ISLAM ANSIKLOPEDISI isLAM ALEMi TARIH, COGRAFYA, ETNOGRAFYA VE BLYOGRAFYA LUGATI MILLI EGITIM BAKANLIGININ KARARI UZERINE ISTANBUL UNIVERSITES! EDEBIYAT FAKULTESINDE A. ADIVAR, R. ARAT, A. ATES, C. BAYSUN, B. DARKOT TARAFINDAN LEYDEN TAB'I ESAS TUTULARAK TELIF, TADIL, (KMAL ve TERCUME SORETIYLE NESREDILMISTIR s. CILT MESCID — MZAB Botnct BASILIS DEVLET KITAPLARE ISTANBUL ‘MILLI EGITIM BASIMEVE 1979Mesclb. MESCID, MASCID (a.), mescid, emi ve modreseler. A B c D. E F Mescid ve cdmiin menge'i. Peygambs Mescidin di it merkez haline gelmesi. Camiin te'sisat ve eqyast Cai in Ulin’ ve terbiyo ye Tanilmast. G. Camiin idéresi, ‘H, Camide vazifeli olaniar, L Indonezya’da cami. K. Camiin mimfri teribi, A. Mescip ve CAMiin MENSE’L. [ Maseid kelimesi arapgada dik durmak, efilmek, bog efmek, .almim yere koymak" gibi manalara gelen sed kékiinden bir me- kan ismi olup, isldmiyette ,ibidet eri, mescid, ofmi® manasm almgtr} 81200 elimesine ardmfeede, sonra File adasi yakudi papiriislerinde (ngr. Sachau, levba 32, mgr. Ungnad, nr. 333 Cowley, Aramaic Papgri of the fifth Cent. B. C., ur. 44) ve nibayet olduk- ga sik olarak, nabati dilinde rastlanmaktadir (Corp. Inser. Semit., Il, 161, 1, 176, 185, 188, 190, 218; krg. Schwally, ZD MG, 1898, Lil, 3343 Lidzbarski, Handbuch d. nordsem. Epigr., 8. 152, 328; Cooke, Northsemitic Inscriptions, 8 238), “UD (nkendiai yere atmak )’den ya- pilan kelimenin, ber ne kadar ytapma ye nasina geldigi do ileri sfirlmtis ise do, géliba nabaticede ,dikili tag, mukaddes siitn" mina- ‘sina gelmektedir. Yukarida bahsi gegen File pa- pirtislerinde sewpn> Ne fiz yemin cdilie ki, burada her “ILI manays da gelmesi miimkiindiir, Stiryautce inedo ve2p@ dae (bk. lugatler), ambarice masgéd kelimesi gibi, arapsaya gore, teskil edilmigtir. Hal- buki babegge mésgad (,mabed, kilise* ), mubakkek olarak, arfmiceden aliamig olao fiilden istikak etmigtir (rg, Naldoke, ewe Beitrige +. sem. Sprackw., s. 36). Arapga mascid, siphesiz, arimiceden gelmis olan mitckabil fillden meydana getirilmig olmalidir yakarida babsi gegen ardmice isim, aabatt ki beter ile Kur'an arasinda mutavassit baller gs- terilmiyor ise do, olduga gibi alinmag olabilir. Mekke devri. Mascid kelimest Kar'an’da bilhassa Mokke haromini, al-Mascid al-haram, iffde igin keul- Janalmigttr (Kur'an, Il, 139,146, 148, 187, 192, 2nq3 Vs 33 VIML, 345 IX, 7, 19) 283 XVIL, 15 XXil, 25; XLVI, 25, 27); daba sonraki kay- naklare gére, daha Mekke devrinden beri, bu mdnada kullamimakta idi (kg. Ye'kibi, ngr, Houtsma, 1, 285 12), Sonradan al-Mascid al- ake ( Kur'an, XVU,1), anvaneye gre, Kudiis mabedi isin kullamhyordu (Schricke, el, Vi, « v.dd,’aa gre, daha tiyide dua edilen bir yor diiginilmelidir; lrg. Horovitr, her halde islimiyetten 8nce; Kur’an, XVI, 20 ) mukad- des bir tirbeye mascid denilmektedir. Peygam- ber banlara bagl ibadetieri ker zaman tant mamsg ve kebdl etmemis olmakla berdber, bu tabir islamiyetten Taneya sdaomg ve iginde Tanniya dui edilen ibadet yerlerini iféde etmektedir. Su ayette, muhakkak ki, ba umémi ménada kullanilmigtir: — Allah insanlers rine karst korumamig olse idi, mubakkek ki, manastirlar, kiliseler, bidet yerleri, nomazga- lar (galavat) ve mescidler tahrip edilirdi (Kure ‘an, XXU, 41). Ayas zamanda bir kediste de kelime, bir habeg kilisesi dolayist ile (bk. Bubiari, Salat, bab 