KARAYOLU TASARIMI

Km P = 0+170 Kot P = 764,69 m e = 0,15 m

46 44

14

01

44

57

69

04

Muhammet Vefa Akpnar,PhD,P.E 2010

12

ERK GR 1. ULAIM TRLER 2. ULAIM PROJES AAMALARI 2.1 Geki Plan 2.2 Geki Aratrmas ve Aamalar 3. SIFIR POLGONU ZM 3.1 Sfr izgisi almas Esnasnda Dikkat dilmesi Gereken Hususlar; 4. YATAY KURBA ETLER VE ZELLKLER 5. BOYKEST Dey kurp elemanlar Siyah kot, krmz kot hesab Gr Mesafesi 6. ENKEST Enine kesit karlmas Dever eitleri ve hesab En-kesit alan hesab 7. HACMLER TABLOSU 8. RNEK PROJE ALIMALARI 9. AUTOCAD PAFTA UYGULAMASI

10. YOL NAATLARINDA ANTYE YNETM 11. GVENL MEVZUATI

NSZ Ders notlar hazrlanrken rencilerin ulam projelerinde sk sk karlatklar kavram ve izimlerle ilgili problemleri detaylandrmak amalanmtr. Ulam I ders notlar Hacimler tablosuna kadar olan almalar iermektedir. Datma izgileri, toprak ileri ve demiryolu konular Ulam II ders notlarna dahil edilmitir. Ders notlar sonucunda renciler: tesviye erili harita okuyabilecek, gzergah zerindeki karayolu elemanlarn belirleyebilecek, ve ulatrma projelerini okuyabileceklerdir. Karayolu standartlarn uygular, uygun karayolu gzergah yerletirir, yatay kurp yerletirmesi yapar, dey kurp yerletirmesi yapar, enine kesit kartp, dever hesab yapar hale getirilmesi amalanmaktadr. rnek bir proje ele alnm aamalar ayrntl bir ekilde sunulmaya allmtr. zellikle sfr poligon, gei erileri, geniletme, hacimler tablosu, ve toprak datma gibi anlalmas zor konular detaylandrlarak sunulmutur. Ders Notlarnn hazrlanmasnda izimlerindeki katklarndan dolay rencilerimiz Bnyamin Ylmaz, Abdlsamed engr ve Gamze Yldza teekkr ediyorum.

BLM 1 ULAIM TRLER

1.1.GR
nsanlarn ve nesnelerin belirli bir amaca ynelik olarak yer deitirmelerine ulam denir. Yararl olduu varsaylan bu yer deitirme ilemlerinin yerine getirilmesine ulatrma denir. Her trl kara tat ve veya yaya ulam iin oluturulmu ve kamunun yararlanmasna ak olan arazi eridine karayolu denir. Karayolu her trl hava art altnda trafie ak olabilmeli, doal afetler nedeniyle hizmet veremeyecek hale gelmemelidir. Yol gzergh evresel ihtiyalar ve kapasite dnlerek belirlenmeli, yolun geometrik ve fiziksel standartlar trafiin gvenli seyrine elverili olmaldr. Yapm ve bakm masraflar olabildiince dk tutulabilmelidir.
Ulam Trleri; sz konusu alt yapnn trne gre aadaki gibi snflandrlabilir; 1-) Kara Ulatrmas a) Karayolu Ulatrmas b) Demiryolu Ulatrmas 2-) Su Ulatrmas a) Denizyolu Ulatrmas b) -su Yolu ( gl-nehir-kanal ) Ulatrmas 3-) Hava Ulatrmas 4-) Boru Hatlar

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

92

95

Dalm (%)

Yk Tamacl Yolcu Tamacl

5 2,50

0,5

Karayolu

Denizyolu

Demiryolu

Havayolu

Ulam Tr
ekil 2. lkemizde yk ve yolcu tamaclna ait dalm (1)

Demiryolu lkemizde demiryolu inaat 1866da zmir-Aydn hatt ile balamtr. Cumhuriyet ilanndaki 2000 kmlik yol a 1940lara kadar hzla gelitirilmi, ancak daha sonra karayollarnn glgesinde kalmtr. lkemizde Demiryollarnn inaatndan Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanlar naat Genel Mdrl (DLH) sorumludur. letme iini ise Devlet Demiryollar (TCDD) yapmaktadr. lkemizdeki mevcut demiryolu uzunluu 10000 kmdir. Tama sistemleri arasnda seyahat hz, duraa yrme, durakta bekleme, tattan indikten sonra ulalmak istenen noktaya varma asndan farklar vardr. Bu konuda otomobil sistemleri her durumda zaman tasarrufu salar. Ama uzun mesafelerde metro sistemleri daha avantajldr. Yukarda belirtilen ulatrma ekillerinin yerine getirilmesinde eitli ulatrma sistemleri kullanlr. Tanacak olan yolcu ve yk durumuna gre tercih edilen ulatrma sistemi kapasite, hz, ekonomiklik, emniyet, kaynak vb gibi faktrler ynnden sz konusu lkenin gelimilik dzeyine uygun olmaldr.
Karayolu lkemizde anayol zelliindeki otoyollar, devlet yollar ve toplayc zellikteki il yollar ile ilgili her trl almay daha nce belirtildii gibi Karayollar Genel Mdrl (KGM) yapar. Yerel yollar niteliindeki ky yollar, Ky Hizmetleri Genel Mdrlnn; orman yollar, Orman Bakanlnn; ehir ii yollar yerel ynetimlerin sorumluluundadr. lkemizde Yollarn Snflandrlmas lkemizde karayollar daha ok idar bir snflandrmaya tabi tutularak drt gruba ayrlmtr. Bunlar: Otoyollar Devlet yollar l yollar Ky yollar Otoyol, zellikle transit trafie tahsis edilen, belirli yerler, artlar dnda k olmayan yaya, hayvan ve motorsuz aralarn giremedii ve ancak izin verilen motorlu aralarn yararland, trafiin zel kontrole tabi tutulduu kara yoludur. Uzunluu 1774 km'dir. Devlet yolu, nemli blge ve il merkezlerini, deniz, hava, demiryolu istasyonu, iskele, liman ve alanlarn birbirine balayan birinci derecede ana yollardr. Ayn zamanda lkeyi komu lkelere balayan yollardr. Uzunluu 31400 km'dir. l yolu, kk il merkezlerini birbirine, ile ve kasabalar il merkezlerine balayan, iki eritli yaplan 2. Ve 3. Snf standartl, yzeyleri genelde asfalt kapl yollardr. Uzunluu 29693 km'dir. Ky yolu, Ky Hizmetleri Genel Mdrlnn sorumluluundaki, kyleri birbirine, kasabalara veya anayollara balayan, genelde toprak yollardr. Uzunluu yaklak olarak 300.000 km'dir. Orman yolu, Orman

Bakanlnn sorumluluundaki, orman rnlerinin ile, kasaba ve kylere tanmas iin ina edilen, genellikle toprak yollardr. ehirii yollar, Belediyelerin sorumluluundadr. Yollarn Snflandrlmas Trafik deeri ve geometrisine gre: Anayol, Tali yol (yanyol). Yolu kullanan tat cinsine gre: Oto yolu, yaya yolu, bisiklet yolu, otobs yolu. Trafiin trne gre: Konut yolu, gezi yolu, i -ticaret yolu. Yol platformunun durumuna gre: Blnm yol, blnmemi yol. Trafiin ak ynne gre: Tek ynl yol, ift ynl yol. Kaplama durumuna gre: Asfalt yol, beton yol, stabilize yol, toprak yol, parke yol. Devlet yollar nemine gre blnm ve blnmemi yol olabilir. Devlet yollar da kendi iinde birinci, ikinci ve nc snf yol olarak ayrlr. Byk trafik hacmine, yksek hzla seyir imkan vermek iin yaplan otoyollar, her iki ynde ikier erit olmak zere minimum drt eritli ve rfjle blnm olarak ina edilir. Belirli bir hizmet standardn salamak zere tam erime kontrol uygulanr. Bylelikle otoyolda edzey kesimeler, yaya, bisiklet ve hayvan girileri bulunmaz. Erime kontroln salamak iin yol boyunca her iki yana engeller konulur. Kesime ve girilere izin verilen baz ekspres yollar ise ksm erime kontroll yollar olarak anlr. Blnm Yol-Blnmemi Yol, zerinde gidi dn ynnde trafiin akt tek platformlu yola blnmemi yol denir. Fiziki bir ayrc ile karlkl ynlerdeki trafiin ayrld yola ise blnm yol denir. Blnm yollarda iki platform ayr kotlarda yaplabilir.

BLM 2 ULAIM PROJES AAMALARI

2.1 GEK PLAN Geki yolun arazi zerindeki izidir. Yeryz zerindeki iki noktay balayacak olan yol, doru paralarndan ve gei erilerinden oluur. Gekinin en uygun seimi gerekmektedir ve aslnda arazi toporafyas ile kstlamalardan dolay sanld kadar fazla seenek bulunmaz. En uygun gekinin aranmas ilemleri geki aratrmas olarak nitelendirilir. Baka bir ifadeyle geki, yol eridinin arazi (ve harita) zerinde takip ettii iz. Yolun getii noktalarn oluturduu ekil. Yol gekisi boyunca istenilen lekte harita yoksa eritvari olarak isimlendirilen trden, geki evresinde belirli bir genilikteki blgenin toporafik durumunu gsteren geki haritalar yaplr. Yol gekisinin harita dzlemi zerindeki izdm plan olarak ta isimlendirilir. Geki aratrmasnda yatay ekseni oluturulurken dikkate alnmas gereken nemli etmenler u ekilde sralanabilir: Yol geometrik standartlar gz nne alnmaldr. stenilen standartlara gre bir gekinin tespiti halinde bu standartlarn salanmas daha kolay olacaktr Aksi halde maliyetlerin ykselmesi sonucuyla karlalabilir. Meteorolojik koullar dikkate alnmaldr. (Karlanma, buzlanma, ya, v.b) Zeminin jeolojik yaps dikkate alnmaldr. Toprak ii olabildiince dk tutulmaldr. Ekonomi nemli bir seim parametresidir. Geki mmkn olduunca ana ynde olmaldr. Olabildiince az kurp kullanmal, evresel etkiler minimize edilmelidir. Kurp yarapnn geni tutulabilmesi faydaldr. Keskin kapal dey kurbun bitiminde keskin yatay kurptan kanlmaldr. Plan, yolun yatay bir dzlem zerindeki izdmdr. 2.2 GEK ARATIRMASI VE AAMALARI Geki (Gzergh) bir yolun arazi zerinde (yeryznde) takip ettii dorultudur. ki noktay balamak iin aslnda ok seenek vardr. Bunlardan en uygununu seme ii, geki aratrmasdr. Geki Aratrmasnda Dikkat Edilecek Hususlar Ana kontrol noktalarn birbirine balamaldr. Bunlar eitlidir. Seilen yol snfnn gerektirdii standartlara uygun olmaldr. Yoldan gemesi beklenen trafie proje mr boyunca hizmet edecek nitelikte olmaldr. Yolun ana kullanm amacna uygun olmaldr. Sosyal, ekonomik, endstriyel, ticari, turistik konularda istenen amac yerine getirmelidir. Jeolojik adan uygun yerlerden gemelidir Toprak ii maliyetlerini drc ekilde olmaldr. Drenaj asndan problem olmayan yerlerden gemelidir. Akarsu geilerinde kpr maliyeti asndan dik olmaldr. Malzeme temini kolay yerlerden gemelidir. Kamulatrma maliyeti yksek olmayan yerlerden gemelidir. Bakm maliyeti yksek olmayan yerlerden gemelidir. (Kuzey-Gney fark)

Gekinin sralanan artlarn hepsini ayn anda salamas zordur. Bu artlar atabilir. nemli olan yukardaki artlar ieren mevcut seeneklerden en uygununu bulmaktr. Geki Aratrmasnn Aamalar stikaf Etd ve Ekonomik karlatrma n nceleme (stikaf) Olas gekileri belirlemek iin yaplan ilk almadr. 1/25 000 lekli toporafik haritalar ile 1/10 000 lekli jeolojik haritalardan yararlanlabilir. Haritalar zerindeki ilk almadan sonra mmkn gzerghlar araziye klarak ta incelenir. n incelemede geki ve plan seimindeki zelliklere uymayan seeneklerin belirlenmesine allr. n incelemenin nemli bir parasn sfr poligonunun geirilmesi oluturur. Planlama srecinde yolun geecei blgenin harita ve arazi zerinde incelenmesidir. Yolun geecei blgenin genel olarak incelenmesiyle ilk anda mmkn grnen seeneklerin ortaya karlmas iine istikaf, denir. Bunun iin 1/25.000lik eykselti erili harita ve 1/100.000lik jeolojik haritalardan yararlanlr. Haritalar zerinde uygun grlen seenekler araziye klarak toporafik, jeolojik ve geoteknik alardan yerinde incelenir. Bunlara gre ilk elemeler yaplr. Toprak ii ve sanat yaps asndan maliyeti arttran seenekler ; Jeolojik adan mmkn olmayan seenekler Toporafik adan yksek yapm ve bakm maliyetli seenekler elenir. stikafn hassasiyeti yolun snfna gre deiir. alma sonunda elde kalan her seenek iin bir rapor hazrlanr. Hazrlanan Raporda Bulunan Bilgiler; Blgenin toporafik durumu Geki boyunca jeolojik oluum, geoteknik yap, heyelan durumu Yer alt ve yzeysel sularn durumu ve drenaj imknlar Yolda kullanlmas muhtemel malzeme ocaklarnn durumu Muhtemel sanat yaplarnn yeri, cinsi, yaklak boyutlar ve maliyetleri Geki uzunluu Kamulatrma durumu Kabaca bir metraj ve genel bir maliyet analizi Ett ve Ekonomik Analiz n incelemeden sonra mevcut alternatifli geki seenekleri arasndan en uygun olan belirlenmeye allr. Bu aamada daha byk lekli haritalara ve geoteknik incelemelere (zemin aratrmas) gereksinim vardr. Zemin deerlendirmesi ve ayrntl haritas yardmyla geki seenekleri azaltlr. Son olarak ekonomik analiz aamasna geilir. Ama en uygun seenee ulamaktr. Fayda maliyet analizleri sonucunda seilecek geki zerinde yaplacak deiikliklerle kesin geki denilen hat kabul edilir. n inceleme sonunda amaca uygun grlen gekilerin daha ayrntl incelenmesi ii, etd aamasn oluturur. Bu aamada genel olarak tomorafik etd ve zemin etdleri yaplr. 1/25.000 lekli haritalarla uygulama projesi ve gekinin yerinin belirlenmesi ii iin yeterli hassasiyet yoktur. stikaf sonunda elde edilen geki seeneklerine ait daha byk lekte topografik haritalarn retilmesi gereklidir. Yolun nem derecesine gre ehir d yollarda 1/5.000 veya 1/2.000 lekli olarak 100-300 mlik geki eritleri iin eykselti erili haritalar hazrlanr. Otoyollarda lek 1/1.000 alnr. stikaf aamasndaki gekiler, gerekli dzeltmeler yapldktan sonra hazrlanan yeni haritalara aktarlr. Haritalar zerinde her geki seenei iin plan, boykesit ve enkesitler hazrlanr. Bu i sonunda, bir nevi avan proje elde edilir. Bu haritalar zerinde sanat yaplar, dier yollarla kesimeler, malzeme temin yerleri, yolla ilikisi olan sabit tesisler ve zel mlkler de gsterilmelidir. Yol ekseni kk lekli harita zerine izilir. Bir den fazla geki ortaya kyorsa bu gekiler ayn haritada gsterilir. Ayrca toprak ilerini ve eimlerin durumunu izle -bilmek iin boy kesitler ve en kesitler karlarak gerekli karlatrmalar yaplr. Uygun olmayan zmler elemine edilerek gekinlerin says azaltlr. lk etd sonunda ortaya kan zmlerin esasl olarak karlatrlmas kesin etdle yaplr. n projenin hazrlanmasnda izlenen esaslar, kesin proje yapmndaki esaslara benzer. Ancak, hazrlanan plan ve kesitler daha kk lekli olup ayrntl deildir. Zemin etdleri konusu da etd aamasnda nemli bir yer igal eder. Her geki seenei iin ayrntl jeolojik ve geoteknik etd yaplr. Etdler srasnda belirlenen yerlerde ve aralklarda sondaj kuyular alr. Alnan rnekler incelenmek zere laboratuara gnderilir. Bu arada yer alt su seviyesinin de incelenmesi gerekir. Ayrca

yzeysel sularn durumu hakknda bilgi edinmek zere 5, 10, 50, 100 yllk hidrolojik kaytlara gre ya ve ak rejimi belirlenir. Sonularn deerlendirildii ayrntl raporlar her seenek iin hazrlanr. Etd aamas sonunda derlenen verilere gre seenekler arasnda karlatrma ve gerekiyorsa da ikinci bir eleme yaplr. Bylelikle ekonomik karlatrma aamas iin zerinde durulacak seenekler de kesinletirilmi olur. Karayolunun ekonomik karlatrmasnda en byk fayda/maliyet orann veren seenek tercih edilir. Normal artlarda bu orann 1den byk kmas istenir. Tercih 1den byk deerler arasndaki en byk deeri veren seenek ynnde kullanlr. Ancak baz durumlarda blgenin geliimi iin veya stratejik gerekelerle fayda/maliyet orannn 1den kk kt yatrm programlarnn da uygulanmas ihtimali vardr. lkemizde zellikle gelimekte olan blgeler iin yatrm programna alnan karayollarnda bu durumla karlalmaktadr. Ekonomik karlatrmada en ok dikkate alnan deerlendirme dnemi 20 yldr. Hizmet mr konusunda da bahsedildii gibi yolun istenen artlar salayarak en kt ihtimalle bu dnemin sonunda ekonomik mrn tamamlamas istenir. Ekonomik mrn tamamlayan karayolu hizmet etmeye devam eder. Kesin Geki le lgili almalar Kesin geki eksen hattnn aplikasyonundan sonra geki plannn hazrlanmas Yoksa- yerel plankoteler karlr (1/5.000, 1/1.000) Kamulatrma plan hazrlanr (1/2.000). ev kazklar aklr. Arazi kadastro grmemise KGM elemanlarnca; arazi kadastro grmse KGM ve Tapu Kadastro Mdrl elemanlarnn birlikte almalar ile hazrlanr. Kamulatrma Plannn karlmas: Yolun yapm ve iletilmesi srasnda kullanlmak zere geki boyunca kamulatrlmas gereken tanmazlar gsteren plana kamulatrma plan denir. Geki ekseninin iki yanndaki tanmaz mlkler, tesisler, yaplar, aalar ve ekonomik deeri olabilecek tm detaylar planda gsterilir ve numaralandrlr. Daha sonra kamulatrma cetveli hazrlanr. Cetvelde numara verilen her obje(tanmaz vd.), sahipleri, nitelii, kullanm amac, kamulatrlacak miktar, toplam miktar vb. ayrntlar ile verilir. Plann kesinletirilmesinden sonra tanmazlar iin nce kadastro mdrlnde kontroller yaplr ardndan tapu sicil mdrlnde tesciller yaplarak tanmaz mlkiyetleri kamu adna TCK ya geirilir. Aplikasyon: Belirlenen geki arazi zerine aplike edilir. Aplikasyonda; Kurplara ait some noktalar zemine iaretlenir, So Some noktalarna gre aliyman ve kurplarn iaretlemesi yaplr (piketaj). Her 20 -25 mde (maksimum 50 m) piketaj kaz aklr. Araziye aklan kazklar zerinde boykesit ve enkesitler iin arazi lleri yaplr. Hem kot okumalar hem de yatay konum lmeleri tm piketaj kazklarnda yaplr. En kesitler iin kazklarn her iki tarafnda 30 m -40 m lik evrenin alm yaplmaldr. Kurbalara ait somelerin belirtilmesi (Gekiye ait someler etd aamasndaki 1/2.000 lekli haritadan alnarak yaplrsa buna etd aplikasyonu; arazide dorudan doruya yaplrsa direkt aplikasyon denir.) Piketaj (Aliymanlarn ve kurbalarn arazide belirlenmesi iidir. Nivelman /Aplikasyon nivelman, piketaj srasnda araziye aklan kazklara mira tutularak yaplr. Bunun sonunda boyuna kesit elde edilir. Enkesitlerin alnmas (Arazinin geki eksenine dik dorultudaki durumunu belirlemek iin enine kesitl erin alnmas iidir) ev Kazklarnn aklmas: Yol inaatndan nce makinelerin alaca alannn snrlarn belirlemek, evresel bitki temizlii yapmak zere enkesitlerde dolgu ve yarma evlerinin doal zemini kestii ev etei noktalar geki boyunca belirlenerek iaretlenir. ev kazklar ou kez piketaj srasnda enkesitlerde karlsa da bu bir kural deildir. Gekinin Plannn izimi: Yolun yatay izdmn (kubak grnm) gsteren 1/1000 lekli plandr (1/2000 de olabilir). E ykselti erileri, yol ekseni boyunca enkesit alnan noktalar, kurplara ait noktalar, kilometrajlar ile gsterir.

BLM 3 SIFIR POLGONU (sfr hatt geirilmesi) ZM

Yol yaplamas dnlen iki nokta arasnda araziyi e ykseklik erilerine gre izilen eimlerle geen krkl izgiye sfr poligonu yada sfr hatt denir. Sfr poligonu yarma ve dolgu gerektirmeyen bir hat olduundan sfr adn almtr. Sfr poligonu bir tr klavuz hat ilevi grr. Yol olarak kullanlmas mmkn olmamakla birlikte sfr poligonunun kesin geki olarak kabul grmesi halinde tm geki boyunca hibir kaz ve dolgu ilemi olumaz. smi de buradan gelir. Sfr poligonu yol gekisine gre daha uzun ama en dk maliyetli zm iaret eder. Sfr poligonun izilmesinde nce tm geki hatt iin bir boyuna eim belirlenir. Bu eim deeri yol geometrik standartlarna gre seilmi bir eim deerdir. A (balang) ve B (biti) olarak kabul edilen iki zorunlu noktann kotlar biliniyor ve aralarndaki mesafe de yaklak olarak kestirilebiliyorsa (Ku uuu veya ip poligonu yntemiyle), belirli bir eimle bu iki nokta arasnda yol yaplabilir. Ancak yol gzerghnn nereden geecei, sorusuna bu aamada kesin bir cevap vermek mmkn deildir. Zira bu karar etkileyen iki parametreden, noktalar arasndaki mesafe ve eimin deiimine gre gibi ok sayda seenek ortaya kar. Dz, dalgal ve dalk olmak zere eitli arazi ekillerinin mevcudiyetine gre de seenekler sonsuz saydadr. Esasen sfr izgi almas bu seeneklerin saysn deerlendirilebilir daha makul bir dzeye indirmek iin yaplr. Sfr izgisi, ardk eykselti erilerinin arasna yerletirilir. Sfr izgilerinin birletirilmesiyle krkl bir izgi (poligon) elde edilir. Bu artlarda toprak iinin sfr olaca kabul edildiinden bulunan poligona sfr poligonu, yaplan ie de sfr izgisi almas ad verilmitir. Sfr poligonunun eykselti erilerini kestii noktalardaki kotlardan yararlanarak bir boykesit izilecek olsa, sabit eimli dz bir izgi elde edilir. Sfr izgisi almas Esnasnda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar; ki kontrol noktas aras birbirine balanrken tek eim kullanma zorunluluu yoktur. Bu ou kez mmknde deildir. Arazi durumuna gre gereken yerlerde eim deitirilebilir. Ancak bu srada zorunlu olmadka initen ka yani negatif eimden pozitif eime, veya pozitif eimden negatif eime geilmemelidir. Hesaplanan l akl ile iki tesviye erisi arasn gemek mmkn olamyorsa bu durum eilen eimin arazi eimine gre fazla olduunu gsterir. Bu takdirde seilen eim kltlmelidir. abuk yaplmas istenen ve fazla hassaslk aranmayan durumlarda sfr poligonu, tesviye erilerinin bir veya bir ka atlanarak izilebilir. Bu srada alnan pergel aral atlanan tesviye erisi saysna bal olarak l uzunluunun bir veya birka kat olur. Sfr izgisi eykselti erilerini tek bir defa ve net olarak kesmelidir. ayet srt ve vadilerde teet oluyor veya iki defa kesiyorsa ardk erilerin aras ikiye (gerekirse drde) blnerek kademeli bir gei yaplmaldr. Bu ilem srasnda ardk eykselti erileri arasna hayali eykselti erileri olduu kabul edilir. Tesviye erilerini birbirine takiben kestirerek giderken zorunluluk olmadka sert dnler yaplmamaldr. Sfr izgisinin eimi proje standartlarnda n grlen maksimum eimden dk olmaldr. Sfr poligonu bir akarsuya gelince, akarsu bir kpr geirileceine gre burada sfr poligonun doal zemine alarak devam etmesi dnlmez. Bu durumda akarsuyun en yksek su seviyesi gz nnde tutularak belirlenen kpr st kotuna gelen sfr poligonu bu noktada kesilir. Akarsu mmkn mertebe dik geilerek, kar kydaki ayn kotlu noktadan itibaren devam ettirilir. Vadi tabanlarnda ve tepelerdeki boyun noktalarnda ayn kotlu eykselti erisi zerinde atlama yaplabilir ve poligon kesikli olarak izilebilir Yksek standartl yollarda ise yksek dzeyde ve iyi seyir artlar elde etmek iin sfr poligonunu takip hususunda tavizler verilebilir. Burada gzden uzak tutulmamas gereken nokta sfr poligonundan uzaklatka toprak iinin artaca, yaklatka toprak iinin azalaca gereidir. Uzun aliymanlar sonunda keskin kurplar iyi seimler deildir. Byk kurp yarapndan aniden kk yarapna gei yaplmamaldr. Bu durum src hznda ani deime nedeniyle kaza riski dourabilir. Birbirine ok yakn ters kurplarda dever uygulamas tam yaplamayacandan arada tanjant braklmaldr. Ayn ynde iki kurp arasna ksa tanjant koymak yerine gei erisi tercih edilmelidir. Gei erileri uzun aliyman

10

ksa kurplara da tercih edilmelidir. Dere geilerinde kpr maliyetini azaltmak iin proje gzergah ekseni mmkn olduunca dereye dik ve derenin dar olduu kesimler seilmelidir. Yol Geometrik Standartlar Bir yola ait geometrik standartlar deyince (Tablo 1); platform genilii (erit ve banket genilii) minimum yatay ve dey kurba yaraplar maksimum boyuna ve enine eimler kamulatrma genilii Geometrik Standartlarnn Seiminde Etkili Olan Parametreler Proje Hz Arazi Toporafyas Yol Kapasitesi Trafik Akmndaki Tat Kompozisyonu Yolun Snf (Hizmet Seviyesi) Trafik Gvenlii Mali Olanaklar Yerel Etmenler Gvenlik Proje Hz, (Tablo 2) yol geometrisinin elverdii lde srcnn gvenle seyredebilecei maksimum tat hz olarak tanmlanr. . (Yolu kullanan aralar iin iletme hz, seyir hz, seyahat hz, nokta hz, serbest ak hz, kritik hz gibi kavramlarda tanmlanmtr.) Bu hz deerini tasarm aamasnn en banda tanmlanmak gerekir. Minimum gr uzunluklar; en kk yatay kurba yarap; kurbadaki dever uygulamas, birletirme erisi uzunluu, geniletme miktar; konfor parametresinin deeri, proje hzna baldr. Proje hz deeri yoldan geen tatlarn %85inin amad hzdr. Yani yle bir hz seilmelidir ki tatlarn ancak %15i bu hz aabilsin. Ayrca gzergh boyunca topografya ve maliyetlerden dolay proje hz bazen korunamaz. Bu durumda, ilgili kesimdeki proje hz drlr ve bir kst hz bulunur. Kst hz, bu kesimdeki hesaplamalarda proje hz olarak kullanlr. Ancak dengeli ve gvenli bir seyir salamak zere hz drmesi ani olmamal; kademeli olmaldr. Tavsiye edilen farklar, birbirini takip eden kesimler arasnda en fazla 10~15 km/saat olmasdr Arazinin Topografyas, Arazinin dz, dalgal ve dalk olmas gibi durumlar yol maliyetini etkiler. Bu durumda yaplacak yolun zellikleri de deiir. Dz arazilerde byk yarapl yatay kurba ina imkan varken, dalk arazilerde kurba yaraplar der. Bunun gibi dalk blgelerde boyuna eimler bazen belirli bir dzeyin altna indirilemeyebilir. ndirilmek istendiinde de yksek yarma ve dolgu maliyetiyle karlalabilir. Bu yzden standartlar seilirken arazi durumunun dikkate alnmas gereklidir. Yol Kapasites, ortalama koullarda belirli bir zaman periyodunda yolu kullanmas beklenen tat saysdr. Yolun Snf (Hizmet Seviyesi): Hz ve seyahat sresi, trafik kesiklikleri, manevra serbestlii, gvenlik, tat sr konforu, iletme masraflar ve yol kapasitesi gibi eitli faktrlerin etkiledii bir kalite lsdr.

