MEDEN KANUNUMUZ VE TRKYENN HUKUK BNYES

Yazan: Prof. Dr. Cokum K Btn Osmanl imparatorluuna mil bir Meden Kanunun bulunmay, hi phe yok ki bu imparatorluun paralanmas sebeplerinin balcalarndan biridir. Basra krfezinden Viyana kaplarna, Ukrayna ilerinden Hint okyanusuna ve Habeistan snrlarna kadar yaylm bulunan bu byk imparatorlukta hi bir zaman bir hukuk birlii kurulamam ve XIX. yzylda milliyetilik fikirleri geliince, kk milletler istiklllerini elde etmek istemiler ve zaten mill, din, rk hi bir ban balamad bu imparatorluk yava yava erimee balamtr. XIX. yzyln banda biri hukuku, birisi de iktisat olmak zere iki byk bilgin Alman birliinin kurulabilmesi iin iki teklifte bulunmulard: 1. Fransz meden kanunu bile olsa, btn Almanya'ya mil bir meden kanun kabul etmek (1) ve 2. Almanya'nn bir gmrk birlii kurarak nce iktisaden birlemesini temin etmek (2). Almanya'da nce gmrk birlii (1834) sonra da siyas birlik kuruldu (1871), nihayet 1900 ylnda btn Almanya'ya mil bir meden kanunun (BGB'nin) yrrle konmas ile de Almanya'da hukuk birlii temin edilmi oldu. Birinci cihan savandan sonra Fransa'nn birok gayretlerine ve Almanya iindeki separatistlerin almalarna ramen Almanya paralanamad, nk lkenin hukuk birlii kurulmu ve bu birlik yerlemiti. imdi Ruslar, Dou Almanya'y Bat'dan ayrmak ve paralamak iin hereyden nce hukuku ayrmaya, paralamaya almaktadrlar (3). Son zamanlar tarihi iinde Osmanl imparatorluuna bnye bakmndan ok benzemekle beraber hibir zaman onun kadar deiik ve birbirine, aykr unsuru iine almyan bir imparatorluk daha vard: Tuna Monarisi ad verilen Avusturya - Macaristan imparatorluu. Bu imparatorlukta da birok birbirinden ayr millet bir ta etrafnda toplanm1) Bk. J. TMbaut: lber die Notwendig'keit eines allgemeinen ibrgerlichen Rechts fr DeutsiChland. 1814. 2) Freidrieh List, Der Deuitsclhe Zollverein. 3) Bk. Blomeyer'den tercme etmi olduum "Almanya'da Sovyet igal blgesinde meden hukukun getlimesi" adl makaleye. Ank. ni. Huk. Fak. Dergisi, CSlt V n i . Say 3-4.

364

COKUN OK

lard. Ancak bunlarn bir ksmnn Slav, bir ksmnn Ural - Alatyik Macar ve bir ksmnn da Roman olmalarna karlk, ezici bir ounluu Katolik olmak zere hepsi Hristiyandlar (4). Demek ki hi olmazsa mterek bir din ve mezhep bu milletleri birbirine balyordu. Ayrca bu milletleri birbirine balyan ok kuvvetli ve salam bir ba daha vard ki, bu hukuk birlii idi. 1811 de kabul edilmi olan ve ABGB (5) diye anlan Avusturya meden kanunu, Bu kanun, bir ok bakmlardan eski, tarih zellikleri bulunan Macaristan hari mparatorluun her tarafnda yrrlkte idi ve kk Slav milletlerinin ve talyanlarn, ayrlma yolundaki btn almalarna ramen bunlarn oturduklar lkeleri gittike daha sk bir ekilde Viyana'ya balamaya yaryordu. Avusturyay tekil eden muhtelif milletler iinde ilk nce, ayr bir hukukun yrrlkte bulunduu Macaristan'n, bir gerek . birlik eklinde de olsa Avusturya'dan ayrlmas ok dikkate deer bir olaydr. Bu gn Avusturya - Macaristan mparatorluu paralanal 34 yl oluyor. ekoslavakya bir Rus oyunu sonunda komnist olup da kanunlarn Moskova rneine uydurmak zere deitirmeye mecbur edilinceye kadar, eklerin btn antipatilerine ramen iPrag, hukuk bakmndan Viyana'ya bal kalmakta devam etmiti (6). Hatta birinci cihan savann ilk kvlcm Avusturya ile Srbistan arasnda parlad halde, savatan sonra teekkl eden Yugoslavya'nn eskiden Avusturya'ya ait bulunan blgelerinde eski Avusturya hukukuna sadk kalnmtr (7). Yani bu blgeler manen Belgrad'a deil Viyana'ya yzlerini evirmilerdir. Osmanl mparatorluu ykldktan sonra byle bir ba aramak nafile olur. Yalnz Suriye'de ve Irak'da Mecellenin uygulanmasna devam edildi, nk Mecelle'de toplatlm olan hukuk, Araplar'm kendi mill ve din hukuklar idi. Buna karlk Bulgaristan'da, Yunanistan'da, Romanya'da veya Yugoslavya'nn Hristiyan blgelerinde eski Osmanl mparatorluunun zel hukukunun izlerini aramak nafile bir zahmet olur. nk daha mparatorluk paralanmadan bile bu blgelerde her millet kendi eski hukukunu, kendi mill hukukunu uygulamakta devam etmi ve bu milletler bu hukuk sayesinde, mill birlik ve beraberliklerini, hi bir ey kaybetmeksizin uzun sren Osmanl hkimiyeti altnda muhafaza et4) 1878 de Bosna - Hersek ve Yenipazar'n igali ve 1908 de de Bosna - Heisek'in ihak ile ilk defa Mslmanlar da Ibu mparatorlukta yer aldlar, Museviler dank ve az olduklar iin bahse demez. 5) Allg-emeines Brg;erlictes Gesetzlbudh'un ksaltlm. 6) Ek. v. Rauclhiaupt, Die Recthte Eunopas, I. ksm, Leipaig- 1931, s. 46 v. t. 7)1 Bk. v. RaucMaapt, a.g-.e. s. 56. v. t.

