Page 1

Trk Eitim Bilimleri Dergisi Gz 2006, 4(4), 351-371

letiim 2003/18

BLG YNETM
Nezahat GL Kseanela SOTIROFSKI** zet
Bilgi, tarih boyunca g olarak alglanan bir kavram olmutur. Bunun sebebi ise bilginin, yaamn temeline yerlemi olmasdr. imdilerde, artk deerler, verim ve yenilikle yaratlmaktad r. Bunlarn ikisi de bilginin ie uygulanmasyla olur. Bilgi toplumunun bata gelen sosyal gruplar, bilgi iileri, bilgi yneticileri ise bilgiyi verimli kullanma tahsis etmeyi bilenler olacaktr. a n dnya apnda bilgi ekonomisi, bilgiye dayal rekabeti avantaj yakalayan ve srdrebilen, yani bilgi birikimini ve paylamn sermaye hline getiren toplumlar ve kurumlarla oluacaktr. Bilgi ynetimi, bilginin verimli bir ekilde teknolojik srelere uygulanmasnn bir modele dnmesini ve rgt amalar dorultusunda bilginin kullanlmas iin yaplmas gereken hareket plann kapsar. Bilgi ynetimi, entelektel sermayeye ilikin sreler, lmler, deerlendirmeler ve yatrmlarn dnm gibi konulara odaklanr. Bilgi ynetimi, ekonomi, psikoloji ve enformasyon ynetimi gibi birok disipline dayanr. Bu makalede; bilgi kavram ve bilgi eitleri incelendikten sonra, bilgi ynetimi sreci ve bu srecin basamaklar aklanacak, daha sonra eitim rgtlerine uygulanabilirlii tartlacaktr. Anahtar Szckler: Bilgi, bilgi toplumu, bilgi ynetimi.

Abstract
Information has been conceptualized for as power for centuries. That is because information is rooted deeply in life. Today, it has been created through values, productivity and novelty both of which can be achieved through applying information to work. Leading social groups of the information society as information workers and information managers will be those who can employ information productively. Besides, global information economy of that era will be constituted with the communities and institutions that can catch and carry on the competitive advantage based on information and that the ones which can capitalize the accumulation and sharing of information. Information management involves the turn of the productive application of information to technological processes into a model and the operation plan to use information in accordance with the aims of the organization Information management focuses on some issues as processes, measures and evaluation and transformation of the investments regarding the intellectual capital. Information management relies on several disciplines as economy, psychology and information management. In this article following the analysis of the notion and the types of information, the process of information management and the steps of this process will be explained. Finally, the applicability of this process in educational organisations will be discussed. Keywords: Information, information society, information management. Yazma adresi: Prof. Dr. Nezahat Gl, Gazi niversitesi, Gazi Eitim Fakltesi, Eitim Bilimleri Blm, nguclu@gazi.edu.tr ** Kseanela Sotirofski, Gazi niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits, Eitim Ynetimi ve Denetimi Bilim Dal Doktora rencisi.

Page 2
N. Gl- K.Sotirofski

352
Gz 2006, Cilt 4, Say 4

retim srelerindeki bilginin merkez rol bilgi toplumunun en byk zelliklerindendir. u gnlerde parann, emein, hammaddenin veya enerjinin en nemli faktr olmaktan kt ve yerine bilginin daha nemi bir faktr olduu yeni yeni ekonomik ve verimlilik paradigmalarnn ortaya kt grlmektedir. Deiimle birlikte insan bilgisinin btn yaps sarslmakta ve eski dayanaklar kmektedir. rgtler ve ekonomiler yeniden yaplandrld gibi, bilginin ve onu iletmekte kullanlan sembollerin retim ve datm da btnyle yeniden rgtlenmektedir. Bu yeniden yaplanma erevesinde toplanan veriler, ok ynl olarak birbirleriyle ilikilendirilip enformasyon hline gelerek zenginlik yaratmak iin en gerekli kaynak niteliini kazanmaktadr. Bylece hammadde, emek, zaman, mekn, sermaye ve teki girdilere olan ihtiyac azaltt iin bilgi, her eyi ikame etmekte, ileri bir ekonominin merkezi kayna hline gelmekte ve bu gerekletike de deeri hzla artmaktadr (Toffler, 1998: 33). Gnmzn en ileri ekonomileri bilginin mevcudiyeti zerine kurulmutur. Bu alanlardaki greli avantaj, genellikle teknolojik yeniliklerde kullanlan bilginin rekabeti kullanmyla belirlenmektedir. Bu da bilgiyi, milletlerin g ve zenginliklerinin en nemli temel direi hline getirmitir (Bernheim ve Chaui, 2003).

rgtlerde bilgi ve uzmanlk temelinde younlamann saland gzlemlenmektedir. Dolaysyla, bilgi anda yneticilerin, kurumsal deneyimlerden dersler karma, gn kapsaml biimde analiz etme ve gelecein belirsiz ekonomik ve teknolojik koullar iinde olas gelimeleri olabildiince doru ngrebilme zorunluluklar vardr (Malhotra, 1997:239). Bilgi devriminin gerekten devrimci etkisi daha yeni hissedilmeye balyor. Bu etki, birka sene nce internetin patlamas ile balamtr. Bu demektir ki, ortaya kmak zere olan ekonomi ve teknolojide liderlii korumann anahtar, bilgi profesyonellerinin sosyal konumu ve onlarn deerlerinin toplum taraf ndan kabul olacaktr (Drucker, 2003:13, 28). nsanlar, bilgi ve becerilerini kullanarak, her rgt iin deiimi ateleyebilecek tek unsurdur. Bu nedenle, rgtlerde bir bilgi stratejisi olacak ve bilgiye nem verilecektir (Barutugil, 2002:44). Bilgi Kavram Bilgi kavram, binlerce yl nce, insanln evriminin temeli olmutur. Bilginin tartlmas Milattan nce beinci yzylda, felsefeci Sokratesin bilginin snrlar sorusu ile balamtr (Malhotra, 1997:241). Balangtaki yzyl boyunca