11

Tablo 1. rnek yol geometrik standartlar

K AR AYO LU G E O M E TR K S TAN D AR TLAR I

P R O JE E LE M AN LAR I
H izm et S ev iyesi
Y . O

K E N T D I I K E R TL YO LLAR

S1 N C S IN IF

B R N C S IN IF
D 12000 1200 Dz 100 80 400 250 160 130 4 4 107-56 44-26 51-35 30-23 8 8 155 110 670 550 3,50 3,50 2,50 2,50 12,00 12,00 D 6500 650 D 4000 400 D 11000 1100
n n . T r a f ik

K N C S IN IF
D 5500 550 D 3000 300 D

H S (A ,B ,C ,D ,E ,F )
Yllk
. G . T O . r t a la m T a . G a t / G

D 4500 450

D 2500 250

8000 800

T rafik*

P roje S aatlik T rafii

P . S . T . ( T a t / S a a t )

T opografik M odel T M (D z,D l,D ) P roje H z V p (km /saat) M inim um kurb yarap R (m ) M inim um klotoit param etresi A (-) M aksim um boyuna eim m (% ) kapal kurb K k ( - ) D ey katsays L = G K ak kurb Ka ( - ) M aksim um dev er** n (% ) E m niyetli duru uzakl Ld (m ) E m niyetli gei uzakl Lg (m ) erit genilii L (m ) B anket genilii*** b (m ) P latform genilii P G (m )
k u r b

D alg al D a lk Dz D alg al D a lk Dz D alg al D a lk 80 70 70 60 80 70 70 60 60 40 70 60 60 50 50 30 250 200 200 150 250 200 200 150 150 60 200 150 150 90 90 30 130 120 120 100 130 120 120 100 100 60 120 100 100 70 70 30 6 6 7 7 5 5 7 7 8 8 6 6 8 8 9 9 44-26 29-20 29-20 17-15 44-26 29-20 29-20 17-15 17-15 6-6 29-20 17-15 17-15 10-9 10-9 5-5 30-23 22-19 22-19 16-15 20-23 22-19 22-19 16-15 16-15 8-8 22-19 16-15 16-15 12-11 12-11 7-7 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 110 90 90 70 110 90 90 70 70 40 90 70 70 55 55 25 550 480 480 420 550 480 480 420 420 270 480 420 420 340 340 190 3,50 3,50 3,50 3,50 3,50 3,50 3,25 3,25 3,25 3,25 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00 2,00 2,00 2,00 2,00 1,50 1,50 1,50 1,50 1,50 1,50 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 11,00 11,00 11,00 11,00 10,00 10,00 9,50 9,50 9,50 9,50 8,00 8,00 8,00 8,00 8,00 8,00

K pr genilii
K p r p r o j e y k

K sa kprler (0 - 45 m ) W k (m ) U zun kprler ( 45 m ) Wu (m ) h (m ) 5,00 5,00

b

9.50

9.50

7.00

H : 20 - S : 16

8.50 5,00
%2 2L PG

8.50 5,00
b

7.00 5,00
b

A lt geit (m inim um h:5) G abari

5,00

5,00

5,00

5,00
b

5,00
%2 2L PG

5,00

5,00

5,00

5,00
b

5,00
%2 2L PG

5,00

5,00
b

5,00

T oplam genilik K am ulatrm a

g e n i l i i K G ( m )

N orm al 60.00 m . P rojenin gerektirdii kadar

L e

N orm al 40.00 m . P rojenin gerektirdii kadar KS KS 20.00 E 20.00 KS

N orm al 15.00 m . P rojenin gerektirdii kadar KS 7.50 E 7.5 KS

E ksen uzakl
( m )

KS

23.00

37.00

* P rojelendirilen yolun yapm n bitim inden itibaren 20 yl sonra ulalaca hesaplanan trafik deeri ** K ar ve B uzlanm a olm ayan kesim lerde % 10"a kadar artrlabilir. *** D alk arazideki kark kesitlerde banket genilikleri dolgularda 50 cm . fazla , yarm a tarafnda 50 cm . eksik uygulanr.

12

Tablo 2 rnek Yol Geometrik Standard Uygulamas

YOL VERLER CETVEL
BLGE NO YOLUN ADI KM KM BALANGICI TUL (M) KONTROL KESM NO PROJE YAPIM EKL TRAFK SAYIM YILI ORTALAMA GNLK TRAFK PROJE SAATLK TRAF TRAFK KOMPOZSYONU 20 YIL SONRAK TRAFK YOLUN SINIFI ZEMN ARIZA CNS MN. PROJE HIZI MAX. EM ERT SAYISI ERT GENL REFJ REFJ GENL TRETUVAR TRETUVAR GENL TIRMANMA ERD BANKET GENL GE ERS * (KLOTOD) PLATFORM GENL KAMULATIRMA GENL KPRLER * (2025 YILI)
DZ (V
p,

: : : : : : :

Trabzon-Rize Devlet Yolu 157+700-187+620 Akaabat 230-05, 230-06 Emanet

haleli

(YAPIM BNYESNDE) 2011 908 118

Otomobil: 614

Otobs: 6

Kamyon: 285

Treyler: 3

2909 DEVLET YOLU

DALGALI ARIZALI OK ARIZALI Km/saat) (%)

(m) (VAR/YOK) (m) (VAR/YOK) (m) (VAR/YOK) (m) (VAR/YOK) (m) (m)

100 4 2x2 3.50 VAR 2.00 YOK YOK 2.50 YOK 23.00 60-80

90 6 2x2 3.50 VAR 2.00 YOK YOK 2.50 YOK 23.00 60-80 11.50 H 30 S
24

80 7 2x2 3.50 VAR 2.00 YOK YOK 2.50 YOK 23.00 60-80

70 7 2x2 3.50 VAR 2.00 YOK YOK 2.50 YOK 23.00 60-80

GENLK YK

(m) (Ton) Vp:90 Km/saat R>480 Vp:60 Km/saat R>215 Vp:30 Km/saat R>55

AIKLAMALAR

Vp:100 Km/saat R>600 Vp:70 Km/saat R>290 Vp:40 Km/saat R>95 olduu durumlarda gei erisi kullanlmayacaktr.

Vp:80 Km/saat R>380 Vp:50 Km/saat R>150 Vp:20 Km/saat R>25

NOT:

186+00-187+620 ARASINDA MESKUN MAHAL VE K ADET KPR GE NEDENYLE REFJ 4.00M. (PG:25.00M.) OLACAKTIR.

zohips erisi zohipsler i ie kapal eriler olup yeryz ekillerini ykseltilerini ve biimlerini canlandrrlar. En geni izohips erisi en alak yeri en dar izohips erisi en yksek yeri gsterir. 0 metre erisi deniz kysndan geer. zohipsler eit ykselti aralklaryla izilirler. Birbirini takip eden iki izohips erisi arasndaki ykselti fark haritann tamamnda ayndr. zohipsler arasndaki ykselti farkn haritann lei belirler. Byk lekli haritalarda ykselti fark kk iken kk lekli haritalarda fark byktr. Bir eri zerinde bulunan btn noktalarn ykseltileri ayndr. zohips erileri da doruklarnda nokta halini alrlar. Birbirini kuatmayan komu iki izohips ayn ykselti deerlerine sahiptir. Akarsuyun her iki yanndaki erilerin ykseltisi ayndr. E ykselti erilerinin sk getii yerlerde eim fazla seyrek getii yerlerde eim azdr. zohips erilerinin sk getii yerlerde; Eim fazladr. Akarsularn ak hzlar fazladr. Toporafya yzeyinin yatay dzlemle yapt aya eim denir. Eim yzde (%) olarak hesaplanrken 100 ile binde (%o) olarak hesaplanrken 1000 ile arplr Eim = Ykseklik (m) * 100 / Yatay Uzaklk rnek : A- B arasndaki uzaklk 1 / 600.000 lekli haritada 4 cm gsterilmitir. Aralarndaki ykselti fark 1200 m. olduuna gre A ile B arasndaki eim binde(%o) katr? zm A B arasndaki gerek uzaklk; 4 * 6 = 24 km olduuna gre Eim =Ykseklik Fark (m) / Yatay Uzaklk (m) * 1000 Eim = 1200 /24.000 * 1000 Eim = %o 50'dir.

leklendirme en sa alt kede gsterilmitir. Bu lee gre e ykselti erileri resimi n yanlarnda olup TEPE noktasna en yksek kotu gsterme ktedir. Kzey iareti projede gsterilmelidir. renci numarasnn son rakam balangi noktasnn kotu kabul edilecektir.

14

Toporafik harita

Uydu grnm ekil 1. Toporafik haritann edeer uydu grnm

15

800

800

798 796

794 792

790

788 786 784

782

780

778

776

774

772

770

768

766

764

762

760

758

756

754

752

750

748 746

798 796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 A 770 768 772 766 764 762 760 758 756 754 752 750 748

TEPE
K

744

744 744 742 740 738 736 734 732 730 728 726 724 722 720 718 716 714 712 712 714 716 718

746 744 742 740

0 20 40 60 80 100

738

Projeye balamak iin ilk nce 1/2000 lekli haritamzda sfr poligonu geirmek iin pergel aklklarnn hesabn yapmamz gerekmektedir. Plan 1/2000 lekli olduu iin 20 m 1 cm'e karlk gelir. O halde pergel akl =2,5 cm olur. Pergel akl= 2,5 cm olarak istenilen iki nokta arasnda sfr poligonu izebiliriz. 2,5 cm'den yukar alabiliriz. 2,5 cm'den kk alamayz. rnek: 1/5000 lekli haritada yol gzergah geirmek amacyla pergel akl 4 cm alarak 0 -Hatt tespit edilmitir. Eykselti erileri arasndaki kot fark 10m. olduuna gre 0 -Hatt iin belirlenmi olan boyuna eim nedir? Paftada (L, cm) = L x 100 / lek 4 = L x 100 / 5000 L=200m. Boyuna eim = 10/200 %5 rnek: 1/2000 lekli haritada % 5 boyuna eimle sfr poligonu geirmek iin sfr poligonunun bir kenarna denk gelen pergel akl ne kadardr ? 40 m lik uzunluk 1/2000 leinde 2 cm ye karlk gelir ve pergelin ucu 2 cm alarak iaretleme yaplr.

K5

ekil 3. 1/2000 leinde e ykselti erili pafta (renci son numaras 772)

16

ekil 4. Pergel akl hesab 1/2000 lekli haritada almak iin hazrlanan eim ve pergel akl tablolar:

Tablo 3. Sfr poligon hesab

Sfr Poligon hesab iin gerekli forml Tablo 2 verilmektedir. Projede kullanlacak pergel aklklar Tablo 3de zet olarak sunulmaktadr. Pafta zerinde L ile gsterilen deerler kullanlacaktr. Unutulmamas gereken husus bu deerler 1/2000 lekli harita paftalar iin geerlidir. Aksi durumda Tablo 2 deki formller tekrardan kullanlmal. Karayollar, l zel idaresi ve Belediye gibi kurumlarda yol geirme projelendirmelerinde 1/10000 ve 1/25000 lekli paftalar ayrca kullanlmaktadr.

17

ekil 5. eitli eimlerdeki pergel akl rnekleri Pafta zerinde pergel ile sfr poligonun izilmesi Hesaplanan sfr izgisi uzunluunu haritaya ilemek iin harita leine evirmek gerekir. Harita leine evrilen uzunluk, artk almada kullanlacak pergel akldr. Sfr izgisi uzunluu belirlendikten sonra pergelin bir aya yolun balangcndaki eykselti erisine yerletirilir dier ucuyla da gidi ynndeki bir sonraki eykselti erisi kestirilir. Kesim noktasyla balang noktas cetvelle birletirilir. Bu ilem tekrarl olarak ayn pergel aklyla yolun sonuna kadar devam ettirilir. Ardk ilemler sonunda elde edilen poligon sfr poligonudur. Alan pergel ile i ykselti erileri pe pee kestirilerek (artan veya azalan) kotlara gre bir noktadan dierine belirli bir eim deeriyle ulalmaktadr. Her tesviye erisi zerindeki noktann birlemesi ile bir krk izgi oluur buna sfr poligonu denmektedir. Proje yatay hattnn bu poligona tam oturmas durumunda toprak ii sfr olacandan poligona bu isim verilmitir.

18

ekil 6. Sfr hatt (poligonu, izgisi)

ve arazi deki uygulama karl (varsaym).

19

800

800

798 796

794 792

790

788 786 784

782

780

778

776

774

772

770

768

766

764

762

760

758

756

754

752

750

748 746

798

TEPE
K

744

796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 A 770 768 772 %5 766 764 762 760 758 756 754 752 750 748

%4
% 4

%4

744 744 742 740 738 736 734 732 730 728 726 724 722 720 718 716 714 712

K5

%5

%5

%4

%4

%4

%5

746 744 742 740

0 20 40 60 80 100

Sfr Poligonu

738

712 714 716 718

ekil 7. Sfr poligonu izilmesi

800 800 798 796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 770 768 766 764 762 760 758 756 754 752 750 748 746

798

TEPE
K

744

796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 A 770 768 772 %5 766 764 762 760 758 756 754 752 750 748

%4

%4

744 744 742 740 738 736 734 732 730 728 726 724 722 720 718 716 714 712

K5

%5
%5
%5

%4

%4

%4

746 744 742 740

0 20 40 60 80 100

Sfr Poligonu

738

712 714 716 718

ekil 8. A dan B ye sfr poligonunun tamamlanm hali

20

Yol Geki Ekseninin Belirlenmesi Geki ekseni doru paralar ve erilerden meydana gelir. Doru paralarna aliyman ad verilir. Bu aamada dorularn kesimelerinden dolay ortaya kan krklklar gidermek iin kullanlan daire yaylarna kurba denir. eitli sebeplerle kullanlmasnda yarar grlen dier eriler de gei (birletirme) erileri olarak adlandrlr. Bunlar zel eriler olup genellikle kbik parabol, lemniskat, klotoid ve 2R yarapl daire yaydr. Geki ile sfr poligonu arasnda ciddi bir deiim meydana gelecektir. Bu deiimin miktar yolun standartlar ile ilgilidir. rnein st snf bir yolda geometrik llerin salanmas ncelik olarak toprak iinin nne geeinden sfr poligonundan ayrlma daha fazla olur Yol hizmet seviyesi dkse, kurplar daha dar yarapl olacak ve sfr poligonuna daha yakn gidilecektir. Geki geirilirken yarma ve dolgu birbirini dengelesin diye sfr poligonunda alttaki alanlar stnde kalan alanlara eit olacak ekilde bir geki izilir. Yani AS kolunda A1 = A2 ye SB kolunda A3 = A4 alanna eit olacak ekilde gekiler geirilir.
800 800 798 796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 770 768 766 764 762 760 758 756 754 752 750 748 746

798 796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 A 770 768 772 766 764 762 760 758 756 754 752 750 748

TEPE
K

744

744 744 742

A4 A3 A1 A2 S

740 738 736 734 732 730 728 726 724 722 720 718 716 714 712

746 744 742 740

0 20 40 60 80 100

K5

Gekiler

738

712 714 716 718

ekil 9. A dan B ye gzergah izimi Gekiler geirildikten sonra yatay kurp izimine geilir. Yatay kurp izimi iin kurp merkezinin tespit edilmesi gerekmektedir. Kurp merkezi tespitinde farkl yntemler uygunlanmaktadr. I. Yol: Basit olarak merkez tespiti iin aliymanlarn kurp yar ap kadar ieriye doru paralelerini izip izdiimiz paralellerin kesiim noktas kurp merkezidir. II. Yol: kinci bir yntem ise geometrik formlleri kullanarak bulmaktr. Tablo -4 deki formller kurp merkezini, kurp balang ve biti noktalarn bulmamza yaramaktadr.

21

Uzun aliymanlar sonunda keskin kurplar iyi seimler deildir. Byk kurp yarapndan aniden kk yarapna gei yaplmamaldr. Bu durum src hznda ani deime nedeniyle kaza riski dourabilir. Birbirine ok yakn ters kurplarda dever uygulamas tam yaplamayacandan arada tanjant braklmaldr. Ayn ynde iki kurp arasna ksa tanjant koymak yerine gei erisi tercih edilmelidir. Gei erileri uzun aliyman ksa kurplara da tercih edilmelidir. Yol ekseni, yol kaplamasnn ortasndan getii varsaylan izgiye (dorultuya) denir. Yol eksenini dz ksmlarna aliyman denir. Some noktas ise, alinymanlarn kesime noktasdr. Plan da, yolun yatay bir dzlem zerindeki izdmdr. Yolun yatay bir dzlem zerindeki iz dmn gsteren plan bir yol projesinin ilk ksmn oluturur. 1/2000 lekli hazrladmz yol plannda u bilgilerin bulunmas istenir: 1. Bir aplikasyon srasnda en kesitin alnd noktalara ayrca yatay kurblara ait balang, biti ve orta noktalar ile hektometre, kilometre ve menfez konan noktalara ait en kesit iaretleri, bu en kesit iaretleri her iki yanda olmak zere eksene dik dorultuda izilen bir izgidir. Yatay kurplara ait elemanlar; yarap, kesime as, teget boyu, alm boyu ve bisektris boyu planda olmas gerekmektedir. Plan lei, geometrik l iareti ve yn iareti planda olmas gerekir.

2. 3.

Yol gzergah izimi tamamlandktan sonra en kesitler yerletirilmeye balanr. En kesitler ilk olarak yolun balang, biti, kurp balang, biti, some noktasna ve her hektometrede bir alnr (ekil 11) .

22

BLM 4 YATAY KURBA ETLER VE ZELLKLER Kurp (Kurba): Yol gekisinin eri ksmlarna yatay kurp denir. Yatay bir kurp aliyman izleyen klotoid veya benzeri bir gei (birletirme) erisi ile daire yayndan oluur. Kurp parametreleri yolun nemli elemanlarndadr. Uygulamada trl yatay kurba ile karlalr. Bunlar, basit, birleik ve ters yerletirilmi yatay kurbalardr. Basit Yatay Kurp Basit yatay kurbalar iki aliyman birbirine balamak iin kullanlr. Basit yatay kurbada her iki teet uzunluu da geometri gerei birbirine eittir. Jeolojik ve toporafik yap, mevcut kamulatrma ve imar durumu ile evresel koullar vb. durumlar gz nnde bulundurularak yoldan kma tr kazalarn youn olduu yatay kurplarda kaza riskini azaltmak amacyla minimum yatay kurp yarapnn ve duru gr mesafesinin hesaplanmasnda tasarmc tarafndan (Vt ) tasarm hzna Vt100 km/s iin 10 km/s, Vt<100 km/s iin 20 km/s ilave edilerek tasarm yaplabilir. Bir basit yatay kurbann temel elemanlar : developman uzunluu (D) (To-Tf yay uzunluu) sapma as () yarap (R) teet uzunluu (t) bisektris uzunluu (b) Birleik Yatay Kurbalar lk kurbann ikinci teeti ile ikinci kurbann ilk teeti ayn noktadr. Krsal yollarda zellikle topografik adan geilmesi zor arazi kesimleri, maliyeti artrc tabii engeller ve ehir ii yollarda imar kstlar birleik yatay kurba kullanlmasn gerektirebilir. Birleik yatay kurba kullanlacaksa da byk kurba yarapnn, kk kurba yarapna orannn en fazla 1,5 olmas istenir. Ters Yerletirilmi Yatay Kurbalar Ortak bir teetin iki yannda (sanda ve solunda) bulunan iki daire yayndan meydana gelirler. Kurbalarn merkezleri ters ynlerde olduu iin ters kurba olarak da bilinirler. ksmda yapmak bir hayli zordur. Bunun iin de ilk kurbann bitimi ile ikinci kurbann balangc arasnda en azndan 60 m mesafe braklmas nerilir. Kurbalarn yaraplar nerilen minimum mesafeyi salayacak ekilde seilmelidir.

