INHOUDSOPGAVE

Pagina

1. Inleiding 2

2. Ontwikkeling 3

2.1 Uitgifte 3
2.2 Voorraad 7
2.3 Aanbod 8

3. Werkgelegenheid op bedrijventerreinen 12

3.1 Vestigingen naar grootteklasse op bedrijventerreinen 12

3.2 Productiestructuur op bedrijventerreinen 14
3.3 Terreinquotiënten 15
3.4 Werkgelegenheid naar grootteklasse 16
3.5 Aandeel werkgelegenheid op bedrijventerreinen op totaal gemeente 16
3.6 Werkgelegenheidsontwikkeling 17

4. Kwaliteit 19

4.1 Omvang verouderd bedrijventerrein 19

4.2 Aanbod naar hindercategorie 19
4.3 Aanbod naar type terrein 20
4.4 Uitgifte in 2004 naar branche 21
4.5 Herkomst grondverwervers/uitgifte in 2004 21
4.6 Bruto-nettoverhouding 23

5. Indicatieve bedrijventerreinenplanning 2002-2020 25

6. Conclusies 27

Bijlagen

1 Kengetallen
2 Toelichting begrippen
1. Inleiding

Jaarlijks vindt er een inventarisatie plaats van de ontwikkeling van nieuw uit te geven aanbod van
bedrijventerreinen. Ook wordt bekeken hoe de eerste uitgifte van nieuwe bedrijventerreinen in de
regio West-Brabant verloopt.1 Tot nu toe is het lastig de 'tweedehands bedrijventerreinenmarkt'
volledig in beeld te brengen. In 2006 zal desalniettemin worden getracht hier een “slag” in te
maken.

Deze nota rapporteert over aanbodgegevens per 1 januari 2005 en over de uitgiftecijfers van
nieuwe bedrijventerreinen in 2004. Hierbij wordt een vergelijking gemaakt met de gegevens uit
voorgaande jaren. De basis voor de cijfers ligt in de jaarlijkse enquête bedrijventerreinen die ETIN
Adviseurs in opdracht van de provincie Noord-Brabant houdt onder alle gemeenten (Integraal
Bedrijventerreinen Informatie Systeem (IBIS-enquête).

In deze rapportage wordt ingegaan op de werkgelegenheid op bedrijventerreinen. De behoefte aan

uitbreiding van het areaal bedrijventerrein wordt geïllustreerd aan de hand van de vraag: 'Wat is
de betekenis van bedrijventerreinen voor de werkgelegenheid in West-Brabant?'.
Deze rapportage toont de betekenis hiervan aan, vooral in de stedelijke regio.

Ook gaat deze rapportage in op een aantal kwaliteitsaspecten van bedrijventerreinen. Naast de
aanleg van nieuw bedrijventerrein leeft ook de bestuurlijke wens om bestaande bedrijventerreinen
te moderniseren en waar mogelijk efficiënter te benutten. Inzicht in de mate van veroudering van
bedrijventerreinen en inzicht in de bruto-nettoverhouding is daarbij van belang.
Door enkele indicatoren wordt in beeld gebracht welke type terreinen in West-Brabant beschikbaar
zijn. Tevens wordt aangegeven aan wie grond op bedrijventerreinen wordt uitgegeven.

Het streekplan Noord-Brabant 2002 is in deze rapportage leidraad voor de prognose en de

geografische indeling. Voor de gemeente Moerdijk brengt dit met zich mee dat in de presentatie
van het cijfermateriaal het bovenregionale bedrijventerrein Moerdijk bij de stedelijke regio wordt
gevoegd, daar waar de stedelijke regio als zodanig wordt gepresenteerd. Bij de presentatie van
cijfers van de landelijke regio betreft het wat de gemeente Moerdijk betreft alle overige
bedrijventerreinen binnen de gemeente. Wanneer niet specifiek de stedelijke of landelijke regio
wordt gepresenteerd betreft het alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk. Per figuur of
tabel wordt m.b.t. de gemeente Moerdijk steeds aangegeven welke bedrijventerreinen het betreft.

Uit het Streekplan blijkt dat de stedelijke regio’s en het bovenregionale bedrijventerrein Moerdijkse
Hoek het merendeel van de ruimtebehoefte aan bedrijventerreinen moeten opvangen. Deze
ruimtebehoefte ontstaat door de groei van de eigen bedrijvigheid en de vraag van bedrijven van
buiten.

De rapportage sluit af met een samenvatting van de belangrijkste feiten. Aanbevelingen over hoe
nu verder en de aanpak van de gesignaleerde knelpunten, worden niet gedaan. Hiervoor is meer
inzicht nodig in de opvattingen van de direct belanghebbenden (gemeenten, provincie, Kamer van
Koophandel en REWIN).

1
Zie voor definities en begrippen bijlage 2.

2
Op 17 november 2005 is gestart met een nieuw afstemmingsoverleg, het
Bedrijventerreinenoverleg West-Brabant, onder voorzitterschap van Wethouder De Boer,
portefeuillehouder Ruimtelijke Economie, van SES West-Brabant. Genoemde partijen hebben aan
dit overleg deelgenomen. Taken van het afstemmingsoverleg zijn:

• Aanjager voor realisering, in kwalitatieve en kwantitatieve zin, van nieuwe

bedrijventerreinen en herstructurering van bestaande bedrijven- en kantorenterreinen;
• Advisering aan het Algemeen Besuur van SES West-Brabant en de deelnemende
gemeenten over prioriteiten voor de realisering ervan en de inzet van middelen;
• Het stimuleren van innovatieve concepten door informatie uit te wisselen en ondersteuning
te bieden;
• Signaleren van trends en knelpunten;
• Dit alles op basis van een jaarlijks uit te brengen Bedrijventerreinenmonitor West-Brabant.

3
2. Ontwikkeling

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de ontwikkelingen die zich in de SES-regio voordoen op het
gebied van:
- de uitgifte aan nieuwe bedrijventerreinen;
- de totale voorraad aan bedrijventerrein;
- het aanbod aan nieuwe bedrijventerreinen.

De cijfers van het jaar 2004 worden afgezet tegen cijfers uit voorgaande jaren. Op deze wijze is
het mogelijk trends te signaleren. Tevens wordt in een aantal gevallen een onderscheid
aangebracht naar stedelijke en landelijke regio's binnen het SES-gebied. Dit is gedaan omdat beide
'typen regio’s' elk duidelijk een eigen karakter hebben en ook beleidsmatig andere doel- en
taakstellingen hebben voor het accommoderen van bedrijven en het ontwikkelen van
bedrijventerreinen.

Enkele tabellen, die de ontwikkelingen meer in detail weergeven (op gemeenteniveau), zijn in
bijlage 1 van deze rapportage opgenomen.

2.1 Uitgifte

Deze paragraaf brengt in beeld:

– de uitgifte aan nieuwe bedrijventerreinen in de periode 1999-2004 in de SES-regio;
– de uitgifte aan nieuwe bedrijventerreinen in de periode 1999-2004 in de stedelijke regio;
– de uitgifte aan nieuwe bedrijventerreinen in de periode 1999-2004 in de landelijke regio;
– de gemiddelde uitgifte aan nieuwe bedrijventerreinen in de stedelijke regio over de periode
1992-2004;
– de uitgifte aan nieuwe bedrijventerreinen in de stedelijke regio, onderscheiden naar
terreinen en segmenten.

