Professional Documents
Culture Documents
სტალინი
ბავშვობა და ყრმობა
ეპოპეა
1936
3
პროლოგი
1. მთები
აქ ჰფლობს ტიტანი
ცეცხლის მიმტანი, -
ღმერთი პრომეთე.
ს ო ფ ო კ ლ ე.
აქ იზრდებოდა მრავალი
თავისუფლების მფიცარი,
აქ, ჯამში მაჯას იპოხდნენ,
სტკიოდათ გულის ფიცარი.
**
4
შიშველ ხმალს ხელში აძლევდნენ
სულთაბრძოლის დროს ვაჟკაცსა,
რომ სიკვდილისთვის დაეკრა,
მზე არ დაეთმო კაშკაშა!
და გაისმოდა ანდერძი,
ხმა მხედრის ღაღადებისა:
“- ერთი დღე სიკვდილისა გვაქვს,
მეორე დაბადებისა!”
**
**
**
აქ დააბეს ამირანი,
აქ დაარტყეს რკინის ურო.
სჯობს რომ ვიყო მიჯაჭვული,
ვიდრე მე ღმერთს ვემსახურო!
ფოლადიც აქ მოიგონეს,
საბერველი, რკინის კვერი;
თვითონ ხალხმა გამოჭედა
მზე მარწუხის ცხელი წვერით...
**
**
6
აქ მტაცებელთა იყო სადოღე
და სარბიელი მათი ხმალისა,
შუბის წვერებით მიწა გათოხნეს,
ამტვრიეს სალტა დარიალისა!
2. ქართლის ბაღი
მატიანე
9
ბელადის აკვნის ხარ შემნახველი,
საყვარელია შენი სახელი!
**
4. გორის ციხე
**
აქ ყიზილბაში და ხაზარები...
ნაპერწკლის მტყორცნელი ყივჩაღთა ცხენები...
მიწა დაბზარული და ხმა საზარელი,
აზიის ქვიშის და უდაბნოს ჩვენებით...
11
აქ წარსულს დარჩა ხავსი და ბალბა...
დროშის ნაჭრები... ხმალი გამტყდარი...
გორის ატმებქვეშ რამდენი დალპა
რომის, აზიის ბაირახტარი.
აი ქალაქი შემოჭანდრული,
ვერხვის ფოთლებში გამოხვეული;
აქ ზენაქარი ჟღერს, ვით ფანდური, -
თავყინულიან მთაში რხეული...
დაჩუქურთმული აივანები,
ზედ ხეივნებად ვაზი გასული;
ზოგან კრამიტი, ზოგან ბანები,
ძველი კედლები ჩამოგაზული...
**
და მწვერვალების თითისტარებზე
ამოახვევენ ღრუბლებს ქარები,
შიგ ელვას ჰქსოვენ, შიგ მეხს აწყობენ,
შიგ მოაწყურეს ნიაღვარები!..
**
ყაზარმებში აქუხდება
ჩექმიანი მეფის ჯარი,
მოლაპლაპე ხიშტის ქნევით
სხვის მიწაზე მაბიჯარი...
გაიგონებს პატრიოტი,
მუშტს დაირტყამს მყისვე გულზე.
აქეთ-იქით იხედება,
ჯაშუში ხომ არსად უმზერს?
**
**
მეხის გადმონახეთქია...
მოერიდეთ ქუჩის არწივს!
მისთვის იმ დღეს რა დღე ჰქვიან,
თუ პურს არ თოვს,
ღვინოს არ წვიმს!..
გულმაღალი, დიდისმთქმელი,
საქართველოს “სულისმდგმელი...”
რა ნაშრომის ნაფასურით,
დაქეიფობს დაფა-ზურნით...
- დალიე, დამალევინე!
- დაცალე, დამაცლევინე!
- იხარე ჭერო!
- მოკვდი მტერო!
**
**
**
მოწიწებით შეჰყურებენ
შავ მიწაზე გლეხის ფართხალს,
დასტირიან ქოხს მობრეცილს,
ბუნაგივით ამონათხარს.
აჯანყების მოლოდინში
სწერენ გეგმებს, სადღაც ღამით,
და გარიბალდს გამარჯვებას
ულოცავენ ტელეგრამით:
**
აქ ფარულად იბარებენ
რუსეთიდან ნაკრძალ წიგნებს,
თესლს მიიღებს ახალგაზრდა -
ქართლის ხნულში გადაიქნევს...