23

S b B

To

/2

Tf

R /2 /2

B
100 D 180 R
R 100 D

R 1 cos

18, 000 R

1 1 cos 2

180

T
ekil 10. Basit Kurp

R tan

ekil 10. Birleik Kurp

24

ekil 11. Ters Yerletirilmi Yatay Kurplar

25

800

800

798 796

794 792

790

782

780

778

776

774

772

770

768

766

764

762

760

758

756

754

752

750

748 746

798 796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 A 770 768 772 766 764 762 760 758 756 754 752 750 748

TEPE

744

? R T D Bs

= = = = =

51,75 200m 97,55m 180,55m 22,2m

744 744 742 740 738 736 734 732

0m

200 R=

R= 20

K5

O T
Bs

F T
51,75

730 728 726 724 722 720 718 716 714 712

746 744 742 740

0 20 40 60 80 100

Yatay Kurp

738

712 714 716 718

ekil 12. Yatay Kurp izimi 1. yntem

800 800 798 796 794 792 790 782 780 778 776 774 772

O
Kurp Merkezi

798

TEPE
26
51,75

796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 A 90 770 768 772 766 O 764 T 762 Kurp Balanc 760 758 756 754 752 750

26

R T D Bs

= 51,75 = 200m = 97,55m = 180,55m = 22,2m

0m

R=

20

200

R=

90

K5

Kurp Bitii

F T

51,75

ekil 13. Yatay Kurp izimi. 2.Yntem

Bs

26

800

800

798 796

794 792

790

782

780

778

776

774

772

770

768

766

764

762

760

758

756

754

752

750

748 746

798 796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 A 770 768 772 766 764 762 760 758 756 754 752 750 748

TEPE

744

744 744 742 740 738 736 734 732 730 728 726 724 722 720 718 716 714 712

746 744 742 740

0 20 40 60 80 100

K5

Yol Gzergah

738

712 714 716 718

ekil 14. A dan B ye gzergah izim detay

800

800

798 796

794 792

790

782

780

778

776

774

772

770

768

766

764

762

760

758

756

754

752

750

748 746

798

TEPE
K

744

796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 A 770 768 772 766 AL 764 762 YM AN 760 758 756 754 752 750 748

B
Platform Genilii Yol Ekseni Yol Platformu

744 744 742 740 738 736

K5

AL

YM

AN

734 732 730 728 726 724 722 720 718 716 714 712

KURP

746 744 742 740

0 20 40 60 80 100

Yol Gzergah

738

712 714 716 718

ekil-15 Gzergah zerinde baz terimler

27

800

800

798 796

794 792

790

788 786 784

782

780

778

776

774

772

770

768

766

764

762

760

758

756

754

752

750

798 796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 770 768 766 764 758 756 754 752 750 748 746 744 742

TEPE

748 746

744

B
0 +4

744 744 742

H4

0m

R=

20

200

R=

H3

A
0+ 0 +0 3

740 738 736 734 732 730 728 726 724 722 720 718 716 714 712

76

0 +4

0 T

F T

H2

00

H1

S
0 +3

K5

740 738

00 0 7

00

0 +2

S
0+127 27

0+20

54 17

0+100

R T D Bs

= 51,75 = 200m = 97,55m = 180,55m = 22,2m

En Kesit izgileri
0 20 40 60 80 100

712 714 716 718

. ekil 16. Enkesit yerleimi (Ana noktalar)

800

800

798 796

794 792

790

788 786 784

782

780

778

776

774

772

770

768

766

764

762

760

758

756

754

752

750

798 796 794 792 790 788 786 784 782 780 778 776 774 772 770 768 766 764 758 756 754 752 750 748 746 744 742

TEPE

748 746

744

26 26 51,75

17

16

B
76 0 +4 60 0 +4 40 0 +4

15

744 744 742 740 738 736 734 732 730 728 726 724 722 720 718 716 714 712

H4

14

0m

13

R=

12

20

200

R=

11

H3

10

0 +4

0 +4

A
0+ 0+ 02 0

0 T

8 0 +3
F T

20

H2

00

0 +3

H1

80

5 S 4

0 +3 40

60

0 +3 20

0 +3

0 +2

K5

740 738

00 0

00

60 0 +2

80

0+ 03 7

40 0 +2

0 +2

0 +0 60

S
0+160

0 0+20

0 +0 80

0+180

54 17

0+100

0+127 27 0+120

R T D Bs

= 51,75 = 200m = 97,55m = 180,55m = 22,2m

0+140

En Kesit izgileri
0 20 40 60 80 100

712 714 716 718

ekil-17. En kesit yerleimi

28

BLM 5 BOYKEST

Yatay kurp izimi tamamlandktan sonra gzergahmz tamamlanm durumdadr. Bundan sonraki aama ise gzergahn boykesitini oluturmaktr. Boy kesitte yatay leimiz 1 / 1000, dey leimiz 1/100 olarak izimimizi yapacaz. izimimize balamadan nce plandan alacamz bilgileri boy kesite ilememiz gerekmektedir. Boykesit (Profil), plandaki yol ekseni bir doru boyunca alr ve dey bir dzleme izdrlrse boykesit elde edilir. Boykesit zerinde, belli bir kyas hattna gre arazinin doal durumu ile yolun bitmi durumu gsterilir. Boykesit yol plan ve arazinin boyuna kesitteki izimidir. Yolun dey plandr. Dey Kurp, boykesit k ve ini eimli dz ksmlar biiminde ortaya kar. Eimin ktan inie ya da initen ka deitii yerlerde birletirme er ileri kullanlmak gerekir. Bu eriler dey kurp olarak isimlendirilir. Eimli dz ksmlara rampa denir. Kot, dikkate alnan bir noktann deniz yzeyinden veya balang olarak alnan bir kyas dzleminden yksekliidir. Siyah Kot-Krmz Kot, boykesitte araziyi gsteren dorulara siyah kot (arazi kotu), yolun projelendirilmi biimini gsteren izgilere krmz h (proje kotu) denir. Krmz kot; yol boykesitinde krmz eksen izgi zerindeki herhangi bir noktaya ait kot. Siyah Kot, boykesitte araziyi gsteren dorulara siyah kot (arazi kotu). Yol boykesitinde herhangi bir noktaya ait doal zemin kotu. Siyah izgi, yol boykesitinde arazinin oluturduu izgidir. Krmz izgi ise, yol boykesitinde yolun oluturduu izgidir. k ve ini eimli dz ksmlar ile bunlar arasndaki erisel dey kurbalardan oluan hattr. Krmz izgi yolun bitmi durumunu gsteriri. Boykesitte krmz izginin stnde kalan ksmlar kazlacak, altnda kalan ksmlar doldurulacak demektir. Enine Eim, ya sularnn tahliyesi iin platformun enkesitine eksenden yanlara doru verilen eime enine eim(bombe) denir. Platformun kaplama malzemesinin su tahliye kapasitesine gre enine eim seilir. nce dokulu asfaltta %1 ve %2 yetebilirken, akl malzemede %3 ve %4 eim gerekebilir. Minimum oran %1,5 olmaldr. Boyuna Eim, yolun dey kesitteki eimidir. Yolda kot fark olumayacak bile olsa su tahliyesi iin yola en az %0,3-%0,5 aras bir boyuna eim verilmelidir. Boyuna eimler geirilirken yarma ve dolgularn dengeli olmasna dikkat edilmelidir. ekil 20

62

771,00

00

772,00

770,00
14

95

769,00

96

768,00
1
26

06

Km P = 0+170 Kot P = 764,69 m e = 0,15 m

46

ekil-18 Boy Kesit

767,00
1 1
01 44

766,00
1 0
44 57

765,00
1
69

764,00
1

763,00
04

762,00
0
12

761,00
2
67

760,00
2
63

759,00
2
58

758,00

52

757,00

756,00

34

755,00

31

754,00

18

753,00

14

752,00

56

751,00

1/100

750,00
0
18
88 56 99 07 31 21 07 04 01 98 95 92 88 85 82 76 13 17 13 10 00

42

57

15

59

771

770

769

768

767

766

766

765

765

764

763

762

761

760

759

758

757

756

754

753

752

751

750

749

02

40

00

77

37

65

34

00

63

56

48

35

33

80

73

65

56

67

67

77

78

32

55

00

77200 77200

771

771

770

769

769

768

768

767

764

762

761

762

763

762

761

759

757

754

752

750

749

749

749

750

EN KEST NO ARA MESAFELER

A 4
27

1 20 00
0+120 0+140 0+160 0+127

0 T

2 20 00
0+100

H1 6 S 5 7 27 12 73

7 20 00 20 00
0+180

H2
0+200
54

T F
17 54 2 22 46
0+217

8 20 00
0+240

9 20 00
0+260

10 20 00
0+280

H3 20 00
0+300

11 20 00
0+320

12 20 00
0+340

13 20 00
0+360

14 20 00
0+380

H4 20 00
0+400

15 20 00
0+420

16 20 00
0+440

17 16 00
0+460

B
0+476

20 00 1
30

17 00

23 00

20 00

20 00

0+020

0+037

0+060

0+000

0+080

METRELER

HEKTOMETRELER

3 L2=306 m
26

KLOMETRELER EM VE EM DEME NOKTALARI

29

g1 = % 4

30

L1=170 m

g2=% 5

10

YATAY KURBA ELEMANLARI

L= 37 m T=97,55 m

R=200 m

? =51,75

D=180,55 m

BS=22,2 m

L= 258,46 m

750

SYAH KOTLAR

00

749

KIRMIZI KOTLAR

00

1/1000

749,00

30

757,00 756,00 755,00 754,00 753,00 752,00 751,00

1/100

30

750,00
1/1000

749,00
77200 77200
42 57 59 88 56

771

15

770

769

768

767

76

766

766

KIRMIZI KOTLAR SYAH KOTLAR EN KEST NO ARA MESAFELER METRELER HEKTOMETRELER KLOMETRELER EM VE EM DEME NOKTALARI YATAY KURBA ELEMANLARI

02

37

40

65

34

00

77

771

771

770

769

769

768

768

A
0+000

1
0+020

0 T

2
0+060

3
0+080

H1
0+100

4 20 00

0+037

0+120

0
30

g1= % 4

L= 37 m

R=200 m

=51,75

T=97,55 m

ekil 19. Boy Kesit detay.

ekil 20. Yarma ve dolgularn dengeli olmasna dikkat edilmelidir. Enkesit zerinde kotlarn gsterimi

0+127

0+140

27

20 00

17 00

23 00

20 00

20 00

S 5 7 27 12 73

767

00

765

99

31

4.1 DEY KURP ELEMANLARI

ekil 21 Dey kurp Dey kurplar dey eksende eimlerin birbirine aamal olarak geiini salamaktadr. Boykesit k ve ini eimli dz ksmlar biiminde ortaya kar. Eimin ktan inie ya da initen ka deitii yerlerde birletirme erileri kullanlmak gerekir. Bu eriler dey kurp olarak isimlendirilir. Eimli dz ksmlara rampa denir. Boy kesitte izimi yaplrken krmz kot en az iki farkl eimle geirilir. Planda alimanlarda alanlar eitlemeye altmz gibi boy kesitten yol gzergahn oturturken yarma ve dolu alanlarn eit tutmaya gayet etmeliyiz. Bu eimlerin kesiim tepe noktas mutlak suretle boy kesitte gsterilir. Eim farkllklarndan dolay boy kesitimizde dey kurve oluacaktr. Bu dey kurvede krmz kotlar boy kesit zerinden alnamaz dey kurvede krmz kot hesab iin ayrca formul kullanlmas gerekmektedir. Dey kurplar; kapal (tepe) ve ak (dere) olmak zere iki ekilde adlandrlmaktadr. Dey kurplar sr konforu, yol gvenlii ve yeterli drenaj salayacak ekilde tasarlanmaldr. Krmz kot belirlendikten sonra boy kesit zerinde krmz kot ile siyah kot arasndaki kot farkllklar boy kesit zerine yazlmaldr. Dey kurp tipleri: Tepe (kapal) dey kurp: Bir rampay bir ini, rampay daha az eimli bir rampa veya bir inii daha dik eimli bir ini izlediinde aradaki eriye verilen isimdir. Dere (ak) dey kurp: Bir inii bir rampa, inii daha az eimli bir ini veya bir rampay daha dik eimli bir rampa izlediinde aradaki eriye verilen isimdir.

32

Km P = 0+170 Kot P = 764,69 m e = 0,15 m

46 44

14

01

44

57

69

04

ekil 22. Boy kesitte tepe noktas ve gsterimi ve dey kurp arazi uygulamalar

12

33

ekil 22. Dey kurpe tipleri

(a )

(b)

ekil 23. Dey ve yatay kurvelerin istenen (a) ve istenmeyen durumlar (b)

34

5.3 GR MESAFES (S) Genel sr emniyeti asndan bir dere tipi dey kurp en az duru gr mesafesine eit bir d far gr mesafesi salayacak ekilde boyutlandrlmaldr. Bu aamada dey kurve hesab yaplr. lk olarak L boy tespiti yaplr. Parabolik tepe dey kurbun minimum uzunluu gr mesafesi esas alnarak hesaplandnda gvenlik, konfor ve estetik artlar salanm olmaktadr. Tepe dey kurplarda, kurp boyu Duru Gr Mesafesi (DGM) esas alnarak hesaplanmaldr

SSD

180

Rv

100 D

180 SSD
s

Ms

Rv
90 SSD Rv
Obstruction Rv s

Ms

Rv 1 cos

SSD

Rv cos 90

Rv

Ms Rv

ekil 24. Gr Mesafesi

35

Gr Mesafesi, S
PVI

PVC

PVT

g1

h1 L
S<L

h2

g2

S>L
2
2

L 100

A S 2h1

200
2

2h2

2 S

h 1 A

h2

Gr Mesafesi , S

g1
h1

PVC PVI

PVT

g2

h2=0

S<L
L A S
2

S>L
L 2 S 200 h1 S tan A

200 h1 S tan

L: Tepe dey kurp uzunluu, m S: Gr mesafesi, m A:Eimlerin cebrik fark , % h1 src gz ykseklii, m h2: Yol zerindeki obje ykseklii, m
ekil 25. Gr Mesafesi

36

Tablo-4 L boy tespiti

L BOYUNUN TESPT
Far (S) = 100 m alnmtr S < L iin ; L = (GxS)/(1,22x0,035xS) = 18,74 m KONFOR KRTER Lmin= GxV/3,95 = 7,291 m ESNEKLK KRTER L min= 3048xG = 24,384 m DRENAJ KRTER L min= 4360xG = 34,88 m ARTNAME L min= 120 m ----> L=150 alnmtr Rdey=6xRyatay Rdey=6x200=1200 m L = RdeyxG=>Rdey = L/G = 150/0,008= 18750 > 1200 L uygundur. t =L/2=150/2=75 m e=LxG/8=150x0.008/8=0,15 m S>L iin ; L=2xS-((1,22x0,035xS)/G)= m

Dey kurvede L boy tesipi yapldktan sonra dey kurvede krmz kotlar ve kmler tespit edilir. Dey kurve iinde kalan en kesitlerin krmz kotlar tespit edilir.

37

PVC

G1

PVI

G2 PVT

L/2

L x

ekil 26 Dey Kurve Fonksiyon

y
PVC: x
x 0

ax 2 bx c
0
and
d 2Y dx 2

and
dY dx
2a

Y
b
G2 G1 L

c
G1
a G2 G1 2L

Herhangi bir nokta :

38

Tablo 5 Kot tespiti

T1
g
1

=0,0

43

P C
g
2

-0 .0

51

T2

t=75 m L=150 m

t=75 m

g1 = (kotA-kotP)/(kmA-kmP) = (772-764,69)/(0-171,40)

= -0,043

g2 = (kotP-kotB)/(kmP-kmB) = (764,69-749)/(171,40-476) = -0,051

G = g1-g2 = -0,043-(-0,051) = 0,008
e = (L x G)/8 = (150x0,008)/8 = 0,15 m

kot C = kotP - e = 764,69 - 0,15 = 764,54 m kot T1= kotP +

g1xt = 764,69+0,043x75 = 767,915 m

BOY KESTTEN KIRMIZI KOTLAR

kot T2= kotP - g2xt = 764,69-0,051x75 = 760,865 m

A = 772,00 m B = 749,00 m
MESAFELER KOTLAR

A = 0+000

Km

B = 0+476 Km P = 0+171 Km C = 0+171 Km T1= 0+096

40 40 40 40

P = 764,69 m C = 764,54 m T1 = 767,915 m T2 = 760,865 m

Km

T2= 0+246 Km

39

Gei Erileri: Yksek Standartl yollarda gerek konfor gerekse sr emniyeti iin kurp ile aliynmon arasna gei erisi konulmas gerekmektedir. Geii erilerinin eitli tipleri mevcuttur. Dever balang ve bitileri, dever boy hesab yapldktan sonra dever ierisinde kalan en kesitlerde eim hesab yaplr Tablo-6 Dey kurvede krmz kot

DEY KURBA GE PARABOL DENKLEM

y=((g2 - g1)/2L) x x + g1 x x
En Kesit T1 H1 4 S 5 6 C 7 H2
F T

Km
0+096 0+100 0+120 0+127 0+140 0+160 0+171 0+180
40 27 40

x
0 3,60 23,60 30,87 43,60 63,60 75,00 83,60

y
0

Krmz Kot
767,915

-0,155 767,760 -1,030 766,885 -1,353 766,562 -1,925 765,990 -2,843 765,072 -3,375 764,540 -3,781 764,134 -4,741 763,174 -5,600 762,315 -6,701 761,214 -7,050 760,865

0+200 103,60 0+217 121,14 0+240 143,60 0+246 150,00

40 54

8 T2

40

6.2 DEVER ETLER VE HESABI Boy kesit tamamlandktan sonra dever hesabna geilir. Kk yarapl yatay kurbalarda gvenli ve konforlu seyir artlarn salamak iin bavurulan bir dier yol ise dever uygulamasdr. Dever, ksaca, yola enine ynde verilen eimdir. Yola verilen dever sayesinde tatn maruz kald merkezka kuvvetinin bir ksm gvenli ve konforlu bir ekilde karlanr. Yatay kurbalar tasarlanrken yolun gvenlik, kapasite, yolculuk konforu asndan ngrlen standartlar salamas istenir. Bu adan doru tasarlanmam yatay kurbalarda iletme hz deceinden yolun kapasitesi ve hizmet dzeyi de der. Tatlarn savrulma ve devrilme etkilerine maruz kalmalarndan dolay birok trafik kazas meydana gelme ihtimali doar. Dier taraftan kt tasarlanm yatay kurbalar konforu bozarak kt yolculuk artlarna sebep olurlar. Kk kurba yaraplarnda belirli bir hzn zerinde seyredildiinde aliymandan kurbaya geite tat iinde bulunanlar bir savrulma etkisine maruz kalrlar. Bu etkiyle seyahat konforu der. Seyahat konforunu belirli bir dzeyde korumak iin aliymanla kurba arasna gei erisi veya rakordman kurbas ad verilen zel eriler yerletirilir. Bylelikle merkezka kuvvetinin ani etkisi azaltlm olur Deverin Uygulanmas Dever yol enkesitine ekilde uygulanabilir. Yolun eksen hatt sabit tutulup; i kenar drr d kenar ykseltilir, Yolun i kenar hatt sabit tutulup; eksen hatt ile d kenar ykseltilir, Yolun d kenar hatt sabit tutulup, i kenar ve eksen hatt drlr. Eksen hattnn sabit tutulduu durumda boykesitte kotlar deimez ancak yol i kenarnda ukurlama olabilir. ukurlama d kenarn sabit tutulduu durumda da olur. ve d kenarn sabit tutulduu durumlarda yolun krmz kotu deiecektir. Bu durumda dever verilen kesimde yenid en krmz kot belirlenmesi gerekecektir. Hangi yntemin tercih edilecei yarma veya dolguda olunuuna ve drenaj durumuna bal olmakla birlikte, eksen hattnn sabit tutulmas daha yaygn bir seimdir. Aliymanda at biiminde olan yol enkesiti dever uygulanmas ile kurpta ie eik bir duruma dnr. Bu geiin daha yumuak olmas iin dever uygulamasna aliyman iinde balanr ve kurp iinde bir noktada dever maksimum dzeyine eriir. Bir baka deyile, deverin uygulanmas iin bir mesafe kullanlr ve bu mesafe; eitliiyle bulunur. Dever uygulamasndaki iki snrlamadan biri maksimum dever eimi % 8 (veya % 10), dieri uygulama uzunluu iin minimum 45 m koullardr. Limit deerlerin almas durumunda ya deerler limitlere ekilir veya kurp yarapnn bytlmesi yada proje hznn drlmesi yoluna gidilir. Rakordman (L=Lt + Lr) uzunluu (dever balangc ile bitii arasndaki mesafe) belirlendikten sonra rakordman balangc aada verilen tablo yardmyla hesaplanmaktadr . L=Lt + Lr Lt:Deverin at eiminden %0 eime gei boyu Lr : Deverin %0 eiminden max devere gei boyu Hesaplanan boyunun 2/3 kurp balang noktasndan itibaren aliymana doru, 1/3 ise kurp iine doru alnarak dever uygulanr.

41

Rv

Fc Fcn Fcp W Wn Wp

Wp Ff Fcp

e 1 Ff

Ff

W sin

f s W cos

WV 2 sin gRv

WV 2 cos gRv

fs

V2 1 fse gRv
V2 g fs e

tan

fs

V2 1 f s tan gRv

Rv

ekil 27 Deverde araca etkiyen kuvvetler

42

ekil 28 Deverin kesitler boyuncaki deiimi

43

Tablo 7.
Vt=20 km/sa Lr ( m )
R (m) 7000 6000 3000 2500 2000 1500 1400 1300 1200 1000 900 800 700 600 500 400 300 250 200 175 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 e % E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E TE TE TE TE TE 2,1 2,2 2,4 2,5 2,6 2,8 3.0 3.3 3.8 2 4 erit erit 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 9 14 9 14 9 14 9 14 9 14 9 14 10 16 11 16 11 17 12 18 13 19 14 20 15 22 17 28 Rmin= 16

Vt=30 km/sa Lr ( m )
e % E E E E E E E E E E E E E E E E TE TE 2.3 2.4 2.5 2.6 2.6 2.7 2.8 2.9 3.0 3.2 3.3 3.5 3.7 3.9 2 4 erit erit 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10 14 10 14 11 17 12 17 12 18 12 19 12 19 13 19 13 20 14 21 14 22 15 23 16 24 17 25 18 27 19 28 Rmin= 35

Vt=40 km/sa Lr ( m )
e % E E E E E E E E E E E E E TE TE 2.1 2.4 2.6 2.8 2.9 3.1 3.2 3.3 3.4 3.6 3.6 3.7 3.8 3.9 4.0 2 4 erit erit 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10 15 10 15 11 18 12 19 13 20 14 22 15 22 16 24 16 25 17 26 17 26 18 27 19 28 19 29 20 29 20 30 21 31 Rmin= 80

Vt=50 km/sa Lr ( m )
e % E E E E E E E E E E TE TE TE 2.1 2.3 2.5 2.8 3.0 3.3 3.5 3.7 3.8 3.8 3.9 4.0 4.0 2 4 erit erit 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11 17 11 17 11 17 12 17 13 19 14 21 16 23 17 25 18 27 19 29 20 31 21 32 21 32 22 32 22 33 22 33 Rmin= 100

Vt=60 km/sa Lr ( m )
e % E E E E E E E E TE TE TE 2.1 2.3 2.5 2.7 3.0 3.3 3.6 3.8 3.9 4.0 2 4 erit erit 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 18 12 18 12 18 13 19 14 21 15 23 16 24 18 27 20 30 22 32 23 34 23 35 24 36 Rmin= 150

Vt=70 km/sa Lr ( m )
e % E E E E E TE TE TE TE 2.2 2.4 2.5 2.7 2.9 3.1 3.4 3.8 3.9 2 4 erit erit 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 13 20 13 20 13 20 13 20 14 22 16 24 18 25 18 27 19 28 20 30 22 33 25 37 26 38 Rmin= 215

Vt=80 km/sa Lr ( m )
e % E E E E TE TE 2.1 2.2 2.3 2.5 2.7 2.8 3.0 3.2 3.5 3.7 4.0 2 4 erit erit 0 0 0 0 0 0 0 0 14 22 14 22 15 23 16 24 17 25 18 27 19 29 20 30 22 32 23 35 26 38 27 40 29 43 Rmin= 280

Vt=90 km/sa Lr ( m )
e % E E E TE TE 2.3 2.4 2.5 2.6 2.8 3.0 3.2 3.4 3.6 3.8 4.0 2 4 erit erit 0 0 0 0 0 0 15 23 15 23 16 26 18 28 19 29 20 30 21 32 23 34 25 37 26 39 28 41 29 44 31 46 Rmin= 375

Vt=100 km/sa Lr ( m )
e % E E TE TE 2.2 2.6 2.7 2.8 2.9 3.2 3.4 3.5 3.7 3.9 4.0 2 4 erit erit 0 0 0 0 16 25 16 25 18 27 21 32 22 33 23 34 24 36 25 39 26 42 29 43 30 45 32 48 33 49 Rmin= 490

emax = %4 R = Kurp yarap ( m ) Vt = Tasarm hz ( km/sa ) e = Dever oran Lr = %0 'dan tasarm deverine ulamak iin gerekli mesafe ( m ) E = at eimi ( % ) TE = at eiminin tek ynl dever durumu ( % )

ehir Geilerinde uygulanacak dever oran ( emax = %4)

Tasarm Hzna ve Yarapa Bal Olarak Uygulanacak Dever Oranlar

44

Tablo 8
Vt=20 km/sa Vt=30 km/sa Vt=40 km/sa Vt=50 km/sa Vt=60 km/sa Vt=70 km/sa Vt=80 km/sa Vt=90 km/sa Vt=100 km/sa Vt=110 km/sa Vt=120 km/sa Vt=130 km/sa Lr ( m ) Lr ( m ) Lr ( m ) Lr ( m ) Lr ( m ) Lr ( m ) Lr ( m ) Lr ( m ) Lr ( m ) Lr ( m ) Lr ( m ) Lr ( m )
R e 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 9 9 9 9 10 11 11 12 14 14 16 17 19 21 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 14 14 14 14 15 16 17 18 20 22 24 26 30 32 e E E E E E E E E E E E E E E E TE TE 2.3 2.8 3.0 3.3 3.5 3.6 3.8 3.9 4.1 4.2 4.5 4.7 5.0 5.4 5.8 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10 10 11 13 14 16 17 17 18 19 20 20 22 23 24 26 28 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 14 14 17 20 22 24 25 26 27 28 30 30 32 34 35 39 42 e E E E E E E E E E E E E TE TE 2.1 2.5 3.1 3.5 3.9 4.1 4.4 4.5 4.6 4.9 5.0 5.2 5.4 5.6 5.8 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10 10 11 13 16 18 20 21 23 23 24 25 26 27 28 29 30 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 15 15 16 19 24 27 30 32 34 35 35 37 38 40 42 43 45 e E E E E E E E E E TE TE TE 2.1 2.4 2.6 3.3 3.9 4.2 4.7 5.0 5.3 5.4 5.6 5.7 5.8 6.0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11 11 11 12 13 16 18 22 23 26 28 29 30 31 32 32 33 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 17 17 17 17 20 23 27 32 35 39 42 44 45 47 47 48 50 e E E E E E E E TE TE 2.1 2.3 2.5 2.9 3.1 3.5 4.0 4.6 5.0 5.5 5.8 6.0 2 0 0 0 0 0 0 0 12 12 13 14 15 17 19 21 24 28 30 33 35 38 4 0 0 0 0 0 0 0 18 18 19 21 23 25 28 32 36 41 45 50 52 54 e E E E E E TE TE 2.1 2.2 2.6 2.8 3.1 3.4 3.8 4.2 4.7 5.4 5.8 2 0 0 0 0 0 13 13 14 14 17 18 20 22 26 27 31 35 38 4 0 0 0 0 0 20 20 21 22 26 27 30 33 37 41 46 53 57 e E E E E TE 2.2 2.4 2.5 2.7 3.1 3.4 3.6 4.0 4.3 4.6 5.3 5.9 2 0 0 0 0 14 16 17 18 19 22 24 26 29 31 35 38 42 4 0 0 0 0 22 24 25 27 29 33 37 39 43 46 52 57 64 e E E E TE 2.1 2.7 2.8 3.0 3.2 3.6 3.8 4.2 4.5 5.0 5.4 2 0 0 0 15 18 21 21 23 25 28 30 32 35 38 41 4 0 0 0 23 24 31 32 34 37 41 45 48 53 57 62 e E E TE TE 2.5 3.1 3.3 3.5 3.7 4.2 4.5 4.9 5.2 5.6 2 0 0 16 16 20 25 27 29 30 34 37 40 43 46 4 0 0 25 26 31 38 41 43 45 52 55 60 64 69 e E E TE 2,3 2,8 3,6 3,8 4.0 4.2 4.8 5.1 5.4 5.8 2 0 0 18 20 25 32 33 35 37 42 45 47 51 4 0 0 26 30 37 47 50 53 55 63 67 71 76 e E E 2.3 2.7 3.3 4.2 4.4 4.7 5.0 5.5 5.8 2 0 0 22 26 31 40 42 46 47 53 55 4 0 0 33 38 47 60 63 67 71 80 82 e E E 2.5 3.0 3.7 4.7 5.0 5.3 5.5 2 0 0 26 31 38 48 51 55 58 4 0 0 39 46 67 73 77 82 86 (m) % 7000 E 6000 E 3000 E 2500 E 2000 E 1500 E 1400 E 1300 E 1200 E 1000 E 900 E 800 E 700 E 600 E 500 E 400 E 300 E 250 E 200 E 175 TE 150 TE 140 TE 130 2.1 120 2.2 110 2.4 100 2.5 90 80 70 60 50 40 30 20 2.7 3.0 3.2 3.3 3.8 4.2 4.7 erit erit % erit erit % erit erit % erit erit % erit erit % erit erit % erit erit % erit erit % erit erit % erit erit % erit erit % erit erit