Figuur 2.1. Uitgifte aan nieuwe bedrijventerreinen 1999 – 2004 in ha SES regio

200
184,67
180
160
150,00
140
120
SES-regio
ha

100
79,29
80
60,87
60
40
48,11 36,16
20
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004

jaar

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

4
Uit de grafiek in figuur 2.1 blijkt dat voor het vierde achtereenvolgende jaar sprake is van een
duidelijke afname van de uitgifte aan nieuw bedrijventerrein in de SES-regio. De uitgifte in 2004 is
met 25% afgenomen ten opzichte van de uitgifte in 2003. Ten opzichte van het jaar 2000 is de
uitgifte in 2004 afgenomen met 80%. Aangezien het grootste deel van de bedrijventerreinen in de
stedelijke regio ligt, is genoemde trend ook in het overzicht van de stedelijke regio zichtbaar (zie
figuur 2.2).

Figuur 2.2. Uitgifte aan nieuw bedrijventerrein in de jaren 1999 – 2004 in ha in de stedelijke regio

180
160 163,21
140
120 132,62
100 stedelijke regio
ha

80 77,04
60 57,78
40
45,32
20 29,42
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004
jaar

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

Figuur 2.3 laat zien dat zich, net als in de stedelijke regio, in de landelijke regio in 2001 een
plotseling sterke afname voordeed van de uitgifte aan nieuw bedrijventerrein. De uitgifte bleef
sindsdien hangen op het zeer lage niveau van 2 à 3 hectare per jaar. In 2004 is de uitgifte relatief
sterk gestegen ten opzichte van de voorgaande jaren. Dit wordt veroorzaakt door uitgifte van
nieuw bedrijventerrein in Geertruidenberg.

Figuur 2.3 Uitgifte aan nieuwe bedrijventerreinen 1999 – 2004 in ha in de landelijke regio

30
24,17
25

20
17,38
landelijke regio
ha

15

10
3,09 2,79 6,74
5 2,25
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004
jaar

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

Het ontwikkelen van nieuw bedrijventerrein is een gecompliceerd en vaak langdurig proces. Tussen
de eerste ideevorming en de daadwerkelijke uitgifte aan bedrijven kunnen vaak wel vijf tot tien
jaar zitten. Nieuw bedrijventerrein komt daardoor vaak 'schoksgewijs' op de markt.

5
Ook wisselen perioden van hoog- en laagconjunctuur in de economie elkaar af.
Deze beide factoren leiden ertoe dat een betrouwbaarder beeld van de uitgifte ontstaat, naarmate
de cijfers over een langere periode worden bezien. In figuur 2.4 is de gemiddelde uitgifte voor de
stedelijke regio weergegeven over de perioden 1992-2004, 2000-2004 en het afgelopen jaar.

Duidelijk wordt dat er een groot verschil is tussen de uitgifte op korte termijn en de uitgifte op
middellange en langere termijn. Over de lange termijn (13 jaar) is de uitgifte gemiddeld circa 85
ha per jaar. Over de middellange termijn (5 jaar) is de uitgifte gemiddeld 74 hectare. De
gemiddelde uitgifte gedurende de afgelopen twee jaar ligt op circa 37 hectare. De laatste jaren is
sprake geweest van laagconjunctuur en sinds 2001 is ook sprake van een sterke afname van
terstond uitgeefbaar bedrijventerrein (zie paragraaf 2.3).

Figuur 2.4. gemiddelde uitgifte aan nieuwe bedrijventerreinen in de stedelijke regio

37,37
Totaal 74,01
85,85

4,56
Moerdijk* 22,40
36,58

0,04
Roosendaal 4,10
9,72

6,97 periode '03-'04

Oosterhout 21,02 periode '00-'04
13,95 periode '92-'04
4,92
Etten-Leur 6,34
8,73
11,39
Breda 15,57
13,29
9,50
Bergen op Zoom 4,58
3,59

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

ha

*Het betreft hier het Bovenregionale bedrijventerrein Moerdijk. Cijfers van de andere bedrijventerreinen in de
gemeente Moerdijk zijn in deze grafiek buiten beschouwing gelaten.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

Hieruit blijkt dat de uitgifte op middellange en lange termijn in belangrijke mate bepaald wordt
door het 'bovenregionale bedrijventerrein Moerdijk' (voor ongeveer eenderde deel).

Tabel 2.1 geeft een overzicht van de uitgifte in 2004 aan regionale nieuwe bedrijventerreinen in de
stedelijke regio van West-Brabant. Tevens is de uitgifte op het bovenregionale bedrijventerrein
Moerdijk weergegeven. De cijfers van uitgifte in 2000, 2001, 2002 en 2003 zijn in de laatste vier
kolommen ter vergelijking gegeven. De bedrijventerreinen zijn onderverdeeld in segmenten. Er
wordt onderscheid gemaakt naar 'gemengd terrein', 'distributiepark', 'zwaar industrieterrein',
'zeehaventerrein' en 'hoogwaardig bedrijvenpark'.

6
Tabel 2.1 Uitgifte nieuwe bedrijventerreinen, stedelijke regio naar segment in ha, 2000-2003.

Gemeente Bedrijventerreinen Segment (a) 2004 2003 2002 2001 2000

Bergen op Zoom Noordland GT 0.00 17.40 1.20 2.70 0.00

Oude Molen Uitbr. GT 1.60 0.00 0.00 0.00 0.00
Subtot. BoZ 1.60 17.40 1.20 2.70 0.00

Breda Achter Emer GT 0.00 0.22 0.66 1.87 2.44

Bergschot GT 0.00 0.00 0.00 0.00 0.23
De Lind/ Logtenburg GT 0.00 0.00 0.00 0.00 0.14
Hazeldonk DP 0.00 0.00 0.00 0.05 0.30
Hazeldonk 3 DP 0.00 5.08 1.79 0.23 0.00
Heilaar – IABC GT 0.00 0.00 2.38 4.86 7.59
Heilaar – Zuid GT 0.00 0.00 0.00 0.00 3.54
Heilaar - Noord GT 0.82 0.00 0.00 0.00 0.00
Hoogeind GT 0.00 0.60 1.20 0.72 0.58
Hoogeind II GT 1.50 2.09 2.48 4.72 4.76
Hoogeind III GT 4.50 0.00 0.00 0.00 0.00
Houtakkerstraat GT 0.00 5.27 0.00 0.27 0.00
Kievietsloop GT 0.00 0.42 0.00 0.00 0.52
Valveeken GT 0.00 0.00 0.00 0.07 0.00
Zandoogjes GT 1.58 0.00 0.00 0.00 0.00
Steenakker Noord GT 0.70 0.00 6.82 4.16 2.70
Subtot. Breda 9.10 13.6 15.33 16.95 22.80

Etten-Leur Attelaken GT 1.45 2.51 1.78 1.51 0.00

De Keen GT 0.34 0.00 0.23 0.00 0.11
Vosdonk-Zuid GT 0.00 0.00 0.24 0.86 2.66
Vosdonk-West GT 2.03 3.51 5.08 9.39 0.00
Subtot. Etten-Leur 3.82 6.02 7.33 11.76 2.77

Oosterhout Everdenberg GT 0.41 0.20 2.90 3.25 2.33

Hoevestein GT 0.00 0.00 0.00 0.00 0.24
Weststad III ZI 12.72 0.38 11.40 6.01 63.10
De Wijsterd GT 0.00 0.00 0.68 0.64 0.63
Vijf Eiken GT 0.00 0.22 0.00 0.00 0.00
Subt. Oosterhout 13.13 0.80 14.98 9.90 66.30

Roosendaal Borchwerf-Noord GT 0.00 0.00 0.00 4.45 11.53

De Lind GT 0.00 0.00 0.00 0.16 0.00
De Stok HP 0.00 0.00 0.00 0.64 1.35
Majoppeveld Noord III GT 0.00 0.00 0.00 1.50 0.00
Majoppeveld Noord GT 0.00 0.00 0.00 0.00 0.58
Majoppeveld Zuid GT 0.00 0.00 0.20 0.00 0.00
Krogten GT 0.00 0.07 0.00 0.00 0.00
Subt. Roosendaal 0.00 0.07 0.20 6.75 13.46

Moerdijk (b) ZH 1.77 7.35 18.74 28.98 55.17

Totaal 29.42 45.32 57.78 77.04 160.50

Bron: ETIN Adviseurs

a
GT= gemengd terrein; DP = distributiepark; ZH = zeehaventerrein; HP = hoogwaardig
bedrijvenpark; ZI = zwaar industrieterrein.
b
Bovenregionaal bedrijventerrein Moerdijk.