Page 3
Bilgi Ynetimi

353
Trk Eitim Bilimleri Dergisi

bilgi; aletlere, srelere ve rnlere uygulanmtr. Bu da sanayi devrimini yaratmtr. kinci aamasnda, yani 1880den balayp kinci Dnya Sava ile biten dnemde, bilgi artk yeni anlamyla ilere uygulanmaya balamtr. Son aama kinci Dnya Savandan sonra balam olup, bilginin kendisine uygulanmasdr. Burada artk bilgi, son hzla retimin en nemli faktr hline gelmekte, sermaye ve emek faktrlerini bir yana itmektedir (Drucker, 1993:34). Bilgi her zaman g anlamna gelmitir: yaamak iin g, uyum salamak iin g, zor bir evrede baarl olmak iin g (Buckman, 2004:1). Awad ve Ghaziriye (2004:33) gre ise bilgi, tecrbe veya alma yoluyla kazanlm anlaytr. Ayn zamanda, gereklerin birikimi veya kuraldr. Bilgi spesifiktir, bir problem alanndan dierine transfer edilemez, belli bir zamanda kullanlr ve daha sonra o bilgiye ihtiya duyulmayabilir. Bilgi; deerlere, inanlara ve gvene baldr. Bilgi, baarl deneyimlerle geliir ve sonra da bu tecrbe uzmanla dnr. Bilgi kavramyla yakndan ilikili veri ve enformasyon kavramlar aada aklanmtr. Veri Veri amalara bal olarak ilemlerin ilenmemi bir biimde kaydedilmesidir. Veri, zmlenmemi ve yorumlanmam gzlemler, ilenmemi gerekler olarak tanmlanabilir. Modern kurumlarda veri, teknolojik sistemlerde saklanr ve ou kez bir anlam veya ierik tekil etmez (Barutugil, 2002:57). Tm rgtlerin veriye ihtiyac vardr, buna bal da her rgtn enformasyon retmesi iin ihtiyac olan veri saysn ve trn belirlemesi gerekir (Awad ve Ghaziri, 2004:36). Enformasyon Enformasyon, dzenlenmi veri olarak tanmlanabilir. Dzenlenme bakalar tarafndan yaplr ve yalnzca ilgili kii iin bir anlam tamaktadr (Barutugil, 2002:57). Enformasyon anlamldr, amac vardr konu ile ilgilidir, belirli bir ama iin ekillenmitir. Enformasyon, alanlara ve yneticilere a balantlar, internet veya e-mail ile ular (Awad ve Ghaziri, 2004:36). Enformasyon, olay ve objeleri yorumlamak iin bir bak as kazandrr ve bilgi oluturmak iin gerekli bir gedir. Enformasyon, bilgiye katkda bulunarak onu etkiler (Nonaka, 2004:50). Veri ve enformasyon iin kullanlan sorular; kim-ne-nerede-ne zaman? sorulardr, fakat bilgi iin sorulan sorular ise neden? ve niin?dir (Malhotra, 2000:15).

Page 4
N. Gl- K.Sotirofski

354
Gz 2006, Cilt 4, Say 4

Unutulmamas gerekir ki veri ve enformasyon, bilginin olumasnda ve kaybolmamasnda nemli iki unsurdur. Veri olmadan enformasyona ulamak, enformasyon olmadan da bilgi elde etmek zordur (Abdullah ve Dierleri, 2005:39). Bu iliki aadaki gibi gsterilebilir. ekil 1. Bilginin Olumas Bilginin Snflandrlmas ve zellikleri Bilginin ne olduunu ve neye yaradn daha iyi anlamak iin belirli kriterlere gre snflandrlarak tanmlanmas ve aklanmas yararl olacaktr. S ve Derin Bilgi: S veya yzeysel bilgi, problem alannn en asgari anlaldnn gstergesidir. Derin bilgi ise, tecrbe ile kazanlan ve zor kararlarda ve problemlerin zmnde kullanlan bilgidir (Awad ve Ghaziri, 2004:42). Teknik ve Uygulanabilir Bilgi (Know-How): Pratik tecrbeden kazanlan derslerden olumaktadr ve uzmanlk bilgisine ulamak iin gerekli bilgidir (Hariharan, 2002:1). Ortak Anlay Olarak Bilgi: Ortak anlay, insanlarn farkl ekillerde ve tutarlarda sahip olduklar bilgidir. Ayn zamanda, kazandklar tecrbe ve olgulardan oluan ve insanlarn kabullenmek iin edindikleri bilgi trdr (Awad ve Ghaziri, 2004:44). Ak ve rtl Bilgi: Bilgi, grnrde birbirine ters olan ak ve rtl bilgi olmak zere iki bileenden olumaktadr. rtl bilgi, insann aklna tecrbe ve i araclyla oturtulan bilgidir. Bu bilgi, tecrbe yllarndan gelen sezgi, duygu, de er ve inanlar ieren bilgidir. Bu bilgi ayn zamanda, ak bilgiyi oluturmak iin kullanlan bilgidir ve diyalog, senaryo ve metafor kullanmyla iletilmektedir. Bu bilgi kolay fark edilebilir ve ifade edilebilir, kiiseldir, nitelendirilebilirli i ve bakalaryla paylam zordur (Awad ve Ghaziri, 2004:45).

