadesinden baka bir ey olmayan mlkiyet ilikilerine ters derler. retici glerin gelimesinin biimleri olan bu ilikiler, onlarn engelleri haline gelirler. O zaman bir toplumsal devrim a balar. ktisadi temeldeki deime, kocaman styapy, byk ya da az bir hzla altst eder.
4

Bu konuda u yazmza baklabilir: Marksizm Bir Snf Mcadelesi Kuram mdr? (http://demirdenkapilar.blogspot.de/2013/05/marksizm-snf-mucadelesi-kuram-mdr.html)

Buna gre, devrimler, temeldeki deiime denk dmeyen, styapnn ykl ve yerine yeni bir styapnn yerlemesidir. Ama te yandan Marksist teoriye bakldnda, Marks-Engelsin btn g ve enerjilerini ekonomik altyapnn, onun da modern (kapitalist) biiminin anlalmasna verdikleri iin, ortada bir styap kuramnn ve net bir kavramn olmad; sonra gelenlerin de birok giriimlere ve ksmi baarlara ramen byle bir kuram gelitiremedikleri ve bu eksii vurguladklar grlr. Yani gerekten Marksist bir tarih, ekonomik temeldeki deimelerin, styapda niin ve nasl deimelere yol atn anlatan bir devrimler tarihi olmaldr bir bakma, eer Marksizm'in znn zetlendii ve yukarda alntlanan satrlardaki mantk izlenirse. Ama Marksist el kitaplarna veya Marksist tarihlere bakldnda ortada binlerce yllk bir snfl toplumlar tarihi olmasna ramen5, bu styap deiimlerinin neler olduuna ve nasl gerekletiine dair hibir ey grlmez. Bir yandan sadece ekonomik ilikiler, snflar ve bir de politik olan, yani devlet vardr. Tm styapnn nasl ekillendiine ve deitiine dair bir btnsel aklama bir yana; bunu sorun edi bile yoktur. Bu tarihin bizzat kendisi devrimi sadeci ekonomi ve politik ilikilerle snrlar. Bu tarih ve toplum anlay programa da yansr. Bu nedenle Marksist ve sosyalist partilerin programlar neredeyse sadece ekonomik ve politik taleplerle snrldr. Bu nedenle birok Marksist bu snrlln yetersizliinin farkna varmakta ve bir uygurlk programna ve tasavvruna ihtiyac vurgulamaktayd. te yandan yine bu ekonomi, snflar ve politikaya skmlkla balantl olarak, Marksist kitaplarda devrim denince 17. Yzylda balayan (burjuva devrimler denen) devrimler sralanr. Ama bu devrimler de aslnda, Komnist Manifestodaki gibi, snflar mcadelesiyle aklanan devrimlerdir. Yani nszdeki kavram sistemine dayanmazlar, Manifestonun, burjuvazi tarafndan kabul edilebilir olduu ve burjuvazi tarafndan bulunduu bizzat Marks tarafndan sylenen kavram sistemine dayanrlar. Yani Marksizm bir tarih yazamamtr. Yazamamasnn nedeni de bir styap kuramnn olmamasdr. styap kuram olmad iin, yazd kadaryla tarih devrimsizdir, kuramn kendisi tarihin devrimli olmas gerektiini sylemesine ramen. te yandan, modern devlet biimi ulus olmasna ramen, savalarn neredeyse hepsi ulus bayrayla ve ulusal devletler arasnda olmasna ramen, bir ulus teorisi de yoktu Marksizm'in. Bu yokluklar arasnda bir balant olduu seziliyor ama ba kurulamyordu. Belli ki bir styaplar teorisi olmamas ile bir ulus teorisi olmamas birbiriyle ilgiliydi ve ulus teorisinin olmamas staplar teorisinin olmamasnn zgl bir grnmyd. Belli ki bir uygarlk program ve tasavvurunun yokluu ile devrimlerden yoksun bir insanlk tarihi arasnda bir
5

Yine yukardaki tanma gre snfsz toplumlarda da devrimler olmas gerektiine ve en azndan 70.000 yldr da sanat eserleri grldne gre, toplum denen varolu biiminin en azndan bu kadar yldr var olduu varsaylabileceine gre, bu binlerce yl en azndan 70.000 yl olarak anlalmaldr.

iliki vard. Bu eksiklikler rastlantsal olamazd. Ama bu ba neredeydi ve nasl kurulacakt? 1980 sonrasndaki btn teorik ve politik almalarm neredeyse bu sorular ve cevaplarnn araylaryla gemiti. Epey bir yol da kat etmitim. Bir kere arada geen zamanda Marksizmi gelitirmi; birbirini bilmeden birbirinden bamszca benzer noktalara ulam, birbirini tamamlayan eletirel ve devrimci kalm marksist gelenekleri (Eletirel Teori veya Bat Marksizmi, Troki ve Kvlcml) ortak bir kavram sisteminde birletirmeyi baarmtm. Keza Yeni Sosyal Hareketler ve onlar yartan sorunlar da ayn ekilde bir tek kavram sisteminde toparlayabilmitim. Modern ulus teorilerini byk lde Marksist kavram sistemine balayabilmitim. Ancak bir uygarln programlatrlmas sz konusu olduunda henz bir zm bulamyordum ve zm klasik uygarlklarla ok uram Kvlcml ve modern uygarln krizinin en ok yansd ve problematize edildii Yeni Sosyal Hareketlerin katklarnn izinden giderek zebileceimi dnyordum. Ama aslnda bunu yapabileceimi dnemiyordum bile6. * 2004 ylnda smail Beikinin Alevilik zeine bir yazsn eletirirken, birdenbire, aslnda Marksizm'in bir din teorisi olmadn da fark ettim. Ama asl ilgin olan, din teorisi olmadna dair bir tesbitin de yokluuydu. Tam da din teorisi olmad iin din teorisi olmad grlmyordu. Ama bu yokluk bilinsizce bir styaplar ve ulus teorisinin yokluu biiminde ifade edilmi bulunuyordu. styapnn Din ve Ulusun da bir Din olduu bilinmedii iin bu yokluk kendini byle da vuruyordu. Aslnda Marksizm'in bir styaplar veya ulus teorisi yoktur demek din teorisi yoktur demenin ta kendisiydi. Ve dinin ne olduunu sorup da bir inan olamayaca, nk ina diye bir sosyolojik kategori bulunmad; inann hukuki ya da epistemolojik bir kavram olduu; snfl toplumlarda parti ve hareket anlamnda din kavamnn ve olgusunun da olduu; ama Din snfl veya snfsz tm toplumlarda olduu iin, bunun da dinin ne olduunu gstermediini grnce; Dinin aslnda bir topluluun snrlarn izen ve ilikilerini dzenleyen ey olduu, yani styapnn ta kendisi olduu; dinsel deimelerin aslnda styap deimeleri olduu ortaya kyordu. O zaman dinler tarihinin devrimler tarihinden baka bir ey olmad ve olamayaca; Marksizm henz tarihi bir dinler tarihi olarak yazmay baaramad iin tarihin devrimsiz olduu ortaya kyordu. Keza byle olunca, devrimleri partilerin deil, dinlerin yapt; partilerin devrim yapmak iin din olmalar gerektii veya ancak din olduklarnda devrimler yapabilecei gibi, eski kavraylarla eliir gibi grnen sonular birbiri ardnca ortaya kyordu. Tabii bylece Yap ve zne arasndaki eliki sorunu da kolayca zlm bulunuyordu. zne snflar deil, yeni bir dini kabul edenler olarak ortaya kyordu. Evet devrimleri snflar yapyordu ama snf olarak deil. nk snf analitik bir kavramdr. Ama o
6

Bu arayn uzun hikayesi Markizmin Marksist Eletirisi kitabnn Tarihsel Maddeciliin Karihine Katk alt balyla yaynlanan nsznde bulunabilir.

snflardan insanlar, rnein Romann kleleri, Hristiyan olduklarnda Mekkenin plebleri Mslman olduklarnda; Parisin Donsuzlar Cumhuriyeti Yurttalar olduklarnda devrim yapabiliyorlard. Bu sonular otomatikman u soruyu ve cevabn da ortaya karyordu: Peki styap din ise, styapsz toplum olamayacana gre, dinsiz toplam olamaz. Ama modern toplum dinsiz bir toplum gibi grnyor. Modern toplumun dini nedir? Modern toplumun dininin, zel ve politik ayrm yapmak ve toplumu buna gre rgtlemek ve dini de zele ilikin olarak tanmlamak olduu ortaya knca tm modern tarih de anlalr oluyordu. nk Aydnlanmann da bir din olduu; uluslar ve ulusuluun Aydnanma denen modern toplumun dininin farkl ve kar devrimci biimlerinden baka bir ey olmad grlyordu. Bylece Marksist bir ulus teorisi, yap ve zne elikisi, kapitalizm ncesindeki devrimsiz tarih, uygarlk program vs. gibi sorunlarn hepsi orap sk gibi alabiliyordu. Bu buluu yaptktan sonra btn abamz bu kefi mantk sonularna gtrerek sonradan bu alanlarla ilgilenecek marksistler iin bir takm aknc hcumlar, keif devriyeleri yapmak ve bu sonular somut programatik ifadelere kavuturmak oldu. Ayn zamanda ulalan bu sonular pratik iinde denemek ve gelecekteki olas devrimci kabar iin bir dnsel ve rgtsel hazrlk yapmak iin biteviye giriimler iinde olduk. Teorik ve programatk sonular alannda epey yol kat ettik. Ama bunlar duyurmak, tarttrmak, olas bir devrimci kabarn n hazrln salamak alannda tam bir baarszlklar serisiydi sonu. nk bu nszn ilk banda anlatlan birbirini izleyen yenilgiler teorik, politik ve rgtsel olarak bir devrimci teori ve politikaya en kk bir olanak bile tanmayan bir dnya yaratmt. Ulalan sonularn o dnyada yaama ans bulunmuyordu. Onlar da bu sonularn yank bulduu bir dnyada yaayamazlard ve yaayamayacaklard. imdi ise Gezi Hareketi yllarca teorik almalarla ulap programatik ifadelere kavuturduumuz sonulara ayaklaryla oy veriyor. O, ayaklaryla oy verdiinin bu onlarca ylda gelitirilmi marksizm ve onun programatik sonular olduunu henz bilmiyor. imdi girdii yolun sonunda grecei tam da bu olacaktr. Simurg kendisini arayan kularn ta kendisidir; ama aray boyunca deimi kendisi. * Btn bu din, ulus, styap, uygarlk program aratrma ve sonularnn Gezi Hareketi ve Park Forumlar iin ok pratik bir sonucu daha vardr. Bu nszde ksaca bundan sz edelim. Gezi Hareketinin bir parti destekisi veya kendisinin bir parti olmas; kendisini bir parti tartmasnda bulmas lm demektir. imdi Parklara snm olan Gezi Hareketi, alternatif bir toplumun tohumu olmak zorundadr. Ancak o takdirde geliebilir, yaygnlaabilir ve toplumu deitirme yeteneini koruyabilir.

Bunu somut bir kyaslamayla gstermeye alalm. Partiler var olan toplumun snrlarn ve ilikilerini tartmazlar. Onu olduu gibi kabullenip, onun iinde deiimler peinde koarlar. Partiler snf mcadelesi aralardr. Ancak dinler iinde var olabilirler. Antik tarihin partileri tarikatlar ve mezheplerdi. Modern partiler de modern toplumunun dininin mezhep ve tarikatleridir. Partiler ancak belli dinler iinde olabileceinden rnein Hristiyanln iinde Alevilik; Mslmanln iinde Protestanlk grlmez. Partiler devrim yapamazlar. Bunu snflar devrim yapamazlar diye de yazmak mmkndr. Devrimleri dinler yapar. Bunu, devrimleri toplumun snrlarn ve ilikilerini yeniden dzenleyen hareketler yapar diye de yazabiliriz. Bunun en klasik rnei Hristiyanlktr. Hristiyanlak balangta brani din adamlar oligarisine kar bir direni, bir parti dolaysyla Yahidilik iinde bir tarikatti. Ancak, Yahudilii de aan yeni bir toplum tanm yaptnda, ki bunu yapan esas olarak Antakyal Paulustur, tm dinlerden, paganlardan insanlar kapsamaya ve birletirmeye balayabilmitir ve gerek bir devrim baarabilmitir. Aslnda slam da Mekke erafnn egemenliine kar bir parti hareketi olarak balamtr. Ancak tam anlamyla yeni bir dine dntkten sonra baarya ulam ve klasik uygarlk alanna yaylabilen (Akdeniz-Ortadou, ran, Hindistan) tek din olabilmitir. Modern toplumun dini de, Hristiyanlk iinde bir mezhep, rnein Protestanlk, olmaktan ktktan, Aydnlanma olduktan sonra; btn dinleri zel ve politik ayrm araclyla toplumun snrlarn belirlemekten kardktan sonra, tm dinlerden insanlar kazanabilmi; tm dnyay; ama kar devrimci biimi olan uluslar biiminde, blerek birletirebilmi; tm dnyay feth eden ilk din olabilmitir. O halde, bugn bir devrim yapabilmek ve din olabilmek, ya var olan ulusun biimine kar yeni bir ulus tanm yapmak ya da tmyle uluslara kar bir hareket olarak ortaya kp tm dnyay birletirmek olabilir. Bunlar lkelerde ve dnyada devrim yapabilmenin biricik kouludur. rnein Trkiyeyi ele alalm. Ulus ve Devlet Trklkle tanmlanmtr. Yani bir dille ve bir tarihle, bir soyla. Buna Snni Mslmanlkla tanmlanml da eklenebilir. Partiler ulusun byle tanmlanmasn sorgulamazlar; onu kabul edip, onun iinde deiimler yapmaya alrlar. rnein, Krt dilinin konuulmasn kabul etme veya insanlara ana dillereni renme hakkn verme vs. gibi deimeler, aslnda hibir ekilde toplumun snrlarn deitirmez, o snrlar kabul edip onun iinde deiiklikler anlamna gelir. Varolan sistem iinde birtakim sosyal devleti veya eitsizlikleri giderici tedbirleri savunmak da ayn ekilde var olan toplumun nasl tanmlandn tartma konusu yapmaz. Ama ulusun, devletin ya da politik olann Trklkle veya bir dil veya dinle tanmlanmasn tartma kousu yaptnzda, artk bir parti olmaktan klm, yeni bir toplum tanm iin mcadele balam demektir. Burada artk bir parti deil bir din sz konusudur. nsan ayn anda iki dinden olamaz. rnein hem putlara hem Allaha inanamaz. Bunlar birbirini dlarlar. Ayn ekilde hem ulusu Trklkle veya bir dille, bir tarihle tanmlamay

kabul edip hem de byle tanmlamay reddedemez. Bu Mslmanlarn dedii Allaha irk komak gibi olur. te gezi hareketi tam bu yol aznda bulunmaktadr. Ya yeni bir toplum tanmlamasna doru evrilmek ve bu Trklkle tanmlanm cumhuruyetin karsnda demokratik bir cumhuriyetin tohumu olarak kmak zorundadr; ya da bu var olan sistem iinde bir muhalefet partisi veya hareketi olarak kalacaktr. Bu fark bayrak rneiyle yle somutlayabiliriz. Gezi hareketine bir bayrak olarak beyaz bir bayrak nerdik. Bunun karsnda bunu ok yumuak ve pasifist bulanlar, beyaz bayrak olmaz; kzl bayrak olmaldr, beyaz bayrak teslimiyeti ifade eder diyenler kt. Buna karlk, fiilen Trk bayra ve Atatrkl Trk bayra neren ve sallayanlar da var. Yani onlar Gezi Hareketinin bayrann Trkiye Cumhuriyetinin bayra ile zde olmasn savunmakta; yani ulusun Trklkle tanmlam olmasn hibir ekilde tartma konusu yaplmasn istemiyorlar. Bir de Hem Trk hem de Krt bayraklar olsun gezi harekeinin bayra olmasn diyenler var. Bunlarn her biri gezi hareketinin nereye evrileceine ilikin farkl bir programa tekabl ederler. Kzl bayrak diyenler, bu nerileriyle, ulusun nasl tanmlanacan sorun etmeyip, zaten u veya bu ekilde tanmlanm bir ulus iinde sosyal eitiin bayraklatrlmas gerektiini savunmu olurlar. Ama ulusun Trklkle tanmlanm olmas bir realitedir. Bunu problematize etmeden sosyal eitlii problematize etmek ve gndemletirmek, fiili bir eitsizlii savunmaktan baka bir anlama gelmez. Yani Kzl Bayrak veya buna tekabl eden dier sembollar ve parolalar, aslnda ok keskin ve devrimci gibi grnmelerine ramen, var olan olumlamaktan ve korumaktan baka bir ilev grmezler. Trk bayran Geziye bayrak olarak nerenler ise, hi tartmaya yer brakmayacak biimde Trklkle tanmanm bu ulusu ve devleti savunmay grev olarak koymu bulunmaktadrlar ve AKP ile bu adan bir sorunlar yoktur. Onlar bu ulus iinde askeri brokratik oligari diyebileceimiz devlet snflarnn karlarn savunan bir partidirler ve bayraklar devletin varolan tanmlanyla zdelemilii ifade etmektedir. Bir de bayraksz olsun ama Trk ve Krt de kendi bayrayla katlsn diye bir neri var. Veya bayraksz olsun ve kimse bayrayla gelmesin diye bir baka neri var. Bayrakszlk durmunda Trk bayra ile gelenler, zaten ulusun sadece Trklkle tanmlanmasn savunanlar olduklarndan Krtlerin bayraklaryla var olmalarn rededdeceklerdir. Bu ise Krtlerin gelmemesi ve btnyle ulusalclarn kontrolnde bir hareket sonucunu dourur Krtlerin gelmesi halinde ise atma kacaktr. atma kmamas, yani Krtlerin de kendi bayraklar ile gelmelerini Trklerin kabul etmesi ise, fiilen ki uluslu bir devleti kabul anlamna gelecektir. Ama bu, ulusu bir dil veya din ile

tanmlamann reddi deil, sadece hangi dille tanmlanaca alannda bir farkllk anlamna gelir. Ama beyaz bayrak, ntrallii ile, insanlarn dilleri, dinlerinin hi bir politik anlamnnn olmamas gerektii anlamna gelmektedir. Yani ulusun ve toplumun snrn, bugn var olan ilkeye kar onu reddederek izmektedir. Beyaz bayrak, ulusun bir dille, dinle, tarihle tanmlanmas hakknn reddi demektir. Dilin, dinin, soyun, sopun tarihin bu ulusta sana hibir imtiyaz tanmaz, bu ulus bunlarn karsnda kr bir ulustur anlamna gelmektedir. te yandan, ne Trk veya ne de Krt bayra olmasn demek insanlarn fikir zgrlklerine bir tecavzdr. steyen kedini Krt veya Trk veya ulusssuz olarak kabul edebilmeli ve bunu sembolle ifade edebilmelidir. Bunlarn her hangi bir eitsizlie yol amamas gerekir. Nasl bir takmn taraftar bunu ifade edebiliyorsa yle. Bunu yine ancak beyaz bir bayrak salayabilir. Beyaz bayrak sadece ulusu farkl tanmlamaz, yani Trk ulusu karsnda Demokratik bir ulusu sembolize etmez; oradaki haklar da garantiler. Trke veya Krde, Beiktalya veya Fenerbaheliye; u veya bu siyasete vs. hepsine, beyaz bayran iinde kendi kimliinizi kk bir sembol olarak koyabilirsiniz diyerek bu hakkn savunusunu sembolize etmi olur. Onlara bu sizin hakknzdr, ben de bunu savunacam ve savunuyorum der. Ulusun Trklk veya Krtlkle tanmlanmasn reddeder ama ulusun bireylerinin, Trk veya Krt olarak kendilerini tanma haklarn da garanti etmi olur. t gezi programn ve rgtlenmelerini byle alernatif bir demokratik cumhuriyetin mant iinde yaptnda hem genilemek hem de radikallemek ve bir devrimci dnm baarmak ansna sahip olabilir. O zaman Gezi Hareketi, Parklarda, niversitelerde, yava yava alternatif bir demokratik ulus olarak ekillenmeye balar. Gezi hareketinin ortaya kard demokratik ulusun yurttalar, dillerinden, dinlerinden dolay hibir ayrmcla uramayacaklardr. nk Gezinin dili ve dini olmayacaktr. O ulusun byle tanmlanmasna kar tanmlanmtr. Gezi buna bal onlarak tm yasaklar ve snrlamalar reddedecektir. Ama bunu uygulayabilmesi iin kendi anayasas ve mahkemeleri ve meclisleri olacaktr. Bir sre sonra bunlar uygulayacak organlarn ihtiyac da ortaya kacaktr. Sonucu insanlarn Demokratik Bir Cumhuriylette mi yoksa Trklk ve veya Krtlkle tanmlanm bir cumhuriyette mi yaayacaklarna kararlar belirleyecektir. Ne kadar byk bir ounluk Demokrasiyi seerse bu deiim o kadar sancsz ve barl biimlerde olabilir. Beyaz bayrak bu nedenle hayati nemdedir. Beyaz bayrak sadece barn deil, alternatif ve demokratik bir ulusun bayradr. Elbet beyaz bir renk olarak tabulatrmamak ve mutlaklatrmamak gerekiyor. Burada beyaz, devleti veya ulusu veya politik olan, herhangi bir dille, dinle, soyla, tarihle tanmlamaya kar tanmlama anlamna gelmektedir. Gelenekler ve politik kltr beyaza en ntral renk anlamn verdii iin bunu neriyoruz. *

Gezi Hareketi demokratik bir ulus olarak ayn zamanda kendini ynetmeyi de renmek zorundadr. Onun Parklara ve Forumlara (Agoralara) sanmasnn derin bir anlam vardr. Antik Kentin dorudan demokrasi alandr oras. Ama artk antik kentler anda yaamyoruz. Mahalle ya da ehirlerdeki forumlar bugnk toplumun karsnda alternatif bir toplumun kendisini bir btn olarak ynetmesinin arac olarak yetersiz kalrlar. Koca bir corafyaya, rnein Trkiye topraklarna yaylm bulunuyor politik iktidarlar. Dolaysyla tm o alandaki insanlar kapsayacak bir forum; agora, cem, meclis, cami vs. gerekir. nternet bunu salamaktadr. Dorudan doruya her yurttan tm herkese ulamasnn ve grlerine onlar kazanmasnn olana vardr. Bunun iin Avrupadaki muhalif hareketlerin geltirdii Liquid Feedback adl program nerdik. * Bylece bu alternatif ulusun ilikilerini dzeleyen bir anayasas olmas da gerekecektir. Bu anayasnn belirlenmesi iin bile bu byle bir rgtlenme lke apnda bir forum gerekmektedir. Hareket bu admlarn att m burada duramaz, ilerlemek zorundadr. Bu alternatif anayasay uygulayacak yarg organlarna ihtiya duyacaktr. Kararlar yaptracak aralar sorunuyla karlaacaktr. Bylece alternatif yasama ve yarg organlaryla, alternatif yaptrm organlaryla, alternatif haklar ve hukukuyla, alternatif basnyla paralel bir toplum ortaya kacaktr. Bir tr ikili iktidar (diyari) oluacaktr. Gezi bu yola girdiinde aslnda btn yumuakl iinde radikalletike daha byk gleri toplamaya baladn; daha hzla yayldn; yeni katlmlarla glendiini grecektir. Ve hzla Trkiyenin de snrlarn aarak btn Ortadouya doru yaylmak zorunda kalacaktr. Bahar ancak Ortadouda gelebilir. Bir Trk, Arap, Tunus, Msr, ran bahar olamaz. Trk Bahar ya da Arap Bahar, yaayan l veya keli daire gibi bir oksimorondur. Trkse Bahar deildir, Bahar ise Trk olamaz. Arapsa Bahar deildir, Bahar ise Arap olamaz. 12 Austos 2013 Pazartesi Demir Kkaydn

1 Haziran, Cumartesi

Gezi Park Direnii Notlar ve Dersleri

Aslnda biraz uzunca bir demokratik birikim ve hazrlk yaplm olsa bir demokratik devrime bile yol aabilecek saatlerde yayoruz. Ama demokratik bir devrim olmayacak, olamaz. nk bu birikimi ve hazrl yok. rgtsel deil, fikri hazrl yok her eyden nce. Michelet, Fransz htilal Tarihini anlatrken, devrimin aslnda ok nceden nasl kafalarda olgunlap gerekletiini ok gzel anlatr. Devrimler nce insanlarn kafasnda olur, sonra gerekleirler. Trkiyede insanlar henz demokrat deil . Bu nedenle olmayacak. Ama olaylar demokratik bir devrimin olabilirliinin bir gstergesi ve belki bir habercisi. * Msrda Tahrirde olanlar El Cezirenin canl yaynlarndan izleyerek neredeyse dakikas dakikasna yorumlar yapm, sonradan neredeyse hepsinin doruluu ortaya kan, ngrlerde bulunmutuk. O zaman olaylardan ok uzakta ok dolayl bilgilere dayanyorduk ve yazdklarmzn dil fark nedeniyle herhangi bir ekilde olaylar zerinde etki yapmas olasl neredeyse sfrd. imdi ise durum birazck farkl. Birincisi stanbulda yayoruz. Dolaysyla dorudan grme, iine katlma, dorudan izlenimler edinme, nabzn daha dorudan tutma ansmz var. kincisi ise dil bariyerleri, engelleri yok. Kk de olsa yazlanlarn bir etkide bulunmas olasl bulunuyor. * Yllardr i hareketinin ve Yeni Sosyal Hareketlerin eilimlerini, derslerini incelemeye sistemletirmeye, hafzaya kaydetmeye altm. imdi yine onlar bir kontrol etmenin, salamann zaman. Bu nedenle olaylar devam ederken, hem aalardan orman kaybetmeyen, hem kk belirtilerden genel eilimleri karmaya alan analizler yapmaya alalm. Her halde gelimelere en iyi katky byle yapabilirim diye dnyorum. u an gitsem Beyoluna ya da her yerde kendiliinden ortaya kan toplanma yerlerinden birine, belki egemen ruh hali hakknda daha fazla dorudan gzlemim olabilir, ama orada artk amca sen kenarda dur diyen genlerin yannda ayak ba veya sadece bir tek birey olmaktan teye giden bir ey yapamam. Ama bilgisayarn banda oturarak, bir eyler yazarak, baz eyleri paylaarak, yaylmasna ve duyurulmasna katkda bulunarak; kimi kk yorumlarla insanlarn aklna belki bir fikir drmeye alarak daha fazla katkda bulunabilirim gibi geliyor. Tabii bunun da bir optimum dengesini bulmak gerekiyor. Olaylarn da nabzn elden brakmamal, nefesini de hissetmeyi bolamamal. Fazla da eve tklmamal. *

Ancak dn gece ev bile biraz sokak gibiydi. Oturduum ev Kadkyde, Tepe Nautilus denen bir AVMye yakn. Aslnda Kadkyn merkezine yakn, ama ayn zamanda hem anayollarn ortasnda, hem de biraz mahalle gibi bir yerde. Minibslerin egzoz sesinden ve gerekli gereksiz aldklar ddklerden baka bir ey duyulmaz normal olarak. Kadky genellikle ehir orta snflarnn eilimlerinin en ak biimde yansd ve rgtl olduu yer. Gl bir CHP ve ulusalc etki her yerde duyuluyor. Ankaraya giden E-5 karayolunun st, i ksm, yoksullarn semtleridir, AKPye oylarn verirler. Tabii Krtlerin olduu yerlerden BDPye de kar. Alt, denize yakn taraf, CHPli. skdar ve Kadky birer sembol olarak alnabilir. skdar Mslmandr, Kadky Trk. skdar Trktr, Kadky kozmopolit. skdar Kadkydr, Kadky Beyolu. Dn gece sanrm saat iki civar Beyolundan eve geldim. Televizyonu ve nterneti aarak haberlere bakyordum. Kim neyi nasl veriyor, bilip duymadmz neler olmu renmek iin. (Gndz berbatt bu bizim cenahn alternatif geinen televizyonlar. nk byle zamanlarda aslnda Msr ayaklanmasnda El Cezirenin grd trden bir ilev bile grebilecek olan IMC TV ve Hayat TV gibi televizyonlar gn boyu, normal, gereksiz ve ieriksiz programlarn yapmaya devam ediyorlard brokratik bir vurdumduymazlk iinde. Hlbuki gndz canl yaynlar ve balantlar ile hareketlenmeye hz ve g verebilirler, herkes iin iyi bir bilgilenme ve haberleme kayna olabilirlerdi. Dier televizyonlar zaten hak getire. Bereket internet ve sosyal medya var. Eksiklii bunlar doldurdu biraz olsun. Temel rgtlenme ve haberleme kayna internet ve sosyal medya. nternette en ilevsel olan, Facebooktaki tekilerin Postas sayfas idi. nsanlar cep telefonlarndan ksa mesajlarla bulunduklar yer ve saatte ne gibi gelimeler olduunu dorudan bildiriyorlard. Aslnda olaylar hakknda en dorudan (biraz akllca elenirse hatta gvenilir) bilgi ve haberleme kayna internet. Hkmet ara ara sosyal medyay da durduruyor. Dn gece eyrek saat kadar Facebookta haberleme kesilmiti. Ve u an itibaryla bile IMC ve Hayat, bu olaylarn geliimine nasl bir katkda bulunuruz diyen bir paradigma asndan bir yayn yapmyorlar.) IMC ve Hayat TV ge de olsa biraz aykmlard. Trkiyenin ve stanbulun farkl yerlerinden insanlarn hala sokaklarda olduuna dair haberler ve balantlar yaynlanyordu. Kadkyde de bir toplanma ve gsteriler olduunu duymutuk. skelenin oralarda toplanlm. Oradan buras yryerek eyrek saat. Birden dardan sesler gelmeye balad sabahn ya da buuu. Be yz kadar kiilik bir kalabalk, arkasnda bir de araba konvoyu, Kouyolu tarafndan gelip, Kadkye gidiyorlard sloganlar atarak. Aralarnda birka Trk bayra vard, ulusalclarn simgesi, ama sloganlar genellikle antifaist idiler. Tabii anti-AKP sloganlar da vard. Ama daha ilginci evlerden gelen yankyd. Gstericiler geerken evlerin klar yanyor ve destek iin tencere alanlar oluyordu. Birka kii de Trk bayra ast. Sonra yava yava uzaklatlar. Trkiyede ilk kez, bir ehirde ve bir yerde deil, her yerde ve birok ehirde insanlar sokaklarda ve btn bunlar sabaha kar oluyor. Byle bir ey olmad daha nce.

* Gsterilere ehir orta snflar damga vuruyor. Onlarn ehirli, modern ve demokratik karakterli kltr zellikle biimlerde etkisini hissettiriyor, ama bunlar ayn zamanda imdi politik olarak olduka tutucu ve hatta gerici zelliklere sahipler. Bu onlarn demokratik zlemleri olmad anlamna gelmiyor. Bu zlemler bir iki sorun zerinde younlanca ve demokratik hedeflerle birlemeyince demokratik bir karakterden yoksun oluyor. Krt hareketinde ise, demokratik zlemler nispeten daha derin ve sistematik saylabilir, ama orada da ehirli, modern ve demokratik bir kltrn eksiklii hissediliyor. Bu durum bir doku uyumazl yaratyor. ki trl sentez olabilir. ehir orta snflarnn gerici ve anti demokratik program ve sloganlar ile Krt hareketinin kyl, ataerkil kltrnn ittifak. Bu bir felaket olur. Ama eer ehir orta snflarnn veya Batnn demokratik ve modern kltr ile Krt hareketinin demokratik program ve hedefleri birleebilirse bir devrim olabilir. Bu olasln kt an, ortada neredeyse Srr Sreyya ve Erturul Krkden baka kimse olmamas bir rastlant m? Deil. Ancak ne Krt hareketi bunu deerlendirecek basireti gsterebiliyor ne de ehir orta snflar, ama bu kprba ok nemli. Buradan kabilir bir eyler kacaksa. * Bu Erdoann aptallndan Allah raz olsun. Daha nce yazmtk Erdoann aslnda kendi snfnn karlar asndan bile ok kt ve baarsz bir politikac olduunu, olaylarn ona yardm ettiini, ansl olduunu . imdi daha net grlyor. nce 1 Mays yasaklayarak ve stanbulun drt bir yannda balantlar kapayp her yerde gaz bombas atarak, 1 Maysta sadece Taksimi deil, btn mekn, btn stanbulun yaamn, bu yaamn damarlarn politikletirdi ve bugnk politiklemenin yolunu at. Sonra insanlarn ikisini politikletirdi. Sonra kprnn adyla Alevileri. Sonra sermaye ve zenginlikten baka bir ey dnmeyen sz ve eylemiyle Mslmanlarn bir ksmn. Krtler zaten radikallemi bekliyorlard. Ve en son, ben karar verdim, yaparm diyerek, en sradan demokratik hakkn kullanan insanlar iddetle sindirmeye alarak, vicdanlar yaralad. Artk mazlum deildi, bir zalime dnmt. Bylece farkl demokratik sorunlardan dolay duyarllk gsterip de birleemeyenleri birletirdi ve fkeyi biriktirdi. Ama bunlar bile yetmeyebilirdi byle bir mobilizasyona. Birok koul daha st ste geldi. Srr Sreyyann dozerin nne atlamas ve durdurmas hem zaman kazandrd hem de insanlara deiik bir politika ve politikacnn rneini sundu. Srr Sreyya, hem Krt hareketinin demokratik eilimlerinin hem de 60l ve 70li yllarn demokratik hareketlerinin ve ykselilerinin bir armaanyd. Bu yeni ykselie hem nc hem de katalizr oldu.

Aslnda Recep Tayyip akllca taktikler uygulasa, hatta hibir ey yapmasa, zerine l topra rtlm bu insanlar hi yerinden kmldamazlard. Taksimde hibir ey yapmamas yeterdi. Orada direnenler bir sre sonra yorulur. Yaz tatili balar eylemciler baka yerlere gider ve eylem tavsar istediini yapabilirdi AKP. Keza bundan sonra kp, direniilerle greceiz, yerel halka soracaz, vs., gibi bir eyler syleseydi bile yattrabilir ve tecrit edebilirdi direniileri. Hatta Cuma sabah saldrmayp, Pazartesiye kadar bekleyip, taktik olarak biraz akllca yntemlerle saldrsa, mesela gaz atmadan o iddet kullanmayanlar karga tulumba gtrse falan, hem muhtemelen hafta sonu orada oluacak panayr havasnn fotoraflaryla dnyaya Trkiyenin ne kadar demokratik bir lke olduu propagandasn yapabilir karnesine bir puan daha attrabilir; hem de pazartesi herkes iine gcne gideceinden bylesine bir tepkinin rgtlenmesinin fizik koullar da bulunmazd. Ama ne oldum delisi olunca ve bir de zerrece demokratik bir gelenek ve zlem olmaynca byle olur; bir de acele edince, ie byle eytan karr. Cuma sabah saldrnca Cuma, Cumartesi ve Pazar gibi koca gn bir deriniin rgtlenmesi ve kendini gstermesi iin adeta bir altn kse iinde sundu direnenlere. nsann, iyi ki byle aptal dmanlarmz var, yoksa bizleri tekrar ayaa kaldracak, sokaklar enlendirecek bir olana krk yl beklesek bulamazdk diyecei geliyor . * Evet, RT Erdoan aslnda her biri demokratik bir zlemden kaynaklanan farkl tepkileri birletirdi, ama Erdoann bu fiilen birletirdiklerinin birlemi bir demokrasi programlar, tahayylleri ve kavraylar yok. 1 Mays yasaklanyor, ama 1 Maysa gelenler ve o gn mcadele edenler, 24 Nisan hakknda susuyorlar. Aleviler, Yavuz Sultan Selime kzyor, ama bir Trk padiah da olduu iin kprye o ismin verilmi olduu gerei karsnda susup bu ynden de bir eletiri yapmyorlar. Kltrel olarak tanmlanm bir Trk Milliyetilii, yani biyolojik, rk ve Orta Asyadan gelmeye dayanmayan; daha modern ve esnek, kltrel, yani burann binlerce yllk halk ve uygarlklarnn mirassyz diyecek bir Trk milliyetilii bile, rnein, niye Fatihten sonra Yavuz koydunuz da niye Jstinyen ya da Kostantin koymadnz diye kar kabilirdi mesela byle bir kpr adna. Ama Aleviler, sadece kendi duyarllklar asndan tepki gsterdiler. Demokratik bir duyarllk asndan hibir ey sylemediler. Bu yokluk, demokratik bir programdan ve hedeflerden yoksunluun bir yansmasyd. BDPliler bir neride bulundular, Yunus Emre olsun diye. Bu bile demokratik bir eletiri deildi ve Trk tarihiyle adlandrlmasnda bir sorun grmyorlard. Gerekten demokrat hedefleri olanlar ise bir dille, kltrle, rkla tanmlanm bir ulusun deil, demokrasinin ve aydnlanmann tarihi zerinden, Sokrates, Buda, Lumumba, Kant veya Bach kprs olmamas bakmndan eletirip kar kabilirlerdi pekl. Bu tr eletiri ve yaklamlarn, byle bir tarih anlaynn yokluu, demokratik bir program ve anlayn bulunmamasnn bir yansmasdr. Bu dnceler tm bu farkl duyarll olan muhalefetlerin hi birinin iine ilememiti. Bunun iin bir demokratik program ve dnce altyaps yoktu.

Bu hareketi demokratik bir zemine ekebilecek tek odak Krt Hareketinin demokratik kanad (PKK ve calan) olabilir, ama Krt hareketi ylesine milliyetiliin basks altnda ve kltrel olarak modern ehirli insanlarn dnyasna ylesine uzak ki, buna en yakn iki kiinin (Srr ve Erturul) salad ok elverili k noktas ve kprbana ramen, tam bir krlk ve apszlk iinde kald. Bari imdi biraz uyanp bir eyler yapsalar. Dn olaylar olurken Selahattin Demirta veya baka birinden tek bir sz yoktu. Elbette kar deillerdir ve memnundurlar, ama olay etkileme, daha radikal ve devrimci demokratik bir zemine ekme, Krtler ve ehir orta snflar arasndaki olumu uurumu kapatmak iin bu imkndan yararlanma ve bunun iin derhal inisiyatif gsterme yetenei gsteremedi zerrece. rnein dn stanbuldaki btn Krtleri bu hareketi desteklemeye arabilirdi. Ulusalclarn bayraklar ve faistlerin elleriyle yaptklar bozkurt iaretlerinin yannda Aponun da resimleri, Krtlerin renkleri de olabilirdi rnein. Elbette birok insan vard olaylarda Krt hareketinden veya bu hareketi destekleyen, ama politik olarak yoktu Krt hareketi. Bugn bu saatlerde bile hala yok. Ahmet Trkn rezalet bir beyanatndan baka bir ey yok. Hlbuki byle dnemde btn Krtlere de seslenmesi gerekmez mi Taksimde bulualm diye? Yani demokratik bilinci en gelimi, baka sorunlara en duyarl hareket bile iki eski 68li ve 78li vekili olmasa ortada yok. * Ancak Trkiyedeki insanlar henz demokrat deil. Elbette hepsi znde bilinsizce demokratik zlemlere sahiptirler, ama bunu sistematik ve genel bir programa dntremedikleri, bu anlay insanlarn anlaylarnn, dncelerinin derinliine iyice nfuz etmedii iin ne farkl gler birleebilmekte ne de belli konjonktrlerde bir araya geldiinde devrimci ve demokratik dnmlere yol amadan yok olup gitme eiliminde olmaktadr. Bu sefer de muhtemelen byle olacak gibi grnyor. Byle olmamas iin ise, bir bilgisayar, bir internet balants ve yazlarmz yaynladmz birka grup ve blogtan baka bir ara yok elimizde.

2 Haziran, Pazar

Krt Hareketi ve Taksim Direnii

Krt hareketi yllarca Trkiyede demokratik mcadelenin ykn adeta tek bana zayf omuzlaryla yklendi, adeta mucizev iler baard, ama tam da okyanusu geip de derede boulmak gibi bir durumla kar karya imdi. Trkiye tarihinin en nemli ve kapsaml, demokratik karakteri apak olan halk ayaklanmasnda oyunun dnda kalmasna, dolaysyla bu hareketin demokratik karakterinin de buharlamasna vesile olabilir. Yirmi yllarn iki gnde ald u gnlerde, Krt hareketinden iki tane beyanat grld. Biri Ahmet Trkn, dieri Selahattin Demirtan. kisi de snfta kald. te A. Trkle ilgili gazete haberi: Demokratik Toplum Kongresi Ebakan Ahmet Trk, Gezi Park protestolarn deerlendiren bir aklama yapt. Halkn taleplerini grmezden gelirseniz zgrlkler gelemez diyen Trk, hkmetin sokaktan ykselen sese kulak vermesi gerektiine iaret etti. Trk, eylemler srasnda BDPli Milletvekili Srr Sreyya nderin yaralandn da hatrlatarak kendisine ve btn yarallara gemi olsun dileinde bulundu. Burada sylenen yuvarlak szler nemli deildir. Hangi noktadan kime sylendii nemlidir. Ahmet Trk, direniin iinden, kendisini orada gren, kendisini onun bir paras gibi hisseden bir insan olarak konumuyor. Direniin baars iin ne yapmak gerektii zerine konumuyor. Yanl da olsa direniilere bir yol nermiyor. Kime konuuyor? Hkmete. Hkmete daha akll olmasn neriyor. Gl ve Arn da kendi slubunca ayn eyi sylyor. Satrlar arasna sinen szlerin ardndaki gizli mant da vuran bu yaklam, on binlerce sokaa km insann ruhunda en kk bir titreim yapmaz, yapamaz. Hatta gizliden gizliye bir dmanlk duygusu yaratr. Benzeri, daha uzun konutuu iin de daha vahimi, Selahattin Demirtan syledikleri. Onlar okuyalm. BDP lideri Demirta, nsanlar Gezi Parkndaki aalar iin deil, ayn zamanda hkmetin olumsuz politikalarna da tepki koyuyor. Vatandan tepkisini deerli buluyorum. Biz BDP olarak Gezi Park direniilerinin yanndayz. Vatandaa atlan her bir gaz ve vurulan coplar iin hkmeti knyorum. Blgede yllardr olup biten stanbulda olsayd onlarca gen stanbul dalarna kard diye konutu. stanbulda yaayanlarn gaz ilk kez tattn belirten Demirta, Diyarbakr, Hakkri ve rnakta gnlerce gaz yedik. Bir yl gemesine ramen Diyarbakr sokaklarndan hala gaz kokusu geliyor. Demin de belirttiim gibi mzakere ve bar srecine kar ulusalc ve milliyeti kesimler sreci baltalamak iin urayorlar, bunlara kar dikkatli olmak lazm. Biz Gezi Parknda yaananlar mzakere kartlna evrilmesine izin vermeyeceiz. nk biz onlarla hareket etmiyoruz. Tabanmz kesinlikle rk ve faistlerle ayn etkinlikler iinde

olmayz. Bizim tabanmz ne yapacan bilir dedi. Yine ayn an ve ruhu anlayamayan ifadeler sz konusu. Birincisi, dardan konuuyor. inden deil. Onun iin yannda olmaktan sz ediyor. inde olmay iine sindirmi bir dil byle olmaz. kincisi, stten konuuyor. Vatandan tepkisini deerli bulmaktan sz ediyor. Bu nasl stten bir dildir? Deersiz bulsa ne olur? Oradaki tepkisini deerli bulduu vatandalardan biri olarak konumak varken, byle dardan ve stten bir dil ne oluyor? nsanlar bu gibi ifadelerin byle hangi zne asndan hangi nesneye ynelik olarak yapldnn analizini yapmazlar, ama hissederler bir eylerin onlara uymadn. Hangi direnii bu szlerde kendini bulabilir? Hi biri! ncs, politikada krgnlklarla, sitemlerle mcadele edilmez. Yanllarn hesab tutulmaz. Onlarla mcadele iindir zaten politika. Byle bir hareketi bulmu olarak sevinecek, iinde yer alacak yerde bir de sitem ediyor: Blgede yllardr olup biten stanbulda olsayd onlarca gen stanbul dalarna kard. Bu mudur bu kritik saatlerde sylenecek olan? Bunu sradan Krtler sylerse anlayla karlanabilir, ama Demirta bir politikacdr ve en azndan resmen, Trkiyelilemek ve hatta Orta Doululamak diye bir hedefi bulunan; Trkiyenin bats ile dousu arasndaki memnuniyetsizler arasnda ba kurmak isteyen; buradan tm Orta Douya demokrasi getirmek isteyen bir hareketin szcs olarak bu szler ok vahim yanllardr. Politika byle krgnlklar, duygular zerinden yaplmaz. kinci paragrafta iyice aa kyor mantk. Demokratik bir Orta Dou iin mcadele eden bir Orta Dou politikacs olarak deil; hatta bir Trkiye politikacs olarak deil, bir Krt politikacs olarak konuuyor. Hele ulusalclara ilikin syledikleri tam tamna onlarn ekmeine ya srecek bir nasihat. Grevi bu hareketin iinde yer alp mmknse onun demokratik olarak daha da radikallemesi ve demokratik hedeflere sahip olmas iin almak iken, dardan (u biz zamiri) ve yukardan (tabanmz) bir uyar yapyor. Yani orada faistler falan da var; biz orada olmayz, dardan destek veriyoruz, ama dikkat ha, faistlerin oyununa gelmeyin! Bu nasl bir kavrayszlktr? Eer Erturul ve Srr Sreyya olmasa, Krt hareketi calann onlarca yldr yapmaya altn, iki paragrafla yok etmi olurdu. Bir zamanlarn Erbakannn, demokratik bir hareketin yannda yer alacak yerde, Mum snd yapyorlar diyerek onu adeta zel Sava Dairesinin kucana itmesinin neredeyse benzeri konumdadr bu duru ve sylem. Dileriz Krt hareketinin bunca yllk demokratik geleneklerine ve emeklerine uygun bir izgiye yine gelinir. Bu calann izgisi deildir. Eer Demirta byle konuursa ne mi olur? Bunu da u Yksekova Haberde yaynlanm ve biz alntladmzda 5.786 kere okunmu u yazda grelim: Antikrt Taksim eylemlerinden uzak duralm 02 Haziran 2013 Pazar 13:54 bedelboseli@hotmail.com Taksim eylemcileri kazanrsa Krtler kaybeder; Taksim eylemcileri yenilirse yine Krdn

anas alar. Onun iin bize ne! stanbul Gezi Park eyleminin n saflarndaydm, bir gazeteci-yazar olarak. Biberlisi, portakalls bol bol gaz yedim. ki defa hedef gzetilerek atlan gaz bombalar bamn yanndan geti. Eylemi gerekletirenlerin sloganlarn, flamalarna, kendi aralarndaki konumalarna baktmda aslnda meselenin Gezi Park olmadn, eylemi gerekletirenlerin AKPyi aratacak faist hedeflere sahip olduklarn grdm. Nitekim bol bol sohbetler ederek, sohbetler arasnda hedefe ynelik sorular sktrarak bunu dorulam oldum. Hak ve adalet isteyen aznln yan sra, kitlenin byk ounluu Hkmetin Krt-Devlet savan bitirdiini sand iin oradayd. Orada bulunan kitleden ounluun talepleri unlard: - Devlet, Krtleri katletmeye devam etmeli. - Polis diktatrlne dayanan, yani szde slami Trkiye Cumhuriyeti derhal eskisi gibi askeri diktatrle, yani szde Laiklie gemeli. Ordu ynetime gelmeli. - Mslmanlarn hak ve hrriyeti tekrar elinden alnmal, trban resmi kurumlarda yasaklanmal. Bu taleplere sahip ounluun iinde samimi taleplere sahip sosyalisti, evrecisi, mazlumu, Krts, slamisi de vard. te bu noktada Krt genliine sesleniim bu ynde olacaktr: Sakn gaza gelip bu eylemlere destek vermeyin. Hatta hi bir tarafa destek vermeyin. Onlar ba baa brakn. Brakn polis diktatoryas ile asker diktatoryas birbirini zayflatsn. Bat Krdistan taktiini uygulayalm. Herhalde Asker greve, Mustafa Kemalin askerleriyiz gibi temel sloganlara sahip, Trk bayrakl kitlenin peine taklacak deiliz! Olayn baka boyutu da var. Polis gstericilere byk zulmler yapt, ok kat davrand. Bu kabul edilemez. Her ne kadar eylemciler ve polis bize kar olsalar da ben insanm diyen her kesin o zulme itiraz etmesi gerekir. Evet, eer PKK silahl glerini Gney Krdistana ekmemi olsayd, yani Krt kan dklmeye devam etseydi kesinlikle bu eylem bu ekilde bymezdi. Buna emin olun. Bu uzun alntda sylenenler olgu olarak doru da olabilir. Eylemcilerin iinde epey ulusalc vardr ve eylemi maniple etmek istemektedir, ama bu olgulardan karlacak sonu bu yaznn kard sonu olamaz. nk bu eylemin asli nitelii deildir bunlar. Ve insanlar, yz binlerce insan, bizzat kendileri bir eylem iinde deiirler. Yz binlerce milyonlarca insann siyasi eitimi ancak bu gibi eylemler iinde gerekleir. Yz binlerce gen insan, rnein polise ve basna gvenmemeyi ve onlara fke duymay rendi u bir iki gnde. Hayatnn ilk gsterisini yapt. lk kez devleti tand. lk kez dayanmay ve rgtlenmeyi tand. Bunlardan daha gzel ve muhteem ne olabilir? Tamamen Krt znesi tarafndan yazlm yukardaki yaz, bu eylemin demokratik ve eitici karakterini grmemektir; insanlarn deiebileceini grmemektir ve deitirmeyi bir grev olarak alglamamaktr.

Bir de bu eylemin grlmeyen ve grlmek istenmeyen demokratik karakterine ilikin olarak son derece canl ve dorudan gzlemler iiren ve ahsen bu satrlarnn yazarnn gzlem ve deerlendirmeleriyle de akan smail Gzelsoyun yazsn aktaralm. Dn doru okumak... Yz binlerce insan stiklalde saldrya urad. Orantsz g filan deil, baya oksijenden fazla gaz soluduk; zehirlendik. fke retmeye, insanlar tahrik etmeye altlar. Bunlar herkes biliyor zaten. Asl dikkat ekici olan bir ayrnt gzden karlyor. Bir tek dkkn yamalanmad. Ak olan dkkanlardan bazlarndan alveri yapanlar kasaya gidip demeyi yapp fiini ald ve eylemlere katlmay srdrd. Btn bunlar benim gzmn nnde gerekleti. Dnyann neresinde olursa olsun. Bir rgtn, partinin, kurumun denetiminde olmayan byle bir kalkmada ilk olarak dkkanlar hatta evler yamalanr. Gstericilerin iddeti diye yaymlanan yntlar birer barikatt. Bunlar sergileyenler yarm saat orada bulunsa neden bu barikatlara gerek duyduumuz anlayacakt, ama yarglamak anlamaktan daha kolay geliyor. stanbul bir snav verdi. Ve bence bu snav baaryla geti. imizde toy delikanllar vard. fkeli, hrn ocuklard. Bireylere ynelik hakaret ve kfr ieren sloganlar att. Bu aypt, kabul edilebilir bir ey deildi elbette, ama insanlar bu kadar kkrtrsanz bunun nne geemezsiniz. Yapacak bir ey yoktu. Sraselvilerde bu ocuklar p konteynerlerini devirip atee verdi, Taksime doru yrmeyi srdrd. Onlarn gz nnde baka bir ekip bulabildikleri yangn sndrclerle ve suyla o ateleri sndrd. Bunlarn bir ksmn grntledim. Atei yakanlar, sndrenlere kar kmad, sndrenler de yakanlara... Bu kk olay bana Trkiyede bu yama kadar grmeye alk olmadm yeni bir durum tanmlamaya zorluyor. Kafam kart, aklmdaki Trkiye grnts allak bullak oldu. Acaba btn bu taknlklarn, fkenin, ykcln kayna partiler, rgtler, kurumlar myd? Olaan koullarda birbirine tahamml edemeyecek gruplarn nasl itidalli olduuna tank oldum. Bir yanda Mustafa Kemalin askerleriyiz slogan atlrken, hemen onlarn nnde Anarist bir kz duvara onlarn pek houna gitmeyeceini dneceim bir slogan yazyordu. Tam kar kede de PKKl genler, her iki grubun da houna gitmeyecek baka bir slogan yazyordu duvara. Bu insanlarn birbirine gsterdii hogr ve sayg beni artt. Bir yazar olarak itiraf etmeliyim ki, baz eyleri yeniden gzden geirmem gerektiini anladm. Paylatm fotoraflarda insanlarn yznn grnd karelerden kanmaya zen gsteriyorum, ne olur ne olmaz... Ama asla yan yana gelebileceine inanmayacanz futbol taraftarlar ellerinde parti kakollarn sallayarak ayn slogan atyordu: Faizme kar omuz omuza! Ben AKP ynetiminin faist olduuna inanmyorum. Dn Babakan bizi byle tanmlad. Tam olarak hatrlamyorum, ama E. Laclau bir panelde birinden rk diye sz eder. Salondaki genlerden biri, O rk deil, faisttir! diye sze girer. Laclau da: Haklsn ar bir ithamda bulundum diye szn geri alr. u anda ayrntlarn hatrlamyorum, ama byle bir anekdottu. Faizan olmak faist olmaktan daha ar bir durum olabiliyor. Sonular asndan dnk uygulamalar faizand ve eylemlerde bulunan herkesin bildii gibi, ortak tek bir slogan vard:

Faizme kar omuz omuza! Bu da bir tek eye iaret ediyor ki insanlar faizan uygulamalara kar ayaa kalkt. Homojen bir kitle yoktu ortada. Holiganlar, Sosyalistler, Anaristler, Kemalistler, Alevi genler, vs., vs. Byle bir kitlenin denetlenmesi mmkn deildir. Onlar denetleyecek tek ey ortak bir hedef, ortak bir idealdir. Ortak ideali zetlemek gerekirse: Biz sizin kulunuz deiliz efendi. Bizim ka ocuk yapacamza, neye inanacamza, neye inanmayacamza, ne ieceimize, bedenimizi nasl kullanacamza, aklmz nasl kullanacamza siz karar veremezsiniz. Sizi setik nk sizin bize iyi hizmet edeceinize inandk. Biz deil, siz bize hizmet edeceksiniz. Biz sizin kleniz deil, patronunuz. Benim verdiim vergilerle maa alanlar bana dmanca davranamaz. zerimi attnz o biber gaznn parasn ben dyorum. Bu hakszlktr ve geri ekilmeyeceiz. Olay bu kadar basitti. Yani babozuk bir kitle olarak bizi bir arada tutan ey bu ortaklkt. Medyaya hibir zaman gvenmedim. Eitimim bu alanda olmasna ramen... Belki de eitimim bu alanda olduu iin... Edepsizlik yapmak istemem, ama inananlarn yaad d krkl da beni artt. Kimseyi gcendirmemek iin de o sz sylemedim, ama imdi syleyebilirim: Ne bekliyordunuz? Medyann patronu, onlara reklam ve denek verenlerdir. Medyann bizim sesimiz olduu palavrasna inananlar ok temiz kalpli, ama ltfen biraz daha dikkatle baksnlar gazetelere, televizyonlara. Her eylemci gibi ben de polisin gsterdii saldrganl unutmayacam. Onlar da bizim ocuklarmz tekerlemesinden kurtulup bu konuda derhal bir ey yapmak gerek. Polislerin hi vakit geirilmeden psikolojik destek almas gerek. Karlarndaki gstericilerin dman olmad retilmeli onlara. Gerekiyorsa mdahale ncesi her memura bir ie pasiflora verilmeli. Bu vesileyle Talcid gibi bir ila rettii iin Bayere itenlikle teekkr ederim. Dnyada ie yarayan ikinci nemli ila olduunu syleyebilirim. Dn merdivenlerde skp kaldmzda bizi evine alan ve adn zellikle sormadm gen ifte teekkrler. Bu ok iyi oldu. Trkiyede kimin kim olduu byle zamanlarda anlalr. Anadoluda derler ki, dostunu tanmak iin yolculuk yapacaksn. Biz o yolculuu yaptk ve dostumuz olduunu dndmz, deer verdiimiz pek ok hretin orada olmadna tank oldu. Alacaklar olsun, bir gn sizin de ayanz kaldrm talarnn altndaki kumsala basacaktr. Yanda olmakla zulmden kurtulacanz dnmeyin. Bir gn sizin de yeterince yanda olmadnz ortaya kverir. O gne kadar iyi saklann ve satabildiiniz kadar satn. Dnn yarn olmas dileiyle, bana limon uzatan ocuklar hi unutmayacam. Bana gaz skanlar da... Cennetin ve cehennemin insanlarn ruhuna sindiini grdm. nk bir yolculuk yaptm. Teekkr ederim yoldalarm. Tekrar grmek zere. Faizme kar omuz omuza! Tekrar kaldmz yere dnersek. Yukarda eletirdiimiz beyanatlar yapanlar hareketi doru okuyamad gibi, doru okuduunda yanl sonular karmakta ve doru sonu kardnda da bu sonuca uygun doru bir politika izleyememektedir. Krt hareketinin bu zaaf, Gezi Hareketinin en byk zaafn oluturmaktadr. imdiye kadar

Krt hareketi hep tek bacakla yrmek zorunda kaldndan, Trkiyede bir demokratik hareket olmadndan ikyet etti. Hep bunun beklentisi ve teviki iinde oldu, ama imdi tam byle bir hareket kendiliinden, hi allmam bir biimde ve anda ortaya ktnda ise onu tek bacakla brakma durumunda kalabilir. Krt hareketinin iinde nasl en demokratik unsurlarn yan sra en feodal geleneklerden en oven milliyetilere kadar her akm varsa, burada da var. Bu hareketler ancak birbirine dier ayak olarak demokratik bir yry gerekletirebilirler. Bu nedenle Gezi hareketinin de zaaf olur Krt hareketinin zaaflar. Nasl kk de olsa Krt hareketiyle dayanan devrimci ve sosyalist Trkler, yllardr, Krt hareketinin Apocu ve demokratik kanadn varlklaryla, sadece bir kar rnek olarak, bir imknn somut rnei olarak gl kldlarsa; Krt hareketi de varlyla Trkiyenin demokrat ve sosyalistlerini bu hareketin iindeki Trk milliyetilerine kar gl klabilirler. Krt hareketi varlyla bu imknn varln gstermezse onlar da bu hareket iinde yalnz kalacaklardr. nsanlar bulunduklar konumlara hapsedip kategoriletirmekle bir yere varlamaz. nsanlarn nesnel karlarnn demokrasiden yana olduu, ama bunun farknda ve bilincinde olmadklar; bunun iin bu n yarglar ve yanllar giderecek bir eyler yaplmas gerektii gibi bir anlayla yaplr politika denen ey. Tabii var olan blnmelerle blnp dnyay deitirmek isteyenler iin byledir bu. Dn de ksaca deinmitik bugn de bir kez daha deinelim. Krt hareketi politik ve programatik olarak calann hedeflerini anlayabilmi ve hazmedebilmi deildir ve onun grlerini ve programn en ileri gelen politikaclar savunamamaktadr. Bu zaaf bir lde de sosyolojik olarak Krt hareketinin ehirli ve modern bir toplumsal tabannn yeterince gelimi olmamasnn bir grnmdr. Sorun Batnn ve ehirlerin orta snflarnn kltrel olarak demokratik zellikleriyle, Krt hareketinin politik olarak Demokratik zelliklerinin nasl birletirilebileceinde dmlenmektedir. Bu yaplamad takdirde, sonu: ehirlerin ve Batnn politik olarak gerici; Krt Hareketinin kltrel olarak kyl ve geri zelliklerinin baat olmas olur. Bu ise tam bir felaket anlamna gelir. Sosyolojik olarak byledir, ama yine de politik ve ideolojik olarak yaplacak bir eyler vardr. a) Krt hareketinin son kalkmay tam anlayamamas ve calann grlerini savunamamasnn temelinde ilkel milliyetilikten arnamama bulunmaktadr. Krt hareketinin politikaclar, Trklk ve Krtlk, Alevilik ve Snnilikten azade bir demokrat olarak konumay renebilmi ve bunun nemini kavrayabilmi deildir. b) Batnn ehirleri sz konusu olduunda, Krt hareketinin bir politikacs olarak epeyce baarl da saylabilecek, hatta Trkiyenin batsndakilere en yakn, onlarn en sempatik bulduu politikac olan Demirta bile, olaylar ve gelimeleri hemen kavrayp uygun bir tavr koyamamaktadr. c) Byle bir politika ve anlayla Krt hareketinin batya ve ehirlilere ulamas, onlar rgtlemesi ve birletirmesi beklenemez.

d) Bu olmadan da ne Trkiyede ne de orta Douda bir demokratik devrim mmkn olmaz. Dolaysyla Krtlerin zerindeki bask son bulamaz. e) Bu koullarda Krt hareketinin bir baars da mmkn olamaz. Trkiyenin ounluu olan insanlarn en azndan hayrhah bir destei veya tarafszl salanamazsa, baar mmkn deildir. calann dedii, bunun iin kartlarn yeni kart ve yeni bir mcadele dneminin baladdr. Hkmetle rk uzlamalar ve aman iler bozulmasn diye Hkmeti kzdrmaktan kanma izlenimi verebilecek davranlar doru deildir. f) Tekrar edelim. Srr Sreyya ve Erturul Krk imdiye kadarki tutumlaryla (Srr Sreyyann Kldarolunun davranna ilikin syledikleri ierike durumu doru tasvir etmekle birlikte byle konumas doru deildi. [*] O herkesi, hangi niyetle olursa olsun oraya armaya devam etmeliydi bataki gibi. Niyetler zerinden niyetleri okuyarak politika yaplmaz. Sadece onlar da deil, btn AKPlileri de armalyd.) Krt hareketinin seip Meclise tad politikaclar olarak iyi bir snav verdiler ve Krt Hareketi ile Trk orta snflar arasndaki uurumun kapanmas iin; bu uurumu kapatacak bir kpr kurabilmek iin iyi bir kprba ele geirip kpry ina edecek klavuz iplerini gerdiler. Krt hareketi bunu u ana kadar deerlendiremedi, ama derhal ciddi bir zeletiri ateinden geip tutumunu deitirmelidir. Aksi takdirde ok ge olur. Son olarak yazmza Sezai Sarolunun benzer uyarlar iiren u satrlaryla son verelim: Birbirimizin yzne kar konumakta yarar var: Genel bir alg olarak sezdiim, tek tek Krt arkadalardan da ska duyduum Biz mcadele ederken onlar neredeydiler? cmlesiyle ne n ne de sre kurgulanamaz. Bu hakl eletiriyi hatta alnganl anlamak gerekiyor, ne var ki politika alnganlklar zerinden deil politik ilkeler, etik durular zerine ina edilir. Alternatif politika eletirdiimiz yanllara benzememek zerinden yapldka ilevseldir, hem kendimizi hem de bakalarn dntrcdr. zgrlk talep eden gelenek, akln ve eylemlerini dier ezilenlerin zgrlk talepleriyle ortaklat oranda, farkl zeminlerden politika yapan taraflarn ilikilerinde tek tek ve karlkl sahicilikten sz edilebilir. Eylemlerin ate ks srecine denk gelmesi de edilgenliin gerekesi olamaz, olmamal. Tersine dou ile bat arasnda iki farkl algnn ve alnganln almas deilse de anmasnn imkan, bu tr eylemlerin iinde psikolojik, ruhsal yaknlamalardan de geiyor... Bu eylemlerin eit, kurucu orta olmak mmknken sembolik aklamalarla ve dayanmalarla pasif bir yerden siyaset kurgulamak herey bir yana, yllarca mcadele ederek oluturduu kendi deerler sistemini de andrr. Dahas, doa gibi siyaset de boluk tanmaz ve her eylem baka kolektiflerce manple edilebilir... Ordunun Srekli Aydnlk in Bir Dakika Karanlk eylemlerini ak-kapal olarak manple ettii bilgisi scakln koruyor. Hal byle olunca, Gezi Direniinin, milliyeti-rk kesimlerce bu corafyann ihtiyac olan zgrlk perspektifinden saptrlarak, sadece AKP kart, klasik devlet/ordu yanls bir mecraya srklenmesi mmkn. Bunun iaretlerini eylem iinde yeterince grdk daha da greceiz... Bu nedenle, eylemcilerin kulaklar kadar kalplerinin de Diyarbakrda olduunu politik olarak bilmek, ruhen de hissederek dalarn, ormanlarn altna elini koyanlarn aalarn altna da ellerini daha ok koymalar tarihin emri siyasetin kavlidir... Bu yaplmadka,

Krtler kendi dertleri dnda bir eyle ilgilenmiyorlar. Biz buradayz onlar neredeler? eklinde bir kar eletirinin ve alnganln eylem iinde yeniden retileceini bilmek iin kaln kitaplar okumak gerekmiyor.

3 Haziran, Pazartesi

Neler Olabilir?
Elbet u saatlerde henz bandayken olaylarn geliimi zerine baz tahminlerde bulunmak yanl grnebilir, ama yine de ayrntlara ilikin deil, ama genel gidi zerine bir tahminde bulunabiliriz. Gler ve onlarn karakterleri zerinden. Birok kereler yazdmz bir benzetme vard. imdi DP iktidarnn 1955 sonrasn yayoruz. nmzde 27 Mays var diyor; Menderes ve Tayyipin yaptklarnn paralelliklerine dikkati ekiyorduk. nmzde, muhtemelen byle bir sre var. Neden byle olur? Sosyolojik nedenleri vardr. Snflarn gc, karakteri ve karlar ile ilgili. Askeri brokratik oligari (CHP) ile burjuvazi (DP, AP, ANAP, AKP) birbirlerinin varlna meruluk kazandrrlar. Birincisi, burjuvazi anti-demokratik olduundan geni bir demokratik reformlar manzumesiyle en geni kitleleri birletirmez ve bu pahal, baskc, brokratik devlet cihazn tasfiye etmez; kendini sadece var olan cihaz kontrol altna almakla snrlandrr. Ama bu cihaz ayn kalnca Askeri Brokratik Oligarinin maddi temeli (bu muazzam baskc, merkezi, brokratik, askeri, keyfi mekanizma) olduu gibi kalr. Politik gcn tekrar ele geirmek iin kar tarafn ypranmasn ve aklszlklarn bekler. Kar taraf yine demokratik olmadndan nfusun bir yarsn karya itecek uygulamalara gider. Bu memnuniyetsizlik geri teper. Nfus iinde az da olsa ehirli ve modern toplumun sinir ular da ehirler olduundan nfus iindeki oranlarndan ok daha etkili bu gler ayaa kalkar. Kar taraf da bunu ezmek ve sindirmek iin iddete bavurur. Bu kmaz iinde ordu yine bir denge unsuru, bir kurtarc olarak geri gelir. kincisi, Askeri Brokratik Oligari esnektir. Burjuvazi kadar, hatta ondan daha esnektir. Bizans iken, Osmanl ile ittifak kurup kendini yenilemitir. Osmanl olunca, Tanzimat, Merutiyet, Cumhuriyet, ok Partili Rejim gibi dnmler yaparak muazzam bir esneklik gsterip bugne kadar gelmitir rnein. Bu sefer de ayn esneklii gsterip mrn bir elli yl daha uzatabilir. Bunu yapacak esneklii ve tazelii bizzat AKP iktidar Ergenekon tevkifatlaryla bu tabakaya salad. Zaten bu tabakann kendisi el ve bel vermeseydi Ergenekon tevkifatlar, yani brokrasinin barsak temizlii, gereklemezdi. Nasl 28 ubat Politik slama taze kan verdiyse, Ergenekon tevkifatlar da askeri brokratik oligariye tekrar esneklik kazandrp taze kan verdi. Daha nce, son birka ylda cephenin dndnden, Erdoann artk otoriter ve anti demokratik bir grnme brnp muhalefetin demokrasi savunucusu ve mazlum duruma getiinden sz etmitik. u an bu grnm iyice pekimi duruyor. Yani imdi eer Gl, Arn gibi Politik slamn kurmaylar duruma el koyup Tayyip

Erdoann istifasn salayamazlar ve bir tamir hareketine girimeyi beceremezlerse bu i darbeye kadar gider. Hem de bir kurtarc gibi gelecek bir darbeye kadar. Ama AKP kurmaylar istifasn salayabilirlerse, o zaman durumu onaracak; Erdoann att admlar geri alacak bir hkmet ile iler sivil bir biimde bir sre daha gidebilir. Ancak, bizzat iktidar kendi elinde merkeziletirmi olmas Erdoann en byk handikabdr. Kendini bir tuzaa drmtr. Kendisine kar karabilecek kimseyi etrafnda brakmamtr. Kimse Erdoan ikna edip, kenara ekilmesini salayacak durumda deildir. Bu nedenle byk bir olaslkla olaylar trmanmaya devam edecektir. nk bu noktadan sonra ne direni geri gidebilir ne de Erdoan. Erdoann geri adm atmas bitmesi olur. Onun iin daha ileri gitmek zorundadr, ama ileri gittike de tepkiler byyecektir. Direniiler arasnda korku snr aldndan bu iktidar daha sert davranmaya zorlayacaktr, ama bu ise mcadeleyi trmandracaktr. zetle, Erdoann istifas dnda sivil bir zm grlmemektedir. Ama onu istifaya zorlayabilecek bir mekanizma da yoktur. Bir olaslk daha bulunmaktadr: Fethullahlarn AKPyi blmesi ve Erdoann bir anda aznla dmesi. 1960larn sonunda Demirelin APsinde benzer bir durum olmutu. Fethullah ve CHP grmelerine dair sylentiler, bunun olabileceini de gstermektedir. imdi Taraf, Zaman, Gl, Arn, stanbul Belediye Bakan Topba, Milli Eitim Bakan, Erturul Gnay, vs., hepsi Erdoana cephe alm bulunuyor. Tecrit durumda. Bu Politik slamn iinden bir zm kmazsa, bu i darbeye gider. u ana kadar bir ans eseri lm olmad. Ancak bu iddet bir sre sonra onu da getirecek. O zaman bu iin ehitleri de olacaktr. Bu gidile bir darbe gelir. Hem de Erdoann en gvendii generalleri yapar. Allende de bir takm gvenilir generaller getirmiti ve onlar onu ykmt . O zaman ne olur? Bu kurtarc, bir denge rejimi olur . Tekrar prestiji ve gc elinde bulunduracandan hkmeti ksa zamanda parlamentoya iade eder. Muhtemelen Krtleri de sisteme entegre edecek bir anayasa yapar. Yani 27 Maysn ikinci bir versiyonu. Hatta calan babakan bile olabilir. Nasl Bizans, Osmanl asyla mrn bir drt yz yl daha uzattysa imdi de Cumhuriyet Krt asyla mrn en azndan bir krk yl daha uzatr. Tpk Roma-Bizansn ald Osmanl asyla Douda hzla gelimesi ve iki yz yl nce Seluk as alarak kendisini Ege sahillerine kadar kovalayan ran, ta bugnk snrlara kadar srmesi gibi. Krt as alm, parlamentoyu da aybn rten bir asma yapra olarak ayp yerinin stne koymu Trk-Krt askeri brokratik oligarisi de, mezhep ve airet atmalar iinde bunalm Suriye ve Irak halkna da bir kurtarc gibi grnp, Badat ve ama kadar yaylabilir. Tarih bu ilerin genellikle byle yrdn gsteriyor.

Bir mucize olur da ii snf tarihsel uykusundan uyanr ve unuttuu demokratik ideallerini yeniden kazanrsa, Orta Dounun Prusya tarz birliinin yerini, devrimci demokratik bir Orta Dou Demokratik Cumhuriyeti alabilir. Ama u an bu olaslk nerdeyse sfr.

5 Haziran, aramba

nternette Rastladm Aadaki Mektubun Tm Trkiyedeki Gezi Park Direniilerince ve Destekilerince, Direniin Birinci Hedefi Olarak Kabuln neriyorum
Deerli Arkadalar, Aadaki mektuba bir e-mail grubunda rastladm. Bu mektup, direnilerin zn ve somut olarak ifade edilmemi en temel hedeflerinden birini son derece somut olarak gerek bir olay zerinden anlatmaktadr. Bu mektup, demokratik bir lkede vatandan hakk ile polisin grevini son derece zl olarak ifade etmektedir. Hem demokrasiye sahiplenen, demokrat ve modern bir yurtta anlaynn olumas iin; hem de bugnk keyfi ve devleti yurttalardan stn gren cihazn paralanp, yurttalarn zerinde ykselmeyen, onlara hizmet eden bir devlet cihaznn rgtlenmesi gereklilii hedefinin tanmlanmas iin somut ve anlalr bir rnek olduu inancndaym. Bu metnin, demokratik zlemleri dile getiren Gezi Park direniilerinin amalarnn birinci maddesi olarak kabul edilmesini neriyorum. Elbette bizler ekilsiz bir btnz, (iyi ki de yleyiz) bu nedenle oturup brokratik bir mekanizmayla bunu ortak birinci amacmz olarak kabul edip etmeme ynnde bir karar alamayz, ama imdiye kadar direniimizi kendiliinden ve el yordamyla rgtlediimiz yntemle, bu bildiriyi bir numaral ama bildirimiz olarak seebiliriz. Bunun iin yapacamz, bu bildiriye katldmz belirtip, tandklarmza dostlarmza ve sosyal medyaya ynlendirebilir onlardan da aynsn yapmalarn isteyebiliriz. Aynsn kk masalarda imzalar aarak sosyal medyada da yapabiliriz. Bylece kendiliinden, oylamasz, ama en demokratik oylamadan daha demokratik bir biimde, ama bu mektubun bizlerin zlem ve eilimlerini yansttn herkese duyurabiliriz. Bylece amalarmz en demokratik bir ekilde adm adm ekillendirebiliriz. Onlara sistematik bir btnlk kazandrabiliriz. Bir lkenin demokratik olmas iin nce yurttalarn demokrat olmas ve demokrasiye sahip kp onu savunmas gerekir. lk adm byle atabiliriz. Bu bir balang olabilir ve denemeye deer. Desteklenmesi ve yaylmas dileiyle, tm demokrasi zlemli direniilere sevgiyle. * nternette tesadfen rastladm Blent Atamer imzal aadaki mektupta dile gelen anlay kendi zlemlerimin bir ifadesi olarak gryor ve bunu herkese duyuruyorum: * Sevgili arkadalar, 31.Mays.2013 Ankara, Saat 12:35 Atatrk Bulvarnn Kenediye baland keye 100m

gney. Eim ile birlikte yoldayz. Kenediden Bulvara kp da evimize gidemediimiz iin Vakfbank otoparkndan Bulvara kyoruz. Hemen caddeye ktmz noktada drt kiiye rastlyoruz. Biraz aada polisin kede srekli gaz sktn, Kzlay ynne gideceksek taksiye binmemizi salk veriyorlar. Tam o srada yanmzda Kavakl ynnden aa doru inen kamyon gibi bir ara duruyor, penceresinden bir polis sarkyor ve ne yaptmz soruyor. Protesto diye sesleniyorum. Bu soruyu bana ne hakla soruyor, ona ne diye dnmeye hem frsat bulamyorum hem de gerek duymuyorum. O da beni derhal yarglyor ve hkm veriyor: Biber gaz ve basnl su cezasna mahkumiyet. Ne haddine bu memurun. Benim de katlmmla oluan kamu kaynaklarndan yaamn salayan bu kii beni zehirlemek iin mi grevlendirilmi. Bu yetkiyi ona hangi amiri vermi, emniyet amiri, hangi vali vermi, hangi bakan vermi? Benim gecenin bir saatinde sokakta gvenle dolamam salamak deil mi onlarn grevi? Baka ne ileri var ki bunlarn; ne haklar var beni yarglamaya ve kendilerince karar vermeye? leri bu deil ki. Bu haddini bilmez polisin amiri olan valisi ve iileri bakan dahil hibirisi beni gece 12:35de yarglayp da cezalandrma yetkisine sahip deil ki, ben kendilerine bu yetkiyi vermedim ki. Bunlar bana hizmet etmek iin varlar. Bana gece yarsnda gaz skmak iin deil. Kald ki, ben bir yurtta olarak stanbul Belediyesince ve hkmete giriilen, yurtta duyarlln yok varsayan, imar ve kr hrsnn rn olarak algladm, Taksimi ticariletirme projesine itirazen Ankaradaki protestonun bir katlmcs olamaz mym? Bu haliyle artk iyi bir yurtta olma imknn kayp m etmi oluyorum? Aracn plakasn ve memurun yaka numarasn almaya niyetleniyorum, arabann arkasna bakyorum, plakas yok; ya kaak ya da devlet benden gizliyor. Memur zaten aa inmeye cesaret edemiyor ki yakasna ve numarasna bakaym. Bu aracn ruhsat kimin zerine, vali mi, emniyet mdr m hangisi, yoksa ileri bakan m, hangisi? Bu memlekette plakasz ara kullanlabileceine ilikin bir karar verdiimizi hatrlamyorum. Bu suu kim iliyor acaba? Hibirisine beni temsil yetkisi vermiyorum artk, geri alyorum yetkilerini. Onlar yok sayyorum. Onlar karmla beni gecenin bir saatinde evime dnmek iin sokaktayken kendilerine tehdit olarak grp hadleri olmadan bana ceza veriyorlarsa ben de bu yetkiyi onlara verenlerden de, onlar byle bir insiyatif kullanma konusunda cesaretlendirenlerden de ikayetiyim ve onlara beni ynetme yetkisi vermiyorum. Bu gece Ankarada ho balad, kt devam etti, sonu ne olacak bilmiyorum. Konuyla ilgili TC Kamu Denetilii Kurumuna 1235 bavuru numarasyla bavurumu yaptm. Baka ne yapabilirim? Blent Atamer

6 Haziran, Perembe

Kendiliindenlie vg
(Bu yaz on iki yl nce yazlmt. Bugn her zamankinden taze). En kendiliinden hareketlerin bile, o kendiliindenlik boyasnn alt kaznnca, altndan daima isimsiz bir anaristin, bir komnistin, bir isyancnn uzayn sar boluklarnda yok olup gittii sanlan unutulmu abasnn kzl tortusu kar, bir ka yl nce lm bir devrimcinin dedii gibi. Bu kzl tortu, tpk bir yamur damlasnn olumas iin toz zerreciklerinin grd trden bir ilev grr kendiliinden hareketlerin olumasnda. Bu tortu, hareketin kendisi ya da rgtl ifadesi deildir, ama onun ortaya kmas iin bir tohum, bir katalizr, bir maya ilevi grr. Ama bu mayann da etki gsterebilmesi, ancak onun etkiledikleriyle ayn doku grubundan, ayn dalga boyundan olmasyla mmkndr. Bir de bunun tersi durum vardr. En muhalif, devrimci rgtlerin bile tutuculap, kendiliinden bir hareketlenmenin veya ekillenmenin bile nnde bir engel oluturduu durumlar vardr. imdi Trkiyedeki durum bu. 1960larda Trkiyedeki toplumsal muhalefet, gbreli bo bir araziye ekilmi bir tohum gibiydi. Kendiliinden ykselilerin zamanyd ve bu ykselite rnein eski komnistlerin ektii tohumlar bu kzl tortunun ilevini gryordu. Eski rgtler, toplumsal muhalefetin ykseli ve ekilleniini engelleyebilecek kadar gl deildi, ama ondaki kristallemeler iin bir tohum ilevi grebiliyordu. Yeni rgtler ykselen hareketlerin ifadesiydi. TP ve DSK rnein, ykselen, gen ve dinamik ii hareketinin; Dev-Gen, ykselen genlik hareketinin. Bu rgtler bu hareketlerle birlikte domular ve onlarn ifadesi olmulard. Btn dinamizm ve yaratclklar buradan geliyordu. Bu eilim yetmilerde de srd, daha geni kitlelerin radikallemesi ve politize olmasna paralel ve bunun ifadesi olarak bilinen btn o sol rgtler yelpazesi olutu. Bakir bir alanda her eye batan balamak kolaydr, ama bir kere ekillenme ve paylama gerekletikten sonra, yeni bir ekillenme adeta olanaksz hale gelir. nce gelenler sonra geleceklerin yolunu tkar. Paleontoloji, doa tarihinde bile, byle doann farkl canl trleri ile ilgili denemeleri rahat rahat gerekletirdii dnemlerle; stabilize olmu trlerin dierlerinin geliimini engelledii dnemler arasnda bir farka dikkati ekmektedir. Yumuakalar dneminin Kambriyum Patlama denen byk denemesi, o dnemde yaamn bulunduu tek yer olan denizlerin byle bir patlama iin adeta gbreli bir toprak gibi olmasyla ilgiliydi. Buna karlk, rnein daha sonra dinozorlar, memelilerin gelimesi nnde bir engel oluturuyorlard. Eer bir gkta dinozorlarn egemenliine son vermeseydi, yeryznde hala dinozorlarn egemenlii sryor olacak; bir ka memeli de gelimek ve patlamak iin ortam bulamayan ayrks bir dal olarak kalmaya devam edecekti.

Bugnn Trkiyesi dinozorlarn egemenlik dnemine benziyor. Muhalefet sol rgtlerce parsellenmi durumda. Bu rgtler ise altml yllarn ykseliinin rnleri. O yllarn politik ve kltrel atmosferiyle, paradigmalaryla, anlaylaryla ekillenmiler. Bugnn dnyas karsnda sadece birer tutucu kabuk ilevi gryorlar. Bu rgtlerin hi birisi bugnk toplumsal muhalefetin eilimlerini ifade etmiyorlar. Bununla kalsalar iyi, bu muhalefetin kendini ifade edecek hareketler ve rgtler gelitirmesinin de nnde bir engel oluturuyorlar. Seksenlerin sonunda ykselen toplumsal muhalefete paralel olarak btn rgtlerde bir atlama, otantik kaynaklara dn abas grlyor ve bu abalar ykselen toplumsal muhalefetle paralellik iinde bulunuyordu. Ama bu sre ksa srd ve eski rgtleri ve anlaylar sprp atamad. Sovyetlerin k, Krtlere kar zel savan ykselii, Trkler arasnda milliyetiliin ve rmenin ykselii yaand. Dikkat edin bugnk rgtlerin hepsi byle bir dnemin rndrler. deolojik alanda seksenlerin sonunda grlen otantik Marksizme dn eiliminin deil, ona direniin ifadesidirler. Toplumsal olarak ykselen bir harekete deil, rmeye dayanrlar. Bu nedenle Trkiyedeki toplumsal muhalefetin nndeki en byk engel, bugn var olan sol hareket ve rgtlerdir. Eer bu rgtler olmasayd, toplumsal muhalefet imdi ok daha canl, dinamik ve gl olurdu. Dnyada hi bir byk devrim, rgtl partilerin eseri olmamtr. Tersine, devrimci kabarlar, kendilerine en uygun partileri, devrim frtnalarnn dalgalar zerinde ykseltip iktidar kumsalna oturtmutur. Ve ou kez bu partiler bile devrimci kabarlar hzlandran deil, frenleyen bir etki gstermilerdir. Modern dnya tarihinin grd en byk iki devrim, Fransz ve Rus devrimleri, tamamen kendiliinden patlamalardr. Yanl olarak Bolevik Partisinin bilinli ve planl bir eyleminin sonucu olduu sanlan Ekim Devrimi bile bu kural dorular. Bolevik Partisinin kendisi, art arda gelen dalgalarla ykselen dinamik ve gen bir ii hareketinin rgtsel ifadesiydi, Trkiyedeki altmlarn TPi gibi. Bu parti, ayn zamanda tarihte eine az rastlanr bir ekilde, ann en ileri dnce akm olan otantik Marksizmden besleniyordu. Ama sadece bu da deil: Bu parti, burjuva uygarlnn ngilterede doup, Fransa ve Almanya zerinden Rusyaya kayan ve orada devasa Rus romann, Rus klasik mziini yaratan kltrel ikliminde soluk alp veriyordu. Daha saymakla bitmeyecek, olaanst tarihsel koullarn bir araya gelmesine ve birbirinden byk kafalar bnyesinde barndrmasna ramen, bu parti bile ubat Devriminden sonra, devrimin nnde engel, bir tutucu kabuk haline dnmt. Lenin ve Troki gibi bir iki nderin hayatn yeil yoluna ilikin syledikleri, aadan gelen yn hareketinin basks ve devrimci kabar olmasa, ilk tepkilerde olduu gibi, klasik Bolevik kadrolarca sapknlk olarak aforoza uramaktan kurtulamazd. Bolevik Partisi gibi snfsal, teorik, kltrel kkleri ve temeliyle bylesine uygun koullarda ekillenmi, tarihin grd en demokratik parti bile byle tutuculaabiliyorsa varn

Trkiyedeki solun durumunu siz gz nne getirin. Ykselen bir hareket mi? Yok. Aksine ryen bir toplum var. an en ileri dnce akm m? Yok. Marksizm diye renilmi bir brokratik kastn ideolojisi ve kapitalizmin tarihsel zaferinin ortaya kard bir liberalizm hayranlnn birbirinin varlnda kendine hakllk bulan kayk dv var. Marksizmin eletirel ve devrimci zn srdren akmlar Trkiyenin devrimcileri iin hep bilinmez olmu. Seksenlerin sonundaki kaynaa dnme abas yar yolda duvarn altnda kalm. O devasa Rus romann, Rus mziini, roketlerin dinamik hesaplarn yapan ar suikastlar yetitiren, Aydnlanmadan beri gelen burjuva uygarlnn dnce disiplini ve gelenei mi? Yok. Ruslar Kapitali evirirken, Trkler A. Comte, Durkheim ile tam tersi akmlara dalmlardr. Trkiyede sadece Krt hareketi, ykselen Krt uyannn ifadesi olarak ve ondan g alarak ve ona g vererek, ok elverisiz toplumsal temeline, kltrel kaynaklarna ve ideolojik hareket noktalarna ramen bir para dinamizm ve kendini yenileme yetenei gsterdi ve gsteriyor. Trk solu ve Krt hareketi arasndaki bugnk doku uyumazlnn bir nedeni de bu farkl eilimlerin ifadeleri olmalardr. Bir frtnaya ihtiya var. u devleti, u partileri ve u solu, nne katp srkleyecek; havadaki rk kokularn yok edecek. Bugnk sol rgtler ancak topra zenginletiren bir gbre olarak yararl bir ilev grebilirler. Yoksa onlar bugn toplumsal muhalefetin ekillenmesinin ve kendini ifade kanallar oluturmasnn nnde en byk engeldirler. Trkiyede byk bir devrime ihtiya var. Ve byle bir devrim bugnk rgtlerle deil, onlara ramen olabilir. 11 Austos 2001, Cumartesi * Beklenti (Frtna) ve ngr (rgtlerle deil, onlara ramen) gerekleti.

7 Haziran, Cuma

Erdoann Anti-Demokratik Demokrasi Anlay, Aznlklar ve Ulusuluk

Recep Tayyip Erdoann demokrasi anlay, sadece ierii bakmndan (slami ve Trk referanslara dayanmas bakmndan) anti-demokratik deildir; demokrasi anlay bakmndan da anti-demokratiktir. Erdoann anlayn eletirip, yanl olduunu syleyenler de bu yanll tanmlayamamakta ve onu doru bir noktadan eletirememektedirler. nk onlarn demokrasi anlay da demokratik deildir. Demokrasinin anti-demokratik anlay, genel olarak demokrasinin anti demokratik bir sistemle uyuabilecei gereini kabul etmez ya da grmezden gelir. ounluun antidemokratik olabileceini kabul etmez veya varsaymaz. Demokratik bir demokrasi anlay ise, demokrasiyi sadece aznlk ve ounluk ilikisiyle tanmlamaz, haklarla tanmlar. Haklarn ne olduunu belirlemeyle urar. nk haklar, aznlk ve ounluk ilikisi, yani genel olarak demokrasi ilikisinin dnda kalrlar. Demokrasi konusundaki bu kafa karkl ok yaygndr ve bu nedenle Erdoann demokrasi anlayna tutarl ve kapsayc bir eletiri yaplamamakta, onun anti demokratik bir demokrasi anlayna sahip olduu gsterilememekte ve konu haklar sorununa getirilememektedir. nk Erdoann dile getirdii anlaya kar kanlar da demokrat deildirler. Eletirdikleri onun demokrasi anlay deil, onun somut uygulamalardr. Konunun daha iyi anlalmasna bir katk olmas iin bundan on yl nce yazdmz bir yazy koyuyoruz. *

Aznlklar ve Demokrasi
6 Ekim 2000 Demokrasiyi savunanlarn ounda, demokrasinin gericilikle, ovenizmle, rklkla badamayaca ynnde yanl bir anlay vardr. Sanlann aksine, Leninin de dikkati ektii gibi, demokrasi genel anlamyla, sava ve ezici bir milliyetilikle badaabilir. Hi unutmamak gerekir, Hitler demokratik seimlerle en byk parti olmutu . Trkiyede son seimlerde, Trk ulusunun yzde sekseni inkrc ve oven politikalara oy verdi. Demokrasi, ilke olarak aznln ounlua uymasn kabul eden rejim olduundan, ounlua aznlk hakknda karar hakkn vererek ona btn silahlar sunar. ounluk, ounluk olarak aznl ldrme karar bile alabilir son derece demokratik olarak. lk bakta bu ifade ok abartl gibi grnr, ama yakn zamana kadar toplantlarda, sigara ien ounluun kararyla sigara iilebilme karar alnrd. Yani bir tr taksitle ldrme karar. Genel olarak demokrasi her trl gericilik, milliyetilik, rklk vs. ile gayet gzel uyuabilir. Ama zel bir demokraside, daha bata, hi kimsenin bakasnn salna onun rzasna dayanmadan bir zarar veremeyecei gibi bir ilkenin olduu, bu hakkn garanti altna alnd bir demokraside, ounluk bu konuda karar alamaz. Byle bir demokraside, on bin kiilik ve

bunlarn 9999unun sigara itii bir toplantda, bir tek kii dahi sigara iilmemesi nerisinde bulunduu zaman, artk bu neri demokratik bir ekilde oylanmaz, sadece neriye uyulur. Eer uyulmaz ise, bata koyulan ilke ihlal edilmi, ounluk yasa dna dm olur. Bu durumda o bir kii, 9999 kiiyi, mahkemeye verip, hapse tktrabilir. Demokrasi znde ounluun byle bir karar alamamasdr. Demokrasinin, her trl gericilik ve ovenlikle badaabilen genel olarak demokrasi olmaktan kp, bunu snrlayan, zel bir demokrasi olabilmesi iin, ounluun baz konularda karar alamayaca ynnde ilkeler belirlemi olmas gerekir. Demokrasinin geliim tarihi, bir yanyla ounluun karar alabildii alanlara kstlamalar getirilmesinin, yani haklarn tannmasnn ve geniletilmesinin tarihidir. Bugn Trkiyede rnein, ounluk Trke konuuyor ve dierlerini Trke konumaya bin bir yoldan zorluyor, ama herkesin ana dilinde eitim, renme, konuma ve gelitirme haklarnn garanti altna alnd bir demokraside, ounluk artk aznln dilleri hakknda bir karar alamaz. Byle bir demokraside bir tek kii iin dahi, ana dilini renmesi iin retmen, mahkemede ona tercman bulmak gerekir. Bugn Avrupa lkelerinin ounda, birok aznln kimi haklar byle garantiler altna alnm bulunuyor. rnein sakatlar, ecinseller, sigara imeyenler, yallar, ocuklar, uyuturucu bamll olanlar vs. ounluun karar alma alann kendilerine ilikin sorunlarda snrlam bulunuyor. rnein ounluk ecinsel olmasa ve bunu bir hastalk olarak grmeye devam etse de, kendi ahlakn homoseksellere dayatmyor ve dayatamyor. nk demokrasinin demokratik bir anlay var ortada. zrller, merdivenlerin yannda, tekerlekli sandalyenin hareket edebilecei dz yollar veya asansrler talep ediyor. ounluk, Hayr, vergilerimizi kk bir aznln talebine harcayamayz diyemiyor. rnekler oaltlabilir. Demek ki, bir takm haklarn ilke olarak dokunulmaz, ounluk tarafndan karar alnamaz olarak tanmlanmas gerekiyor gericiliin arac olmayacak bir demokrasi iin. Ama bunun iin de ilk bata ounluun bu haklar iin mcadele etmesi veya bunlar kabul etmesi ve ettirmesi gerekir. * Tabii burada u soru ortaya kyor: Nasl oluyor da ounluk, belli ilkeleri kabul ederek, karar alma hakkn snrlyor? Bir kere bu haklarn ve ilkelerin hepsi belli mcadeleler sonunda ounluk tarafndan kabul ediliyor. Peki, aznlk ounluu buna nasl zorluyor? Nasl oluyor da gc yetiyor? Elbette, bu kabullerde, geleneklerin, yerleik deerlerin, yaygn anlaylarn bir yeri var, ama iin bir de ekonomi politii var. Btn bu kabuller yle kolay olmuyor. Aznln ounluu bu hakk tanmaya zorlamas ve tanmas iin uzun direni ve mcadeleleri gerekiyor. Buna ramen nasl oluyor da aznlk ounlua galebe alp hakkn ona kabul ettirebiliyor?