,,,...II .. mM.WI'>-IH'MHMP'WH "'

MEDEN KANUNUMUZ VE TRKYENN HUKUK BNYES

365

mee muvaffak olmulard. Halbuki Osmanl mparatorluunu hergeyden nce bir hukuk ba, mterek bir hukuk bir arada tutabilirdi. Tabiidir ki, bu hukuk da, eit eit dinlere mensup eit eit milletlerin oturduu bu geni mparatorlukta, ancak lik bir hukuk olduu takdirde herkese uygulanabilirdi. Ne Mecelle, ne de Mecelle d kalm olan zel hukukumuz, deil kapitlsyonlardan faydalanan ve kendi memleketlerinin hukuklarna uyruk olan yabanclara, hatta mparatorluk uyruu gayrimslimlere bile tam mnasiyle uygulanamamtr. Bunlar iin ayr kaideler konularak aradaki ayrlk bsbtn tebarz ettirilmi, adeta ayrln devam iin allmtr (8). Btn vatandalara eit bir ekilde uygulanan ve btn memlekete mil bulunan bir meden kanun yaynlamak hi phesiz ki gen Cumhuriyetimizin en byk baars olmutur. Bugn iki Amerikalnn veya bir ngilizle bir Hollandalnn Trk memurlar nnde evlendiklerini gazetede okumak artk hibirimizde bir hayret uyandrmamaktadr. Gayrimslim Trk vatandalarmzn miras v.s. dvalarnn Trk mahkemelerindeki durumalarnda bulunmak bize gayet tabi gelmektedir. Memlekette hukuk birliinin kurulmas iin gereken en byk adm atlm bulunmaktadr.
T T

Son aylarda yrrle giriinin 25. yln kutladmz Meden Kanunumuza kar yneltilen hcumlar gene de eksik olmamtr. Fakat iftiharla syliyebiliriz ki, bu hcumlara ilm dergilerde rastlanamam, gnlk politika peinden koan baz gazete ve dergiler Meden Kanunumuza hcumu bir srm vastas sayarak tunu istismarn yolunu tutmulardr. Yabanc bir dilden tercme ile dilimize mal edilmi olan Meden Kanunumuzun baz mhim tercme hatalarn ihtiva ettii veya kararlara byk tesiri dokunacak olan baz mhim kelimelerin tercme edilirken unutulmu bulunduu, hatta bir maddenin hemen hemen tekerrrn ve mhim bir maddenin de eksikliini dourmu olan basn yanllklarn (9) ihtiva ettii bilinmektedir ve bu yolda yaplmakta olan itirazlar tabiidir ki, ok hakl ve yerindedir. Esasen bunlarn dzeltilmesi dikkatli davranlacak olursa ok da g bir i deildir.
8) Bk. 1333/1917 tarihli hukuk-i aile kararnamesine. 9) Msl. svire Meden Kanununun 573. maddesine tekabl eden 552 madde bir tertip hatas olarak hemen hemen 553. maddenin ayn olarak tbaslm ve bylelikle en yakm miraslarn hepsi tarafndan reddedilen mirasn ne olaca hakkndaki hkm eksik kald gilbi 553 ve 554. maddeler ile de bir tenakuz hasl olmutur.