6.0 62 93 Rmin= 950

6.0 57 85 Rmin= 755

5.9 45 68 Rmin= 335

5.9 46 72 Rmin= 435

6.0 53 79 Rmin= 550

6.0 39 58 Rmin= 195

6.0 43 66 Rmin= 250

6.0 38 54 Rmin= 135

6.0 33 50 Rmin= 90

6.0 31 46 Rmin= 65

emax = %6 R = Kurp yarap ( m ) Vt = Tasarm hz ( km/sa ) e = Dever oran Lr = %0 'dan tasarm deverine ulamak iin gerekli mesafe ( m ) E = at eimi ( % ) TE = at eiminin tek ynl dever durumu ( % )

5.6 25 37 Rmin= 15

6.0 29 43 Rmin= 30

Tasarm Hzna ve Yarapa Bal Olarak Uygulanacak Dever Oranlar

45

Hesaplanan boyunun 2/3 kurp balang noktasndan itibaren aliymana doru, 1/3 ise kurp iine doru alnarak dever uygulanr.
DEVER D = 180,54m R = 200m d = (0,00443 x Vp) / R d = (0,00443 x 60) / 200 d = 0,08 < 0,10 KURBADA DERVLME SAVRUMA Vsav = 11,3x[Rx(e+tg)/(1-extg)], Vsav = 11,3x[200x(0,2+0,08)/(1-0,2x0,08)]=85,25 km/sa Vdev = 11,3x[(Rx)hxtg+e/2))/(h-tgxe/2)] Vdev = 11,3x[(200x(1,45x0,08+1,95/2))/(1,45-0,08x1,95/2)= 142,50km/sa Proje hz => Vp = 60 km/sa Uygulama deveri => du = %8 KURBADA YOL GENLETMES b = [(nx)/(2xR)]+[(0,05xVp)/R] n = 2, ( Dingiller aras mesafe ) = 11m olduundan; b = [(2x11)/(2x200)]+[(0,05x60)/200]= 0,82 m b = 0,82m

DEVER RAMPA BOYU HESABI h1 = (B/2)xdo = (11/2)x0,02 = 0,11 m h2 = [((b+B)/2)xdu] = [((0,82+11)/2)x0,08] = 0,47 m Lg = Vp/(46,7xRxP) = 60/(46,7x200x0,4) = 57,82~ 58m Lg = 58 < D = 180,54m K = (2xLgxh1)/(h2-h1) = (2x58x0,11)/(0,47-0,11) = 35,44 ~ 36m M = K/2 = 18 m GE ERS (Kbik Parabol) e = Lg/(6R) = 58/(6200)=2,8 m R= e/4 = 0,7 m , m = R/2 = 0,35 m KmA1 = KmTo - L/2 = 37 - 58/2 = 8m KmE1 = KmTo + L/2 = 37 + 58/2 = 66m KmE2 = KmTf - L/2 = 217,54 - 58/2 = 188,54m KmA2 = KmTf + L/2 = 217,54 + 58/2 = 246,54m

46

Proje hz deitii zaman bunlar da deieceinden nemi byktr. Proje hznn

belirlenmesinde, % (X) hzlarndan yararlanlr. Tavsiye edilen deer, %85 hzdr. DEVER D = 180,54m R = 200m d = (0,00443 x Vp) / R d = (0,00443 x 60) / 200 d = 0,08 < 0,10 KURBADA DERVLME SAVRUMA Vsav = 11,3x[Rx(e+tg)/(1-extg)], Vsav = 11,3x[200x(0,2+0,08)/(1-0,2x0,08)]=85,25 km/sa Vdev = 11,3x[(Rx)hxtg+e/2))/(h-tgxe/2)] Vdev = 11,3x[(200x(1,45x0,08+1,95/2))/(1,45-0,08x1,95/2)= 142,50km/sa Proje hz => Vp = 60 km/sa Uygulama deveri => du = %8 KURBADA YOL GENLETMES b = [(nx)/(2xR)]+[(0,05xVp)/R] n = 2, ( Dingiller aras mesafe ) = 11m olduundan; b = [(2x11)/(2x200)]+[(0,05x60)/200]= 0,82 m b = 0,82m

DEVER RAMPA BOYU HESABI h1 = (B/2)xdo = (11/2)x0,02 = 0,11 m h2 = [((b+B)/2)xdu] = [((0,82+11)/2)x0,08] = 0,47 m Lg = Vp/(46,7xRxP) = 60/(46,7x200x0,4) = 57,82~ 58m Lg = 58 < D = 180,54m K = (2xLgxh1)/(h2-h1) = (2x58x0,11)/(0,47-0,11) = 35,44 ~ 36m M = K/2 = 18 m GE ERS (Kbik Parabol) e = Lg/(6R) = 58/(6200)=2,8 m R= e/4 = 0,7 m , m = R/2 = 0,35 m KmA1 = KmTo - L/2 = 37 - 58/2 = 8m KmE1 = KmTo + L/2 = 37 + 58/2 = 66m KmE2 = KmTf - L/2 = 217,54 - 58/2 = 188,54m KmA2 = KmTf + L/2 = 217,54 + 58/2 = 246,54m

47

Tablo-9 ( Dever balang ve biti deerleri )

ENKEST No A1 1
To

KM 0+008 0+020 0+037 0+060 0+066 0+188 0+200 0+217 0+240 0+246
54 54 54

X 0 12 29 52 58 58 46,54 29 6,54 0

Y=X/(6RL) 0 0,025 0,350 2,020 2,803 2,803 1,448 0,350 0,004 0

2 E1 E2
H2 Tf

8 A2
.

48

Tablo-10 Dever iindeki en kesit eimleri

ENKEST NO D kenar kenar 2

KM -0+028 -0+010 0+000 0+008 0+020 0+037 0+060 0+066 0+080 0+100 0+120 0+127 0+140 0+160 0+180 0+188 0+200 0+217 0+240 0+246 0+260 0+264 0+280 0+282
54 54 54 54 54 27

B+b

%d h=B+b *d h=B+b *d
2

K1 M1 A A1 1 To 2 E1 3 H1 4 S 5 6 7 E2 H2 TF 8 A2 9 M2 10 K2

0,000+0,000 11,000 -2,00 0,000+0,000 11,000 0,00

-0,11 0,00 0,06 +0,11 +0,18 +0,28 +0,43 +0,47 +0,47 +0,47 +0,47 +0,47 +0,47 +0,47 +0,47 +0,47 +0,40 +0,28 +0,13 +0,11 +0,03 0,00 -0,11 -0,11

-0,11 -0,11 -0,11 -0,11 -0,18 -0,28 -0,43 -0,47 -0,47 -0,47 -0,47 -0,47 -0,47 -0,47 -0,47 -0,47 -0,40 -0,28 -0,13 -0,11 -0,11 -0,11 -0,11 -0,11

0,000+0,000 11,000 1,11 0,000+0,000 11,000 0,085+0,085 11,170 0,205+0,205 11,410 0,368+0,368 11,772 2,00 3,24 5,00 7,38

0,410+0,410 11,820 8,00 0,410+0,410 11,820 8,00 0,410+0,410 11,820 8,00 0,410+0,410 11,820 8,00 0,410+0,410 11,820 8,00 0,410+0,410 11,820 8,00 0,410+0,410 11,820 8,00 0,410+0,410 11,820 8,00 0,410+0,410 11,820 8,00 0,329+0,329 11,658 0,205+0,205 11,410 0,046+0,046 11,092 0,000+0,000 11,000 0,000+0,000 11,000 0,000+0,000 11,000 6,81 5,00 2,28 2,00 0,50 0,00

0,000+0,000 11,000 -2,00 0,000+0,000 11,000 -2,00

49

50 82 0 2 0+ +28 0

50 4 26 0 + 0 26 0+

2 0+

K210 M
2
9

50 46 0 24 0+ 54 17

2 0+

2
8

0+

20

0+
F T

18

54 8
80

0+1
H2

2 R=

00

2
7

0+1

60

0+140

0+127

27

S 4

0+120

H1

0+100

0+080

E1
2
R=20 0 m

0+066 0+060

Gei Eris i

Lg

0 T

A 1
A

0+03

-2

+2

0+02 0+00 8 0+00 0 0- 0 10

-2

+2

M1
-2
0

-2

K1
-2
-2

-2

-2

0- 0

28

ekil-29. Dever perspektif izimleri

50

1/500

1/500

LEK

LEK

1/50

1/50

0+066 E

E
-0,47

+0,47

0+066 0+060

E 2

+0,47

1/50

LEK
-0,47

1/500

0+066
+0,43 -0,43

0+060

2
-0,43

+0,43

0+060

29

58

0+037 TO

TO -0,28

+0,28

0+037

TO

+0,28

-0,28

0+037

0+020

+0,18 -0,18

0+020

+0,18

-0,18

0+020

0+008

A 0+000 A

+0,11 -0,11

0+008
+0,06

A 0+000 A
-0,11

+0,11

-0,11

0+008
+0,06 -0,11

18

0+000

-0,11

0,00

18

-0,11

-0,11

ekil-30 Dever izimleri

29

51

BLM 6 ENKEST
Enkesit: Yol gekisinin herhangi bir noktasndaki arazi ve proje kotlarn gsteren, yolun yatay kesitteki izimidir. Geici enkesitleri izmek iin, planda yol gekisine dik dorultularn dze erilerini kestii noktalar arasndaki uzunluklar yatay eksen, noktalarn kotlar da dey eksen zerinde alnarak iaretlenir. Bu noktalar birletirilerek doal zeminin enkesiti izilir. Enkesit lei yatay da ve dey de ayn (1/100 veya 1/200) alnr. Bu enkesitler zerinde yol ekseninin yeri, yol platformu ve evler izilerek enkesit tamamlanr. Yol ile doal zemin arasnda kalan enkesit alanlar (yarma ve dolgu) yardmyla da hacimler hesaplanr. Gerekli inceleme ve karlatrmalar sonucunda en uygun krmz izginin izilebildii geki kesinletirilerek aplikasyona geilir. En kesitler tamamlandktan sonra hacimler tablosu oluturulur. Enkesit Elemanlar: 1. Kaplamann tipi ve bombesi 2. erit genilikleri 3. Banket genilii ve eimi 4. Hendek genilii ve derinlii 5. Dolgu ve yarma evleri 6. Dever 7. Kurplarda genileme 8. Kamulatrma genilii

ekil 31. Tipik enkesit ve elemanlar

52

Platform, yolun banket d snrlar arasnda kalan yzeydir. Kaplama, motorlu aralarn ve zel hallerde dier tat ve yayalarn gemesine ayrlan eritlerin yapmnda kullanlan. (Asfalt, beton. parke v.s. gibi) en st tabakadr. Banket. Yol yzeyinin motorlu aralarn gidi geliine ayrlan ksm dnda kalan; yerine gre malzeme koymaya. yaya, hayvan v.s. geiine ve aralarn durmasna ayrlan ksmdr. Yol st Yaps Kaplama. temel, alt temel tabakalarn iine alan yol yapsdr. Yol Alt Yaps, yolun st yaps altnda kalan ksmdr. Yol Alt Yaps Taban, yol alt yapsnn oturduu tabii zemin yzeyi veya elverili hale getirilmek zere deitirilmi tabii zemin yzeyidir. Zayf Zemin Tabakas, yarma veya ariyetlerde genel olarak st ksmlarda bulunan nebati toprak v.s. gibi dolgu yaplmasna elverili olmayp. kazlp atlmas gereken zemin tabakasdr. Temel Tabakas, kaplama tabakas ile ince tesviye yzeyi veya alt temel tabakas arasnda balanty salayan, yk datm ve dzgnlk salayan yola gelen ykleri tayan ve alt temel veya alt yapya intikal ettiren tabakadr. Alt Temel Tabakas, yola gelen ykleri daha ucuz bir yapyla alt yapya intikal ettirmek zere alt yapyla temel tabakas arasna konulan tabakadr. Anma Tabakas, st yapnn en st tabakas veya anma sathdr. Binder Tabakas. Bir temel ile sath tabakas arasndaki ara tabakadr. Kamulatrma Sahas, yol yzeyi, hendekleri. evleri. sanat yaplar. kprleri. ariyet yerleri. malzeme ocaklar ve dier ksmlar ile yolun yapm ve emniyeti iin kamulatrlan arazidir. nce Tesviye Yzeyi veya st Yap Taban, ince tesviyesi yaplm yol alt yapsna ait en st yzeydir. nce Tesviye Tabakas; (1) Kaya veya ksk yarmalarda dzgnl temin maksadyla tesviye kotuna gre fazla kaz yaplarak bu kaz yerine seme malzeme koymak suretiyle yaplan tabaka. (2) Toprak yarmalarda tesviye kotuna indirilmi zeminin srlmek v.s. suretlerde kabartlarak yeniden iyice sktrlmas ve baz hallerde imento, kire v.s. ile stabilize edilmesi suretiyle elde edilen tabaka. (3) Baz hallerde elverili kaz malzemesiyle yaplan dolgunun en st tabakas, ince tesviye tabakas adn alr. Enine eim: Yol yzeyine den ya sularnn platformu bir an nce terkedebilmeleri iin yol enkesitine eksenden banket ya da kaplama d kenarna doru olmak zere her iki tarafta verilen eime denir. Ya sularnn tahliyesi iin platformun enkesitine eksenden yanlara doru verilen eime enine eim(bombe) denir. Platformun kaplama malzemesinin su tahliye kapasitesine gre enine eim seilir. nce dokulu asfaltta %1 ve %2 yetebilirken, akl malzemede %3 ve %4 eim gerekebilir. Minimum oran %1,5 olmaldr. Kenar Hendek: Yolun yarma tarafnda banket ile yarma evi arasnda uzanan ya sularn toplayc kanaldr. Genellikle yamuk kesitli, 30 cm-75 cm aras derinliktedir. Hendek evleri iin banket tarafnda 3/1 ve 4/1, yarma tarafnda 1/1 en ok kullanlan eiml erdir. Kafa Hendei: Yarmalarda yamalardan akan sular toplamak iin yama stne ev tepesinden bir miktar geride e ykselti erilerine paralel bir hendek alabilir. Bu hendekler de kafa hendei olarak isimlendirilir.

53

ekil 32. Kafa hendei Yol Ekseni: Yol kaplamasnn ortasndan getii varsaylan dorultuya yol ekseni denir. Toprak ii (tesviye): Yol yzeyine dzgn bir ekil verilmesi iin doal zeminin dzeltilmesi gerekir. Bu amala baz yerler kazlr, baz yerler doldurulur. Bu ilere verilen isimdir. nce tesviye (reglaj): Tesviye yzeyinin uygun enine ve boyuna eim de verilerek bir greyder yardm ile son olarak dzeltilmesi ilemine verilen isimdir. Menfez: Srekli olarak akan ya da ya sonucu oluan kk akarsular yol gvdesinin bir tarafndan dier tarafna geirmek iin kullanlan yaplardr. Alt yap: Yolun toprak ileri sonunda daha nceden saptanan kot ve enkesit ekline getirilmi ksmna denir. Alt yap sanat yaplarn da kapsar. st yap: Yolun trafik yklerini tamak ve bu yk taban zemininin tama gcn amayacak ekilde taban yzeyine datmak zere alt yap zerine ina olunan ve alt temel, temel ve kaplama tabakalarndan oluan ksmdr. Alt yapnn zerine ina edilen temel alt, temel ve kaplama tabakalarndan oluan ksmdr. Alt yap ve st yapdan oluan yol gvdesinin oluturduu zemin yol tabandr. Kamulatrma eridi: Yol gekisi evresinin proje elemanlar iin yeterli ve gvenli olacak genilikte bir alan iin mlkiyetinin kamu adna satn alnaca arazi paracklarn ifade eder. Banket: Yol kaplamasnn iki yannda, kaplamaya bitiik ve kaplama ile ev arasnda kalan ksma banket denir. Daha farkl bir malzeme ile kaplanr ve kaplamaya gre daha eimlidir. Bylece hem su tahliyesi daha iyi olur hem de kaplamaya destek salanr. Platform:Yolun enine kesitine denir. Kaplama ve banketlerden oluur. Platformun snrlar evler, kaldrmlar ya da refjler(orta ayrc) olabilir. ev: Dolgularda platform kenar ile doal zemin, yarmalarda kenar hendek ile doal zemin arasndaki eik yzeye ev denir. ev eiminin seiminde zeminin kayma eilimi ile dolgu ya da yarmann ykseklii nemli etmenlerdir. Kayma olmayan zeminlerde ev eimi d aha dik tutulabilir. Kaya yarmalarda dik ev kullanlr. Yksek dolgularda ev eimi az tutulur. ev eiminin az olmas daha geni bir arazi eridi anlamna gelmekte ise de yolun gvenlii tercih edilmelidir. Dolgu

54

evlerinde 3/2, 3/1, 4/1, yarma evlerinde 1/2, 1/1, 2/1, 3/2 ska kullanlan eimlerdir. 3/2 ev yatayda 3, deyde 2 birim demektir. Tablo 11 rnek ev eimleri

Sanat Yaplar: Yol gekisinin boyunca ina edilen kpr, viyadk, tnel, menfez, istinat duvar, drenaj tesisleri gibi yaplara sanat yaplar denir. nce tesviye (reglaj): Tesviye yzeyinin uygun enine ve boyuna eim de verilerek bir greyder yardm ile son olarak dzeltilmesi ilemine verilen isimdir. Bordr oluu (kanivo): Kent ii yollarda kapla ve yaya kaldrm zerine den ve enine eimden dolay bordr kenarnda biriken ya sularnn yol boyunca kolayca ve belirli bir genilik iinde kalacak ekilde akmas iin kaplamann en d kenarndan daha dk kotta olmak zere bordr ile kaplama arasna yerletirilen enkesit ksmdr. Rgar (baca): Bordr kenarnda birikip oluk boyunca akan ya sularnn yola ve yol temeline zarar vermeden kanalizasyon veya yamur suyu drenaj ebekesine akmasn salayan yaplara denir. Rfj (ayrc): Tat yollarn veya blmlerini birbirinden ayran, bir taraftaki tatlarn dier tarafa gemesini engelleyen karayolu yapsdr.

55

A 0+000

775,00 774,95 -10,80 -10,56

773,93 -5,50 772,00 0,00 771,39 -7,00 771,89 -5,50 772,00 0,00 771,00 5,50 770,58 7,71 770,00 10,80

772,06 5,50

77495

77139

77393 77189

77200 77200

77100 77206

KIRMIZI KOTLAR

77500

77058

SYAH KOTLAR ARA MESAFELER

0 24

3 56

1 50

5 50

5 50

2 21

3 09

FY= 1/2 [ 772x(-5,5+5,5) + 773,93x(0,00+10,56) + 774,95x(-5,5+7) + 771,39x(-10,56+5,5) + 771,89(-7,00-0,00) ] = 14,3312 m FD = 1/2 [ 772,06x(7,71-0,00) + 772x(5,50-5,50) + 771x(0,00-7,71) + 770,58x(5,5-5,5) ] = 4,0863 m

ekil 34 Yarma ve dolgu beraber

77000

56

8 0+240
765,00 -12,60 760,39 -11,28 764,00 -5,50 763,33 0,00

762,64 5,50 761,85 12,00 762,28 8,49 760,84 7,05

760,58 -7,05

761,08 -5,55

761,21 0,00

761,34 5,55

FY= 39,4221 m FD= 0 m

Yarma tipi enkesit hesab

15 0+420

751,00 -10,20 750,54 -7,35

751,77 -5,50

751,88 0,00

751,77 5,50

750,24 -5,50

749,32 0,00 FY= 0 m FD= 40,8431 m

748,36 5,50

747,17 12,40 747,00 13,40

Dolgu tipi enkesit hesab ekil-34

57

BLM 7. HACMLER TABLOSU

ler tablosu

EN KEST NO YARMA DOLGU YARMA DOLGU YARMA DOLGU

EN KEST KM

ARA MESAFE GET NOKTASI

TATBK MESAFES (m )

ALANLAR (m )

HACMLER (m )

KEND YARMA KESTNDE FAZLASI KULLANILA (m ) CEBRK TOPLAM

DOLGU FAZLASI (m )

A 18,50 20,00 21,50 20,00 20,00 13,64

21,06
3,87 16,13

0+000 17,06 21,61 22,25 26,64 21,89 28,95 27,75 22,05 5,40 0,34 0,10 7,69 39,42 49,85 30,14 30,38 9,76 0,04 0,00 0,00 0,00 0,00 0,42 7,49 15,72 40,84 18,38 3,94 0,12 50,73 53,92 0,00 0,00 0,00 7,62 72,25 125,74 35,19 0,00 18,53 0,62 0,50 130,10 6,70 308,79 703,71 1078,35 1014,64 816,86 337,25 38,04 1,00 6879,38 5832,67 0,00 607,63 0,00 0,00 602,80 0,00 0,00 0,00 6,70 0,62 0,00 0,00 0,00 0,00 7,62 38,04 1,00 419,71 34,22 124,74 6459,66 5412,95 0,00 996,96 0,00 0,00 0,00 836,93 0,00 0,00 3,74 95,06 46,23 46,23 48,83 836,93 996,96 602,80 607,63 123,40 308,18 703,71 1078,35 1014,64 816,86 329,63 28,61 1,82 504,72 1,82 30,26 6,77 605,19 6,77 10,45 64,45 124,70 64,45 60,26 598,43 502,91 0,99 318,18 14,29 14,29 303,89 0,23 277,52 2,27 2,27 275,25 0,00 394,72 0,02 0,02 394,71 0,16 437,79 3,26 3,26 434,54 2110,31 2505,01 2780,27 3084,15 3023,90 2425,47 1922,56 1971,40 2808,33 3805,29 4408,08 5015,71 5139,11 4830,94 4127,23 3048,89 2034,24 1217,38 887,76 921,97 1046,71 0,58 532,82 11,68 11,68 521,14 1675,77 1,82 478,46 39,08 39,08 439,38 1154,63 5,72 432,25 114,50 114,50 317,75 715,25 1,11 315,58 20,54 20,54 295,05 397,49

0+020

20,00

10,00

14,33

4,09

143,31

40,86

40,86

102,45

102,45

To

0+037

17,00

0+060

23,00

0+080

20,00

H1 10,00 14,43 11,94 20,00

4,221 2,26

0+100

20,00

0+120

20,00

0+127,27

7,27

5
20,00
15,281 5,049

0+140

12,73

6 17,64 12,36 21,23 20,00 20,00

9,254
13,33

0+160

20,00

16,13 3,87

0+180

20,00

H2

0+200

20,00

TF
28,51 17,54

0+217,54

17,54

15,28 2,26

0+240

22,46

9 20,00 13,34 16,67

20,00 18,493

0+260

20,00

10

0+280

20,00

H3
6,67

0+300

20,00

11 20,00 20,00 20,00 20,00

16,701 3,30 3,545

0+320

20,00

12

0+340

20,00

6,67 13,33

13

0+360

20,00

14

0+380

20,00

H4 18,35 9,65 8,00

0+400

20,00

15

0+420

20,00

16
17,964 20,00

0+440

20,00

17

0+460

20,00

16,70 3,30

0+476

16,00

KONTROLLER:

1) Y + D

= 1046,71

2) YF + DF

= 1046,71

3) YF + KKK=Y

= 6879,38

4) DF + KKK=D

= 5832,67

58

59

BLM 8. RNEK PROJE ALIMALARI

rnek Rapor 1

KONU: Yol Projesi AMA: 1/2000 lekli Paftada Yol Projesini Uygulamak PROJENN VERL TARH: 5/09/2010 PROJENN TESLM TARH: 09/11/2010 HAZIRLAYAN: Uygulama alan olarak verilen paftada verilen balang kotu esas alnarak uygun bir art yn seildi ve kuzey yn belirlendi.Plan yaplacak olan yolun balang noktas olan A noktasnn belirli olmasndan dolay ilk i olarak yolun boyuna eimi %7yi gemeyecek ekilde seilen %3,%4 ve %5lik eimlerle A noktasndan belirleyeceimiz B noktasna kadar 0 poligonu geirildi. 0 poligonunun geirilmesinde pergel kullanld ve seilen eimler dorultusunda iki e ykseklik erisi arasnda kesim noktalar tespit edildi.Geirilen genelletirilmi dorular arasnda kalan daire kurbuna ait yarap R=200 m ve sonra sapma as 82o belirlendikten sonra daire kurbasna ait gerekli hesaplamalar yaplarak kurp iki genelletirilmi doru arasna yerletirildi. kinci admda boykesit izildi.Boykesit izimi iin ncelikle yola ait siyah kotlar karld ve uygun eimler verilerek krmz kotlar hesapland.Boykesit izildikten sonra dey kurp hesabna geildi.L=150 m alnarak dey kurp iin krmz kot hesab yapld ve boykesit tamamlanm oldu.Kurpta dever uygulamasna gidilerek gerekli hesaplamalar yapld ve maksimum dever %8 alnarak yol geniletme almalar tamamland. Bu hesaplamalardan sonra enkesitler alnd.lk olarak genelletirilmi dorularn e ykselti erilerini kestii noktalarda ve her bir hektometrede bir enkesit alnd.Ara noktalarda iki enkesit aras 30 mden byk olmamak kaydyla tm enkesitler karlm olundu. Porjenin son adm olarak hacimler tablosu izimi yapld.