Burada yle bir yasann varl seziliyor: Aznln direniinin sonularnn, o hakkn verilmemesinden daha pahalya patlayaca grlnce, ounluk raz geliyor ve genellikle o haklar bir ilke haline dnyor. Aznlklarn haklarnn tannmas konusunda ikinci bir tarihsel eilim de bir toplumun zenginlii lsnde bu snr ve ilkelerin oalma eilimi gstermesidir. Bu nedenle iktisadi kriz dnemleri bu haklarn yitirildii dnemler olur, Alman faizminde olduu gibi rnein, yani ounluk, ounluk olarak yine aznln haklarn iptal etme karar alabilir. Burada da yine, aznln haklarn yok etmenin getirecei karlarn, zararlardan fazla olmasnn nemli bir rol oynad seziliyor. Yani aznlk haklar ile toplumdaki refah dzeyi arasnda bir iliki bulunuyor. Tabii bu ok genel bir eilim, somut tarihte, binlerce krlma ve etki buna ekleniyor. * Bu balamda ulusal aznlklar konusuna da ksaca deinmek gerekiyor. Son dnem tarihine baktmzda iki dnem ve iki eilim grlr. Birincisi, dile ve dine dayanan ulusal devletlerin olumas ve bunlarn btn yeryzn kaplamalar dnemi. Bunu 1848 devrimleri sonrasnda balam kabul edebiliriz. (Amerikan ve Fransz devrimlerinden 1848e kadar geen dnem, topraa dayanan, nispeten daha demokratik bir ulusuluk dnemi olarak kabul edilebilir.) Bu dnemde, aznlklarn haklar pek gndeme gelmemektedir. Standartlama, dolaysyla aznlklarn imha, srgn, katliam, zmleme yoluyla yok edilmesinin; modern standart retime uygun standart dili konuan uluslarn oluumunun belirleyici olduu grlyor. Bu eilim sanayi devrimiyle balyor ve Fordizmde zirvesine ulayor. Adeta uluslar bir banttan kan rnlere benzetiliyor. kincisi son on yllarda grlen dnem ve tersi bir eilim. imdiye kadar geen dnemde, bu standartlama salandndan (bu byk lde bir dil birliidir), bu sorun artk kapitalist retimin ileyii iin ciddi bir problem oluturmuyor, ama btn buna ramen, hi bir devlet, yzde yz bir safla ulaamyor. Baka dil ve dinlerden aznlklar var olmaya devam ediyor. Buna ilaveten modern igc gleri de yeni aznlklar yaratyor ve hatta eski aznlklara yeniden bir canlanma getiriyor. Dier yandan bilgisayar ve buna bal olarak retim tekniindeki gelime ve esneklikler, eski bir rnek retimin yerine, geri yine o bir rneklik erevesinde, ama daha farkllklar gsterebilen rnlere olanak salyor. Bu durumda, eski standartlamay srdrmek hem anlamsz hem de gereksiz hale geliyor. Bunun yerine standartlamay ok kltrllk, ok etnilik, ok renklilik gibi esnekliklerle donatmak, kapitalist retimin daha sancsz gelimesi bakmndan zorunlu hale geliyor. Bu nedenledir ki, son on yllarda aznlklarn ve onlarn haklarnn n plana kmas bir rastlant deildir. Bu da bir tek dil ya da etniye dayanan veya bunu ideal olarak koyan ulusal devlet anlay yerine, on sekizinci yzyl uluslamalarnda rnein Amerikada olduu trden dil ve kltr politik alann dna iten, ulusu baka ortaklklarla tanmlayan, ulusal devletlerin ilk

doum dneminin, daha demokratik olduklar dnemin anlaylarnn yeniden itibar kazanmasna yol ayor. Ancak bu eilim tam bu demokratik biimiyle ortaya kmyor. Ulusun genellikle bir dil ile tanmlanmasna son verilmiyor, ama eskiden bir sorun olarak grlen farkllklar artk bir zenginlik olarak grlerek, onlara bir takm aznlk haklar veriliyor. Bu tam bir demokratik dnm anlamna gelmez. Gerek demokratik bir ulusta ise, ounluk yok edilirdi. ounluk yok olunca, (yani rnein ulus Trklkle veya Trk diliyle tanmlanmaynca, herkesin ana dilinde eitim hakk olunca) ounluk olmad iin aznlklar da olmazd. Aslnda ok kltrllk gerici ulusal devleti, yani ulusun bir dille, dinle, vs., tanmlanmasn srdrmek iin onu esnetmek ve reforme etmekten baka bir ey de deildir. Demokratik bir ulus ise ulusu her hangi bir dille, dinle tanmlamaya kar tanmlar. Bu adan baknca, bugnn Trkiyesindeki temel mcadele bu ulusuluun eski biimi ile yeni biimi arasndaki bir mcadele olarak da kavranabilir. Trkiye Cumhuriyeti, klasik standardize edici dnemin damgasn tamaktadr. Sorun udur: Ulus dille ve dinle tanmlanmaya devam edip, ounluk olmayan dillerin tannmas biiminde bir zm m? Yani bugnk gerici ulusu ve devleti reforme eden bir zm m? Yoksa ulusu ve devleti bir dille veya dinle tanmlamaya kar tanmlayan, dil konusunda ve din konusunda ounluu, dolaysyla ounluk ve aznlk ilikisini yok eden, sorunu bir hak olarak koyan devrimci bir zm m? Biz ikincisini savunuyoruz yllardr. Bugn Trkiye ve Krdistandaki ve hatta orta doudaki btn hareketler ise henz hala birincisini savunuyorlar. Bu nedenle henz yeterince ve tam demokrat deiller. Sadece demokrasi anlaylaryla deil, savunduklar (daha dorusu savunmadklar) haklarn ieriiyle de.

8 Haziran, Cumartesi

Gezi Parkna Hrant Dink Park Adn Verelim. Eskiden 1915te Katledilen Ermenilerin Ansna Yaplm Ant Yeniden Dikelim
Gezi Park direniine katlan arkadalara bir neride bulunmak istiyorum. zerine dnelim, tartalm, bir fikir oluturalm ve geni bir destek bulursa uygulayalm diye. Trkiyedeki zgrlk mcadelesi ileri giderken ayn zamanda daha da gerilere gidip bugnk keyfiliin, anti-demokratikliin kklerine de ynelmek zorundadr. Bu geriye bakta herkes ve Gezi Parknn zgrlk hareketi, ister istemez Ermeni Katliam ve Anadolunun Hristiyan haklarnn yok edilmesi ve srlmesi gereiyle kar karya gelecektir. Gezi Park direnii hepimizi hzla eitmektedir. Onlarca ylda kat edebileceimiz yollar bir iki gnde kat ediyoruz. Bunu gz nne alarak, bir neri yapmak istiyorum. Gezi Parknda eskiden 1915te katledilen Ermeniler iin bir ant vard. Bu ant yllar nce kala gz arasnda yok edildi. Keza bugnk Gezi Parknn olduu yerlerde zellikle Harbiye ynnde bir Ermeni Mezarl vard. (Mezarln ve antn ksa hikyesi aada ek olarak var.) Bunu gz nne alarak, Gezi Parkn Hrant Dink Park olarak adlandralm ve oraya ayn ant yapamayacamza gre btn sanat ve heykeltra arkadalarmzn yapacaklar antlar orada sergileyip, en ok beenileni oraya koyarak, zgrlk mcadelemizin tarihsel kklerini de derine daldralm diye dnyorum. Kklerimiz ne kadar derinlere giderse, dallarmz o kadar ykseklere kar; meyvelerimiz o kadar byk ve lezzetli olur. Tartlmas dileiyle. *

Ek: Gezi Park ve Antn Tarihesi Hakknda Ksa Bilgi

Taksim Meydanndan Harbiye askeri mzesine kadar uzanan, stanbul Radyosu Binas ve evresini de iine alan arazi 1560-1865 yllar aras, mezarlk olarak mlkiyetini elinde bulunduran Ermeni Cemaati tarafndan kullanlm. 1865 ylnda veba salgn nedeniyle mezarlk kapatlm. Vanl Margos Natanyann 1929 ylnda yazd mektuba gre mezarln Ermenilerin mlkiyetine geme yks yle: Almanlar Osmanl Padiah Kanuni Sultan Sleyman zehirlemek iin komplo kurarlar, Kanuninin ba as Manuk Karaseferyandr, Kanuni Sultan Sleyman, Manuk Karaseferyann bilgisi dnda hi birey yememektedir. Almanlar Manuk Karaseferyandan komplo iin yardm isterler. Manuk yardm derhal reddeder ve komployu meydana kararak nler, Sultan Manuk Karaseferyan dllendirmek ister ve Manuk Karaseferyan, ondan stanbul Ermenileri iin bir mezarlk ister, Sultan da stanbulun o zamanlar ehir d saylan Elmada-Pangalt semtindeki ok geni araziyi Ermenilere verir. 1872 ylnda mezarlk klaya verilmek zere cemaatten alnmak istenir, ancak Sultan

Abdlaziz ferman ile buna mani olur, 1926 ylnda Beyolu Belediyesi, Tapu Genel Mdrlne bavurarak mezarln kendi adna kayd edilmesini talep eder. Ermeni kilisesi mezarln tapusunu ibraz ederek itiraz eder ve mezarln sahipsiz ve metruk olmadn belgelemesine ramen, Beyolu Belediyesi mezarla el koyar, itirazlar sonu vermez, mahkeme mezarln sahipsiz ve metruk olduuna ve 1931 ylnda mezarln Beyolu Belediyesine gemesine karar verir. Ermeni Patrikhanesi Yargtaya gider ve kar dava aar, ancak 3 Aralk 1933 ylnda Sultanahmet Adliyesi yanar ve mezarla ait belgeler kl olur. Kl olan belgelerin birer kopyas Tapuda ve Belediyede olmasna ramen davalarn gidii deimez. Mezarln giriindeki Ermeni Mezarl yazs ve Ha kaldrlr. 1935 ylnda Vakflar Genel Mdrl mlkiyetin kendisine ait olduunu iddia eder ve araziye ortak kar. 1939 Mezarlk tmyle istimlk edilir arazi parsellenip satlr, mezarln talar Gezi Parknn basamak inaatnda ve stanbul-Eminn meydannda kullanlr (Armaveni Mirolu, Ermeni Mezarlklar, Toplumsal Bilimler Habercisi, Ermenistan Bilimsel Ulusal Akademisi, 2008). Bugn bu mezarln yerinde, Ko Holdingin Divan Oteli bulunmaktadr: ddiaya gre, bu mezarlk alan iinde, 1915de ttihatlar tarafndan katledilen ve mezar yeri dahi bilinmeyen Ermeni aydnlarnn ve ehitlerinin ansna toplu tevkifatn ve tehcirin (Ermeni Soykrmnn Akunq web sayfas yneticileri) drdnc ylnda 1919 tarihinde 11 Nisan Ant adl bir ant dikilmi ve ant 1922ye kadar burada kalm, sonra efsanevi bir ekilde yok olmu, gizemli bir biimde kaybolmu.

9 Haziran, Pazar

zgrlk Direniileri in Birletirici Bir Program nerisi

Dn, Gezi Parkna Hrant Dink adnn verilmesi ve oraya yklm Ermeni Katliam antnn yerine bir yenisinin koyulmas nerisi yapldnda, Twitterde bir arkada, bunun gndeme alnmasnn doru olmad, esas olarak direniin amalarn tartlmasnn daha doru olaca ynnde bir eletiri yapt. Elbette arkada hakl olabilir. Ayrca bunlar birbiriyle elimeyebilir de. Arkadan bu nerisi ve eletirisini de gz nne alarak aada, tartlmas, konuulmas ve grlerin olgunlatrlmas dileiyle bir Demokrasi ve zgrlkler Program tartmasna girilebilir. Bu program her birinin kendi spesifik amalarn alt alta yazmaktan daha te, onlar adeta bir cebirsel forml gibi, her spesifik amacn da kendini bulabilecei bir program olmaldr. Zaten bunu baard takdirde bu hareket toplumda tm muhalif ve zgrlk gleri toparlayp kapsayabilir. Aada byle bir programn nasl bir ey olabilecei tartmasna bir giri, bir balang olabilecek bir program nerisi yer alyor. Tmyle reddedilse bile, en azndan tartmalara biz zemin oluturabilir. Kanmca demokrasi ve zgrlkler programnn iki temel zellii bulunmas gerekir. Birincisi: bu topraklarda yaayan tm yurttalarn hi birisinin, dili, dini, etnisi, soyu, sopu vs. nedeniyle herhangi bir eitsizlie, imtiyaza ve baskya uramamas. Bir dilden, bir dinden olmann bir takmn taraftarlndan farkl bir durumda olmamas. Kimsenin dili, dini, etnisi, kltr, soyu sopu, vs., nedeniyle bir imtiyaz ya da farkl muamele ya da dezavantajla malul olmamas. Devletin tpk takmlar karsnda tarafsz ve takm taraftarlnn politika d olmas gibi; devletin btn dil, din, etni, soy, kltr farkllklar karsnda btnyle tarafsz olmas ve bu farkllklarn btnyle politik olann yani devletin ve ulusun tanmnn dnda olmas. kincisi, yurttalarn zerinde ykselmeyen; devletin milletten stn deil, milletin devletten stn olduu; bugnk pahal, baskc, brokratik, militarist, krtasiyeci ve keyfi devletin yerine, ilevinin sadece ve sadece, yurttalarn ortak yaamnn gereklerine ve iradelerine hizmet edecek ekilde snrlanmasna gre yaplanm bir devlet cihaznn kurulmasdr. Bu temel amalara ulamak iin somut yaplarn neler olaca ve olmas gerektii bu programn ieriini oluturmaldr. nk somut hedefler hem birletirir hem de yanl anlamalar nler. Kullanlan kavramlar ya da kavramlara yklenen anlamlar farkl olabilir. Bunlar da tkenmez ideolojik tartmalarn yolunu aar, ama somut talepler, kim hangi kavramla ifade ederse etsin, herkesin anlad ayn olduundan, hem yanl anlama olanan kaldrr hem de bir ortak bir dil ve tartma zemini salar. Bu nedenle, eer bu amalar zerinde anlalr ve bu amalar modern, demokratik ve zgrlk bir lkenin temel zellikleri olarak kabul edilirse, bunlarn somut biimlerinin neler olaca zerinden bir tartma yrtlmelidir.

Bylesine bir program, tm farkl duyarllklardan kaynaklanan talepleri, her biri farkl mecralarda akan nehirlerin bir denizde bulumas gibi, bir tek ortak demokratik ve zgrlk hareket biiminde birletirebilir. u an hareketimizin en byk ihtiyac da esas olarak budur. Biraz dikkatlice okunduu takdirde grlecei gibi, aada tartmaya sunduumuz taslak sorunlarn en temeline inmekte, tek tek sorunlar sralamaktansa, onlar zecek aralar ve koullar salamaktadr. Bir dier ifadeyle, kimseye para vermemekte, ama bir altn bilezik, para kazanmay salayacak bir zanaat ve onu icra edecek aralar vermektedir. Aada be ana balk halinde bu program yer almaktadr. Okuyalm, tartalm, tarttralm. Bunlar yeterli ve doru olmayabilir, ama tartmalar balatmak ve sistemli bir ekilde yrtmek iin bir hareket noktas salayabilir. Gerek bir eitlik iin, ulusun tanmndan her trl, dil din, tarih, etni, soy, kltr, rk belirlemesi kalkmal, demokratik ulus bunlarla tanmlanmaya kar tanmlanmaldr. Bu somut olarak u tedbirlerle gerekleebilir. o Herkese istedii dili anadil olarak seme ve anadilinde eitim hakk olmaldr. (Ana dilini renme hakk deil. Bu farkldr dillerden birine stnlk salayp eitsizlii arttrr.) o Ortak bir konuma ve yazma dili gerekip gerekmediine; gerekiyorsa bunun hangi dil olacana demokratik ulusun yurttalar tartarak ve oylayarak karar verirler. Bu ortak konuma dilini renmek, anadilde eitim hakkn ortadan kaldrmaz. o Okullarda herkes ana dilinde, ama ayn ortak tarihi okumaldr. Bu tarih, lkedeki ve komularndaki btn dillerden, etnilerden, dinlerden, kltrlerden, cinslerden eit miktardaki temsilciler tarafndan ortaklaa yazlmaldr. o Eer okullarda okutulmasna karar verilirse, din ve ahlak dersleri, yeryzndeki tm byk din ve inanlardan ve inanszlardan eit sayda temsilciler tarafndan ortaklaa yazlmaldr. o Devletin tm inanlar karsnda eit ve tarafsz olmas iin, Diyanet lavedilmeli, imam hatipler normal okullara evrilmelidir. o Diyanet gibi kurumlarda imdiye kadar alanlarn madur olmamas iin geimleri gnll olarak cemaatler tarafndan karlanmayanlar veya bu olana semeyenlerin maduriyeti engellenip toplumun baka ilerine yerletirilmelidir. o Devlet sadece inanlar arasnda eitlii salamak ve aznlk inanta olanlar aleyhine oluacak fiili eitsizlikleri gidermekle ykml olmaldr. Yurttalarn en geni ekilde rgtlenebilmesi, hakkn koruyabilmesi, hakszlklara ve eitsizliklere kar mcadele edebilmesi iin.

o Snrsz bir dnce, ifade ve rgtlenme zgrl derhal uygulamaya gemeli, bunlar snrlayan tm yasalar derhal ve otomatik olarak geersiz olmaldr. o Devletin, firmalarn, rgtlerin, partilerin ve bunlarn btn organlarnn btn kararlar, btn tartmalar tm yurttalarn bilgisine ak olmaldr. Demokrasinin gerekleebilmesi, yurttalarn doru kararlar verebilmesi iin her eyden nce doru bilgilenme gerekir. Doru bilgilenme iin ise, medyann devlet ve sermayenin tekelinden ve egemenliinden kurtulmas gerekir. Bunun iin de o Tm medya ve yayn faaliyeti, matbaalar, frekanslar, kanallar, katlar toplumsallatrlmal; devletin ve sermayenin elinden alnmal, yurttalarn ve rgtlerinin emrine verilmelidir. o Medya olanaklar, tm rgtler, partiler, inanlar, fikirler, akmlar, meslekler, cinsler, yalar, blgeler vs. arasnda ye saylarna ya da nfus iindeki oranlarna gre datlmaldr. o Bu dalmn gerek oranlar yanstmalar iin sk sk ayarlamalar yaplmaldr. Yurttalarn zerinde ykselmeyen, onlardan bamszlamayan, ama onlara itaat ve hizmet eden bir devlet cihaz iin: o Tm dzeylerde yetki ve sorumluluk seilmi organlarda olmaldr. Osmanl art, Firavun ve Nemrutlar zamanndan kalma valilik, kaymakamlk gibi merkezi olarak atanan ve belirlenen tm makam ve organlar lavedilmedir. o Tm emniyet, asayi ve savunma kuvvetleri bu seilmi organlarn emrinde ve kontrolnde olmaldr. o Tm seilmi yneticiler ve organlar kendilerini seenlerin bete birinin oyuyla geri alnabilmeli ve seim yenilenmelidir. o Tm seilenler seildikleri sre iinde ve almalar esasnda ortalama bir alann gelir dzeyinde cret almaldr. o Memurlarn tayin, terfi, seim ve emeklilik ilemlerinde bamsz memur sendikalarnn tuttuklar siciller esas alnmaldr. o Asker sivil adalet ikilii ve memurlar hakknda dava iin izinler kalkmal. Kanun ve yasalar karsnda mutlak eitlik olmaldr. o Mahkemelere jri usul gelmelidir. Bu biimsel eitlii ve demokrasiyi salayan tedbirlerin yan sra, asgari lde ekonomik ve sosyal eitsizlikleri kaldrmak iin: o Devlet her yurttaa i bulmak, bulamyorsa, sendikalarn ve bamsz tketici teekkllerinin tespit edecei, asgari geim endeksine uygun gelir salamakla ykml olmaldr. o Tm yurttalar iin genel salk ve emeklilik sigortas olmadr. Sigorta, dorudan sigortal yurttalarn seilmi temsilcileri tarafndan ynetilmeli ve denetlenmelidir. o Gelecek nesiller arasnda kltr, eitim ve iktisadi farklardan doan eitsizlikleri asgariye indirmek iin, her ocuk iin parasz kre ve anaokulu

salanmal; tm eitim ve aralar parasz olmal, dk gelirli ailelerin ocuklar ekstra desteklenmelidir. o Tm aznlklarn gerek hayatta fiilen ortaya kacak bizzat matematik bir aznlk olmaktan doan dezavantajlarn bir lde ortadan kaldrabilmek iin kotalar ve pozitif ayrmclk uygulanmaldr. Tartlmas dileiyle.

10 Haziran, Pazartesi

Erdoan Taksimin Mesajn Anlamyor Deil, ok yi Anlad in Byle Davranyor

Erdoann konumalarna ve tarih algsna dikkat edilirse, onun btn konumalarnn ve abasnn, Gezi Direniini, CHP ile DP, AP, ANAP, AKP arasndaki atmann bir devam gibi ele alma ve tartmay bu mecraya ekerek bu tartmaya hapsetme ve buradan puan toplamaya ynelik olduu grlr. Neden byledir? nk AKPnin temsil ettii Politik slamn varlk kouludur bu atma ve blnme. Ama sadece onun deil, Kemalist brokrasinin de. Erdoan byle yaparak, onlar da tekrar ayaa kaldrmaya onlara el ve bel vermeye almaktadr. Bu yeterince anlalamamakta; Erdoann durumu ve Taksimde ortaya kan hareketi anlayamad iin byle yaptna ilikin yorumlar yaplmaktadr. Aslnda Erdoan tam da tehlikeyi grd ve durumu anlad iin byle davranmaktadr. nk Kemalizm ve Politik slam ayn madalyonun iki yzdr. Politik slamn Kemalizme; Kemalizmin Politik slama hava gibi, su gibi ihtiyac vardr. Bunun tarihsel ve snfsal kkleri ok derindedir. Erdoan igdsyle, sorunun byle koyuluu dnda baka bir varolu koulu olmadn grd iin, varolu koulu olan elikiyi ileyerek yeni ortaya kan tohum halindeki blnmeyi henz kkken ezmeye almaktadr. Ama ezemez de yeni ortaya kan demokratik ve anti-demokratik elikisi stn gelirse ve burada demokrasi stn gelirse, sadece kendinin deil, Kemalizmin de sonunu gelir; giderken onu da kendisiyle birlikte tarihin karanlklarna srkler. Trkiye Cumhuriyetinin yerini Orta Douda bir Demokratik Cumhuriyet alr. Ama tersi durumda, yani ezebilirse, Erdoan imdi sadece Politik slam ve varolu koulunu deil, onun ikiz kardei Kemalizmin varolu koulunu da savunduu iin, Politik slam ve Kemalizm kayk dv, en azndan birka on yl daha egemen olur. Krt sorunu kangrenleir ve sonunda Trkiye Lbnanlaarak son bulur. Soruna byle baklnca, Krt sorununun kaderinin Krdistan dalarnda deil, Taksimde belirlenecei grlr. Bu iliki ve onun tarihsel kkleri hakknda neredeyse on yl nce, AKP henz yeni iktidara geldii sralar yazdmz bir yazy aktaryoruz. Yaz daha nce Gelecei Gemiten, Gemii Gelecekten Kurtarmak Denemeler adl kitabmzda yaynland. nternetten btn kitaplarmz gibi bedava indirilebilir. *

Kemalizm ve slam
28 Mays 2004 Trkiye batllatka, modernletike ve de laikletike Mslmanlamtr. Trkiye bu kadar laik ve batl olmasayd bu kadar Mslman olmazd. Osmanl gya bir slam imparatorluu idi; nfusunun byk bir blm Mslman deildi. Trkiye Cumhuriyeti ise laik, Batc

ve de Batldr, ama Politik slamn ok sevdii ifadeyle, nfusunun yzde doksan dokuzunu Mslman yapmay baarmtr. (Alevileri Mslman saymakta Politik slamn Kemalizme bir itiraz yoktur.) Osmanlya egemen olanlar, Mslman devirmelerdi, onlara Trk diyen Batllard; onlar kendilerini Trk olarak grmyor ve Trk kaba, cahil anlamnda bir hakaret sfat olarak kullanyorlard. Bu snfn sonradan uydurmas olan Trklerin devlet gelenei denen ey aslnda, BizansOsmanldan beri gelen ve kkleri Smere dayanan bu snfn (Snuf-u Devlet) gelenei ve ideolojisidir. Tarihte bir tek Trk devleti vardr: Trkiye Cumhuriyeti. Ve onu da Trkler deil, ite bu Trklerin devlet geleneinden sz eden, Bizans-Osmanl art Devlet Snflar (Snuf-u Devlet) kurmutur. Daha dorusu zaten var olan ve kendisinden baka bir ey olmayan devleti, Trk devleti yapmtr. Bu Mslman devirmeler kast ya da snf; varln ve egemenliini borlu olduu devleti srdrebilmek iin her eyi yapmaya ve her ey olmaya hazrd. Birinci Byk Millet Meclisinde bunu aka da ifade ediyorlard: eytan da oluruz Bolevik de diyerek. Milliyetiliin Osmanlya geldii dnemde, artk milliyetilik eski demokratik ve cumhuriyeti niteliini yitirmiti, Topraa dayanan nispeten demokratik ulusuluk yerini rka, soya, dile, dine dayanan gerici bir ulusulua brakmt. Balkanlarda ve Anadoluda bir burjuvazi de Hristiyanlar arasnda gelitiinden, burjuvazinin milliyetilii, bir etniye ve dine dayanan, ou kez de etni ve din akt iin ikisine birden dayanan bir milliyetilikti. Burjuvazinin bu milliyetilii, Bizans-Osmanl devletiliini ve varl buna bal Mslman devlet snflarn tehdit ediyordu. Bu nedenle Mslman devlet snflar, egemenliini srdrmek iin Osmanl Ulusuluu para etmeyince bir sre Pan slamizm ile oyalandktan sonra, Trk ulusuluunda karar kldlar ve Mslman ahaliden bir Trk ulusu yaratld. Ne bu ulusu ve ulusuluu yaratan devlet snflarnnn; ne de kendisinden bu ulus yaratlan nfusun soy olarak Trklk ile bir ilgisi bulunmuyordu. Mslman Balkan ve Kafkas gmenlerinden; Anadolunun byk lde Mslmanlam yerli ahalisinden, biraz da, yzde bei amayan, Trkmen ve Ouz soyundan gebe ve kyllerden yaratld bu ulus. yle ki, soy ve dilce herkesten daha Trk olan Karamanllar, srf Ortodoks olduklar iin zorla Yunanistana srldler; Adalarn bir kelime Trke bilmeyen Rum asll Mslmanlar da onlara karlk alndlar. Mbadele bile dil deil, din esas zerinden yaplp bir buuk veya iki buuk milyon insan yerinden yurdundan edildi. Mslman Hristiyan elikisi gibi grnen aslnda, Kapitalizm ncesini temsil eden Osmanl devlet snflar ile zellikle Hristiyanlar arasnda gelimi modern burjuvazinin atmasyd. Osmanlclk da, Pan slamizm de, Trk milliyetilii de gerici Bizans-Osmanl devletiliini temsil ediyordu. Bata Ermeniler olmak zere Hristiyan ahalinin katliam, srgn ve mbadelelerle yok edilmesi: kapitalizmin tasfiyesi, pre-kapitalizmin glenmesinden baka bir ey deildi. Bu tpk, devlet benim deyiini karan Fransz devletiliinin, Sen Bartelmi Katliamlarnda Protestanl, yani burjuva geliimi katletmesi gibidir.[*] Bu katliam Fransann modern

burjuva geliime giriini yz yl geciktirmi ve sonunda Fransz Devrimi bu gecikmenin acsn karmtr. Hristiyanlar arasnda yaygn modern snf ve ilikilerin, Hristiyanlarla birlikte Mslman devlet snflarnca tasfiyesi, devletin ve devletiliin yan sra, pre-kapitalist toprak aa ve eyhliinin; tefeci bezirgnln iyice glenmesi sonucunu vermitir. Bu tefeci bezirgnln ve aaln ideolojisi ise devleti ve gerici bir anlay ve yorumla donatlm slamd. Bylece bizzat kendi eliyle glendirdii tefeci bezirgnl kontrol altna alabilmek, vesayeti altnda tutabilmek iin, devlet snflar kendi slam yorumunu devlet dini yapt ve bu resmi Mslmanla da laiklik adn verdi. Bu devletilik Hristiyan katliam ve srgnleriyle, gerek bir laikliin temeli olan nfusu (Hristiyanlar) ve toplumsal ilikileri (modern kapitalist ilikiler) bizzat kendi yok etmiti. Ne var ki, 1970lere kadar, slam genel olarak tefeci bezirgnln ideolojisiyken, 1970lerden sonra yeni ortaya kan ve ou yok olan Hristiyanlarn servetleriyle zenginlemi bu tefeci bezirgnlarn ocuklar olan, Anadolu Burjuvazisinin bayra oldu. Politik slam bayrak yapan burjuvazi, sadece devletiliin keyfiliinden bkm iileri deil, byk ehirlerin genellikle Hristiyan ve Musevi de olan sekler burjuvazisinin bile desteini ald. Bu destekle birlikte de eskiden Mslman yazarlarn konusu olan Sabetayc Komplo teorileri Kemalistlerin balca ilgi konularndan oldu. Ama dikkat edilsin, Politik slam bayrak yapan burjuvazi, devlet snflarna kar, gerekten onlar tecrit edecek, politik iktidarn seilmi temsilcilerin elinde bulunaca tedbirler almaz ve almayacaktr; byle giriimlerde bulunmaz ve bulunmayacaktr. Nelerdir bunlar? Devletin her trl din eitiminden elini ekmesi, mam Hatiplerin kapanmas; Diyanet lerinin lav; mam, Mezzin gibilerin maann vergilerden denmesine son verilmesi ve bunlarn Mslmanlarn balaryla geinmesi; devletin sadece inan zgrln ve eitliini garanti altna almas gibi gerekten laik giriim ve talepleri azlarna bile almyorlar. Halbuki byle talep ve giriimler bir anda, Trkiyedeki btn Alevilerin, dinsizlerin, ehir orta snflarnn desteini alr ve Kemalist brokrasinin btn demagojisini aa karp onu tecrit eder. Byle gerek bir laiklik, ki demokratiklemenin art olan devletiliin tecridini de getirir, Kemalizmin laiklik denen resmi slamn yok edeceinden, Politik slamn mazlumu oynama ans kalmaz. Bu da geni ezilen ynlarn hzla burjuvazisin etkisinden syrln getirir. Bu nedenle AKP Kemalist devletilii tmyle tasfiye edecek hibir adm atmyor ve atmayacaktr. nk ancak bir Kemalist slam olan laiklik var olursa Burjuvazinin Politik slam var olmaya devam edebilir ve bu ideolojik kayk dvn srdrebilir.

11 Haziran, Sal

zgrlk Direniinde Kader Haftas ve neriler

Gezi Park Direniiyle balayan ve bir anda btn Trkiyeye yaylan eylemler ve direni bir isyandr. syan olarak balamasa da, onu gerekletiren muazzam kalabalklar onu yle grmese ve anlamasa da, devlet ve hkmet tarafndan bir isyan olarak grlecek ve deerlendirilecektir. yle de deerlendirilmitir. Balangta Gl ve Arnn yumuatarak blme ve sindirme stratejisi ile Erdoann cepheden saldrp ezme stratejisi arasndaki fark, egemen blok saflarnda bir atlama yaratabilir gibi grnyordu ve yaratabilirdi. Ancak son derece deerli gnler ve saatler heba oldu. Kar taraf glerini toparlayacak zaman buldu. imdi Erdoann dnyle birlikte bu fark, ayn ezme ve blme stratejisinin farkl taktik mcadele biimlerine ve hamlelerine dnm; hkmet ve devlet kanadnda blnme olasl imdilik ortadan kalkm grnyor. Erdoan bir yandan taraftarlarn toparlayp saldrya hazrlanrken dier yandan atla kapatarak, Gl ve Arn izgisini kendi izgisine katp hem kendi cephesindeki blnme tehlikesini bertaraf ediyor (Bunun sonular hemen grld. Gl iki yasasn onaylad. Arn, Babakan bir heyetle grecek dedi) hem de bylece direniileri blecek admlar pe pee atyor. rnein greceim diyerek grecekleri de zelikle kar taraf blecek ve tereddtte brakacak ekilde kendisinin semesi, hem en kk bir geri adm atmadan bir sultann kullarnn isteklerini almas edasnda grmeden sz etmesi; direniiler arasnda iki atlak yaratmaya ynelikti ve imdiden yaratt bile. Bir ksm grlsn, bir ksm grlmesin diyor; bir ksm biz seeriz ve semeliyiz bir ksm nemli olan grmek, seilenler de fena deil diyor. rnein, Gezi Park ve Taksime deil, imdilik sadece Taksime girmesi; girerken yine ncekilerden farksz bir biimde bol gazl ve iddetli girmesi ayn blme stratejisidir. Bu da baarya ulat. u an Taksim Meydannda bir takm sol gruplarn dalmaya mahkm ve ciddiye alnamayacak ve geni kitleleri uzaklatracak biimde datc direnileri var. Ayn anda bu direniilerin molotof kokteyli kullanmasna tepkiler de Twitterde okunuyor. Polis byle kk gruplarn direnii ve molotof kokteylleriyle engellenemez onu ancak geni kitleler geriletebilir anlamnda epey twit var. Keza molotof kokteyli ise geni kitleleri uzaklatrr. Twitler bunun da bir yansmas. Yani blnme fiilen ortaya km bulunuyor: Taksimi vermeyelim diyen ve molotofla savunan kk sol gruplarla, Taksim nemli deil Geziye dokunmuyorlar diyenler; Taksimi vermeyelim diyenler ise molotofla savunanlar ile molotofla deil, geni kitlelerin desteiyle savunulur diyenler biiminde blnm bulunuyor.

Hkmet elbet Geziye de girecek, ama her eyin sras var. nce kendi saflarn birletirmek ve kar taraf blmesi gerekir. Kk de olsa baarlar elde edip, kendi cephesinin moralini yksek tutmas gerekir. Erdoan geldiinden beri birka gn iinde bunlar yapt. u an saldr inisiyatifini ele geirmi bulunuyor. Hafta sonu geni kitleleri de toplayacann da iaretidir btn bu baarlar. Eer byle giderse, haftaya Gezi de kalmayacak, Erdoan muhtemelen bu mcadeleden glenmi olarak kacaktr. Bu gidii u an ne durdurabilir? Bir tek ey: Tpk 31 Mays ve 1 Haziranda olduu gibi bugn ve yarn da yava, ama engellenemez bir ekilde geni kitlelerin Taksime gelmesi. Kitlenin byk bir blm altndan, bu ancak akam saatlerinde gerekleebilir. Ancak kitleler Taksimi geri alabilir ve Erdoann oyununu bozabilir. Yine byle bir kendiliinden direni gerekleirse Erdoann cephesinde yeniden atlama alametleri belirebilir. Direni bu atlaklar deerlendirebilirse ileriye doru admlar atabilir. imdilik bu olaslk ok zayftr, ama devrimci direni dnemlerinde her zaman kitlelerin geni yaratclnn gzel srprizleri olabilir. Tarihte btn byk deiimler byle kendiliinden oluan g ylmalaryla gerekleirler. Bugn ve yarn insanlarn kendiliinden davran belirleyecektir sonucu. Bizler gelin Taksime diye ar yapacaz, ama ona yz binlerce insann kendi kendine verecei cevap bu direniin kaderini belirleyecektir. * Ama direni kaderini gzel srprizlerin eline terk edemez. Tpk Hkmet cephesi gibi kendi glerini toparlayacak, kar taraf datacak, tereddtte brakacak tedbirleri imdiden almaldr. Belki artk ok ge, ama yine de tencerenin dibini kazmakta yarar var. Kitlelerin sahip kmas ve sahip kanlarn genilemesi iin birtakm somut admlar atmak gerekiyor. Bunun iin: 1. Krt zgrlk Hareketi, tpk Newrozda yapt gibi, btn glerini ve rgtlenme yeteneini harekete geirerek tm Trkiyede, zellikle de Gezi Parknda en geni katlmla btn arln koymaldr. Krt hareketine byle davranmas arsnda bulunuyoruz. 2. Sadece Krtler deil, tm demokratlar, egemen Trk bayra ve Atatrk vurgusunun geni kitleleri itici arlna kar, Krt bayra ve calan posteri tamaldr. Bununla paralel olarak, Atatrk ve Trk bayrana kar olunmad, onlar tamann da bir hak olduu, ama calan posteri ve Krt renkleri tamann da bir hak olduu, bu hakkn savunulduu vurgulanmaldr. 3. Bylece direnii Trklkle ve Krtlkle tanmlayanlara kar, Trkl, Krtl, vs., kiilerin zel sorunu olarak, bir fikir zgrl, bireysel hak olarak gren, demokratik

4.

5.

6. 7.

8.

9.

bir ulusuluun ilkesi ve egemenlii kk de olsa kurulmu; Trklkle tanmlanm devlete kar demokratik bir ulusun tohumu ve alternatifi koyulmu olur. Byle bir yaklamla Gezi Parknda ve direni yerlerinde, Krtlk veya Trklk, vs,, Fenerli, Beiktal veya Galatasarayl olmaktan farkl bir ey olmaz. Yani direni politik olarak, kendini Trklkle (veya Krtlkle) tanmlamamakta, ama insanlarn kendilerini bireyler olarak Trk veya Krt grme haklarn savunduu ve garanti ettii masajn vermi olur. Ayns Mslmanlara ve Hristiyanlara da yaplmaldr. Yani byk ve ezici ounluuyla ehirli, yaam tarzn tehdit olarak gren direniiler ve Alevi direniilerin renkleri hkimdir, bu grnm de deimelidir. Bunun iin Mslman ve Hristiyanlara da ar yaplmaldr. Tpk Trklk ve Krtlk konusunda olduu gibi, direniin kendisini bir dinle ya da dinsizlikle tanmlamad; herkesin birey olarak Mslman veya Hristiyan, Alevi veya Snni, dinsiz veya dindar olarak haklarn savunmakta ve garanti etmekte olduu mesaj verilmelidir. Bu iki tedbir belki anti-demokratik Trk ve Krt milliyetilerini ve de laikileri uzaklatracaktr, ama ayn zamanda Krtlerin ve Mslmanlarn demokratlarn ve ezilenleri kazanacaktr. Politikada her kazan bir kayba karlk dr. Sorun neyin kazanlp, neyin kaybedildiidir. zellikle Trk milliyetilerini ve laikileri kaybetmeden, Krtler, Mslman demokratlar ve yoksullar kazanlamaz. Laikileri ve gerici milliyetileri kaybetmekten korkmamak gerekir. Trk bayra ve Atatrk yanl yorumlanmamaldr, onlar direnilere katlan binlerce insan iin Trk milliyetiliinin deil; yaam tarznn, ulusun slamla tanmlanmas tehlikesine kar korkunun ifadesidir. Bu iki tedbir derhal alnp bu mesaj tm Trkiyeye verilmelidir. Bu mesajlar hafta sonuna kadar var olan gleri geniletir kar cepheyi bler. Hkmetle grmenin prensip olarak reddedilmedii, ama Erdoann grmecileri kendisinin semesinin kendi anti-demokratik ve tepeden yaklamnn bir ifadesi olduu; direniilerin kendi temsilcilerini kendi seecei ilan edilmelidir. Hkmetin setiklerine, bizleri direniiler semedii srece Erdoann seimini kabul etmediklerini ilan etmeleri ars yaplmaldr. Hem koordinasyonu salamak hem de grmecileri ve program belirlemek zere derhal en demokratik bir ekilde, her trl kontrole ak bir seim ve organlama mekanizmas kurulmaldr. Bu son derece kolaylkla yaplabilir. rnein Trkiye apnda bir site kurulur. Tm gstericiler ve halk buraya ye olmaya arlr. ye olmann koulu, gerek kiiler olunmas olur. Resim, Hviyet Numaras ve isim bilgileri bunu salar. Herkes hangi direni yerinde yer alacan da belirler. rnein her yz kii iin bir delege seilebilir. Adaylar kendi resim ve bilgilerinin yan sra savunacaklar ve inandklar grlerini, aday olduklar blgeyi de aklarlar. Yz kiinin oyunu alan delege olur. Herkes sadece bir kere oy kullanabilir. Delegeler de blge ya da ehir iin on delegeye bir koordinatr biiminde bir seim yapabilir. Btn koordinatrler de Trkiye Koordinasyonu iin on kiiye bir kii olacak ekilde bir seim yapabilirler.

10. Bu derhal yaplabilir. Bunun teknik alt yapsn hazrlayacak ve yapabilecek uzmanlar hareketin saflarnda onlarca vardr. Aa yukar herkesin bir internet balants da bulunmaktadr. Bu hareket nternet araclyla dodu, onun araclyla hzla da rgtlenebilir. 11. Bylece btn Trkiyedeki direni hareketi, en geree yakn temsille rgtlenip kendisini temsil edecekleri seebilir. Koordineli almaya balayabilir. 12. Bir yandan bunlar yaparken paralel olarak, hafta sonu iin Taksimde ve tm Trkiyede demokrasiyi savunma mitingleri dzenlenmeli. Herkes en geni katlmla bu mitinglere arlmaldr. 13. Bu tedbirler acilen alnd takdirde, hareket Trkiyede hem tabann geniletir; hem rgtlenir hem de demokratik bir muhteva kazanabilir. Hareketin darbeciler tarafndan kontrol altna alnma tehlikesi ortadan kalkaca gibi, Erdoann demagojisi de boa karlm olur. Ltfen bu yazy yayn ve paylan. Trkiyenin ve Orta Dounun tarihinde karlat en byk demokratikleme frsatn deerlendirmek iin bunlar asgari yaplmas gerekenlerdir. Balayan hareket hem Erdoann saldrsn gsleyebilmek; hem saflarndaki blnmeyi nleyebilmek; hem de kar taraf blebilmek iin tabann bytmek hedef ve ileyiini daha radikal bir demokrasiye doru geniletmek zorundadr. Bunun somut biimlerine ilikin neriler de yukardadr. En azndan tartlmas dileiyle.

14 Haziran 2013 Cuma

Devrim Gnlerinin Sonuna Doru

Devrim gibi bir ey olacana dair ilk izlenimimi 31 Mays Cuma akam Tnelde edindim. O akam Beyolunda Babil denen bir kltr kuruluunda on parmanda on marifet olan deerli dostum Mehmet Tekirdan Kedi Yazs adl sergisinin kapanna gidecektim. Kedi figrleriyle alfabenin tm harflerini yapmt. Oradan da Taksime geerim diye dnyordum. Polisin gazl saldrlarnn haberleri geliyordu. Kadky vapurundaki insanlar erli beerli kk gruplar halinde, her zamankinden daha az konuuyorlard. Birbirlerine daha yakn duruyorlard. Bana m yle geliyor yoksa gerekten mi byle diye dndm. Eh bugn Cuma, oralara elenmeye gider stanbullular. Polisin saldrlar da srdnden bir tedirginlik olabilir diye aklamaya alyordum. Tnele binenlerin byk blm Kadky vapurundan inenlerdi. Hncahn dolmutu vagon ve hareket etmesi bekleniyordu. Birden bire gen bir kz, 16-17 yalarndayd sanrsam, Gaza kar limon var, isteyene verebilirim dedi. Herkeste bir ok ve sessizlik. Bu oku ve sessizlii grnce, btn naifliiyle limon sunan kzcaz da oka girdi: Ben sizin de Taksime destee gideceinizi sanmtm. Kusura bakmayn, bir yanllk yaptm gibilerce etrafna baknmaya balad. Btn bunlar birka saniye srd. Sonra baka bir gen ocuk, limon gaza kar bir ie yaramyormu dedi neeyle. Birden bire, onlarca yldr susmaya alm, duygu ve dncelerini gizlemeyi renmi insanlarn gerili sinirleri boald, glmeler ve polis saldrlar zerine konumalar balad. Meer btn vapur ve tneldeki insanlar Taksime dayanmaya gidiyorlarm, ama yanndakinden bile gizleyerek ve korkarak. Devrim ocuk yata bir kzn safa ve biraz da cehaletin verdii cesaretle sylenmi szlerinin araclyla yava yava ban kaldryordu. Bu gzlemden el alarak, ertesi gn, Taksime gitmeden nce, saat 15.19da bitirdiim yazma, Aslnda biraz uzunca bir demokratik birikim ve hazrlk yaplm olsa bir demokratik devrime bile yol aabilecek saatlerde yayoruz, ama demokratik bir devrim olmayacak, olamaz. nk bu birikimi ve hazrl yok. diye balayacak cesareti bulmutum. Yazy bitirip yolladm ve Taksime yola ktm. Kadky vapur iskelesinde inenler ve binenler birbirlerini alklyorlard. Kabatata fnikler almyordu. Ara sokaklardan yryerek ktm Taksime. Sadece Taksim deil, Beiktatan Karakye btn sokaklar da hnca hn insan doluydu. nanlr gibi deildi. Her halde bir milyona yakn insan vard. Hepsi erli, beerli gruplar halinde, rahat, ehirli, yalar otuzun altnda gen insanlar. Neredeyse yar yarya kadn. Birkann beni grdklerinde kendi aralarnda, Aaa, yallar da varm diye konutuklarn duydum. Acaba sloganlar ne diye bakyorum. Genellikle hi anlamsz uuu diye bir ses karyorlar. Bir de alk var. Aydnlk ve ulusalclarn kendi sloganlarn atma abalar genellikle yanksz kalyor. Taksimde bir araba devrilmi. zerine Koydukmu diye yazlm. Musu ayr deil. Normal olarak seksist kabul edilip tepki gsterilebilecek bu slogan hi tepki

ekmiyor. Hatta gen kzlar gelip yannda fotoraf ektiriyorlar. Sanrm bu hareketi en gzel yanstan, onun zn veren bu. Resim ektirenlerin resmini ekiyorum. Bu devrim kfrle balayan bir devrim. Teorik ve politik bir birikimin ve hazrln yokluu fkenin kfr, sevincin uuu, dayanmann alk biiminde ortaya kt bir devrim bu. Ar bir hastalktan baka trl klmaz. Yrmeyi yeniden renecek. Kfrlere dayanarak ayaa kalkacak. Sonradan bir arkada anlatyor. Kfrn bu kadar gzel olduunu, bu kadar yaktn bilmezdim diyormu feminist kz arkada. Hava aynen, 1968de Edebiyat Fakltesini faistlerin elinden aldmz gndeki gibi. lmeden nce devrim havasn bir kez daha solumak da varm. Arkadalarla hep bir devrim gremeden gideceiz diye konuurduk. O hi beklemediimiz anda karmza kt. ok uzun yllar gemi olmasna, ok deimi olmasna ramen onu tandm. Baka 68liler de tanm. Ta Almanya, Fransadan atlayp gelmiler. Ama tanyamayanlar da var. Unutmular. Hafzalarn yitirmiler. * Yaygn ve allm kullanmyla devrim kavram, Aydnlanma dininin politik olan ve olmayan ayrmna dayanr. Bu nedenle sosyolojik (Marksist) deil, normatif bir kavramdr. Politik iktidarn deimesi anlamnda kullanlmaktadr. Devlete ilikin olanla, politik olanla snrldr. Marksistler de yaygn biimiyle bu anlamda kullanmlar, devrimci partiler devrimi sadece politik iktidar ele geirme sorunu olarak tanmlamlardr. Snflar ve snf mcadelesinin kabulnn Marksizmin ayrc bir zellii olmamas gibi, devrimi sadece bir snf iktidarnn deimesi anlamnda kullanmak da Marksizmin ayrt edici bir zellii deildir, devrim kavramnn bu anlamda kullanmann patenti burjuvazinindir. Devrimin sosyolojik (Marksist) ikinci bir anlam daha vardr: retici glerin ve retim ilikilerinin geliimin belli bir aamasnda, styapnn da bir altstlkle deierek glerin ve ilikilerin yeni durumuna uygun hale gelmesi. Bu anlamda devrim henz hi ilenmemitir. nk bu sosyolojik (Marksist) anlamyla devrim kavram, o devrimde deien eyin, yani styapnn ne olduuna ilikin bir teorinin olmamas nedeniyle geliemeden kalm ve Marksizmin gerekten devrimci bir devrim kavramna sahip olmasn engellemitir. Ama dinin tmyle styap olduunun; Marksizmin din kavramnn (inan) aslnda Aydnlanmann yeni bir din olarak toplumu dzenleyen, normatif bir kavramndan baka bir ey olmadnn; inan diye sosyolojik bir kategori bulunmadnn kefiyle birlikte (ki bildiimiz kadaryla bu kefi 2004 ylnda biz yaptk) devrim sadece devletin ve siyasal olann deil; tm styapnn deiimi ve bu deiimin, altst oluun gerekletii dnemler anlamn kazanr. Bylece devrim, bir dinden dier dine geiler ve bu dinlerin yayllar anlamn kazanr. Bylece devrimler tarihi dinler tarihi olur. Tarihi snflar mcadelesi olarak aklayan Marksizm bir tarih yazamad. Yazd tarih, devrimsiz bir tarihti. Tarih yazamad iin de gelecei ekillendiremedi, ama tarihi dinler tarihi olarak yazan bir Marksizm, tarihi devrimler

tarihi olarak yazabilir ve ancak o zaman yeni bir din olarak bir devrim yapabilir. Partilerin deil, ancak dinlerin devrim yapabilecei; son iki yzylda uluslarn ve ulusuluun tm dnyaya egemen oluunun, Aydnlanmann, yani modern toplumun dininin dier dinlerin yerini al ve yaylndan baka bir ey olmad sonucuna da yol aar. Bylece modern tarih de anlalmaz olmaktan kar ve anlalr olur. Ama btn snfl toplumlar tarihinde olduu gibi, devrimler, ilk doularndaki ksa dnemler hari, kar devrimler biiminde yaylrlar. Hristiyanlk nasl Dou ve Bat Romann dini (Ortodoks ve Katolik) olarak kar devrime uram biiminde; slam nasl Orta Dou-Akdeniz (Emevi-Snnilik) ve rann (Abbasi-iilik) kar devrime uram biimlerinde yayldysa, modern toplumun dini (Aydnlanma) da kar devrimci biimi olan Ulusuluk biiminde yayld. Ulusal devletlerin kurulular, kar devrime uram bu devrimin (dinin) yayllarndan baka bir ey deildi. Ama bu ulusuluk kar-devrimi de iinde ikinci bir kar-devrim yaayarak zafer yryn srdrd. Bir toprak parasndakileri ulus olarak tanmlayan, dile, dine dayanmayan, nispeten daha demokratik denebilecek ulusuluk, 1848 devrimlerinden sonra yerini, bir dile, dine, etniye, soya, rka dayanan ikinci bir kar devrime uram bir ulusulua brakt. Birinci tr ulusuluun bayran ii hareketi Rusyadaki devrime kadar yksek tutmaya altysa da, Rusyadaki Stalinist kar-devrim ile birlikte bu nispeten demokratik denebilecek ulusuluu bile srdrecek g kalmad. Bu kar devrimci yayl, insanl tm tarihinden ok daha byk savalar ve aclar iinde kvrandrd ve kvrandryor. Postmodernizm eitlilii ve izafilii; byk anlatlarn son bulduu, ok kltrllk, tekiletirmemek gibi ortal doldurmu kavramlar, paradigmalar ve fikir akmlar son durumada, dile, dine, vs., gre tanmlanm ulusuluun insanl ve tek tek ulusal devletleri bile krize sokan bukalarndan kurtulmak iin el yordamyla, ocuksu aray abalarndan baka bir ey deildir. Byle genel ve tarihsel bir bak asndan, Taksimdeki Gezi Park vesilesiyle balayan ve anszn tm Trkiyeye yaylan hareketler de, calann Ekolojik Demokratik Toplum, Demokratik zerklik araylar da, Ermeni Katliamlar, Mbadelelerin tekrar gndeme gelmeleri de ayn el yordamyla araylarn farkl grnmlerinden, ayn tarihsel eilimin da vurularndan baka bir ey deildir. Bu nedenle dn gittiim 15 Haziran 1915te stanbulda idam edilen, yirmi Ermeni sosyalistinin Trkiyede ilk kez sosyalistlerce anlmas ile Taksimde direnenler veya calann kitaplar ayn arayn deiik grnmleridir. Bu aray, devrimi kaybettii yerde bulacaktr. Aydnlanma, kar devrime uramadan nce, eski dnyann dinlerini toplumsal rgtlenmenin dna atmak iin, bir zel (inan) ve politik ayrm yapmt. Bu ayrm uluslara yapp onlar da dinlerin yanna att an, kaybettiini bulacaktr. Bu ayrm o zaman devrimciydi. Ama kar devrim de tam bu ayrma dayanmt, politik olann ulusal olanla akmas ilkesini getirerek ve politik olann alann genileterek. kinci kar devrim de politik olanla ulusal

olann akmasna dayanarak, ulusal olann bir dille veya dinle akmas, ulusun bunlarla tanmlamasyla gereklemiti. Devrim de kaybettiini buralarda bulacaktr. Ulusal olann bir dille, dinle, tarihle, vs., akmasn terk ettiinde ikinci kar devrimi temizleyecek; ulusal olann politik olanla akmas ilkesine son verdiinde de tm kar devrimci biimlerinden arnacaktr. Ondan sonra, ulusal devletlere son vermi bu dnya cumhuriyetinde, ilk anlamyla devrim, yani snflar ve snf mcadelesinin almas ve egemen ve st snflarn varlna son verilmesi gndeme gelecektir. Bu ise, sre iinde kendiliinden gereklemi olann, (nk bir dnya cumhuriyetini emekiler kurabilir ancak) basit bir formaliteyle tamamlanmas olacaktr. nk devrimleri snflar yapmaz, dinler yapar, ama yine dinleri baarya ulatran ve yayanlar dnyann ezilenleri ve cretlileri olacaktr. Bu nedenle tarihte ilk kez bir devrim, tketim ve blm alannda deil, retim alannda deiim yaparak ve snflarn varlna son vererek, kendi iinde bir kar devrime uramadan baarsn ve yayln srdrebilecektir. Aslnda cretliler bu devrime ayaklaryla oy veriyorlar. Dnyadaki hudutlar bin bir yoldan ayorlar. Bu yollar profesyonel sporcularnki (gladyatrler) gibi hret ve servetle denmi olabilecei gibi; gemilerin ambarlarnda sidik ve ter kokularyla da dolu olabilmektedir. Aydnlarn bilinsiz post-modern araylarnn; emekilerin ayaklaryla oy verilerinin program, uluslar ve ulusuluu tm biimleriyle, eski dinlerin tkld yere, zel veya inan denen yere tkmaktan baka bir ey deildir. Marksizm (Sosyoloji) bu bilinsiz hareketin bilinli programn yazm; klasik Marksizmin tarihi snflar mcadelesi tarihi olarak yazarken, burjuvazinin ufku ve devrim kavram iinde bulunduunu, ama imdi tarihi dinler tarihi olarak yazarken, ayn zamanda yeni bir din olduunu ifade etmi bulunuyor. ilerin ayaklaryla; aydnlarn kafalaryla araylar, kendini yenilemi, kendi hatalar nnde sonuna kadar gerilemi ve o gerileyiten ald enerjiyle, Haydi artk atla demi Marksizmle bulutuu gn, insanlk ilk dnya apnda devrimini yaayacaktr. Bu buluma gereklemez veya gecikirse zaten insanlk var olmayacak demektir. Yaanan an anlamak iin byle bir perspektiften bakmak gerekiyor. Bu balamda u iki hafta boyunca Trkiyede yaananlar elbet bir devrim deil, el yordamyla bir devrim araylarndan baka bir ey deildir. * Ama devrim kavramnn baka kullanmlar da vardr. Dorudan hibir siyasal sonucu olmayan veya sonular ok sonra ve dolayl olarak grlebilecek, ama gnlk ilikilerde, toplumsal yaamda ve retimde ok nemli alt stlklere yol aan teknie ve retime ilikin deiiklikler iin de kullanlr. Sanayi devrimi, Fordist Devrim, Dijital Devrim gibi. Bir de bu gibi deiikliklerin yol at kltrel deiikliklerin var olan siyasi biimi deitirmeden, ama anlaylarda, toplumsal ilikilerde deiikliklere yol aan devrimler var.

Fordist retim ve bunun zorunlu kld Keynesi ekonomi ve sosyal devletin rn olan 1968 hareketleri ve devrimci kabar gibi. Bu iki haftalk devrimci kabarn byle bir yan da var elbette. Erdoan, eitime bunca yatrm yaptm, ekonomi iyi gidiyor, bunca aa diktim, bu isyan niye diye baryor ve tam da bu isyann 68e benzer bu yann anlamyor ve grmyor. 68liler de sava sonras refahnn ocuklaryd. Eski sistemin ileyii insanlar bouyordu ve her zaman olduu gibi bunu en ok hisseden genlerdi. Ulusuluun dile dayanan biimde yaylmasnn da byle bir yan vardr. Uygarlk ncesinde yaz yoktu. Kimse okuma yazma bilmezdi. Klasik uygarlklarda devlet ileyii iin bir dil ve yaz gerekirdi. retmen kk reticilerin okuma yazma bilmesine gerek yoktu. Bu nedenle bazlar okuma yazma bilirdi. Yaz kutsald. Modern kapitalist uygarlkta, zellikle sanayi devriminden sonra ise, retim iin okuma yazma gerekir. Herkes okuryazardr. Bu standartlama iin en ucuz biim bir dilin standart dil olmasdr. (Dile dayanan ulusuluun kar devrimi sanayi devriminin ortaya kard bu ihtiyac kullanmtr kendini merulatrmak iin. Standart veya ortak bir dil, ana dilini renme hakkyla elimez aslnda ve ulusu tanmlamak iin bir koul olmamasna ramen btnyle politik ve snfsal nedenlerle yle gsterilmitir.) Bu nedenle okuma yazmay yaymaya alan idealist retmenlerden, (Aytmatovun retmen Duyenlerinden, Mahmut Makal ya da Ky Enstitllere kadar) 68in isyanclarna kadar hepsi, kendilerini znel olarak nasl tanmlarlarsa tanmlasnlar, kapitalizmin bu trden devrimlerinin ihtiyac olan kltrel ve siyasi reformlar gerekletirmenin aralar olurlar. u birka haftalk bir direniin byle bir yan da vardr elbette. Hibir baarya ulaamasa bile, Trkiyedeki kapitalizme daha uygun, onu daha esnek klan zellikler kazandracaktr siyasal ve kltrel yapya. Ayn ilevi Trkiyenin 1968leri de grmt. Trkiye ve Krdistan, bugn hala dier Orta Dou lkelerine gre daha Avrupai bir siyasi ve kltrel ilikiler gsteriyorsa, bunu Trkiyede bir 68in yaanm olmasna borludur. 68liler Trkiyede de, dnyada da ykmak istedikleri sistemin mrn uzatan ve ona esneklik kazandran bilinsiz araclar oldular. Dou Avrupay ve Sovyetleri ykan Reagann silahlanma projeleri deil, 68in batdaki sisteme kazandrd esneklikti. 68, kapitalist Batya kar, onun sonunu getirmek isteyen bir hareketin sylemine sahipti, ama gerek tarihsel ilevi Sosyalist Dounun sonunu getirmek oldu. Bu hareket de rnein ykmak istedii Erdoan ve AKP iktidarn esneklie zorlayarak ve onu bu zellii kazandrarak onun mrn uzatan bir etki yapabilir. Tabii ayrca Trkiyenin kltrel ve siyasi ortamnda zaten derin izler brakacak ve Trk kapitalizmine bir esneklik ve dinamizm de kazandracaktr. Hatta gnlerce Trkiyeyi dnya gndeminin bana ekerek; ancak Batdaki modern ve ehirli ayaklanmalardaki trden grntleri dnyaya tayarak, Turizm patlamasna ve Trkiyenin kltrel etkisinin artmasna da hizmet edecektir. Bunu istemese de ve byle bir amac olmamasna ramen. Trk filmleri daha bir ilgiyle izlenecek. O filmlerin mesajlar, dilleri deiecek, bunlar daha etkili olmasna, daha geni pazarlara almasna yol aacaktr. Trk yazarlar daha ok evrilecek, Trkiyeli mzik gruplar daha

ok duyulacaktr vs, vs. * Ama devrimin bir anlam daha vardr. Bir din deiimi deildir. slamn ya da Aydnlanmann yayl gibi. Bir siyasi iktidar deiimine yol amaz. Sadece milyonlarca insan ilk kez sokaa kar. rnein 1905 Devrimi denirken devrim kavram bu anlamdadr. lk kez devleti, polisi tanr. lk kez dayanmay tanr. lk kez kitlelerin muazzam yaratcln grr. En umutsuz ve ksz anlardaki mucizev kahramanlklar grr. Hibir ey deimez, ama milyonlarn dnyaya bak, ruh hali, kendine gveni, insanlara gveni vs. deiir. Psikolojik, entelektel ve kltrel bir devrimdir. Eskilerin deyimiyle bir Zihniyet Devrimidir. Bir genelleme yetenei; teoriye, genel ve temel olana bir ilgi art ortaya kar. Enayiler sosyalizmi denebilecek komplo teorileri ve anti-semitizmler daha az yer bulur kitap raflarnda ve baslan kitaplar iinde. evrilen kitaplar deiir, konuulan konular o konumalardaki karsamalar, mantklar. Elle tutulmaz, gzle grlmez, kar getirmez, paraya evrilmez. ktidar da getirmez. Sadece muhalefet yaratr. Eski sorulara yeni cevaplar vermez, yeni sorular sorar. te bizim kazancmz da bu olacaktr. Son iki hafta da byle bir devrimdi. Milyonlarca insan sokaklara kt, polisi, devleti, medyay; fedakrl, dayanmay, kendi gcn tand. Pek az kuaa nasip olan, Tarihte yldzn parlad anlar yaad. te yaznn bandaki Devrim Gnlerini bu anlamda kullanyoruz. yle grlyor ki, bugnlerin sonuna geldik. Devrimin ileriye gidecek gc yok. Birikimi, hazrl yok nk. Ama ayn zamanda yoruldu. Gnlerce orada durmak; her gn i k Taksime gitmek ve gaz yemek. Ayrca yaz geliyor. Modern kapitalist retim ve ehir hayat, igcnn yeniden retimi ve bu yeniden retimin sosyal masraflarnn azaltlmas iin tatili hayatn biricik amacna evirmi durumda. Ama teslim olmak da istemiyor. Hi olmazsa dverek yenilmek ve bir gelenek brakmak; yenilecekse bile, iktidarn alnna bir kara lekeyi kmamacasna srerek, onun zaferini bir Pirus Zaferine evirerek yenilmek istiyor. Bunu hala yapabilir. Ama bir pat durumuna, erefli bir bara da hazr. u birka gnde birka kez, ac yenilgilerin kysndan dnd. 10 Haziran, Pazartesi gn adeta her ey bitmi grnyordu. Sal gn eer iten kanlar gelirse yine Taksim Meydanna dayanmak iin, en azndan durumu kurtarabilirdi. Daha gzeli oldu. Hem insanlar geldi, hem de Erdoan, artk saldr olmaz diyerek gaz maskeleri ve baretlerle devrim gnlerinden birer hatra resmi ektiren ve ya ortalamas ortalamann da zerinde barl bir kalabala tam bir dmanlk iinde gazlarla saldrd. Snmek zere olan atee bir kova benzin boaltt. Artk hibir sonu alnndaki kara lekeyi silemezdi. Her ey herkesin ve tm dnyann gz

nnde olmutu. Devrim gnleri iin bundan sonras kardan zarard. aramba yine karamsarlk egemendi, milletvekilleri geldi, piyano geldi. Saldr olmad ve gece atlatld. Perembe yine karamsarlk. Sarahanede krk otobs polis bekliyor gibi haberler geliyordu. Vali ve Erdoann iddet ve direniileri blmeye ve korkutmaya ynelik salvolar birbiri ardndan geliyordu. Akama yine bir mucize oldu. Anneler ocuklarnz aln diyerek iyi ocuklar ayrarak direniileri blmek isteyen Erdoan ve Vali, analarn aklna karpuz kabuu drmt. Analar ocuklarn korumak iin geldiler. Zincir yaptlar. Yine kalabalklar geldi. Yaratclk devrime bir hayat pc daha vermiti 68 Dev-Geninin yneticilerinden arkadam Ergun Aydnolunun bu sabah grdm maili benim de duygu ve dncelerimi son derece gzel yanstt iin, ilgili blmleri olduu gibi aktararak, bu baka niyetle yazmaya oturulmu, ama ortaya bambaka bir ey km yazya son verelim. Gerekten ok ilgin gnler yayoruz... Bugn bunu daha da iyi hissettim. Bugn akam zeri gezi parknda saat sekize kadar neredeyse herkeste, biraz sonra bu i bitecek, hem de kt bitecek gibi bir hava vard. Ortada parkn bu gece baslacana ilikin onlarca sylenti dolanyordu. Farkl farkl kaynaklardan, Gmsuyuna, ihaneye, Mecidiyekye yaplan polis ynaklarnn haberi ard ardna geliyordu. Hatta saat sekizde diye net bir saat bile syleniyordu. in kts Gezide kalabalk azd ve garip (ya da hi garip olmayan bir ekilde), ilk gnlerde varlklar ok az hissedilen, 40l-50li yalardaki kadn ve erkekler daha bir grnr olmaya balamlard (yani deneysizlerin bir ksm ekilip, kaba tabiriyle namus bokuna bu ie her durumda girmeye kararl deneyliler daha bir ortaya kmt.) Ama saat 21e yakn Erdoann Gezi Park Platform temsilcilerini Ankaraya davet ettii akland ve hava aniden deiti. Kalabalk yava yava artmaya balad ve eski devrimci bayram havas tekrar geri geldi. Simdi eer Platform bir byk salaklk yapmazsa, bu ii pazar gn, Erdogann Kazleme mitingine Taksimde ayn saatlerde dev bir mitingle karlk vererek stn durumda bitirme olana dodu. Bakalm artk Gerekten tipik devrim gnlerinde yaananlara benzer bir eyler yaandn hissediyor insan. Tabii buradan devrim kmaz (Krt hareketi katlmadka, o da katlmayacak belli...), ama tpk gerek devrim anlarnda yaananlara benzer ekilde yaanyor her ey... Gnbegn her iki tarafn da planlar aniden anlamszlayor, srekli deiiyor... Taraflardan biri son derece gl iken, kar tarafn bir manevras ile ertesi gn ya da birka gn sonra gsz duruma dyor... Devrimci (ya da savunmac) iddet ile devrimci barlln diyalektik btnl srekli kendisini hissettiriyor. Pazara kadar stnlk bizdeydi, pazartesiden itibaren gerilemeye baladk. Sal akam atmalar, durumu biraz olsun kurtarr gibiydi. o gece, sanki kalan mevzilerimizi yine de tutabileceimizi hissettirdik, ama aramba akam, bir gn ncenin, her eye ramen yine de kendine gvenme havasndan eser yoktu. O hava, bugn daha da gerilemi grnyordu. o kadar ki, sanki artk her ey bitiyor gibiydi. imdi durum tekrar deiti. Erdoan savunmaya gemek zorunda, biz de en azndan bir atak daha yapmalyz. ataktan kastettiim, platformun sloganlarnn daha da siyasiletirilerek ne

karlaca, yarn ve cumartesi gecesi gerekleecek iki byk enlik ve pazar gn yaplacak dev bir miting... Bilmiyorum, tabii yaplabilir mi? Bunlar olursa, ykseli momentumu artk dm olan hareketin tatsz provokasyonlarla datlmasnn nne geilebilir. Biraz speklatif olacak, ama Erdoann bu ani dnnde parka yaplacak bir basknn bedeli denemeyecek kayplarla sonulanmas, yeni bir patlama korkusu, vs., gibi faktrlerin yannda, bu faktrleri daha da ilevli klan zel bir basknn varlnn da etkili olabileceini dndm. 17 gndr gerek muhatabn reddeden adam, birden onlar grmeye ard. Byle bir bask, mesela AB evresinden gelmi olabilir. tabii ABDden de gelebilir, ama ABDnin biimsel olarak savunabilecei ok meyyidesi yok... Olanlar kullanmaya baladnda da ters tepebilir. Oysa katlm mzakeresi yrtlen bir birlik olarak AB ayn konumda deil. Bugn Erdoan, Avrupa Parlamentosunun kararn da tanmayacam diye bir laf etti. bunun zerine belki de adamlar kendisine, yarn AB dnyasndan yetkili birka adam ve kadn istanbula gelip, taksim platformu ile grmeye kalkabilir, ayan denk al dediler... Onun da etekleri tututu ve dengeler yeniden sarsld. Neyse, burada keseyim... Bu akam biraz uyumam gerek... (Uyuyabilirsem tabii) Epeydir unuttuk, ama bu kez, devrimci selamlar diye bitireyim!

15 Haziran, Cumartesi

Yaplacak Tek ey Direni Karar Alanlar Desteklemektir, Direniin Baars iin almaktr
Biraz nce forumlarda alnan direni karar akland. nce yanl bir algy dzeltmek gerekiyor. Bu karar alanlar sol rgtler falan deil. yle bir yanl alg var: orada evreci, ieki, bceki iyi aile ocuklar var da sol rgtler onlarn arasna girip veya hibir temsile dayanmadan rgtllkleri ve tecrbeleriyle onlar kendi istekleri ynnde ynlendiriyor. Durum bunun tam tersidir. rgtl gruplar, fazla bir etkiye sahip deildir. Orada kk propaganda adrcklar veya masalarndan fazla bir etkileri yok ve belki buradan bize de birka radikallemi gen der havasndadrlar. Ancak byk olaslkla tersi olacaktr, sol rgtlerden oradaki kendiliinden harekete geiler olabilir. Oradaki canl hareketin dalgalar bu etkisiz ve kk rgtleri andrr ve paralar gibi grnyor. te yandan rgtl sol gruplar (marjinaller), olaya iyi kt daha politik ve lke lsnde gler dengesi balamnda baktklarndan, direniin srdrlmesi halinde daha geni glere ulalmas, taktik geri admlar atlabilecei, direniin srf orada kalmak olarak anlalmamas, gl bir konumda akllca manevralar yaparak toplumsal tabann geniletilmesi gibi bir yaklam iindeler. nk ar yenilgiler tatmlar, bu devleti ve onun iddetini daha yakndan biliyorlar. Halbuki iyi ocuklar tam da devleti tanmadklar iin, btn saflklaryla, twitter akalaryla veya mantki argmanlaryla bu devleti deitireceklerini ve onunla mcadele edebileceklerini sandklarndan; toplumsal glerin karlar ve fizik gleri karsnda mantki argmanlarn ve alaylarn pek etkili olamayacan henz bilmedikleri; genellikle ufuklar ve dnyalar da Taksim Gezisinde yaanm gzel dayanmac gnler ve dnya ile snrl olduundan daha radikaller. Herhangi bir ekilde orann terk edilmesini ve oradaki direnii brakmay konumak bile istemiyorlar ve imdiye kadar olduu gibi hkmeti gerileteceklerini, nk hakl olduklarn sylyorlar. Hatta Taksim alann da yeil alan yapmak, bunun iin projeler oluturmak; Gezinin bir blmne sebze ekmek gibi dnceler gayet ciddi olarak neriliyor ve kimileri bu ynde kendi giriimiyle bir eyler yapmaya balam bile. rnein Gezideki adrlarn azaltlmas gibi nerileri, adrlarn zerine kurulduu yerlerdeki otlarn da lmemesi gerektii, sulanmak ve havalanmak ihtiyac ile gerekelendiriyorlar. Baka bir kadn kyor, sokak ocuklar ilk kez burada bizlerle beraber yayorlar, yalnzlk kt diyorlar. Onlar iin bile burada kalmamz gerekir diyor. ocuumu evde braktm, sizi desteklemek iin buraya geldim, direnin diyen kadnn sz brakt yerde; daha nce hkimlik yaptm imdi avukatm diyen ve direnin diyen baka bir kadn sz alyor.

Yani sanlann aksine durum tam tersi, bizim gibi eski sosyalistler veya ar solcu marjinal gruplar daha aklselim ile davranmak ynnde konuma ve neriler yapma eilimindeyken (elbet hepsi deil ve bir ksm byle dnse bile ifade edemiyor, burada genel bir eilimden, arlkl bir ortalamadan sz ediyoruz); oradaki sert ve keskin olanlar; eitimli, ii gc olan, temiz aile ocuklar. Erdoann marjinal sol kk sol rgtlerden ayrarak iyi ocuklar kategorisine koyduklar. Bu gen insanlar oradaki direni kararn alanlar. Bunu bir kere iyice anlamak gerekiyor. * Dn bir foruma katldm ve izledim. Sz de aldm, ama sra gelmedi. Daha sonra apul TVye gittim. Sylemek istediklerim var, ama sra gelip syleyemedim. Burada syleme imkn var m? dedim ve orada syledim. Syleyemediim, ama konuma imkn bulsaydm Forumda da syleyeceim ve apul TVde sylediim, ama bu genlerin hibir ekilde dikkate almayacaklar grler unlard: 1) Burada aznln ounlua uymas gibi bir iliki yok. Bunun hem mekanizmas ve hem de meyyidesi yok. Burada ounluk Geziyi boaltalm, gl iken geri ekilelim; bu mcadeleyi brakmak deildir; geniletmek ve yeni alanlara yaymaktr diye dnp bir karar alsa bile, konumalardan grlecei gibi, her ne olursa olsun buray brakmak istemeyenler var. Ve bunlar burada ilk direnii balatanlar. Yani karar ne olursa olsun, bir ksm da burada kalacak demektir. Bu durumda, boaltma yanllar bile nerilerini ve davranlarn bu fiili durumu gz nne getirerek belirlemelidirler. Burada kalacak olanlar yar yolda brakma ve terk etme gibi bir duruma dmeyecek somut biimler zerine dnmeleri ve yle davranmaya almalar gerekir. Bunun da bir meyyidesi yok elbette, ama bunu aklda tutmak ve bu veri zerinden strateji ve taktik belirlemek gerekir. 2) Taksimin sembolik bir nemi var ve bu hareket Trkiye apnda milyonlarca insann katlp destekledii bir hareket, ama rgtsz. Bu hareketin rgtlenebilmesi iin Taksimin srtna byk grev dyor ve herkes ondan bunu bekliyor. Hareketin iindeki insanlarn eilimlerini yanstacak kanallar yok. Bunun yaratlmas gerekiyor. rgtlerden oluan platform (dayanma), kendisini geici olarak, bu kanallar yaratmak, rgtlenmeyi rgtlemek ile snrlamal ve bu ynde derhal harekete gemelidir. rgtsel temsilin yerini kesinlikle bireysel katlm ve onun zerinden temsilciler seme almaldr. Hzla ak ve kendini oluturan tm bireyleri kapsayacak ve onlarn eilimlerinin temsilini salayacak bir rgtlenme yaplmas gerekiyor. u ana kadar internet bu hareketin rgtlenmesinde byk bir ilev grd. Ayn olanak kullanlarak yine hzla rgtlenilebilir. Burada bu teknik bilgiye sahip insanlar vardr. rnein bir direni sitesi kurulabilir. Herkes buraya vatandalk numaras ile kaydolur ki hile ve mkerrer oy kullanm vs. olmasn. Adaylar resimlerini, biyografilerini, neleri savunduklarn veya kar olduklarn; hangi blge veya ehirden olduklarn yazarlar. nsanlar bunlara bakarak kendilerine en uygun grdklerine bir kere oy verebilirler. rnein yz kiinin oyunu ve desteini alanlar delege olurlar. Bunlar hem

3)

4)

5)

6)

7)

blgeler, iller hem da Trkiye lsnde toplantlar yapp kararlar alabilirler ve kararlar uygulayacaklar seebilirler. Bylece bu hareketin tmndeki eilimleri geree en yakn biimde yanstacak bir meclis ortaya kar. Bu site herkesin kontrolne ak olur. Setiklerinin istedii gibi davranmadn dnenler oylarn her an geri alabilirler. Byle bir yntemle bir iki hafta iinde tm Trkiyede rgtlenilebilir. Hareket Mslmanlarn byk ounluunun ve Krtlerin desteini alamad. Bunun iin onlarn da daha aktif katlmn salamak zere bir ar yaplmaldr. Yanl alglar giderme ynnde aba harcanmaldr. Bunu yapabilmek iin de yine yukardaki neriye uyan bir rgtlenme gerekmektedir. Bu hareket her ne kadar bir yeil alan savunmaktan ktysa da demokrasi ve zgrlk esas talebi olmaktadr. Bu nedenle lke apnda bu talepler manzumesini ekillendirmek gerekmektedir. Bunun iin de yine yukardaki gibi bir rgtllk arttr. Pazar gn iin an azndan stanbul ve Ankarada birer miting ars yaplmaldr Taksim ve Kzlay iin. Bu mitinglere en byk katlmn salanmas iin her ey yaplmaldr. Direniin bayra olarak hibir siyasete, inanca, ulusa, vs., gnderme iermeyen, ntr anlaml, bar sembol olan beyaz bayra neriyorum. Hibir siyasete, dile, dine ayrcalk tanmamay kabul edenler, bu beyaz bayra ykseltirler. Bunlar isterlerse kendi kk bir sembollerini bu beyaz bayran alt kesine koyarlar. Bylece farkllk (kk semboller) iinde birlik (Beyaz Bayrak) hibir farklla stnlk ve imtiyaz tanmama bayramz olur ve hedeflerimizi en iyi ekilde sembolize edebilir.

Sanrm bunlardan sonuncusu hari (zaman basksyla unuttum) dierlerini apul TVde ifade ettim. Buraya bir kere daha yazm olaym. * zetle bizlerin yapabilecei tek ey vardr. Genlerin direnme kararn desteklemek ve onun azami baars iin elimizden geleni yapp onlar yalnz brakmamak. Tpk bir ana veya babann, ocuunun kiiliini ezmeden, ona srekli yasaklar koymaktan kanarak, onun karar verme yeteneini ve inisiyatif kullanmasn gelitirmek iin ona dosta ve arkadaa nerilerle yetinmesi, onu ona belli etmeden korumaya almas gibi olabilir. Genlerin bu safl yeni bilinmeyenler koyuyor ve denklemi daha ok bilinmeyenli yapyor. rnein bu karar alanlar Marjinal sol gruplar olsayd, devletin tm iddetiyle gelecei sabit olurdu, deiken veya bilinmeyen deil. Bizler de zaten bu varsaymla strateji ve taktik gelitirmeye alyoruz. Ama byle deil. Bunu bizim gibi devletin istihbarat kurumlar da gzlyordur. Ve elbet devletin istihbarat kanallar bu bilgileri hkmete iletiyordur. Belki de Taksim Gezisini terk etmeme kararn alanlarn tam da bu naiflikleri ve toplumsal konumlar, hkmetin ve devletin, Krtlere ve sosyalistlere kar her zaman yaptndan farkl olarak, iddet yerine rnein rtme stratejisi izlemesine yol aabilir ve bu da iddetle zerlerine gitmesini

engelleyebilir. Ne de olsa onlar stanbulun orta snflarndan insanlar. Onlara Krtlere veya sosyalistlere davrandklar gibi sert davranmayabilirler. Ama bu da ister istemez, Taksimin (ve muhtemelen bu rnei izleyecek baka yerlerin) her trl fikrin kendini zgrce ifade alan bulabilecei, devletin kontrol dnda zgrlk adalar olmas demektir. Bu zgrlk adalar istemeseler de fiilen birer kar iktidar alanlar olarak ortaya karlar. Bu ise er veya ge devletin kendi otoritesini egemen klmak iin, uzun vadeli olarak buralar tecrit etme, blme, rtme gibi bir stratejiye gemesine yol aabilir, ama byle bir strateji bu hazrlksz ve tecrbesiz hareketin kendini hzla gelitirmesi iin bir olanaktr ayn zamanda. Yaratc inisiyatifiyle tabann geniletip hkmeti tecrit bile edebilir. Mcadele uzun siper mcadelelerine dnebilir. Ya da tersini dnelim. Aniden saldrldn ve oralarn yok edildiini var sayalm. O takdirde tpk olaylarn bandaki gibi yz binler yine alanlara akabilirler. Kaybedilmi alanlar yine geri alnabilir. Mcadele bu tr gelgitler biiminde de srebilir. Ama u da olabilir. rnein Erdoan, hafta sonu yapaca mitingden de g alarak saldrp databilir. Byk bir tepki olmayabilir. Olsa bile etkili olmayabilir ve ksa sreli olabilir. Hzla geni tevkifatlar yapp, tam bir ylgnlk yaratabilir. Byle ar bir yenilgi o orta snf genlerin bir ksmnda ylgnlk yaratr ve zele ekilme gibi sonulara yol aarken, nemli bir kesiminde de hzl radikallemelere yol aabilir. Her halkarda hkmetin ve geni kitlelerin tepkilerinin nasl olacana bal olarak deiebilen ok bilinmeyenli bir denklem karsndayz. Kartlar yeniden karlm durumda. Bize dn grev, tpk Marksn Paris Komnarlar karsndaki gibi bir tavr srdrmektir. Marks, isyanla oynanmaz, isyan etmemeliler diyordu, ama onlar isyan ettiinde, gnei fethe km bu tarihsel inisiyatifi selamlam, desteklemi ve onun baars iin elinden geleni yapmt. Biz de bu gl durumda, mcadeleyi daha geni bir alanda daha byk glerle srdrmek zere neler yaplabilecek zerine kafa yorup neriler gelitirmeye altk. Ama onlarn bu g fethe km tarihsel inisiyatiflerine apka karyor, destekliyoruz. Baars iin elimizden geleni yapmaya alacaz. Onlar yalnz brakmayacaz. Ezilenlerin elbet hata yapma hakk da olacaktr. Bu hakk da savunmu oluruz. yapan yanl da yapar. Hibir ey yapmayan hata yapmaz. ller hata yapmaz.

16 Haziran, Pazar

Direniin Bayra
Sebep ve vesilenin farkn gstermek iin verilen klasik bir rnek vardr. Saraybosnada yaplan suikast Birinci Dnya Savann sebebi deil vebsilesidir; savan sebebi kapitalist lkelerin arasndaki rekabet, pazar ve hammadde kaynaklarnn paylalmasdr, denilir. Gezi Park ve bir parack yeillik uruna orada genlerin verdii mcadele de belki de bir devrime dnebilecek bu direniin sebebi deil vesilesidir. Sebep ise ok daha derinlerdedir. Ulusu slam ve Trklk ile tanmlam, Krtleri ve dier dillerden olanlar; Alevileri, dier dinlerden olanlar ve dinsizleri dlayan ve ezen bu merkezi, brokratik-askeri mekanizma; yurttalarn haklarn onlara ltufmu gibi gsteren ve onlar istedii zaman ve yerde istedii gibi geri alabilen bu devlet ve toplumsal yapdr. Krt mcadelesi esas olarak ulusun bir dille, etniyle tanmlanmasna, bunun sonularna bir direniti her eyden nce. Bunun merkezi, krlar, dalar ve Krtlerin youn yaad illerdi. Bulutsuz gkte akan bir imek gibi, hi kimsenin beklemedii yerde ve anda ortaya kan imdiki direni ise bir bakma ulusun slamla tanmlanm yanna ve brokrasinin Trkle arlk veren, slam ona yamayan ulusuluuna kar; Anadolu burjuvazisinin slama arlk veren Trkl slama yamayan ulusuluuna bir direnitir. Bu, popler dilde, yaam tarz ile ifade edilmektedir. Fakat aslnda ikisi de politik olann nasl tanmlandna ilikin olduundan, ayn ulusal sorunun farkl iki grnmnden baka bir ey deildirler. imdiye kadar sistem bu iki direnii birbirine kar kullanarak varln srdrd. imdi ilk kez bunlarn birlemesi ve var olan sistemi kknden deitirmesi olana ortaya kyor. Bu zlemler ve direniler ancak demokratik bir program ve bayrakla birleebilir. Ne var ki, bu program ve bayran ne olabileceine dair yeterince dnsel bir hazrlk yapabilmi deillerdir. Ancak devrim dnemleri, yirmi yllarn yirmi gnlerde ald dnemlerdir. nsanlar kendi denemeleriyle hzla eitirler. Bu nedenle, bu a byle pratikte, eylem iinde kapatma olasl hi yok deildir. Bu iki farkl kkenli demokratik zlem, gerek tarihsel gerek gncel nedenlerle birbirine kar kukuludur. Aleviler ve ehirliler, Krt hareketinin bir bar yapmasnn slamla ulusu tanmlayan AKPnin glenmesine hizmet edebileceinden ekindikleri iin, bar srecine kar souk kalmlardr. Krtler de, aslnda slamla tanmlanm bir ulusulua kar direniin de sembol olan Atatrk ve Trk bayra sembolleri ve dier snfsal ve kltrel zellikleri nedeniyle Trkiyenin tarihinde hi grmedii bu byklk ve derinlikteki bu direnie benzeri bir kuku ve gvensizlikle bakmlardr. Bu direniin nasl bir mecraya dkleceini ve izleyecei yolu bu iki temel gcn ve elikinin alp alamayaca belirleyecektir. Eer alamaz ve bu direniler ortak bir bayrak ve program etrafnda birleemezse, bu direni AKPye bir direni olarak kalr, dar snrlarn

ap geni Krt ve Mslman kesimleri kendi bayra etrafnda toplamay baaramaz. Gcn ksr bir AKP kartl iinde tketir. Bu da muhtemelen sonu karde kavgasna son verme bahanesiyle gelecek, herkesin lm grp da stmaya raz olaca, bir darbe ve askeri brokratik oligarinin tekrar gcn ve itibarn kazand bir rejimle son bulur. Yani bugnk sistem aynen devam eder. Bunu amalayanlar bandan beri bu byk zgrlk direnii bir AKP kartlna indirgemek isteyen kimi CHPli ve ulusalc evreler oldular. Bandan beri Atatrkl Trk bayraklaryla (Atatrk Mslmanlar, Trk Bayra Krtleri darda tutmaya yarar), srf AKP kart parolalarnn direniin parolalar haline getirerek direnii ynlendirmeye kalktlar. Direni ulusalclarn bu abalarna hemen hemen hi olumlu bir yank gstermedi. Onlar itmedi, dlamad, ama sahiplenmedi de. Hatta Mustafa Keserin Askerleriyiz parolasyla bunlar yanl bulduunu onlara hatrlatt. Ayn evreler srekli olarak gerek Mslmanlarn gerek Krtlerin bu direni saflarnda yer almalarn engellemek iin ellerinden geleni yaptlar. rnein Srr Sreyyann konumasn engellediler. Antikapitalist Mslmanlarn Cuma Namazn engellemek istediler. Ama her iki engelleme abas da snrl kald. Yeterince byk bir katlmla olmasa da Cumalar klnd, kandiller kutland. calann selamlar, Krt ve Trk bayraklaryla birlikte mcadele eden direniilerin resimleri, Srr Sreyyann direniin ilk balatclarndan ve sembollerinden biri olmas. Bylece direni birletirici zelliini korudu. Her yer Taksim, her yer direni, yani direnii tm lke safna ve en geni saflara yayalm slogan ile Faizme kar omuz omuza, yani anti demokratik, baskc, keyfi idareye kar kim olursan ol safmza gel slogan kendini kabul ettiren atldnda direniilerde kendiliinden yank bulan sloganlar oldular. Ama bu sloganlar ayn zamanda hareketin henz programszlnn da bir gstergesidir. Devrimler programlarn parti programlar gibi yazmazlar. Onlarca yllk dnsel ve entelektel dnmlerle insanlarn zihninde gereklemi deiimlerin tortusu olarak beklerler ve gerektii anda ortaya karlar. Bu programlar en somut ifadesini de bayraklar ve sembollerde bulurlar. Fransz devrimi, hrriyet, eitlik ve adalet programn, bugnk Fransz bayrann renginde ifade etmiti rnein. Sosyal eitlik ideali on dokuzuncu ve yirminci yzyl boyunca kzl ve kara bayraklarla ifade edildi. Ama bugn, sadece Trkiyedeki bu direniin deil, dnyadaki mcadelelerin de bir bayra yok. Hrriyet, eitlik, adaleti (kardelik) temsil eden renk, artk Fransz ulusunun bayra ve Fransz kapitalizmini ve emperyalizminin fetihlerinin bir arac ve sembol haline gelmi bulunuyor. Kzl bayrak ise, uzun yllar brokratik kastlarn egemenliinin arac olduu iin balangtaki anlamn yitirmi bulunuyor. Biraz da bu nedenle bu direniin bir bayra yok. Aslnda ne Fransz devriminin Hrriyet, Eitlik ve Adalet zlemi; ne de ezilenlerin eitlik zlemi gereklemi deil. Program yeni koullara uygun olarak gncellenmek, bilgisayar programclarnn diliyle sylersek, update yaplmak kouluyla hala ayn, ama bu programn

sembol olan bayraklar kirlenmi bulunuyor. Burada u soru ortaya kyor: birletirici ve temiz bir bayrak ne olabilir? Bu direniin bayra Trk bayra olursa, Krtleri dlar; Atatrk olursa iten Mslmanlar dlar. Halbuki baarya ulamak iin genilemek; genilemek iin de biimde yumuamak, ama ierikte radikal olmak zorunda. Bayrak ncelikle hibir dine, dile, ulusa, dile, etniye, siyasi gre vurgu yapmayan, hepsinin kendini ifade edebilecei ve kendine yer bulabilecei bir bayrak olmal. Bu beyaz bayrak olabilir. Beyaz bayrak hemen hemen hibir dine, ulusa, siyasi veya ideolojik gre bir gnderme yapmamaktadr. Ayn zamanda barn rengidir. Beyaz bayrak bu direniin bayra olursa tm farkl demokratik zlemleri bir araya getirebilir ve bir tek ortak program etrafnda birletirebilir. Elbet kimseden kendi inancndan, grnden, dilinden vs. vazgeilmesi istenmemektedir ve istenemez. Bu beyaz bayran alt kesine herkes de kendini tanmlad kimliini kk bir sembolle koyabilir. Beyaz bir bayran sol veya sa alt kesinde, bir Beiktal kendi renklerini ve semboln, bir Fenerli, Galatasarayl, Trabzonsporlu kendi renklerini ve sembollerini, bir CHPli veya bir AKPli, bir Mslman veya bir Alevi, bir Trk veya bir Krt kendi renklerini ve sembollerini koyabilir. Bu beyazn sembolize ettii eitliin ve kimseye imtiyaz tanmamann tanndn gsterir ve bunu tanyan znenin de kim olduunu. Bylece bir Trk veya bir Fenerli, bir Krt veya bir Beiktal; bir Alevi veya Galatasarayl; Bir Snni veya bir Trabzonsporlu olmak arasnda bir fark olmaz. Devletin karsnda hepsi eit olur. Devletin grevi bu eitlii salamak ve korumakla snrl olur. O halde, direniin bayra beyaz olmaldr. Beyiz hibir dile, dine vs. gnderme iermedii; barn sembol olduu iin birletiricidir. Ayrca beyazn baka stnlkleri de vardr. Byle bir bayrak tm Trkiyedeki direnii birletirip geniletmekle kalmaz, tm Orta Dounun da blnmesine ve kanamasna son verebilir. Yapmas ok pratiktir. Beyaz bir araf almak, olduu gibi veya birka paraya blmekle elde edilebilir. Herkesin elinin altnda byle bir bayra yapacak bir malzeme vardr. Bu bez parasn, bir sopaya, bir emsiyeye takmak yeter. Ama beyaz bir bez parasnn ayn zamanda binlerce yllk ark medeniyetlerinin, Firavunlara, Nemrutlara kar direniin sembol olmu peygamberlerin geleneine dayanan bilgeliini de yanstr. Kefen bezi bilindii gibi beyaz bir bez parasndan baka bir ey deildir. arkn sembol olan sark, sonra egemenlerin elinde bir g ve zenginliin sembol kavua dnm ise de kkeninde, kafaya sarlm bir kefen bezinden baka bir ey deildir. Dnya malna zerrece deer vermemenin, lme hazr olmann, bir kefen bezinden baka eyim yok ite onu da kafamda sarl tayorum demenin bir ifadesidir. Elimizde modern devrimlerin bayra olarak yapacak bir sopa yoksa onu kefen bezimiz olarak kafamza da sarabiliriz. Bayramz kefen bezimizdir o da kafamzdadr diyebiliriz .