366

COKUN UOK

Ayrca gerek kanunun tercme ve kabul srasnda gerek sonradan, kanun koyucu tarafndan yaplan deiiklikler yznden de kanunun btnnde baz aksaklklar meydana gelmitir (10), fakat bunlar da kolayca dzeltilebilirler. Esasen Meden Kanunumuza yaplmakta olan hcumlar, kanunun tmnden ok bilhassa evlenme ve miras hkmlerine tevcih edilmekte ve bu hkmlerin memleketimizin ve milletimizin hukuk bnyesine uygun olmad iddia edilmektedir. Ancak biz henz memleketimizin hukuk bnyesinin tam mnasiyle deil az ok bile bilinmedii kanaatindeyiz. imdiye kadar Trkiye'de halk arasnda yrrlkte bulunan rf ve det hukukunun tesbiti hususunda hi bir ey yaplmamtr. Adalet Bakanlnn 1942 ylnda Adalet dergisinde neticelerini yaynlam bulunduu bir anketi bir yana brakacak olursak (11) bu yolda yaplm baka bir teebbs bilmiyoruz. Durum byle olunca, nasl bir kanunun hkmlerinin memleketin hukuk bnyesine aykr dt iddia edilebilir? Zannedersek bu iddiada bulunanlar daima gzlerinin nnde islm hukukunu tutmakta ve buna aykr olan hkmleri de memleketin hukuk bnyesine aykr bulmaktadrlar. Fakat hakik durumun bununla hibir ilgisi yoktur. Evlenme: Bir kere unu hemen tesbit etmek lzm gelir ki, islmi nikhla bugnk resmi nikh arasnda esasta ve mahiyette hi bir fark yoktur. Her iki hukuk .sisteminde de evlenme, kadnn ve erkein karlkl rzalarna dayanmakta ve aleniyetin temini iin de bu rza beyannn iki tank huzurunda yaplmas emredilmektedir. Hatta ocuklar arasnda evlenmeyi kabul eden slm hukuku, sonradan erginleen evlilerin evlilii bozma haklarn da .'rumtr ( = Hiyar i - bul). ki nikhn ekil bakmndan birbirinden ayrldklar nokta, meden nikhn resm memur nnde yaplmasna karlk, islm nikhn buna veya herhangi bir din adamnn huzuruna ihtiya duymamasdr. Kadnla erkein, iki erkek veya bir erkek iki kadn tank nnde evlenme yolunda rzalarn beyan etmeleri evlenme iin yeter saylmtr (12). Bu itibarla bugn resm memur nnde evlenen bir ifti, er'i bakmdan da evlenmi saymamak iin hi bir
10) Bk. S. . Ansay, kanunlar.mz ve adalet ilerimiz, T. Huk. Kurumu yaynlarndan say 101, s. 10 v. t. 11) Bk. Adalet dergisi 1942, s. 12. 12) Kadna verilmesi gereken mehr-i muacceli saymaya lzum grmyoruz, zira kadma bir nian yz takm olan erkein mehrin asgar haddini vermi olaca kabul edilebilir. Zaten mehrin verilmemi olmas evlenmenin batl saylmasn icap ettirmemektedir.

.**** I 1 1^1 I" '

,. H

' "

MU , il' > , w '* ' I

. ' '