60

rnek Rapor 2 RAPOR Bu uygulamada ama, bize verilen pafta zerinden uzunluu minimum 400 m. ve 1. snf dalk blge trnde bir yol geirmektir. ncelikle verilen paftalardaki tesviye erilerine kot verildi. Arazi topografyasna uygun olacak ekilde sfr izgisinin eimi %3 - %7 arasnda alnarak belirlendi ve pergel akl hesaplanarak A noktasndan itibaren sfr poligonu geirildi. Belirlenen A ve B noktalar arasnda, sfr izgisini sada ve solda dengeli halde kalacak ekilde genel dorular izildi. Dorultu deiim noktalarnda iki doruya teet olmak zere bir dairesel kurba yerletirmek amacyla aydnger kadna harita leine gre izilmi e merkezli ve eitli kurba yaraplarn ieren emberlerden faydalanld. Seilen yarapa ve sapma asna gre kurba elemanlar hesapland. Hesaplanan teet uzunluuna gre kurbun balang ve biti noktalar iaretlenerek kurp merkezi bulunup kurp oluturuldu. Yolun balang ve son noktalar, kurbun teet ve some noktas balangtan itibaren her hektometrede ve en fazla 30 m de bir enkesitler alnd. Bu kesitler numaralandrlarak kilometrajlar belirlendi. Belirlenen kurbun balangcna ve sonuna kbik parabol gei erisini yerletirmek amacyla proje hz 60 km/sa ve platform genilii 12 m. alnarak gerekli hesaplamalar yapld. Proje hz 60 km/sa alnarak yaplan dever hesabnda dever %8i at iin hz snrlamasna gidilerek hz 45.01 km/sa olarak belirlendi. Bu ilemlerden elde edilen sonuca gre kbik parabol ematik planda gsterildi. Boy kesitin karlmas iin plandan yararlanlarak siyah kotlar hesapland. Hesaplanan siyah kotlar ve kilometrajlar yardmyla boy kesit karld. Yarma ve dolgunun birbirin i dengelemesine dikkat edilerek krmz izgi geirildi. Bu izginin kotlar kesitler boyunca hesapland ve dier gerekli hesaplamalar yaplarak dey kurp oluturuldu. Kurbun uzunluu 200 m. olarak belirlendi. Plandaki her enkesite ait siyah ve krmz kotlardan yararlanlarak enkesitler karld. Oluan yarma ve dolgu alanlar Cross yntemine gre hesapland. Hesaplanan alanlardan yararlanlarak hacimler tablosu oluturularak proje tamamland.

renci smi renci No. 1 23456

61

rnek Proje almas Proje Uygulamas

Tablo 1 sunulan rnek yol geometrik standartlar deerlerini kullanlarak yol proje devi yaplacaktr. Tablo 1de sunulan 1.ci snf dalk yol kataogorisi seilecektir. Proje hz; 60 km/saat. Yllk ortalama gnlk trafik (YOGT); 4000 tat/gn. Minimum kurp yarap; 150 m. Maksimum boyuna eim; %7. Maksimum dever eimi; %8. erit genilii; 3.50 m. Banket genilii; 2.50 m. Platform genilii; 12.00 m. Pafta ilemleri: 1/2000 lekli toporafk haritada projenin balang (A) noktasnn kotu eykselti erisi (2 mt kot fark) zerinde renci numarasnn son rakamna bal olarak verilecek (tek nolar bir ste yuvarlanacak), yolun son (B) noktas ise serbest braklacaktr. ki e ykselti arasndaki kot fark 2 metredir. Devlet Karayolu Standartlarna uygun en az iki adet sfr poligonu geirilecek. Yol uzunluu en az 400 mt olacaktr. Plan paftasna uygun boykesit karlarak (yatay lek 1/1000, dey lek 1/100) Boykesit ve enkesit ilemler; Krmz izgiler ve Dey Kurplar tasarlanacak ve boykesit paftas tamamlanacak. Yatay kurbada kbik parabol gei erisi kullanlarak dever tasarm yaplacak. Dever deiimi, planda, boykesitte ve enkesitte gsterilecek ekilde yatay kurba paftas hazrlanacak. Dever, eksen kotlar sabit tutularak, kurbada geniletme yaplacaktr. 1/100 leinde enkesitler karlarak enkesit alanlar Cross Yntemine gre hesaplanacaktr. Alan hesaplar ilk iki kesitte detaylandrlacak. Boykesit: yatay lek 1/1000, dey lek ise 1/100 alnacaktr. Boykesitte gr mesafesine gre minimum dey burba boyu tespit edilecek; minimum dey kurp boyu 120 m'dir. Enkesit: Planda belirlenen her enkesit noktasndan 1/100 leine gre enkesitler karlarak her bir enkesitin yarma/dolgu alanlar Cross yntemine gre hesaplanacaktr. Enkesitler arasndaki toprak hacimleri tablo ile hesaplanarak her kesite ait yarma fazlas ile dolgu fazlas tespit edilerek yol boyunca cebrilc toplamlar alnacaktr. Ktleler diyagram: Yatay lek 1/1000, dey lek ygun lek seilecektir.

62

ekil Pafta ve Yol gzergah

63

ekil Enkesitler

64

GENEL DORULAR TABLOSU DORU 1. DORU ( AS ) 2. DORU ( SB ) UZUNLUKLAR 312,03 m. 45 182,11 m. KESME AISI

KESN DORULAR VE KURBALAR TABLOSU ARA UZAKLIK 1. DORU KURBA 2. DORU A-T0 ToTf Tf-B 275 m 80 m 135
34 11

TOPLAM UZAKLIK 275 m 355 m 490

45 11

t = R x tg ( / 2 ) = 90 x tg ( 45 / 2 ) = 37 28m D= ( 2 R ) / 360 = ( 2 x 90 x 45 ) / 360 = 70 69 m BS ( b) = R x { 1 / ( Cos / 2 ) - 1 } = 90 x { 1 / ( Cos 45 / 2 ) 1 } = 742 m

BOYKEST

65

66

ekil Boykesit dtaylar

67

Dey Kurba Ve Krmz Kot Hesab Km. P= 0 + 22000m. Kot P = 629.60m.

g1 = (629.6-636.20)x100/ (220.00-0) = -3.00% g2 = (615.22-629.6)x100/(490.45-220.00) = -5.317% L = 150 m. G = | g1 g2 | = | -0.03 + 0.0532 | = 0.0232 e = ( L x G ) / 8 = ( 150 x 0.0241) / 8 = 0.435 m. t = L / 2 = 150 / 2 = 75 m. Krmz kot B = 629.60 0.435 = 629,165 m. Km. T1 = 220.00 - 75 = 0+14500m. Kot T1 = 629.6 + ( 75 x 0.03 ) = 631.85 m. Km. T2 = 220.00 + 75 = 0+29500m Kot T2 = 629.60 - ( 75 x 0.0532 ) = 625.62 m.

y = { (g2 - g1 ) / 2L }X2 + g1X = { ( -0.0532 + 0.03 ) / 300 } X2 - 0.03 X y = -0.000077 X2 - 0.03 X Tablo Krmz Kot NOKTA NO T1 9 10 H2 11 12 13 To 14 T2 KM 0+145 0+156 0+176 0+200 0+216 0+241 0+257 0+275 0+289.14 0+295 X 0 11 31 55 71 96 112 130 144.14 150 Y 0 -0.34 -1.00 -1.88 -2.52 -3.59 -4.33 -5.20 -5.92 -6.23 KOTLAR 631.85 631.51 630.85 629.97 629.33 628.26 627.52 626.65 625.93 625.62

68

L Boyunun Tespiti : Far = S = 100 m alnmtr. a) S kk L iin(S<L) : L= (G * S) / (1.22* 0.035 ) = (0.0232 * 100) / 0.0427 = 54.3325 m b) S byl L iin(S>L) : L= 2 * S (1.22 * 0.035 * S) / G = 2 * 100 (1.22 * 0.035 * 100) / 0.0232 = 15.9483 m

Konfor Kriteri : Lmin = G * V / 3.95 = 0.0232 * 40.31 / 3.95 = 9.5437 m

Esneklik Kriteri : Lmin = 3048 * G = 3048 * 0.0232 = 70,7136 m

Drenaj Kriteri : 4360 * G = 4360 * 0.0232 = 101.152 m artname : Lmin = 120 m ise L=150 m alnmtr. Rdey = 6 * Ryatay = 6 * 90 = 540 m L = Rdey * G Rdey =150 / 0.0232 = 6465.52 m L UYGUNDUR T = L / 2 = 150 / 2 = 75 m e= L * G / 8 = 150 * 0.0232 / 8 = 0 .435 m

69

ekil Profil ve plan grn

70

Dever Hesabi : d = 0.00443 x 60/90 = 0.17

d = % 8 alnmtr.

Hz Snrlamas 0.08 = 0.00443 x v / 90 => v snr = 40.31 km / saat Kurbada Yol Geniletmesi b = (n l/ 2R ) + ( 0.05 V / R ) = ( 2 x 12/ 2x 90) + ( 0.05 x 40 / 90 ) = 1.81 m. Dever Rampa Boyunun Hesab h1= B x d 0/ 2 h 1 = 12 x 0.02 / 2 = 0.12 m. h 2 = (B + b ) du /2 h 2 = ( 12 + 1.81) x 0.08 /2 = 0.55 m. L = V/ ( 46.7 x R x ) = ( 40 )/ ( 46.7 x 90 x 0.4 ) = 38.07 m. K = ( 2 x L x h 1 ) / (h 2 - h 1 ) = ( 2 x 38.07 x 0.12)/ ( 0.55 0.12) = 21.25 m. Savrulma Hz: Vsav=11.3(R*(e+tga)/(1 - e*tga))=11.3*(90(0.2+0.08)/(1 -0.2*0.08)) = 57.18 km/saat Devrilme Hz : Vdev=11.3(R*(h*tga+e/2)/(h-tga*e/2))=11.3(90(1.45*0.08+1.95/2)/(1.45 -0.08*1.95/2)) Vdev=95.59 km/saat Tablo Gei Erisi ( Kbik Parabol )

ENKEST NO A 13 T0 14 E

KM 0+256 0+257 0+27500 0+28914 0+294

X 0.00 1.00 19.00 33.14 38.00

Y=(X/ 6 R L) 0 0.000048 0.33 1.77 2.67

e = (L/6R)=(38.07/6x90) = 2.67m R = e/4= 4.01/4 = 1.0025 m m = R/2 = 1.0025/2 = 0.501 m

71

ENKES T NO KM K1 12 M1 A1 13 To 14 E1 H3 S 15 E2 Tf A2 16 M2 H4 K2 0+23475 0+24100 0+24538 0+25600 0+25700 0+27500 0+28914 0+29400 0+30956 0+31584 0+33155 0+33611 0+35511 0+37411 0+37511 0+39311 0+400 0+41211 b 0.00 0.00 0.00 0.00 0.03+0.03 0.45+0.45 0.8+0.8 0.905+0.905 0.905+0.905 0.905+0.905 0.905+0.905 0.905+0.905 0.452+0.452 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 B+b 12.00 12.00 12.00 12.00 12.06 12.90 13.60 13.81 13.81 13.81 13.81 13.81 12.91 12.00 12.00 12.00 12.00 12.00 d% -2 -0.83 0 2 2.16 5 7.23 8 8 8 8 8 5 2 1.89 0 -0.74 -2

DIKENAR h=(B+b)/2*d -0.12 -0.05 0 0.12 0.13 0.32 0.49 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55 0.32 0.12 0.11 0.11 -0.04 -0.12

KENAR h=(B+b)/2*d -0.12 -0.05 -0.12 -0.12 -0.13 -0.32 -0.49 -0.55 -0.55 -0.55 -0.55 -0.55 -0.32 -0.12 -0.11 -0.11 -0.04 -0.12

72

73

74

75

76

77

78

Tablo Ara mesafe ve Alanlar ENKEST ENKEST NO KM A 1 0+000 0+010 ARA MESAFE 0 10 11.000 12 7.440 2 3 4 5 6 H1 7 0+022 0+040 0+052 0+058 0+076 0+100 0+116 22 8 9 10 H2 11 12 13 To 14 H3 0+138 0+156 0+176 0+200 0+216 0+241 0+257 0+275 0+289.14 0+300 12.125 5.875 20 22.000 24 20.000 16 20.500 25 20.500 16 17.000 18 16.070 14.14 12.500 10.86 15.84 13.350 0.963 48.273 0.634 43.339 1.550 27.593 40.687 3.648 10.150 2.778 14.645 4.302 10.783 4.145 7.746 2.88 15.12 10.099 1.901 6 12.000 18 21.000 24 20.000 16 19.000 17.063 12.938 11.764 9.349 5.671 1.226 4.253 8.140 15.785 1.340 12.239 5.249 16.546 3.414 12.610 3.951 8.169 6.475 10.303 6.812 13.590 8.964 11.447 3.414 TATBK MESAFE (m) 5.000 ALANLAR (m) YARMA DOLGU 35.404

GET NOKTASI

79

S 15

0+315.84 0+331.55

15.775 15.71 19.635 23.56 19.438 14.788 24.500 24.11 20.055 16 16.000 16 20.000 24 21.945 5.170

3.918 2.126 3.990 9.126 16.827 17.658 18.044 14.652 5.737 2.189

40.008 35.754 16.020 5.446 0.533 0.390 0.299 0.898 4.398 10.676

F 16 H4 17 18 19

0+355.11 0+375.11 0+400 0+424.11 0+440.11 0+456.11

15.315 4.685 24.89

20 B

0+480.11 0+490.45

1.41 8.93 0

1) Y+D = CEB. TOP. => 3869,793 - 5810,222 = - 1940,429 m3 2) YF+DF = CEB.TOP. => 2549,538 - 4489,968 = -1940.429 m3

80

Tablo Hacim ve Cebrik Toplam HACM (m) YARMA 177.020 125.917 60.774 81.647 40.702 198.552 257.025 315.690 223.516 159.517 73.371 91.190 86.040 56.949 74.784 37.554 50.684 171.357 35.412 40.968 110.221 26.800 23.294 72.558 105.315 170.412 215.660 300.223 208.075 691.679 24.909 7.925 12.856 61.806 443.420 541.738 644.445 631.126 24.909 7.925 12.856 61.806 37.554 50.684 81.647 35.412 40.968 110.221 26.800 23.294 72.558 73.371 91.190 86.040 56.949 74.784 5.290 157.584 146.805 288.890 200.222 86.959 31.944 79.222 129.620 243.274 133.291 691.679 418.511 533.813 631.589 569.320 DOLGU KEND KEST KULLA. YARMA FAZLA (m) 177.020 88.363 10.091 89.710 DOLGU FAZLASI (m) CEBRK TOPLAM YARMA 177.020 265.383 275.474 185.764 191.053 348.637 495.442 784.332 984.554 1071.513 1039.569 960.347 830.727 587.454 454.163 237.516 656.027 1189.840 1821.428 2390.748 DOLGU

81

41.744 77.556 134.951 412.262 354.131 288.704 293.040 125.898 11.317 3869.793

702.030 311.389 80.533 13.059 7.821 4.784 17.960 96.514 55.194 5810.222

41.744 77.556 80.533 13.059 7.821 4.784 17.960 96.514 11.317 1320.255 => => 2549.538 54.418 399.203 346.310 283.920 275.080 29.384

660.286 233.833

3051.034 3284.867 3230.449 2831.246 2484.936 2201.016 1925.936 1896.552

43.877 4489.968

1940.429

3) YF+KKK = Y 4) DF+KKK = D

2549,538 +1320,255 = 3869,793 m3 4489,968 +1320,255 = 5810,222 m3

82

Tablo rnek Proje Antet

Tarih izen 1. Kontrol 2. Kontrol 09 / 01 / 2009

Ad Soyad

mza

Karadeniz Teknik niversitesi Mhendislik Fakltesi naat Mhendislii

LEK renci No: 1 /100 BOYKEST 1796

1/ 1000

83

Tablo rnek hacimler tablosu ve toprak datm

84

85

ekil

Toprak Datm

86

Tablo makinalaryla Toprak Datm

87

rnek Proje

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

BLM 9

AUTOCAD PAFTA UYGULAMASI

Autocad de yol projesi nasl izilir? Paftalarn AutoCad!a aktarlmas lk olarak paftalarmz tarayc aracl ile .jpg olarak bilgisayarlarmza kaydederiz.

Autocad alma sayfasnda resimden de anlalaca gibi Insert-Raster Image Reference seiyoruz Karmza Select Image File penceresi kacaktr. Burada bizden istenilen aktarlacak olan resmi sememizdir. Aktarlacak resmi seip A butonuna tklyoruz. Karmza Image penceresi gelecektir. Ok diyerek bu pencereyi kapatyoruz.

98

99

Autocad bizden resmi yerletirmek iin bir referans noktas sememizi isteyecektir. Bo bir yerde mause nin sol tuuna tkladktan sonra komut satrnda Specify scale factor <1>: yazsn greceksiniz burada autocad in bizden resimin x ekseninin ka cm olmasn istediini greceksiniz bizim resmimiz yatay ve cm alacamzdan A4 sayfasnn yatay uzunluu 29.7cm olduunda burada komut satrna 29.7 yazp entera basyoruz. Ve resmimizi autocad e alm oluyoruz.

100

Resmi autocad e aktardktan sonra burada resime zoom yaparak Spline (spl) komutunu kullanarak paftadaki btn eykselti erileri zerinde geerek paftamz autocad e aktarm oluyoruz.

101

102

BLM

Ktleler Diyagramnn zellikleri Ktleler diyagramnn herhangi bir noktasndaki ordinat balangtan o noktaya kadar olan hacimlerin cebrik toplamn yani dengelenmemi yarma ya da dolgu hacmini verir. Gz nne alnan nokta karlatrma izgisinin stnde ise dengelenmemi yarma yani yarma fazlas karlatrma izgisinin altnda ise dengelenmemi dolgu hacmi yani dengelenmemi dolgu fazlas sz konudur. Tamalara Ait Esaslar. Yarma ve yan ariyet kazlarndan karlan malzemenin tanmas idare tarafndan hazrlanan Brkner erisine gre yaplamaktadr. Yan ariyetler, yolun tmyle birlikte yol eksenine gre alnan en kesitlerle kbaj ve tama hesabna Kark kesitler gibi nce kendi kesitinde dengelendirilerek ithal edilmekte ve Brkner erisine geirilmektedir. dare inaat esnasnda bu eride gerekli grecei deiiklii yapmak mmkndr. Bu deiiklii mteahhit aynen kabul etmek ve tatbik etmekle mkelleftir. Tamalarda hacim metrekp, mesafe yatay olarak metre cinsinden llr. demeye esas olacak miktar, tanan malzemenin kazlmadan evvel yerinde metrekp cinsinden llen hacmidir. Tama mesafesi olarak malzemenin yerindeki arlk merkezi ile tamadan sonra bununla ina edilen ksmn arlk merkezleri arasndaki yatay mesafe alnr. Yarma ve yan ariyet kazs malzemesinin naklinde bu mesafe (Kaya, ksk, toprak) kabarma ve skmalar nazar' itibara alnarak izilen Brkner erisinden karlr. Ocak ariyeti kazsnn tanmasndan mesafe idare tarafndan tayin edilen en ksa yol olacaktr. 1. Ktleler diyagramnn son noktas karlatrma izgisinin yukarsnda ise yol kesiminin tm zerinde dengelenmemi yarma hacmi fazlas var demektir. Son nokta karlatrma izgisinin altnda ise sz konusu yol kesiminin tm zerinde dengelenmemi dolgu hacmi fazlas var

103

demektir. Son nokta karlatrma izgisinin zerinde ise bu yol kesiminin tm zerinde yarma ve dolgu hacimleri birbirini dengeliyor demektir.Yani dn yada depo yoktur. 2. Ktleler diyagramnda herhangi iki noktann ordinatlarnn cebrik fark bu noktalar arasndaki dengelenmemi hacme eittir.Gz nne alnan iki nokta erinin ykselen kesiminde ise ordinat fark bu iki nokta arasndaki yarma hacimlerini dolgu edeeriyle verir. 3. Ktleler diyagramnda ykselen kesimler boykesitte yarmalara alalan kesimler boykesitte dolguya denk gelir. 4. Ktleler diyagramnda maksimum noktalar boykesitte yarmadan dolguya gei noktalarn minimum noktalara ise boykesitte dolgudan yarmaya gei noktalarna karlk gelir. 5. Ktleler diyagramnda karlatrma izgisine paralel olarak izilen ve diyagram ile kapal bir alan oluturan her izgi kapal alanla snrl yol kesimi snrlar iinde yarma ve dolgu hacimleri arasnda dengeleme yapar.Karlatrma izgisinin kendiside kapal alan oluturduu kesitlerde yarma ve dolgu dengelenmesini salar. 6.Ktleler diyagramnda dengeleme amacyla gerekecek boyuna tamalarn yn diyagramn tepeye benzeyen kesimlerinde soldan saa doru yarmadan dolguya doru,vadiye benzeyen kesimlerinde ise sadan sola doru (yarmadan dolguya doru) olmaktadr. Bu sorular ktleler diyagramnda karlatrma izgisine paralel ve kapal alan oluturan datma izgileri yardmyla cevaplanabilir bu izgilere birinci dereceden datma izgileri (1.D.D.) denir. Bu izgilerle belirlenen tama ilemlerini hangi aralarn nerelerde hangi uzaklklar iin ve hangi hacimdeki zeminler iin kullanlarak gerekletirilecei savlar yine ktleler diyagramnda karlatrma izgisine paralel ve kapal alan oluturan ikinci dereceden datma izgileri yardmyla hesaplanabilir. Boyuna ekonomik tama snrlarn 1.D.D. belirler. Boyuna tama yapacak aralarn snrlarn 2.D.D. belirler. Yol gzergah boyunca her kesitte depo ,yarma ve dn alma imkanmz olsun.Depo maliyetiyle dn maliyeti toplam sabit olsun.

104

Md+My = Sabit Eer; Boyuna tama maliyeti > depoya atma maliyet dn alma maliyeti ise boyuna tama yaplmaz, kazlan toprak depoya atlarak dn alnr. Giriim yoksa toprak datm ilemi tamamlanm olur. Giriim olmas durumunda ise giriim yapan (boyuna tama uzakl) izgisi yerine bunlarn arasndan geerek tek izgi izilir (-). Bu yeni izgide dier bir datma izgisi ile giriim yapyorsa bu kez bunlar arasnda giriimi giderecek yeni bir izgi izilir.

Brkner (Brcner) Yntemiyle Toprak Datm Varsaymlar;

1. Yarma toprann tm dolgu iin elverilidir.(Genellikle dorudur.) 2. Yarma fazlas varsa dn alnamaz, dolgu fazlas varsa depo yaplamaz. 3. Kaz fiyat sabittir. Dolaysyla 2. varsayma gre diyagramn tm iin kaz maliyeti sabittir. 4. Tama maliyeti tama uzakl ile doru orantldr.

M=kxe k: Tama uzakl e: 1m zemini 1m uzakla tama fiyatdr.

k.t1+k. t3+k.t3=k.

+k.

+k.

olduundan en uygun datma izgisi elde edilir. Datmaz izgisi erilerin balang ve biti noktalarnn dna tamaz.Bu iki noktann arasnda veya onlara teettir.

105

Brkner (Brcner) Dengelenmesinde 1 Datma izgileri (Esas Datma izgileri) ve Toprak Dengelemesine rnekler
KL+MN=LM+NO olacak ekilde datma izgisi izilirse ekonomik olur.

2 den Datma izgileri Bunlar boyuna tamann hangi cins aralarla yaplacan belirtirler.Hangi tama aralar hangi kesimlerdeki ve hangi hacimlerdeki toprak tamas iin kullanlacak.