**
20
კომუნის დრეოშას ძირს არ დაუშვებს
ხალხი დაბმული და ნატყვევარი!
**
21
კალმისჭექით და ტყვიით იბრძოდენ,
იხოცებოდენ, არ ჰქონდათ კრთომა;
“გმირთა სიკვდილი მზეს ჰგავს ჩამავალს
და არა გამსკდარ ბაყაყის კვდომას!”
7. იბადებოდა
იბადებოდა...
ქვეყნის სიცოცხლე
თითქოს ამ აკვანს ფესვით მიება,
იბადებოდა ქალდეველ მონის,
რომის პლებეის შურისძიება.
იბადებოდა... და ისტორიამ
დაგვიანებით მაინც მოხედა, -
მზის მოქალაქე - ჰელიოპოლიტს
და ძველ ეგვიპტეს მეამბოხეთა;
ამირანს, სპარტაკს, გრაკხებს და მრავალს,
ვინც აჯანყების დროშამ მოხვეტა!
**
22
და ქარიშხალი ვისაც სწყუროდა!
**
**
**
**
დაბადება
კარი პირველი
დაიძახეს მეზობლებმა:
ბიჭი გაჩნდა ჩვენ უბანში!
გამორბიან მოსალოცად:
მიულოცოთ ბესოს ბავშვი.
24
და ბებიას ღიმნათელი
მჭკნარ პირზე აქვს გადაყრილი...
ასე ბრწყინავს დილის სხივით,
მთაზე მუხა წელწაყრილი.
**
მამალი გადაახტუნეს,
- ბავშვი ფხიზელი გამოვა!
მერცხალი პირს გამოავლეს,
- ენაჭიკჭიკა გამოვა!
**
- გაჩუხჩუხდი და გაღვივდი,
მენახე გადაქოჩრილი!
- ყურში აკოცე, დედაო,
იქნება შენი მორჩილი!
**
დაუწყევლეს მეავთვალე,
მეავგულე, მისი ფეხი:
თვალს - ნაცარი, გულს - ლახვარი,
მის კარს ცეცხლი, ერდოს - მეხი!
დაულოცეს ანგელოზი:
ბალღის ბედი ლაღად ჰზიდოს,
გაიზარდოს ქვეყნისათვის
სარჩოს ადრე მოეკიდოს!
2. ძეობა
მომლოცველები მოდიან -
ხელოსნები და გლეხები,
წვერულვაშ-დაჭირხლულები,
ნაბუქრიანი ფეხებით.
**
უხდებათ სიდარბაისლე
შავჩოხა ომახიანებს;
შეაჯახუნეს ჯამები,
დარბაზი შეახმიანეს.
28
ჩამოილოცეს ცის ნამი,
ვაზის რქა, ფურის ნაწველი;
მერე დუდუკმა გააბა
სიმღერა გულის დამწველი.
**
გაგიზარდოთ, შეგარჩინოთ,
დავაჟკაცდეს ტანად, ძვალად,
უდღეგრძელოს დედის ძუძუ,
მამის მუხლი, ხალხის ძალა!
ეს ოჯახი წამოსწიოს,
ვით ცომს ასწევს საფუარი;
იყოს ქვეყნის მუზარადი,
პირზე რკინის საბურავი!”
**
29
კარი გააღო, მესტვირემ
სტვირული ჩააკაკანა,
მოსდევს მღელვარე ცხოვრებას
ვით გუთანს - ჩიტი წკანწკარა.
გ ლ ე ხ ე ბ ი:
**
30
ჩვენ ვმუშაობთ, სხვისი არი -
პური, ღვინო, ბაღეული;
შიმშილი და სიღარიბე
კალთაში გვაქვს გახვეული.
მ ო ხ უ ც ი გ ლ ე ხ ი:
ა ხ ა ლ გ ა ზ რ დ ა გ ლ ე ხ ი:
მ ე ტ ი ვ ე:
31
მ ჭ ე დ ე ლ ი:
დილიდანვე უთენებლივ,
გახურებულ რკინას ვკვერავ,
ჩამოვბერდი, მაგრამ შრომით
დღემდე ვერა მოვიგე-რა!
მ ე ჭ უ რ ჭ ლ ე:
თ ე რ ძ ი:
მ ე ს ტ ვ ი რ ე:
იქ არ არი მედღეური,
მეთვეური, ლუკმის მონა,
მეხვეწური, ჩოქის მყრელი...