-.*l.Hl-lmimH-,'i

MEDEN KANUNUMUZ VE TRKYENlN HUKUK BNYES

367

sebep yoktur ve baz kimselerin resm nikhtan sonra bir de din nikh ad altnda baz merasim yaptrmalar slm hukuku bakmndan tamamen lzumsuzdur. ki nikh arasndaki en nemli fark, meden kanuna gre kylacak olan nikhta hi bir suretle vekletin kabul edilmemesidir. Evlenme akdi gibi ok mhim bir akidde vekletin kabulnn douraca zararlar, vekletin kaldrlmasn mdafaaya lzum brakmyacak kadar aktr. Ancak, ad geen anketi iyice incelediimiz zaman, memleketimizin bir ok yerlerinde ve bilhassa Dou blgelerinde, yuvarlak hesap 850 yl yrrlkte kalm olan islm hukukunun dahi henz yerlememi olduunu ve birok blgelerde en iptida cemiyetlere mahsus bulunan karma, satn alma, deitirme evlenmelerinin ve zamanla snrl evlenmelerin mevcut olduunu teessrle grmekteyiz. Demek ki, 850 yllk bir uygulamaya ramen islm hukuku bile memleketimizin birok blgelerinde yerleememitir. 25 yllk bir uygulanmadan sonra nasl meden kanunun, memleketimizin henz tamamiyle mehulmz olan hukuk bnyesine yani rf ve det hukukunua aykr olduunu iddia edebiliriz! Meden kanunun bir kadndan fazla evlenmeye msaade etmemi olmas da birok kimselerin hcumuna maruz bulunmaktadr. Fakat unutulmamas lzmgelen bir nokta vardr ki, o da, gerek ok kadnla, gerek ok erkekle evlenmenin balca sebebi bir memleketin nfusundaki kadn ve erkek saysnn arasndaki farkn kadn veya erkek aleyhine ok olmasdr (13). Erkekleri daim airet kavgalar veya apulculuk sonunda azalan memleketlerde ok kadnla evlenme mecburiyeti meydana kmakta, mnbit olmayan lkelerde kz ocuklarn ldrlmesi ise erkek okluu ve kadn azl neticesini dourarak ok kadnla evlenmeye sebep olmaktadr. slmiyetten nce, Arabistan'da kz ocuklarn ldrlmeleri bile airet nizamlar ve apul sonunda ok azalan erkeklerle muvazeneyi temin edememi ve ok kadnla evlenmenin eitli ekilleri devam etmitir (14). ok kadnla evlenmeyi kabul etmi olan milletlerde yaplan aratrmalar, zaten buralarda da btn erkeklerin birden fazla kadm alamadklarn, ancak zenginlerin veya airet iinde sivrilmi olup ayr bir mevki elde etmi bulunanlarn buna imkn bulduklarn gstermitir (15). Trkiye'de de Meden Kanunun kabulnden nce birden fazla kadnla evle13) Bk. Gntihar, Formen und Urgeschidhte der Ehe, Berlin 1941, s. 102 v. t. 14) Gene de kz ldrme sonunda baz blgelerde kadn azlndan tr ok erkekte evlenme de glmekltedir, bk. Gnther, a.g.e., s. 108. 15) Gtother, a.g.e. s. 246.

368

COKUN OK

nen erkeklerin saysnn zaten 1/10 nisbetini gemedii bilinmektedir (16). ok kadnla evlenmeyi tavsiye etmek istiyenlerin, memleketimizin bugnk nfus durumunu inceleyince her halde susmay tercih edeceklerini sanyoruz. Zira elimizde bulunan en son istatistie gre, Trkiye'de 1945 tarihinde 9.446.580 erkee mukabil 9.343.594 kadn bulunmakta idi. Yani, Trkiye'de 1945 de 102.986 erkek fazlayd. Demek ki bir kadnla evlenme sistemine gre bile azmsanmyacak sayda erkek evlenme imknn bulamyacaktr. 1950 istatistiinde bu farkn daha da artm olaca phesizdir. nk 1940 da 23.126 kadn fazla olduu halde 1945 de 102.986 erkek fazla olmutur. Memleketin durumunu ne srp birden fazla kadnla evlenmeyi teklif edenler bu rakkamlar karsnda acaba ok erkekle evlenmeyi mi teklif edeceklerdir! Eer bugn memleketimizde ok kadnla evlenmee - o da kanun d olmak zere - tesadf ediliyorsa, bunun sebebi bir kadn okluu deil, ne yazk ki memleketimizin birok yerlerinde alnmas det olan byk balklar fakir delikanllarn verememesi, buna karlk zenginlerin buna birka kere imkn bulmalardr ki, bunun sonunda, istatistiin de bize gsterdii, kadn azlndan evlenemiyecek olan erkek says daha da artmaktadr. ok kadnla evlenmenin nfusu arttraca yolundaki iddia da yanltr. Bir kere, dnyann ok-kadnla evlenme kabul edilmi bulunan hibir yerinde nfus younluu, bir kadnla evlenmenin det olduu yerlerindekinden daha ok deildir. Sonra mesel 5 kadnla 5 erkein evlenmesinden hasl olacak normal ocuk saysnn 5 kadnla 1 erkein evlenmesinden hasl olacak ocuk saysndan daima daha ok olduu artk ispat edilmi bulunmaktadr. ok kadnla evlenmenin, bir erkein ok ocuk sahibi olmas neticesini dourmas mmkn fakat memleketin nfusunun oalmamasn ve buna karlk bekr kalmaya mecbur olacak erkeklerin adedini artrmasn salyaca ise muhakkaktr. Miras: Meden Kanunumuzun miras hakknda koymu olduu hkmlerin bazlar da hcuma uramakta ve bu hkmlerin de memleketimizin hukuk bnyesine aykr olduklar ileri srlmektedir. Fruu olan murislerin ana ve babasna miras dmemesi hcuma urayan hkmlerin banda gelmekte, ocuklarla birlikte bulunan ana ve babaya da mirastan hisse ayrlmas istenmektedir.
16) Gntter, a.g-.e. s. 104.