(Ltfen bu maili okuyanlar, eer buradaki neriye esas olarak katlyorlarsa oaltp bakalarna da yaysnlar. Bugn bu direniin en kritik saatleridir. Direniin baars bugn Taksime meydanlara gelecek ynlarn gcne ve saysna bal olduu kadar onun sembollerine, bayraklarna, yani hangi program benimsediine de bal olacaktr.)

17 Haziran, Pazartesi

syan, Yenilgi ve Gelen Terr

Berlinde dzen hkm sryor. Siz budala zaptiyeler! Sizin dzeniniz kum zerine kuruludur. Devrim, daha yarn zincir akrtlar iinde ayaa kalkacak ve boru sesleri ile size dehet salacak u mesaj verecektir: Vardm, varm, var olacam! Rosa Lksemburg 14 Ocak 1919 Spartakist Ayaklanmasnn bastrlmasndan sonra ve daha sonra Hitlerin faist ktalarnn ilk tohumlar olan Freikorpslarca ldrlmesinden bir gn nce Rosa Luxemburg, yukardaki satrlarla son veriyordu son yazsna. Gezi Park Direniiyle Trkiyenin tarihinde grlmemi lde kitlelerin sokaa k, planlanmam, kendiliinden bir isyand. Herkesi ve kendisini bile hazrlksz yakalamt. Rosann kehanetine uygun olarak, devrimin Vardm, varm, var olacam! diyerek ayaa kalkndan baka bir ey deildi. Yenilgiye mahkmdu. Sadece hazrlksz olduu iin deil, isyanla oynanmayacan bilmedii iin. nk hafzann yitirildii bir dnemde, toplumsal mcadeleler tarihinin derslerini bilmeyen bir kuaka, ocuksu bir saflkla gereklemiti. Marks, sava ve politika gibi isyan da bir sanat olarak tanmlamt, onun, frtnal bir denizde her an deien koullar iinde ilerleyiinin zorluunu ve yaratclk gerektirdiini vurgulamak iin. Her hangi bir isyann baarsnn bir tek deimez ilkesi vardr: Hcum, hcum, hcum!.. syanla oynanmamaldr, ama bir kez balad m sonuna kadar gidilmelidir. Durmak, tereddt, savunmaya ekilmek bir isyann lm fermandr. Bu harekette ise, cretli olan ve ard ardna hcum eden, hkmetti. Kendiliinden hareket, kendini Taksim Gezi Parknn enlikli ortamna kapatp, baka bir toplumu orada kurmak hayallerine kaptrd an, kendi idam fermann kendisi vermiti. Ne rgtlenme, ne toplumsal tabann geniletme, ne kar taraf blme, tereddtte brakma, ne birbiri ardnca politik hcumlarla kar taraf sersemletme gibi bir sorunu olmutu. * imdi stanbul ve Trkiyenin sokaklarnda sren atmalar art savalardr. Birka gne kadar imdi Erdoann hzl bir ekilde rgtledii hazr ktalarn terr; polisin kitlesel tutuklamalar, en masum fikirlerin ifadesinin birer isyan suuna dnt ve cezalandrld dnemler balayacaktr. Liberaller, bunlar yapan hkmeti deil, byk efendiyi kzdrdklar iin insan ve yurtta

olarak haklarn kullananlar sulamaya balayacaklardr. Her zaman olduu gibi, yine sosyalistler ve sol gruplar herkesin ortak sulayc oklarnn hedefi ve gnah tekesi olacaklardr. * Ama btn bunlara bu yksek bedellere ramen deerdi. Tarih bir yenilgiler dizisinden baka nedir ki? Bu yaznn bandaki szlerle biten son yazsna u szlerle balyordu Rosa: Modern devrimlerin ve sosyalizmin tm tarihi bize neyi gsteriyor? Avrupada snf mcadelesinin ilk parlamas, Lyondaki ipek dokumaclarnn 1831deki ayaklanmas ar bir yenilgiyle sonuland; ngilteredeki artist hareket de bir yenilgi ile sonuland. Paris iilerinin 1848 Haziran gnlerindeki ayaklanmas ezici bir yenilgiyle sonuland. Btn sosyalizmin yolu eer devrimci mcadeleleri dikkate alrsak bir sr yenilgi ile doludur. Ama yine ayn tarih, bizi kanlmaz olarak adm adm zafere gtrmektedir! Bu yenilgiler; kendilerinden tarihi deneyimi, bilgiyi, gc, idealizmi kazandmz, bu yenilgiler olmasa idi bugn nerede olurduk? Bugn proleter snf mcadelesinin dolaysz olarak en son kavgasnn eiinde bulunduumuz u anda, tam da bu yenilgilere dayanyoruz. Her biri bizim gcmzn ve ama berraklmzn birer paras olan, bu yenilgilerin hi birini bile yitirmek istemeyiz Bu yenilgi de yitirilmek istenmeyecek, zlemle anlacak bir yenilgi olacaktr. * Devrimler, zafer erbetlerini celltlarnn elinden ierler. Yenilgideki ilk zaferini imdiden kazanyor bile. Erdoan, taraftarlarna her yeri Trk bayrayla donatmalarn istedi. O Trk bayra ki, imdiye kadar Ergenekoncularn ve Kemalistlerin bayrayd. Onlarn bayran ald ve bu bayran bir devrime deil, ancak bir kar devrime bayrak olabileceini kantlad. Bu devrime szm, ama hibir yank bulamad iin etkisiz kalm Ergenekoncular ve Kemalistleri bayraksz brakyor; hatta kendi safna aryor. Onun olsun. Devrimin tabann geniletememesinin, ileri gidememesinin en byk sorumlusuydu o bayrak ve semboller. Devrim, onu Krtlerin sembolleri veya bayrayla eit duruma getiremedii iin, Trkl bir takm taraftarl gibi Krtlkle bir arada tutabilecek cesareti gsteremedii iin, ilerleyecek gc bulamamt. Trk bayra, Krtleri ve Erdoana oy veren yoksullar uzak tutmutu devrimci kabartan. Bylece Erdoan zaferi kazand an devrimi ayana pranga olmu bu ar ykten kurtaryor. Trk bayran kaybetmesi devrimin ilk ve en byk kazancdr. Yenilmi devrim celldnn elinden ilk zafer erbetini imi olacaktr. * Mutatis mutandis, gerekli deiiklikler yapldnda, Sosyal Demokrat Parti yerine AK Parti

yazlarak aadaki satrlar okunabilir yine Rosann yazsndan: Bu balamda devrim mcadeleleri, parlamenter mcadelelerin tam kartdr. Biz Almanyada krk yl iinde bir sr parlamenter zafer kazandk; nerde ise zaferden zafere kotuk diyebiliriz. (AKPnin 10 ksur yllk iktidar gz nne getirilsin-DK), ama sonu, 4 Austos 1914teki (31 Mays 2013teki-DK) byk tarihsel provada ykc bir siyasi ve ahlaki yenilgi, duyulmam bir ykm, ei olmayan bir iflas oldu. (Bugnk siyasi ve ahlaki yenilgi gz nne getirilsin-DK) Devrimler bize imdiye dek yalnzca yenilgiler getirdi, ama bu kanlmaz yenilgilerle gelecekteki nihai zaferimizin garantisi zerine garantiler birikiyor. * Ve devam ediyor Rosa: Ama bir koulla! Sz konusu olan yenilginin hangi durumlarda ortaya kt sorgulanmal: Bu yenilgi, ileri atlan kitlelerin devrimci enerjisinin tarihi n artlarnn yeterince olgunlamam olmasnn engeline arpmas sonucu mu; yoksa devrimci eylemin kendisinin kararszl, gdkl, yani kendi i zaaflar sonucu felce uramasndan dolay m ortaya kmtr? () Yukardaki tarihi sorunun nda, Spartaks Haftas ad verilen (Gezi Parknn iki haftas gibi-DK) yenilgi nasl grlmektedir? Bu ileri atlan devrimci enerji ile durumun yetersiz olgunluu (arasndaki elime-N) sonucu mu, yoksa eylemin zaaflar ve tutarszlklar sonucu mu (olan bir yenilgidir-N)? kisi de. Bu isyanda ise. Tarihsel koullar ar olgundu ve olgundur. Bir nderliin ihanetinden deil, safl ve naifliinden yenilmitir. nk insanlk on dokuzuncu ve yirminci yzyllarda kat ettii yolu, imdi dizleri zerinde kat etmek zorundadr.

19 Haziran, aramba

Hareketin rgtlenmesi in Pratik Bir neri Tm Forumlarn Dikkatine

Parklarda yaplan forumlarda rgtlenmek ihtiyac dile getiriliyor. Ne var ki bunun nasl olabilecei zerine somut bir neri grlmyor. Aadaki neriyi, 11 Haziranda baka baz nerilerin yan sra yapm ve bloumuzda yaynlamtk. Birok paylam ve destek olduysa da genel bir yaylma ve duyulma imkan bulamad. Ayn neriyi ertesi gn, Bir Resmi Okumak: Genlerin Ayaklaryla Oy Verdikleri Program balkl yazda tekrar yaptk ve arada apul TVye kp orada bir kez daha tekrarladk. Ancak o hareketli gnlerde duyulma ve tartlma olana bulunamad. Buraya neriyi o zamanki ifade edili biimiyle tekrar koyuyorum: Hem koordinasyonu salamak hem de grmecileri ve program belirlemek zere derhal en demokratik bir ekilde, her trl kontrole ak bir seim ve organlama mekanizmas kurulmaldr. Bu son derece kolaylkla yaplabilir. rnein Trkiye apnda bir site kurulur. Tm gstericiler ve halk buraya ye olmaya arlr. ye olmann koulu, gerek kiiler olunmas olur. Resim, Hviyet Numaras ve sim bilgileri bunu salar. Herkes hangi direni yerinde yer alacan da belirler. rnein her yz kii iin bir delege seilebilir. Adaylar kendi resim ve bilgilerinin yan sra savunacaklar ve inandklar grlerini, aday olduklar blgeyi de aklarlar. Yz kiinin oyunu alan delege olur. Herkes sadece bir kere oy kullanabilir. Delegeler de blge ya da ehir iin on delegeye bir koordinatr biiminde bir seim yapabilir. Btn koordinatrler de Trkiye Koordinasyonu iin on kiiye bir kii olacak ekilde bir seim yapabilirler. Bu derhal yaplabilir. Bunun teknik alt yapsn hazrlayacak ve yapabilecek uzmanlar hareketin saflarnda onlarca vardr. Aa yukar herkesin bir internet balants da bulunmaktadr. Bu hareket internet araclyla dodu, onun araclyla hzla da rgtlenebilir. Bylece btn Trkiyedeki direni hareketi, en geree yakn temsille rgtlenip kendisini temsil edecekleri seebilir. Koordineli almaya balayabilir. Elbet gelitirilip dzeltilebilir. nemli olan yanstt anlay ve mantdr. Ltfen somut bir neri olarak oaltn, yayn ki gndeme gelip tartlsn.

21 Haziran, Cuma

Demokrasinin Ne Olduunu Anlayamamann Zorluklar zerine Bir Deneme

nsz
20 Haziran, 2013 Taksimin devlet Glerince fethi zerine Gezi Direnii hareketi, hatt mdafa yok sath mdafa vardr diyerek mcadele alann yayd ve btn alanlar ve parklar birer foruma (agoraya, meclise, camiye, ceme) evirmeye balad. Eer bu yaylma srer ve katlmlar giderek artarsa bir sre sonra hkmet, taksimi iddetle boalttna piman olacaktr. nnde iki yol kalacaktr. Ya her park da taksim gibi ele geirmek. Tm lke sathna Taksimleri ve Taksim direnilerini yaymak ya da btn parklar ve Taksimi harekete teslim edip geri adm atarak, hareketin blnmesi ve iinden rmesi iin almak ve beklemek. Eer o forumlarda bugnk devlet cihaznn karsnda yeni bir cihazn tohumlar ve iliki biimleri koyulursa, bir diyari (ikili iktidar) ve eer gerekten doru bir strateji ve program da uygulanrsa bir demokratik devrim bile gndeme gelebilir. Byle bir devrim de btn Orta Douyu ve dnyay alt st eder. Bu alternatif cihazn nasl bir ey olmas gerektiine dair 19. Yzyl i ve Sosyalist hareketinin deneyleri ve bilgi birikimi ne yazk ki bugnk hareketi balatm 90l kuaklarca bilinmiyor. Sadece bilinmiyor da deil, yklan brokratik diktatrlkler ve fosillemi kk sosyalist rgtler veya brokratik kitlesel rgtlerin olumsuzluklar Sosyalizm ve ii hareketinin hesabna yazldndan, ne merak ediliyor ne de bilinmek isteniyor. Bu durum onlar Amerikay yeniden kefetmek durumunda brakyor ve brakacaktr. Elbet devrimci kabar dnemlerinde insanlar dev admlaryla yol alrlar, ama zaman da hzl akar, gnlerin, haftalarn da yllar kadar nemi vardr. Amerikay yeniden keif iin harcanan zaman ve enerjiler en kritik anlarn karlmasna yol aabilir. Bunu engelleyebilmek iin, imdiye kadar yaptmz gibi rpnmaktan baka bir ey gelmez elimizden. Bugnlerde parklarda demokrasi ve ileyi zerine tartmalar sryor. Bu tartmalarda herkes demokrasinin ne olduunu bildii ve bakalarnca da bilindii var saymndan hareket ediyor. Biz bu yazda demokrasinin bilinmediinin bilinmesinin zorluklar ele alnmaktadr. Bir eyin bilinmediini bilmek kadar zor bir i yoktur. O eyin ne olduunu bilmediiniz iin bilmediinizi bilmezsiniz. Bu bir fasit dairedir. Fasit daireler eksojen (d) etkilerle krlrlar. Bu yaz kk de olsa bir d etki olma abasdr bilinmediinin bilinebilmesi iin. Twitlerle anlaan bir kuan okumayaca, uzun olduu sylenebilir, ama teori baka trl olmaz. Hele Almanlarn Grundlagenforshung (temel aratrmalar) dedikleri, en temel, en soyut kavramlarla ilgiliyse. Belki birileri merak edip okur ve demokrasinin ne olduunu anlamadn anlar.

(Demokrasi zerine neredeyse kk bir kitap olan bu yazy buraya koymuyoruz. Bu derlemede olaylarn ak iinde yazdklarmz nemli olduundan ve hacmi ok byteceinden dolay byle yapyoruz.)

21 Haziran, Cuma

Espri, Alay, Yaratclk ve Marksizm

yle bir yarg var. Bu Marksistler atk kal, akadan anlamaz, yaratcln yanndan gemez, dogmatik ve sekterlerdir. Zaten modas da gemitir. te duran adamlar, penguen gibi yryenler, park meclisleri ile artk yepyeni bir zne var ortada. Gerekten de piyasay doldurmu ve Marksizmi savunuyor diye ortalkta dolaanlara baknca bu yarglar doru gibi grlr. Ancak burada anlalmayan udur, insan hayat bakmndan byk, ama toplumlarn hayat bakmndan kk yle dnemler vard ki o dnemlerde her ey tersine dnebilir. Bu da bizi yanltr. Hayatnz gn yaayan bir kelebeinki kadarsa, dnyann hep ieklerle bezeli gnein parlad bir yer olduunu sanabilirsiniz. Marksizm hakkndaki bu yarg da byledir. Marksizm hi de yle deildir, ama kyllerin ve ulusularn Marksist olduu veya kendini yle tanmlad bugnk dnyada Marksistler byledir. Tarihin yuma tersinden zlnce, bylesine grnmler ortaya kar. Bu szm ona ciddi, akadan anlamaz, atk kal Marksizm'in, otantik, eletirel ve devrimci Marksizmin ayrc bir zellii olmadn bizzat Leninden bir alnt ve kendi yaptmz bir neriyle gsterelim. rnek: #Duranadam. Duran adamn daha nce barts takt grld. Ayn eylemi biz BDP milletvekilleri iin nermitik. Kim bilir belki yaparlard da seilmi vekillerin tutuklu tutulmasna kar protesto olmasayd. Aslnda Duranadamlar Marksizmin gerek sahipleridirler, ama bugnk dnyada birbirine ok uzaktrlar yanl anlamalar nedeniyle. O mahiler ki derya iredir deryay bilmezler. Somut kant aada. *

Blok Milletvekillerine Yemin Treni in Bir neri: Trbanla ve Kravatsz

20 Haziran 2011 (...)Buna ramen u ana kadar onlar kadar brokratik hale gelmediimizi ve bu fikrin bizim aramzda tartlmasnn elenceden baka hibir eye neden olmayacan umuyorum. Sahiden, zevki neden faydayla birletirmeyelim? Neden gln, zararl, yar gln, yar yararl ve benzeri eyleri aa karmak iin baz komik veya yar komik oyunlara bavurmayalm? Lenin, Az Olsun z Olsun Pek yaknda Meclis alacak, ilk kez bu kadar ok demokratik zlemlere sahip ve bir ksm kendini sosyalist olarak tanmlayan Milletvekili bu mecliste yer alacak. Daha Meclis almadan, Sosyalist hareketin tarihinden bihaber olanlarn kafalarndaki umac sosyalist ablonuna gre provokasyon ve haber retimi balad. Sosyalist milletvekillerinin yemin etmeyecei, bunun sosyalist ideallerle badamad gibi haberler yayld, ama bunlar

derhal Blok bileenleri tarafndan yalanland. neriye gemeden nce, bu vesileyle, sosyalistlerin bu yemin konusundaki temel grlerini ve ii ve sosyalist hareketin tarihindeki bu konudaki deneyleri de ksaca aktaralm. Bu da nemlidir devrimci gelenekleri unutup hafza kaybna uramlara kar. Brakalm sosyalistleri, on dokuzuncu yzylda, sradan demokratlar bile, eski toplumun yadigr bu yemin ritellerine karydlar, ama burjuvazi her zaman olduu gibi, bu talebi hi bir zaman tutarl olarak savunmad ve gerekletirmedi. Bunu Parisin iileri Paris Komnnde 1871de gerekletirdiler, ilk yaptklar bu yeminlere ve yemin trenlerine son vermek oldu. Bu nedenle tutarl demokratlar ve sosyalistler yeminlerin ortadan kaldrlmasn savunurlar. Ancak ritellerin toplum hayatndaki nemi ve varl da inkar edilemez. Dnya tarihindeki btn toplumlarda riteller vardr. Riteller elle tutulup gzle grlebilir olmayan toplumsal gerekliklerle bir ba kurmann hatta bu gereklii var etmenin aracdrlar. Eer ok da gerekli grlrse, sosyalistlerin savunmas gereken bir tek yemin olabilir, slamn Kelime-i ahadeti gibi: Tm insanlarn ve insanln eitlii iin alacama kutsal bildiklerim zerine sz veririm. Byle bir yemin, tpk putlar karsnda insanlar eitleyen Allahn birliini ve varln kabul gibi, uluslar ve ulus devletler karsnda tm insanlar ve insanl birletiren ve eitleyen biricik doru yemin olabilir. Bu yeminde hi bir ulusun ve ulusuluun izi yoktur, aksine gnmzn putlar olan ulusal bayraklara ve yine gnmzn airetleri olan uluslara ve ulusal devletlere kar biricik insanl savunur. Anayasa tartmalar olursa, Blok milletvekillerinin yeminlerin kaldrlmasn, o da olmazsa byle bir yemini savunmalar gerekir. * Ama Yemine kar olmaktan sosyalist milletvekillerinin yemin etmeyecei sonucu da kmaz. Tm insanl birletirme ve eitleme ideali bakmndan, Meclis de bir mcadele alandr, oras da savan bir siperidir. Savata ise dman yenmek iin sava hilelerine bavurmak, hele ezilen snflar ve gszler iin arttr. lk Mslmanlar nasl henz ok gsz olduklarnda Putlar tanmadklarn aka ifade etmekten kanyorlard; Allaha inanlarn gizli olarak savunuyorlard; byle davranmadklar takdirde daha domadan yok edilmeleri mukadder idiyse; sosyalistler de hatta demokratlar da benzer ekillerde davranrlar ve davranmaktadrlar. rnein yeryznde binlerce sosyalist uluslara ve ulusulua inanmadn sylemektedir, ama bunu syleyen sosyalistlerin hepsi ayn zamanda, bir ulus ilkesine gre rgtlenmi, var olan uluslarn ve ulusal devletlerin yurttalar olarak o ulus devletlere askerlik yaparlar, vergi verirler, onlarn yasalarna uyarlar. Benim ulusum yok, ben uluslara inanmyorum, bu nedenle bu devlete vergi vermiyorum, askere gitmiyorum, yasalarn ve mahkeme kararlarn tanmyorum demezler. nk diyemezler, bunu dedikleri an soluu tmarhane veya hapishanede alrlar. Toplu halde dedikleri takdirde de isyan etmi muamelesi grlp bire kadar krlrlar. Yani aslnda uluslara ve ulusulua kar olan sosyalistler de tpk ilk Mslmanlar gibi takiye yapmaktadrlar.

Yemin konusu da byledir, hem genel olarak yemine, hem de o yemin edilen ierie de kar olunmasna ve reddedilmesine ramen yemin etmek gerekir, tpk vergi verildii gibi, ki ona kar mcadele edilebilsin. Yanl hatrlamyorsam, bu yemin konusu Ekim devrimi ncesi dnemlerde, Dumadaki Bolevik Milletvekilleri iin de sz ve tartma konusu olmu ve Lenin, buradaki yaklama uygun olarak, sosyalist milletvekillerinin ar Baba iin yemin etmeleri gerektiini sylemiti. * Yemin konusunda unutulmu ve artk kimsenin ilgisini ekmeyen ezilenlerin hafzas bakmnda nemli bu hatrlatmay yaptktan sonra nerimize gelelim. Tabii bu neriyi yaparken, seilmi, ama tutuklu bulunan milletvekillerinin serbest braklp Meclise geldiklerini var sayyoruz. Bu olmad takdirde, Blok milletvekilleri, birimiz hepimiz, hepimiz birimiz iin diyerek, onlar Meclise gelmedike Meclise gelmeyeceklerini aklamal ve dier milletvekillerini de kendileri gibi davranmaya armaldrlar. Aadaki neriyi ok uzun zamandr dnyordum ve arada Leyla Zana ile ilgili bir haberde Zanann belki bu sefer bartsyle gelirim anlamnda bir eyler sylediini grnce, bu fikirle sadece benim deil bakalarnn da oynadn grp bu neriyi aktan yapmaya karar verdim. Bu ksa nottan sonra nerimize gelelim. neri udur. Meclisin ilk oturumuna, yani yemin trenine, Blok milletvekillerinden kadn olanlar trbanla, erkekler kravatsz katlmaldr. Dier milletvekillerini de kendileri gibi davranmaya armaldrlar. Byle bir eylemin faydalar nelerdir? Byle bir toplu eylem, bir anda Trkiye ve dnyann gndemine oturur ve gndemi belirler. Byle bir eylem, somut bir direni olarak ve allm blnmelerle blnerek hem bir rnek olarak hem de mesajyla, ezilenlerin demokratik eitimi ve rgtlenmesine hizmet eder. Byle bir eylemle, fiilen Trkiye Partisi olunur, Trkiye partisi olmak szlerinin yerini fiili bir yle olu alr. Bal demenin yerini bal yemek alr. Eylemin faydalarn biraz daha ayrntl ele alalm. Trkiyenin demokratlamas iin nce ounluun demokratlamas gerekir. Trkiyedeki insanlarn ezici ounluu demokrat deildir. Ne Trkler, ne Krtler, ne Snniler ne de Aleviler demokrat deildirler. rnein Trkler Trk olmayanlarn haklarn savunmazlar, hi bir Trkn Trk olarak kp da, Bu lkede anadili Trke olmayan milyonlarca insan var, ben anamdan rendiim dille eitim grdm iin bu insanlar karsnda daha batan imtiyazlym. Bu durum beni eitsiz ve imtiyazl klmaktadr. Trkenin zorunlu eitim dili olmas lkedeki insanlar arasndaki eitsizlii arttrmaktadr. Ben bir demokrat olarak her trl eitsizlie kar kmalym. Trke eitim zorunlu olmaktan karlmaldr, herkes ana dilinde eitim almaldr, ama

herkes ana dilinde ayn ierii okumaldr. Okullarda Trk tarihi okutulmaktadr, bu yanltr. Bir tarih, tm dillerden, uluslardan, dinlerden insanlarn katlmyla yazlan ayn ve ortak tarihi tm insanlar kendi ana dillerinde okumaldrlar. Ana dilde eitim okullarn ayrlmas anlamna gelmez. Siz hi byle diyen, bunlar aka ve tavizsiz savunan Trk grdnz m? Trk olmayanlarn haklarn savunmayan bir Trk demokrat olamaz. Mslmanlar da demokrat deildirler. Siz hi, biz Mslmanlar ve Snniler, Mslman olmayan ve Mslmanl kabul etmeyenlerden alnan vergilerle var olan diyanetin, Maa oradan karlanan devlet memuru din adamlarnn desteiyle ibadetimizi yapyoruz. Bu eitsizlikler Mslmanlar imtiyazl klmaktadr. Bizler ise insanlarn eitliini savunmalyz . Bunun biricik yolu, Diyanetin kaldrlmas, orada alanlarn eer istiyorlarsa ve kendilerini var olan gelirleri zerinden istihdam edecek bir cemaat bulabiliyorlarsa o ie geebilecekleri, byleleri olmad takdirde hi birinin maduriyetine imkan vermeyecek ekilde baka ilerde istihdam; mam Hatiplerin kaldrlmas; din eitiminin btnyle cemaatlerin kendi inisiyatif ve imkanlarna braklmas; Din derslerinin kaldrlmas veya eer ok gerekli grlrse, dnyadaki tm dinleri anlatan, tm dinlerden bilginlerin katlmyla hazrlanm din ve etik derslerinin sosyolojinin veya yurttalk bilgisinin bir alt blm olarak okutulmas gerekir. Byle ezan insann kulaklarn sar eden bir gle okutup Mslman ve Snni olmayanlar zerinde terr estirmenin lemi de yoktur. Gerekten eitlik varsa, ateistlerin de, ayn desibel gcnde ve gnde be vakit Allah yoktur deme haklar olmas gerekir ve ben bir Demokrat Mslman olarak bunu savunmalym diyen Mslman grdnz m? Mslman olmayanlarn hakkn ve kendisiyle tm alanlarda eitliini savunmayan, kendi imtiyazlarna kar kmayan Mslman demokrat olamaz. Bu demokrasi yoksunluu Sadece stn ve egemenlere has da deildir. Eitsiz durumda bulunanlarn ou da demokrat deildir. Diyanetin Cemevlerini tanmasn isteyerek imtiyazllar arasna katlmak isteyen Aleviler de; Krtenin Trkenin imdiki konumunda olmasn isteyen Krtler de demokrat deildirler. te, Blok milletvekilleri, aslnda hepsi ba ak kadnlar olmalarna ramen, trbanla Meclise gelip Meclis ve dier yerlere trban takt iin alnmayanlarn haklarn fiili bir direnile savunduklar takdirde, kendileri gibi olmayanlarn haklarn savunarak, bu lkedeki btn ezberleri bozup, bir demokratlk rnei verirler. Erkeklerin kravat takmamas belki ok nemli grlmeyebilir, ama erkekler de bununla, bu barts yasaklarn koyanlara kar olduklarn sylemi olurlar ve direnilerinde kadnlar yalnz brakmazlar. Kyafetin hi bir politik anlam olmamasn savunurlar. Byle bir davran, bu lkedeki ba aklarn da kapallarn da ezberlerini bozar ve Kemalizmin ve Politik slamn ortaklaa oluturduklar blnme izgisiyle blnr. Bu eylem baarya ulamasa, Blok milletvekilleri hi bir zaman meclise giremese bile baar kazanlm olur. Byle bir eylem karsnda Meclisin yapabilecei tek ey, derhal toplanp i tz deitirerek kravatsz ve bartsz girme kuraln ortadan kaldrmak ve Blok

milletvekillerine yemin etme olana salamak olabilir. Bunu yapmad takdirde Mecliste ounluu oluturan AKPnin tm korkakl ve demokrasiye uzakl herkese grlm olur. Bunun iin koullar olaanst uygundur. AKP yasa kaldrmasa kendi tabanna ters der. Kaldrsa, ba aklarn mcadelesiyle ba kapallar Meclise girme hakkn kazanm olacaklardr. Ama bu ayn zamanda, politik inisiyatifin ele alnmas ve gndemin doru bir sorun zerinden belirlenmesi anlamna gelir. Demokrasi gndeme tanm olur. Byle bir eylemi, lkenin ve dnyann televizyonlar vereceklerdir. Bu nedenle byle bir eylem, ayn zamanda sadece Trkiyenin deil, dnyann bir ok yerindeki ezilenlere de, imtiyazllarn kendi imtiyazlarna kar mcadelesi ile bir eitliki mesaj olacaktr. Ama byle bir eylem ayn zamanda, Blokun tam da Trkiye partisi olmas, demokratik zlemler zerinden politika yapmas ve toplumun ounluunu kazanmak iin, AKPye kar daha radikal ve demokrat bir izgi zerinden mcadeleye girmesi anlamna gelir. Tabii bu eylemde, ayn zamanda bir basn toplantsyla amalar aklanabilir. Bu basn toplantsnda, rnein, Meclisteki Mescitin yan sra Meclise gerek eitlii ifade etmek zere birer Cemevi, bir Kilise, bir de inanszlar iin bir yer talebi vs. de toplumun gndemine sunulur. Bylece, AKPnin ok izledii mazlum edebiyatna da son verilir, aslnda demokrat olmad, Mslman ounluun imtiyazlarn savunduu tehir edilir. Bylece Anayasay yapacak meclisin demokrat olmas gerektii, bunlar kendi iinde yapmayan bir meclisin lkeyi de demokratlatramayaca mesaj verilmi olur. * neri zetle byle. Tabii bu nerinin baka bir versiyonu da olabilir. Bu daha post modern ve daha medyatik olur. Ne lde ezilen katmanlarda ilgi ve yank bulur bilmiyoruz, ama ehirli, modern ve gen kuaklarn ve dnyann baka yerlerindeki baka kltrlerden insanlarn daha fazla sempatisini toplayabilir. Bu biiminde, Kadn milletvekilleri, genellikle politik slamclar gibi, yine tesettr elbiseleri giyerler. Onlar nasl yasa delmek iin peruk takyorlarsa peruklar takarlar, ama bu peruklar, son derece lgn renkler ve biimlerde olur. Pembe, mor, beyaz, vs. Bylece bu yasan anlamszl daha gze batrlp onunla ayn zamanda alay edilir ve mcadele ayn zamanda bir elenceye de dntrlr. Ayn ekilde Erkek milletvekilleri de, madem ki kravat zorunluluu var deyip plak bedenleri zerine veya yakasz atletler vs. zerine birer crtlak renkli ve desenli kravat takabilirler. Bu biim de birok avantaj ve dezavantajlara sahiptir. Btn bunlar ele alnp hangi biimde nasl bir davran gstereceine bizzat Blok vekilleri karar verirler. nerimizin z sanrz anlalmtr.

Bir yurtta ve insan olarak, bir demokrat olarak, bu neriyi Blok milletvekillerinin bir an nce gndemlerine alp tartmalarn diliyoruz. Bu balamda, konuyla ilgili ok nceden, AKP 2002de iktidara geldii sralar yazdmz iki yazy da aaya ek olarak koyuyoruz. * Araya bir de neri yapldnda bir gazetecinin sorduu sorular ve verdiimiz cevaplar koyuyoruz. *

Bir Gazetecinin Sorular ve Cevaplar

24 Haziran 2011 Bir gazeteci Blok Milletvekillerine Yemin Treni in Bir neri: Trbanla ve Kravatsz balkl yazmza ilikin olarak bize u sorular iletti. Ben de aadaki cevaplar verdim. Ancak YSK kararlar nedeniyle konu gndemden dtnden cevaplarn yaynlanmas sz konusu olmayacak byk bir ihtimalle. Ben de nerimin daha iyi anlalmas ve yanl anlamalarn ortadan kalkmas iin, bu yaynlanmayacak soru ve cevaplar yaynlyorum. Sorular Meclisteki yemin trenine blok milletvekillerinden kadn olanlar bartl olarak erkeklerin de kravatsz katlmasn neriyorsunuz? Neden bunu yapmallar? Hedeflenen nedir, barts, kravat vs. gibi simgesel yasaklar delmek midir yoksa daha geni kapsaml bir ekilde hak ve zgrlklere vurgu yapmak m? BDP zaten sistemle kavgal bir parti, iini daha da gletirerek byle bir sorumluluu neden zerine alsn? Byle bir eylem provokasyon olarak kabul edilebilir. O zaman ne cevap verilmeli? Meclis, eylem yeri midir, yoksa milletvekilleri kardklar yasalarla, nerileriyle ve parlamenter sisteme katklaryla m var olmal? Sizin neriniz hayata geirilirse ne tr getirisi olur?

Cevaplar Bu nerinin z udur: bizzat ba aklarn ba kapallarn hakkn savunmas. Trkiyede demokratik olmayan ve demokrasi mcadelesinin nnde engel olan tamamen yanl bir blnme izgisi var. Bu blnme izgisiyle blnmek gerekiyor ve bu baarlamadan gerek bir demokratikleme mmkn olmaz. Bugn eer ba aklar ba kapallarn meclise girme, ba kapallar da ba aklarn rnein ramazanda yolda oru yeme hakkn savunmadan demokrasi gelmez. (Tabii buna gelinceye kadar daha neler var. Bunlara yazmda deinmitim.) Ba aklar byle davranmadan ba kapallarn da ba aklarn haklarn savunmasn isteyemezler veya isteseler bile bu anlamsz olur. Tabii bunun tersi de dorudur. Ba kapallar da rnein sokakta oru yeme hakkn savunmadan, ba aklarn kendilerinin haklarn savunmasn isteyemezler. Birilerinin bir yerden balayp, bu sama blnmeye son vermesi gerekiyor.

Genel olarak demokrasi, aznln ounlua uymasdr, ama bu genel olarak demokrasidir ve her trl bask ile uzlaabilir byle bir demokrasi anlay. Ve Trkiyedeki Trk ve Mslman ounluklar demokrasiyi byle anlyorlar. Unuttuklar udur, rnein Amerikann gney eyaletlerinin beyaz ounluu, tam da bu demokrasi kavrayna uygun olarak, son derece demokratik bir ekilde siyahlar haklardan mahrum ediyordu. Bu demokrasi deildir. Demokraside kimsenin rnein derisinin renginden dolay farkl bir muameleye maruz kalamayaca ilke olur, ounluk bu konuda karar alamaz artk. Byle davranmayan ounlua kar gerekirse iddet kullanlr. ABDde gerek gney Kuzey savanda, gerek Medeni Haklar Harketinin sonunda da bu olmutur. Demokrasi zel bir demokrasi olduunda bir demokrasi olur. yle bir rnek vereyim, genel olarak demokraside sigara ien ounluk, bir toplantda ounluk kararyla son derece demokratik bir biimde sigara ime ve imeyenlerin salna onlarn rzas hilafna zarar verme karar alabilir. Ama zel olarak demokraside, kimse kimsenin zras hilafna onun salna zarar veremez diye bir ilke olur rnein. Byle bir demokraside, bir tek kii bile bir tek nergeyle bin kiinin sigara imesini yasaklayabilir. O artk oylanmaz, ona uyulur. Ve uyulmad takdirde, o bir kii, o demokratik lkenin bu ilkeyi uygulamakla ykml gvenlik gleri araclyla o bin kiiye hapse tktrabilir. Trkiyernin Trk ve Mslman ounluu ite Amerikann beyazlar gibi davranyor ve buna demokrasi diyor. Trk ounluk rnein ana dili Trke olmayan aznla demokratik bir ekilde Trke okuma ve eitim zorunluluu getiriyor. Gerek bir demokraside, herkesin ana dilinde eitim hakk, hi bir dilin imtiyazl olamayaca, insanlarn dillerinden dolay da farkl olamayacaklar ilkesi geerli olur. Trkiyedeki yaygn anlayn demokrasi olmadn anlatmak ve gerek demokratik bir anlay ve ilkeleri yerletirmek iin, rnein kimsenin giyimine karlamayaca ilkesini geerli klmak iin, birilerinin bir yerden balamas gerekiyor. Bunu ne ba ak Kemalistler ne de muhafazakar Mslmanlar yapabilir. Bunu ancak gerekten demokrat Mslmanlar ve demokrat ba aklar yapabilir. Mslman veya Mslman olmayan, ba ak veya kapal btn demokratlarn demokrat olmayanlara kar bir cephe kurmas ve mcadeleye girmesi onlar demokrasiye kazanmas gerekiyor. Bunun iin de en doru yol, demokrat Mslmann demokrat olmayan Mslmanla; demokrat ba an demokrat olmayan ba akla (bunlar lafn gelii sylyorum. Buraya Trk ve Krt de diyebilirsiniz.) mcadeleye girmesi gerekiyor. Yani halkn gerek demokrasi ynnde siyasi eitimi iin, bugnk her biri anti-demokratik blnme izgilerini ortadan kaldrmak iin neriyorum. Ben elbet ba ak kesimden geldiim iin, onlara yneltiyorum eletiri ve nerimi. Mslmanlarn veya ba kapallarn demokratlar da elbet onlara ynelteceklerdir. Benim ba ak bir insan olarak Mslmanlara byle bir neride bulunmam yanl anlalr ve byle bir blnme izgisini pekitirir. Bu nedenle Kravat takma diye bir sorunu olmayan, balar da ak olan Blok vekillerine

neriyorum bunu. Bu sanrm ilk iki sorunuzun cevab olur. * BDPnin zaten sistemle kavgal bir parti olmas nedeniyle byle bir davrann onun iini gletirecei konusuna gelince. Bu son derece yaygn, ama aslnda yanl bir grtr. Gerekten de ilk bakta yle gibi grlr. Bylece glerin konsantrasyonunu datr ve kar taraf iin daha byk bir hedef olur gibi gelir. Ancak bu yanltr ve ezilenlerin btn mcadeleler tarihi bunun tam da aksinin doru olduun gstermektedir. Ve zaten Krtler de bunun bilincindedirler ve Trkiye Partisi olalm abalarnn anlam tam da budur. Ezilen bir kesim baka ezilenlerin sorunlarn da kendi bayrana yazp onlar iin de mcadele etmedii srece ve takdirde kendi iine kapanr ve baka ezilenlerin mcadelelerinden uzak kalr ve btn farkl ezilenleri bir tek program ve bayrak etrafnda toplama yetenei gsteremez. Dolaysyla da baar kazanamaz. i hareketi bunun en tipik rneidir. iler ancak tm ezilenlerin sorunlarn bayraklarna yazdklarnda onlar birletirip byk deiimler yapabilmilerdir. Bu btn hareketlerde byledir. rnein Siyahlar hareketinden rnek verirsek, bu hareket geliip radikalletike srf siyahlara hitap eden bir hareket olmaktan kma eilimine girmitir ve her iki lider de tam bu nedenle ABD gizli servisleri tarafndan ldrlmtr. Martin Luther King, ldrld gn ilk kez iilerin bir grevini desteklemeye gidiyordu. Malcolm X de E. Muhammet ile tam da bu nedenle ayrlmt. Mekkeye gidip beyazlarn da ezilen olduunu grnce, sadece Amerikadakileri deil, dnyadaki tm ezilenleri birletirme arayna girmitir. zetle gerek tarihsel tecrbe gerek mantk, ilk bakta ters gibi grnse de byle bir davrann doru ve tecride son verme zelliinde olduunu gstermektedir. * Byle bir eylem provokasyon olarak kabul edilebilir, o zaman ne demeli? Birincisi, en sradan eylemler veya dnceler bile kar taraf can evinden vuruyorsa provokasyon olarak nitelenir birilerince. Bunu engellemek mmkn deildir. nk bir davrann ne olduunun tanm da bizzat bir mcadele konusudur. Bizler iin demokrasi mcadelesi, demokrat olmayanlar iin, onlarn o niteliini ortaya kard iin, onlar tarafndan elbette provokasyon olarak grlecektir. Bundan korkmak anlamszdr. Ama provokasyon szc farkl ve olumlu bir anlama daha sahiptir. zellikle dnceler, anlaylar sz konusu olduunda. Allm yarglar sarsmak, insanlara olaylara bir de baka bir adan bakmak gerektiini gstermek gibi durumlar sz konusu olduunda, bu tr sarsllara yol aabilecek gr ve giriimlere de provokasyon denir. Burada genellikli bizzat onu yapanlar kendilerinin bunu provoke etmek iin yaptklarn sylerler. Bu anlamda provokasyondur ve provokasyon olmaldr. nsanlar sarsmal allak bullak etmelidir. Yerleik kanaatler ordusunu bozguna uratmaldr. *

Meclis, toplumsal snf, zmre ve tabakalar arasndaki mcadelenin alanlarndan sadece biridir. Yani tam tamna bir mcadele alandr. Sadece bu alann belli kurallar vardr. rnein bu oyunu sadece o kulpte yelik kart olanlar (Seilmi vekiller) oynayabilirler ve belli kurallarla oynarlar. Bir yasa teklifini engellemek veya geirmek iin nice davranlar grlmtr. Bakanlk veya ihale verilerek yaplan milletvekili transferlerinden, ounluu salamak veya engellemek iin yaplan bin bir taktik hilelere kadar. Bu nerilen eylem aslnda en ak ve drst olandr. nk Meclisten daha stn bir organ yoktur. Meclis gerekten bunun sama bir kural olduunu dnyorsa, derhal bir karar alarak bu samala son verebilir. Bu kadar basittir. Bu karar ne ve gndeme aldrma abasdr bu bir bakma. Kimseye zorla karar aldrlmamaktadr. nerilenler kk bir aznlktr. Bask uygulayacak bir gc yoktur ve en yksek organa bu samala son verin, madem anayasa yapacak bir organsnz, ite nce kendi i ileyiinizden ve hemen yaplabilir olandan balayn demektedir. Meclis kendisine Muhtra verildiinde bu muhtray verenlerin grevlerine son vermemi veya gc yoksa toplu halde istifa ederek demokrasiyi savunurken yiite lme gibi bir davran hi bir zaman koymamtr imdiye kadar. Kimsenin bunu sorun ettii grlmedi. Meclis bu nedenle milletten henz zr dilemedi. Durum byleyken seilmi vekillerin, bizzat en yksek organdan kendi adna layk bir karar almay istemesinin neresi yanl olur? Yanl olan, aslnda Meclisin ounluunun, tamamen gereksiz bir yasak olarak grmesine ramen, Ordunun tepkisinden korkup sesini karmamas ve gndeme almamasdr. Byle bir davran ayrca gerek iktidarn seilmilerin eline gemesinin de bir arac olur. Bu yndeki kararlln bir gsterisi olur. nerdiimiz davran aslnda artk bu Meclise kimseden korkma, adna layk davran arsdr. * Bu neri hayata geirilirse Trkiyenin gndemi ilk kez yerli yerine oturur. lk kez demokratlar ve demokrat olmayanlar, Snni veya Alevi, Ba kapal veya ak, Trk veya Krt demeden saflarlar. Aslnda bu tam da o en ok korkulan blnmeye kar en esasl panzehirdir. BDP de bylece biz blmek istemiyoruz diye tekrarlamaktan kurtulur. Biz blmek istiyoruz, demokratlar ve demokrat olmayanlar biiminde der ve tam da byle bir blclk yapm olur. Trkiyenin ve Orta Dounun aslnda byle blclere ihtiyac var. *

Kyafet Kavgasnn ki Anlam

4 Aralk 2002 Bartsnde sembolize olan kyafet kavgas niin bu kadar nemlidir? Benzeri kavga ne nfusunun ou Mslman olan dier lkelerde, ne de baka lkelerde grlmektedir. Niin

Trkiyeye has bir grngdr ve bunca nemlidir? Bartsne kar kanlar da, onu rtmek isteyenler de ayn neden ve kayglarla bunca zt gibi grnen konumlardadrlar, bu ztlk onlarn temeldeki zdeliinden kaynaklanr. Bu terslii aklayacak iyi bir rneklerden biri, ngiltere, onun eski kolonileri ve Japonyada Trafiin soldan, Fransa ve sonradan Fransz devriminin etkisiyle btn dnyada sadan olmasnn, yani bu iki zt ilkenin ayn nedenden kaynaklanmas olabilir. kisinin de temelinde insanlarn byk ounluunun solak deil de salak olmas vardr. Soldan ve sadan gibi, birbirine zt bu trafik ilkelerini yaratan ayn salaklktr. ounluk sa kolunu kulland iin, at ve kalkann sol; klcn veya silahn sa elle tuttuu ve soldan gidildii takdirde sa kolla dahi iyi savunma ve saldr yaplabilecei iin eskiden karada soldan gidi yaygndr. Yine insanlar bir sandala bindiklerinde krei sa ellerinin gcn kullanacak ekilde tutmalar nedeniyle, suda sadan gitme daha rahat hareket ve zellikle iskelelere yanamalarda daha geni bir manevra ve daha yksek bir isabet olana salad iin su trafii sadan alr. ngiliz sistemi kara trafiine, Fransz sistemi de su trafiine dayand iin biri sadan, dieri soldan olmutur. Ayn neden, farkl koullarda birbirine zt biimlerde ortaya kmaktadr. Geri yle bir soru da sorulabilir. ngiltere ve Japonya birer adadr ve bunlar denizci uluslardr, niye oralarda su trafiinin ilkesi geerli olmamtr, ktada da aksine su trafiinin ilkesi geerli olmutur? Bu ilk bata eliki gibi grnen durumun da srr yine ngilterenin ada olmasyla ilgilidir. ngiltere ve Japonya uygarlklarn kenarlarnda kalm adalar olduu, uygarlkla ok ge bulutuu, her ikisinde de Komnn gelenekleri ve valyelik (Japonyada Samuraylk) daha uzun sre yaad ve etkili olduu; buna karlk kara Avrupasnda Uygarlk daha nce yayld; uygarlk ise ticaret demek olduu; ticaret de her eyden nce su yollar boyunca yayld iin Ktada Su trafiinin; adada Kara trafiinin ilkesi geerli olmutur. Dier bir deyile, Kapitalizme ilk gei, medeniyetten deil, lkel Sosyalizmden olduu iin, Kapitalizme ilk geen lkede, Trafik soldan olmutur. Neyse konumuz bu deil, ama Kyafet meselesinde de, benzer bir durum sz konusudur. Ayn neden, farkl koullarda baka ilkelerin ne karlmasna yol amaktadr. Matematik problemleri zlrken, nce problemle ilgisizmi gibi grnen temel baka nermelere gitmek gerekir. Benzer ekilde, biz de bu kyafet kavgasn anlamak iin, nce ok temel, ama konuyla ilgisiz gibi grnen baka nermelerden balamalyz. Kapitalizm ve kapitalizm ncesinde snf mcadeleleri arasnda temel bir fark vardr. Kapitalizm ncesinde, egemen snflar, zmreler, kastlar, giyinileri, davranlar, meknlar dilleri ve hatta kavimleriyle dier snflardan ayrlrlar. Sadece egemen snflar deil, bu ayrm btn toplum iin geerlidir. Her meslein, her snfn, her cemaatin kendine has giyinileri; meknlar; hatta dilleri ve uluslar bile vardr. Her ey ok ak ve kesin olarak belirlidir. Bu nedenle kapitalizm ncesi toplumlar sistematik bir kastlama eilimi gsterirler. Eer barbar denen kavimlerin aknlar sk sk o kapitalizm ncesi uygarlklar alt st etmeseler btn antika uygarlklar bu trden, Hindistandaki gibi bir kastlama beklerdi.

Kapitalizmde ise, durum tam tersinedir. Zaten ulusun ve ulusuluun nedeni de budur. Geni yeniden retim strandartlama gerektirir. Ulus da bu standartlamann bulunmu en son biimidir. Ama kapitalizmde, kapitalizm ncesinden daha farkl bir durum daha vardr. Kapitalizm ncesinde, silah tayanlar zaten ayn zamanda egemen snftrlar. Kapitalizmde ise, btn ulus gereinde silahlandrlr. Hem dier uluslara, hem de Fransz devriminden sonra olduu gibi, btn Kapitalizm ncesi dnyaya meydan okuyabilmek, onun tehditlerine kar koyabilmek iin de bu zorunludur, ama bu ok riskli bir durumdur. Egemen snf, yani burjuvazi, ok kk bir aznlktr; buna karlk cretliler ve dier emekiler ok byk ounluk. Bunun mahzurlarn ortadan kaldrmak iin burjuvazi, kapitalizm ncesinin tamamen tersi bir sava yntemi izler ve kendisi ve ezilen snflar arasndaki btn biimsel dil, giyim, yaam alan gibi farkllklar ortadan kaldrr. Ancak bu koulda kendisinin ayr bir snf olduunu gizleyip egemenliini srdrebilir. Bu ideolojiden kyafete kadar her alanda yaplr. Bunu anlamak iin modern toplumdaki snflar sava ve ordular savann ztln gz nne getirelim. Ordular savanda her ordunun ayr bayraklar, ayr siperleri, ayr kyafet ve parolalar vardr. Her ey kesin olarak ayrdr. Modern snflar savanda byle olsayd, burjuvazi bir saniye bile iktidarn srdremezdi. Bu ancak bin bir paraya blnm kapitalizm ncesi uygarlklarda mmknd. O halde burjuvazinin, egemeni olduu ulusun; smrd iilerden biimsel zellikler bakmndan (giyim, yaam tarz, yaam yerleri vs.) farkl olmamasnn, onun egemenliini srdrmesi iin hayati bir nemi vardr. Burada Trkiyenin zgllne geliyoruz. Osmanl mparatorluu, Bizans adl Dou Romay fethetmi Ouz boylarndan kmtr. Eer bu boylar, uygarlkla ilk ilikilerini, Karadeniz zerinden gelen Ouz boylar, veya yeterince uygarla bulamam, Osmanl ve Seluklunun Cahil Trkler dedii Karamanllar gibi, Bizans araclyla kursalard; fethettikleri Hristiyan Bizans uygarl tarafndan fethedilirler, onun dinine geerlerdi. Ama Ouz boylar, Mslmanlam Pers ve slam uygarlklar araclyla daha nce uygarln gerektirdii kavram sistemi ile zrhlandklarndan Hristiyanlamadlar. Bizans Fethettiklerinde, mziinden yemeine, vcut diline kadar bu uygarlka fethedildiler, ama bu fetih din alanna ilemedi. lemedii iin de dilleri, Pers ve slam Uygarlklarnn dili oldu, Bizansn dili deil. Bylece nfusunun ou binlerce yldr uygarlam Hristiyanlara egemen, onlar Pers ve slam uygarlklarnn kendine kazandrd kurumsal ve kavramsal aralarla yneten batllarn Trk dedii Mslman bir kast olutu. in ilginci, bu Kast kastlatka, yani devletletike, uygarlatka, silahl eit Ouz boylarnn iinde birinci olmaktan kmak, onlar silahszlandrmak ve kendine bal silahl zel birlikler oluturmak zorunda kalmtr. Muaviyelerin, Stalinlerin yaptn yapmtr. Yani giderek devirmelerden oluan, Mslmanlatrlm Hristiyan ocuklarndan oluan bir devlet kastdr bu. Yani batlnn Trk dedii egemen Mslman kastn, Ouzluk veya Trklkle de hi ilgisi de yoktur. Anadolunun Bizanstan nce (Ermeni, Sryani, vs., kiliselerinin ayrl bu ncelii ifade eder), Balkanlarn Bizans araclyla (Balkan Ortodoksluu Bizans araclyla

uygarlamann sonucudur) Osmanldan nce uygarlam kavimleri, zanaat ve ticaret hayatna egemendiler. Mslman ahali ise, ya ticaret ve sanayi ile ilgisiz, bunu haa min huzur Tccar taifesinden diye aa ve hor gren devlet kastndan, ya gebelerden, ya da tehdit grldkleri iin zorla yerletirilmi Mslman veya Alevi yoksul kyllerden oluuyordu. Dolaysyla Mslman ahali veya egemen ynetici kast iinden bir burjuvazi kmas sz konusu olamazd. Bu ortaya kan burjuvazilerin her birinin iyi kt dilini konuan bir nfusu da bulunuyordu. Balkan uluslar byle olutu. Balkanlardan Osmanlnn atl, bir bakma, oralarda burjuva devrimleri anlamna gelir. Balkan lkelerinin bugn bulunduu geri durum kimseyi yanltmamaldr. Onlarn bugnk geri durumlarnn nedeni, Yirminci Yzyln ikinci yarsn, Osmanl benzeri Ekim devriminin tasfiyesi zerine oturmu Rus Brokratik kastnn egemenlii altnda yaamalardr. Eer kinci dnya savandan sonra, Yunanistan gibi bunun dnda kalsalard, bugn, Yunanistan, spanya, Portekizin bulunduu refah ve gelimilik dzeyinde bulunurlard. Eer Kta Avrupas ve ngiltere geliim ztlklar arasnda bir paralellik kurulursa, ngilterede Pritenlik, ilkel sosyalizm geleneklerinin gc sayesinde, Romann Ruh-l habisi Katoliklii Britanya adalarndan srerek, kapitalist geliimin yolunu aarken, Kta Avrupasnda, O Ruh-l habis, ilkel sosyalizm geleneklerinden g alan Protestanlar, Sen Barthelmi Katliamlaryla bire kadar kltan geiriyor ve kta Avrupasnda burjuva geliimi bir asr geciktiriyordu. Balkanlar Anadolu geliim ztlklar kta Avrupas ve ngiltere ztlklarna benzer. Osmanlnn Balkanlardan srl, Katolikliin ngiltereden srlne, Priten devrimine benzer, ama Anadoluda Ermeni ahalinin katli ve srlmesi ile Rumlarn katli, srl ve mbadelesi, Kta Avrupasnn Sen Barthelmi Katliamlarna benzer, Anadolunun geliimini yz yl geciktirmitir. Trklerin; burjuva devrimi olarak grdkleri, ikinci ve nc merutiyetler, aslnda Anadoludaki burjuvaziye kar, burjuvaziyi tasfiye eden, tefeci bezirgnl ve derebeylii pekitiren bir kar devrimdir. Osmanlya egemen Mslman devlet kast, egemenliini korumak iin, burjuvaziyle birlikte o Ermeni ve Rum burjuvazisinin dayanaca kitleyi de tasfiye etmitir. Burjuvazinin evleri Derebey konaklar veya devlet dairelerine dnmtr. Mslman ahalinin iinde ilk sermaye birikimi de bir bakma, bu katliamlarn ve srgnlerin sonunda ele geirilmi zenginliklere dayanr. Eer bugn gelimi Tara burjuvazisinin ve Mslman burjuvazinin servetlerinin kaynaklar aratrlrsa, ardnda hep Ermeni veya Rum mallar veya onlarn kaarken braktklar servetlerin bulunular vardr. Kapitalizm dnyann her yerinde ilk sermaye birikimini, korsanlk, katliam, gasp araclyla yapmtr. Ama hikayenin buraya kadar olan ksm u kyafet meselesini aklamaz, onun ortaya k koullar hakknda bir fikir vermek iin bunlara deinmek gerekti. Osmanl devlet snflar, modernleme ihtiyacyla, bir sr kyafet deiiklikleri yapmlardr. Cumhuriyetin apka Devrimleri bunun devam olarak grlr, ama deildir ve onlardan kkl bir fark gsterir. Dierleri, btnyle, modern sava ve idare veya retim tekniinin getirdii zorunluluklardr ve bunlarn uygulanmas sadece o grevi yapanlarla snrldr. Yani sark atlp fes

koyulduunda bu btn ahaliye zorlama deil, sadece devlet memurlarna has kalmtr. Bir tr niforma deiikliidir bunlar, ama Atatrkn Kyafet Devrimi bunlardan temelden farkldr: o btn toplumu kyafetini deitirmek zorunda brakr; burada yeni bir niforma deil, ok baka derin bir farkllk vardr. Bu kyafet meselesinin bunca nemli olmasnn nedeni de budur aslnda, ama bunun iin Tekrar Osmanldaki burjuvaziye dnelim. Osmanlda egemen Mslman bir devlet kast, Mslman ve yoksul bir ahali vardr. Bunlarn burjuvazisi yoktur. Hristiyan uluslarn burjuvazileri ve halklar vardr, ama bir de halksz bir burjuvazi vardr: Yahudiler ve Sabetayclar. Antik uygarlklarda ticaret daima belli kavimlerin i olagelmitir. Akdeniz uygarl blgesinde, talyanlar (Romallar), Rumlar (Yunanllar) gibi ve onlardan ok daha eskilere giden ve kkl Yahudiler de bir ticaret kast olarak yaayagelmilerdir. Osmanlnn, spanyadaki engizisyondan kaan Yahudilere snma ve ticaret ayrcalklar sunmas, aslnda Venedik ve spanya gibilerin rekabetine kar yaplm giriimler olsa da, belli bir yaknlama da yaratmt. Yahudiler ve Sabetayclar da, zmir, stanbul, Selanik gibi byk ticaret ve liman ehirlerinde bulunuyorlard. Onlar da modern kapitalist ilikilerle ilikiye getike burjuvalayorlar, aydnlanmann fikirleriyle silahlanyorlard. Ancak bu oluan modern Yahudi burjuvazisinin, Rum, Ermeni veya dier Balkan lkeleri burjuvazilerinden temel bir fark vard. Kendi dili ve diniyle ortak bir nfusu yoktu. Ayrca bu burjuvazi, Rum ve Ermeni burjuvazisiyle ciddi bir rekabet iinde bulunuyordu. Bu Yahudi burjuvazinin kendi egemenliini koyaca ve bir ulus yaratabilecei ayn dili ve/veya dini olan bir kitle yok; te yandan burjuvazisi olmayan Mslman bir kitle ve egemen devlet kast var. Ermeni ve Rum burjuvazisinin giriimleri zaten bu Devlet kastnn egemenliini ve varln tehdit ediyor. Bu durumda bir ulusu, ya da ulus hammaddesi olabilecek bir kitlesi olmayan Yahudi burjuvazisinin karlar ile; bir burjuvazisi olmayan devlet snflarnn karlar akr. kisi de, farkl gerekelerle de olsa, Ermeni ve Rumlar tasfiye etmek ve Mslman ahaliden bir ulus yaratmak zorundadrlar. Bylece tencere yuvarlanr ve kapan bulur. Sabetayclar zaten grnte Mslmandrlar da. Bu nedenle en byk Trk milliyetileri Yahudiler arasndan kmtr. Hasan Tahsinden Tekin Alpe kadar bir ok rnek saylabilir. ttihat terakki de bizzat bu Yahudi Burjuvazisinin gl damgasn tar. Ama en sembolik kiilik ve zaten Trklerin babas adn alan ve Trk ulusunu yaratan Atatktr. Hem Mslman devlet snflarndandr. Hem Selanikteki Aydnlanmac Yahudi cemaatinin okulunda okumutur. Mslman Devlete egemen kast ile Yahudi burjuvazisinin sentezidir, kesime noktasdr. Zaten, onu Trkiye Cumhuriyetinin kurucusu yapan da bu zelliidir. Ne var ki, bu Levantn liman ehirlerinde yerlemi Yahudi burjuvazisi, giyimi, yaam, dili, ivesi, adetleriyle Mslman ahaliye hi benzememektedir. Tipik bir Avrupal veya Hristiyan gibidir. Halbuki modern toplumda, kapitalizmde egemen snfn ayr bir kast zellikleri tamas olacak i deildir. Daha batan yenilgi demektir. O zaman bir tek yol kalr, btn ulusu kendisi gibi giydirirse, kimin Mslman kimin gayr

Mslim olduu anlalmaz, btn dnyann dier burjuvalar gibi, bir sre devlet snflarnn korumas altnda palazlandktan sonra, siyasi iktidar da dorudan ellerine alabilirlerdi. Kyafet inklaplarnn ve laikliin anlam, Burjuvazi ile halkn arasnda giyim; yaam tarz, din vs. bakmdan olaabilecek ve snf ayrlklarna tekabl edebilecek farkllklar giderme kaygsnda gizlidir. Mslmann fes, gayr Mslimin apka giydii bir toplumda, kyafet bir snfsal aidiyeti de belirler, ama herkes apka giyerse, kimin Mslman, kimin gayr Mslim olduu anlalmaz olur. Hasl Atatrkn kyafet devrimi, kinci Mahmutunki gibi resmi grevlilerin bir niforma deiimi deil; burjuvazinin zeytinya gibi akta kalmasn engellemek iin tm toplumu onun gibi giydirme giriimidir. Ama bu Yahudi burjuvazisinin de kmsenmeyecek teviki ile Rum ve Ermeni burjuvazi ve ahalinin tasfiyesi, Anadoluda tefecilii, derebeylii iyice glendirdi. Bu glenen gericilik, Hristiyanlarn tasfiyesiyle glendii; onlarn mallarna konduu iin, Mslmanlk burjuvaziye kar oluun bayra da oldu. nk burjuvazi ve kapitalizmi bir bakma Hristiyanlk sembolize ediyordu, ama bu bezirgan aa ve derebeyi Mslmanln egemenlii demek, ehirlerin Yahudi burjuvazisinin zeytinya gibi akta kalmas ve tasfiyesi anlamna gelirdi. Bu nedenle, Trkiye Cumhuriyetine egemen Devlet kast ve egemen Liman ehirleri burjuvazisi, buna kar en sert tedbirleri almaktan baka bir ey yapamazlard. Eer cumhuriyet burjuvazisi, belli bir refah salasa ve bu refahn salad gvenle belli lde bir demokrasiye geebilseydi, kimse kyafeti veya laiklii sorun etmezdi, ama ne refah ne de demokrasi olmaynca, herkes zorla ayn kyafeti giyse de, yaants, zevkleri hatta tipiyle kendinden farkl olanlarn ayn zamanda sttekiler olduu btn ezilen Mslman ahali tarafndan grlebiliyordu. Bu memnuniyetsizlik her zaman olduu gibi, egemen snf ve onun yaam tarznn sembollerine yneliyordu. Tabii bu memnuniyetsizlii ayn zamanda tara bezirganl ve derebeylik de kendince kullanyordu. Ne var ki, kapitalist ilikiler gelitike, tefecilerin, aalarn, beylerin ocuklar okuyor, yabanc irketlere acentelikle da olsa giderek modern burjuvalar haline dnyorlard. lk kuak, yani Erbakanlar kua, hem gemiteki Hristiyan katliamlaryla mthi ykselmi, Mslman tefeci bezirgan ve aa gericiliinin geleneklerine dayanyorlard; hem de byk lde, petrol zengini Arap lkelerinin pazarnn cazibesinden etkileniyorlard. Bu iki nedenle, onlarn kyafeti sorun yapmalarnn, pre-kapitalist Mslmanln, kapitalist Hristiyanla kar dmanlnn sembolleriyle ortakl, ayrlnn grlmesini engellemitir. Tefeci bezirgnlktaki apka dmanl, kapitalizm dmanlnn bir ifadesidir. O modernlii reddeder. Onun giriinin kendisinin sonu olacan bilir. Radyo, futbol, hsl her ey gvur icaddr der ve kullanlmasn reddeder. Gvur icad, kapitalizm icad olarak okunabilir, ama onlarn artk burjuva olmu ocuk ve torunlarnn bartsn bunca sorun etmesi tamamen farkldr. Bu torunlar modern teknii ve aralar en iyi ekilde kullanmaktadrlar onlar reddetmek bir yana. Ayn ekilde, kyafete bunca nem vermesinin de nedeni bambakadr. in ilginci tam da, Yahudi burjuvazinin herkese apka giydirmesinin nedenidir. Egemeni olaca halkn iinde zeytinya gibi akta kalmamak.

Byk ehirlerde yaayan, Cumhuriyetin ilk yllarnda Finans-Kapitale dnen bu burjuvazi, herkese apka giydirerek akta kalmaktan kurtulurken, tarada gelimi Mslman burjuvazi, Cumhuriyet burjuvazisine tepki duyan halk gibi giyinerek, onun gibi yaayarak akta kalmaktan kurtulabileceini sylyor. Hem de byle yaparak, ezilen halkn, devlete egemen brokrasiye ve byk ehirler burjuvazisine ve duyduu tepkiyi onlarn sembollerine kar karak kendi arkasna alabiliyor. Bu adan, bir tala iki ku vuruyor Mslman tara burjuvazisi. Hem Byk ehirlerin burjuvazisine ve Devlet snflarna kar egemenlik mcadelesinde, ezilenleri kendi yedeine alyor, hem de dier burjuva zmrelere kar kendi stratejisinin doruluunu kantlam oluyor. Dier strateji kimseye refah getirmedii iin iflas etmi ve devlet snflar ve ehir orta snflar hari tm desteini yitirmi bulunuyor. Bu onun, burjuvazinin dier kanadnn da temsilcisi olmas olanan yaratyor. Tabii bu arada kprlerin altndan ok sular geti ve burjuvazinin bu iki kanad birbirine daha da ok yaklat. Birincisi, son yirmi yldr Krdistanda yrtlen savan samal, Batnn byk ehirlerinin burjuvazisinin bile devlet snflar ile arasnn bozulmasna yol at. Bu burjuvazi, yeni kuak modern Mslman burjuvazi ile Devlet snflarnn keyfiliine kar i birlii yapmaya yanayor. ANAPtan AKPye geiler bunun tipik bir rneidir. te yandan, Mslman burjuvazi de eskisi gibi retorikle megul olmaktansa, fiili kazanmlara arlk veren bir stratejinin daha geni gleri bir araya getireceini grm bulunuyor. Herkese barts taktrmaya kalkmak, hem orduyu, hem ehir orta snflarn hem de batl burjuvaziyi karda bir cephe oluturmaya itiyordu. Halbuki, artk, post modern adayz. steyen aar, isteyen kapar, aan da kapayan da zenginliktir dediniz mi, btn bu kyafet sorunlar bir anda olaylarca alm olur. Gerek batnn batc burjuvazisi, gerek tarann Mslman burjuvazisi bu adm atm bulunuyor. Aslnda, burjuvazinin bu iki farkl kesimi arasndaki bu sorun, olaylarca ve dnyadaki gelimelerce alm bulunuyor. imdi bunun hala sorun olmas, devlet kastnn, elindeki iktidar koruma abasyla ilgilidir. *

Eurovizyon, Modernleme ve Demokratikleme

27 Mays 2003 Her zaman politikayla yaanmaz derler. Eer politikay dar anlamda alrsanz bir lde doru bir szdr bu, ama rnein, artk politikamzn esas gcmz politikaya deil kltr ve eitime vermektir szlerini sarf eden bir politika kavrayn kastediyorsanz, batan aa yanltr. Kltrle ilgilenme, politikadan uzak durmak bile bir politikadr. Siz politikayla ilgilenmediinizi dnseniz bile politika sizinle hi ara vermeksizin ilgilenmeye devam eder. rnein, Eurovizyon ark yarmas, Avrupay oluturan uluslarn kltrel olarak birbiriyle yaklamalar, birbirlerini daha iyi tanmalar iin oluturulmutur, ama bu amacn kendisi bile politiktir. Bu yarmaya katldnz an, srf kltrel kayglardan sz etseniz bile bir politik seim yapm olursunuz. Avrupal uluslarn birbirini kltrel olarak tanma ve kavrama

politikasndan yanasnz demektir. Eurovizyon, Avrupallarn yarmasdr. Ona katlmak demek onlar gibi, onlardan biri olmay politik bir hedef olarak semenin ifadesidir. Kimse bu hedefin kendisini sorgulamyor. Avrupal olmak bugnn dnyasnda gerici bir programdr. Yeryzndeki, ulusulua dayanan yeni rk sistemi savunmak, ama bu rk dzende imtiyazllarn arasnda yer almak demektir. Sosyalistin politikas, hem de uzak deil acil politikas, Avrupal olmak onlar arasna katlmak deil, Avrupall yok etmek olabilir. Byle bir programn Avrupann iilerinden yank bulup bulmayaca, ayr bir sorundur ve zaten sosyalizmin en byk kmaz da buradadr. Bir yank bulur veya bulmaz, nemli olan bu deildir. nemli olan doru olann ne olduudur. Doru olan Avrupall yok etmektir. Bu bakmdan, bir sosyalist asndan, rnein Eurovizyona katlmann kendisi gerici bir politikann uygulanmasdr. Yani bu yarma her trl politik hesabn darda brakld, insanlarn gerekten sadece estetik ve kltrel kayglarla oy verdii bir yarma olsayd bile politik bir yarma olmaktan kmazd. Ama Kltr dar anlamyla bile, politikayla yakndan bal olmaya devam eder. Dar anlamyla politik hesaplar bile bu olmas gereken kltrel ve estetik kayglarn nne geerler. Dnyadaki btn yarmalar da byledir. ster Oscar, ister Nobel, ister Cannes, ster Eurovizyon olsun, isterse Trkiye veya her hangi bir lkedeki baka bir yarma olsun, doa bilimleri haricinde (ki orada bile durum karktr) tm yarmalar ve dller belli politikalar ve g ilikilerini yanstrlar ve onlara hizmet ederler. Elbette, katlan film veya baka eserlerin en azndan bir skandal yaratmayacak kadar, yani o politik amaca hizmet edecek belli bir kalite tamas temel kouldur. Bundan sonrasn, politik ilikiler belirler. Yani Trkiye Eurovizyona ok iyi bir eitimden gemi ok kalite bir sesi ve fizii olan bir arkcy semese, ona zamann ruhuna uygun, biraz Madonna, biraz Britney Spears krmas bir hava vermese (yani orjinal bir ey de yoktur, szde kltrleri kaynatracak bu yarmaya katlmda, batan aa pop ikonlarnn taklidi) yine u sralar moda olan Shakira vari oryantal havas olmasa, en iyi koreograf, danslar ve mzisyenleri devletin tm imkanlarn zorlayarak bir araya getirmese bu asgari, skandal yaratmayacak dzey koulunu yerine getirmi olamazd. O halde Eurovizyon sonularn da btn dnyada olduu gibi, skandala yol amayacak esereler arasnda btnyle politik kayglar belirlediine gre, Eurovizyon sonular bize politik ilikiler hakknda bir fikir verebilir. Avrupadaki Trkiye asll gmenleri, Trk devleti, tpk bir zamanlar Sovyetlerin komnist partileri ve ii hareketini d politika ve diplomatik manevralarnn bir arac olarak kullanmas gibi, d politikasnn ve diplomasisinin bir arac olarak kullanmaya alr. Bunun iin Avrupada kan Trk gazetelerinden derneklere kadar muazzam ynlendirici bir aygt vardr. Yine bu tr bir kullanmn sonucu olarak Hollanda, Belika gibi Trkiye asll gmenlerin youn olduu lkelerden oy alnd. Yunanistan ve Kbrsn tpk Trkiyedeki politik slam ve Krtlerin bir ksm gibi, Trkiyeyi Avrupa birliine katlm araclyla liberalletirme abasna, Irak savanda ABD nergesine ABD Krtleri ezmek iin yeterince

gvence vermedii iin biraz da bir kaza olarak hayr oyu verilmesinin bir karl olarak dier Avrupa lkelerinden gelen oylar da eklenince byle bir sonu ortaya kt. Bu politik olarak u demektir. ABDnin Irak igaline kadar, Trkiye ABDnin dengesiydi ve Avrupa bu byk lkeyi ye almaz, kapsnda bekletirdi, ama ABDnin Irak igali ile dengeler deimi bulunuyor ve Avrupa Trkiyeye, oyunun dnda kalmamak iin biraz daha ak kap brakabilir. Berlusconinin fikir jimnastikleri, Eurovizyonda alnan birincilik ve Canneste Uzaka verilen dl, bu tr gz krpmalar anlamna gelmektedir. Avrupa ABDye kar yeni ittifaklar ve stratejiler aray iine girmi bulunuyor. Eurovizyonda alnan dl, bu araylarda opsiyonlar geni tutmann bir ifadesi. ABDnin yannda saf tutan dou Avrupallara, bakn Trkiye bile sizden bize daha yakn politik mesaj. Ama en iyi koulda bile bu Trkiyenin gerekten demokratiklemesi veya kelimenin gerek anlamnda Avrupallamas anlamna gelmez. Avrupa ancak kelimenin gerek anlamnda Avrupal deil, arkl bir Trkiyeye kaplarn aar. Modern grnl, ama arkl. Tpk ark yarmas birincisi gibi, btn o taklitler Modernlemeyi demokratikleme ile kartran arklln bir yansmasndan baka bir ey deildir. Eer Avrupallk, sadece modernleme deil, demokratik gelenekler ve burjuvazinin son be yz ylda biriktirdii kltr birikimi anlamnda anlalrsa, Trkiyenin bu Avrupallkla hi bir ilikisi yoktur. Bir ehov, bir Tolstoy, bir aykovsky veya ostokovi, bir Pavlov hatta bir Lenin olmadan Avrupa, yani Burjuva uygarl tasavvur edilemez. Bu anlamda Rusya Avrupa kltrnn, bu uygarln bir parasdr, ama Trkiyenin ve Trklerin bir tek sanat, bilim adam veya dnr yoktur, Avrupa, yani burjuva uygarlnn, olmasa bugn eksikliini hissedebilecei, ama bunun yokluu Avrupay Avrupa yapan devrimci ve demokratik bir gelenein Trkiyedeki yokluudur. Rus kylsnn Narodniklerden Sosyalist Devrimcilere kadar uzanan devrimci demokratik gelenekleri veya ge ve gl domu iilerinin dnyay allak bullak eden partileri ile Tolstoy veya Sostokoviler arasnda derin balar vardr. Trkiyede ne devrimci demokratik bir kyl hareketi vardr ne dieri. Yani kltrel olarak Avrupal olmak, Avrupallamak demek radikal demokratik hareketleri yaratan ve besleyen bir toplumsal yap demektir. Ancak bu erevede onun kltrel ifadeleri de ortaya karlar ve toplumun kltrel hayatnn derinliklerinde, iktidara gelememi olsalar bir yer edinirler. Yunan sava, ki sava arasnn byk komnist direnileri, bu toplumsal mcadelelerin birikiminin rn olan Theodorakisler, Angelopuloslar Yunanistan Avrupal yapt. Aksi takdirde Yunanistan da tpk Trkiye gibi, batda yaayan bir arkl olmaya devam ederdi. Trkiyede Ermeni ve Rum katliamlar ve srgnleri, ya da komnist kovuturmalar her trl toplumsal muhalefetin acmaszca bastrlmas onun tm demokratik toplumsal tabann dolaysyla kltrel deiimini de engellemitir. Trkiyeyi biimsel olarak batllatran her adm, demokrasinin kklerini yok eden bir admla beraber gider. Btn modernleme abalarna Ermeni ve Rum katliamlar elik eder. Katledecek kimse kalmaynca bu sefer her batllama admna komnist tevkifatlar ya da Krt katliamlar elik eder. Trkiye modernletike, demokratik bir hareketten dolaysyla kelimenin gerek anlamnda burjuva uygarlnn kltrel bir paras olmaktan, onu zmlemekten uzaklar. 1960larn ii hareketleri ve yetmilerin gl demokratik karakterli politiklemesi

olmasayd, Trkiye bugn olduu kadar bile, bir para Avrupa kltryle balant kurmu olamazd. Burjuva uygarlnn kltr Trkiyeye Marksizm araclyla girmitir. Ya da yle diyelim Politik programlarnn aksine Sosyalistler kadar Trkiyenin kltrel olarak da batllamasna ve burjuva uygarlyla balar kurmasna byk katk yapm baka bir g yoktur. Trkiyenin bu alandaki son ans Krt ulusal hareketidir. Bu hareketin bir baars, gl demokratik dnmler ve bu anlamda kelimenin gerek anlamyla batllama yani gerek anlamyla burjuva uygarlnn bir paras olma anlamna gelir, ama yle grnyor ki, bu son frsat da Trkiye karacak. Avrupa birlii iin paketler, demokratikleme anlamna gelmez. Gerek iktidar brokrasinin elinde olmaya devam eder. Sadece ipleri gevetmi olur. Politik slam da bir demokratik hareket deil bir modernleme hareketidir. Hkmetin ordu ile ekimesinin konusu demokratikleme deil, modernlemenin farkl yollardr. Bu kayk dvnn nasl bir batllama sonucu vereceini merak ediyorsanz, stilize ark alvaryla ngilizce her eyi yapmaya hazr olduunu syleyen arkcya baknz. Bunun iin Avrupaya, ta Baltk denizi kylarna gitmeye gerek yok. stanbulda Tekbir Defilesine gidin. Greceiniz ayn eydir.

22 Haziran, Cumartesi

Bir i Hareketi Olarak Gezi Hareketi ve Kazleme

Neyin kastedildii biliniyorsa onu yle veya byle adlandrmak nemli deildir. Gezi Hareketi derken de Gezi Park vesilesiyle balam ve hkmetin iddeti zerine, btn Trkiyeyi bir saman yangn gibi sarm; an itibariyle meydan savan kaybedip glerini toplamak ve uzun sreli bir gerilla sava vermek iin dalara (parklara) ekilmi grnm veren hareketi kastediyoruz. Bu hareketin nasl bir evrim geirecei henz ortada. Bu kendi yetenekleri kadar, hkmetin nasl davranacana da bal. Eer ulusalc renklerle arasna bir snr ekip bir demokrasi bayra ykseltebilirse, Mslmanlarn demokratik zlemlilerini (ki esas olarak iilerdir), Krtlerin demokratlarn yanna ekebilirse (ki esas olarak kadnlar, yoksul genler ve Apoculardr) Erdoana kar cepheyi geniletip ilerleyebilmek iin taze bir g bulabilir. Bunun iin de ilk elde hibir dile, dine, siyasi gre gnderme yapmayan bir bayraa ve herkesin birey olarak katlp herkese ulama ve kazanma ansna sahip olaca bir kitlesel rgtlenmeye (her ikisine de somut neriler yaptk) ihtiyac var. Bunlar yapamaz ve kendine hayranlk iinde mahalli park toplantlar iinde gcn ve kymetli zamanlar tketirse rr. Cokunun yerini hayal krkl alr. Zaman kayp da olabilir, hzla renmenin bir arac da. Bunlar birok faktre bal. rnein bugn saat 19.00da karanfillerle Taksimde kayplar anmak, talepleri tekrar hatrlatmak, iddeti knamak iin buluma ars var. Bu arya yz binler gelirse baka yne geliir; birka on bin gelirse baka yne; gelenleri hkmet grmezden gelirse, zerine iddetle gitmezse baka yne geliir; yine saldrrsa baka. Yz binler geldiinde saldrrsa baka, birka bin veya on bin geldiinde saldrrsa baka. Olaanst deimeler olmazsa, hareket kararszlk ve gerileme; Erdoan kararllk ve ilerleme fazna gemi durumda. Ancak hareket kendi iine kapandndan olaya Trkiye apnda bakmadndan, kendine hayranlk iinde durumun ve tehlikenin bilincine varm olmaktan uzak. Bu ksa bekleme molasnda hareketin kendisi zerine dnmenin zamandr. * Ayn kavram kullanyor olmak, o kavramla ayn eylerin kastedildii anlamna gelmez. i Hareketi diyenlerin kafasnda, genellikle ekmek veya cret derdinden km; fabrika iilerinin esas gvdesini oluturduu, esas olarak gelir ve yoksullukla ilgili talepleri olan hareket anlalmaktadr. Btn sosyalistlerin u son yirmi ylda yaptklar politik propaganda ve ajitasyon almalar hep bu imgeye dayanyordu, ama sadece sosyalistler mi? Btn burjuvalar ve antikomnistler de sosyalistlerle ayn anlay ve imgeyi paylayordu. Hemen tazesinden bir rnek verelim. rnein Mmtazer Trkne, Snf Farklar ve Stat Aray adl yazsnda tam da byle bir ii snf imgesi ve kavrayndan hareketle, Snf bize, bir sofrada ortak bir kaptan kak

sallayarak karnn doyuran bir ocuun, annesini elindeki kakla peinden koturan bir ocuktan ileride neden farkl bir siyas tutum taknacan btnyle aklamaz, ama Kazleme ile Taksim arasndaki farka dair nemli ipular verebilir. haftaya yaylan Taksim eylemlerinin hibir safhasnda ii snf yer almad. br tarafta, iyi eitim sahibi, nleri ak ve frsatlarla dolu olanlar diye yazmaktadr. Trknenin anlay ile ortal doldurmu sosyalistlerin anlay znde farkl deildir. Bu adan baktmzda Erdoan Kazlemede destekleyenler esas olarak iilerdir. * Eer z ve grnm ayn olsayd tm bilim gereksiz bir ey olurdu der Marks. Bilim grnmeyenle, derinden ileyenle urar. Bilimsel kavramlarn gerek hayatta karlklar yoktur, ama onlar gerekten daha gerektirler. Tpk gzel imgeler gibi. Bu nedenle, gnlk hayata bakp, Marks yanlm, hani snf nerede diyenler, bilim ve Marksizm hakknda tam bir kavrayszl yanstrlar. Snflar grlmez. nk onlar analitik kavramlardr. Etrafnza bakn rnein Trkleri veya Krtleri grebilirsiniz, Beikta taraftarlarn, Mslmanlar vs. grebilirsiniz, ama snflar yoktur, ama o grnmeyen eyin eilimleri belirler toplumun genel gidiini, Mslmanlar, Trkler ya da bir takmn taraftarlar deil. Hatta Beiktall, Trkl veya Mslmanl ve byle grnrl de o grnmeyen snflar ve eilimleri belirler, ama bu belirleme ok dolayl ve karmak yollar izler. O halde, Gezi Hareketine bakp da snf grmek isteyenler gremeyeceklerdir; hem bilim ve Marksizm hakkndaki kavraylar hem de snf hakkndaki kavraylar yanl olduu iin. * Her ey tecrbelerden kar, tecrbelerden hibir ey kmaz. Bilim olgularla urar, onun ham maddesi olgulardr. Bilim olgularla uramaz kavramlarla urar. Bilim snfla deil, snf kavramyla urar. Eskiler alet iler el vnr derlerdi. Bilimde de kavramlar iler akl vnr. Bilimin ham maddesi olgulardr, olgular kavramlarla ilenir. Gezi Hareketine galat- mehur olarak biz de sk sk bir orta snf hareketi dedik ve diyoruz. Konuyu datmamak iin, yanlln bile bile bir kavram kullanmak baka bir eydir. Bu yanll benimseyip bir analiz arac olarak kullanmak baka bir eydir. Elbette gelir ve yaam dzeylerine bakarak Gezi Hareketini bir orta snf hareketi olarak tanmlamak mmkndr. Grnm yledir. Grnmlerle uralyorsa, uzun aklamalar yerine ekonomi salyorsa sorun yoktur. Ama snf kavram gelir dzeyiyle tanmlanmaz. Snf kavram retim ilikileri iindeki konum ve karlara gre belirlenirler. Yani orta snf diye bir snf kavram olmaz. Bir gelir dzeyi olabilir, ama gelir dzeyi bir snftan olup olmamay belirlemez. Amerikan sosyolojisi ve Marksizme kar ideolojik mcadele iin ortaya karlm metafizik sosyolojiler, snf gelir dzeyi zerinden tanmlar. (Kendilerini tavizsiz Marksist olarak gren ve yoksulluk ve snf kavramlarn dillerinden drmeyen sosyalistler de fiilen snf gelir dzeyi zerinden tanmlayp kavradklar iin iddialarn aksine anti Marksist sosyolojilerin bilinsiz birer taraftar ve uygulaycsdrlar ve

Trkne gibilerle ayn snf kavramn paylarlar.) O halde ii snf nedir? gc denen metay (mal) satarak yaayan, bir retim aracna sahip olmayan insandr ii. Yani Hindistanda Bangalorede kmese benzer tahta perdeciklerle ayrlm odalarda ABDdeki yazlm firmalar iin program yazanlar da, Krfez lkelerinde temizlik ve bilumum ilerde kle gibi alanlar da; uzay laboratuarnda deney yapan veya bir peykin mrn doldurmu paralarn deitirenler de; hastanelerde doktor olarak alanlar da; apartmanlarn kapclar da iidir. Bugn, muhtemelen son birka on ylda, ilk kez ii snf insanln byk blmn oluturmaktadr. Evet, bunlarn hepsi iidir, ama ii snf deildir. i snf tm bunlarn hepsini kapsar, ama bunlardan herhangi birini ii snf karl olarak kullanmak yanltr. Snf kavram, retim ilikisi ile ilgilidir. Kapitalizm dnya apnda bir sistemdir. Onun var olmas iin baka retim biimlerinin var olmas gerekmez. Yani devletler, uluslar, kapitalizm ncesi kalntlar, kadn erkek ayrmlar, rklklar vs. bunlarn hi biri kapitalizmin olmazsa olmaz deildir. Aksine bunlarn hepsi, kapitalizmin bozulmasn, arplmasn ifade ederler. Yani snf ancak dnya leinde var olabilir; cinsi, rk, ulusu, vs., yoktur. Zaman zaman Trkiye i Snf veya Krdistan Proletaryas gibi kavramlar kullanrz. Bunlar kullanlabilir herhangi bir konuyu anlalr bir dille anlatabilmek iin, ama yanlln bir an iin bile akldan karmadan ve bilimsel hibir anlam vermeden, nk bu kavramlarn hepsi yanltr. Trkiye i Snf olmaz, bu ii snf kavramnn kendisinin inkr anlamna gelir. nk evrensellik ve dnya apnda var olu, ii snf kavramnn olmazsa olmazdr. Trkiye i Snf yanltr, dorusu i Snfnn Trkiyeli iler Zmresidir. Krdistan Proletaryas yanltr. Dorusu, dnya ii snfnn Krdistanl iiler zmresidir. Trkiye veya Krdistanl veya Alman iilerin kar iin mcadele etmek, ii snf iin mcadele etmek deildir. i snfnn bir zmresi iin mcadele etmektir, bir zmresinin karn savunmaktr. Zmre karn snf karnn nne almak ise oportnizmdir Marksist terminolojiye gre. Yani Trkiye ii snfnn karlar iin mcadele edenler oportnistler olabilir ancak. Marksistler ya da sosyalistler, genel ii hareketi iinde, dnya iilerinin, yani ii snfnn, genel ve uzun vadeli, nihai karlarn savunanlardr. * Grld gibi bu otantik Marksist kavramlarla baktmzda, dnyada ne ii snf hareketi vardr ne de Marksist, ama ii hareketleri, ii zmrelerinin hareketleri vardr. Sanlann aksine snflar yekpare bir btn oluturmazlar. lerinde ok farkl zmreleri barndrrlar. Bu zmreler de sadece gelir durumlarna veya ulusal devletlere gre de ayrlmazlar. Hukuki durum, kken, kltr, vs., gibi birok ayrm izgilerine dayanan birok birbiri iine geen blnmeler biiminde zmreler vardr. Diyelim ki, Hindistanda Bangalorede bilgisayar banda evinde cretli programclk yapan

bir Hintli ile Avrupaya gelmi, ama ayn ii yapan bir programc, belki Hindistandaki meslektandan daha yksek bir creti ve sosyal haklar sahiptir, ama hukuki ve siyasi bakmdan hibir hakk bulunmayan bir konumda olabilir. Hindistandaki, Hindistan ilikilerine gre, birok burjuvadan daha yksek bir gelir ve yaam dzeyi iinde olabilir, sokaa ktnda rk bir saldrya urama korkusu olmayabilir, ama Almanyadaki Hintli programc, Alman meslektalarna gre daha az cret alp, siyasi ve hukuki gvence ve haklardan yoksun bir yar kle, sokaa ktnda Alman rklarn saldr korkusu ile yolunu seen bir durumda olabilir. Ekonomi Politik bakmndan her ikisi de igcnden baka bir eyi olmayan ve onu satarak geinen insanlar olarak ii snfnn bir yesidirler, yani Proletaryaya dhildirler, ama ayn snfn ok farkl zmrelerini olutururlar. Snf belirleyen gelir durumu ya da kltr, gelenekler ya da hukuki veya siyasi konum deildir. Snf iktisadi ilikiler iindeki konuma gre tanmlanr. Ama Zmreyi, yani snf ii blnmeleri bunlar belirler. Bu zmre farklardr dnya iilerinin birlemesini olaanst zorlatran ve bugnk ve tarihteki gszln nedeni, ama ayn zamanda gcnn de temelidir. Bu kavramlarla bakldnda, Gezi Park ile balayan direniin temel gcn iiler oluturmaktadr. Ama bunlar, ii snfnn modern, ehirli, gelir durumu iyi, iyi eitimli, eski Yunan, Bizans ve Osmanldan gelen ehir kltryle ekillenmi bir zmresidir. Bunlarn bu zelliklerine bakp da Kazlemeyi ii hareketi, Taksimi de bir stat hareketi olarak tanmlamak, aslnda arkaik ve yanl bir snf kavramna sahip kp onu Marksizme atfetmekten ve Marksizme atfedilen ekonomik materyalist aklamalara bavurmaktan baka bir ey deildir. Taksimdeki hareket bir demokrasi hareketidir. Ve tam da iilerin damga vurduu, ekirdeini oluturduu bir hareket olduu iin bir demokrasi hareketidir. ilerin sadece ekonomik nedenlerle hareket edecei, ekonomik nedenleri olmayan hareketlerin snf hareketi olmayaca, vulgar Marksistlerin veya onlarn aynadaki aksi anti-Marksistlerin palavrasdr. Aksine tam da onun bir ii hareketi olmadnn kant olarak getirilen deliller onun bir ii hareketi olduunu kantlarlar. Hareketin burjuva, brokrat kk burjuva veya ruha kyl kanad, onu ya Kemalizme ya da snfla ekmek istedi, ama tam da bu ehirli, modern iiler, iilere has igdleriyle, demokratik ve zgrlk yann vurgulayarak dierlerine kar direndiler. Onlarn damgasn vurmasn engellediler, ama onlar karya da itmemeye zen gsterip, kazanmaya altlar. Mustafa Kemalin askerleriyiz diyenlere Mustafa Keserin askerleriyiz veya kimsenin askeri deiliz dediler. Politik slamn desteini ne kararak laiki ve Kemalist imgesini krmaya altlar. Ayn eyi Krtlerle de yapabilirlerdi, ama Krtlerin bir hsan Eliak yoktu orada, hareketin Trk imgesini iyice silikletirecek. calan ve Kandilin sempatik mesajlar ve selamlar, rgtleri doldurmu znde Barzanici Krt burjuva ve milliyetilerinin engellemelerini aamad. Bunun zerine Krtlere yakn sosyalistlerin varlnda bir denge aradlar.