Op de gemeente Oosterhout na, is in alle gemeenten van de stedelijke regio een afname te zien
van de uitgifte van nieuw bedrijventerrein. Het bovenregionale bedrijventerrein Moerdijk ziet de
uitgifte van nieuw bedrijventerrein vrijwel tot stilstand komen. Alleen in Oosterhout is sprake van
een grote toename van uitgegeven terrein. Dit wordt vrijwel volledig veroorzaakt door de uitgifte
van 11,6 ha op Weststad III aan het bedrijf Kon. H.H. Martens en ZN. De gemeente Oosterhout
neemt bijna 45% van de totale uitgifte in de stedelijke regio voor haar rekening en neemt daarmee
de koppositie over van Bergen op Zoom.

7
2.2 Voorraad

De voorraad bedrijventerreinen omvat het gehele areaal aan bedrijventerreinen, zowel het in
gebruik zijnde als niet in gebruik zijnde bedrijventerrein. Het gaat daarbij om het
private/particuliere en het publieke domein.

Tabel 2.2 Totale voorraad bedrijventerreinen

Voorraad per 1 januari 2005

Bruto Netto
Aalburg 49,95 32,36
Alphen-Chaam 20,40 14,39
Baarle-Nassau 16,50 11,80
Bergen op Zoom 579,35 452,30
Breda 869,73 713,46
Drimmelen 41,30 35,86
Etten-Leur 380,25 306,50
Geertruidenberg 371,12 302,59
Halderberge 127,21 102,64
Moerdijk* 2878,75 1416,70
Oosterhout 724,10 567,13
Roosendaal 390,16 331,15
Rucphen 50,44 47,75
Steenbergen 99,53 71,41
Werkendam 101,28 80,31
Woensdrecht 64,50 55,40
Woudrichem 46,00 35,09
Zundert 27,00 21,13

SES-regio 6.837,57 4.597,97

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

In de SES-regio is in totaal netto 4.598 ha bedrijventerrein beschikbaar. Er is sprake van een

afname van de netto voorraad met 11 hectare ten opzichte van 1 januari 2004. Circa 85% van de
bruto voorraad bedrijventerrein ligt in de stedelijke regio, waarbij Moerdijk alleen al ongeveer
éénderde voor zijn rekening neemt. Opvallend is dat de 'landelijke' gemeente Geertruidenberg
ongeveer evenveel bedrijventerrein op zijn grondgebied heeft als de 'stedelijke' gemeenten Etten-
Leur en Roosendaal.

Figuur 2.5 Ontwikkeling van de totale voorraad bedrijventerreinen in West-Brabant

8000
7000
6000
5000
bruto voorraad
ha

4000
netto voorraad
3000
2000
1000
0
2000 2001 2002 2003 2004
jaar

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

8
Hieruit blijkt dat uitgifte van nieuw bedrijventerrein niet automatisch leidt tot een steeds verdere
toename van het totale areaal aan bedrijventerrein. Er wordt immers ook bedrijventerrein aan de
voorraad onttrokken, bijvoorbeeld door functieverandering (wonen in plaats van werken). De
afgelopen zes jaar is de brutovoorraad met circa 1,6% toegenomen, terwijl de nettovoorraad met
ongeveer 2,7% is gestegen. Dit betekent dat bedrijventerreinen effectiever worden benut.

2.3 Aanbod

In 2001 was sprake van een sterke afname van het aanbod aan nieuwe bedrijventerreinen.
Sindsdien schommelt het aanbod licht. De stijging van het aanbod per 1 januari 2004 wordt
veroorzaakt door het in de cijfers opnemen van het bedrijventerrein Noordland te Bergen op Zoom.
Van het totale aanbod is 77% terstond uitgeefbaar. Hiervan is 84% in gemeentelijke en 16% in
particuliere handen.
Bedrijventerrein wordt onder 'aanbod' geschaard als het voor verkoop, erfpacht of huur
beschikbaar is of komt en nog niet eerder is uitgegeven.

Figuur 2.6 Aanbod bedrijventerrein per 1 januari in de periode 2000 - 2005

500
458,45

400
348,91
290,75
292,22 262,83 297,97
300
248,33
ha

240,68
200 212,74 232,15
215,02 192,31
109,54
100 77,20 50,07 50,09 65,82 56,02
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005

Aanbod totaal
Terstond uitgeefbaar
Niet terstond uitgeefbaar

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

In 2004 ligt 86% van het terstond uitgeefbaar bedrijventerrein in de stedelijke regio.

9
Fig. 2.7 Aanbod terstond uitgeefbaar bedrijventerrein naar stedelijke en landelijke regio 2000-2005

350
312,11
300

250
218,52 201,49
191,12 193,40
200
166,16
ha

150

100
36,80 23,90 22,16 19,34 30,37
50
26,15
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005

Stedelijke regio Landelijke regio

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

Tabel 2.3 geeft een overzicht van de zogenaamde zachte plancapaciteit in de stedelijke regio van
West-Brabant. Hieronder valt capaciteit in streek- of structuurplannen die nog niet in
bestemmingsplannen is opgenomen en de nog niet planologisch afgewogen capaciteit in sectorale
bedrijventerreinenplannen. In deze zachte plancapaciteit worden de ontwikkelingsstadia zoals
vermeld in de tabel onderscheiden.

Begin 2003 is er in de stedelijke regio 136 hectare aan plannen in studie, in 2004 ligt dit op ten
minste 340 ha en in 2004 op 303 ha. De afname wordt met name veroorzaakt door het op last van
de provincie schrappen van de locatie Vosdonk Noord-West in de gemeente Etten-Leur.
De totale planomvang in de stedelijke regio is licht gestegen van 520 ha in 2003 naar 526 ha in
2004.

De ontwikkeling van een mogelijk bovenregionale bedrijventerrein Moerdijkse Hoek is niet in de

cijfers meegenomen. Het bestuur van SES West-Brabant stelt zich op het standpunt dat bij
realisering van het terrein Moerdijkse Hoek er onvoldoende recht wordt gedaan aan de belangen
van de gemeente Moerdijk. Er moet volgens het bestuur van SES West-Brabant eerst een oplossing
komen voor de gerezen vraagstukken tussen de gemeente Moerdijk en provincie, voordat de
regionale partners in de positie zijn om te spreken over de ontwikkeling van dit terrein.

