ANLATIM BMLER YNTEMLER

Cmle; bir duyguyu, bir dnceyi, bir dilei, bir yargy, bir olay anlatan sz ya da szck dizisidir. Doru kurulmu bir cmlenin herkes tarafndan ayn ekilde anlalmas gerekir. Bir cmlenin her okuyan ya da dinleyen tarafndan farkl anlalmas cmlenin farkl yorumlanmas anlamna gelmez. Cmleyi okuyann veya dinleyenin de kltr dzeyi, dnce yaps nedeniyle bir cmleden farkl anlamlar karacan sylemek anlam bilgisi asndan doru olmaz. Ancak cmle yazan veya syleyen tarafndan istenerek znel ya da nesnel kurulabilir. Bir cmlede greceli kavramlarn egemense bu anlatma "znel anlatm" denir. Cmledeki anlatm herkes iin geerli olan deer yarglarn ieriyorsa bu anlatma da "nesnel anlatm" ad verilir. Bugn hava ok gzeldi (znel) Bugn hava ss 32 dereceydi (nesnel)

CMLEDE FARKLI ANLAMLAR:

Her cmle ierisinde farkl anlamlar barndrr. Bu anlamlar ounlukla szckler araclyla yaplr. Bazen de noktalamalar veya cmledeki szcklerin kullanl sras anlam deitirir. Aada cmlede bulunabilecek birtakm anlamlar belirtilmitir. Knama, ayplama, alay, yergi, kmseme, beenme, azmsama, yetersizlik, gc yetmeme, baarszlk, vg, vnme, yaknma, sitem, uyarma, ama, tehdit, korkutma, ikilem, varsaym, yanlg, aamal gelime, acma, koul, sebep, ama anlam vb.
ANLATIM NEDR, ETLER NELERDR?

Bir edebi trde ele alnan konunun dilde sergileni biimine anlatm denir. Yazarn anlatmndaki canllk, dirilik, etkileyicilik genellikle uygun anlatm biiminin seimine baldr. Bu seimi belirleyen temel ge konu ve yazarn konuya yaklam biimidir. nsann en temel ihtiyalarndan birisi grdklerini, duyduklarn, dndklerini, tasarladklarn dier insanlara anlatma ihtiyacdr. nsanlar bu aktarmlarn belli bir ama dorultusunda gerekletirir. Aktaracaklarmz amacmza gre biimlenir. Aktarlanlar deitike anlatm biimi de deiir.

ANLATIMDA AMA:

Her anlatmn iletmek istedii bir amac vardr: Bir dnceyi akla kavuturmak; bir olay aktarmak; kanlar, dnceleri deitirmek; bir olay, durumu, karakteri incelemek; kavramlarn, durumlarn, olgularn, varlklarn tanmn yapmak; gzlem ve izlenim sonularnn bakalarnn zihninde canlandrlmasn salamak; kiileri tasarlanan olaylar iinde yaatarak onlara duygu kazandrmak vb. Bu amalara bal olarak drt anlatm biimi kullanlr: 1. 2. 3. 4. Aklayc Anlatm Tartmac Anlatm Betimleyici Anlatm ykleyici Anlatm

Bu anlatm biimleri ou zaman tek balarna kullanlmaz. Birka bir arada bulunabilir.

1. AIKLAYICI ANLATIM

retici amala yazlan dnce yazlarnda temel anlatm biimi aklamadr. Temel ama retmektir. Ele alnan konunun anlalmas iin yer yer tanmlama, tank gsterme, rnekleme, benzetme, somutlama anlatm tekniklerinden yaralanlr. Her trl konuya uygulanabilen bu anlatm biiminde ama bilgi vermek, herhangi bir dnceyi aydnlatmaktr. Bu bakmdan en ok kullanlan anlatm biimidir. Aklayc anlatm, zerinde durulan konuyla ilgili 'Niin? Nedir? Nasl?" gibi sorularn yantn verir. Bu anlatm biimiyle bir olay anlatlr, bir eyin oluu belirtilir, bir durum, davran nedeniyle ortaya konur, kavramlar tanmlanr, varlklar belirgin nitelikleriyle tantlr, dnceler aydnlatlr. Aklamada anlatmn anlalr, ak olmas gerekir. Bu nedenle sanatl syleyiten kanlr. Ansiklopediler, ders kitaplar, gazeteler, aklamal szlkler vb bu anlatm biimini kullanr. Bir dncenin aydnlanmas ama edinildiinde makale, fkra, deneme, eletiri, rportaj vb yaz trlerinde bu anlatm biimine dierlerine oranla daha ok yer verilir.