Ama sadece Gezidekiler ii deildir. Kazlemede Erdoan alklayanlar da iidir. AKPyi de iiler iktidara tamt, hem de Taksimde imdi AKPye direnen iilerle ayn neden ve kayglarla. Erdoan ise imdi onlarn demokratik zlemlerine vermedii karl, ekonomik ve sosyal olarak dneminde saladklarn gstererek unutturmaya ve demokratik zlemli direnii bir zenginler ve Kemalistler hatta Ergenekon hareketiymi gibi gstererek bu ii zmrelerini dierine kar savaa srmeye alyor. Bunu krmann bir tek yolu var, Gezideki iilerin, Erdoan destekleyen iilere, demokratik mesajlarn iletmesi. Bunun iin de daha radikal ve sistemli bir demokrasi programna sahip kmas. Erdoann zerine oynad Kemalist imgesini tersine evirmek. Erdoan, bayran nemini kavram durumda. Bunun iin srarla Trk bayran ne karyor. Herkesi bayrak tamaya aryor. Ulusalclarn Atatrkl bayrandan ayryor. Eer Taksimdeki hareket de bayran nemini kavrayp, hibir dile, dine gnderme anlam iermeyen bir bayra ykseltebilirse Erdoan kendi oyununa getirebilir. Ancak Trk bayra tayan Ulusalc ve Kemalistler ile kendi rgtlerinin bayran tayan Trk sosyalistleri bunun nnde en byk engel durumundalar. Aslnda Krtler beyaz bayrakla oraya gelseler, tm demokratik zlemlerin bayrana sahip ksalar, o anda Trkiye Partisi olup, calann dedii trden bir Demokratik Ulusu olarak ortaya karlar, ama bunu yapacak cesaret ve bakta kimse yok maalesef ortal kaplam kasaba avukatlar ve eraf ocuklar iinde. Ne Trkler ne de Krt hareketi Gezi Hareketinin bir ulusal sorun olduunun farknda deildir. nk ulus anlaylar gerici ulusularn ulus anlaydr. Yaam tarz diye tanmlanan sorun ile Krt sorunu diye tanmlanan sorun, aslnda ayn ulusal sorunun iki farkl grnmdr. (Bunu da baka bir yazda ele alalm.) Hareketin zn en iyi yanstan duranadamdr. Bir sanatdr, muhtemelen geliri, eitim durumu iyidir. Ama ayn zamanda bir cretlidir. idir. Kendi eylemini ve anlayn yle ifade etmektedir. Hareket bu ifade edilenleri bir program ve onun sembol bir bayraa kavuturabilirse, Erdoan tecrit edip, bir demokratik devrimin yolunu bile aabilir. Barts olsun, renk ayrm olsun, rk ayrm olsun, lke snrlar olsun, din ayrm olsun, her trl snfsal ya/ya da sosyal ayrma kar olduum dorudur. Evet, bu ksa cmledir bu hareketin program. Bizim yllardr sosyalistlere kar savunduumuz ve anlatmaya altmz bir kere bile gndeme aldrmay baaramadmz program da buydu. Tek fark bunlarn gereklemesinin somut biimleriyle ifade edilmesiydi. Bir tek szle ifade edilebilir: Demokrasi. Duranadamn amacnn somut yaplacak iler olarak ifadesi olan program bir kez daha buraya koyuyoruz: Gerek bir eitlik iin, ulusun tanmndan her trl, dil din, tarih, etni, soy, kltr, rk belirlemesi kalkmal, demokratik ulus bunlarla tanmlanmaya kar tanmlanmaldr. Bu somut olarak u tedbirlerle gerekleebilir.

o Herkese istedii dili anadil olarak seme ve anadilinde eitim hakk olmaldr. (Ana dilini renme hakk deil. Bu farkldr dillerden birine stnlk salayp eitsizlii arttrr.) o Ortak bir konuma ve yazma dili gerekip gerekmediine; gerekiyorsa bunun hangi dil olacana demokratik ulusun yurttalar tartarak ve oylayarak karar verirler. Bu ortak konuma dilini renmek, anadilde eitim hakkn ortadan kaldrmaz. o Okullarda herkes ana dilinde, ama ayn ortak tarihi okumaldr. Bu tarih, lkedeki ve komularndaki btn dillerden, etnilerden, dinlerden, kltrlerden, cinslerden eit miktardaki temsilciler tarafndan ortaklaa yazlmaldr. o Eer okullarda okutulmasna karar verilirse, din ve ahlak dersleri, yeryzndeki tm byk din ve inanlardan ve inanszlardan eit sayda temsilciler tarafndan ortaklaa yazlmaldr. o Devletin tm inanlar karsnda eit ve tarafsz olmas iin, Diyanet lavedilmeli, imam hatipler normal okullara evrilmelidir. o Diyanet gibi kurumlarda imdiye kadar alanlarn madur olmamas iin geimleri gnll olarak cemaatler tarafndan karlanmayanlar veya bu olana semeyenlerin maduriyeti engellenip toplumun baka ilerine yerletirilmelidir. o Devlet sadece inanlar arasnda eitlii salamak ve aznlk inanta olanlar aleyhine oluacak fiili eitsizlikleri gidermekle ykml olmaldr. Yurttalarn en geni ekilde rgtlenebilmesi, hakkn koruyabilmesi, hakszlklara ve eitsizliklere kar mcadele edebilmesi iin. o Snrsz bir dnce, ifade ve rgtlenme zgrl derhal uygulamaya gemeli, bunlar snrlayan tm yasalar derhal ve otomatik olarak geersiz olmaldr. o Devletin, firmalarn, rgtlerin, partilerin ve bunlarn btn organlarnn btn kararlar, btn tartmalar tm yurttalarn bilgisine ak olmaldr. Demokrasinin gerekleebilmesi, yurttalarn doru kararlar verebilmesi iin her eyden nce doru bilgilenme gerekir. Doru bilgilenme iin ise, medyann devlet ve sermayenin tekelinden ve egemenliinden kurtulmas gerekir. Bunun iin de o Tm medya ve yayn faaliyeti, matbaalar, frekanslar, kanallar, katlar toplumsallatrlmal; devletin ve sermayenin elinden alnmal ve yurttalarn ve rgtlerinin emrine verilmelidir. o Medya olanaklar, tm rgtler, partiler, inanlar, fikirler, akmlar, meslekler, cinsler, yalar, blgeler vs. arasnda ye saylarna ya da nfus iindeki oranlarna gre datlmaldr. o Bu dalmn gerek oranlar yanstmalar iin sk sk ayarlamalar yaplmaldr. Yurttalarn zerinde ykselmeyen, onlardan bamszlamayan, ama onlara itaat ve hizmet eden bir devlet cihaz iin:

o Tm dzeylerde yetki ve sorumluluk seilmi organlarda olmaldr. Osmanl art, Firavun ve Nemrutlar zamanndan kalma valilik, kaymakamlk gibi merkezi olarak atanan ve belirlenen tm makam ve organlar lavedilmedir. o Tm emniyet, asayi ve savunma kuvvetleri bu seilmi organlarn emrinde ve kontrolnde olmaldr. o Tm seilmi yneticiler ve organlar kendilerini seenlerin bete birinin oyuyla geri alnabilmeli ve seim yenilenmelidir. o Tm seilenler seildikleri sre iinde ve almalar esasnda ortalama bir alann gelir dzeyinde cret almaldr. o Memurlarn tayin, terfi, seim ve emeklilik ilemlerinde bamsz memur sendikalarnn tuttuklar siciller esas alnmaldr. o Asker sivil adalet ikilii ve memurlar hakknda dava iin izinler kalkmal. Kanun ve yasalar karsnda mutlak eitlik olmaldr. o Mahkemelere Jri usul gelmelidir. Bu biimsel eitlii ve demokrasiyi salayan tedbirlerin yan sra, asgari lde ekonomik ve sosyal eitsizlikleri kaldrmak iin: o Devlet her yurttaa i bulmak, bulamyorsa, sendikalarn ve bamsz tketici teekkllerinin tespit edecei, asgari geim endeksine uygun gelir salamakla ykml olmaldr. o Tm yurttalar iin genel salk ve emeklilik sigortas olmadr. Sigorta, dorudan sigortal yurttalarn seilmi temsilcileri tarafndan ynetilmeli ve denetlenmelidir. o Gelecek nesiller arasnda kltr, eitim ve iktisadi farklardan doan eitsizlikleri asgariye indirmek iin, her ocuk iin parasz kre ve anaokulu salanmal; tm eitim ve aralar parasz olmal, dk gelirli ailelerin ocuklar ekstra desteklenmelidir. o Tm aznlklarn gerek hayatta fiilen ortaya kacak bizzat matematik bir aznlk olmaktan doan dezavantajlarn bir lde ortadan kaldrabilmek iin kotalar ve pozitif ayrmclk uygulanmaldr.

Bunlar iki yz yl nce de iilerin bayrandayd, bugn de. Erdoann toplayp Gezi Hareketine kar seferber etmek istedii iilerin de programdr ve onlar tam da bu zlemleri nedeniyle Erdoana oy vermilerdi. Erdoan onlarn bu zlemlerine cevap vermedi ve veremez. Ama Gezi Hareketi bu program bayrana yazabilirse, Kazlemedeki iileri de kazanp ortak zlemlerini gerekletirebilir. Parklarda yaplan toplantlarda Mslmanlar, AKPlileri karya itmeyelim, onlar kazanalm deniyor, ama bu sadece somut bir slup, diyalog ve iliki sorunuymu gibi ele alnyor. Kiisel dzeyde konumalar, diyaloglar ve karya itmeyen bir slup temel toplumsal glerin davranlarn etkileyemez. Programlar ve bayraklar verir esas masajlar. Bu program, tam bir eitliin sembol beyaz bir bayrak ve tek tek bireylerin katlmyla oluacak, rgtsel temsile yer vermeyen herkese ak, herkesin herkese ulaabilecei bir

rgtlenme iilerin dier kesimlerinde hemen yanksn bulur. Erdoann oyununu bozmann biricik yolu budur.

23 Haziran, Pazar

Pasif ve Aktif Direnilerin Toplumsal ve Tarihsel Temelleri

Gezi Direniiyle balayan hareketlerin doup gelitii yer: stanbul ve Taksim. stanbul bugn neyi konuursa Trkiye yarn onu konuur. Dolaysyla biz stanbul ve Taksime bakyoruz hareketin genel eilimlerini gerek zamanda grp tespit edebilmek iin. Bu harekette iki eilimin giderek netletii grlyor. Birincisi ulusalc izgiye ve laik-dindar ayrmna belli bir mesafe; demokratik ve zgrlk bir vurgunun giderek netlemesi. Taksimdeki dnk karanfilli bulumada eitli pankart ve flamalar olmamas bu eilimin giderek harekete damgasn vurduunu gsteriyordu. Bu hayrl bir gelimedir; hareketin genilemesi ve derleyici olmas iin arttr. Dier eilim ise mcadele biimlerinde ortaya kmaktadr ve genellikle pasif ve atma ve iddetten kaan biimlere ynelmede grlmektedir. Bu da bir bakma, radikal sosyalist gruplarla araya bir izgi ekmek gibi bir ilev grmektedir. Trkiyedeki sosyalist gruplarn ou, 60larn sonu ve 70lerde, souk sava dnemin zellikle beslenen faist eilimli etelerin saldrsna kar z savunmas iinde ekillenmilerdir. 70li yllarda faist saldrlara kar rgtledikleri z-savunma ile kitleselleen sosyalist gruplar, hareket kitlesel niteliini 12 Eyllden sonra yitirdiinde bile Polisin saldrlarna kar aktif bir savunma geleneini genlerinde tamlardr. Gezi Hareketi, Ulusalc ve Sosyalist (ki bazen bunlar akmaktadr da) tonlarn hareketin rengini belirlemesini engellemi grnyor. Bunlar ok nemli ve olumlu gelimelerdir. Hareket geriliyor grnmesine ramen, bu deiiklikler onun tekrar toparlanp ileri atlmas iin g toplamas anlamna da gelebilir. * Normal yaamn srdren milyonlarca insan harekete gemeden toplumda ciddi deiimler mmkn deildir. Milyonlarca insan her zaman, gereksiz yere bir atmaya girilebilir, byle bir atmann ortasnda kalabilirim korkusuyla ou zaman evinde kalmaktadr. Ve en azndan polis iddetinin ie yaramayaca bir kritik ktleye ulancaya kadar da, polisin saldrsn davet eden iddet olasl geni kitlelerin sokaa kmasn, hareket etmesini engellemekte, bu da o kritik ktleye erimeyi olanaksz klmaktadr. Gezi Hareketi igdsyle bu fasit daireyi krmaya almaktadr. iddetsizlikle geni kitlelere sokaklara kma daveti yapmaktadr. Eer geni kitleler sokaa kabilirse yle geni olabilir ki o hareketin sadece nicel gc bile kendisine saldrlmasn nler ve sadece nicel gc bile fiziken kar duranlar etkisiz klar. Esas olarak devrimler zaten bu mekanizmayla gerekleirler. Aslnda devrimler dnyann en kansz olaylardr, sonradan egemen snflarn yaratt kanl ayaklanma imgelerinin aksine. Elbet bu pasif biimlerde direnii esas mcadele arac olarak kullanmann ardnda, devlete biz iyi ocuklarz, bize Krtler gibi veya ar sol gruplar gibi saldrma diye bir mesaj verme

eilimi de; orta snflarn kendini tehlikeye atmaktan, atmaya girmekten kanma eilimleri de belli bir rol oynamaktadr, ama u da kaydedilmeli ki, bu hareket, kendisi iddet aralarna bavurmamakla birlikte, polise kar yaplm z savunmay da lanetlememeye zen gstermektedir. Bu da ok nemlidir ve hareketi blnmekten korumaktadr. Elbette her yiidin yourt yiyii ayrdr. yi bir gelir durumu olan insanlarn polis terrne direnii ile Diyarbakrdaki isiz ve yoksul ocuklarn direnii ok farkl olacaktr. Bu hareketi yapanlar, pasif bir inat ve kitlesellik izgisi izlemektedirler. Hareket daha ilk kez Taksimi ele geirmeden nce, Beyolu ve arka sokaklarn doldurmutu. Polisle atmaya girmiyorlard. Polis saldryor, gazlyor, kayorlar, ama sonra yine geliyorlard. ki tane polisin yzlerce kiiyi nne katp kovalad ok grlyordu. Diyarbakrda byle bir sahne tasavvur bile edilemez. Elbet devletin de btn iddetine ramen Krt hareketi ve bu hareketi oluturan kitle arasnda bir ayrm yapt da bir gerektir. Bu kadar katlmla ve bu iddette eer Krdistanda atmalar olsayd, l says drt be deil; drt yz, be yzler zerinden saylrd. Nedenleri ne olursa olsun, bugnk durumda hareketin izledii pasif direni izgisi, hareketi geniletici, kitleleri sokaa kmaya davet edici bir zellie sahiptir ve en azndan bugnk aamada kanmzca hayrldr. Bu vesileyle, hem bugnk pasif izgiyi hor grp lanetleyenlere ve onun somut tarihsel anlamn grmeyenlere, hem de bunu mutlaklatran yeni kuaklara pasif ve aktif direniin tarihi ve sosyolojisi zerine baz hatrlatmalar yapalm. Hikmet Kvlcml, sa ve brahimin iinde bulunduklar toplumlarn farkl yaplar ile farkl mcadele biimlerine duyduklar eilimin ilikisi zerinde durmu ve klelerin ve smrgelerin pasif, gebeler ve yar smrgelerin daha aktif mcadele biimleri kulland gzlemini yapmtr. Bir bakma klelerin dini olan Hristiyanlk, sa yanana vurana sol yanan dn diyen bir pasif direni izgisi izler; buna karlk, gebe airet yesi brahim, gze gz, die di diyen bir izgiyi izler. Muhammet de bir airet ocuu olarak ayn izginin devamdr ve brahime bu yaknl bir rastlant deildir. Ayn fark smrge ve yar smrgeler arasnda da grmek mmkndr. Osmanllar, ran, in ve Sahrann gneyindeki biricik klasik uygarlk merkezi olan Habeistan, hibir zaman tam smrgeletirilemediklerinden, oralarda silahl direnilerin her zaman egemen mcadele biimi olduu sylenebilir. Sun Yat Sen, Mao, hatta Atatrk bunun rnekleridir. Buna karlk tamamen smrgeletirilmi; zaten klelikten beter bir kast sistemi iinde yzyllardr yaayan Hindistan ise pasif direnii Gandiyi karmtr. Ayn farkl izgileri ve eilimleri 1950ler ve 60larn Amerikasnn siyahlar hareketinde de grebiliriz. Gneyin kleci eyaletlerinde kan hareketin baskn izgisi pasif direni olmutur, nderi bir Hristiyan Babtist rahip olan Martin Luther Kingtir. Kuzeyin daha zgr sanayi ehirlerinin, zgr siyah iilerinin nderi ise, bir Mslman olan Malcolm Xtir veya ondan da ileri giden Kara Panterlerdir.

Bugnk hareket modern cretlilere ve hibir zaman klelememi bir arka plan olan insanlara dayanmasna ramen, neden pasif mcadele biimlerini ne karmaktadr? diye sorulabilir. stelik bu eilim sadece burada da deil, genel olarak btn dnyada da yaygdr. Sadece toplumsal yapnn deil, yenilgi ve zaferlerin, tarihsel ideolojik ve kltrel iklimin; mcadelenin iinde bulunduu aamann vs. ok karmak bir bileeni sz konusudur. Bunlar analiz etmeye alalm. Marksistler bir toplumun tarihsel arka plan ve bunun yaratt gelenekler ile var olan yaps arasndaki ilikiye kr deildirler. Bunun tipik bir rneini yle verebiliriz. Engels, bsenin romanlarnn ve oyunlarnn ekiciliini aklad bir makalesinde, Norvelinin hibir zaman bir Alman gibi uzun yllar serflik altnda yaamadn (Norve, sve uygarla en ge geen komuna geleneklerinin ok gl olarak yaad yerlerdi btn Kuzey Avrupa gibi. Kapitalizm de zaten bu geleneklerin katalizatrl ile Antik uygarlklarn kmazn ap oralarda doabilmitir.), bir Norvelinin bu nedenle bir Alman Filisteni karsnda gerek bir insan gibi durduunu not eder ve ekicilii buna balar. Ayn eyi Amerikan kovboy filmleri iin de syleyebiliriz. Kovboylar zaten proleterlerdir, byk kapitalist iftliklerde alan, ama bu filmlerin ayrlmaz esi kk iftiler de atas kle ya da serf olan, airet balarndan kk retim gemi tipler deildirler. Genellikle Avrupann muhalif tarikatlarndan veya devrimci partilerinden kar devrimlerinden kam; Avrupada deilse bile, Amerikann dou eyaletlerinde zgr ii yaamndan gemi ve orada kapitalizm ncesinin kalntlarndan arnm, modern proleterlerin kk iftiye dnm biimleridirler. Onlarn ii gemileridir onlarn ilikilerine o kar koyulmaz ekicilii veren. Nefis bir film vardr Queimada diye Marlon Brandonun oynad. Bir ngiliz ajan, siyahlarn kle olarak altrld bir adaya gider, orada bir isyan hareket rgtlemekle grevlidir. Ancak isyan rgtleyecek ve ona nderlik edecek, isyan etmeyi tasavvur edebilecek bir siyah bulamamaktadr. En ar hakaretleri yaptnda bile siyah kleler seslerini karmamakta, direnmeyi aklndan bile geirememektedirler. Sonunda bir tanesinin, ona arkasn dndnde, kendisini ldrmeyi aklndan geirdiini fark eder ve onu ilemeye balar isyana nderi yetitirmek iin, ama siyah nder aday, beyaz adamn ldrlebileceini, leceini bile tasavvur edememektedir. Ajan, siyahn eline verdii tabancann tetiini kendisi ekerek beyaz adamn da ldrlebileceini ona gsterir. Milyonlarca kle, beyaz adamn kendisini gelip kurtarmasn beklemeyeceine, gre pasif de olsa mcadeleye girmesi nemlidir. Bu bakmdan, bugnk dnyada milyonlarca insan sokaa karp kendine gveninin, ilk siyasi tecrbelerini ediniinin yollarn at iin bu pasif direni biimleri son derece doru ve olumludur. Elbet unu da unutmamal, insanlar bir kez sokaa ktlar m, bir kez kendi glerinin farkna varp, zgrln, dayanmann tadn aldlar m onlar tekrar eve tkmak zordur ve en aktif biimlerde mcadeleye de hzla geebilirler. Ayn filmde hikyenin devam da anlatlr. O zorla isyan etmeyi renen bir kere isyan ettikten sonra hzla geliir, deiir ve kendi bamsz bir nder olur. Kendisine bunu retene de isyan eder.

Martin Luther King de giderek pasif bir siyah direnii olmaktan kp bir sosyal devrimci olmaya doru dnyordu. ldrld gn, siyahlarn Blueslarn dinleyerek oradan beyaz iilerin Rockunu karan; gneyin klelerinin Kuzeyin sanayi ehirlerine giderek birer proletere dnmlerinin son dura olan Memphise bir ii grevini desteklemeye gitmiti. Kingin ld yer, ehrin Elektro Bluesunun, Rockun doduu yerdi. * Benzer eilimi Krt hareketi iindeki kristalize olmam farkl eilimler biiminde de grebiliriz. Krtler iinde neolitik ky komn, iki biimde varln srdrmtr. Medeniyete az bulam yerlerde ve ky yaamnn egemen oluu yerlerde Alevilik biiminde; medeniyetle daha sk iliki iindeki yerlerde afiilik biiminde. (Bat Anadolunun yonyallarnda da Manavlar, Tahtaclar, Yrkler, epniler gibi ayrlklarn kaynanda da benzer farkllklar vardr.) Alevilik komnn ilikilerini dzenleyen bir din olduu kadar ayn zamanda art rne el koyan devlete kar, tarih boyunca da, Romada Hristiyanlk, Bizansta Manicilik (Ik taifesi) ve Paulikanlk, Osmanlda Kzlbalk adn alan bir parti de (tarikat) olmutur. Bu nedenle de ok ezilmitir devletin iddetiyle, ama bu srekli ezilme, pasif direni ve mcadele biimlerinin bir gelenek oluturmasna da yol amtr. Anadolunun ilk Hristiyanlar da muhtemelen bugnk Alevilerin atalarydlar. Alevi deyilerinde hemen hemen hi eli silahl kahramanlar ve nderler yoktur. Buna karlk afilik, gebe brahim ve Muhammet gibi, gze gz, die di diyen, uygarlka ezilememi, geleneklerini korumu Krt komnnn dini veya partisidir. Hanefiliin yaygnl esas alan esnek hukukuna kar eskilii esas al ve gebe hayatnn ihtiyalarna uyarlanm ritelleriyle birlikte Komnn uygarln bozucu etkilerine kar kendisini koruyuudur. Uygarlk bu gebe komn Alevilik gibi ezemeyeceinden, onu zaman zaman kendi cretli askeri yapm ve geni bir zerklik salamtr. Pers ve Roma-Bizans-Osmanl devlet ve uygarlklar karlkl olarak bu komnlerle ittifak yaparak kar taraf arkadan vurup geriletmeye almlardr. Bizansa kar Osmanl Paulikan ve Bogomillerle; Osmanlya kar Pers uygarl Alevilerin ky komnyle ittifak yaparken; Osmanl Pers uygarlna kar afii Krt komnyle ittifak yapmtr. PKK her ne kadar laik bir hareket olsa da, onda doduu ve en etkili olduu yerdeki afiiliin bu geleneklerinin ve aktif mcadeleye eiliminin bir etkisi olmad sylenemez. Biraz da bu genetik farklar nedeniyle PKK hibir zaman tam olarak Aleviler arasnda afiler arasnda olduu kadar byk ve yaygn bir destek bulamamtr. Bugnk ehirli hareketin pasif direni biimlerine verdii arln belli bir kabul grmesinde, geni Alevi katlm da gz nn alndnda, Aleviliin pasif direni eilimleriyle bir gnl yaknl olmasnn da bir etkisi vardr muhtemelen. * Farkl mcadele biimleri sadece snfsal ve toplumsal yaplarla ve geleneklerle ilgili deildir, yenilgiler ve zaferler, bunlarn yaratt ruh halleri, ideolojik ve kltrel iklimler de etkilidir.

Bugnk pasif mcadele biimleri sadece orta snf olmakla ilgili deildir. Dnyada genel bir eilim gzlenmektedir pasif mcadele biimlerine. Bu rnein 60larn dnyasndan ok farkl bir dnyann eilimidir. Bu eilim bir arayn, kendini bir toparlayn ifadesi olduu kadar, ayn zamanda bir yenilginin; egemen snflarn muazzam ideolojik zaferlerinin de ifadesidir. Tarih hesabn onlarca hatta yzlerce yl zerinden yapar, insanlarn mrleri ise birka on yldan fazla deildir. i hareketi yzyln banda 20li ve 30lu yllarda muazzam byk yenilgiler yaad. Stalinin, Hitlerin ykselileri, Atatrk, Franko vs. hep bu yenilgilerin zerinde var oldular. Bu yenilgiye egemen sosyalizmin brokratlamas ve bir kar devrimin arac haline dnmesi elik etti. Yani insanlk sadece demoralize olmad ayn zamanda devrimci ve eletirel bir teoriden de yoksun kald ve kafadan gayr msellah oldu. 90larn bandaki Dou Avrupann k, bu yenilginin son noktas, tabuta aklan son iviydi. Bu bakmdan, bugnk postmodernizmler, pasif direniler vs. aslnda Napolyon ve Stalinle kar devrime uram 18.yzyln Aydnlanma ve onun bayran tayan 19.yzyln Sosyalizm (i Hareketi) geleneklerini bilmeyen ve unutmu kuaklarn el yordamyla zm araylarndan baka bir ey deildir. Bu araylar ilerledike ve tecrbe biriktirdike gemiteki, bugn kendilerine ok arkaik gelen, Marksizmle tekrar buluacaklardr. Gzlerini uzaa ve gelecee diktike eskiyle karlaacaktr bu hareketler. Nasl teleskoplarla ne kadar uzaa bakarsak o kadar eski zamanlar grrsek yle. Byle bir olasla Troki deinmiti. Bir yerde, insanln ve sosyalist hareketin o gne kadar kat ettii yolu tekrar, ama bu sefer dizlerinin zerinde kat etmek zorunda kalmasndan sz eder. Troki bunu syledii zaman bir teorik ihtimal olarak sylyor ve buna pek ihtimal vermiyordu. Trokinin teorik olasl, bugn bir gereklik, bir nesnel koul durumundadr. Bu byk yenilgi ve sfrlanma gz nne alnmadan hibir olay anlalamaz ve doru mcadele biimleri ve taktikler gelitirilemez. Bu bakmdan soyut olarak bir gerileme gibi grnen pasif mcadele biimlerine ynelme, byle bir bak asndan aslnda bir yeniden douun ifadesidir. * Elbette bu yenilgiye mcadele biimlerine ilikin olarak burjuvazinin bir ideolojik saldrs da elik etmitir. Tecrbeli ngiliz burjuvazisi, daha Hindistanda Stalinin, Hitlere kar mttefiki ngiltereyi zayf duruma drmeyeyim diyen politikasn nc Enternasyonal araclyla dayatmasnn sonucu olarak itibar yitiren ve smrgecilie kar mcadelede ncl kaybeden Hindistan komnistlerine kar Gandiyi el altndan destekleyerek, kendisi iin ehveni er olarak ne srmt. 1960larn ykseliine kar da neredeyse btn kapitalist metropollerde Gandi ve Kingin mcadele biimlerinin olumlanmas ve ezilenlere rnek gsterilmesi bir rastlant deildir. Bu propaganda ve ideolojik mcadele rnein Gandi filmine dller verilerek srdrld. Bir dier kanal da, Fransz Devrimi idi. Dou Avrupal aydnlar zerinden Fransz Devrimi ve

Jakobenler lanetlendi. Jakobenlik aslnda tamamen aadan gelme donsuzlar hareketi olmasna ramen, tepeden inme kar devrimcilik, Bonapartizm olmasna ramen, Jakobenliin Bonapartizm olduu gibi sama ve yanl bir terminoloji entelijansiyaya egemen klnd. Bu muazzam psikolojik ve ideolojik savan n yarglar yeni kuaklar iin sradan hakikatler gibidir. Azn aan aydn, Bonapartist Kemalizmlere veya ittihat terakki darbeciliinin Bonapartizmine Jakobenizm demektedir rnein. Yeni kuaklar su iinde olup da su iinde olduunu bilmeyen balklar gibi bu yenilgilerin ve kar devrimci ideolojik zaferlerin dnyasnda gzlerini atlar. Bizlerin oook eski, unutulmu ve yenilmi bir dnyann derslerinin nda konumalarmz onlara henz ok uzak, ok yabanc, bilgie ve yukardan geliyor. Ama onlar ileri gittike gerideki hayaletlerin birer birer karlarna ktn greceklerdir. Bunu bizlerin kua sosyalist teorinin kendi iinde 1960lardan seksenlere kadar yaamt. 16 Haziran bizi, dili bize garip gelen Kvlcml ile karlatrd. 70lerin ykselii ve 12 Eyll ise 1920lerin Stalinizmiyle ve onunla hesaplamayla, ama Sovyetlerin kyle, bu geriye yolculuumuz 18. Yzyla doru yol alamadan, Aydnlanma ve onun iindeki kar devrimle (ulusulukla) bir hesaplamaya varamadan duvarn altnda kald ve ileri gidemedi. imdiki hareket ayn zamanda duvarn altndakilerin zerlerindeki molozlar atp ayaa kalklar ve geriye doru yrylerine devam etmelerinin de yolunu aabilir. Ancak onlar fizik ve biyolojik olarak mrlerinin sonuna vardklarndan, onlarn bu vasiyetini de yeni hareketin 90llar yapmaya arldrlar.

24 Haziran, Pazartesi

Akil nsanlar Babakanla Grecek ise mral ile de Grmelidir

Nasl bir futbol karlamas tek takmla oynanmazsa, nasl bir grei kendi kendisiyle greemezse, bir bar da tek tarafl olmaz. Her hangi bir bar grmesinin veya srecinin olmazsa olmaz savaan taraflarn grmeci olmasdr. Eer savaan veya savam taraflardan biri orada yoksa eyann tabiat gerei bar olmaz. Akil nsanlar bu ok basit gerei gz nne alarak, Babakanla grecekleri gibi calanla da grmelidirler. Bir araya gelip bu taleplerini Babakana, mralya ve Trkiyenin yurttalarna bildirmelidirler. Akil nsanlar ancak byle bir adm atarak Bar Srecinin taraflarna eit davranarak adil ve akil davranm olurlar.

25 Haziran, Sal

Krt Sorununun zm Gerek Bir Laiklikten Geer

Aadaki yaz, drt yl nce yazlmt. Hem bugnk olaylar anlayacak kapy aacak anahtarlar sunuyor; hem de gerek bu yeni hareketin, gerekse bar srecinin ilerlemek iin ne yapmas gerektiini aklyor. Tarihinin eskiliine bakmadan okuyunuz ltfen. Bu hareket bizim yllardr hazrladmz teori ve programla buluamazsa, snmlenmekten kurtulamaz. * 12 Austos 2009 Bir aralar Mesut Ylmaz, Avrupaya giden yol Diyarbakrdan geer diye bir sz etmiti. Biz o zamanlar buna nazire olarak, Krt sorununun zmnn ii snfnn demokratik hedeflere ve mcadeleye nclk etmesi ve sahiplenmesinden getiini ifade edebilmek ve Trkiyenin ekonomist ve sendikalist sosyalistlerine temel yanllarn gsterebilmek iin, Diyarbakra giden yol stanbuldan geer demitik. Bu formller znde ok temelden bir ilikiyi bir paradoksla ifade etmenin aralardrlar. rneklerde olduu gibi, Batya ulamak iin Douya gitmek ve Douya ulamak iin de Batya, yani tam ters yola gitmek veya onu kazanmak gerekir. Hkmetin Krt Almnn yine byle paradoksal biimde ifade edilebilecek bir iliki nedeniyle fazla ileri gidemeden soluunun kesilecei imdiden grlebilir. Bu ilikiyi balkta formle ediyoruz: Krt sorununun zm batnn ehir orta snflarnn ve Alevilerin desteinden; dier bir ifadeyle gerek bir laiklikten geer. Bir an iin varsayalm ki, hkmet gerekten Krt sorununu zmek istiyor. Bugnk politikasyla ve yaklamyla zebilir mi? Onu inceleyelim. Bu hkmetin bugnk yaklamyla ve politikasyla Krt Sorununu zmesi olanakszdr. Olanakszdr, nk batnn ehir orta snflar ve Alevilerin destei ya da en azndan hayrhah bir tutumu ve tarafszl olmadan Krt sorununda gerekli admlar atacak gc bulamaz. Aleviler ve ehir orta snflar bugn Askeri Brokratik Oligarinin yedei durumundadr. nk onlar politik slam karsnda Askeri Brokratik Oligarinin gc ve egemenliinin bir garanti olduunu dnmektedirler. AKPnin Krt alm bu zmrelere, Krtleri de politik slamn yedeine alma, dolaysyla bir mevziin daha kaybedilmesi olarak grnmektedir ve grnecektir. Bu da bu geni zmrelerin Alma kar ilgisiz davranlarn hatta gl bir direni gstermelerini getirecektir. Askeri Brokratik Oligari de bunu ok iyi deerlendirip, bir sre sonra imdi kaybettii inisiyatifi tekrar kazanacaktr. * Kimse Askeri Brokratik Oligarinin gcn ve esnekliini hafife almasn. Hkmet aslnda Ergenekon tevkifatyla bu gcn gcne dokunmuyor, bu gcn gerekli esneklii

kazanabilmesinin koullarn oluturup, bir bakma onun uzun vadeli karlar adna kestaneleri ateten karyor. Bu gc ve egemenliini, bugnk askeri, brokratik, pahal, anti demokratik ve korkun merkezi ve keyfi yapy paralanmadka yok etmek mmkn deildir. Nasl topraklar kk iftilere datmadka derebeyliin bir snf olarak varlna ve gcne bin ey yaplamazsa yle. Trkiyede tam bir ekonomist bak asyla feodalizmi retim alannda, toprak mlkiyeti alannda aramak adet olmutur. Hlbuki Trkiyede eer bir feodalizmden sz edilecekse, bu Askeri Brokratik Oligaridir. Yani bizzat bu devletin kendisi en byk feodal bir gtr. Zaten pre-kapitalist smrnn znde, ekonomi d zor vardr. Douda en byk ekonomi d zor arac bizzat devletin kendisidir. * Bu gerekler unutulmazsa, gerek laiklik ynnde de tpk Krt alm gibi bir takm almlar yaplmad; Alevilerin ve ehir orta snflarn onlar askeri brokratik oligarinin yedei durumuna dren korkular giderilmedii ve Askeri Brokratik oligari bu kesimlerden tecrit edilmedii srece, Askeri Brokratik Oligarinin gcn ve direncini krmak mmkn deildir. Bu korkular gidermenin biricik yolu da Diyanetin kapatlmas, imam hatiplerin kapatlmas; din adamlarn cemaatlerin kendi balaryla eitip geimlerini salamalar; Okullardan din dersinin kaldrlmas gibi gerekten laik tedbirlerdir. Halbuki Erdoann AKP meclis grubunda yapt u mehur alatan konumas bile bu korkular besleyici bir zellie sahiptir. Btn kardelik argmanlar (Ayn dinden analar, Selahattin Eyyubinin Kuds al, vs., slam ile ilgilidir ve her biri gerici bir milliyetilik anlayndan baka bir eyi ifade etmez. Btn konuma, ulusun Trklkle tanmlanmasndan ksmen de olsa uzaklarken, ayn zamanda ulusun Snni slam ile tanmlanmasn birlikte getirmektedir. Btn bu argmanlar, Alevilerin ve ehir orta snflarnn korkularn pekitirir ve onlar Askeri Brokratik Oligarinin yedekliine mahkm eder. Bu da Askeri Brokratik Oligarinin militan bir kitle desteinin ve hareket kabiliyetinin artmas demektir. Dolaysyla da Krt Almna daha byk bir diren demektir. Bu da en ksa zamanda Erdoann geri adm atmasyla sonulanacaktr. Erdoan ya da AKP ya da Burjuvazi, gerekten Krt sorununu zmek istiyorlar, bu vesayet rejiminden kurtulmak istiyorlarsa, Krt Alm gibi ve onunla birlikte bir de Laiklik alm yapmak zorundadrlar. mam hatiplerin kapatlmas, diyanetin lav, din derslerinin kaldrlmas gibi, gerek laikliin olmazsa olmaz koullar ynnde almlar yapmadan, batl ehir orta snflarnn ve Alevilerin Genelkurmayn yedei olmaktan kmas, salanamaz. Bu salanamaynca da ilk admda almlarn soluu kesilir ve diren karsnda duraklar ve geriler. Burada kiilerin yetenekleri veya samimiyetleri veya nceden tehlikeleri grp grememeleri deildir sorun. Sorunun z ok daha derinlerdedir, snflarn yaplar ve karakterleri ile

ilgilidir. Yukarda balanty gsterebilmek iin bir an iin varsayalm ki hkmet Krt sorununu gerekten zmek istiyor dedik. Ama gerekten zmek istemez, isteyemez. Bunu istedii an bizzat kendi varln ve egemenliini de tehlikeye atar. Ya da yle diyelim zm var zm var. Modernlemenin eitli yollar vardr. Fransz yollar vardr, Prusya yollar vardr. Devrimci ve demokratik yollar vardr, gerici yollar vardr. Biz gerek bir zm derken, gerekten devrimci ve demokratik bir zm kastediyoruz. Yani ulusun her hangi bir dil, din, etni, soy, tarih vs. ile tanmlanmaya kar tanmlanmas. Erdoan ise, konumasnda ulusu bir Tarih ile tanmlamakta, sadece Trk tarihi yerine bu sefer (ki o da ksmen yle) Snni slam tarihi ile tanmlamaktadr. Ulusun tarih ile tanmlanmasn kategorik olarak reddetmemektedir. Ulusu tarih ile tanmlamay reddetmeden; ulusu tarih ile tanmlamaya kar tanmlamadan demokratik bir ulus ve devlet mmkn olamaz. Erdoann bu yaklam Trkiyedeki Politik slam bayrak yapan ve ulusu slam ile tanmlamak isteyen burjuvazinin, demokratik olmayan karakterinin bir da vurumundan baka bir ey deildir. Eer bu burjuvazi tarihsel ve yapsal olarak demokratik bir karaktere sahip olsayd daha batan Snni slam yerine, aydnlanmann demokratik projesi zerinden uzun teorik hazrln ve birikimini yapard. Hatta slam iinde bile, daha Muhammetin lmyle, Mekke erafnn adm adm kontrolne gemi slamn deil, Muhammetin slamnn evrenselciliini ve uluslara kar bir ary ykseltir; aydnlanmada bir dman ve rakip deil, kendisiyle ayn sorunu farkl tarihsel koulanda zmeye alan bir ortak grrd. Btn bunlarn yokluunun ardnda burjuvazinin gerici ve anti demokratik karakteri yatmaktadr. Erdoan da bu fikri hazrln bir rndr. Bizzat bu arka plan burjuvazinin kendi uzun vadeli karlarnn nnde bile bir engel haline gelmektedir. Bu hi de yeni bir fenomen deildir aslnda. On dokuzuncu yzylda Avrupa Burjuvazisi de ezilenlerden korkusundan, aslnda uzun vadeli ve genel karlar topraklarn ulusallatrlmasn ve kk iftilere datlmasn gerektirirken, bunu yapmyor ve Byk toprak sahipleriyle ezilenlere kar bir ittifaka giriyordu. Trkiyede olan bunun deiik bir versiyonudur. Trkiyenin Feodal beyleri, Byk Toprak Sahipleri Askeri Brokratik Oligaridir. Trkiyedeki Burjuvazi de tpk Avrupadaki snfdalar gibi davranmaktadr. * i hareketi btn brokratlamalara ve yenilgilere ramen, dnsel ve teorik olarak, yllardr kendi hatalaryla yzleerek byle bir yaklamn hazrlklarn yapyor. Burjuvazi yllardr, slam ve Aydnlanma; Hristiyanlk ve slam; Bat ve Dou gibi zerrece demokratik z olmayan ayrmlar zerinden, bugn bizzat kendisinin bile karsna almaz bir engel olarak dikilen dnsel birikimini yapt. i Hareketi ve Marksizm ise, derin dip akntlarnda, zndk ve heretik geleneklerinde bu ayrmlarn tm samaln gsteren, din ve ulus konularn akla kavuturan muazzam bir

teorik ilerlemeler salad. Bunlarn henz yaygnlamam ve bilinmiyor oluu sonucu deitirmez. Bunun baarlm oluu, i Snfnn ve Marksizmin nesnel devrimciliinin bir kantdr. Gerisi znel koullara ilikindir. Eer teorik ve politik hazrlklarn zmlemi, devrimci ve demokratik bir ii hareketi olsayd, bugnk durum byle bir hareket iin olaanst olanaklar sunard. Ne yazk ki, olaylarn geliim hz ve ritmi, teorik ve dnsel hazrlklar ve onlarn yaygnlamasn, yani znel koullarn da olumasn beklemiyor her zaman. Bizim son yllarda temellerini attmz din ve ulus konusundaki teorik ve dnsel almlar entelijansiyann ve ii snfnn grmesi, hazmetmesi ve gelitirmesi daha on yllar alabilir. Bu nedenle byle son derece tutarl olarak demokrasiyi savunabilecek bir zne yok bugn. Sosyalistler ekonomizm batanda debeleniyorlar; ilkellii ebediletiriyorlar. Olaanst elverili koullara ramen kmaz yaratan budur. * Peki, verili durumda ne olabilir? Burjuvazi korkak ve demokratik deil; i snf ise henz hazr deil. Bir de Krt ulusal direniinin ncln elinde tutan Krt zgrlk hareketi var. O bunu yapabilir mi? Evet, kk de olsa byle bir olanak var. Bu hareket de son yllarda hi de kmsenmeyecek teorik almlar yapt. Bu almlar en azndan, eklektik kavramsal aralarla da olsa, bir demokratik milliyetilie aktr. Yani zgrlk hareketi, tutarl bir demokratik program savunabilir. Hem toplumsal taban hem de dnsel hazrlklar buna olduka uygundur. Tam da byle olduu iin, bu hareket imdilik AKPnin yedei olan ileri ve Batnn ehir orta snflarn ve Alevileri kazanabilir. Bunu yapabilmesi iin, bir iktidar alternatifi olarak davranmas, AKPnin almlar karsnda kendi almlarn koymas gerekmektedir. u an, tarihsel olarak kolay ele gemeyecek bir frsat bulunuyor gerekten radikal bir demokratik devrim baarabilmek iin. Ne var ki, gerek DTP gerek onun destekisi durumundaki kimi rgtlenme giriimleri (rnein Demokrasi in Birlik Hareketi) sorunu muhataplk vs. gibi inisiyatifi AKPye devreden, toplumun karsna bir alternatif olarak kmaktan uzak, kendini bir iktidar alternatifi olarak ortaya koymayan bir politikaya saplanm bulunuyor. Politikann nasl yaplacan en azndan Baykaldan renebilirler. Her admda kendi alternatifini dayatyor Baykal. Baykal da yardma armann zaman deil, Baykal ve Erdoana kar bir alternatif olarak kma zamandr. * Bir rnek alalm. Baykal, Trkl bir etni durumuna m indirgediinden ikayet ediyor Erdoann. Bizler keke yle olsa demeli, Erdoann bunu tutarl olarak yapmadn sylemeli, te

yandan ulusu slamla tanmladn ve bunun gericilik olduunu savunmal ve yapmak istediimizin tam da Trkleri bir Etni durumuna indirgemek olduunu aka sylemeliyiz. Ancak byle bir dil ve politika toplumun ezilenlerini kazanabilir. Evet biz Trkl de bir Etni yapmak istiyoruz; ulusu Trklkle ya da her hangi bir eyle tanmlamay reddediyoruz. Sorun Krt Sorunu deil Trk Sorunudur diyebilirse DTP veya Krt zgrlk Hareketi, bu tarihi olana deerlendirmi olur. * Krt zgrlk Hareketi imdiye kadar bunu yapamad. imdi bu yeni hareket, modern ehirli hareket, bu demokratik program gerekletirme eilimi gsteriyor, ama bu eilim gerek ve somut bir programa dnmezse, yllardr hazrladmz teori, stratejisini ve programla buluamazsa tecrit olur ve gcn yitirir.

26 Haziran, aramba

Park Forumlarna Bir neri: Vicdan Mahkemeleri

Btn Trkiyede parklarda toplanm olan forumlarda grlmesini ve gelitirilip son eklinin verilmesini dilediim bir neri yapmak istiyorum. Trkiyede tm yasalar antidemokratiktir. zgrlklere dmandr. Yasalar devlete kar yurtta koruyacak yerde, yurttan hak araylarna kar devleti dokunulmaz klmak iin yazlm ve yaplmlardr. Ama bu devlet ylesine merkezi ve ylesine keyfi bir mekanizmadr ve bu insanlar ylesine yldrmtr ki, kendi kanunlarn bile uygulamamaktadr. Bu cesareti de bizzat halkn rgtszlnden almaktadr. Ve tam da halk rgtsz olduu iin, kanunlar da bylesine antidemokratik ve yurttalk haklar dmandr. Gezi olaylar baladndan beri, Babakanndan en sradan karakol polisine, hakiminden savcsna kadar tm mekanizma bizzat kendi uygulamakla ykml olduklar yasalar ayaklar altna almakta, ama hibiri en kk bir kovuturmaya bile uramamaktadr. rnein bir Babakan yardmcs, bikinili bir protestocuyu kastederek, kendimi zor tutuyorum diyebilmektedir. Bir Mslman olarak buna kar olabilir, ama bir babakan yardmcs olarak onun byle konumaya hakk yoktur, aksine, kendi inanlarna ve anlayna ne kadar kar olursa olsun, o insann Taksimde istedii kyafetle dolama hakkn savunmakla grevlidir, ama bu en masum sulardan biri saylabilir. Aslnda hibir izin alnmadan gsteri yapma hakknn ihlalinden, insanlara hedef gzetilerek atlan gaz mermilerine veya dm inanlarn dvlmesine; amirlerinin gz nnde polislerin numarasz bulunmalarna kadar yzlerce su kovuturulmadan ortada durmaktadr. Bu devletten bu sularn kovuturulmasn ve sulularn cezalandrlmasn beklemek l gznden ya beklemekten farkszdr. te bugn nternette karlatmz tipik bir rnek. Bir avukat urad muameleyi yazyor: bugn alayan adliyesinde,-3 teki nezarethanedekilere bakmaya girdim. ok az susuzuz ne olur biiler getirin diyen, 46 kiilik bir grup vard, avu ii kadar, havalandrmasz penceresiz le gibi kokan bir nezarethanede. Birka gzaltndakinin yakn ile para denkletirip su, biskvi vs bir eyler aldk. Avukatm diye sadece beni soktuklar nezarethanede, insanlarn ocuklarna, elerine, yaknlarna syle uzaktan bile olsun bakmalarna izin vermiyorlar, 45-50 yalarnda, 10 gndr devaml grdm bir komiser gelip; akl sra kendi yapmas gereken ii avukat yapt zaten diye salama almak iin, tutanak dzenleyip imzalamam istedi. neymi diyecekmiim ben su ve yiyecek getirdim diye.ne tutana tutacakmm, ben mi gzaltna aldm bunlar da yemeklerini sularn vermek benim grevim oldu? artk iyice samalyorsunuz, usul uyduruyorsunuz deyip tutanak tutmay reddettiimde, ayn komiser gzmn iine baka baka sen kime artistlik yapyorsun OROSPU OCUU? dedi. 10 tane evik kuvvetten polisin tam ortasndaydm kck nezarethanenin parmaklarnn nnde. azm ap tek kelime edemedim. tek kelime etsem azm yzm kracaklard. avukatm, on gndr yaklak 30- 35 kiinin gnll olarak gzalt, savclk ifadesi, hatta snr d ilemine katldm. adalet saraynd a bana kendisi

yapmas gereken ii yapmayp, bak biz bunlara yemek verdik diye imzal belge edineyim yarn biri ikayet eder bii yapar diye uyanklk yapan, stne de 15 20 kiinin nnde kfreden polise, beni de gzaltna alrlar, azm burnumu krarlar diye tek kelime edemiyorum. trkiye cumhuriyeti budur. lkedeki hukuk bu durumdadr. ook vnlen, avrupann en byk adalet saraynda, avukatlarn hali budur. Bilen ERGDEN Her gn, her saat binlerce insann bandan benzerleri gemektedir. Gezi Hareketi tekrar insanlara dayanmann gcn, direnmeyi hatrlatt. imdi parklar agoralara, forumlara, meclislere, ilk balangcndaki anlam ve ileviyle camilere, cemlere eviren Hareket, bir eyler yapmak, rgtlenmek iin rpnyor. Alternatif rgtlenme biimleri zerine tartlyor. Birok hukuku, doktor, psikolog, mhendis, programc vs. bilgi ve imknlarn bu hareketin emrin vermeye hazr olduklarn ifade ediyorlar. Btn bunlar gz nne alarak, Gezi Hareketinin Devletin Yurttalara kar sularn ele alan alternatif bir yarg sistemi oluturmasn neriyorum. Bunlara Halk Vicdan Mahkemeleri denilebilir rnein. Elbette gezi hareketinin bir yasama, yarg ve yrtme yetkisi yoktur. Ama en azndan var olan kanunlarn uygulanmasn denetleyen bir alternatif yarg mekanizmas oluturabilir. Elbette bu yargnn kararlarn uygulayabilecek bir yaptrm gc de yoktur ve olmayacaktr. Ama insanlarn vicdannda ve aklnda onlar mahkm edebilir. Evet, byle bir mekanizmay kurabilir ve salamca ileyiini salayabilirsek, hem devletin keyfiliklerini, kendi kanunlarn bile ineyilerini, tehir etmi, belgelemi oluruz; hem de bu mekanizmann karsnda insanlarn keyfilikler karsnda en azndan seslerini duyurabilecekleri, yalnzlk ve rgtszlklerinden kurtulabilecekleri dolaysyla daha byk bir direnme ve mcadele gc edinebilecekleri bir destek salam oluruz. Hatta eer yeterince ciddi allrsa, halkn ve dnya kamuoyunun vicdannda, hibir yaptrm gc olmayan bu yarg organlar, szlerine ve hkmlerine gvenilebilir; kararlarnn gerek bir arla sahip olduklar; Trk devletinin keyfiliinin karsnda Demoklesin klc gibi duran, bu nedenle devletin varlklarn hesaba katmak zorunda olaca organlara dnebilirler. Biimi zerine tartlabilir elbet, ama bir fikir vermek iin syle bir balang nerisi yaplabilir. Her forum alannda, bir mahkeme jrisi ve bir hukukudan oluan bir yarg seilebilir. Devlet karsnda bir keyfi muameleye, bir hakszla urayan herhangi bir yurtta, hatta herhangi bir insan (nk Trkiyede yurttalk haklar olmayan milyonlarca insan vardr ve almaktadr. Onlarn haklarn koruyacaklar hibir merci de bulunmamaktadr. Zaten hukuken hibir haklar da yoktur.) bu mahkemelere dava aabilmelidir. Yurttan bavuruda bulunmas iin, hukuki yardm da sunulmaldr gnll hukukular tarafndan. Jri, tamamen tesadfe gre, kura yoluyla seilebilir ve seilmelidir. Mahkeme mracaat zerine, taraflar belli bir gn ve saatte, mahkemeye arr. Btn mahkemeler ak olur.

Davallardan gelmeyen olursa, gyabnda yarglanr ve yazl olarak srekli sulama, iddialar ve deliller hakknda kendisine yazl bilgi yollanr. Her dava iin, internette bir zel sayfa alp, ilgili tm bilgiler tm kamuoyunun bilgisine sunulur. Taraflar iddialarn ve delilerini sunarlar, savunmalarn yaparlar. Btn bunlar var olan hukuk erevesinde yaplr. Eer sulu bulunursa, kendisinden hatasn itiraf etmesi ve pimanln bildirmesi istenir. Bunu yapt takdirde kamu vicdannda affedilir. Ama aksi durumda, kamu vicdannda mahkm edilir ve bu her yerde yaylr ve duyurulur. Artk o kii, o memur, herkesin bildii ve toplumun vicdan olan mahkemeler tarafndan yarglanp sulu bulunmu biri olur. Devlet ya kendisi de gerekeni yapmak zorunda kalr ya da kamu vicdannda mahkm olmu, sulu bulunmu insanlar grevlerinin banda tutar ve kendisi sulularn koruyucusu olarak ortaya kar. Yani gcn adaleti yerine getirmek iin gsterdii hassasiyetten, adil kararlarndan alan, hibir fiziki gc bulunmayan, yurttalarn haklarn ihlal edenleri, en adil biimde yarglayp, onlara susuz olduklarn kantlamalarn iin en geni olanaklar sunan, ama eer sulu bulursa onlar kamu vicdannda mahkm eden yarg organlar kurabiliriz. Bu yarg organlarnda esas olarak devletin mahkemeleri, savclar, hakimleri, polisleri, memurlar, bakanlar, ba bakanlar yarglanacaklardr. Kendilerine susuzluklarn kantlamalar iin her trl imkan sunulacaktr. Ve mahkm olduklar takdirde de sadece kamu vicdannda mahkm edilecekledir. rnein, yukarda zikredilen olay ele alalm. Muameleye maruz kalan Avukat veya herhangi bir yurtta, kime yaplrsa yaplsn herhangi bir hakszln her insana ve yurttaa yaplm olaca; hakszlklar ve keyfilikler karsnda sessiz kalmann onu desteklemek anlamna gelecei gereinden hareketle. Davac olup, oradaki polis ve komiserlerden davac olabilir. Mahkeme oradaki Komiseri, Avukat, dier mahkmlar, ahitleri vs. ifadeye davet eder veya onlarn ifadelerini ister. Mahkeme gn taraflar gelir deliller, iddialar tek tek ele alnr. Her ey aka yaplr. Sonunda Jri kararn verir ve gerekesiyle aklar. * Byle bir adm attmzda demokratik bir lkeyi kurmaya, ekillendirmeye balam oluruz. Devleti insandan deil, insan devletten stn tutan; devletin yurttalarn zerinde ykselmedii, onlara hizmet ettii bir mekanizmann nasl bir ey olduunu ve olabileceini kendimize ve herkese gsterebiliriz. Bu neri elbette gelitirilip olgunlatrlmaya muhtatr. nemli olan dayand mantn anlalmasdr. Bu nerinin btn forumlarda grlp, tartlp, gelitirilip bir karara varlmasn neriyorum.

28 Haziran, Cuma

Bir Ulusal Hareket Olarak Gezi Hareketi

Evet, Gezi Hareketi de tpk Krt Hareketi gibi ulusal baskya kar bir harekettir. Gezi Hareketini Ulusal Hareket tanmlamak ilk bakta herkese ok garip ve sama gelebilir. Ulusal hareket denince herkesin aklna Krt Hareketi gibi bir hareket gelmektedir. Ne var ki Ulus nedir? Ulusuluk nedir? gibi sorular sorulup zerine dnldnde, bu hareketin bir ulusal hareket olduu grlmektedir. Sorun bizlerin ulus kavramnn ulusularn ulus kavram olmasndadr. Olguda deil, olgunun tanmland kavramlardadr sorun. Aada grlecei gibi, Gezi hareketini yaam tarzna ynelik basklara direni olarak betimlemeyici olarak tanmlamak aslnda onu analitik olarak ulusal baskya kar bir hareket olarak tanmlamaktan baka bir anlama gelmemektedir. * Ulusularn ulus tanmndan hareketle ulusun ne olduu anlalamaz. Ulusular ulusun bir dil, bir din, bir ortak yaant, bir kader ve lk birlii vs. olduu ynnde, bunlarn birine veya farkl kombinasyonlarna dayanan bir yn tanmlar yaparlar. Ancak bu tanmlarn hi biri, ulusun ne olduunu sosyolojik olarak tanmlamazlar. Bunlar, ulus olmann koullarn belirleyen normatif tanmlardr. Yani bunlar varsa ortada bir ulustan sz edilebilir demi olurlar, ama ulusular bunlarn sosyolojik kriterler olduklarn iddia ederler. Bilimsel tanmlar ise, ulusun niin ulusular tarafndan byle tanmlandn aklayacak kavramsal aralar sunarlar. Yani niin dinin, dilin, ortak yaantnn, lknn ulusun tanmnn olmazsa olmas olarak belirlendiini; bunun neden, nasl ve hangi tarihsel koullarda gerekli ve mmkn olduunu aklar sosyolojik analiz. * ncelikle ulus nasl bir var olutur diye sorar sosyoloji. Ulusular, uluslarn, tpk snflar gibi, insanlarn kabullerine bal olmayan bir var olu olduu iddiasndadrlar. (rnein siz ne kadar ii olmadnz iddia etseniz de igcn satarak yaayan bir cretli iseniz iisinizdir. Sizin kendi kabulnze bal deildir ii veya tersinden bir kapitalist olmamak.) Sosyoloji ise uluslar olduu iin ulusular deil, ulusular olduu iin uluslar olduunu; yani uluslarn da tpk bir din gibi, insanlarn kabulleriyle var olabilen bir toplumsal olgu olduunu syler. Yani nasl insanlar Allaha inanmasalar ortada slam diye bir din kalmaz ise, insanlar Trk (veya baka bir ulus) olarak kendilerini tanmlamadnda Trk Ulusu diye de bir ulus kalmaz. Ulus, insanlarn kabullerine bal bir var olutur der. Ve dinler gibi ancak insanlar onlar kabul ettiinde ortaya karlar. rnein Hristiyanlk veya slam, insanlar onu kabul ettiklerinden sonra var olmulardr. Uluslar da byledir.

rnein dinler karsnda soru udur sosyolojik olarak: Niye tarihin belli bir dneminde belli bir yerde u veya bu din, kendini yle veya byle tanmlayarak ortaya kmtr? Niye insanlar avclk ve toplayclk ile yaarken tek tanrl dinler ortaya kmamtr? Niye btn tek tanrl din peygamberleri Orta Douya gelmitir ve orada bu dinler ortaya kmtr? Niye avc ve toplayc toplumlarda hep bir totem ve soy ayn dini ve topluluu belirlerken, niye uygarlkla birlikte soyun yerini inan (kabul) almtr. Hindistanda Hinduizm niin binlerce tanrya sahiptir? indeki dinler niye tanrszdr? Btn bunlar elbette sosyoloji aklamaldr ve bunlar aklayacak aralar zellikle Marksizm gelitirmitir. Btn bunlar aklayacak anahtar insanlarn geim ve yaam aralarndadr. ehirler gibi Allah da (brahimi dinler) ticaret yollar zerinde ortaya kar rnein. Hindistann Himalayalarn oluturduu doal set nedeniyle barbar kavimlerin yaratc ykclna pek uramamas; buna bal olarak snflarn talap kastlamas ile binlerce tanrnn varl; indeki dinlerin tanrszl in yazsyla aklanabilir. Ayn yntem ve sorularla Ulus da aklanabilir. Ulus ne zaman ortaya kmtr? Son iki yz ylda. Niin nce ulus diye bir topluluk yoktur? Nasl mmkn olmutur ulus diye bir eyin ortay kmas? Bunu i pazar kapitalizm olarak izah etmeye alan imdiye kadarki teoriler sadece bir zamandalk ilikisine dikkati ekerler, ama isel bir balant kuramazlar. Yani Sermayenin vatan yoktur dendiine gre, niye bir vatan ihtiyac duymutur da uluslar ortaya karmtr sorusunun cevab yoktur rnein. Pazar derken niye bu byle tanmlanmtr da yle tanmlanmamtr sorusunun cevab yoktur? Ayrca iin kapitalist retimle bir ilikisi yoktur. nk kapitalizm dnya pazarnn varl koulunda domutur, ulusun douu ile kapitalizmin varl arsnda hibir mantki ba yoktur? Uzak d ticaret kapitalizmin dou koullarndan biridir. Sermayenin mant asndan dnyada uluslar ve ulusal devletler olmamas gerekir. Ticaretin lks mallarla snrl olduu kapitalizm ncesinde bile devletler byk imparatorluklar iken ve ticaret yollarnn egemenliini ancak imparatorluklar salarken, neden retim ve ticaretin globalletii modern kapitalizmde birimler kk uluslar olmaktadr? Bunun sermayenin ihtiyalaryla aklamas yaplamaz. Zaten modern kapitalizmin ve dnya ticaretinin dini olan Aydnlanma da ulusu deil, kozmopolit ve hmanisttir kkeninde ve idealinde. Aydnlanmann evrenselci ve hmanist ideallerini tayan Hrriyet Eitlik Adalet hibir ulusa gnderme yapmaz. Amerika Birleik Devletleri veya Sovyetler Birlii gibi yine ayn ideallerden kaynaklanm devlet adlar da kendilerini bir dnya cumhuriyetinin paras olarak tanmlamlardr, devlet ya da cumhuriyet sadece bir idari ve teknik anlama sahiptir bu isimlerde. Niye 18.yzyln Aydnlanma ve evrenselciliinden ve buna tam den ve bunu gerektiren dnya pazar ve ona ynelik retimden, byle dar insanl boan kk ulusal devletlere geri dn olmutur? Dnya savalar da tam bu retimin evrensellii ile uluslarn ve ulusal snrlarn bunlarla elimesinden kmaktadr. Nasl olup da byle bir elikili durum ortaya kmtr?

Bunu ancak Burjuvazinin, egemenliini srdrme kaygs, kar devrimci karakteri aklar. Sermaye snflar ve burjuvazi hep byle davranmtr. Tipik bir rnek verelim. rnein, kapitalist smr iin pahal, baskc ve brokratik bir devlete ihtiya yoktur. Kapitalizm ncesinde gl bir devlet, ekonomi d cebir, art rne el koymann, smrnn olmazsa olmazdr. ark devletiliinin nedeni de budur, ama kapitalizmde smr, retim srecinin kendinde gerekleir. Devlet olmadan da kapitalizm olabilir. Marksn Kapitalinde Devlet diye bir blm yoktur rnein. Kapitalist retim ve smry aklamak iin devlet kavramna ihtiya duymamtr Marks. Ama burjuvazi, ezilen snflarn direncini bastrmak iin, onlardan korkusundan, devrald devleti korumakla kalmaz; onu daha da baskc, brokratik, militer bir aygta dntrp, ezilenlerin bin bir mcadeleyle elde ettii kimi haklarn bile budamaya alr. Sermayenin mant ile burjuvazinin egemen ve gerici bir snf olarak karlar arasndaki elikiye bir baka rnek. Teorik olarak, sermayenin toprakta zel mlkiyete ihtiyac yoktur. Topraklar da tpk hava gibi, su gibi, kamunun olmaldr. Yani topraklarn kamulatrlmas talebi sanlann aksine sosyalist deil, kapitalizme uygun bir taleptir. Ama burjuvazi hibir yerde bunu savunmam ve uygulamamtr. Neden? nk toprakta zel mlkiyetin ilgas ezilen snflar retim aralarnda zel mlkiyetin ilgas fikrine de kolayca getirir diye. Keza eski toprak sahipleriyle ezilenlere kar ittifak yapabilmek iin. Yani snf mcadelesinin ihtiyalarnn rn olarak burjuvazi, ekonomik olarak hi de gerek olmamasna ramen, toprak sahiplerine rant (toprak geliri, irad) denen harac demeye raz olmu ve onlarla ittifaka girmitir. te ulusuluun varl da byledir. Sermayenin mant deil; burjuvazinin egemen snf olarak karlar ve korkulardr onu mmkn ve gerekli klan. Aydnlanma, kapitalizm ncesi toplum hayatn dzenleyen dinleri, toplumsal hayatn rgtlenmesinin dna atabilmek iin, insanlarn dini, soyu, inanc ne olursa olsun eittir derken, dinin ve soyun ve inancn (ki bunlar dinlerdi kapitalizm ncesinde) bunlarn topluluu belirlemeyeceini belirtmi oluyordu, ama bunu yapabilmek iin, politik olan ve olmayan (zel-nan) ayrmn yapmt. Bu ayrm (zel ve politik ayrm), tpk slamn Allahnn totemlerin ayrd insanlar birletirip eitlemesi gibi, farkl inan ve soylardan insanlar birletirip eitleme ilevini gryordu. Ama nasl slam iinde daha doarken Mekkenin egemen snflar ve binlerce yllk Orta Dou devletilii kendini fetheden slam fethedip bir kar devrim yapt ise, ayns Aydnlanma devriminde de oldu. nsanlar eitlemenin arac olan zel-politik ayrm, politik olan ulusal olanla tanmlayarak, insanlar blmenin ve burjuvazinin egemenliini srdrmesinin, kar devrimin arac oldu. Yani zel politik ayrm devrimci ve eitletirici iken, politik olann ulusal olanla akmas ilkesi, yani ulusuluk kar devrimcidir. Bu tamamen burjuvazinin egemen bir snf olarak karlaryla ilgilidir. Ancak bu kar devrim balangta, ulusu bir toprak parasnda yaayanlarla snrlyordu. Bu bile sonraki ikinci kar devrime gre nispeten daha demokratik kald. Zira daha sonra ulusu

bir rkla (Gney Afrika, srail, Amerikann i sava ncesi gney eyaletleri, smrgecilik), bir dille, bir dinle (Pakistan, Bosna, srail), bir soyla (srail), bir tarihle, bir kltrle (Avrupa ulusuluu) veya bunlarn eitli kombinasyonlaryla (Trk milliyetilii rnein, eitli dozlarda, dille, dinle, soyla, rkla ve kltrle tanmlar ulusu) tanmlayan ifte kavrulmu bir kar devrimci ulusuluk olutu. te Trk ulusuluu, Anadolunun Mslman ahalisinden yaratlm byle ifte kavrulmu kar devrimci, dil, rk, tarih, soy ve dinle tanmlanm bir ulusuluktur. Trk ulusu da byle bir ifte kavrulmu kar devrimin niteliini verdii byle bir ulustur. Ulusu sadece bir toprak parasnda yaayanlarla tanmlayan bir ulusuluk rnein pekl din, dil, rk, soy kr olur. Yani o topraklarda yaayanlarn dili, dini, etnisi, rk onlar hukuki, idari, ekonomik, siyasi bakmdan hibir ekilde farkl klmaz. Ama diyelim ulus bir dille tanmlanm ise bu her eyden nce iki anlama gelir. Dil politize edilmi, politik alana sokulmu, politik bir olgu olarak tanmlanm olur. O dili konumayanlar ve anadili o dil olmayanlar otomatikman dezavantajl, politik olarak ezilen duruma gemi olur.

Ceza suun cinsindendir, ulus dille tanmlanp politik alana sokulunca ya da daha dorusu politik olan dile kadar geniletilince, buna direni de rnein dile dayanan bir ulusal hareketi yaratr. Yani okullarda Trk Tarihi okutulunca, Trklk de soyla ve rkla tanmlannca buna dhil olmayanlarn direnii balam olur. rnein Trk Dil Kurumu ve Trk Tarih Kurumu bu Trk ulusunu yaratmak iin bir Trk Dili ve Trk Tarihi oluturmak amacyla kurulmulardr. Ancak Trkiyedeki ulus ayn zamanda dinle de tanmlanmtr. Bu din Snni slam ve onun Hanefi mezhebidir. Yani politik olan (ulusal olan) tpk dil gibi dine de yaylmtr. Diyanet leri vardr btesi birok bakanlktan daha byk ve binlerce maals olan. Aznlklar dinle tanmlanmtr. Askerdeki yemek duasndan, din derslerine kadar her ey slamla ve dinle tanmlanmtr. Ancak bu din, laiklik peesi rtlerek, zel bir yorumdan geirilmi, politik dengeleri gzeten bir slamdr. Hristiyan halklar katledildii iin, kalan Aleviler ve Devlet snflarnn ehirli yaamn da koruyan; resmi bir Snni slamdr bu. Yani Hem Snni slama dayanr, hem de Snni slamn baka yorumlarna; hem de baka yorumlarn gnlk yaam igal etmesini zorla engelleyen bir Snni slamdr. Tipik Bonapartist, dengelere gre deien, politik olarak denge arac olarak kullanlan zel bir yorumudur bu slamn. Bir yandan herkesten ald vergilerle, binlerce maalsyla muazzam bir Snni slam aygt yaratr. Dier yandan onu bana trban takyor diye okula sokmaz. Ulusun Trklkle ve Trkln de dille, soyla, rkla, tarihle tanmlanmasna kar olumu Krt hareketini zayflatmak iin Ulusu slamla tanr, bu yndeki politik akmlara destek verir, ama bu glenen eilim karsnda panie kaplan ehirlileri ve Alevileri koruyucu maskesi taknr. Bunun karsnda burjuvazi, dinin, dilin, tarihin, soyun, sopun, kltrn, politik alann dna karlmas; ulusun bunlarla tanmlamaya kar tanmlanmas gibi nispeten demokratik bir

ulusuluu kendi gerici z gerei hibir zaman savunmad. Bu oyun hem burjuvazinin hem de askeri brokratik oligarinin iine geliyor ve bylece kayk dvn srdryorlard. Krt Hareketinin varl bu oyunu bozdu. Egemen ulusun aynadaki aksi olan bir Krt ulusuluu Krt burjuvazisinin ulusuluu oldu. PKKnin temsil ettii plebyen ulusuluk bundan uzak durmaya altysa da Trkler arasnda paralel bir demokratik hareket bulunmadndan, tecrit olmamak iin bu ulusulukla her zaman dirsek temasn ve dayanmay korumak zorunda kald. Buna karlk, Trk burjuvazisi (ve Krt burjuvazisinin bir ksm) Askeri Brokratik Oligarinin ulusal olan ayn zamanda Snni slamla tanmlanmasna hibir zaman kar kmad, sadece bunun yorumuna ve somut uygulanna kar kt. Bunlarn karsnda askeri brokratik oligari ve Alevi Burjuvazisi de hibir zaman gerek bir laiklii, yani ulusun dinle de tanmlanmasna kar kmad. AKP ilk yllarnda, yaam alanlarna fazla bir mdahalede bulunmayarak, yani politik olan yaam alanlarna ve slama yaymaktan uzak durarak bir lde direnii belli bir dozun altnda tutmay baarmt. Ancak son yllarda fiili uygulamalaryla ve ald kararlarla, yaam tarzn kendi slam yorumuyla dzenlemeye ve fiili bir bask oluturmaya kalknca, bu baskya kar ehirli ve Alevi nfus direnmeye balad. Yani bu direni, ulusal (politik) olann yaam tarzna da yaylmasna ve bunun slamla tanmlanmasna kar bir direnitir. Yaam tarz (neyi giyecein, neyi, nerde, nasl yiyip iecein vs.) daha nce Askeri Brokratik Oligari tarafndan zaten politikletirilmiti, kyafet yasaklaryla. Bu yasaklar Alevileri ve ehir orta snflarn koruduu iin, onlar Politik slam karsnda yedee almann bir aracyd. AKP zaten politiklemi olan Snni slam ile tanmlamaya kalknca bu sefer Yaam Tarzn slamla tanmlamaya kar bir direniin fitilini yakm oldu. Kabaca, Krt hareketi, dilin politiklemesine ve politik olann da Trklkle tanmlanmasna kar bir direni ise; Gezi hareketi yaam tarznn politiklemesine ve politik olann da slamla tanmlanmasna bir direnitir. Bu nedenle Gezi Hareketi, znde politik (veya ulusal) olann nasl tanmlandna bal olarak ortaya kan bir direni olduundan Krt hareketiyle ayn zdedir. Bu nedenle grnm ne kadar farkl olursa olsun ulusal baskya kar bir harekettir diyoruz. Ancak buradaki ulusal tanm ulusularn ulusal tanm deil, sosyolojik bir ulusal tanmdr. * Ancak bu direni, hi kimsenin beklemedii hzl bir evrim geirmitir ve geirmektedir. Klasik biimiyle yaam tarznn politiklemesini reddetmeyen, ama onu laiklik denen batl biimlerle tanmlayan gerici milliyeti biimini hzla terk etmitir. Trbanllardan korkan ve kendi zgrlklerine kar saldrmaya hazr feodal bir gericilik gren sar sal annelerinin aksine, Gezi Hareketinin neredeyse yarsn oluturan gen kadnlar, onlar mttefikleri olarak grmekte, korumakta, onlara ulamaya almaktadrlar. Analar babalarndan farkl olarak, Mslmanlarn kyafetine karmam, aksine onlar da

iine almak iin abalayan, kandil kutlamalarn savunan, Mslmanlarn Cuma namaz klma hakk iin onlarn etrafna koruyucu duvar ren bir harekettir. Hareket, ii snfnn modern tabakalarnn eilimlerini gstermekte ve Krt hareketinin otuz ylda kat edemedii yolu birka haftada kat etmi bulunmaktadr. Yani politik olann slamla tanmlanmasna kar deildir sadece, laiklik denen dinle de tanmlanmasna kardr. Demokratik bir ulusulua evrilmektedir. lk gnlerin hem Krt hareketine kar ulusu Trklkle tanmlayan; hem de Politik slam karsnda Askeri Brokratik Oligarinin direncini sembolize eden Trk bayraklar ve Atatrk resimleri artk yok olmutur. Bayraksz bir harekettir. Bayra bayrakszlktr. Biz beyaz bayra nerirken tam da bunu neriyorduk. Hareket kendisi el yordamyla ayn anlama gelen bayrakszl zm olarak buldu. Hareket politik olann ya da ulusun bir dinle tanmlanmasna kar ak mesajn verdi, ama ikinci mesaj henz net deil. Aslnda Krt hareketinin Apocu kanad bandan beri yeterince uyank ve hzl davranp, hareketin iinde Radikal slamclar gibi yer alsayd, Gezi Hareketi ayn gle imdi ulusun Trklkle tanmlanmasna kar da ak mesajn vermi olurdu. (Hareket aniden bastrd. Herkes gibi Krt hareketini de hazrlksz yakalad. Aslnda altn bir frsatt. Ancak yine de her ey bitmi deil ve telafi edilebilir. Kim bilir belki bu da hayrl olmu olabilir. Hareket Krt sorunuyla yzlemek iin biraz yol kat etmek zorundayd belki de. Belki erken bir karlama da olabilir ve bu arln altnda da ezilebilirdi.) imdi bu hareketin karsnda, ulusal sorunu da ayn yntemle zme ve kendi programn koyma grevi bulunmaktadr. Gezi Hareketi, ulusun Trklkle de tanmlamasna kar kp, Krtln ve Trkln hibir politik anlamnn olmad; dilin ve tarihin de politik ya da ulusal olann igalinden kurtulduu demokratik bir ulusulua; ulusu bir dille, dinle, etniyle tanmlamaya kar tanmlamaya geebilirse, Trkiye ve Krdistan denen topraklarda demokratik bir devrim balar. Bu devrim eer baarya ularsa, srekli bir devrim olarak hzla tm Orta Douyu kaplar. Bu adm atamaz ise yenilmeye mahkumdur. Krt zgrlk Hareketinin plebiyen kanad, yani Apocular, byle bir evrimde yllardr aradklar partneri bulacaklardr. Yllardr calann gelitirmeye alt grlere dayanan zgrlk Hareketi, Gezi hareketiyle uyumlu davranmaya en yatkn ve hazrlkl biricik harekettir. Bu ikisinin bulumas, Gezi Hareketinin Trk, Krt hareketinin Krt milliyetileriyle kopumasyla mmkn olabilecektir. Her ikisi de bunu baarp, ulusun bir dille, dinle, soyla, tarihle tanmlanmasna kar bir demokratik ulus anlaynda birletiklerinde, 21 Mart 2013 tarihinde calann Newrozdaki nutkuyla balayan; 31 Maysta stanbulda Gezi Direniiyle ilk admlarn atan devrim hzla tm blgeye bir saman yangn gibi yaylabilir. Gezi Direnii ve Devrimci Kabar, Yaam Alanlarnn igaline, metalamasna ve ticarilemesine kar bir direni olarak balad; Yaam Tarznn savunusu olarak, yani

ulusun AKPnin slamyla tanmlanmasna kar bir direni olarak kitleselleti; ulusun her hangi bir dil, soy, rk, tarih ile tanmlanmasna kar olduunu bayrana yazdnda da baarya ulaacaktr. Baarya ulat an, o hzla tm Orta Douya yaylr. Baarya ulatnda, doduu yere, yaam alannn ticarilemesine ve metalamasna direnme ve bunun iin dnya lsnde zmler arama noktasna dnecektir. Orada da artk, ulusun nasl tanmlanaca deil, nasl tanmlanrsa tanmlansn ulusal olanla politik olann akmasna kar kmaktan, yani ulusal snrlar ykp bir dnya cumhuriyeti kurmaktan baka bir yol olmadn grecektir.

29 Haziran, Cumartesi

Gezi Hareketinin Evrimi

Gezi Hareketi zellikle dn akam Beikta ve Kadkydeki Liceyle dayanma gsterileriyle ok nemli bir aama kaydetti. Mslmanlara, laiki deiliz, sizin bartnzle, inancnzla, giyiminizle sorunumuz yok mesajn vermiti. Dn akam Krtlere, biz bildiiniz Trklerden deiliz, sizin uradnz bask ve hakszlklar iin de mcadele ediyoruz ve edeceiz mesajn verdi. Bu hareketin evriminde en kritik dnemetir ve baaryla almtr. Dier yandan Gezi Hareketi balayal neredeyse bir ay oldu. Bu bir ayda nasl bir evrim geirdi? Bir ilk bilano tasla karmann zamandr. * Hareketin patlamasyla birlikte, btn byk devrimci kabarlarda olduu gibi, on yllarn on gnlerde ald zamanlar gelmiti. Devrimi eitecek kimse yoktu, ama devrim kitleleri hzla eitiyordu. u bir ayda kat edilen yol, son otuz ylda kat edileni, kat be kat aar. Hareket kendiliinden ilk patlaynda her trl rgtlenmeden yoksundu. Muazzam bir kitlesellik gsteriyordu, ama ne bir bayra (parolas, program), ne rgtlendii biimler vard. Bu bir ayda hzla hem rgt biimlerini hem de bayran (programn) ve rgtlenmesini ve biimlerini hzla gelitirdi. rgtlenmesinden ve biimlerinden balayalm. lk bata iki rgtn ad duyuluyordu, Taksim Platformu ve Taksim Dayanmas. Taksim Platformu Gezi Parkn, yaam alann savunan uzun zamandr sabrla mcadele eden ve btn bu gelimeleri balatan direniin rgtyd. Ama hkmetin saldrs ve muazzam kitle katlmyla hareket bir Yaam Alan savunusu olmaktan km, Yaam tarz savunusuna dnm ve bu da iddet ve keyfilie kar, yaralanm vicdanlarn isyanyla birlemiti. Bu terazi bu kadar skleti ekemezdi, bu kk ve spesifik aralar olan rgtlenme bu ihtiyaca cevap veremezdi, ama hareket esas olarak Taksim Gezisinde yl olduu srece belli bir toparlayc ilev grd. Taksim Dayanmas ise esas olarak, direni ncesine ait dnyann sol rgtlerinin, (sol gruplar, eitli dernek ve odalar ve baz evre direnileri) bir koordinasyon organyd. O da bu hareketin bir organ deildi. Sadece ilk gnlerde, baka hibir rgt olmadndan, koyunun olmad yerde keinin Abdurrahman elebi olmas gibi, geici bir ilev grd. Ancak Erdoann Trkiyede olmad; Gezi Parknda gen bir kuan ilk siyasi ve toplu mcadele ve yaam deneylerini yaad ilk bir haftada, sol rgtlerin bu mzakere organnda bir i mcadele yaand. zellikle TKP ve Halkevleri gibi hareketlerin, Mslmanlar ve Krtleri hareketten uzak tutup, bunu da aktan yapmayp daha azgn Kemalistleri itmeme gerekesinin arkasna snarak yaptklar, hareketi srf bir AKP kartlna hapsetme giriimleri, Krt hareketine

daha yakn duran ve HDKnn bileenlerini oluturan hareketlerce dengelenip engellendi, bylece tipik Kemalist anti-Krt ve anti-slam bir algnn olumasna imkn verilmedi. Bu anlamda olumlu bir ilev grd, ama rgtlerin sloganlar, flamalar, eski mcadele biimlerine taklml vs. de ayn ekilde hareketin yeni ve zgl olann gizledii iin olumsuz bir ilev grd denebilir. * Yeni hareket ancak bir sre sonra Gezi Parknda yaplan forumlar ile kendine uygun rgt formlar yaratmaya balad. Yanl hatrlamyorsak yedi forum vard ve ne yaplaca oradaki tartmalarla belirlenecekti. Ancak bu forumlarda hibir ekilde karar almaktan, aznlk ve ounluk ilikisinden sz etmek mmkn deildi. Aslnda konumalarn ou, tam bir duygu patlamasnn, tepkilerin da vurulmasndan ibaretti ve somut olarak ne yaplaca konusunda ok nadiren bir konuma duyuluyordu. Asgari bir demokrasinin olmazsa olmaz olan, seim, oylama, gndem belirleme gibi szler bile duyulmak istenmiyordu ilk gnlerde. Bu forumlarda karar almak mmkn deildi, nk oylama ve aznln ounlua uymas kabul edilmiyordu. Yeni doan ocuk henz yryemiyor, konuamyor, tpk bir bebek gibi acsn ve sevincini da vuran sesler karyor, hareketler yapyordu. * Bugn kat edilen yolun grlmesi iin somut bir rnek verelim. Hareket, Taksimde forumlarda ilk tecrbelerini yaarken biz bu harekete, Trkiye lsnde rgtlenme ihtiyacndan sz etmi ve bunun bir internet sitesi araclyla yaplabilecei nerisini yapmtk. Buna verilen cevaplar ilginti. Merkezilemenin, seim ve delegelerin yanllndan sz ediliyordu. Adeta kategorik olarak reddediliyordu ulaabildiklerimizce. Byk bir blm ise, henz byle bir sorunu gndeme bile alm olmaktan uzakt. Bugn ise, hareketin kendisi, bir ay nce duymad ve duymak istediini neredeyse kendisi yaparak Trkiye apnda rgtlenmek iin neredeyse nerimizin tpks bir altyap oluturmaya alyor. Bunun iin bir sayfa alp ankete balanm bulunuyor. Biz rnein, mkerrer oyu vs. engellemek iin vatandalk numaras nermitik, buradaki neri telefon numaras ve mail adresi. Ama ayn yol da ayn saylr sadece ayrntda bir fark. Baka bir neriye de kapal deil. (Bu anketi olduu gibi aaya aktaryoruz. Hem hareketin geldii yeri hem onun demokratik niteliini ok gzel yanstyor. Burada ksaca aktardk, ankette ayrca neriler yapma alternatifi de bulunuyor. ) Hareket ilk gnlerde sadece Taksimde forumlarda vard, ama Taksimin igaliyle birlikte bulunduu semtlerde, parklarda, aslnda asosyal meknlara dnm yerleri, sosyalletirerek, her devrimin oraya kard, komn, Sovyet, halk meclisi tr organlar oluturdu. (Bu ayrca btnyle retim ve igcnn yeniden retimi zerine ekillenmi, merkezi, insan dman, bugnk modern kapitalist dnyann ehrine kar adeta, kapitalizm ncesinin

neolitik ky komnnn cemi; antik kentin Agora, Forum veya Camisine ya da kapitalizme geiin nvesi olmu Komne -Avrupada bizlerin belediye dediine, ama ayn zamanda Trkiyede ve ark devletiliinde Merkezden atanan Valinin de yetkilerine sahip olan mahalli rgtlenmelere ve yerleimlere Komn, Cemaat, Ortaklk denir- dnerek, otonom, daha insani ve sosyal ilikileri kurmaya ve onlara imkn hazrlamaya ynelik alternatif bir ehrin tohumudur.) Balangta seim, oylama, gndem gibi szleri bile duymak istemeyen hareket, imdi gndemli tartma, oylama, karar almann daha modern ve demokratik biimlerini gelitiriyor veya kullanyor. rnein dnya sosyal forumlarnda gelitirilmi aralar kullanyor. El rpmak yerine elleri havada dndrmek. Yeter toparla deme ve sz kesme yerine bir ddkle uyar ve dinleyicilerin iki ellerini evirmesi. Hem daha yumuak (sz kesilmiyor) hem daha sert (bir anda yzlerce el havada dnerek bitir diyor) hem daha esnek. (Eer ilgin ve tasvip bulan bir konumaysa ona daha fazla kendini ifade iin bir olanak sunmak.) Dorusu balangta, demokrasinin gelitirilmesi bir yana, yanna bile uranlmamasndan korkuyorduk. 1970lerdeki muazzam radikalleme dalgasnda tam da byle olmutu. Demokrasiye burjuva demokrasisi denerek bir yn kk diktatrlkler olumutu. Tam da bu nedenle yenilmiti hareket. En basit demokratik hakkn bile Stalinist kar devrimin retisiyle yetimi sosyalist kuaklarca nasl burjuva demokrasisi diye kmsenip reddedildiini, burjuva demokrasisinden bile geri keyfilie dnldn ok grmtk. Daha sonra ayn insanlarn, bu sefer zamane sylemini alp yine ayn korkun keyfilii bu sefer biz demokrasiyi atk, seim ve oylama yapmyoruz diye nasl keyfiliin aracna dntrdn de at Partisi, Demokrasi in Birlik Hareketi, Halklarn Demokratik Kongresi ve en son Sosyalist Yeniden Kurulu Hareketinin bize kar yaptklarnda ac ac yaamtk. Bu nedenle gerekten de Taksimin ilk gnlerinde ayn eilimlerin burada da oraya kmasndan ekiniyorduk. Ancak bu ekincelerimizin aslnda yeni kuan kltrel ve toplumsal yapsyla hi uyumadn grmemiz ok zaman almad. Hareket hzla 19.yzyl ii hareketinin o zaman oluturduu demokrasi geleneklerini kendi el yordamyla yeniden kefedip, onlar modern tekniin olanaklaryla birletirdi. Stalinizmin yok ettii ve neredeyse yz yldr unutulmu ii hareketinin devrimci ve demokratik geleneklerini bir vuruta yeniden canlandrd. * imdi hareket ileyiini daha da netletirme, mahalli rgtlerini kurma ve yayma ve ayn zamanda merkezileme grevleriyle kar karyadr ve bunlar gerekletirmeyi giderek gndeminin bana almaktadr. rnein, internet program veya sitesi ile Trkiye apnda merkezileirken ayn zamanda mahallelere yaylmaya almaktadr. Kendi bulunduu yerde derinlemeye alrken imdi ulaamad kesimlere ulama nerileri birbirini izlemektedir formlarda. * Eski dnyann kalntlar hala forumlarda bu yepyeni oluumu eski dnyann

problematiklerine ekmeye de almaktadrlar. Seimlerde kimin desteklenecei ya d a partileip partilememek gerektii gibi neriler ve konumalar grlmektedir zaman zaman. Bu hareket ve organlar, hibir ekilde partileme veya seimlerde kimin desteklenecei gibi konularla zaman harcamamaldr. Bu hareket, kendisinin var olan devletin alternatifi tohum halindeki bir halk egemenliinin organlar olduunun bilincinde olmal ve kendisi benzeri baka organlar yaratmaya almal, bir alternatif iktidar olarak rgtlenmelidir. Zaman iinde giderek bu yndeki kabuln ve buna uygun davranlarn iyice yerleeceini umuyoruz. En azndan imdiye kadarki dorultu bunu vaat ediyor. Elbette kendi iinde farkl grler olacaktr, farkl program ve stratejiler olacaktr. Bunlar siyasi ifadelerini de ister istemez bulacaklardr. Yap ve lev arasnda, tpk anatomi ve fizyoloji arasnda olduu gibi kopmaz bir iliki vardr. Bir aznln btn toplum zerindeki egemenliini salamak iin kurulmu bir devlet cihaz hibir zaman ezilen ounluun kendisini ynetmesinin arac olamaz. Bu nedenledir ki Paris komncleri de, spanyada Frankonn darbesine isyan edenler de, Sovyet devriminde, ayaklanan kitleler hep dorudan kendilerini ynetmenin arac olan organlar yaratmlardr. Bu nedenle Marks Paris Komn derslerini inceler ve sonular karrken, iilerin burjuvazinin devlet cihazn alp kullanamayacan, ama onun yerine baka bir cihaz geirmek zorunda olduunu vurgulamtr. Btn devrimler de bunu dorulamtr. Ama nasl ezenlerin arac olan bir devlet ezilenler tarafndan kullanlamaz ise, ezilenlerin arac olan bir devlet de ezenler tarafndan kullanlamaz. Bunlarn bir atmas er veya ge kanlmazdr. Bu nedenle, bugn Park Meclisleriyle balayan alternatif kendini ynetme deneyimi, ya var olan devlet cihazn tasfiye edip kendisi halkn kendisi olarak rgtlenmek zorundadr ya da er veya ge onun tarafndan iddetle yok edilecektir. Sonucu ise snflarn konumlar, kararllklar, rgtlenme dzeyleri, gleri, hazrlklar vs. belirleyecektir. * Hareketin program ve bayra konusuna kat edilen yola ve evrime gelince. lk gnlerde sol rgtlerin bayraklar, zellikle de ulusalclarn bayraklar (bunlar rgtl ve hazrlkl olduklar iin) baskn grnyor, ama daha ilk gnden bunlarn kendi bayrak ve sloganlarn benimsetme abalar bir yank bulmuyor hatta kmseme ve alayla karlanyor; en etkili silah olan alay ile (Mustafa Keserin Askerleriyiz, Kimsenin Askeri Deiliz Olmayacaz) etkisiz klnyorlard. rgtsz yeni bir kuak harekete damgasn ve arln giderek daha fazla vuruyordu. Elbette hareket kendisini oluturan ve farkl ynlere ekmek isteyen glerin bilekesi ynnde gidiyordu, ama burada, Krt hareketine yakn duran ve genellikle HDKnn bileeni oluturan sol rgtler, Ulusalclarn tam tersi yndeki abalarn dengeleyip ntralize ederek, harekete damgasn vuran modern, eitimli, gen, kadn ve orta snf cretlilerin eilimlerinin dorultuyu belirlemesine imkn saladlar denebilir.