10
Tabel 2.3 Overzicht van locaties in de fase van in studie, in voorbereiding en voorontwerp plan per 1 januari
2005 per gemeente in de stedelijke regio van West-Brabant.
Fase Gemeente Locatie Aantal Jaar
hectare start
(netto) uitgifte
In studie Bergen op Zoom Auvergnepolder 65
Bergen op Zoom De Ster 6
Bergen op Zoom De Schans VI 8
Bergen op Zoom De Spie 18
Moerdijk Tradepark 1 2005
Breda Breda-oost 90
Breda Hazeldonk-douane 7 2005
Breda Krogten-noord 1
Breda Breda-west 50
Breda Werkdonken 3
Oosterhout Transform. Zone
Oosteind 40 2012
Etten-Leur Hoge Haansberg 10 2010
Roosendaal De Bulk (Wouw) 4 2007

Subtotaal in studie 303

In voorbereiding Breda Vuilstort Bavel 5 2006
Breda Posthoorn 6 2005
Bergen op Zoom Poort/Staakberg 3 2008
Etten-Leur Munnikenhei 7 2008
Roosendaal Majop.veld 2e fase 18 2005
Subtotaal in 39
voorbereiding
Voorontwerp plan Roosendaal/Halderberge Borchwerf II 45/95* 2005
Roosendaal Majop.veld 1e fase 12 2005
Breda A16/De Wig 20 2006
Breda Druivenstraat 6 2005
Oosterhout Uitbreiding Wijsterd 6 2007
Subtotaal 184
voorontwerp plan
Totaal plannen 526
* In deze verhouding verdeeld over de gemeenten Roosendaal en Halderberge

Bron: ETIN Adviseurs

Tabel 2.4 geeft een overzicht van de zogenaamde zachte plancapaciteit in de landelijke regio van
West-Brabant. Hier is sprake van een toename van de zachte plancapaciteit: van 94,9 ha per 1
januari 2003 naar 149,95 ha per 1 januari 2004 en naar 165,80 ha per 1 januari 2005. Dit wordt
veroorzaakt door omvangrijke planvorming in de gemeente Moerdijk en het regionale
bedrijventerrein in het Land van Heusden en Altena.

11
Tabel 2.4 Overzicht van locaties in de fase van in studie, in voorbereiding en voorontwerp plan per 1 januari
2004 per gemeente in de landelijke regio van West-Brabant.
Fase Gemeente Locatie Aantal Jaar
hectare start
(netto) uitgifte
In studie Alphen-Chaam Bedrijventer. Alphen 3
Drimmelen De Zwingel 1
Drimmelen Louisepolder 1,5
Drimmelen Brieltjenspolder II 4,2
Moerdijk Uitbr. Dintelmond 10 2010
Moerdijk Noordrand Zevenbergen 40 2010
Werkendam Regionaal bedr. Terrein 50
Zundert Verlengde Hofdreef 1
Subtotaal in studie 110,7
In voorbereiding Drimmelen Bedrijfskavels Wagenberg 1,5 2006
Moerdijk De Koekkoek 2 11 2008
Moerdijk Zevenbergschen Hoek 2,5 2005
Werkendam Ippelseweg 1 2005
Werkendam Bruine Kilhaven V 5 2006
Zundert Ambachten III 1 2005
Subtotaal in 22
voorbereiding
Voorontwerp plan Aalburg Bedr. Terr. Veen 7,5 2007
Drimmelen Uitbr. Stuivezand 2,1
Steenbergen Reinierploder II, fase 2 9
Woudrichem 2e uitbr De Rietdijk-oost 6,5 2005
Woudrichem De Rietdijk-west 6 2005
Zundert Waterman II 2 2006
Subtotaal 33,1
voorontwerp plan
Totaal plannen 165,8
Bron: ETIN Adviseurs

12
3. Werkgelegenheid op bedrijventerreinen

3.1 Vestigingen naar grootteklasse op bedrijventerreinen

In tabel 3.1 is het aantal bedrijfsvestigingen op bedrijventerreinen weergegeven, verdeeld naar

grootteklasse (2004). Grootteklassen zijn gevormd op basis van het aantal banen per vestiging.

Tabel 3.1 Aantal vestigingen naar grootteklasse op bedrijventerreinen.

0-19 20-49 50-99 100-499 ! 500 Totaal % v.h tot
aantal vest.
Aalburg 75 5 1 1 0 82 11
Alphen-Chaam 23 2 1 0 0 26 5
Baarle-Nassau 31 2 0 2 0 35 9
Bergen op Zoom 287 45 22 19 4 377 13
Breda 1.286 192 86 73 8 1.645 20
Drimmelen 69 11 1 1 0 82 7
Etten-Leur 347 53 18 22 0 440 26
Geertruidenberg 221 46 16 11 1 295 28
Halderberge 189 24 3 4 0 220 15
Moerdijk* 437 77 23 16 1 554 26
Oosterhout 436 83 30 27 1 577 23
Roosendaal 558 93 38 26 5 720 19
Rucphen 81 18 7 1 0 107 9
Steenbergen 147 9 4 2 0 162 13
Werkendam 249 32 7 0 0 288 20
Woensdrecht 74 16 0 2 0 92 10
Woudrichem 52 11 2 2 0 67 9
Zundert 32 12 0 2 0 46 5

SES-regio 4.594 731 259 211 20 5.815 17

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

Werkgelegenheidsenquête 2003, SES West-Brabant

Tabel 3.1 laat zien dat vrijwel alle vestigingen op bedrijventerreinen (96%) behoren tot de MKB-
sector (tot 100 werkzame personen). Van de landelijke gemeenten hebben alleen Moerdijk (17) en
Geertruidenberg (12) relatief veel grote vestigingen. In deze gemeenten liggen grote
bedrijventerreinen, die een duidelijk bovenlokale betekenis hebben.

Figuur 3.1 geeft de verdeling van het aantal vestigingen op bedrijventerreinen naar gemeenten
weer. Hieruit blijkt dat 28,3% van alle vestigingen die in de SES-regio op bedrijventerreinen
gevestigd zijn, zich in de gemeente Breda bevindt. Het is niet verwonderlijk dat in de grote steden
in de regio en in de gemeente Moerdijk veel vestigingen op bedrijventerreinen gevestigd zijn. Wat
wel opvalt, is dat ook gemeenten als Geertruidenberg, Werkendam en Halderberge in absolute zin
veel vestigingen hebben die op bedrijventerreinen gelegen zijn.

13
Figuur 3.1 Aantal vestigingen op bedrijventerreinen in de SES-regio

Fig. 3.1 Aantal vestigingen op bedrijventerreinen in de SES-regio

1.800
1.645
1.600

1.400

1.200

1.000
N
800 720

554 577
600
440
377
400
295 220 288
162
200
82 35 82 107 92 67 46
26
0
Breda

Moerdijk*

Rucphen
Aalburg

Zundert
Etten-Leur

Geertruidenberg

Halderberge

Steenbergen
Oosterhout

Roosendaal
Drimmelen
Alphen-Chaam

Baarle-Nassau

Bergen op Zoom

Woensdrecht
Werkendam

Woudrichem
*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

In figuur 3.2 is het aandeel weergegeven van vestigingen op bedrijventerreinen ten opzichte van
het totale aantal vestigingen in een gemeente. Binnen de SES-regio bevindt zich gemiddeld 17%
van de vestigingen op bedrijventerreinen. In de grote steden ligt dit percentage hoger, op de
gemeente Bergen op Zoom na (13%). Opvallend is dat de gemeente Geertruidenberg het grootste
aandeel vestigingen op bedrijventerreinen kent (28%). Ook de 'landelijke gemeente Werkendam'
neemt met een aandeel van 20% een bijzondere positie in.

14
Figuur 3.2 Aandeel vestigingen op totaalaantal vestigingen in de gemeenten

30
28

26 26

25
23

20 20
20 19

17

15
% 15
13 13

11
10
10 9 9 9

5 5
5

0
Moerdijk*

Rucphen
Aalburg

Breda

Zundert
Etten-Leur

Geertruidenberg

Halderberge

Steenbergen

SES-regio
Oosterhout

Roosendaal
Drimmelen
Alphen-Chaam

Baarle-Nassau

Bergen op Zoom

Woensdrecht
Werkendam

Woudrichem

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

3.2 Productiestructuur op bedrijventerreinen

Figuur 3.3 geeft het aantal banen weer op bedrijventerreinen naar economische activiteit en totaal
(2004). De economische activiteit is onderverdeeld in de volgende zes onderscheiden sectoren:
industrie, bouw, handel, vervoer, zakelijk, overig.