rnekler: *Deneme tr, bir konu zerinde yazarn zel dncelerini, iddiasz ve kesin yarglara varmadan anlatt dnce yazlardr. Samimi bir ifadeyle dinleyicisine

dncelerini aktarr. Yazarn ruh hali bu yazlardan anlalabilir. Yazarn en nemli zellii ise dilini ok iyi bilmesi ve kullanmasdr. Snrsz konularda dil vastasyla alabildiince hrdr. Belli bir plana uyma zorunluluu da yoktur. Denilebilir ki deneme, dnceleri gelitiren, onlar gsteren bir aynadr. nsandaki yaratclk zelliini ortaya karma gcne sahiptir. *Etki, bir kimsenin ya da nesnenin baka bir kii ya da nesne zerindeki gcdr. Etkileyicilik, bu gc kullanarak kiiyi ya da nesneyi zor kullanmadan deitirmeye almaktr. Sanat yaptlarnn tmnde kiiyi etkileyen bir yan vardr. Sanat yaptlarnn yaygn bir ne kavumalar etkileyici zelliklerinin younluuyla orantldr.

2. TARTIMACI ANLATIM

Kiilerin toplumlarn kanlarn, inanlarn, dncelerini deitirmek amacyla bavurulan bir anlatm biimidir. Tartma bir dnce ve anlay atmasnn rndr. Bu anlatm biiminde kar tarafn grlerini rtmek esastr. Kar olunan gr ele alnr. Bu grlerin yanll geersizlii eitli anlatm teknikleri kullanlarak ortaya konur. Tartmada fakat, ancak, oysa, dnelim ki, diyelim ki gibi szlere sk rastlanr. Bu anlatm biimi, herhangi bir dnceyi savunmak, okuyucuyu ya da dinleyiciyi bu dnceye inandrmak amacyla kullanlr. Tartmac anlatm, aklayc anlatma benzer. Bu anlatm biiminin aklamadan ayrlan yan, okuyucunun ya da dinleyicinin yerlemi kanlarn, dnce ve davranlarn deitirmeye ynelmesi, savunulan dncenin doruluunu kantlamaya almasdr. Tartmac anlatm biiminin uygulanabilmesi iin ne srlen nermenin tartmaya, delillerle kantlanmaya uygun olmas gerekir. Herkesin zerinde anlat bir dnce bu yolla ilenmez. Ancak byle bir dnce yerlemi anlaylara aykr bir taraf bulunduu zaman tartmac anlatmla ilenebilir. Tartma, ok yaygn olarak kullanlan bir anlatm biimidir. Deneme, fkra, makale, sylei ve eletirilerde, roman ve yklerde, konuma ve konferanslarda ksaca gr ayrln gidermek iin yaplacak her trl anlatmda yer alr. Tartmac anlatmda dinleyiciyi ya da okuyucuyu ikna etmek iin tanmlama, tank gsterme, karlatrma, rnekleme gibi dnceyi gelitirme tekniklerine bavurulur.