Page 5
Bilgi Ynetimi

355
Trk Eitim Bilimleri Dergisi

Ak bilgi ise, kitap, dokman, rapor, ksa not ve eitim kurslarnda dzenlenen bilgidir. Ak bilgi, rtl bilgiye gre daha hzl iletilebilir ve dzenlenebilir, nk ak bilgi direkt olarak tecrbeden elde edilen bir bilgidir. Bu bilgi, kelime, rakam, sesi veri, bilimsel forml, kayt veya rn eklinde ifade edilebilir; kiilere formal ve sistematik olarak iletilebilir (Awad ve Ghaziri, 2004:46). Malhotra (2003:66) ise bilgiyi bilimsel ve bireyin tecrbelerinden edindii bilgi diye ikiye ayrmaktadr. Bilimsel bilgi, akademik aratrmalardan ortaya kan ve bilimsel yntem ve standart kullanarak elde edilmi bilgidir. Tecrbelerden elde edilmi bilgi ise, alann bir eyin doru uygulandnda inandklar ve srecin iyi gittiine inanp o bilgiyi benimsedikleri zaman oluan bilgidir. Bilgi Ynetimi Bilgi ve ynetim, ilk bakta bir arada olmalar zor grnen iki kavramdr. Bilgi, byk lde bilmeye, kavramaya ilikin ileri dzeyde kiisel bir kavramdr. Buna karn, ynetim, ortak amalar iin takm almasn gerektiren rgtsel sreleri ifade eder. Bilgi alanlarnn ou, geleneksel anlamda ynetilmekten holanmaz. Ancak, giderek daha yaygn bir biimde, bilginin pazarda stnlk salayan ok kritik neme sahip bir rgtsel kaynak olduu kabul edilmektedir. Bu nedenle, onun ynetilmesi ansa braklmayacak kadar nemli bir konu olmaktadr (Barutugil, 2002:55). Bilgi ynetimi Amerikan retim ve Kalite Merkezi tarafndan, bilginin ortaya kmas ve deer yaratmas iin doru zamanda ve doru insana yaylmasn salamak iin sistematik yaklamlar olarak tanmlanmtr (Buckman, 2004:17). Bilgi ynetimi temel olarak rgt ortamnda srekli artan bilgi kapasitesini gncelleyen, oluan bilgileri ulalabilir klan, gerekli bilgiye ulamak iin gerekli olan ilemleri tanmlayan ve gerekli bilginin irket alanlaryla paylalmasn salayan bir disiplindir (Harrison ve Kessels, 2004:39). Bilgi ynetimi, entelektel sermayeye ilikin sreler, lmler,

deerlendirmeler ve yatrmlarn dnm gibi konulara odaklanr. Entelektel sermaye ise irketin sahip olduu insan, yapsal ve mteri sermayesidir (Malhotra, 2000:2). Awad ve Ghaziriye (2004:2) gre bilgi ynetimi, rgtn iskeleti ve ilgi odaklar ierisinde bilgi tayan disiplinler aras bir modeldir. Bilgi ynetimi; ekonomi, psikoloji ve enformasyon ynetimi gibi birok disipline dayanr. Bilgi ynetimi, bugnn rgtlerinde en mkemmel avantajdr. Bilgi ynetiminin

Page 6
N. Gl- K.Sotirofski

356
Gz 2006, Cilt 4, Say 4

blmleri, insanlar, teknolojiyi ve sreleri ierir. Bilgi ynetiminin i srelerine olumlu etkisi vardr. Bilgi ynetimindeki ama, bir srece gerekeni yakalamak ve bilgi alanlarnn bu bilgiyi paylamalarna destek olmaktr. Eer bir rgt bilgiyi yakalayabilir ve yayabilirse, elde edilecek faydalar sonsuz olur (Daghfous, 2003:1). Bilgi Ynetiminin lkeleri yaamnda, bilgi ynetiminin aamalarnda, konuyu elde almann en uygun yolu, ayrntl taktiklerden ok, st dzey ilkeler belirlemek olmaldr. Bir rgt, bilgi ynetimi ile ilgili olarak temel ilkeleri kararla tr ldktan sonra ayrntl yaklamlar ve planlar bu ilkelere dayal olarak yaratlabilir. Bu ilkeler a adaki gibidir (Barutugil, 2002:85): Bilgi ynetimi srekli devam eden bir sretir. Bilgi ynetimi pahaldr. Etkili bilgi ynetimi, insan ve teknolojinin ortak zmlerini gerektirir. Bilgi ynetiminin baars iin gven ve inan gerekir. Bilgi ynetimi, bilgi takmlar, alanlar ve yneticileri gerektirir. Bilgi ynetimi, bilgi i srelerinin iyiletirilmesi anlamna gelir. Bilgiyi paylamak ve kullanmak genellikle doal olmayan eylemlerdir. Bilgi ynetimi, modellerden ve hiyerarik yapdan ok, bilgi haritalarndan ve bilgi piyasalarndan yararlanr. Bilgi ynetimi uzun bir sretir. Sadece bilginin farknda olmak ve bilgiye ulamak yeterli deildir. Yukarda belirtilen ilkeler konusunda, zaman zaman anlamazlklar olabilir. Ancak, bir rgtte bilgi ynetimi konusunda yaplacak her ey rgt her zaman bir adm ileriye gtrecektir. Bilgi Ynetimi Sreci Bilgi ynetimi sreci ile ilgili farkl grler ne srlmtr. Davenport ve Laurence (2000:46), bilgi retimi, bilgi kodlamas, koordinasyon ve bilgi transferini nermitir. Malhotra (2003:68) ise, bilgi ynetimi srecinden maksimum derecede faydalanmak amacyla alt basamak belirlemitir. Bunlar, bilginin farknda olma, bilginin amalarn belirleme, uygulama, yayma, gelitirme ve saklamadr.

Page 7
Bilgi Ynetimi

357
Trk Eitim Bilimleri Dergisi

Tablo 1- Bilgi Ynetiminin Basamaklar Konu ile ilgili bilginin belirlenmesi iin yntemleri iyi bilme 1. El kitaplarnn hazrlanmas 2. ve d kyaslamalar 3. Uzmanlar, bilgi komisyonu ve aracl Bilgi amalar 1. Srecin gelitirilmesi 2. Potansiyel alanlarn effafl 3. artlarn effafl Bilginin gelitirilmesi iin yntemler 1. Uzmanlar ve proje takmlarnn

disiplinler aras i birlii 2. D bilginin kazanm 3. Bilgi ve tecrbelerin kullanm salamak iin sistematik yaklam Bilginin saklanmas iin yntemler 1. Bilgi rnleri ve veri ve enformasyon 2. Standart ve denenmi metotlar iin el kitaplarnn hazrlanmas 3. Rapor ve baar hikyeleri Bilginin yaylmas ile ilgili yntemler 1. Bilgiyi yayma iin disiplinler aras proje takmlar 2. yaymlar 3. Uzmanlar tarafndan eitim ve koluk Bilginin uygulanmas iin yntemler 1. Disiplinler aras takmlarn zerklii 2. Sonular hakknda i uzmanlar tarafndan gr alnmas
Kaynak: Y. Malhotra. (2003). Is Knowledge the Ultimate Competitive Advantage?