15
Figuur 3.3. Productiestructuur op bedrijventerreinen in West-Brabant

14% Industrie
Bouw
35%
15% Handel
Vervoer
Zakelijk
10% Overig
9%
18%

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

Hieruit blijkt dat ruim een derde deel van de werkgelegenheid op bedrijventerreinen zich in de
industriële sector bevindt. Dit is bijna tweemaal zo hoog als het aandeel van de werkgelegenheid in
de industriële sector in de totale werkgelegenheid in West-Brabant (18%). Hieruit kan worden
geconcludeerd dat industriële werkgelegenheid zich relatief vaak op bedrijventerreinen bevindt. Dit
kan in andere sectoren weer geheel anders liggen. Zo bevindt werkgelegenheid in de Publieke
sector zich meestal niet op bedrijventerreinen.
De verdeling van de werkgelegenheid op bedrijventerreinen verschilt per gemeente. In bijlage 1 is
de productiestructuur op bedrijventerreinen per gemeente weergegeven.

3.3 Terreinquotiënten

Tabel 3.2 laat het ruimtegebruik per werkende (2004 en 2005) zien. Als indicatie voor
zuinig/efficiënt ruimtegebruik worden twee kengetallen opgevoerd:
– het aantal m2 uitgegeven bedrijventerrein per werkzame persoon;
– het aantal werkzame personen per hectare netto uitgegeven bedrijventerrein.

Tabel 3.2 Terreinquotiënten.

Werkgelegenheid
terreinquotiënten
2004 2005
m²/wp wp/ha m²/wp wp/ha
Aalburg 406 25 367 27
Alphen-Chaam 426 23 411 24
Baarle-Nassau 200 50 194 52
Bergen op Zoom 293 34 301 33
Breda 148 68 159 63
Drimmelen 316 32 395 25
Etten-Leur 297 34 300 33
Geertruidenberg 441 23 449 22
Halderberge 382 26 406 25
Moerdijk* 1.321 8 1.410 7
Oosterhout 380 26 415 24
Roosendaal 168 59 172 58
Rucphen 305 33 308 32
Steenbergen 374 27 399 25
Werkendam 299 33 300 33
Woensdrecht 325 31 317 32
Woudrichem 346 29 324 31
Zundert 235 43 246 41

SES-regio 370 34 382 33

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant/Provincie Noord-Brabant

16
Een duidelijke uitschieter in deze is de gemeente Moerdijk. De oorzaak is het in deze gemeente
gelegen bovenregionale bedrijventerrein Moerdijk. Op dit terrein werkt verreweg het minste aantal
personen per ha en zijn verreweg de meeste m2 nodig per werkzame persoon. Reden hiervoor zijn
o.a.:
- Strategische reserve van 300 ha;
- Beperkingen bebouwing als gevolg van beschikbare geluidsruimte en externe
veiligheid;
- Type bedrijvigheid dat veel ruimte vraagt (bv afvalverwerking).

Breda is met 68 werkzame personen per ha duidelijk koploper. Dit geldt ook voor het aantal m2 dat
per werkzame persoon wordt ingenomen. Dit gegeven kan worden verklaard doordat zich in Breda
relatief veel 'kantoorwerkgelegenheid' op bedrijventerreinen bevindt.
Gemiddeld is in 2005 12 m² per werkzame persoon meer nodig dan in 2004. Het aantal werkzame
personen per hectare nam af met 1.

17
3.4 Werkgelegenheid naar grootteklasse

In tabel 3.3 is het aantal banen op bedrijventerreinen weergegeven, verdeeld naar grootteklassen
van bedrijfsvestigingen (2004). Grootteklassen worden gevormd op basis van het aantal banen per
vestiging.

In paragraaf 3.1 bleek dat slechts 4% van alle vestigingen op bedrijventerreinen behoort tot de
categorie grote bedrijven (meer dan 100 werkzame personen). Tabel 3.3 laat zien dat deze 4% van
de vestigingen goed is voor circa 50% van alle werkgelegenheid op bedrijventerreinen. Dit cijfer
wordt in hoofdzaak bepaald door bedrijventerreinen gelegen in de grote gemeenten in de regio en
Moerdijk.

Tabel 3.3 Werkgelegenheid naar grootteklasse op bedrijventerreinen.

Werkgelegenheid
Werkgelegenheid naar grootteklasse op bedrijventerrein
0-19 20-49 50-99 100-499 ! 500 Totaal
Aalburg 327 163 71 102 0 663
Alphen-Chaam 187 53 74 0 0 314
Baarle-Nassau 137 45 0 427 0 609
Bergen op Zoom 1.586 1.405 1.627 4.197 5.665 14.480
Breda 7.036 5.932 5.747 15.847 6.703 41.265
Drimmelen 358 341 76 108 0 883
Etten-Leur 1.909 1.549 1.385 4.780 0 9.623
Geertruidenberg 1.394 1.503 1.112 2.161 509 6.679
Halderberge 865 764 175 613 0 2.417
Moerdijk* 2.284 2.424 1.487 2.762 777 9.734
Oosterhout 2.159 2.518 2.032 5.280 781 12.770
Roosendaal 3.075 2.817 2.487 5.179 4.793 18.351
Rucphen 364 520 428 231 0 1.543
Steenbergen 644 257 302 588 0 1.791
Werkendam 1.167 905 554 0 0 2.626
Woensdrecht 480 510 0 702 0 1.692
Woudrichem 296 360 127 301 0 1.084
Zundert 170 378 0 311 0 859

SES-regio 24.438 22.444 17.684 43.589 19.228 127.383

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

3.5 Aandeel werkgelegenheid op bedrijventerreinen op totaal gemeente

Figuur 3.4 geeft het aandeel banen op bedrijventerreinen weer op het totaalaantal banen in de
gemeente (in procenten, in 2004).
In zeven gemeente ligt dit aandeel rond de 50% of meer. Vooral de 'landelijke' gemeenten kennen
een aandeel dat ruim beneden het gemiddelde van 35% voor de SES-regio ligt.

18
Figuur 3.4. Aandeel werkgelegenheid op bedrijventerreinen op de totale werkgelegenheid in de
gemeente

70

60 57 58 57 53
49
50 46 46

37
40 35
% 25
31
29 32
30
24
19 20
20 15 16
14

10

0
Aalburg

Breda

Halderberge

Rucphen
Etten-Leur

Oosterhout
Baarle-Nassau

Werkendam

Woudrichem
*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

3.6 Werkgelegenheidsontwikkeling

Uit tabel 3.4 blijkt dat de werkgelegenheid op bedrijventerreinen in de SES-regio in 2004 is

afgenomen met 3,3% ten opzichte van het jaar ervoor. De totale werkgelegenheid in de regio is
afgenomen met 2,2%. Het verschil kan worden verklaard door de sterkere vertegenwoordiging van
conjunctuurgevoelige bedrijvigheid op bedrijventerreinen als de industrie.