Hareketin ilk knda ve bir saman alevi gibi yayl ve kitlesellemesinde, Alevi ve CHPlilerin AKP iktidarna kar tepkileri muhakkak ki nemli bir rol oynad. Bu grnm, hem iktidarn komplo teorilerinin gerekesini oluturdu, hem de Krt hareketinin bir ksmnn bu hareketi kavramaktaki yanllarnn ve gecikmesinin nedeni oldu. Elbette bu hareketin omurgasn oluturan geni ve gen kesim byk oranda CHPli ailelerin ocuklar olabilir. Hareketin ona tonunu veren iki byk merkezinin, Kadky ve Beiktata CHP oylarnn yzde 68 civarnda kmas bir rastlant deildir. Ancak onlarn ocuklar ana babalar gibi dnmemektedir, baka bir dnyaya aittirler ve hatta ana babalarnn dnyasna da tepkiyi yanstrlar. Ana babalar genellikle teknik ve ilerleme hayrandrlar, ocuklar, teknie ve ilerlemeye deil, doaya sevdal evrecilerdir. Ana babalar, teknik ve ilerleme hayrandrlar, ama ou zerrece onu kullanmay bilmez, ocuklar doaya dkndr, ama onlar iin internet veya twitter yaamn olmazsa olmaz, adeta vcutlarnn bir parasdr. Ana babalar hala bartsnde ilerlemenin ve Atatrk devrimlerinin dman bir gericilik grrken; ocuklar, bunda modern ehir hayatna kadnn girebilmesi iin bir olanak grrler ve kimsenin giyimiyle uramamak gerektiini dnrler. Ana ve babalar iin Krtenin tannmas blnmeye giden bir yoldur. ocuklar iin herkes gibi Krtler de ana dillerinde eitim grmelidirler. ocuklar aslnda ana-babalarnn blnmesiyle blnmlerdir. Aslnda bunlarn benzerleri AKP ve Politik slam saflarnda da vardr. Ancak onlar henz meydanlara km deiller ve muhtemelen en son kacaklar olabilir. AKPnin srarla anlamak istemedii ve gzlerden yitirtmeye alt budur. nk bu dnya karsnda kendi varolu nedenini srdremez. O ancak CHPnin anti tezi olarak var olabilir. CHPye srekli atarak aslnda CHPye el vermekte, kendisiyle birlikte onu da kurtarmaya almaktadr. CHP de btn muhalefetini anti-AKP bir izgide tutarak AKPye destek olmaktadr. Aslnda her ikisi bu yeni blnmeye kar eski blnmeyi egemen klmak iin g birlii iindedirler. Benzer bir blnme de Krt hareketinde vardr. PKKnn temsil ettii izgi de bir bakma, klasik blnmelerle blnmtr. Ancak, batda bir benzer blnme ve hareket olmad iin, klasik Trk milliyetiliinin aynadaki aksi olan Krt milliyetiliinin elinde rehin durumunda kalmtr. Onlar ineyemezdi, bu onun hzla tecrit ve yok olmasnn yolunu aard, ama onlarla ittifak yaptnda da onlar hemen bin bir yoldan kendilerinin anlay ve politikalarn harekete dayatyorlard. Batda bir partner yokluunda, zgrlk hareketi bu amaz, kadnlara ve yoksul genlere dayanan, Apocu ideolojiyle ekillenmi dar ve sk bir kontrol mekanizmasyla, Fransz ve Rus Devrimlerinin komiserlerine benzeyen bir organizmayla (KCK) amaya ve onlar kontrol altna almaya alt. Batda ykselen kendisiyle benzer telden alan bu hareketin k, zgrlk Hareketinin hareket alann geniletecek, bu sefer Krt burjuva politikaclara kar daha ak tavr

alacaktr. Bu ise, Krt hareketinde bir krlma yaratacak, eski dnyaya ait olanlar, AKP ve CHP blnmelerin dnyasnda ve onlarn yannda yer alacaklardr. Bylece eski dnyann Krt ve Trkleri ile yeni dnyann Krt ve Trkleri kar karya geleceklerdir. Aslnda bu devrimin ve Krt zgrlk hareketinin kaderi bu eski blnmeyle blnmeye baldr. Bunu ne kadar abuk ve net yapabilirlerse anslar o kadar byktr. Aksi takdirde eski dnya kendisini hzla toparlayacak, yeni doan blnmeyi bomak iin, eski blnmeyi egemen klarak tamamen ksr eski ekimeye ekerek, sonunda bir askeri darbenin kurtarc gibi gelmesine yol aabilirler. te Taksimde ortaya kan hareketin omurgasn oluturan yeni kuak, ayn zamanda eski paradigmalarla blnen bir kuaktr. Bundan sonrasnn hikyesi bir bakma bu kuan siyasi ve rgtsel geliiminin hikyesidir. * Bu kuak, politikaya hep biraz kukuyla ve uzak bakt. Salkl bir uzak durutu bu. nk eski dnyann blnmelerinde kendini bulamyordu, ama sonra kendini bir ayaklanmann ortasna ve onun ba aktr olarak buldu. ok ksa zamanda ok byk yol kat etmesi gerekiyordu. Bunu baaryla yapt sylenebilir. Bunu somut bir rnekle grelim. Biz daha ilk gnlerde, hareketin demokratik zn vurgulayan gl bir mesaj iin beyaz bayrak olarak semesini, isteyenin kendi semboln bunun iinde kk bir sembol olarak koymasn, bunun demokratik bir ulusuluun olmazsa olmaz olduunu, byle bir bayrak ve mesajla, Krtleri ve Politik slam destekleyen alt snflarn kazanlabileceini sylemitik. O gnlerde bu neriyi kimse dikkate bile almad. Ama hareket kendisi el yordamyla benzerine ulat. Beyaz bayra deil, imdilik bayrakszl kefetti. Beyaz bayran mesajn bayrakszlkla vermeye alt. Ne olursan ol gel, ama ltfen kendi grnn, dininin, milliyetinin buraya damga vurmasna alma demenin baka bir biimi oldu bayrakszlk. imdi artk ne sol rgtlerin flamalar var ne de ulusalclarn Trk bayraklar. Bayrak, bir bayrak olmamasdr imdilik. Sloganlar da genellikle bu hareketin ortaya kard sloganlar. u veya bu sol harekete veya ulusalclara yakn olmayan sloganlar seiliyor. * Hareket daha Taksimde radikal Mslmanlar, kandil kutlamalar ve Cuma namazna koruma sunarak laiki olmad mesajn vermiti. Dn en kritik dneme ald denebilir. Kadky ve Beikta, ki bu ikisi bu hareketin genel dorultusunu vermekte ve ruhunu yanstmaktadrlar, Licedeki lmleri protesto etmek iin yrdler. Bu yrylerin benzeri zmirde de olmu. Bu yryler muhtemelen bugn btn Trkiye ve Taksimde de olacaktr. Bu, nitelik deiimidir. Ulusalclarn, Ergenekoncularn bu hareketi kontrol altna alma hayallerinin bitmesidir; Krt hareketinden ayr dme tehlikesinin son bulmasdr. lk kez, Trkiyenin batsnda, Krdistandaki bir lm iin insanlar yrdler. Kadkyde

rnein katlm gayet iyiydi. Birka ulusalcnn uyarlara ramen Atatrkl Trk Bayran, gze sokarca sallamalarna kimse bir provokasyon olmasn diye ses karmadndan, resimlerde onlarn grlmesi kimseyi yanltmamaldr. Hareket gcnn bilincinde olarak, onlar kk gren baklaryla ezdi ve ciddiye bile almadn gstermek istedi onlara. * Bir ayda kat edilen yol muazzamdr. En kritik eik almtr. Krt zgrlk hareketi ile hareket bulumutur. Bu bulumay engellemek, grmek istemeyenler olacaktr. Ama bir sre sonra bunun artk imknsz olduu grlecektir. imdi politik slam iindeki benzer ekilde gen kuaklara ve iilere bu mesajn iletilmesi, onlarn bu harekete ekilmesi, merkezileme, alternatif organlarn yaratlmas, yaylma ve mahallileme gibi hedefler nnde durmaktadr. Bu arada devlet ve kar devrim hzla rgtleniyor. Devlet gleri ile Taksimde mcadele ediyordu hkmet, ama hareket yayldka, devlet glerinin yan sra zellikle mahalli blgelerde rgtledii etelerle hareket saldrmann ve onu tekrar istedii eski blnmelere ekmenin provalarn yapmaya balayacaktr.

1 Temmuz, Pazartesi

Krt Hareketi ve Gezi Hareketi

Gezi Hareketi ve Krt Hareketi birlemeden ikisinin de bir baar, yani Trkiye ve Orta Dounun, demokratikleme ans yoktur. Ama birleebilmeleri iin nce kendi ilerinde blnmeleri gerekmektedir. Snflar mcadelesinde ve onun younlam ifadesi olan politikada, birilerini kaybetmeden birilerini kazanamazsnz, birileriyle blnmeden birileriyle birleemezsiniz. Kanarya sevenleri birletirmek istiyorsanz, kanarya sevmeyenlerle blnmek zorundasnzdr. Yok, ben kanarya sevenleri ve sevmeyenleri de birletireceim, kimseyi tekiletirmeyeceim diyorsanz, kanarya seven ve sevmeyenlerin birleemeyeceini, kanarya sevenlerin ancak kanarya sevmeyenlerle blnerek birleebileceini savunanlarla blnrsnz, onlar tekiletirirsiniz. Sorun hibir zaman bir birleme veya blnme sorunu deildir. nk her birleme bir blnmedir. Soru, kiminle birleildii, kiminle blnlddr; kimin ve neyin tekiletirildiidir, tekiletirmemek mmkn deildir. Trkiyenin, Krdistann ve daha dorusu Orta Dounun kaderini bu iki hareketin birleip birleemeyecei belirleyecektir, ama birleebilmek iin, Gezi Hareketi Trk Milliyetileriyle, Krt Hareketi de Krt Milliyetileriyle blnmek zorundadr. Her iki hareket de birbirinden bamszca birbirleriyle birleme, Krt ve Trk milliyetileriyle blnme eilimi ve potansiyeli tadn gstermitir, ancak bu potansiyelin ve eilimin gerekleip gereklemeyeceini, bunun iin yeterince cesur ve kararl admlar atp atamayacaklar, onlarn iindeki mcadeleye baldr. kisi de bu eilimi gstermitir, ama ikisi de bunun iin gerekli teorik ve politik donanmdan yoksundur. Uluslar ve ulusuluk hakknda teorik hazrlktan yoksun olduklar iin demokratik bir tarih yazamamlardr ve demokratik bir ulus programlar yoktur. Teorik donanm ve hazrlktan yoksunluk, uluslar ve ulusuluk konusunda tamamen gerici ulusuluun kavramlaryla dnmeye byle bir tarih ve program yazmaya yol amaktadr. rnein, bu konuda epey bir aba harcayan, demokratik bir ulusuluu savunduunu syleyen calann bile demokratik bir ulusuluun kavramlarndan yoksun olduu iin, Newroz mesajnda Krt ve Trk kardeliinden; slam kardeliinden sz etmesi, Ermenileri, Rumlar, Sryanileri, Alevileri, Hristiyanlar yaralam; bar srecine mesafe koymalarna, bar srecini coku deil kuku ile karlamalarna yol amtr. Pers ve Anadolu-Mezopotamya uygarlklarnn aralarndaki mcadelelerinde, Anadolunun neolitik ky komn ve gebe Krt komnn yedekleme abalarn Trk-Krt veya slam kardelii olarak tanmlamak, tarihi uluslar tarihi olarak grmek ve gerici ulusuluun ulus tanmlaryla dnmenin ac sonularn ortaya karmtr. Her iki hareket de, Krtln ve Trkln hibir politik anlamnn olmad bir demokratik ulusuluu programlatrmaktan ok uzaktrlar. Yani teorik hazrlkszlk, demokratik bir

programdan yoksunlukla sonulanmaktadr. Bu yoksunluu iine girildii grlen byk kitlesel mcadelelerin okulunda hzla renip giderebilirler mi? Bu sorunun cevab ortadadr. Ama bunun iin bizim yazdklarmzla ve gelitirdiimiz Marksist ulus tanmyla tanmalar gerekmektedir. El yordamyla teorik bir hazrlk olmadan da zayf bir ihtimalle benzer sonulara ulaabilirler. Dier yandan, bu hareketlerin karlkl etkileimleri de ok nemlidir. nk birinin gsterdii kararszlk dierindeki kararszl; birinin gsterdii kararllk, dierindeki kararll besleyecektir. Dierinin kararszlk ve yalpalamalarn anlayla karlayarak, bkmadan, sabrla ikna etmeye alacak esneklii ve direngenlii gsterip gsteremeyecekleri de henz belirsizdir. * Bu belirsizliin ap iin somut bir rnek verelim. Krt zgrlk Hareketi 30 yldr (19832013) Trkleri kendi yrtt mcadelenin ayrlmak deil, gereinde ayrlma veya ayrlmamaya karar verecekleri demokratik bir lke olduuna ve demokratik bir lkede yayorlarsa ayrlmalarna da gerek olmayacana ikna etmeye alt. Hibir zaman Trk dmanl yapmad. Derneklerinde, yaynlarnda her zaman sistemli olarak Trk devrimcilerin resimleri ve yaptklar vld ve hareket kendini ayn zamanda onlarn devamcs olarak grd. Trk sosyalistlerini meclislere tad. Kendi iinde birok Trk gerilla ve komutanlar bulundu. Bunlar oaltlabilir. Ve bu 30 yl boyunca neredeyse bu abalar ok kk bir sosyalist ve demokrat kesim dnda yanksz kald ve Trk ezilenlerine ulaamad. Ancak imdi tam da Trklerin yava yava hareketlendii, yava yava Krtlere gzlerini ve kulaklarn dikmeye balad u son birka ay iinde Krt hareketi bu son 30 ylda btn yaptklarn, kendi eliyle ykar gibi bir grnm sergiliyor. Krt zgrlk Hareketi adeta okyanusu ap derede boulma tehlikesiyle yz yze bir grnm sergilemektedir. rnein Cuma akam ve Cumartesi ve Pazar, Gezi hareketinin Krt Hareketinin yllardr bota kalm eline elini uzatt en kritik iki gnd. Bunun iin kendi iindeki ulusalclarla kopumay, destekilerinin nemli bir ksmnn desteini yitirmeyi gze almt. Bylesine nemli bir olay, yllarca bunun iin aba sarf etmi Krt medyas ve hareketince adeta grmezden gelindi. Krt hareketinin yllardr izledii izgiyle uyumlu bir davran u olabilirdi. Bu olay tm Krt hareketinin gndemine tamak, nemini belirtmek, yllardr izlenen ve hareket iindeki saclarca hep hor grlm Apocu izginin doruluunun bir kant olduunu gstermek. Peki, Cumartesi ve Pazar gn zgr Gndem veya dier medyaya baktnzda byle bir mesaj var m? Yok. Aksine btn bunlar grmezden geliniyor, Srr Sakkn Gezi Hareketine AKP ve Erdoandan yana onunla ayn telden alan konumalar ise buna ty dikiyor. Normal zamanlar olsa bu tr yalpalamalar, kararszlklar, gecikmeler bir lye kadar anlalabilir, ama hzl zamanlarda yaanyor. Otuz yllarn otuz gnlerde yaand

zamanlardayz. Krt hareketinin otuz yolda kat ettii yolu Gezi Hareketi otuz gnde at. Hem de bunu bu otuz gnde, kendi iindeki ulusalclara kar mcadelesinde Krt hareketinden hibir destek grmeden yapt denebilir. Krtler daha bandan bu harekette yer alsalard, hareket ulusalclara daha erken ve daha ak tavr alabilir, bir ayda ald yolu bir haftada aabilir ve imdi ok daha ileride olabilirdi * Peki, neden byle? Bunun snfsal, politik nedenleri var. Elbet baka nedenler de var, ama biz ksaca bunlara deinelim. Birincisi, Krt Hareketi iinde plebiyen (yoksullara dayanan) diyebileceimiz, calan, PKK, Kandilin ve BDP iinde de ok kk bir gen ve sosyalist milletvekilleri tarafndan temsil edilen bir kanat vardr. Hareketi balatan ve en rgtl g budur. Krt burjuvazisinin olaanst korkakl ve zayfl ok zel tarihsel koullar, byle tanmlanabilecek bir gcn nderlii ele geirmesine olanak sunmutur. Plebiyen diyoruz. Neden? Modern toplumda iki modern snf dnda bamsz program gelitirme ve nderlik etme yeteneinde olan snf yoktur. Burjuvazi ve iler. PKK burjuvaziye dayanmaz, ama ne tam kyldr, ne de tam iidir. Ruha kyl, toplumsal konumca ii bir zellik tar. Bunu en iyi ifade edebilecek kavram plebiyen olabilir. Ancak ulusal bask, sadece ezilen snflar deil, tm snflar kapsar. Dolaysyla ulusal harekette btn snflar yer alr. Normal olarak, ulusal hareketlere burjuvazi nderlik eder ve PKK gibi rgtlerin radikalizmini, Baskta ya da Filistinde olduu gibi, kendi politikalarnn bir arac olarak kullanr. Krt hareketinin zgnl ve gzleyenleri artan yan, durumun tam tersi olmasdr. Krt hareketini bu plebler ynetmektedir, ama burjuvaziyi, kendi politikalarnn bir arac olarak kullanmaktadr. Ve tam da bu plebiyen (yar kyl) taban ve yaps nedeniyle PKK genellikle ehirleen ve Trkiyenin batsna giden Krtleri ve iileri rgtlemekte baarszdr. Kyllk ehrin kaplarnda kltrel snrlarna dayanr. Bunu u rnekte grmek mmkndr. Feodal baskya kar gerillaya giden kadn iin, cinsel yasaklar ve perhiz bir koruma salar, ama modern ehre gelmi fabrikada alacak, ehir hayatna karacak kadn iin, bunlar ilevsizdir. Hareketin ona daa k demekten baka syleyecei bir ey yoktur, ama AKP, trbanla ona ehir hayatna karmas iin cinsel yasan salad korumay salar. Bana trban takan, stanbul veya Berline gelmi Krt kz, kendisine fahie denme korkusu olmadan sevgilisiyle el ele dolap tenhalarda pebilir. Elbet laik bir hareket olarak, PKKnn trban kompleksi yoktur, ama laiklik bir bayrak olarak bu arac kullanmasnn da nnde bir engeldir rnein. Bu silaha ve bayraa politik slam sahiptir. Bu nedenle AKP, Krt iilerin oylarn verdii esas parti olarak kalr. Bu plebiyen yap onu AKP karsnda zayf drd gibi, Krt burjuvazisi karsnda da zayf drr. Burjuvazi, modern, eitimli bir snftr. Neredeyse btn legal platformlar Krt burjuvazisinin kontrolndedir. Belediyeler, legal partiler, dernekler, hukuki ve diplomatik

organlar vs.. Dalarda burjuvaziyi bulmak zordur, ama derneklerde, belediyelerde, medyada, legal Krt partilerinde esas btn kritik noktalarda bulunan ve tonu belirleyen burjuvazidir. Krt plepleri ya da PKK veya Apocular, burjuvaziyi bir yandan kendi bayra altnda tutup onun gcnden yararlanmak; dier yandan onlara ipleri kaptrmamak gibi elikili bir i yapmak zorundadr. Bu sorunu zmek iin son derece sk, Apocu ideolojiyle donanm, dikkatlice ayklanm, bir rgt yapsn korumak; burjuvaziyi olabildiince atomlarna ayrlm ve rgtsz brakmak; dier yandan onlar arkadan komiserlerle kontrol etmek; balarndan sopay eksik etmemek zorundadr. Fransz ve Rus devrimlerinde ok ince bir katman olan devrimin ncs iiler, snfsal konumlaryla kar devrimci saflarda yer alabilecek uzmanlarn bilgilerinden yararlanmak iin Komiser mekanizmasn bulmutur. Teknik bilgi, komiserin siyasi denetimi altnda kontrol edilerek devrimin hizmetinde kullanlmaya allmtr. PKKnn durumu da benzerdir: Burjuvazinin ilikilerini, bilgisini vs. komiser benzeri bir mekanizmayla kontrol altnda tutmak. KCK aslnda bu pleblerin burjuvazinin banda duran demokles klc komiserlerinden baka bir ey deildir. Ancak kullanalar her zaman ayn zamanda kullanlrlar. Krt burjuvazisi de adm adm, sistemli bir ekilde ele geirdii bu legal alanlarda kendi mesajn daha gl olarak verir. Politikada neyi sylyorsanz onu sylemi olursunuz. Krt hareketinin kitlesi zeninde, belki rgtsz, ama derinden derine yerleen, calann etkisini srekli kemiren burjuvazinin artan etkisi vardr. Bir yanda Aponun cilt cilt eserlerini ve onun okuduu kitaplar okuyan pleblere dayanan bir rgt yaps; dier yanda tm medyay ve legal dernekleri ele geirmi aslnda Apoculuun dman, ama bunu hibir zaman aka ifade etmeyen, hatta bu dmanln Apo bayrayla yapan geni bir Krt hareketi. Apocularn bin bir yoldan kendilerini kemiren, saptran, sabotaj yapan bu etkilere kar ne kadar direnebilecei ortadadr. Ve sonu byk lde gezi hareketine baldr. * Apocu hareketin burjuvaziye kar iki dengesi vard. Biri kadnlar, dieri Krtlerle dayanan Trk sosyalistleri. Trk sosyalistleri uzun yllar genellikle gemiin, 12 Mart ve sonras kahramanlarnn ans; PKKnn kurucular arasnda da bulunan Trk kkenli kahramanlarnn ans ne karlarak bir denge olarak korunmaya alld. Bu nedenle, burjuvazi, uzun yllar Apoya, Apoculara dorudan saldramad iin onun izgisine saldrsn Trk sosyalistlerine saldr zerinden veya Kemal Pirlerin, Deniz Gezmilerin yerine eyh Sait ve benzerlerini ne kararak srdrmeye alt. Kat edilen yol terminoloji ve bu ikonografinin medyadaki younluu zerinden izlenebilir. En tipik rnek Krdistan ve Krt szckleridir. Eskiden, Krt hareketi, hep Krdistan derdi, hedefinin demokratik ve tm halklar kapsayc zelliini vurgulamak iin; son yllarda ise Krt, Krdistann yerini alm durumda. Bu deiim bile, burjuvazinin bu kar durulmaz ilerlemesi karsnda PKKnn kaybettii alanlar arpc biimde gsterir. Bunun sonular da

grlmektedir. PKKya yllardr pek az baka kkenlerden insan katlmaktadr rnein. zgr bir Krdistan veya Orta Dou iin bir Asur, bir Trkmen de savaabilir, ama Krtlerin stats iin, bunu desteklese bile iinde yer almaz. Burjuvazinin bu sabrl ve sistematik saldrs, PKKnn arsnn uzun yllar yanksz kalmas ve ABDnin Barzaniye sunduu koruma ile ok etkili oldu ve Apocular geni alanlar terk etmek zorunda kaldlar. imdi ilk kez, yllardr yaplan arya yank geldiinde, birdenbire calann izgisi doruluunu kantladnda, burjuvazi bugne kadar elde ettii mevzileri kaybetme korkusuyla, btn glerini ne srd. Trkiye tarihinin bu en nemli olayn ve kitle hareketini nemsiz hatta ulusalc gstermeye giriildi ve hkmete arka kan beyanatlar yapld. calann Geziyi selamlamas, Karaylan ve Karasunun mesaj ve yazlar, Delil Karakoann yazlar sanki kzgn bir demirin zerine dklm bir su gibi buharlaverdiler ve pratik hibir karlk bulmadlar. Aksine sanki alay ederce, u son gn iinde de grld gibi en kritik gnler ve mesajlar grmezden gelindi, Krtlerden gizlendi ve nemsizletirildi. Bu sadece bir anda ilevsizleme ve salanm etkinin kaybedilmesi korkusu deildir, ayn zamanda ak bir sava ilandr. Apocular ise sanki byle bir ey yokmu gibi davranmaktadrlar imdiye kadar; bunu grmezden gelmektedirler. Bu yanl bir bilgilenme ile mi ilgilidir yoksa artk tam da yzp yzp kuyruuna gelmiken gcn bitmesiyle mi ilgilidir bilmiyoruz, ama ortada garip bir durum da var. Bu garip durum u verilerde gzlemlenebiliyor. calan ilk grmede Geziyi selamlad, ancak sonrakilerde bu konuda nedense bir tek sz bile etmedi. calan, en kk bir gc bile dikkate alan ciddi bir stratejisttir. Ortada bar srecinin aslnda bir pazarlk olmadn, mcadelenin sadece biim deitirdiini bizzat kendisi sylemi bulunuyordu. Bunu syleyen calann, biraz da balatt bar srecinin sonucu olarak Trkiyenin batsnda yz binler sokaklara dklmken ve bylesine devasa admlar atarken bu harekete bylesine sessiz kalmas anlalabilir bir durum deildir. Ya calann haber kaynaklar snrldr ve gidenler ona gerei anlatmamaktadr ya da onun sylediklerini doru yanstmamaktadrlar. Srr Sreyyann hkmet tarafndan engellenmesi bu olasl gl klmaktadr. Srr Sreyyann anlataca bir Trkiye tablosu calann baka eyler sylemesine yol aar. Keza eer calan bir eyler sylemise, onu darya yanstmasna da. (Elbet ortada bir ikinci olaslk daha vardr: calann da bu hareketi ve kotlarn kavrayamam olmas. Bu ok kk bir olaslk deildir. Bu modern ve ehirli hareketin kotlaryla Krt hareketinin kotlar ok farkldr; arada kltrel bir uurum da vardr. Bu nedenle calan da eski dnyaya ve onun kavramlarna bal olarak, bu kltrel uurumlar ap politik anlamn kavrayamayabilir.) calannkine benzer bir durum Murat Karaylanda da grld. Karaylan nce hareket souk duranlara kar bir mesaj vermiti. Ancak Selahattin Demirtan ziyaretinden sonra,

hareketin taktik hatalar yaptndan sz eden bir beyanat verdi. Hlbuki hareket taktik ya da stratejik bir hata yapmad ve yapamazd da. nk karar alma olana ve olasl yoktu. Kararn olmad yerde hata mmkn deildir. Bu da hareketin kavranamamasnn bir gstergesi olabilir. Karar almayan ve alamayan bir hareket tasavvurun tesinde kalabilir. Kald ki, Karaylana den, Krt hareketinin bu kendiliinden patlayan hareket karsnda neredeyse stratejik hata yaptna vurgu yapmaktr. inde yer alp, onu daha radikal demokratik bir izgiye ekip, mcadele iinde bu glerin birbirini tanmasn salayacak yerde, biz Krtler diyerek ayr durmann gerici niteliine dikkati ekmesi beklenirdi. Yani Demirtala grmeden nce Karaylan daha iyi bir izgideyken grtkten sonra pozisyonda bir gerileme grlmektedir. Demirta ise, son aylarda, Krt hareketi iinde burjuvazinin izgisinin sadk bir izleyicisi olduunu, en kritik noktalarda verdii demelerle aka gstermi bulunuyor. Dolaysyla Kandile yanltc bilgiler vermi olabilir. calanla gren ve Kandile gidenlerin ikisi de Krt burjuvazisinin eilimlerini yanstmaktadrlar. Ve nihayet, burada konjonktrel bir duruma deinmek gerekiyor. KCKnn tutuklamalar bouna deildir. Bu tutuklamalar, Krt hareketi iindeki burjuvazinin etkisini arttrmak; nn amak; pleplerin burjuvazinin srtndaki sopasn krmaktan baka bir anlama gelmemektedir. KCK tevkifat, Erdoann Krt burjuvazisine veya Barzanicilere verdii bir destektir. Bu byk tutuklama dalgas ve hareket yeteneini ksan basklar, PKKnn kontroln azaltm olabilir. Bu nedenle doru drst bir tepki gsterilemiyor olabilir. * Peki, bu durum karsnda Gezi Hareketi ne yapmaldr? Yllarca Krt hareketine uzak durmu Trk sosyalistleri ve ulusalclar, Krt hareketin bu durumunu frsat bilip, bakn Krtler bizi satt, Erdoana destek verdi diyerek, yllardr birikmi kin ve nefretlerini kusarak, Gezi Hareketini tekrar ulusalc ve AKP kartlyla snrl, soyut bir antikapitalizm ve anti-emperyalizm izgisine ekmek istemektedirler. Bir kere bunlara kar kesin tavr gsterilmeli. Hareketin Krtleri ve Mslmanlar kazanmadan hi bir baar kazanamayaca, ancak daha radikal ve demokrat olduu takdirde bunlar kazanabilecei; onlar kazanabilmek iin ulusalclar kaybetmek veya onlar tarafndan kaybedilmek zorunda olduu bkmakszn anlatlmal. Nasl PKK otuz yl boyunca Trkleri kazanmaya alt ise, imdi de Gezi Hareketinin benzer bir grevle kar karya olduu ve koullarn binlerce kar daha elverili olduu sylenmeli. Gezi hareketi byle davranabilirse, Krt zgrlk hareketinin burjuvazinin rehini olmaktan kurtulabilmesi, hzl ve radikal bir biimde gerekleebilir. Keza tersinden, Krt hareketi Burjuvazinin bu sabotajna kesin tavr alp Krt hareketinin mesajn netletirirse, Gezi hareketinin ulusalclarla kesin kopuu hzl ve radikal bir biim alabilir. Mesela gezi hareketine binlerce Krt gelse, Ulusalclar bir sre sonra kendileri ekilmek zorunda kalabilir.

Ancak her ikisini birletirecek bir program hala ortada yok. Her ikisini birletirecek program, Krt sorununun deil, Trk sorununun zmdr. Bu program ulusun Krtlkle veya Trklkle tanmlanmasn reddeder; Krtl ve Trkl kiilerin zel sorunu yapar; dil ve tarih politik alann dna itilir tpk din gibi, tpk bir takm taraftarl gibi. Bu programn somut ifadesi ise, herkese istedii dili anadil olarak seme hakk ve ana dilinde eitim hakkdr. (Ana dil eitimi deil, ana dilinde eitim.) Ama herkes ana dilinde ayn tarihi okumaldr, nasl ayn fizii, biyolojiyi, matematii okuyorlarsa. Herkesin ana dilinde tm dillerden, dinlerden, kltrlerden bir heyetin yazd ayn tarih kitabn okur. Byle bir lkede, mahalli en kesin zerklik bile blnme korkusu yaratmaz. Bu ise, ulusun Trklkle tanmlanmasnn sonudur. Byle bir Cumhuriyetin adnn u veya bu olmas, btnyle bir biim ve ayrnt sorunu olarak kalr ve zaten o zaman tm Orta Dou halklarn birletirebilecek, hibir din, dil, kltr vurgusu tamayan bir isim bulunur.

4 Temmuz, Perembe

Msrda Darbe, Trkiye ve Gezi Hareketi

Msr ve Trkiyedeki gelimelerin benzerlikleri grmezden gelinemez. Mursi yerine Erdoan, Mslman kardeler yerine AKP, laik muhalefet yerine de Gezi Hareketi; Mursinin taraftar Mslman Kardeler yerine, Erdoann hzla kemikletirdii ve sokaa hazrlad taraftarlar; Tahrir yerine Taksim, Kptiler yerine Aleviler; Nasrclar yerine Kemalistler ve Ulusalclar koyulabilir. Akla tabii hemen u soru geliyor: O halde Trkiyeyi de bir darbe mi bekliyor? Trkiye ve Gezi Hareketi, Msr tartrken aslnda kendini ve geleceini tartmaktadr. Gezi Hareketi, Msrn aynasnda kendi geleceini grmeye almaktadr. * Marks, Fransz Devrimin yapanlarn eski Roma Cumhuriyetinin vokableriyle konumalarna gnderme yaparak, yle yazyordu: nsanlar kendi tarihlerini, kendileri yaparlar, ama canlar istedii gibi ve kendi setikleri koullar iinde yapmazlar, dorudan iinde bulunduklar ve gemiten bugne devrolunan koullar iinde yaparlar. Btn lm kuaklarn gelenei, byk bir arlkla yaayanlarn beyinleri zerine ker. Ve tam kendilerini ve eyleri devrimciletirmeye, yepyeni bir ey yaratmaya balam gibiyken bile, zellikle byle devrimci kriz dnemlerinde, aceleyle ve endieyle gemiin ruhlarn yardma arr, dnya tarihinin bu yeni sahnesini bu saygn grntnn arkasna gizleyerek sunmak iin, bu ruhlarn isimlerini, sloganlarn, kostmlerini alrlar. Ancak artk tarihin sonunun oktan ilan edildii post modern zamanlarda, iletiim anda yayoruz. Kahramanlar hem sonunu grdkleri tarihi bilmezler hem de gemiin diline ihtiyalar yoktur, gerek zamanda yaanan bir devrimin dili ve kahramanlar daha elverili bir aratr. Trkiye Msrn diliyle konumaktadr. * Olaylarn ak da benzemektedir. Gezi direniinin ilk gnlerinde bundan bir ay nce Trkiyedeki muhtemel gelimelere ilikin olarak yazdklarmz, sanki Msrda olanlarn da bir tasviri gibidir. Elbet u saatlerde olaylarn nasl geliecei bilinmezken olaylarn geliimi zerine baz tahminlerde bulunmak yanl grnebilir, ama yine de ayrntlara ilikin deil, ama genel gidi zerine bir tahminde bulunabiliriz. Gler ve onlarn karakterleri zerinden. Epeydir birok kereler yazdmz bir benzetme vard. imdi DP iktidarnn 1955 sonrasn yayoruz. nmzde 27 Mays var diyorduk. Menderes ve Tayyipin yaptklarnn paralelliklerine dikkati ekiyorduk. nmzde, muhtemelen byle bir sre var. Neden byle olur? Sosyolojik nedenleri vardr. Snflarn gc, karakteri ve karlar ile ilgili. Askeri brokratik oligari (CHP) ile burjuvazi (DP, AP, ANAP, AKP) birbirlerinin varlna

meruluk kazandrrlar. Birincisi, Burjuvazi anti demokratik olduundan geni bir demokratik reformlar manzumesiyle en geni kitleleri birletirmez ve bu pahal, baskc brokratik devlet cihazn tasfiye etmez, sadece var olan cihaz kontrol altna almakla kendini snrlandrr. Ama bu cihaz ayn kalnca Askeri Brokratik Oligarinin maddi temeli (Bu muazzam baskc, merkezi, brokratik, askeri, keyfi mekanizma) olduu gibi kalr. Politik gcn tekrar ele geirmek iin kar tarafn ypranmasn ve aklszlklarn bekler. Kar taraf yine demokratik olmadndan nfusun bir yarsn karya itecek uygulamalara gider. Bu memnuniyetsizlik geri teper. Nfus iinde az da olsa ehirli ve modern toplumun sinir ular da ehirler olduundan nfus iindeki oranlarndan ok daha etkili bu gler ayaa kalkar. Kar taraf da bunu ezmek ve sindirmek iin iddete bavurur. Bu kmaz iinde ordu yine bir denge unsuru, bir kurtarc olarak geri gelir. kincisi, Askeri brokratik oligari esnektir. Burjuvazi kadar hatta ondan daha esnektir. Bizans iken, Osmanl ile ittifak kurup, Kendini yenilemitir. Osmanl olunca, Tanzimat, Merutiyet, Cumhuriyet, ok Partili Rejim gibi dnmlerle muazzam bir esneklik gsterir ve bugne kadar gelir rnein. Bu sefer de ayn esneklii gsterip mrn bir elli yl daha uzatabilir. Bunu yapacak esneklii ve tazelii bizzat AKP iktidar Ergenekon tevkifatlaryla bu tabakaya salad. Zaten bu tabakann kendisi el ve bel vermeseydi Ergenekon tevkifatlar, yani brokrasinin barsak temizlii gereklemezdi. Nasl 28 ubat Politik slama taze kan verdiyse, Ergenekon tevkifatlar da askeri brokratik oligariye tekrar esneklik kazandrp taze kan verdi. Daha nce, Son birka ylda cephenin dndnden, Erdoann artk otoriter ve anti demokratik bir grnme brnp muhalefetin demokrasi savunucusu ve mazlum duruma getiinden sz etmitik. u an bu grnm iyice pekimi bulunuyor. Bu satrlar gerekli deiiklikler yapldnda Msrdaki gelimeleri de zetlerler. * Hatta Askeri Brokratik Oligarinin esneklii bile Msrda da ayndr. Msrda Tahrir devrimi olurken, gn gnne hatta saati saatine El Cezirenin Tahriri gsteren yaynn izleyerek yaptmz yorumlarda, devrimin ilk saatlerinde, Ordunun tarafszln ilan ederek, Devrime cesaret verdiini, adeta ona ebelik yaptn u szlerle belirtiyorduk: Ordu bandan beri, nce ate etmeyerek, sonra mitinge emniyet garantisi vererek, deiimin ebesi; doamayan ocuun domasna sezaryenle yardm eden doktor ilevinin srdrd. Bunun sonucunun ne olacan da o zaman yle ifade etmitik: Bu devrimin imdiki bu gc, yani ordunun tarafsz ve hayrhah tavr, bu devrimin en byk zaaf olacaktr. Tarih hi bir eyi karlksz vermez. Maalesef olaylar bu ngry dorulam bulunuyor.

Ordu bugnk gcnn ve eyleminin tohumlarn o zaman atmt ve imdi meyvesini topluyor. Radikalin yazar Msrdan yazyor: Msr dn ordunun Cumhurbakan Muhammed Mursiye tand srenin dolduu saat 17.00ye kilitlenirken lkenin Mbareki devirdikten 2,5 yl sonra geldii nokta trajik: Kitleler bastrd, kurtarc ordu ie el att. El Ezher eyhi ve Kpti papaznn desteini de alan ordunun yapt dpe dz darbeydi, ama Tahrir Meydann hnca hn dolduranlar Mursinin devriliini grlmemi bir cokuyla kutlad. Mursinin 1 ylda her eyi batrdn syleyenlerin kafasnda askerin gzetiminde bir gei salanmas dnda zm yoktu. Bunun demokratik olup olmad da kimsenin umurunda deildi. Kitleler rhal (Terk et) sloganna yle kilitlenmiti ki, Mursinin sandktan ald meruiyeti kanyla savunaca klar da i sava ars olarak alglanmann tesinde bir eye yaramad. * Neredeyse btn darbeleri, darbeci olmad dnlerek ordunun bana getirilmi generaller yaparlar. Pinochet ya da Evren, darbeci generallere kar, darbe yapmazlar diye getirilmilerdi. Msrda dn gece yaplan darbe bu kural dorulad. General Abdulfettah Sisiyi de ordunun bana, darbe yapmaz diye Muhammed Mursi getirmiti. Mursi sadece darbeciyi oraya getirmemiti, darbe koullarn da kendisi bizzat yaratmt, liberal muhalefeti, Hristiyanlar, sekler yaam olanlar slama gre yaamaya zorlayarak, zaten kollarn am ordunun kollarna iterek. Bir an iin Mursinin iktidara geldiinde, politik alan kendi yorumu olan slamla dzenlemeye kalkmadn; btn dier dinler ve dinsizlerin de kendini zgr hissedecei gerek bir demokrasi ve laikliin savunucusu olarak davrandn var sayalm. Bu takdirde, ordunun banda en darbeci general bile olsa, nfusun neredeyse yzde doksann arkasna alm bu hkmete kar hibir ey yapamazd. Ve nfusun yzde doksann arkasna alm bir iktidar, Firavunlar andan kalma, binlerce yllk pahal, baskc, militer, brokratik ve keyfi devleti paralayp, en azndan Kuzey Avrupa veya Amerikadaki kadar olsun, nispeten daha az baskc, daha az merkezi, daha az brokratik ve daha az keyfi bir devlet cihaz rgtleyebilir; bir darbe olasln tamamen yok edebilirdi. Btn bunlar olmad? Neden? nk bunun ardnda kiilerin niyetlerinden te, derin snfsal kar ve eilimler vardr? Nasl darbe yapmaz diye ordunun bana getirilen Sisi darba yaparsa, Mursi de demokratik davranamazd. nk burjuvazi kar devrimcidir. Ezilenlerden, dolaysyla ezilenlerin rgtlenme imknlar bulduu demokrasiden ly grmesine korkar. Bugnk bat demokrasisi bile, burjuvazinin deil, ilerin mcadelelerinin bir sonucu olarak ortaya kmtr. Binlerce yllk, Firavunlar andan kalma devlet ve bugnk modern Firavunlar, burjuvazinin bu korkakl ve kar devrimcilii temelinde varln ve gcn koruyabilmektedir. Burjuvazi bir para devrimci olsa, hedeflerini slam sylemi iinde ifade etse bile; teorik ve ideolojik hazrlk yapt dnemlerde, rnein slam tarihini Mekke erafnn, daha

Muhammetin salnda balayan ve Emeviler ve Muaviye ile kesin baarya ulaan bir kar devrim olarak yazar; btn resmi slam ret ve mahkm eder; demokratik ve devrimci bir slam yorumu zerinden teorik ve politik hazrlklarn yapard. Byle bir slam ile teorik hazrln yapm bir devrim ise, yukarda sylenen aslnda Aydnlanmann idealinden baka bir ey olmayan deiiklikleri tamamen slamn zne dn sylemiyle bile gerekletirebilirdi. rnein yle diyebilirdi. lk camiler topluluun sorunlarnn tartld demokratik meclislerdi ve oralara giden Mslmanlarn zerinde ykselen bir ordu yoktu, btn Mslmanlar silahlyd diyerek dzenli orduyu kaldrp, sviredeki gibi silahl halktan oluan bir milis sistemi kurmann ideolojik veya teolojik veya fikri hazrln yapabilirdi rnein. Silahl bir halk ise kendi kendine kar darbe yapmaz ve yapamaz. slam tm dnyaya bir dzen getirmek zere bir dindir, doduu Mekkede putlar, yani airetler egemen olduu iin onlara kar ifade edilmitir, ama bugnn airetleri uluslar; bugn putlar ulusal bayraklardr; bugn gerek Mslman olmak kimseyi inancndan, dininden dolay bask altna almamaktr diye bir slam yorumu gelitirerek de ideolojik hazrln yapabilirdi. O zaman, Hristiyan ve laik yaam tarzndakileri bask altna almaz, onlar ordunu kucana itmez; aksine onlar, byle slama bile imtiyaz tanmayan bir slam iin gereinde lmeyi gze alrlard. Btn bunlar olmad. Bu yndeki eilimler daha doarken tohum halindeyken kfr olarak grld ve ldrldler. (rnein slamda Kayp Gerek kitabn yazan Ferec El Fuda gibiler. ) Bunun nedeni, modern burjuvazinin de gerici bir aznlk olmasdr. Bu temel snfsal kar ve eilim bu yndeki hazrlklarn yaplmasn engeller. Hlbuki devrimler uzun hazrlklar; Zihniyet devrimleri gerektirir. Evrenin zn su veya atomda arayan yonya filozoflar; iyi, doru, gzel, adil olan nedir sorusuna cevap arayan Yunan filozoflar kavramsal dnceye geileri ve bu sorularyla, soyut bir Allah fikrinin, bir tek tanrl dinin oluumu iin fikri hazrlktan baka bir ey yapmyorlard. Dnyorum yleyse varm diyen Descartesten, Kantn Salt akln Eletirisine kadar btn modern felsefe, Aydnlanmann fikri hazrlndan baka bir ey deildi. Ne Msrda ne de Trkiyede (veya baka bir yerde) bylesine radikal teorik hazrlklarn izi tozu grlmedi. Burjuva muhalefet, laik olduunda, bu Aydnlanmann devrimci ve eitleyici geleneini inkr zerin kurulmu bir pozitivizmden ve gerici bir milliyetilikten teye gidemedi. Hep milliyetiliin, bir dil ve/veya din ile temellenmi en gerici biimlerine tene oldu. Politik slamn kendisi ulusu bir dinle ve dinin de en reaksiyoner yorumlarndan biriyle tanmlama olmaktan teye gitmedi. Ama ayn srada i Snf, Aydnlanmann Din ve slam tanmlarnn eletirisine geiyor; slam tarihini yeniden yazarak onun zne ve devrimci geleneklerine sahip kyor; kendi hatalar nnde gerileyerek sramak iin hz almaya alyordu. Elbet bugn ortalkta iler adna grlenlerin i Snf ile bir ilgileri yoktur, ama bu trden

bir teorik hazrlk sadece ve sadece i Snfnda ve Marksizmde vardr. * Trkiyede sorun udur: Gezi Direnii ile balayan devrimci hareket, Msrdaki gibi bir gelimenin mi arac olacaktr, yoksa yepyeni bir devrimin mi? Modern tarih birbiri ardnca hep u sonucu gstermitir: ya sonuna kadar giden kararl ve radikal demokrasiyi savunan bir g devrime nderlik eder ve devrim baarya ular ya da kar devrim olur. Bunun en son rneini Msrda gryoruz. Msrda ne liberaller ne de Mslman Kardeler bu radikal demokratik ve kararl tavra sahip deillerdi. Binlerce yllk ark Devleti ve Devletilii ise tam da bu her biri tutarl demokrat olmaktan yoksun gleri birbirine kar oynayarak kendi Bonapartist rejimini srdrebilmektedir. Bu tehlikeye Gezi Hareketinin daha ilk gnlerinde, tam bir ay nce, 3 Haziranda u satrlarda dikkati ekmitik: Bu gidile bir darbe gelir. Hem de Erdoann en gvendii generalleri yapar. Allende de bir takm gvenilir generaller getirmiti ve onlar onu ykmt onu. O zaman ne olur? Bu kurtarc, bir denge rejimi olur. Tekrar prestiji ve gc elinde bulunduracandan hkmeti ksa zamanda parlamentoya iade eder. Muhtemelen Krtleri de sisteme entegre edecek bir anayasa yapar. Yani 27 Maysn ikinci bir versiyonu. Hatta calan babakan bile olabilir. Nasl Bizans Osmanl asyla mrn bir drt yz yl daha uzattysa, Cumhuriyet de Krt asyla en azndan bir krk yl daha uzatr. Tpk Roma-Bizansn ald Osmanl asyla Douda hzla gelimesi ve iki yz yl nce Seluk as alarak kendisini Ege sahillerine kadar kovalayan ran ta bugnk snrlara kadar srmesi gibi. Krt aas alm, parlamentoyu da aybn rten bir asma yapra olarak ayp yerinin stne koymu Trk-Krt askeri brokratik oligarisi de, mezhep ve airet atmalar iinde bunalm Suriye ve Irak halkna da bir kurtarc gibi grnp, Badat ve ama kadar yaylabilir. Tarih bu ilerin genellikle byle yrdn gsteriyor. Bir mucize olur da i Snf tarihsel uykusundan uyanr ve unuttuu demokratik ideallerini yeniden kazanrsa. Orta Dounun Prusya tarz birliinin yerini, Devrimci Demokratik bir Orta Dou Demokratik Cumhuriyeti alabilir. Ama u an bu olaslk nerdeyse sfr. Ancak, o zaman mucize dediimiz ve neredeyse sfr olaslk verdiimiz ynn bugn biraz daha byk bir ans olduunu dnyoruz. Trkiyede Msrda olmayan ya da Msrda ok daha zayf bir katman olarak bulunduundan etkisini hissettiremeyen, Gezi Hareketine damgasn vuran, Trkiyenin btn iinde olduka ince bir katman olmakla birlikte, toplumsal arl (kltr ve eitim durumu, ehirlilii vs.) nicel gcnden ok daha fazla olan, tutarl demokratik eilimler gsteren bir toplumsal g var.

Bu g, cretlilerden oluuyor. Eitim dzeyi yksek, gelir ve yaam dzeyi bakmndan orta snf denebilecek durumda, kltrel olarak kendisi ehirli ve sekler bir yaam tarznda bir g. Bu g, slam dlamad ve onlarn zgrlklerinin savunucusu oldu. Onlarn da istedikleri gibi giyinme ve ibadet etme haklarn savundu. Krtlere de ayn ekilde Trklk deil, demokrasi ve destek mesaj verdi. zetle bu g, ii snfnn radikal demokratik ideallerini yeniden kefedip bayrana yazma eilimi gsteriyor. Bu ynde ksa zamanda byk admlar att. Bu devrimci demokratik eilimini glendirir, netletirir ve bayra yapabilirse; bunun yan sra hzla yaylabilir, mahallileebilir ve ayn zamanda Trkiye lsnde merkezileebilirse bir devrim olur. Radikalletii lde dayand gleri geniletebilir. Bunun iin Msrda bulunmayan iki byk ans var: 1) PKKnn temsil ettii Krt Hareketinin nc ve zgrlk plebiyen kanad. 2) Anti Kapitalist Mslmanlarn genel bal altnda toplanabilecek, giderek daha demokratik ve radikal ve demokrasi hedefini ve duruunu iselletiren ve netletiren henz kk ve gsz, ama nitelik bakmndan ok nemli ehirli eilim. Yani stanbulun Kadky ve Beikta, Gazi (Aleviler), Fatih (Mslmanlar) ve Diyarbakrla (Krtler) birleebilecek, ulusu ne bir dinle, ne bir dille tanmlamayan, byle tanmlamaya kar tanmlayan bir programla ortaya kabilirse, bir devrim olur. Ve bu devrim Trkiye ile snrl kalamaz, hzla Orta Dou apnda bir devrime dnme eilimi gsterir. Bunu yapamaz ise, Trkiyedeki devrimci kabar da 27 Mays gibi veya Msrdakinin benzeri bir akbet beklemektedir. yle grlyor ki, Orta Dounun kaderi imdi gezi hareketinin ekildii ve dnp tanp rgtlenmeye alt parklarda yazlacaktr.

5 Temmuz, Cuma

Darbe Kart Darbeciler

Nasl savalara kar olmak ve lanetlemek savalar ortadan kaldrmaz ve tam aksine savan gerek nedenlerini gndeme getirmeyi ve ortadan kaldrmay gndemin dna atarak yeni savalarn yolunu aarsa; darbelere kar olmak da darbeleri ortadan kaldrmaz, yeni darbelerin yolunu aar. Herkes, Msrdaki darbe nedeniyle, bir darbe lanetleme yarna girmi bulunuyor. Sanki darbeler lanetlenirse demokrat olunurmu ve darbeler engellenebilirmi gibi. Bu tavrlar en basit u gerei atlyor: Bir hastal yok etmek istiyorsanz onun nedenini ortadan kaldrmanz gerekir. rnein modern toplumda savalarn nedeni nedir? Ulusal devletler! Ulusal devletler yklp onlarn yerini bir dnya cumhuriyeti aldnda, savalar otomatikman biter. Peki, Ulusal devletlerin yklp yok olmasn istemek ve bunun iin mcadele etmek, tarihsel ve toplumsal koullar olmayan bir olanaksz ve topyay m istemektir? Hayr, tam aksine, retici glerin gelimilik dzeyi, ulusal devletlerin dar elbisesine smamaktadr. Bugn btn dnya ekonomisi bir tek btndr. Yoldaki iportacnn satt en sradan maln ham maddesi dnyann bir baka yerinde kmtr; retimi birka baka lkede yaplmtr ve bir baka lkede satlmaktadr. Tam da insanln ektii aclarn en byk nedeni, siyasi sistemin, toplumsal rgtlenmenin ve bunun birimlerinin, bu kresel ekonomiye uygun olmamasnn sonucudur. imdi siz ulusal devletlerin varln; bunlarn savan gerek nedeni olduunu; bunlar ykmadan savalarn ortadan kaldrlmas gerektiini sylemiyor ve mcadele etmeden, savalar lanetliyorsanz; znel niyetleriniz ne olursa olsun, nesnel olarak, ulusal devletlerin varlnn, dolaysyla yeni savalarn bir arac, bir tetikleyicisi oluyorsunuz demektir. Ulusal devletleri ykmak iin savamadan savalar lanetlemek, sinizmden baka bir ey deildir. * An ekilde darbeleri lanetleyip onlar ortaya karan nedenler zerinde hi konumamak da yledir. Darbeler, her eyden nce ulusal devletlerin varlnda mmkn olurlar. Ordusu olmayan bir dnya cumhuriyetinde kimse darbe yapamaz. Ama haydi bu kadar ileri gitmeyelim. Darbelerin olmad ulusal devletler olamaz m? Pek ala olabilir! Neden ve nasl olur darbeler? Darbeleri ordular yapar. Ordular, bir devletin dier devletlere kar, da kar bir aracdr. Peki, neden ve nasl bu da kar yaplanm ara ie kar bir araca dnmektedir? Birincisi onun yapsyla ilgilidir. Dnyann en ucuz ve en etkili savunma silah, halkn silahl

olmasdr? Bu hem da kar en etkili savunma silahdr; bu silah, baka lkeleri igal etmek ve bask altna almak iin kullanlamaz; hem de o lkenin yurttalarna kar kullanlamaz. Yani rnein, vergi veren ve alan, fiziki olarak da uygun her ergin kii (diyelim ki 20 ve 40 ya arasndaki tm yurttalar), tpk svirede olduu gibi orduyu oluturur bu milis veya halk ordusu sisteminde. Askeri eitim, ksa ve insanlarn yaamn aksatmayacak biimde, diyelim ki birka ylda bir, birka haftalk, bir okul veya tatil havasnda geebilecek eitimlerle yaplr. Silahlar, insanlarn evlerinde veya yaam yerlerine yakn bir yerde tutulur. ok zel grevler iin, diyelim ki radar, sava ua vs. zel profesyonel birlikler olabilir. Yurttalara sava eitimi veren ve sava sanatn inceleyen profesyonel subaylar da olabilir. Byle bir ordu son derece ucuz bir ordu olur. Ulusal hslann ok kk bir blmyle dnyann en iyi ve ilevsel savunma ordusu olur. Byle bir ordu, sadece kendi lkesini deil komularn da rahatlatr. nk byle milis sistemindeki ordularn saldr ve igal yetenei yoktur. Komular da kendilerine kar bir tehdit hissetmeyeceklerinden, kendi ordularn kltp benzer bir sisteme gemek iin cesaret bulabilirler. Oradaki halk da byle bir ordu iin ayaklanabilir. Bu ordular baka lkeleri tehdit veya igal iin kullanlamaz, ama ayn zamanda kimse birka saat iinde lkenin btn ergin nfusunun milyonlarca kiilik bir orduya dnt bir lkeyi igal veya tehdit etmeye kalkamaz. Yani byle bir ordu ayn zamanda en iyi savunma aracdr. Hitler, Rusya gibi bir deve saldrma cesaretini bulduu ve ilerine kadar girebildii o Alman sava makinesiyle, byle kk bir ordusu olan svireyi igal etmeye cesaret edememiti. O svire ki, yurttalarnn ounluunun ana dili Almanca idi ve Almanya ile ok yakn ekonomik ilikileri vard. nk ounluu Almanca konuan demokrat svire ulusu, ulusu Almanlkla ve kanla tanmlayan gerici Alman ulusuna ve devletine kar, demokratik bir ulusu savunurdu byle bir igal teebbsnde. Dnyann en ucuz ve en etkili ve en ilevsel savunmasn savunmayacaksn; kendi halkna kar kullanlamayan byle bir orduyu savunmayacaksn, ondan sonra niye darbe oluyor, ben darbeyi lanetliyorum diyeceksin! Bu bizzat darba yapmaya elverili bir aracn varln korumak deil midir? Byle darbe kartl m olur? Peki, byle bir sistem topik midir? Hayr. Aksine sadece mmkn deil, gereklidir de. Modern toplumda herkes, bizzat gnlk yaamda ve retim srecinin iinde byle silahlar kullanacak ustalkla ve rgtlenmenin gerektirdii bilgiyle zaten kendiliinden donatlr. Peki, neden yoktur byle bir ordu, svire gibi birka lke haricinde? Bu her eyden nce burjuvazinin kendi halkndan korkusuyla ilgilidir. Byle kendisi silahl bir halk olan ordu halka kar kullanlamaz. kinci bir neden de, ulusal devletlerin varlyla dnya ekonomisinin elimesidir. ABD, ngiltere, Fransa ve Almanya gibi lkelerin ordu beslemelerinin nedeni, kendi hudutlar

dndaki, dnya apndaki karlarn savunmaktan baka bir ey deildir. * Peki, bu tr bir ordu ile ulusun nasl tanmland arasnda nasl bir iliki vardr? Byle bir milis ordusu Trk ya da Krt ulusuyla ve ulusuluuyla birlikte var olamaz; ancak demokratik bir ulusulukla birlikte var olabilir. Ulusu Trklkle tanmlayp, Trkeyi mecburi dil yapp, okullarda Trk tarihi okutup, ayn zamanda byle halkn silahlanmasna dayanan bir ordu kuramazsnz. nk bugnk sistem, ayn zamanda kendini Trk olarak tanmlamayanlarn bask altna alnmas demektir. O zaman Krtleri, Rumlar, Ermenileri eit hakl yurttalar olarak, bu eit hakll savunmak zere silahlandramazsn. Aksi takdirde onlara kendi eitliklerini salamak iin silah vermi olursun. Demek ki, ulusun bir dille, dinle, etniyle, soyla, sopla, rkla, kltrle, tarihle tanmlanmas ile milis sistemi; yani silahl halka dayanan ordu bir arada bulunamaz. O halde darbelere kar olan, ulusun Trklkle veya Krtlkle tanmlanmasna da kar olmal; Trkln veya Krtln vs. hibir politik anlamnn olmad; bir takm taraftarlndan farkl bir anlamnn olmad bir sistemi yani demokratik ulusuluu savunmaldr. Yani silahl halk ya da milis sistemi, ancak ulusun bir dille, dinle, kltrle, rkla vs. tanmlanmasna kar tanmlanm bir ulusta gereklik olabilir. Peki, bunlar savunmadnz, savunanlar topyaclar olarak grdnz, bu sorunu gndeme almayarak gndemden drdnz, yani fiilen darbe yapabilecek bir orduyu savunduunuz srece siz darbelere kar olsanz ne yazar, olmasanz ne yazar? Bu fiili darbe destekiliinden baka nedir ki? * Kald ki, ulusun byle demokratik bir tanmn savunmak, ayn zamanda bugnk var olan orduya kar da hem onu tasfiye edecek glerin birliini salamak iin de gereklidir. Siz ulusu Trklkle tanmlamsanz veya bunu sorgulamyorsanz, Krtler direnir. Bu direnii ezmek iin gl bir ordu art olur. Siz ulusu slamn bir yorumuyla belirlerseniz, gerek bir laiklii reddederseniz, sizin yorumunuz devletin dini olduunda, Trbanllar; Trbanllarn yorumu devletin dini olduunda Aleviler ve sekler hayat tarzndakiler direnecektir. Ve Snni Mslmanlarda olduu gibi, eer sizin nicel gcnz ok bykse ve bu byklnze dayanarak, kendi kabullerinizi, hayat tarznz dierlerine zorlarsanz, bu nicel gcnz dengeleyebilmek iin, Aleviler ve sekler yaam tarzndakiler ilerinden ordunun kendilerini savunacak son sigorta olduunu dnp, onu kurtarc olarak greceklerdir. Bylece toplumda bir destekleri bulunduunu gren askerler daha cesaretli olacaklardr yeni darbeler iin. Yani sadece darbe olasln yok edecek bir milis sistemi iin deil; toplumsal glerin ilikilerini de dzenlemek, en geli kesimleri demokrasi bayra altnda bir araya getirmek iin de ulusun demokratik olarak tanm olmazsa olmazdr. Bir an iin AK Parti hkmetinin, Diyaneti lavettiini; okullardan din dersini kaldrdn;

Hristiyan ve dinsizlerin de ayn desibel gcnde an alma ve Allah yoktur diye be vakit yayn yapma hakk var olur diyerek ezan normal insan sesine indirgediini; benzerinin Krtler iin de yapldn, rnein herkesin ana dilinde eitim hakknn tanndn; okullarda tm dinler ve dillerden bir araya gelmi tarihilerin yazd bir Tarih kitab okutulmaya karar verildiini, Trklkle ilgili btn o sama ritellerin ve da yazlarnn kaldrldn var sayalm. Daha o saat Aleviler de, dinsizler de, Krtler de, Hristiyan aznlklar da korkularndan syrlrlar ve bunlar salayan AKPnin iktidarda bulunduu dzenin darbelere kar en byk savunucusu olurlar. Bunlar salam bir iktidara kar dnyann en gl ve ii darbeci subaylarla kaynayan ordusu bile bir ey yapamaz. Bu gle o iktidar bu orduyu tasfiye edip, silahl bir milis ordusu oluturabilir. Ve btn darbe tehlikelerini bir vuruta tarihin p sepetine atabilir. Peki, kr mdr bu AKP? Hayr, onun snfsal eilimleri buna izin vermez. nk bunu yapt an, ezilenleri Krt, Trk, Snni, Alevi diye blme ans ortadan kalkar. O zaman emekilerin haklar iin rgtlenmeleri ve direnileri gndeme gelir. Bu ise cret ve sosyal hak artlarna dolaysyla art deer orannn dmesine yol aar. Aslnda den mutlak art deer oran olur, ama bunun telafisi ve dnya pazarnda rekabet edebilmek iin, nispi artk deer orann (emek retkenlii art) ykseltmenin yollar aranr. Bir sre sonra lke, dnyann zengin ve emperyalist lkelerinden biri olur. Zaten bugnk dnyada, kapitalizm var olduka, ya geri bir lke olunabilir ya da emperyalist. Bunun ikisinin aras mmkn deildir. Aslnda demokratik bir ulus ve lke iin mcadele etmek emperyalist bir lke iin mcadele etmekten baka bir ey deildir. Siz bu sonucu istemeseniz de nesnel olarak byledir. Bu amazdan kurtulmak iin ilk art, sadece demokratik bir ulusuluk iin deil, ayn zamanda uluslara kar bir dnya cumhuriyet iin de mcadeledir. Ama bu ayr bir konu ve imdilik ikinci plana alyoruz. * imdi, bakn etrafnza, btn liberaller, ulusalclar, sosyalistler, Krtler, bugnk politik ortam dolduranlarn tm, aslnda darbecilerden baka bir ey deildirler. nk hi birisi demokratik bir ulusuluu savunmamaktadr; dolaysyla milis sistemini ve silahl bir halk; darbeleri ve darbecilii bir vuruta yok edecek olan. Btn bunlarn karsnda bizim savunduumuz demokratik ulusuluk ve milis sistemi vardr. Gerek blnme budur. Btn dier blnmeler bu gerek blnmeyi gizlemeye, gzlerden uzak tutmaya, gndemden drmeye; gndeme getirmemeye; unutturmaya yneliktirler. Bu kadar iyi ve doru yazlar yazyorsun da niye yazlarn hibir yerde yaynlanmyor diye soranlarn, sorusunun cevab buradadr.

9 Temmuz, Sal

Gezi Hareketi ve Halklarn Demokratik Kongresi

Hafta sonu, (7 Temmuz Pazar) Taksim Hill Otelde Gezi Direnii, zm Sreci ve Trkiyenin Demokratik Gelecei balkl bir forum dzenlendi. oktandr HDK defterini kapatm, oradan hibir ey kmayaca sonucuna ulamtk. nk btn HDK, Kongrede bize yaplan hakszl ve usulszl bilmesine, bunu defalarca yazmamza ramen, susmu, bu sua ortak olmutu. in kts ayn tecrbeyi, ayn suskunluk ve sua ortak olmay, sonra bir de, HDKnn minyatr olan, imdi Sosyalist Yeniden Kurulu Partisi (SYKP) olan, SYKda (o zamanlar sadece adnn Partisi eksikti) yaamtk. 2007den beri at Partisi, Demokrasi in Birlik Hareketi, Halklarn Demokratik Kongresi, Sosyalist Yeniden Kurulua harcadmz muazzam zaman ve enerjinin, kalburla su tamaktan farkl olmad sonucuna ulamtk. Bunlara verdiimiz enerji ve zamana acyorduk. Bu nedenle HDKnn toplantlarna artk izleyici olarak bile gitmiyorduk. Ancak hem toplanty rgtleyenlerden bir arkada srarla gel dedii iin; hem de bakalm Gezi Hareketi bu HDK denen afili isimli ve logolu brokratik mekanizmaya bir etki yapabildi mi diye merak ettiimizden dorudan bir gzlemde de bulunmak zere toplantya gittik. En son syleyeceimizi en bata syleyelim. HDKnn, kendini oluturan bileenler gibi, beyin kirelemesine uradn, hibir ey renme yeteneinde olmadn bir kere daha gzlemledik. * Bu yazda gzlemlerimizi ve orada ksa konumamzda sylemeye altklarmz bir kez daha derli toplu sunmaya alalm. nce toplantnn yeri, zaman ve yaplndan balayalm. Trkiyede tarihin en byk hareketi patlam, her yerde Park Forumlar var. Bunlarn en gl olanlar da Taksime bir ta atm mesafede, Kadky ve Beiktata. Hayatla, yaratclkla, hareketle en kk bir rezonans olan, onunla ayn telden alan bir rgt, Hill Hotelde toplant yapmaz. Gider o park forumlarnda yapar. Gezi hareketinin ekirdeini oluturan modern cretliler, alan insanlar. O nedenle ancak iten knca toplantlara ve gsterilere katlabiliyorlar. Her akam Park Forumlar saat dokuzdan sonra toplanyor. Akamlar saat 19.00 ile 21.00 aras da genellikle, daha spesifik konulardaki alma gruplar vs. toplanyor. Hayatla ve hareketle biraz ba olan bir rgt, bu forumlara gidip, biz HDK olarak, burada herkesin katlmyla ve herkesin gz nnde byle bir toplant yapmak istiyoruz, hali pr melalimizi Gezi Hareketine gstermek istiyoruz, bizi eletirin. Bunun iin burada toplantmz yapmak istiyoruz. Bize zaman ve yer verin derdi; Hill Hotelde yapt toplant iin, park forumlarndan er kiinin gelmesini ltfeder gibi istemezdi. Byle bir rgt, bu toplantlar her akam ikier saate yararak her birini ayr bir parkta yapard

rnein. Btn bunlar ve benzeri eyler yoktu. Byle eyleri dnecek ruhu, ap, kapasitesi yoktu HDK ve bileenlerinin. nk HDKnn derdi kendisinin bir eyler renmesi deil, hareketi kontrol altna almak. HDK aslnda harekete bir eyler retmek bir yana ondan renmek gibi bir sorunu olduunun; hareketin deil, kendisinin bir nesne olduunun farknda deil. in kts, hareketi nasl kontrol altna alacaklarn problematize ettiklerini bir de utanmadan yazyorlar ve bunun Gezi Hareketinin ruhuyla ve anlayyla nasl elitiini bile kavramaktan uzaklar. rnein, 2 Temmuz 2013 tarihli, HDK stanbul Blge Yrtmesi toplant sonularnda yle yazlyor: Gezi Park srecinde ve sonrasnda da Galatasaraydan Taksim meydanna dzenlediimiz HDK yrylerinde saladmz grkemli kitlesellik, grnr ve etkili olmamz asndan olduka baarlyd. HDK olarak hareket zerindeki esas ve kalc etkimizin bundan sonra yrteceimiz almalara bal olacan da asla unutmamalyz. Hlbuki doru drst, ismiyle msemma bir rgt, kendisinin hareketin bir yrynde grnr olmasnda vnlecek hibir ey bulamazd; byle bir bak ve formlasyonun bile bu hareketin ruhuyla elitiini grr; byle bir vnc utan verici bulurdu. Bu muazzam zneyi, yani Gezi Hareketini, nesneletiren bir bak asnn o znenin dnyasna nasl uzak olduunu anlamasa bile sezer, bu sezgi tm sylemine yansrd. Somutlayalm bu ztl. Byle bir rgt, Hareketin iinde HDKnn grnr olmasnn gururuyla deil; hareketin kendi iinde grnr veya grnmez, ama olmamasnn utancyla konuurdu. Byle konuan bir rgt de, Hareketin HDKda grnr ve etkili olmamasnn, HDKnn baarszlnn bir gstergesi olduunu syler; HDKnn hareket zerinde deil; hareketin HDK zerinde esas ve kalc etkilerinin nasl salanacan sorun ederdi. Tabii sorunu byle olan bir rgt de Hill Hotelde allm protokolleriyle deil, Gezi Park direniinin gelitirdii yntemlerle Gezi parklarnda, gezi hareketinin iinde toplantlar yapard. Byle bir mantkla hazrlanan toplant da, o yllardr allm brokratik protokolleri darmaduman ederdi. Milletvekilleri, salondakilere danlma ve oylanma nezaketi bile gsterilmeden, tepeden emrivakilerle konuturulmazd rnein. Gezi ruhunu kavram milletvekilleri de yle protokol nceliiyle konumay kabul etmez; kendisinin srasn bekler veya gezide baz konumaclarn oradakilerden imtiyazl muamele istemeleri gibi kendisine imtiyazl muamele ekilmesi iin oylama yaplmasn isterdi. Sadece milletvekilleri mi byle? Her toplantda bir de kerameti kendinden menkul akademisyenler veya mehurlar veya titri olan kiiler de ayn ekilde konuturulur. Bu zaten yanltr, ama bari Gezi Hareketinden sonra biraz deiim olmu olsun diye umulur. Ne gezer. Toplant yine btn toplantlar gibi, kerameti kendinden menkul bir takm brokratlarn, yine kerameti kendinden menkul bir takm kiileri ne alan planlaryla yaplyordu.

Biraz Gezi Ruhu girmi olsa, gelenlere nceden kotarlm bir program ak sunulmaz, gelenlerden hemen bir toplant divan semeleri ve gndemi belirlemelerini isterdi. zetle orada Gezinin ruhu yoktu. Gezinin yine de bir etkisi olmu, ama bu brokratlar zerinde deil, dinleyiciler zerinde. Nuray Mert, Srr Sreyyann konuup gitmesinden sonra ve Sabahat Tuncelin de yle yapacan dnerek Bu nedir byle? Srr buradayken sylemek isterdim: Hemen baa konuyorlar ve konuup gidiyorlar. Bu nasl bir saygszlktr? anlamnda bir eyler syleyince, zellikle de forumlardan gelip oraya hasbelkader dm genler tarafndan alkland. zetle, ars, yapld yer, yapld zaman ve biim ile tipik bir HDK toplantsyd ve HDKnn Gezinin ruhuna eski ezberleriyle direneceini haber veriyordu. Ancak Gezinin taze rzgarlarnn getirdii temiz hava da HDKnin kf kokan toplantsna szmann yollarn buluyordu. Bu zellikle kimi konumaclarn konumalarnda yansd. Toplantnn bileiminde ya ve cins olarak Gezinin izleri son derece snrlyd. Tipik yal, kr sal veya sasz kafalar denizi grlyordu. Gezi hareketinin genliinden eser yoktu. Belli ki hareket HDKnn davetine zerrece ilgi gstermemi ve dikkate almamt. Ayn ekilde Gezi hareketinde ei grlmemi bir kadn katlm ve onlarn nde ve konumalarda grlmesi her yerde grlrken, burada o da yoktu. Sadece Geziden gelen ok az saydaki insann ve konumacnn gen ve kadn olmasnda gezinin bileimi snrl bir iz brakyordu. Gezi ruhunu oraya biraz olsun tayan bu arkadalar da konumalarnda esas olarak, siz deieceiz diyorsunuz, ama aynsnz, rnein burada bir yn yalsnz ve hala ayn dille konuuyor, bizi nesneletiriyorsunuz eletirisini yaptlar. * Gezi Hareketinin oluumunda, kendisinin de belirttii gibi, biraz da rastlantsal olarak, tayin edici bir rol oynayan Srr Sreyyann konumas da biraz gezi havasn yanstt. Bu konumann belli balklar gazetelerde epeyce yer ald. Bir tanesini aktaralm. BDP stanbul Milletvekili ve Gezi direniinin sembollerinden olan Srr Sreyya nder, Taksim Hill Otelde dzenlenen Gezi Direnii, zm Sreci ve Trkiyenin Demokratik Gelecei balkl forumda konutu. Sol hareketi deerlendiren nder, sol hareketin durumunu tehis koyamayan doktor olarak tanmlad ve bylece tedavi gelitirilemediini syledi. 16 yandan beri solcu olduunu ifade eden nder, Bizim kadar istikrarl skc dnyada baka solcu yok dedi. nder, hala 16 yanda rendikleriyle gidildiini ifade etti. Sovyetlerin ykl iin kendimizden baka herkesi suladk diyen nder, dnyann baka yerlerinde solcularn dncelerini revize ettiini, yenilendiini kaydetti. Marksizmin yeniden yorumlanmamasn da eletiren nder, solun Krdofobik ve slamofobik olduunu, bu iki alana hi dokunulmadn syledi. nder, kadn dmanl ve LGBT bireylere dnk dmanl da ekledi. HESAPLAMA VE YZLEME SREC YOK

Krt siyasi hareketi dnda hibir rgtn hesaplama ve yzleme sreci yaamadn ve hiyerarinin deimediini ileri sren nder, sorunlarn byk ounluunun buradan kaynaklandn syledi. Srr Sreyya nder, Bugn ihtiya olunan ey; tam bir tersine Leninizm. Yukardan aa bilin gtrmeyi literatrden karmak gerekir dedi. Kitleler iin apolitiklik tanmn tercme hatas olarak gren nder, antipolitik tanmnn daha uygun olduunu syledi. nder, Gezideki insanlarn antipolitik olduunu ekledi. SOL GEZY NGREMED nder, direnie nclk edenlerin sol siyasal yaplardan gelen insanlar olduunu ancak rgtlerin ya da HDKnin meseleyi ngremediini belirtti, Bizlerden oluan siyasal yaplarmz niye bunu ngremedi? Byle bir mecra var ve biz genileyemiyoruz. Aldmz oy eperi belli, biraz kan ba hareketine dnmz diye konutu. Direniin sahiplenilmesi yaklamn da eletiren Srr Sreyya nder, yle devam etti: Gezi tm bu rgtl hiyerarik yaplara bir reddiyeydi. Antipolitik olma politikann kendisine ya da politik olann kendisine deil onun sahadaki yzlerine, temsilcilerine, uygulayclarna ve uygulama biimlerine dairdi. nder, direniin herhangi bir rgte mal edilemeyeceini de ekledi. nder, HDKye ilikin eletirilerini yle dile getirdi: HDKyi Gezi Parkn tarif ederek kurmutuk. Gezi Parknda bugn neler olduysa, Gezi Parkna kimler geldiyse, kendileri hakkndaki algy kimler yer ile yeksan ettiyse, onlarn bir araya gelemeyi sebepleri ne ise btn bunlar tarif eden bir yaplanmayd HDK. En farkna varmayan HDK oldu. Bu bir krlktr. Trajik olan da udur, HDKnn btn bileenlerinin bunun ilk 5 gndeki ykn ekmesidir. Bu kadar ok emekle bu kadar ok hasla etmesi buna denilmezse baka bir eye denilmez. AKPnin hatay savunmaya devam ettiini belirterek, dayatmac politika ve sylemlerine dikkat eken nder, Kendi kendine yaptklaryla kendilerini sfrlamaya doru giden bir ynelimin iine soktular kendilerini dedi. ZM SRECNN TALEPLER GEZ PARKINDA nder, bar srecinde gelinen aamaya ilikin de deerlendirmelerde bulundu. mralya giden heyette yer alan, ancak Gezi direnii sonras mralya gidii AKP Hkmeti tarafndan engellenen Srr Sreyya nder, Gezi direniinin bar srecine kar olduu deerlendirmelerini eletirdi. nder, iktidar ile sylemlerin ayn olmas durumunda bir yanllk olacana dikkat ekerek, Askeri vesayet arayan, cumhuriyet mitingi arayan AKPnin herhangi bir oluumuna baksn yeter. Krtler bunu anlayamad dedi. Ancak Krt hareketinin tamamnn bu ekilde dnmediini syleyen nder, calan ve KCKden gelen aklamalarn bak asn deitirdiini kaydetti. zm srecinin taleplerinin Gezi Parknda olduunu syleyen nder, Bar aslnda halklar salar. Bar halklar salamamsa yukardan aa tesis edilecek bir barn kalcl olmaz. Birbirini btnleyecek bir srecin ve frsatlarn eiindeyiz. nanyorum ki konferansmz bu sreci de tartarak, sentezleyerek gerekten btn siyasal yaplar iin aydnlatc, yol

gsterici bir pusula karabilecektir dedi. (ETHA) Srr Sreyyadan sonra yine birka protokol konumas oldu. Dinleyicilere sz verilince ilk sz alanlardan oldum ve ksa konuma sresinde esasen HDKnn bandan beri yaptm eletiri ve nerileri ksaca tekrar yaptm. Srr Sreyya genel ve kategorik eletiriler yapmt, ama somut olarak neler yapmak gerektii hakknda somut bir ey sylememiti. Bunu yapmaya altm. Daha nce de defalarca yaptm iki somut neriyi tekrarladm. Onlar unlard: rgtsel olarak: HDKnn rgt temsiline derhal son vermesi, bireysel yelik sistemine gemesi, rgt ve eilimlerin bireysel yelerinin nicelik ve nitelikleri zerinden etki salamasnn doru ve merulu olaca. Programatik olarak: Krtlerin tannmas deil, Trkln tannmamas ile Ulusal sorunun zlmesi. Yani Krtlere stat tanm bir Trk Cumhuriyeti deil; Trkle veya baka bir eye stat tanmayan bir Demokratik Cumhuriyet. Sanrm bundan baka somut bir neri yapan olmad. Pardon, somut bir neri bana cevap olarak Levent Tzelden geldi. nerilerimi reddedip tam tersini savundu. yle rgtsel temsil falan ortadan kalkmaz, biz aynen devam etmeliyiz anlamnda konutu. Teslim etmek lazm ki bu da somuttu. * imdi bu yazda tekrar nerimi tekrarlyorum, ama bu yaz erevesinde daha da somut olarak HDKnn ne yapmas gerektiini, HDKnn gezi hareketine ynelik bir bildirisi olarak formle edeceim. Bylece var olan HDK ile olmas gereken HDK arasndaki uurum daha iyi grlebilir. Ve ciddiye alan olursa, bu nerimi HDKnn ne yapmas gerektii konusunda somut bir neri olarak grlp karar altna alnmasn talep ediyorum. HDKnn yapmas gereken HDKnn yaynlamas gereken bir bildiri biiminde yle bir ey olabilir: Gezi hareketinin tm katlmclarna, tm Park Forumlarna; tm mahalle ve alma gruplar ve atlyelere, Halklarn Demokratik Kongresi, balangta bugnk Gezi hareketinin omurgasn oluturan demokratik zlemlerden kaynaklanan hareketlerin bir buluma ve koordinasyon; i ve g birlii organ olarak tasarlanmt. Ancak biz HDK olarak byle bir amaca uygun bir yap oluturamadk. Bunun en temel nedeni, tm rgtlerden ve bamsz insanlarn bireysel yeliine dayanan dorudan demokrasi, yani her bireyin tm dier yelere dorudan ulama, onlar ikna etme ve kazanma imkan yerine, rgtlerin temsiline dayanan brokratik bir yap olarak kalmamzdr. Bu durum balangta bin bir umutla HDKnn kuruluunda yer alm bamsz bireylerin ve gerekten i yapan somut hedeflere ynelik giriim ve rgtlerin bir sre sonra uzaklamalar ve pasiflemeleri sonucunu dourdu. HDK, canl hareketin bir organ deil; brokratik bir ittifak organna dnt. Hasbelkader bamsz birileri iimizde kaldysa da gidecek baka yer

olmamalar nedeniyleydi. imdi bu durumdan kurtulmak ve kendimizi Gezi Hareketinin emrine vermek istiyoruz. lk olarak admz, yapmz ve ilevimizi deitiriyoruz. Bundan sonra admz zgrlk ve Demokrasi Forumlar Kongresidir. Gezi Hareketi Forumlar Kongresi de denebilir, ama Gezi hareketini ortaya karan temel nedenin zgrlk ve Demokrasi olduunu dndmzden, imdilik byle bir isim almay uygun gryoruz. Elbette yeni bileim isim konusunu tartp, yepyeni bir isim de alabilir. Biz sadece bu gei dnemi iin byle bir isim nermekle yetiniyoruz. HDKnn olumsuz anlarndan kurtulmak ve bunu sembolik olarak ifade edebilmek iin yeni bir isim alyoruz. Bundan sonra admzla birlikte logomuzu da deitiriyoruz. Bundan sonra logomuz beyaz bir bayraktr. Her eilim, dil, din, spor kulb, etnik aidiyet, mzik grubu, kulp, dernek vs. kendisini bu beyaz bayran iinde, bir alt kesinde kendi sembolyle ifade edebilir. Burada beyaz bayrak birlii; kendi aidiyetimizi dier aidiyetlerden stn grmediimizi, ona herhangi bir politik anlam yklemediimizi ve bunu istemediimizi ve onlarla eit grdmz ifade etmektedir. Kk sembol de bizim kendi ait olduumuzu hissettiimizi ifade edebilir. steyen elbette bunu bo da brakabilir. Bunun ok daha kapsayc ve programatik olduunu dnyoruz. Elbette yeni yaplanma logoyu ve bayra da deitirebilir. u andan itibaren btn rgtsel temsili ve bileenleri iptal etmi bulunuyoruz. Btn rgtlerin yelerini ve gezi hareketinin tm katlmclarn, zgrlk ve Demokrasi Forumlar Kongresine ye olmaya ve bunu kendi aralar olarak kullanmaya aryoruz. Gezi hareketi ve dier kitle rgtlerinde alanlar ye oluncaya kadar, kimi pratik ileri yrtmek zere, geici bir ynetim seiyoruz. Bu organn bir tek grevi vardr. zgrlk ve Demokrasi Forumlar Kongresine bir an nce bizzat bu forumlara katlanlarn ye olmasn salamak ve mmkn olan en ksa zamanda bu yeni ye bileimiyle yaplacak bir kongrede seileceklere ynetimi devretmek. Bu arada, teknik olarak Kongrenin dorudan demokrasiye en yakn biimleri gerekletirebilmesi iin, zellikle interneti kullanarak bir altyap hazrlamaya almak da bu geici ynetim ve koordinasyonun grevi olacaktr. Sizleri zgrlk ve Demokrasi Forumlarna ye olmaya, onu Trkiye apnda kuracanz i birlii, g birlii ve koordinasyonun organ olarak kullanmaya aryoruz. Eski adyla Halklarn Demokratik Kongresi yeni adyla zgrlk ve Demokrasi Forumlar Kongresi te nerimiz budur. * Bu arada HDKnn dzelmesi iin daha nce Alk Grevleri vesilesiyle yaptmz neriyi tekrar aaya aktararak, nceki mcadeleler hakknda bir fikir vermeye allm. Alk Grevleri yerine Gezi Hareketi koyulursa, her eyin bugn de geerli olduu grlecektir. *

HDK Kongresi ve lm Orular

10 Kasm 2012 Stratejik yanllar taktik manevralarla ve baarlarla dzeltilemez diye bir sz vardr. Halkmz askeri kavramlar balamnda deil, ama gnlk hayatn deneyleri balamnda ayn sorunu Aklsz ban cezasn elle ve ayaklar eker eklinde ifade eder. Bugn HDK Kongresi toplanyor; ayn zamanda lm orular kritik, geri dnlmez (irreversibl) noktalar epeydir am bulunuyor. Bu yaznn bal bunlarn zamandalna deil; baln altndaki zl szlerde dile gelen balanty ifade etmeye ve vurgulamaya yneliktir. Bu benzetmede Stratejik yanllar ya da Aklsz Ba: Halklarn Demokratik Kongresidir. Taktik manevralar ve baarlar ya da eller ve ayaklar: lm Orulardr. Neden byledir? HDK ve lm orular arasnda ne gibi bir balant vardr? Ama bunu anlamak iin, nce politik ve toplumsal olaylar anlamak ve yorumlamak iin, son derece nemli bir metodolojik bir sorunu ele almak ve bunu tarihten bir rnekle aklamak gerekiyor. Gerein z ve akl dl, sadece geree bakarak anlalamaz. O ancak hayallerin ve olas baka gereklerin aynasnda anlalabilir. Egemen snflar; brokratlam dar kafalar, sadece var olan gerein ufku iinde sorunlar tartrlar ve zmler ararlar; iinde yaadklar dnyann dnda baka bir dnyay tasavvur edemezler ve edilmesinden de rahatsz olurlar. Devrimciler ise, her zaman geree hayallerin aynasndan bakarlar. Hayaller ise, gemite veya mmkn olan baka imdilerdir. Tarihi ileriye bir gidi olarak gren pozitivist ve ilerlemeci bak, gemite bugnn akl dln ve samaln anlamay salayacak ltler grmez. Btn byk Marksistler ise, gemiin komnnde ve onun kalntlarnda bugnn eletirisinin anahtarn bulurlar. Bu nedenle bni Haldundan Marksa; Engelsten Kvlcmlya; Luxemburgtan Benjamine btn byk devrimciler gnmze gemiin aynasndan da bakmlardr ve o keskin eletirilerini biraz da buna borludurlar. Ve sadece gemi deil; olas baka tarihler de ayn ilevi grebilir. nk yaanan tarih yaanmas zorunlu ve mmkn tek tarih deildir. Sosyalist hareketin tarihinden bir rnek verelim. Sk sk yle dendiini iitiriz: Stalin hatalar yapm olabilir, ama Alman Faizmini yendi. Faizm karsndaki zaferi Staline borluyuz. Bu akl yrtmede, Faizmin ortaya k ve zaferinden sonraki koullar bir balang noktas olarak alnmakta ve sonras o tarihe gre deerlendirilmektedir. Ancak, faizmin o zaferinin bizzat Stalinizmin bir sonucu olduu; bu sonularn birer nesnel koul haline dnt unutulmaktadr. Aslnda zafer gibi grnenin, Stalinizmin egemen olmad bir tarihe gre bir yenilgi olduu atlanmaktadr. Ne 20 milyon Sovyet yurttann ne de 50 milyon insann lm olmadan da ok daha ileri ve elverili bir noktada bulunuyor olabilirdi tarih 1945 ylnn yaznda. Bir an iin, bir brokratik kar devrimin yaanmadn var sayalm. Birbiri ardnca yaplm hatalardan oluan 1927

in devrimi, 1926 ngiliz Grevleri; retici glerin korkun bir tahribatna yol aan 1929 Kolektifletirmesi gibi hatalar bir yana brakalm. Sadece 1929 buhran ve sonrasnda; dnyann en rgtl ve bilinli iilerinin bulunduu Almanyada akl almaz Snfa Kar Snf stratejisi denen, Sosyal demokratlar Sosyal Faist olarak niteleyen ve faistlere kar iilerin birleik bir cephesini kurmay baltalayan politikalar izlenmeseydi, Almanyada faizm iktidar olamazd. Hatta kapitalizmin tarihindeki en byk kriz btn ileri kapitalist lkelerde gerekleecek bir sosyalist devrimin balangc bile olabilirdi. Hadi bu olanan hovardaca harcanp, dnyann en rgtl ve kltrl iilerinin bir tek doru drst direni gstermeden faizme teslim ediliini bir yana brakalm. 1936da spanya Devrimi olduunda, bu devrim brokratik Sovyet devletinin karlarna eda edilmese; Ulusal sorun ve Toprak sorunu; burjuvaziyi rktmemek iin Zaferden sonrasna ertelenmese; bizzat zaferin bunlarn gereklemesine bal olduu grlse; spanyol devrimcileri kuruna dizilmese, spanyada kurulacak demokratik bir cumhuriyet bile, Hitlerin soluunu keser ve Demokratik ve Sosyalist Hareketin ykseliine yeni bir g verirdi. Haydi, hepsini bir yana brakalm. Sadece gelen istihbaratlar deerlendirilse; birlikler biraz daha akllca mevzilendirilse ve alarma geirilseydi ve kaz gibi avlanmasayd bile Alman ordular o kadar ksa zamanda yle byk kazanlar salayamazlard. Bunu o zamann neredeyse btn askerlerinin ve istihbaratlarnn anlar kantlyor. O halde, bu verilen rnekte, Stalinin zaferi gibi grnen ey, aslnda bir yenilgide zaferdir. Eer bu mantkla gidilirse, bugnn kii bana den gelir durumuna vs. bakarak Merutiyetten beri byk iler yapldndan sz edilebilir, ama Ermenilerin ve Rumlarn kesilip srlmedii bir Anadoluda bugn nasl bir zenginlik ve demokrasi olaca gz nne alnrsa, bugn ilerleme ve zafer gibi grnen her eyin, aslnda olas bir tarihe gre nasl bir yenilgi ve gerileme olduu daha iyi anlalabilir. Ya da daha yakn tarihten bir rnek verelim. Diyelim ki, zaln kytrk Krt sorununu zme plan gerekleseydi bile, bugn bu topraklarda yaayan insanlarn bugn bulunaca demokrasi ve refah seviyesi karsnda bugnk durum aslnda koca bir kayp ve gerilemeden baka bir ey ifade etmez. O halde gnmz anlamak iin, ona hayallerin aynasndan; olas baka tarihlerin aynasndan bakmalyz ki onlarn nasl bir gerilemeyi; zafer gibi grnenlerin aslnda nasl bir yenilginin sonular olduu daha iyi anlalabilsin. te bugnk lm Orularnda durum tam da budur. lm Orular, stratejik yanllar ve onlarn sonularn ortadan kaldrmaya ynelik korkun byk fedakrlklardr. lm Orular, kinci Dnya Savanda len 20 milyon Sovyet yurtta; 50 milyon insandr. Ayn noktaya hatta ok daha ilerisine btn bu korkun aclar olmadan da ulalabilirdi. Bunu mmkn grmeyen bir tarih, gerek olan aklidir diyerek gerein karsnda klece bir boyun ei ve onu merulatrmadr, ama Akli olan da gerektir ve devrimciler akli olann gerek oluunu ve bu potansiyeli temsil ederler. Diyelim ki lm Orular bir zaferle sonuland. Onlarca, yzlerce lm AKP iktidarn keye sktrd ve geri adm atmaya zorlad. Bu durumda bile, bu zafer Stalinin Hitler karsndaki zaferine benzer. Hlbuki ayn noktaya hatta ondan ok daha elverili bir noktaya,

ok daha az ac ve fedakrlklarla da; akllca bir strateji ve programla da gelinebilirdi ve gelinebilir. * Krt hareketi iinde calan yllardr Trkleri de kapsayacak bir demokratik hareket yaratmak iin proje stne proje retir. Bu projeler bir yandan Krt Burjuvazisi tarafndan; dier yandan Trk sosyalist rgtleri tarafndan pe pee sabote edilir; edilemezse ii boaltlr. Krt burjuvazisi, Krt hareketi iinde, sanldndan ok gldr ve zellikle legal alandaki rgtlerde hareket iindeki gerek gcne gre ok daha gl ve etkili temsil edilir. Bunlarn Trkiyede demokratik bir hareket yaratma gibi bir sorunlar yoktur. Bunlarn elbette kendi amalar asndan mttefik olarak kullanabilecekleri demokrat Trk glerinin olmasndan rahatsz olmazlar, ama bunlar Krtlerin dnda ve desteki olarak varsalar iyidirler. calann aksine, bunlar iin, demokratik bir cumhuriyet, sadece Trkiye iin deil, btn Orta Dou iin, bircik zm deil; uzun vadede kesin bir ayrlma ile sonulanacak tabii bina giderken de ok kanl atmalara yol aacak bir ayrlma programnn bir alternatifidir. Bunlarn alternatif olarak grp, olmazsa ayrlrz ha diye bir tehdit unsuru olarak kullanlan demokratik Cumhuriyet; calanda biricik k yoludur. Bu ok temel bir farktr: calann temel tezi veya calann temsil ettii, Krt hareketindeki pleblerin ve kadnlarn program, Bunlarn alternatif olarak sunduunun hibir zaman bir alternatifinin olamad ve olamayacadr. Bu nedenle calan, durmakszn, Trkiyenin demokratik glerini rgtlemek, bir demokratik hareket yaratmak iin projeler stne projeler retir. lk gidebilecekleri de Trkiyenin sosyalistlerinden bakas deildir. Buna karlk Krt Burjuvazisi, esas mttefiklerini liberallerde grr. calann nerileri, at Partisi, Blok, HDK vs, onlar iin dostlar alverite grsn trnden ilerdir ve bunlar srekli olarak her dzeyde olmama evirirler iini boaltrlar. Byle dnmeyenler de, bu davranlar karsnda, Trkiyede bir demokratik hareket olmad iin direnemez; ya da direncini ancak ok dolayl biimlerde aa vurur. Bylece Krt Hareketine, bir yanda calan ve KCKnn damgasn vurduu demokratik bir program egemen gibi grnr; sylem dzeyinde hep bu grnr, ama fiiliyatta Krt burjuvazisinin iini boaltt bir uygulama ve taktikler btn vardr. Bunu grmek iin, IMC TVnin ya da zgr Gndem veya zgr Politikann programlarna ve sayfalarna bakmak yeter. Bir yn liberal hatta ulusalc oralarda bakeleri doldururken doru drst bir demokrat yok denecek kadar azdr. Oralarda sadece Trk demokratlarn deil; Krtlerin iindeki demokratlarn da sesi soluu kmaz. Ama Krt burjuvazisinin bu muazzam etkisinin en byk msebbibi Trk sosyalist rgtleridir. Onlar aslnda Krt burjuvazisiyle ayn gerici milliyetilik anlayndadrlar. Programlarn ulusun Trklkle tanmlanmasna kar deil; Krtln tannmas noktasndan olutururlar ve Krt burjuvazisiyle ayn gerici milliyetilie dayanrlar calann demokratik bir ulus oluturma deneme ve giriimleri karsnda. Ama sorun sadece bu ideolojik ve programatik ortaklk deildir. Onlarn kk birer rgt

olarak varlklarn srdrmeleri de bugnk ilikilerin ve blnmelerin olduu gibi srmesine baldr. Trkiyede oluabilecek gerek bir demokratik hareket hem bu kk rgtlerin sonunu getirir. Bu nedenle, demokratik bir kitle hareketinin olumasndan lm grmesine korkarlar. Krt burjuvazisi de Trkiyede bir demokratik hareket olutuu takdirde, Krt hareketinin plebiyen kanadnn daha gl bir pozisyon alp kendisine kar daha aktan kar durup kendisinin etkisini iyice srlayacan bildiinden, byle bir demokratik hareketten ve onun oluumundan lm rmesine korkar. Bylece Krt burjuvazisinin snfsal eilim ve karlaryla; kk veya byk Trk sosyalist rgtlerinin bir rgt olarak varlklarn koruma ve srdrme eilimleri tencere ve kapa gibi birbirine uyar. Bylece Krt hareketi ile ittifak yapan sol ve sosyalist rgtleri ile Krt Burjuvazisi arasnda, aslnda kayk dvnden baka bir ey olmayan, ama birbirlerinin varlna hakllk kazandran zmni bir ibirlii vardr. Bu zmni ibirlii ve amaz krlmadka, Trkiyede bir demokratik hareketin yaratlmas ve Krt hareketinin Plebiyen ve demokratik kanadnn da Krt Burjuvazisinin elinde rehine olmaktan kurtulmas mmkn deildir. Olaylara bu snf ilikileri ve mcadelesi asndan bakmadka olan bitenin ne olduunu anlamnn hibir olana yoktur. Ve Trk sosyalist rgtlerinin ve Krt burjuvazisinin btn derdi de byle bir bak asnn ve problem koyuunun varln bile gzlerden ve gnllerden uzak tutmak; tmyle tartma ve gndem d brakmaktr. te HDK, Trk sosyalistleri ve Krt burjuvazisi arasndaki bu zmni ibirliinin ve demokratik bir program ve bak gzlerden uzak tutmann; demokratik bir hareketin olumasna kar mcadelenin bir aracndan baka bir ey deildir. calann nerisi olan Kongre fikri, calann stratejisine kar, Krt burjuvazisi ve Trk sosyalist rgtlerinin ortaklaa kulland bir silaha dnmtr. Burada okuyucuya unu belirtmek durumundayz. Abdullah calann savunduu programn Trkler arasnda karl olabilecek program, stratejiyi ve taktikleri yllardr sadece biz savunmaktayz Trkiye Sosyalistleri arasnda ve o sosyalistlere kar Bu program, bu stratejiyi her admda ortaya koyduk ve savunduk. Trk sosyalistleri ve Krt burjuvazisi, psikolojik sava yntemleri dahil (kiisel dzeyde hakkmzda sylenenler, deli olduumuzdan, mzmin muhalifliimize kadar bin bir biimde szler rnein) brokratik ve idari aralarla engellediler ve sesimizi her durumda ksp; gndemden, gzlerden ve bilinlerden uzak tutmay baardlar. Sadece bir ikisini hatrlatalm. 2008 ylnda Bilgi niversitesinde o zamanlar at Partisi iin bir araya gelinmiti, yine Abdullah calann bastrmasyla. Orada o zamanlar bugnknden ok farkl bir izgide bulunan dier Trk sosyalist rgtlerinden bir fark bulunmayan ve onlarla ilikilerine gre davranan Erturul Krk, Krt burjuvazisinin gkte aradn yerde sunmutu. (O zamanlar Krk, Krtlere Emein dilini retmekten sz ediyordu; imdi Krtlerden demokrasinin dilini reniyor; o zamanlar etnik temelli siyasete kar kp snf temelli siyaset diyordu; imdi her konumasna eitli etnilerin dillerinde selamla balyor. Aslnda imdi szde deil, ama gerekte snf temelli siyaset yapm oluyor.