|l, ...II l.l ll,.i.tl| , IH ,I:.lt(H**|. BlH-">" " '

MEDEN KANUNUMUZ VE TRKYENN HUKUK BNYES

369

Miras hukukunun en ok uyguland konu hi phesizki topraktr. Dier gayrimenkuller ve menkuller topran yannda ok az bir yer tutarlar; hele Trkiye gibi iktisad hayat ziraate dayanan ve nfusunun byk bir ounluu kyl olan bir memlekette kylnn alm bulunduu miras hkmleri hi phe yoktur ki, gznnde tutulmak gerekir. Kylmzn, Anadolu'nun ve Trakya'nn muhtelif blgelerinde, nasl bir miras hukukuna alm bulunduu veya miras bakmndan aralarnda nasl kaideler uygulanmakta olduunu da henz bilmediimizi itiraf edelim. nk Adalet Bakanlnn ad geen anketi bize, 850 yllk bir yrrle ramen slm evlenme hukukunun Anadolu'nun bir ok blgelerine girememi olduunu gstermitir. Oysaki slm miras hukuku yurdumuzun topraklarnn hemen hemen 100/100 ne yakn bir okluun da hi bir zaman uygulanmamtr. nk Anadolu'nun ve Trakya'nn topraklarnn sylediimiz derecede byk bir ksm mir veya vakf arazi idi ve bundan tr bu topraklarda slm miras hukukunun intikal hkmleri tatbik edilmemekte, nceleri karlm olan kanunnamelerle bunlar iin husus intikal hkmleri kabul edilmi bulunmakta idi. Mir arazi devlete ait olduundan, tabiidir ki, devlet malik sfatiyle bu arazide uygulanacak olan intikal hkmlerini tesbitte kendisini serbest hissetmi ve slm miras hukukunun intikal hkmlerinden ayrlmt. Bylece yzyllar boyunca mparatorluun, eskidenberi mslman olmayan - yani Araplarla meskn topraklar hari - btn topraklarnda slm mirasnn intikal hkmlerinden tamamiyle ayr intikal hkmleri uygulanmtr. Bu hkmler, byk mparatorluun birbirinden muhtelif bakmdan ayrlan deiik blgeleri bulunduu iin, bazan blgelere gre ufak deiiklikler gstermekle beraber esas itibariyle ayni idiler. Mir topraklar, mutasarrfnn lm halinde srasiyle: 1) oullara, 2) kzlara, 3) erkek kardelere, 4) kz kardelere, 5) babaya, 6) anaya, 7) varsa ortana, 8) toprak zerindeki mlk aalar kime kalm ise ona intikal etmekteydiler. Bu hkmler ta 1274/ 1858 tarihli arazi kanunu kabul edilinceye kadar yrrlkte kalmlardr. Grlyor ki, yzyllarca topraklarn intikalinde baba 5. derecede ana ise 6. derecede gelmekte, yani bunlarn toprak intikalinden istifadeleri hemen hemen imknszlamaktayd. 1274/1858 tarihli arazi kanununun kabul ile mir arazinin intikalinde, hemen hemen bugnk miras hkmlerine yakn bir sisteme doru byk bir adm daha atlm oldu. Bu kanuna gre intikalde takip olunacak sra uydu: 1) Erkek ve kz ocuklar eit olarak, 2)baba, 3) ana (17),
17) Bu iik sradakilere arazi bedelsiz olarafc verilir, bundan sonra gelenlerin tapu bedelini demeleri gerekir.