Tabel 3.4 Werkgelegenheidsontwikkeling op bedrijventerreinen.

verschil verschil verschil
2002-2003 2003-2004 2002-2004
2002 2003 2004 % % %
Aalburg 592 662 663 11,8 0,2 12,0
Alphen-Chaam 313 303 314 -3,2 3,6 0,3
Baarle-Nassau 552 591 609 7,1 3,0 10,3
Bergen op Zoom 14.953 14.506 14.480 -3,0 -0,2 -3,2
Breda 45.936 44.112 41.265 -4,0 -6,5 -10,2
Drimmelen 995 921 883 -7,4 -4,1 -11,3
Etten-Leur 9.246 9.614 9.623 4,0 0,1 4,1
Geertruidenberg 6.878 6.684 6.679 -2,8 -0,1 -2,9
Halderberge 2.472 2.491 2.417 0,8 -3,0 -2,2
Moerdijk* 10.668 10.152 9.734 -4,8 -4,1 -8,8
Oosterhout 13.529 13.308 12.770 -1,6 -4,0 -5,6
Roosendaal 18.422 18.925 18.351 2,7 -3,0 -0,4
Rucphen 1.677 1.549 1.543 -7,6 -0,4 -8,0
Steenbergen 2.026 1.889 1.791 -6,8 -5,2 -11,6
Werkendam 2.573 2.518 2.626 -2,1 4,3 2,1
Woensdrecht 1.711 1.637 1.692 -4,3 3,4 -1,1
Woudrichem 1.017 1.015 1.084 -0,2 6,8 6,6
Zundert 971 897 859 -7,6 -4,2 -11,5

SES-regio 134.531 131.774 127.383 -2,0 -3,3 -5,3

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

19
Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

De werkgelegenheid op bedrijventerreinen is het afgelopen jaar het sterkst afgenomen in de

gemeenten Breda. De sterkste groei deed zich het afgelopen jaar voor op bedrijventerreinen in de
gemeente Woudrichem.

Over de laatste drie jaar gezien nam de totale werkgelegenheid op bedrijventerreinen af met 5,3%.
De sterkste daling was te zien in Steenbergen, Zundert, Drimmelen en Breda. In Aalburg en
Baarle-Nassau nam de werkgelegenheid op bedrijventerreinen juist het sterkst toe.

20
4. Kwaliteit

4.1 Omvang verouderd bedrijventerrein

Tabel 4.1 geeft het totale bedrijventerreinenareaal (ha bruto) weer en het gedeelte daarvan dat is
verouderd (ook in ha bruto, 1 januari 2005). De verouderde voorraad omvat zowel verouderde
terreinen waarvoor geen plannen bestaan om de veroudering aan te pakken, verouderde terreinen
waar binnen drie jaar de start van een herstructurering is gepland, als terreinen die momenteel
worden geherstructureerd.

Tabel 4.1 Aantal ha verouderd (bruto)bedrijventerrein op 1 januari 2005.

Per 1 januari 2005
bruto opp verouderd opp % verouderd
Aalburg 49,95 6,00 12
Alphen-Chaam 20,40 0,00 0
Baarle-Nassau 16,50 16,50 100
Bergen op Zoom 579,35 15,00 3
Breda 869,73 467,00 54
Drimmelen 41,30 17,50 42
Etten-Leur 380,25 234,00 62
Geertruidenberg 371,12 250,70 68
Halderberge 127,21 53,87 42
Moerdijk* 2.878,75 189,10 7
Oosterhout 724,10 266,00 37
Roosendaal 390,16 128,70 33
Rucphen 50,44 40,00 79
Steenbergen 99,53 34,00 34
Werkendam 101,28 0,00 0
Woensdrecht 64,50 38,70 60
Woudrichem 46,00 15,00 33
Zundert 27,00 6,50 24

SES-regio 6.837,57 1.778,57 26

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

Uit tabel 4.1 blijkt dat iets meer dan een kwart van alle bedrijventerrein in de regio verouderd is.
In twaalf van de achttien gemeenten ligt dit percentage aanzienlijk hoger.
Wanneer de gemeente Moerdijk buiten beschouwing wordt gelaten, loopt het percentage verouderd
terrein op tot 40%.

4.2 Aanbod naar hindercategorie

De regio kent veel bedrijventerrein in de categorieën middel en zwaar. Opvallend is dat de zware
categorie met name is geconcentreerd in Oosterhout en Moerdijk.

Categorie 'licht' omvat de hindercategorieën 1 en 2 (VNG-indeling);

Categorie 'middel' omvat de hindercategorieën 3 en 4 (VNG-indeling);
Categorie 'zwaar' omvat de hindercategorieën 5 en 6 (VNG-indeling).

21
Tabel 4.2 Aanbod naar hindercategorie.
licht middel zwaar geen totaal
Aalburg 0,51 7,50 0,00 0,00 8,01
Alphen-Chaam 0,00 0,00 0,00 1,47 1,47
Baarle-Nassau 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Bergen op Zoom 0,00 16,54 0,48 0,00 17,02
Breda 5,00 22,43 0,00 30,92 58,35
Drimmelen 0,00 1,00 0,00 0,00 1,00
Etten-Leur 0,00 17,10 0,00 0,86 17,96
Geertruidenberg 0,00 2,98 0,00 0,00 2,98
Halderberge 1,47 3,02 0,00 0,00 4,49
Moerdijk* 0,00 8,12 35,38 0,27 43,77
Oosterhout 0,00 10,22 27,20 0,00 37,42
Roosendaal 0,00 0,00 2,15 13,83 15,98
Rucphen 0,16 0,00 0,00 0,00 0,16
Steenbergen 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Werkendam 0,00 0,00 0,00 1,62 1,62
Woensdrecht 0,00 1,80 0,00 0,00 1,80
Woudrichem 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Zundert 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

SES-regio 7,14 90,71 65,21 48,97 212,03

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

NB: exclusief bedrijventerrein Noordland te Bergen op Zoom

4.3 Aanbod naar type terrein

De regio beschikt in Moerdijk over zeehaventerrein (Havenschap Moerdijk). De distributie is vooral

geconcentreerd in Breda. Roosendaal is de enige gemeente die over een hoogwaardig
bedrijventerrein beschikt.

Tabel 4.3 Aanbod naar type terrein.

zwaar zeehaven gemengd hoogwaardig distributiepark onbekend totaal
Aalburg 0,00 0,00 8,01 0,00 0,00 0,00 8,01
Alphen-Chaam 0,00 0,00 1,47 0,00 0,00 0,00 1,47
Baarle-Nassau 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Bergen op Zoom 0,48 0,00 16,54 0,00 0,00 0,00 17,02
Breda 0,00 0,00 45,84 0,00 12,51 0,00 58,35
Drimmelen 0,00 0,00 1,00 0,00 0,00 0,00 1,00
Etten-Leur 0,00 0,00 17,96 0,00 0,00 0,00 17,96
Geertruidenberg 0,00 0,00 2,98 0,00 0,00 0,00 2,98
Halderberge 0,00 0,00 4,49 0,00 0,00 0,00 4,49
Moerdijk* 0,00 35,38 8,39 0,00 0,00 0,00 43,77
Oosterhout 27,20 0,00 10,22 0,00 0,00 0,00 37,42
Roosendaal 0,00 0,00 2,15 13,83 0,00 0,00 15,98
Rucphen 0,00 0,00 0,16 0,00 0,00 0,00 0,16
Steenbergen 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Werkendam 0,00 0,00 1,62 0,00 0,00 0,00 1,62
Woensdrecht 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1,80 1,80
Woudrichem 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Zundert 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

SES-regio 27,68 35,38 120,83 13,83 12,51 1,80 212,03

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

NB: exclusief bedrijventerrein Noordland te Beregen op Zoom

22
4.4 Uitgifte in 2004 naar branche

Tabel 4.4 geeft de uitgifte weer op nieuwe bedrijventerreinen naar economische activiteit (in m2,
2004). De economische activiteit van de ondernemingen die bedrijventerrein hebben verworven, is
onderverdeeld in zes branches.