106

BLM TOPRAK LER

ekil Paletli ve palaetsiz ekskavatr Dozerler Toprak leri, her cins ve klastaki toprak, bataklk zemin, ksklk. kaya, v.s. gibi zeminlerde yaplan kaz. dolgu v.s. tesviye ileridir. Yol gekisi zerinde doal zemin proje kotuna getirilerek bir enkesit biimine dntrlr. Bu srada arazi kotu ile proje kotunun durumlarna gre baz yerler kazlrken baz yerlerin doldurulmas gerekir. Krmz hattn zerinde kalan ksm kazlrken (yarma), krmz hattn alt doldurulur (dolgu). Bu ileme toprak ii ya da hafriyat ad verilir. Doal zeminin dzeltilmesi bu ilem tesviye olarak ta bilinir. Oluan enkesit yzeyine tesviye yzeyi denir. Tesviye yzeyine projede ngrlen yatay ve dey eimlerin verilmesine ise ince tesviye (reglaj) denir. artnameler, iin yaplna ve malzemesine ait direktifleri. metotlar, nitelikleri, miktarlar ve dier artlar gsteren, fenni, genel, zel ve ek artnamelerdir. Genel olarak yeni artname maddelerini veya fenni artnamedeki maddelerde yaplan deiiklikleri iine alan artnameler Ek artname lerdir. Her iin zelliine gre hazrlanm bulunan, iin yaplna ait direktifleri ve artlar, fenni artnamede bulunmayan fazla detayl deiiklikleri iine alan ve her i iin ayrca hazrlanan artnameler. zel Fenni artnameler dir. A.A.S.H.O. American Association of State Highway Officials (Amerika Devlet Yollar Memurlar Kurumu) n rumuzu olup, bundan bu kurumun yol ve kpr tekniiyle ilgili artnameleri kastedilmektedir. hale tarihindeki en son basks muteberdir. A.S.T.M. American Society for Testing Materials (Amerika Malzeme Tecrbeleri Kurumu) dur.

107

Zeminlerin kabarmas ve kmesi

lk durum Vg Vo

Vg Son durum kme Vk Vo

=Doal Hacim =Geici Hacim =Kalc hacim Geici Kabarma Yzdesi =Kalc Kabarma Yzdesi lk Durum in;

(1+

kinci Durum in;

= (1+

108

kme Tasman

Dolgulara verilecek ykseklik fazlas

Skma Yzdesi Oran

Skm durumdaki hacim

=Doal birim hacim arl =Kabarm durumdaki birim hacim ar

109

Toprak ve Tesviye lerinde Kullanlan Mekanik Aralar makineleri, inaat makineleri ile benzeri tarm, sanayi, bayndrlk, milli savunma ile eitli kurulularn i ve hizmetlerinde kullanlan; i amacna gre zerine eitli ekipmanlar monte edilmi; karayolunda insan, hayvan, yk tamasnda kullanlamayan motorlu aralardr. Bunlara rnek olarak ; Greyderler, Paletli Ekskavatrler, Lastik Tekerlekli Ykleyiciler, Lastik Tekerlekli Ekskavatrler Mini Ykleyiciler, Bekoloderler, Mini Ekskavatrler, Yol D Kaya Kamyonlar, Mobil Krc Yryerek alan aralar Dozerler:nne elik bak taklm bir traktrden ibarettir.Bak ularndan traktre mafsallanm olup yatay bir eksen etrafnda dnerek kaz asnn ayarlanmasna imkan verir.Bak konumu zemin yzeyinin altnda ise kaz,zemin yzeyinde ise srkleme Zemin yzeyinin zerinde ise yayma ileri yaplr. Kendi arasnda 3e ayrlr: Buldozer: Ba traktr eksenine dik dozerdir. Andldozer: Ba traktr eksenine dik olmayan dozerdir. Tiltdozer:Ba kesici kenar arazi yzeyi ile a yapacak ekilde dnebilen dozerdir. Skrayper:

110

Bak kapasitesi 1-7 m3

1-1.6 m3 kova kapasitesi 130-180 HP g

Paletli Dozer, 3-22 mt3 bak kapasitesi

Kamyon, 500 -1200 HP g , 70-160 ton arlnda, 35-100 m3 alma kapasite

Greyder 3-4.5 m3 bak kapasitesi

Silindir

ekil Toprak lerinde Kullanlan Mekanik Aralar

111

Dozerlerin alma biimi Bir buldozerin ba nnde biriken zemin bir gen oluturduu kabul edilebilir.

H= ..f f=Dzeltme faktr f=0,80 f=1,0 kum akl paralanm kaya iyi tr dolgu topra

Dozerin verimi 1 tur iin devir sresi

112

Skreyper Skreyperlar zemini kazp sanda ykleyebilen ve depoya tayan uniform tabakalar halinde yayabilen motorlu yada motorsuz makinelerdir.Moturlu skreyperlara motor-skreyper, motorsuz skreyperlara ise traktr-skreyper (ekilen-skreyper) denir. Skreyperlar 100-1000m arasnda ekonomiktirler.

ekil Skrayper

Saatlik verim :

Dzgn bir zemin yzeyinin elde edilmesinde,zeminin stndeki bitki rtsnn temizlenmesinde,evlerin doldurulmasnda yan hendeklerin oluturulmasnda kullanlan bir i makinasdr.Gnmzde motorlu greyderler vardr.Oparatr becerisi ve usatal bu aralarda byk nem tamaktadr. Ekskavatrler (kazclar) Kaz ve tama aralarnn ykleme ilemi yapan bir toprak ileri aracdr.Belirli bir sabit konumda alma yaparlar.Kullanm alanna gre farkl ekskavatr trleri vardr.

113

Kakl Ekskavatrler
Bir Devir = Kaz +Ykleme ileminden oluur. Bunun iin 4 ana ilem gerekletirilmelidir. Bunlar; ka daldrma hareketi, ka yukar kaldrma hareketi, ka zeminden geri ekme hareketi, dnme ve boaltma hareketi

Kakl Ekskavatrlerin i verimleri Bir ekskavatrn belirli alma koullarnda birim zamanda (genellikle 1 saat alnr) belirli ilemleri (kaz, ykleme, tama, boaltma, dzeltme, sktrma vb.) bir kez gerekletirilmesi ile bir devir tamamlanm olur.Bu devrin tamamlanmas iin geen sreye devir sresi denir. Bir Kakl Ekskavatrn m2 cinsinden saatlik verimi:

: antiye verimi t: Devir sresi(sn) d: Kak (gode) kapasitesi n:Bir saatteki yer deitirme says : Bir yer deitirme iin geen sre K:Dzeltme katsays

K.L=kl, kg, kr kl: Kaz yrngesi katsays (0,87-1,00) kg: Dnme katsays (0,77-1,32) kr: Dolum katsays (0,58-1,22)

114

Tama aralarnn devir (tur) sresi

,
Ykleme (Y)

,
Boaltma (B)

:Dn :Gidi :Ortalama ykleme uzunluu :Gidi sresi :Gidi hz

Ykleme-Boaltma
Periyodun evreleri Oratalama Hz - Ykleme yerindeki dnmeler ve manevralar ile ykleme altnda uygun konuma geli - Y noktasnda ykleme Uzunluk Sre

115

- kaz yerinden boaltma yerine gidi

- Boaltma yerindeki dnemler

ve manevralar ile B noktasnda yada bir serme yrngesinde boaltma ilemi - Bo olarak geri dn

Tur (devir) yrngesi uzunluu

L=( + =( = + +

)+(+ )+(+

): + ):Tur sresi

Tama aracn dolduran kepe says (n): Ykleme sresi :

116

Kamyonun gnlk verimi

Gnlk verim :

S:Gnlk alma sresi N:Tama arac says

117

kamyonun dar arl kamyondaki ykn arl Gidi-Dn hzlar

G.zb =W.G
Bir araca etkiyen direnimler ; srtnme (tekerlekle zemin arasnda ) dnemelerde olur,eimli yollarda ,tnel direnimlerinde vardr.

G.zb=Zb=W.G dir.

eim :zgl direnim

118

Uygulama:
ekilde grlen yol dolgusu (10m) 1500 olarak tekil edilecektir. Dolgu olan ekskavatr 15km uzaklktaki bir dn yerinden gnlk verimi 1500 yardmyla istenenleri bulunuz. 1. in sresi 2. Dolgu ekseninde verilmesi gereken dolgu fazlal 3. Gerekli kamyon says Yol dolu gidite %5 ini eimli ,direnimler 0,12kg/kg dr.antiye verimi =%80,Gnlk alma sresi S=8saat ,Dolgu malzemesinin doal birim hacim arl =1,8t/ Geici kabarma yzdesi ,Motor gc L=15 km =0,15 ,Kalc kabarma yzdesi 200 Bb kamyonun daras

kazlarak kamyonlarla tanmak suretiyle tekil edileceine gre aada verilenler

=0,07,Kamyon kasa hacmi H=7 Gd=7 ton dk

=15000

Uygulama 20000 kamyonlara hacmindeki doal bir zemin kakl ekskavatr ile kazlarak yklenecekti,r.Ekskavatrn yannda devaml surette kamyon

bulundurulduuna gre bu i ka gnde tamamlanabilir? S=8 saat d=0,90 t=16sn =0,16 n=2 =150sn K= =1,1

119

in sresi=

18 gn

Uygulama ift vardiya (8+8) olarak alan antiye ekilde grlen 14km uzunluundaki ve 12 m geniliinde bir yol inaa edecektir. Bu yolun alt temel tabakas kalc kalnl 0,80m olan stabilite malzemeyle tegil edilecektir.Bu stabilitenin doal birim hacim arl 2ton / katsays geici kabarma katsays =0,20 ve kalc kabarma

=%9,8 olduuna gre bu iin 30 gnde bitirilmesi iin ykleyici ve kamyon

kamyon ihtiyacn tesbit ediniz.Ykleyici saatlik grafik verimi 130 kasa hacmi 6

motor gc 250Bbdaras 4250 kg dr. Doldurma + boaltma sresi

2,75dk ortalama antiye verimi %85 yol eimi 0, direnimler 0,15kg/lg olur.Kamyonlarn 60 km/saa den fazla hz yapmasna izin verilmeyecektir.

14000.12.0,80=134400

120

Ocak Besleme Snrlarnn Ve Ortalama Tama Mesafesinin Bulunmas

Tama aralar iin ekonomik tama mesafeleri: 0-100 m Dozer ile 100m-1km Scraper ile 1 kmden fazla mesafeler kamyon ile Tama Aral (m)
a-b c-d e-f Tanan Zemin Hacmi V (m )
3

Ortalama Tama Uzakl (m)

Moment (m4)

Depo veya dn

Ortalama Tama Uzakl= (m4)/ (m3) = m Ayn ilemler scraper ve kamyon iin de yaplr.

Tama bedeli M M 10 km durumunda; F=1,25.0,00017.K 10 km durumunda; F=1,25.K.(0,00017M+0,01)

F: 1 m3 zemini tama bedeli TL/ m3 K: Motorlu tat katsays M: Ortalama tama mesafesi (m) A: sabit katsay (1-3) : Birim hacim arlk

121

rnek Soru ve zmler (Ta ocaklar) ekilde verilen bir yolun A, B, ve C ocaklarndan malzeme ekilerek ekilde verilen kalnlklarda tekil edilmesi istenmektedir. Ocak tama snrlarn (besleme) ve ortalama tama mesafesini hesaplaynz. Platform geniliini 7 mt alnz.
Ocak A Ocak B Ocak C

4 km

6 km

4 km

25 cm 0+000 5+000 11+000 13+000

20 cm 18+000

A ve B ocaklar beleme snr: B ve C ocaklar beleme snr: Tama Mesafesi (m) 4000+5000/2 4000+5000/2 = 6500 = 6500

4+X= 6 +(13 -5-X) 6+Y=4+(18 -13-Y) Malzeme Miktar (m )

3

X = 5 Km Y = 1.5 Km

Moment (m4) 56875000 56875000 14875000 14175000 28175000 170975000

7x0.25x5000 = 8750 7x0.25x5000 = 8750 7x0.25x1000 = 1750 7x0.2x1500 = 2100

6000+2000+1000/2 = 8500 6000+1500/2 4000+3500/2 = 6750 = 5750

7x0.2x3500= 4900 26250

Lort (m)

170975000/ 26250 = 6513

122

BLM 10 YOL NAATLARINDA ANTYE YNETM

1. antiye Ynetimi ve dari Grevler Devlet Daire ve Kurulular, Katma Bteli Daireler, l zel dareleri, Belediyeler ve Kamu ktisadi Kurulular ve tm Kamu Kurulularnca yaptrlan her trl, yap, tesis, onarm, bakm, imalat, ameliyat, etd ve proje ilerinin kontrol Bayndrlk leri Kontrol Ynetmelii bu ynetmelik hkmlerine gre yaplr. dare, iin ihalesini yapan, Szlemeyi akteden i sahibi tzel kiilii olan daire veya kurulutur. Kontrol, idare tarafndan iin kontrol ve denetlenmesi iin belirlenen ve mteahhide yaz ile bildirilen kii veya kurullardr. Mteahhit ise, zerine ihale yaplan gerek veya tzel kiidir. veren makam veya vekili ile kontrol amiri, iin byklk ve nemine gre yeterli sayda kontrol efleri, kontrol mhendisleri, kontrol yardmclar ve srveyanlar ile dier yardmc elemanlardan oluur. (Bu unvanlar yetkili makamn onay ile verilen grevleri belirler. Kadro ve ema unvanlaryla bal deildir. Kontrol genel ad altnda ynetim ve denetim yapan grevliler, Bayndrlk leri Genel artnamesinin ilgili hkmlerine uygun olarak ve aada yazl sraya gre birbirlerinin emir denetim ve gzetimi altnda grevlerini yrtrler.

123

veren Makam, iin ihalesine karar veren makam veya yetkili kld vekilidir. Kontrol Amiri : (Mhendis, Mimar) Kontrol Amirlii yapan iin idari ve teknik iliki durumuna gre idarelerin aada yazl mhendis veya mimarlar tarafndan yaplr. Kontrol Amiri her i iin yetkili makamn yazl emri veya onay ile belirlenir ve grevlendirilir. a. Blge Mdrleri veya Ba Mdrleri , b. llerde (Teknik) ube Mdrleri , c. naat Mdrleri , d. Fen leri Mdrleri , e. Ba Mhendisler ve Servis efleri , f. in zelliine gre dorudan doruya idareye bal olarak grevlendirilen Kontrol Amirleri . Bir kontrol amirinin sorumluluunda birden fazla iin kontroll toplanabilir: Kontrol efi (Mhendis, Mimar) kontrol amirine baldr. Bir kontrol efinin sorumluluunda birden fazla iin kontroll toplanabilir. Kontrol Mhendisi (Mhendis, Mimar) Kontrol efine baldr. Bir kontrol mhendisine birden fazla iin kontroll verilebilir. Kontrol Mhendislii grevi idarece zorunlu grlen hallerde iveren makamn onay ile kontrol grevlisi nvan ile teknikerlere de yaptrlabilir. Kontrol Yardmcs, gereksinime ve iin nemine gre Mhendis, Mimar, Tekniker ve Teknisyen olup kontrol mhendisine baldr. Srveyan, Teknisyen okulu, Yap ve Endstri Meslek liseleri, Yap ve Sanat Enstitleri mezunlar srveyan olarak denetimde grev yaparlar. Kontrol edilecek i byklk ve nemine gre ksmlara ayrlabilir ve her ksm iin ayr bir kontrol Mhendisi grevlendirilebilir. Kontrol mhendisinin emrinde iin nemine gre yeteri kadar srveyan ve yardmc grevliler bulundurulur. Kontrollk grevinin hangi kurul veya kiiler tarafndan yaplaca szlemedeki ie balama sresi iinde idare veya idarece yetkili klnan nite tarafndan mteahhide ve kontrol rgtne yaz ile ismen bildirilir.

124

Kontrol edilecek ie ait szleme dosyas rnei, ie balama sresi iinde, proje, resim ve dier evrak, iin gerektirdii zamanlarda, dairesi tarafndan kontrol rgtne bir yaz ekinde gnderilir. antiye efi, iverenin iyerindeki kanuni temsilcisidir. antiye efini iveren atar, kontrol tekilatnca onaylanr. dareye yaz ile bavurulur, yeterlilii idarece kontrol edilir (Diploma, zgemi, iveren vekaletnamesi, antiye efi taahhtnamesi) Mteahhit ve dolaysyla vekili olan antiye efi, idarece tasdik edilmi olsa dahi, hatalar bulup dzeltmekle ykmldr. Bu antiye efi'nin temel sorumluluudur. ef Yardmcs, arazi mhendisi olarak ve antiye i ileri ile ilgili genel sorunlara direk muhatap olan kiidir. efin Sorumlu olduu her eyden yardmcs da sorumludur. antiye eflii zamann ounu iveren kurulula ilikilerde harcar. Hem arazi, hem proje hem de hakkedilerle urar. Harita mhendisi antiyelerde ett proje efi, altyap ve lme efi, harita grup efi pozisyonlarndan birinde bulunur. Gelen vaziyet plann nce inceler. Sahann halihazr durumuyla karlatrr, lehte ve alehte tetkik eder. Gelen projenin sahaya aplikasyonu iin poligon an oluturur. Aplikasyon deerlerini sahaya verir ve kontrol eder. Taeronlarn yapt ilerin almlarn yaptrr ve projeye gre hakedi hesaplarn yapar. Deformasyon olup olmadn srekli takip eder. malat sonularnn almn yapp antiye efine bilgi verir, sperpoze paftalar oluturur ve uyuumsuzluklar giderip altyapya yn verir. evre dzenlemesi iini ynlendirir. Formen, antiyecilikte bir meslek grubundan (Usta, operatr, topograf) kendini yetitirmi, arazide iin uygulanmas iin makine, personel ve malzemeyi sevk ve idare eder. Ekip badr. Kaz, Beton Formeni gibi mektepli deil alayldr. Yani ekirdekten yetimedir. Hesap ynnden fazla detaya inemez, deneyimleri ngrlerini hakl karr. Haksz kt durumlar da olabilir. Projede izgi ve grnmlerden ibaret bir ii, en uygun maliyetle geree dntrmekte deneyim en nemli aratr ve Formen bunun anahtardr. Hangi makine ne i yapabilir veya yapamaz, hangi ofr veya operatr nasl idare edilir

125

formen bilir. e yeni balam bir teknik eleman iin bir formenle almak zordur. Hesab bilen mhendis formenin destekleyicisidir. Mhendis iyi bir izleyici olursa, arazi ve i deneyim sreci formen vastasyla abuklar. Ett ekibi, antiyenin nc kuvvetidir. Bir ie ilk kaz ett ekibi akar, i boyunca kadar gider, en son ly yine onlar alr. Topograf, kk ve orta lekli antiyelerde Ett Ekibinin badr. Tekniker, meslekten yetimi alet operatrdr. Topograf, tm arazi lm ilerinden sorumludur. Ett ekibi, arac, alet ve ekipmanlar ve enrleri ile seyyar bir ekiptir. antiyede gnlk ilerin projesine uygun gnlk takibini yapar, makina ve ekiplere ilerini iaretler. Formenle koordineli alr. baz antiyelerde Topograf ve Formen ayn kiidir. lm ve i yapma zaman zaman i ie geen bir konudur. Makina antiyenin bir parasdr. Makinalarn ii aksatmadan almas, bakmnn tamirinin yaplmas inaatn sreklilii ok nemlidir. Makina Mhendisi fazla i makinesi olan antiyelerde Atlye 'nin badr. Tamire ayrlacak aralar, arza, para temini aamasnda karar merciidir. Teknik Servislerle diyalou salar. antiyede farkl mhendislik branlar arasnda uyum zordur. Bu bak alarndan kaynaklanr. Ancak, uyumlu bir almada Makine Mhendisi en nemli destektir. almayan Makinenin kimseye faydas yoktur. antiyecilik bir takm oyunudur. Atlye, antiyenin oto sanayisidir. Ustalarn zellii ,i makineleri ve antiyenin trn e gre o ie zel makinelerden iyi anlamalardr. Atlyenin yapamad ara teknik servise veya sanayi ye gider. Bunun dnda yedek para temin edilir, atlye tamiri kendisi yapar. Ustalar da ekirdekten yetimedir. Atlyenin kendine has bir dili vardr. ngilizce kataloglardan Trke'ye deierek gemi ok kelime vardr. Bu lisan zaman ierisinde anlalr. Atlyede i yeri hem antiye hem de arazidir. Yol, sulama gibi geni alanl ilerde arazide alan i makinelerinin bakm ve tamirleri oklukla yerinde yaplr. Atlye, ayn zamanda arazi personelidir. Ar bakm ve tamirlerde i makineleri antiyeye gelir.

126

Muhasebe, antiyenin kasasdr. Tm para ileri, satn almalar, personel ilemleri, demeler burada yaplr. Muhasebeci, antiyedeki nemli mevkilerden birisidir. antiyenin gnlk alm, deme, personel ilemlerini muhasebe takip eder. kmalde ve demede bir aksama olmas iin aksamasdr. Muhasebe ynetim ve antiye ile uyumlu almaldr. O da takmn bir yesidir. Personel kahvaltda ay iemezse, personel mesaileri eksik veya fazla denirse, sigorta kaytlar dzenli tutulmazsa, istenen para harcamalara yetmezse muhasebenin ba arr. antiyede satn almalar ayr bir personel yapar. Satnalma, antiyede alan makine ve personelin ikmal memurudur. kmal kalitesinde, niteliinde ve zamannda teminden Satn almac sorumludur. Piyasada herkes onu patron zanneder. ayc, antiyenin ofis boyudur. ad aycdr ama her ie o bakar. Telefon, Faks, Fotokopi, Temizlik, Misafirlere Yemek servisi ondan sorulur. sahas geni ise antiyenin ulamn grevli pikap, minibs veya araba yapar. antiye Personelinin sabah ie gelmesi, antiyeden i yerine sevki, yemek servisleri,makinalarn ikmal ileri, mesai dn, akam personelin dn servis ofrler i yapar. Bir Servis ofr byk bir antiyede gnlk 200km yol yapar, 12 saat alr.

Grev, Yetki Ve Sorumluluklar

Kontrol Amiri, Ynetim ve denetimi kendisine verilen ilerin; szleme ve eklerine, artnamelere, fen ve sanat kurallarna uygun olarak ve i program gereince iyi bir biimde yaplp sresinde bitirilmesini salamakla grevli ve sonularndan sorumludur. Kontrol mhendisliince dzenlenecek; rleve, ataman defteri, plankote proje, hesap, tutanak, antiye defteri ve iin yrtlmesi iin gerekli dier evrakn zamannda ve usulne uygun olarak hazrlanmasn ve kontrollk hizmetinde alanlarn grevlerini eksiksiz olarak yapmalarn titizlikle izler. Bu evrak kontrol ettii tarihleri yazarak imzalar. Sorumluluundaki ileri bizzat veya kontrol efi marifetiyle yerinde inceleyerek yaplan ileri denetler ve kontrol mhendisinin sorunlarn zmler. i; idarece onaylanm projeler ve detaylara gre yaptrmakla ykmldr. Ancak; idare tarafndan verilen genel veya zel yetkiler erevesinde kalmak koullaryla proje, keif ilavesi, detay ve tadilat resimlerini hazrlatarak onaylatp uygulanmak zere kontrol mhendisine ve mteahhide

127

verir. Bilgi iin de idareye sunar. darece verilen projeleri, mahal listesi ve detaylar inceler, kendisi veya kontrol rgtnce grlecek eksikleri saptar. Gerekli grd dzeltme nerilerini yapar ve uygulama iin idarenin iznini alr. Yap veya tesiste herhangi bir deiiklii zorunlu grr veya daha uygun zmleri saptarsa : Birim fiyat esas zerinden yaplan ilerde; deitirilmesi gerekli grlen imalatn yerine, birim fiyat ve tutar karlatrlmas yaparak iin ilevini bozmamak koulu ile baka bir imalat yaplmas nerisinde bulunabilir. dareden veya idarece yetkili klnacak makamdan onay almak koulu ile mteahhide ilk keif tutarnda fazla i yaptrlabilir. in, kendisi tarafndan grlmesini zorunlu grd safhalar iin kontrol efine veya kontrol mhendisine talimat verir ve uygulamalar izler. Temel kotlarnn saptanmas ve temel sisteminin seilmesinde: Kontrol efinin veya kontrol mhendisinin kararszlk gsterdii, kendisinin grmeyi istedii, zellik gsteren, ileri grr ve bunlar hakknda bizzat karar vererek bu karar idarenin bilgi veya onayna sunar. i denetleyip, ihzarat ve inaatn szleme ve artnamesine, fen ve sanat kurallarna uygun olarak yaplp yaplmadn ve almalarn, i programna gre sresinde ii bitirmeye yeterli olup olmadn inceler. Yaplmas gerekli grlen hususlar ve alnmas zorunlu nlemler hakknda kontrol efine veya kontrol mhendisine ve mteahhide gerekli direktifleri verir ve idareyi haberdar eder. Mteahhidin ihzarat, ameliyat ve imalat, inaat, tesisat ve onarm ileri ile dier almalarnda, bir eksiklik, kalitesizlik, uygunsuzluk, yetersizlik veya kusur grd takdirde; artnamelere uygun olarak yaplmayan ihzaratn antiye dna kartlmas ve uygun ihzaratn yaplmas, kusurlu imalatn dzeltilmesi veya tamamen yklp yeniden yaptrlmas, aksayan almalarn hzlandrlmas, Yetersiz, uygunsuz antiye personeli ve iilerin deitirilmesi, ii alacaklarnn zamannda denmesini salamak iin yasal nlemlerin aldrlmas, yasasna gre, ii sal ve gvenliinin salanmas ve dier ii haklarnn korunmas, szleme ve eklerindeki hkmlere uyulmas hakknda mteahhide yaz ile bildiri ve uyarlarda bulunur.