- იქ შრომაა ერთი წონა!
32
გ უ თ ნ ი ს დ ე დ ა:
ხ უ რ ო:
ბედნიერი - მერცხალია,
წავა, გაჰკრავს ინდოეთში!
მ ო ხ უ ც ი გ ლ ე ხ ი:
რ კ ი ნ ი გ ზ ე ლ ი მ უ შ ა:
**
გადასწყვიტეს: არ დამშრალა,
არც დაშრება ცრემლის წყარო,
იქნებ ჯავრი, გულის მჭრელი,
ჩვენ შვილებმა ამოგვყარონ!
34
მონაგარი სხვამ წაგვართო,
და თავისთან დააძველა; -
ჩვენ ვიყავით თავხელმარტო,
თქვენ იმრავლეთ საბრძოლველად!
ია-ვარდო, მარგალიტო,
შე პატარა ცეროდინა,
ღმერთმა ჰქნას და აგარიდოს,
რაც ჩვენ ცრემლი მოგვედინა!
**
აიყარნენ ვაჟკაცები,
ზარხოში და ნაბახური,
ხვრიში თოვლი დაიკვალა
მათი პრტყელი ნაფეხურით.
თოვლიანი ქარიშხალი
35
ფოცხვერივით კლდეზე ხტოდა,
შავი ქოხი ზანზარებდა,
აკვნის თავზე ქარი თრთოდა.
“შავბიჭო და სიხარულო,
ჩემი გულის ანაბარო,
დღე და ღამეს დავიმოკლებ,
ოღონდ წიგნზე გაგაბარო!”
გამოვზარდო ხელოსანი,
წელს შევაკრა ფეშტამალი,
გავაყოლო ოქროს ხელი, -
წინაპრების ნატამალი.
გამიზარდე, გერისთავო,
სალოცავო, ხატო დიდო,
ცხვარს შეგითქვამ, გაგისუქო,
ყელზედ ზარი ჩამოვკიდო!
36
**
ნაცეცხლური გატკაცუნდა.
ქოხში ყველას ტკბილად სძინავს...
დილა ბრწყინავს...
საქართველოს მოქალაქე შეეძინა!
გიხაროდეთ, ქოხმახებო,
აღსდგა თქვენი ნარისხვალი,
დიდ მუხაში დაბინავდა,
დასაჭექად ქარიშხალი!..
იავ-ნანა
3. ბატონები
ფარღალალა ფიცრულია,
ქარს ძლივს უძლებს ქოხის კარი...
წვიმის წვეთით დაჩითულა
ჭერი (კურდღლის ნაჩლიქარი).
იაგუნდის მარანშია
ღვინო დგება ლალისფრისა,
შიგ ალვისხე ამოსულა,
ტოტები აქვს ნარგიზისა.
ზედ ბულბული შემომჯდარა,
გასაფრენად ფრთასა შლისა!..”
- ეს აკვანი ხარატული,
შიგ ყმაწვილი დახატული,
გადაჰკვრენ, გადაარწევენ,
ტკბილად ეტყვიან ნანასა...
- რა მივართვათ, რა ვიშოვოთ
ბატონების დასადარი?
ბატონებსა ფარჩა ჰნებავთ,
39
მაგრამ ფარჩა არსად არი!
**
40
მღერის დედა დარდიანი,
ჩუმად, ხან ხმაგაგონებით,
ჯერ არა ჰყავს ექვსი წლისა,
თავს დაადგნენ ბატონები.
4. ამირანის მთვარე
სიწყნარეა... მდორეებში
მტკვარი მიდის დაყოვნებით,
41
ცეკვავს ცეცხლში ციცნათელა
ღობეების აყოლებით...
**
უხარიან სახედავი -
ცა ციაგი, ვერცხლდამდნარი
ვარსკვლავების თავყრილობით
მთვარე მთაზე წამომდგარი...
- ფუფალავ, ფუფალავ,
ჩემ ბიჭთან ჩამოდი,
გეყოფა ამდენხანს ცაში ტარება,
- ფუფალავ, ფუფალავ,
ჩემ ბიჭთან ჩამოდი,
დედიკო მთვარეს ემუდარება...