370

COKUN OK

4) ana baba bir ve baba bir erkek karde, 5) ana baba bir ve baba bir kz karde, 6) oullarn erkek veya kz ocuklar eit olarak, 7) sa kalan e, 8) ana bir erkek ve kz karde eit olarak, 9) kzn erkek veya kz ocuklar eit olarak, 10) arazi zerindeki mlk aa veya binalar kime intikal etmi ise, onlar eit olarak, 11) arazide ortak olanlar, 12) o yerde topraa ihtiyac olanlar. 17. Muharrem 1284 / 22. Mays 1867 tarihli tevsii intikal kanunu ile (18) bu sralarda deiiklik ve geniletilme yapld. Bylece bugnk miras hukukumuza daha yaklalmt. Bu kanunun banda, muameltn kolaylamas ve ziraat ve ticaretle birlikte memleket servet ve mamuriyetinin daha da artmas iin bu deiikliin kabul edilmi olduu yazlyd. Bu yeni ek kanuna gre dereceler u ekilde tertip olunmutu: 1) Erkek ve kz ocuklar- eit olarak, 2) Erkek ve kz ocuklarn erkek ve kz ocuklar eit olarak, 3) baba ve ana eit olarak, 4) ana baba bir ve baba bir erkek kardeler, 5) ana baba bir ve baba bir kz kardeler, 6) ana bir erkek karde, 7) ana bir kz karde (19), 8) sa kalan e. Ayrca bu ek kanunla, intikalde torunlar iin halefiyet prensibi de kabul edilmi (2. madde) olduu gibi nc dereceden itibaren, sa kalan ee de arazinin 1/4 i ayrlmtr (2. madde). Bylece torunlara ana ve babadan nce yer verilerek ve 3. dereceden itibaren sa kalan ee de belli bir hisse ayrlarak bugnk miras hukukumuza daha da yaklalmtr. Nihayet 21 ubat 1328/8 Mart 1913 tarihli ikinci ve muvakkat bir tevsii intikal kanunu ile (20) dereceler u ekilde tesbit edildi: 1) fru, 2) ana ve baba ve onlarn fruu, 3) byk ana ve baba ve onlarn fruu, 4) sa kalan e; ancak sa kalan e 1. derecedekilerle birlikte ayrca 1/4 hisse, dierleri ile birlikte ise 1/2 hisse almaktadrlar. Ayrca murisin fruu ile birlikte bulunan ana ve babaya veya yalnz bunlardan birine 1/6 hisse ayrlmaktadr (6. madde). Bylece, grld gibi bi,r ok bakmlardan bugnk intikal hkmlerimizin hemen hemn ayn kabul edilmi oluyordu. Ancak mir arazinin intikalinde ilk defa fru ile birlikte bulunan ana ve babaya bir hisse ayrlm oluyordu. Demek ki ana ve babaya, memleketin ok byk bir ksmn tekil eden mir topraklarda bir hisse ayrlmas ancak 1913 ylnda, yani meden kanunumuzun yrrle girmesinden 13 yl nce kabul edilmitir. Yani memleketimizin nfusunun byk bir ounluunu tekil eden ve mir topraklar zerinde oturan kyl kitlesi daha bu yeni kaideye almaya vakit bile bulamadan meden ka18) Bk. Dstur I. Tertip, 1. cilt, s. 223-224. 19) Sekizinci dereceye kadar arazi bedelsiz olarak intikal etmektedir. 20) Bk. Dstur, II. Tertip, 5. cilt, s. 145 v. t-