128

Mteahhit bu uyarlara uymad takdirde iin esenlii bakmndan gerekli grd ksmlardaki almay bir tutanakla durdurur ve durumu derhal szlemeyi akteden makama tutanakla birlikte bildirir. Kontrol efi ve kontrol mhendisince hakedi raporlarnn zamannda, usulne gre ve noksansz olarak dzenlenmesini izler. Bunlar zerinde gerekli incelemeyi ve dzeltmeleri yapar veya yaptrr, imzalayarak veya onaylayarak ileme konulmasn salar. Kesin metrajlarn iin gidiine paralel olarak yrtlmesini salar; geici kabul tarihinden itibaren en ok 6 ay sonra kesin hesaplarn tamamlanmas iin her trl nlemi alr. (Zorunlu hallerde) darenin yazl izni ile bu sre kesin kabul tarihine kadar uzatlabilir. Kontrol Amiri, bu ilemlerde doacak gecikmelerden dorudan doruya sorumludur. Sorumluluundaki iin mteahhitlerine ait (Mteahhit Kymetlendirme Raporlarnn) dzenlenerek zamannda kendi merkez rgt kanalyla Bayndrlk Bakanlna (Yksek Fen Kurulu Bakanl) gnderilmesini salar. Kontrol ef ve kontrol mhendislerinin srekli veya sresiz ayrllarnda; iin yrtlmesini aksatmamak iin gerekli nlemleri alr. Szleme uyarnca mteahhitlik teknik personelinin veya mesleki kontrollerin ie devamlarnn izlenip izlenmediini denetler ve gerekli ilemleri yapar. naatta grlecek kusurlu ilerden; dzeltilmesi olanaksz ve kalmasnda fenni bir saknca grlmeyen ilerin kabullerde gznnde bulundurulmak zere atamana ilenmesini salar ve durumdan idare; kontrol efi, kontrol mhendisi ve mteahhidi yaz ile haberdar eder. in bitiminde geici kabul iin gerekli ilemleri tamamlatr ve idareye teklifini yapar. Kabul raporunda saptanan noksan ve kusurlu ilerin sresinde bitirilmesini salar ve sonucunu idareye (Raporla) bildirir. naatta i miktarnn art ve eksililerinde; mukayeseli keiflerin zamannda hazrlanmasn salar ve keif ilavelerini idarenin onayna sunar. Yllk denekleri ve karl fiziki gereklemeleri izler ve salar. Yukardaki fkralarda saylmayan; szleme ve artnameler gerei iin iyi bir ekilde yrtlmesi ve bitirilmesi iin gerekli her trl nlemi alr, aldrr, kontrol ef ve kontrol mhendislerine gereken direktifleri verir.

129

Kontrol efi Kontrol Amirinin yardmcs olup; kendisine bal olan kontrol mhendislerinin her trl grevlerini szleme artname ve usulne gre zamannda yapp yapmadklarn denetlemekle grevli ve sorumludur. - Kontrol mhendisleri arasndaki koordinasyonu salar. - Kontrol mhendisinin dzenledii btn evrak inceler gerekli dzeltmeleri yapar, kontrol Amirine bildirir. Kontrol efi inceledii btn evraklardan kontrol mhendisinden sonra ikinci derecede, yapt dzeltmelerden ise birinci derecede sorumludur. Kontrol mhendislerinin karlatklar sorunlar zmler, gerekli grdklerini kontrol amirine bildirir ve direktiflerini almak suretiyle gereini yapar veya yaptrr. Kendisine bal olan ilerin szleme ve eklerine, artnamelere, fen ve sanat kurallarna ve i programlarna uygun olarak yrtlp bitirilmesini salar. Kontrol Amirinin yardmcs olarak 8. maddede saylan grevlerden kendisine verilenleri yapar. Kontrol Mhendisi Kontrol mhendisi, kendisine verilen ileri, ;szleme ve eklerine, artnamelere uygulama projelerine, fen ve sanat kurallarna ve i programlarna uygun olarak yrtp sresinde bitirilmesini salamak iin (aada belirtilen ileri) kendisi alarak, ;iin byklk ve nemine gre emrine verilen kontrol yardmclar, srveyanlar ile dier personelin hizmetlerinden de yararlanarak yapmakla grevli ve sorumludur. yerinde nceden saptanm rperlerle, yeniden gereksinim duyulacak rper, eksen ve iaret kazklarnn, zelliini deitirmeyecek biimde korunmasn salar ve durumlarn uygulama proje kotu ile balantl olarak atamana geirir. Szleme hkmlerine gre iyerine ait plan, kesitler plankote ve rleveleri, ie balamadan nce yapar, yaptrr ve mevcut rperlere gre kontrol eder; plankotedeki kotlarla tabii zemin, temel taban ve su seviyesi gibi kotlar, mevcut rperlere balamak suretiyle saptar. (Bu ilemler yaplmadan nce ie balatlmayacaktr.)

130

dare tarafndan szleme eki olan artnamelere gre mteahhide verilmesi gereken; Vaziyet plan, kesitler ve plankoteleri, Uygulama proje ve detaylarn, Mevcut inaat ve varsa ihzarat, tesisat, ara ve gereleri,

Zamannda vererek bunlarla ilgili tutanaklar dzenler ve kontrol efi aracl ile kontrol amirine onaylattrr. Mteahhide zemin zerinde gsterilerek verilecek esas iyeri ile yardmc yerler rper ve eksen kazklar ile dier iaretler ve malzeme ocaklar gibi yerleri, mteahhit veya yetkili vekili ile gezerek gsterdikten sonra iyeri teslim tutanan alt kopya olarak dzenler. Szleme hkmlerine gre; Mteahhitle birlikte saptanmas geren tama uzaklklarna ait kroki ve tutanaklarla tart, l ve benzeri tutanaklar, zamannda dzenleyip tutanaklarnn bir kopyasn saklayarak dier kopyalarn en ge 15 gn iinde kontrol efi aracl ile kontrol amirinin onayndan sonra idareye gnderilmesini salar. e balamadan veya iin yapm srasnda, iyerinde meydana kacak veya tehlike douracak, su, kanalizasyon, elektrik, PTT hatlar, gaz ve petrol boru hatlar gibi engeller iin gerekli nlemi alr veya aldrr. Mteahhide verilen veya verilecek veya mteahhitlike dzenlenen uygulama projelerinin, yerine uygunluunu kontrol eder. Gerekli ve zorunlu grd deiiklii saptayarak gerekeleriyle birlikte kontrol efi aracl ile kontrol amirlerine bildirir. darece onanm tiplere ve cetvellere gre yaplacak ilerin, proje ve detaylarn zamannda dzenleyerek kontrol efi aracl ile kontrol amirine onaylatr. Mteahhide verilecek her trl evrak teslim tarihleri yazlmak kouluyla imza karl verir veya yaz ile resmi olarak gnderir.

131

te kullanlacak ta, kum, akl, tula, imento ve dier inaat malzemesi ile her trl tesisat ilerine ait malzemenin, ihzaratna balamadan veya antiyeye getirildiklerinde; rnekler alarak veya aldrarak gerekli grd deneyleri yap ar veya yaptrr. Bu malzemenin; niteliinin, ocak ve aln yerleri boyut, ekil ve markalarnn szleme eki artnamelere uygunluunu kontrol etmekle beraber; gerekirse bu incelemeyi yeterli bulmayarak ad geen malzemenin kullanlaca yere ve ie gre fennen uygun olup olmadn inceletir. te kullanlacak imentonun taze, talamam olmasna ve antiyede iyi bir ekilde korunmasna dikkat eder. darece, ara hakedilerle bedeli denen tm ihzarat malzemesinin antiyeye giri ve klar ile antiye iinde saklanmasn denetler. Szleme eki artnamelere gre antiye veya laboratuarda yaplmas gereken deneyleri kendisi yapar veya yaptrr. Temel sondajlar ile ykleme deneylerini yaparak veya yaptrarak gerekli raporlarla birlikte kontrol efi aracl ile kontrol amirine gnderir. Her trl inaat, imalat, tesisat ve ameliyat, boyut ve ekillerine uygun, proje ve detaylarna gre eksiksiz olarak yaptrr; onanm projesi olmayan hibir ii yaptrmaz. Her trl temellerin kalbn, betonarme demirinin ve betonun denetimini yapar, fenni gerekeye ve gereksinime uygunluunu saptayarak gerekli ie devam iznini verir. Gerektiinde bunlarla ilgili tutanaklar hazrlar ve sonucu kontrol efi aracl ile kontrol amirine bildirir. zne bal imalatn yapm iin gerekli malzeme, iyerinde yeteri kadar bulundurulmadka ie balatmaz. Zemin klaslarnn, zamannda saptanmas iin gerekli kaytlar tutarak nlemleri alr ve klas kuruluna katlr. Szleme hkmlerine gre, mteahhit tarafndan dzenlenecek ihzarat ve imalat i programlarnn sresinde dzenlenip idarenin onayna sunulmasn salar. hzarat ve imalatn onanm i programlarna gre yrtlmesini izleyerek gecikmeler olduu ve giderilmesine allmad takdirde mteahhide gerekli uyarmalarda bulunur ve durumu kontrol efi aracl ile kontrol amirine bildirir.

132

- hzarat, inaat, imalat ve tesisatn; szleme ve ekleriyle artnameler, fen ve sanat kurallarna uygun olarak yaplp yaplmadn srekli kontrol eder, uygun olmayan hususlar grldnde dzeltilmesi iin gerekli direktifleri verir, sonu alamad takdirde o ksmn durdurup durumu derhal kontrol efi aracl ile kontrol amirine bildirir. Mteahhit tarafndan yaplan her trl imalat ve ameliyat yerinde ler, uygulama projesine gre uygun olup olmadn denetler, Uygun olmayan hallerde yklp yeniden yaplmasnda yarar salanmayan ve bu ekli ile kalmasnda saknca grlmeyen eksiklikleri, kesin hesapta gereini yapmak zere kontrol efi aracl ile kontrol ami rine bildirerek ataman defterine kaydeder. Kontrol ilerini srekli yapar, ilerin devam sresince yapaca denetimlerle yanllarn zamannda dzeltilmesini salar. Beton dkm, yaltm gibi nemli ve ileride dzeltilmesi olanak d ilerin yapmn kontrol eder. antiye, rleve ve ataman defterleri ile tutanaklarn dzenlenmesi iin her trdeki kaytlar tutar, tutturur ve denetleyerek her ksm iin balang ve bitim tarihlerini saptar. antiye defterine her gn; hava durumundan balayarak iin ilerleyiini, gelimesini, kan engelleri, antiyeye giren ihzarat bedeli denecek gereler ile fiyat ile; szlemesi gereince mteahhidin i banda bulundurmas art koulan teknik elemanlarn o gn i banda bulunup bulunmadn; mteahhitle yaplan nemli grme ve sonularn ite kullanlan ii, makine ve tehizatn miktarn; st kademeden gelenlerin ziyaretlerini ve konuularak karar verilen hususlar; gerektiinde bavurulacak ve bir belge niteliindeki gnlk olaylar kaydederek mteahhit veya yetkili vekili ile birlikte imza eder. (antiye defteri, ift yaprakl ve biri zmbal olarak dzenlenecektir. Zmbal kopya imzadan sonra mteahhide verilir.) (RNEK No: 2.) Rleve defterine : Kesin projesi bulunmayp szleme ve eki artnameler gereince tiplere ve tanmlara gre yaplmas zorunlu bulunan imalat, tesisat ve inaata ait ekil, kroki ve her trl lmeler yazlr. Her trl yapnn temel st kotu altnda kalan

133

ksmlar; bunlarla ilgili doal zemin, temel taban, yeralt ve yerst su kotlar; su debileri; zeminin klas, ev ve durumlar; rpriz ve iksalara ait ekil, kroki, kot ve her trl lmeler yazlr. Her trl kaz, ariyet ve depo yerlerine ait kroki uzaklk kot ve llen boyutlar yazlr. Her trl malzemenin figre ve istiflerine ait kroki ve lmeler, artnamelerine gre tartlarak, llerek veya saylarak saptanacak miktarlar, (Bu miktarlara ait gerekli tutanaklar ayrca dzenlenir. yerinde bulunupta artnamelerine gre kaldrlmas veya bedeli llere gre denmesi gereken her trl yap, geici kpr, tesis, yol ve kanallar ile aa kesimi gibi ileride saptanmas ve llmesi olanaksz her trl ameliyat, imalat, tesisat ve inaata ait l kroki ve ekiller izilir ve yazlr. Kontrol mhendisi veya yetki verdii yardmcs tarafndan mteahhit veya yetkili temsilcisi ile birlikte ve zamannda zemin zerinde veya yerinde llp; ibandaki kroki ve kesitleri izilerek l, boyut ve kotlar ve bunlarla ilgili nivelman okumalar kaydedilir ve birlikte imza edilir. (Rleve defteri sahifeleri sra numaral olup ilk sayfasna iin ad, yeri ve mteahhidin ad yazlr. Rleve defterine geirilen kaytlarn bana ilgili imalatn cinsi, tr ve yeri belirtilir ve bu hususta dier bilgiler yazlr.) (RNEK No: 3) Ataman defteri, kontrol amiri tarafndan ilgili kontrol mhendisine (ismen) her sahifesi mhrlenmi ve numaralanm, ka sahife hangi ie ve mteahhide ait olduu yazlm ve imzalanm olarak verilir. Kontrol mhendisi, ataman defterine aada belirtilen hususlar zamannda kaydederek mteahhit veya yetkili temsilcisi ile karlkl olarak imza eder. Rleve defterine kaydedilen ilerden; plan ve projelerinde llerinin tahkik ve kontrol mmkn olmayan iler ataman defterine geirilir. Ayrca, szleme eki artnamelere gre zamannda tutulmas gereken, tart, yerinde l, saptama ve benzeri dier tutanaklar, tarihleriyle birlikte kapsadklar konular da belirtilerek atamana geirilir. Ataman defterinin kroki blmne, izilecek, plan, kroki ve kesitlerde, rleve, kot ve boyutlar, zeminin cinsi, oluum ve tabakalarnn durumu ve dier bilgileri ile rlevenin yapld tarihin yazlarak geirilmesi gereklidir.

134

Karayolu Trafik Gvenliinin Salanmas Ynnden, Yolun Yapsnda Yaplacak Her Trl almalarda Alnacak Tedbirler.

Genel Esaslar Karayolu yapsnda herhangi bir alma yaplamaz. Yolun yapm ve bakm ile grevli kurulu tarafndan yaplacak almalar bu hkmn dndadr. Baka trl herhangi bir zmn bulunmad hallerde : A) Kamu hizmetinin bahis konusu olduu iler iin ilgili kamu kurum veya kuruluu ile yolun yapm ve bakm ile grevli kurulu arasnda protokol yaplarak, B) Dier iler iin, zel hukuk gerek ve tzel kiilerince, yolun yapm ve bakm ile grevli kurulutan izin alnarak, alma yaplabilir. Yaplacak almalarn, protokol veya izin belgesinde belirtilen esaslara uygun olarak yrtlp tamamlanmas zorunludur. Protokol yaplmakszn veya izin alnmakszn yrtlen, protokol veya izin belgesinde belirtilen esaslara aykr olarak yaplan almalar zabtaca veya yolun yapm ve bakm ile grevli kurulua derhal durdurulur. Bu almalar srasnda meydana getirilen tehlikeli durum ve engeller btn sorumluluk i sahibine ait olmak zere zabtaca veya gerekli hallerde yolun yapm ve bakm ile grevli kurulula ibirlii yaplarak ortadan kaldrlr. Yaplan masraflar i sahibine detilir. almalar esnasnda, karayolunun srekli olarak trafie ak tutulmas esastr. Zorunlu hallerde karayolu eritler halinde trafie kapatlr ve en az bir eridin trafie ak tutulmas salanr. Bunun da mmkn olmamas halinde, trafik servis yolundan verilir. alma mahalli, iin sahip veya sahipleri tarafndan, Karayollar Genel Mdrlnce belirlenmi olan yapm, bakm ve onarmlarda gerekli standart trafik iaretlemesine uygun olarak iaretlenir. Yolun yapm ve bakm ile grevli kurulu, yaplacak protokol veya verilecek izin belgesinde belirtmek suretiyle karayolu trafik gvenliinin salanmas ynnden alma mahallindeki yol ve trafik durumunun icaplarna gre gerekli grd ve bu Ynetmelikte ngrlmeyen artlar da i sahibinden isteyebilir.

135

Tutanaklar : Szleme eki artnameler gereince, mteahhitle birlikte saylmak, tartlmak, llmek veya durumu saptanmak koulu ile bedelleri denecek imalat veya ameliyatn miktarlar yapld veya kullanlaca yerlerle, nicelik ve niteliini ak bir ekilde belirterek kontrol mhendisi bakanlndaki en az iki kiilik bir kurul ve mteahhitle birlikte dzenlenir ve imzalanr. (Tutanaklarda, iin ad, ka kopya olduu ve hangi tarihte dzenlendii ve No.su kesinlikle belirtilir.) Hakediler : Kontrol mhendisi, mteahhide verilecek geici ve kesin hakedileri, mteahhidin yazl istei zerine ve szleme hkmlerine uygun olarak zamannda dzenleyip kontrol efi aracl ile kontrol amirine gndermekle grevli olup ierii ve sonularndan birinci derecede sorumludur. Ara hakediler : Mteahhidin, szleme ve eki olan artnamelerdeki hkmlere ve birim fiyatlarna gre yapt ilerden doan alacaklar lmlere veya saptanan dier sonulara uygun olarak ara hakedilerle denir.Yaplm olan ve demeye esas olarak hakedilere geirilen ilere ait miktarlar her hakedi iin dzenlenen yeil defterlerde, nereden alndklar veya ne ekilde hesaplandklar ak olarak belirtilerek hakedilere aktarlrlar. Yeil defterler : 5 no.lu rnekle gsterilen yeil defter, kontrol mhendisi tarafndan her hakedi iin bir nceki yeil defterdeki miktarlarda gznnde tutularak kopya olarak dzenlenir. Hak edie eklenecek bu deftere, yaplan ve birim fiyat bulunan her bir i kalemine ait miktarlar : Bitirilmi ve kesin metrajlar yaplm olan ilerin miktarlar kesin metrajdan aynen alnr. Henz bitirilmemi (yapm devam eden) imalat, ameliyat, tesisat ve inaat ile ihzaratn miktarlar, yerinde, yaplan lmlere gre bulunan veyahut projesinden alnan boyutlar yazlmak, gerekenlerin krokileri izilmek veya tespit edilmek ve bunlarn sonular (zel hanesinde) hesap edilmesi gerekir. Ataman defterinede hesaplanan miktarlar aynen alnnr. Szleme ve eklerinde, fiyat fark denmesine dair

136

hkm bulunan her trl malzemenin iyerine geli tarihleri, miktarlar (fatura tarih ve No.lar ile) satn alma fiyatlar ve iin bnyesinde kullanlan miktarlar ve sonular gsterilir. Ara hakedi raporlar dzenlendikten sonra idareye gnderilmesi gerekli bulunan i ilerleme raporu, yap durum cetveli ile ite alan ii, tama aralar ve yapm makinelerinin durumunu gsteren (alma izelgesi) gibi dier rapor, izelge ve grafikleri dzenleyerek kontrol efi aracl ile kontrol amirliine gnderir. Kesin hak edi, szleme eki olan artname hkmlerine gre dzenlenmi ve onanm ve kesin metraj ve kesin hesap sonularna gre dzenlenir.

Kesin Hesaplar : Projesine uygun olarak yaplan temel st kotundan yukar ksmlarn, onanm proje ve detaylarna uygun olarak, metrajlar yaplr. Temel st kotu altnda kalan ve dier konular, ataman defterinden alnr. Kaz ileri projesine gre ve gerekirse enine kesitler zerine, genilikler ve evler zemin zerinde olduu gibi) geirilerek artnamesine ve usulne gre kbaj miktarlar ve tama erisi izilerek de tamalarn hesaplanr. Tama bedelleri, usulne ve artnamesine gre dzenlenir. Kontrol Amirliinde onanm uzaklk, kroki ve tutanaklarnda belirtilen uzaklklar ve szlemesindeki tama formllerine gre dzenlenecek yeni birim fiyatlaryla yerinde l veya analiz esaslarna gre bulunacak miktarlar esas alnr. Her trl fiyat farklar iin; szleme ve artnamelerde istenilen belgeleri eksiksiz olarak eklemek ve iin bnyesine giren veya yardmc olarak kullanlan malzeme miktarlarn artname ve analiz esaslarna gre hesaplanr. Szleme konusu iinde; tanabilir ara, gere, mal veya eya bulunduu takdirde, ;bu mal veya eyann yapy kullanan veya kullanacak olan kuruluun yetkili eleman ile mteahhit ve kontrol mhendisi arasnda birlikte dzenleyecekleri devir ve teslim tutanandaki bede l ve miktarlar esas alnr. Suretiyle, szleme ve eki artnamelerdeki dier hkmler de gznne alnarak kontrol mhendisi tarafndan dzenlenerek kontrol efi aracl ile kontrol amirine gnderilir.

137

Mteahhidin ehliyetsiz ve uygunsuz ii ve personelinin deitirilmesi iin szle bildiride bulunur, mteahhit bu bildiriye derhal uymaz ve yerine getirmezse, durumu kontrol efi aracl ile kontrol amirine bildirerek alaca emre gre hareket eder. Yeni birim fiyat, analiz ve tutanaklarn, ait olduu imalatn yapmna balamadan nce szleme eki artnamelerdeki hususlara ve usulne gre dzenleyerek incelenmesi iin kontrol efi aracl ile kontrol amirine gnderir. Kontrol amirinin iznine gre yaptrlacak, yeralt suyunun boaltlmas, kaz evlerinin saptanmas, iksa yaplmas ve rpriz gibi ilerde, en ekonomik hal eklini nerir ve ii, alnacak yazl emre gre yaptrr; neticesini rleve ve ataman defterine geirir. Kontrol Yardmcs Grev, yetki ve sorumluluu : Kontrol mhendisinin yardmcs olup kontrol mhendisi tarafndan kendisine verilen lme, hesap, proje ve denetim ilerini kontrol mhendisinin sorumluluu altnda yapar. Srveyanlarn almalarn izler ve kontrol eder. Grevlendirildii takdirde kendisi tarafndan llen ve dzenlenen rleve, ataman, tutanak, kesit, proje ve benzeri evrak paraf ederek, incelenip imza edilmek zere kontrol mhendisine verir. Mteahhitle yazmada bulunamaz. Fakat, szlemenin uygulanmasna ve iin yrtlmesine ait hususlarda yanl ve uygunsuz olarak yaplan inaat, imalat ve ihzarat hakknda mteahhit veya adamlarna szle uyarda bulunur. Mteahhitlike bu uyarlara uyulmad takdirde kontrol mhendisliine bilgi verir. Kontrol mhendisince kendisine zel olarak verilen yetkileri aynen kullanr ve neticelerini kontrol mhendisine bildirir. Kontrol yardmcs kendisine verilen grevlerin iyi bir ekilde yaplp sonulandrlmasndan sorumludur. Srveyan Grev, yetki ve sorumluluu : Grevlendirildii antiyede (iyeri ve mahallerde) srekli olarak bulunup inaat, tesisat, imalat, ameliyat ve her trl ihzaratn kontrol mhendisinin tarif ve direktiflerine gre artname, fen ve sanat kurallarna uygun olarak yaplmasn gzetleyerek salar. Grevlendirildikleri antiyede (iyeri ve mahallerde) fiilen alan ii tat aralar ve i makinelerinin eit ve saylarn saptayarak yaptklar i cinsine gre ayr ayr belirterek puantaj defterine kaydeder. yerinde toplad bilgileri, inaat, tesisat ve ihzaratn yerini ve bu yerlerde alanlarn ve ekip balarnn ad ve soyadlarn puantaj defterine yazar.