rnekler: *Edebiyat eserlerindeki bireyselliin yaratcdan ileri gelen, yazarn bireyselliinden yansyan bir nitelik olduunu ne srenlere rastlarz sk sk ylesine kkl bir inantr ki bu, kesin bir doruymu gibi benimsenir. Bir birey olan yazarn damgasn tad iin bireyseldir edebiyat eseri. Yazar biricik olduu iin eseri de biriciktir. Bu inann, kesin olmak yle dursun, birok edebiyat eseri iin dpedz yanl olduunu sylemeliyim. *nce Memedin drt cildinin belli bir plana gre oluturulduunu, bir btnselliinin bulunduunu sylyorlar. Bu dnceye katlmam olanaksz. nk birinci cilt 1955te, drdnc cilt 1987de baslm. Aradan geen otuz iki yllk zaman dilimi yazarn anlatmn, kahramanna ve onu kuatan evreye, sorunlara bakn da deitirmi, gelitirmi Memedin nmze alan drt ciltlik serveninin bir defada tasarlanmad, balang yazlrken imdiki sonun dnlmedii, her yeni ciltte daha nce yazlanlar deitirme dzeltme olanann kalmad iyice bellidir. * Ulusal yarmalarda okulumuza pe pee madalya getiren bir rencim vard. Ama arkadalaryla uyumu ve dostluu yok denecek kadar azd. Kimseyle konumazd. Srekli okulun evresinde tek bana gezerdi. Baary sadece ders baars ya da buradaki rencimizde olduu gibi hem ders hem ulusal olimpiyat baars olarak ele alrsak ok baarl bir genti Ama sorarm size, insanlarla iletiimi ok zayf olan bu genle kim evlenmek ister. Evlendi diyelim yarn eiyle, ocuklaryla ilikileri ne kadar iyi olur. yle insanlar vardr ki, bir takm nedenlerle baarl bir renci olamamlardr. Ama i hayat ailevi durum ve evreyle uyum asndan mkemmeldirler. Herkes tarafndan i baar zellikleri ynyle aranan insan olmay baarmlardr.

3. BETMLEYC ANLATIM

Varlklarn niteliklerini, belirleyici zelliklerini bellekte resimlemeye betimleme denir. Baka bir ifadeyle szle resim izme sanatdr. Betimlemede varlklarn duyu organlarmz araclyla elde ettiimiz zellikleri verilirken gzleme bavurulur. Bir varln belirleyici zellii ancak gzlem yoluyla tannabilir. Betimlemede varlklarn duyu organlar ile alglanan nitelikleri belirtilecei gibi bu niteliklerin i dnyamzda uyandrd izlenimleri de yanstabilir. Bu anlatm biiminde ama, varl belirgin nitelikleriyle tantmak varlk 4

hakkndaki izlenimlerimizi belirtmektir. Varlklarn birbirine benzeyen veya birbirinden ayrlan ynleri verilirken abartmalardan, benzetmelerden ve sfatlardan yararlanlr. Betimleme de ykleme gibi olaya dayal roman, yk, senaryo trlerinde bavurulan bir anlatm biimidir.

Betimleyici anlatm anlatcnn amacna gre ikiye ayrlr: zlenimsel (sanatl) betimleme: Genellikle sanat kaygsnn ar bast roman, yk gibi trlerde grdmz betimlemedir. Duyu organlar araclyla varln elde edilen zellikleri verilir. Bu betimlemede ayrntlar anlatann vermek istedii izlenime gre seilir. Yoruma yer verilir. Yazarn amac, varlklarn kendisinde brakt kiisel izlenimleri duyurmak, bakalarnn zihninde de ayn izlenimleri yaratmaktr. Bundan dolay roman, yk gibi sanatsal trlerde bu anlatm biimi arlk kazanr. Aklayc (retici) betimleme: Okuyucuya bilgi verme ve varlklarn tantlmasna ynelik betimlemedir. Anlatm izlenimsel betimlemeye gre nesneldir. Bu betimlemede yazar nesnel bir bak asyla varla ait nitelikleri sralar. Burada ama; varl tantmak, okura bilgi vermektir. Yazarn varlklar karsndaki kan ve beenileri yer almayacandan bu betimleme yalnz grneni belirleyen bir fotoraftan farkszdr. Aklayc betimleme daha ok ders kitaplarnda kullanlr (Corafya kitaplarnda...). Betimleme betimledii varlklara gre kii (portre), hayvan, cansz varlk ve doa betimlemeleri adn alr.

rnekler: *Kyde ona Kr Mustafa derlerdi. Bir gz sola doru biraz kaymt. Sa tarafnn beyaz ile gz kapa arasna cier krmzs bir et paras oturmutu. Byle mi domutur? Yoksa ocukken gzne bir ey mi batmtr? ... Bu arzal gz teki gzden daha parlaktr, daha siyah, daha canl, daha zekidir. *Bykadada temmuz balangc lest, gnein eriyip topraklar, yapraklar

kavrayp kavurduu yalayp parlatt bir gn. Gkten dklen scak yanaklar yakyor, gsleri eziyor, nefesleri tkyor. Elle tutulabilir bir alev haline geliyor. Ortalk gzleri kamatracak derece aydnlk Kardaki amlar yank, siyah birer