MEDEN KANUNUMUZ VE TRKYENN HUKUK BNYES

371

nunumuz yrrle girmitir. O halde, fru ile birlikte bulunan ana ve babaya mirastan hisse ayrlmasnn memleketin bnyesine uygun olduunu iddia etmek tamamile yersizdir. Meden kanunumuz daima gelecek nesilleri dnm ve bilhassa miras hkmlerini buna gre koymutur. Baz durumlarda ana ve babann perian olmamalar iin de zan edersek kanunumuzun nafakaya dair hkmleri yeter bir garanti tekil etmektedirler. Trkiyedeki rf ve det hultukunu renmek yolunda bir unket: Meden Kanunumuz, yz yllardr geri kalm olan memleketimizi ykselterek ileriye doru sevketmek iin, yzyllardr paralaha paralana klm olan memleketimizin birliini ve beraberliini muhafaza etmek, bu memlekette yzypllardr kurulamam olan hujkuk birliini kurmak iin kabul edilmi modern ve stn bir kanundur. Bu kanunu, memleketimizin hukuk bnyesine uymuyor diye deitrmek doru bir hareket deildir. Uygulanmakta olan yol program tamamlanp, mill eitim dvamzn byk bir ksm da halledilince, memleketimizin kenarda kalm bir ok blgelerine, kltr ve medeniyetle birlikte meden kanun da girecek ve yerleecektir. Eer bugn memleketimizde meden kanunumuza aykr den fiil durumlar mevcutsa, bunlarn bir daha meydana gelmemesi, tekerrr etmemesi iin ne lazmsa onu yapmak gerekir. Avusturya - Macaristan mparatorluunda Slav rkndan olan ve bu itibarla her biri kendi mill rf ve det hukukuna sahip bulunan ve bu imparatorluktan ayrlmak iin alan ekler, Slovenler ve Hrvatlar gibi milletlerin ABGB'nin olduka ksa sren fakat cidd uygulanmas sonunda nasl Avusturya hukukuna balandn grmtk. Demek ki kanunu deitirerek, onu memleketteki geri zihniyete uydurmak deil, memleketteki geri zihniyeti ortadan kaldrmak ve kanuna hkim klmak vazifemizdir. Meden kanun, hepimiz iin eriilmek istenen bir ideal kalmal ve onu btn memlekette benimsenmi grmek iin almalyz. Ancak bir hastalk bilinmeden nasl tedavi edilemezse, memleketimizin muhtelif blgelerinde mevcut rf ve det kaidelerini de bilmeden bunlarla mcadele etmemize imkn yoktur. Bunun iin nce, memleketimizdeki rf ve det hukukunu tesbit etmemiz ve bunlar douran itima sebepleri aratrmamz gerekir. Bu pek byk ve uzun zaman istiyen bir itir. Ancak almalara nereden ve nasl balanmas gerektiini anlamak iin biz imdilik bir anket aarak baz sorular sormay faydal buluyoruz. Memleketimizin en cra kelerine kadar yaylm bulunan

372

COKUN OK

bir adl tekiltmz var. alkan yarg ve savclarmz her gn, bizce mehul bulunan ve henz derlenmemi olan rf ve det kaideleri e karlamaktadrlar. Pek ykl bulunan ileri arasnda, aada soracamz sorulara cevap vermek imknn bulurlarsa memleketimizin hukuk bnyesini tesbit yolunda kk de olsa bir ilk adm atm olabileceimizi sanyoruz. Sorular*, (21): A) Aile ve ahsn hukuku:

1. a) Aile babasnn kars ve ocuklar zerinde ne gibi haklar vardr? Bunlar mesel b) satabilir, c) rehin edebilir, d) dn olarak verebilir mi? 2. a) Zamanla snrlandrlm evlenme var mdr? 3. a) ok kadnla evlenme var mdr? varsa: b) ok kadnla evlenmek umumi midir ve kimler ok kadnla evlenmektedir? c) Ka kadna kadar evlenilmektedir? d) ilk ve sonraki kadnlarn haklar arasnda farklar var mdr? 4. a) Evlenmeye engel olan akrabalk snrlar meden kanunumuza gre daha geni midir? yoksa daha dar mdr ve bu snrlar nelerdir? b) Gen oul veya kzn daha yal oul veya kzdan daha sonra evlenmesi kaidesi var mdr? c) Bu kaideye uymamak ne gibi sonular dourmaktadr? 5. a) Hangi yatan itibaren evlenilmektedir? b) Evlenmeden nce nianlanma var mdr ve bunun hukuk neticeleri nelerdir? c) ocuk yata evlendirme, d) domadan evlendirme var mdr? ve bunlarn hukuk sonular nelerdir? 6. a) Ne gibi bir evlenme merasimi yaplmaktadr? 7. a) Karma evlenmesi var mdr? varsa bu kadnn rzas ile mi olmaktadr? b) Karma ile birlikte kadn ve erkek evlenmi saylmaktamdrlar? yoksa belli bir zamann gemi olmas m gerekmektedir? c) Karmaya yardm edenlerin baz haklar var mdr? Varsa bunlar nelerdir? d) Karmay hatrlatan merasimler var mdr? Mesel erkek ve kadn taraflar arasnda yalancktan dme gibi.
21) rf ve det hukuku kaidesinin yrrlkte olduu il, ile, bucak ve kyn adlarnn cevaplarn balarma yazlmasn ve mmlknse mahede ve tesbit tarihinin de eklenmesini rica ederiz. Ayrca cevaplarn bana sorularn numara ve harflerinin konmasn da rica ederiz. Sorularn dnda kalm olan hususlarda elde edilmi olan bilgi varsa, bunlarn da cevaplarn sonuna eklenmesi ok faydal olur kanaatindeyia

|n H|.