48, 543 Muslim, Masicid, bab 3, hadis w—21) ve bir bagka badiste yabudi vo huristiyanlarm mukaddes tirbe- Jeri igin kollamlmigtir (Bubiri, ayn. esr. bab 553 Muslim, ayn. esr, bab 3, badis t6—21 ). fbn Haldin bile kelimeyi genig manast ite, mabed, hangi dinde olursa-olsan, ibédet yeri yerine kullauabilmektedir (Mukaddima, fast! 46). Tabir baslangigta Peygamberin diger dinlere karst aldifi vaziyete tamamen aymekta- dir. Ibrahim bir miislman oldugu gibi, Davad"on da bir meseidi vardir ( Tabari, I, 2408, 7 v. dd.). Peygamber igin esas mescid, daha Su- ccleri Bayt Allah adi verilen, Mekke mibedi olarak kalds, Medine devrinde Kureyslilere arg! yapilan ithamlarin en mihimferinden biri mil’minleri el-Mascid al-haram (Kar’an, MW, 21q3-V, 33 VUE, 363 XXU, 255 XLVILL 25) ‘dan kovmalart olmalidir; ba da ba mabedia hakiki sahibine tapmalar: dolayin ile, cok haksiz idi, al-Masdcéd bakikf Tanniya dittir (Kurlan, LXXIL, 18, Mekke devri); bu itibarla, Tennis: olmayan Kimselerin »Allebin cimilerinde* Allaha ibadet edilmesine engel ol- malar! minastzdir (Kar‘an, Il, 108). Hiert 9. yilda gu ayet ndzil oldu: — »Magrikler Allebin cimilerine ayak besamazier* ( Kur‘an, IX, 17 vd.); yeni dinia mubélifleri de cfmilere. so- kulmadi. Peygamberin hayaty, té gocuklugundan beri, al-Mascid al-hardm’in kadsiyetine ale sk oldayonu vo buna karst tite: kebdl ctmedigial isbat etmektedir. Diger mekke- liler gibi, Peygamber ile tarafdarlar: mune taraman Ke’be’si tavifa vo Hacer-ionvedi Spmeye devam etmiglerdir (bk. msl. tba Higim, s. 183, 12 v. dd., 239, 8, 251, 13); Peye gamberia, hemgebrileri gibi, bir mescide& ‘oturupy tarsfdarlarindan biri ile veya mu- halifteri ile minakaga ettigi sik-sik sdylenir (CUbn Higiin, 2+ 233, 18) 258) 155 252, 14) 259, 260, 294, 18 vid). An’aneye gore, Peygamber Ka’be'ain yan-bagmda, Yemen kégesi ile Ha. ceri caved arasmda, nemaz lalards (ibn Hi sim, 3. 190, 9 v.dd.), ‘Omar, islimiyeti kabal eitikten sonra, mi’minlerin rahatstz edilmeden Ka'be’nin yauinda aamez lalmalanm te’min ‘etmig olmalidir (ibn Higim, s. 224, 13 vid, 17 vd.) Peygamberin Ka’bo'ye ne derece bagh ‘oldugann hieretten evel an’anevi karban menisikine katiimast agikga gistermektedir (Kar’an, CVI, 2); 1 (h.) yilda Peygam= borin tarafdarlarindan iri olan Sa'd b. Mu'az hace merisimine katilmg ve 2. (h.) yilm 20 zilhiecesinde, Poygamber Bani Salima ‘musalla’sinds bizzat kurban kesmigtir, Bu itibérla o, yeni dinin dogrudan-dograya reddet~ modigi bustslarda, eski an’anclore bagli kal- mgt, Faket islimda Lendine ait yeni bir Sbadet yeri meydana gikmgtir. Mokke ’de ilk miisliiman comiatinin hustst bir ibadet yeri yok idi. Peygamber, ill: erkeke terafdart olan ‘All ve aym zamanda on oski arkadaglart ile birlikte, Melzke ‘nin dar sokek- Jarmnda, gizlice namaz kilmakta idi (ibn Higam, 5, 1595 166, 13 v. dd), Umamiyetle Peygamber- in bézan Ka‘be civarinda (Iba Higim, a. 190, 9 v.dd.), bazan kendi evinde (ibn Higam, s. 203, ovad.), tek bagina namez kildsji riviyet edilmektedir. Bonunla beréber mi’mialer co- mnfat hélinde namaz kilmakta ve bunun igin bir evde toplanmakta idiler (ibn Hisim, s, 202), Bazan ‘Omar de, bagkalan: ile bislikte, Kabe yamnda namaz kalmakta idi (Ibn Higiim, 8.2243 glinkit kendisi Kureyslilerden gekiami- yorda, Peygamber cdmide, al-Lat, al'Uzaa ve Monit adit eski arap ilihelerini kabél eden, faket sonradan neshedilmig ayeti teblig eder- ken, rivayete gre, yalmz mi’minler degil, aym zamanda orada bulunen miigrikler de secdeye kapanmislardir (Tabari, I, 1192 vd). Rivayete gre, Abi Bakr’in Mekke’de evinin avlasunda, kept yanimda, hustst bir mescid var idis yine rivayete gére, Kureygliler buna iticax ctmiglerdi; gioki omu géren kadialarn ve gocuklarin heyceana Kepilip, yoldan gaka- bileceklerint ileri stirdyorlard: (ibn Hisam, 5. 