**
თუ არ იქნებით შიშმორჩილებით
და თუ განგებას არ ეკრძალებით,
დაგახრჩობთ ღამე შავი ფრჩხილებით,
43
ყვავმაც ვერ ნახოს თქვენი ძვალები!..
**
**
**
46
**
5. სისხლიანი მიწა
**
49
გაჰკვირდნენ და შეიზარეს,
ტყე და მთები გადიარეს,
უკანასკნელ იმედებით
წყალს მიადგნენ: ზღვას, მდინარეს.
ქვრივ-ობლები, გლახაკები
მოჰრეცხავენ ცრემლით გზებსა,
მებატონე გლეხებს სტანჯავს
და მდიდარი ღარიბებსა.
50
6. კერა
**
- “ამილახვარის ყმობითა
ფქვილი ვერ დავდგი გოდრითა,
ვერც ლურჯი ჩოხა გავცვითე,
ვერც ახალუხი ქობითა,
ვერც გავიტანე გუთანი,
ვერც კალო ვლეწე მოზვრითა!”
სოფლიდან გამოქცეული
გორს შეეხიზნა ეული,
ერთი წიქარა ხარი ჰყავს,
ისიც რქაშემომტვრეული.
**
ყოველთვის მუხლჩაუდრეკელს,
ვერ აასწრობს ვერვინ დილით,
უწკრიალებს თაროც, ეზოც
დახატული კაკლის ჩრდილით.
**
ხე დავასხი ნაელვარი,
ფესვში მივე წყაროს წყალი.
ხმლის მზიდავი ვაჟკაცები
გამიზდია ჩემი ღალით.
**
7. არწივის ფრთები
მონობის ნახნავ-ნათესი
მონობამ გაალეწინა,
წვიმა რას აამწვანებდა,
მათ ოფლსაც თუ არ ეწვიმა?
კომბალს ეყუდნენ,
ვაზის რქას,
გუთნისფრთას - ღამის მთეველი,
მხოლოდ საფლავი ჰქონიათ
ბატონის წაურთმეველი.
**
55
უნდა მთა გაატრამალოს,
ტყე ხანძრით ააპრიალოს,
სხვისი ნართმევი-ნადავლით
კოშკი გაივსოს ფრიალო...
**
**
გახეთქილ კლდესთან -
ჩანჩქრები,
სადაც ჩადიან ხვრელებით,
ცის მოკამარეს დაეცა
დაკორძებული ხელებით.
**
არ ჰყავდათ შუადამხდური,
არც ბრძოლის ყურთამგდებელი,
ატლასის სუფრაზედ იჯდა
ორთავეს წამკიდებელი.
**
ერთმანეთს დაჰკრეს...
- რათ დაჰკრეს?
- ხმა ვერ გაიგე?
- რა ვიცი!
არწივმა წარბისძვალს დაჰკრა,
კაცმა ულეწა ლავიწი!..
**
დალას,
სამწვადე ცეცხლისფრად,
ზეცამ რო გაიმზიანა,
ჩოხის ნაგლეჯი მიაგდო
ვაჟკაცის ბანზე ნიავმა.
**
- ათასობით და ასობით
ასე რამდენი შებმულა!
ქართლის მთები და მთის თიხა,
მათი ძვლით აშენებულა...
**
დასრულდა...
ვინ სთქვას, სამივეს
გულში რა ცეცხლი უნთია? –
შეხედავ,
უხმოდ სამივეს
59
მკლავები აუკუნთია!
აზრი არ გაეორებათ,
ირგვლივ ხმლის სუნი ტრიალებს.
მაგრამ ვის უნდა ებრძოლონ,
რა ძალას,
რა სატიალეს? –
8. ზაზა ჯუღაშვილი
**
60
- სულ მთლად თვისი პაპა არი,
ბობოქარი, გულგაშლილი...
ამბობს დედა და წინ უდგას
პაპა - ზაზა ჯუღაშვილი.
გმირი სახელგაფენილი,
ბავშვთანაც კი იყო კრძალი,
მისი ხმალი ახსოვს ლიახვს,
ახსოვს ქართლის საფლავს - კრწანისს.
**
61
მაშინ ხალხის ვაჟკაცებთან
პაპათეულ ხელში ხმალით,
ის არაგვზე და ლიახვზე
ჰქროდა, როგორც ქარიშხალი!
ის ციციშვილს შეებრძოლა,
როგორც გლეხი მეამბოხე,
ციმბირს, ტყვიას, სახრჩობელას
გადაურჩა არა ორხელ.