Sadece bunlar bile Erturul Krkdeki olumlu ve byk dnm gsterir. Biz bunu selamlyoruz.) Biz o Kongrede tm Kongre delegelerine, Orta Dou in Demokrasi Manifestosunu Byk Orta Dou Projesi ve Sosyalist Strateji adl kitapla birlikte dattk. Ne Trk sosyalist rgtleri, ne de Krt burjuvazisi bu demokratik ulusuluu savunan gerek bir Demokratik Cumhuriyet iin i ve Sosyalist hareketin 150 yllk mcadelesinin derslerinden szlm bu programn adn bile anmadlar. Demokratik bir hareket oluturma denemesi daha ilk admda havaya utu Bilgi niversitesinde. Fiyaskoyla biten o toplantdan sonra bu l domu bebei yaatma abalarnn ad Demokrasi in Birlik Hareketi gibi kallavi adlar alan giriimlere dnt. Program ileri komisyonlara havale edildi. Program nerimizin, byle bir neri de vardr diye olsun ad bile anlmad. Btn yaplanlar byle bir program nerisinin varln gizlemek, gndeme almamak ve tarttrmama zerinden yapld. DBHnn Ankarada yaplan kongresinde resmen zorla gndem nermemiz bile engellendi. En son HDK Birinci Kongresinde yazdmz yazlarda uzun uzun anlattmz gibi yine engellendi. Btn bu rezaletleri de hi olmam, yokmu ve yazlmam gibi grmezden geldiler. unu anlamyorlar, bize yaplan bunlar atlanamaz; hatalar sizden hzl koarlar; ilerde karnza karlar. Ermeni katliam sanki unutulmu gibiydi. Ne oldu? imdi almaz bir engel ve yaplmazsa ileriye bir adm gidilemeyecek bir devasa hesaplama olarak ortada duruyor. Bize yaplanlar tpk Ermenilerin katledilmesi gibidir. Onlardan kalamaz. Oralara dnp hesaplamaya girilmeden bir adm bile atlamaz. Ve ite hala Trk sosyalistleri ile Krt burjuvazisi oyun oynamaya devam ediyorlar. Trkiyede bir demokratik hareket olumasn i ve g birliiyle engelliyorlar. Btn bamsz gelenleri kardlar; kalanlar, hasbel kader, gidecek baka yer yok diye oradalar. Yaplanlar apak yazdmz halde bir tek kii bile bunu HDKnn gndemine alp tartlmasn istemi deil. Daha ilk kurulu kongresinde bylesine bir hakszl kedi pislii rterce rten bir rgtten hibir hayr kmaz ve kmayacaktr. HDK da, dostlar alverite grsn rgtdr. HDP adl bir Seim partisi olmay ve kurmay bile kabullenerek zaten fiilen kendisi de bu ilevini zmnen onaylam bulunmaktadr. Trkiyede demokratik bir kitle hareketi rgtlemek gibi bir amac olan bir birlik byle bir seim partisi kiiliksizliine batan kar kard. Geri l gznden ya beklemektir, ne Krt burjuvazisinin ne de Trk sosyalist rgtlerinin aadaki nerilerimizi gndeme alp gerekletirmeleri ve kendi iplerini ekmeleri beklenemez, ama biz bir kere daha HDKnn canlanmas iin nerilerimizi sunalm. rgtsel Olarak Acil yaplmas Gerekenler 1) Balangta, tulumbaya koyulacak bir marapa su olarak Trk sosyalist rgtleriyle, rgtler olarak bir araya gelmek anlalabilirdi belki, ama ilk kongreden sonra, rgtsel tm temsillerin ortadan kaldrlmas, katlmn sadece birey baznda olmas gerekmekteydi ve gerekmektedir. rgt denen urlar kesilip atlmadan HDK bamsz ve salkl bir

organizmaya dnemez. rgtler varlklarn elbette koruyabilirler; elbette HDK politikas ve ynetiminde daha byk arlkla temsil edilmek iin mcadele edebilirler, ama buna rgtsel temsiller aracyla deil; yelerini birey olarak HDKya ye yaparak onlarn nicelikleri ve almalar lsnde olabilir ve olmaldr. Bu aynen BDP iin de geerli olmaldr. BDP de HDK iinde, HDKya ye olan bireylerinin arl ve etkisi lsnde belirleyici olabilir ve olmaldr. 2) Bu ilk adm atldnda, Trklerin ve Krtlerin ayrlmlnn yerini, Krt veya Trk, ayn rgtteki insanlarn baka programatik, stratejik taktik kriterlere gre; rnein demokratik bir program savunmak veya savunmamaya gre ayrlmalarnn yolu alm olur. Yani bugnk blnmelerle blnm olur. Bu demokratik bir hareketin olmazsa olmaz kouludur. 3) Sadece bireysel yeliin mmkn olmas, katlm ve demokratik bir yarmacl besler. Bylece talam rgtlerden uzak duran ve aslnda en salkl olan unsurlarn tekrar aktiflemesi ve rgtsel hayata damgalarn vurmas gerekleir. Ayrca bunun bir yan rn de, rgtlerin kabuklarnn krlmas, baka rgtlerden veya bamszlarla bir arada i yapmaya balayan rgt militanlarnn kabzlklarnn azalmas, kendi dar kafal rgtlerini de sorgulamaya balamas gibi bir yan etkisi de olur 4) HDKnn tm Trkiyedeki btn birimleri ve bir btn olarak tm, nternette, tartma ve haberlemelerini tm yelerinin dahil olduu bir tek mail gruplarnda yapmal ve bu grup rgt yesi olmayan herkes tarafndan izlenebilmeli ve okunabilmelidir. Bylece her ye tm rgtn btnne ulama ve onlar grne kazanma olanana sahip olur. Ayrca bu sayede her ye, rgtn btnnn gc faaliyeti, yaptklar ve yamadklar hakknda dorudan bilgi sahibi olur. Bizzat bu tr bir aklk ve demokratik ortam yepyeni enerjilerin harekete gemesine; btn brokratik yaplarn yklmasna da yol aar. Trkiyede yepyeni bir demokrasi kltrnn gelimesine vesile olur. (Bu ynde Almanyadaki Korsanlar Partisi rnektir ve onun kulland bilgisayar program da kullanlabilir.) Taktik Olarak Acil yaplmas Gerekenler 1) Atekes, snrsz bir fikir ve rgtlenme zgrlne bal olarak savunulmaldr. Bir tek kanun maddesiyle, fikir, rgtlenme ve gsteri zgrlklerini kstlayan btn yasalar, ynetmelikler iptal edilmelidir. Bylesine tam bir zgrlk, zaten btn siyasi hkmllerin ve davalarn dar kmas anlamna gelir. Herkesin her eyi savunabildii ve bunun iin birlikler kurabildii bir lkede, silaha bavurmak anlamsz olacandan, PKKnn derhal ate kesip snr dna kmas buna bal olarak savunulur. Bylece Atekes ve bar, demokrasiye balanr. Programatik ve Stratejik Olarak Yaplmas Gerekenler 1) Bugnk program derhal kaldrlmaldr. Krtln ya da Aleviliin veya baka dinsel, etnik, dilsel kimliklerin tannmas yerine; bugnk ulusu belirleyen dinsel, etnik, dilsel vs. tanmlarn kaldrlmas temel program olmaldr. Yani ulusun Trklkle ve Snni slamla tannmasna son verilmesi. Bunun iin son derece net ak ve somut tedbirler. Herkese anadilinde eitim hakk, ama herkesin ana dilinde, ayn Tarih kitabn okumas. Bu kitabn tm dillerden, dinlerden, etnilerden bir kurulca yazlmas. Bu tarih kitab fiiliyatta uluslarn tarihi olmadna dair bir tarih kitab olur.

2) Buna bal olarak, tm dzeylerde her trl idari birimin seimle gelmi organ ve yneticilerde olmas; merkezi idarenin atad memurlara son verilmesi. 3) Btn dikkat ve vuru bu iki maddelik acil programa yneltilmelidir. Bu Trk ve Krtleri birletirebilecek; demokratlar ve demokrat olmayanlar ayrtrabilecek biricik programdr Bir demokratik hareket oluturulmas iin, ilk planda ve acil olarak yaplmas gerekenler bunlardr. Eer bunlar 2008deki at Partisi Toplantsnda yaplsalard Haydi o zaman olmad diyelim, daha sonraki Demokrasi in Birlik Hareketinin Ankara Kongresinde yaplsalard Haydi o zaman olmad diyelim, geen seneki HDK kongresinde yaplsalard, bugn Trkiyede Trkler arasnda da hzla gelien kitlesel bir demokratik hareket yaratlm olurdu. Bylesine gl bir hareketin olduu bir lkede, imdilerde lm orularnda geri dn snrlarn aan mahkumlar ierde olmazd; ierde olsalar bile Krt burjuvazinin etkisini krmak iin alk grevine girip, bu stratejik yanllar taktik manevralar ve byk fedakarlklarla gidermeyi denemek zorunda kalmazlard. Bu lm orular ayn zamanda, Krt zgrlk hareket iindeki snf mcadelesinin bir grnmdr ve pleblerin, AKPnin kendilerini tutuklayarak nn at Krt Burjuvazisinin etkisini snrlama; mcadelenin ncln onlardan tekrar geri alma giriimidir. Trk sosyalistleri ve Krt burjuvazisi, dayanma gsterileriyle, aslnda stratejik bir yanl taktik manevralarla dzeltme abalarndan baka bir ey yapmamaktadr. Alk grevleriyle dayanma; HDKya bu program, strateji, taktik ve rgt biimlerini kabul ettirmekle olur. Bunlar karsnda susup, bunlar gndeme almayp urada veya burada yaplacak dayanma giriim ve gsterilerinden baka gndem bilmemek, aslnda dostlar alverite grsn kurnazlndan baka bir ey deildir. Elbet bunlar yaplacaktr, ama bunlar taktik abalardr, stratejik bir yanl gideremezler. Yaplmas gereken stratejik yanla son vermek; aklsz ba kesmektir. Her kim ki, bunu grev olarak ortaya koymadan, urada veya burada yaplacak dayanma giriimlerini buna alternatif bir pratik militanlk olarak sergilemektedir, aslnda dayanr gibi yaparak yeni lmlerin yolunu amaktadr. Bakn bugnk HDK kongresinin gndemine. Program akn gndem diye yutturan, szde gnn acil sorunu olan lm orularn tartan, ama gerek sorunlardan kasn ve onlarn rts olan dostlar alverite grsn toplantsndan baka bir ey deildir. Bu yukarda nerdiimiz konular gndeme alp tartmayan ve bu deiiklikleri yapmayan bir HDK bir dostlar alverite grsn rgt olmaktan baka bir ey olamaz ve deildir.

12 Temmuz, Cuma

Gezi Hareketi Genilemek, Genilemek in de Radikallemek Zorundadr

Nasl yanl bir hayat doru yaanmaz (Adorno) ise, stratejik hatalar da taktik baarlarla telafi edilemez. Forumlarda, nternette ve Sosyal Medyada Gezi Hareketi katlmclarnn hareketin genileme; henz bu harekete uzak duran hatta kar duran yeni katmanlara ulama ve onlar kazanma gerekliliinin sk sk dile getirildiini gryoruz. Genellikle birebir ilikileri temel alan iki yol neriliyor. Birincisi: Daha mahalli (rnein mahalle meclisleri kurmak) veya daha zel konularda younlamak (rnein hukuk; beyaz yakallar veya daha ok zel konularda atlyeler, gruplar kurmak) kincisi: baka yerlere ve insanlara gitmek derdi oralarda onlara anlatmak (bunu bireyler olarak veya toplu olarak yapmak). Hareketin toplumun yeni kesimlerine yaylmas ve onlar kazanmas gerei elbet son derece doru bir tespittir ve hayati nemdedir. Ayrca elbet nerilenler de yaplmaldr, ama bunlar zaten hareketin her zaman ve durumda yapmas gerekenlerdir. Ama btn bunlar, (felsefi bir dille konuursak) yanl bir hayat doru yaama abalar olmaktan; (askerlik ya da politika sanatnn diliyle konuursak) stratejik bir sorunu taktik bir sorunmu gibi tartmaktan farkl deildirler. * Strateji: hangi glere kar hangi glerle hareket edilecei sorunudur. Glerin yer al sorunudur. Mcadelenin statik; uzun teorik hazrlk ve uzun vadeli bak gerektiren yandr. Taktik: O glerin ilerleme mi ricat m yapmas gerektii sorunudur. Bunlarda hangi mcadele ve rgt biimleri kullanlaca sorunudur. Mcadelenin dinamik, esas yaratclk ve esneklik gerektiren yandr. u ana kadar, Gezi Hareketinin taktikte, mcadele ve rgt biimlerinde olaanst yaratc ve baarl olduu grlmtr. Ancak Strateji bahsinde ayn durumda olduu sylenemez. Hareketin en byk zaaf budur. * Gezi Hareketi u ana kadar esas olarak, sekler hayat tarz yaayanlar ve Alevileri kapsamaktadr. Elbette harekete u ana kadar rengini veren Sekler yaam savunun klasik rnein trban yasaklamaktan yana olan veya bunun karsnda ses karmayan klasik izgi ve Alevilik deildir ve hareket bunlarla arasna izgi ekmeye zel bir zen ve aba gstermektedir. Ancak bu abalar henz sembollerle ifade edilmektedir; programatik bir ifadesini bulamam; bayraklara yazlamamtr. Hareketi destekleyen ok geni bir kesim bu abalar karsnda tarafsz veya hayrhah bir tavr iinde bulunmaktadr, ama bu ayrm izgilerini bir program ve parola olarak bayrana yazm da deildir.

Hareketin sembollere dayanan bu mesaj, imdiye kadar, Erdoann istedii kamplamay ve blnmeyi yapabilmesini; onlar seferber edebilmesini engelleyebildi. Ama henz ok ince bir katmandan ibaret bu modern cretliler tabakasnn demokratik zlemleri programatik ve stratejik bir ifadeye kavumad; hareketin bayra olamad iin de ayn zamanda onlar yanna ekemedi ve seferber edemedi. Bu durum uzun sre byle gidemez. Hareket iindeki ulusalclar; Dier tarafta Erdoan, birbirlerine destek verecek eski blnmeyi egemen klmak iin abalarn durdurmu deildir. Ve yorgunluk veya gerileme ortaya ktnda onlarn kaybettikleri mevzileri tekrar ele geirmeleri balayabilir. * zellikle iki kesim bu harekete uzak durmaktadr: Krtler ve Politik slama oy vermi geni i ve yoksul kesimler. Hareketin bu iki kesime ulamas ve onlar kazanmas hayat memat meselesidir. Hareket bunu sezmekte, ama zm yukarda deinilen taktik ve rgt biimleriyle zebilecei yanlgsn yaamaktadr. Bunlar elbette ocukluk hastalklardr ve douu bir buuk ay bile bulmam bir hareketin byle ocuksu hayaller kurmas son derece doaldr da. Ama artk zaman daralyor. Buhrann olgunlama hz, hareketin olgunlamasn beklemeyebilir. Krtleri ve AKPye oy vermi geni emeki kesimleri kazanmak, bir strateji sorunudur; yani program sorunudur. Program ile strateji, yani hedefler ile dayanlacak gler arasnda kopmaz bir ba vardr. Programda radikallemeden, dayand gleri geniletemez bu hareket. * Radikalleme szc alerji yaratabilir. nk gnlk kullanmda radikal denince kavga karmaya hazr kk gruplar gibi bir imaj vardr. Radikallemenin bu yzeysel anlayna bal olarak, radikallemenin genilemek bir yana daralma ortaya karaca sanlr. Biz gerek anlamyla radikallemeden; ieriksel bir radikallemeden sz ediyoruz. Maalesef politik manzarada olmayan tam da budur. Bu nedenle gerek radikallemenin ne olduu pek bilinmemektedir. Gerek radikaller, taktikler ve mcadele biimlerinde son derece esnek, toparlayc ve kapsaycdr, ama hedeflerde radikaldir. Biimsel radikallemeye iki rnek verelim. rnein boynunuza Zlfikar, alnnza lmeye hazr olduunuza dair bir bant taktnz; devrimci trkler sylyor ya da dinliyorsunuz. Cemevleri tannsn; Diyanette Aleviler de temsil edilsin, Madmak mze olsun, vs. diye yryler tertip ediyorsunuz. (rnein geenlerde Kadkyde yaplan miting byle bir imge ortaya karyordu). lk bakta her ey ok radikal gibidir, ama aslnda btn bunlarn gerek bir radikalleme ile ilgisi yoktur. Bunlar biimsel ve szde radikalliklerdir. Bu radikallik hem ieriiyle hem biimiyle daralma yaratr. rnein byle mesajlar olan bir mitinge Aleviler dnda baka bir kesimin ilgi gstermesi iin hibir neden bulunmaz. Madmakn mze olmas veya Diyanetin Cemevlerini tanmas

veya din derslerine Alevilik hakknda bilgiler de koyulmas vs. Alevi olmayanlar harekete geirmez. Onlar bu taleplerde kendi zlemlerinin ve sorunlarnn bir karln bulamazlar. Yani bu taleplerin taban sadece Alevilerle snrl olur. Gerek radikalleme, Diyanet kaldrlsn; aznlklarn dinsel olarak tanmlanmasna son verilsin ((Rumluk ve Ermenilik Aznlklar din zerinden tanmlanmtr. Trkiyenin laik olmadnn tipik bir rneidir.); din dersleri kaldrlsn veya eer ok gerekiyorsa, tm dinlerden ve dinsizlerden eit sayda temsilciden oluan bir heyet tarafndan yazlsn dediinizde, gerekten radikal olursunuz. Bu talepler pek ala, Hristiyanlarn, ateistlerin hatta inan olarak Mslmanlarn da savunaca taleplerdir. Bu radikal ierik daha geni kesimleri kazanmakla kalmaz, biimde de itici grnmlerden kurtulur. nk byle talepleri ykselttiiniz zaman, zaten sizin Alevilii vurgulayan, adanml vurgulayan sembollere ihtiyacnz olmaz. Aksine, bunlardan uzak durursunuz, demokratlnz vurgulayan, her hangi bir dine veya dile vurguyu iermeyen giyiniiniz, sembolleriniz, diliniz olur. O dilde bir Snni, bir Hristiyan, bir Ateist de kendisine yer bulabilir. Yani gerek radikalleme ok daha geni kesimlerin tayabilecei bir bayrak sunar ok daha geni kesimlerin savunabilecei bir program sunar. Byle olduu iin de, btn bu geni kesimleri kapsayacak son derece esnek, itici olmayan mcadele biimleri ve ilikiler gelitirir. * Bir baka rnei Krt hareketinden verelim. Diyelim ki, Krdistan, PKK veya Apo bayra ile mitingler yapyorsunuz veya Gezi Hareketine yle geliyorsunuz. Krtlere stat istiyorsunuz. Aa yukar sylemi bir yana Krt hareketinin yaratt imge budur. Byle bir program Krt olmayanlar kazanamaz. Sadece Krtleri toplayabilir, ama byle bir program ve strateji, bu kadar az gle ok byk bir gleri yenemeyeceinden, ister istemez, mcadele ve rgt biimlerinde bir radikalleme gstererek kar taraf bir takm eylere zorlama eilimi gsterebilir. Bir de Krt hareketinin ierike radikalletiini dnelim. Krtlere zerklik veya stat istemiyor da Trkln statsnn ortadan kaldrlmasn istiyor. zeklik deil, bir kyn bile isterse ayrlabilecei, tamamyla gnllle dayann bir birliini savunuyor. Yani daha somut olarak konuursak, Trkenin resmi dil olmas yerine, herkesin ana dilinde eitim almas hakkn savunuyor. Okullarda Trklerin Trk tarihi, Krtlerin Krt Tarihi okumas yerine (Stat budur) btn dillerden ve uluslardan seilmi eit saydaki temsilcinin yazaca ayn tarih kitabn herkesin ana dilinde okumasn neriyor. Bir milliyeti asndan bu bir gerileme gibidir, ama bir demokrat iin bu radikallemedir. Bu talepler hem ok daha radikaldir; hem de ok daha geni kesimleri kazanr ve mcadeleye sevk edebilir. Bir kere, sadece Krtler deil, Trklerin yzde doksan da, btn dier uluslar da bu hedefler iin mcadele eder. Bylece ok geni kesimler bir araya geldiinden, bu hareketin gcden gelen bir esneklii olur; gszln mcadele biimlerindeki keskinlikle dengeleme gerei grmez. yle bir hareketin bayra, calan veya Krt bayraklar deil;

bunlarn veya Trkln de kiisel bir tercih olarak kendini ifade edebildii bir ntral bayrak olabilir rnein. * Ayn rnei bir de Gezi Hareketi asndan verelim. Gezi hareketi yle deil, ama varsayalm ki yle oldu. Trk bayra veya Atatrk sembolleri ona egemen olduunda ok radikal gibi grnr, ama aslnda bunun radikallikle ilgisi yoktur. Bu sadece ulusalclar, haydi haydi CHPlileri kapsayabilir. Ayrca bu szde radikallik, mcadele biimlerinde bir radikallikle atba da gider. rnein srekli atma kararak iktidar haksz ve zor durumda brakarak puan toplamay hedefler. Ama bu mcadele biimleri de ek olarak bir sr insann uzak durmasna da yol aar. Ama bir de hareketin gerekten radikalletiini, yukarda Aleviler ve Krtler iin yazdmz radikalleme hedeflerini kendi bayrana yazdn dnelim. Hem taban geniler, hem de daha esnek ve kapsayc mcadele biimleri ve sembolleri olur. rnein o harekette artk, Trk bayraklar ve Atatrkler deil; Krt bayrann ve Aponun; Trk bayrann ve Atatrkn de iinde bir kede sembol olarak yer ald beyaz bayraklar olur. Krt bayra Trk, Trk Bayra Krd iter, ama Beyaz bir bayrak ve onun bir kesinde Trkl veya Krtl temsil eden semboller ikisini de demokrasi ortak paydasnda birletirir. Yani Beyaz bayrak, ilk bakta ok yumuak bir sembol gibi grnr, ama znde Trklkle tanmlanm bir cumhuriyet yerine Demokrasiyle tanmlanm bir cumhuriyeti, Trklk veya Krtlkle tanmlamaya kar tanmlanm bir cumhuriyeti sembolize eder. Radikallii lsnde de geni kesimleri kapsaycdr. * te hareketin ihtiyac olan tam da byle bir radikallemedir. Hareket bu radikallemeyi salad takdirde, en geni kesimlere ulaabilir ve onlar kazanabilir. Ancak byle bir stratejinin bileeni olduunda, mahallelere yaylma veya dier alma gruplar veya ikna ve iliki seferleri bir anlam tayabilir. Bu olmadan btn o abalar yenilgi ve ylgnlk yaratr. Evet, Gezi Hareketi hzla genilemek; genilemek iin de zden radikallemek zorundadr. Ama Gezi Hareketinin btn bunlar yapaca bir haberleme ve tartma platformu ve organ yok. Bu sorun stratejik ve programatik bir sorundur. Bu nedenle tm Trkiye apnda Gezi Hareketinin tm tarafndan tartlmas gerekir. Parklarda yaplacak birbirinden kopuk tartmalarla bu baarlamaz. Onlar bunun arac olamaz, ama onlar bunu tamamlayabilir, destekleyebilirler Hareketin program ve strateji tartmasna acil olarak ihtiyac vardr. Bunu baarmak iin de, bu tartmay yapaca, her bir katlmcsnn tm Trkiyedeki tm katlmclara mesajn iletebilecei, on binlerce kiinin yatay ilikileriyle bir a oluturabilecei bir dijital ky meydan veya agora veya forum veya cem veya camiye veya meclis, veya ura (Sovyet) veya komne (Gemeinde, topluluk) (Bunlarn hepsi ayn eyin farkl biimleri veya adlardr) ihtiyac var.

Mahalli tartmalar bunlarn destekleyicisi ve tamamlaycs olur. O zaman onlar da gerek verimli tartmalara dner ve azalma ve dalma eiliminden kurtulabilirler. Btn programclar, biliimcileri bu sorunu gndeme almaya, bunun teknik olarak nasl zlebileceini tartp bir an nce bunun alt yapsn hazrlayarak hareketin emrine vermeye aryoruz. Gnn en acil sorunu srasyla: Genilemektir. Genilemek iin radikallemektir Radikallemek iin bir program ve strateji tartmas amaktr. Program ve strateji tartmas amak iin de bunun yaplabilecei bir dijital ky meydan oluturmaktr.

Tm hareketi oluturanlar bu ky meydannn, agorann yesi olur. Gndem nerileri yaplr. Herkes gndem nerilerini oylar. En ok oy alan en baa alnr ve adm adm tartlmaya balanr. Her balk altnda farkl grlerin younlamas yaanr. Grlerin yzde kan desteini ald herkese grlr. O zaman bu demokratik toplum, insanlarn kendi kendisini ynetiminin nasl olacann rneini sunmu olur. Bugnk devletin karsna artk devlet olmayan bir Devlet bir zynetim olarak km olur.

13 Temmuz, Cumartesi

Seimler, Partiler Adaylar ve Gezi Hareketi

Gezi Hareketinin parklarda yaplan forumlarnda sk sk, bir konumacnn kp, yaklaan mahalli seimlerde bir aday gstermesi gerektiinden; hareketin bir parti olarak rgtlenmesinden veya belli bir partiyi desteklemesinden sz edildii grlyor. Hatta kimileri adaylar bile neriyor. rnein Srr Sreyya nderin Gezi Hareketinin stanbul Belediye Bakan aday olmas en sk rastlanan nerilerden biri. Bu vesileyle, Gezi Hareketinin seimler ve adaylar konusuna nasl yaklamas gerektii zerinde biraz duralm. nce unu unutmamak gerekiyor: Gezi Hareketi kendiliinden ortaya km, ok farkl ideolojik, siyasi grlerden insanlar ortak baz tepkiler ve zlemler temelinde bir araya getirmi bir harekettir. Elbette hareketin gidii iinde birok insann imdiye kadarki grlerinde kkl deimeler de oldu ve oluyor, ama bu ortak politik ve ideolojik bir noktaya gelindii anlamna gelmez. Hareket imdiye kadar bu eitliliini korumay baard ve bunun zerine titredi diyebiliriz. Hareketin ana destekisi kitlede Trklerin, Alevilerin ve Sekler yaam tarzndakilerin kltrel arl zaten ok belirgin olduundan, zellikle Mslmanlar ve Krtlere, onlar dlamayan ve davet eden mesajlar vermeye alt. Kandiller, ftarlar, Cuma Namazlar; Licedeki katliama kar destek mitinglerinin esas yapmaya alt buydu. Hareket btn dinamizmini ve ezberleri bozu gcn bu izgisine ve abasna borludur ve bu izgiyi srdrmelidir. zellikle CHPliler ve Ulusalclarn, Hareketi bir AKP kartlna ekme denemelerine sk sk bavurduu grlmektedir. Bu evreler sk sk anti AKP veya Hkmet stifa gibi sloganlar atarak, hareketi bu mecraya sokma denemelerinde bulunmaktadr. Buna karlk hareket elindeki kendine zg yansz sloganlar ykselterek (Bu daha balang, mcadeleye devam; Her yer Taksim, her yer direni ve Alk vs.) bu tuzaktan kanmaya almaktadr. * Bu hareket kendisinin bir AKP veya hkmet kartlna indirgenmesine msaade ettii takdirde biter. Var olan politikann basit bir aracna dnr ve olsa olsa var olan partilerden birine birazck taze kan salamaktan teye gidemez. Benzer ekilde bir parti kurma veya seimlerde ayr aday gsterme nerileri de hareketin lm olur. Bu hareketin zn iyi anlamak gerekmektedir. Bu hareket u veya bu partinin veya hkmetin deil, tm parti ve kurumlaryla var olan sistemin, alternatifi ve eletirisidir. Var olmas, ilerlemesi ve baars, onun zndeki bu tohumun yeerip bymesine baldr. Henz her ey bir embriyon (reym) halindedir; yeni domu bir bebek gibidir. Henz yrmeyi ve konumay yeni renmektedir. neriler hep onun bu yepyeni zn gelitirecek

biimde olmaldr. Bizim btn yazlarmzn ve nerilerimizin ardnda bu temel deerlendirme yatmaktadr. rnein bu hareketin Park Forumlar, en kk bir birimin bile kendi ynetimini kendisinin belirledii; ulusun birliinin bu birimlerin zgrce birlemesiyle olutuu bir Demokratik Cumhuriyetin tohumlarndan baka bir ey deildirler. Bu hareketin rgtledii toplum veya ulus, Trkiye Cumhuriyetinde ve binlerce yllk ark despotluklarnda olduu gibi merkezden atanan; merkezin bahettii ve her an geri alnabilir yetkilerle ynetilmeyecektir ve ynetilmek istememektedir. Aksine, her dzeyde, zgrce birlemi birimlerin merkeze bahettii ve her an geri alnabilir yetkileriyle kendini ynetmek istemektedir. Bu hareket fiilen kendini Trklkle veya Krtlkle; Alevilikle veya Mslmanlkla veya baka bir eyle tanmlamay reddetmekte, bunlar karsnda hepsine eit muamele eden; bu ayrmlarn hibir politik anlamnn olmad; devletin bu ayrmlar karsnda kr olduu bir cumhuriyet zlemini dile getirmektedir. Mslmanlar bu zlemle Ceme katlmakta; Bu zlemle Cem evi Mslmanlara ftar vermektedir. Bu hareket, belki yarn, grevi gerei aa karmak deil rtmek olan bugnk mahkemelerin karsna; grevi gerei ortaya karmak olan; belki bir yaptrm yetkisi ve gc olmayan ama vicdanlarda mahkm ederek en ar cezay veren, kendi mahkemelerini ve hukukunu kuracaktr. Bu hareket belki br gn, grevi kendi maan veren yurttalarn zgrlklerini kullanmasn engellemek olan bugnk polis ve ordunun alternatifi olarak; kendi demokratik toplantlarna saldrlar olursa, vatandalarn zgrlklerini savunacak kendi z savunma organlar gelitirmek zorunda kalacaktr. Bu hareket gn gelecek, devletin ve sermayenin elindeki medyaya kar, her eilimin, dilin, dinin, ya grubunun, cinsin veya cinsel tercihin kendini ifade olana bulabilecei, sermayenin ve devletin kontrolnde olmayan bir medyann tohumlarn atacaktr. Bunlar yapt lde, bu organlarn gelitirdii lde esas byk dntrc ve alt st edici ilevini kazanabilecektir. Elbette bu abalarnda yanlglar, g ve zaman israflar, Amerikay yeniden kefetmeler kanlmazdr. Her kuak iin kanlmaz olduu gibi bu hareket iin de kanlmazdr. Belli bir dereceye kadar bu zaman ve g kayplar ilerde hastalklara kar direnci arttraca iin yararl bile saylabilirler. Ama bunlar yaparken her admda kendisini eski dnyann iine tkmaya, oraya ekmeye alanlarla giderek daha kesin snrlar izmek ve kopumalar yaamak da zorundadr. Zaten bunlarla kopumay gze almadan ileri gidemez ve hatta koputuklarn eitip deitirme ve tekrar kazanma ansn bile yitirebilir. * Seimler ve adaylar bahsi bu eski dnyadan kopuun en somut sorunlarndan biridir. Gezi hareketi elbet bu konuyu gndemine almal, tartmaldr. Hibir gr bastrmamaldr. Ama bu olgunlam tartma sonunda alaca tavr veya karar, onun bundan sonraki evrimini belirleyecektir.

Gezi hareketine gcn veren, bugn var olan blnmelerle blnm olmasdr. Onu var olan sistem iinde bir seime zorlamak, onu var olan blnmelerin iine ekmek olur. Seimlerde kimin desteklenecei sorunu, soru olarak yanltr ve hareketin bu zyle eliir ve onu eski blnmelerin iine eker. Gezi hareketi hibir ekilde, u veya bu partiyi desteklemek veya parti kurmak; u veya bu aday desteklemek veya aday gstermek gibi bir yola girmemelidir. Sorunun byle koyuluunun kendi sonu olduunu bir an iin bile aklndan karmamaldr. Peki, ne yapabilir Gezi Hareketi? Gezi hareketi, somut programlar, yaplmas gerekenler zerine younlamal ve bunlar tartmaldr. rnein tartmay bir partiyi destekleme veya parti kurma zerinden yrtmez; kendisi bir program hazrlar. Ve ite bu program yaplmas gereken en asgari ve acil tedbirleri iermektedir. Buyurun baylar. Bunu hanginiz kabul ediyorsunuz? Kabul eden varsa ilan etsin; kabul etmiyorsa neden etmediini sylesin. Elbette gezi hareketini oluturanlar bunu deerlendirerek bir karar vereceklerdir demelidir. Yani sorunu bir parti ve kii sorunu olmaktan karmal, programa ekmelidir. Bu hem hareketin bir btn olarak kalmasn salar; hem sistemin bir unsuruna dnmesini engeller; hem var olan sistemin yanlln gzlere batrr; hem de geni kitlelerin demokratik ve siyasi eitimini salar ve hareketin dayand gleri geniletir. * Mahalli Seimlerde de byledir. stanbulu ele alalm. CHPyi veya Srr Sreyyay destekleme nerileri daha batan hareketi bler. Var olan sisteme entegre eder. Bu yap ile bir eylerin deiebilecei hayalini yayar. Ama diyelim ki, hareket stanbuldaki park forumlarnda, stanbul iin, belediyelerin btn kstl imknlar ve yetkilerine ramen yaplabileceklerine ilikin bir program karabilir. rnein, kamu tamaclnn ve yayalarn ve yeilin ncelii; Belediyelerin tm ilerinin, ihalelerinin, tm kararlarnn ve uygulamalarnn btn vatandalarn ak kontrol altna alnmas; tm gizliliin kaldrlmas tedbirlerine ynelik bunun hangi somut tedbirlerle gerekletirilecei zerine somut bir program karabilir. Bunu tm stanbul halkna ilan eder. Bunun iin kendisi halk toplantlar dzenleyerek rgtlenmesini ve etkisini geniletir. Bunu uygulayacak aday veya parti olup olmadn sorar. Eer ben bunlar kabul ediyorum, yapacam diyen bir aday kmazsa, hepsinin ne olduu ortaya kar. Eer bir aday karsa, o zaman zaten Gezi Hareketinin zlemlerinin ifadesi olduu iin geziyi oluturanlar elbette kendileri bireysel kararlaryla oylarn verirler. Gezi Hareketinin bu durumda bile unu ya da bunu desteklemek gibi bir karar vermesi yanltr. Gezi Hareketi sorunu doru olarak koyup koymama zerinde younlamal, gerisini tek tek bireylerin takdirine brakmaldr. Ho brakmasa ne olur ki. Kimin kime oy verdiini kim bilebilir? te z itibariyle Gezi Hareketinin ve Park Forumlarnn seimler ve adaylar konusundaki

tavrnn ne olmas gerektiine ilikin grlerimiz bunlar. Bunlarn gndeme alnmasn, enine boyuna tartlmasn diliyoruz.

15 Temmuz, Pazartesi

Aznlklar Sorunu, Demokrasi ve Gezi Hareketi

Birbirinden zden farkl iki aznlklar sorunu vardr. Matematik aznlklar ile politik veya hukuki aznlklar. Bunlar ayr aznlk sorunlardr ve ayr zmler gerektirirler. Bu fark biraz aklayalm. Matematik aznlklarn hukuki ve politik durumlar ounluktan farkl deildir. Ortada matematik olarak aznlk olmaktan doan, fiili yaamda doan sorunlar vardr. Bu sorunlarn zmnde, toplumun gc ve zenginlii lsnde bu aznlklarn fiili eitsizliklerini dengeleyecek dzenlemeler yapmas beklenir. Kelimenin gerek anlamyla aznlklar tartmas, demokratik bir lkede, bu dzeyde olur. yle bir rnek verelim. deal demokratik bir lke dnelim. Tm yurttalar hibir dinsel, dilsel, kltrel vs. ayrmcla uramyorlar. Byle bir lkede bile, rnein yollar, merdivenler, kaplar, tuvaletler vs. salam yurttalar gzetilerek yapldndan; zrl yurttalar, dier yurttalarla ayn haklara sahip olmalarna ramen, fiili olarak bu haklar kullanamama durumunda olacaklardr. rnein herkesin istedii yere gitme, yerleme, seyahat hakk vardr, ama yollar uygun deilse, felli ve tekerlekli sandalyeye baml bir yurtta; bu hakk hibir zaman kullanamayacak demektir. O lkede insanlarn ok byk bir blmnn felli ve bacaksz olmas durumunda, yollar vs. buna gre yaplrd. O zaman felliler dezavantajl bir durumda olmayabilirlerdi, ama aznlkta olduklarndan dolay haklarn kullanamaz veya dezavantajl durumda olurlar. Bu durumda toplum bu aznlklar karsnda iki trl davranabilir. Birincisi Trklerin ounluu veya faistler gibi , evinde otursana, ne sokaa kyorsun, sakatsan sakatln bil, kendini salam m sanyorsun, salamlar engelliyorsun diyebilir. (Bu yaktrma deil, aynen byle davranlyor.) Ya da vicdan sahibi ve demokrat, ama aznlktaki yurttalar gibi, bizler insanz, bu durum hepimizin bana gelebilir; bir insan kardeimiz bu durumdaysa ona destek olmak, onun da bizler gibi yaayabilmesi iin elimizden geleni yapmak zorundayz; toplumsal hslamzn bir blmn bu kardelerimiz iin, zel eimli yollar, tuvaletler, arabalar yapmakta kullanmalyz. Bu kardelerimizin yaamlarn bir para olsun kolaylatrmak iin, onlara ekstra imtiyazlar tanmal, rnein i hayatnda ncelikler ve kotalar uygulamalyz. diyebilir. Birincisi matematik aznlklar sorununun faist zmdr; ikincisi demokratik, vicdanl ve insancl zm. Her iki zm de hukuki deil fiziki veya idari uygulamalarla gerekletirilebilir. * Ancak bir de matematik olmayan, devletin ve toplumun tanmlanmasna bal olarak, politik (veya hukuki) olarak yaratlm aznlklar vardr.Bu aznlklar yasalar tarafndan yaratlrlar, politik aznlklardr.

Bunlar insan haklarnn alannn daraltlmas veya insan (yurtta) tanmnn snrlandrlmasyla ortaya karlar. rnein ounluun dili Trkedir diye, Trkeyi resmi dil yapp herkesin Trke renmesini zorunlu kldnzda; okullarda Trk Tarihi okuttuunuzda, ana dili baka olanlar, Trk olmayan veya kendini Trk kabul etmeyenleri bask altna alm; eitsiz klm; bir aznlk durumuna drm olursunuz. rnein nfusun yzde doksan dokuzu Mslman deyip, sadece Mslmanlara hizmet eden binlerce memurluk diyanet ileri kurar ve herkesten alnan vergilerle bunu finanse ederseniz; okullarda din ve ahlak dersi diye, Snni slam ve onun ahlakn anlatrsanz; Sizin slam yorumunuza gre bir hayat tarzn bakalarna dayatrsanz, Mslman olmayanlar veya sizim slam anlaynza katlmayanlar bask altna alm; eitsiz klm ve politik olarak aznlk durumuna drm olursunuz. Bu aznlklar sorunu politik ve hukuki olarak yaratlm olduundan; yani ulusun, devletin, politik olann nasl tanmlandna bal olarak ortaya ktndan hukuken zlebilirler, ama hukuken zlebilmeleri iin nce o baka hukuku geerli klacak politik iktidar deiimini gerektirirler. * Bu aznlklar sorunu da iki trl zlebilir. Birinci zm anti demokratik ve blc zmdr. Bu, aznlklar politik olarak tanmaktr. Emperyalist lkelerin nerdii ve anti demokratik btn rejimlerin istedii ve dayand bu zmdr. kinci zm demokratik ve birletirici zmdr. Bu, ounluu yok ederek aznlklar da yok etmektir. ilerin, ezilenlerin, demokratlarn istedii ve dayanabilecei zm budur. * Birinci zm aznlklar tanr. Yani ulusun Trklkle veya Snni Mslmanlkla tanmlanmasn aynen korur, ama aznlk olan, rnein Krtleri veya Alevileri veya Hristiyanlar tanr. Tanmann derecesi, bireysel hak olarak tanmaktan kolektif ve eit bir partner olarak tanmaya kadar g ilikilerine gre deiir (ve aslnda srekli bir atma konusu olarak kalr). rnein son gnlerde, mahkemenin Krdistan isminin ocua verilmesini kabul etmesi tipik aznlklar tanmaya ynelik, anti demokratik, blc zmn bir rneidir. Demokratik, ounluu yok ederek aznl yok eden; ounluu da tanmayan zmde ise, her hangi bir kimsenin ocuuna istedii ad verme hakk vardr. Mahkemelerin bu konuda konuma hakk yoktur. Mahkemeler ancak bu hakkn ihlaline kar onu savunmak iin vardrlar. Krtlere mahkemede Krte savunma hakk verilmesinden; Krdistann Krtlerin yaad blge olarak tannmas ve orada Krtenin ounluk dili olduundan resmi dil olduu; okullarda ocuklara Krt tarihi okutulmasna; Krtlerin kendi otonom idarelerini oluturmalarna; hatta ayr bir devlet olarak tannmalarna kadar geni bir yelpaze bu tanma erevesinde zmlerdir.

Bunlarn hepsi anti demokratik ve gerici zmlerdir. Bu zmde mcadele hep bu tannacak eyin snrlar zerinde olur ve hibir zaman da bitmez. rnein imdi Trkiyede Krt Sorununda olduu gibi, devlet, ulusun Trklkle tanmlanmasn koruyarak, bireysel haklar balamnda bir zmden, Krtlerin ounluu da Krtlerin otonom idaresi veya ayr devlet zmlerinden yanadrlar. Hangi biimde zlrse zlsn, bu zmlerin hepsi anti demokratik ve ezilenleri blcdrler. zellikle son yz elli yln tarihi gsterdii gibi, hepsi ilk byk krizde kanl atmalara evrilmeye, yani Lbnanlamaya eilimlidirler. * Ama bir de demokratik ve birletirici; ezilenlerin savunduu zm vardr. Bu zmde ounluk yok edilerek aznlk yok edilir. Yani sorun Krtl tanyarak deil, Trkl de tanmayarak zlr. rnein, herkesin ana dilinde eitimi temel bir insan hakk olur. Bu durumda hibir dil, imtiyazl olmaz. Tm diller eit olur. Yani Diller politik olann tanmlanmasndan dlanrlar; dilin politik bir anlam olmaz. Tpk, gz veya ka rengi veya ayak numaras gibi apolitik, hibir imtiyaz veya ezilmeye yol amayan bir zellik olur. Ayn ekilde, okullarda ne Trk, ne de Krt tarihi okutulur. rnein her dilden, dinden, kltrden eit sayda tarihinin yazd ortak tarih okutulur. Bu tarihi elbet herkes kendi ana dilinde okur. Ama okuldan knca isteyen istedii tarihi okuyabilir, byle tarihler yazacak dernekler kurabilir, ama bunlar kiilerin zel tercihleri olur. Tpk bir takm taraftarlndan farksz olurlar. Byle bir rejimde ve lkede hukuki olarak ounluk diye bir ey olmadndan aznlk da olmaz. Trkler diyelim ki, lkenin btnnde ounluk olabilirler, ama bu ounluk olmalar onlara hibir hukuki veya siyasi imtiyaz bahetmez, herkesle ayn durumda olurlar. Ayn ekilde Krtler de diyelim ki Krtlerin ounlukta olduu blgelerde ayn durumda olurlar. Krtlk veya Trkln politik bir anlam olmaz. Politik anlam olan tek ey: insanlarn ana dillerinde eitim hakk olur. (Elbet yukarda deinilen matematik aznlklar sorunu bu durumda da ortaya kabilir. Diyelim ki, stanbulda ana dili Ladino olan 500 ailenin ocuklar iin matematik aznlk olmaktan doan bir sorun olacaktr.) Yani Trklk ve Krtlk kiilerin zel sorunu olur; politik anlamn yitirir. Krtln ve Trkln kiilerin zel sorunu olmas; politik olan Krtlk veya Trklkle tanmlama karsnda elbette politik bir farkllktr ve blnmedir. O zaman toplum Krtler ve Trkler olarak deil; Krtl ve Trkl politik olarak tanmlayanlarla; byle tanmlamay reddedenler olarak blnm olur. Bu blnme, ezilenleri birletirir ve kimsenin dilinden dolay ezilmemesine yol amaz. Dolaysyla nfusun ezici ounluunun karnadr. Ayn mantk din alanna da aktarlabilir. * Dikkat edilirse, bu zm ayn zamanda haklar sorunuyla ilgilidir. Haklar konusu politik olann (ulusun) nasl tanmlanacana ilikindir.

Haklar, aznlk ve ounluk ilikisinin dndadr. ounluk, haklar konusunda, ben ounluum o halde aznlk bana uymak zorundadr; demokrasi de aznln ounlua uymasn kabul eden rejimdir; bunu istemek ve aznl ounlua uymaya zorlamak son derece demokratiktir diyemez. Eer bunu diyorsa, sorun demokrasi sorunu deil; demokrasi sorununu tartyormu gibi yapp, ulusun nasl tanmlanacan belirliyor demektir. lkenin ounluu Mslman, o halde Mslman olmayanlar da Mslmanlar gibi yaamaldr dendiinde (ki burada aslnda slam da deil, kendi slam anlaydr dayatlan) sorunu matematik aznlk ounluk ilikisi olarak tartmak yanltr. Burada, ulusun nasl tanmlanaca; haklar tartlmaktadr. Rejim (ileyi) tartmas ile ulusun nasl tanmlanaca ve haklar tartmas tamamen farkl tartmalardr. Rejim tartmas ayn ulusta yaamay kabullenmi; ayn ulus tanmnda anlam insanlarn yrtebilecei bir tartmadr. Ulusun nasl tanmlanacana ilikin tartma ise, ayn ulusta yaayamayacaklarn birbirine iradelerini zorla dayatacaklar ve birinin dierini tasfiye etmek zorunda olduu bir tartmadr. Hem Allaha inanp hem putlara tapamazsnz. Bunlar birbirini dlarlar. Hem ulusu Trklkle tanmlayp; hem Trklkle tanmlamaya kar tanmlayamazsnz. Bunlar da birbirini dlarlar ve aslnda slamn Allaha irk komak dediinden farkszdr. Yani bu tartma son durumada, hangi dinden olunaca tartmasdr. Ancak ayn dinden olanlar, hangi rejimde yaayacaklarn tartabilirler. Hangi dinden olunaca ise, ok temel, kimlerin hangi dinde rejim tartmas yapabileceine ilikin bir tartmadr. Birincisi farkl iken ortada byle bir fark yokmu gibi tartmak aslnda o dini zmnen olumlamak, ondan yana tavr almaktr. Bu tartmay aznlk ve ounluk tartmas olarak; demokrasi veya darbe tartmas veya rejim tartmas olarak koymak, ezilenlerin gzne kl atmak; onlar egemen snflarn problematiklerine hapsetmek demektir. (rnein DSP Bakan Doan Tarkan, Msrdaki Darbe zerine yazd yazlarn hepsinde, aslnda kendisinin ve partisinin btn tavrlarnda, ulusun nasl tanmlanaca sorununu gndemden drerek, var olan statkoyu yeniden retmektedir. Yanl sorulara doru cevaplar verilemez.) Bir toplumun ounluu anti demokratik ise, o anti demokratik ounlua demokrasiyi savunan aznln her eyle direnmesi haktr. Ortadaki sorun, ayn btnn kendini ynetmesi deil; btnn nasl ve neyle tanmlanacadr. rnein, Nazi Almanyasnda Hitler nfusun ounluunun karar, destei ve grmezden gelmesiyle Yahudileri ldrme karar alyorsa, yaplacak ey, o ounlua kar savamak, direnmektir; o ounlua sayg gstermek deildir. Trkler biz ounluuz, herkes Trke renmeli, Trk tarihi okumal diyorsa, bu karara kar direnmek hak ve grevdir. Nasl direnilecei, hangi biimin baar ans sunduu burada taktik bir sorun olur. Pek ala bu

direnii legal biimler iinde yapma; seim olanan kullanma karar alabilir direnenler, ama bu direnme hakkn ortadan kaldrmaz, bu noktada sorun, bu hakkn nasl kullanlaca sorunudur. * Msra gelince, ki tartlan Trkiyedir, ounluk Mslmandr, eh Mslmanlar da ounluksa, kendi yaam tarzn ve felsefesini aznla dayatabilir mi; yoksa istedii gibi giyinmek veya giyinmemenin bir hak olduu; devletin tek grevinin de bu hakk savunmak olduu mudur? Trkiyenin Laikileri de, AKP ve Erdoan da bu istedii gibi giyinme hakkn tanmamaktadr. kisi de demokrat olmadndan tanmaz, onlarn ayrlklar bu hakkn nasl snrlandrlaca noktasndadr. Birisi ilerleme, adalk diyerek; dieri ounluk demokrasi diyerek bu anti demokratik snrlamasn, bu hakkn ihlalini meru gstermeye almaktadr. Msrdaki darbe miydi deil miydi tartmalar, ayn gerici kayk dvnn yeni bir versiyonudur. Sorun darbe mi deil mi, deildir! rnein, insanlarn istedikleri gibi giyinmek temel haklar mdr deil midir sorunudur? ounluun bu hakk snrlamaya hakk var mdr sorunudur. Sorun hakkn kullanm deil, tannp tannmayacana ilikin g sorunudur. Yanl sorulara doru cevaplar verilemez. Gezi hareketi, bu ikisine de kar insanlarn istedii gibi giyinme veya giyinmeme haklarn savunmaldr. imdiye kadar bu mesaj baaryla verdi. Ama ayn eyi, diller ve ulusun tanmnda da yapmaldr. Trklkle veya Krtlkle tanmlanm bir ulusa ve ulusulua kar Trklk veya Krtlkle tanmlamay reddeden demokratik bir ulusuluu ve ulusu savunmaldr. Bayra Trk bayra veya Krt bayra; Atatrk veya calan olamaz, ama rnein bunlarn kiilerin zel tercihi olarak bir alt kesinde kendine yer bulabilecei beyaz bir bayrak olabilir. Bayran ne olaca bu hareketin kaderini belirleyecektir. ounluu yok ederek aznlklar da yok eden bir ulus mu, aznlklar da tanyan bir ulus mu? Demokratik bir ulus mu? Yoksa Trk ve/veya Krt ulusu mu?

17 Temmuz, aramba

Parklarda calan Posteri veya Krt Renkleri Niin Gereklidir?

Gezi Hareketi de Krt zgrlk Hareketi de ayn demokratik zlemlerden kaynakland iin nesnel olarak mttefiktirler ve birlemek zorundadrlar. Bu buluma er veya ge gerekleecektir ve gereklemelidir. Ancak toplumsal mcadelelerde, hele zamann hzland zamanlarda snflarn, farkl glerin ayn noktaya e zamanlarda deil de farkl zamanlarda gelileri, bir bulumay engelleyebilir ve taraflarda bir aldatlmlk duygusu, krlma yaratabilir. Zaten u an Gezi Hareketinin karsnda Krt hareketinin gsterdii soukluk; zaman zaman temsilcilerle, beyanat dzeyinde ve misafir sanatlktan teye gitmeyen bir destek; yani harekete uzak durma; bir yanyla Krt Hareketinin uzun yllar sren bekleyiine, kimsenin gelmemesinin yaratt krgnln bir grnmnden baka bir ey de deildir. Krt Hareketi yllarca, bu demokrasi mcadelesi tek ayakla yrmez dedi. Trkiyede bir demokratik hareket yaratma eilimi veya potansiyeli grd her giriimi veya eilimi destekledi. Olmad kendisi Trkiyelilemek diyerek, bu demokratik hareketi yaratmaya alt. Btn bu abalar karlksz veya baarsz kald. Bu durum Krt hareketi iinde burjuvazinin konumunu glendirdi. Ancak, zgrlk Hareketi prestijini ve arln koyarak burjuvazinin bu gcn dengelemez ve snrlamaz; bir an nce bu souk ve uzak durua bir son vermez ise, yarn ok ge olabilir. * Taksim Gezi Park direniiyle balayan hareket, imdi Parklara ekilmi orada gcn toparlamaya, rgtlenmeye, kendini tanmaya, birbirini tanmaya, direniini srdrmeye alyor. Ancak bu parklar, parklardaki forumlar, bundan daha fazlasdrlar. Parklar, henz kendileri bunun bilincinde olmasa da, Trklkle ve Pozitivist (Kemalist) veya Emevi Usul bir Snni slamla (AKP, Politik slam) tanmlanm; Parlamentonun aybn rten bir asma yaprandan baka bir ey olmad; keyfi, baskc, krtasiyeci, brokratik ve militer cumhuriyetin alternatifi olabilecek bir Demokratik Cumhuriyetin tohumlardrlar. Parklar, Gezi Hareketi denen ipekbcei kurdunun bir Demokratik Cumhuriyet kelebeine dnebilecei kozalardr. Yirminci Yzyln banda, bir bcee dnm Gregor Samsann, tekrar bir insan ve yurttaa dnmeye balayabilecei yerlerdir. Gezi Hareketi, bu eilimi tamaktadr, byle bir z olduunu gstermitir. Harekette bu eilim glenmedii, bu dnm baaramad takdirde, kozasnn iinde, yumurtasnn kabuunu kramayan bir civciv veya anasnn karnndan kamayan bir bebek gibi lmeye mahkmdur. Gezi Hareketi ya bir Demokratik Cumhuriyet kelebeine dnmek zorundadr ya da bu merkezi, brokratik ve keyfi Trk ve Mslman Cumhuriyeti, onu

Parklar kozas iinde boacaktr. Peki, lmemesi ve bir Demokratik Cumhuriyet kelebeine dnmesi iin ne yapmas gerekiyor? * Anti Kapitalist Mslmanlar, Pozitivizm veya Emevi Mslmanl karsnda, bir de otantik, demokratik, imdiye kadar bastrlm, unutulmu bir ezilenlerin Mslmanlnn da var olduunu gstererek ve Gezi Hareketinde yer alarak var olan dzen partilerinin hareketi sokmak istedikleri laiki-slamc emberini krmasna muazzam bir destek verdiler. Eer 31 Mays devrimci Gezi hareketinin ba ise, Ramazann ilk gn stiklal Caddesinde yaplan Yeryz ftar, bu devrimin kendi iinde ikinci bir devrimdir. Ve devrim, bir devrim olarak kalabilmek iin bu ikinci devrimi yapmak zorundayd. Bu devrimin yaplabilmesinde, sayca kk de olsalar, hsan Eliak ve evresindeki genler belirleyici nemde olmulardr. Bu devrim kendi iinde yapaca devrimlerle ilerleyebilir. nnde yapmas gereken bir devrim daha bulunuyor. Balangta, ulusalclar ve ulusalclardan kopmak istemeyen szm ona sosyalist gruplar, hareketi bler diyerek, antikapitalist Mslmanlarn Taksimde Gezi Parknda Cuma Namaz klmalarna kar kyorlard. Eer sosyalistlerin hala devrimci, demokratik gelenekleri srdren radikal eilimleri bunlara direnmeseydi; antikapitalist Mslmanlara siz namaznz kln biz sizi koruruz, kimse sizin klnza dokunamaz demeseydi ve onlar korumasayd (ki bunlar genellikle HDK saflarnda yer alan; Krt hareketinin yannda saf tutan radikal sosyalist eilimlerdi) bugn Gezi Hareketi tm gcn tketmi; demokratik mesaj laikilerin grltsnce bastrlm; tam da Tayyip Erdoann, ulusalclarn ve CHPnin ekmek istedii noktaya gelmi olurdu. Antikapitalist Mslmanlarn varl; kandilleri ve iftarlar, harekete laikiler karsnda unu deme olana sundu. Bizim insanlarn dini, iman, giyinii ile sorunumuz yok. Aksine biz insanlarn bu tercihlerine karlmamasn istiyoruz. Bu hareket ba ak pozitivistler hareketi deildir. Bu hareket insanlarn giyimlerine, inanlarna karlmamas hareketidir. Onlarn bu haklarn savunmak da bizim grevimizdir. Demek ki, kk de olsa, egemen blnmeyle blnldne vurgu yapma imkn tanyan bir gcn, rneimizde antikapitalist Mslmanlarn, hareket iinde var olmas hayati nemde olmu; onun nitel ve nicel olarak yeni ufuklara almasn mmkn klmtr. * Benzeri insanlarn cinsel tercihleri konusunda da oldu. Demokratik z ifade edebilme olanan 30 Haziranda yaplan LGBT onur yry de salad. Bu yrye katlarak ve destek vererek Gezi Hareketi, insanlarn cinsel tercihleriyle sorunu olmadn da vurgulama olana elde etti. Bugn #direnayol gibi hashtaglar veya Nerdesin Akm? Burdaym Akm!; Velev ki ibneyiz.. parolalar her yerde yanklanabiliyor. *

Ama ortada grmezden gelinemeyecek bir paradoks var. Krt hareketi, en azndan onun PKK ve BDP gibi partilerde ifadesini bulmu radikal ve demokratik kanad, dier deyile zgrlk Hareketi, yllarca, tam da bu hedefleri ne kararak mcadele etmesine ramen, tam da byle bir hareket ktnda kendisi ortada grlmedi. Harekete, benim insanlarn dili, ulusu ile de sorunum yok mesajn ak biimde verme imkn sunamad. O koca Krt hareketi bir hsan Eliak karp oraya gnderemedi. Elbette ve kr ki bu kadar net deil bu resim. Hareketin ilk balatclarndan olan Srr Sreyyann bir BDP vekili olmas; calann selam; Karaylann mesaj, Sebahat Tuncelin Geziye gelmesi; hatta Taksim Gezide birka gn sonra, Krt genlerinin Gezinin giriinde srekli halay ekmeleri ve Krt olarak grnr olmalar nemliydi ve hareketin Krtlerle bir sorunu olmadn gstermesi iin bir olanak sundular. Ama dikkat edilirse bunlar hep sembolik varolulardr. Elbette hareketin iinde sanlandan ok daha fazla, zellikle niversitelerde eitim grm Krt de vardr ve bunlarn Gezi Hareketine, ulusalc bir izginin damgasn vurmasnn engellenmesinde, ok nemli ve grnmez bir yerleri vardr, ama hem bunlar birer Krt olarak deil, birer biliimci, hukuku veya birer renci olarak oradaydlar. Mslmanlar sayca azdlar, ama azlklarna ramen varolular sembolik deildi, iindeydiler tm varlklaryla; Krtler okturlar, ama varolular semboliktir; varlklaryla hareketin iinde deildirler. Parklarda durum Taksimdeki Gezi Parkndan da ktdr. Gezi Parknda en azndan Gezinin giriinde halay eken, Apo Bayra tayan Krt genleri vard. Bunlar Kemalistleri uzaklatrmak ve susturmak iin bir imkn sunuyorlard. Gezi Hareketine sen Atatrk ve Trk bayra tayorsan, Krtlerin de calan bayra tama haklar vardr deme olana sunuyordu. Ve bu sayede hareket dier btn bayraklarn kaldrlmasn fiilen uygulamaya geebiliyordu. Ama Parklarn hepsinde Atatrk ve Trk Bayra, katlanlarn ou kar olmalarna ramen sembolik de olsa durmaya devam ediyor. Ve artk Apo posterleri veya Krt renkleri yok. Taksimde yaplan sembolik katlm bile parklarda yaplsayd, bugn oralarda ya her Trk bayra ve Atatrk resminin yannda bir Apo resmi yer alr veya hareket eer siz bunu asyorsanz onlarn da bunu asma hakk vardr, ya ikisi de kalksn ya ikisi de kalsn deme olana elde ederdi. Hareket ulusal sorunda; inan sorununda, yeryz iftarlar, cumalar, kandilleri olmayan ve mesajn verememi bir Gezi Hareketi durumundadr. Krtlerin, brakalm kitlesel katlmn bir yana, sembolik katlmnn bile yokluu, Hareketin Trk milliyetisi grnmden kurtulmasn engellemektedir. Ve bir an nce bu yoklua son verilmezse, bir fasit dairenin ortaya kmas kanlmaz olacaktr. Krtler olmad iin, Trk Milliyetisi vurgu varln ve gcn arttrarak srdrecek; Trk milliyetiliinin damgas glendike de Krtler daha uzak, hatta dmanca bir tavr almaya hatta muhtemelen Mslmanlar bile uzaklamaya balayacaklardr.

Taksimde Trk bayra ve Atatrkn yannda Krt renkleri ve Aponun resmi de vard. Bu bir arada var olu sayesinde calan ve Atatrk resimleri ayn karede buluyor ve Hareketin en azndan semboller, imgeler araclyla Atatrk ve calan ile sorunumuz yok mesaj vermesine imkn salyordu. Ama bugn hareket parklara ekilince Krtler de hareketten ekildi. Her Park yerinde tpk Taksimdeki gibi Krtlerin de sembolleri olmas gerekirken bunlar yok. Bunlar olmaynca hareket Atatrk ve Trk bayra sembollerine, yasak olmamak iin bunlar kaldrn diyemiyor, ama bu da yanl bir algnn olumasna yol ayor. Sanki hareket ulusalc bir hareketmi gibi alglanyor ve gelecek olanlar gelmiyor. Hareket ulusalc ve CHPli bir desteki kitlesine hapsoluyor. Dayand taban geniletemiyor mesajn yayamyor. Ayrca ulusalc medya aralar da hareket hakknda bu izlenimi besleyen imgeleri yayp duruyorlar. Aslnda hareket Krtlere davetini de yapt, gelin saflarmza bizi yalnz brakmayn dedi. Lice dolaysyla Kadky ve Beiktata yaplan yryler; ertesi gnk byk protesto bir bakma Gezi hareketinin Krt hareketine arlaryd. Krt hareketi bu arya cevap vermekte daha fazla gecikirse, parklara ekilmi hareketin, ulusalclarn bu saldrsna daha fazla direnme olana da pek bulunmamakta. Buradan hem genel olarak Krt hareketine; hem de zel olarak zgrlk Hareketine bir kez daha arda bulunuyoruz. Trklerin yllar yl bulunduu konumda kalmayn. Sizin tecrbeniz, politik birikiminiz ok byk. Buna layk olarak davrann. Yarn br gn koullar deiip de geldiinizde, parklarda demokratik bir hareketle deil, demokratik z idi edilmi bir ulusalc hareketle karlaabilirsiniz. Gezi Hareketi kurdunun Demokratik Cumhuriyet kelebeine dnmesi iin, tpk Antikapitalist Mslmanlar gibi, demokratik Krtler de bu hareketin iinde yer almal ki, varlklaryla, laikiler ve ulusalclar karsnda bir denge oluturabilsin. Ve ancak bunlarn birbirini ntralize etmesi ile hala ince bir tabaka olan modern, ehirli, gen cretlilerin demokratik zlemleri harekete damgasn vurabilsin. Vurabilsin ki bu demokratik damga esas yoksul ynlar demokratik zlemler iin ekebilsin ve onlara arsn iletebilsin. Bu zincirleme reaksiyonun balayabilmesi iin, Krtlerin varl art. Krtlerin varl iin de zgrlk Hareketinin bunca tecrbe ve birikimine; demokratik zlemlerine uygun davranmas. Hareketin kendi iinde ikinci bir devrim daha yapmas gerekiyor ki gerek bir toplumsal devrimin tohumu olarak kalabilsin.

18 Temmuz, Perembe

Gezi Hareketi, Teori ve Devrim

Teori ve Devrim, zellikle teorinin teorisi de denebilecek olan Metodolojinin Devrim ile ilikisi sanlann aksine ok yakn, i ie gemi bir ilikidir. Devrim teorinin, teori de devrimin gereklemesidir. Teoride gerek olan akli olur; devrimde ise akli olan gerek. Metodoloji, temel kavramlarn nasl tanmlanmas gerektii zerine konuur, ama temel kavramlar tanmlayacak temel kavramlarn neler olaca ise, eskisine smayan yepyeni bir srama momenti, bir yepyeni din gerektirir. Ama o din, eski kuaklarn gelenei yenilerin zerine bir kbus gibi kt iin, bulutsuz gkte akan bir imek gibi ortaya kmaz. Eskinin, var olann iinden, onun biim ve anlam deiimiyle kar. Gerek olan akli olur. Evrenin varoluunu, Kaos, Kozmos, Kronos, Zeus, Apollon vs. ile aklayan bir tarihten ve kavram sisteminden, dolaysyla bir toplum dzeninden; Cennet, Cehennem, Allah, eytan ile aklayan bir tarihe, kavram sistemine ve toplum dzenine nasl geilebilir? Tarihi ve evreni Allahla, Cennetle, Adem ve Nuhla akland bir Tarih, kavram sistemi ve toplum dzeninden, Klasik Yunan ve Roma Uygarl, Karanlk Ortaa ve nihayet klasik uygarlkla yeniden buluma tarzdaki bir tarihe, kavram sistemine ve toplum dzenine nasl geilebilir? te teolojik ya da felsefi denen metodolojik tartmalar nce bu geii yaparlar znde; sonra o kavramlar yava yava zihinlerde toplum hayatnda zaten var olan bin bir iliki araclyla yaylr. Kald ki bu o zihinlerdeki deiim bizzat bu ilikilerdeki deiimin sonucu olarak ortaya kmtr. Sonra bir noktaya gelir ve eski sisteme smaz olur her ey, bir devrim a balar. Yepyeni bir styap, yani yeni bir dinin egemenlii gerekleir. Mitolojiler de, destanlar da, felsefe tarihleri de, peygamberler tarihleri de hep bu devrimlerin hikyeleridir. Hepsi byle bir tarih bakyla deifre edilmeyi beklemektedir. Bu deifrenin kendisi de yeni bir tarih, dolaysyla kavram sistemi ve toplumsal dzen, yani din demektir. Klasik yonya filozoflar, evreni yaratan ana maddeyi u veya bu olarak tanmlarken aslnda bir ana neden fikrini, yani Allah tasavvurunun ardndaki gizli varsaym, oluturuyorlard. Btn materyalistlikleri Allah yaratmaya alyordu onlar bunun bilincinde olmasalar bile. Hepsi Miletos veya civarndand neredeyse, btn peygamberlerin Urfa-Mekke arasndan, Mezopotamya veya Orta Doulu olmas gibi, zamannn en nemli ticaret yolu ve dmnn bulunduu yerde yayorlard. Sonraki klasik filozoflar, doru, iyi, gzel nedirin cevabn ararken de aslnda Allahn kuraca dzenin varsaymlarn ve kavramlarn oluturuyorlard. Sokrates, Aristo, Platonlar, sofistler, yeni Pltoncular vs. farknda deildiler, ama Peygamber habercileriydiler; slamn terminolojisiyle Hristiyanln Hanifleriydiler bir bakma. Byyen Akdeniz ticareti ve o ticaret yollar zerinden kan Filozoflar olmasayd, Allah, birka Filistin airetini birletiren, bazen kzan ve bazen Abrahamla pazarlklar yapan,

Ouzhan (kzhan) gibi bir kabileler federasyonu sembol olmaktan teye gidemezdi. n Asyann Bizans ncesi uygarlklarnn Hristiyan rahiplerinin (Sryani, Sabi, Nesturi, Ermeni, Kpt kiliseleri rahiplerinin (Rahip Bahira) vs.) teolojik tartmalar, olmasayd, Hz. Muhammet ve slam ortaya kamaz, ksa da bu dinlerin yaygn olduu yerlerdeki halklar bir saman alevi gibi hzla Mslman olamazd. Benzer ekilde Descartesden Kanta kadar modern filozoflar, modern dnyann dini olan Aydnlanmann teolojisini yapyorlard kendileri teolojinin dman olsalar da. Aydnlanma devrimi aslnda o filozoflarn kitaplarnda hazrlanmt. Parisin donsuzlar, bilmeden o teorinin uygulayclarydlar. Marks, Tarihsel Maddecilii 1845te formle ederken, 1848 devrimin teorik hazrln yapyordu. Lenin, Avrupa sava ateleri iindeyken Ktphanelerde Hegelin Mantnn en soyut blmlerinde; varlk, hilik, olu kavramlarnda dolarken ve Hegelin en devrimci yerleri en soyut gibi grnen yerleri diye notlar derken yaptn, Ekim devrimini gerekletiren ii ve kyller ayaklaryla yapyordu. Bugn Marksizmde yap ve zne elikisi ve zm, din ve ulus teorileri; yeni sosyal hareketleri tek bir kavram sisteminde toplama abalar gibi btn teorik katklar, aslnda bu devrimin hazrlklaryd. Ama bu hazrlklar bu devrimin hazrlaycs fikirler olmad. Bunun acsn ekecektir bu devrim. Bu devrim bu fikirlerle ancak baka bir mecrada, baka fikirlerin kulukasnda gelitikten sonra buluabilecektir. * Bu devrim her eyden nce Postmodernizmin son yirmi otuz ylda gelitirdii kavramlara dayanmaktadr. oulculuk, hiyerarik olmama, farkllklar, tekiletirmeme, evre ve doaya ilgi vs. Kimse Marksn adn anmyor, ama rnein Foucaulta gndermelere sk sk rastlanabiliyor. Bu gezi hareketini yaratanlarn dnce dnyasn, kavramlarn, denebilir ki bu son yirmi otuz yln post modern dnyas belirledi. Ama postmodernite nedir? Postmodernite, kar devrimler dizisiyle, aslnda nce pozitivizm ve uluslarca, daha sonra da Stalinist ulusalc ve brokratik kar devrime uram ve unutulmu Aydnlanmann ideallerini el yordamyla bulma abas olarak grlebilir. Ama bu aba, ar kendine gven ve bir sr yanl anlamayla maluldr. rnein Pozitivizmi, Aydnlanma iinde bir kar devrim; uluslar ve ulusuluu, Aydnlanma hmanizmi ve kozmopolitizminin inkr bir kar devrim olarak deil; onun devam ve mantki sonucu olarak grr. Stalinizmi de Marksizmin rnein. Bir kar devrime reaksiyon, bu kar devrimin insanl bouuna kar bir isyandr. Ama devrimci gelenek ve kklerinden yoksundur bu yanlsamalar nedeniyle, kendini aydnlanmann ve Marksizmcin devrimciliinin bir mirass ve gelitiricisi olarak grmez.

yle de deildir zaten. Bu da onu snrlar. Bu nedenle tarih bilincinden yoksundur, hatta iinden kt yapsalcln tarihsizlii ile maluldr. Tutarszdr, bunu, i tutarllk ve sistematik olmak; byk anlatlar ld denerek olumlanr; yzeysellik derinlik olarak yceltilir. Bu durum onu ayn zamanda bu kar devrim iinde olumu dzenin bir dzelticisi, reformisti yapar. Ulusulua kardr, ama onu yeniden retip payandalar; merkezilemeye, hiyerariye kardr, u an park forumlarnda grlecei gibi, Fellininin orkestras gibi, en kt merkezileme ve hiyerariyle sonulanmas mukadder bir samala der; Byk anlatlarn bittiine dair nermenin kendisin de bir byk anlat olduunu gremez. Mutlak doruya inan diktatrle yol aar der; kar devrimleri gerek toplumsal glerle deil, dncelerle aklamaya kalkt iin gerei anlayamaz ve ayn zamanda mutlak dorulara inanmay yasaklayarak baka bir yasakln ve mutlak dorunun savunucusu olur. Btn eski uygarlklar gibidir. Tarihi ve takvimi kendisiyle balatr. Ve btn eski uygarlklar gibi, atn sand sorunlar, o eski uygarlklar arpan sorunlar onu da arpacaktr. O nedenle, postmodern bir dnyann hareketi olan, Gezi Hareketi balamnda, Teori ve Devrimlerin ilikisinden sz etmek epey anakronik kamaktadr, ama onun bu teoriyle ilikisizliinin kendisidir teoriyle olan ilikisi. Bu hareket de postmodernite gibi, bir atom savandan sonra bir bakma btn canllarn neredeyse yok olduu bir dnyada hayatn yeniden ortaya kmas gibidir. Aydnlanmann ve Marksizmin k bu entelektel atom felaketiydi. * Ama bu kuan devrimcileri de, tpk Maymunlar Cehennemindekiler gibi, kayp halkay aramaya ve ykntlarn altnda onu bulmaya yazgldrlar. nk bu hareket srdke ve ilerledike gerilere dnecektir. Dndnde de bir yerlerde tekrar Marksizmle karlaacaktr. Hareketin hazrlkszlndan sz ederken bunu kastediyoruz. Bu hareket pek ala arada geen zamanda durmayp gelimi bir Marksist bir teori arka planyla ve iyi bir zihinsel hazrlkla da bu ykselii yaayabilirdi. O zaman Amerikay yeniden kefederce muazzam g ve zaman israflaryla bulmak zorunda kalmazd. rnein Rus devrimcileri, Avrupada gelimi en ileri teori ve rgt biimlerine; Rus romanclar, Don Kiottan beri gelitirilmi roman tekniine dayanarak, ge gelmenin faziletlerini yayorlard. Bu hareketin byle bir avantaj yok. Her eyi yeniden kefetmek zorunda. Bunun iin uzayan bir devrim olmas, kendini eitecek zaman bulmas gerekiyor. Zamana ihtiyac var bu devrimin, ne kadar yava bir tempoyla ilerlerse o kadar iyi. O kadar hazmetmi olarak daha ileri grevlere kendini hazrlayabilir. Focaultnun, eer Frankfurt Okulu veya Eletirel Teoriden (yani gelimi Marksizmden) haberim olsayd, otuz yl bouna zaman ve enerji yitirmezdim, dedii sylenir. Bu hareket de gn gelecek bunlar syleyecek. Bu hareket imdilik ykntlar altnda, tozlarla rtlm, ama tozlarndan biraz temizlense prl

prl parlayacak bir prlanta gibi olan teoriye ilgi gsteremeyecek kadar kendinden emin ve kendini beenmitir. Ama ilk renecei, ilerlemek iin geriye gitmek zorunda olduu olacaktr. Oku ne kadar ileri atmak istiyorsa yay o keder germek; ne kadar ileri sramak istiyorsa o kadar gerilip hz almak gerektiini grecektir. Her seferinde daha geriye gitmek zorunda kalacaktr. lerlemenin (pratik) gerileme (teori) olmadan olamayacan grdnde ve artk gerileyemeyecek duruma geldiinde gerek ileri atln yapabilecektir. Marks yle yazmt: proletarya devrimleri, () durmadan kendi kendilerini eletirirler, her an kendi aklarn durdururlar, yeni batan balamak zere, daha nce yerine getirilmi gibi grnene geri dnerler, kendi ilk giriimlerinin kararszlklar ile zaaflar ile ve zavalll ile alay ederler, hasmlarn, salt, topraktan yeniden g almasna ve yeniden korkun bir gle karlarna dikilmesine meydan vermek iin yere serermi gibi grnrler, kendi amalarnn muazzam sonsuzluu karsnda boyuna, daima yeniden gerilerler, ta ki, her trl geri ekilii olanaksz klncaya ve bizzat koullar barncaya kadar: te Rodos, haydi Atla!

19 Temmuz, Cuma

Krt Hareketini Eletirmek, Ama Nasl? Egemen Ulustan Bir Sosyalist Olmann Zorluklar
Krt Hareketini Eletirmek, ama Nasl? ok olaanst bin durum olmadka, Krt hareketini hi eletirmemeye alrm. Bu ou durumda yanl olarak, Krt hareketinin hayran olduum gibi yorumlanr. Bu tamamen yanl, metodolojik dzeyde, egemen ezilen ilikisinin zgl mahiyetini kavrayamamakla; politik dzeyde ise bu yorumu yapanlarn gerici birer Trk milliyetisinden baka bir ey olmamasyla ilgilidir. Neden? Srr Sreyyann tantt, ok bilinen bir deyi vardr: Krtler bu lkede her ey oluyor, ama Krt olamyor. Bu genel olarak, politik ve hukuki dzlemde byledir. Ve bu dzlemde aslnda Trkler Trkten baka hibir ey olamazlar. Ancak bu dzenin muhalifleri sz konusu olduunda, durum tamamen tersine dner. Muhalifler arasnda ise zavall Trkler Krtlerle ayn dertten muzdariptirler. Trkler de bu lkede sosyalist olabilirler, feminist olabilirler, pasifist olabilirler, anti-kapitalist Mslman olabilirler, anarist olabilirler, ekolojist olabilirler, hmanist olabilirler, ateist olabilirler vs. vs.. Ama Trk olamazlar! Buna karlk, muhalifler arasnda da durum tam tersinedir. Krtler bir trl sosyalist, feminist, pasifist, ekolojist, anarist vs olamazlar. Hep Krt kalrlar. Politik ve hukuki dzlemde Krtlerin Krt olamamasyla, muhalefet dzeyinde sosyalistlerin, feministlerin, pasifistlerin, anti-kapitalistlerin, Mslmanlarn, anaristlerin, ekolojistlerin, hmanistlerin, ateistlerin Trk olamamas ayn madalyonun iki yzdr. Trkler ezen olduklar iin Trk olmazlar veya olamazlar; Krtler ezilen olduklar iin, sosyalist. Feminist vs. olamazlar. ok aktr ki, bu ilikide Trklerdeki sosyalistlik, feministlik vs. egemen ulustan olmann gizlenmesinin bir aracdr. Krtlerin de Krtten baka bir ey olamamalar, ezilmelerinin bir grnm ve bu ezilme ilikisinin ezen Trkler tarafndan yeniden retilmesidir. Bu diyalektii anlamayanlar, bizim davranmz Krtlerin eletirisiz desteklenmesi gibi anlarlar, ama tam da byle davranarak, aslnda birer Trk olduklarn ele verirler. Yani durum grnn tam tersinedir, biz tam da Trk olmadmz iin Trk olarak davranrz. Sosyalistler, vs de tam da Trk olduklar iin, bir trl Trk olmazlar ve olamazlar; Feminist, Sosyalist, Pasifist vs. olarak konuurlar ve Krt hareketini eletirirler. Biz ise, ben kendimi ne olarak grrsem greyim, egemen ulustanm, u veya bu ekilde egemen ulustan olmann karlarn ok ince bir biimde savunuyor olabilirim diyerek, btn

eletirimizi, bir trl Trk olamayan Sosyalistlere yapar; onlarn aslnda Trk olduklarn gstermeye alrz. Yani ortada birbirine zt iki farkl dnya vardr. Bu nedenle bizden Krtlere ynelik bir eletiri ok istisnai durumlar olmadka kmaz. Ama Trklere, ama zellikle Trk sosyalistlerine en ar eletiriler de bizden kar. Biz ok zel bir durum olduu iin, Krt hareketi iindeki burjuvaziye veya zgrlk Hareketinin muhaliflerine eletiriler yaptk, zellikle gezi hareketi karsndaki tavrlar bakmndan, ama bu eletirilerimiz bir yanl algy gidermeye ynelikti esas olarak. Hlbuki bizim eletirilerimizi beenenlerin ou, onlar yanl alglyor. Krtlerin mahkm edilmesi olarak gryor. Mesela yle yanklar gryoruz. Krtler Amerikay mttefik semi. Krtler imdi AKP ile i tutuyor gibi. Biz Krt hareketini hibir zaman byle eletirmedik ve eletirmeyiz. Bizim bak amzdan ezilenler her zaman ezenlerin arasndaki elikilerden yararlanabilirler ve yararlanmaldrlar. Yani Trk devletinin egemenliine kar mcadelesinde ben Krtleri niye Amerikaya yaslanyorsun diye eletirmem. Bu onlarn hakkdr. Ben egemen ulustan bir insan olarak yenilgici bir tavr iinde olmalymdr; onlarn bu hakkn savunmalymdr. Eletirim ancak bu hakkn kullanlmasnn somut biimlerinin gerekten onlarn zerindeki basky kaldrmaya hizmet edip etmedii noktasndan olabilir, ama bu hak bakidir. Kald ki, Krt hareketi diye bir ey de soyuttur. Krt hareketi iinde de farkl eilimler ve mcadeleleri vardr. Ben Krt hareketi iindeki ezilen kanadn, ezene kar destekisi olmak zorundaymdr. Yani zetle yle: Egemen ulusa (Trklere) kar, her durumda ezilen ulustan (Krtlerden) yana (Mslman Krtler ve Trkler karsnda Ermeniler ve Hristiyanlardan); ezilen ulusun iindeki mcadelede, (Krtlerin iindeki mcadelede) Krt burjuvazisine ve egemenlerine kar, ezilenlerden yani somut olarak ifade edersek, PKK ve calann izgisinden yana, onu destekleyen bir tavr srdrmek. Ama bunu yaparken ezen ulustan bir insan olduumu bir an iin bile akldan karmamak. 2000lerin banda, Krt hareketi iinde, tpk imdiki bar sreci ve Gney ve Bat Krdistandaki kimi kazanmlarn yol atna benzer bir savrulma ve Krt burjuvazisinin etkisinin art yaanmt. O zaman ok nadir olarak yaptmz gibi, kzm sana sylyorum gelinim sen anla gibilerden Egemen ulustan bir sosyalist olmann zorluklar diye bir yaz yazmtk. Aaya bu yazy koyuyoruz. Gerekli deiiklikler yapldnda (mutatis mutandis) bugn iin de okunabilir. *

Egemen Ulustan Bir Sosyalist Olmann Zorluklar

30 Temmuz 2003 Bugnn dnyasnda sosyalist olmak zordur. Bu dnyada egemen ulustan bir sosyalist olmak daha zordur, ama Trkiyede egemen ulustan bir sosyalist olmak ok daha zordur. Hele hele

u son dnemde, ABDnin Orta Douya el koymasndan beri, Trkiyede Krt Ulusal Hareketinin destekleyen sosyalist olmak olaanst zordur. Biraz bu zorluklara deinelim. nk bizzat bu zorluklar bize iinde bulunduumuz dnyann sorunlarn daha iyi kavrama olana salar. Yani sanki znel zorluklarmzdan bahsedermi gibi yapp, yine toplumdaki eilimler ve atan gleri anlamaya alalm. Bugnn dnyasnda sosyalist olmak, zaten Mslman mahallesinde salyangoz satmaktan farkszdr. Dou Avrupann halklar, hatta buna in ve Hindi inini de ekleyelim, aa yukar insanln neredeyse bete ikisi, sosyalizm diye brokratik diktatrlklerin egemenlii altnda yaad iin, eer sosyalizm bu ise olmaz olsun deyip, sosyalizmden nefret etmi, sosyalizm szcyle ortak bir hecesi var diye sosis bile yemez olmutur. Yok, o sosyalizm deildi itirazlarn dinlemek bile istememektedir. Zengin lkelerin nfusunun byk bir ounluu ise (yani yuvarlak hesap bete bir), yeryz lsnde eitliki bir dzen, bugnk maddi yaam dzeyinde bir d, bir gerileme anlamna geleceinden, sosyalizmle selamn sabahn oktan kesmitir. Geri kalan bete iki ise, ilk bete ikinin yaadklar nedeniyle ayn soukluk iinde olmann yan sra, bete birin yaad refahn gz kamatrcl ile sosyalizm diye bir hayal bile kuramaz olmu, kral olsa soann ccn yiyecek oban gibi, o gzn kamatranlar gibi olmaktan baka hayali kalmamtr. Geriye sznz dinleyecek kim kalr? Kendine sosyalist diyenler kalr. Yani toplumsal bir gcn nesnel eilimlerinin ifadesi olanlar deil; bir dnemin kalnts olarak var olmaya devam edenler. Ama bu var olmaya devam edenler, zaten o brokratik egemenliklerin bayran hala sosyalizm diye savunanlar ise ve sosyalizmin bir canlannn gemiin kalnts bu kuan ortalktan kaybolmas gereklemeden pek mmkn olamayacan dnenlerdenseniz, var olan sosyalistlerin Mslman mahallesinde de salyangoz satyorsunuz demektir. Bu kadar olsa gene iyi. Ya bir de egemen ulustan ezilen ulusun bir ulusal hareketini destekleyen bir sosyalistseniz yandnz demektir. Diyelim ki, ezilen ulustan bir sosyalist olsanz (rnein Krdistanl olsanz) veya egemen ezilen ulus ilikisinin bulunmad bir lkede yayorsanz (rnein svete veya Norvete) imdi anlatacamz sorunlarnz olmayacaktr. Yukardaki iki kategori zorlukla uramanz yeter, ama bunlara bir de egemen ulustan bir sosyalist olmann ek zorluklar biner. Her hangi bir baskya kar mcadele, dier basklara kar mcadeleyi anlamay ve desteklemeyi otomatik olarak getirmez. Hatta genellikle dier bask biimlerine kar mcadelenin o mcadeleyi zayflatt, g ve enerjileri baka mcadelelere ektii, hatta bld dnlr. i hareketi ve sosyalistler, uzun yllar feministleri, siyahlar ya da ezilen uluslar hareketi blmekle sulamlardr. Tersinden kadn veya ezilen ulus ve rk hareketleri de ii hareketi veya birbirlerine kar ayn tavrlar iinde olmulardr. Btn bu durumlarda, eitliki veya kurtuluu bir hareketin, dier bask biimleri karsnda, kolaylkla o bask biimlerini yaratan egemenliin korunmas ve savunmasna hizmet edebilecei grlr. Trkiyede olan tam da budur. Sosyalizm, egemen ulus sosyalistlerinin, egemen ulus konumunu gizlemenin, ezilen ulusun mcadelesine destek vermekten kamann rtsdr.

Birileri ne kadar sosyalizm diyorsa o kadar egemen ulus konumunu problem etmekten kayor demektir. Yani egemen ulus sosyalistleri, dogmatik de olsa sosyalist olmaktan da kmlar, egemen ulusun egemenliinin korunmasnn aralar haline dnmlerdir. Ve Egemen ulus sosyalistlerinin yzde doksan da bu durumdadr. Bu durumda, sizin, ezilen ulusu destekleyen egemen ulustan bir sosyalist olarak syleyecekleriniz, bu sosyalizmi egemen ulus konumun gizlemenin arac olarak kullananlar karsnda, sosyalizm maskeli milliyeti Mslmanlarn mahallesinde salyangoz satmak olmaktadr. Geriye ok az da olsa, yine de birazck, ezilen ulusu destekleyen sosyalistler kalr, ama bunlar da hala, eski dnyann varsaymlar ve kavramlaryla bunu yaparlar. Aslnda eer olgulara gzlerini kapamasalar ya da karsamalarn mantk sonularna gtrseler, o hareketi desteklemeyecek olanlardr. Bu elikilerden sz edip, onlarla farknz koyduunuzda, bu sefer ezilen ulusu destekleyen sosyalistlerin Mslman mahallesinde salyangoz satar duruma dersiniz. Bu kadar olsa gene iyi, sorunun bir de ezilen ulus taraf vardr. Eskiden, ABD ve Avrupa ile Trkiyenin oligarisi Krtlere kar i birlii iindeyken, Alman silah balar ve Amerikan teknii ile Krt hareketi ezilirken, iyi kt, az kalm destekilerden biri olarak insan Krtler arasnda yine de belli bir kabul grrd, ama imdi, bir yanda Avrupa Birlii kriterleri araclyla ulusal basknn hafiflemesi yollar almken veya ABDnin destei ile belli kazanmlar salamak mmkn grlyorken, artk bir destek deil, kendisinden bir an nce kurtulunmas gereken bir yk olarak grlmeye balanmsnzdr. Yani desteklediiniz ezilen ulusun giderek artan bir blm de bu destekten rahatszdr artk. Yani sevdiinizin gnl bakasndadr ve kendisini artk rahatsz etmemenizi istemektedir. Ama sadece bu kadar da deil. Eeini dvmeyen semerini dver derler. Biraz da semerlik yapmanz gerekir. Krt ulusal hareketine egemen olan zgrlk hareketi, btn bu basklara ramen iyi kt hem toplumsal konumu, hem eski geleneklerinin etkisiyle bu eilimlere direnir, ezenin ezilenlerini kazanma stratejisini izler. Bu stratejiden rahatsz olan milliyetiler ve burjuvalar, bunu aktan syleyecek cesaret ve gce henz sahip olmadklarndan, dorudan zgrlk hareketine saldracak yerde, onun egemen ulustan destekisi sosyalistlere saldrmay hem ideolojik hem de programatik ve stratejik karlar bakmndan ei bulunmaz bir durum olarak grrler. Dorusu kendi alarndan son derece akllca da davranm olurlar. Bylece bir tata iki ku vururlar. Bir yanda siz egemen ulustan olduunuz iin, egemen ulusun ezilenlerini kazanma stratejisine kar dolayl bir eletiridir; dier yanda sosyalist olduunuz iin sosyalizm idealine kar bir eletiridir. Yani Krt ulusal hareketi iindeki Krt burjuvazisi, Krt hareketi iinde kendisine kar mcadele ettii, devrimci demokrasiye kar mcadelesini de sizin srtnzda yrtr. Yani sadece bir yk deilsinizdir, dvlecek iyi bir semersinizdir. Bu kadar olsa yine iyi. Btn bunlar syleyemezsiniz de. ki nedenle. Birincisi, grevinizin, esas olarak kendi ulusunuzun milliyetilii ile mcadele olduunu dnrsnz. Bu nedenle, ezilen ulusun saflarndan yaplanlar duymazdan, anlamazdan gelirsiniz. Egemen ulustansnzdr. Bunun nasl ie ilediini, egemen ulus konumunun en kefi zor biimlerde savunulabileceini bildiinizden, insanm i st emmiim, sosyalizm beni egemen olmann

imtiyazlarndan azade klmaz; belki bu imtiyazlar en ince biimde savunmann arac olabilir diye dnr kendinize kar son derece kukucu yaklarsnz. Btn bunlar olmasa bile, hakl ve doru olsanz bile, ezilen bir ulus dediklerinizi egemen ulustan olann yukardan akl vermesi olarak grebilir. Bu psikolojik boyutu da hesaplarsnz. Dilinizi tutarsnz. Btn bu zorluklar, aslnda hem dnyada eitliki bir toplum zleminin, hem de Krt ulusal hareketinin demokratik zlemlerinin zorluklarnn, yani nesnel eilimlerin yaratt nesnel zorluklarn, egemen ulustan bir sosyalistin znel zorluklar gibi yansmasdr. Yukarda sralanan znel gibi grnen zorluklar, nesnel zorluklarn znel bir grnnden baka bir ey deildir, ama bu znel grn, kck bir noktada olaanst younlam bir grn.