246; Bubiris” Salat, bab 86; Kafala, bab 4 ve tir. yer.; Mazalim, bib 22). Peygamberin dinf akfdeleri, esas olarak, bir ibadetgabin mevoddiyetini seri? kilmamekte idi, Allah nazerinde her yer bir idi ve nama visitas ile, Allabm husdrunda secdeye var- mak her yerde miimkiin idi; daba Sneeki poygamberler ancak havralarda ve kiliselerde Wesclb. ibadet ettikleri hilde, Peygamber bitin din. yayi bir mescid olarak tamdijim sdylemighiz (Vakidi, tre. Wellhausen, s. 403; Corpus iuris di Zayd b. Ali, uge. Griffin, s. 50 ve CLKXIX; Bubari, Salat, bab-s6; Tayammum, bib 1; Muslim, Masicfd, bb 1, hadis r, 4, 5). Bonun- In beraber:— ,Namez zamant geldi mi, namaz falmalisin ve bir mescidde lalmslisin" ( Mus- lim, Masdcid, bab 1, hadis 1) — hadiai de vardir ve Peygamber, Ka'be ‘nin an'anovi kadsf vasfina siktesikiya baglidir (bk. Kar’an, Il, 136, dd,), Kendisi Medine ‘de tam bir serbestlik ile hare- kot edildigi zaman, tarafdarlan ile birlikte, ra- hatstz edilmeden toplamyp, cemaat halinde namaz kalabilocegi bir yer bulmagn diigiamilg olmahdir, 2%, Medine’de camiin te'sisi, Bir hadise gire,Peygamber Medine 'ye, yamine da yoldag (ridf) olarak bulunan Abii Bakr ile birlikte, deve ile gelmigtir. Beraberlerinde Bani Nacedr’dan biz kimseler bulunuyorda, Deve Abii Ayyab ‘on avlusunda (fing? ) durdu. Orada Peygamber( Anas’e gre )namaz lalmig- ‘ur, Namazdan hemen sonra, burada edmi,ya- pilmasint emretmig ve Mu'az b, ‘Afra’ ain hima- yesinde bulunan Sehl ve Suhay! adindald iki Skeiixin argasim on dinera satin almistir. Daba Snee Peygamber arsoy: parasiz olarale almaj kabGl etmeyinee, Abi Bakr parayt vermig ve Peygamber, edmi ile evleri yapilincaya kadar, Abi Ayyib’un evinde misifir kalmgte, Bu milddet iginde, namazlerm: karlarda veya her angi bagka bir yerde kalmagtr (Bubiri, Salat, bab 48; Muslim, Masteid, bab 1, hadis 93 Abmed b. Hanbal, Musnad, Ill, 212 sks Tahari, I, 1258 vidi; Mas'tidi, Marie, 1V, 140 vd.). Bu hadise gre, edmiin yapilmast Pey- gamber tarafindan ta baglangigta distindlmig ve yerinin segilmesi de deveye birakilmstir, Bir bagka hadise gire, Peygamber Abii Ayyib ‘un evine yerlegmig, fakat ile xamanlar na« mazlart Abi Umima As‘ad'in Eomgalans ile binlikte namax kildigs bustst mescidinde Sal. mugtir. Sonradan Peygember edimiye bitigtk arsa- sida satin almak istemig ve mezkir Sksiizler- den satin almshr; bu hadise giro, bu dksiizler As'ad’m himayesinde bulunmakta idiler ( Bala gurl, Futih al-baldan, vgr, de Goeje, s. 6; rg. Wiistenfeld, Gesch. d. Stadt Medina, s. 60). Arse, mezar ve harabe (hirab; bas hadislerde: hars; Tabarl, I, 1259, 1731260, 3 krg. Abmed b, Hanbel, Musnad, Ill, 212, 1, intimal eski bir okuma farkidir) ve -hurma afeslan ile keph di; develerin ve kigile ebl hayvanlarm (Bubiri, Vai’, b&b 66) bariamesina taksis edilmig idi. Mi'minleria yarduns ile burast temizlettirildi, burma agag-