**
ბავშვობა
კარი მეორე
1. შენი ნააკვნარი
მისი შხეფი
სხეულს ალითონებს,
გახსოვს კალო,
ტივზე კვარი,
ალიანი თონე...
და ლიახვი,
როგორც ერთი აბრეშუმის გაბმა.
რა ყიჟინა, რა კრიახი,
იცის მისმა ქაფმა.
**
ბაღებით და ვენახებით
აიყვავებს გაშლილ კიდეს,
ააცურებს წყალში სიმინდს,
მსხვილ ტაროებს ჩამოჰკიდებს...
64
**
**
**
65
გახსოვს, ტორტლავ, გორიჯვარო,
მისი ხტომა და სირბილი,
სასტვენელა ჩალის სტვირი
და ბზრიალა დაბორბლილი.
**
66
თავგადაწეულს, პატარას,
უხდება წარბის ყრილობა
სანდომიანი სიცილი,
და ბაგის გაწყობილობა.
**
**
67
როდის ააგეს, როდის ჩაწიხლეს,
რას იტყვის ჩონჩხში ჩასული ჩრჩილი? –
ბავშვმა პირველად შეხედა ციხეს,
აკვანს დაეცა ციხის ჩრდილი...
დაღამდებოდა...
თითქოს ციხეში
ეძინა ხალხს და ეძინა ქალაქს;
მსხვილი მათრახით ვიღაც უხეში,
გულს მოუჭერდა და თავის ქალას.
**
**
2. მაისის წვიმა
68
მაისის წვიმამ დაწურა
ლაჟვარდის იაგუნდები,
ნაავდრზე მღერის ბულბული,
ჩიტმა გაშალა კუნთები.
**
ხასხასა ნიგვზნარები,
მოკაშკაშე მდინარე,
დილა ნარგიზნარევი,
ლალთა შუქნათენარე.
69
**
**
ყველივრის ნასაღამურზე,
მტკვარზე რომ მთვარის შუქი დევს, -
მეჭონეებში ჩამდგარი
ხმას ტკბილად შემოუკიდებს:
- მოახსენეთ ბულბულებო!
ჭონას ვიყავ... ჭონა ვნახე...
ყურს უგდებენ ქოხმახები
და ვერხვები მოცახცახე...
**
წკრიალებდა ბულბულურად,
ნიაურად ხმა კამკამი, -
ხმა რაკრაკა, სუფთა, ტკბილი,
უმანკო, ვით ცისკრის ნამი...
მღეროდა, კი არ მღეროდა,
თითქოს ციურ ცეცხლს ჰბერავდა;
70
ჩაიღაღადა, ჩაწმახნა,
ჩაწურა ოქროსფერადა.
**
დაიზანგება საღამო,
როგორც ბეხია კამეჩი...
ბანზე დაირა გუგუნებს,
შავს, ურმულიან ღამეში.
ღრუბლებში გამოჩნდებიან
გმირები წინანდელები.
ცაზე კი ციმციმ ცურავენ
71
ციური ციცნათელები...
**
ჩოჩქოლებენ ვაჟკაცები,
უფროსია შვიდი წლისა,
საომარად ემზადება
ორი დასტა ლახტიწრისა.
**
**
**
73
არი სიტყვის ქამანდარი,
შაირების ამადარი:
- “უფლისციხე ნაციხარა,
ის ეყოფა, რაც იხარა!”
**
გადიქალწულებს ზაფხული,
დამარჯნებული ტოტებით,
და შემოდგომაც გაივლის
შემოდებული ფოთლებით.
**
დარჩენილა!
ტოლებს ჩამორჩენილა!..
რა ჰქნას თოვლში მარტომ, უამხანაგომ?
- ვაი შვილო, შენც ობოლ მერცხალს ჰგევხარ,
მომავალი შენი როგორ გავაგო?!
**
**
გახარებულა დედილო,
პირზე ვარაყი გადასდის:
- შენ ჩემო დამტირებელო,
მიყვარს შენი ხმის ღაღადი.
წამიკითხე და მახარე,
ყელზე შეგაბა ბაღდადი!
- “ადამიანის შენახვა
ვერავინ იდვა თავზედა,
წამოდგა ხარი ნიკორა, -
მე დამაწერეთ თავზედა!