Bilgi ynetimi srecinin basamaklar daha ayrntl olarak aada incelenmitir. Bilginin Mimarl Bilginin mimarl, bilgi paylamndan nce olan bir olgudur. Bilgi mimarl sistemi genin (insan, teknoloji ve memnuniyet) kombinasyonu ile olumaktadr (Awad ve Ghaziri, 2004:97). Malhotraya (1997:293) gre ise bilginin mimarl; bilginin rgtlendii ve indekslendii yol (Bilgi taksonomisi) ve bilgi ieriinin sakland platformdur. Bilgiyi Yaratmak ve Paylamak Yaadmz dnyada, bugnn bilgileri yarnn problemlerini zmek iin yeterli bilgiler deildir. Bilgiyi yenilemek demek, belirli bir problem alanna dayal

Page 8
N. Gl- K.Sotirofski

358
Gz 2006, Cilt 4, Say 4

yeni bilgiler yaratmak ve bu yeni bilgileri eski bilgilerle birlikte kullanmak ve paylamak demektir (Awad ve Ghaziri, 2004:92). Bilgi yaratan rgt, fikirlerden ok ideallere baldr. Bu gerek de yenilik yaratr. Yeniliin z ise, dnyay zel bir vizyon veya idealle yeniden yaratmaktr. Yeni bir bilgi yaratmak demek, rgt durmadan kiisel ve rgtsel yenileme srecine dahil etmek demektir (Nonaka, 2004:32). Bilginin olumasn salayan be nemli madde vardr. Bunlar daha ok, rgtteki toplam bilgi akmnn ynetimi ile ilgilidir. Bunlar (Ichijo, 2001:138-144; Skryme, 1997:2): Bir bilgi vizyonu oluturmak: Bu vizyon, i stratejisinden, rgtteki btnletirici bir bilgi vizyonuyla hareket etmeyi salar. Konumalar ynetmek: rgtsel hareketlerin temeli iletiime dayanr. Bilginin paylam da ounlukla iletiim ile salanmaktadr. Bu sreleri desteklemek iin, rgtteki anlayszlklar gidermek, aktif iletiimin desteklenmesi ve kolaylatrlmas iin ortak bir iletiim ierii oluumunu salar. Yerel bilgiyi evrenselletirmek: Bir birey, grup, takm veya rgtteki bilgiyi aa kararak en maksimum dzeyde kullanmak o bilginin, herkesin ulaaca ve anlayaca dzeye getirilmesini salar. Bilgi yaratma takmlar, merkezleri ve entelektel sermaye takmlarnn kurulmasn salar. Bilgi ile ilgili en iyi rnekleri ve bilgi uzmanlar gelitirmek.

 En iyi tecrbeleri paylamak. Bilgi yaratmann baka bir yolu, takm almasdr. Bir takm, bir i yapmak iin eitli bilgilerden faydalanr ve bir sonu alr. Bu sonula yeni bilgiler edinir ve bu yeni bilgileri, yeni bir problemi zmekte kullanr (Awad ve Ghaziri, 2004:94). Bilgi yaratmayla ilgili nemli bir model de Nonakann modelidir. Bu modele gre, bilgiyi yaratmann z aadaki ztlklar benimsemekle ve bu ztlklar bilgi yaratmann ncs kabul etmektir. Bunlar (Takeuchi ve Nonaka, 2004:8-18 ve Ishikura, 2004:187): Ak/rtl Sentez: Bir rgt, rtl bilgiyi, ak bilgiye dntrmekle bilgi retebilir. Bu sentezdeki retim sreci, sosyalleme sreci ile balar. Tam olarak usta-rak ilikisi ile aklanan bu srete, bilgi dorudan tecrbe yolu ile dolayl yaratlr ve paylalr. Burada empati ok nemlidir. kinci srete, rtl

Page 9
Bilgi Ynetimi

359
Trk Eitim Bilimleri Dergisi

bilgi birey grup etkileimi ile anlalr. nc srete (uyum sreci), ak bilgi ve enformasyon snflandrlr; grup ve rgtlerde paylalr ve uygulanr. selletirme sreci olan drdnc srete ise, rtl bilgi pratikte renilir. Ak bilgi rgtn btn iinde paylaldka, dier alanlar o bilgiyi iselletirmeye, yani kendi rtl bilgilerini geniletmek, yaymak ve yeniden biimlendirmek iin kullanmaya balar. Vcut/Akl Sentezi: Bilginin yaratlmasnda, vcut tecrbesinin nemi byktr. nk yaparak renmek, ak bilginin rtl bilgiye dnmesidir. Ak bilgi, ok bilgi barndrabilir, fakat bu bilgiler uygulanmazsa, o bilgi ak bilgiye dnemez. Bireysel/rgtsel Sentezi: Bilgi yaratma sreci, bireyin bilgi paylam ile balar. Balang iin bireysel bilgi ok nemlidir ama paylalmazsa bir anlam ifade etmez. Dikey/Yatay Sentez: Bu sentezde, ynetim (dikey), rgtn gelecekte nerede olacan belirler ve alanlar (yatay), ynetimin umutlar ve mevcut durum arasndaki atmay zer. Dou/Bat Sentezi: Japonya ve Bat rgtsel bilgi yaratmada, zt yaklamlar benimsiyor. Gelecek, bu iki yaklam en iyi sentezleyen ve bunlar baz alarak kendine zg bir genel bilgi yaratma modeli benimseyen rgte ait olacaktr. Ichijoya (2004:136) gre bilgi yaratma sreci be basamaktan olumaktadr: rtl bilgiyi paylamak, paylalan bilgi ile ilgili genel bir dnce oluturmak (konsept), oluturulan dncenin doruluunu salamak, prototip (ilk rnek) gelitirmek ve en sonunda da bu bilgiyi rgtteki herkes tarafndan kullanlabilir klmak. Bu sre, alanlarn yeni bir rn alan gelitirmek iin bir araya gelip, dolayl bilgiyi paylamalaryla balar. Bu paylam, mteri ihtiyalar hakkndaki grleri, yeni teknoloji ile ilgili enformasyonlar ve grevi yerine getirmek iin gerekli kiisel becerileri ierir. Bilginin paylamyla takm, yeni rn anlay yaratr. Dier basamakta bu yeni anlay dorulanr. alanlar bunu dorulamak veya rtmek iin, piyasa aratrmas, kyaslama, trend aratrmalar kullanr. Bu desteklerden sonra, gelitirilmek iin seilen konsept bir prototipe dntrlr. Bundan sonra da, rgt ya da takm bu bilgiyi paylamak iin sorumluluk stlenir. Bilgi paylamay baar ile sonulandrmak iin, herkese bilgiyi kullanma hakk vermek, sistem alanlarnn istedikleri zaman ve yerde bilgi kullanma frsatn vermek, sisteme girii kolay yapmak, herhangi bir dilde iletiime izin vermek gerekir (Buckman, 2004:8). Bilgiyi paylamay salamak iin insanlarn yz

Page 10
N. Gl- K.Sotirofski

360
Gz 2006, Cilt 4, Say 4

yze iletiim ve iliki kurmalar, informal bulumalarn salanmas gerekmektedir (Jaitner, 2003:103).