29 Temmuz, Pazartesi

Gezi Hareketi, HDK, Srr Sreyya ve Adaylk

Dn, BDPnin Kadkyde yaplan olaanst stanbul kongresinde, Srr Sreyyann yapt konumada, neredeyse stanbul Belediye Bakan aday olduu anlamna gelecek bir konuma yapt anlalyor. Kendisi bunu kast etmediyse bile herkes yle anlamt. Bugn gazetelerde de bu anlamda haber ve yorumlar var. Bu vesileyle konuya ilikin radikal demokrat bir yaklamn ne olduunu ve olmas gerektiini ele alalm. Gezi Hareketi bu devlete ve sisteme kar bir direni, toplumun bir alternatif rgtlenme denemesi anlamna geldii srece genileyebilir, birletirebilir ve toplumu deitirme zelliini koruyabilir. Bunun iin de daha yolun ok bandadr. Burada alternatif bir toplum derken kimilerinin anlad trden, bu toplumun iinde szm ona kk baka toplum adacklar anlamna gelen ocuksu bir topizmden sz etmiyoruz. Her eyden nce bu devlete alternatif bir devletten sz ediyoruz. Bu devlet Trklkle tanmlamken, merkezi ve brokratik bir aygt olarak orada duruyorken alternatif olmak demek, Trklkle tanmlanmam, merkezi ve brokratik olmaya kar bir iktidar demektir. Alternatif olmaktan bunu anlamayan her sz var olan devletin ve sistemin destekisi olmaya mahkmdur. unu akldan biran iin karmamak gerekir: En gerici milliyetilikle tanmlanm, merkezi, brokratik, militer bu devlet bir demokrasinin ve halkn kendi egemenliinin arac olamaz. Yani Gezi Hareketi, Trkiye Cumhuriyetine kar bir Demokratik Cumhuriyetin tohumu olmaldr. Bir alternatif rnek olmaldr. Bu devlet Trklerin devleti ise, Gezi Hareketi Trkln, Krtln hibir politik anlamnn olmad, kiilerin zel sorunu olduu, herkesin ana dilinde eitim hakk olduu; herkesin ayn insanlk tarihini okuduu; diyanetin olmad vs. bir devleti savunmal ve rneini sunmaldr; yani Trklerin deil, demokratlarn devleti olmaldr tabiri caiz ise. Bu devlet vali ve kaymakamlar eliyle merkezden ynetiliyorsa, Gezi Hareketi merkezin hibir iktidarnn olmad, merkezi iktidarn ancak mahalli birimlerin kendi rzalaryla verdikleri kadar bir yetkisinin olduu bir devleti savunmal ve rneini sunmaldr. Bu devlet, fikir, rgtlenme zgrlklerini kstlyorsa, Gezi Parklar, forumlar bu zgrlklerin snrszca kullanld ve kullanmnn garanti altna alnd zgrlk adalar olmaya almaldr. Bu devlet basn, yayn, medyay devletin ve sermayenin eline vermise, bunlar kamulatrp, her toplum kesimi ve rgtne oy oran veya nfus iindeki oran lsnde datld bir toplumun rneini sunmal ve bunu savunmaldr. Bu devlet ticari srlar, devlet srlar diyor ve ihsanlarn tm yaamn kontrol altnda tutuyorsa, Gezi Hareketi, devlet srlar ve ticari srlar tanmadn; devletin, irketlerin, kurumlarn her trl karar, toplant, uygulama vs. tm bilgilerinin tm vatandalara ak olmasnn rneini sunmal ve savunmaldr.

Bunlar uzatlabilir. Gezi Hareketi bunlar toplumun gndemine tayp ezberleri bozmal, kar iktidar organlar haline dnmelidir. Ancak o zaman bir eyleri deitirme kapasitesi gsterebilir. Ancak o zaman en geni kitleleri birletirebilir ve deitirecek bir g birikimi salayabilir. Gezi hareketi iindeki gerek demokratlar ya da radikal demokratlar esas bu sorunlar Gezi Hareketinin gndemine tamaya almaldrlar. Buna karlk iki farkl eilim bulunmaktadr gezi hareketi iinde. Biri kk burjuva topyacl, dieri ise burjuva reformizmi denebilir. Ve bunlar birbirine hzla dnebilirler. Kk burjuva topyacl, var olan devlete dokunmadan, szm ona baka trl bir yaamn rgtlenebileceinden sz eder ve bu sorunlardan kamak iin hareketi ayrntlar zerine younlatrr. Son durumada kk bir takm sistem ii dzeltmeler uruna enerjiyi tketir. Sisteme destek olacak bir reformizme evrilmesi mukadder bir szm ona radikallik olarak kalr. Bir de, burjuva reformist denebilecek, zellikle CHP ve ulusalclarda grlen, hareketi seimlerde kimin desteklenecei tartmasna ekmek isteyenler veya hareketin bir parti gibi rgtlenmesini isteyenler. Yani hareketi bir alternatif devlet ve toplum projesi ve denemesi olmaktan karp bir muhalif partiye dntrmek veya bir partinin etkisine almak isteyenler. Gezi hareketi buna kesinlikle direnmelidir. Bu tartmaya girmemelidir. O aday gstermek veya bir partiyi desteklemek gibi bir tartmaya girdii an biter ve bu dzenin basit bir paras olmaktan baka bir ilev gremez. Gezi hareketi kendi hedef ve taleplerini gerek lke lsnde gerek ehirler ve blgeler dzeyinde somut olarak koymal, bunun iin de tartmay kiiler veya partiler dzeyinden yaplmas gerekenlere, yani programa ekmelidir. Bizzat bu program tartmasnn kendisi esas byk deiim aracdr. Hareketi oluturan bireylerin kime oy vereceinin kendisinin konusu olmadn aka ortaya koymaldr. Diyelim ki stanbul iin, yayann en ba ncelikli, bisikletin ikinci, toplu tamann nc, bireysel vastann ise en pahal ve zora koulmu olduu bir trafik ve ehircilik sistemini somut talepler halinde nasl formle edileceini veya bizzat bu nceliklerin srasn tartmaldr. Bunu tm topluma nasl duyuracan, bunlar etrafnda toplumu nasl rgtleyeceini tartmaldr. Ondan sonra hareketi oluturan bireyler, bu konularda adaylar ne diyor diye bakarlar. Tesadfen nerilenleri yapacan syleyen bir aday ksa bile, o aday desteklemeyi reddetmelidir, kendini oluturan bireylerin anlayna gvendiini sylemelidir. Gezi Hareketinin seimler ve partiler konusundaki tavr esas olarak byle olmaldr. * Peki, imdi ne gryoruz? HDK ve srr Sreyya nder tarafndan, CHPden veya ulusalclardan farksz bir biimde, Gezi Hareketini bir kimin aday olaca tartmasna ekildiini. Srr Sreyya harekette prestiji olan ve sevilen bir insan. Onun yapmas gereken yukardakilerdir. Ama ne gryoruz, bu rzgr arkasna alarak aday olmaktan sz ettiini. Yani hareketi ldrecek, sistem iine hapsedecek bir tartmaya ektiini.

(Aday olsa seilemez, hatta CHPye gidecek kimi oylar blecei iin AKPnin istedii bir adm anlamna gelir bu somut politika asndan. Kald ki, seilecek bile olsa bundan yzde yz emin olsa bile, konuyu adaylna deil, nelerin yaplmas gerektiine, programa ekmesi gerekir. Devrimcinin, demokratn seimlere ilikin tavr bu olmaldr.) HDK artmyor. nk HDK zaten ii bo, brokratik, paralanmas gereken bir kabuktur, bir yktr. Halklarn Demokratik Kongresi (HDK) calann Trkiyedeki btn toplumsal muhalif hareketlerin bir arada bulunup, ortaklaaca bir kitlesel rgt nerisi idi; Krt hareketinin bir ulusal hareket olmaktan kp bir sosyal harekete dnmesinin, Trkiyelilemesinin bir yolu olarak nerilmiti. Ama gerek Krt hareketine ve zellikle de BDPye egemen olan, padiah olsa soann ccn yemekten tesini dnemeyenler gibi, bamsz bir Krt devletinden baka ufku olmayan Krt burjuvazisi, gerek Trk sosyalist rgtleri, bu neriyi idi edip, ii bo, brokratik bir at rgtne dntrdler. (Hem de bunu ilk kongrede bu satrlarn yazarn sabote ederek yaptlar. Bu kar devrimin, bonapartist darbenin ayrntl hikyesi Bloumuzda bulunmaktadr.) Her zaman olduu gibi calann nerisinin iini boalttlar. calan bir bakma tam da bu Gezi Hareketinin domadan kullanabilecei, iinde rgtlenip kendini hazrlayabilecei bir organ nermiti. Bu haliyle HDK bir engeldir ve hareketin ykmas gereken, paralamas gereken brokratik bir yktr. Burada bir kere daha tekrarlayalm. HDK eer bir para drst demokratlardan oluuyorsa yapmas gereken, rgtsel temsile derhal son verip, tmyle bireysel katlm zerinden tm organlarn alttan ste semelidir. Her yenin tm yelere dorudan ulap ounluu kazanabilecei bir mekanizmaya dnmeli ve bunun olanaklarn salamaldr. Ve derhal tm park forumlarnn katlmclarn yesi olduunu ilan etmelidir. Bunlar kimse duymak bile istemiyor. * Srr Sreyya ya da Demirta, stanbul Belediye Bakanl zerine adaylk tartmas balatacak yerde, kongrede tartmay byle somut bir konuya ekse, bunu BDPnin ve toplumun gndemine ekse, ok daha demokrat bir i yapard. Ama bu konularda susmak; BDPnin nasl bir brokratik mekanizma olduunu ifa etmemek; hatta bunu savunmak; insanlar bu mekanizmay paralamaya ve demokratik bir mekanizma rgtlemeye armamak; gndemi buraya ekmemek ama bir adaylk tartmasn balatmak; hem BDPnin ve HDKnn tutucuunu karsnda susarak, onlara zmnen onay vermek hem de Gezi Hareketini lmcl bir tartmaya ekmek anlamna gelir. Bu vesileyle BDP, HDK ve HDP (Halklarn Demokratik Kongresinin Parti adn alm biimi) ve seimler konusunda da bir iki sz edelim. Seimlerde Krt llerinde, BDP adyla seime girilmesi, Bat da HDP adyla girilmesi konuuluyormu. Bu da tipik HDKy ve daha nceki btn giriimleri olmama eviren, Krt burjuvazisi ve

brokratik Trk sosyalisti yaklamdr. Yani Krt burjuvazisinin Trkler ayr, biz Krtler ayr; Trk sosyalistlerinin de tersinden ayn anlama gelen mesajdr. Bizim yaklammz ise, demokratlar ve demokrat olmayanlar blnmesini yaratmak olmal, demokratlar ve demokrat olmayanlarn saflarn netletirmeye ynelik politika yapmalyz. Yani ulusun Trklkle tanmlanmasna kar olanlar; Trkln, Krtln, Mslmanln, Hristiyanln vs. hibir politik anlamnn olmad bir demokratik cumhuriyet iin mcadele edenler ile uluslarn Trk ve Krt vs. olarak rgtlenmesini savunanlar olarak blnmesi. Byle demokratik bir yaklam olan, Krdistanda Krt Partisi, Trkiyede Trk Partisi (HDP) anlamna gelecek bir yaklama prim vermez. Ya tm Trkiyede ve Krdistanda (Batan aa demokratik olarak rgtlenmi, yani bugnk brokratik yaps paralanp yeni batan kurulmu) HDP olarak girilmeli ya da btn Trkiyede ve Krdistanda BDP olarak. Bunun dndaki neriler ve zmler, Demokrasiye ve Demokratik Cumhuriyete kar, Trklerin ve Krtlerin birer suikastdrlar.

05 Austos 2013 Pazartesi

Rojava Devrimi ve Gezi Direniinin Kaderi

Rojavada ortaya kan Krt ynetimine kar El Kaide kkenli hareketlerin bir imha saldrsna hazrlandklar; buna karlk da PKKnn adeta bir topyekun seferberlik ilan ettii; sonucu btn Suriye ve Ortadouyu etkileyecek savan arifesindeyiz. kinci Dnya savann kaderi Stalingrad nlerinde belirlenmi, sonraki yarm yzyl yeryznn kaderini o savan sonucu belirlemiti. nmzdeki gnlerde Krtlerle bu faist slamclar arasndaki sava byk bir olaslkla, Ortadou apnda bir kk Stalingrad anlamn tayacaktr. Bu savaan sonunda muhtemelen calan ve PKK birden Ortadounun en nemli aktrlerinden biri, biroklar iin de biricik umut olarak ortaya kacaktr. Elbette fikirler ordulardan, tanklardan veya dalar ve bayrlar yayan aan gerillalardan veya piyadelerden daha yava yaylrlar. Bu nedenle aada syleyeceklerimizin hibir kymeti harbiyesi yoktur pratik olarak; hele byle bir lm kalm savanda. Ne var ki, savalarn nihai sonucunu silah ve tank saylar, ylan asker saylar deil; politikalar, politik mesajlar belirler. Sava askerlere braklamayacak kadar ciddi bir itir. Sava politikann baka aralarla devamdr. Suyun ban politika keser. Bunu bizzat son Suriye rneinde de grebiliriz. Suriyede balayan demokratik devrim, Trkiye, Suudi Arabistan ve Katarn radikal slamclar desteklemesi olmasayd; demokratik talepler alannda radikalleebilme olana bulsayd (ki kendi bana kalsa bu ans da vard; mcadele iinde renir ve radikalleirdi) imdi oktan Suriyede demokratik bir devrim gereklemi olurdu. Suriyeye gnderilen silahlar ve slamc militanlar, devrimin celltlar oldular. Ama Suriyeye giden savalar, bir zamanlar Cumhuriyeti spanyaya gitmi Enternasyonal Tugaylar gibi, demokratik bir devrimi savunmak iin oraya gitmi olsaydlar. Devrim ok daha ksa ve sancsz yoldan bu destekle baarya da ulaabilirdi. Bu nedenle Suriyede ekilen onca acnn ve lenlerin esas byk sulusu Trkiye, Suudi Arabistan ve Katar gibi lkelerdir. Onlarn politikalar ve destekledikleri gler devrimi doamadan, ayaklar zerinde durma frsat bile bulamadan ldrmtr. Suriye hzla Lbnanlamaya doru gitmektedir. Bu Lbnanlama hzla tm Ortadouyu ve Trkiyeyi kaplama eilimi gstermektedir. Lbnanlama: her dilin, her dinin, her airetin politik bir birim olduu; gerici ulusuluun mantk sonularna ve dolaysyla samala varm halidir. Bir demokraside ise, diller, dinler, soylar, airetler kiilerin zel sorunlar olarak kalrlar, politik bir anlamlar ve arlklar olmaz. Bir politik birim olarak tanmlanmazlar. Demokrasi bunlarn politik olamayaca varsaym zerinde ekillenir. Ortadouda bu gidie dur diyebilecek iki kk tohum var. Biri Gezi Direnii, dieri Rojava devrimi. Onlar kendilerine bu misyonu yklemeseler, ufuklarnda henz Demokratik Ortadou gibi bir

vizyon olmasa da, olaylarn mant aktrlerin ufkuna bal deildir. Rojava Devrimi de Gezi Direnii de yaylmak, genilemek ve genilemek iin de radikallemek zorundadr. Gezi Direnii Trk bayraklarndan ve Atatrk resimlerinden kurtulmak; ama bunlar kiilerin zel tercihleri ve fikirleri olarak, dier fikirlerle eit dzeyde, tpk bir takmn sembol gibi fikir zgrl balamnda bir hak olarak savunmak zorundadr. Yani Gezi Direnii, byle balamasna ramen, bir Trk, Alevi veya sekler yaam savunma hareketi olmaktan kp; Alevi veya Snni; Sekler ya da Mslman; Trk veya Krtlerin deil, tm demokratlarn hareketi olmak zorundadr. Ancak bunu baardnda gerekten bir devrim baarabilir. Bu nedenle biz, bunun sembolik ifadesi olarak, Trk bayra yerine Beyaz bir bayra Gezi Hareketine bir bayrak olarak nerdik. Yani Trkiye Cumhuriyetini, Trklkle ve Mslmanlkla tanmlanm bu cumhuriyeti nasl Trk bayra sembolize ediyorsa; Gezi Hareketinde tohumu bulunan Demokratik Cumhuriyeti de, hibir dile, dine gndermesi olmayan beyaz bayrak sembolize edebilirdi. Ayn ekilde Rojavada balayan devrim de ya daha radikal ve demokratik bir ynde evrilmek, bir Ortadou devrimi iin bir sse dnmek zorundadr, ya da kendini Krtlkle tanmlamakta srar edip, Ortadouda Lbnanlamann iaret fiei olmak zorundadr. Elbet Rojavada bir devrimci balang yapld. Elbet Rojavada dier dinler ve uluslardan olanlarn temsili de gzetiliyor vs.. Krt Cephesinde btn dil ve dinlerden savalar var. Ama bizzat isim ve bayraklar Krt olduu srece, bu dierlerinin birliktelii bir z savunma ittifak olmaktan te bir anlam tamaz. Ancak kendini Krtlkle veya Araplkla veya Trklkle veya Snnilikle veya Alevilikle veya Mslmanlkla tanmlamam, byle tanmlamaya kar tanmlam bir lkede, orduda ve bayrak altnda herkes tm gcyle savaa katlabilir ve eit hakl yurttalar olabilir. Yani Rojava imdi tpk Gezi Direniinin bulunduu yerdedir. Gezi Direniinde de Krtler vard. Ama orada Trk bayraklar, olduka onlar; Atatrk resimleri olduka Snni Mslmanlar kendilerini hibir zaman tam anlamyla orada hissetmediler ve hissetmeyeceklerdir. Ayn durum Rojava devrimi iin de geerlidir. Krt bayra ve Krtlk belirleyici olduka, Hristiyanlar, Sryaniler, Araplar, Trkler, Nusayriler kendilerini onda bulamayacaklar, paternalist bir korumaclk altnda, kendilerini eit yurttalar deil, her an haklarndan mahrum edilebilecek cemaatler olarak greceklerdir. Ama btn bunlar Devrime akacak enerjileri, insanlar, yetenekleri azaltacaktr. O halde, tpk Gezi gibi, Rojava Devrimi de, bir Krt hareketi olmaktan kp bir Demokratik harekete; bir Krt Ulusal Hareketi olmaktan kp bir Ortadou Demokrasi Hareketine dnmek zorundadr. Ancak bu takdirde yeni gler kazanabilir; genileyebilir. Gezi de Rojava da genilemek zorundadr; balangta kendisini harekete geiren gleri amak; onlarn snrlarndan tamak zorundadr. Bunun iin de radikallemek; radikal bir demokrasi savunusuna dnmek zorundadr. Bu devrimler tpk bisiklete binmi bir insan

gibidirler, ayakta durmalar ileri gitmelerine baldr; durduklarnda derler. Bunu yapabilecekler mi? Bu henz ok zayf bir ihtimal olarak grnyor. Ama tarih onlar buna doru itiyor. Hem de ok dolayl ve kar grnen yollardan. eliik glerin bilekesi; dolayl sonular vs. hep buna zorluyor. * Rojava devrimini savunmaya demokratlar deil, Krtler arlyor. Ona geleceklerin hepsi Krt bile olsa, demokratlar arlmaldr. Gezidekilerin hepsi Trk bile olsa, Trk bayra deil, beyaz bayrak tanmaldr. Rojavada savaanlarn hepsi Krt bile olsa, Krt bayra ve renkleri deil, Krtle veya baka bir dile, dine gnderme iermeyen, demokrasi vurgusu tayan bayrak seilmeli ve ykseltilmelidir. Ancak byle bir bayrak o devrimin yaylmasn ve glenmesini getirebilir. Krtlerin zerlerindeki baskdan kurtulmasnn, iki yolu vardr. Birincisi gerici ve tarihin kmaz olduunu gsterdii yoldur. Krtlerin de bir devleti olmas. Bunu calan hari neredeyse btn dier Krtler ve Trk sosyalistleri savunuyor. Nam dier uluslarn kendi kaderini tayin hakk. Yani aslnda ulusu bir dille, dinle tanmlama hakk. Dieri bizim ve calann savunduu, Fransz ve Amerikan devrimlerinde o zamann ufku iinde ksmen uygulanm, Demokratik Cumhuriyet. Demokratik Cumhuriyet ise, ulusu bir dille, dinle tanmlama hakkna kar var olabilir. Dil ve din insanlarn kiisel sorunlar olur. Dolaysyla bunlar politik alann dnda olduundan, dil ve dinde ezen ve ezilen ilikisi olmaz. Bu yolla, Krtler demokratlara dnerek, hem kendilerini hem de kendi ezenlerini kurtarm olurlar. Bu proje henz ok gsz. Onu desteklediini syleyenler bile onu kavramyor ve savunmuyor. Savunduunu syleyenler henz demokrasinin dilini bile bilmiyorlar. Demokrasi ulusuluun diliyle savunulamaz. te bir rnek: Delil Karakoan, Apo'nun grlerini savunuyor diye bilinir. Gezi vesilesiyle var olan BDP politikasn eletiren cesur bir yaz bile yazmt. 4 Austos tarihli yazsn yle bitiriyor: 30 Yllk Krt direngenlii, Krt ruhu, Krt devrimcilii Kuzeyden-Kk Gneye, Rojavaya kaymtr. Bu ruhun giderek Krdistani genilik/nitelik kazanaca aktr. Rojava, devrimi oktan ilan etmitir. Geri dn, ykl imkansz bir devrimdir bu... Kk Gneyin yoksul sokaklarna den her can, her bebe, kadn ve ocuk, her lk, her ses; her defasnda saflara geri dnen her mehul, her isimsiz kahraman bu devremi hem ilan etmi hem de grm, yaamtr. Geriye kalan sadece dayanmak ve zgr gnler iin yaralar sarmaktr... Krtler zgr olacaktr.

Suriye de zgrl grecektir. Ancak eteler zgr bir Suriyede yer bulamayacaktr. Ama bu satrlarda da bir demokrat kendini bulamayacaktr. Kimler mi bu satrlarda kendilerini bulamasalar bile bu satrlar doru bulabilirler? Trk sosyalistleri. nk onlar kendilerini sosyalist olarak gren milliyetilerdir. Tam da milliyeti olduklar iin hibir zaman Trk olarak yazmazlar ve sosyalist olarak yazarlar. * Rojava Devrimi, henz bir Suriye ve Ortadou Devrimi iin bir tohum olmay deil; birleik bir Krdistan iin bir para olmay hedeflemektedir. Bu nedenle dili henz demokratik bir deil, milliyeti bir dildir. Hedef byle olunca ar yaplan gler de deimektedir elbette. Ortadou devrimi olmak istiyorsanz, Araplarn da, Trklerin de kendini bulabilecei bir dile ihtiyacnz vardr. O zaman baka bir dille konumanz gerekir. Arapln, Krtln veya Trkln anlamnn olmad bir dil olur bu, demokrasinin dili olur. Evet, Krtlk yolundan da ksa vadede zafer kazanlabilir. Bunun tarihteki en tipik rnei, ikinci Dnya Savadr. Stalin, Hitlerin faist ordularna kar, Enternasyonali Sovyetlerin mar olmaktan karm, byk Ruslara vg dzen szlerle balayan bir mar kabullenmi; Rus milliyetiliini desteklemiti. imdi de PKKnn btn Krtleri Rojavay savunmaya aran savunmas biraz byledir. Ama bu baarlar ksa soluklu olduu gibi, baarya ulat zamanlarda da kimseye bir mutluluk da getirmez. Ayrca Tarihte bunun tersi rnekler de vardr. Ekim devrimi, mdahaleler ve kar devrimci isyanlar sonucu, bir sre sonra, bir zamanlar Moskova prensliinin snrlar kadar dar bir alana skmt; ama tam da radikal demokratik talepleri ve mesajlar sayesinde Beyaz ordularn safindeki kylleri kazanm; Rus arlnn snrlarn da ap, tm dnyann ezilenlerinin sempatisini kazanm ve bu sayede ayakta kalabilmiti. Elbette Krtlerin askeri gc iyi, bunlar bir noktaya yarak, hele ki PKK arsn yaptktan sonra, Orta dou ve Dnyann en tecrbeli ve baarl gerilla hareketi Rojava Devriminin yardmna kounca, Trkiye, Suudi Arabistan, Katar ve benzerlerinin destekledii El Kaide muhtemelen en ciddi yenilgilerinden birini yaayacaktr. nmzdeki gnlerde Krtlerle bu faist slamclar arasndaki sava bir kk Stalingrad anlamn tayacaktr. Byk bir olaslkla bu sava PKK ve YPG kazanacaktr. Bu muhtemelen Krt hareketinin Stalingrad olacaktr. Gerek calan, gerek PKK ve gerekse de YPG Ortadouda herkesin dikkate almak zorunda olduu bir g, hatta umut olarak ortaya kacaktr. Byle bir zafer, imdiye kadar Trk Milliyetisi ve Krt Dman kalm kesimlerin, birden bire calan ve Krtleri AKP karsnda bir kurtarc olarak grmelerinin yolunu aabilir.

Bu da gezi hareketinin Trk vurgudan kurtulmasn etkileyebilir ve politik olarak da demokratik hedeflere ve bayraklara sahip kmasn hzlandrabilir. Demokratik hedefleri olan bir Gezi Hareketi ise sadece Trkiyeyi deil, tm Ortadouyu deitirecek bir potansiyele ve toplumsal altyapya sahiptir. nk gezinin esasn oluturup ona ruhunu verenler, Trkiyede, demokratik eilimleri ve kltrel birikimleriyle kremann kremasdrlar. Kremann kremas devrimci olursa her ey korkun kolaylar. Bu Amerikada devrim olmas gibi bir eydir.

11 Austos 2013 Pazar

Vicdan Mahkemeleri zerine Bir Kez Daha Aklamalar

Deerli Arkadalar, Vicdan mahkemeleri nerisi benden gelmiti. Arada geen zamanda gruba yeni katlmlar oldu. Ksmen neri unutulmu da olabilir. Bunlar gz nne alarak aada neriyi yaparken yolladm yazy yolluyorum. Ama bu vesileyle, arada geen zamanda yaanan tecrbeler nda, bu nerinin dayand arka plan biraz daha aklayaym. Birok kii Gezi ve Parklar hareketini bir parti veya seime ynlendirmek eilimi tayor. Bu gibi bir yneli hem hareketin blnmesine hem de sisteme integre olmasna, btn deitirici gcn yitirmesine yol aar. Hareket alternatif bir toplumun tohumu, tasla olabildii takdirde, baarya ulamasa bile rnei ve koyduu sorularla insanlar ve toplumu deitirme gcnde olabilir. Byle bir yenilgi bile nice zaferlere yedir. Benim btn nerilerim byle bir balamda anlalmaldr. Viden Mahkemeleri nerisinin anlalmas bakmndan bunlardan biraz sz edeyim. rnein, Hareketin Bayra Beyaz Bayrak olmaldr. Dier bayraklar bu bayran alt kesinde birer bembol olarak yer alabilmelidirler. Onlarn da bu hakk garanti edilmelidir diye bir neri yapmtm. (http://demirden-kapilar.blogspot.de/2013/06/direnisin-bayrag.html) Bu neri ilk bakta ok pasif ve pasifist bulunabilir. Aslnda en kzl nerilerden bile daha devrimci ve radikaldir ama o lde de yumuaktr ve toparlaycdr. Bir an iin, kimileri gibi, Kzl bayra dnelim. Kzl bayrak bir partinin bayradr. Ulusun nasl tanmlanacan sorun etmez. yle veya byle tanmlanm bir ulus iinde snfsal eitlii sorun eder. Ancak, uluslar gerekten demokratik uluslar olsa, yani bir dil, din, etni, soy, sop, rk vs. ile tanmlanmam olsalar, yani insanlarn inanlarndan, dillerinden, soylarndan, kltrlerinden vs. dolay bir eitsizlik olmasa, o zaman insanlarn snfsal eitliini sorun etmek hem anlalabilir, hem mmkndr hem de gereklidir. Ama ulusun Trklkle tanmland bir lkede, Trkenin devlet dili olduu; insanlarn ana dillerinde eitim hakknn bulunmad; okullarda Trk Tarihi okutulduu bir lkede, insanlar henz biimsel ve hukuki exitlie sahip deillerken, sosyal veya snfsal eitlii sorun etmek ve bunu sorun eden bir bayra tamak, bu fiili eitsizlie gzn kapamak; onu fiilen desteklemek anlamna gelir. Ama buna karlk, beyaz bayrak ulusun nasl tanmlanacana ilikin bir soruya bir alternatif cevap sunar. Beyaz nermemizin nedeni hisbir dile, dine, etniye, soya sopa, siyasi gre bir gnderme iermemesiydi. Yani dili, dini, soyu, sopu ne olursa olsun yurttalarn eitlii anlamna gelmektedir. Dolaysyla ulusun Trklkle tanmlanmasnn reddidir de, keza Krtlkle veya baka bir dille veya baka bir dinle tanmlanmasnn reddi alamna gelmektedir. Beyaz bayragn ykseldii bir lkede Okullarda Trk Tarihi deil, tm

diylerden, dinlerden heyetlerin eit saylarda katlmla yazdklar bir tarih okutulur ve bu ayn tarihi herkes kendi ana dilinde okur. Trk veya Krt bayra; Atatrk veay Apo bayra tamak bakadr; Beyaz bayrak iinde Trk, Krt veya Atatrk veya Apo sembollerini tamak farkldr. Birincisinde, ulusun Tklkle veya Krtlkle tanmlanmas savunulmaktadr. Beyaz bayrak bunun reddidir. Beyaz bayrak iinde bir sembol olarak Trk veay Krt bayra olduunda ise, ulusun Krtlk veya Trklkle tanmlanmas reddedilmi olur; ama kiisel bir tercih, bir fikir olarak, zele ilikin bir kimlik olarak Trklk veya Krtlk veya ulussuzluk bir yurttalk ve insan hakk olur. Beyasz bayrak bu hakk da savunmakla ykmll temsil eder. O semboller bu hakkn garanti edilmesi anlamna gelirler. Trklk veya Krtlk veya ulussuzluk; Mslmanlk veya Hrstiyanlk; Dindarlk veya Dinsizlik; Alevilik veay Snnilik; Fenerlilik veya Beitallk veya hibir takm tutmama eit olarak ve bir bireysel hak olarak grlmektedir. Yani Beyaz bayrak, bu gnk ulusu Trkle gre tanmlam devletin alternatifi; ulusu veay devleti herhangi bir dille, dinle tanmlamay reddeden demokratik bir cumhuriyetin bayra olabilir. Ve ulusun bir dile, dine, soya, etniye gre tanmlanmas reddedildiinde, ancak o zaman mahalli ve otonom rgtlenmeler birer blnme korkusu olmaktan kabilirler. Yani merkezi ve brokratik devletin yerini demokratik bir devletin almas ile ulusun nasl tanmlanaca sorusu arasnda kopmaz bir ba vardr. Ulus Trklkle (veya Krtlkle) tanmland srece mahalli idereler gerek iktidar elde bulundurduu takdirde, baka dillerin ounlukta olduu yerlerin ayrlabilecei; orada da ulusu yle tanmlayan birimler oluabilecei korkusu olacaktr. Grld gibi beyaz bayrak, biimde yumuak, ierikte radikaldir; aslnda alternatif bir toplum, alternatif bir cumhuriyet projesi demektir. Bir baka rnek. Srekli olarak, Trkiyedeki btn park forumlarn ve direniileri kapsayacak ve daha da yaylacak; her bireyin dier tm bireylere zgrce ve hibir dolaym ve engelleme olmadan ulaabilecei bir rgtlenme modeli neriyorum. Bunun gerekletirilmesi mmkn ve bunun somut biimi olarak Liquid Feedback gibi bir program var e biliimci arkadalara da bu konuda almalar yapmalarn neriyorum. Ama onlar henz bunun deitirici ve radikal gcn henz anlam deiller ve ok snrl konularda younlam bulunuyorlar. Bu model, bugn Trk devleti ve ulusu karsnda demokratik bir ulusun tohumu olur. Bugn herhangi bir yurttan Trkiyede yaayan dier insanlara grlerini iletme, onlar kazanma iin neredeyse btn yollar tkaldr. Snrszca rgtlenme ve fikir hrrriyeti de kstldr. Halbuki Gezi Parklar ve bu sanal ulus, her trl sansrn ve kstlamann reddedildii zgrlk adalar olduunda, var olan devlet ve cumhuriyet iin bir tehdit olarak grlmeye balarlar. O hade Gezi Hareketi a da Parklar Hareketi bir alternatif Anayasa yapmaldr. Parklarda en ideal demokrasiyi; en demokratik devleti garanti eden ve rgtleyen.

Tam bir fikir ve rgtlenme zgrl balamnda herkesin herkese ulaabildii bir dorudan demokrasi. Keza Parklarda kendi koyduu yazalar gzetecek bir yarg sistemi de kurmaldr. Yani Parklar Trkiye Cumhuriyeti karysnda bir Demokratik Cumhuriyetin tohumlar; kar rnekleri olmaldr. Parklar demokratik bir ulusun rnei olur. Bu rnei ile varolan karsnda en ykc eletiri olarak kalr ve insanlar ve toplumu deitirme gcn korur. Bayka bir nerimden sz edeyim. Benzer ekilde rnein kiilerin zelinin korunmas gibi bir yenilgiye mahkum stratejiye kar, bizlerin zaten hereyimizi devlet biliyor, bunlar koruma olanamz olmad gibi her vesileyle var olan hava delikleri ve aklar da kapatlmaktadr. O halde, evet bizim hereyimiz zaten ortada, ama btn irketlerin, kurulularn, devletin tm organlarnn tm kararlar, tm uygulamalar, tm yazmalar herkese ak olsun diyebiliriz. Bunu bizzat kendimiz uygulayarak alternatif demokratik cumhuriyeti gsterir, hem kendi iimizdeki brokratlama eilimlerine ket vurmu hem de ykc eletirimizi ve eletirellliimizi srdrm oluruz. Devlet bize hizmet iin varsa bizden ne gizliyor? irketlerin kar m insanlarn ihtiyalar m nemlidir? Btn bankalarn, irketlerin hereyini yurttalar konrol edebilmeli bu bilgiler herkese ak olmaldr. * te byle bir yaklamn hukuk alannda somutlanmasdr vicdan mahkemeleri. Onlara ayn zamanda Parklarda karlacacamz sorunlar iin de ihtiyacmz vardr. Byle yaklarsak, seimde kimi destekleyeceiz? Alternatif bir parti kuralm m gibi tartmalardan uzak durup, gerek bir alternatif sunarak, herkese, buyurun ite bu alternatiftir deme olanamz olur. Bu gibi kitlelerin tamamen aadan gelme inisiyatifrerine dayanan rgtlenmeler her alanda yaratlmal ve her bireyinin ayn zamanda binbir biimde rgtl olduu alternatif bir demokratik cumhuriyetin tohumlar oluturulmaldr. Ancak byle bir yaklam iinde mahalle komiteleri veya bir mahallede bir bo arazinin bir park yerine evrilmesi iin yaplan giriimler, lde buharlaan dereckiler olmaktan kar demokratik bir cumhuriyet denizini dolduran dereler olabilirler. rnein, Engenekon davalarn grn mahkemeyi yarglayacak bir vicdan mahkemesi kurabiliriz. Bu mahkemelerin nasl gerekte Ergenekonu, Krdistandaki binlerce cinayeti rttn; btnyle gayr ciddi delillerle altn vs. btn bu iddialar ayrntlaryla ve byk bir hassasiyetle ele alp bu mahkemeleri yarglayabiliriz. Bu bylece bal bana, ayn zamanda btn faili mehullerin de grld muazzam bir politik hareket balatabilir. Trkiyenin drt bir lannda benzeri mahkemeler mantar gibi kabilir. Bu ayn zamanda Krt Hareketinin nerisi olan Hakikat veYzleme komisyonlarnn gereklemesi olur. Bylece Gezi Hareketi ve Parklar, Krt Hareketinin bir nerisini fiilen gerekletirerek hem Krnt hareketinin kukularn giderebilir ve saflarn onlarla geniletebilir; hem de ulusalclarn mahkmelerin usulszlklerinden hareketle hem ergenekonu ve darbecileri koruma ve savunma imkann ellerinden alarak hem de Hkmete ve devlete kar en

demokratik ve radikal bir eletiri mecras aarak tkm demokratik toplumsal muhalefeti birletirip glerini yayabilir. Bu nedenle bu konuyu tekrar ele almamz neriyorum. Ben u ara baz salk sorunlar nedeniyle dorudan katlamam ama sanrm bir fikir verir burada yazdklarm. Sizler gen hukukular olarak demokrasi ve insan haklarna olan hassasiyetlerinizi hukuk bilginizle birletirerek bu neriyi ok daha olgun bir hale getirip uygulamaya geebilirsiniz. Bu vesileyle ayrca bu gibi sorunlara devrimcilerin nasl yaklamas gerektiine ilikin ok daha nce yazdm bir yazy de Vicdan mahkemeleri nerisinin altna ekliyorum. Selam ve sayglar Demir Kkaydn

Marksizm Aynasnda Gezi - Gezi Aynasnda Marksizm

Bu Sempozyumun konusu, resmen ifade edildii biimiyle, Gezi deil, Marksizmdir. Yani, yine Marksizmin kurucularnn tanmlamasyla, konusu Toplum ve onun Tarihi olan Bilimdir. O bilimin konusu olan Olaylar (burada Gezi) deildir. Konu bilim olunca, kavramlarn tartlmas nem kazanr. En azndan olgulara ilikin olarak ayn eylerin bilindii varsaylr. Bu bilinenlerin nasl kategorize edilecei, snflanaca, i balantlar ve nedenleridir konu. Toplantnn balnn formlasyonuna gre, bilimin (Marksizmin) kavramlarnn Gezi rneinden hareketle bir kontrolnn, bir salamasnn yaplmas beklenmektedir. Ancak gerek konumaclarn listesinden, gerek deneylerden tahmin edebiliyoruz ki, burada Marksizm deil, yani onun kavramlar; bu kavramlarn Gezi olayn anlamaya uygun olup olmad; deitirilmeye ve gelitirilmeye ihtiya duyup duymad deil; Gezi olaylar tartlacaktr. Gelenler de muhtemelen bu beklentiyle geleceklerdir.7 Bunu bizzat konumaclarn listesinden bile karmak mmkn. Konumaclar arasndaki zellikle akademik kkenli olan arkadalarn veya o kimliiyle tannanlarn neredeyse tamam kendini Marksist olarak tanmlamayan arkadalar. Marksist olmayan bir insann Marksizmin kavramlarn dakikletirmek ve salamak gibi bir derdi de olmamas gerekir. Elbet bu arkadalarn, Geziden hareketle Marksizm zerine dardan syleyecekleri eyler olabilir. Ve Marksist olmadklarna gre, muhtemelen Marksizmin ve kavramlarnn Geziyi anlamak iin yetersiz ve yanl olduu hakknda bir eyler sylemeleri gerekir. tutarllk diye bir ey varsa byle olmas beklenir. Tabii eer konu Marksizm ise ve ilan edilen konuya sadk kalnacaksa.

Bu ngrmz tamamen doru km bulunuyor. Trkiyedeki teorik dnceye ve kavramsal hassasiyete deer verilmemesinin; eklektisizmin hi kimse iin bir sorun oluturmamasnn yeni bir rneiydi toplant. Konumaclar arasnda sadece Ergin Yldzolu, en bata, baln, Gezi aynasnda Marksizmi deil, Solu tartacan syledi ve en azndan kendi konumas bakmndan bir hassasiyet gsterdi. Kald ki bu bile, herkesin kavramsal hassasiyete deer verip bala uygun konumas halinde aslnda fiili bir dayatma olarak grlebilirdi. Baka konuda konuacak olann bunu nceden bildirmesi gerekir. Tabii kimsenin en kk bir hassasiyet gstermedii noktada bunu aka syleme bile bir ileri adm oluyor. Ancak Yldzolu unu da sylyordu: Teorilerin, kafalardaki yasalarn gncellenmesi gerekiyor. Tabii byle ise, bu tespiti yapyorsa, Marksizmi tartmas, kavramlar tartmas gerekirdi. Yani tam da toplantnn resmi konusu bu olduuna gre bu gncelleme iine en azndan balamas ve Gezi Aynasnda Marksizmi tartmas gerekirdi. u kavramlar Geziyi kavramaya yetmiyor gibi bir eyler sylemesi gerekirdi. Byle deyip de, Marksizmi tartmayacam, solu tartacam demek de bir baka i tutarszlk olarak grlebilir. Yldzolunun Solu, kendi anlad sol olduundan, solu tartrken de kanmzca yeterli hassasiyetten yoksun. rnein, Sol kendiliinden patlamalara inanmad bir noktada Geziyle karlat diyordu. Ama genel olarak sol ve bu sol iinde bizim de bulunduumuz gelenek aksine bir kendiliinden patlama beklentisi ve umudu iinde olmutur daima. Biz sola dhil deil miyiz? Yok, dhilsiniz, ama gcnz yok; bu nedenl e ihmal edilebilirsiniz denecekse, o zaman fikirlerin ieriklerine gre deil, glerine gre deeri llyor demektir.

Ama muhtemelen byle szler de iitmeyeceiz.8 Bu arkadalar da akademik sosyolojinin gelitirdii ve muhtemelen kendilerinin de dayandklar kavram sistemleri iinde Geziyi tartacaklardr, Marksizmi deil. Marksist olan konumaclara gelince, onlarn da genellikle yine Marksizmi ve kavramlarn deil, Geziyi tartacaklarn sanyoruz.9 Sempozyuma hazrlk iin internette dier konumaclarn yazlarn tarayp okurken kan sonu bu. Kendini Marksist olarak tanmlayan konumaclarn neredeyse tmnn btn yazlar, Gezinin nasl bir ey olduu zerinedir ve zellikle grnmlerine ilikin, analitikten ziyade betimsel (tasviri) dzeyde yazlardr. Gezinin kimi zelliklerine dikkati ekmeye yneliktirler. Bu dikkati ekmeye veya grmeye altklar zelliklerden hareketle, yine Marksist olduunu dndkleri baz varsaymlara dayanarak baz politik karsamalar yapmaya yneliktirler. Yazlardaki genel eilim budur. zetle burada, Marksist olsun veya olmasn, btn arkadalarn Geziyi tartacaklarn, onu da aslnda pratik politika balamnda tartacaklarn ve dinleyicilerin de esas olarak onlardan bunu bekleyeceini sanyoruz. Yani konu olarak ilan edilenle yaplan arasnda bir uyumsuzluk, bir akmama durumu olacan ve bunun kimseyi de rahatsz etmeyeceini dnyoruz10. *** Bilimler olgulardan, olaylardan hareketle genellemeler yaparlar, kavramlar gelitirirler, var olan kavramlar dakikletirirler. Daha sonra, nceden yaplm bu genellemelerden hareketle ngrler ve buna uygun pratik ynelilerde bulunurlar. Sonra ngrde bulunduklar olaylara ve pratiklere bakp eski genellemelerin bir salamasn yaparlar. Nerede ne aksad bulmaya ve aklamaya alrlar. Olaylar hakknda bilinenlerin mi, yoksa onlar anlamay salayan kavramsal aralarn m yanl olduuna bakarlar. Elbette, ou kez olaylarn hzl ak iinde onlarn ayrntl incelemesi, analizi ve sonular karlmas, genellemeler yaplmas mmkn deildir. Olaylar sizi beklemez. nceden hazrlk olarak ne yaptysanz, ne gibi aralar gelitirdiyseniz onunla i grmek zorundasnzdr. Yani bir bakma, Marksizmin (veya baka bir kavram sistemine dayanyorsanz onun) aynasnda Geziye bakmanz gerekir olaylarn hzla akt zamanlarda.
8

Bu ngrmz de aynen gereklemi bulunuyor. Hi birisi dayandklar metodoloji ve kavramlarn Marksist kavramlara stnl konusunda bir iddiada bulunmad ve konumad. Trkiyede byle bir durum da var. nsanlar birbirinin yannda konuuyor, ama birbirine demeyen konumalar yapyorlar. Diplomasi veya nezaket ieriin nne gemi bulunuyor. Bunlar, ieriin yerine gemeyip, onun bir arac olduklarnda bir anlam olur.
9

Bu ngrmz de aynen gerekleti.

10

Bu ngr de gerekleti. Dinleyicilerin de hibiri Marksist kavramsal aralar zerine en kk bir soru bile sormad. Niye ilan edilmi balk altnda konuulmad sorulmad. zetle, teori kimseyi ilgilendirmiyordu. Hatta Devrimci Proletarya isimli bir sitede <devrimciproletarya.info/gezi-panelleri/> yaynlanan Gezi Panellerinden Notlar balkl yaznn yazar, bizim konuya uygun konuma abamz, kendisi de Gezi zerine bir konuma beklediinden Demir Kkaydn olduka dolayl bir konuma yapt diye yazyor. Tabii beklenti Gezi zerine konuma olunca Marksizm zerine konuma dolayl gibi grnr. Aslnda konuyla (Marksizmle) dorudan ilgili tek konumayd belki de.

Bunu Geziye ve bu toplantya aktarrsak bu toplanty yle anlamak gerekir ya da biz yle anlyoruz: nceki dnemde gelitirilmi Marksist kavramsal aralarla Gezi esnasnda olaylarn ak iinde bunlar denenmi, somut neriler getirilmi, yaplacak olan yaplmtr; yani Marksizmin Aynasnda Geziye baklmtr. imdi frtnann dindii bu noktada, bir kontrol, bir salama, bir hasar tespiti yapmak gerekmektedir, bu nedenle bu Sempozyum yaplmakta ve Gezi Aynasnda Marksizm diye bir balk koyulmaktadr. lan edilmi bu balktan anladmz bu ve bunun gerekten yaplmas gereken bir i olduuna inandmz iin, yukarda ngrlen fiili durumun aksine akntya kar durarak bu yaplmaya allacaktr. Tam tamna ilan edilen konu ele alnacaktr, yani Marksizm. *** Biz Marksizm Aynasnda Geziyi, Gezi olay esnasnda tartmtk. Gezi sreci boyunca, bu dnemi 31 Mays ise, 31 Temmuz aras iki aylk bir dnem olarak kabul edersek, otuzu akn yaz yazdk.11 Yani en azndan iki gne bir yaz dmekte. Bu yazlarda hem o zamana kadar bilip rendiimiz ve ksmen geliimine katkda bulunduumuz Marksist kavramsal aralarla Geziyi aklamaya ve anlamaya; hem de bunlar nda yol bulmaya; somut nerilerde bulunmaya altk. Geziyi yapan geni kitleye bu neriler ulaamyordu ve onlar bunlar bilmiyorlard. Bu grleri fiili olarak uygulamay deneyecek bir rgtl g de yoktu. Bilinmedii iin de maalesef pratikte gerekleme olanaklar yoktu. erikleri nedeniyle deil, bilinmedikleri iin. Ama bilinebilseydi, doru bir yneli salayaca umulan, en azndan sonra okunduunda, keke bunlar bilseydik deme duygusu uyandraca hala dnlen yazlard bunlar.12 Aslnda Gezi olaylar esnasnda, bu satrlarn yazar gibi, her admda, programatik, stratejik, rgtsel, taktik nerilerde bulunmu ikinci bir rnek de yoktur bildiimiz kadaryla. Zaman zaman byle davrananlar vardr, ama neredeyse her admda ve aamada yoktur. Hem Gezi srecinde pratik neriler getiren neredeyse tek rnek olmas; hem de imdi bizim dmzda kimsenin Marksizmi tartmaya kalkmamas, kanmzca bir btndr ve bu akma, Gezde pratie, burada teoriye younlama, rastlantsal deildir. Ak ki, bizim hem teori ve pratik ilikisini kavraymz, hem de teori ve pratiimizin kendisi, dier Marksistlerin tam karsnda bulunmaktadr. Bu kar ve zt bulunuun, bu praksisin (teorik pratiin) kendisi, btn dier Marksistlere esas eletirimiz olarak da grlebilir. Olaylarn scak atei iinde yazdklarmzn dinleyiciler ve dier konumaclarca bilinmiyor
11

Aslnda tekrar yaynladmz yazlarla birlikte krk akn yaz. Blogtaki saylara gre, Haziranda 30, Temmuzda 13 yaz yazmz. Olaylarn en youn olduu dnemde ortalama gnde bir yaz. O dnemde en ok yazanlardan biri de Gn Zileli idi, Gezi Notlar (10) ve Direni Notlar (7) balkl seriler halinde Haziran aynda 17 yaz yazm. Foti Benlisoy da ok yazanlardan ve Haziranda 14 yaz yazm.
12

Birok sosyalist arkada bu yazlarla hemfikir olduunu, ayn dndn belirttii gibi bulunduu yerlerde hemfikir olduu bu yaklamlar etkili klmaya, savunmaya almtr. Bu bakmdan yazlarn belli belirsiz ve dolayl bir etkisi olduundan da sz edilebilir belki.

olabileceini gz nne alarak, hem dinleyicilerin beklentilerine bir cevap vermek; hem de bu somut pratiin ne olduunu gstermek iin, bir iki gn nce, Gezi boyunca yazdmz yazlar bir kitap olarak derledik ve internette herkesin emrine amade kldk.13 steyen kitab indirip okuyabilir.

Teori ve Pratik likisinin Yzeysel Kavran

Marksizmi tartmak zere yaplan bir toplantda, Marksizmi deil Geziyi tartyor olmann kimseyi rahatsz etmemesi, sadece Trkiyenin arkllnn; hala akli deil nakli bir kltr olduunun bir yansmas; bir eklektisizm ve tutarszlk sorunu deil; ayn zamanda teori ve pratiin ilikisinde bir eylerin yanl kavrandnn ya da Marksiste kavranmadnn da bir belirtisidir. Bu nedenle Gezi aynasnda Marksizmi tartmaya, teori ve pratik ilikisinden balamak ac olabilir. Byle yaparak aslnda tam da son derece pratik, acil sorunlar ve ayn zamanda Gezinin tartlm olaca dnmekteyiz. nk sanlann ve muhtemelen yaplacak olan fiili Sempozyumun aksine Gezi, Gezi tartlarak anlalamaz. Her ey deneylerden kar; ama hibir ey de deneylerden kmaz. Bunu aklayabilmek iin, artk pek bilinmeyen bir tarihten, Ekim Devrimi tarihinden bir rnek verilebilir. Lenin Petrogratda (Petersburgda) Finlandiya stasyonuna inip Nisan Tezlerini okuduunda, bizzat kendi partisi bile arm ve Bizim ihtiyar ard m? yollu tepkilere yol amtr. Lenin orada, bilinen eski formllere bal kalan kendi yoldalarna kar, Hayatn aac yeildir, teori gridir diyordu.14 Ama bu sz genellikle tamamen yanl ve yzeysel anlalr. Anlalmayan tam da gri olan teoride younlama sayesinde Leninin hayatn yeilini grebildii ve yeilin (pratiin) iindeki yoldalarnn yeil olan gremediidir. Sadece karanlk deil, sadece k da insan kr eder. nk Lenin o yllarda, ktphanelerde, Hegelin Mantknn en soyut gibi grnen blmleri zerine alyordu. Hegelin Mantkn anlamadan Marksn Kapitali anlalamaz; Marks bize byk harflerle bir Mantk veya Diyalektik brakmad, ama Kapitalin mantn brakt; ergo o halde kimse Marks anlamamtr gibi karsamalar ve aforizmalara yol aan bir almadan geliyordu. Yani Hegelin Mantk (En soyut ve saf grnen, en gri teori) ile Leninin Rusyaya dnnde indii Finlandiya stasyonu; yani devrim veya ayaklanm kitleler; yani en somut pratik, yani yeil, aslnda i iedir. Grinin de grisine gittiinizde yeille karlarsnz. Yeilin yeilinde grinin grisi kar karnza. O zaman bunu yle de formle edebiliriz: Aslnda ancak Marksizmi tarttmzda Geziyi
13

Kitaba u adresten ulalabilir: <demirden-kapilar.blogspot.de/2013/11/gezi-yazlar-derlemesi-1-haziran29.html>

14

Bu konuda Michael Lwynin yazd nefis bir yaz vardr. Almancas Hegelin Mantndan Finlandiya stasyonuna. Bu yaznn Hegel, Lenin ve Dnya Devrimi balyla yaplm Trke evirisi u adreste bulunabilir: <istanbul.indymedia.org/tr/comment/reply/119646>

tartabiliriz. imdi gerekten Marksizmi tartmann zamandr. Yani yukardaki metafora sadk kalrsak, burada konumuz grinin de grisinin yeille ne kadar bulutuuna bakmak olmaldr. Dolaysyla en soyut, pratikle en ilgisiz gibi grnen kavramlar lemine girmek gerekmektedir.

Hangi Marksizm
Ama burada bir aklama da gerekiyor. Gezi boyunca yazp yaptklarmzn dayand Marksizm hangi Marksizmdi? Bu Marksizmin, yaygn, bilinen, resmi veya akademik Marksizmle hibir ilgisi yoktur. Bu bilinen bir Marksizm deildir. Bu, resmi Marksizmin lanetledii, kovuturduu, heterodoks, zndk, heretik bir Marksizmdir. Bu Marksizm hep yeraltnda yaamtr. Bu Marksizm, Marksn sevdii benzetmeyle, devrim gibi, yeraltnda bir kstebek gibi yaayan, kafasn ancak byk toplumsal kabarlarda karabilen, eletirel ve devrimci bir Marksizmdir. Devrim kafasn kardnda bu Marksizm de kafasn karr. Olaan zamanlarda yaygn olarak grnen ve bilinen Marksizm ise Marksist terminolojili ya da vokablerli bir tr pozitivizmdir. Eletirel ve devrimci Marksizm ise kafasn, Ekim Devrimi gibi, 68 kabar gibi byk kitle ayaklanmalarna karr. O en temel, genel ve derindeki olduundan, kitleler en temel sorunlara dndklerinde onunla rezonansa gelirler. Bu eletirel, devrimci, heterodoks ve zndk Marksizm yer altnda olduundan grlmyordu, ama yeryzn kaplam, talam yaayan fosillerin aksine, evrimini srdryordu. Bu Marksizm varln ve yer altndaki evrimini, damarda srdrd. Birisi Troki adna bal gelenekti. (Trokiden sonra da Roman Rosdolsky, Ernest Mandel, Michael Lwy, Enzo Traverso hatta Perry Anderson gibi nemli teorisyenler karmt.) Dieri, Frankfurt Okulu ya da Eletirel Teori denen, daha geni olarak da Bat Marksizmi denebilecek gelenekti. (Adorno, Benjamin, Marcuse, hatta Lefevbre, Lukacs gibi isimler ilk solukta saylabilir.15) Bir ncs de Hikmet Kvlcmlnn tek kiilik, bataklkta yetimi bir orkide gibi yapayalnz muazzam teorik-pratik abas ve eseridir. lgintir, bu kstebek de kafalarn karma olanan en son 1968in ykseliinde buldular. Klasik devrimci Marksist gelenein, yani Lenin, Luxemburg, Trokinin yan sra; bat Marksizmini sembolize eden, pratikle ban koparmadan devrimci duruunu srdren Marcuseun resimleri, 68li isyanclarn pankartlarnda grlyor ve kitaplar okunuyordu. Benzeri Trkiyede de olmu ve 68 ykselii, ama zellikle 15-16 Haziran olaylarndan sonra Hikmet Kvlcml benzer bir duruma gelmi ve Dev-Genlilerin elinden drmedii, okuduu ve tartt en nemli teorik kaynak olmutu. Bu gelenekten ilk ikisi, hem dnyada ve Trkiyede biliniyor hem de birbirlerini biliyorlar. yi kt Trokist gelenek ile Frankfurt Okulu ya da Eletirel Teori birbiriyle bulumu, gnl yaknlklarn fark etmi (Perry Andersonun Batda Sol Dncesi bunun en nemli kantdr); bunu zellikle Michael Lwy ve Enzo Traverso gibi teorisyenler eliyle

15

Perry Andersonun Bat Marksizmi zerine Dnceler kitab bu damar ele alp anlatmaktadr esas olarak.

ilemeye balamlardr.16 Ama Hikmet Kvlcmlnn teorik katklar ne dnyada, ne Trkiyede, ne de dier damarlarca bilinmiyor. Kvlcml da onlar bilmiyordu. Biz bu gelenei iyi kt tanyan ok az saydaki kiiden biri olarak, bunlarn ortaklklarnn derin metodolojik kkleri ve sosyolojik nedenleri zerine epeyce kafa yorduk ve sanrz bunu bir teorik aklamaya da kavuturduk. Seksenli yllar boyunca teorik abalarmzn ekseninde bir bakma bu sorun bulundu.17 Ancak burada kalmadk. Seksenlerde ayn zamanda Yeni Sosyal Hareketler denen, iktisadi ilikiler iindeki konumdan kaynaklanmayan; tm snflardan insanlar kapsayan; kapitalist olarak gelimi lkelerde grlen hareketlerle karlatk. Bu znelerin klasik Marksist teorinin kavramlaryla balantl olarak nasl aklanabilecei ve bunlarn nceki klasik ve otantik Marksist kavramlarla tutarl olarak, nasl ortak bir kavram sistemi iinde toparlanabilecei ve aklamaya kavuturulabilecei gibi bir sorunla yzletik. Byk lde Hikmet Kvlcmlnin farkl retim biimlerinin kaynamas, simbiyoz bir yaama girmesi (eklemlenme) ve Mandelin sermayenin gerek tarihsel hareketi gibi kavramsal belirlemelerine dayanarak Yeni Sosyal Hareketleri aklama ve yine bu hareketlerin politik mcadele stratejisi ve rgt biimleri bakmndan ne gibi yenilikler gerektirdii gibi sorunlar zme denemelerinde bulunduk.18 Ancak burada da kalmadk ve doksanlarda zellikle uluslar ve ulusuluk teorilerinde yaplm katklara dayanarak bunlar Marksist kavramlar ve teoriyle btnletirmeye altk. Buradan hareketle iki binli yllarda da bir ulus, din ve styaplar teorisini ekillendirdik. Marksizmi inmelendirmi, Yap ve zne elikisini zecek admlar attk ve Kvlcmlnn bu elikiyi zme yolundaki muazzam abasnn nasl baarszlkla sonulandn gsterdik.19 Bylece politik mcadele ve analizde kullanlan birok kavramn (nsan, Demokrat, Din, Milliyet, deoloji, vs., gibi) sosyolojik olmayan niteliini aa kardmz gibi; bu kavramlarn sosyolojik karlklarnn neler olduunu aklama yolunda nemli admlar attk. Ne var ki, hem klasik ve otantik Marksist retiye bal, hem onlara dayanan; hem onlar eletirerek gelitiren bu kavramsal aralar Trkiyede tam bir suskunlukla karlanm olup, grmezden gelinmi, zerinde tartlmamtr. Bu nedenle esas olarak sol ve sosyalistler bu gelimi Marksist kavramsal aralar tartmayarak ve kullanmayarak, kendilerini bu aralardan yoksun brakmlardr. Bunun sonucunda da Geziyi anlama ve ona uygun pratik gelitirecek kavramsal aralar da yoktur.

16 17

Bunun bir yanksn belki bizzat buradaki konumaclar arasnda bulunan Foti Benlisoyda da grlebilir.

Bu gelenein kavramsal katklar vs. konusunda kabaca da olsa bir zet, Marksizmin Marksist Eletirisi adl kitabmza yazdmz, Tarihsel Maddeciliin Tarihine Katk alt balkl nszde bulunmaktadr.
18 19

Bu almalarn bir zeti Tersinden Kemalizmde ve Marksizmin Marksist Eletirisinin nsznde bulunabilir.

2008de yaplan Hikmet Kvlcml Sempozyumuna sunduumuz bildiri bu konudayd. Bu bildiri de Hem Marksizmin Marksist Eletirisinde bulunmaktadr; hem de daha sonra Sempozyumun Teori ve Politika dergisi tarafndan yaplm bildiriler derlemesinde dier ksa bir versiyonu vardr. nternetten de indirilebilir.

Bu nedenle, bizim Marksizm derken ona yklediimiz anlam ve ierik ile dier kendini Marksist olarak tanmlayanlarn Marksizme ykledikleri anlam ve ierik arasnda ok byk bir uurum bulunmaktadr. Onlarn byk ounluunun Marksizm derken kastettikleri, dogmatik ve resmi Marksizmdir. Byle olmayp daha otantik Marksizme ynelme eilimi gsterenleri bile, burada ksaca deindiimiz geliimi ve aralar bilmezler ve kullanmazlar. Bu nedenle Gezi Aynasnda Marksizm, aslnda istense de istenmese de, fiilen hangi Marksizm sorusunun tartld bir alan da olmak zorundadr. Eer herkes devrimci ve gelitirilmi bu Marksizme ve onun aralarna dayansayd byle bir tartma elbette gereksiz olurdu. Ama amaz tam da buradadr. Kimsenin Marksizmi tartmak gibi bir sorunu yok. Onun kavramlarnn gelimi biimlerini bir yana brakalm, otantik ve klasik diyebileceimiz biimlerinin doru drst bir kullanm bile kimseyi ilgilendirmemektedir. Soyut gibi grnen kavramlar ile mcadele; teori ile pratik arasndaki o kopmaz ba koparlm veya unutulmutur. En kk bir kavramsal tutarllk ve hassasiyet yoktur. Herhangi bir kavram alnp kullanlmakta, ama o teorinin dier kavramlaryla uyumluluu; i tutarll gibi en kk bir kayg bile gsterilmemektedir.

Kavramsal ve Olgusal Sallapatilie Bir rnek

Bunu yle sradan bir rnekle gsterelim. Arkadam Erturul Krknn Geziye ilikin u sylediklerine bakalm: zgr Gndemin haberine gre, syan Syleileri programnda 1968den Gezi Direniine balkl syleide yle demi: Gezi direniinde devletin ve polisin bile tahmin edemeyecei apansz ortaya kan byk bir patlamann yaandn ve toplumsal direniin Trkiye apndaki balangc haline geldiini syledi. Bylesi bir direni balangcna daha nce de tank olduunu syleyen Krk, Rusyada 6 Kasmda kimse devrim olacana inanmyordu. Birden 6 Kasm 7 Kasma balayan gece Klk Saraya balayan basknla birlikte Rusyann kaderi deiti. Krk doru olarak Gezinin kendiliinden niteliine dikkati ekiyor, ama verdii rnek dikkati ektii bu zellikle eliiyor. Gezinin kendiliinden patlama zellii, rnek sz konusu olduunda, ubat Devrimi iin geerlidir, Ekim Devriminin, hele kendi szleriyle Klk Saraya basknn kendiliindenlikle hibir ilikisi yoktur. Anlalan Krk, yeni kuaklarn Marksizmi ve sosyalist hareketin tarihini bilmedikleri ve ilgilenmediklerini dnd iin olsa gerek, (nk baka bir aklama grlmyor. Krk, Klk Saraya basknda kendiliindenliin sz konusu olmadn bilecek bir insandr) ylesine konumutur. Tarihte neredeyse btn devrimci kabarlar ve isyanlar kendiliinden patlamalar olmasna ramen ve bunlardan her hangi birini rnek olarak verebilecekken, Ekim Devrimi gibi aslnda tam tersi, bilinli ve rgtl bir devrimi; belki de tarihteki bu tek rnei kendiliindenlie rnek gstermesinin baka aklanabilir bir yan yoktur. Bir baka rnek.

Bir yandan Gezi hareketinin ehir Hakk, yaam alanlarnn ticarilemesi gibi nedenlerle baladnda herkes aa yukar hemfikir, ama buradan karlan sonu hareketin antikapitalist olduu ynnde. Bu ekilde karsamalar yapan birok rnek verilebilir. Yine arkadamz Krkden bir rnek verelim. Geziyi gzmzn nne getirelim, bir gn ierisinde bir park savunusundan, halkn haklar savunusuna dnebilecei kadar muazzam bir srama imkan ieren bir dinamizm ile halk yant verdi bu AKPnin saldrlarna. Kent haklarndan balayan tartma sonunda toplumun tamamnn sermaye karsndaki haklar noktasna kadar evrildi ve bu adan baktmzda Gezinin bir anti-kapitalist isyan ruhunu neresinden bakarsak bakalm her noktasnda beslediini grebileceimizi syleyebiliriz. imdi, Marksizmle birazck ilikisi olmu bir kimse, toprakta (ki buna ehir topraklar da haydi haydi dhildir) zel mlkiyet olmamasnn veya topraklarn kamulatrlmasnn; bunlarn nasl kullanlacana demokratik bir biimde karar verilmesinin, znde sosyalist deil, demokratik (yani burjuva) karakterde bir talep ya da dnm olduunu bilir. (Hele 68lerin Demokratik Devrim mi Sosyalist Devrim mi eklindeki strateji tartmalarn yaayanlar ki Krk de bunlardan biridir.) Bu nedenle birok radikal veya i tutarll olan demokrat veya burjuva da topraklarn kamulatrlmasn savunabilir; ticarilemesine kar kabilir. Gezinin vesilesi olan Gezi Park Direnii, znde tamamen demokratik (burjuva) karakterde diyebileceimiz bir harekettir. (Yani gereklemesi kapitalizmi ortadan kaldrmaz, aksine onun iin daha iyi ve elverili koullar salar.) Kald ki, hareketin ehir topraklarnn veya genel olarak topraklarn kamulatrlmas gibi bir hedefi de yoktur. Henz buralara gelmi olmaktan da ok uzaktr. Daha ziyade bunlarn ne yaplacana keyfi biimde karar verilmesine ve yamalanmasna bir direni olarak balamtr.20 ktidar ya da devlet tarafndan, tamamen keyfi ekilde bir alann kamu kullanmndan alnmasna, bir ticaret ve din mabedine dntrlmesine kardr. Bu anlamda tamamen demokratik bir karakterdedir. Aslnda ortalama bir Kuzey Avrupa lkesinde iler genellikle tam da Gezi direniilerinin istedii gibi yrmektedir. Yani Gezi Park Direnii, gerek kendini yaratan sorunlar; gerek ifade ettii hedefler bakmndan, znde henz mantk sonularna ulam bir radikal demokrasi bile deildir. Devletin veya hkmetin (hatta bu olayda Tayyip Erdoann kaprisleri ve ellilerin anti-komnizmiyle ekillenmi dnyas bile denebilir, biraz akll bir politikac ok farkl davranabilirdi ve keyfilie ramen bir patlamaya vesile olmay engelleyebilirdi.) keyfiliine kar bir direnitir. Amalarna ulamas halinde Trkiyedeki kapitalizm daha az Asyal, daha az vurguncu, Trkiyedeki sistem daha az keyfi ve daha az anti-demokratik olur. Btn bunlar ise kapitalizmin geliimi iin daha uygun koullardan
20

rnein Korkut Boratav, ok yanl bir balamda ifade etmekle birlikte bu zellii ifade ediyor: Gezi Direniileri, kapka burjuvazinin ve onunla btnlemi siyasi iktidarn devsa kentsel rantlara el koyma giriimine kar kmaktadr. Ama Boratav da, aslnda keyfilie ve anti-demokratiklie kar bu direnie, antikapitalizm madalyas takyor: Bu, yamac kapitalizme kar olgunlam bir snfsal bakaldrdr. Snfsaldr; zira burjuvaziye ve onun devletine kardr()

baka bir ey deildir. Btn bunlara ramen, arkadam Krk de, bu harekette, ulusalc yazarlar veya Korkut Boratav gibi anti-kapitalist isyan ruhu; toplumun tamamnn sermaye karsndaki haklar noktasna kadar bir evrilme gryor. Eskiden sosyalistler, bir hareket kendini sosyalist olarak tanmladnda (ki o zamanlar ulusal hareketler bile kendilerine sosyalist derlerdi), o hareketlerin kendilerini byle tanmlamakla birlikte sosyalist olmadklar; onlarn kendileri hakkndaki nitelemelerinin, onlarn nesnel karakterini veremeyeceini syler ve byle uyarlar yaparlard. rnein TPlileri, Sosyalist Devrim diyorsunuz, ama somut talepleriniz aslnda demokratik bir devrim bile deil diye eletirirlerdi. Anlalan imdi, hareketin ne yapsal zellikleri, ne kendisi hakkndaki tanmlamalar, ne talepleri anti-kapitalist olmamakla birlikte onlara anti-kapitalist zelliklerin atfedilmesi gibi bir alkanlk hsl olmu bulunuyor. Tabii byle de yaplabilir. Yukardaki gibi yapld zaman da biraz olsun bilimlerin kavramlarnn bir i tutarll olduu ve olmas gerektiine dair bir kavray varsa, Marks, topraklarn kamulatrlmas veya keyfi idarelere kar direnileri demokratik olarak tanmlarken yanlmaktadr, Marksist kavram sistemi iinde u nedenlerle bunlar sosyalist karakterdedir gibi bir karsama yapmak ve bu karsamay temellendirmek iin de btn Marksist teorik yapy ykp yeniden kurmak gerekir. Teorik ve kavramsal i tutarllk diye bir ey varsa ve eer Gezi Aynasnda Marksizm konuulacaksa, byle bir davran zorunlu klarlar. nsann dem ve Havvadan geldiine inananlar, Darvinin teorilerini reddederken, yanl da olsalar, daha byk bir i tutarlla sahiptirler. Ancak bu en demokratik hareketleri bile anti-kapitalizm olarak tanmlamalarn Trkiye politikasndaki gerek ve somut anlam, demokratik grevlerden kamaktan, yani demokratik bile olamamaktan, demokrasi mcadelesine kar durmaktan baka bir ey deildir. Gezi, znde, nesnel olarak demokratik taleplere ve yapya sahipti, ama onunla karlaan ve onu deerlendiren sosyalistler, henz yeterince demokrat bile olmayan, gerici milliyetiliklerine sosyalizm veya Marksizm veya anti-emperyalizm, anti-kapitalizm al rtm gerici milliyetilerdi.21 *** Btn bunlar bir rastlant deildir. Neredeyse btn sol, bilinen, resmi ve dogmatik Marksizm anlayna uygun bir biimde, politika ve strateji alannda da, yllardr szde anti-kapitalist veya sosyalist bir sylem tutturmu bulunuyor. Bu anti-kapitalist sylem veya sosyalizm vurgusu, yllarca, ileri kamann (sadece geriye
21

rnein neredeyse btn Trkiye solu gibi Krknn savunduu ulusal program, en radikal formlasyonuyla uluslarn kaderini tayin hakk, brakalm sosyalisti, demokratik bile deildir. Demokratik program, ulusu, bir dil, din, etni, soy, tarih ile tanmlama hakknn reddidir ve onun nde gelenleri iinde bulunduu BDP veya HDK, hatta HDP bile bunu savunmamaktadr henz. Uluslarn Kaderini Tayin Hakk, znde ulusu bir dil veya dinle tanmlama hakk demektir. Ulusu byle tanmlamann kendisi ise anti -demokratiktir.

kalmaz, ileriye de kalr), Krtlerin mcadelesine uzak durma ve demokratik hedefler iin mcadeleden yan izmenin bir aracyd. Bu uzun yllar boyunca biz politika, program ve strateji alannda, Trkiyedeki sorunlarn temelinde kapitalizm deil, demokratik olamama bulunduunu sylyorduk. Ve Gezi aslnda savunduklarmzn tam anlamyla dorulanmas oldu.22 Devrimin ve grevlerin anti-kapitalist olduunda srar edildii takdirde (Hele Krt hareketinin byyp etkisinin artmasndan ve onun kanatlar altnda yer aldktan da sonra, fiilen utanga bir zeletiriyle demokratik grevlere vurgu yaparken) Gezi gibi hibir anti-kapitalist zellik tamayan ve tamamen demokratik zellikler gsteren hareket karsnda ikna edici olmak zordur. Ama bu gerek teslim edilse, tutarllk iinde, nceki dnemde sylenenlerin yanlln belirtmek ve zeletiri yapmak gerekecektir. Bu amazdan kurtulmann bir tek yolu vardr. Teoriyle ve teorik tutarllkla selam sabah kesmek; eklektisizme snmak. Byle davranlarak ayrca zamann ruhuna uygun bir pozisyona da geilmi olur. Zamann ruhu pratikidir, teoriyle kafa yormak istememektedir. Tabii teoriyle kafa yormamann da aslnda yanl bir teoriye dayanmaktan baka bir ey olmadn bilemeyecek kadar da teoriye ve pratie uzaktr. Aslnda burada ilann aksine fiilen Marksizmin deil, Gezinin tartlmasnn byle bir anlam da vardr. Bu elikilerden kama ve zamann ruhuna uygun, toplantya gelenlerin beklentilerine uygun davranma; onlarn geri yanlarn okama; onlarn geri yanlaryla mcadele grevinden kama. Bu nedenle btn sol, aslnda Gezi karsnda ne teorik bir tutarllk gsterebilmitir ne de pratik ve yol gsterici neriler yapabilmitir.

Gezinin Yaps ve Nedenleri zerine Snfsal ve Ekonomik Aklamalar

Gezinin yapsna ve nedenlerine ilikin deerlendirmelerde ille de aracsz ve dorudan snfsal ya da ekonomik bir neden bulma kaygs vardr. Bu kaba ve yzeysel Marksizm neredeyse kendini Marksist olarak tanmlayan btn yazarlarda grlmektedir. Ekonomik aklama olarak, neoliberalizm ve/veya iflas gibi kavramlarla Gezi aklanmaya allmaktadr.23 Tabii bunun ardnda da Geziyi ekonomi d nedenlerle
22

Ancak yllardr, demokratik cumhuriyet deil, sosyal cumhuriyet (Krk) veya sosyalist cumhuriyet (Bakaya, Savran, vs.); Demokratik devrim demek veya demokratik grevlerden sz etmek, Stalinist aamal devrim teorisine dntr ve bunu savunmaktr (Trokistler) gibi tezleri savunanlarn, Gezinin fiili rtmesi karsnda, teorik bir eklektisizme snmaktan baka bir areleri kalmamaktadr.
23

rnein, Cihan Tua, Gezi Direniinin kresel arka plan: Tkenen liberalizm. Bu yazda ilk bakta Gezinin dorudan yoksulluktan kmad tespiti yaplmaktadr. Ancak ne yapp edip ekonomik nedenler bulunmaldr ya, burada Liberalizmin Kresel flasna balanmaktadr: Trkiye ise (zincire daha sonradan eklenecek Brezilya gibi) mutlak yoksulluun azald bir lkeydi. Eitsizliin, isizliin, grece yoksulluun rakamsal olarak iddetli ekilde yaanmasna ramen, bu konular dar anti-kapitalist evrelerin dnda politize edilemiyordu. Gezi Direnii, tam da byle bir lkede, liberalizmin baarl olduunda bile nasl ykc nitelikler tadn aa vurdu. Nasrettin Hocann hikyesine benziyor. Uysa da kodum, uymasa da kodum demi. Neoliberalizmin baars da baarszl da isyana yol ayor. Neoliberalizme balayalm ki oradan bir anti -kapitalizm ksn ve sosyalistliimiz tescil olsun. Trkiyedeki keyfi ve baskc idareye ve anti-demokratik talana kar demokratik bir tepki dememek iin her ey yaplyor.

aklamaya kalkmann yeterince Marksist veya materyalist olmad gibi gizli bir varsaymn Medusa Kafas grlmektedir. Bu kaba ve yzeysel Marksizmin bir dier versiyonu, Geziyi yapanlarn ii snf, ii snfnn yeni oluan bir zmresi,24 Prekarya25 olduu, vs., eklinde dillendirilmektedir. Ampirik olarak doru olsalar bile (ki biz de Geziye katlanlarn byk blmnn cretliler olduunu dnyoruz ve bunu daha Gezi esnasnda yazmtk.) bu karsamalarn dayand varsaymlarn kendileri yanltr. nk isyanlarn ardnda daima yaam ve gelir dzeyinde bir ktleme veya snfsal yapda bir deime sonucu ortaya kan yeni bir zne olmas gerektii varsaylmakta, bu varsayma dayanarak bu trden aklama yollar aranmaktadr. syanlarn ardnda her zaman yoksulluk ya da yaam artlarnda bir ktleme olmaz. Aksine ou kez, iyi bir ekonomik durum da, ykselen gelirler de bir isyann ardndaki koullar arasnda bulunabilir. nk zellikle modern kapitalizmde, iyi bir ekonomik durum genellikle ekonomik bir bymeye, bu da igcne duyulan talebin artmasna ve bu da iilerin pazarlk gcnn ve direni olanaklarnn artmasna, iiler arasnda ve btn toplumda genel bir psikolojik dnme yol aabilir. Keza hzl byme dnemleri genellikle, retici glerdeki, dolaysyla retim ve yaam koullarndaki byk deiimlere; bunlar da eski siyasi, kltrel, hukuki, vs., biimlerle olan elikinin artmasna, gerilimlere ve isyanlara yol aabilirler. rnein 68 hareketi, kapitalizmin tarihindeki en uzun ve gl bymesinin rnyd bir bakma. Aslnda Gezinin byle bir
Ayn dolayl ekonomik materyalizm Foti Benlisoyda da var. rnein yle yazyor: Gezi direnii dorudan sosyal-iktisadi talepleri gndeme getirmedi diye onun ( hkmet istifa slogannda younlaan) dar anlamda siyasal bir muhtevasnn olduu, hatta ou zaman hayat tarzna dair kltrel bir reaksiyon olduunu yazp izenler ok. Oysa Gezi direnii tam da kentsel dnme, el koyma yoluyla birikime, mtereklerimizin metalatrlmasna, ortak alanlarmzn zellemesine, yani neoliberal kapitalizmin temel dinamiklerine itiraz ve direniin kitlesel bir kalkmay tetikleyiinin hikyesi. (Foti Benlisoy, Gezideki Be Aa) Yani dediinin z u, Gezinin nedeni ekonomik deilmi gibi grnyor, ama ardnda sizin grmediiniz ekonomi var. Sanki olmasa Marksizm kecek, sosyalistliimize halel gelecek. Benlisoy, Gezinin ulusal hareket zelliini de anlamyor. Hayat Tarzndan isyan m karm Marksizme gre? D erin anti-kapitalist ve ekonomik nedenleri bulmal. Neo-liberalizm her kapy aan anahtar, her derde deva ebegmeci.
24

rnein Ergin Yldzolu, Aza Alnmayan eyde unlar yazyor: Bu, sanayi iilerinin yan sra ekillenmekte olan yeni bir snf fraksiyonudur. i snfnn, en gelikin kesimini, henz bir aznlk olmasna karn, 19. yzylda en ileri teknolojiyle alan sanayi iisi oluturuyordu. Bugn, henz bir aznlk olmasna karn bu kesim oluturuyor. Bu, u anda siyasi arenada hareket halinde olmasna bakarak proletarya kavramyla tanmlayabileceimiz bir snftr. Ad aza alnamayan, bastrlan ey de ite budur.

Toplantda Ferda Ko da benzeri bir gr savundu. Ferda Ko da, Gezi, son 25-30 yldaki yeni proleterleme srecinin bir rndr. Snfn yeni bir segmenti ortaya kmtr. Bunun nedeni sadece genel eitim seviyesindeki art deildir. Kamusal alann sermayeye dayal yeniden yaplandrlmasdr. derken ayn mekanik iliki ve gizli varsaymdan hareket ediyordu.
25

rnein Cihan Tual: Bu anlamda prekarya orta snftan ok daha yardmc bir kavram olabilir (ancak bu kavram, toplumun en alt kesimi eklinde deil de, her snfn iinde belirsizlikle en ok bouan bir alt kategori olarak tanmlanrsa; zira proletaryann bir prekaryas olduu kadar, kk burjuvazinin de bir prekaryas vardr.) (Gezi Hareketinin Ortak Paydalar ve Yeni rgtllk Biimleri , T24)

yan da vardr.26 Yani Gezi bu yanyla biraz 68e de benzer. (Bu konuya ilerde deineceiz.)

Neo-Liberalizm Aklamas
Neo Liberalizm ve bunun iflas ile Geziyi aklamaya kalkanlar, Neo Liberalizmin en nemli zellii sosyal harcamalarn kslmas, sava sonrasnn Keynezyen ekonomi dneminde elde edilmi kazanmlarn trpanlanmas iken, Trkiyede bunlarn oran olarak artmas olgusunu grmezden gelmek zorunda kalmaktadrlar.27 Bir eyin en nemli, onu o yapan, ayrc zellii olmadnda o ey nasl kendisi olarak kalabilmektedir?28 Bu cevaplanmas gereken bir soru olarak ortada durmaktadr. te yandan neoliberalizm denenin ne olduu belli deildir onu kullananlarn dilinde. Neoliberalizm diyenlerin, onun zellikleri olarak saydklar, genellikle kapitalizme has zellikleri tekrarlamaktan baka bir ey deildir. Kapitalizme has olgular neoliberalizme has zellikler olarak tanmlamak, onlar olaylarn nedeni yapmaya yetmez ve aslnda hibir eyi aklam olmaz. Ya da tersinden Trkiyenin ya da arkn binlerce yllk devlet ve devletiliine ilikin olarak da sylenebilecek zellikler, neoliberal devlete ithaf edilmektedir. rnein Foti Benlisoy yazyor (Parantez ii notlar bizim): Neoliberalizmin demokrasiyle rabtas zerine oka yazld. Ksa ve kabaca da olsa tekrar etmekte yarar var aslnda: Neoliberalizm geni ynlar iin hayati nemdeki ekonomik ve sosyal meseleleri demokratik karar alma mekanizmalarnn dna tar, siyasi deil teknik meseleler haline getirir. Yani neoliberalizm siyaseti teknikletirir. Teknokrat hkmetlerinin Avrupada geer ake olmaya balamas bu eilimin bir tezahr elbette. Toplumsal dlama ve iktisadi-sosyal eitsizliklerin art, gvenliin temel bir siyasal tema haline geliine neden olur, yani siyaset gvenlikletirilir. (Kapitalizm ne zaman byle deildi ki? Bundan krk yl ncesinin Trkiyesinde bile teknokrat kabineleri kurulurdu. Avrupa Birlii kurulduundan beri neredeyse byledir) Bu anlamda i gvenlik aygt ordular, iddet aygtlar zelleir, zel gvenlikler, kameralar, alt snflar kriminalize ve kontrol etmenin bin bir metodu gndelik hayatn alldk paralar oluverir. (Btn bu eilimleri Lenin bile belirtir. O zamanlar kameralar olmad iin kameralardan bahsetmemi olmas zn deitirmez) Neoliberalizm yrtme organn glendirerek (KHKler, torba yasalar,
26

Erdoan ve ayaklanmann ardnda ille de ekonomik gerilemeyle ilgili nedenler arayan Marksistler aslnda ayn yanl ve mekanik anlay paylarlar. Erdoan da bir trl niye ayaklanldn anlamyormu bir yerd e okuduumuza gre. Bunlara Cumhuriyet tarihinde hibir hkmetin olmad kadar yatrmlar yaptm, iyi koullar saladm. Niye ayaklanyorlar? anlamnda konuuyormu. Tabii ayaklanma ile yoksulluk arasnda mekanik bir iliki anlay olunca aklanamaz ve tek aklama yolu kalr: Komplo.
27

alar Keyder dikkati ekiyor: AKPnin zelletirmelerde, piyasa mekanizmasn yerletirmekte sergiledii neo -liberal tutum sosyal politika alannda farkl bir grnm alyor. Bir kere unu hatrlatmakta fayda var. Trkiye, Brezilya, G. Kore ve daha birka lkeyle beraber, sosyal harcamalarn milli gelire oranla ykseldii nadir lkelerden. Son on ylda bu oran te-bir kadar artm, imdi %15e yakn.

28

nsan omurgal bir hayvansa, omurgas olmadnda nasl insan olmaya devam edebilmektedir? Bu omurgaszl, ancak Geziyi Neoliberalizm ile aklayan teorisyenler baarabilmektedir anlalan.

vs.) parlamenter rejimin klasik ileyiinden bir sapmaya yol aar. (Kapitalizm ve burjuvazi ne zaman byle deildi? Birinci Paris Komnnden sonra bile tam tamna bu eilimi aa kmt) Ancak bu ve benzer baka melanetlerine karn onun demokrasiye ynelttii esas tehdit, yukarda da defalarca tekrarland zere, aadakilerin kendi kaderlerine sahip kmaya dnk enerjilerini sourmas, zayflatmasdr. (Ne zaman byle deildi?) (F. Benlisoy, Neoliberalizm ve Aadakilerin Demokrasisi) u soru bile sorulmu deildir: Neoliberalizm nasl bir kavramdr? Yani Emperyalizm (Lenin) veya Ge Kapitalizm (Mandel) gibi kapitalizmin yapsal zelliklerindeki deiimin yine bizzat kapitalizmin zelliklerinden kan yeni bir aamas mdr? Eer byle ise, bunlar nelerdir ve nasl aklanabilir? Yok, eer byle deil, btnyle sosyolojik bir anlamdan yoksun bir politik kavram ise, zaten bir analiz arac olarak kullanmak yanl olduu gibi, bu politik kavramn var oluunun sosyolojik bir aklamasn yapmak gerekir. Bu gne kadar bu ynde en kk bir aba grlmemektedir. Kapitalizme veya Trkiyenin Smerler andan kalma devletiliine has nitelikler alt alta sralanarak bunlara neoliberalizmin zellikleri denilmektedir. Bylece Marksist ve anti-kapitalist, hatta yaratc Marksist bir tn bile verilebilir sz ve yazlara. Ama medyatik olarak Marksist veya anti-kapitalist haval olmakla, Marksist olmak ok farkl eylerdir. Neoliberalizm, Geziyi aklamak iin, en az elverili kavramdr. Neoliberalizmin z, sosyal devlet harcamalarnn kslmas, sava sonrasnda iilerin elde ettii haklarn ortadan kaldrlmasdr.29 Bu dnyada kapitalizmin genel eilimidir. Ama genel eilim baka bir eydir bu genel iinde farkl lkelerde bunun sonular ve grnmleri baka bir eydir. rnein Trkiye ve Brezilya, sosyal harcamalarn milli gelire orannn artt nadir lkelerdir? Ve iin ilginci bu iki lkede de Gezi ve Brezilyadaki benzeri grlmtr. Burada unu sormak gerekir: Neden ve nasl olmaktadr da bu lkelerde genel eilime ters zellikler grlmektedir? te yenden bu ters zellikler ile bu hareketlerin varlnn ilikisi nasl aklanabilir? Aslnda Gezinin yapsal zelliklerini ve nedenlerini anlamakta kapitalizmin genel eilimleri bile yeterlidir. Kapitalizmin genel tarihsel eilimleri, yani rnein igcn satarak yaayanlarn giderek nfusun byk blmn oluturmas, nfusun byk blmnn ehirlerde toplanmas, genel okur-yazarln yaygnlamas ve eitim seviyesinin ykselmek zorunda olmas, pre-kapitalist ilikilerin paralanmas, bir dnya pazarnn olumas, nispi olarak yoksulluun artmas gibi eilimleri, Gezinin yapsn anlayacak gerekli aralar zaten sunarlar. Bunlarn yetmemesi durumunda veya daha dakik bir aklama gerektiinde, bu lkelerdeki
29

Ancak Neoliberalizm kavram bile Avrupa Merkezli bir kavramdr. Avrupa (Gelimi lkeler) iilerinin bu Keynezyen ekonomi sosyal devlet haklar vard. Ama dnya iilerinin byk blm iin bunlar bile yoktu. Kapitalist ilikilerin yaygnlamas, dnya nfusunun ok byk bir blmnn oran olarak ilk kez ehirlerde yayor olmas, bu milyonlarca ii iin Neoliberalizmden ok daha nemlidir. Hatta onlarn hayat bakmndan yaam kalitesinde ve koullarnda bir ykseli anlamna bile gelebilir.

kapitalizmin geliiminin kendine ilikin zellikleri de ek olarak analize dhil edilebilir. Bylece elikili gibi grnen zellikler bile aklanabilir. rnein kapitalizmin bu genel zelliklerine, Fordist veya post- Fordist gibi bu gelimenin belli dnemlerinin zelliklerini de ekleyelim. Trkiye ekonomisi 2000li yllarda birok zellikleri bakmndan sava sonras Avrupa ekonomisine benzemektedir. Birincisi, Trkiye iin, 90l yllar boyunca Krdistanda srdrlen zel sava, bir bakma kinci Dnya Sava gibidir. Yllardr yaplmam yatrmlar, yllardr doru drst yatrm yaplmam, bombo ve rm bir altyap, btn bu zellikleriyle Trkiye ekonomisi, AKP iktidara geldiinde, hzl bir kalknma iin adeta nadasa braklm bir toprak gibidir. kincisi, iki binli yllar boyunca dnyada dk faizle bol para ve kredi bulma olana vardr. ncs, Krdistanda savan durmas, savunmaya ayrlan epey bir kayna sosyal harcamalara aktarma imkn yaratmtr. Drdncs, Anadoluda palazlanan burjuvazinin, politik iktidar ele alabilmek iin iileri kazanmas ve yedeinde tutmas gerekmektedir. Onlara ayn zamanda yaamlarnda iyiletirmeler de salamak zorundadr. Ve nihayet, Derviin yapt reformlar bir hzl byme iin dier koullar da daha elverili klmtr. te yandan dnyada, otomobil sanayi, en ileri kapitalist lkelerde ekonominin esas dinamosu olmaktan km; elektronik ve enformasyon; biyokimya, nano teknoloji gibi u teknolojiler en ileri kapitalist lkelerde toplanrken, otomobil sanayisinin giderek orta derecedeki lkelere kaymas (Brezilya, Kore, Trkiye, spanya, vs.) grlmektedir. Yani ileri lkeler neoliberalizm ile birlikte post-Fordist bir dneme girerken; Trkiye, Brezilya gibi lkeler, biliim teknolojisi ve Post- Fordist dnemde ve Neoliberal rzgarlarn estii bir dnyada Fordist bir topluma dnmektedirler. Btn bu nedenler bir arada, Gezinin tamamen farkl bir yapda ve ok farkl nedenlerle ortaya ktn; onun temel zelliklerini daha iyi aklarlar. Btn bu yukarda saylan zellikler, (Onlarca yl nadasta kalm bo topraklar gibi ekstansif bir bymeye olarak tanyan altyap, ucuz dviz, savaa ayrlan kaynaklarn azalmas, vs.) Trkiyede hzl ekonomik byme, sosyal harcamalarn paynn artmas gibi sava sonras Avrupadakine benzer koullar yaratmtr ve bu bakmdan Gezi bir yanyla 68e benzer. Ama bu Fordist ve Keynezyen byme, biliim anda olduundan, Geziciler cep telefonlu, byk blm ayn zamanda enformel sektrlerde de alan, twitterle rgtlenebilen 68lilerdir de denebilir. Trkiyenin 2000li yllardaki, zetle AKP iktidarndaki ekonomisi ve dnmleri ile sava sonras Avrupann Fordist ve Keynezyen bymesi hi de rastlantsal olmayan bir ekilde ok benzemektedir. Trkiyenin ekonomisinin iki binli yllar, kapitalizmin Post-Fordist (yani ekonominin zirvesinin ve motorunun otomobil retimi deil de, elektronik olduu dnemin bir kapitalizmi) bir anda, Fordist bir dneme gei (ekonominin motorunun ve zirvesinin otomobil ve yollar olduu bir dnem) olarak tanmlanabilir. Avrupadaki

otobanlarn karl duble yollar; sosyal devlet harcamalar ve sosyal evlerin karl TOKler, salk reformlar, yardmlardr. Dzenli ve hzl bir ekonomik byme ortaktr. Ama btn bunlar, ayn zamanda Keynezyenizmin bittii bir neoliberal dnemde bir tr Keynezyen ekonomi gibidir. Byle bir bak, bizlere Geziyi anlamak iin, ok daha salam kavramsal bir temel salar ve olgularla uyuum halindedir. Metodolojik olarak mekanik aklamalar da saf d ederler. rnein Trkiye ve Brezilyada neoliberalizme has olgular grlmemesini, sosyal harcamalarn kslmas bir bakma neoliberalizmin en belirleyici zellii iken, bunlarn artt lkeler olmasn bu tr bir yaklam daha kolay aklayabilir. Hatta bu yaklam, ok farkl snfsal ve ideolojik arka planlarna ramen Brezilyadaki Lula ve Trkiyedeki Erdoann bu lkelerdeki kapitalizmin geliiminde ayn genel tarihsel eilime ve dneme karlk dtkleri iin birok paralellikler gstermelerini de aklayabilir. Bu paralellik, tpk Roosevelt Amerikas ve Hitler Almanyas paralelliklerine benzer. Her ikisi de birbirine zt toplumsal snf ilikilerine ve glerine dayanmalarna ramen; Roosevelt ii hareketine dayanan bir demokrat; Hitler ii hareketini yok eden bir faist olmasna ramen; ikisi de, sava sonrasnda yaygnlap genelleecek, ayn Fordist bir dnemde Keynezyen diye tanmlanabilecek ekonomiyi uyguluyorlard. Lula, ii hareketine dayanan bir ii nderiydi, Erdoan ise tarada palazlanm Mslman burjuvazinin ii mahallelerinden gelmi nderidir. Tamamen farkl snfsal destek ve ideolojilere sahiptirler, ama ekonomi ve politikadaki paralellikler arpcdr. kisi de ileri lkelerde post-Fordist bir dnemde neoliberal uygulamalarn geerli olduu bir dnemde, Fordist bir dneme ve Keynezyen uygulamalara geen lkelerin politikaclardrlar.