138

Kontrol mhendisince kabul edilmi rneklerine uymayan kum, akl, ta, tula, ve dier inaat ve her trdeki tesisat malzemesi ihzaratnn yaptrlmamasn ve kullandrlmamasn salar, uyulmad takdirde kontrol mhendisine derhal bildirir. Kullanlacak imentonun, bozulmam nemlenmemi ve talamam olmasna dikkat eder. antiyeye getirilen her trdeki inaat ve tesisat gerecinin artnamelere uygun olarak istif ve depo edilmesini salar. Her trl har ve betonlarn, aplarn, asfalt kaplama karmlarnn ve dier benzeri imalatn karmlarna giren malzemenin, artnamesine gre ve kontrol mhendisinin tarifine uygun, belirli ve kararlatrlm leklerle llerek veya tartlarak kullanlmasna, yaplacak har, beton veya karmn tekcins haline gelinceye kadar iyi bir biimde kartrlmasna konulacak su miktarnn belirlenen miktara uygun olmasna dikkat eder. yi bir biimde kartrlm betonun; bekletilmeden (belli sre i inde) yerine konulmasn, dklrken danelerinin ayrlp birleiminin bozulmamasn ; gerekli sktrmann tekniine uygun yaplmasn; kalplarn sulanmasn ve yabanc maddelerden temizlenmesini; dklm betonun sulanp d etkilere kar korunmasn ayrca sulanmas gereken dier imalat, inaat ve gerelerin gerektii ekilde sulanmasn ve bunlar iin gerekli nlemlerin alnm olmasn salar. Her gn yaplan i miktarn, btn gn allp allmadn, havann almaya elverili olup olmadn ve ite tketilen gnlk imento miktar ile kontrol mhendisinin isteyecei dier malzeme tketimini srveyan defterine kaydeder. Srveyan, yukarda belirtilen ileri yaptrmak iin mteahhide szl uyarda bulunmaya yetkilidir. Ancak; devamnda saknca grd kirli malzeme ile beton veya har yaplmas, zamanndan nce kalp sklmesi, demir kontrol ve teslimi yaplmadan beton dklmesi, temel taban seviyesini bulmadan inaata balanmas ve kontrollke kt nitelikte olduu saptanan ve antiye dna karlmas istenilen malzemenin kullanlmas gibi hallerde bu ksmlardaki almalar durdurur ve derhal kontrol mhendisini haberdar eder. Kontrol amiri, kontrol efi, kontrol mhendisi ve yardmclar ile srveyanlarn grevlendirildikleri iten srekli veya iin akn etkileyecek srede ayrlmalarnda; bu zamana kadar i iin tutulmas gerekli her trl rleve, ataman, yeil defter, tutanak vs.leri ikmal etmi, olmalar ve eksiklikleri tamamlam bulunmalar arttr. Bu evrak, yerine grevlendirilecek elemana veya amirine bir tutanakla devir teslim etmesi arttr. Ancak; bu

139

taktirde grevden ayrlmasna izin verilebilir. Grevi sresinde yapt ilerden dolay sorumludur. Kontrol rgtnden herhangi bir eleman yazl hususlar yerine getirmeden ayrld takdirde durum bir tutanakla saptanarak ilgili hakknda idari ve gerekirse adli mercilere bavurularak kovuturma almas salanr. Bu ilemlerin yrtlmesinden st amirler mteselsilen sorumludurlar. Kontrol amiri, kontrol efi, kontrol mhendisi ve yardmclar, iyerlerinde doal afet, kaza, yangn, salgn hastalk vs. gibi hallerde gerekli nlemlerin alnmasn salar ve durumu ilgililere zamannda duyururlar. Kontrol rgtnde grevlendirilen kontrol amirlii tarafndan szleme hkmlerine gre alma ve barnmalar iin gsterilecek yerlerde bulunurlar ve bu yerlerin srekli temiz ve bakml tutulmasndan sorumludurlar. Ataman Defteri Hakknda Genel Aklamalar 1 yerinde mevcut veya sonradan gereksinime gre konulan veya konulacak rper ve mihver kazklar, iin sonuna kadar deimeyecek noktalarla saptayp; kroki, tarif ve gerek ve itibari kotlar ile birlikte ibu ataman defterinde gsterilir. 2 Yapnn (uygulama proje ve planlarnda)-+ 0.00 itibari kotu ile gsterilen yerleri (yukarda saptanan) rper kotuna gre kotlandrlr. 3 naatn yapm srasnda; plankote alnmas, doal zemin, temel taban, su dzeyi, kaz tesviye kotlar gibi kotlandrma ilemi ile ilgili tm ilerin kotlar, ibu ataman defterinde saptanan (rper) kotlarna uyularak saptanr. Kontrol mhendisi, yukardaki esasa uyulmadan yaplan kotlandrmalarn sonularndan sorumlu tutulur. 4 Ataman defterine geirilecek ller, bilgiler, kroki ve ekiller; defterin sol sahifesindeki milimetrik blml ksmda gsterilir. ekil ve krokiler lekli olarak izilerek ve teknik resim kurallarna uygun olarak boyutlandrlr. 5 Defterin sahife numaralar basl olduundan hibir nedenle yaprak koparlmayacaktr. Yanl yazlan yaz ve hesaplar ayn renkli mrekkeple okunabilecek ekilde zeri izilip ayn renkli mrekkeple parafe edilecektir. Tam sahifenin bozulmas ise; keden keye ayn renkli mrekkeple izilip geersiz saylmann nedeni yazlarak imza edilir. 6 Her ne sebeple olursa olsun; ekil, yaz ve rakamlarda hibir silinti veya kaznt yaplmayacaktr. Dzeltilmesi istenen yaz ve rakamlar, okunmasna zarar

140

verilmeyecek ekilde tek izgi ile izilerek dorusu yazlr ve o ksm mteahhitle birlikte parafe edilir. 7 Ataman defteri, mteahhitle birlikte imza edildikten sonra, tek tarafl olarak hibir ekilde dzeltme yaplamaz. Herhangi bir yanlln sonradan anlalmas halinde de dzeltme yine birlikte ve yukarda akland gibi yaplr. 8 Btn ekillerle yaz ve hesaplar, nce yumuak kurun kalemle dzenlenip ve kontrol yapldktan sonra zerinden mrekkeple geilebilir. 9 Ataman defteri, inaatn gidiini takiben gn gnne dzenlenir. (Bu husus Bayndrlk leri Genel artnamesinin 32. maddesinde aka belirtilmitir.) Bitirilen iler, yaplan son rleve tarihinden itibaren en ok 10 gn iinde ve biti tarihleri de yazlarak ataman defterine geirilir. 10 Mteahhit, taahhdne ilikin olarak dzenlenen her trl hesap cetvelleri, rleve ve ataman defterlerini imza etmek zorundadr. Bu defteri imza etmekle de; iindekileri, hesabn doruluunu ve bakaca hibir iddiada bulunmadn kabul etmi olur. Mteahhit, ad geen hesap ve defterleri itiraz kaytla imza ederse, imza ettii tarihten itibaren Bayndrlk leri Genel artnamesi gereince 10 gn iinde ak ve belirgin itirazlarn yaz ile bildirmek zorundadr. Mteahhit bu mddet iinde itirazlarn yaz ile bildirmedii takdirde itirazsz imza etmi saylr. Mteahhit, ad geen hesap ve defterleri imza etmekten kanrsa bu durum bir tutanakla saptanr ve Bayndrlk leri Genel artnamesinin 32. maddesine gre ilem yaplr. Rleve ve ataman defterleri, deerli belge niteliinde olup kaybolmasndan kontrol mhendisi sorumludur. Herhangi bir nedenle kontrol mhendisi grevinden ayrlmak zorunda kald takdirde veya iin sonunda i bu defterleri idareye veya kontrol amirine tutanakla devir ve teslim etmekle ykmldr.

141

BLM 11 GVENL MEVZUATI

yerlerinde kazalar ve meslek hastalklarn minimum seviyeye indirmek iin risk analizlerini yapmak ve bu analizlere gre uygun risk kontrol tedbirlerini uygulamak ve denetlemek, iilere gerekli eitimi vermek amacyla uygulanan oklu bilimsel bir ynetim sistemidir. antiyelerin byklne ve ihtiyacna gre deise de yukarda tanmlanan ii yapan teknik elemanlara i gvenlii eleman denir. Alttan balarsak i gvenlii gzetimcisi, i gvenlii formeni, i gvenlii spervizr, i gvenlii teknikeri, i

142

gvenlii uzman, igvenlii mdr ve i gvenlii koordinatr eklinde sralanan pozisyonlar bulunmaktadr. antiyelerde genellikle i gvenliki olarak anlr. Yurtd antiyelerinde genelde HSE (health safety environment) olarak bilinir. yerlerinde iin yrtlmesi srasnda, eitli maddelerden kaynaklanan sala zarar verebilecek koullardan korunmak amacyla yaplan sistemli ve bilimsel almalardr. Sal ve Gvenlii konusu geni kapsaml uzmanlk konusudur. Salk ksm iyeri hekimleri ile Gvenlik konusu Mhendisler ile tariflenerek kurallara balanmtr. i sal ve gvenlii amac: 1- alanlar korumak (salk ve gvenlik nlemleri ile) 2- retim gvenliini salamak (verim art, kalite stnl ile...) 3- iletme gvenliini salamak (risk deerlendirme, acil durum tedbirleri.) gvenlii le Grevli Mhendis Veya Teknik Elemanlar alma Usul Ve Esaslar Hk. Ynetmelik Gvenlii Uzmann Nitelikleri gvenlii uzman olarak grevlendirilecek mhendis veya teknik elemanlarn Bakanlka verilen i gvenlii uzmanlk sertifikasna sah ip olmalar gerekir. Sertifika Snflar: A snf Gvenlii Uzmanl Sertifikas: B snf Gvenlii Uzmanl Sertifikas: C snf Gvenlii Uzmanl Sertifikas: gvenlii uzmanlarnn sertifikalarn aldklar tarihten itibaren, 5 yllk periyotlarla, Bakanlka dzenlenen bilgi yenileme eitimine katlmalar zorunludur. Bu eitime katlmayan i gvenlii uzmanlarnn sertifikalar geersiz saylr. yerinde i sal ve gvenliinin gzetimini yapma grevi:

143

yerinde, gece postalar da dahil olmak zere tehlikeli maddelerin ortamdan uzaklatrlmasn salamak, alanlarn kiisel koruyucu tehizat kullanmasn salamak, Uyar levha ve iaretlerini yerletirmek, Seyyar yangn sndrme cihazlarn belirlenen yerlere yerletirmek, alma alannda yanmaya ve patlamaya neden olabilecek (kvlcm, kor metal gibi) faktrlerin engellenmesini salamak, alma alannda elektrik tehlikelerini tespit edip nlem aldrmak, Tehlikeli ortamnda alnacak nlemlerin gnlk kontrollerini yapmak, Mekanik sistemlerin hareketli aksamlarn kontrol etmek, i makinelerinin almasn ve malzeme ambarlarn i gvenlii asndan kontrol etmek ayrca, alma alanndaki ara trafiini denetlemektir. 4857 sayl Kanununun 77.maddesi dorultusunda iverenler, iyerinde alnan i sal ve gvenlii nlemlerine uyulup uyulmadn denetlemek, iileri kar karya bulunduklar mesleki riskler, alnmas gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek ve gerekli i sal ve gvenlii eitimini vermek zorundadrlar. Eitim konular belirlenirken firmann yaps, alma koullar gz nne alnr. zellikle kullanlan ve kullanlmas gerekilen kiisel koruyucular, firmann yasal artlara uygunluu, ar ve tehlikeli ilerin yaplp yaplmad belirlenmelidir. Eitimler firmada verilmekte olup tamamen firmaya zg eitim notlar hazrlanmaktadr. Yaplan snavlar ile eitim etkinlii llmektedir. Kamu hizmetlerinin srdrlmesinde Emniyeti, Sal ve evre konularnda uygun ve emniyetli faaliyetlerde bulunmak iin uzman personel istihdam edilmelidir. Kontrol ve denetimlerde mutlaka Emniyeti ve Mhendislik standartlar, yiletirici Eylem Planlar, Acil Durum Planlar ve Eitim Planlar ile bunlarn gerekletirme s eviyeleri sorgulanmaldr. Gvenlii konusunda denetim asl unsurdur. Karayolu i gvenlii asndan aadaki sorulara cevap verilmesi gerekmektedir.

makinalarnn bakmlar ve periyodik kontrolleri zamannda yaplmakta mdr? Gece almalar iin yeterli tedbir alnm mdr?

144

alanlar gvenlii eitimi ve kiisel koruyucu kullanm eitimi alm mdr? Gvenlik sistemleri ve kiisel koruyucu ekipmanlar kullanlm mdr? Denetimler eksiksiz yaplmakta mdr? Yksekte yaplan almalar ile ilgili gvenlik nlemi alnm mdr? evre emniyeti salanm mdr?

Kanunu Ve Gvenlii le lgili Kanun, Ynetmelik Ve Tzkler Sal ve Gvenlii Hizmetleri Ynetmelii 4857 Sayl Kanunu Program Kanunu Uygulama Program KUR Mevzuat zrller Mevzuat Gvenlii Uzmanlarnn Grev, Yetki, Sorumluluk ve Eitimleri Hakknda Ynetmelik Ar ve Tehlikeli lerde altrlacak ilerin Mesleki Eitimlerine Dair Tebli Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik Gvenlii ile Grevli Mhendis veya Teknik Elemanlarn Grev, Yetki ve Sorumluluklar ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik Yeralt ve Yerst Maden letmelerinde Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Elle Tama leri Ynetmelii yeri Salk ve Gvenlik Birimleri ile Ortak Salk ve Gvenlik Birimleri Hakknda Ynetmelik 4857 sayl Kanununun ilgili maddesi ii sal, i gvenlii ve iilerin eitimi konularnda iverene sorumluluklar yklemektedir. Kanunun ilgili maddesi aada verilmitir: MADDE 77. - verenler iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin

145

gerekli her trl nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak, iiler de i sal ve gvenlii konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldrler. verenler iyerinde alnan i sal ve gvenlii nlemlerine uyulup uyulmadn denetlemek, iileri kar karya bulunduklar mesleki riskler, alnmas gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek ve gerekli i sal ve gvenlii eitimini vermek zorundadrlar. Sz konusu hkm, iverene yklenmi olan nlem alma grevinin snrlarn ok genel biimde izmitir. Ancak bu hkmn, ivereni i gvenlii asndan gerekli olan her trl nlemi almak ve gerekli olan tm koullar ve aralar eksiksi z bulundurmakla ykml kld sylenebilir. Zira sz konusu hkmn anlatm bu konuda her hangi bir snrlama getirmi deildir. verenin gerekli nlemleri alma ykmll, i gvenlii kurallarnca belirlenenlerin yannda hayatn olaan ak iinde oluabilecek tehlikeleri giderici faaliyetleri de ierir. Sal ve Gvenlii Ynetmeliinde de iverenin, ile ilgili her konuda iilerin salk ve gvenliini korumakla ykml olduu, iilerin i sal ve gvenlii konusundaki ykmllkleri, iverenin sorumluluu ilkesini etkilemeyecei (m.5), iverenin, iilerin saln ve gvenliini korumak iin mesleki risklerin nlenmesi, eitim ve bilgi verilmesi dahil gerekli her trl nlemi almak, organizasyonu yapmak, ara ve gereleri salamak zorunda olduu aka belirtilmi (m.6/a), iilerin de, davran ve kusurlarndan dolay, kendilerinin ve dier kiilerin salk ve gvenliinin olumsuz etkilenmemesi iin azami dikkati gstermeleri ve grevlerini, iveren tarafndan kendilerine verilen eitim ve talimatlar dorultusunda yapmalar gerekmektedir (m.13). alma ve sosyal Gvenlik Bakanlnn alanlarn Sal ve Gvenlii Eitimlerinin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmeliin 4. maddesi aada verilmitir : verenler, iyerlerinde salkl ve gvenli alma ortamnn tesis edilmesi iin gerekli nlemleri almakla ykmldrler. Bu amala, iverenler, alanlar, yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek, onlarn kar karya bulunduklar mesleki riskler ve bunlarla ilgili alnmas gerekli tedbirler konusunda iyerlerinde i sal ve gvenlii eitim programlarn hazrlamak, eitimlerin dzenlenmesini, alanlarn bu programlara katlmasn salamak ve verilecek eitim iin uygun yer, ara ve gere temin etmekle ykmldrler. Asl iveren-alt iveren ilikisi kurulan iyerlerinde, alt iverene

146

ait alanlarn eitimlerinden, asl iveren, alt iverenle birlikte sorumludur. Geici i ilikisi kurulan iveren, geici i ilikisi ile alanlara gerekli eitimi vermekle ykmldr. verenler, alanlarna, i szlemesinin trne baklmakszn gerekli eitimi vermekle ykmldr. Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmeliinin verenlerin Genel Ykmllkleri balkl 10. maddesinde; Yap iyerindeki almalarda, Sal ve Gvenlii Ynetmeliinin 6 nc maddesinde belirtilen hususlara uyulacak ve zellikle; a) Yap alannn dzenli tutulmas ve yeterli temizlikte olmas, b) Yap alanndaki alma yerlerinin seiminde; buralara ulamn nasl salanacann ve ekipman, hareket ve geiler iin alan veya yollarn belirlenmesi, c) Malzemenin kullanm ve tama artlarnn dzenlenmesi, d) Tesis ve ekipmann kullanlmaya balamadan nce ve periyodik olarak teknik bakm ve kontrollerinin yaplmas, e) eitli malzemeler ve zellikle tehlikeli malzeme ve maddeler iin uygun depolama alanlar ayrlmas ve bu alanlarn snrlarnn belirlenmesi, f) Tehlikeli malzemelerin kullanlma ve uzaklatrlma koullarnn dzenlenmesi, g) Atk ve artklarn depolanmas, atlmas veya uzaklatrlmas, h) eitli iler veya iin aamalar iin ngrlen srelerin yap alanndaki iin durumuna gre yeniden belirlenmesi, i) verenler ve kendi adna alanlar arasnda ibirlii, j) Yap alanndaki veya yaknndaki endstriyel faaliyetler ile etkileimin dikkate alnmas, salanacaktr. Yine ayn ynetmeliin 13. maddesinde; ilerin Bilgilendirilmesi Yap iyerlerinde alan iilerin bilgilendirilmesi iin:

147

a) Sal ve Gvenlii Ynetmeliinin 10 uncu maddesinde belirtilen hususlarla birlikte iiler veya temsilcileri, inaat alannda salk ve gvenlik ile ilgili alnan nlemler hakknda bilgilendirilecektir. b) lgili iilere verilen bilgiler kolay anlalr olacaktr. Hkmne yer verilmitir.

148

EKLER ngilizce Terimler ve Trke Karlklar A Abutment Acceleration Lane Adjustment Aggrade Aggregate Align Kpr Aya Hzlanma eridi Ayarlama Ymak Toplam, Agrega Sraya Koymak, Ayn Hizaya Getirmek Alinyiman Sralama yiletirme Demirlenmi Sralan Kvrm, Dneme Balayc Binder Tabakas Bitm dn ksa Duvar Shoulder Kapasite Bitmek, Durmak, Kesilmek Kaba, Tutarl Yorum Sktrma Birleik Kurbalar Sonulandrmak, Bir Karara Varmak Contour Line Control Of Access Conversly Core Correspond Corroborate Counterbalance Cross-Fall Tesfiye Erisi Erime Kontrol Kart, Zt Merkez Uymak, Tekabl Etmek Dorulamak, Desteklemek Karlkl Dengelemek Enine Eim Binder Tabakas Bitm Bitml Malzeme Bombe Brkner Braking Distance Bruckner Fren Uzunluu Binder Course Bitumen Btumen Material Asphalt Asphalt Concrete Asphalt Pavements Associate With Aspect Aggregate Asfalt Asfalt Betonu Asfalt st Yaplar _ le likide Bulunmak A, Yn Agrega

Alignment Alignment Amelioration Anchored Array B Bend Binder Binder Course Bitumen Borrow Braced Wall Banket C Capacity Cease Coarse Coherent Commentary Compaction Compound Curves Conclude

Borrowed Asphalt Concrete Asphalt Cement Abrason Course

Ariyet Asfalt Betonu Asfalt imentosu Anma Tabakas

149

Conclusive Conduct

Kesin Ynetmek

Cross-Section Culvert Cut

Enkesit Menfez Yarma

D Datum Decay Deflection Angle Deflector Degrade Design Speed Device Disrupt Distribution Disturb Disturb Ditch E Elevation Eliminate Emanate From Emergent Encounter Ensure Entrainment Equilibrium Erroneous Evolution Evolve Exacerbate F Kot Yok Etmek _Den kmak, Yaylmak kan, Meydana kan Rastlamak Salamak, Temin Etmek Sama (Toz,Sediment) Denge Yanl, Hatal Deerlendirmek Yava Yava Gelitirmek Daha Kt Bir Duruma Sokmak Excavation Exclude From Exert Exhaustive Exorbitant Experimental Explore External Distance Kaz _n Dnda Brakmak ;G Kullanmak ;Geni, Kapsaml ;Ar, Yksek ;Deneysel ;Aratrmak, ,ncelemek Bisektris Uzunluu Kyas Kotu Azalma, Bozulma Sapma As Saptrc Alaltmak Proje Hz Alet, Plan, Yol,Yntem Bozulmasna Yol Amak Dalm Kartrmak Yerinden Kalkm, Yerinden Olmu Hendek Diversion Divided Road Downward Drag Discharge Superelevation Distillation Drainage Sapma, Saptrma Blnm Yol Aa Doru Srklemek, Srmek, ekmek Debi Dever Damtma Drenaj

150

Feature Fill Fill Slope Filler Flexible Pavement G Gauge Generate Goal Grade Grade Elevation Grade Line H Highway Highway Location Study I dentify n Terms Of ncipent ncline ncline Of Slope ndicate nduce nitial nitiate nlet J Joint K Knowledge L Label

;zellik Dolgu Dolgu evi Filler Esnek Kaplama

Flume Foil Formation Friction Further

;Su Kanal ;nlemek Tesfiye Yzeyi Srtnme ;Miktar

Gabari ;retmek, Yol Amak ;Ama, Hedef Boyuna Eim Krmz Kot Krmz izgi Karayolu Geki Aratrmas

Gradient Grading Gradually Grain Ground Elevation

;Eim, Meyil Toprak i ;Giderek, Yava Yava ;Zerre, Tane Siyah Kot

Horseshoe Hot Mix

;At Nal, At Nal ekilli Scak Karm

;Tehis Eder, Tanlar ;Cinsinden ;Yeni Balamak ;Emek, Eilmek, ev Eimi ;Gstermek, aret Etmek ;Neden Olmak ;lk, Bataki ;Balatmak ;Giri, Giri Yeri Derz

nsight nstallation ntake ntend nteraction Intercepting Ditch Intersection ntrusive nvestigation Joint Filler

;Anlay ;Tertibat, Dzen ;Giri Az ;Kastetmek, Niyetinde Olmak ;Etkilemek, Etkileim Kafa Hendei Kavak ;Kullansz, Elverisiz ;Soruturma,Tahkikat Derz Dolgusu

;Bilgi ;Snflandrmak, Nitelendirmek Level ;Dzlemek, Dzeltmek

151

Landslide Lane Lane Line Leading Edge M Maintenance Major Highway Mass Diagram Mean Meander N

Heyelan erit erit izgisi ;n Kenar Bakm Anayol

Level Of Service Locate Lowland

Hizmet Dzeyi ;Yerletirmek ;Ova, Dzlk

Mesk Modify

;A ;Deitirmek Otoyol ;zerine kmak, Asmak, Takmak

Kitleler Diyagram Motorway ;Aa, Baya ;Gezinmek Mount

National Highways Devlet Yollar O Obstruction Omission P Passing Sight Distance Pavement Penetration Gei Gr Uzunluu st Yap Penetrasyon Preliminary Presence Presuppose ;lk, n, Balang ;Hazr Bulunmak, Varlk ;Farz Etmek, Varsaymak, Baka Bir eyi Gerektirmek ;nleyici, Engelleyici ;lk ;Sonda,Mil, Aratrma Boykesit ;Tasarlanlan, Dnlen ;lerletmek, Gelitirmek ;nermek, Teklif Etmek ;Ura, Peinde Olmak ;Engel ;hmal Outline ;Tasla izmek

Persist Pier Pier Pile Pipe Coulvert Point Of Intersection Ponder Portion Q

;Devam Etmek ;skele, Kpr Payandas ;Kpr Payandas, Aya ;Kazk Bz (Boru) Menfez Some Noktas ;Uzun Uzun Dnmek ;Pay, Ksm

Preventation Primary Prob Profile Project Promote Propose Pursue

152

Quantify

Quantitative

;Miktarn Belirlemek, lmek ;Nicel

Quantity Sheet

Metraj Cetveli

Quote

;Aktarmak, Alnt Yapmak

R Reaction Time Reasonable Reiterate Relatively S Sag Sheet Piling Shore Shoulder Side Slope Slag Smooth Speculate Stir Up Stopping Distance Stopping Sight Distance Stopping Time Strainer T Tip Traffic Engineering Traffic Markings Traffic Volume U ;U Trafik Mhendislii Trafik aretleri Trafik Hacmi Trailing Edge Transition Curve Transverse Two-Way Road ;Arka (Kuyruk, Biti) Kenar Gei Erisi ;Enine ki Ynl Yol Dere Dey Kurp ;Palplan, Perde akma ;Sahil, Ky Banket ev Crf ;Dz Bir Hale Getirmek ;Tahminde Bulunmak ;Uyandrmak, Sebep Olmak Duru Uzunluu Duru Gr Uzunluu Duru Sresi ;Szge Strength Stretch String Sub-Base Course Sub-Grade Foundation Submerged Subsequent Suction Summit Superelevation Superior Surface Treatment Surfacing ;Kuvvet, G ;Uzanmak, Uzatmak ;p, Tel, Sicim Alt Temel Alt Yap (Temel) ;Batrlm, Daldrlm ;Sonradan ;Emme Tepe Dey Kurp Dever ;Daha Nitelikli, stn Sathi Kaplama Kaplama Reaksiyon Sresi ;Orta Derecede ;Tekrarlamak ;Dierlerine Nazaran Remark Retaining Wall Right Of Way Rigid Pavement ;Sz stinat Duvar Gei Hakk Rijit Kapalama

153

Undermine Underneath Undertake V Vane Vast Vertical Curve Via Vicinity W Warrant

;Zarar Vermek ;Altna, Altnda ;stlenmek ;Kanat ;Geni, Engin Duey Kurba ;Kanal,-Yolu le ;Etraf, Civar

Undivided Road Unobstrusive Upstream Volume Sheet Vortex Vortice Vulnerable

Blnmemi Yol ;Dikkati ekmez, Alak Gnll, Mtevaz ;Irmak Yukars, Menba Kbaj Cetveli ;evrinti ;evrinti ;Akta, Saldrya Maruz; Zayf

Wearing Course

;zin Vermek, Yetki Vermek, Gerektirmek Anma Tabakas

Wire

;Tel