Bilgiye Egemen Olmak Bilgiye egemen olma sreci, gelitirilmi bilginin kodlanm bir programa dntrlmesi iin bir uzmanla i birlii yapld mantkl bir sretir. Bu sre nemli basamak iermektedir (Lindgren ve Dierleri, 2002:6): 1. Uzmann, enformasyonu ortaya karmas iin uygun bir ara kullanmas 2. Bilgiyi yorumlama ve uzmann, mantkl dnme srecini ve temelinde yatan bilgiyi anlamas 3. Uzmann; dnce, sre veya zmlerini gsteren kurallar gelitirmek iin yorumlama gcn kullanmasdr. Sonra, bilgi gelitiricisi daha spesifik noktalara deinir ve problemin tm alar incelenene kadar soru sormaya devam eder. Karmak bir bilgi ynetimi srecinde bilgiye egemen olmak iin bilgi gelitiricileri; ak haritalar , karar aalar, karar masalar ve eitli grafik sunumlar kullanrlar. Bilginin Dzenlenmesi Bilgi ynetimi srecinin dngsnde, bilgi egemenlik altna alndktan sonra transfer edilmek ve etkili kullanlmak iin uygun bir biimde rgtlenir ve dzenlenir. Bilginin dzenlenmesi, onun yetkili personel tarafndan kullanlmadan nce rgtlenmesi, simgelenmesi ve betimlenmesidir. Dzenlemenin, bilginin temellerini gelitirecek ekilde ve yapda olmaldr. Dzenlenme, bilgiyi kolay kullanlacak, net ve belirgin klmaldr. Sonu olarak, bilgiyi dzenleme sreci sadece ekil veya ara dzenlenmesi demek deildir. Ayn zamanda, belirleme srecini planlamak, programlama evresi ierisinde kullanlacak zel aralar planlamak ve bilgi gelitirici ve uzmann zaman ve yeteneini en verimli hle getirmek demektir (Egan, 2004:9). Bilgiyi Transfer Etmek Bilgiyi transfer etmenin misyonu, piyasa bilgisi, teknik ve kolektif endstriye gereken hzl bilginin planlanmas ve ynetimini yapmak ve uluslar aras bilgiye cevap vermektir. Ayn zamanda, bilgi transferi, rgtn iindeki bilgi birikimi ve

Page 11
Bilgi Ynetimi

361
Trk Eitim Bilimleri Dergisi

yayln hzlandrarak rgtn uluslar aras bilgi temellerine hzl ve kolay ulamasn salamak iin ilemektedir (Buckman, 2004:9). Bilgi ynetimi sistemini transfer etmek iin iki yaklam kullanlabilir. Birinci yaklamda, bilgi ynetimi sistemi, bilgi gelitiricisinden kullan c birime direkt olarak transfer edilir. kinci yaklamda ise, sistem mevcut bilgisayar donanmna dayanr. Yani bu yaklamda, bilgi gelitiricisi, sistemin gelecekte ilemesi iin rgtteki bir gruba, bilgi ve gerekli teknik ve uygulanabilir bilgiyi (know-how) transfer eder (Parker, 2000:21). Bilgiyi Test Etmek Bilgi ynetimi sistemini oturtmann en zor blm test etmektir. Bunun en basiti, bilgi temellerinin performans, etkililik ve kalitesini kontrol etmektir. Bilgi temellerini ve sistemlerini test etmenin en nemli iki tr, mantk testi ve kullan c kabullenirlii testidir. Mantk testi Biz sistemi doru mu kuruyoruz?, Geli tirilen sistem bilgi geliimi ilkelerine uygun mudur? sorularna cevap verir. Bunun anlam, sistemin doru zm veya sonu verip vermediini kontrol etmektir (Awad ve Ghaziri, 2004:219). Bilgiyi denetlemedeki ama, onun i srelerine ne kadar deer katp katmadn belirlemektir. Ayn zamanda bilgiyi denetlemek ve deerlendirmekle, renen bilginin deeri dngs, bilginin gelecei ile ilgili boluklar belirlemek, bilgiyi insanlar, sreler ve teknolojide kullanmak iin en iyi tecrbeleri belirlemek, uluslararas bir i piyasas oluturmak iin deer katan bilgiyi lmek mmkndr (Bell, 2001:57-59). Bilgi ynetimi sisteminin en iyi kontrol ekli, sistemin ne kadar iyi i ledi ini temin etmek deil, sistemin hangi koullar altnda baarszlkla sonulanacan belirtmektir (Leonard, 1999:45).

Bilgi Ynetiminin rgtlerde Uygulanmas Bilgi retmek her rgtn hedefledii fakat ok g olan bir itir. rgtn kapasitesi ve etkinlii zerinde ok nemli etkileri olan bilgi, yenilikler iin teknolojik retimin de n kouludur (Sawhney, 2001:263). Amin ve Cohendet (2004:3), bilgiyi rgtte renme ekline gre be kategoriye ayrmtr: Birincisi, akll bilgidir. Bu bilgi alanlar n becerilerinden oluur ve renme potansiyelini anlatr. kincisi, somutlandrlm bilgidir ve bu