leke gibi duruyor. Bu kadar nura dayanamayan gzler snyor ve kapanan gz kapaklar altnda kmldamak istemiyordu. Yer, gk bir kor halinde iin iin yanyordu. *Eski Van, yar beline kadar yklm minareleri, kubbeleri sklm camileri, birer toprak yn, birer tepecik olmu evleriyle; kalenin dibinde bombo, pssz uzanm duruyor. ehir harabesi grmek isteyenler iin birebir buras. Bacalardaki isler bile silinmemi. Bir de kalenin stne bir minare yapmlar, onun da yars yklm. Uzaktan fabrika bacas gibi gzkyor. Kerpiten kale grdnz m? Van Kalesinin bir burcu da kerpiten. Hala sapasalam duruyor.

4.YKLEYC ANLATIM

Duygu ve dnceleri bir olaya bal olarak anlatma biimidir. Olaya dayal roman, yk, an, biyografi, gezi ve tarih gibi trlerin temel anlatm biimidir. yklemede her olay, olgu bir sonrakine yol aar. Olaylar canl bir akla anlatlr. Eylemler zincirleme olarak srer. yklemede olay, yer, kii ve zaman geleri yer alr. ykleyici anlatmda dnceler olaylar araclyla anlatlr. Ama olmu ya da olabilecek bir olay oluuyla, gelimesiyle vermek okuyucunun da gznde canlandrmaktr. rnekler: *Karanlk dereden akl talarn yuvarlayarak gelen ayak sesleri gittike yaklayor, yaklatka da Memidik' in gerginlii artyordu. akl talarnn uzun, hi bitmez sesleri dereden bir sre geldi. Bir sre ay nlad durdu. Ayak sesleri ok uzaklardan, derinlerde geliyor, bir sre de urada kulann dibindeymi gibi tyordu. Bir ara deredeki ayak sesleri kesildi, ortalk tarifsiz bir sessizlie gmld. Ta uzaktan bir obanaldatan kuunun bir daldan tekine atlarken kurumu plerin kardklar trtlar duyuldu. Birden derenin yanndan uzun, kocaman, heybetli bir karart kt. Memidik kendini yandaki alnn arkasna yldrm gibi att. *Alt yedi yl oluyor Urfaya yakn bir kye gn batarken girmitim Adn unuttum, ama yine byle nasipsiz insanlarn bulunduu bir kyd Harman ynnn dibine kp topraksz adamlarla askerden yeni dnen birisinin araclyla yarenlie dalmtm Bir adam tede yank hoyratlar sylyordu. Sebebini sordum

*KAZANDILAR AMA NASIL?

Birka yl nce Seattle zel Olimpiyatlarnda tm fiziksel ve zihinsel engelli olan dokuz yarmac, 100 metre kousu iin balama izgisinde toplandlar. Balama iareti verilince hepsi birlikte harekete geti. Bir hamlede balayamadlar belki ama en az yars bitirmek ve kazanmak iin istekliydi. Yarn balad anda ilerinden bir delikanl tkezleyip yere dt ve alamaya balad. Dier sekiz kii delikanlnn alamasn duymulard. Yavaladlar ve geriye baktlar. Hepsi ynlerini deitirdi ve geriye dnerek onun yanna geldiler. lerinden Down Sendromlu bir kz, eilip alayan ocuu pt Bu onun daha iyi olmasn salar dedi. Sonra dokuzu birden kol kola girdiler ve biti izgisine doru hep birlikte yrdler. Stadyumdaki herkes, ayaa kalkp dakikalarca onlar alklad. Siz hi, srf birine iyilik olsun diye, yolunuzu deitirdiniz mi? Yavalayp birinin koluna girdiniz mi? Orada bulunan insanlar hala bu hikayeyi anlatyor. nk hayatta, kendimiz iin kazanmaktan ok daha nemli olan eyler var, yavalamak ve rotanz deitirmek anlamna gelse bile, dierlerinin de kazanmas iin yardm etmek gibi. Canten Kaya, retmene neriler, Zambak Yaynlar

DNCEY GELTRME YOLLARI (ANLATIM TEKNKLER)

1. TANIMLAMA 2. RNEKLEME 3. KARILATIRMA 4. TANIK GSTERME-ALINTI YAPMA 5. SAYISAL VERLERDEN YARARLANMA 6. SOMUTLAMA 7. BENZETME 8. LK KURMA