Snf ve Snf Hareketi

Elbette Gezi, btn modern ve ehirli hareketler gibi her eyden modern cretlilerin esas gvdesini oluturduu bir harekettir. Yani hareketin byk gvdesi iilerdir. inin bir tek tanm vardr. Yaamak iin igcn satan herkes iidir. retici olup olmamak ii olmann bir koulu deildir. Ama reticilerin byk bir blm de iidir. Artk retimin ok kk bir blm kk reticiler tarafndan yaplmamaktadr. Ama onun gvdesinin byk blmn iilerin oluturmas onu ii hareketi yapmaz. Gezi hareketi, ii olarak sermaye karsnda bir hak ve geliri ykseltme mcadelesi deildir.30 Zaten rgtsel aralar da buna uygun deildir. ilerin bu tr mcadelelerinin

30

rnein Cihan Tual da olgu olarak bu zelliini teslim ediyor. Ama buradan bir anti -kapitalizm karmak iin, metalama zerinden gidiyor. Trkiyede ise, maalar ve tatil keyifleri gayet yerinde olan unsurlarn ynlarla sokakta olduunu gryoruz (ayaklanmadaki saysal arlklarn bilebilmek iin daha ok aratrmaya ihtiya var). Kresel muadillerinden ayrtrmak iin, Trkiyede kitlesel halde sokaa inen bu kesimleri kk burjuvazinin aristokrasisi olarak nitelendirebiliriz. Tepki proleterlemeye deil, ortak yaam kalitesinin dklne; ad bu ekilde konulmasa bile, sermayenin zengin fakat yaanlmaz bir kent yaratm olmasna. Adn koyalm: Gezi hareketi, dinamikleri blm deil, metalama kartl zerinden kurulan bir hare ket. Sermaye Trkiyede verdii zenginlik szn tuttu (en azndan baz kesimler iin), ama skc ve tatsz bir hayat dayatma pahasna. (Gezi Hareketinin Ortak Paydalar ve Yeni rgtllk Biimleri , T24)

aralar ii sendikalar, genel grevler, iyeri igalleri, sosyal demokrat veya komnist partiler ve daha baka mcadele rgtleridir. i hareketi deildir, ama ana kitle olarak cretlilere dayanmas, yani ana kitlesinin imtiyazl ve egemen snflara dayanmamas veya onlarn varlnn ve etkisinin snrll, onun aada ayrca ele alacamz dier hareketler olarak varlna demokratik bir muhteva vermitir. Gezi, kk burjuvaziye veya brokratlara veya iverenlere dayanan bir hareket olsayd, hzla byle demokratik bir muhtevaya sahip olamazd. rnein Mustafa Kemalin askeri olmaya devam ederdi. Erdoann ve CHPnin ekmeye alt blnme izgisinde kalrd. zetle, Gezi, cretlilerin ekonomik durumlar iin bir mcadele sz konusu olmadndan, iilerden olumasna ramen bir ii hareketi deildir. Alevilerin youn olduu semtlerdeki bileiminde iilerin alt kesimlerinin hareketin ana gvdesini oluturduunu syleyebiliriz. Bun karlk, ehir merkezlerinde st kesimlerinin eilimleri ve kltrel kodlar damga vurmutur harekete. Ama Alevilerin olduu yerlerdekiler de daha ziyade iilerin alt kesimlerine dayanmasna ramen, bir ii hareketi zellii yoktur. Alevilerin urad zgl bask ve bunun daha artmas karsnda bir savunma sz konusudur. Ama eer ii snfnn alt kesimlerinin bir hareketinden sz etmek gerekirse, bir ii hareketinden sz etmek gerekirse, bu anlamda bir ii hareketi de vard Gezi esnasnda. Ama bu Geziye karyd ve Erdoann arkasndayd. iler, zellikle ii snfnn (Aleviler dndaki) alt kesimleri, Geziye uzak durmu, hatta Geziyi AKPnin son on ylda kendilerine iyi kt salad birtakm kazanmlara kar, tuzu kuru olanlarn bir saldrs gibi grp AKP ve Erdoann arkasnda yer almlardr. Onlar Erdoann arkasnda yer alarak, bir bakma iiler olarak bu son on ylda, hayatlarna iyi kt gereklemi bir takm iyiletirmeleri savunuyorlard. Yani TOK evlerine tanmak, ie daha iyi veya seri bir otobsle gitmek, hafta sonlar aile ve ocuklaryla nispeten ucuza elenebilmek, yal bir yakna yaplan yardmlar, hastanelerde gnlerce beklemekten kurtulmak ve iyi kt bir bakm grmek gibi, ii snfnn byk ounluu iin, gerek yaamnda hi de kmsenmeyecek kazanmlarn savunusuydu Erdoann arkasnda durmak. Bu nedenle iiler, Gezinin btn davetlerine ramen onun arsna gelmedi. Ama tam da Gezinin demokratik mesajlar nedeniyle, Erdoann kendilerini Geziye kar srme niyetine de prim vermedi. Gezinin mesajna da kulaklarn tkamad. zetle, Gezide ii hareketi aranyorsa, bu Erdoann arkasndaki destektir. ilerin
Burada yine ayn sorun var. Zengin, ama yaanlmaz bir kentin kapitalizmin zorunlu bir sonucu olmadn anlamyor. Marksist olmad iin ho grlebilir. Btn topraklar kamulatrlsa, bu kamusal alanlara neler yaplaca veya yaplmayaca en demokratik biimlerde karara balansa bile bu kapitalizmle elimez. te yandan ark usul vurguna ve yamaya alma metalama ile kartrlmamaldr. Elbette modern kapitalizmde her eyin metalamas diye bir fenomen vardr ve Marks da tam bu nedenle metan analiziyle balar. nk kapitalist toplum, bur metalar yn olarak grlr. Ama bu ok ayr bir sorundur. Bu ynde en kk bir talep yoktur Gezi hareketinde. Btnyle anti-demokratik ve yamac karaktere bir tepki zellii vardr. Keyfilie ve polis iddetine kardr.

ekonomik ve sosyal haklarnn savunusu veya gelitirilmesi anlamnda ii hareketi Gezide deil Geziye uzak durup, Erdoann arkasna gemi olarak vardr. Erdoan bu bakmdan, iilerin alt kesimlerinin gerekten ii hareketi karakteri tayan duruunu; iilerin nispeten st kesimlerinin (gelir dzeyi anlamnda orta snflar da denebilir. Orta snflar aklamas bu anlamda bir hakikat ekirdei iermektedir.) demokratik hareketine kar karmtr diyebiliriz. Gezide ii hareketi arayanlarn, onun ii hareketi olmad ama Gezinin karsndaki Erdoann arkasndaki destein i Hareketi olduu gerei karsnda susmalar anlamldr.

Gezi Hareketi Nedir?

Peki, Gezi hareketi, neoliberalizmin iflasnn yaratt ekonomik kntye kar bir direni deil, ii hareketi deil, ama ne? Gezi Hareketinin yapsn, zelliklerini ve nedenlerini Marksist kavramlarla nasl aklayabiliriz veya aklayabilir miyiz? Snfsal (ii hareketi) veya ekonomik (Neoliberale tepki) aklamalar bir kenara attmza gre bu hareketi Marksist olarak aklayabilecek kavramlar var m? Marksist kavram daarc tkenmedi mi? Hayr tkenmedi. Gezi hareketi demokratik bir harekettir. Yani onu yaratan nedenler kapitalizme ikin deildir ve gereklemeleri kapitalizmi ortadan kaldrmaz. Ama bu demokratik nitelii, birbirinden ayr olarak analiz edilebilecek, birbirine bal, ama farkl hareketin bileiminden oluan bir tr amalgamdr. Gezi hareketi, bir harekette harekettir ve hareketin de demokratik bir karakteri vardr. Gezi hareketi, kapitalizm ncesi toplumun kalnts, gemiin kamburu, demokrasi dman, keyfi, baskc, brokratik devlete; askeri brokratik oligariye kar bir demokratik devrimci hareketidir. Gezi hareketi bir Yeni Sosyal Harekettir. Gezi hareketi bir Ulusal Harekettir.

Onun bu zellii, ayn zamanda eletirel, devrimci, heretik, heterodoks Marksizmin teorik ve kavramsal katklaryla grlebilir ve aklanabilirler. imdi farkl ama birbirinin iine gemi, birbiriyle karlkl iliki iindeki, ama bir tek hareket, Gezi olarak grnen, hareketleri ele alalm.

Kapitalizm ncesinden Yadigr ark Devletine Kar Demokratik bir Hareket Olarak Gezi Hareketi
Trkiyede devlet hep, klasik biimiyle bir burjuva devleti olarak tanmlanm ve btn dikkatler burjuvaziye veya kapitalizme yneltilmi, devletin kendisine kar mcadelenin anlam ve nemi zerine hi dnlmemitir. Akl yrtme yledir: Trkiye kapitalist bir lkedir. Egemen snf burjuvazidir. Devlet de snf mcadelesinde egemen snfn bask aracdr. O halde devlet de burjuvazinin bask arac

bir burjuva devletidir. Aracn kendisiyle uramann anlam yoktur, o arac elde tutan snf ile uramak gerekir. O halde hedefimiz burjuvaziye ve kapitalizme kar mcadele olmaldr. Programlar, stratejiler hep bu ksaca zetlenmi yaklam asndan yaplmaktadr. Trkiyede ve btn dier eski uygarlk beiklerinde devlet, olaan burjuva devlet deildir. Sorunu burjuva devleti gibi koymak bu gibi lkelerin en temel zelliinin zerinden atlar ve bu lkeleri anlalmaz kld gibi doru bir program ve strateji gelitirilmesinin nne en byk engeli diker. Bu nedenle Gezi hareketinin bu devlete kar demokratik zelliini grecek ve anlayacak kavramsal aralardan yoksundur Trkiyedeki ve ayn zamanda byk lde dnyadaki Marksistler. Ama bunun nedeni sadece teorik deildir, daha dorusu bu yaklamn brokrasinin yapsndan doan bir zellii de vardr. nce Marksist teoride ve politikada, brokratik devlet cihazna kar mcadelenin ve bunun demokrasi, refah ve ezilenlerin iktidar ile bann koparlmasnn snfsal temeline deinelim. Yirminci yzylda btn ii hareketi, sendikalara ve sosyalist lkelerdeki devletlere dayanan ii hareketi veya resmi Marksizm ve Sosyal Demokrasi, esas olarak sendika ve devlet brokrasisine dayand iin, bu brokrasiyi var eden, onu mmkn klan ve o egemenliin arac olan cihazlarn mcadelenin bir hedefi olarak ele alnmasn kendi kar gerei engellemitir. Yani yaygn ve bilinen Resmi Marksizmde bir devlet ve brokrasi dmanl yoktur. Bilinli olarak, brokrasinin snf karlar gerei unutulmu ve unutturulmutur. Hlbuki klasik ve otantik Marksizm ise iilerin kk bir aznln egemenliinin arac olarak ekillenmi devlet cihazlarn kendi egemenliklerinin arac olarak kullanamayacaklarn; bunu paralamak zorunda olduklarn; demokratik taleplerin bile ancak, imparatorluun imparatorsuz biimi burjuva devletlerini paralayarak, brokrasiye yer vermeyen ya da minimuma indiren, zgr komnlerin birliinden oluan bir Demokratik Cumhuriyet olduunda savunulabileceini; Paris Komnnn tam da byle bir ara olduunu savunmu ve kavramsallatrmtr,31 Hatta Marks, kendi retisinin ayrc zelliinin snflar ve snf mcadelesi deil, tam da bu olduunu bile belirtmitir. Ne var ki, tam da sendika ve devlet brokrasileri, buna kabaca, sendikalar ve devletler de diyebiliriz, tam da bu devrimci z yok etmiler; suskunlukla geitirmilerdir. Ama buna karlk eletirel ve devrimci bir Marksizm de var olmutur. Bir yanda brokrasiye kar mcadele eden ve klasik otantik pozisyonlar savunan Trokinin adna bal gelenek, dier yanda Trkiyede Hikmet Kvlcml, otantik Marksizmin bu duruunu, savunmular, gelitirmiler ve politik ve programatik durularnn merkezine koymulardr.
31

Bu konuda zellikle, Marksn Gotha Programnn Eletirisi, Engelsin Erfurt Programnn Eletirisi, Marks ve Engelsin Paris Komn zerine deerlendirmeleri, yani Fransada Sava, Leninin Devlet ve Devrimi, Trokinin hanete Urayan Devrimi, Mandelin i Hareketi ve Brokrasi bror ilk elde saylabilecek olanlardr.

Ancak bu alanda esas byk teorik katklar Hikmet Kvlcml yapmtr. nk ark despotluu, yani byk antik uygarlklarn devletleri, kapitalizm ncesi tarihin hareket yasalarn bulmaya alan Hikmet Kvlcmlnn karlat en temel sorunlardan biriydi. Btn peygamberler, brahimler, Musalar, Mezopotamyann Nemrutlarna ve Nilin Firavunlarna kar savamamlar myd? Bu alanda Kvlcml ve Trokist gelenein yapt katklar ve gelitirdikleri kavramlar biri yirminci yzylnn Stalinist kar devrime uram devletlerini, dieri antik tarihin uygarlklarn, bu devletlerin kurulu ve ykllarn ve az gelimilii aklamaya ynelik olmakla birlikte birbirinden bamszca ayn sonulara ulayorlar ve birbirlerine tencere ve kapa gibi uyuyorlard. Trokist hareket, brokrasiye kar bir devrim programatik sonucunu savunurken; Hikmet Kvlcml da Firavun ve Nemrutlar anda kalma devletin ve devletiliin tasfiyesini, demokratik ve en acil grev olarak koyuyor; bu devletin ve devletiliin, modern burjuva devletiyle kartrlmamas gereinin altn iziyordu. Trkiyede altml yllarda bir strateji tartmas yaanm ve bu tartmada, Trkiyenin kapitalist mi yoksa yar feodal mi veya feodal mi olduu tartlmt. Bu tartmada maalesef metodoloji, kyde traktr sayarak kapitalizmin gelimilik derecesini karmaktan teye gidememi, toplumlarn ayn aamalardan geecekleri var saymna takl kalmt. Ama o tartmada bilinmeyen damar Hikmet Kvlcml idi ve Trkiyedeki devletin ve devletiliin gerici ve kapitalizm ncesi anti-demokratik zelliine ve bunun modern kapitalizm ile girdii simbiyoz ilikiye dikkati ekerek, bu brokratik, baskc, militer devletin tasfiyesinin en ba demokratik grev olarak nemine dikkati ekiyordu. Kurduu Vatan Partisinin esas programatik z, demokrasiyi ve kalknma iin kaynak salamay, pahal, baskc, brokratik, militer devlet cihaznn tasfiyesine balayarak, Ucuz Devlete (devlet baskc, militer, keyfi, brokratik, krtasiyeci olmadnda otomatik olarak ucuz da olur) en ba yeri veriyordu. Tabiri caiz ise, Trkiyede feodalizm, her eyden nce Smerler andan kalma, Nemrut ve Firavunlar dneminden yadigr, bu baskc, brokratik, keyfi devlettir. Btn melanetlerin ba budur. Trkiyede devlet, neoliberal bir devlet deildir. Batdaki burjuva devletlerden tamamen farkl kapitalizm ncesini, prekapitalist smr (ekonomi d cebir ile art rne el koymak, kapitalizm ncesi smrnn zdr. Devlet tam da bunu yapar.) ve egemenlik ilikisini (devletin kendisi neredeyse bir egemen snf gibidir. Politikaya egemen snftr.) temsil eder ve kendisine kar mcadele en temel grevlerden biridir. te, Trkiyede bu kapitalizm ncesi Leviahtan paralamay ve demokratik bir cumhuriyet kurmay ba hedef olarak koymayan her politik parti ya da hareket, ister anti-kapitalist, ister komnist olsun, nesnel olarak bu devletin ve devletiliin basit bir yedei olmaktan kurtulamaz. te neredeyse btn Gezi zerine yazan Marksistlerin ve Gezide var olan solun en temel ve Geziye en aykr zellii, bu devlete kar demokratik bir program savunmaktansa neoliberalizme veya yamac kapitalizme, vs., kar olmaktan sz etmeleri, esas hedefi

gizlemeleri noktasnda toplanyordu. Bu yaygn ve egemen solun tavr, Marks zamannda, burjuvaziye kar olmak adna Bismarkn temsil ettii ark devletiliinin Almanya versiyonu Prusya devleti ile uzlaan Lassalen tavrndan hi farkl deildi ve Marks tarafndan da zamannda mahkum edilmiti. te Gezi her eyden nce bu devletin gcne, keyfiliine, anti-demokratik niteliine; merkeziliine kar tebaa yerine modern yurtta olmak isteyen;32 hogr ve koruma deil, haklar isteyen modern insanlarn bir hareketiydi. Gezi esnasnda btn bu demokratik z, ayn zamanda onun rgtlenmeye kar ar alerjili ve kukulu yanlarnda bile yanksn buluyordu ve yanllna ve Gezi hareketini zayflatmasna ramen, rgtlenmeye bile duyulan alerjinin byle salkl bir yan da vard. Bugnk devleti burjuva veya Neoliberal devlet olarak tanmlamann ardnda, retim biimlerinin birbirini izledii ve st ve sonradan gelen retim biimlerinin nceden gelenleri de yok ve tasfiye ettii varsaym vardr. Hlbuki bu varsaym ve evrim kavraynn kendisi eletirel ve devrimci Marksizme yabancdr ve oktan almtr. Evrim dz bir izgi izlemedii gibi sonra gelenler her zaman ncekileri tasfiye etmez. Aksine onlarla simbiyoz bir iliki iine girip birbirlerini glendirebilirler. Keza eski retimin biimleri ve kurumlar, kendi niteliklerini deitirmeden de bir evrim srdrebilirler. Amerikan yerlileri ok ve yayn yerine tfek kullandklarnda kapitalist topluma gemi olmuyorlard. Firavunlar andan gelen devlet, at yerine tank kullandnda, modern burjuva devlete dnm olmaz. Yani lkenin ekonomik temelinin kapitalist olmas demokratik devrimin ve grevlerin ald anlamna gelmez. Aksine, finans-kapital anda, bu kapitalizm ncesi yaplarn glenip yeniden hayat bulmas anlamna da gelebilir. te byle bir tarih ve evrim anlay olmadan, Trkiyedeki devrimin demokratik grevleri kavranamaz. Sol ya da Marksistler, askeri brokratik oligarinin bir tr yedek lastii rol grmekten teye gidemez. Bu durumdan kopmak isteyenler de liberallerin destekiliinden teye gidemezler. Ve her ikisi de bu devrimci ve demokratik zelliini gremez Gezinin. Bunu grecek kavramsal aralar yoktur nk. Gezi hareketi zerine yazan Marksistlerin neredeyse hi birinin Gezi hareketinin bu zellii zerinde younlatklar grlmez. nk kavramsal aralar yoktur bunu grecek. Evrim kavraylar mekanik, dz bir srayla ilerleyen, sonra gelenin ncekileri tasfiye ettii dz bir tarih kavrayndan tesine izin
32

Erturul krk rnein Gezinin hedefi ve nedenleri balamnda, Gezi syan () ortak paydas onur ve zgrlk olan bir bakaldr. diyor. Bizim tespitimizi baka bir ifadeyle doruluyor. Onur ve zgrlk keyfi ark devletinin olduu yerde olmaz. Bu nedenle Onur ve zgrlk demokratik karakterde bir hedefi ve hareketi ifade eder, tabii klasik Marksist terminolojiye gre. Ama sevgili Krknn onur ve zgrlk apkasndan kard ise anti -kapitalizm tavan: inde byk bir toplumsal, politik, kltrel, demografik eitlilik barndrmakla birlikte isyana zgn karakterini veren onu ncekilerden ayran, kadnlarn, genlerin, yeni ii snfnn ve rencilerin kendiliinden hareketiydi. Edindii komn ruhuyla, canlandrd dayanmaclkla, kent toprann ve kentsel mirasn piyasalatrlmasna kategorik kar duruuyla isyan, zgn bir anti-kapitalist sosyal muhalefet tarz ve dorudan demokrasi rnei yaratt.

vermemektedir. Toparlarsak, Gezinin en temel zelliklerinden biri bu keyfi, baskc, brokratik, pahal devlet cihazna kar bir hareket olmasyd. Onun en anti-feodal ve demokratik denebilecek, en devrimci yanlarndan biri buydu. Zaten onun ateleyicisi bu keyfi, hak-hukuk tanmayan ark devletinin ve bunu bir ara olarak kullanan hkmetin iddetiydi. Artk haklar olan modern bir yurtta olmak isteyen, eski tebaa ilikilerine smayan kitleyi eski yerine sokmaya kalkmasyd. Bunu her vesileyle ifade etti. rgte ve rgtlenmeye duyduu neredeyse alerjik denebilecek kar kn kkeninde bile bu devlete ve bu devleti hedef tahtasna koymayan sola bir tepki, hem de salkl bir tepki vard. Parklar ve forumlara hemen byle sahip kmas ve benimsemesi. Hatta mahallelere yaylmak iin acele etmesi. Btn bunlar, tamamen aadan gelme, zgr komnlerin birlemesinden oluan bir devlet cihazna zlemin bilince kmam ve tepkisel ifadeleriydiler.

Bir Yeni Sosyal Hareket olarak Gezi

Gezi hareketinde bir Yeni Sosyal Hareket zellii grlmektedir. Zaten bu zelliinden yola karak ona 21. yzyla has hareket denmektedir. Yeni Sosyal Hareketler nelerdir? Kadn hareketi, ekoloji hareketi (ki ehir hakk ya da yaam alan da bunun bir alt baldr), siyahlar hareketi, bar hareketi, LGBT hareketi, vs., gibi hareketlere Yeni Sosyal Hareketler denmektedir. Btn bu hareketlerin ortak zellii, iktisadi ilikiler iindeki konumlardan (snfsal durum) kaynaklanmamalar; tm snflardan insanlardan olumas ve modern kapitalist toplumlarda grlmeleridir. Ancak bu zellikleri bir takm teorik sorunlar yaratr. Klasik Marksist literatrde ne bu zneler n grlmtr; ne de bu zneleri yaratan problemler teorik olarak ele alnmtr. Bir kere iktisadi ilikiler iindeki konuma gre belirmeyen bir znenin veya bir hareketin ortaya kmasnn kendisi bizzat bir teorik sorun oluturur. Bu nasl izah edilecektir? Eski teorik sistemle bunu aklamann bir olana var mdr? Klasik reti, mcadele znelerini, iktisadi ilikiler iindeki konumlara gre belirleyip, program ve stratejiyi buna gre belirlemeye alr. rnein kk burjuvazinin veya kylln toplumsal konumundan hareketle onlarn karakteri ve karlar; buradan onlarla ittifak kurabilmek iin ne gibi bir program gerektii belirlenmeye allr. Bir baka teorik sorun, bunlarn niye ngrlmedii ve bunlar yaratan problemlerin niye hi sz konusu edilmediidir. Bir baka sorun, bu hareketler esas olarak gelimi kapitalist lkelerde grldne gre, bunlarn anti-kapitalist bir zellik gsterip gstermedii, gsteriyorsa bunun hangi mekanizmayla aklanabileceidir. Bu gibi sorular uzatlabilir.

imdi bir an iin bunlarn dnyada tartlmadn var sayalm. Bu tartmalardan habersiz olunduunu var sayalm. O takdirde, byle bir hareket karsnda bu sorularn sorulmas gerekirdi. Bu sorular ise kavramlar zerine bir tartmay zorunlu klard. Yani u soru ortadadr: Eer Gezi hareketine, diyelim ki, yeni yaam alannn ticarilemesine ve metalamasna kar veya ehir hakk iin hareket deniyorsa, bu tasviri kavramlarn Marksist kavramsal aralarla tanmlanmas gerekir. Yani Gezi, ayn zamanda bir Yeni Sosyal Hareket deilse, bu tasviri tanmlar bu anlam gelmiyorsa ne anlama gelir? Eer Gezi bir yeni sosyal hareket ise, Yeni sosyal hareketlere ilikin yukardaki sorulara derli toplu bir cevap veren bir Marksist teori var mdr, varsa nedir ve o teori erevesinde Gezi nasl aklanabilir? diye sormak gerekir, Gezi aynasnda Marksizm tartlacaksa. Bizce Gezide en azndan farkl yeni sosyal hareketin bulunduu sylenebilir: Ekoloji ya da evre Hareketi, Kadn Hareketi, LGBT hareketi. Her eyden nce bir ekoloji hareketi olarak balamtr. Neredeyse yar yarya kadn katlm grlmektedir ve bir kadn hareketidir33 ve bir LGBT hareketidir. Dogmatik, bilinen, yaygn Marksizm bu alanda ya hibir ey sylemez ya yeni sosyal hareketleri klasik Marksist snf kavramlaryla aklamaya alr ya da varln kabul ettiinde eklektik bir kavram sistemine bavurup, buradan da tmyle Marksizmin reddine gider. Eletirel, devrimci, heretik Marksizm ise hem bir yanyla bu hareketlerin adeta habercisidir (Perry Anderson Batda Sol Dncede buna dikkati eker); hem bu hareketleri aklayacak kavramsal aralar gelitirmitir (Kvlcmlnn rnein Kadn Sosyal Snfmz adl yazsndaki metodoloji); hem de ortaya klarndan itibaren onlarn iinde yer alm, nclerinden biri olmutur (Trokist gelenek) Biz btn bu yeraltnda gelitirilmi teorik ve pratik kazanmlara dayanarak, yeni sosyal hareketler ve ortaya kard teorik sorunlarla seksenli ve doksanl yllarda yzletik ve Marksist kavram sistemi iinde tutarl bir cevaplar silsilesi ve teorik bir aklama getirdik. Bu hareketleri yaratan sorunlarn Marksizmce nceden konu edilmemi olmasnn nedeni, bunlar yaratan zelliklerin kapitalizmin kendisinden domamalardr. Evet, bunlar esas olarak kapitalist lkelerde grlmektedirler, ama kapitalist retimin kendisinden, onun
33

Burada ksa bir not da koymak gerekiyor. Trkiyede aslnda kadn hareketi bulunmaktadr: Trban takarak, erkeklerin ve geleneklerin basksn aarak sokaa kma; okul ve i hayatna katlma biiminde bir kadn hareketi. PKKda grlen ki PKK da byk lde bir kadn hareketidir gerillaya girmek veya politik mcadelelerde aktif olarak yer alarak, evden kmak ve toplamsal hayatta yer almak biimindeki kadn hareketi. Bu harekette, trbann ilevini, evlenmeme ve cinsel iliki yasa grmektedir. Gezideki kadn hareket ile bu iki kadn hareketinin ok temelden bir fark vardr: Bu hareketler, feodal ve ataerkil baskdan kurtulua ynelik, kapitalist ve ehirli toplumsal ilikiler iinde kadnlarn yer almasna ynelik hareketlerdir. Gezideki kadn hareketi ise bunlardan tamamen farkldr. Zaten modern kapitalist ve ehir ilikileri iinde yaayan, ama bu ilikiler iinde bile kadnn ezilmesine tepkinin ifadesi olan, ileri lkelerde grlen trden Feminist bir kadn hareketidir. Bu nitelii en ak ekilde Gezinin en azndan yarsnn kadn olmasnda ifadesini bulmaktadr. Dier iki kadn hareketi Gezide yoktu. Kar deildiler, ama iinde de yoktular. Trbanllar Gezi karsnda Erdoann arkasnda duran ii snfnn iindeydiler; Krt hareketindeki kadnlar ise zaten dalardaydlar, dorudan yer alamazdlar ve olmayanlar da Krt hareketinin genel ynelisizlii iinde kaldlar.

olmazsa olmaz bir bileeni olan nedenlerle ortaya kmazlar. Bu nedenle de, kapitalist ilikilerin gelitii lkelerde kmalarna ramen znde anti-kapitalist bir zellik tamazlar. Kendilerini var eden nedenlerin ortadan kalkmas halinde kapitalizm ortadan kalkmaz, daha ideal ve mkemmel bir kapitalizm olur. Tabii bunun aklamas, bu hareketlerin aslnda kapitalizmin, kapitalist olmayan bir dnyada doup yaylmas ile ilgilidir. Bu dnyayla simbiyoz bir ilikinin sonucu olarak bu hareketler karlar. Bu hareketler bir tek kavram sistemi iinde toparlanabilip ortak zellikleri aklanabilir. Bu kavram kullanm deeridir. Kullanm deerinin igc denen meta ve dier metalardaki farkl zellikleri ile bu kolaylkla yaplabilir. Ayn zamanda, kullanm deeri ekonomi politiin konusu olmadndan Marksizmin kurucularnn, modern kapitalist retimin zn vermekte younlatklar iin, bunlar konu etmemesi de hem aklanabilir hem de bunun Marksizmin bir zaaf deil, metodolojik stnl olduu gsterilebilir. Hem de bu kavram araclyla onlarn neden anti-kapitalist bir zellik tamadklar, ama kapitalist lkelerde grldkleri aklanabilir. rnein Ekoloji hareketi btnyle mallarn kullanm deerleri ve fiziksel zellikleri ile ilgili sorunlardan kar. Yani kullanm deerleri diyebiliriz. Yani retilen rnler evreyi fiziksel zellikleri nedeniyle kirletmese rnein, bir ekoloji hareketi olmaz, o hareketi yaratan sorun olmaz nk. Kullanm deeri (Mallarn yararllklar ve zellikleri) ise rnein Das Kapitalin yani ekonomi politiin konusu deildir. Kullanm deerleri tketicilerin veya tccarlarn konusudur. Ekonomi Politik, tpk biyolojinin konusunun, kendinin benzerini yapan bir molekl ortaya ktnda, kmas gibi, iki rn birbiriyle deitirilip bir meta olduu, deiim deeri ve deer yasas ortaya kt noktada balar. Deiim deeridir ekonomi politiin konusu. Kullanm deerlerini Marksn konu edip aratrmamas, bir zaaf deil, gcdr. Keza tersinden siyah, kadn, LGBT hareketi gibi hareketlere baktmzda da i gcnn fiziksel, biyolojik veya baka moral zelliklerinden doan sorunlar olduunu grrz. Ama igc denen meta sz konusu olduunda tm dier metalarn aksine olarak, onun fiziksel ve moral zelliklerinin onun kullanm deeri (art deer yaratma zellii) zerinde bir etkisi olmad ok aktr. inin bir kadn, ecinsel, siyah, Mslman, ateist, vs.,olmas onun yaratt art deer zerinde, yani kullanm deeri zerinde hibir etkide bulunmaz. Yani kapitalizm, znde, rk ya da cinsiyeti, homofobik, vs., deildir. Ama gerekte var olan kapitalizm byledir. Tam da bu nedenle bu hareketler hedeflerine ulatklarnda, kapitalist toplumlarda grlmelerine ramen anti-kapitalist bir dnme yol amazlar ve kapitalizm iin ideal artlar yaratrlar. Gerekte var olan kapitalizmin byle olmasnn nedeni ise modern retim biiminin, eski biimlerle girdii simbiyoz ilikidir. Yani onlar sadece tasfiye etmez, onlar ayn zamanda glendirir ve karlkl bir bamllk da yaratr. Burada bu teorik aklamay uzun uzun anlatmann olana yok. Ancak zetle unu diyebiliriz: Yeni Sosyal Hareketlerin hedefleri anti-kapitalist olmadndan, demokratik karakterdedirler. Yani gereklemelerinde daha mkemmel ve

ideal bir kapitalizmin koullarnn olumasna hizmet ederler.34 O halde, yeni sosyal hareket olarak Gezi, bu niteliiyle ve yapsyla, anti-kapitalist deil, demokratik bir karakter tar.35 Bu sonular ayrntl olarak uzatmak mmkndr. Ama grld gibi aslnda bizim kullandmz ve bir dereceye kadar da gelitirdiimiz ekliye Marksizm, bu hareketler karsnda hibir teorik zorluk iinde deildir. Bizim grebildiimiz kadaryla, tasviri kavramlarn tesinde, Gezinin yeni sosyal hareket karakteri ve bunun Marksist teori bakmndan nasl aklanaca veya akland konusunda ciddi aba bir yana sorunun byle koyuluu bile pek grlmemektedir.

Bir Ulusal Hareket Olarak Gezi

Ulusal hareket denince herkesin aklna sadece Krt hareketi veya benzeri hareketler gelmektedir. Ulusal bir hareketin ancak bir dile, bir tarihe, bir dine, bir halka dayanan bir hareket olabilecei gibi bir alg vardr. Bu algnn nedeni ise herkesin ulusu olmas ve uluslarn ve ulusuluun ancak byle olabileceine ilikin ulusularn ulus tanmnn egemenliidir. in kts bu algnn en byk sulularndan biri de uluslar dil, tarih, ortak yaant birlii, vs., olarak tanmlayan resmi sosyalizmlerdir. Resmi sosyalizmin ulus tanm zerinden Gezi hareketinin ulusal hareket olma karakteri anlalamaz bu nedenle. Anlalamad iin de yaam tarz gibi tasviri kavramlarla olguya yaklalp onun demokratik ve devrimci yan grlemez. Ulusuluk, ulusal olanla politik olann akmas ilkesini savunmaktr. Ama bu ilke, toplumun rgtlenmesinde, politik olan ve politik olmayan (kiiseli, zele ilikin) diye bir ayrmn olduu bir dnyada ancak yaplabilir. Aydnlanma tm dinlerden ve soylardan insanlar eitlemek iin bu ayrm yapm, dini, soyu politika dna atarak bu ayrm araclyla insanlar hak ve hukuka eitlemeye girimiti. Ancak Aydnlanma iinde bir kar devrim olan ulusuluk, politik olan ulus ile; ulusu da din, dil, soy, vs., ile tanmlayarak insanlarn eitlii yerine uluslarn eitliini geirerek en byk eitsizliklerin, en byk katliamlarn ve savalarn yolunu at. Ulus konusu ve sorunu zerine btn terminoloji ve kavramlar ulusularn ve ulusuluun

34

Ama rnein Korkut Boratav, Gezinin kapka burjuvaziye kar olma zelliinde n hareketle, onda bir antikapitalizm buluyor. Ayrca burada bir snf hareketi bulmas da tipik mekanik ve ekonomik maddeci bir baya Marksizmin ifadesi: Gezi direnmesinde snfsal bir kar koyu var mdr? Eylemleri tetikleyen olaya, Taksim projesini n uygulanmaya balamasna baktmzda, kanmca, olgunlam bir snfsal tepki vardr: Yksek nitelikli, eitimli iiler, yarnki snf yoldalar (renciler) ile birlikte, profesyonellerin de katlmyla, kapka burjuvazinin ve onunla btnlemi siyasi iktidarn devasa kentsel rantlara el koyma giriimine kar kmaktadr. (Korkut Boratav, Gezi Direniini deerlendirdi: Olgunlam bir snfsal bakaldr , Sendika.org)
35

Tabii bir hareketin, hareket olarak kendi dinamii iinde radikalleip anti -kapitalist hedeflere ynelmesi elbette mmkndr. nk bu hareketlerin iinde iiler de vardr ve ii snfnn kendisi kapitalizmle temelden bir eliki iindedir. Ama bu ayr bir sorundur.

kavramlardr ve bu kar devrimin lanetiyle damgaldrlar. Dolaysyla hibir bilimsel ya da Marksist bir anlamlar yoktur. Marksist bir ulus ve ulusuluk teorisi ve kavram sistemi olmadan ulusuluun dna kp ulusuluu anlamak ve onunla mcadele etmek olanakszdr. Bu nedenle Gezinin bir ulusal hareket olduunu ortalktaki Marksistlerin anlamas olanakszdr. Ulusuluk, ulusal olanla politik olann akmas ilkesini savunmak olarak anlald an, ulusal olann nasl tanmlandnn ulusun ve ulusuluun karakterini belirledii ortaya kar. Yani rnein ulus, bir dile (rnein Krtler), bir dine (Pakistan, Bosna, ran), bir rka (srail) vs. gre tanmlanabilir. Ama byle tanmlamaya kar da tanmlanabilir (Amerika). Bu onun ulus olmasn ortadan kaldrmaz. Onu sadece daha demokratik bir ulusuluk yapar. Trkiyede ise Trk ulusu, hem bir dile, hem bir rka, hem de bir dine gre tanmlanmtr. Yani Trk ulusu ve ulusuluu, dil, din, rk ve tarihin bir kombinasyonudur. Dolaysyla Trkiyede tek ezilenler ve ulusal baskya urayanlar Krtler deildir. Hristiyanlar, Ezidiler, Aleviler, Ateistler, vs., de ulusal basknn nesnesidirler. Ancak bunlar iinde bir sosyal hareket yaratabilecek gte olan tek grup bugn Alevilerdir. Devlet ya da politik olan, Snni slamn ok zel (laiki) bir yorumuyla tanmland iin Aleviler de fiilen ulusal bask altndadr, ama onlar. devlet en azndan resmen slam hukuki bir referans almay reddettii srece, bu fiili baskyla mcadeleyi, laiklii ve demokrasiyi genileterek (sosyalistleri destekleme ve sosyalist harekette yer alma) ve Snni ounluun basksn, laiki devletin varl ve gcyle dengeleme (CHPyi destekleme) stratejilerini izlemilerdir. ehirli ve sekler yaam tarzndaki kesimler ise devletin resmi slam onlarn konum ve anlaylarna uygun olduundan, herhangi bir ulusal bask altnda deildiler ve hatta tam da bu nedenle, Krt hareketinde kendi konumlarna kar bir tehlike gryorlar, en gerici tedbirlerin arkasnda duruyorlard. AKP, iki seim dnemi boyunca, bu kesimleri ve Alevileri rktmemeye, tarafszlatrp yanna ekmeye zel dikkat etmiti. Ancak Ergenekon tevkifatlarndan, yeterince gl olduuna inandktan sonra Liberallerle kprleri att gibi, ehirli sekler yaam tarzndakilere ve Alevilere kar da ulusal olan, Emevilerden beri gelmi, eriata bulanm bir slamla tanmlama yolunda admlar atmaya balaynca, o zamana kadar, AKPye gvensizliini belirtmenin tesine gitmeyen bu kesimler hzla radikallemeye ve savunmaya getiler. AKPnin bu giriimi, politik olan, yani ulusu, yeniden tanmlama, ama bu sefer Emevi slamyla tanmlama giriiminden baka bir ey deildi ve bu yeni biimde, bu sefer Aleviler ve Sekler yaam tarzndakiler aka ezilen ulus durumuna gemeye adaydlar. AKP bir yandan bu admlar atarken, dier yandan da Krt hareketi ile Bar Sreci denen atekes ve grmelere balaynca, bu kesimler, eer Krt hareketiyle bir de bar yaparsa bunlarla hi ba edemeyiz deyip Krt hareketi ve bar srecine de kukuyla yaklap hzla radikallemeye baladlar.

Gezi hareketinin en militan kesimini de bunlar oluturdu. Bu anlamda, slamla tanmlanm bir ulusuluk tehlike ve giriimlerine kar, bir ulusal direni hareketiydi Gezi. inde byle bir damar olmasna ve Gezinin yneliini ele geirmek iin byk bir gayret sarf etmesine ramen, Gezi hareketi hi de laiki ve Krt dman Trk ulususu bir hareket olmad. Gerek Krtleri, gerek AKPnin ardndaki Mslmanlar kazanmak iin byk aba gsterdi. Trk ya da laiki ulusulua kar, demokratik bir ulusuluu savundu, yani politik olann herhangi bir dil, din, etni, soy, sop, kltr, tarih, vs., ile tanmlanmasna kar bir duru sergiledi. Bu onun devrimci ve demokratik zelliinin en ak olarak da vurumuydu. Bu bakmdan Gezi, aslnda birka hafta iinde otuz ylda Krt hareketinin kat ettiinden ok daha ilerilere gitti. Krt hareketi hala ulusu Krtlkle tanmlarken; Krtlkle tanmlad ulusa demokratik zellikleri ykleyerek ilerlemeye alrken; ulusu Trklk ve Krtlkle tanmlamaya kar somut bir mesaj ve program bile henz gelitirememiken; Gezi hareketi, hibir teorik ve rgtsel hazrl olmamasna ramen, demokratik bir ulusulua hzl bir gei yapt. Yeryz Sofralar ve Lice Mitingleriyle bu demokratik ulusuluu sembolik de olsa ifade etti. Bu gei daha da hzl olabilir ve daha da radikalleebilirdi. Eer Krt hareketi iindeki plebiyen kanat, yani calan ve PKK, yeterince hzl ve kitlesel olarak Gezi hareketi iinde yer alabilseydi. Bu Gezideki demokratik ulusuluun daha gl ve rahat olarak kendini ifade etmesi iin bir denge olutururdu. nk bu takdirde, Atatrk ve Trk bayrann yannda Apo ve Krt bayra olduunda, bunlar arasnda atma kmas kanlmazd ve bu durumda, her ikisinin de iinde politik bir anlam olmadan var olabilecekleri ne Trklkle, ne de Krtlkle tanmlanm bir ulusuluu toplumsal muhalefeti birletirebilecek biricik ulusuluk olarak aka savunabilirdi. (Bizim beyaz bayrak nerilerimizin z buydu ve Krtlerin gelmesi halinde biricik zmdler.) Ne yazk ki bu olmad ve bu olmad gibi hareket imdi gerilediinden bu demokratik ulusuluun rengi giderek solmaktadr; Atatrk ve Trk Bayra tekrar egemen olmaktadr. Ancak yine de her ey bitmi deildir. Hareketin yeni bir ykselii Krt hareketinin de katlmyla gerekleirse, byle bir geliim hl olabilir. Ulusal hareketlerde btn snflar yer alrlar. Gezide de bir ulusal hareket olarak bu anlamda btn snflar yer ald ve bunlar da kendi merep ve eilimlerince yer aldlar. Ama Gezinin cretlilere dayanan esas gvdesi nedeniyle, Geziye damgasn vuran burjuvazi veya brokrasi deil, cretlilere has demokratik bir sylem ve program oldu. Ayn dnemde Krt hareketinde ise, burjuvazinin arl ortaya kt. Ama te yandan Gezi varlyla, Krt hareketinin plebiyen kanadna, daha sonras iin burjuvaziye kar birtakm rgtsel dzenlemeler yapma (HDPnin kuruluu, rgtlerde E Bakanlk sistemi, kadn belediye bakanlar, vs.) gc ve cesareti verdi. Toparlarsak, Gezinin bu karakterini grmeyi ve deerlendirmeyi ancak bize Marksist kavramlar ve ulus teorisi salayabilir. Marksist bir ulus ve ulusuluk teorisi olmadan ve kavramlar buna dayanmadan Gezi bir takm tasviri kavramlarla endieli modernler, yaam tarz savunusu gibi, sosyolojik olarak kategoriletirilemeyen ifadelerle, anlalmaz olarak kalmaya devam eder. O zaman da, bu hareketi aklamak iin ekonomik materyalist bir kaba

Marksizmde kurtarc aranr. *** Marksizmin gelitirdii ulus ve ulusuluk kavramlarna dayanmadan, Gezinin ulusal bir hareket olarak grnmlerini grmezden gelmeden, Geziyi aklamann nasl gerici sonular verebileceini Metin ulhaolunun rneinde grelim. Metin ulhaolu, Gezinin ulusal hareket olmasndan dolay ortaya kan grnmlerine gzlerini kapamyor.36 Bu grnmleri, yurttalkn kazanmlarnn kaldrlmasna ve yerine tebaann koyulmasna kar bir direni olarak tanmlyor. imdi bunu biraz ele alalm. rnein, ulhaolunun yurttalk diye tanmlamasn ele alalm. Dier birok ekonomik materyalist aklama denemelerinden farkl olarak teorisyen kalitesine uygun biimde ulhaolu, Gezinin nedenini yle tanmlar: 11 yllk AKP iktidar bu anlamda nemli bir krlmay temsil etmektedir. nk daha nceki tm iktidarlarn elbette gene egemen snf eksenli olmak zere tm tasarruflarnda veri aldklar yurttalk olgusunu kazyp yerine tebaay koymaya kalkmtr. Haziranda geni kitleler, ite bu statlerinin de ellerinden alnmakta olduunun ayrtna varm, tepkisini ortaya koymutur. Eer yakn dnemlere kadar ortalkta yaprak kmldamyor idiyse, insanlar yetinmeci, bo vermi hallerini srdryorlardysa, en azndan yurttalk konumlarn gvencede saydklar iindir. Bu satrlar, Geziyi zellikle Akademik lemde moda neoliberal veya prekarya veya yeni orta snf, yeni ii zmresi, vs., gibi ekonomik materyalist ve mekanik aklamalardan ok daha farkl bir noktadan deerlendirmektedir ve kanmzca Gezinin en temel zelliklerinden birini doru olarak yakalamtr.37 Biz de Geziyi, daha ilk gnlerinde bile bir Ulusal Hareket olarak tanmlamtk ve yani onun bu zelliine dikkati ekiyorduk. Tabii bambaka bir mantk ve kavram sistemiyle.
36

ulhaolu her eye ramen teorik hassasiyete sahip birisidir ve bizim burada sylediklerimizi o da kendi merebince sylemektedir. rnein yle diyor: Haziran direnii, saysz pratiin ve zel durumun tesinde, sosyalistleri teori alannda da dndrtecek ve zorlayacak (olumlu anlamda) bir zenginlik tamaktadr. Daha tesini syleyelim: Eer konu bir kitlesel hareketlenmeden kalkarak lkedeki toplumsal formasyonun siyasal ve kltrel krlma noktalaryla birlikte zmlenmesiyse, bu direni son otuz ksur yln tartmasz en arpc deneyimidir. stelik sosyalistlerin pek ok pratik sorunu asndan nemli ipular da veren bir deneyim Ama bu grevi yapmyor. rnein, Geziyi tanmlarken kulland (ki bizce anti -kapitalizm veya neoliberalizme direni arayan birok kiininkinden daha isabetli bir yaklam vardr.) Yurttalk gibi, modern toplumun dayand normatif bir kavramn sosyolojik (Marksist) karln aramyor ve tartmyor. Buraya girse ulus ve din teorileriyle karlamak zorunda kalrd. Biz, Gezi ayn zamanda ulusal harekettir derken, ulhaolu ile ayn zelliine dikkati ekmi oluyorduk. Tabii o buradan Trkiye Cumhuriyetini savunmak gerektii, biz ise onu ykmak gerektii, demokratik bir cumhuriyet kurmak gerektii sonucuna veya programna ulayoruz. TCyi savunma gerici program ulhaolunu bir teorisyen olarak bata sylediklerini mantk sonularna gtrmekten alkoyuyor ya da ancak byle yaparak bu sonuca ulaabiliyor diyebiliriz.
37

Yukarda deinilen kaba ekonomik aklamalarn bir baka biimi hareketin yaam tarz zerinden olumas veya yaam tarz tartmas, kimilerince gndemin saptrlmas olarak anlalmasnda da grlr. Bunlar, gndem ancak ekonomik sorunlar ve yoksulluk olursa gndemin sapmayaca ve buradan ancak kitlelerin harekete geirilebilecei veya harekete gemilerse doru iler yapabilecekleri gibi bir varsayma dayanmaktadrlar.

Ancak yurttalk, tasviri ve ayn zamanda hukuki ve normatif bir kavramdr, sosyolojik bir kavram deildir. Bu kavram kullanlmsa, bir Marksistin, sosyolojik karln, zn ve o zn niye byle yurttalk biiminde grndn aklamas, bunu problem etmesi gerekir. Bu aklama ise ulusun ne olduuna; ulus modern toplamun dininin (Aydnlanmann) kar devrime uram biimi olduuna gre, bu durumda da dinin ne olduuna ilikin bir teorik sistem gerektirir. Bunlar olmadan ulusu ve yurttal tanmlamak, ulusu ve yurttal ulusular gibi tanmlamak sonucunu verir ki, ulhaolunun yapt tam da budur. ulhaolu, sosyolojik analize girmeyip, yurttal ulusularn kavramyla tanmladndan, tahlilinde son durumada basit bir CHP ve AKP kartl noktasna, hatta zehirli meyveleri cumhuriyet mitinglerinde grlecek cumhuriyet savunuculuuna kadar varmaktadr. Bugnk uluslarn yurtta, Aydnlanma veya Fransz Devriminin insan anlamndaki yurtta deildir.38 Hele en gericisinden bir ulusulua tekabl eden Trkiye Cumhuriyetinde, ulhaolunun yurttalk dedii, somutta byk lde rkla tanmlanm Trklktr ve bu Trklk, devletin laiki bir yorumla tanmlad Mslmanlkla boyanmtr. Bu, bir zamanlarn krallar karsndaki devrimci ve cumhuriyeti yurttal deildir. Trk ve laiki Mslmanlar, nceden byle tanmlanm ulusta ezilmedikleri iin ses karmyorlard ve imdi AKPnin ulusu, yani politik olan kendi Snni slamyla tanmlamas tam da ulhaolunun yurttalk, dierlerinin yaam tarz nedeniyle dedii ulusun ya da politik slamn gerici ve zel bir yorumuna dayanan ulusal bask tehdidine kar hareketi yaratyordu. Kald ki, ulhaolu ayn anda ikinci bir yanl yapmaktadr. Yurttaln karsna tebaay koymaktadr. Bu da iki bakmdan yanltr. Birincisi, bu politik slam, klasik pozitivist veya Kemalist gre gre, feodalizmin savunucusu olarak tanmlama anlamna gelmektedir ve yurttalk hareketini batan aa yanl ve bir CHPli veya Kemalist gibi tanmlama sonucunu vermektedir. Hayr, AKP de Atatrk veya laikilerden daha farkl bir yurttal savunmamaktadr. Sadece onun savunduu yurttalk, yurttal Trklkten ziyade slamla, rk bir Trklkten daha ok eriata dayanan bir slamla tanmlamak istemektedir. Ulusu slamla tanmlamaya kalkmak, hatta eriatla tanmlamak, tebaaya dn deil, farkl bir gerici milliyetilii savunmaktr. te yandan, Trkiyede yurttalar fiiliyatta hibir zaman yurtta olmamlardr, hep tebaa kalmlardr, Cumhuriyeti yurttalar da bundan azade deildirler. Bir zamanlar padiahn tebaalarydlar, imdi Trkiye Cumhuriyetinin, Firavunlar andan kalma devletin, tebaalardrlar. Gezi ise hem yurtta olmak istiyordu, hem de ulusun bir dille veya dinle vs. tanmlanmasna kar kyordu.
38

Yurttalk ve insan haklar ayn anlama geliyordu. Bu haklar ulusla hele Trklk gibi bir dile ve dine, hatta rka dayanan bir ulusla dolaylanm deildi.

Yani Gezideki Kemalist ve ulusalclarla AKP arasndaki mcadele yurttalk ile tebaa olmak arasnda deil; ulusun nasl tanmlanaca noktasndadr. kisi de birbirinden gerici iki ulusuluk arasndaki mcadeledir bu. Bunda taraflardan birini yurttalar, dierini tebaalar olarak tanmlamak, sadece bu mcadelenin basit bir ideolojik arac olmaktan ve buna da Marksizmi alet etmekten baka bir anlama gelmez. Her ikisinde de yurttatan ziyade tebaalar sz konusudur. Trkiyede bu pahal ve baskc devlet cihazn paralamadan, haklara dayanan bir sistem kurmadan, tebaalktan klp yurttalara dnlemez. Askeri brokratik oligari ve politik slam arasndaki mcadele, bu tebaay, Trkl bol bir laiki slamla m; slam ve eriat bol bir Trklkle mi tanmlanaca noktasndadr. Gezi hareketi ise aslnda tebaa olmaktan kma ve yurtta olma, yani demokratik olarak tanmlanm bir cumhuriyette, haklar olan yurtta olma mcadelesidir. Yani Marksist kavramlarla ifade edersek, hem ulusu bir dille, dinle, vs., tanmlamaya kar tanmlama mcadelesidir; hem de brokratik ve merkezi bir devletin keyfi iktidar yerine haklar olan ve bunlar kullanabilen yurtta olabilme mcadelesidir. Gezi, Emevi usul Snni slamla tanmlanm bir ulus tanmnn basksna kar bir savunma olmakla ve bu anlamda ulusal bir hareket olmakla birlikte, tekrar eskiye dn, Trklkle ve laikilikle tanmlanm eski ulusulua dn deil; ulusu bu trden her trl tanmlamaya kar tanmlama; demokratik bir ulusuluk iin mcadele zellii tayordu. Btn abas ve vermeye alt mesaj buydu. Yeryz ftarlarna, Liceyi protesto gsterilerine byle byk bir heyecanla katlmasnn anlam, tam tamna bu demokratik ulus zlemini, bu sembolik hareketlerle olsun tm topluma verebilmekti. Gezinin hzla kendini eitmesi tam tamna budur. O zamana kadar ulusal bir baskya uramamlar, hareket iinde hzla radikalleerek, Mustafa Kemalin Askerlerinden, Mustafa Keserin Askerlerine veya Kimsenin Askeri Olmamaya dnmlerdir. Devrimlerin yirmi gnde yirmi yllar amas tam tamna budur. *** Toparlarsak, bilinen, yaygn ve vulgar (baya) Marksizmin aynasnda Gezi anlalamaz. Bu Marksizmin Geziyi anlayacak kavramsal aralar ve metodolojisi yoktur. Ama eletirel, heretik ve heterodoks Marksizm hem Geziyi anlayacak kavramsal aralara sahiptir; hem de Gezi bu kavramsal aralarn bir dorulanmasdr. 17 Kasm 2013, Pazar

Gezi Park ve Sol Hareketler

12 Kasm 2013te stanbul Bilgi niversitesi Sosyoloji Kulbnn dzenledii Gezi Park ve Sol Hareketler balkl etkinlie yollanan bildiri. nce konu tanmlamas ve snrlamas yapmak gerekir kanmca. Balk Gezi Park olmakla birlikte, bu deyim, sadece Gezi Park eylemleri veya orada on be gn kadar sren Komn anlamnda deil; en azndan 31 Maysta balayp Haziran

ortasna kadar epey yksek bir tempoda devam ettikten sonra, genel bir azalma eilimiyle, parklara ekilerek neredeyse Temmuz sonlarna kadar btn Trkiyede, zellikle Alevilerin youn olduu yerlerde ve baz byk ehirlerde sren kitle hareketlenmesi anlamnda kullanlacak. Genellikle bu anlamda kullanldndan teamle uygun olacan sanyorum. Sol Hareketler kavram da, CHPnin solunda kalan, sosyalist hareketler ve bamsz bireylerin oluturduu neblz, ym ya da younluk anlamnda kullanlacaktr. Bunlara marjinal sol ya da radikal sol dendiini de biliyoruz. Bunlarn ilikisini, ilikinin karakteri ve evrimine ilikin kimi gzlem ve sonular ele almaya alalm. *** Gezi Hareketinin ana kitlesi ile bu sol arasnda ok temel bir fark olduu genellikle kabullenilmektedir. Elbette gri blgeler ve geiler vardr. Sol elbette Gezinin ve Gezi de bir ekilde bu solun iindeydi. Ama bunlarn tamamen farkl karakterde, farkl zellikler gsteren yaplar olduu da grmezden gelinemez. rnein bu iki znenin ya ortalamalar (Gezi, 35 altyd; Sol rgtlerin esas kitlesi ise 35 styd), nicelikleri (Gezi yz binlerle, bu hareketler yzlerle), toplumsal yaplar, internet ve dijital aralarla ilikileri (Gezi, bunlarla rgtlenirken; sol, bunlar efektif kullanmaktan ok uzakt) farklyd. Ancak ilikilerin zn bunlar deil, ok daha derindeki baz zellikler belirliyordu. Sol, neredeyse otuz yl akn sre boyunca pe pee gelmi yenilgilerin ar yk altnda ezilmi, birbirinin pei sra gelen yenilgilerin demoralize ettii; byk lde brokratlam, hibir entelektel ve teorik canllk gstermeyen, kk ve etkisiz gruplarda rgtl durumundayd. Geziyi oluturan geni kitle ise bu uzun yenilgilerin yaratt ideolojik, entelektel, kltrel ve ahlaki atmosferde bym ve yaam olmasna ramen, yenilgilerin sonular onlar iin karlatklar nesnel koullar, iine doduklar ortam olduundan, bir yenilginin travma ve aclarn yaamamt. Tabakhanede alan ii o ufunetin kokusunu almaz. Bakasn bilmedikleri iin yaadklar dnem onlar iin bir yenilgi deil, aksine belli bir ykseli anlamna bile geliyordu. nk en azndan son on ylda, nadasa braklm toprak durumundaki ekonominin, uluslararas konjonktrn ve bol dviz aknn da yardmyla hzl bymesi; bunun yaratt belli bir talep; bu bymeden alt snflara aktarlan payn bym olmas, vb., bambaka bir ruh halini ve beklentiler dnyasn besliyordu. Bu bakmdan Gezi, bir yanyla Avrupadaki 68 genliine benziyordu. 68liler de sava sonrasnda, tarihteki kapitalizmin en uzun byme dneminde yetimilerdi.39 Gezi patladnda Trkiye, terk edilmi ya da yataklar tkenmeye yz tutmu bir madenci kasabasndan ziyade, yataklarn yeni bulunduu, bir tr altna hcumun yaand dinamik ve genliini soluyan bir madenci kasabas grnm sunuyordu. Geziyi oluturan kuaklar en azndan ergenlik veya ergenlik sonras dnemlerini byle yaamlard.
39

Yoksulluun isyanlara yol at mekanik bir anlaytr. Hatta tam tersine byme dnemlerinin zellikle iilerde ve dier ezilenlerde kendine gveni arttrarak byle ayaklanmalar besledii bile sylenebilir.

Doksanl yllarn zel sava dnemini bile yalar gerei pek bildikleri sylenemezdi. Yani sadece solun yenilgilerin travmasn bilmemekle kalmyorlar, Krdistandaki savan travmasn da yaamamlard veya ok kkken yaadklar iin alglamamlard. Gezi baladnda, Geziyi oluturan geni kitle ile Sol arasnda her eyden nce byle ok temelden bir fark vard. rnein benzer bir fark, 68de de vard. Ama sol rgtlerin ardnda pe pee yenilgiler deil, aksine hala anlar taze olan ikinci dnya savandaki faizme kar baarlar; sosyal haklar alannda birbiri pei sra elde ettikleri kazanlar, sosyal devlet uygulamalar; dnyann baka yerlerinde (Vietnam) birbiri pei sra baarlar vard. Bunlara bal olarak rgtler her ne kadar brokratik bir yapda da olsalar, bir kitle rgt karakterleri ve arlklar vard. Bu zaferler, ayn zamanda radikalleen 68e, sosyalist fikirleri aktarma veya hareketin bu fikirlerle hzla buluma olanan yaratyordu. Her yerde hareketin gen ncleri sosyalistler arasndan kyordu. Trkiyedeki Gezide ise, Solun ne entelektel ve moral bir stnl, ne de maddi gc vard. Bu nedenlerle Gezi ile Sol neredeyse birbirine tamamen ters zellikler gsteren yaplardr ve aralarnda bir bakma yap ve doku uyumazl vardr. Bunlarn ilikisinin uyumluluu bir yana, doru drst bir iliki kurmalar bile beklenemez. Ancak yine de bir iliki vardr ve bu hi de ok kt bir bilano vermemektedir. *** Gezi tamamen kendiliinden bir hareket olarak patlad. Ama en kendiliinden patlamalarn bile boyas kazlnca altndan eski bir komnistin veya anaristin abasnn kzl astar ortaya kar. Btn yukarda saylan olumsuzluklara ramen, Gezinin o kendiliinden ortaya knda yine de solun belli bir ilevi oldu kanmca. Eski sosyalistler ve eski yenilgilerden bir tortu olmasayd, Gezi yine de olamaz ve bir hareket olarak ortaya kma ve billurlama olana bulamazd. Bunu yamurlarn olumasna da benzetebiliriz. Eer havada toz zerrecikleri, bakteriler, vb., olmasa, nem oran ve s gibi koullar ne kadar uygun olursa olsun yamur damlacklar oluamaz. Stn iine birazck olsun yourt atmazsanz, yourda dnemez, kesilir. Kimyasal ya da biyolojik srelerde olduu gibi toplumsal srelerde de birok durumda az da olsa bir mayaya, bir katalizre ihtiya vardr. rnein Gezi Hareketinin ortaya knda nemi grmezden gelinemeyecek olan, Srr Sreyya nderin atlayp kepenin nne durmasn ve ykm durdurmasn gz nne getirelim. Srr Sreyya ayn zamanda o soldan bir zamanlar hapis yatm bir insandr. Yani solun o gzle grnmez tortusu, o kendiliinden olayn balatclarndan biridir denebilir. Bir baka rnek olarak Beikta ary ele alabiliriz. Evet, ar politik bir organizasyon deildir, ama zellikle 70lerde radikallemi, fakat var olan rgtlerde kendini bulamayan,

epeyce eski solcu arya ruhunu vermektedir. Bir bakma rgtler dnda kalm solcularn bir buluma noktas, dolayl bir politika yapma alan ve olanadr da ar. arda da solun tortusu, gelenei bir ekilde, rgtler d bir biim altnda vardr. Keza Gezide, balamadan nceki dnemde, ilk direnenler iinde en bata sol rgtlerden gelenlerin bulunduu hi de grmezden gelinemez. Ve nihayet polisle atmalarda, polisten onlarca yldr dayak yemi ve belli bir erbetlenme veya baklk kazanm solcularn, binlerce kk rneinin, polis korkusunun atlmasndaki etkisi de grmezden gelinemez. Btn bu gzlemler ve veriler nda, eski solun gelenekleri ve tortusu Gezinin olumasnda ve bir saman yangn gibi bymesinde bir katalizr, maya ilevi grmtr denilebilir. Yine ar ve Srr Sreyya rneini gz nne alnrsa yle bir eilimin vard da grlmektedir: Solun bu katalizr etkisi, daha rgtler d unsurlar araclyla etki gstermitir denebilir. *** Taksim Gezisine yerleildikten, byk ayaklanmadan sonraki dneme gelince Sol ve Gezinin ilikisinde u gzlemler yaplabilir. Bu aamada da bamsz solcularn, uzun zamandan beri hareketten ve rgtlerden uzak durmu, pasif duruma gemi solcularn aktifletiini ve hareketin iinde yer alp, onu adeta rgtlerin itici ve datc olabilecek etkilerinden korumaya alt sylenebilir. Bamszlar, hareketi rgtl gruplardan daha iyi anlam ve deerlendirmilerdir genel ortalamaya bakldnda. Sol rgtler ise bayrak gstermek ve hareketin ban balamak eilimindedirler. Taksimde, btn sol rgtlerin adrlar vardr, ama gerek kitle baka bir yerde ve dnyadadr. Sol rgtler bu geni kitlenin eilimlerine kar durduklar takdirde herhangi bir etkilerinin olamayacan grmlerdir ve onlarn eilimlerine uygun davranlar gstermektedirler. Ama harekete bir btn olarak syleyecekleri hibir ey yoktur. Sol rgtlerin etkisi bir yana, brokratlam yaplar olmasalar, etkili olmasa bile harekete syleyebilecekleri ok ey vardr. Ancak onlar hareketin demokratik karakterini kavramaktan ve bu ynde hazrlktan yoksun olduklar iin hemen hemen hibir ey syleyemez durumda kalmlardr. Gezi esnasnda ve sonraki dnemde sol rgtlerin yayn ve bildirilerine bakldnda bu aka grlr. Gezinin rgtlenme biimleri, mcadele biim ve taktikleri, program gibi konularda tam bir suskunluk ve nerisizlik vardr. Sol en somut rgtsel ifadesini Taksim Dayanmada buluyordu. Burada neredeyse btn sol rgtler toplanmt. Bu organ, Gezi hareketini temsil etmiyordu, onun ifadesi deildi, ama Gezi tamamen rgtsz olduu iin hareket bir ekilde, onu belli bir lye kadar, kerhen ve bir emr-i vaki olarak kabul etti ya da onun varlna kar kmad bile diyebiliriz. Elinizde bir eki yoksa ve bir ivi akacaksanz, eki yerine bir ta veya havaneli ile de bu ii belli bir lye kadar yapabilirsiniz. Tabii bu arada ivi erilir, tam yerine oturmaz veya parmanz ezebilirsiniz. Taksim Dayanma ile Gezinin ilikisi biraz byleydi. Hareketin kendisi rgtszd ve bu

rgtszlk iinde, Taksim Dayanma, bu rgtszln yaratt kimi sorunlar bir lde giderebiliyor; kamuoyuna Gezinin belli eilimlerini yanstabiliyordu. Tabii rgtler de bu geni hareketin eilimlerini hesaba katarak kendi eilimlerini dayatma gibi bir yneli iinde olduklarndan veya olmak zorunda bulunduklarndan, bu belli bir lde Gezinin de eilimlerinin ifadesi oluyordu. Sol ile Gezinin ilikisi esas olarak bu biimdeydi diyebiliriz. Bu yine de ok olumsuz bir sonu deildir. Hatta sol genel olarak Gezi karsnda nispeten basiretli davranmtr, en azndan datc olmamtr bile denebilir. Ayn ekilde Gezinin de Sola kar ok dlayc olmad, dmanca bir davran gstermedii sylenebilir. Karlkl bu kabullenmenin bile solun eski mcadelelerinin bir tortusu olarak grlebileceini dnyorum. *** Ancak Solun bundan tesinde hareketi ilerletici hibir ilevi olmadn, ona ne program, ne rgtlenme aralar ve imknlar, ne yaratc yeni mcadele biimleri ve taktikler nermediini syleyebiliriz. Btn yaratc mcadele biimlerinin hepsi neredeyse sol rgtlerin dndan geldi. Solun yapabilecek olup da yapmadklar ise pek oktur. rnein Taksim Dayanma, tm Trkiyedeki direniileri, Trkiye apnda talepleri tartmak zere derhal forumlar kurmaya; farkl programlara gre tartmaya; farkl programlar etrafnda younlamalar gerek oranlaryla yanstan delegeler semeye ve belli bir tarihe kadar bunlar Trkiye apnda bir genel Gezi Meclisi ya da Forumuna yollamaya ar yapabilirdi; bunun alt yapsn hazrlayabilir, hamallk ksmn rgtleyebilirdi. Bylece Gezi kendi iinden kard bir organa sahip olabilirdi. Bu takdirde, hem geni mcadele eden kitle Trkiye lsnde rgtlenmi olabilir; hem de bir talepler manzumesinin neler olacana ilikin bir tartma balatlabilir; somut talepler halinde bir demokratik devrim anlamna gelebilecek bir program bile ayaklanmann bayrana yazlabilirdi. Ama bunun iin, rgtlerin temsilcilii ve ittifaklar zerinden kurulmu Taksim Dayanma gibi bir organn, kendini, btn yetki ve sorumluluu en ksa zamanda harekete katlanlarn temsilcilerine verecei bir hazrlk komitesi gibi ilevlendirmesi ve bunu ilan etmesi; tabii bunun iin de byle bir perspektif gerekirdi. Bu perspektiften yoksunluk sadece Geziyi deil, HDKy da inmelendirmitir. Taksim Dayanma ya da sol rgtlerin, byle bir eyi dnmemi ve yapmam olmas bile onlarn Gezinin geliimini engelleyen bir yap olduunu gsterir. *** Burada solun kendi iindeki ayrmlara da dikkati ekmek gerekiyor. Sol iinde iki temel farkl akm olduunu syleyebiliriz. Bir yanda CHPye yakn olan, Ulusalclara yakn olan sol (TKP, Halkevleri, DP, vb.), dier yanda Krtlere yakn olan, daha radikal ve genellikle HDK iinde yer alan sol. CHPye yakn olan sol, Ulusalclarn (Aydnlk, TGB, Kemalistler) tepki gsterecei, bylece

hareketin blnecei bahanesinin ardna gizlenerek, harekete Krtlerin ve Radikal slamclarn katlmasn, hareketin Krt ve slam kart olmadna dair mesajnn verilmesini ve onlar harekete ekmeyi engellemeye altlar. Buna karlk Krtlere yakn olan sol, daha radikal sol, bunlara kar durdu ve rnein Cuma namaz klan slamclara garanti ve koruma vererek, ulusalclarn etkisini ntralize ederek, Gezinin kendi demokratik mesajn verecek kanallar amasn salad. Bu da Gezinin ruhuna, demokratik eilimlerine uygun dt iin, hemen byk bir cokuyla karland ve benimsendi. Bu benimseme karsnda CHPnin etki alanndakiler veya ulusalclara yakn olanlar da bu eilime ayak uydurmak zorunda kaldlar. zetle Krtlere yakn Sol, ulusalclar ve ulusalclar gzetenleri dengeleyerek, Krtlere ve Politik slama yer aarak, Gezinin kendisini ifadesini kolaylatrmtr. Ama bu sol da dierleriyle birlikte, hem Gezinin demokratik karakterini kavramad iin politik olarak; hem de rgtsel temsilcilikleri aan, geni kitlelerin bireysel katlmlar ile oluacak organ ve yaplar iin hibir ey yapmayarak; hatta varlyla bunu engelleyerek, Gezinin en kritik dneminde Gezinin gelimesini engellemitir denebilir. *** Bundan sonra hareketin Parklara yayld, Taksimden srld bir buuk aylk dnem gelir. Parklara snma da bizzat hareketin kendisinin, daha dorusu Beikta arnn kendiliinden bir buluu olmutur.40 Parklarda da ayn ekilde balangta ilk teknik ihtiyalarn rgtlenmesini stlenerek, etki salamaya almlardr ve btn perspektifleri bu dzeyde kalmtr. Ancak maniplasyon denemeleri tepki grnce geri adm atmlar; tpk Gezide olduu gibi ne programatik, ne de rgtsel bir perspektif ve olanaklar sunmamlar ve sunamamlardr. Hatta genel eilimlere ters dmeden ve fazla dikkati ekmeden gnlerinin gelmesini beklemilerdir denebilir. Parklardaki hareketin Trkiye apnda gerekten halkn kendini ynettii organlar ve rgtlenmeler yaratmas gibi bir perspektifleri olmamtr. Hareket iyice daldktan sonra ise bu sefer kk sol gruplar arasndaki egemenlik mcadeleleri ve rekabetler, maniplasyonlar artm ve bu da ayrca zaten epeyce zayflam olan parklardaki katlmclarn uzaklamas sonucunu yaratmtr. Hareketin parklarda alma gruplarna blnmesi, buna paralel olarak merkezi ve politikann tartlaca bir organ oluturma ya da bir biim yaratma yoluna gidilmemesi, yani tek ynl, dar kafal pratikilie ynelip, genel programatik ve siyasi sorunlardan ve mcadeleden kamas; bunun belirlenecei organlar yaratmay nne bir grev olarak koymamas, hareketin bir bakma sonunu getirdi diyebiliriz. Ama bunda en byk gnah, bizzat Solun kendisine aittir. Bu ynde hibir abas olmad gibi, byle bir organlama ve tartma iinde, kendi varlnn tehlikeye deceini grd
40

Park Meclislerin Abbasaada ilk kez nasl ortaya ktnn ayrntl bir hikyesi u adreste bulunmaktadr:

<parkgazetesi.com/2013/09/19/memleketin-parki-bitmez>

iin bu konunun gndeme alnmasn bile engellemeye almtr. nk byle bir tartma ve organ ancak tam bir bireysel temsil zerinden ve farkl grlerin farkl programlar halinde kendilerini ifade edebilmeleri; farkl politik programlar arasnda bir tartma ve uzlamalar yaplabilmesi zerinden gerekleebilirdi. Ama byle bir yapda rgtler ancak yelerinin gr ve etkileri lsnde etkili olabileceklerinden ve bu etkinin ok snrl kalabileceini, hatta kendi yaplarnn bile byle bir yaplanma karsnda dalabileceini grdklerinden bir engel haline geldiler. Bylece giderek katlm azalan forumlar da baz sol gruplarn arasallatrma ve kendi beklentileri ynnde maniplasyon abalarnn alan oldu. *** Ancak, bu eletirileri yapan, ayn zamanda Gezi sreci boyunca btn bu nerileri de yapmtr. Yani Sola eletirimiz sadece burada szl olarak deil, ayn zamanda fiili, eylemli ve somut bir alternatif teori ve pratik olarak da var olmutur. Ama Sola bu eletirileri yapan da, Geziye eylem iinde nerileri yapan da, yani bu satrlar yazan da Soldur. Ama bu baka, bilinmeyen, lanetlenmi bir soldur. Teorik olarak eletirel ve yaratc; gnahlarn ykn tamayan; moral stnl bulunan bir soldur. Gezi ile politize olan ve radikalleen yeni kuak ve Gezi denen hareket ilerledike bu zndk, eletirel, hetorodoks Solla karlaacaktr. 1968deki hareket de, o zamanki btn sol ve brokratlam rgtlerin muazzam kitlesel gc ve prestijine ramen, bunlarn bysne kaplmadan, Troki, Rosa, Marcuse, Che gibilerini kefetmiti. Radikalliinin ihtiyac olan teorik gday oralarda bulabiliyordu. Benzeri Trkiyede de olmutu: Dev-Gen, Kvlcmlyla bulumutu. Gezi eer yaamaya devam ederse bu devrimci ve eletirel Marksizm'in mirasyla da er veya ge buluacaktr. 11 Kasm 2013, Pazartesi

Yazarn Kendi Kaleminden Ksa Hayat Hikyesi

Ana ve baba tarafndan Balkan Savanda gm Makedonyal ailelerden gelir. 10 Haziran 1949da, Balkesirin Savatepe ilesinde doar. ki yandayken aile Bakray vadisindeki Linyit yataklaryla nl Soma ilesine tanr. Babas, Garp Linyitleri letmesinde ii, annesi ev kadndr. lk ve ortaokulu Somada okur. Yaz tatillerinde her trl ite alr. lkokulu bitirdiinde babasnn nerisi ve tevikiyle etin Altann yazlar ile tanr. Babas daha sonra Somada Trkiye i Partisinin kurucularndan olacaktr. Yatl olarak Balkesir Lisesinde okur. Yaz tatillerinde Garp Linyitleri letmesinde eitli ilerde alr ve souk demircilii renir. Lise son snfta Ana dilinizi niin seversiniz? balkl kompozisyon devine, soru yanltr, ana dilimi sevmek zorunda deilim cevab nedeniyle atlmamak iin tasdikname alr ve zmirde Karyaka Erkek Lisesine geer. Btnlemeye kald iin bir yl beklemeye kalr. Bu srede, Garp Linyitleri letmesi ve ark Sanayi Mensucat Fabrikasnda iilik yapar. zmir Karyakada bo serserilik gnlerinden sonra Trkiye i Partisi Karyaka lesindeki almalara katlr. stanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Sosyoloji (gece) blmne kaydolur. Gndzleri bir muhasebecinin yannda boaz tokluuna ite alr, geceleri niversiteye gider. 68deki niversite gallerine katlr. Fikir Kulpleri Federasyonunda (FKF) beklentilerinin karln bulamaz. Bir evre ve rgt araylar iindedir. Sonunda Deniz Gezmi ve arkadalaryla tanr ve onlara katlr. Bu evre daha sonra Devrimci renci Birliini oluturur. Bu rgt stanbuldaki eylemlerin motoru olur. Samsun-Ankara Yryne katlr. Bu dnemde, sadece bo zamanlarn deil, tm zamanlar ve mrn sosyalizm uruna mcadeleye ayrma ve diploma almama karar verir. Devrimci renci Birliinde boylu boyunca devrimci mcadeleye girer; mitingler, yryler, igaller, grevler, kyl hareketleriyle dolu hayatnn en gzel, en dolu dolu dnemini yaar i hareketinin ve antiyecilerin direnilerinin ortaya kard bir ii nderi olan smet Demir ile tanr ve birlikte ii hareket ve rgtlenmelerine katlr. Ambarl Termik Santral, Nuh imento Fabrikas, zmit Rafinerisi, Taksim Opera naat ve daha bir yn irili ufakl ii rgtlenme ve direnilerinde Yap ileri Sendikas (YS) bakan smet Demire yardmclk eder. 10 Haziran 1969 olaylarndan sonra zmir Aliaa Rafineri naatnda rgtlenmek zere smet Demir ile zmire gider. Yaz boyu zmirde inaat ve mensucat ikollarnda ve Aliaada rgtlenme almalarnda yer alr. Sonbaharda, Deniz Gezmi, Cihan Alptekin, Taylan zgrlerle Trkiyede yeni bir Vietnam iin gerilla savan balatma hazrlklarna katlr. Taylan zgrn ldrl ve Deniz Gezmiin tutuklan ile hazrlklar sekteye urar.

FKFnin (Fikir Kulpleri Federasyonu) Dev-Gen (Trkiye Devrimci Genlik Federasyonu) olduu kongrede Cihan Alptekin ile birlikte stanbul Blge Yrtme Kuruluna ve Genel Ynetim Kuruluna seilir. Ancak bir sre sonra, gerilla sava sanatn renmek zere Filistine gider. Demokratik Filistin Halk Kurtulu Cephesinde klasik askeri eitim alr. rdn Kralnn Fedailere ilk g denemesinde Demokratik Cephededir. Daha sonra sraile kar bir Ameliyeye (Operas yon, Saldr) katlr. Drt buuk ay sonra renecek bir ey olmadn grd ve Trkiyede ii snf iinde uzun vadeli almak gerektii tarznda grlere ulat iin Trkiyeye dnme karar alr. Dnerken arkadalaryla Kargamta hudutta yakalanr. kence grr ve tutuklanrlar. Nizip ve Antep Cezaevlerinde iki buuk ay hapis yatar. Tahliye olur. zmire gidip Aliaadaki almalara, grevlere, direnilere katlr, rgtlenmelerinde alr. Necmettin Giritliolu ldrldnde yanndadr. Bu dnemde ayrca Hikmet Kvlcmlnn karmaya balad Sosyalist gazetesinin rgtlenmesinde alr. Bu gazetede ilk yazlarn yaynlar. Kvlcmly ve Trkiyeyi anlamak, kendini teorik olarak gelitirmek iin tarih almalarnda younlar. Bir yandan Boaz Kprs naatnda smet Demir ile rgtlenme almalarna katlmaktadr. 12 Mart gelir. Sonradan TSPi kuracaklarn hi bir ey yapmama izgisine eletiriler yapt ve rgtlenme almalarnda bulunduu iin tecrit edilir 12 Mart dneminde, fabrikalarda souk demirci olarak iilik ve rgtlenme almalar yapar. Dev Gen stanbul davasndan tutuklanr. Davutpaa Klasnda be ay hapis yatar ve tahliye olur. knca tekrar iilik ve rgtlenme almalarna devam eder. Kendisini tecrit eden ve daha sonra TSPi kuracaklara kar yazd teorik eletiri ve polemikleri daktilo ile oaltp rgtlenmeye balar. Belirli bir toparlanma saladktan sonra, Trkiye Komnist Partisini Kvlcmlnn yazd Vatan Partisi Program temelinde reorganize eden kongrenin hazrlayclarndan biridir. 12 Mart dnemi biterken, bu partinin yar resmi ve legal organ olarak Kvlcm gazetesini karmaya balar. Gazete bir buuk ay ve alt say kabilir, ama grd ilgi ve izgisi rahatsz edici bulunmutur. Gazeteye yardm eden arkadalaryla birlikte tutuklanr. stanbul Devlet Gvenlik Mahkemesinde gazetedeki yazlardan, nce 100 zerinden 36 yla, sonra da ok ayp olduundan 17 yla mahkm edilir. Topta (1,5 yl), Nide (7 yl) cezaevlerinde yatar. Toplu olarak elli metrelik bir tnel kazma giriimine katlr. Tnelin yakalan zerine stlenenlerden biri olur. Tekrar hcre ve hapis cezas alr. Ayrca 12 Eylldeki idamlar toplu protestoya katld iin tekrar hcrede kalr. Devlet bakanna hakaretten dava alr. Malatya E Tipi zel Cezaevine nakledilir. stiklal Mar sylemeyi ve Atatrk eitimine katlmay reddettii iin 15 ay mahede hcresinde kalr. Tahliye olunca mevcutlu olarak Sarkama Askerlie gtrlr. Cezaevi yllarnda birok yaznn yan sra, Murat Belge ve Mihri Bellinin eletirileri yazar.

Cezaevindeyken, Vatan Partisinin iindeki tartmalara katlr ve bu partinin teorik organ olan Kvlcm dergisinin (1978-79) saysnn ve politik organ Sosyalist gazetesinin son on saysnn (1979) btn belli bal yazlarn yazar. Faizm, nc Enternasyonalin lav, Sovyet Devletinin Snf Karakteri sorunlarn aratrrken Mandel, Troki ve Drdnc Enternasyonalle karlar ve klasik eletirel ve devrimci Marksizmi savunan bu gelenee katlr. Dardaki arkadalarnn bu hza ayak uyduramamas sonucu 12 Eyll arifesinde tekrar tek kalr. 12 Eyllden sonra Almanyada kan Der Weg - Yol dergisinin btn temel yazlarn yazar ve gizlice dar karr. Ne var ki, btn bu teorik ve politik almalar Malatya E Tipi zel Cezaevine topluca sevk ile kaybolur daryla balar kopar. Askerden tebdil-i hava alarak stanbula gelir ve Drdnc Enternasyonalin yardmyla yurt dna kaar. Fransada iltica bavurusunda bulunur ve mlteci olur. Franszca kursularna gider. Drdnc Enternasyonalin Fransa Seksiyonu, Devrimci Komnistler Ligasnda (LCR) alr. Almanyada daha byk Trkiyeli bir ii kitlesi olduundan Almanyada yaamaya karar verir. Drdnc Enternasyonalin Almanya Seksiyonu, Enternasyonalist Marksistler Grubunda (GM) almalara katlr ve Almanca kurslarna devam eder. Gmen Trkiyelilere ynelik olarak Ne Yapmal dergisini karmaya balar. saydan tesi gelmez. Ergun Aydnolunun kard Devrimci Marksist Tartma Defterlerinin redaksiyonunda ve almalarnda yer alr; orada yazlar yaynlanr. svete kan Krdistan Presse yazlar yazar. zellikle bir gmen hareketi iinde sosyalist ve devrimci bir kanat iin almalar yapar. Teorik olarak Yeni Sosyal Hareketler ve zel olarak da Siyahlar Hareketi konularnda younlar. Bu arada 12 Eyll rejimi sonlarna gelmitir, hem sosyal hareketler hem de Trkiye solunda tartmalar ve canlanma balamtr. Bu balamda Avrupada yaplmakta olan Sosyalist Forumlara katlr. Trkiyede yaplan Kurueme birlik tartmalarnn Avrupadaki mlteciler ve Trkiyeliler arasnda yaplan paraleline katlr, bildiriler sunar ve rgtlenmesinde yer alr. Ancak Duvarn ykl sonucu oradan bir ey kmaz. Ancak bu tecrbeyi ve bildirileri Birlik mi Rekompozisyon mu kitapnda arkadalaryla birlikte toplar ve yaynlar. Duvarn yklndan sonra yapran kmldamad ve tm bu gerici atmosferin zel hayat bile kuatt yllarda, dnyann iilerinin siyah ve beyaz olarak blnml ve bunun ortaya kard sorunlar zerine younlar. Bu arada yeni yaygnlamaya balayan bilgisayarlarla tanr ve amatr bir bilgisayarc olur. svete Latife Fegann korumasnda bulunan Kvlcml Arivinin Amsterdamdaki Sosyal Tarih Arivine verilii ve Stockholmde veri bankasna geiriinde alr. Taksi ofr olarak almaya balar. Almanyada yabanclar hareketinde younlar. Ayn

zamanda Trkiyede kan zgr Gndeme (1992) haftalk yazlar yazar. Avrupada hazrlanp Trkiyede hukuki nedenlerle kitap dizisi olarak baslan Sosyalizmin Sorunlar teorik dergisinin knda, rgtlenmesinde, teknik ilerinde alr ve yazlarn yaynlar. Bu dnemde ilerlemeci ve iyimser tarih anlayyla bir kopuma yaar. Umutsuzluktan yola karak da mcadele edilebileceini savunur ve buna dayanarak mcadeleye devam eder. Bu arada rk ve ulus, rklk ve ulusuluk sorunlar zerinde de younlar. Ulus teorisine seksenlerde ngilterede yaplm katklardan hareketle, ulus konusunda sosyalist programn ulusal olan ile politik olann ilikisini koparmak eklinde ilk formlasyonlarn yapar. Sadece devletin deil, maddi aralarn da tarafsz olmad ve snfsz topluma gidiin aralar olamayaca karsamasndan hareketle, baka bir uygarln programlatrlmas gerei sorununu nne koyar ve bu konu zerinde younlar. Radikallemi gmen genlerin kard Kxz dergisinde baz yazlar yaynlanr. nternetin bilinmedii zamanlarda, yani 90l yllarda, nce mailboxlar ve BBSler (Blten Panolar Sistemi) araclyla izolasyondan kurtulma ve politik faaliyet denemelerine balar. Sonra nternetin yaygnlamas ile internetteki forumlara yazlar yazmaya ve tecridi krmaya alr. calann Suriyeden srl zerine internette ve forumlarda daha sk yazar. Karlmas zerine, calann Yaamn Savunmak in Trk Giriiminin rgtlenmesinde yer alr. Krt hareketinin iinde bulunduu dnm zmleyen yazlar yazar. Bir sre sonra Avrupada kan zgr Politikada haftalk yazlar yaynlanmaya balar (2003 ylna kadar). 2000de Yeni Gndem ve lkede zgr Gndem gibi Trkiyede kan benzeri yaynlarda da haftalk yazlar yaynlanr. Demirden Kaplar diye kendi sayfasn ve Yazlar ve Yanklar adl forumu internette aar ve orada yazlarn ve gelen yank ve eletirileri yaynlamaya balar. 2001 ylnda Almanyada Wremende yaplan Kvlcml Sempozyumunun rgtlenmesine katlr. Orada bildiri sunar ve teknik hazrlklarnda yer alr. Trkiyede devrimci ve demokratik btn teorik, entelektel ve politik gleri toplayacak bir dergi iin alma ve giriimlerde bulunur. Bu balamda, Alm adl bir dergi giriiminde yer alr. Bu derginin daha sonra Ortadou in Demokrasi Manifestosu adyla yaynlayaca kp bildirisini bir neri olarak yazar. Ama Trkiyedeki giriimciler devam etmez. Benzeri baka giriimlerin de bir sonu vermemesi zerine en azndan bir internet sitesiyle Trkiyede radikal demokrat pozisyonlar ve politikay savunacak bir platform oluturmaya alr ve Kxz Sitesi yayna balar. Kxz Trkiyede dergi olarak karma giriim,i sorumlu bulunamad iin, bir saydan fazla devam edemez. Ayn dnemde, smail Beikinin eletirisi olan Tersinden Kemalizm isimli kitab yazar ve yaynlar. Marksist din ve styaplar teorisinin ekillendirmeye balar. Bunun nda ulus teorisini de kurmaya balar.

Byk Ortadou Projesi ve Sosyalist Strateji Sempozyumunu hazrlar ve sunulan bildirilerden oluan kitab yaynlar. Trkiyede dergi karamaynca Kxz sitesiyle internet yayncl ve kitap yaynnda younlar. Ancak kitaplarn yaynlayacak yaynevi bulamama nedeniyle bizzat kendi kitaplarn yaynlamas iin bir yaynevinin kurulu ve yaynlarn (Versus Yaynevi) destekler. Ancak yaynevi tam kitaplarn yaynlayacak hale gelince, yaynevi, yeni ortaklar ald ve ortaklarn kendisinin kitaplarn basmay reddettii gerekesiyle kitaplar baslmaz. ki yllk aba ve onca maddi ve manevi destek boa gitmi olur. Bu arada sk sk sal bozulmakta, ameliyatlar, vs. birbirini izlemekte ve btn bunlar da verimini drmektedir. Ayn dnemde taksi ofrlnden malulen emekli olur. 2007 ylnda seimlerden sonra, Trkiyeye turist olarak gidebilmeye balar. Baka dostlarn yardmyla Kksz Yaynlar kurulur. Marksizmin Marksist Eletirisi kitab tekrar baslr. Bunu Bir Devrimcinin Teorik ve Politik Otobiyografisi ve Gelecei Gemiten Gemii Gelecekten Kurtarmak isimli denemeler kitab izler. Ayrca yazd eitli konulardaki yazlarnn derlemelerinden oluan kitaplar internette karlksz olarak indirilebilecek ekilde okuyucuya sunar. Kxz sitesine saldrlar artar ve teknik sorunlarda younlar. Eski TKP-Blilerin Tarihi Konuuyoruz Sempozyumuna davet zerine bildiriler sunar, ancak ierii tertipleyenlerin iine gelmedii iin sansre urar, susu ve engellemeyle karlar. at Partisi giriimlerinde yer alr, tartmalara katlr. Daha sonra bu almalar Demokrasi in Birlik Hareketi ve Halklarn Demokratik Kongresi, Sosyalist Yeniden Kurulu gibi rgtlenme ve giriimlerde srdrmek isterse de yazlarnn ierii rahatsz edici bulunduundan brokratik ve idari tedbirlerle nerilerinin tartlmas ve gndeme alnmas bile engellenir. Kxz sitesi teknik sorunlar nedeniyle (srekli saldrlar ve aktalize edememe) bitkisel hayata girer. Kurtarmak iin son bir giriimle Jiyan isimli bir siteyle birletirme abas baarsz olur ve Kxzn yayan fiilen biter. Yazlarn Demirden Kaplar isimli Blogunda yaynlamaya devam eder. Otuziki yl nceki askerlik firar nedeniyle gzaltna alnr. Hastalklar nedeniyle re kar. Birka arkadayla birlikte 2012 ylnda ikinci bir Kvlcml Sempozyumunun rgtlenmesinde yer alr ve sempozyumda bir bildiri sunar. Gezi olaylar esnasnda neredeyse her gn yazlar yazar ve olaylar iinden ve yakndan izler. Kadky, Yourtu Parkndaki almalara katlr. Acbadem ve Yeldeirmeni dayanmalarnda yer almaya alr, ama sal el vermediinden fazla aktif olamaz. Gezi Aynasnda Marksizm Sempozyumuna bir bildiri sunar. Gezi olaylar esnasnda yazd yazlar dostlarnn yardmyla elinizdeki bu kitapta yaynlar.

18 Kasm 2013 Pazartesi

Yaz ve dier yaynlara ulalabilecek balca adresler unlardr:

E-Mail demiraltona@gmail.com Yazlar e-posta ile otomatik olarak almak isterseniz u adrese bo bir e-mail yollaynz. demirden-denemeler+subscribe@googlegroups.com Twitter: https://twitter.com/demiraltona Bloglar: http://blog.radikal.com.tr/Blog/demirden-kapilar http://demirden-kapilar.blogspot.com/ Kitaplar ndirmek in: http://issuu.com/demir/docs http://sdrv.ms/XMW1ry https://drive.google.com/folderview?id=0B_TTU5pc2ZTRZUlhNzF5QnloWnc&usp=sharing Videolar: http://www.youtube.com/user/demiraltona/videos http://www.dailymotion.com/koxuz

Yazarn Kitaplarn Kxz Yaynlardan Sipari Edebilirsiniz

Sipari edelin kitaplarn bedelini deyebilmeniz iin en uygun ve ucuz para yatrma yolu, herhangi bir postaneden aadaki Posta eki Hesabna yatrmaktr. (Banka havalesi baya masrafl bir ilem.) Genel Ajans Basm Datm Organizasyon Ltd ti, Posta eki: Hesab: 1629127

koksuz.yayin@yahoo.com.tr adresine bir elektronik posta yollayarak; veya 0212.646 41 11 numaral telefonu arayarak; veya Kksz Yaynlar Nine Hatun Mah., Horosan Caddesi, No: 23/b, 34220 Esenler stanbul adresine bir mektup yazarak stediiniz kitap miktarn ve parann yatrld bilgisini iletirseniz, size kitaplar derhal kargo ile yollanr. Bunun dnda Idefix ve dier internet sat sitelerinden kredi kart ile de kitap satn alnabilir. (Ne yazk ki biz kredi kart ile sat yapamyoruz.) Bundan baka stanbul'da Semerkant, Mephisto, vb. gibi belli bal kitaplardan da satn alabilirler. Eskiehir'de talik'te bulunur. Ankara, Diyarbakr, Adana, Mersin, Antalya dnda srekli bizim yaynlarmz bulunduran kitap kalmad. * Baslan her kitaptan cezaevlerine Deli Dalgalar araclyla yzlerce, (rnein bu kitap 1000 kadar) kitap yollanmaktadr. Bu kitaplarn en azndan basm ve posta masraflarn karlamaya katkda bulunmak isterseniz, bunu dostlarnza da birer kitap alp yollayarak yapabilirsiniz. Kitaplar ayn zamanda internetten karlksz olarak indirilebilir.