Page 12
N. Gl- K.Sotirofski

362
Gz 2006, Cilt 4, Say 4

bilgi pratik dnmeyi ve yaparak renmeyi temsil eder. Uzmanlarn performans, alanlarn durumu ve eitimlerde rol alr. Dier bilgi, kltr bilgisidir ve bu bilgi sosyalleme evrelerinde, paylamlarda, dilde ve rgtte anlatlan hikyelerdeki bilgidir. Drdnc bilgi oturtulmu bilgidir. Rutin ilemlerde ve teknolojilerde kullanlan bilgidir. Sonuncu bilgi kategorisi ise, kodlanm bilgidir. Bu bilgi iaret ve sembollerde sakldr, kitap ve manellerde gsterilir. Bilgi bir kere olumu, duraan bir ey deildir. Bilgi, rgtte salanan bilgi retimi ortamlarnda doabilir, rgtte bir paradigmann lmyle ya da bir iin sonulanmas ve bir daha tekrarlanmamas ile lebilir, bilgi onu reten ve srekli tekelinde olan kii tarafndan kiiselletirilebilir, bilgi daha sonra kullan lmak zere veri veya srelerde saklanabilir (Bell, 2001:9-11). Bilgi ekonomisinde, rgtn baarsnn anahtar, rgtn her defasnda kendini daha yukar karacak ekilde srekli deer katma yeteneine sahip olmasdr (Barutugil, 2002:98). rgtlerde bilgi ynetiminin uygulanmasnn gereklemesi iin baz admlarn takip edilmesi gerekir. Bunlar: Bilgi ynetimini rgtn amalaryla ilikilendirmek, bir bilgi vizyonu oluturmak ve bu dorultuda bilgi ynetimi program hazrlamak, bunu yaparken de alanlarn ve mterilerin bilgi kapasitelerini gz nnde bulundurmak gerekir (Buckman, 2004:59). Her sistemde olduu gibi, bilgi de ynetilen bir sretir. Bunun iin bilgi ynetimi srecinin uygulanmasndan sorumlu bir bilgi yneticisi ve takm oluturulmaldr (Awad ve Ghaziri, 2004:165). Bilgi varlklar ile ilgili hesaplarn gzden geirilmesi aamasdr. Burada, en fazla neme sahip olan bilgi saptanmal, sektrdeki en iyi uygulamalar bilinmeli, yeni aratrma ve gelitirme alanlar ortaya karlmaldr (Barutugil, 2002:114). Paylalan bilgi ynetimi deerleri, vizyonu ve amalar gelitirilmelidir (Barutugil, 2004:114). Yeni bilgi ynetiminin yapsyla ilgili standartlar, sreler, teknolojiler, rol ve sorumluluklar ve dller belirlenmelidir (t, 2001:53). Bilgi ynetimine uygun rgtsel kltr oluturulmal ve srdrlmelidir (Tiwana, 2000:6). Bir rgtteki bilgi ynetiminin uygulanmas iin, tecrbeye dayanlmal, yaparak renilmeli ve yenilie dikkat edilmelidir (Ahanota, 1998:33).

Page 13
Bilgi Ynetimi

363
Trk Eitim Bilimleri Dergisi

Aadaki tabloda, baz irketlerdeki bilgi ynetimi amalar ve uygulamalar rnekleri verilmitir.
irket Ad lke Bilgi Ynetimi Hedefleri Bilgi Ynetimi Uygulamalar 3M USA Bilgi paylama kltr oluturmak. Yneticiler, devaml renme ve geliri birbirine paralel gtrr.

McKinsey & Bainco USA Bilgiyi yakalamak, saklamak ve bireylerin dolayl bilgisini ortaya karmak. Bu iki danmanlk firmas, her iten oluan tecrbeleri, takm alanlarnn isimleri ve mteri tepkilerini ieren bilgi veritaban gelitirmitir. Her takmn, ii dzenleyecek bir kii belirlemesi gerekir. Ford Motor USA Bilgi paylama kltr oluturmak. irket kendini, enformasyon, teknoloji ve bilgiyi kullanan satc alar ile dntrmtr. HewlettPackard USA Bilgi paylama kltr oluturmak. Dolayl bilgi transferi iin kk evreler oluturmak. irketin tm basamaklarnda bilgi paylam ve risk almay cesaretlendiren bir ibirliki kltr vardr. HP ayn zamanda, hibir ie yaramayan bilgi bulanlar bile destekler. Honda Japonya Dolayl bilgi transferi iin kk evreler oluturmak. Emek bolluu ve arlk rutin olarak kullanlmakta, insanlara ile ilgili gerekli konularda enformasyon verilmekte. Bu da beklenmeyen kaynaklardan gelen sorumluk ve yaratc zmlere yol aar ve bir kiisel kontrol mekanizmas oluturur. Benetton talya Mterinin bilgisinden faydalanmak. Renkler ve modellerde en son trendleri yakalamak iin karmak mteri kesimlerini takip eder. General Electric USA Mterinin bilgisinden faydalanmak. 1982den beri, firma tm mteri ikayetlerini bir veritabannda toplamtr. 1,5 milyon ikayet toplamtr ve onlara faal zm retmitir. Netscape USA Mterinin bilgisinden faydalanmak. nternet araclyla, rapor verebilecek ve yeni retimde destek olabilecek mteri liderleri ile balant. National Bicycle Japonya Mterinin bilgisinden faydalanmak. Mterinin arlk, uzunluk ve renk tercihine gre bir gnde bisiklet retmekte. Outokumppu Finlandiya Mevcut bilgiden, yeni gelirler elde etmek. Maden artm iin fabrika kurmak bilgisi, tm dnyada personel, ynetim ve mterinin

kullanaca ekilde olmutur. IBM USA Bilgi ynetimine dayal kariyer oluturmak. alanlar, irket hakknda daha ok holistik bilgi elde etmek iin, profesyonel ve ynetim arasnda yer deitirmek iin yreklendirilir. Telia svire Bilgi retim srecini ve grlmez becerileri lmek. svire Telekom irketi, 1990dan beri kr ve zarar tablosunu, insan kaynaklar profilini ve insan kaynaklarna yatrmn gsteren bir rapor yaymlar ve bu rapor herkes tarafndan okunabilir.

Kaynak: H. Bell. (2001). Measuring and Managing Knowledge.