TANIMLAMA

Bir varl, bir kavram temel nitelikleriyle belirlemedir. Yazlarda genellikle soyut olan kavramlar tanmlanmaya allr. Okuyucunun kafasnda tam olarak belirlenemeyen kavramlar tanmlanarak dinleyenin ya da okuyann kavramas kolaylatrlmaya allr. Tanm, nedir? kimdir? nasldr? sorularna cevap arar. Tanm kimi zaman szlklerde, ansiklopedilerde bulabileceimiz herkes tarafndan benimsenmi ortak kullanlan bir tanmlama eklindedir. Ancak tanm yapan kii kendine gre bir tanm da gelitirebilir. Tanmlama, genellikle, paragrafn giri blmnde yer alr. Gelime ve sonu blmlerinde tanmlamalara pek rastlanmaz. Tanmlama, daha ok aklayc ve tartmac anlatm biimlerinde kullanlan bir dnceyi gelitirme yoludur. rnekler: *Ak oturum, nceden belirlenen ve kamuoyunda tartlan bir konunun eitli ynleriyle o konudaki farkl grlere sahip olan uzman kiilerce topluluk nnde tartlmasdr. Ak oturumda bir bakan ve en az konumac bulunur. Ak oturum, bakann konuyu ana hatlaryla dinleyicilere amas ve konumaclar tantmasyla alr. *Yntem bir hedefe giden yol, henz gereklememi bir eyi geree dntrmek ve fert iin bilinmeyen bir nesneyi bilinir hale getirmektir. Edebiyata bilimsel olarak yaklamann ilk art, edebiyat tantmaktr. Edebiyat tanma yolunda en az iki deiik yol vardr: irincisi, renmenin gayesi nedir? kincisi, hangi edebiyat? Bu soruya verilebilecek farkl cevaplar, farkl yntemleri gerektirir. Muhtemel snrlar iindeki hedef ve u hedefe giden yol ve yntemler de deiebilmektedir.(Arif nal, Edebiyat Biliminin Temelleri) *Roman, insanlarn bandan geen ya da geebilecek trdeki olaylar yer ve zaman belirterek anlatan uzun yaz trdr. Yazarn stn bilgisi, salam gzlemi, duygusu romann baarl olmasn salayan en nemli etkendir.
RNEKLEME

Soyut kavramlar, dnceleri grnebilir, kavranabilir ve belirgin klabilmek iin bavurulan bir anlatm yoludur. Soyut dnceler bu ekilde somutluk kazanr. Genellikle soyut bir dnceyi ya da kavram grnr, bilinir klmak iin bir yapt, bir kiiyi, bir olay

paragrafa aktarmaya rnekleme denir. rnekleme, dnceyi somut klaca iin onun hem daha kolay anlalmasn, hem de inandrclk kazanmasn salar. rnek olarak verilen ey, anlatm somutlayacak nitelikte genel ve bilinir bir ey olmaldr. rnekler, bir paragrafn daha ok gelime blmnde yer alr. nk bu blmde konu alacak ve ona somutluk ve inandrclk kazandrlacaktr. rnekler: *Kltr, bir toplumun yaama biiminde, davranlarnda belirginleir, giyiniine, yiyip imesine, almasna, hatta jestlerine yansr. Bir Trk hayr anlamnda ban yukar kaldrr. Amerikan kltrnde ise ayn ama iin ba iki yana hareket ettirilir. ki erkeim kol kola girip gezmesine Anglosakson lkelerinde rastlayamazsnz. *Edebiyatmza dil ve konu ile yeni bir anlay getirenlerden biri de Gen Kalemler hareketidir. Gen Kalemler, edebiyatmza zellikle dil konusunda yepyeni bir anlay getirmitir. Trke kendi benliine yava yava dnmeye balam halk, aydnlarn yazdklarn anlar duruma gelmitir.1910lu yllarda yazan mer Seyfettini, Ziya Gkalpi ap okuyun, severek anlayarak okursunuz yazdklarn. Szckler, tamlamalar hep anlayacanz biimdedir.
KARILATIRMA