Tabel 4.4 Uitgifte naar branche.

industrie bouw handel vervoer zakelijk overig totaal
Aalburg 0 0 0 0 0 7.922 7.922
Alphen-Chaam 0 0 0 0 0 0 0
Baarle-Nassau 0 0 0 0 0 0 0
Bergen op Zoom 0 0 0 0 0 15.991 15.991
Breda 0 0 0 0 0 90.951 90.951
Drimmelen 0 0 0 0 0 1.384 1.384
Etten-Leur 0 0 0 0 0 38.239 38.239
Geertruidenberg 0 0 0 0 0 35.200 35.200
Halderberge 0 0 0 0 0 9.673 9.673
Moerdijk* 0 0 0 0 0 17.661 17.661
Oosterhout 0 0 0 0 0 131.315 131.315
Roosendaal 0 0 0 0 0 0 0
Rucphen 0 0 0 0 0 2.250 2.250
Steenbergen 0 0 0 0 0 747 747
Werkendam 0 0 0 0 0 10.246 10.246
Woensdrecht 0 0 0 0 0 0 0
Woudrichem 0 0 0 0 0 0 0
Zundert 0 0 0 0 0 0 0

SES-regio 0 0 0 0 0 361.579 361.579

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

Uit tabel 4.4 blijkt dat alle nieuw uitgegeven bedrijventerrein in de regio is uitgegeven aan
bedrijven in de branche ‘overig’.

4.5 Herkomst grondverwervers/uitgifte in 2004

De grafiek in figuur 4.1 geeft een beeld van de aard van de terreinuitgifte, waarbij onderscheid
wordt gemaakt naar:
– Nieuwvestiging; uitgifte aan starters uit de eigen gemeente en aan starters afkomstig van
elders of aan bedrijven buiten de provincie die bedrijventerrein verwerven.
– Uitbreiding; uitgifte aan bedrijven, gevestigd op een bedrijventerrein die, met
instandhouding van de bestaande vestiging, aanvullend terrein verwerven op hetzelfde
bedrijventerrein voor uitbreiding van bestaande activiteiten.
– Verplaatsing; gronduitgifte aan bedrijven die verplaatsen binnen de gemeente waar ze zijn
gevestigd of van elders uit Noord-Brabant komen.
– Ontwikkelaarsproject; uitgifte aan bedrijven waarvan op voorhand vaststaat dat ze niet de
uiteindelijke gebruiker van het terrein zullen zijn.

Gronduitgifte door verplaatsing heeft een groot aandeel heeft in de totale gronduitgifte van de
stedelijke regio van West-Brabant. Met name in Etten-Leur en Oosterhout was de uitgifte aan
bedrijven die zich verplaatsten binnen de eigen gemeente of van elders in De SES-regio kwamen,

23
relatief groot. Op het bovenregionale bedrijventerrein Moerdijk is de grond volledig uitgegeven aan
de uitbreiding van bestaande vestigingen.

Wat betreft de herkomst van de bedrijvigheid (figuur 4.2) kan opgemerkt worden dat vrijwel alle
grond is uitgegeven aan verwervers uit de SES-regio (ruim 83%; waarvan 76% aan verwervers uit
de eigen gemeente).
In 2001 nam nog een klein aantal bedrijven van buiten de provincie een relatief groot deel van de
grond af: circa een derde van de totale uitgifte. In 2004 is dat, net als in 2002 en 2003, niet het
geval. De bedrijven van buiten de provincie nemen 12,8% van de grond af. (2 buitenlandse
bedrijven).

Figuur 4.1 Aard van de uitgifte in de stedelijke regio in 2003

100,00

90,00

80,00

70,00
Percentage

60,00 Nieuwvestiging
Uitbreiding
50,00
Verplaatsing
40,00 Ontwikkelaarsprojecten
30,00

20,00

10,00

0,00
t
n
n

rg

al
ge
om

ou
he
ge

ta
be

er

rh
Zo

er

cp

To
en

rb

te
nb

Ru
op

de
id

os
ee

ru

al

O
en

St

H
rt
rg

ee
Be

Gemeente

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

* Bovenregionaal bedrijventerrein Moerdijk

Figuur 4.2 Herkomst verwervers naar uitgifte m2 grond, in procenten, 2003

24
 7,7
0,3
0,0

12,8

3,7
75,6

Eigen gemeente
Andere gemeente uit SES-regio
Andere gemeente uit Brabant
Andere gemeente uit Nederland
Buitenland
Onbekend

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

Figuur 4.3 laat zien dat in 2004 76,4% van de verwervers uit de eigen gemeente komt en nog eens
6,8% uit een van de andere gemeenten uit de SES-regio. Van elders uit Brabant komt één
verwerver en vanuit de rest van Nederland komen er geen. In 2004 hebben 2 buitenlandse
bedrijven grond verworven; één kleine verwerving in Bergen op Zoom en één hele grote
verwerving in Breda.

Figuur 4.3 Herkomst verwervers naar aantal uitgiften, in procenten, 2003

7,5

0 3,8
1,9
9,4

77,4

Eigen gemeente
Andere gemeente uit SES-regio
Andere gemeente uit Brabant
Andere gemeente uit Nederland
Buitenland
Onbekend

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

25
4.6 Bruto-nettoverhouding

De oppervlakte van een bedrijventerrein wordt onderscheiden in een netto- en een bruto-
oppervlakte. De netto-oppervlakte betreft het areaal dat aan bedrijven is/kan worden uitgegeven.
Een bedrijventerrein kent naast dit private areaal een openbare ruimte die kan bestaan uit wegen,
fietspaden, omrandingsgroen, vijvers voor waterberging, collectieve parkeervoorziening, spoor-
raccordement, haven/kade en dergelijke. Het nettoterrein plus het totaal aan publieke ruimte
vormt de bruto-oppervlakte.

Gemiddeld wordt in de SES-regio 67,25% netto uitgegeven op bedrijventerreinen. Duidelijke

uitschieter naar beneden toe is Moerdijk, met een percentage van nog geen 50%. In Rucphen
wordt echter vrijwel alles netto uitgegeven: bijna 95%.
Het bedrijventerrein Moerdijk vertekent het regiopercentage sterk. Wordt deze gemeente buiten
beschouwing gelaten, dan stijgt het netto-uitgegeven terrein in de SES-regio naar 81%.

Figuur 4.4. Bruto – netto verhouding per 1 januari 2005

100
90
80
70
60
% 50
40
30
20
10
0
Breda

Rucphen
Roosendaal
Baarle-Nassau

Steenbergen
Aalburg

Oosterhout
Moerdijk*

Zundert
Halderberge
Etten-Leur
Alphen-Chaam

SES-regio
Geertruidenberg

Woensdrecht
Drimmelen
Bergen op Zoom

Werkendam

Woudrichem

*Het betreft hier alle bedrijventerreinen in de gemeente Moerdijk.

Bron: Economie in Brabant, ETIN Adviseurs/Provincie Noord-Brabant

26
5. Indicatieve bedrijventerreinenplanning 2002-2020

In onderstaande tabel is een indicatieve planningsopgave voor nieuwe bedrijventerreinen in de

SES-regio weergegeven, in Bruto ha. Het mogelijke nieuwe bedrijventerrein Moerdijkse Hoek is
buiten beschouwing gelaten.

Tabel 5.1 Indicatieve bedrijventerreinenplanning 2002-2020 in bruto ha.