Page 14
N. Gl- K.Sotirofski

364
Gz 2006, Cilt 4, Say 4

Okullarda Bilgi Ynetiminin Uygulanmas Yzylmzda eitim rgtlerinin geleneksel yaplarn deitirip bilgi toplumunun ihtiyalarna uygun olarak kendilerini yeniden yaplandrmalar zorunlu hle gelmitir. Bilgi toplumu, her eyden nce bilgiye deer veren, onu kullanmasn bilen, bilgi retebilen bir toplumdur. Bu zellikleri ile bilgi toplumu bilgi teknolojileri ile biimlenmektedir. Bilgi toplumunun eitim programlar iin belirleyici olan yn renmenin sreklilii ilkesidir. Bilgi toplumunda insanlar srekli renmek zorunda kalacaklardr (zden, 1998:83). Eitim rgtleri renen rgtler hline gelmelidir. renen rgtn temel felsefesi srekli geliim ve renmeye ballktr (Senge, 2004). renen rgt iin balang noktas, deiime inanmak ve paylalan vizyonu oluturmaktr. Tm alanlar, ortak ve paylalan bir ama evresinde birletirilmelidir (Gl, 1999). renen rgtn zellikleri yle zetlenebilir: Deiikliklerden haberdar olma, deiikliklere duyarllk gsterme. Deiiklik iin harekete geme yeteneine sahip olma. Kendi kendini sorgulama. Kendi kendini rgtleyebilme. Aktif zekya sahip olma. Ak ve etkili iletiimi yrtme. Takm almas yapma. Stratejik planlama yapma. Bilgi youn alma. rgtsel hafzay oluturarak gemi birikimlerden yararlanma. rgtsel renme ve bilgi ynetimi, birbirine paralel iki kavramdr. rgtsel renme, bilginin durumundaki deiimi ifade eder. Bilgi; elde edilir, yaylr, zerinde allarak rafine edilir ve uygulanr. Bilgi ynetimi, farkl kaynakl bilgiyi elde etme ve ortak anlay paylama yeteneidir. rgtsel bilgi, deneyim, beceri ve kiisel kapasite formunda bireylerde; ayrca belgeler, kaytlar, kurallar, dzenlemeler araclyla rgtte biriktirilir (Catherine, 2003).

rgtsel renme sreci; bilginin kazanlmas, bilginin yaylmas, bilgiyi zmleme ve rgtsel hafzann oluturulmas srecinden geerek oluur. Bu sreci; yap, evre ve teknoloji destekler (Yavuz, 2002). renilenler; bilgi, beceri,

Page 15
Bilgi Ynetimi

365
Trk Eitim Bilimleri Dergisi

davran, tutum, norm, kurallar, ilkeler, belgeler, szl aktarmlar, ariv ve benzeri aralarla rgt hafzasna ilenir. renilenler, baka alanlara ve dier alanlara aktarlr (Yazc, 2001). renen rgtlerde renmeye deer veren insan kaynaklar politikasnn oluturulmas, renmenin etki ve faydalarnn tm rgte duyurularak, renmenin dllendirilmesi, renme frsatlarnn artrlmas, renmeye zaman ayrlmas , i zerinde renmeye nem verilmesi gibi stratejiler kullanlmaldr (Bentrk, 2003:83). Eitim kurumlar, bilginin en ok farknda olunduu, kullanld ve yeni bilgilerin retildii yerlerdir. Bu nedenle bu sre okullarda rahatlkla uygulanabilir. Okullarda, bilgiyi etkili klmak, aa karmak ve kullanmak iin, okul yneticinin bilgiye merakl olmas ve bilgi temelli bir ynetim hedeflemesi gerekir. Ayn ey retmenler iin de nemlidir, nk retmenler bu sreci gerekletirecek olan kiilerdir. Ayn zamanda hem ynetim hem de retmenler, srekli aratran, renen ve srekli deimekte olan bilgiyi takip eden kiiler olmaldrlar. Okuldaki bilgi ynetimi sreci teknoloji ve bilgisayar ile desteklenmeli, okulda yeterli bilgisayar ve internet a olmaldr. Okullardaki bilgi ynetimi srecine balanmadan nce, okulda bilgiye dayal bir srece balanaca ynetici tarafndan bildirilmelidir. Ynetici bu karar tek bana vermemelidir, nk daha nce belirtildii gibi, bilgi ynetimi sreci bir gven iidir. Ynetici, bir bilgi takm oluturmaldr ve bu takm her frsatta ve herkese bilgi ynetimi srecinden sz etmelidir. Bu takmn, dier personel ile beraber, ncelikle yapmas gereken, bilginin farknda olmasdr. Bunun iin, bilgi teorisi ile ilgili kitapk hazrlayabilir ve okulunu bilgi bakmndan srekli di er okullarla kyaslamaldr. Bilgi takm, ayn zamanda bilgi uygulamalar ile ilgili baar hikyeleri aratrmal ve rgt alanlarn bu srece yreklendirmek amacyla anlatmaldr. Bu basamak biraz uzun olabilir. Acele edilirse, temelleri salam olmayan bir srele ie balanr. Bu da salksz bir bilgi srecine yol aar. Bu sreten sonra, bilgi takm ve uzmanlar bu srecin amalarn ve bu sre araclyla ne yapmak ve nereye ulamak istediini aka belirlemelidir. Ayn zamanda, personeli bu srecin gerekliliine inandrmaldr. Bunun iin, srecin bireylere, okula, evreye ve topluma neler kazandraca anlatlabilir. alanlarnn byk bir ksmnn bu srecin gereklilii ve uygulanabilirliine inandktan sonra, rgtteki herkesin bilgilerinin a a

Page 16
N. Gl- K.Sotirofski

366
Gz 2006, Cilt 4, Say 4

karmasna frsat salanr. Bunun iin, tm personele bran ile ilgili veya bran d bilgilerini saptama amal bir alma yaplr. Onlardan istenen sadece kendi bilgi dzeylerini saptamak olmaldr. Eer bu sre alanlarn bilgi dzeyini saptamak yerine bir sorgulamaya dnr ise daha sonra alanlarn bu srece katlmalar zor olabilir. Bilgi dzeyini saptamak iin, anket kullanlabilir, retmenlerin ald eitimler ve katld hizmet ii kurslar gz nnde bulundurulabilir. Bilgi dzeyleri ve potansiyelini lmedeki ama, bilgi ynetimi basamaklarn ve stratejilerini belirlemektir. Bilgi potansiyeli saptandktan sonra, bilgi ynetimi ekibi herkese hitap edecek ve branlara indirilmi bir rapor hazrlayarak bu raporu herkese okutmaldr. Bu kitap hazrlamadaki ama, ak bir bilgi ynetimi politikas yrtlmesi, herkesin okul hakkndaki bilgi potansiyelinin farknda olmas ve kendini bu srete ok nemli hissetmesidir.