.1. .-,111(^1 W H 4 M ^ . M *

M-ll > !| < >

MEDEN KANUNUMUZ VE TRKYENN HUKUK BNYES

373

8. Satn alma yoluyla evlenme var mdr? b) Varsa bir kadn iin denen .bedelin en az ne kadar olmas gerekmektedir? c) Bu bedel denmezse ne gibi neticeler domaktadr? d) Kadnn babasna hizmet edilerek bu bedelin denmesi mmkn mdr? c) Byle bir satn alnmay hatrlatan hediye takdimi mecburiyeti var mdr? 9. a) Dei-toku evlenmesi var mdr? Yani bir ka erkek belli bir mddet iin veya bsbtn karlarn deitirirler mi ve bunun ne gibi hukuk sonular? vardr? 10. a) E>eneme evlenmesi va rmdr? Yani asl evlilikten nce kadnla erkek belli bir mddet bir arada otururlar m ve bunun ne gibi hukuk neticeleri vardr? 11. a) Kadn cehiz getirmekte midir? b) Cehizle sat bedeli arasndaki nisbet nedir? 12. a) Kadn m erkein evine gider yoksa, b) Erkek mi kadnn? 13. a) Kadnn kendi mal mlk var mdr ve bunlar zerinde tasarruf edebilir mi? b) Mal birlii mi yoksa mal ayrl m uygulanmaktadr? 14. a). Dullarn durumu nedir? b) len erkein kardeleri dul yengeleriyle evlenmek mecburiyetinde midirler? 15. a) Boanma var mdr? b) Kimin boama hakk vardr? c) Bu hak mutlak mdr yoksa arta m baldr? d) Boanma sebepleri nelerdir? e) Bu sebeplerin var olduuna kim karar verir? 16. a) Boanmann mallar bakmndan ne gibi neticeleri vardr? b) Boanmann ocuklar bakmndan neticeleri nelerdir? 17. a) Kadnn kocasn terkedip baka erkee kamas evlilii sona erdirir mi? b) Yoksa kadm geri gelince erkek tarafndan kabul edilir mi? c) Kadmm evlendikten sonra bir mddet baba evine dnmesi deti var mdr? 18. a) Resm nikh yaptrdktan sonra baka kadnla yukardaki ekillerden her hangi biri ile evlenmek de var mdr? 19. a) Hangi ocuklar evlenme d saylmaktadr? b) Bunlarn hukuk durumlar nedir? c) Bir kadnla resm nikhla evlenmi bulunan erkekler, baka kadnlardan doan ocuklarn resm kanlarndan domu gibi gstermekte midirler?

374

COKUN OK

20. a) Evlt edinme var mdr? b) Hangi durumlarda evlt edinilmektedir? c) Evlt edinmenin bir merasimi var mdr? b) Evlatlkla babalk ve anal arasndaki mnasebetler nelerdir? B) Miras hukuku:

21. a) Meden Kanunumuza uymayan bir miras sistemi uygulanmakta mdr? b) Bu sistem slm miras hukukuna da uymamakta mdr? c) Bu sistemin esaslar nelerdir? 22. a) Mirasta erkek ocukla kz ocuk, b) lk doanla sonra doan arasnda fark gzetilmekte midir? 23. a) Kan ve kocann birbirlerinin mirasndan istifade etmek haklan var mdr ve bunun nisbeti nedir? 24. a) Mirasn mevzuu toprak, baka gayri menkul veya menkul olduuna gre paylama sistemi deimekte midir ve nasl? 25. a) Mirastan yabanclara da hisse ayrlmakta mdr? Ayrlyorsa kimlere ? C) Toprak hukuku:

26. a) Toprak, topra ileyenin mi maldr, yoksa bakasnn m? b) Toprak sahibi ile ii arasndaki hukuk mnasebetler nelerdir? 27. a) Aileye, kye, airete ait olan topraklar var mdr? b) Varsa bunlar ne suretle ve kimin tarafndan iletilmektedir?