მოსცვივდნენ ანგელოზები,
აკოცეს ორსავ თვალზედა,
ჩამოქნეს წყვილი სანთელი,
მიაკრეს ორსავ რქაზედა!”
**
76
რეკავდა პირველ სექტემბრის ზარი,
ბავშვთა ჟივილი ცასა სწვდებოდა.
უსრულდებოდა დედას მიზანი...
სოსელო დედას ეკოცნებოდა...
3. არსენა
- დაატრიალე მესტვირევ,
ქარასხა სიტყვა კეთილი,
გუდად კალმახის ბადე გაქვს,
არაგვში ამოხვეტილი...
შევარდენივით შეკრული,
ქუჩაში ნაბურთალევი,
სოსო შეჰხარის მესტვირეს,
უგანივრდება თვალები...
**
ყელგადაგდებით იმღერის
ბულბული ბოლოგაშლილი:
სტვირიდან, ვეფხვის ნახტომით,
გადმოხტა ოძელაშვილი.
78
ცოცხალი არი მიწაზე,
ხალხის მტარვალებს შეება;
და თუ ხალხს გაუჭირდება,
ხვალ ისევ მიეშველება.
**
ადლნახევრიან მუცელის
მტერი ვიყავი ფიცხელი.
ცრემლდაწვიმული დრო მქონდა,
სიავით აურიცხველი.
და მე არ მოვკვდე, - არ ვნახო,
79
ცა მტრედისფერად ნანათი...
ჩვენ ხომ გავზრდილვართ ორნივე
ერთ დედის იავნანათი...
**
- არსენა მოჰკლეს!
სოსოსთვის
ცრემლს შეუსალტავს თვალები.
- შენ სიკვდილს ვინ დაიჯერებს,
შენ ულვაშს ვენაცვალები!
**
**
უახლოვდება სიკვდილი,
უნდა მოჰხვიოს მკლავები.
მაგრამ ხალხს უსხურებია
ცვარწყალი გაუკვდავების.
უდარობა თუ დარია,
მის მზეს არა აქვს ხუნება,
ქვეყანას გადამწვდარია
არსენას ლაღი ბუნება.
ის არწივებთან ბინადრობს,
იცის მათი გზის გაგნება,
ფრთებს აფარებენ არწივნი,
თუ მეხი დაიკლაკნება!
**
4. კრივი
გაჭედილია ქუჩები,
აივნები და ბანები,
დახაფრულია ხეებიც -
ჩიტების დასაბძანები.
ძმური ჩხუბია, -
კრივია, გულგაკვერილი ვაჟების.
82
ხმალმომშეულებს გამოაქვთ
გასაშინჯავად მაჯები.
**
**
- ეგნატაანთ იაკობა,
მოდის, როგორც გემი ზღვაში,
მის მუშტს უნდა განა მკობა?
ვენაცვალე ბიჭს ულვაშში!
მას რა ძალა დააკავებს? –
უთხლაშუნებს მძიმე მკლავებს!
83
- აფთარია “გოჭის ბიჭი”,
ამირანის ნათესავი,
გაუბრუნა მტერს ნაბიჯი,
თვითონ ჩადგა, ვით კლდე სალი!
**
დევკაცების ჭიდილია,
ბაგაბუგი, დაკა-დაკა!
მუშტია თუ სიკვდილია?
ყოჩის რქისებრ დაეტაკა!
**
ზემოურებმა იქუხეს,
ქვემონი ჩამოაწვინეს,
ქვემოუბნელთა რაზმები
საზღვარზე გადმოაცილეს.
ზურნით მოსდევენ...
ლაშქარი დაიძრა გამარჯვებული...
მაგრამ გზაგასაყარზედა
დაჰხვდათ ცოცხალი ჯებირი.
მოულოდნელად შეჩერდნენ...
რას სჩადის მხარე ძლეული?
“ხორველა ბიჭი” წინ დაჰხვდათ,
სახელო გადაწეული.
**
**
და გმირებზე ჩააფიქრებს
მათი საქმე გასაკვირი;
კობა მოსწონს ძმადნაფიცი,
ვაჟკაცი და ხალხის გმირი...
**
“არსენაობას” თამაშობს
თავისი ალამდარებით,
ფეხის ფრჩხილებზე შედგება:
არსენას გავედარები!
ქვესაგებელად მიწა და
ცა სახურავად ექნება;
არ ეშინიან... წინ უძღვის
გმირად გახდომის შეგნება.