Bundan sonraki basamakta bilgi takm gelecek olan her neriye ak olmaldr ve gelecek her trl bilgi ve neriyi nemsemelidir. Bilgi takm deerlendirme yaptktan sonra, dier personel ile beraber bir bilgi vizyonu oluturmal ve bu bilgi vizyonu ile ilgili stratejiler belirlemelidir. Stratejiler; bilginin nasl yaylaca, rtl bilginin nasl ak bilgiye dntrlecei ve bilginin okula ve topluma nasl deer kataca ile ilgilidir. Ynetimin rol bu srete ok nemlidir. Onun grevi, bilgi takm ile beraber eitim ve retim kurallarn yeniden yazmasdr. Ayn zamanda, ynetici srekli ve katlmc bir renme srecini ve ak kap politikasn geli tirmelidir. Bu noktadan sonra, okulda bilgi retme ve paylama sreci balar. retmenler bilgi retmekten korkmamal ve retmenlerin retecekleri bilgi her zaman desteklenmeli ve kaydedilmelidir. Bu noktada bilgi paylamn desteklemek ve rtl bilgilerin ak bilgiye dnmesi iin, okuldaki personele sosyalleme ortam salanmaldr. Bu ortamlar, doum gn kutlamalar, hafta sonu gezileri, okul kndaki ay sohbetleri olabilir. Bunlar personelin isteklerine gre eitlendirilebilir. Burada nemli olan, personelin yz yze grmesini ve ileti im kurmasn salamaktr. Buna destek olmas asndan, okuldaki internet hizmeti ve telefon grmeleri kullanlmaldr. Bilgi paylam salandktan sonra, herkes rendii bilgiyi i alannda uygulayabilecei ekilde kodlamaldr. Bilgiyi uygulama basamanda, uzmanlar branlarla ilgili proje takmlar kurabilir. Burada okulun her bilgiye ak olmasnn ok nemli olduu ve elde edilen bilginin deer tad, mutlaka bir gn kullanlaca vurgulanmaldr. Bilgiyi uygulama basamanda, dardan gelecek

Page 17
Bilgi Ynetimi

367
Trk Eitim Bilimleri Dergisi

olan bilgiler de kayda deerdir. Bilgi paylamnn salanmas ile, okuldaki bilgilerin kaydedilmesi gereklilii de unutulmamaldr. Okuldaki retmenler sabit olmadklarna gre, o bilgiler baka retmenler ve personel tarafndan kullanlmak zere bir veri tabannda saklanmaldr. Buna imkn yoksa her retmen veya proje grubu, bilgi srecinde yaptklar ileri bir dosyada yazarak kaydedebilir. Bu sreten sonra, okul bilgi ynetimi srecinin baarsn bir hikyeye dntrmeli ve bu hikyeyi sk sk anlatmaldr. Bu hikye ve hikyenin kahramanlar okulun bir bilgi rgt olmasn ve okulda bilgiye dayal bir rgt kltr olumasn salayacaktr. Bilgiye dayal bir rgt kltrnn olumas, o kurumda bilginin devaml bir sre olacann iaretidir. Bilgi srecinin son basama gibi alglanan bilginin uygulanmas, aslnda bilgi ynetimi srecinin ilk basama olarak da alglanabilir. Bu basama n sonucunda, personelin ve bilgi takmnn en bata koyduu amalarn gerekleip gereklemediinin saptanmas gerekir. Gereklemedii kansna varlrsa da baarszlk sebepleri aratrlmaldr. Bilgi sreci, srekli gelitirilmesi gereken bir sretir. Okul, dn geerli olan bilgi ve deneyimin bir sonraki gn eskiyebileceinin farknda olmaldr ve personelin katlmyla bir srekli renme ve yeni davranlar gelitirme sistemi kurmaldr. Bunun iin bilgi uzman, takm ve bilgi alanlar; mevcut bilgiler zerine yeni bilgiler retmeye veya daha nce kullanlmayan bilgileri de srece katmaya almaldr. Bilgi ynetimi srecinde ulalan baar lar ve yaplan i ler rencilere de her frsatta anlatlmaldr. rencilerin bunun farknda olmalar , onlar da bu srece dahil edecektir. Sonu nsanla fayda salayan bulularn bilgi rn olduu ve bilgilerin hzl deiimi bilinmesine ramen, bilginin hl uygulamaya etkin bir ekilde konulamad grlmektedir. Bilgi toplumunda bilgi, gerek sermaye ve zenginlik yaratan balca kaynaktr. Bu toplumda, bilgi en nemli kaynak ve bilgi iileri hkim grup olacaktr. Bilgi toplumunun zelliklerine gre yeniden ekillenecek olan eitim

kurumlarnn performans ve sorumluluu giderek artacaktr. Gerekten de bilgi toplumunda okullarda konularn nemi nispeten daha az, ama bireyin renmeye devam etme kapasitesinin ve motivasyonunun ykselmesinin nemi daha oktur. Okulun, verdii bilgiyle renciye bu bilgiyi nasl kullanabileceini, bilisel bilgi ve

Page 18
N. Gl- K.Sotirofski

368
Gz 2006, Cilt 4, Say 4

ileme becerileri kadar kiiler aras iletiim ve aklama becerilerini de retebilmesi gerekecektir. Bilgi toplumunun retme teknolojisi bir renme teknolojisidir. Bilgisayar, televizyon, video vb.nin neden olduu yeni eitim teknolojileri, okullar ve renme biimlerimiz zerinde derin etki yapmaktadr (Hesapolu, 1996). Bilgi ynetimi, farkl kaynakl bilgiyi elde etme ve ortak anlay paylama yeteneidir. Bilgi ynetimi rgtsel renme ile yakndan ilikilidir. rgtsel renme sreci; bilginin kazanlmas, bilginin yaylmas, bilgiyi zmleme ve rgtsel hafzann oluturulmas srecinden geerek oluur. Bilgi ynetimini uygulayan okullar, gerekten istedikleri sonular yaratma kapasitelerini durmadan geniletirler, yeni ve cokulu dnme tarzlar edinirler ve nasl birlikte renileceini bilirler.