ki varlk veya iki kavram arasndaki benzerliklerden ya da kartlklardan yararlanmaya karlatrma denir. Nesneler, kavramlar, olay ya da durumlar arasndaki benzerlik veya farkllklarn dile getirilmesidir. Dolaysyla karlatrma, yalnzca iki kavram arasndaki kartlklar gsterme deildir. Benzerlikleri gsterirken de karlatrmalardan yararlanlabilir. Bylece sz edilen kavram daha grnr, daha somut bir zellik kazanm olur. Karlatrma benzerliklerden yararlanma, varlk ya da kavramlarn sadece benzeyen yanlarn ele alma ya da kartlklardan yararlanma, varlk ya da kavramlarn sadece kart yanlarn ele alma eklinde yaplr: rnekler: *Ulusal yarmalarda okulumuza pe pee madalya getiren bir rencim vard. Ama arkadalaryla uyumu ve dostluu yok denecek kadar azd. Kimseyle konumazd. Srekli okulun evresinde tek bana gezerdi. Baary sadece ders baars ya da

buradaki rencimizde olduu gibi hem ders hem ulusal olimpiyat baars olarak ele alrsak ok baarl bir genti Ama sorarm size, insanlarla iletiimi ok zayf olan bu genle kim evlenmek ister. Evlendi diyelim yarn eiyle, ocuklaryla ilikileri ne kadar iyi olur. yle insanlar vardr ki, bir takm nedenlerle baarl bir renci olamamlardr. Ama i hayat ailevi durum ve evreyle uyum asndan mkemmeldirler. Herkes tarafndan i baar zellikleri ynyle aranan insan olmay baarmlardr. (Doan Ccelolu) *Gen insanlar yarg yrtmekten ok uygulamaya yatkndrlar. Yalln verdii olgunluk, gemi deneylerinin alanna giren ilerde insana yol gsterebilir ama yeni durumlar karsnda arr. Genlerin yanlglar ileri altst eder ama yallarn iledii yanllar ileri ok ok biraz geriletir, verimi biraz drr. Genler ilerini ekip evirirken altndan kalkabileceklerinden daha ok eye el atarlar; ileri yoluna koyacaklarna, daha ok kartrrlar *ki tr iir vardr. Sesleriyle, sese dayal sluplaryla ne kanlar; sesi belirgin olmakla birlikte imge dnyalar ve izdikleri dnyalarla belirginleenler. Birinci tr iir, kiiyi sesiyle sarar ve onu kendine tutsak eder; ikinci tr ise insan kendi zgr sesiyle ba baa brakarak ona yeni iirler yazdrr. Birinci tr, kolay taklit edilir; ikinci tr taklit etmek zordur.
TANIK GSTERME-ALINTI YAPMA

Bir dncenin doruluunu kantlamak, bir dnceyi savunmak iin ayn dnceyi savunan, destekleyen bir kiinin yazlarndan alnt yapmaya denir. Bu gr bazen kart gr eklinde de olabilir. Tanklna bavurulan kiinin sz edilen konuda yetkin bir isim olmas gerekir. Yazar tann sznden yola karak onun inandrclndan yararlanr ve kendi dncesini gerekletirir. Baka bir ekilde de kendi dncesini, grn belirttikten sonra tana bavurarak grn pekitirir. Alnt dolayl, alnan sz, yazarn kendi sz haline getirilerek ya da dorudan, alnan sz yazarn ifade ettii ekilde trnak iinde verilerek iki ekilde gerekleebilir: rnekler: *Mutluluk, aslnda herkesin ok yaknnda, isteyen herkes, her an mutlu olabilir. Sokrates: Bir kitap, bir iek, bir ku Ne byk saadet! derken bunu anlatmyor 10

mu? Ben ocukken ne byk bir ansm ki internet, cep telefonu, elektronik oyuncaklar hatta televizyonun gndz yayn bile yoktu. Bol bol kitap okuma ansmz vard. Ayn eyleri dnrdm ben de Okuyacak bir kitabm olsun, bir tabak da meyve daha ne isterim ki imdiki ocuklara bakyorum da bizim mutlu olduumuz eylerle mutlu olmalar imknsz. *Doan Ccelolu; Kiinin salkl duygu, dnce ve davranlar ortaya koymasn ve bunlar iletip paylamasn kolaylatran psikolojik gelimeleri i baar olarak adlandrmaktadr. rnein: Kendi sal ve ocuklar iin sigaray brakabilme, birdenbire hiddetlenen biriyken kendisini zapt etmeye alma, yalan syleme alkanlndan vazgeebilme gibi
SAYISAL VERLERDEN YARARLANMA