და ის გოჯა, მოწაფეზედ
ასე იყრის გულის ბუხარს:
- ქართველი ხარ?
- დიახ!
- ვწუხვარ!..
- რა სახელი ჰქვიან,
მითხარ, შენ სამშობლოს?
- საქართველო!
- სტყუი!
- როგორ?
საქართველო!..
- სთქვი რუსეთის იმპერია!..
- სთქვი რუსეთის იმპერია!..
- სთქვი რუსეთის იმპერია!..
იმპერია!
- საქართველო?
- საქართველო იყო ძველად!..
შენ გერგება სამწყვდეველა
87
ოტროველავ!
უნდა იჯდე ქვის მტვრეველად!
**
**
აკრძალულია ქართული!
ჩარიცხულია ქუჩურად.
ვაი მას, ვინც კი დღეიდან
ქართულად წაიჩურჩულა...
(რომ არ წამოსცდეთ მეორედ,
ლაპარაკობენ მუნჯურად).
**
ეკლესიაში ლოცვები...
დიდმარხვამ თავი აიშო.
ეფრემ სირინის გალობა,
ჩოქისყრა უანგარიშო...
**
დილაზე დილაობითა,
მზე რომ ამოვა ბუკითა,
როცა გორის თავს თენდება
თურაშაულის შუქითა, -
**
89
გაუმარჯოს! - იძახიან
სკოლაში და უბანშიცა:
- წიგნში პირველს,
კრივში პირველს,
გუნდში პირველს,
- ძმობაშიცა!
- მე ეს რუკა დამიხატა.
- მე ამიხსნა ამოცანა.
- მე სწავლაში წამაქეზა!
- მე სრულიად გამომცვალა!
- მე ეს წიგნი წამაკითხა.
- მე გამხადა გულოვანი!
- მან მე სიტყვა გამიმარტა,
- ვარ მე მისი ფალავანი!
**
6. სახრჩობელა
90
რომ შეიტყე გაზაფხული,
აღარ დადგა სხვაგან გული?
ეგ გულმკერდი შებოლილი
ჰინდის წყალში გაგირეცხავს?
ხელოსანის ცელქი შვილი
უალერსებს ცაში მერცხალს...
სასიკვდილო მოედანზე,
სამი ბოძი დარჭობილა...
წუთით გადგა ხალხი განზე,
რა შეხედა სახრჩობელას!
ყიჟინით და ჟრიამულით,
ციხის კედლებს მოსხდომია
და ვერა გრძნობს მისი გული,
თუ რა ცეცხლის სოდომია.
დააყენეს დასჯილები;
ჩამოაცვეს თავს სუდარა,
- ო, მაჩუქე სიჭაბუკე!
რა ხმა იყო, რა მუდარა!
**
აღუმართავს სახრჩობელა,
სიცოცხლის დღის გამთავები,
ჩამოჰკიდეს და კაცს უცებ,
ქვეშ შეუდგნენ თავთავები...
ჩამოხსნეს და გაუკვირდათ,
კაცი იყო ისევ მთელი...
უამბო და აპატიეს,
გაუგრძელეს დღე ნათელი...
**
93
სად არიან ამ წამს, ახლა,
თავთავები ოქროშვინდა,
რომ შეუდგნენ ტლუ მეხრეებს,
თორემ გული შეუშინდათ...
- გადაგიხდით!
ამ დღის ხსოვნა
არ ჩაქრება გულში, არა!
ამბობს ვიღაც შავხალათა,
შუა ხალხში უშიშარათ...
**
სოსო ფიქრობს...
იტანჯება,
და სოსოსთან სხვა ბიჭები,
გამორბიან სახლისაკენ
აჩქარებულ ნაბიჯებით...
**
- ეგრეა! მერე?
- და თუ ეგრეა,
თუ ყოველივე ეს მართალია,
თუ ის მცოდნეა, უნდა სცოდნოდა,
რომ ყაჩაღები ქვეყნად არიან!
95
- ცხადია, იცის!
- თუ მართლა ღმერთი,
ყველასთვის არის სიკეთის მდომი,
მაშინ რად დართო ნება ძლიერმა,
გაჩენილიყო ყაჩაღთა ტომი?
96
7. გულის ფიქრი და ნიშანი
უსმენს და მასწავლებელი
აოცებს გულის სიშავით.