Gemeente Locatie Te ontw. Te reserveren Totale
bedrijventerrein bedrijventerrein omvang
tot 2015 2015-2020 tot 2020
Breda Bavel-Zuid 90 90
West-Prinsenbeek 50 50
De Wig 20 20
Etten-Leur Etten-Leur-zuid 40 50 90
Hoge Haansberg 10 10
Oosterhout Oost(elijk van de A27) 40 60 100
Bergen op Zoom Spie Noordland 20 20
Poort/Staakberg 5 5
Oude Molen 20 20
Fort Moermont 5 5
Roosendaal Borchwerf II 140 50 190
Majoppeveld 40 40
De Bulkstraat 5 5
Moerdijk 53 18 71
Drimmelen 8 3 11
Geertruidenberg 72 24 96
Steenbergen 23 7 30
Halderberge 25 8 33
Alphen-Chaam Uitbr. Terrein Alphen 4 2 6
Uitbr. Terrein Chaam 2 2
Baarle-Nassau Uitbr. Terrein 7 7
Rucphen Nijverhei 6 6 12
Zundert Verlengde Hofdreef 2 2 4
Uitbr. Ambachten 1 1
Uitbr. Waterman 1 1 2
Lnd v Heusden & Altena Div. terreinen 15,5 15,5
Bruine Kilhaven V 6 6
Ippelseweg 1 1
Rietdijk Oost en West 12,5 12,5
Reg. ter. Werkendam 10 30 40
Rietdijk Noord 7,5 7,5
Veensesteeg Noord 7,5 7,5
Veensesteeg inbr. 2,5 2,5

TOTAAL SES-regio 701,5 311 1.012,50

Bron: Uitwerkingsplannen stedelijke en landelijke regio’s, provincie Noord-Brabant

Noot: exclusief Moerdijkse Hoek (600 ha, bruto)

Bij een bruto-netto verhouding van 81%2, bedraagt de netto opgave, 552 hectare tot 2015 en 268
hectare in de periode 2015 tot 2020. In totaal dus een netto opgave van 820 hectare tot 2020.
In de periode 2002-2004 is netto 145 hectare uitgegeven (zie figuur 2.1). Resteert een opgave van
675 hectare netto tot 2020.
Aan planvorming (zie de tabellen 2.3 en 2.4) is voor 669 hectare aan nieuw bedrijventerrein in
voorbereiding. Hierin is Auvergnepolder in Bergen op Zoom meegenomen, terwijl deze locatie in
het uitwerkingsplan “Brabantse Buitensteden ontbreekt.

2
Het bedrijventerrein Moerdijk is in dit cijfer buiten beschouwing gelaten.

27
Gesteld mag worden dat momenteel al behoorlijk wat plancapaciteit beschikbaar is. Hierbij moet
worden aangetekend, dat in de loop der tijd zal blijken dat bepaalde locaties zullen afvallen, dan
wel in de uitvoering worden getemporiseerd. Verdere planvorming blijft dus nodig.

28
6. Samenvatting

Algemeen

- Van het totale areaal bedrijventerreinen in West-Brabant ligt 85% in de stedelijke regio. In de
gemeente Moerdijk ligt alleen al ongeveer éénderde deel van het totale West-Brabantse areaal.
- De 'landelijke' gemeente Geertruidenberg heeft evenveel bedrijventerreinenareaal als de
'stedelijke' gemeenten Etten-Leur en Roosendaal.
- De totale omvang van het bedrijventerreinenareaal in West-Brabant is licht gedaald, doordat
ook terrein aan de voorraad wordt onttrokken door functiewijziging.
- Van alle vestigingen op bedrijventerreinen behoort 96% tot het MKB (tot 100 werkzame
personen).
- Bijna 30% van alle vestigingen op bedrijventerreinen in West-Brabant ligt in Breda.
- De 'landelijke' gemeenten Geertruidenberg, Werkendam en Halderberge hebben in absolute zin
veel vestigingen op bedrijventerreinen.
- Binnen West-Brabant ligt 17% van alle vestigingen op bedrijventerreinen.
- De 'landelijke' gemeente Geertruidenberg heeft het grootste aandeel vestigingen op
bedrijventerreinen: 28% van alle vestigingen in deze gemeente ligt op een bedrijventerrein.

Ontwikkeling

Uitgifte
- De uitgifte van nieuw bedrijventerrein is in 2004 verder gedaald. Er heeft een daling
plaatsgevonden van 48 (in 2003) naar 36 hectare.
- De uitgifte van nieuw bedrijventerrein in de landelijke regio is ten opzichte van de laatste drie
jaar ruim verdubbeld; dit wordt veroorzaakt door de uitgifte van bedrijventerrein in de
gemeente Geertruidenberg.
- De gemiddelde uitgifte van nieuw bedrijventerrein op de middellange en langere termijn in de
stedelijke regio, bedraagt 85 respectievelijk 74 hectare. De gemiddelde uitgifte in de afgelopen
twee jaar ligt beduidend lager: 37 hectare.
- Circa 45% van de totale uitgifte van nieuw bedrijventerrein in de stedelijke regio, komt voor
rekening van de gemeente Oosterhout.
- Alle nieuw uitgegeven bedrijventerrein in 2004 in de regio is uitgegeven aan bedrijven in de
branche 'Overig'.
- Een groot deel van de gronduitgifte heeft plaatsgevonden onder de noemer “verplaatsing”.
- Wat betreft de herkomst van de bedrijvigheid: vrijwel alle grond is uitgegeven aan verwervers
uit West- Brabant (ruim 83%). In 76% van de gevallen ging het om verwervers uit de eigen
gemeente).

Aanbod
- Het aanbod aan nieuw bedrijventerrein neemt na de scherpe daling in 2001, geleidelijk aan
verder af.
- Van het aanbod is 77% terstond uitgeefbaar en van het terstond uitgeefbaar terrein ligt 84% in
de stedelijke regio.
- Het totaal aan 'zachte plannen' in de stedelijke regio is licht afgenomen van 520 ha in 2003
naar 503 hectare in 2004. In de landelijke regio is de planvoorraad toegenomen van 150 ha in
2003 naar 166 hectare in 2004.

29
Werkgelegenheid

- Van alle werkgelegenheid op bedrijventerreinen in West-Brabant is een derde deel industriële

werkgelegenheid.
- Moerdijk heeft verreweg het laagste aantal werkzame personen per hectare en dus de meeste
m2 bedrijventerrein per werkzame persoon. In Breda is de situatie omgekeerd: hier is het
aantal werkzame personen per ha bedrijventerrein het grootst.
- Van alle vestigingen op bedrijventerreinen behoort slechts 4% tot de categorie grote bedrijven.
Deze 4% is wel goed voor 50% van alle werkgelegenheid op bedrijventerreinen.
- Gemiddeld bevindt zich 35% van de werkgelegenheid in West-Brabant op bedrijventerreinen.
- In 2004 is de werkgelegenheid op bedrijventerreinen iets sterker afgenomen dan de totale
werkgelegenheid in West-Brabant.

Kwaliteit

- Iets meer dan 25% van het totale areaal aan bedrijventerreinen in West-Brabant is verouderd.
Wanneer het relatief moderne bovenregionale bedrijventerrein Moerdijk buiten beschouwing
wordt gelaten, is dit 40%.
- West-Brabant kent veel bedrijventerreinen in de hindercategorie 'middel' en 'zwaar'.
- Het aanbod aan bedrijventerreinen in West-Brabant bestaat voor ongeveer de helft uit
'gemengd' terrein. De regio beschikt ook over 'zeehaventerrein'; Havenschap Moerdijk.
- Gemiddeld wordt in de SES-regio bij terreinuitgifte 67% van de bruto beschikbare oppervlakte
uitgegeven op bedrijventerreinen. Duidelijke uitschieter naar beneden toe is het Havenschap
Moerdijk dat nog geen 50% netto uitgifte kent. In de gemeente Rucphen wordt nagenoeg alle
bedrijventerrein ook werkelijk uitgegeven, namelijk bijna 95%. Wordt het bedrijventerrein
Havenschap Moerdijk buiten beschouwing gelaten dan komt de netto-uitgifte in de SES-regio te
liggen op 81%.
- Gesteld mag worden dat momenteel al behoorlijk wat bedrijventerrein-in-aanleg beschikbaar
is.

30