Dncelerin kantlanmas, inandrc olmas iin eitli aratrma, inceleme ve istatistik sonularndan yararlanlr. zellikle gvenilir kaynaklarn sunduu verilerin kullanlmas dile getirilenlerin inandrcln attrr. rnekler: *Trkiye'nin adrese dayal nfus kayt sistemine gre 2010 nfus saym sonular akland. TUK' ten gelen saym sonularna gre lkemizin nfusu geen yla oranla 1 milyon 161 bin 676 kiilik artla %15,88 artarak, 73 milyon 722 bin 988 kiiye ykselmi. Sonulara gre 53 ilin nfusu geen seneye gre artm. 23 ilin nfusu ise geen seneye gre azalm. En ok nfus art da Bilecik, Isparta ve Erzincan'da, en dk nfus art da Tunceli, ankr ve Ardahan'da olmu. Trkiye nin toplam erkek nfusu 2009'da 36 462 470 iken 2010'da 37 043 182 olmu. Toplam kadn nfusumuz ise geen sene 36 679 806 iken bu sene 36 679 806 olmu.
SOMUTLAMA

Soyut kavramlarn zellikle benzetme yoluyla somutlatrlr hale getirilmesidir. Grlmeyen, duyulmayann; grnr, duyulur hale getirilmesini salar. Somutlama ile kiiletirmeyi kartrmamak gerekir. Somutlamada mutlaka soyut bir varlk vardr.

11

rnekler: *Anavarza at oyna/ Kana bulanm gmlei/ Kyman a zalmlar kyman/ Kr karnn bir denei (Yaar Kemal) Burada denek kelimesi oul yerine kullanlmtr. Dayanam anlamn kazandrma amaldr. *Yiidin sevdii gzel olursa/ mr ardndan sklr gider.

Soyut bir kavram olan mr, somut bir varlkla yumakla somutlatrlmtr.
BENZETME

Bir durumu, bir kavram aklarken bilinen ve ondan daha etkin benzerinden yararlanmaya benzetme denir. Aralarnda benzerlik bulunan iki eyden zayf olann gl olana benzetilmesidir. rnekler: *Bo braklm topraklar, gbreli ve bereketli ise, yz bin eit otla dolar. Yararl olabilmeleri iin onlara kazma vuruyor, ie yarar tohumlar ekiyoruz. Ruhlar da byledir. Onlar bir fikirle uratrp dizginlerini tutmazsanz, usuz bucaksz bir hayal dnyasnda babo, teye beriye dolap dururlar. Bir amaca balanmayan ruh, yolunu yitirir.

*Sen petekte bir gme bal gibisin! Renksin yazdan ktan, tazeliksin bahardan. Yapraklarda dolaan serin bir rzgarsn ki Her gn eser durursun hafzamdan. Cahit Klebi

*Toprak candr, gvencedir, sermayedir. Onu seversen bire bin verir. k Veysel Benim sadk yarim kara topraktr. derken ne gzel sylemitir. LK KURMA: Paragrafta ortaya konan dncenin aklanmas iin, herhangi bir durumun ya da olayn ortaya kn, onun nedenini gemite olan bir baka duruma veya olaya dayandrarak

12

aklamaktr. Bu anlatm yolunda gemiteki bir olay anmsatlarak asl anlatlmak istenen daha net ve inandrc bir biimde ortaya konmu olur. rnekler: *Ben, hasta ruhlar ve sinirli insanlar daima yzlerinin tebessml olup olmamasyla tehis ederim. Sinirli adamlarn yzleri glmez. Tebessmden mahrum bir ehre grdm zaman, derhal bunun bir sinir hastasna ait olduunu anlarm. Tebessm, ruhun salaml kadar, saadetin de mjdecisidir *Hayvanlarn koullanmaya ve deneme yanlma etkinliine dayanan renmeleri yannda, insan renmesinin ayr bir nitelii vardr. nsann her reni aamas bedence belirli bir olgunlamay gerektirir. Sz gelimi; konumay renmek yalnz ses karmak deildir.

13

14