უსმენს სოსო და სხვაგან ჰქრის
გულის ფიქრი და ნიშანი...
უსმენს და არ ეთანხმება,
არ მოსწონს მისი თქმულობა.
უსმენს ბავშვი და იტაცებს
სხვა ქვეყნის მიზიდულობა.
**
დააკვირდება ქვეყანას -
ქვეყანა ორად იჭრება,
ორივეს ერთად შეჰხედავს
და გული შეეჭინჭრება!
**
**
- მაგას ნახავ,
დარწმუნდები! –
ეტყვის შვილი...
და მტვერში სჩანს გოჩას დროშა,
ბრძოლისათვის ფრთაგაშლილი.
- მე მოხუცი ხევისბერი,
მე მთისშვილი გეტყვით ძმებო,
მამაპაპის ძვალჩაყრილი
მიწა არვის დაანებოთ!
98
მათი სისხლის ნაღვარს მიწა
ქვესკნელამდის გაუჟღენთავს.
სამსახური სამშობლოსი
ამჯობინე მუდამ შენ თავს...
**
- ის მოხევე დაიმარხოს,
ვინც ინდომოს სხვისი ყმობა!
- გავწყდეთ!
ოღონდ...
ნურვინ ზოგავს
სიცოცხლის ხეს გასახმობად...
- ჰეი, გოჩავ!
მეც შენთან ვარ,
შენი ძალა მაგულდიდებს!
სოსო გულში წიგნს იხუტებს
და ფიქრს გული ვეღარ იტევს...
ხალხთან,
ხალხისკენ, ბავშვებო, -
შრომით, ფიქრით და ოცნებით,
და მაშინ სისხლხორცეულად
ხალხის გულს შევეხორცებით...
100
**
- “ბიჭო, როზგები,
ბიჭო, როზგები!
და მამაჩემსა მოხუცსა, ძმაო,
წამოეჭიდნენ მისივ მოძმენი.
................................................................
ჩადგა სიჩუმე...
დაგუბდა
თითქოს მეხის წინ ჰაერი...
ღელავს სოსოს ხმა წკრიალა,
დღეს მკვეთრი და სხვანაირი...
.........................................................
101
- “მაშინ კი, როცა წამომიქციეს
და მოხუცებულს როზგი დამიკრეს, -
თვალთ დამიბნელდა, ამენთო გული,
მივვარდი თოფსა გამწარებული,
**
9. ჩაუხტეთ ბარათაშვილსა
შუასოფელში დარბაზი,
და მთელი ქართლის - ლახვარი...
გარშემორტყმული სტუმრებით
თავადი ამილახვარი...
102
**
**
- დალახვროს ამილახვარი
და ყველა მისი მიმდომი!
სოფელს გასცილდნენ გამოჩნდა
უშველებელი მინდორი...
“ჰერიოდა” და “ჰოპუნა!”
ისმის ნამგლების ჟღრიალი...
ნამგლის ფხას ეგებებოდა
ყანა ოქროსფერ შრიალით.
**
**
ს ო ს ო:
104
რა ამბავია ძმობილო,
რა ლუკმებს მიელალები?
გ ლ ე ხ ი:
ს ო ს ო:
გ ლ ე ხ ი:
ს ო ს ო:
გ ლ ე ხ ი:
- ეგ ადვილია სათქმელად,
საქნელად საძნელო არი!..
სიმღერასაც კი გვპარავენ,
რაღა ლუკმას და ალოსა:
“ოროველ, მოდი კალოსა,
არავინ მოგიპაროსა!”
**
**
წამოიშალენ, დასძახეს,
ერთმანეთს რაღაც ახარეს,
სოსოს გარს შემოეხვივნენ,
ნამგლები დაუჩანჩხარეს.
რა გააჩერებს, რა ძალა
ხალხს აზვირთებულს, აშლილსა?!
- “ჩაუხტეთ”, სოსო დასძახებს,
- “ჩაუხტეთ, ბარათაშვილსა!”
- ჩაუხტეთ ბარათაშვილსა,
თავს დავაქციოთ ბანია!
რა უფიქრია სიმღერას,
რა გული მოუფხანია...
**
აფეთქებული გულია,
თუ პირგახსნილი იარა?
გორის ცაზე და ციხეზე
არწივმა გადაიარა...
1936 წ.
Back:
http://www.scribd.com/kavta
107